Chin Human Rights Organization · Chin Human Rights Organization P.O. Box 202, Phrasing Post Office, Chiang Mai, Thailand 50205 Tel: +66.53.210.302 Email: [email protected]

CChhiinn HHuummaann RRiigghhttss OOrrggaanniizzaattiioonn P.O. Box 202, Phrasing Post Office, Chiang Mai, Thailand 50205

Tel: +66.53.210.302 Email: [email protected]

www.chro.ca

၂၁ ဇနနာဝါရ ၂၀၁၄

အထးေကာကႏတေဖာျပခက

ျမနမာႏငငရ ခငးလမးမား၏ ဘာသာေရးလြတလပခြင အေျခအေန ရငးလငးတငျပျခငး

၂၀၁၃

မာတကာ

၁။ေလလာဆနးစစခကနင အၾကျပခကမား ……………………………………………………........... ၁-၄

၂။ မတတမးျပစနညး………………………………………………………………………………………… ၄-၅

၃။ လြတလပစြာကးကြယယၾကညခြင ခးေဖာကျခငးဆငရာ အျဖစအပကမား…………………. ၅-၁၃

၄။ CHRO ၏ မ၀ါဒေရးရာ ၾကးပမးခကမား ၁၃

(က) ခငးျပညနယအဆင………………………………………………………………………… ၁၃-၁၄

(ခ) အမးသား အဆင …………………………………………………………………………… ၁၅-၁၆

(င) ႏငငတကာအဆင …………………………………………………………………………… ၁၆-၂၂

၁။ေလလာဆနးစစခကနင အၾကျပခကမား

၂၀၀၈ ခႏစ ဖြ႕စညးအပခပပအေျခခဥပေဒ တြင လအမားစ ကးကြယကငသးသည႕ ဘာသာတရား အျဖစ ဗဒၶဘာသာ၏ အထးအေနအထားက ေဖာျပထားျပး ခရစယာနဘာသာ၊ အစၥလာမဘာသာ၊ ဟႏၵ ဘာသာ နင ဘာသာမ တ႕အခနးက႑မာ မမရသေလာကျဖစေနသည။1 လကေတြ႕တြင ဗဒၶဘာသာက ႏငငေတာဘာသာ

1 ျမနမာႏငင ၂၀၀၈ ခႏစ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒပါ အပဒ ၃၆၁ နင အပဒ ၃၆၂

2

အျဖစ ျမနမာႏငင အတြငး၌ ကငသးေနသည။ ခငး 2အေျခအေနတြငမ အဆပါအခကသည ဘာသာတရား (သ႕) ယၾကညမႈ ကအေျခခ၍ ပစမးစျဖင ခြျခားဆကဆျခငးနင ညဥးပနးႏပစကမႈမးစ ပေပာကေရးဆငရာ

၁၉၈၁ ကလသမဂၢေၾကညာစာတမး တြင ေဖာျပထားသည႕ ဘာသာအယ၀ါဒႏင ယၾကညခကဆငရာ အေျခခ ယၾကညခကမား ႏင ဆန႕ကင ကြလြေနသည။ ဗဒၶဘာသာ အေျခခအေဆာကအအမားအတြက ႏငငပင ရငးျမစမားက ခြတမးခ အသးျပမႈမား ဆကလကရေနသည႕တင ခရစယာနဘာသာ အေျခခ အေဆာက အအ မား တညေဆာက ျပျပငျခငး၊ ၀တျပကးကြယရနအတြက ေျမပငဆငမႈ စသညတ႕တြင ကန႕သတ တားျမစမႈ မား ဆကလကရေနေသးသည။2 စကတငဘာလအတြငး သာသနာေရး၀နၾကးဌာန ၀နၾကး ဥး ဆနးဆင မ ဘာသာေရးဆငရာ အေဆာကအအမား ထနးသမးျခငး၊ မြမးမျခငး၊ ျပနလည တညေဆာကျခငး နင အသစတညေဆာကျခငး စသညတ႕အတြက ခြငျပခကမား အဆငဆင ေတာငးခေနရျခငး ကသ႕ေသာ ကန႕သတခကမားက သာသနာေရး၀နၾကးဌာနအေနျဖင မားစြာ ေျဖေလာေပးထားျပးျဖစေၾကာငး အခငအမာ ေျပာၾကားခသည႕ ေနာကပငးတြငပင ယငးသ႕ ဆကလက ျဖစေနျခငးျဖစသည။ သ႕ရာတြင “ ၀နၾကးဌာန အေန န႕ အၾကျပခကေတြေပးဥးမာပါ” ဟ လညး ၀နၾကးမ ေျပာၾကားချပနရာ ကန႕သတခကမားက ေျဖေလာ ရာတြင လကေတြ႕၌ (သ႕) အစးရ အဆငဆငတြင မညသ႕ အေကာငအထညေဖာမညနင ပတသက၍ မရငး မလငးျဖစ ေစသည။3

၂၀၁၁ ခနစ မတလတြင အမားအေခၚ အရပသားအစးရ မ အာဏာလႊယခခနမ စတင၍ သမၼတဥးသနးစနနင

လႊတေတာဥကဌ သရေရႊမနးတ႕ အပါအ၀င အစးရအၾကးအက မားသည ၂၀၁၃ ခနစအတြငး ခငးျပညနယ

က ပထမအၾကမ သြားေရာကခၾကသည။ဤသ႕သြားေရာက လည ပတရာတြငလညး လြနခသည႕ ဆယစနစ

မားကအတငးပင ျပမခၾကသည။ ခငးျပညနယ သ႕ တနဂၤေႏြေန႕နနကမားတြငသြားေရာကကာ အခမးအနား

မားက လညး ကငးပေစခတာေၾကာင လြတလပစြာကးကြယယၾကညခြင ရႈေထာငမ ၾကည႕ပါက ယငးသည

ေဒသချပညသမား၏ လြတလပစြာ ၀ပျပကးကြယမႈ (သ႕) ျပညသမား၏ အလပပတရက နားေနမႈ က မေလး

မစားျပျခငး ျဖစေပသည။4 ၂၀၁၃ ခနစတစေလာကလးတြင ကးကြယယၾကညမႈအေပၚအေျခခ ၍ ခြျခား

ဆကဆ ျခငး သည ၾကးမားျပငးထနသည႕ အေၾကာငးအရာ အျဖစ ဆကလကျဖစပြားေနခသည။

ခငးျပညနယ ေတာငပငးရ ေ၀းလေခါငသသည႕ ခရစယာနဘာသာ၀ငမား ေနထငရာ ရြာမားတြင ၀တျပ

ကးကြယ ရန စေ၀းမႈမား ဆကလကျပလပပါက ရြာမားက မးရႈ႕ပစမညဟ ျခမးေျခာကမႈမား က ေဒသတြငးရ

2 ဤအခကသည ၁၉၈၁ခနစေၾကညာစာတမးပါ အပဒ ၆ (က) မ “ဘာသာေရးဆငရာ ၀တျပကးကြယမႈအတြက စရးႏငျပး ယငးသ႕

၀တျပျခငးျပလပရန ေနရာဌာနမားအား ထနးသမးပငခြငရသည” ဟေသာ အခကက ခးေဖာကသည။

3 ၀နၾကး ဥးဆနးဆင၏ ေျပာၾကားခကက ၂၀၁၃ ခနစ၊ စကတငဘာလ(၁၈)ရကထတ 7Day news ျမနမာဘာသာ သတငးစာ တြင ေဖာျပထားသည။

၀နၾကးမ ဘာသာေရးပြမားႏင ပြေတာမားအတြက သာသနာေရး၀နၾကးဌာနမ ခြငျပခကရယရန လး၀မလအပေတာဘ

ရပကြကအပခပေရးရးမားမသာ ရယရ ေတာမညျဖစေၾကာငးလညး ေျပာၾကားခသည။

4 ၁၉၈၁ ေၾကညာစာတမးမ အပဒ ၆(က) ႏင ၆(ဇ) အား ဖတရႈပါရန။

3

အစးရအရာရမားကျပလပခေၾကာငး ေဒသခမားက ေျပာၾကသည။ ႏငငပင ရငးျမစ မားက ဗဒၶဘာသာ ျပန႕

ပြားေရးအတြက အသးျပေနမႈမားႏင ပတသက၍လညး စးရမပပနမႈမားက ခငးလမး ခရစယာန ဘာသာ၀င

မား က ေဖာျပၾကသည။အထးသျဖင နယစပေဒသတငးရငးသား လမးမားဖြ႕ျဖးတးတကေရး ေကာငး

(န.တ.လ) မားနငပတသက၍ျဖစသည။

ဗဒၶဘာသာ၀ငအျဖစ ေျပာငးလရန အတငးအဓမၼ ေစခငး မႈမား ယငးေကာငးမားတြင ရေန ေၾကာငး က

CHRO မ မတတမး ေကာကယချပး ျဖစသည။5

အျပသေဘာေဆာငသည႕ဖြ႕ျဖးတးတကမႈအျဖစ ခငးဘရားေကာငးမား၊ ဓမၼဆရာမား၊ လႊတေတာ အမတ

မား နင အျခားအေရးပါသည႕ ပါ၀ငပတသကသမား သည လြတလပစြာ ကးကြယယၾကည ခြင နင ပတသက

၍ အာဏာပငမားက စနေခၚရနအတြက အျပငးအထန အားထတစျပေနၾကျပျဖစ သည။ ႏ၀ငဘာလ ၁၂-၁၅

ရကအတြငး ဟားခါးျမ႕၌ကငးပခေသာ သမငး၀င ခငးအမးသား ညလာခ ၏ “လြတလပစြာ ကးကြယ

ယၾကည ခြင” ပငနယ ေဆြးေႏြးမႈမ အာဏာပငမားထ ေပးပ႕ မည႕ အေရးပါသည႕ အၾကျပခက

ဆယႏစခက ထြကရလာခသည။အဆပါ အၾကျပခကမားတြင ဘာသာေရး အတြကအသးျပမည႕ ေျမ ပင

ဆငခြငမား အစးရမ ေပးအပရန၊ ဘာသာေရးအတြက လြတလပစြာ ၀တျပကးကြယ စေ၀း ျခငးနင အယ၀ါဒ

ေျပာငးလခြင အတြက အာမခခကေပးရန၊ အေၾကာငးျပခက မးစျဖင ဖကဆးခေသာ ခရစယာနဘာသာ၀င

တ႕၏ လက၀ါးကားတငမားက ျပနလည ထေထာငေပးရန နင ဘာသာေရးကအေျခခသည႕ ခြျခားဆကဆမႈ

မးစ ပေပာကေစရန အတြက သာသနာေရး ၀နၾကးဌာနက လြတလပ၍ ဘကမလကေသာ ဘာသာေရး

လြတလပခြင ေကာမရင ဖြ႕စညးေပးရန စသညတ႕ ပါ၀ငသည။

အေမရကနအစးရထ အၾကျပခကမား

၁။ လြတလပစြာကးကြယယၾကညခြငနင ပတသက၍ ဆးရြားသည႕ သမငးရေနျခငးေၾကာင ျမနမာႏငငက

အထး ေစာငၾကည႕ရမည႕ ႏငငအျဖစ ဆကလကသတမတရန။

၂။ ဘာသာေရးလြတလပခြငအေျခအေန က စးရမဖြယရေနျပး လကရ ျပျပငေျပာငးလမႈမား ေအာက တြင

ေျဖရငးရနလအပေနေသးသည႕ အထး စးရမဖြယလ႕အခြငအေရး တစရပအျဖစ ျမငတငရန။

၃။ ခငးအမးသားညလာခ ႏင ခငးလ႕အခြငအေရးအဖြ႕ တ႕၏အၾကျပခကမားအတငးပင ျမနမာအစးရက

ေအာကပါအတငးတကတြနးရန-

5 က CHRO ၏ ၂၀၁၂ ခႏစ၊စကတငဘာလထတ , “Threats to Our Existence”: Persecution of Ethnic Chin Christians in Burma:

http://www.chro.ca/index.php/publications/73‐special‐reports/411‐threats‐to‐our‐existence ပါ အခနး(၅) တြင ဖတရႈပါရန။

4

- လနညးစကးကြယသည႕ ဘာသာမားမ ဘာသာ၀ငမားက တကရက(သ႕) သြယ၀ကနညး ျဖင ခြျခား

ဆကဆျခငးမားက တားျမစကာကြယသည႕ ဥပေဒ ျပဌာနးကငသးရန။ယငးသ႕ ေသာ အေရးယ

ေဆာငရြက မႈ မား တြင ဘာသာေရးအဖြ႕အစညးမားအတြက ေျမပငဆငခြငအေပၚ ကန႕သတခက

မား နင ဘာသာေရးဆငရာ အေျခခအေဆာကအဥးမား က တညေဆာကျပျပငေရးအတြက ခြငျပ

ခကမား အစးရဌာနမားတြင တစဆငျပး တစဆင ေတာငးခရန လအပေနမႈမားက ေလာခေပးျခငး

လညးပါ၀ငသငသည။

- သာသနာေရး ၀နၾကးဌာနက လြတလပျပး ဘကမလကသည႕ဘာသာေရး လြတလပခြင ေကာမရင

တစရပျဖင အစားထးရန ႏင အဆပါ ေကာမရငက နကရႈငးစြာ အျမစတြယေန သည႕ ဘာသာေရး

ကအေျခခသည႕ ခြျခားဆကဆမႈ နင ပတသက၍အေရးယေဆာငရြက မႈျပႏငသည႕ အခြငအာဏာ

ေပးအပထားရန။

- မညသည႕ဘာသာအတြက မဆ လြတလပစြာ ၀တျပကးကြယခြင၊ စေပါငး၀တျပခြငႏင အယ၀ါဒ

ေျပာငးလ ခြင က အာမခခကေပးရန။

- န.တ.လ ေကာငးမားက ဖကသမးျပး ေကာငးသ/သား အားလး ပညာေရး ၀နၾကးဌာန ေအာကတြင

ခြျခားဆကဆျခငးမရဘ တနးတညမ ပညာသငၾကားႏငသည႕ တစခတညးေသာ ပညာေရးစနစက

ထေထာငရန။

- ခငးျပညနယအတြငး ဘာသာေရးလြတလပခြင ခးေဖာကမႈမားအတြက ျပနလည ျပျပငမႈမားျပလပ

ေပးရန ( တမငတကာ ဖကဆးပစခေသာ ခရစယာနဘာသာ၀ငတ႕၏ လက၀ါးကားတငမားက

ျပနလည ျပျပငေပးျခငး အပါအ၀င အျခားအေရးယမႈမား)

၄။ လြတလပစြာ ကးကြယယၾကညခြငက ကာကြယ ျမငတငသည႕ အေနျဖင အဓကပါ၀ငပတသကေနသမား

က ဘ႑ာေရးအရ အေထာကအပေပးရန ႏင ခငးျပညနယ ဘာသာေရး လြတလပခြင ဆငရာ ေတြ႕ဆ

ေဆြးေႏြးပြ က ဘာသာေပါငးစ အတြက ႏႈးေဆာကငးပ ေပးရန။

၂။ မတတမးျပစနညး

ခငးျပညနယသည အလြနေ၀းလေခါငသသည႕ ျမနမာႏငငအေနာကျခမးတြင တညရေသာ

ျပညနယျဖစသည။ ျပညနယ၏ အေျခခအေဆာကအအမားမာ အလြန နမကေနျပး အျပည႕ခငးမထားသည႕

လမးမားေၾကာင သြားလာရနခကခလသည။ ခငးျပညနယရ ေကးရြာ အေတာမားမာသည ယခတင

ေျခကငျဖင သာေရာကနငျပး ကဥးေျမာငးလသည႕ လမးေၾကာငး မားမ သြားေရာကရသည။

ခငးျပညနယတြင အေျခခအေဆာကအအ မရျခငးေၾကာင သတငးအခကအလကမားက အခနႏင တေျပးည

ရရရန ခကခေစသည။ အကးဆကအေနျဖင လ႕အခြငအေရးခးေဖာကမႈ အမားစ က ျဖစပကျပး

ရကေပါငး(သ႕) ရကသတပတ အေတာၾကာ မသာ မတတမးေကာကယႏငသည။ ထ႕အျပင

5

ခငးျပညနယတြင စစတပ အမားအျပားခထားသည က ေတြ႕ရသည။ ဤစာကေရးသားခနတြင

ခငးျပညနယ၌ စစတပစခနးေပါငး ၅၄ ခရေနသည။

CHRO ၏ ေသးငယေသာ ကြငးဆငးလပသား အဖြ႕၀ငမားအတြက လညး ခငးျပညနယအတြငးရ

လ႕အခြငအေရးအေျခအေနမားက မတတမးေကာကယရာတြင အာဏာပငမားမ ဖမးဆး ေထာငခ မည႕

အႏရာယရေနျခငးေၾကာင လျခေရး အရ စးရမစရာမား ရေနသည။ CHRO သည ND-BURMA

အဖြ႕၀ငျဖစသညနငအည လ႕အခြငအေရး ခးေဖာကမႈ သတငးအခကအလကမားက ND-Burma ၏

မတတမးတငျခငး နညးလမးအတငး CHRO ကြငးဆငးလပသားမားမ ေကာကယ စေဆာငး သည။6

CHRO မ ေကာကယရရသည႕ မတတမးမားကႏစလတစၾကမ ထတ Rhododendron News တြင

ထတေ၀သည။ ယငးက http://www.chro.ca/publications/rhododendron.html တြင ဖတရႈႏငပါသည။

လ႕အခြငအေရး မတတမးမား ေကာကယရာတြင စနေခၚမႈမားနင အခကအခမားရေနျခငး ေၾကာင ဤ

အကဥးခပ က ခငးျပညနယတြင ရေနသည႕ လြတလပစြာကးကြယယၾကညခြင ျပနာ အားလး က

တငျပထားျခငး မဟတ ဘ ျခင တငျပခက တစခအျဖစသာ မတယေစခငပါသည။

၃။ လြတလပစြာကးကြယယၾကညခြင ခးေဖာကျခငးဆငရာ အျဖစအပကမား

၂၀၁၃ ခနစတြင CHRO အေနျဖင လြတလပစြာကးကြယယၾကညခြင နင ပတသက၍ ျပနာ ၁၃ခ က

မတတမးေကာကယႏငခသည။ ျဖစရပ တစခစ၏ အတခပေဖာျပခကက ေအာကတြင တငျပ ထားသည။

ျဖစရပ တစခစ၏ အေသးစတအခကအလကမားက ဖတရႈလပါက ေအာကေျခမတခကမားပါ ညႊနးခကမား

အတငး ဖတရႈႏငပါသည။

ရခငျပညနယ တြင ရပကြကအပခပေရးမးမ ခငးလမး ဓမၼဆရာ တစဥးအား ပါးရကခ

၂၀၁၃ခႏစ ဒဇငဘာလ ၃ ရက။ ။ ရခငျပညနယ၊ ေျမပျမ႕နယမ ရပကြကဥကဌျဖစသ ဥးလေကာ မ

ရငးလငး သည႕ အေၾကာငးျပခကတစစတစရာမရဘ ခငးလမးဓမၼဆရာ ကနပနလနး အား ပါးရကခသည။

ခငးလ႕အခြငအေရးအဖြ႕၏ အဆအရ ၂၀၁၃ ခနစ၊ ႏ၀ငဘာလ ၉ ရက ညဘက ၉:၃၀ နာရ အခန အသက

၃၀ အရြယရ ဓမၼဆရာ ဖနးေျပာေနစဥ ျဖစပြားချခငးျဖစသည။ အဆပါ ဓမၼဆရာသည ေျမပျမ႕ ျမ႕နယအပခပ

ေရးရး က တငၾကားရန သြားေရာကခေသာလညး ျမ႕နယ ဥကဌမာ ခရးသြားေနသည ဟ ယငးရးမ တန႕ျပနခ

သည ဟ ဆသည။ အဆပါအမႈႏင ပတသက၍ သာသနာေရး၀နၾကးဌာနထ တငျပခရာတြငမ ဥကဌမ

“အဒါေတြ ငါန႕မဆငဘး” ဟ တန႕ျပန ခသညဟဆသည။အာဏာပငမားသည အဆပါ ျဖစရပအေပၚ

တစစတစရာ အေရးယေဆာငရြကမႈ မျပခေၾကာငး ဓမၼဆရာမ ေျပာၾကားခသည။ ပါစတာ ကနပနလန သည

6 http://www.nd‐burma.org/documentation/resources.html တြငဖတရႈပါရန။

6

ရခငျပညနယ၊ စစေတြခရင ေျမပျမ႕နယ ေျမပျမ႕တြင လြတလပေသာ ျမနမာဧ၀ေဂလ အသငးေတာမ

ခရစယာန သာသနာျပ ဓမၼဆရာတစဥးအျဖစ ၂၀၁၃ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလ မ စတငကာ တာ၀နထမး

ေဆာငေနခသျဖစ သည။7

ခငးေရးရာ၀နၾကးထ တငျပသည႕ ဘာသာေရးလြတလပခြင နငပတသက၍

၂၀၁၃ ခႏစ၊ ႏ၀ငဘာလ ၂၇ ရက။ ။ မေကြးတငးေဒသၾကးအတြငးေနထငၾကေသာ ခငးလမး ခရစယာန

ဘာသာ၀င မားမ ဘာသာေရး လြတလပခြငႏငပတသက၍ ၄ငးတ႕၏ စးရမမႈမားက မေကြးတငးေဒသၾကး

ခငးေရးရာ၀နၾကးထတငျပခၾကသည။ သာသနာပင အေဆာကအအမား ျပျပငေဆာကလပေရး အတြက

ခြငျပခကမားေတာငးခရာတြင အခကအခမားရေနေသးသည ဟ ဆခၾကျပး ခငးေရးရာ၀နၾကးထမ အက

အည ေတာငးခခၾကသည။ ခငးေရးရာ၀နၾကးႏင ေတြ႕ဆရာ တြင ပခကခငးႏစျခငး ဘရားေကာငးမ

ဓမၼဆရာ တစဥးက “ သာသနာပငပစၥညးေတြက လြတလပစြာ ထနးသမးေစာငေရာကခြငရနငဖ႕အတြက

၀နၾကးက မမလပပငခြငက အသးျပျပးေတာ ဒအေၾကာငးအရာက သကဆငရာ အစးရအာဏာပငေတြဆ

တငျပေပးဖ႕ ေမတာရပခလပါတယ” ဟ ေျပာၾကားခသည။၀နၾကး ဆလငးလထြနးမလညး အေကာငးဆး

ၾကးစား ေဆာငရြကေပးသြားမညျဖစေၾကာငး အခမးအနားတကေရာကလာၾကသည႕ ခငးလမး အသငး

အ၀ငး မ ေခါငးေဆာငနင ကယစားလယမား ၊ အစးရ၀နထမးမား၊ ဘရားေကာငးမား၊ တကသလ

ေကာငးသား မား ႏင တကသလနညးျပမား အား မန႕ခြနးေျပာၾကားရာတြင ျပနလညေျဖ ၾကားသြားခသည။

ခငးျပညနယ ဟားခါးျမ႕တြင ကငးပသည႕ ခငးအမးသားညလာခ သ႕ တကေရာကျပး အျပနတြင

ခငးတငးရငးသားေရးရာ၀နၾကးသည ဂန႕ေဂါ၊ ေရစၾက နင ပခက ျမ႕နယမားတြင အေျခစကေသာ

ခငးလမးအသငးအ၀ငးမား နင ေတြ႕ဆမႈမားျပလပခသည။8

ခငးျပညနယမ သရေရႊမနး၏ အစညးအေ၀းအခနဇယားႏင စပလဥး၍ စတပကမႈမား

၂၀၁၃ ခႏစ၊ ႏ၀ငဘာလ (၁၉) ရက။ ။ စစကငးတငး ကေလးျမ႕နယ ႏင ခငးျပညနယ တးတန ႏင

ဟားခါးျမ႕ သ႕သြားေရာကခသည႕ နစရကတာ ခရးစဥတြင ဥးေရႊမနးသည အစးရ၀နၾကးမား၊ အရာရမား၊

လႊတေတာအမတမား၊ အရပဘကလမႈအဖြ႕အစညးမားမ ေခါငးေဆာငမား အျပင ျမ႕မျမ႕ဖမားႏင စေန၊

တနဂၤေႏြ ရကမားတြင ေတြ႕ဆခသည။ဟားခါးျမ႕ခတစဥး က Chinland Guardian သတငးဌာနက

7 December 2013, Chinland Guardian:

http://www.chinlandguardian.com/index.php/ chin‐news/item/ 2026‐chin‐pastor‐slapped‐in‐face‐by‐govt‐officer‐in‐arakan တြငဖတရႈပါရန။

8 Religious rights raised to Chin Affairs Minister, 27 November 2013, Chinland Guardian: http://www.chinlandguardian.com/index.php/chin-news/item/2019-religious-rights-raised-to-chin-affairs-minister တြငဖတရႈပါရန။

7

ေျပာျပရာတြင “ဥးေရႊမနးဟာ တးတနျမ႕မာ တနဂၤေႏြေန႕က အစညးအေ၀းလပချပး ေတာ အဒေန႕

ေန႕ခငးပငးက ဟားခါးျမ႕က ေရာကခတယ။ ေန႕ခငးပငးျဖစ ေပမ ၾကတငျပငဆငမႈေတြ လပရတာေၾကာင

တခ႕လေတြက ဘရားေကာငးမတကႏငခဘး။” ဟ ဆခသည။9

ခငးျပညနယတြင ဗဒၡဘာသာ အေျခခအေဆာကအအမားအတြက ျပညနယ ဘ႑ာ သးစြမႈနင

ပတသကျပး ေမးခြနးေမးျမနးမႈမား

၂၀၁၃ ခႏစ ႏ၀ငဘာလ (၁၁) ရက။ ။ ခငးလႊတေတာအမတမားသည ခငးျပညနယ ျမ႕နယသးခ တြင ဗဒၶ

သာသနက အေဆာကအဥးမား ေဆာကလပရနအတြက ဘ႑ာေငြ သးသန႕ဖယခနထားမႈ နငပတသက၍

စစမးမႈမားျပလပခသည။ ခရစယာနအမားစေနထငသည႕ ျမနမာႏငငအေနာကပငး မ ျပညနယတစခတြင

အဘယ ေၾကာင အျခားဘာသာမားအတြက ေပးအပျခငးမရဘ ဗဒၡၶဘာသာ တစခတညးအတြက သာ ဖယခန

ထား သည႕ အေၾကာငးရငးက သရလသည ဟ ယငးတ႕က ဆသည။ျပညနယအစးရမ ၂၀၁၄-၂၀၁၅

ခငးျပညနယ ဘ႑ာေငြခမတရာ၌ ပလက၀ျမ႕နယ၊ မငးတပျမ႕နယ နင တးတနျမ႕နယတ႕တြင ဗဒၶဘာသာ

ဘနးၾကးေကာငးမား၊စာသငေကာငးမားနင ျမ႕ေတာခနးမမားေဆာကလပရန ခြတမးမားခမတခသည။

ခငးအမးသားပါတမ လႊတေတာအမတ တစဥးျဖစသ ပးလာလေမာငကး မ ခရစယာနဘာသာ၀ငမား

ဘ႑ာ ေငြခြတမးရရႏငျခငး ရမရ မၾကာေသးမကကငးပခသည႕ လႊတေတာအစညးအေ၀းတြင ေမးခြနးထတ

ခသည ဟဆသည။ ခငးျပညနယ ၀နၾကးခပ ဥးဟနးငငး က ဘ႑ာေငြ ေလာကတငခကသည လအပခက

မားျပည႕စပါက ရရနငမညျဖစေၾကာငး ျပနလညေျဖၾကားေပးခသည။ “ မညသည႕ဘာသာေရး အပစၾကား

တြငမ ခြျခားဆကဆမႈ တစစတစရာမရ” ဟလညး ျဖည႕စြကေျပာၾကားခသည။

၀နၾကးခပနင ေတြ႕ဆရျခငးအေပၚ ခရစယာနဘာသာ၀ငမား စတပက

၂၀၁၃ ခႏစ၊ေအာကတဘာလ( ၂၅) ရက။ ။ ခငးျပညနယ၊ မတပျမ႕မ ခရစယာနဘာသာ၀ငမား သည ခငးျပညနယအစးရအဖြ႕၀င ၀နၾကးခပနင တနဂၤေႏြေန႕၌ေတြ႕ဆခရျခငးအေပၚ စတပကမ ေၾကာငး ေဖာျပ ခၾကသည။ ၀နၾကးခပသည ၀နၾကးမား၊ ဌာနဆငရာအၾကးအကမား၊ ခရငအပခပ ေရးမးမား၊ ေဒသခ အစးရ အရာရမား အျပင ရပရြာ နငဘာသာေရးေခါငးေဆာငမားက တနဂၤေႏြေန႕ နနက ၇:၃၀ နာရ မ ၉:၃၀ နာရ အထ အစညးအေ၀းေခၚယခသည ဟ ဆသည။

“အခ႕ေသာ ခရစယာနဘာသာေရး ေခါငးေဆာငေတြဟာ ၀တျပကးကြယျခငးဥးေဆာငရမယ အစအစဥ ေတြ ကဖကလကရျပးေတာ အျခားလေတြကေတာ ၀တျပကးကြယျခငး ပကကြကခၾကရတယ”ဟ မတပ ေခါငးေဆာင တစဥးက ေျပာၾကားခသည။ Hakha Post သတငးစာ၏ ေဖာျပခကအရ အဆပါ အစညးအေ၀း

9 Disappointment over Shwe Mann's meeting schedules in Chin State, 19 November 2013, Chinland Guardian: http://www.chinlandguardian.com/index.php/chin-news/item/2011-disappointment-over-shwe-mann-s-meeting-schedules-in-chin-state တြငဖတရႈပါရန။

8

က လ (၂၅၀ ) ဥးခန႕ တကေရာကချပး အဆပါ အစအစဥတြင မတပရ န.တ.လ ေကာငးအတြက ဗမာလမး ပင ကမၸဏ တစခ မ ကပ ဆယသနး လဒါနးျခငး အစအစဥလညး ပါ၀ငခေၾကာငး သရသည။10

ခရစယာန ဘာသာ၀ငမား ျခမးေျခာကခခရ၊၀တျပစညးေ၀းျခငး က ရပတန႕ရန အမန႕ထတခခရ

၂၀၁၃ ခနစ၊ ေအာကတဘာလ (၂၀) ရက။ ။ မငးတပျမ႕နယ၊ ပနေအာရြာမ ခငးလမး ခရစယာန ဘာသာ၀င

မားသည ဗဒၶဘာသာ၀င ဘနးေတာၾကး တစပါး၏ ညႊနၾကားမႈျဖင ၀တျပကးကြယျခငး မားက ရပတန႕ပစရန

အမန႕ေပးခခရသည။ ပနေအာရြာ တြင သတငးသးသည႕ ဗဒၶဘာသာ ဘနးေတာၾကး ဥးနႏၵာသရ မ ေကးရြာ

အပခပေရးမးမားက သးၾကမတငတင ေစလႊတကာ ဘရားေကာငး တြငးမ ၀တျပကးကြယမႈမားက ရပတန႕

ရန အမန႕ေပးခသည။ လျခေရး အေၾကာငးအရာေၾကာင အမညေဖာျပထားျခငးမျပေသာ ေဒသခ ခရစယာန

ဘာသာေရးေခါငးေဆာင တစဥးမ ခငးလ႕အခြငအေရးအဖြ႕က ေျပာျပရာတြင “ အဒဗဒၶဘာသာဘနးၾကး က

ဆယအမမး ဥးအနးေရ က ၾသဂတလ ၂၅ ရကက ကၽြနေတာတ႕ ၀တျပေနတနး လႊတျပးေတာ ခကခငးပ

၀တျပကးကြယေနတာက ရပတန႕ ဖ႕ အမန႕ေပးခတယ” ဟ ေျပာျပခသည။ စကတငဘာလ (၈) ရကေန႕က

၀တျပဆေတာငးမႈျပလပခေၾကာငး ၾကားသျပးေနာကတြင အျခား ဆယအမမးမား ျဖစၾကေသာ ဥး

ခနးမနးကး၊ ဥးေအာငထနး၊ ေဒၚေရႊေယာငး၊ ဥး နနးဟနး ႏင ေဒၚ အြမးဟာေယာငး တ႕ ကလညး ၂၀၁၃

ခနစ၊ စကတငဘာလ (၉) ရကေန႕က ေစလႊတခသည ဟ ဆသည။ ထ႕ျပင “ ကၽြနေတာတ႕ ဆကလကျပး

၀တျပကးကြယျခငး က လပေနမယဆရင ရြာက မးရ႕ပစမယ လ႕ လညး ျခမးေျခာကခေသးတယ” ဟ

ယငးက ထပေလာငးေျပာၾကားခသည။ ေအာကတဘာလ (၆) ရကေန႕တြင ေနာကထပ ဆယအမစမး ဥး

ဟာထနး အား ဗဒၶဘာသာ ဆရာေတာမ ထပမ ေစလႊတခကာ “ ေနာကထပ ၀တျပကးကြယမႈျပမယ ဆရင

မငးတ႕က ဓာတပေတြရကျပး အာဏာပငေတြ ဆတငလကမယ” ဟ လညးေျပာၾကားခသည။11

ခငးျပညနယတြင န.တ.လ ေကာငးမ ေကာငးသားမားက အစးရမ အျပည႕အေ၀ ေထာကပမႈေပး

၂၀၁၃ ခနစ၊ စကတငဘာလ (၃၀) ရက။ ။ ခငးျပညနယမ န.တ.လ ေကာငးသားမားက အျပည႕အ၀

ေထာကပမႈ ေပးထားသည ဟ ျမနမာ အစးရက ေျပာၾကားခသည။ န.တ.လ ဆသညမာ နယစပေဒသ

တငးရငးသားလမးမား ဖြ႕ျဖးေရး သငတနးေကာငး ၏ ျမနမာအတေကာကနာမည ျဖစသည။

ၾကာသပေတးေန႕ထတ ျမနမာအလငးသတငးစာ (ျမနမာစာ) တြင ေဖာျပခကအရ အစးရ သည န.တ.လ

ေကာငးသားမား အတြက ေနရာထငခငး၊ အ၀တအထည၊ အစားအေသာက၊ ပညာေရး ႏင ကနးမာေရး

အားလးအတြက အျပည႕အ၀ တာ၀နယရသည ဟ ေဖာျပထားသည။ ေကာငးသားမား သည ဘာသာရပ

10 Questions over State budget to build Buddhist infrastructure in Chin State, 11 November 2013, Chinland Guardian: http://www.chinlandguardian.com/index.php/chin-news/item/1995-questions-over-state-budget-to-build-buddhist-infrastructure-in-chin-state တြငဖတရႈပါရန။ 11 Christians disappointed over Sunday meeting with Chief Minister, 25 October 2013, Rhododendron News, September-October 2013: http://www.chro.ca/images/stories/files/PDF/Rhododendron/RhododendronNews_Sept-Oct_2013.pdf တြငဖတရႈပါရန။

9

တစခအတြက ေထာကပေၾကး ၂၅၀၀၀ ကပ ရရၾကျပး န.တ.လ ေကာငးမားတြင ဘာသာရပ ငါး ခ

သငၾကားၾကရသည။ န.တ.လ ေကာငးမားက နယစပေရးရာ ၀နၾကးဌာန နင ပညာေရး စမကနး ႏင

ေလကငေရး ဌာန တ႕ ပးေပါငးဖြငလစထားသည႕ ေကာငးမား ျဖစသည။

ဇလငလ-ေဖေဖာ၀ါရ အထ ပညာသငႏစတစနစအတြက ေကာငးသားတစဥး လငရရေသာ ေထာကပ ေငြ မာ

လကရ ေငြကပ ဆယသနးေကာျဖစသည။ မငးျမ႕တစျမ႕ထမ အမတ(၂)န.တ.လ ေကာငး တြင ၅ တနးမ ၁၀

တနးအထ ေကာငးသား ၁၆၆ဥး ( ကား ၁၁၅ ဥး၊မ ၅၁ ဥး) ရေနျပး ယငးအနက ၈၅ ဥးမာ တငးရငးသား

လမးမား ဖြ႕ျဖးတးတကေရးတကသလ ၀ငခြင စာေမးပြ ေျဖဆ ၾကမညျဖစသည။ လကရတြင အစဥအဆက

ဘ႑ာေငြ အလအေလာကမရ ရ ၾကသည႕ အစးရေကာငးမားတြင မသားစ မားသည ကေလးငယမား၏

ေကာငးသးပစၥညးမား အတြက သာမက ေကာငးလခ ပါ ေပးသြငးေနရ သည။12

ဗဒၶဘာသာ အလပြမားအတြက အစားအေသာကမားျပငဆငရန ခငးလမး ခရစယာနဘာသာ၀ငမား

ေစခငးခရ

၂၀၁၃ ခႏစ၊ စကတငဘာလ (၂၇) ရက။ ။ ဟားခါးျမ႕မ ခငးလမး ခရစယာနဘာသာ၀င အစးရ ၀နထမးမားက

၄ငးတ႕သည ဥပသေန႕မားတြင ဗဒၶဘာသာ ဘနးၾကးေကာငးမားတြင အစားအေသာကမား ျပငဆငရန အမန႕

ေပးခခၾကရသည ဟ ဆသည။ ဌာနတစခ ခငးစက အခေၾကးေငြ ေပးအပျခငးမရဘ ဥပသအဖတေန႕မား တြင

ရးခနတြငး(သ႕)ရးခနျပငပတြင အစား အေသာကျပငဆငရနအတြက ေစခငးခခရသည ဟ ဟားခါးျမ႕မ အစးရ

၀နထမး တစဥးမ ဆသည။

“ ဌာနတစခစမာ ဗဒၶဘာသာ၀င ၀နထမးေတြ အရမးနညးပါတယ။ ဒါေပမ အဒလ အလလပတအခါမာ အားလး

ပါ၀ငရမယ၊ ထည႕၀ငရမယ ဆတာက အမန႕တစခအေနန႕ လာတာ” ဟ ဟားခါးျမ႕မ အစးရ ၀နထမးတစဥးက

ထပေလာငးေျပာၾကားခသည။ “ဒမကရကတစ အစးရသစတစရပ ကၽြနေတာတ႕မာ ရေနျပဆေတာ ကၽြနေတာ

တ႕ ရ႕ ဘာသာတရားေတြက လြတလပစြာ ကငသးႏငဖ႕ ေရြးခယခြင န႕ အခြငအေရး ေပးသငတယ။ ကၽြနေတာ

တ႕ ခရစယာနဘာသာ၀ငေတြဆတာ အာဏာပငေတြ သတယ။ဒါေပမ ကၽြနေတာတ႕ သတ႕ရ႕ လမးညႊနခက

ေတြက လကနာရတယ” ဟ ခငးလမး ခရစယာန ဘာသာ၀ငတစဥး မ ေျပာျပသည။ လဥးေရ ၅၂၄၃၉ ဥး

ေနထငသည႕ ဟားခါးျမ႕နယတြင ဗဒၶဘာသာ၀င ၅၃၈ ဥး ရေနျပး ဘနးၾကးေကာငး(၈) ေကာငး နင ေစတ

ပထးမား ရေနေၾကာငး အစးရ စာရငးဇယားအရ သရသည။13

12 Christians threatened, ordered to stop holding worship services, 20 October 2013, Rhododendron News, September-October 2013: http://www.chro.ca/images/stories/files/PDF/Rhododendron/RhododendronNews_Sept-Oct_2013.pdf တြငဖတရႈပါရန။ 13 Govt gives full support to Na Ta La students in Chin State, 30 September 2013, Rhododendron News, September‐October 2013:

http://www.chro.ca/images/stories/files/PDF/Rhododendron/RhododendronNews_Sept‐Oct_2013.pdf တြငဖတရႈပါရန။

10

ခငးလမး ခရစယာနဘာသာ၀င ေကာငးအပဆရာမၾကး အေၾကာငးရငးေဖာျပျခငးမရဘ အလပမ

ထတပစခရ

၂၀၁၃ ခနစ၊ စကတငဘာလ (၁၃) ရက။ ။ အမတ(၂) အေျခခပညာဥးစးဌာန၊မႏေလး မ ညႊနၾကားေရးမး

ဥးျမငက ၏ တရား၀ငလကမတႏငအတ ေရာကရလာသည႕ စာတြင မငးတပျမ႕နယ ရ အလယတနးေကာငးမ

ထနတလနျမ႕သ႕ ရာထးတးျဖင ေရာကရလာသည႕ ေဒၚထငဒတ အား ပညာေရး၀နၾကးဌာန၊ ၀နၾကးရး ၏

အစညးအေ၀းဆးျဖတခကအရ အလပမ ထတပယေၾကာငး ေဖာျပခသည။ ယငးသ႕ အလပမ ရတတရက

ထတပယ ျခငးမာ မငးတပျမ႕နယအတြငးရ အစးရမ ဖြငလစထားသည႕ န.တ.လ ေကာငးမားမ ခြျခား ဆကဆ

ျခငး၊ ဘာသာေရးကစၥရပမားနင ဆကစပေနသညဟယၾကညေနေၾကာငး အသက (၅၃) နစအရြယရ ယငး

ခရစယာနဘာသာ၀င ေကာငးအပဆရာမၾကးက ယၾကညေနသည။

The Chinland Post သတငးစာ က ေျပာျပရာ၌ ေဒၚထငဒတသည ယခႏစ ဇြနလအတြငးက သမ ေကာငးအပ

ဆရာမအျဖစ တာ၀နထမးေဆာငခေသာ ရအလယတနးေကာငးမ ေကာငးသားအားလး၏ စာရငးက

ဗဒၶဘာသာဘနးေတာၾကးမ ေတာငးခခသည ဟ ဆသည။ေနာကပငးတြင ယငးေကာငးသား အားလးက

ဘနးၾကးေကာငးသ႕ ပ႕ရန အဆပါ ဘနးေတာၾကးမ ေဒသခတစဥးက ေစလႊတမာၾကား ခရာ ဆရာမၾကးမ

“ကၽြနမရ႕ ေကာငးသားေတြအားလးက ခရစယာနေတြဆေတာ ခငဗားတ႕ေကာငးက လာခငမယလ႕ မထငဘး”

ဟ တန႕ျပနေျဖၾကားခသည။

မၾကာေသးမက ရ ရြာမ ေဒသတြငးအစညးအေ၀းတစခတြင အမးသားက ခရစယာနဘာသာ၀င ျဖစေနသ ေဒၚ

ထငဒတ မ “ မမတ႕ဆငးရႏြမးပါးမႈေၾကာင ခရစယာနဘာသာ၀င ကယကေလးေတြက န.တ.လေကာငးေတြမာ

လး၀အပႏထားျပးေတာ တျခားဘာသာက ကးေျပာငးခြငမျပသငဘးလ႕ ကၽြနမေျပာခတယ” ဟ

ေျပာၾကားခသည။ အဆပါေျပာၾကားခကသည ဗဒၶဘာသာဘနးေတာၾကး ႏင ဘနးၾကးေကာငးတြင

ေနထငေနသည႕ ဆရာမေဒၚ ခငပလထက တ႕ထေရာကရသြားခသည။ ထ႕ေနာက ဆရာမ ေဒၚခငပလထက မ

ေဒၚထငဒတအားအလပမ ထတပစရနအတြက သကဆငရာ အာဏာပငမားက ခဥးကပချပး သမအားလညး

နာမညက သမၼတဥးသနးစန အထ ေပးပ႕ျပးျဖစေၾကာငး အသေပးခသည။

ခငးျပညနယ ဖြ႕ျဖးေရး ဆငရာ၀နၾကး ပးနနးႏင နင ျပညနယပညာေရးဌာနမ ဒတယညႊနၾကားေရးမး ေမဂာ

ေအာငေရႊဥး တ႕ သည န.တ.လ ေကာငးမားတြင ပညာသငယေနသည႕ ခငးလမးခရစယာန ဘာသာ၀ငမား

အား ရကႏကမႈတြင ေဒၚထငဒတ ပါ၀ငပတသကသည ဆသည႕ စြပစြခကမား မနကန ျခငးရမရ စစမးစစေဆး

ျခငးမားျပလပခသည။ စြပစြခကနင ပတသက၍ေမးျမနးမႈမား ျပလပရာတြင ခငးလမး ေကာငးအပဆရာမၾကး

မ ရကနကခရဖးျခငး မရဟ ေကာငးသားမားက ေျဖၾကားခၾကသည။ The Chinland Post သတငးစာ၏ ေဖာျပ

11

ခကအရ အဆပါ ကစၥရပနင ပတသက၍ မတခကတစ စတစရာ ေပးႏငသည႕ အေနအထားတြင မရ ဟ ေမဂာ

ေအာငေရႊဥး မ ေျဖၾကားခသည။14

ဟားခါးျမ႕တြင ေကာငးဆရာ/မမား တနဂၤေႏြေန႕၌ အစညးအေ၀းတကေရာကရန အဓမၼေစခငးခရ

၂၀၁၃ ခနစ၊ စကတငဘာလ (၇) ရက။ ။ ခငးျပညနယ၊ ဟားခါးျမ႕မ ေကာငးဆရာ/မ မားသည ႏငငတကာ

စာတတေျမာကေရးေန႕ အထမးအမတ အခမးအနား က တနဂၤေႏြေန႕တြင တကေရာက ခရသည။ဟားခါးမ

သတငးရငးျမစတစခအရ ျပညနယအစးရ အရာရမားသည ခရစယာန အမားစျဖစၾကေသာ ေကာငးဆရာ/မ

မား က တနဂၤေႏြေန႕ နနက ၉:၀၀ နာရ တတတြင တကေရာကပါမည ဟသည႕ ခ၀နကတ ထးေစခသည။

အမညေဖာျပျခငးမျပရန ေတာငးဆခေသာ ဆရာတစဥး၏ ေဖာျပခကအရ ယငးအခမးအနားသ႕တကေရာက

ရန ပကကြကပါက လစာထမ ေငြကပ ၅၀၀၀/ - ႏႈတယသြားမညျဖစသည ဟဆသည။ “ ကၽြနေတာတ႕ မ

တကေရာကရင ေကာငးသးပစၥညးေတြ ၀ယဖ႕အတြက လစာထမ ေငြတခ႕ က ျဖတမာျဖစတယလ႕ လညး

ကၽြနေတာတ႕ က အသေပးခတယ”ဟ အဆပါ အခမးအနားက တကေရာကခေသာ ခငးလမး ေကာငးဆရာ

တစဥး မ ထပေလာငးေျပာၾကားခသည။ အဆပါအခမးအနားက ျပညနယ၀နၾကးခပ ပးဟနးငငး ႏင အျခား

၀နၾကးမားအပါအ၀င အစးရအရာရမားလညး တကေရာကခသည။ 15

အထကတနးေကာငးသားမား စေန၊တနဂၤေႏြေန႕မားတြင ေကာငးတကခငးမႈမား ရေန

၂၀၁၃ ခနစ၊ ၾသဂတလ (၃၁) ရက။ ။ ခငးျပညနယတြင ေနထငၾကသည႕ ခရစယာန မသားစမားမ မဘမား

ႏင ဆရာ/မ မားသည စေနေန႕မား ႏင တစခါတစရ တနဂၤေႏြေန႕မားတြင ကေလးမား ေကာငးတကရျခငး

နင ပတသက၍ ညညးညေျပာဆၾကသည။ အထကတနးေကာငးသားမားသည ဥပသေန႕ အစားထးအျဖစ

စေနေန႕မားတြင ေကာငးတကၾကရသည။ ဟားခါးျမ႕တြငေနထငသ သတေျမာကေန႕ အသငးေတာ မ မဘ

တစဥး က “ကၽြနေတာတ႕ အသငးက စေနေန႕ မာ ဘရားရခး တာဆေတာ ကၽြနေတာတ႕ သားသမးေတြ

၀တျပ အစညးအေ၀း အေတာမားမား ပကကြကရတာန႕ ပတသကျပး ကၽြနေတာတ႕ အေတာေလး စးရမမ

တယ” ဟ ေျပာၾကားခသည။16

14 Chin Christian govt staff ordered to prepare food for Buddhist offerings, 27 September 2013, Rhododendron News, September-October 2013: http://www.chro.ca/images/stories/files/PDF/Rhododendron/RhododendronNews_Sept-Oct_2013.pdf တြငဖတရႈပါရန။ 15 Chin Christian headmistress sacked for no given reasons, 13 September 2013, Rhododendron News, September-October 2013: http://www.chro.ca/images/stories/files/PDF/Rhododendron/RhododendronNews_Sept-Oct_2013.pdf တြငဖတရႈပါရန။ 16 School teachers forced to attend Sunday meeting in Hakha, 7 September 2013, and School teachers threatened with salary deduction in Hakha, 8 September 2013, Rhododendron News, September-October 2013: http://www.chro.ca/images/stories/files/PDF/Rhododendron/RhododendronNews_Sept-Oct_2013.pdf တြငဖတရႈပါရန။

12

မတပ ဘရားေကာငးမားမ ခရစယာန လက၀ါးကားတင ထရန ခြငျပခကေတာငးခ

၂၀၁၃ ခနစ၊ ၾသဂတလ (၂၄) ရက။ ။ မတပျမ႕နယ အသငးေတာမားေကာငစ(MTCC) က ၄ငးသည

လာမည႕ ႏစအတြငး မတပျမ႕နယ ကနတတ ေတာငတြင ခရစယာန လက၀ါးကားတင တစတက စကထခြင

ခငးျပညနယအစးရထေတာငးခမညျဖစေၾကာငး ေျပာၾကားခသည။ MTCC ၏ အေထြေထြအတြငးေရးမး

ျဖစသ သကၡာေတာရဆရာေတာ ဗစတာလငလနး၏ အဆအရ ခငးျပညနယ အစးရအဖြ႕၀င ၀နၾကးခပ

ပးဟနးငငးထ လက၀ါးကားတင စကထခြငေတာငးခလႊာ က ေပးပ႕ရမညျဖစသည။ အဆပါ လက၀ါး

ကားတင က ၂၀၀၅ ခနစက ျမနမာအစးရမ ဖကဆးခသည႕ ဘတလန မ အျမငေပ ေပ၃၀ ရ လက၀ါး

ကားတင အစားထးအျဖစ စကထႏငရန အသငးေတာမားမ ၾကးပမးေနျခငးျဖစသည။ ၁၉၈၇ ခႏစက MTCC

၏ ဥးေဆာငမႈျဖင စကထခေသာ ဘတလနလက၀ါး ကားတင က ဖကဆးချပးေနာက အာဏာပငမားသည

အဆပါ အနးတစ၀ကေဒသ က သမးယချပး အမတ (၃၀၄) ျမနမာေျခလငတပရငး အတြကစစအေျခစက

စခနး က ၂၀၀၅ ခႏစတြင တညေဆာကခသည။ အလားတပင ဟားခါးျမ႕ရ အသငးေတာအသးသးမ

ခရစယာနဓမၼဆရာမား အသငးကလညး ခငးျပညနယက ခရစယာနျပညနယအျဖစ ေဖာျပသည႕ သေကၤတ

တစခအေနျဖင ၂၀၁၄ ခႏစတြင လက၀ါးကားတင တစခ စကထရန ဆးျဖတထားျပးျဖစသည။ အဆပါ

အသငး သည လက၀ါးကားတင စကထရန သငေလာသည႕ေနရာ၊ လက၀ါးကားတင စကထျခငး ႏင

ပတသက၍ အစးရသစလကေအာကတြင ရးပငးဆငရာ လပထးလပနညးမား စသညတ႕ ႏင ပတသက၍

ၾကးပမးလပေဆာငလကရသည။17

ဥးသနးစနမ ခငးလမး အရာရမား ႏင ေခါငးေဆာငမား အား တနဂၤေႏြေန႕တြင ေတြ႕ဆ

၂၀၁၃ ခႏစ ေဖေဖာ၀ါရလ (၁၈) ရက။ ။ ႏငငေတာသမၼတ အေနျဖင ခငးျပညနယပထမဆး ခရး စဥတြင သမၼတဥးသနးစနသည ခငးျပညနယအစးရ၊ အစးရအရာရမား၊ ျမ႕မျမ႕ဖမား ႏင တနဂၤေႏြေန႕ နနကပငး တြင အစညးအေ၀းကငးပခသည။ “အစညးအေ၀းက မနက ၁၀:၀၀ နာရ ကေန ေန႕ခငး ၂:၀၀ နာရ အထ ၾကာတယ။ ပမနအားျဖင ဟားခါးျမ႕က ဘရားေကာငးေတြမာ ဘရားရခး တာက မနက ၁၀၀၀ နာရ ကေန ၁၂း၀၀နာရအထ ကငးပေလရတယ။ ဒေတာ အစညးအ ေ၀း တကရတခငးလမး ခရစယာနဘာသာ၀ငေတြ က ဘရားေကာငးမတကႏငေတာဘးေလ” ဟ ဟားခါးျမ႕မ ရပရြာေခါငးေဆာငတစဥးမ Chinland Guardian သတငးစာက ေျပာျပသည။ သမၼတ သည ကာကြယေရး၀နၾကးဌာန ကာကြယေရးဥးစးခပ ဒတယ ဗလခပၾကး မငးေအာငလႈင လကပါ လက ဟားခါးျမ႕ရ သသရာေအး ေစတႏင ေဇတ၀နတရားရပသာ

17 High school students forced to go to class at weekends, 31 August 2013, Rhododendron News, July – August 2013:http://www.chro.ca/images/stories/files/PDF/Rhododendron/RhododendronNews_Jul-Aug_2013.pdf တြငဖတရႈပါရန။

13

တ႕က သြားေရာကချပး ဆရာေတာ ေဒါကတာအရင ဘဒၵ ႏ ေတေဇာသာရ အမးျပသည႕ သဃာေတာမားက က လဒါနးခ သည။ 18

(က) ခငးျပညနယ အဆင

ခငးအမးသားညလာခ၌ CHRO မ လြတလပစြာ ကးကြယယၾကညပငခြင သးသန႕ေဆြးေႏြးခနး တြင

ဥးေဆာငဥးရြကျပေပးခ

၂၀၁၃ ခႏစ၊ ႏ၀ငဘာလ ၁၂-၁၅ ရက။ ။ ႏ၀ငဘာလအတြငး ခငးျပညနယ ဟားခါးျမ႕၌ ကငးပခ ေသာ

ခငးအမးသားညလာခ၌ ခငးလ႕အခြငေရးအဖြ႕(CHRO) မ လြတလပစြာကးကြယယၾကည ပငခြင သးသန႕

ေဆြးေႏြးခနးက သးရကတာ ဥးေဆာငဥးရြကျပေပးခသည။ အဆပါညလာခမာ ႏစေပါငးေျခာကဆယအတြငး

ပထမအၾကမကငးပသည႕ ညလာချဖစသည။ အဆပါ သးသန႕ ေဆြးေႏြးခနးတြင ပါ၀ငေဆြးေႏြးခသမားမာ

မတညသည႕ ဘာသာမားမျဖစၾကသည။ အဆပါ ပါ၀ငေဆြးေႏြးသမားမ အၾကျပခက (၁၂) ခက ခမတ

ႏငချပး အဆပါ အၾကျပခကအားလးက ညလာခမ ညလာခ တရား၀ငအဆျပခကမားအျဖစ ခမတခၾက

သည။ အဆပါခငးအမးသား ညလာခ မ ဆးျဖတခကမားက အေကာငအထညေဖာေဆာငရနအတြက

သကဆငရာ အမႈေဆာင အဖြ႕မား ဖြ႕စညးျခငးက ၾကးၾကပရနအတြက ခငးလမး စတတဟဒါ အသးသးမ

ေကာမတ၀င ၄၅ဥး ပါ၀ငသည႕ steering ေကာမတ က တာ၀နေပးအပထားျပးျဖစသည။ လြတလပစြာ

ကးကြယ ယၾကညပငခြင သးသန႕ေဆြးေႏြးခနးမ ထြကရလာသည႕ အၾကျပခက ၁၂ ခကမာ ေအာကပါ

အတငး ျဖစသည။

• ၂၀၀၈ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒတြင ပါရေသာ ဘာသာေရးဆငရာခြျခားဆကဆမႈသ႕ဥးတညေစ သည

မညသညျပဌာနးခကမးကမဆ ျပနလညသးသပျပငဆင (သ႕မဟတ)ပယဖကရနလအပေၾကာငး

သေဘာတသည။

18 Matupi churches ask permission to erect Christian cross, 24 August 2013, Rhododendron News, July – August 2013:

http://www.chro.ca/images/stories/files/PDF/Rhododendron/RhododendronNews_Jul‐Aug_2013.pdf တြငဖတရႈပါရန။

၄။ CHRO မ မ၀ါဒေရးရာၾကးပမးခကမား

14

• ဘာသာေရးအဖြ႕အစညးမားအေနျဖင သာသနာနယေျမပငဆငခြငရရရနႏင ယၾကညျခငးအေျခခ

ေသာ (Faith-based) အရပဘကလမႈအဖြ႕အစညးမား လြတလပစြာဖြ႕စညးရပတညခြင၊

လႈပရားေဆာင ရြကခြင၊ ျပညတြငး၊ျပညပအလရငမားထမ ရနပေငြရယႏငခြင၊ ၾကန႕ၾကာမႈမရ

မတပတငရရခြငမား ရရရနလအပေၾကာငး သေဘာတသည။

• ႏငငေတာမဖြငလစေသာစာသငေကာငးမားတြင ဘာသာေရးဆငရာ ျပဌာနးမႈမား၊ ေကာငးသ၊

ေကာငးသားမားအား ကငႀကေစျခငးမား ေရာငရားျပး မတကြျပားေသာဘာသာတရားမားအခငးခငး

အျပနအလန ေလးစားအသအမတျပျခငးက ျမငတငရန လအပေၾကာငး သေဘာတသည။

• လနညးစကးကြယေသာဘာသာတရားမားက အကာအကြယေပးသည ဥပေဒတစရပ ျပဌာနးထားရ

ရန လအပေၾကာငး သေဘာတသည။

• ျပညေထာငစျမနမာႏငငတြင ဘာသာတရားမားအၾကား ဆၾကနမျမငခြျခားမႈပေပာကေစေရးအတြက

သာသနာေရး၀နႀကးဌာနက လြတလပ၍ဘကမလကေသာ ဘာသာေရးဆငရာေကာမရငတစရပျဖင

အစားထးဖြ႕စညးသငေၾကာငး ေထာကခအၾကျပသည။

• ႏငငသားစစစေရးကဒျပားတြငပါရေသာ ကးကြယသညဘာသာဟသညေဖၚျပခကသည ဘာသာေရး

ခြျခားမႈကဥးတညေစသျဖင ပယဖကသငေၾကာငး ေထာကခအၾကျပသည။

• အေၾကာငးျပခကအမးမးျဖင ျဖလဖကဆးခခရေသာ ခရစယာနဘာသာ၀ငတ႕အထြဋအျမတထား

သည႕ လက၀ါးကားတငမားက တာ၀နရသမားမ ျပနလညစကထေပးရန

အေလးအနကေတာငးဆသည။

• လြတလပစြာဘာသာေရးဆငရာ စညးေ၀းခြင၊ ေဟာေျပာစညးရးခြငမား အမနတကယရရေစေရး

ေဆာငရြကေပးရနႏင ဘာသာေရးႏင ပတသကေသာကစၥရပမားတြင ဘကမလကေသာ

မ၀ါဒကငသးရန ႏငငေတာ အစးရအား တကတြနးသည။

• ခရစယာနမား၏သာသနာ၀နေဆာငကဒကအသအမတျပရန ႏငငေတာအစးရအားတကတြနးသည။

• နယစပေဒသတငးရငးသားလမးမားဖြ႕ျဖးေရး (န.တ.လ) ေကာငးမားက

ပညာေရး၀နႀကးဌာနေအာကတြငထားရၿပး၊ ဘာသာေရးစညးရးမႈႏင လမးေရး ခြျခားမႈက

ဥးတညသညလပေဆာငခကမး မျဖစေပၚေစရနႏငငေတာအစးရအား တကတြနးသည။

• သတငးမဒယာမားတြင ဘာသာတငးအခြငအေရးတနးတရရေစေရး (ဥပမာ - ေရဒယ၊ တဗြမားတြင

ဘာသာတငး၏ သတငးမားထတလႊငခြငေပးျခငး) ေဆာငရြကရန နငငေတာအစးရအား

တကတြနးသည။

• ခငးျပညနယရ ဘာသာေပါငးစ/ဂဏးေပါငးစအားလးပါ၀ငသည ေတြ႔ဆေဆြးေႏြးပြတစရပက ၂၀၁၄

ခႏစအတြငး ခငးႏစျခငးခရစယာနအဖြ႕ခပႏင ခငးလ႕အခြငအေရးအဖြ႕အစညး (CHRO)တ႕မ

ကမကထ ျပျပး ေခၚယကငးပေပးရန တကတြနးသည။

15

(ခ) အမးသားအဆင

ရနကနျမ႕ နင ေနျပညေတာတ႕တြင ခငးႏငငေရးပါတမားႏင လႊတေတာအမတမားအား CHRO မ

briefing

၂၀၁၃ ခနစ၊ ေဖေဖာ၀ါရလ (၂၁) ရက နင (၂၆)ရက။ ။ CHRO သည ရနကန ႏင ေနျပညေတာတ႕ တြင ျပ

လပခသည႕ ေတြ႕ဆမႈမားတြင CHRO ၏ ၂၀၁၂ ခႏစ၊ စကတငဘာလထတ “Threats to Our Existence:

Persecution of Ethnic Chin Christians in Burma” အစရငခစာအပ ပါ ေတြ႕ရခကမား ႏင စပလဥး၍

ခငးႏငငေရးပါတမားႏင လႊတေတာအမတမားအား brief ခသည။ ေနျပညေတာတြင CHRO မ ပ႕ခမႈ

အစအစဥသည ခငးလႊတေတာအမတ (၁၇) ပါး( ခငးအမးသား ပါတ၊ ခငးတးတကေရးပါတ ႏင

ျပညေထာငစ ၾက႕ခငေရးႏင ဖြ႕ျဖးေရးပါတမ) အား ပထမအ ၾကမ စစလငလင စေ၀းေပးႏငသည႕

အစအစဥလညးျဖစသည။ လြတလပစြာ ကးကြယယၾကညပငခြင အေၾကာငးအရာသည လႊတေတာအမတ

မား အတြက ပါတစြကခနထားကာ တညသည႕ အေလးထားမႈမားက ဖနတးေပးခႏငခသည။

လႊတေတာအမတမားကလညး CHRO ၏ သေတသန ႏင မတတမးေကာကယမႈၾကးပမးခကမားအေပၚ

ေကနပအားရမေၾကာငး ေဖာျပခၾကသည။

CHRO ႏင ျမနမာႏငင လ႕အခြငအေရးေကာမရင ေတြ႕ဆမႈ

၂၀၁၃ ခႏစ၊ ေဖေဖာ၀ါရလ (၂၇) ရက။ ။ CHRO ၏ ၂၀၁၂ ခႏစထတ အစရငခစာအပ “Threats to Our

Existence: Persecution of Ethnic Chin Christians in Burma” ထတေ၀ျခငး နင ဂနဗာ ျမ႕တြင

တကတြနးႏႈးေဆာမႈမားျပလပခသည႕ေနာကပငးတြင ကလသမဂၢလ႕အခြငအေရးေကာမရင ေအာကရ

လပထး ဆငရာ လပပငခြငရ သ ငါးဥးမ CHRO ၏ အစရငခစာပါ ေတြ႕ရခကမားေပၚတြင အေျခခထားသည႕

စာမကႏာ-၉ မကနာပါ စြခက စာတစေစာင က ေပးပ႕ခသည။19 မၾကစဖးသည႕ ရလဒအျဖစ အဆပါ

စြပစြခကမားက စစမးစစေဆးရန သမၼတဥးသနးစနမ ျမနမာႏငင လ႕အခြငအေရးေကာမရင (MNHRC) အား

တာ၀နေပးအပခသည။MNHRC အဖြ႕သည ၂၀၁၂ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလတြင ခငးျပညနယ ေျမာကပငး သ႕

သြားေရာကခသည။ MNHRC ဥကဌျဖစသ ဥး၀ငးမရ မ အဆပါ စြပစြခကမားမာ ေယဘယအားျဖင

မနကနသည ဟ ေတြ႕ရရေၾကာငး CHRO အား ေျပာျပခသည။

သ႕ရာတြင MNHRC သည အစညးအေ၀းတစေလာက အာဏာပငမား၏ လပရပမားအား ရငးျပျခငး ႏင

ဖာေထးေျပာျပျခငးျဖငသာ အခနကနလြနေစခသည။ ဘာသာေရးနင သကဆငသည႕ မညသည႕

19 Thein Sein met Chin officials, leaders on Sunday, 18 February 2013, Rhododendron News, January – February 2013: http://www.chro.ca/images/stories/files/PDF/Rhododendron/RhododendronNews_Jan‐Feb_2013.pdf တြငဖတရႈပါရန။

16

အေၾကာငးျခငးရာမား (သာသနာပင အေဆာကအအမား တညေဆာက ျပျပငျခငးအပါအ၀င) အတြက

ခြငျပခကေတာငးချခငး လပငနးစဥအား ျပညနယနင တငးေဒသၾကး အဆငသ႕ လပပငခြင ေပးအပရန

သမၼတဥးသနးစနထ အား အၾကျပခသည ဟ ေကာမရငမ အတအလငးေျပာၾကားခသည။သ႕ရာတြင

မနကနေၾကာငးေတြ႕ရထားသည႕ စြပစြခကမားအတြက မ အေလာေပးရန(သ႕) တရားသျဖငျဖစေစရန

နညးလမးမား ရႏငေခ ရမရ ႏင ပတသက၍ ေဆြးေႏြးျခငး မျပခေပ။

ခငးအဖြ႕မ လႊတေတာဥကဌထ ဘာသာေရးလြတလပခြင အေျခအေန က သြားေရာကေဆြးေႏြးခ

၂၀၁၃ ခႏစ၊ ေဖေဖာ၀ါရလ (၂၆) ရက။ ။ ခငးလ႕အခြငအေရးအဖြ႕ (CHRO) သည ယမနေန႕က

ျပညသ႕လႊတေတာဥကဌ သရေရႊမနးႏင ေတြ႕ဆချပး ခငးျပညနယရ လကရ လ႕အခြငအေရး ခးေဖာကမႈ

မား နင စပလဥး၍ စးရမေနရမႈမားက တကျပခၾကသည။ လကရတြင ျပျပငေျပာငးလမႈ မား ရေနသည႕တင

ျမနမာနငင၏ အဆငးရဆးျပညနယတြင ေနထငၾကသည႕ အဆငးရဆး ခငးလမးမားသည ဘာသာေရး

လြတလပခြင ကငးမျခငး အေပၚ ဆကလကေသာကေရာကေနရ ေၾကာငး လႊတေတာဥကဌထ တငျပခၾက

သည။ CHRO ၏ အမႈေဆာငညႊနၾကားေရးမး ဆလငးေဘြလနးမ “လကရ ခငးျပညနယမာ ဆကလက

ျဖစပြားေနတ လ႕အခြငအေရး ခးေဖာကမႈေတြ၊ အထးသျဖင ဘာသာေရးလြတလပခြင ခးေဖာကမႈ န႕

ပတသကျပး စးရမဖြယအေျခအေနမာ ဆကလကရေနပါတယ။ျမနမာႏငငဟာ ဒမကေရစႏငင အျဖစက

ကးေျပာငးေနျပျဖစတအတြက လႊတေတာဟာ ခငးလမးေတြရ႕ လ႕အခြငအေရးက ပမ ေကာငးမြနစြာ အကာ

အကြယေပးနငလမမယ လ႕ ေမာလငပါတယ” ဟ လႊတေတာဥကဌအား ေျပာျပခသည။ ခငးလမးမား၏

စးရမ ပပနမႈ နင စပလဥး၍ ခငးလမးမားအေပၚ အတတက ကးလြနခသည႕ အမားမားက သရေၾကာငး

သရဥးေရႊမနး မ ေျပာၾကားခသည။

“ကၽြနေတာတ႕ဟာ အမားေတြက ျပငဆငႏငဖ႕အတြက အတတက သငခနးစာေတြကေန ေလလာ သငယ

သငပါတယ” ဟလညး လႊတေတာဥကဌမ CHRO အဖြ႕အား ေျပာၾကားခသည။20

(ဂ) ႏငငတကာအဆင

လနညးစကစၥရပမားဆငရာ ကလသမဂၢဖရမ တြင CHRO မ သကေသထြကဆခ

၂၀၁၃ ခႏစ၊ ႏ၀ငဘာလ (၂၉)ရက။ ။ ခငးလ႕အခြငအေရးအဖြ႕(CHRO) မ ရဇလငးဇာေဟာင သည လနညး

စ ကစၥရပမားဆငရာ ကလသမဂၢဖရမ၏ ဆဌမအၾကမေျမာက SESSION တြင ျမနမာႏငင၌ ဘာသာေရး

ဆငရာလနညးစမားအေပၚ ခြျခားဆကဆမႈမား ဆကလကရေနဆျဖစ ေၾကာငး ေျပာၾကားခသည။ ခငးလမး

မားသည လမး၊ ကးကြယသည႕ဘာသာ ႏင ဘာသာစကား တ႕ အေပၚ အေျခခသည႕ ခြျခားဆကဆမႈပစ

20 Chin delegation raised issue of religious freedom with Speaker of Burmese Parliament, 26 February 2013, Rhododendron News, January – February 2013: http://www.chro.ca/images/stories/files/PDF/Rhododendron/RhododendronNews_Jan‐Feb_2013.pdf တြငဖတရႈပါရန။

17

မးစ က ရငဆငေနရသည ဟ ရဇာလငးဇာေဟာင မ ေျပာၾကားချပး “အဒလခြျခားမးဆကဆမႈမးရ႕ သက

ေရာက မႈ ကေတာ ဆးရြားတ ဆငးရႏြမးပါးမႈ ျဖစျပး ေနာကတစခကေတာ အမားဆငဘ၀န႕ စးပြားေရးဘ၀

ေတြမာ ထထေရာကေရာက ပါ၀ငခြင အေပၚ ထခကျခငးပျဖစပါတယ။ ခငးလမး ခရစယာနဘာသာ၀င

အမးသမးေတြဟာ ခငးျပညနယ အစးရ အဖြ႕ရ႕ ဆးျဖတခကခပငခြငအဆငအသးသးမာ လး၀ဖယထားျခငး

ခရပါတယ” ဟ လညး ယငးမ ေျပာၾကားခသည။ ျမနမာအစးရအား လြတလပစြာကးကြယယၾကညပငခြင ႏင

စပလဥးသည႕ အျပညျပညဆငရာ လ႕အခြငအေရးေၾကညာစာတမး အပဒ (၁၈) အား အျပည႕အ၀ လကနာ

ဖ႕ ႏင လနညးစ ဘာသာ၀ငမားအေပၚ တကရကေသာလညးေကာငး သြယ၀ကေသာလညးေကာငး ခြျခား

ဆကဆသည႕ ဥပေဒမားအား ပယဖကရနအတြက ျမနမာအစးရအား တြနးအားေပးရနအတြက ဖရမအား

CHRO မ တကတြနးခသည။ ထ႕အျပင CHRO သည ျမနမာႏငငမ သာသနာေရး၀နၾကးဌာနအား လြတလပ၍

ဘကမလကသည႕ ဘာသာေရး လြတလပခြင ေကာမရင ျဖင အစားထးရန နင အဆပါ ေကာမရငအား

ၾကာရည အျမစတြယေနျပး ျဖစေသာ ကးကြယသည႕ ဘာသာအေပၚ အေျခခသည႕ ခြျခားဆကဆမႈမား

ေျဖရငးပငခြင ေပးအပရန အတြက လညး CHRO မ ေတာငးဆခသည။21

ရဇာလငးဇာေဟာင၏ ဂနဗာျမ႕ လနညးစကစၥရပမားဆငရာ ကလသမဂၢဖရမတြင ၂၀၁၃ ခႏစ၊ ႏ၀ငဘာလ ၂၆-၂၇ ရကမားအတြငး တငျပေဆြးေႏြး ခက အျပည႕အစက ဖတရႈလပါက …….တြင ၀ငေရာကဖတရႈႏငပါသည။

ခြျခားဆကဆမႈနင ဆကစပေနသည႕ ဆငးရႏြမးပါးမႈ- ကလသမဂၢ လမးျခားမနးတးဖႏပမႈဆငရာ

ကၽြမးကငသတစဥး

၂၀၁၃ခနစ၊ ေအာကတဘာလ (၆) ရက။ ။ ကလသမဂၢ အစရငခစာ သစတြင ကမၻာတစ၀နးမ

လနညးစမားခစားေနရသည႕ ဆငးရႏြမးပါးမႈသည ခြျခားဆကဆမႈႏင လမးျခားမနးတးဖႏပမႈ တ႕ႏင မညမ

နးကပစြာ ဆကစပေနေၾကာငးက မးေမာငးထးျပထားသည။ ကလသမဂၢ အေထြေထြ ညလာခ(UNGA)တြင

လမးေရးခြျခားမႈဆငရာ ကလအထးကယစားလယ မ “ လမးျခားမနးတး ဖႏပမႈ၊ ဘာသာေရး၊ လမးေရး၊

ဘာသာစကား ႏင အျခား လမႈ-စးပြား အေၾကာငးျခငးရာမား က အားနညးမႈ က ပျပးဆးရြားေစတယ။ အဒလ

အားနညးတ အပစေတြ ဆးျဖတခကခမတတ လပငနးစဥမာ ပါ၀ငမႈမရျခငးက တစခါတစရမာ သမငးတြင

အေမြအႏစေတြရ႕ ရလဒျဖစေနတတတယ ” ဟ ရငးျပခသည။

၂၀၁၁ ခႏစ UNDP ဆငးရႏြမးပါးမႈမတတမးအရ ခငးျပညနယသည ျပညနယလဥးေရ ၏ ၇၀% ေကာ ဆငးရႏြမးပါးမႈစႏႈနးေအာကတြင ေနထငေနသျဖင ျမနမာႏငငရ ျပညနယနင တငးေဒသၾကး ၁၄ခအနက အဆငးရဆးျပညနယအျဖစ ဆးရြားစြာ ရပတညေနသည။ Chinland Guardian သတငး စာ ၏ ေမးျမနးခနးတြင ခငးလ႕အခြငအေရးအဖြ႕(CHRO) ၏ Advocacy Director ျဖစသ ေရခယ ဖေလးမငး မ “မစၥတာ ရတာရ႕ အစရငခစာက ခငးလမးေတြရ႕ အေျခအေနက နားလညႏငဖ႕ အတြက အရမးက

21 CHRO testified at UN forum on Minority Issues, 29 November 2013, Chinland Guardian: http://www.chinlandguardian.com/index.php/component/k2/itemlist/date/2013/11/29 တြငဖတရႈပါရန။

18

သငေလာပါတယ။ ခငးလမးေတြက လမး န႕ ဘာသာ ေပၚ အေျခချပးေတာ ႏငင က ျပလပတ တားဆးပတဆ႕ ခြျခားဆကဆမႈ ရ႕ သကေရာကမႈမားစြာ ရေနခတယ။ အဒါေတြအနက တစခကေတာ မားစြာရေနခတ အတငးအဓမၼခငးေစမႈ ႏင ေျမယာသမးပက မႈႈ ေတြလ ဆယစႏစၾကာ လ႕အခြငအေရး ခးေဖာကမႈေတြရ႕ ေရရည ထခကမႈျဖစပါတယ။အဒလ လ႕အခြငအေရးခးေဖာကမႈေတြဟာ သတ႕ရ႕ ကယပငလယေတြမာ ထြနယကစကပးမႈကေတာင အေႏာကအယကျဖစေစပါတယ။ ဒါေတြက ခငးလမးေတြအတြက အဓက အစားအေသာကရငးျမစ ျဖစတယ။ ေနာကသကေရာကမႈတစခက အေျခခအကဆး၀နေဆာငမႈေတြ ျဖစတ လေလာကတ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ၀နေဆာငမႈေတြ၊ သန႕ရငးတ ေသာကသးေရ၊ လပစစဓာတအား၊ လေလာကတ ေကာငးေတြ အျပင လမးန႕ ဆကသြယေရး အေျခခအေဆာကအအ ကေတာငမ ခငးလမးေတြအတြက ေပးအပဖ႕ ဆႏၵမရျခငး န႕ လစလရႈျခငး တ႕ပျဖစပါတယ။”22

ခငးျပညနယတြင ခရစယာနဘာသာ၀ငမားအေပၚ ခြျခားဆကဆမႈ က ေျဖရငးေပးရနအတြက

အစးရအား တကတြနး

၂၀၁၃ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလ (၂၄) ရက။ ။ ျမနမာႏငင၏ လ႕အခြငအေရးအေျခအေန ဆငရာ ကလသမဂၢ

ဌာေနကယစားလယတစဥးျဖစသ ေထာမတအယာ ကငတားနား မ ျမနမာအစးရသည ခငးျပညနယအတြငး

ခရစယာနဘာသာ၀ငမားအား အတညတကျဖစေနသည႕ ခြျခားဆကဆမႈ အား ေျဖရငးသငသည ဟ

ဆသည။ “အဒေနရာမာ အလပအကငရရမႈေနရာမာ ခြျခားဆကဆတာ လညး ပါ၀င ပါတယ။ အထးသျဖင

အစးရဌာနေတြအတြငးက ရာထးျမငတေနရာေတြ ပါ” ဟ ၂၀၁၃ ခနစ၊ ၾသဂတလအတြငး ခငး ျပညနယ သ႕

ပထမအၾကမလာေရာကသည႕ မစၥတာ ကငတားနား မ ေျပာၾကားခသည။ ျပညနယရ လဥးေရ၏ ၉၀% မာ

ခရစယာနမားျဖစေနျပး ၁၁% မာ ဗဒၶဘာသာမား ျဖစေနခန၌ ျပညနယအဆင

ဌာနဆငရာအၾကးအကမားအနက ၁၄% ႏင ျမ႕နယ အဆင ဌာနဆငရာ အရာရမားအနက ၂၅% ကသာ

ခရစယာနဘာသာမား ျဖစေနသည ဟ အပါ အစရငခစာတြင ေဖာျပထားသည။ ျမနမာႏငင၏

ဖြ႕ျဖးတးတကမႈအနမကဆးျပညနယျဖစ ေသာ ခငးျပညနယတြင ေနထငသည႕ ခရစယာနလမးမားသည

ေဒသတြငး စမကနးနညးဥပေဒမားႏင အပခပေရးအပငးမ လအပခကမားေၾကာင

သာသနာပငအေျခခအေဆာကအအမား တညေဆာက ျပျပင ရာတြင ခြငျပခကေတာငးခရာ၌

အခကအခမားဆကလကၾက ေနရဆျဖစသည။

မစၥတာ ကငတားနား သည ခငးျပညနယ မငးတပျမ႕သ႕သြားေရာကစဥ အစးရမ ဖြငလစထားသည႕ န.တ.လ

ေကာငးမားသ႕သြားေရာကလညပတခသည။ န.တ.လ ေကာငးမားသည နယစပေရးရာ ၀နၾကးဌာန နင

သာသနာေရး၀နၾကးဌာန တ႕၏လကေအာကတြင ရေနသည။ ျမနမာႏငငမ လကမတ ေရးထးထားသည႕

ကလသမဂၢ ကေလးသငယမား အခြငအေရးဆငရာ ေၾကညာစာတမး ႏင အည ေကာငးသားေလးမား ၏

ယဥေကးမႈနင ဘာသာေရးအခြငအေရးမားက အျပည႕အ၀ေလးစားလက အကာအကြယေပးရန

22 Poverty linked to discrimination: UN racism ex တြငဖတရႈပါရန။

19

တကတြနးခသည။ ယငးက တန႕ျပနရာတြင ခငးျပညနယ လျခေရးႏင နယစပေရးရာ၀နၾကး

ဗလမးေဇာမငးဥး မ အဆပါေကာငးမား၌ ခရစယာနဘာသာ၀ငမားအား ခြျခားဆကဆမႈမရေၾကာငး

ျငငးဆချပး အဆပါအစအစဥမာ မဘမမားႏင ဆငးရႏြမးပါးသည႕ မသားစမားမ ကေလးငယမားက

ပညာသငေပးရနအတြက ျပလပထားျခငးျဖစသညဟ ဆသည။ ခငးျပညနယလႊတေတာအစညးအေ၀းတြင

ခငးတးတကေရး ပါတမ ခငးလႊတေတာအမတ ကးထနးလ မ ေမးျမနးမႈက ေျဖၾကားရာတြငလညး န.တ.လ

ေကာငးမ ေကာငးသားမားက မးခစစတဓာတရရန ႏင ႏငငသားေကာငးမားျဖစလာရန ေလကင

ေပးေၾကာငး ဗလမးေဇာမငးဥးမ တန႕ျပနေျဖဆခေၾကာငး The Chinland Post သတငးစာတြင

ေရးသားထားသည။ ခငးျပညနယ အစးရစာရငးဇယားအရ ခငးျပညနယတစ၀နးရ န.တ.လ ေကာငး

ကးေကာငးတြင ဗဒၶဘာသာ၀ငေကာငးသား ၄၈၄ ဥးရေနျပး ခရစယာနဘာသာ၀ငေကာငးသား ၂၉၀ ဥး ၊

ခရစယာနဘာသာ၀င ဆရာ/မ ၁၈ ဥး ႏင ဗဒၶဘာသာ၀င ဆရာ/မ ေပါငး ၁၁၄ ဥး ရေန ေၾကာငးသရသည။23

ျမနမာႏငငတြင ဘာသာေရးလြတလပခြင နညးပါးေနေသးဟ USCIRF ေျပာၾကား

၂၀၁၃ ခႏစ၊ ၾသဂတလ (၂၆)ရက။ ။ ျမနမာႏငငရ ဘာသာေရးႏင လမးေရး လနညးစမားသည ယခတင

ထတလန႕မႈမားက ဆကလကေဖာျပေနၾကျပး ကန႕သတခပခယမႈမားလညး ဆကလကရငဆင

ေနရေၾကာငး ႏငငတကာ ဘာသာေရးလြတလပခြငဆငရာ အေမရကန ေကာမရင (USCIRF) မ

ေျပာၾကားခသည။ ျမနမာႏငငသ႕ လာေရာကလညပတျပး မၾကာမ ၂၀၁၃ ခႏစ၊ၾသဂတလ

အတြငးထတျပနသည႕အစရငခစာတြင ဘာသာေရးလြတလပခြင အေျခအေနမား သည ဆကလက၍

ျပနာ ရေနေၾကာငး USCIRF မ ေဖာျပထားသည။ USCIRF ၏ မ၀ါဒေရးရာ ႏင သေတသန ဆငရာ

ဒတယညႊနၾကားေရးမး စေကာဖလစ သည အစးရသစ လကထကတြင ဘာသာေရးလြတလပခြင

အေျခအေနမနမားက အကျဖတရနအတြက ခငးျပညနယအပါအ၀င ႏငင၏ ေနရာအႏ႕အျပားသ႕

သြားေရာကခသည။ အဆပါအစရငခစာပါ ေဖာျပခကအရ ဘာသာေရး အသငးအဖြ႕မားသည သာသနာပင

အေဆာကအအမားေဆာကလပ ျပျပငျခငး ႏင လပငနး ေဆာငတာမားလပေဆာငရာတြင အခကအခမား

ရေနဆျဖစကာ အထးသျဖင ခငးျပညနယ ႏင ရခငျပညနယမားတြင ပ၍ဆးရြားသည ဟ ဆသည။

ယခနစအေစာပငးက CHRO မ ၀နထမးမား သည ျမနမာႏငငအတြငး ခငးလမးခရစယာနဘာသာ၀ငမား

အား ညဥးပနးႏပစကမႈဆငရာ ၄ငး၏ အစရငခစာ အျပး အေမရကနႏငင advocacy trip အတြငး USCIRF

မ တာ၀နရသမားႏင ေတြ႕ဆခသည။ 24

23 Govt urged to address discrimination against Christians in Chin State, 24 October 2013, , Rhododendron News, September‐October 2013:

http://www.chro.ca/images/stories/files/PDF/Rhododendron/RhododendronNews_Sept‐Oct_2013.pdf တြငဖတရႈပါရန။

24 Religious freedom still restricted in Burma: USCIRF, 26 August 2013, Rhododendron News, July‐August 2013: http://www.chro.ca/images/stories/files/PDF/Rhododendron/RhododendronNews_Jul‐Aug_2013.pdf တြငဖတရႈပါရန။

20

ကလသမဂၢအခြငအေရးဆငရာ အထးကယစားလယ ခငးျပညနယမ ဆငးရႏြမးပါးမႈ အေျခအေန

ေၾကာင မငတကမသြားခ

၂၀၁၃ ခႏစ၊ ၾသဂတလ (၂၂)ရက။ ။ ခငးလမးမားသည ဗဟအစးရ၏ လစလရမႈက ႏစေပါငးမားစြာ

ခစားခရသည ဟ ေျပာၾကားသြားခသည။ ျမနမာႏငငသ႕ ရစၾကမေျမာက လာေရာကရာတြင

မစၥတာကငတားနားသည ခငးျပညနယ ေတာငပငးရ မငးတပ ႏင ကနပကလကျမ႕မားသ႕ သြားေရာကချပး

ယငးျမ႕နယမားမ ခရစယာန အသငးေတာမားႏင အစးရ လကေအာကရ န.တ.လ ေကာငးမား သ႕

သြားေရာကခသည။ ခရစယာနဘာသာ၀ငမားအတြက ဘရားေကာငးမားေဆာကလပရာ၌ ၾကေတြ႕ရေသာ

အပခပေရးယႏရား ဆငရာ အတားအဆးမား အေျခအေနက အထးအေလးေပးေဖာျပခသည။

ခငးလ႕အခြငအေရးအဖြ႕(CHRO)မ ပရဂရမ ဒါရကတာ ဆလငး ဇာအပလနး က “ န.တ.လ ေကာငးထြက

ဘြ႕ရေတြအတြက အစးရ အလပရဖ႕ အာမခခကအျပည႕အ၀ေပးထားတယ။ ဒါေပမ သတ႕

ဗဒၶဘာသာ၀ငေတြျဖစမရတာ။ ဒါက န.တ.လ ေကာငးေတြမာ ဘာသာေရးက အေျခခတ ခြျခားဆကဆမႈ

ရကရတယ ဆတာက ထငဟပျပတာပ။ဒါေၾကာငမ႕လ႕ ကၽြနေတာတ႕က ဒေကာငးေတြက ရပ ျပးေတာ

ေကာငးသားတငး တနးတညမ ပညာသငယႏငတ ျပညနယပညာေရး စနစကသာ သငေလာမနကနစြာ

ဘ႑ာေငြ ခေပးဖ႕ ေတာငးဆေနရတာပါ ” ဟ ေျပာၾကားခသည။ CHRO အဖြ႕သည မစၥတာကငတားနားအား

ခငးျပညနယသ႕ မထြကခြာမ အေသးစတ ရငးလငးညႊနၾကားျခငး တစရပ ျပလပေပးခသည။25

ျမနမာ- ဥေရာပ လႊတေတာ၌ သမငး၀င နာၾကားျခငး ခငးလမးတ႕ ျပလပခ

၂၀၁၃ ခႏစ၊ ဇလငလ (၉) ရက။ ။ ျမနမာႏငငရ ခငးလမးတ႕၏ အေျခအေန ဆငရာ နာၾကားမႈတစရပက

ဘရပစလ ျမ႕ရ အးယပါလမန ၌ ကငးပခသည။ “ ေျပာငးလလကရသည႕ ျမနမာႏငငရ ခငးလမးတ႕၏

ရနးကနမႈ” အမညျဖင အဆပါ အခမးအနားတစရပက ဥေရာပ ပါလမနရ ဘာသာေရးလြတလပခြင ဆငရာ

အလပအဖြ႕မ လကရ လ႕အခြငအေရးခးေဖာကမႈမား အပါအ၀င အမားအားျဖင ခရစယာနဘာသာ၀ငမား

ျဖစၾကေသာ ခငးလမးမား ရငဆငေနရသည႕ အဓက စနေခၚမႈမားအနက အခ႕က ေလလာခ သည။

အဆပါ နာၾကားမႈတြင သကေသခခသည႕ ခငးလ႕အခြငအေရးအဖြ႕(CHRO) မ ပရဂရမဒါရကတာ

ဆလငးဇာအပလနးက “ သမၼတ ဥးသနးစန အစးရက ယေဆာငလာတ ျပျပငေျပာငးလမႈေတြက

ကၽြနေတာတ႕ ၾကဆပါတယ။ ဒါေပမ ခရးက အေ၀းၾကးပါ။ တစနညးအားျဖင ေျပာရရင ခငးျပညနယမာ

ျဖစေနတအရာက ကနတ ေနရာေတြက အေျခအေနအတြက လကၡဏာ ပါပ။ တစေနရာမာ

အပစအခတရပစေရး သေဘာတညမႈရတယ။ ဒါေပမ ဆကျဖစေနတယ။ အျပသေဘာေဆာငတ

ဖြ႕ျဖးတးတကမႈရေနေပမ ျမနမာ တပမေတာ က ဒဏခတခရတာေတြ မရဘ

25 UN rights envoy awestruck by levels of poverty in Chin State, 22 August 2013, Rhododendron News, July‐August 2013: http://www.chro.ca/images/stories/files/PDF/Rhododendron/RhododendronNews_Jul‐Aug_2013.pdf တြငဖတရႈပါရန။

21

လငပငးဆငရာအၾကမးဖကမႈေတြ အပါအ၀င ျပငးထနတ လ႕အခြငအေရး ခးေဖာကမႈေတြက ရေနတယ။

ဒါေတြရ႕ အဓက အေၾကာငးရငးေတြျဖစတ လမးေရး န႕ ဘာသာေရး ခြျခားဆကဆမႈ က

မးေမာငးထးျပခငတယ။ ျပးေတာ ျပျပငေျပာငးလမႈ ေတြ က ေလးေလးနကနကလပေဆာငဖ႕

အေရးတၾကးလအပေနတယ ဆတာကေရာေပါ။ ” ဟ ေျပာၾကားခသည။26

ျမနမာႏငင၏ ဒမကေရစ အသြငကးေျပာငးေရးတြင တငးရငးသားအခြငအေရးမား မရမျဖစ လအပ

၂၀၁၃ ခႏစ၊ မတလ (၂၃)ရက ။ ။ ျပငးထနသည႕ လ႕အခြငအေရးခးေဖာကမႈမားသည

တငးရငးသားေဒသမားတြင ဆကလကျဖစပြားေနသည။ဘရတစလ ရ ဥေရာပ ပါလမနမ လ႕အခြငအေရး

ဆပေကာမတတြင အဂၤါေန႕ကကငးပသည႕ ျမနမာႏငငအေရး နာၾကားမႈတြင ဆလငးဇာအပလနးမ “

ဘာသာေရးန႕ လမးေရးအေပၚ အေျခခတ ခြျခားဆကဆမႈေတြဟာ နကရႈငးစြာ အျမစတြယေနတအျပင

စနစတကျဖစေနတယ။ ျမနမာႏငငရ႕ လကရ ျပျပငေျပာငးလ မႈဟာ လနညးစ မးႏြယစ န႕ ဘာသာ၀င

ေတြအေပၚ ခြျခားဆကဆမႈ န႕ အတငးအဓမၼ လကခခငးမႈေတြက ဆကလကျဖစပြားေစတ

အဖြ႕အစညးအတြငးက ဖြ႕စညးပေတြန႕ မ၀ါဒေတြက ဖကသမးႏငဖ႕ အဓကထားသင ပါတယ။”

ဘရတစလ ႏင ၀ါရငတနဒစ တ႕ တြင တစပတအၾကာခန႕ advocacy သြားေရာကချပးေနာက CSW ႏင

CHRO တ႕ ပးေပါငးထတ ခသည႕ ပးတြေၾကညာခကတြင တငးရငးသားႏင လနညးစ ဘာသာ၀ငမား၏

အခြငအေရးမားက ျမနမာႏငင၏ ျပျပငေျပာငးလမႈ လပငနးစဥတြင ဥးစားေပး အစအစဥ၌ ထားရရန

တြနးအားေပးဖ႕ ႏငငတကာအသငးအ၀ငး အား ေတာငးဆခသည။ အေမရကန ႏငငျခားေရး ၀နၾကးဌာနမ

အရာရမား၊ ဥပေဒျပဌာနးသမား၊ Tom Lantons Human Rights Commission မ ၀နထမးမား၊

အေမရကနႏငင အျပညျပညဆငရာ ဘာသာေရးလြတလပခြငေကာမရင တ႕ႏင ေတြ႕ဆရာတြင CHRO ႏင

CSW တ႕သည ျမနမာႏငငတြင အလြနသတထားရေသာ အဆပါ ကစၥအတြက ႏငငတကာမ

အေထာကအပမားစြာ လအပေၾကာငး အေလးေပးေျပာၾကားခသည။ အေမရကန ႏငငသည ျမနမာႏငငအား

ဘာသာေရးလြတလပခြင အားနညးသည႕ မတတမးမတရာမား အရ “စးရမေရမတရ ႏငင” အျဖစ ၁၉၉၉

ခႏစကတညးကပင သတမတထားခသည။

ယခႏစအတြငး ဇနန၀ါရ လ နင ေဖေဖာ၀ါရလမားအတြငး CHRO မ အစရငခခသည႕ အျဖစအပကမားတြင

ခငးျပညနယေတာငပငး ပလက၀ျမ႕နယ နယေျမအတြငး ျမနမာတပမေတာ စစသား တစဥးမ ၁၃-

ႏစအရြယရ အမးသမးငယ အား မဒမးကငချခငး ႏင ခငးျပညနယ ေျမာကပငး တြနးဇျမ႕နယအတြငး

ျမနမာတပမေတာအတြက ေပၚတာဆြမႈ တ႕ ပါ၀ငသည။ CHRO မ အမႈေဆာငညႊနၾကားေရးမး

ဆလငးေဘြလနးမန က “လနညးစ မးႏြယစေတြန႕ ဘာသာ၀ငေတြ အေပၚ ခြျခားဆကဆျခငး ဟာ

ျမနမာတပမေတာ အတြငးမာ အေတာျပငးထနပါတယ။ ခေနာကဆး ျဖစပြားခတ ျဖစရပေတြက 26 Burma: Ethnic Chin in historic hearing at the European Parliament, 9 July 2013, Rhododendron News, July‐August 2013: http://www.chro.ca/images/stories/files/PDF/Rhododendron/RhododendronNews_Jul‐Aug_2013.pdf တြငဖတရႈပါရန။

22

ခငးျပညနယမာ ျမနမာ စစတပ တပသားေတြ ရေနျခငး န႕ လ႕အခြင အေရး ခးေဖာကမႈေတြၾကား တကရက

ဆကႏြယမႈရေနတာက ေနာကထပတစဖန မးေမာငးထးျပလကတာပါ” ဟ ေျပာၾကားခသည။27

ျမနမာႏငင၏လကရျပျပငေျပာငးလမႈမားတြင ဘာသာေရးလြတလပခြင မပါ၀ငေသး-

လႊတေတာအမတမား

၂၀၁၃ ခႏစ၊ ေဖေဖာ၀ါရလ (၂) ရက။ ။ ျမနမာႏငငအတြငးမ ျပျပငေျပာငးလမႈမားသည ႏငငအတြငးရ

မတညသည႕ ကးကြယယၾကညမႈႏင တငးရငးသားလမးတ႕ ဆက ေရာကရျခငး မရေသးဟ

ဥေရာပလႊတေတာ(MEPs) မ လႊတေတာအမတမားမ ေျပာၾကားခသည။ ဥေရာပသမဂၢ ႏငငျခားေရး နင

လျခေရးမ၀ါဒ ဆငရာ အထးကယစားလယ ဘာရနကကကသရငး အကရတန ထ ေပးပ႕သည႕ စာတြင

အမတမားမ “ လကရ ျပေျပာငးလမႈေတြဟာ ဘာသာေရးလြတလပခြငအထ ေတာ

ေရာကသြားျခငးမရေသးဘး။ ဒါက ႏငငအတြငး ေရရည ျငမးခမးေရး န႕ တညျငမမႈ အတြက

အဓကေသာခကျဖစမယ အရာျဖစတယ” ဟ ေဖာျပခၾကသည။ ဥေရာပသမဂၢ လႊတေတာအမတ (၁၄) ပါး မ

သေဘာတလကမတေရးထးခသည႕ အဆပါ ေပးစာတြင ရခငျပညနယ ရ ဗဒၶဘာသာ ႏင အစၥလမ

အသငးအ၀ငးမားၾကား ခြျခားဆကဆသည႕ လကရ အစးရမ၀ါဒ ၏ ျပနာမား ႏင ခငးျပညနယအတြငးမ

ခရစယာနလက၀ါးကားတငမားအား ဖကဆးျခငး စသညတ႕ကလညး အေလးေပးေဖာျပခသည။

ခငးလ႕အခြငအေရးအဖြ႕(CHRO) ႏင Christian Solidarity Worldwide(CSW) တ႕မ

ဥေရာပလႊတေတာအမတမား၏ အဆပါ ေၾကညာခကက ေထာကခၾကဆရငး လကရျမနမာႏငငတြင

တငးရငးသားမားၾကေတြ႕ေနရသည႕ လ႕အခြငအေရး ခးေဖာကမႈမား ႏင ပဋပကၡမား ႏင ပတသက၍

စးရမပပနဖြယရေၾကာငး ေဖာျပခၾကသည။28

27 Ethnic Rights Vital to Burma’s democratic transition, 23 March 2013, Chinland Guardian: http://www.chinlandguardian.com/index.php/news/ethnic‐news/item/1837‐ethnic‐rights‐vital‐to‐burma‐s‐democratic‐transition တြငဖတရႈပါရန။ 28 Current reforms have not extended to freedom of religion in Burma: MEPs, 2 February 2013, Rhododendron News, January ‐ February 2013: http://www.chro.ca/images/stories/files/PDF/Rhododendron/RhododendronNews_Jan‐Feb_2013.pdf တြငဖတရႈပါရန။

Documents

Chin Human Rights Organization · Chin Human Rights Organization P.O. Box 202, Phrasing Post Office, Chiang Mai, Thailand 50205 Tel: +66.53.210.302 Email: [email protected]