Investing in your futureEUROPEAN UNION

European Regional Development Fund

OP “Development of the Competitivenessof the Bulgarian Economy” 2007-2013

Project “Promoting the advantages of investing in Bulgaria” BG 161PO003-4.1.01-0001-C0001, with benefi ciary InvestBulgaria Agency, has been implemented with the fi nancial support of the European Union through the European Fund for Regional Development and the national budget of the Republic of Bulgaria.

BULGARISTAN’DA ELEKTRIK VE ELEKTRONIK SEKTÖRÜ

İÇERIK1. Giriş 4

2. Bulgaristan’a Bakış 11

3. Sektöre Bakış 23

4. İnsan Kaynakları 34

5. Başarı Öyküleri 42

4

Giriş

Denizaltı, yat, tren, uçak, helikopter ve askeri uygulamalara yönelik dünya kalitesinde akümülatörler

Elektrik sektörünün ihtiyaçlarına yönelik geniş transformatörler yelpzesi. Üretim ve testler en modern ekipmanlar ile yapılmaktadır.

Otomotivden gıda sektörüne ve tarım ekipmanlarına kadar sanayinin ayrı sektörlerinde çeşitli uygulamalara yönelik en yüksek sınıf sensörler

İletişim sektöründe kullanılan yüksek kaliteli yükselticiler ve yüksek frekanslı cihazlar

Elektrik dağıtımında ve büyük sanayi tüketicileri tarafından kullanılan geniş kondansatör ve kondansatör cihazları yelpazesi

Bulgaristan’da ne üretilir ?

5

Giriş

Çağdaş yüksek hızlı elektrikli trenlerde kullanılan en yeni nesil ısıtma , havalandırma ve klima cihazları

Tıpta , makina mühendisliğinde ve BMW, GM ve Mercedes gibi fi rmalar tarafından otomotivde kullanılan yarı iletken ve yarı iletken ürünler

Fransa ve İspanya’da otomotiv sanayilerine yönelik kablo demetleri ve kablolar

Avrupa pazarının ihtiyaçlarına yönelik yüksek kaliteli ev ve ticari buzdolapları ve derin dondurucular

Bütün dünyada kullanılan sanayi uygulamalarına yönelik baskılı devre (PCB) ve mikroelektronik bileşenleri

Aydınlatma sanayinin çağdaş eğilimlerine uygun LED çipleri ve LED aydınlatma ekipmanları

Bulgaristan’da ne üretilir ?

Bulgar “Elektrostart” fi rması tarafından üretilen bobinler ve aydınlatma ekipmanları efsanevi “İnkaların kayıp şehri” Maçu Pikçu da dahil olmak üzere Peru’da tarihi anıtların aydınlatılmasında

6

Giriş

Deneyimli mühendislerin mevcudiyeti

Ürünlerin erişilir fi yatlarda montajını yapan kalifi yeli işgücü

Sektörde kökleşmiş gelenekler

Üretim ihtiyaçlarına iyi şekilde uyumlanmış altyapı

AB , Rusya , BDT ve Orta Doğu ülkelerine kolay erişim

Bulgaristan elektrik ve elektronik sektörünün ana özellikleri aşağıdaki gibidir :

Siemens ev otomasyon sistemleri ve konvansiy-onel enerji kaynakları merkezlerinin kurulması için Bulgaristan’ı seçti

7

Giriş

Geçen yüzyılın yetmişli ve seksenli yıllarında , Bulgaristan Doğu Avrupa’da elektronik donanım üretiminde liderler arasında yer aldı

Seksenli yıllarda Bulgaristan, Doğu Avrupa’da büyük bilgisayar sistemlerinin ve kişisel bilgisayarların %40’ından fazlasını sunmuştur

Sektörde 130 000’den fazla kişi çalıştı

Elektrik ve elektronik sanayi sektörü o dönemde Bulgaristan’da toplam üretimin %25’inden fazlasını oluşturuyordu

Seksenli yıllarda Bulgar şirketleri Varta, AEG, Toshiba gibi uluslararası elektronik üreticisi fi rmalarının önde gelenleriyle çok sayıda ortak ürün başlattı

Bulgaristan özellikle elektrik ve elektronik sanayi sektöründe güçlü bir geleneğe sahiptir

Bulgar ELKA 6521 Avrupa’nın ilk elektronik hesap makinesidir.ELKA 6521 geçen yüzyılın altmışlı ve yetmişli yıllarında Avrupa’nın en popüler elektronik hesap makineleri arasında yer almıştır.1975 yılında Bulgaristan İsviçre’ye 30 000’den fazla ELKA elektronik hesap makinesi ihraç etti.

8

Siemens, Scneider Electric, Hyundai Heavy Industries, ABB, Liebherr gibi büyük uluslararası şirketler, Doğu Avrupa’daki işleri konusunda Bulgaristan’I en elverişli istikamet olarak keşfeder

Sektörde bir çok Bulgar şirketi başarılı çalışmalar yürütüyor ve bütün dünyaya rekabetçi ürünler sunuyor

Yerli ve uluslararası şirketlerin birleşimi verimliliğin , yaratıcılığın ve yeniliklerin etkileyici boyutlara ulaştığı eşsiz bir otrtam oluşturmaktadır

Bulgaristan, montaj personelinden yüksek kalifi yeli mühendislere kadar elektrik ve elektronik ihtiyaçlarına yönelik kalifi ye ve deneyimli işgücü sunmaktadır

Endüstriye müsait işgücüne bütün ülke genelinde Avrupa’nın en rekabetçi fi yatlarında rastlanabilir

Bulgar yüksek teknik okullari ve üniversiteleri gelecek kalifi yeli işgücünü yetiştirme konusunda sektördeki fi rmalar ile birlikte çalışmaktadır

Sektör çok uluslu ve yerel şirketler sisteminin temeli üzerinde gelişiyor

...Kaliteli ve erişilir insan kaynakları tarafından desteklenen...

Bulgaristan 1960 yılında dijital saat ve kablosuz kalp monitörünü icat eden NASA bilim mühendisi Petar Petrov’un memleketidir.İlk bilgisayar Bulgar kökenli Amerikalı bilim adamı John Atanasov tarafından icat edildi.

Giriş

9

Bulgaristan’da kurumlar vergisi %10 ‘dur – AB içinde EN düşük

Elektrik ve elektronik sektörü de dahil olmak üzere üretim sadanyi , yatırım yasası tarafından (IPA) desteklenir

Devlet veya belediye arazilerinin satın alınmasına ilişkin mümkün olan en düşük giderler artı arazilerin nevi değiştirme işlemlerinde vergi muafi yeti

Yatırım projesi giderlerinin %10’a kadar varan mali indirimler mekanizması (araştırma geliştirme prokeleri için %50)

2020 yılına kadar AB’den Bulgaristan için ayrılan fon 10 milyar euronun üzerindedir

... özel devlet girişimleri ve AB fi nansmanı….

Giriş

10

Giriş

Bulgaristan ,beş ana Pan Avrupa koridorunun kesiştiği nokta olup, bölgesel ve Avrupa pazarlarına kolay erişim sağlamaktadır

Karadenizin büyük limanlarından ikisi olan Varna ile Burgaz limanları Bulgaristan’da bulunuyor ve her ikisi de Akdenizi Karadenize bağlayan VIII nolu Trans Avrupa koridoruna bağlıdır

Bulgaristan’ın iyi gelişmiş elektrik ve gaz altyapısı sunmaktadir ve ayni zamanda elektrik enerjisi ve evsel hizmet fi yatları Avrupa’nın en düşük seviyelerindedir.

14 fonksiyonel sanayi bölgesi mevcut ve gelişme aşamasında daha 26 bölge var – hepsi üretici şirketler için uygundur

Altyapıyı geliştirme konusu Bulgar Hükümeti’nin öncelikleri arasında yer almaktadır

...Fiziki altyapı mevcudiyeti

11

BULGARISTAN’A BAKIŞ

12

Bulgaristan’a bakış

Ülkenin stratejik lokasyonu aşağıdaki pazarlara erişim imkanı sunmaktadır: Güneydoğu Avrupa – yüksek potansiyel ve 122 Milyon’luk nüfusu olan bir

pazar Avrupa Birliği - Bulgaristan nüfusu 500 milyon kişiden ibaret olan bir pazara

erişimde en düşük maliyetleri sunar Rusya/BDT, Ortadoğu ve Kuzey Afrika

Bulgaristan siyasi ve makroekonomik istikrar birleşimi ile bir çok iş geliştirme teşvikleri sunmaktadır

İstikrarlı parlamenter demokrasi – AB, NATO ve Dünya Ticaret Örgütü üyeliği

Bulgaristan para birimi Para kurulu şartlarında Euro’ ya sabitlenmiş durumdadır

En düşük vergi oranları ile AB’de en düşük işgücü masrafl arı, ülkedeki yatırımcılara yönelik spesifi k teşviklerle takviye edilmektedir

AB fi nansmanı – önümüzdeki birkaç yıl içerisinde Avrupa fonlarından 10 Milyar Euro’nun üzerinde

Bulgaristan stratejik konuma sahip olup, siyasi istikrar ve düşük genel iş yürütme giderleri sunmaktadır

13

Bulgaristan’a bakış

Kaynak:Bulgaristan Merkez Bankası, Ulusal İstatistik Enstitüsü

Bulgaristan: Genel İstatistikler Nüfus: 7,4 milyon İşgücü: 4,6 milyon Kentsel nüfus: 73 %Başkent: Sofi aZaman Dilimi: EET (UTC +2)Yaz Saati : EEST (UTC+3) İller: 110 879 kilometre kare Alan: 108 489 kilometre kare Göller: 2 390 kilometre kare İklim : Ilıman kıtasal iklim

Dil :Bulgarca (Resmi) 85,2%Türkçe 9,1%Romanca 4,2%İngilizce , Almanca , Rusça, Fransızca

Nüfusun büyük kısmı tarafından konuşulur

Din:Doğu Ortodoks 76%Müslüman 10%Diğer 14%

Para Birimi : Bulgar Levası (BGN)Sabit Kur : 1 € =BGN 1,95583 Kurumlar Vergisi 10%Gelir Vergisi 10%KDV (Standart ) 20%

Yönetim Şekli : Parlementer Demokrasi Yüksek seçim makamı : 240 sandalyelik tek kamaralı

ulusal meclis Yürütme Organları : Bakanlar Kurulu, Başbakan’ın

başkanlığında

2007 yılından bu yana Avrupa Birliği üyesi.2004 yılından bu yana NATO üyesi.

1996 yılından bu yana Dünya Ticaret Örgütü üyesi.

14

Bulgaristan’ın makroekonomik göstergeleri elverişli

Kaynak : Bulgaristan Merkez Bankası, Eurostat

2011 yılında Devlet borç ve bütçe açığı, Bulgaristan, Romanya, Polonya ve AB 27, (% GSYH)

Bulgaristan ekonomisi 2000-2008 yılları arasında yaklaşık %6 civarında istikrarlı bir büyüme kaydetti

Ekonomi 2011 yılında, % 1,6 oranında reel GSYİH büyümeyle istikrara kavuştu ve bu büyümenin 2012 yılında % 2,8 ‘e olması bekleniyor

2011 yılında % 2,1 olan Bulgaristan’ın bütçe açığı - Avrupa’da en düşük seviyeler arasında yer alıyor

Bulgaristan % 17 GSYİH ile AB içinde en düşük devlet borcu olan ikinci ülkedir

1997’de Bulgaristanda düzenlenen para kurulu düzenlemesi sayesinde Bulgaristan dövizi stabildir

Bulgaristan son zamanlarda kredi notu Moody’s tarafından yükseltilen Avrupa’da tek ülkedir.

2011 Ekonomik özetiGSYİH (milyar €): 38,5İhracat (milyar €): 25,6Net doğrudan yabancı yatırım (GSYİH%)

3,5

GSYH büyümesi (2012P,%): 1,7İşsizlik oranı (%): 10,4Enfl asyon (%): 3,4

Hükümet açığı (GSYH%): 2,1Devlet Borcu (GSYİH%): 17,0Cari işlemler dengesi (GSYH%):

0,9

Uzun vadeli kredi notu: Moody’s: Baa2 sabit S&P: BBB sabit Fitch: BBB - sabit

Kaynak: Bulgaristan Ulusal Bankası, Eurostat, bu şirketlerin web sayfalarının konu değerlendirmesi

17,0

38,6

53,8

82,0

-2,1

-4,4

-5,6-6,4

Bulgaristan Romanya Polonya AB 27Açık

Borç

Bulgaristan’a bakış

15

Sofi a

Vidin

MontanaVratza

Pleven

Lovech

Pernik

Kjustendil

District Sofi a

Pazardzhik

SmolyanKardjali

Haskovo

Yambol

Sliven

Targovishte

Razgrad

Shumen

Silistra

Dobrich

Gabrovo

Blagoevgrad

GSYİH Kompozisyonu 2011

PlovdivStara Zagora

Ruse

Varna

Burgas

Black Sea

Danube

Veliko Turnovo

1 291 591

338 153 160 108

88 670

167 585

343 704

212 902 2

İhracatKompozisyonu

Belediye nüfusu Havaalanları Limanlar

Metaller 16%

Yiyecekler 8%

Diğer hammaddeler 20%

Tüketim malları 25%

Makine ve teçhizat 17%

Petrol Ürünleri ve Elektrik 14%

Hizmetler 6%

Sanayi 31%

Tarım 63%

Bulgaristan’a bakış

16

…Çok sayıda sanat galerileri , festivaller , konserler , müzeler ve hayatla dolu şehirler

…Beyaz ve altın sarısı kumları ile güzel sahil ve plajları

…2012 Dünya kayak kupası evsahibi Bansko da dahil olmak üzere kayak merkezleri

…Güzel Rila, Pirin, Rodoplar ve Balkan Dağlarında turizm ve spor

…Trakya ve Roma devirlerinden kültür anıtları ve eserler

…Birinci ve İkinci Bulgar Krallıkları döneminden Ortaçağ Kaleleri ve Eserler

…Bulgar Milli aydınlanma Dönemlerinden kalma güzel manzaralı ve şirin köyler

Bulgaristan 1 300 yıllık tarihiyle dünyadaki en eski ülkelerden birisidir, Sofya Avrupa’nın en eski başkentlerinden olup Kudüs dışında ortodoks ve katolik katedrallerinin, cami ve havranın bir kilometer karelik alan içerisinde bulunduğu tek şehirdir.

Bulgaristan’da eşsiz yaşam tarzı ve büyük tarihi zenginlik sunuyor

Bulgaristan’a bakış

17

Bulgaristan Avrupa ve Asya’nın kavşak noktasında yer alır Bulgaristan Güneydoğu Avrupa’da hızla büyüyen pazarın merkezindedir Bulgaristan AB ,Rusya ve BDT , Ortadoğu ve Afrika’ya hizmet verilmesi konusunda uygun ihracat üssüdür

Bulgaristan , AB pazarı ve bölgesel pazarlara hizmet verecek şekilde stratejik konuma sahiptir

Kaynak: Dünya Bankası

5%12%21.5 М

4%10%71 М

GSYİH/kişi başına düşen büyüme 2003 - 2010 ithalat ve ihracatta hacim artışıNüfus

3%5%2 М

6%5%3 М

4%8%7 М

6%12%0.6 М

5%1%3.8 М

3%3%4.4 М

Bulgaristan’a bakış

18

Bulgaristan üretimin ihtiyaçlarına uyumlu altyapıya sahiptir

19 276 kilometreden ibaret karayolları ağı, bunlardan 480 km otoyoldur Bulgaristan’ın lojistik limanlarını bağlayan, Bulgaristan’I Türkiye ve

Yunanistan’a bağlayan 5 otoban yapım aşamasındadır 4 098 km uzunluğunda demiryolu ağı 13 büyük liman : Rusçuk’ta en büyük nehir limanı , Varna ve Burgaz en

büyük deniz limanları Bulgaristan’da 4 Uluslararası Havaalanı bulunmaktadır. Başlıcaları ,

Sofya , Varna ve Burgaz’dır

Havaalanı

İntermod. Term.

Nehir limanı

Deniz limanı

Tren İstasyonu

Bulgaristan’a bakış

19

Bulgaristan Sanayi Bölgeleri

Bulgaristan sanayi bölegerinde depolama ve üretim için cazip koşullar sunulmaktadır.Bulgaristan’ın sunduğu koşullar şunlardır:

Yerli ve Yabancı yatırımcıların faaliyette bulunduğu 14 işlevsel bölge Yatırıma uygun hale getirilmiş, kısmen veya önemli ölçüde geliştirilmiş

altyapıya sahip 20 bölge Gelişmekte olan 26 bölge

Fonksiyonel alan Geliştirilmiş alan Gelişmekte olan alan

Plovdiv

Burgas

Varna

Ruse

Sofi a

Kaynak: Bulgaristan Yabancı Yatırımlar Ajansı

Bulgaristan’a bakış

20

Metrekare olarak mevcut alan : 1 021 000Metrekare olarak toplam alan : 1.6 milyon Uluslararası karayolu ağı : Evet En yakın demiryolu bağlantı noktası : iki tren ista-syonuna yakın En yakın otoyol : ‘Trakya’ Otobanı – 5 kmEn yakın havaalanı: Sofya Havaalanı – 18kmEn yakın deniz-nehir limanları : ‘Burgaz’ Limanı -360 km , ‘Lom’ Limanı - 180 kmKanalizasyon ile ilgili bilgiler: 3 km mesafede Su dağıtım hakkında bilgi : 3 km uzaklıktaŞirketler: Overgas, Bogaris Bul Ltd , Glorient Invest-ment Ltd

Metrekare olarak mevcut alan : 800 000

Metrekare olarak toplam alan: 3 000 000

Uluslararası karayolu ağı:Evet

En yakın demiryolu bağlantı noktası : 1,5 km uzaklıkta

En yakın otoyol: ‘Trakya’ Otobanı–bölgeyi çevreler

En yakın havaalanı : Plovdiv Hvaalanı – 18km

En yakın deniz-nehir limanları: Liman Burgaz-230km

Elektrik hakkında bilgi: alana bağlı

Kanalizasyon hakkında bilgi: alana bağlı

Gaz dağıtımı hakkında bilgi: alana bağlı

Su dağıtımı hakkında bilgi: alana bağlı

Şirketler: Liebherr, Ferrero, Schneider Electric, Mercedes Benz, Bosch Group.

Sanayi Bölgesi Profi li : Elin Pelin

Sanayi Bölgesi Profi li : Maritsa

Bulgaristan’a bakış

21

Bulgaristan’da sanayi gayrimenkullerinin fi yatı ve kira bedelleri çok caziptir

Sanayi bölgelerinin fi yat aralığı, euro / m² (Q3 2011)

Endüstriyel alanlarda Eylül kiralama taban fi yatı 2.011 Euro / ay

200180160140120100

80604020

0

Sof

ya H

avaa

lanı

İska

r Garı

Kaz

iche

ne

Ilian

tsi

Bra

jdeb

na

Rav

no P

ole

Elin

Pel

in

Plo

vdiv

Varn

a

Sofya’nın ana sanayi ve lojistik alanı 628 000 metre kare olup, 2011 yılının ikinci çeyreğinde yaklaşık 67 000 metre kare yeni inşaat alanları eklenmiştir

İlaveten 32 000 metre karelik sanayi alanının inşaa edilmesi beklenmektedir

Boş alan oranı yaklaşık %8 ‘dir Sofya’da sanayi gayrimenkullerini

kira bedelleri Avrupa’nın en düşük seviyeleri arasında yer alır, Bulgaristan’nın geri kalan bölgelerinde ise kira bedelleri daha da düşüktür

Sanayi bölgeleri iyi gelişmiş altyapıya sahip olup, erişilir fi yatlarda sunulmaktadır

Bulgaristan’daki birinci sınıf Sanayi bölgelerinde fi yatlar aylık metrekare başına €15 - €200 arasında değişmektedir

Kaynak: Cushman & Wakefi eld Research; Forton International, MBL CB Richard Elles

Sofya

Prag

Atina

Belgrad

Berlin

Varşova

İstanbul

Paris

3,75

3,75

4,50

4,50

5,50

5,80

7,50

9,60

Bulgaristan’a bakış

22

Elektrik enerjisi ve doğal gaz fi yatları ve kurumlar vergisi Avrupa’nın en düşük seviyelerindedir

Kaynak: Energy.eu

Kaynak: CEIC

Doğaz gaz ve elektrik enerjisi fi yatları Avrupa’nın en düşük seviyeleri arasındadır, ve böylece sadece elektrik sanayinde değil, üretim sektörünün tamamında genel maliyetler aşağıya düşer

Bulgaristan AB içinde en düşük kurumlar vergisini sunar

İşsizlik oranının yüksek olduğu bölgelerde kurumlar vergisi %0’dır.

Bazı Avrupa ülkelerinde kurumlar vergisi

Doğal Gaz

Doğal gaz ile ilgili bilgiler (tüketim 0.25 GWh / yıl) ve endüstriyel kullanım için elektrik enerjisi tüketim (1 GWh / yıl), 06.2011g-to.

Elektrik Enerjisi

RomanyaEstonya

BulgaristanLitvanyaLetonyaPolonya

Çek Cumh.Macaristan

Slovakyaİtalya

AlmanyaSlovenya

Danimarka

0,02

0,03

0,04

0,04

0,04

0,04

0,04

0,04

0,05

0,05

0,05

0,06

0,09

Danimarkaİtalya

BulgaristanPolonyaAlmanyaLitvanya

RomanyaLetonya

SlovenyaMacaristan

SlovakyaEstonya

Çek Cumh.

0,07

0,08

0,09

0,10

0,10

0,11

0,11

0,11

0,11

0,11

0,13

0,13

0,15

BulgaristanLetonya

RomanyaÇek Cumh.

PolonyaSlovakya

TürkiyeHırvatistan

SlovenyaEstonya

Birleşik KrallıkFransa

10% 15% 16% 19% 19% 19% 20% 20% 20% 21% 28% 33%

Bulgaristan’a bakış

23

SEKTÖRE BAKIŞ

24

Sektöre Bakış

Bulgaristan’da elektronik ve elektrik sektöründe 2000 yılından sonra istikrarlı bir büyüme yaşandı

Sektördeki üretim hacmi 2000 yılı ile karşılaştırıldığında 2009 yılında yaklaşık 3,5 kat artmıştır.

2010 yılına ilişkin gelirler 1990 yılından beri en yüksek seviyelere ulaşıp 1,5 milyar euroyu aşmıştır.

Halihazırda elektrik ve elektronik sektöründe 2 300 fi rmada yaklaşık 45 000 kişi istihdam edilmektedir

Yazaki Bulgaristan ,Fransa ve İspanya’da otomotiv sanayine önde gelen kablo tedarikçisidir.

Kaynak: Ulusal İstatistik Enstitüsü, ‘İnvest Bulgaristan’ Ajansı, Bulgaristan Ticaret Odası

100127

142154 154

207

256

337

369347

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Gelirler(euro milyon) % olarak sanayi

büyümesi(2000 yılı baz alınarak)

1 052851

676675612519415

1 365

1 424 1 246 1 505

25

Sektöre Bakış

Üretimin büyük kısmı ihraç edilir

Ürünlerin %75’ten fazlası ihraç edilir.

Ana pazarlar : AB ülkeleri, Rusya,BDT ve ABD

İletkenler ve kablolar sektörün toplam ihracatının %25’ini oluşturmaktadır, bundan sonra %11 ihracat ile sanayi aküleri ve %8 ihracat ile elektrik cihazları gelir.

Son yıllarda ihracat karışımı daha fazla mühendislik becerileri gerektiren, katma değeri daha yüksek ürünler lehine değişti.

Ağırlığı 300 tondan fazla olan denizaltı aküleri Bulgaristan’ın Targovişte şehrinde ABD Şirketi EnerSys tarafından üretilmektedir.

Kaynak: Ulusal İstatistik Enstitüsü, ‘İnvest Bulgaristan’ Ajansı, Bulgaristan Ticaret Odası

Transformatörler, doğrultucular 7%

Teller ve kablolar 25%Diğerleri 23%

Elektrikli aletler 2%Radyo ve televizyon ekipmanları 2%

PCB 3%

Panolar, paneller, konsollar 6%

Telefonlari 6%

Aküler11%

Elektrik donatımı 8%

Entegre devreler 7%

Kategorilere göre sektörün ihracatı

26

Bulgaristan sektörde büyük uluslararası şirketlere ev sahipliği yapmaktadır

Bulgaristan şubesinde 1 700 kişi istihdam edilmektedir Üretim kapasitesi yıllık 600 000 buzdolabıdır AB ülkelerinin çoğuna buzdolapları sunar

450’nin üzerinde Bulgar çalışan Elektrik dağıtım ve sanayi otomasyonu ürünlerinde dünya

liderleri arasında yer almaktadır Bulgaristan’da köklü varlığı ile iki üretim birimi ile çalışır

440’ın üzerinde Bulgar çalışan Sensörler ve sensör uygulamaları üretiminde uzmanlaşmış Bulgaristan’daki işletme şirketin en büyük işletmelerinden

birisidir

Bulgaristan’da 300 kişilik kadrosuyla elektrik besleme ve otomasyonda küresel lider konumundadır

Bulgaristan şubeleri mühendislik hizmetleri temin edip elektrik donanımı üretir : zincirleme devre kesiciler , anahtarlar ve jeneratörler

Üretim birimi Yambol Şehrinde bulunur ve 3 400’den fazla çalışanı vardır

Bulgaristan şubesi Fransa ve İspanya’da otomotiv sanayinin kablo gruplama konusundaki ana tedarikçisidir

500’den fazla Bulgar yetkili ve çalışanı vardır Bulgaristan’a 19. Yüzyılın son döneminde gelmiştir Üretim kapasitesine sahiptir ve Bulgaristan ofi sinden küresel

mühendislik hizmetleri sunmaktadır

650’den fazla Bulgar yetkili ve çalışan Ağır makine sanayine yönelik transformatörler,

transformatörler için anahtarlar ve güneş sistemleri üretimi

Sektöre Bakış

27

…..ve bölgesel ve küresel lider olarak yerini kazanmayı başarmış Bulgar Şirketleri

1990 yılında BİA araştırma grubu tarafından kurulmuştur Ürün portföyü,elektronik yazarkasa,yazıcı , dijital terazi

içerir Orta ve Doğu Avrupa’da endüstri liderleri arasındadır

Geniş bantlı iletişim sanayi ve elektronik üretim tesislerinin gelişimini kapsar

Kapsamlı bir donanım ve yazılım çözümleri geliştirir ve uygular

Ana faaliyetleri elektronik cihazların tasarımı ,imalatı, satışı ve servisi alanında olan şirketler konsorsiyumu

Ürünlerinin %90’nı Orta ve Doğu Avrupa , Rusya,Afrika ve Asya’ya ihraç eder

Çeşitli uygulamalar için kurşun ve asit akümülatörler üretir Ürünlerin %85’ni ağırlıklı olarak AB ve Doğu Avrupa olmak

üzere bütün dünyaya ihraç eder

Geniş alarm sistemleri yelpazesine sahip yüksek teknolojik mal üretir

Ürünleri dünya çapında 40’tan fazla ülkeye ihraç edilmektedir

Floresan , sodyum,civa ve HID lambalar , balast , kondansatör için bobinler üretiminde lider üreticidir

Ürünlerini AB,Güney Amerika, Orta ve Doğu Avrupa ile Rusya’ya ihraç etmektedir.

Yüksek kaliteli yüksek frekanslı donanım (HF), HF antenleri ve anten direkleri tasarım ve üretimi

Ürünleri dünya çapında 110 ülkede satılmaktadır

Sektöre Bakış

28

Bulgaristan elektrik ve elektronikte zengin bir

1928 Telgraf ve telefon üreten ilk fabrika Sofya’da kapılarını açıyor.

1947Devlet “Radioprom” ve “Elprom” elektronik üretim fi rmalarının kurulması.

1971Hesaplama elektroniği üretiminin başlangıcı. Bellek cihazları , işlemci vs gibi ürünlerin seri üretimine geçilmesi.

1890Siemens Bulgaristan’daki telgraf ağı yapımına katılmıştır.

1965Avrupa’nın ilk elektronik hesap makinası ELKA 6521’nın üretilmesi.

Sektöre Bakış

29

tarihe ve köklü geleneklere sahiptir

1985Sanayide zirve – çağdaş bilgisayarların üretimi. Sektör Bulgar üretiminin %25’ini gerçekleştirmektedir. Sektörde 130 000 kişi istihdam edilmektedir.

1990Devletin sahip olduğu elektronik ve elektrik işletmelerinin özelleştirilmesinin başlangıcı.

1972Bulgaristan’da üretilen ilk kosmik donanım uzaya uçar.

1988Bulgaristan Doğu Avrupa’nın büyük bilgisayar sistemleri ve kişisel bilgisayarların %40’ından fazlasını sağlıyor.

Sektöre Bakış

30

1993 EPIQ Bulgaristan’da üretime başladı.

1997Hyundai heavy Industries Bulgaristan’ın en büyük transformatör üreticisini özelleştirir.

1991 Schneider Electric ve Siemens Bulgaristan’da ofi slerini açtı.

1993Festo AG & Co.KG Sofya’da sensor üretim birimi kurar.

1996ABB devlet elektronik şirketi Avangard’ı satın alır.

2000Liebherr Plovdiv yakınlarındaki Maritsa sanayi bölgesinde üretim birimini kurmuştur.

1990 yılından sonra Bulgaristan’da uluslararası sonra sektörde ciddi artışların kaydedilmesine

Sektöre Bakış

31

2000Melexis Bulgaristan’da mikroelektronik üretimine başlar.

2007Yazaki , Yambol şehrinde kablo grupları üretimi için bir tesis inşa etmiştir.

2002Sensör Nite, sensor, katma değerli elektronik ürünler ve elektromekanik ürünler üretim birimi kurar.

2011IMI , EPIQ Bulgaristan’ın Botevgrat tesislerini satın alıyor.

şirketler yerleşmeye başlar ve 2000 yılından yol açılır

Sektöre Bakış

32

Coğrafya

Bulgaristan’da elektrik ve elektronik sektöründe

Sofi a10,5

4,5

4,8

0,4

0,3

0,20,2

0,5

0,51,2

1,1

0,7

Botevgrat Bulgaristan’ın elektronik üretim

merkezi Sektörde güçlü tarihi gelenekler Sofya’ya sadece 60 km

uzaklıkta IMI, İnkoteks üretim üssü

Sofi a Bulgaristan’ın başkenti , yürtme,

yasama ve yargı erklerinin merkezidir Ülkenin fi nansal merkezidir Siemens Bulgaristan, Schneider

Elektrik, Hyundai Ağır Sanayi,Festo Bulgaristan,Sensornite gibi şirketlerin Bulgaristan’da bulunduğu genel müdürlükleri.

Plovdiv Bulgaristan’ın ikinci büyük şehri Ana idari , sanayi, ulaşım ve

turizm merkezi Liebherr, Schneider Elektrik,

BTL’in üretim üssü

33

Coğrafya

kurulan bir dizi endüstri kümeleri vardır

4,1

0,1

0,1

0,6

0,8

0,7

0,5

0,4

1,91,2

1,2

1,5

2,9

2,4

Yambol Blgaristan’ın en eski yerleşim

birimlerinden biri Ülkenin kalbinde bulunan stratejik,

bölgesel ve idari merkez Yazaki Bulgaristan’ın Genel

Müdürlüğü

Sektörde çalışan sayısı (binlerce).

34

İnsan Kaynakları

Bulgaristan sektör ihtiyaçlarını karşılayacak iyi kalifi ye iş gücü sunmaktadır

Elektrik mühendisliği ve elektronik üretim ile ilgili ana bölümlerden ortalama 30 000 uzman mezun olmaktadır

Sektördeki geleneklerden dolayı Bulgaristanlı mühendisler elektrik ve elektronik üretiminin ihtiyaçlarını karşılayacak düzeyde kalifi yelidir

Montaj konusunda erişilir işgücü fi yatlarıyla çalışan deneyimli işçiler mevcut

İş gücünde iyi kalite ve uygun fi yat arasında çok uygun parite mevcut Bulgaristan’da sektöre uzman yetiştiren beş teknik üniversite mevcut

Şuanda elektrik ve elektronik sektöriyle ilgili ana bölümlerde teknik üniversitelerde yaklaşık 9 bin öğrenci öğrenim görüyor

Teknik üniversitelerin diğer bölümlerinden mezun olan yaklaşık 20 000 öğrenci de bu sektörde iş aramaktadır

Birçok Bulgaristanlı öğrenci AB,ABD ve diğer ülkelerdeki üniversitelerde öğrenim görmektedir. Bu husus da insan kaynakları arayışında şirketlerce dikkate alınabilir

Bulgaristan elektrik mühendisliği ve elektronik alanında gelenekleri haiz üniversitelerden ibaret çok iyi sisteme sahiptir

Kaynak: Ulusal İstatistik Enstitüsü, ‘Invest Bulgaristan’ Ajansı, Bulgaristan Ticaret Odası

Diğerleri 6%Hukuk 3%Tıp Bilimleri 6%

İşletme ve Ekonomi 35%

Teknik Bilimler 17%

Sosyal Bilimler 33%

2010 yılında üniversite ve kolej mezunları (% olarak)

35

İnsan Kaynakları Üniversiteler

Sofya Teknik Üniversitesi

18 000 öğrenci Elektronik mühendisliği ve teknoloji, elektrik

mühendisliği, güç enerjisi,bilgisayar sistemleri , iletişim teknolojileri,mekanik,ulaştırma,otomasyon uygulamaları ve enformatik Fakülteleri

Yabancı dilde eğitim veren 3 fakülte mevcut : Almanca mühendislik ve endüstriyel işletmecilik fakültesi, İngilizce makine mühendisliği fakültesi,Fransızca elektronik makine fakültesi

Sofya Teknik Üniversitesi –Plovdiv Şubesi

2 100 öğrenci Elektronik ve otomasyon, makina tesisleri ve

enstrüman mühendisliği fakülteleri Üniversite öğrencilere kaliteli eğitim programları

sağlamak amacıyla yerel ve uluslararası şirketler ile yakın işbirliği içerisinde çalışmaktadır

Università Tecnica di Varna

7 000 öğrenci Elektronik , elektronik makina mühendisliği ,

makine ve teknolojiler mühendisliği,hesaplama teknolojileri ve otomasyon , gemi üretimi fakülteleri

36

Gabrovo Teknik

5 400 öğrenci Elektronik makina mühendisliği , makina ve

teknolojiler mühendisliği ve ekonomi fakülteleri Elektronik ve elektrik mühendisliği bölümlerinde

1 500 öğrenci eğitim görmektedir Bulgar-Alman kalite ve endüstriyel işletmecilik

Enstitüsü ile yakın işbirliği içerisinde çalışmaktadır

Ruse Teknik Üniversitesi

Yaklaşık 8 000 öğrenci Cornell Üniversitesi ile özel iş birliği program

kapsamında çalışmaktadır Elektronik , işletme ve yönetim , ulaştırma ve

lojistik,hukuk bilimleri,fen bilimleri Fakülteleri mevcut ve ingilizce,rusça,fransızca ve almanaca kursları imkanı sağlar

Üzerinde çalıştığı çok sayıdaki ulusal ve Avrupa proje ve girişimlerin yanısıra , üniversitede Romanya ile sınır ötesi işbirliğine de özel önem verilmektedir

Sofya Üniversitesi

25 000 öğrenci IBM ve Oracle laboratuvarları ; Harvard

Üniversitesi merkezi Matematik ve Enformatik, Fen bilimleri vs

Fakülteleri Paris Sorbonne ve Bordeaux IV, City University

of Seattle Üniversiteleriyle çifte diploma programları, iş ve teknik bölümler İngilizce, Fransızca veya Almanca okutulmaktadır

Üniversitelerİnsan Kaynakları

37

Sofya Teknik Üniversitesi Öğrencilerinden bir grup , ilk bulgar öğrenci otomobilini üreterek Shell Bulgaristan ve Full Charger Bulgaristan tarafından düzenlenen yarışmayı kazanmıştır. Sofya Teknik Üniversitesi tarafından üretilen otomobilin ağırlığı yaklaşık 120/125 kilogram olup saatte 30/40 km hız yapacaktır. Ekip başkanı Blagoy Burdin’in sözlerine gore Elektrikli motor ağırlığı sadece 1,3 kg olan ve bir insan yumruğu büyüklüğünde 600-700 W bir aküyle beslenecektir. Yarışmaya daha iki proje katıldı – Varna Teknik Üniversitesi ve Sofya Teknik Üniversitesi’nin Plovdiv şubesi. Çepelare Vokal lisesi ekibi de ortaokullar adına yarışmaya katıldı.Kazananlar Bulgaristan’I Hollanda’da düzenlenen uluslararası yakıt tasarrufu yarışmasında temsil edecektir.

Bulgar üniversitesi öğrencileri ilk elektrikli otomobillerini üretmiştir

Kaynak: www.dnevnik.bg

Özel durum

İşletme ve Ekonomi

Sosyal Bilimler

Teknik Bilimler

Tıp Bilimleri

Hukuk

Filoloji Bilimleri

Diğerleri

Slovakya

Bulgaristan

AB-27 Lise

Çek Cumhuriyeti

Romanya

Slovenya

Macaristan

Polonya

Türkiye

İspanya

11,4

28

19

17

9

8

7

12

7,8

2,7

2,7

2,3

2,2

2,1

2,0

1,5

1,3

38

İnsan Kaynakları

Harvard Üniversitesi’nde Bilgisayar Bilimleri bölümü son sene öğrencisi olan Svilen Kınev , ABD bilgisayar araştırmları Birliği tarafından en çok gelecek vaat eden en genç bilim adamı ilan edildi Öğrenci enerji tasarrufl u donanım optimizasyonu üzerindeki çalışmaları ile tanındı. Svilen enerji modelleme de dahil olmak üzere CPU Atom mikromimari etkinliğinin detaylı simülasyonları üzerinde de çalışmaktadır Aynı zamanda Svilen yüksek düzeyde stratejik dilden düşük düzeydeki entegre controller kadar her şey üzerinde çalışarak Harvard MIT Robot Soccer Club ile yarışmada kullanılan Al sistemine de en büyük katkıyı sağlamıştır.

Yurt dışında yaklaşık 80 000 Bulgaristanlı üniversite öğrencisi var, onların çoğu elektrik ve elektronik bölümlerinde okumaktadır 2009 yılında tüm Avrupa ülkelerinden yurt dışındaki öğrenciler Payı, % olarak

2006-2010 Bulgaristan’a dönen öğrenciler, (% Olarak)

Kaynak: Eurostat , Miili Eğitim Bkanlığı , www.dnevnik.bg

Deutsche Welle’ye göre bulgarlar Almanya’da Çin’den sonra ikinci en büyük öğrenci topluluğunu oluşturur.

39

İnsan Kaynakları

Bulgaristan Elektrik ve Elektronik sektörüne uzman yetiştiren yüksek teknik okullar ağına sahiptir

Bulgaristan’daki meslek okulların dağılımı

Kaynak: Dünya Bankası ve Ekonomik Klasman, Ulusal İstatisitk Enstitüsü

Ülke genelinde 90 üzerinde mesleki okul bu sector alanında gençlere eğitim vermektedir

Bulgaristan eğitim sisteminde profesyonel üniversiteler geleneklerini kurdu.

Elektrik ve Elektronik alanlarındaki yüksek okullar ülkede ortaöğretim kurumları arasında en aranan okullardır

Üniversitelerden mezun olan 150 000’den fazla öğrenci sektörde ihtihdam edilebilir.

1

1

1

1

1

1

11

1

1 11

1

1

2

2

2

2

2

3

3

3

4

4

4

4

5

6

66

4

2

2

2

2

2 2

3

3

3

3

3

3

31 Elektroteknik

Elektronik

Bulgaristan’daki orta öğretim dünyadaki en iyileri arasında yer almaktadır ve ülke bilim dünyasında 5. Sırada matematik dünyasında da 11. Sırada yer almaktadır

Bulgar Üniversitelerinden mezun olan programcılar son 15 yılda düzenlenen uluslararası enformatik olimpiyatlarında madalya kazananlar arasındadır

40

Elektronik ve Robotiğe ilgi duyan bir grup genç bulgar, meraklıları “Robopartani” Robotik okulu gibi iddialı ve ilginç bir proje başlattı.

Okulun amacı her yaşta çocukların ve üniversite öğrencilerinin elektronik ,matematik ve bir bütün olarak teknik bilimlerine olan ilgilerini teşvik etmek ve güçlendirmektir. Öğrenciler oynmaya, düşünmeye, hata yapmaya, yaratmaya ve original olmaya teşvik edilir ve aynı zamanda teknik bilimlerde bilgi ve tecrübe sahibi olur Eğitim süreicnde robotların kullanılması birçok avantaj sağlar.Öğrenciler robot yaratır ve programlar ve böylece formül ve soyut şemalar kullanmak yerine reel nesneler kullanarak daha hızlı bir şekilde bilgi sahibi olmayı başarır. Çocukların eğitmenleri genç profesyonellerdir,bunların bazıları hala üniversite öğrencisi, başkaları ise teknoloji ve elektronik alanındaki profesiyonel kariyerlerinin erken aşamasında bulunmaktadır. “Robopartani” 2010 Empower genç giriimciler ödülünü ve Forbes dergisinin 2010-2011 yıllarına ilişkin özel ödüllerini kazandı.

Özel Durum

Robopartani – Robotik Okulu

Kaynak: ”Robopartani” web sitesi http://bgmindstorms.wordpress.com

41

Sektörde ve ekonominin tamaminda maaşlar rekabetçi olmaya devam ediyor

İnsan Kaynakları

2010 yılında elektrik ve elektronik mühendisliği sektöründe yıllık ortalama maaş €5 129

Sadece sanayide değil , ekonominin tamamında maaşlar AB içinde en rekabetçi düzeylerdedir

Maaşların yakın gelecekte düşük kalması beklenmektedir

2011 yılında ülkedeki ortalama yıllık maaş(€)

Saat başına ücretin büyüme oranı, CAGR2004-2008,(%)

3,9

5,1

8,89,210,4

12,713,3

15,9

16,5

20,5

Kaynak: Eurostat , Manpower , Ulusal İstatistik Enstitüsü

Bulgaristan

Sırbistan

Romanya

Macaristan

Slovakya

Polonya

Çek Cumh.

Hırvatistan

Slovenya 19 171

13 402

11 932

11 042

10 083

9 385

6 204

6 033

4 429 Kıbrıs

Slovenya

Macaristan

Bulgaristan

Çek Cumhuriyeti

Polonya

Slovakya

Estonya

Litvanya

Letonya

Romanya 24,7

BAŞARI ÖYKÜLERI

43

Başarı Öyküleri

Monbat hakkında :

Monbat akümülatör üretiminde 60 yılı aşkın bir geçmişi ve geleneği olan bir Bulgar şirketidir.

2010 yılında kaydettiği 80 milyon euronun üzerindeki gelirlerle Güney-doğu Avrupa’nın en hızlı büyüyen akü fi rmalarından birisi

Bulgaristan’da 2 akümülator fabrikası vardır.Biri Montana şehrinde,diğeri ise Dobriç şehrindedir.

Şirket, Romanya ve Sırbistan’da olmak üzere iki adet geri dönüşüm tesisine sahip

Monbat Bulgaristan Bilimler Akademisi ile işbirliği içerisinde bir araştırma geliştirme faaliyetleri yürütmektedir

Vodafone, Ericsson, Huawei gibi birçok büyük uluslararası şirket ile işbirliği içerisinde çalışmaktadır.

1959 yılında Bulgaristan’da kuruldu Personel: 575 Faaliyet : Starter aküleri, sabit aküler, askeri uygulamalara yönelik solar aküler, lokomotif aküler üreticileri, LED teknolojisi üretimi, geri dönüşüm

Monbat

Monbat ürünlerinin %85’ini ihraç eder, satışların %24’ü Almanya pazarında gerçekleşir.

44

Başarı Öyküleri Siemens

Çokuluslu bir topluluk olan Siemens, elektronik ve elektrik makinaları alanında çalışan Avrupa’nın en büyük şirketidir.

Şirkette ve şubelerinde bütün dünya çapında 400 000’in üzerinde kişi istihdam edilmektedir.

Ana faliyetler ve Bulgaristan’da üretilen ürünler : Enerjide kullanılan yüksek voltajlı ölçüm transformatörlerinin bileşimleri Enerjiye yönelik yüksek voltajlı mühendislik bileşenleri Üretimde kullanılan otomasyon ve control cihazları Mühendislik çözümleri

1991 yılında Bulgatristan’da kuruldu Personel : 500’ün üzerinde Faaliyet: Transformatör, elektrik makinaları, endüstri mühendisliği ve tıbbi mühendislik çözümlerine yönelik ekipman üretimi

Siemens ev otomasyonu ve geleneksel eneri kaynakları sistemleri ile ilgili mühendislik hizmetlerinin yerine getirilmesi merkezleri için Bulgaristan’ı seçti.Buradan 12 ülkeye hizmet verilmektedir.

45

Başarı Öyküleri Siemens

Siemens Bulgaria:

Siemens 19. yüzyılın sonundan bu yana Bulgaristan’da ulusal telgraf ağı yapımında yer almış bir fi rma olarak yer almaktadır.

Şirketin Bulgaristan şubesi komple set olarak mühendislik çözümleri ve hizmetleri sunmaktadır.

2011 yılında, Pravets, Bulgaristan’da yüksek voltajlı elektrik ve mühendislik bileşenleri üretim tesisi yaptırdı.

Siemens Bulgaristan’da birçok sanayi işletmelerinin modernizasyonunda yer almaktadır.

Şirket “SiemensSolutionPartners” olarak sertifi kalanmış birçok Bulgar mühendislik fi rmaları ile başarılı işbirliği yapmıştır.

Siemens Bulgaristan lisans programları, mühendislik laboratuar ve atölye çalışmaları düzenleyerek geleceğin mühendislerinin gelişimi için tüm yerel üniversiteler ile işbirliği yapmaktadır.

46

Incotex Group

Kuruluş : 2008 Personel : 140 Faliyet : Elektrik sayaçları, takograf,fi skal ve fi skal olmayan ticari donanım, LED aydınlatma tasarım ,üretim ve bakım

Bulagaristan’da kurulan ve çalışan şirketler gurubu. Merkez ofi s Sofya’da olup, özel amaçlı üretim tesisi Botovgrat’ta bulunmaktadır.

Birçok uluslararası standarda sahiptir: ISO 9001:2008 - TUV Rheinland , AERO CERT vs

Yazarkasa

Fiskal yazıcılar

Elektronik terazi

POS terminali sistemleri

Elektrik sayaçları

LED aydınlatma

Ana ürünler

İnkoteks ürünerininin %90’nı Orta ve Doğu Avrupa,Rusya,Afrika ve Asya’da 20’den fazla ülkeye ihraç etmektedir.

Başarı Öyküleri

47

Incotex Group

Inkoteks kendi tasarımı olan LED çipi üreitimini canlandırarak Bulgaristan’ın mikroelektronikteki 40 yıllık geleneğini canlandırmıştır.

Şirket, Bulgar bilimsel çalışanlar ve mühendislerin potansiyelini özel üretim koşullarıyla (kusursuz temizlikte çalışma yerleri, yüksek teknolojik donanım ve temizlik oranı yüksek malzemeler) birleştirir.

LED üretiminde İnkoteks en yeni teknolojileri kullanır ve çipten nihai ürüne kadar üretim devresini tamamlayan Avrupa’nın ikinci şirketi olmayı hedefl iyor.

Ağustos 2011 yılında Inkoteks Bulgaristan’ın Botebvgrad şehrinde ‘Mikroelektronika’ sanayi bölgesinde bulunan yeni LED çipleri ve lambalar imalathanesinin açılışını yaptı.

Başarı Öyküleri

48

Festo

1993 yılında Bulgaristan’da kurulmuştur Personel : 440Faliyet : Manyetik sensörler ve otomasyon cihazları üretimi

%100 Alman fi rması Festo AG & Co.KG ‘ya aittir

1997 yılından itibaren Festo Bulgaristan sensör ve sensör cihazları üretiminde uzmanlaşmıştıtr

Sofya ve Smolyan’da iki üretim tesisine sahiptir

2011 yılına ilişkin gelirlerin 440 milyon euro’ya ulaşması bekleniyor

Otomotiv , makina ve sanayinin başka dallarında muhtelif uygulamaları olan fl uid ve manyetik sensör üretimi Sensörler ve valfl ere yönelik kablo uygulamaları

Bulgaristan’da üretilen başlıca ürünler :

Başarı Öyküleri

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

500

-

5

10

15

20

25

30

2001 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Ciro, milyon avro

Yatırımlar milyon avro

Çalışan sayısı

49

Festo

Bulgaristan’da elektronik sektöründe kalifi ye ve deneyimli işgücü mevcut

Erişilir faliyet maaliyetleri Avrupalı partnerlerle yakın kültürel ilişkiler ve

kolay iletişim

Bulgaristan’da sensör ve endüstriyel otomasyon üretim kapasitesinin arttırılmasına yönelik planlar sözkonusu.2012 yılında toplam 7 600 metre karelik alanda yeni üretim kapasitelerinin kurulması planlanmaktadır.

Festo neden Bulgaristan’ı seçti :

FESTO’nun Bulgaristan’dakigeleceği :

Başarı Öyküleri

50

Schneider Electric

1999 yılında Bulgaristan’da kuruldu Personel : 450’ün üzerinde Faaliyet: Elektrik dağıtımı ,yenilenebilir enerji kaynakları ,endüstriyel otomasyon ürünleri

Fransız çok uluslu şirket-enerji tasarrufu,elektirk dağıtımı ve endüstriyel otomasyon alanında dünya lideri

130 ülkede 100 000’in üzerinde çalışan Bulgaristan’da 2010 yılına ilişkin operasyonlardan elde edilen gelirler

50 milyon euroyu aşıyor

Enerji sektörü ve üretimde kullanılan enerji tasarrufu sağlayan elektrik anahtarları

Programlanabilir kontrolörler,düğmeler , üretimde, enerjide ve ulaştırmada uygulanan sensörler

Enerji tasarrufu sağlayan zamanlayıcılar

Bulgaristan’da üretilen başlıca ürünler :

Schneider Elektrik , enerji tasarrufu teknolojilerinde dünya lideridir, Bulgaristan’da ise dünyada ilk olarak enerji tasarrufu sağlayan zamanlayıcılar ve anahtarlar üretmeye başlıyor.

Başarı Öyküleri

51

Schneider Electric

Bulgaristan’da Schneider Elektrik

Bulgaristan’da ilk üretim kapasitesi 1999 yılında açılmıştır, fakat fi rma 1990 yılından beri Bulgaristan’da faaliyet göstermektedir

Halihazırda Schneider Elektrik Bulgaristan Peruştitsa ve Plovdiv’de bulunan iki üretim kapasitesiyle faaliyet göstermektedir.

Plovdiv’deki üretim kapasitesi 2007 yılında kurulmuş olup, 2008 yılında genişletilmiştir

Schneider Elektirik Varna,Burgaz ve Ruse’de satış ve servis ofi slerine sahiptir.

Bulgaristan üretiminde kullanılan parçaların %60’ı yerli fi rmalar tarafından tedarik edilir.

Schneider Elektrik 2007 yılında “Endüstriyel otomasyon alanında yılın yatırımcısı” ödülüne layık görüldü.

Başarı Öyküleri

52

ACOM

1989 yılında Bulgaristan’da kuruldu Personel:100Faaliyet: Ses ve radyo yükselticilerine yönelik teknolojilerin tasarımı, üretimi ve bütün dünyaya satışı

Faliyetine 1989 yılında küçük bir garajda başlamıştır

Şirket üretiminin %100’nü ihraç etmektedir

Dünyanın en rekabetçi pazarları olan ABD, Almanya ve Japonya’ya elektronik tedarik eden ilk Bulgaristan Şirketi

Radyo iletişim sanayinde kullanılan yüksek frekans (HF) ekipmanı

Ticari,devlet ve amatör pazarlara yönelik HF antenler

Anten direkleri

Dar kapsamlı ağlar ve radyokomünikasyon sistemleri

Başlıca Ürünler:

LAKOM dünya çapında 110 ülkede müşterilerine hizmet veren ve yenilikçiliğe önem veren bir şirkettir

Başarı Öyküleri

Ameritron

AlphaACOM

9,000

Quality

5.0

4.8

4.6

4.4

4.2

0.0 Price8,0007,0006,0005,0004,0003,0002,0000

OM PowerCommander

AMP

Empron

QPRO

ICOM

HY Power

Yaeso

53

ACOM

Mevcut ürünlerin satışlarında kaydedilen %5’lik artış ve bir çok sanayi dalında organik büyümenin daha yüksek düzeylerinde kullanılabilecek yenilikçi teknolojiler portföyünün geliştirilmesiyle 2011 yılında AKOM büyük küresel fonla yükseltici teknolojisinin dışında olan başka yenilikçi ürünlerin geliştirilmesine yönelik ortak işletme açtı

AKOM’un Bulgaristan’daki geleceği :ACOM yüksek kalitede üst düzey amfl ikatörler sunmaktadır.

AKOM “Genç mühendisler programı” nda Sofya Teknik Üniversitesi ile işbirliği içerisinde çalışmaktadır

AKOM Bulgaristan’ı neden beğeniyor :

Bulgaristan, yapılan harcamalara çok iyi bir ekonomik değer temin etmektedir

Bulgaristan, becerikli çalışanların erişilir fi yatlarla istihdam edilebileceği bir yerdir

Bulgaristan son derece rekabetçi bir vergi sistemi sunuyor

Bulgaristan AB’nin büyük pazarına kolay erişim sağlayan bir yerdir

Bulgaristan teknik eğitime ilişkin son derece iyi bir sistem sunmaktadır

Genç Bulgar mühendisler yüksek düzeyde eğitimli ve yaratıcıdır ve son derece erişilir fi yatlarla istihdam edilebilirler

Başarı Öyküleri

54

EnerSys

2007 yılında Bulgaristan’da kuruldu 600’den fazşa çalışan Faaliyet : Boru,Kurşun,Endüstriyel Akümülator

Endüstri ve özel akümülatörler üretiminde dünya lideri

EnerSys ve selef şirketi 100 yılı aşkın süredir sanayi akümülatör üretmektedir

100’den fazla ülkede bulunan müşterileri için 12 ülkede üretim kapasiteleri ve montaj tesisleri aracılığıyla çalışmaktadır

Denizaltı akümülatörler

Güneş pilleri

Madencilik sektörüne yönelik aküler

Demiryolu aküleri

Madencilik endüstrisinde kullanılan patlama önleyici aküler

Telekomünikasyonlarda kullanılan sabit aküler

Bulgaristan’da üretilen başlıca ürünler:

EnerSys Bulgaristan ,Birleşik Krallık ve Almanya’da bulunan denizaltılar için 300 ton ağırlığında akümülatörler üretmektedir

Başarı Öyküleri

55

EnerSys Bulgaristan :

Kaldırma donanımlarına yönelik akü üretim fabrikası “Energiya”, 1971 yılında Alman Şirketi Varta’nın lisansı ile Targovişte şehrinde kuruldu

2007 yılında EnerSys “Energiya” şirketini satın aldı

EnerSys’in Bulgaristan’daki üretim kapasiteleri 58 600 metrekarelik bina dahil olmak üzere 205 000 metrekare alana sahiptir

Mevcut tesisler şirkete üretim devresini kapatmaya ve akü montajına dair tüm bileşenleri üretmeye müsaade eder

Şirket hammaddelerini başlıca Bulgaristanlı şirketlerden tedarik eder

Bulgaristan’daki boru kurşun aküleri üretimi, hareket ettirme pazarlarına ve kapasite muhafaza uygulamalarına ve demiryolu ve madencilik pazarlarına hizmet etmektedir

EnerSysBaşarı Öyküleri

56

1996’da Bulgaristan’da kuruldu300’ün üzerinde personel Faaliyet : Yüksek ve orta gerilime ilişkin elektrik donanımı, otomasyon parçaları, Mühendislik çözümleri

ABB

Besleme, otomasyon ve elektrik donanımı teknolojilerinde dünya lideri

ABB Şirket Grubu 130 000 çalışanı ile 100 ülkede faaliyet gösterir

Endüstriyel amaçlara yönelik zincir kesiciler ve anahtarlar

Büyük endüstriyel enerji tüketicileri tarafından kullanılan Kondensatör cihazları

Jeneratörler

Üretimde kullanılan otomasyon ekipmanları

Mühendislik çözümleri

Ana faliyetler ve Bulgaristan’da üretilen ürünler:

ABB’nin Bulgaristan’daki şirketleri ürünlerini Rusya,Irak,Romanya,Meksika,Brezilya,İsveç,Norveç,Çin ,Almanya ve Fransa’ya ihraç eder

Başarı Öyküleri

57

ABB

Bulgaristan’da ABB

ABB Bulgaristan’da üç şirket aracılığıyla faaliyet gösterir : ABB Bulgaristan,ABB Avangard ve ABB otomasyon

ABB Blgaristan’da 5 yerde çalışır-Sofya’da ana ofi s,Petriç,Sevlievo ve Rakovski’de üretim tesisleri,Varna’da turbo şarj üniteleri servis şubesi bulunmaktadır.

ABB Bulgaristan EOOD yüksek ,orta ve düşük gerilim tesislerine mühendislik çözümleri ve elektrik donanımı teminine yoğunlaşmıştır ve üzerinde çalıştığı bir diğer konu otomasyon sistemi ve enerjide ve endüstri sektöründe teknolojik imalat ürünleridir.

ABB Avangard’ın Sevlievo’daki üretim birimi yüksek ve orta voltajlı ekipman tasarımı ve montajı ve ilgili hizmetleri üzerinde çalışmaktadır. 2011 yılının sonunda Sevlievo’daki fabrika ilk defa metal gövdede kapasitif kalıp ürünlerini piyasaya sürdü.

ABB Otomasyon ABB’nın başta İtalya olmak üzere Fransa, Almanya ve Çin gibi ülkelerdeki fabrikalarına otomasyon parçaları sağlayan iç tedarikçidir

ABB Bulgaristan, 2009 yılında Bulgaristan Yatırım Ajansı’nın “Yılın yatrırımcısı” ödülüne layık görüldü

Başarı Öyküleri

58

Hyundai Heavy Industries

1997 yılında Bulgaristan’da kuruldu Personel : 650’nin üzerinde Faaliyet: Transformatör,yüksek voltajlı cihazlar,step transformatörlerine yönelik anahtarlar ve güneş sistemleri üretimi

Dünya çapında 24 000 çalışanı olan ağır makina sanayi küresel entegre şirket

Yedi iş doğrultusunda faaliyet gösterir : gemi üretimi, yurtdışı ve mühendislik faaliyetleri,endüstriyel işletmeler ve mühendislik; makina ve makina sanayi, inşaat ekipmanları,enerji ve yeşil enerjiye yönelik elektrik sistemleri

Enerjiye yönelik Transformatörler

Yüksek voltajlı cihazlar

Endüstriyel transformatörlerin üretiminde kullanılan step regülatçrleri

Temiz enerji üretimine yönelik solar sistemler

Ana faaliyetler ve Bulgaristan’da üretilen ürünler:

Hyundai Heavy Industries Bulgaristan transformatörleri ve step transformatör anahtarlarını Avrupa,Asya,Amerika ve Afrika’da 50’den fazla ülkeye ihraç eder

Başarı Öyküleri

59

Hyundai Heavy Industries

Bulgaristan’da Hyundai Heavy Industries :

Transformatör tasarım fabrikası “Vasil Kolarov” 1949 yılında devlet işletmesi olarak kurulmuştur

Fabrika ülkenin en büyük ağır makina sanayi işletmelerinden birisidir

1997 yılında Hyundai Heavy Industries şirketin ana payını satın aldı

Hyundai Heavy Industries Co.Bulgaristan enerji santrallerine, hidro elektrik ve termik santrallerine ve sanayi işletmelerine yağ transformatörler i üretir

Bulgaristan’da geliştirilmiş ve üretilmiş step regülatörleriyle donatılmış tüm transformatörler

Hyundai Heavy Industries Co. Bulgaristan tarafından üretilen kademe regülatörleri geniş transformatör yelpazesine monte edilir ve halihazırda Rusya,Güney Kore,Romanya,ABD ve Asya,Avrupa,Güney ve Kuzey Amerika’da bir çok başka ülkeye ihraç edilir.

Başarı Öyküleri

60

2000 yılında Bulgaristan’da kuruldu300’den fazla personel Faaliyet: Otomotiv sanayine yönelik Mikroelektronik bileşenler,sensörler,entegre devreleri üretimi

Melexis

Melexis,çağdaş sensor, entegre devreleri ve programlanabilir sensörler için entegre devreleri üretiminde lider olan Belçikalı bir şirketti

Melexis dünya çapında 12 ülkede faaliyet göstermektedir

Melexis Bulgaristan Sofya’da 7800metrekare alanda bulunan ana ofi se sahiptir, ofi s alanı ihtiva eden üretim kapasiteleri, çalışmaların test edilmesine ilişkin alan ve 1000 metre karenin üzerinde yarı iletkenlerle çalışmaya dair temiz odalara sahiptir

2006-2007 yılında Melexis Bulgaristan’da performansını arttırmak için 13 milyon euronun üzerinde yatırım yapmıştır

Melexis Bulgaristan bileşen üretimi, geliştirme faaliyetleri ve test imkanı sunmaktadır

Melexis Bulgaristan:

Melexis Bulgaristan’ın entegre devreleri Mercedes-Benz, BMW, Audi, VW, Suzuki, Toyota, GM ve Ford gibi otomotiv üreticileri tarafından kullanılır

Başarı Öyküleri

61

Melexis

Bulgaristan’da geliştirilmiş kızılötesi termometre 2007 yılında Melexis Sofya geliştirme tesisinde geliştirilen kızılötesi termometreyle ünlü Fransız Elektron d’or ödülüne layık görülşmüştür.

Melexis’in Kızılötesi termometre sensörü “şartlı sinyalli sensörler” kategorisinde kazanmıştır.

Kızılötesi (IR) herbir nesneden çıkan görünmez kızılötesi spektrumun analiz edilmesi aracılığıyla yüzey sıcaklıkların temassız ölçümlerinin yapılmasına müsaade etmektedir.IR termometresi fi ziksel temas olmaksızın nesnelerin sıcaklıklarında hızlı yüzeysel değişikliklerin ölçülmesine ilişkin Melexis’in çağdaş kızılötesi teknolojisini kullanır. Teknoloji emniyetli ölçüm sağlar ve ölçüm süresini nerdeyse sıfıra böler ve saniyede birkaç ölçüm yapılmasına müsaade eder. Ölçüm tekniğinin mahiyeti ölçümü yapılan nesnede kirlenme ve arıza meydana gelmesini önler.

Bu küçük ve maliyetler açısından etkili temassız termometre sıcaklığın tamamen kalibre edilmiş, sayısal ve kızılötesi ölçümlerini sağlar. Kızılötesi sensor ve şartlı sinyal gönderen tüketici çipi bir paket içinde entegre edilmiştir. Termometre sıcaklık değerlerinin ölçülmesi gerektiği her yerde kullanılır -üretimden tıbbi sanayine kadar

Termometre şirketin kızılötesi sensörler ailesinin en yenilikçi ürünü olan MLX90614 sensörüne dayanmaktadır.

Başarı Öyküleri

62

2000yılında Bulgaristan’da kuruldu 1 700’den fazla çalışan Faaliyet: Evsel ve ticari kullanıma yönelik buzdolabı ve derin dondurucular üretimi,demiryolu ulaştırma araçlarına yönelik donanım üretimi

Liebherr

Liebherr Hausgeräte Ochsenhausen GmbH-Almanya şirketinin dünya genelinde 100’den fazla ülkede yaklaşık 22 000 çalışanı vardır.

Liebherr Hausgeraete Maritsa Ltd ve Liebherr Transportation Systems Maritza EOOD Plovdiv bölgesinde Maritsa sanayi bölgelerinde bulunmaktadır.

Lienherr Hausgerate ev ihtiyaçları ve endüstriyel uygulamalara yönelik için buzdolabı ve derin dondurucular üretmektedir.2010 yılında şirket 140 milyon euronun üzerinde gelir elde etti.

Liebherr Transportation Systems demiryolu taşımacılık araçlarının tüm segmanlarına yönelik klima, besleme ve hidrolik tahrik sistemleri geliştirmekte ve üretmektedir.

Şirketin Bulgaristan’daki çalışmalarına ilişkin toplam yatırım yaklaşık 86 milyon eurodur.

Liebherr’in üretim tesisleri 200 000 metrekare üzerinde kuurlmuş olup, bunların 65 000 metrekaresi üretim ve depo alanıdır.

Liebherr Bulgaristan:

Liebherr Hausgeraete Marica yıllık 600 binden fazla buzdolabı üretim kapasitesine sahiptir.

Başarı Öyküleri

63

Liebherr

Bulgaristan’da üretilen ısıtma sistemleri, havalandırma ve klimalarla donanımlı Güney Afrika malı Elektrikli Trenler

Liebherr-Transportation Systems GmbH & Co KG ile işbirliği içinde Bombardier Transportation UK Ltd. (Derbi) Güney Afrikalı elektrik modülü Gaitrain için ısıtma sistemi, havalandırma ve klima geliştirdi ve üretti. Gautrain Yohanesburg’u Sandton üzerinden Pretorya’ya ve OR Tambo International havalimanına bağlayan Goteng’in yeni demiryolları şebekisinin bir parçasıdır.

Trenin ısıtma, havalandırma ve klima sistemleri bireysel klima modüllerinden üretilmiştir. Herbir vagonda donatılmış salonda ikişer modül vardır. Klimalar paslanmaz çelikten Liebherr -Transportation Systems Radinovo Bulgaristan’da üretilmiştir.

HVAC modülleri en yeni nesil bileşenlerle ve CFC içermeyen dondrucu ajanla donatılmıştır.Büyük güvenilirlik ve kolay bakım sağlamak için üretilmşlerdir. Etkili topyekün entegrasyonun sağlanması için Leibherr’in ısıtma, havalandırma ve soğutma sistemleri mikroişlemciyle yönetilir ve ulaştırma aracının veri sistemlerine bağlıdır.

Başarı Öyküleri

64

2007 yılında Bulgaristan’da kurulmuşturPersonel : 3 400 Faaliyet : Otomotiv sanayine yönelik elektrik kablo grupları imalatı

Yazaki

%100 Japon Yazaki Şirketine aittir

50’den fazla ülkede faliyet gösterir ve 170 000’den fazla çalışanı var

Otomotiv sanayine yönelik kablo grupları dünya satışlarında %35 Pazar payına sahiptir

30 milyon eurodan fazla yatırımla Yambol sanayi bölgesinde kurulmuştur.

Bulgaristan’daki üretim kapasitesi 50 000 metrekarenin üzerinde alana yayılmıştır ve 24.500 metrekare üretim alanına sahiptir.

Yazaki Bulgaristan tesisinde montaj bölümünün yansıra, otomotiv sanayine kablo grupları sağlayan mühendislik bölümüne de dahiptir.

Yazaki Bulgaristan:

Yazaki Bulgaristan’ın başlıca müşterileri: Fransa ve İspanya’daki otomobil üreticileridir

Başarı Öyküleri

65

1993 yılında Bulgaristan’da EPIQ olarak kurulmuştur.2 000’den fazla çalışan Faaliyet: Elektronik montajı, modül montajı, plastik enjeksiyon kalıplarının geliştirilmesi ve üretimi, ve fabrikalara yönelik otomasyon donanımı

IMI

Temmuz 2011 yılında Belçikalı grup EPIQ, EPIQ elektronik montajı EOOD şirketini merkezi Filipinlerde olan Integrated Microelectronics, Inc (IMI) şirketine satar.

IMI otomotiv sektöründe Valeo, Denso, Brose ve EF gibi tanınmış isimlerin taşeronudur

IMI tüketici elektroniğinde Tefal, Rowenta, De Longi gibi ünlü markalar için bileşenler üretir

IMI Bulgaristan, Sofya’ya 60km uzaklıkta olan Botevgrad’ta bulunmaktadır

Ana faaliyetleri,baskılı devre montajı ve sistem ürünlerinin test edilmesiyle entegrasyonunu ihtiva etmektedir Enstrümental donanım ve kalıplara dayalı ennejksiyon plastik dökümü

Bulgaristan’da üretilen ürünler otomotiv sanayi, tüketici elektronği üretimi ve endüstriyel cihazlarda kullanılmaktadır.

IMI Bulgaristan:

IMI 230 üzerinde kalem ürün üretmektedir ve bunları ağırlıklı olarak Avrupa pazarlarına

Başarı Öyküleri

66

BYA hizmetler: Makroekonomik Bilgi

Yasal Tavsiye

İşletme maliyetleri hakkında bilgi

Vasıfl ıişsizlik, kullanılabilirliğiBölgeselbilgiler işgücü, eğitim düzeyi, altyapı, yabancı yatırımcılar vesanayi bölgeleri

Boş arsa tedarik etme

Potansiyel tedarikçiler, taşeronlartanımlanmasıveya ortak girişim

Bireyselidari hizmetler

Merkezi ve yerel yönetimlerile Temaslar

Sanayi odaları, yerel üniversiteler ve STK’larile bağlantılı kuruluşlar

InvestBulgaria Agency 31 Aksakov Street

Sofi a 1000, Bulgaria

Tel.: +359 2 985-5500

Fax: +359 2 980-1320

E-mail: iba@investbg.government.bg

www.investbg.government.bg

Investing in your futureEUROPEAN UNION

European Regional Development Fund

OP “Development of the Competitivenessof the Bulgarian Economy” 2007-2013

Project “Promoting the advantages of investing in Bulgaria” BG 161PO003-4.1.01-0001-C0001, with benefi ciary InvestBulgaria Agency, has been implemented with the fi nancial support of the European Union through the European Fund for Regional Development and the national budget of the Republic of Bulgaria.