This project is part of the International Climate Initiative. The Federal Ministry for the Environment, Nature Conservation and Nuclear Safety supports this initiative on the basis of a decision adopted by the German Bundestag

21.04.23 1

Çeltik-Akgöl,Genel özellikleri, hidroloji ve

restorasyon önerileri

Osman ErdemKuş Araştırmaları Derneği

This project is part of the International Climate Initiative. The Federal Ministry for the Environment, Nature Conservation and Nuclear Safety supports this initiative on the basis of a decision adopted by the German Bundestag

21.04.23 2

Çalışma ekibi

Koordinatör: Osman Erdem,Hidrojeolji uzmanı: Hüseyin Karakuş Kuş gözlemcisi: Riyat GülBitki uzmanı: İlker ÖzbaharGIS uzmanı: Levent Erkol

This project is part of the International Climate Initiative. The Federal Ministry for the Environment, Nature Conservation and Nuclear Safety supports this initiative on the basis of a decision adopted by the German Bundestag

21.04.23 3

Çalışmanın amacı

Akgöl’de restorasyon stratejisini geliştirmek amacıyla alanın drenajdan önceki ve mevcut

durumu tanımlamak ve restorasyonu için öneriler geliştirmek

Çalışma alanı: Yukarı Sakarya Havzası’nda Konya ilinin Yunak ve Çeltik ilçeleri sınırları içerisinde yer alan 1983 yılında kurutulmuş eski göl yatağıdır.

Alanı: 2302 haRakım: 783 – 788 m.

1977-1983 yılları arasında açılan 33 km. uzunluğundaki Akgöl ana boşaltım kanalı vasıtasıyla alanın suları boşaltılarak kurutulmuştur.

1977-1983 yılları arasında açılan 33 km. uzunluğundaki Akgöl ana boşaltım kanalı vasıtasıyla alanın suları boşaltılarak kurutulmuştur.

Kurutulmadan önce gölün durumu, (alanı, göl su seviyesi, göl derinliği, göl su seviyesinin ve alanının mevsimlere göre değişimi, sazlık alanlar, bataklık alanlar, açık su yüzeyleri)

Kurutulmadan önce göl çevresinde yaşayanlar gölden nasıl yararlandığı, (Hayvancılık, sazcılık, balıkçılık, avcılık vb.)

Hangi kuş türlerinin, hangi mevsimlerde görüldüğü ve tahmini sayıları,

Mülkiyet durumu,

Alan kurutulduktan sonra neler değişti?

Yeniden göl olmasını istiyor musunuz?

İstiyorsanız veya istemiyorsanız sebebi?

3-4 Ekim 2010 ve 22-24 Ekim 2010 tarihlerinde iki kez alan ziyaret edilmiş, muhtarlar, belediye başkanları, sulama birlikleri dahil olmak üzere yörede yaşayan 22 kişiyle görüşme yapılmıştır.

• yeraltı suyunun düştüğü, • yağışların ve su kaynaklarının azaldığı, • iklimin sertleştiği • yer yer toprakta yanmaların başladığı; Bu değişimden balıkçılık, hayvancılık ve yaban hayatının zarar gördüğünü belirtmişlerdir.

Bitki çalışması

Çalışma ile araştırma alanında 88 bitki türü tespit edilmiştir.

Tespit edilen türler içinde endemik, nesli tehlike altında olan veya ulusal ve uluslararası ölçekte korunması gereken herhangi bir tür tespit edilmemiştir Kuru göl yatağındaki bitki

örtüsü

3-4 Ekim 2010 tarihlerinde bitki örtüsünün tespiti amacıyla arazi çalışması yapılmıştır.

Kuş araştırması

Alanda büyüklükleri 10.6 ha ile 0.24 ha arasında değişen 5 ayrı serbest su yüzeyi ile Çeltik belediyesi tarafından oluşturulan gölet bulunmaktadır.

3-4 Ekim 2010 tarihlerinde arazi çalışması yapılmıştır.

Gözlem sırasında 23 değişik kuş türü kaydedilmiştir.

küçük batağanlar

balıkçıllar

Öneriler

Alanda yeniden su tutulmasıyla yaban hayatı yönünden oldukça değerli bir ortamın oluşacağı düşünülmektedir.

Farklı ekolojik istekleri olan türlerin barınmasına olanak sağlamak için açık su yüzeyleri ile kuşların gecelemesi ve kuluçkaya yatması için uzunlukları 150-200 metre genişlikleri 80-100 metre arasında değişen 3-4 adanın oluşturulması önerilmektedir.

Hidroloji çalışması

Alanın beslenimi yüzeysel akış ve yeraltısuyu ile gerçekleşmektedir.

Boşalımı ise buharlaşam+terleme ile kuzeydoğudan Sakarya nehrine olan bağlantı vasıtasıyla gerçekleşmektedir

Göl havzası doğal durumunda 6459 km2dir.

Ancak Topkaya göleti yapıldıktan sonra beslenme alanı 2086 km2 ye düşmüştür

DSİ tarafından 1984 yılında kurutma kanallarındaki su akımını ölçen iki adet (İshakuşağı köprüsü ve Küçükhasan köprüsü) akım gözlem istasyonu kurulmuştur.

Sulak alandan boşalan yıllık su hacmi 118.6 x 106 m3 iken zamanla azalarak günümüzde 23 x 106 m3 e kadar düşmüştür.

İshakuşağı (Akgöl girişi) ve Küçükhasan köprüsü (Akgöl çıkışı) aylık akımlarının zamansal değişimi

Alandan boşalan su hacmi Aralık-Nisan ayları arasında en yüksek düzeye ulaşmaktadır. Bu dönemde boşalan su hacmi yıllık toplam hacminin yarısından fazladır.

Ağustos-Ekim ayları arasında alandan herhangi bir boşalım meydana gelmemektedir.

Akgöl sulak alanının 2-3 km çevresinde 591 adedi belgesiz olmak üzere toplam 859 adet kuyu bulunmaktadır.

Kuyulardan yıllık yaklaşık olarak 30 x 106 m3 su çekimi yapılmaktadır

Akımların ve sulak alanının besleniminin azalmasında yer altı suyu çekiminin etkili olduğu düşünülmektedir.

Alanın hidrolojisini üç ayrı faaliyet etkilemiştir.

Topkaya göleti; göletin inşasından sonra sulak alanın beslenme alanı 6459 km2 den 2086 km2 ye düşmüştür,

1977-1983 yılları arasında yapılan kurutma kanalları,

Tarımsal sulama amacıyla açılan kuyular (591 adedi belgesiz 859 adet kuyu bulunmaktadır).

Restorasyon önerileriSenaryo-1

Küçükhasan köprüsündeki kurutma kanalının doldurularak alan kesitinin +887 m kotuna yükseltilmesi,

Göl hacmi 840 ha’a ulaşmaktadır.

Restorasyon önerileriSenaryo-2

Sulak alanın en dar kesiminde, sulak alanın İshakuşağı köyündeki en yüksek kotu olan +888 m ye sedde yolu ile yükseltilmesi.

Göl hacmi 1000 ha’a ulaşmaktadır.

Restorasyon önerileri

Senaryo-3: Senaryo-1

Küçükhasan köprüsündeki kurutma kanalının doldurularak alan kesitinin +887 m kotuna yükseltilmesi,

Proje ekibi tarafından en uygun senaryo olarak üçüncü senaryo önerilmektedir.

1- Yanmış torf küllerinin taşınmaması ve metan salınımının artmaması için alanın uzanımına verev, uzunlukları 400-500 m. yükseklikleri 0.5 m. olan toprak bariyerler oluşturulmalı ve su seviyesi yaklaşık 0,5 metrede tutularak vejetasyon güçlendirilmelidir.

2- Küçükhasan köprüsünün bunduğu yerde +887 kotuna güvenli olarak su tutulacak şekilde bir ilave bent yapılmalıdır. Küçükhasan köyü tarafına köyü olası taşkınlardan korumak için 0,5-1 m. yüksekliğinde toprak sedde yapılmalıdır.

Alanın restorsyonu için önerilen yapılar ve yerleri

Sonuç ve öneriler

3- 2. Senaryoda önerilen bölgede su seviyesinin maksimum +888 m kotunda tutulabilmesi için alanın Küçükhasan ve Adakasım köyleri arasındaki en dar kesimde 2. bir bent inşa edilmelidir.

4- Farklı ekolojik istekleri olan kuş türlerinin barınmasına ve beslenmesine olanak sağlayacak açık su yüzeyleri ile kuşların gecelemesi ve kuluçkaya yatması için uzunlukları 150-200 metre genişlikleri 80-100 metre arasında değişen 3-4 ada oluşturulmalıdır.

Alanın restorsyonu için önerilen yapılar ve yerleri

Sonuç ve öneriler

RİSK,

Sulak alanın yer yer killi kireçtaşı blokları tarafından çevrelenmiş olması nedeniyle, serbest su düzeyinin yükseltilmesi durumunda bu kütlelerden su kaçakların meydana gelmesi de olasılığı vardır.

5- Çeltik Belediyesi tarafından yapılan ve Çeltik sulama birliği tarafından işletilen göletin iyileştirilmesi ve güçlendirilmesi önerilmektedir.

Sonuç ve öneriler

Dikkat ve ilginiz için TEŞEKKÜRLER