Cash Flow анализа

• Извештајот за паричните текови е важен предмет на анализата, земајќи го во предвид фактот дека денеска можноста за манипулација со сметководствените правила на пресметка на резултатот и приходите и расходите е доста значајна, со што се намалува ефикасноста на билансот на успех како предмет на анализа и се зголемило влијанието на извештајот за парични текови. Овој извештај е регулиран со МСС 7 –Извештај за паричните текови и претпријаието задолжително треба да го изготвува овој финансиски извештај на годишна основа. Постојат два основни метода кои се користат во изготвувањето на извештајот за парични текови:

• директен метод и • индиректен метод.

• Извештајот за парични текови е изведен финансиски извештај во кој се прикажани приливите и одливите на готовина по основ на оперативни, инвестициони и финансиски активности во текот на пресметковнииот период.

• Извештајот за парични текови е задолжителен финансиски извештај и претставува дел од годишниот извештај на претпријатието, кој покрај овој извештај ги опфаќа и билансот на состојба, билансот на успех, белешките и извештајот за промени во капиталот. 

• Извештајот за парични текови се однесува на пресметковниот период во кој се прикажани промените во паричните текови (пари и парични еквиваленти) предизвикани од промените во позициите на активата и пасивата.

• Готовина (пари) претставува готовина во благајна, депозити по видување и краткорочни депозити во деловните банки, додека готовински (парични) еквиваленти се краткорочни, високо ликвидни вложувања кои брзо се претвораат во готовина без значаен ризик на конверзија. Во готовински еквиваленти ги вбројуваме комерцијалните записи, обврзници, меници, чекови и акции на државен трезор (трезорски хартии од вредност) кои имаат рок на доспевање од 3 месеци. Готовинските еквиваленти поради брзата конверзија и нискиот ризик, како и ниските трошоци на конверзија се сметаат за составен дел на готовината на претпријатието. Во повеќето земји со развиени финансиски пазари, вложувањата во готовински еквиваленти се повисоки од состојбата на готовината на жиро сметките и во благајната. Причината лежи во фактот што вложувањата во готовински еквиваленти (комерцијални записи, трезорски обврзници), донесува поголем принос од камати на депонираните парични средства во деловните банки. Промените во готовината и готовинските еквиваленти можат да се согледаат од извештајот за парични текови.

• Извештајот за парични текови има три дела:• текови на готовина од оперативни активности,• текови на готовина од инвестициони активности и• текови на готовина од финансиски активности.

• Оперативните активности на претпријатието ги чинат главните трансакции од кои произлегуваат оперативните приходи и расходи. Во овие активности ги вбројуваме: продажба на готови производи, услуги и стоки на екстерен пазар, плаќање на обврски кон добавувачите по основ на набавка на материјали и стоки, трансакции на плаќање на различни трошоци на работењето и плаќање на други обврски (за даноци, за доприноси и др.). Покрај споменатите, и трансакциите на исплата на камата на позајмените извори на финансирање (лкамати на кредити, камати на обврзници), како и наплатата на камати на пласирани парични средства, камати на обврзници на други претпријатија и слични трансакции, ги чинат оперативните активности на претпријатието. Од споменатите деловни трансакции произлегуваат позитивни парични текови кои се нарекуваат примања (прилив) на готовина и негативни парични текови кои се нарекуваат издавање (одлив) на готовина. Разликата на примањата и издавањата на готовината, претставува нето паричен тек од оперативни активности. Паричните текови кои се јавуваат во рамките на оперативните активности, влијаат на билансот на успех, односно поврзани се со утврдувањето на приходитеи расходите и утврдувањето на нето добивката.

• Нето паричните текови од оперативни активности се споредуваат со остварената нето добивка од билансот на успех. Помеѓу овие две вредности ретко се јавува знакот на еднаквост. Причината за тоа се наоѓа во примената на различни основи за сметководствена пресметка.

• Нето добивката се пресметува како разлика помеѓу приходите и расходите во пресметковниот период заснована на почитување на принципот на реализација и matching принципот. Оваа основа за пресметка на добивката се нарекува пресметковна основа (accrual basis of accounting).

• Утврдувањето на нето паричниот тек од оперативни активности се заснова на пресметка на готовинска основа (cash basis of accounting). Составувањето на извештајот за парични текови го респектира следењето на движењето на готовината.

• Настанувањето на извештајот за парични текови се заснова на конверзија или преведување на тековите на рентабилноста (приходи и расходи) на паричните текови (примања и издавања на готовина).

• Инвестиционата активност се однесува на вреднувањето и селекцијата на вложувањата, чии што рок е подолг од една година, односно вложувања чии ефекти се очекуваат во долгорочен временски период. Трансакции од ваков вид се набавката на недвижности, постројки и опрема, нематеријални средства, како и продажба на недвиности, постројки и опрема и продажба на нематеријални средства. Покрај споменатото, инвестиционата активност ја чинат и вложувањата во долгорочни финансиски инструменти (акции, обврзници), како и активностите на продажба на тие инструменти на финансискиот пазар. Од инвестиционите активности произлегуваат примања и издавања на готовина, а нивната разлика се нарекува нето паричен тек од инвестициони активности.

• Финансиската активност ја чинат трансакциите на претпријатието со кои се детерминираат односите на претпријатието и неговите партнери кои ги обезбедуваат изворите на финансирање (кредитори и акционери). Овие активности имаат за последица промена на големината и структурата на изворите на финансирање на претпријатието, односно на сопствениот и позајмениот капитал. Односите на претпријатието со сопствениците на капиталот (акционери, ортаци, вложувачи) и доверителите (банки, финансиски институции, иматели на обврзници) ги креираат паричните примања (земања на кредити, емисија на обврзници, емисија на акции) и паричните издавања (исплата на дивиденди, враќање на главнина на кредит). Разликата помеѓу примањата и издавањата на готовината во овој сегмент на извештајот за парични текови се нарекува нето паричен тек од финансиски активности.

• Специфичност на оперативните активности е во тоа што земањето и враќањето на глабнината на кредитот се третира како финансиска активност, додека наплатите и исплатите на каматите како оперативна активност на претпријатието.

ПАРИЧНИ ТЕКОВИ ОД

ОПЕРАТИВНИ АКТИВНОСТИ

ПАРИЧНИ ТЕКОВИ ОД

ИНВЕСТИЦИОНИ АКТИВНОСТИ

ПАРИЧНИ ТЕКОВИ ОД

ФИНАНСИСКИ АКТИВНОСТИ

Приливи Одливи

Наплата на приходи од продажба Наплата на приходи по основ на камата

Исплата на трошоците на работењетоИсплата на обврските кон добавувачиИсплата на каматиИсплата на даноциПродажба на

недвижности, постројки и опрема

Продажба на нематеријални средства

Продажба на долгорочни финансиски инструменти

Купување на недвижности, постројки, опрема и нематеријални средства

Купување на долгорочни финансиски инструменти

Враќање на главнина на кредити

Isplata dividendi

Земање на кредити, емисија на акции и обврзници

• Извештајот за парични текови треба да ги прикаже паричните текови на претпријатието во текот на еден пресметковен период, класификувани според операциони, инвестициони и финансиски активности. Наведената класификација според активностите обезбедува информации кои на корисниците им овозможуваат да го оценат влијанието на тие активности врз финансиската положба на претпријатието и промените во готовината и готовинските еквиваленти во текот на пресметковниот период. Во таа смисла, извештајот за парични текови претставува неопходна информациона подршка на основните извештаи – биланс на состојба и биланс на успех.

СОСТАВУВАЊЕ НА ИЗВЕШТАЈ ЗА ПАРИЧНИТЕКОВИ СО ПРИМЕНА НА ДИРЕКТЕН МЕТОД• Според МСС 8 – Извештај за парични текови, паричните 

текови од оперативни активности можат да се прикажат со користење на две основни методи:

• директен метод и • индиректен метод.• При составувањето на извештај за парични текови со 

директен метод, мораат да се прикажат главните видови на бруто готовински приливи и одливи. Примената на овој метод бара располагање со следните податоци:

• два сукцесивни биланси на состојба (на почетокот и на крајот од одбраниот пресметковен период) и

• биланс на успех за тој пресметковен период.

• За составување на извештајот за парични текови во услови на сложени деловни трансакции потребно е да се располага и со други податоци, кои можат да се добијат од главната книга на претпријатието.

• Составувањето на извештајот за парични текови со примена на директен метод, поаѓа од утврдувањето на разликите во позициите на билансот на состојба. Разликите во позициите на билансот на состојба произлегуваат од промените на позициите на активата и пасивата во текот на пресметковниот период. На овој начин се согледува нивното влијание на паричните текови. Влијанието на промените во активата и пасивата на паричните текови прикажано е со илустрацијата .

Зголемување Намалување

АКТИВА

ГОТОВИНА

Прилив Одлив

ПАСИВА

Намалување Зголемување

ГОТОВИНА

Прилив Одлив

• Промените во одговарачките позиции на активата можат да се префрлат на паричните текови на следниот начин:

• зголемувањето на позициите на активата предизвикува одлив на готовина (на пример, набавката на материјали, стоки предизвикува плаќање на обврските кон добавувачите, односно одлив на парични средства),

• Намалувањето на позициите на активата предизвикува прилив на готовина (на пример, намалувањето на побарувањата на купувачите значи дека побарувањата се наплатени, значи има паричен прилив).

• Промените во одговарачките позиции на пасивата, можат да се префрлат на паричните текови на следниот начин:

• Зголемувањето на позициите на пасивата предизвикува прилив на готовина во претпријатието ( на пример, емисијата и продажбата на акции е следена со прилив на готовина, продажбата на обврзници е следена со прилив на готовина, земањето на кредит од деловна банка е следено со прилив на готовина и слично),

• Намалувањето на позициите на пасивата предизвикува одлив на парични средства (на пример, плаќање на обврски кон добавувачите, односно намалувањето на обврските е пропратено со одлив на парични средства од жиро сметката).

• После утврдувањето на разликите во билансните позиции и нивното влијание на паричните текови, се пристапува кон класификација на тие позиции во една од трите основни активности: а) оперативни, б) инвестициони и в) финансиски активности.

• Според директниот метод, не е доволно да се утврдат разликите во билансните позиции, туку е потребно да се изврши поврзување на позициите на билансот на состојба со одговарачките позиции на билансот на успех.

БИЛАНС НА УСПЕХ АКТИВА ПАСИВАПриходи од продажба на готови производи

Купувачи ПВР – однапред платени приходи

Финансиски приходи (камати)

Побарувања по основ на камата -

Трошоци на продадени готови производи (Цена на чинење на продадени готови производи)

Готови производи Добавувачи

Набавна вредност на продадена стока

Стоки на залиха Добавувачи од набавка на стоки

Трошоци на продажба АВР – однапред платени трошоци на продажба

Обврски кон добавувачи ПВР –пресметани трошоци

Трошоци на општа управа и администрација

- Обврски за трошоци на продажба и управа

Трошоци за амортизација Исправка на вредноста на постојани средства

-

Финансиски расходи по основ на камата

- Обврски по основ камата

Трошоци за данок на добивка - Обврски за данок на добивка

• Приходите од продажба се корегираат со кореспондентската позиција на активата односно побарувањата на купувачите. Ако побарувањата на купувачите се намалат, приходите од продажба ќе се зголемат и обратно. Трошоците на продадените готови производи се корегираат со зголемување на име на зголемување на залихите и намалување на обврските кон добавувачите, а се корегираат со намалување кога се намалуваат залихите на готови производи, материјали и стоки и кога се зголемуваат обврските кон добавувачите. На овој начин се добива паричен тек кој се нарекува одливи по основ на цената на чинење на реализираните готови производи.

• Паричните текови од оперативна активност се создаваат со реаранжирање на позициите на билансот на успех (приходи и расходи) и нивното сведување на парични текови (приливи и одливи на готовина). Покрај споменатото, паричните текови од оперативни активности ги чинат плаќањата на останатите трошоци од работењето (трошоци на продажба, плаќање на камати, даноци) кои се корегираат со позициите од билансот на успех, кои се поврзани со нив (АВР и ПВР, обврски по основ на камата, обврски по основ на данок и сл.).  

• Трошоците на продажбата се корегираат за зголемувањето или намалувањето на АВР и ПВР, врзани за овие трошоци. Финансиските расходи по основ на камати кореспондираат со обврските за камати, со кои овие расходи треба да се корегираат сведувајќи ги парични одливи. Трошоците за данок се корегираатна понизок износ, кога обврските по основ на данок се зголемиле  во пресметковниот период, или на повисок износ ако обврските се намалиле. Паричните текови добиени на овој начин се нарекуваат одливи на готовина по основ исплата на данок, одливи по основ исплата на камати и одливи по основ исплата на други трошоци во текот на периодот.

• Во ситуација кога еден трошок од билансот на успех нема своја кореспондентска сметка во билансот на состојба, тогаш во извештајот за парични текови се внесува со својот оригинален износ.Тоа значи, сметаме дека е претставен целокупниот трошок како одлив на готовина во пресметковниот период.

• Амортизацијата е специфичен непаричен трошок на претпријатието. Амортизацијата претставува извор на средствата, со оглед дека овој трошок во моментот на настанувањето не претставува издавање на готовина. Во директниот метод на прикажување на оперативните активности, не се искажува трошокот за амортизација, бидејќи при мерењето со промените од билансот на состојба (исправка на вредност на постојани средства), овој трошок се анулира.

• Во рамките на инвестиционите активности се прикажуваат паричните текови по основ на прилив од продажба на недвижности, постројки, опрема и нематеријални средства, и прилив од продажба на долгорочни финансискси инструменти. Одливите на готовина во овој сегмент на паричните текови ги чинат набавките на недвижности, постројки и опрема, одливи по основ на набавка на наматеријални средства, како и набавката на финансиски инструменти. Паричните текови од финансиски активности, сочинети се од приливи и одливи по основ на односот на претпријатието со акционерите и доверителите.

ИЗВЕШТАЈ ЗА ПАРИЧНИ ТЕКОВИ – ДИРЕКТЕН МЕТОД

ПАРИЧНИ ТЕКОВИ ОД ОПЕРАТИВНИ АКТИВНОСТИ

1. Наплата на побарувања од купувачи2. Наплатени останати приходи3. Исплати по основ цената на чинење на продадени готовипроизводи4Исплати по основ на останати трошоци на периодот5. Исплати по основ на камата6. Исплати по основ данок на добивкаНето паричен тек од оперативни активности (1+2-3-4-5)ПАРИЧНИ ТЕКОВИ ОД ИНВЕСТИЦИОНИ АКТИВНОСТИ1. Приливи на готовина по основа на продажба на недвижности, постројки и опрема2.Приливи по основ на продажба на нематеријални средства3. Приливи по основ на продажба на долгорочни финансискиинструменти4. Одливи по основ на набавка на недвижности постројки иопрема5. Одливи по основ на набавка на долгорочни финансискиинструментиНето паричен тек од инвестициони активности (1+2+3-4-5)ПАРИЧНИ ТЕКОВИ ОД ФИНАНСИСКИ АКТИВНОСТИ

1. Приливи од кредити2. приливи од емисија ии продажба на акции3. Приливи од емисија и продажба на обврзници4. Исплата на дивиденди5. Исплати на главнините на долгорочни и краткорочникредитиНето паричен тек од финансиски активности (1+2+3-4-5)Нето зголемување (намалување) на готовината вопресметковниот периодПари и парични еквиваленти на почеток на периодотПари и парични еквиваленти на крајот на периодот

СОСТАВУВАЊЕ НА ИЗВЕШТАЈ ЗА ПАРИЧНИ ТЕКОВИ СО ПРИМЕНА НАИНДИРЕКТЕН МЕТОД

• Индиректниот метод на извештајот за парични текови, генерира исти конечни резултати во сите три активности, но начинот на прикажување на позициите на прилив и одлив на готовина во оперативните активности е различно. Примената на индиректниот метод бара утврдување на разликите во билансните позиции од два последователни биланси на состојба. Од неопходните додатни информации врзани за билансот на успех, потребно е да се обезбедат информациите за остварената нето добивка и трошоците за амортизација во пресметковниот период, како и информациите за исплатените дивиденди.

• Индиректниот метод поаѓа од индиректниот начин на утврдување на тековите на готовината од оперативните активности на начин што, нето добивката и другите непарични трошоци (амортизација) се собираат и корегираат за останатите приливи и одливи на готовина од оперативните активности. Останатите приливи и одливи од оперативни активности ги прават промените во позициите на залихите, побарувањата, обврските кон добавувачи и останатите обврски.

• Зголемувањето на средствата делува негативно на паричните текови и ја намалуваат нето добивката, додека зголемувањето на средствата го зголемуваат износот на нето добивката. За разлика од позициите во активата, промените во одговарачките позиции на пасивата делуваат спротивно на паричните текови. Имено, секое зголемување на обврските ја корегира нато добивката на поголем износ, додека намалувањето на обврските има негативно влијание врз нето добивката и ја корегира на помал износ (ја намалува). 

ИЗВЕШТАЈ ЗА ПАРИЧНИ ТЕКОВИ – ИНДИРЕКТЕН МЕТОДПАРИЧНИ ТЕКОВИ ОД ОПЕРАТИВНИ АКТИВНОСТИI Нето добивкаII АмортизацијаIII Останати приливи1. Намалување на побарувања од купувачи2.намалување на залихи на готови производи, материјали и стоки

3. Зголемување на обврски кон добавувачи4.Зголемување на обврски за камати5. Зголемување на обврски за даноциIV Останати одливи1.Зголемување на побарувања од купувачи2. Зголемување на залиха на стоки, материјали и готови производи

3.Намалување на обврски кон добавувачи4. Намалување на обврски за каматиV Нето паричен тек од оперативни активности (I+II+III-IV)

ПАРИЧНИ ТЕКОВИ ОД ИНВЕСТИЦИОНИ АКТИВНОСТИ1. Приливи на готовина по основа на продажба на недвижности, постројки и опрема2.Приливи по основ на продажба на нематеријални средства3. Приливи по основ на продажба на долгорочни финансиски инструменти

4. Одливи по основ на набавка на недвижности постројки и опрема

5. Одливи по основ на набавка на долгорочни финансиски инструменти

Нето паричен тек од инвестициони активности (1+2+3-4-5)ПАРИЧНИ ТЕКОВИ ОД ФИНАНСИСКИ АКТИВНОСТИ1. Приливи од кредити2. приливи од емисија ии продажба на акции3. Приливи од емисија и продажба на обврзници4. Исплата на дивиденди5. Исплати на главнините на долгорочни и краткорочни кредити

Нето паричен тек од финансиски активности (1+2+3-4-5)Нето зголемување (намалување) на готовината во пресметковниот период

Пари и парични еквиваленти на почеток на периодотПари и парични еквиваленти на крајот на периодот

• Индиректниот метод го започнува извештајот со издвојување на два податоци од билансот на успех – нето добивка и амортизација. Претходно констатиравме дека основна карактеристика на амортизацијата е нејзиниот непаричен карактер. После тоа во оперативните активности се редат останатите приливи и останатите одливи, по основ на промените во позициите на билансот на состојба.

• Паричните текови од инвестициони и финансиски активности се идентични се примена на двата методи (директен и индиректен) на прикажување на извештајот за паричните текови.

ИЗВЕШТАЈ ЗА ПАРИЧНИ ТЕКОВИ – ИНДИРЕКТЕН МЕТОД ИЗНОСИ

ПАРИЧНИТЕКОВИ ОД ОПЕРАТИВНИ АКТИВНОСТИI Нето добивка 1.139,50II Амортизација 175,00III Останати приливи 110,001. Намалување на побарувања од купувачи 0,002.Намалување на залихи на готови производи, материјали и стоки 0,00

3. Зголемување на обврски кон добавувачи 75,004.Зголемување на обврски за камати 25,005. Зголемување на обврски за даноци 10,00IV Останати одливи 335,001.Зголемување на побарувања од купувачи 175,002. Зголемување на залихи на стоки, материјали и готови производи 150,00

3.Намалување на обврски кон добавувачите 0,004. Намалување на обврски за камати 10,00V Нето парични текови од оеративни активности (I+II+III-IV) 1.089,50ПАРИЧНИ ТЕКОВИ ОД ИНВЕСТИЦИОНИ АКТИВНОСТИ1. Приливи на готовина по основ на продажба на недвижности, постројки и опрема

0,00

2.Приливи по основ на продажба на долгорочни финансиски пласмани 0,003. Одливи по основ на набавка на недвижности, постројки и опрема 750,004. Одлив по основ на набавка на долгорочни финансиски инструменти 0,00

Нето паричен тек од инвестициони активности 750,00ПАРИЧНИ ТЕКОВИ ОД ФИНАНСИСКИ АКТИВНОСТИ1. приливии од кредити 50,002. Приливи од емисија на акции 0,003. Приливи од емисија на обврзници 300,004. Исплата на дивиденди 514,505. Исплата на главнина на долгорочни и краткорочни кредити 0,00

Нето паричен тек од финансиски активности 164,50Нето зголемување (намалување) на парични средства во текот на периодот

175,00

Пари и парични еквиваленти на почетокот на периодот 1.100,00Пари и парични еквиваленти на крајот на периодот 1.275,00

• Индиректниот метод за составување на извештајот за парични текови дава исти резултати по основ на сите три активности, како и директниот метод. Разликата во овие два извештаја се наоѓа во структурирањето на позициите кои ги чинат оперативните активности. Така, овој извештај поаѓа од нето добивката 1.139,5денари и амортизацијата која претставува нематеријален трошок од 175 денари, а потоа вредноста се корегира со останатите приливи за 110 денари и останатите одливи за 335 денари. Разликата или нето паричниот тек од оперативни активности изнесува 1.089,5 ден., како и кај директниот метод. Начинот на структурирање на останатите парични текови е идентичен на директниот метод. Значи, заклучоците кои ги изведовме кај директниот метод на извештајот за парични текови, остануваат валидни и за индиректниот начин на прикажување на паричните текови.

АНАЛИЗА НА ИЗВЕШТАЈОТ ЗА ПАРИЧНИТЕКОВИ

• Извештајот за парични текови, како преглед на примања и издавања на готовина во пресметковниот период, поделен по различни активности, претставува значаен финансиски извештај, кој ги дополнува информациите содржани во основните извештаи – биланс на состојба ии биланс на успех. Основната цел на сметководственото известување е, на корисниците да им обезбеди увид во способноста на претпријатиетето да генерира парични текови, поврзани со нивните вложувања. Акционерите и потенцијалните инвеститори се заинтересирани за паричните текови од дивидендите на акциите, додека кредиторите се заинтересирани за паричните текови поврзани со кредитните аранжмани (камати). Менаџерите се истотака заинтересирани за паричните текови на претпријатието, бидејќи од ускладеноста на примањата и издавањата на готовина зависи финансиската и оперативната флексибилност на претпријатието. Извештајот за парични текови им служи на корисниците да го проценат нето имотот на претпријатието, неговата финансиска структура, ликвидност и солвентност, како и способност на претпријатието да се прилагодува на променливите барања на деловното опкружување.

• Извештајот за парични текови им служи на менаџерите, инвеститорите и кредиторите како аналитичко средство за:

• Утврдување на износ на готовина која е обезбедена од работењето во текот на периодот,

• Проценување на способноста на претпријатието да ги исполнува своите обврски како што доспеваат, како и способноста за плаќање на дивиденда на акционерите,

• Утврдување на износот на вложувањата во нови недвижности, постројки и опрема во текот на периодот,

• Утврдување на обемот на финансирање потребен за проширување на вложувањата во долгорочни средства или продолжување на работењето, и

• Проценување на способноста на претпријатието да остварува позитивен паричен тек во идните периоди.

• Извештајот за парични текови е значаен како за тековното планирање на потребите за готовина, така и за деловното одлучување и контролата на идните деловни активности на претпријатието.

• Анализата на паричните текови уште се нарекува и проценка на солвентноста. Солвентност претставува способност на претпријатието долгорочно да ги покрива сите свои доспеани обврски во роковите на нивното доспевање. Тоа значи дека, проценката на солвентноста е значаен сегмент на анализата на паричните текови и се состои од анализа на клучните позиции од овој извештај кој се однесува на оперативните, инвестиционите и финансиските активности.

• Проценката на солвентноста се однесува на проценка на временската ускладеност на приливите и одливите на готовина од споменатите активности и тоа не само внатре во поединечни активности, туку и помеѓу активностите кои генерираат готовина. Проценката на солвентноста или анализата на паричните текови се состои од три подрачја:

• Оперативни перформанси,• Финансиска флексибилност и• Проценка на ликвидноста.

• Оперативните перформанси на компанијата се однесуваат на способноста на претпријатието за раст и развој преку оперативните активности. Претпријатието кое најголемите приливи на готовина ги остварува од продажба на готови производи, стоки и услуги, а одливите од плаќањето на трошоците содржани во продадените готови производи или набавната вредност на продадените стоки, како и од останатите трошоци на периодот (трошоци на маркетинг или продажба, трошоци за истражување, трошоци за администрација), е претпријатие чии оперативни перформанси се многу добри.Проценката на оперативните активности на претпријатието претставува најважен дел од анализата на паричните текови. Тековите од оперативните активности мораат да бидат позитивни, бидејќи единствено тоа претставува позитивен сигнал за инвеститорите и кредиторите, дека основната дејност на претпријатието може да генерира готовина.

• Финансиската флексибилност се однесува на проценката на способноста на претпријатието да генерира готовина од други извори кои не се дел од оперативните активности на претпријатието. Во прашање е способноста на претпријатието кредитно да се задолжува, да емитира обврзници или да емитира акции на финансискиот пазар. Финансиската флаксибилност се постигнува и преку способноста на претпријатието да ги продава средствата (активата) со кои располага. Во средства кои можат да се продаваат ги вбројуваме недвижностите, постројките, опремата, земјиштето, нематеријалните средства и финансиските инструменти. Претпријатието кое може да одговории на потребите за готовина преку овие облици на активности се смета за финансиски флексибилно.

• Ликвидноста е дел од финансиската флексибилност и се дефинира како краткорочен аспект на посматрање на паричните текови на претпријатието. Ликвидноста е способност на компанијата да ја претвори својата актива во готовина. Тековните средства или како што уште се нарекуваат високо ликвидните средства, допринесуваат за финансиската флексибилност на претпријатието, бидејќи во релативно краток рок можат да се конвертираат во готовина и да служат за покритие на доспеаните обврски за плаќање. Проценката на ликвидноста може да се види и преку анализа на позициите на активата во билансот на состојба. Доколку доминираат тековните средства во однос на постојаните средства, претпријатието, начелно, може да се смета за ликвидно. Секако, конечната проценка на ликвидноста зависи и од одговарачките финансиски коефициенти, кои се претставени како показатели за проценка на ликвидноста, показатели за утврдување на нето обртните средства и специфични коефициенти кои се однесуваат на извештајот за парични текови.

• Првите два показатели на ликвидност веќе ги обработивме кај анализата со рацио показатели. Имено, показтелите за проценка на ликвидноста ги поделивме на показател на општа ликвидност и показател на моментна (ригорозна) ликвидност.

• Показател на општа ликвидност = Тековни средства/ Краткорочни обврски

• Како посебна варијанта на овој показател, како што во претходните излагања беше напоменато, се смета односот кога од обртните средства ќе се одземат залихите како најнеликвиден дел од тековните средства. Тогаш се добива показателот на моментната ликвидност.

• Показател на моментна ликвидност = Ликвидни средства/ Краткорочни обврски

• Показателот на моментна ликвидност покажува со колку денари ликвидни средства е покриен секој денар од краткорочните обврски на претпријатието. Овој показател претставува построг тест на ликвидноста, бидејќи во ликвидните средства ги вклучуваме само побарувањата, паричните средства и паричните еквиваленти. Залихите по правило се иземаат од ликвидните средства бидејќи им е потребен подолг период да се конвертираат во готовина. Толкувањето на овој показател најмногу зависи од фактот за можноста за наплата на побарувањата кои претставуваат дел од ликвидните средства. 

• Проценката на ликвидноста на претпријатието е проследена и со проценка на апсолутната разлика помеѓу тековните средства и краткорочните обврски. Оваа разлика, како што претходно кажавме, се нарекува нето обртни средства и се пресметува по образецот:

• Нето обртни средства = Обртни средства – Краткорочни обврски• Oвој апсолутен израз на разликата помеѓу овие две величини се смета 

за задоволувачки, ако износот на разликата има тенденција на пораст во повеќе разгледувани пресметковнии периоди. Негативни нето обртни средства во апсолутен износ, зборуваат дека претпријатието дел од краткорочните обврски ги покрива од постојаните средства, што на долг рок неможе да се смета за оправдано, бидејќи ја загрозува ликвидноста на претпријатието. Имено, постојаните средства имаат значително подолг рок на конверзија во готовина, додека краткорочните обврски доспеваат за наплата во краток рок и бараат располагање со готовина во краток рок.

• Покрај показателите на ликвидноста, анализата на паричните текови на претпријатието се дополнува и со анализата на специфичните финансиски коефициенти, кои се однесуваат на позициите од извештајот за парични текови. Во таа смисла, зборуваме за следните финансиски коефициенти: однос на нето паричен тек и нето добивка, учество на паричниот тек во приходите од продажба, однос на нето паричниот тек и вкупните средства на претпријатието и утврдување на слободниот паричен тек.

• Однос на нето паричен тек и нето добивка = Нето паричен тек од оперативни активности / Нето добивка

• Овој коефициент покажува колку претпријатието е способно да генерира нето парични текови од оперативни активности на секој денар нето добивка остварена во тековниот пресметковен период. Ако овој однос е повисок во однос на на просекот на гранката или во однос на претходната деловна година, тоа значи дека претпријатието е способно да извлекува готовина од дејноста. 

• Учество  на нето паричниот тек во приходите од продажба = Нето паричен тек од оперативни активности / Нето приходи од продажба

• Овој коефициент покажува остварен нето паричен тек од оперативни активности, кој го остварило претпријатието, на секој денар од нето приходите од продажба. Исто така, овој коефициент претставува мерило на способноста на продажната активност да генерира парични текови. Тоа значи дека поголем коефициент покажува дека продажбата има поголема способност за генерирање на прилив на готовина во текот на работењето на претпријатието.

• Однос на нето паричниот тек и вкупните средства на претпријатието = Нето паричен тек од оперативни активности / Просечни вкупни средства на претпријатието

• Овој коефициент покажува, колку нето парични текови од оперативни активности, остварило претпријатието, на секој денар просечно вложени вкупни средства. Овој коефициент претставува мерило на способноста на средствата на претпријатието да генерираат готовина.

• Слободен паричен тек (free cash flow) = Нето паричен тек од оперативни активности – Дивиденди – Нето вложувања во постојани средства

• Нето вложувања во постојани средства = Приливи од продажба на постојани средства – Одливи по основ набавка на постојани средства

• Слободниот паричен тек (free cash flow) е значајно мерило за успешноста на претпријатието и инвеститорите мошне често го користат во анализата на активностите на претпријатието на финансиските пазари. Овој паричен тек се дефинира како мерило на остатокот на готовината од оперативните активности кога ќе се исплатат дивидендите и кога ќе се извршат вложувањата во растот на претпријатието.

• По извршените неопходни анализи на извештајот за парични текови, може да се дефинира профилот на парични текови на претпријатието. Со оглед на остварените резултати во сегментите на оперативни, финансиски и инвестициони активности, претпријатието е можно да се подели на осум профили.

• Нето имотот на претпријатието претставува разлика помеѓу вкупната актива и сите обврски на претпријатието. Нето имотот е дел од активата на претпријатието кој е финансиран од сопствениот капитал.

ПРОФИЛ НЕТО ПАРИЧЕН ТЕК ОД ОПЕРАТИВНИ АКТИВНОСТИ

НЕТО ПАРИЧЕН ТЕК ОД ИНВЕСТИЦИОНИ АКТИВНОСТИ

НЕТО ПАРИЧЕН ТЕК ОД ФИНАНСИСКИ АКТИВНОСТИ

1 + + +2 + - +3 + + -4 + - -5 - + +6 - - +7 - + -8 - - -

• Во првиот профил претпријатието генерира позитивни парични текови од сите три активности. Ова е случај на претпријатие кое остварува приливи од оперативни, инвестициони и финансиски активности, најверојатно поради некои поголеми вложувања во постојани средства во идниот пресметковен период.

• Во вториот профил, претпријатието го финансира растот (купување на постојани средства) преку оперативни активности или преку емисија на акции, обврзници или земање на кредит. Затоа во овој профил паричниот тек од инвестициони активности е негативен, додека изворите на готовина од оперативни и финансиски активности се позитивни.

• Во третиот профил, претпријатието користи позитивен паричен тек од оперативни и инвестициони активности за исплата на дивиденди и за покритие на главнините на доспеаните долгорочни обврски. Поради тоа, финансискиот паричен тек е негативен, а останатите два се позитивни.

• Во четвртиот профил, негативни се инвестиционите и финансиските парични текови, додека паричниот тек од оперативни активности е позитивен. Ова претставува случај за претпријатие кое го финансира растот и ги финансира отплатите на дивиденди и главнините на долгорочните обврски од оперативните активности. Профилот е карактеристичен за претпријатија кои долги години се присутни на пазарот и имаат стабилно производство и продажба.

• Во петтиот профил, претпријатието најверојатно потпаднало во тешкотии врзани за продажниот циклус (опаѓање на побарувачката за производите), па нето паричниот тек од оперативни активности е негативен. За да се надомести тоа, претпријатието го интензивира приливот од инвестициони активности (продажба на постојани средства) и од финансиски активности (емисија на акции, обврзници, земање кредит).

• Во шестиот профил, претпријатието генерира парични текови од финансиски активности и со нив ги покрива негативните парични текови од оперативни и инвестициони активности. Ова претпријатие вложува во својот раст и развој, очекувајќи дека тоа ќе допринесе за позитивни парични текови од оперативни активности. Секако, претпријатието неможе неограничено да се задолжува кај своите доверители за да го финансира растот и развојот, како што не може ни неограничено да идава акции, ако на своите сопственици не им вети добри перформанси во иднина. Овој профил на ликвидност на претпријатието се смета за доста ризичен.

• Во седмиот профил, претпријатието преку продажба на постојани средства ги финансира финансиските и оперативните активности. Во седмиот профил, единствено инвестиционите активности генерираат готовина, додека останатите активности ја конзумираат таа готовина. Ова е профил на претпријатие кај кое постои присуство на хронична неликвидност и ризик од банкрот.

• Во осмиот профил, паричните текови од сите три активности се негативни. Ова е пример за претпријатие пред банкрот, бидејќи покажува несинхронизираност и временска неускладеност на приливите и одливите од сите три активности – оперативни, инвестициони и финансиски активности.

• Анализата на извештајот за парични текови, со примена на споменатите коефициенти и утврдувањето на профилот на паричен тек, е дадена во следниот пример.

ИЗВЕШТАЈ ЗА ПАРИЧНИ ТЕКОВИ – ДИРЕКТЕН МЕТОД ИЗНОСИ

ПАРИЧНИ ТЕКОВИ ОД ОПЕРАТИВНИ АКТИВНОСТИ

1. Наплата на побарувања од купувачи 9.285,002. Наплатени останати приходи 0,003. Исплати по основ на цена на чинење на продадени готови производи (6.750,00)

4. Исплати по основ останати трошоци на периодот (1.600,00)5. исплати по основ на камати 0,006. Исплати по основ данок на добивка 0,00Нето паричен тек од оперативни активности (1+2-3-4-5)

ПАРИЧНИ ТЕКОВИ ОД ИНВЕСТИЦИОНИ АКТИВНОСТИ

1. Приливи на готовина по основ на продажба на недвижности, постројки иопрема

1.089,50

0,00

2.Приливи по основ на продажба на нематеријални средстѕва 0,00

3. Приливи по основ на продажба на долгорочни финансиски инструменти 0,00

4. Одливи по основ на набавка на недвижности, постројки и опрема (750,00)

5. Одливи по основ на набавка на долгорочни финансиски инструменти 0,00

Паричен тек од инвестициони активности (1+2+3-4-5)

ПАРИЧНИ ТЕКОВИ ОД ФИНАНСИСКИ АКТИВНОСТИ

(750,00)

1. Приливи од кредити 50,002. Приливи од емисија и продажба на акции 0,003. приливи од емисија и продажба на обврзници 300,004. Исплати на дивиденди 0,005. Исплати на главнини на долгорочни и краткорочни кредити (514,50)

Нето паричен тек од финансиски активности (1+2+3-4-5) (164,50)

Нето зголемување (намалување) на готовината во пресметковниот период 175,00

Пари и парични еквиваленти на почеток на период 1.100,00Пари и парични еквиваленти на крај на период 1.275,00

• Претпријатието „Делта Х“ во текот на пресметковниот период остварило нето парични приливи на готовина од оперативни активности во износ од 1.089,5 денари, додека истовремено остварило и негативни парични текови (нето одливи) од инвестициони активности во износ од 750 денари и од финансиски активностви во износ од 164,5 денари.

• Со сумирањето на нето приливите и одливите на готовина од сите три активности, се добива нето промената на паричните средства и паричните еквиваленти во пресметковниот период во износ од 175 денари.

• Профилот на паричен тек на кој припаѓа ова претпријатие е Профилот 4 од претходната класификација. Ова претпријатие остварило позитивен паричен тек од оперативни активности, а негативни парични текови од финансиски и инвестициони активности. Тоа значи дека основната дејност на претпријатието генерира парични текови, додека истите се конзумирани од страна на финансиските и инвестиционите активности. Негативните парични текови од инвестициони активности настанале поради купување на додатна опрема која е финансирана од паричниот тек генериран од оперативните активности, додека негативните парични текови од финансиски активности настанале како последица од отплата на главнина на долгорочен кредит и одлив по основ на исплаќање на дивиденди. Дивидендите се исплатени од позитивниот паричен тек од оперативните активности, а дел од нив е исплатен од земените кредити и приливот од додатна емисија на обврзници.

• За да се оцени финансиската флексибилност и ликвидноста на ова претпријатие, претходната анализа потребно е да ја дополниме со следните финансиски коефициенти:

• Однос на нето паричниот тек и нето добивката = 1.089,5 / 1.139,5 = 0,95• На секој денар нето добивка, претпријатието остварило 0,95 денари нето 

паричен тек од оперативни активности. Тоа значи дека оперативните активности генерираат готовина.

• Учество на нето паричниот тек во приходите од продажба = 1.089,5 / 10.000 = 0.10

• На секој денар од нето приходите од продажба, остварен е 0,10 денари нето паричен тек од оперативни активности.

• Однос на нето паричен тек и вкупни средства на претпријатието = 1.089,5 / (9.575 + 8.500)/2 = 1.089,5 / 9.037,5 = 0,12

• На секој денар просечни вкупни средства или просечна актива, претпријатието остварило 0,12 денари нето паричен тек од оперативни активности.

• Слободен паричен тек (free cash flow) = 1.089,5 – 514,5 – 750 = ‐175• Слободниот паричен тек не постои, бидејќи во целост е конзумиран за 

отплата на дивиденди, а другиот дел од готовината што недостига во износ од 175 денари е обезбеден од финансиските активности на претпријатието (земен кредит и емитирани обврзници).

Анализа на нето обртен фонд• Нето обртниот фонд (Нето обртни средства, working capital) се дефинира како разлика помеѓу 

долгорочните извори на финансирање  (долгорочни обврски и сопствен капитал) и постојаните средства. Ако разликата е позитивна, таа ја го претставува делот од тековните средства кои се финансирани од долгорочни извори.

• Нето обртен фонд = Долгорочни извори на финансирање – Постојани средства• Нето обртниот фонд претставува значаен инструмент на финансиската анализа на 

компанијата. Тој е дел од барањата на златното правило на билансирање во поширока смисла, кое бара постојаните средства (недвижности, постројки и опрема и нематеријални средства) да мораат да бидат финансирани од долгорочни извори (сопствен капитал и долгорочни обврски). Со задоволувањето на златното билансно правило се остварува долгорочна финансиска рамнотежа во претпријатието.

• Позитивниот износ на нето обртниот фонд, зборува дека е постигната долгорочната финансиска рамнотежа. Нулта нето обртен фонд е ретка појава кај претпријатието, бидејќи подразбира дека долгорочните извори на финансирање во потполност се идентични со постојаните средства. Негативен нето обртен фонд не претставува позитивен сигнал за инвеститорите и кредиторите, бидејќи тој е израз на длабоки финансиски пореметувања. Појавата на негативен нето обртен фонд значи неповолна положба на ликвидноста на претпријатието и можност нна ризик од банкрот.

• Нето обртниот фонд се менува од година во година, така да за неговите варијации може да се суди дури преку компарации од повеќе години. Зголемувањата и намалувањата на нето обртниот фонд, според основната дефиниција, произлегуваат од многубројни трансакции и менаџментот на претпријатието мора да биде свесен за фактот дека одредени деловни одлуки може да имаат долгорочно влијание на нето обртниот фонд.

• Зголемувањето на нето обртниот фонд можно е да се постигне на следните начини:

• зголемување на задржаната добивка од тековната година,• зголемување на сопствениот капитал преку емисија и продажба на акции,• зголемување на долгорочните обврски и резервирања,• конверзија на краткорочните кредити во долгорочни и • продажба на постојани средства.• Намалување на нето обртниот фонд произлегува од следните трансакции:• намалување на задржаната добивка (поголема распределба на дивиденди),• намалување на сопствениот капитал (откуп на сопствени акции поради 

поништување и сл.),• намалување на долгорочните резервирања,• намалување на долгорочните обврски преку отплата на кредити,• набавка на постојани средства.