Upload
others
View
11
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Sains KSSM Tingkatan 3 oleh Cikgu Heery
1
CHAPTER 3: TRANSPORTATION (ENGLISH)
3.1 TRANSPORT SYSTEM IN ORGANISMS
A. Need for Transport System
1. Simple unicellular organisms do not need specialised transport system - because they are small size = small volume - so, substance diffusion can easily happen:
2. Complex multicellular organisms need specialised transport system - because they are large size = large volume - so, substance diffusion cannot happen easily - so, need transport system to carry the substances
3. Function of transport system in multicellular organisms - transport useful substances into the cells (nutrients, O2) - transport waste product away from the cells (urea, CO2, ammonia)
4. Why transport system is important? - so the system can work optimally (by receiving useful substances) - to keep organism healthy (by removing the waste products which are toxic)
3.2 BLOOD CIRCULATORY SYSTEM
A. Blood Circulatory Systems in Vertebrates
FISH AMPHIBIAN REPTILE, BIRD, MAMMAL
Sains KSSM Tingkatan 3 oleh Cikgu Heery
2
Heart chambers
1 atrium 1 ventricle
2 atria 1 ventricle
2 atria 2 ventricles
Blood flow through heart
Once per circulation Twice per circulation
Twice per circulation
Blood mixed in heart?
Not applicable Oxygenated & deoxygenated blood are mixed in 1 ventricle
Separate oxygenated & deoxygenated blood
Similarities
- consist of heart, blood vessels, & blood - use heart to pump blood - blood vessels are closed - blood flow is continuous in one direction
B. Blood Circulatory System in Humans
Human BCS also consists of heart, blood vessels, & blood
1. Human heart:
a. Labels:
Sains KSSM Tingkatan 3 oleh Cikgu Heery
3
b. Functions: Atrium = pump blood into ventricle Ventricles = pump blood out of the heart Valves = prevent blood backflow Septum = separate oxygenated & deoxygenated blood c. Blood flow in heart:
Sains KSSM Tingkatan 3 oleh Cikgu Heery
4
1. Vena cava
2. Right atrium
3. Tricuspid valve
4. Right ventricle
5. Semilunar valve
6. Pulmonary artery
7. Pulmonary vein
8. Left atrium
9. Bicuspid valve
10. Left ventricle
11. Semilunar valve
12. Aorta
*1-6 = deoxygenated blood (right) 7-12 = oxygenated blood (left) d. Left ventricle is thicker because it needs to pump blood to whole body - Right ventricle is thinner because it pumps blood to lungs only
2. Blood Vessels
ARTERY CAPILLARY VEIN Cross section
Lumen & wall & pulse
- Small lumen - Thick & elastic muscular wall – it produces pulse
One-cell thick wall - no pulse
- Large lumen - Thin elastic wall - no pulse
Sains KSSM Tingkatan 3 oleh Cikgu Heery
5
Blood flow Rapid under high pressure
Slow under low pressure
Slow under low pressure
Valve
Absent Absent Present
Function
Transport oxygenated blood to whole body (except lungs)
Site of substance exchange with cells
Transport deoxygenated blood back from whole body (except lungs) to heart
3. Blood Circulatory System
Like mammals, human has double blood circulatory system:
4. Heartbeat
- happens because of systole & diastole:
SYSTOLE DIASTOLE
Pulmonary
Circulation:
Heart – Lungs
Systemic Circulation:
Heart – Whole body
Sains KSSM Tingkatan 3 oleh Cikgu Heery
6
Ventricle muscle contracts Ventricle muscle relaxes
Produce ‘lub’ sound Produce ‘dub’ sound
- Tri & bi valves close - Semilunar valves open
- Tricuspid & bicuspid valves open - Semilunar valves close
Blood exits ventricles & heart Blood enters from atria into ventricles
5. Blood pressure (BP) & pulse
a. Measure BP using sphygmomanometer:
b. Pulse – happens because of contraction & relaxation of artery’s thick muscular wall:
BP normal reading:
120/75 mmHg
120 = systole reading
75 = diastole reading
Sains KSSM Tingkatan 3 oleh Cikgu Heery
7
c. 4 factors affecting pulse rate (PR) i. Physical activity
The stronger the activity the higher the PR
ii. Gender
Generally, female has higher PR
iii. Age
The older the individual the lower the PR
iv. Health
Healthy individual has PR of 60-70 per minute
6. How to maintain a healthy heart:
a. Regular exercise
b. Have enough rest & sleep
c. Eat more fruits & vegetables
d. Eat less food rich with fat & cholesterol
e. Practice active & lifestyle
f. Prevent drinking & smoking
Sains KSSM Tingkatan 3 oleh Cikgu Heery
8
3.3 HUMAN BLOOD
A. Components of Human Blood
- Components can be separated through centrifugal method:
Component Features & function
Blood plasma (55%)
- yellowish & 90% water - transport nutrients, gases, enzymes, hormones, & wastes
White blood cells Destroy pathogens
Platelets Blood clotting
Red blood cells Transport oxygen
B. Human Blood Group
Group A: - Antigen A on the surface of RBC - Anti-B antibodies in blood plasma
Group B: - Antigen B on RBC - Anti-A antibodies in blood plasma
Sains KSSM Tingkatan 3 oleh Cikgu Heery
9
Group AB: - A & B antigens on RBC - no antibodies in blood plasma
Group O: - No antigen on RBC - Anti-A & anti-B antibodies in blood plasma
1. Blood group compatibility:
Blood group of donor
Blood group of recipient
A
B AB O
A √ X √ X
B X √ √ X
AB X X √ X
O √ √ √ √
a. Blood group O: - can donate to all = universal donor - because O’s RBC has no antigen that will be attacked by receipients’ antibodies
b. Blood group AB: - can receive from all = universal recipient - because AB’s plasma has no antibodies that will attack the donors’ antigen
2. Blood donation importance
a. Importance: - treat patients with blood disorder (leukaemia, haemophilia, sickle-cell anaemia) - treat patients with blood loss (haemorrhage, vehicle accidents)
Sains KSSM Tingkatan 3 oleh Cikgu Heery
10
b. Criteria to be a blood donor: - healthy individual age 18 – 60 - body weight more than 45 kg - no tattoo - no history of blood disorder or other dangerous diseases (AIDS, Ebola) - must wait at least 2 months before next donation
c. Issues related to blood donation: - side effects – pain, weakness & dizziness (should take time off after donation) - might get infected with diseases (AIDS) if not handled properly d. Handling donated blood: - blood components are separated – blood plasma, RBC, WBC, & platelets - mixed with sodium citrate as anticoagulant (to maintain blood liquidity) - kept in cool temperature in blood bank
3.4 TRANSPORT SYSTEM IN PLANTS
A. Vascular Bundle
1. Vascular bundle consists of xylem & phloem: Xylem Transport water & mineral salts from roots to other parts
Phloem Transport sucrose from leaves to other parts
Sains KSSM Tingkatan 3 oleh Cikgu Heery
11
2. Experiment to show the function of xylem:
Observation: Xylem becomes red
3. Experiment to show the function of phloem:
- phloem is removed bulging upper part sucrose cannot be sent downwards - long-term: down parts cannot get sucrose death of lower parts plant dies - plant can die if this is done on the main trunk
Sains KSSM Tingkatan 3 oleh Cikgu Heery
12
B. Transpiration
1. Plants lose water through transpiration & guttation:
TRANSPIRATION
GUTTATION
Water loss as water vapour
Water loss as liquid
Evaporation happens No evaporation
Water loses when stomata open
Water loses through hydathodes that always open
In daytime (especially low air humidity)
At night when high air humidity
2. Factors affecting transpiration (hypothesis):
Temperature
↑ temperature, ↑ transpiration rate (TR)
Light intensity
↑ light intensity, ↑ transpiration rate (TR)
Air movement
↑ air movement, ↑ transpiration rate (TR)
Air humidity ↑ temperature, ↓ transpiration rate (TR)
Sains KSSM Tingkatan 3 oleh Cikgu Heery
13
3.5 COMPARING BCS IN ANIMALS & TRANSPORT SYSTEM IN
PLANTS
Animals’ Blood Circulatory System
Plants’ Transport System
Similarities - Both systems exist in complex organisms - Both transport substances
Structure Has blood which is pumped by heart & controlled by valves
No blood, no heart, no valves
Transport vessels
Artery, capillary, vein Xylem & phloem
Vessel connection
Arteries, capillaries, & veins are connected so blood can move in continuous flow
Xylem & phloem not connected – they are separated
Diagram example
--FINISH_CHAPTER_3—
Sains KSSM Tingkatan 3 oleh Cikgu Heery
14
BAB 3: PENGANGKUTAN (BAHASA MELAYU)
3.1 SISTEM PENGANGKUTAN DALAM ORGANISMA
A. Keperluan untuk Sistem Pengangkutan
1. Organisma unisel ringkas tidak memerlukan sistem pengangkutan khusus - kerana saiz kecil = isipadu kecil - maka, resapan bahan boleh berlaku dengan mudah:
2. Organisma multisel yg kompleks memerlukan sistem pengangkutan khusus - kerana saiz besar = isipadu besar - maka, resapan bahan tidak boleh berlaku dengan mudah - maka, perlukan sistem pengangkutan untuk membawa bahan tersebut
3. Fungsi sistem pengangkutan dalam organisma multisel - angkut bahan berguna ke dalam sel (nutrien, O2) - angkut bahan kumuh daripada sel (urea, CO2, ammonia)
4. Mengapa sistem pengangkutan penting? - sistem dpt berfungsi dengan optimum (dgn menerima bahan berguna) - utk kekalkan kesihatan (dgn membuang bahan kumuh yang beracun)
3.2 SISTEM PEREDARAN DARAH
A. Sistem Peredaran Darah dalam Vertebrata
Sains KSSM Tingkatan 3 oleh Cikgu Heery
15
IKAN
AMFIBIA
REPTILIA, BURUNG, MAMALIA
Kebuk jantung
1 atrium 1 ventrikel
2 atrium 1 ventrikel
2 atrium 2 ventrikel
Darah mengalir melalui jantung
Sekali utk setiap peredaran
Dua kali setiap peredaran
Dua kali setiap edaran
Darah bercampur dlm jantung?
Tidak berkenaan Darah beroksigen & darah terdeoksigen bercampur dalam 1 ventrikel
Darah beroksigen & darah terdeoksigen diasingkan (tidak bercampur)
Persamaan
- terdiri daripada jantung, salur darah, & darah - guna jantung untuk mengepam darah - salur darah tertutup - aliran darah berterusan dalam satu arah
B. Sistem Peredaran Darah Manusia
Manusia sbg mamalia mempunyai jantung, saluran darah, & darah
1. Jantung manusia:
Sains KSSM Tingkatan 3 oleh Cikgu Heery
16
a. Label:
b. Fungsi: Atrium = mengepam darah ke ventrikel Ventrikel = mengepam darah keluar dari jantung Injap = mengelakkan aliran balik darah Septum = memisahkan darah beroksigen & terdeoksigen c. Aliran darah dlm jantung:
Sains KSSM Tingkatan 3 oleh Cikgu Heery
17
1. Vena kava
2. Atrium kanan
3. Injap Trikuspid
4. Ventrikel kanan
5. Injap sabit
6. Arteri pulmonari
7. Vena pulmonari
8. Atrium kiri
9. Injap Bikuspid
10. Ventrikel kiri
11. Injap sabit
12. Aorta
* 1-6 = darah terdeoksigen (kanan) 7-12 = darah beroksigen (kiri)
d. Ventrikel kiri lebih tebal kerana perlu mengepam darah ke seluruh badan - Ventrikel kanan lebih nipis kerana mengepam darah ke peparu shj
2. Salur darah:
ARTERI KAPILARI VENA Keratan rentas
Lumen & dinding & nadi
- Lumen kecil - Dinding otot tebal & kenyal - menghasilkan nadi
Dinding tebal satu sel - tiada nadi
- Lumen besar - Dinding kenyal nipis - tiada nadi
Sains KSSM Tingkatan 3 oleh Cikgu Heery
18
Aliran darah
Pantas di bawah tekanan tinggi
Perlahan di bawah tekanan rendah
Perlahan di bawah tekanan rendah
Injap
Tidak hadir Tidak hadir Hadir
Fungsi
Mengangkut darah beroksigen ke seluruh badan (kecuali paru-paru)
Lokasi pertukaran bahan dengan sel
Mengangkut darah terdeoksigen dari seluruh badan (kecuali paru-paru) kembali ke jantung
3. Sistem Peredaran Darah
Seperti mamalia, manusia mempunyai sistem peredaran darah ganda dua:
4. Denyutan jantung
- berlaku kerana sistol & diastol:
SISTOL DIASTOL
Peredaran Pulmonari:
Jantung - Paru-paru
Peredaran Sistemik:
Jantung - Seluruh badan
Sains KSSM Tingkatan 3 oleh Cikgu Heery
19
Otot ventrikel mengecut Otot ventrikel mengendur
Menghasilkan bunyi 'lub' Menghasilkan bunyi 'dub'
- Injap tri & bi tutup - Injap sabit terbuka
- Injap tri & bi terbuka - Injap sabit tertutup
Darah keluar dari ventrikel & jantung
Darah masuk dari atrium ke ventrikel
5. Tekanan darah (BP) & nadi:
a. Ukur BP menggunakan sfigmomanometer:
b. Nadi - berlaku kerana pengecutan & pengenduran dinding otot arteri yg tebal:
Bacaan normal BP:
120/75 mmHg
120 = bacaan sistol
75 = bacaan diastol
Sains KSSM Tingkatan 3 oleh Cikgu Heery
20
c. 4 faktor yang mempengaruhi kadar denyutan nadi (KDN) i. Aktiviti fizikal
Semakin cergas aktiviti semakin tinggi KDN
ii. Jantina
Secara amnya, wanita mempunyai KDN yang lebih tinggi
iii. Umur
Semakin tua individu semakin rendah KDN
iv. Taraf kesihatan
Individu yang sihat mempunyai PR 60-70 seminit
6. Cara menjaga jantung yang sihat:
a. Bersenam secara kerap
b. Cukup rehat & tidur
c. Lebihkan buah & sayur-sayuran
d. Kurangkan makanan yang kaya dengan lemak & kolesterol
e. Amalkan gaya hidup yg aktif
f. Hindarkan merokok & arak
Sains KSSM Tingkatan 3 oleh Cikgu Heery
21
3.3 DARAH MANUSIA
A. Komponen Darah Manusia
- Komponen boleh dipisahkan melalui kaedah emparan:
Komponen Ciri & fungsi
Plasma darah (55%)
- warna kekuningan & 90% air - angkut nutrien, gas, enzim, hormon, & bahan kumuh
Sel darah putih (SDP) Musnahkan patogen
Platelet Pembekuan darah
Sel darah merah (SDM) Mengangkut oksigen
B. Kumpulan Darah Manusia
Kumpulan A: - Antigen A pada permukaan SDM - Antibodi anti-B dlm plasma darah
Kumpulan B: - Antigen B pada SDM - Antibodi anti-A dlm plasma darah
Sains KSSM Tingkatan 3 oleh Cikgu Heery
22
Kumpulan AB: - Antigen A & B pada SDM - tiada antibodi dlm plasma darah
Kumpulan O: - Tidak ada antigen pada SDM - Antibodi anti-A & anti-B dlm plasma darah
1. Keserasian kumpulan darah:
Kumpulan darah penderma
Kumpulan darah penerima
A
B AB O
A √ X √ X
B X √ √ X
AB X X √ X
O √ √ √ √
a. Kumpulan darah O: - dapat menderma kepada semua = penderma universal - kerana SDM tidak memiliki antigen yang akan diserang oleh antibodi penerima
b. Kumpulan darah AB: - dapat menerima daripada semua = penerima universal - kerana plasma darah tidak mempunyai antibodi yang akan menyerang antigen penderma
2. Kepentingan pendermaan darah
a. Kepentingan: - merawat pesakit dengan masalah darah (leukemia, hemofilia, anemia sel sabit)
Sains KSSM Tingkatan 3 oleh Cikgu Heery
23
- merawat pesakit yg mengalami kehilangan darah (pendarahan, kemalangan kenderaan)
b. Kriteria untuk menjadi penderma darah: - individu sihat berumur 18 - 60 - berat badan lebih daripada 45 kg - tiada tatu - tiada masalah penyakit merbahaya (AIDS, Ebola) - tidak menderma darah sejak 2 bulan lepas
c. Isu yang berkaitan dengan pendermaan darah: - kesan sampingan – rasa sakit, lemah & pening (harus berehat setelah menderma) - mungkin dijangkiti penyakit (AIDS) jika tidak dikendalikan dengan betul
d. Cara mengendalikan darah yang telah didermakan: - komponen darah dipisahkan – plasma darah, SDM,SDP, & platlet - dicampurkan dengan natrium sitrat sebagai antikoagulan (untuk mengekalkan kecairan darah) - disimpan di bank darah pada suhu rendah
3.4 SISTEM PENGANGKUTAN TUMBUHAN
A. Berkas Vaskular
1. Berkas vaskular terdiri daripada xilem & floem: Xilem Angkut air & garam mineral dari akar ke bahagian lain
Puisi Angkut sukrosa dari daun ke bahagian lain
Sains KSSM Tingkatan 3 oleh Cikgu Heery
24
2. Eksperimen untuk menunjukkan fungsi xilem:
Pemerhatian: Xilem menjadi merah
3. Eksperimen untuk menunjukkan fungsi floem:
- floem dikeluarkan bahagian atas akan membonjol sukrosa tidak dapat dihantar ke bawah
Sains KSSM Tingkatan 3 oleh Cikgu Heery
25
- jangka panjang: bahagian bawah tidak menerima sukrosa bahagian bawah mati - pokok boleh mati jika ini dilakukan pada batang utama
B. Transpirasi
1. Tumbuhan kehilangan air melalui transpirasi & gutasi:
TRANSPIRASI
GUTASI
Air hilang sebagai wap air
Air hilang sebagai cecair
Penyejatan berlaku Tiada penyejatan
Air hilang apabila liang stoma terbuka
Air hilang melalui hidatod yang sentiasa terbuka
Pada waktu siang (terutamanya pada kelembapan udara rendah)
Pada waktu malam ketika kelembapan udara tinggi
2. Faktor-faktor yang mempengaruhi transpirasi (hipotesis): Suhu
↑ suhu, ↑ kadar transpirasi
Keamatan cahaya
↑ keamatan cahaya, ↑ kadar transpirasi
Pergerakan udara
↑ pergerakan udara, ↑ kadar transpirasi
Kelembapan udara
↑ kelembapan udara, ↓ kadar transpirasi
Sains KSSM Tingkatan 3 oleh Cikgu Heery
26
3.5 BANDINGKAN SISTEM PENGANGKUTAN HAIWAN DAN
TUMBUHAN
Sistem Peredaran Darah Haiwan
Sistem Pengangkutan Tumbuhan
Persamaan - Kedua-dua sistem wujud dalam organisma kompleks - Kedua-dua mengangkut pelbagai bahan
Struktur Mempunyai darah yang dipam oleh jantung & dikawal oleh injap
Tiada darah, tiada jantung, tiada injap
Salur pengangkutan
Arteri, kapilari, vena Xilem & floem
Sambungan salur
Arteri, kapilari, & vena bersambung supaya darah dapat mengalir berterusan
Xylem & floem yg terasing – tidak bersambung
Contoh rajah
--FINISH_CHAPTER_3--