Upload
soham-hamsah
View
389
Download
5
Embed Size (px)
DESCRIPTION
The Sanskrit Text of Buddha-caritabyAèvaghoùaedited byEdward B. Cowell(1893)with supplementary material fromAèvaghoùa's The Buddhacarita: Or, Acts of the Buddhaedited byE. H. Johnston(1935)together with a metrical analysis and description of the metres byânandajoti Bhikkhu(2005/2549)Table of Contents Introduction to the Text.....3 Description of the Metres.....41. Upajàti (475 verses).....6 2. Vaüèastha (124 verses).....7 3. øloka (297 verses).....7 4. Aupacchandasaka (78
Citation preview
The Sanskrit Text of Buddha-carita by
Aèvaghoùa
edited by
Edward B. Cowell (1893)
with supplementary material from
Aèvaghoùa's The Buddhacarita: Or, Acts of the
Buddha
edited by
E. H. Johnston (1935)
together with a metrical analysis and description of the metres by
ânandajoti Bhikkhu (2005/2549)
2
Table of Contents
Introduction to the Text.....3
Description of the Metres.....4 1. Upajàti (475 verses).....6
2. Vaüèastha (124 verses).....7
3. øloka (297 verses).....7
4. Aupacchandasaka (78 Verses).....8
5. Other Metres.....9
The Buddha-carita.....11 Book I [Bhagavatprasåtiþ].....11
Book II [Antaþpuravihàro].....20
Book III [Saüvegotpattiþ].....26
Book IV [Strãvighàtano].....33
Book V [Abhiniùkramaõo].....44
Book VI [Chaüdakanivartanaü].....53
Book VII [Tapovanapraveèo].....60
Book VIII [Aütaþpuravilàpo].....66
Book IX [Kumàrànveùaõo].....75
Book X [øreõyàbhigamano].....84
Book XI [Kàmavigarhaõo].....89
Book XII [Aràóadarèano].....97
Book XIII [Màravijayo].....110
Book XIV.....118
Introduction to the Text
The text of Buddhacarita reproduced here is essentially that edited by Edward B.
Cowell, entitled:
The Buddha-carita or Life of Buddha by Aèvaghoùa,
Indian poet of the early second century after Christ. Sanskrit
text, edited from a Devanagari and two Nepalese manuscripts with
variant readings, a preface, notes and in index of names.
which was originally published by the Oxford University Press in 1893, as Part VII of
its Anecdota Oxoniensia, Aryan Series. This was republished together with the
translation in India by Cosmo Publications, New Delhi, in 1997.
It has been partly supplemented by E. H. Johnston's edition of the same text entitled
The Buddhacarita: Or, Acts of the Buddha; which was published as No 31 of the
Panjab University Oriental Publications, in Calcutta in 1935.
The texts in both editions is printed in Devanagari script. The text in Roman script
presented here has been prepared using a database entitled Aèvaghoùa's Buddhacarita:
A machine readable transliteration, edited by Peter Schreiner, in February 1990,
which reproduced Johnson's edition in pausa form, along with Cowell's variant
readings.
The original database has been converted to normal diacritical markings, subsequently
proof-read, and the metrical markings have been added in by the present writer. In
Cowell's text all the nasals are written as anusvara (ü), and this has been followed
here, except at the end of the pàdayuga, where I prefer to write labial -m, as is normal
in Sanskrit.1
The text also accompanies the translation by Cowell which appears elsewhere on this
website.2 Here however the text differs in some small respects to the edition printed
there, because it has been my purpose to analyse the work and arrive at a correct
understanding of Aèvaghoùa's prosody, which can only be done after making some
small adjustments to Cowell's text.
For instance in Cowell's edition certain verses were included which later proved to be
spurious. These have been printed here, but not analysed, as they throw no light on the
text. Also certain readings were adopted by Cowell which we can be sure go against
1 Johnson's edition (and Schreiner following him) interpreted anusvara as the relavant nasal
for the consonant group. But I think Cowell must have been following the writing in the
manuscripts in his edition, and I have therefore continued with that here. 2 Although Johnson's edition is definitely to be preferred, being based on better manuscripts, it
is not in the public domain as yet, therefore I have prepared Cowell's edition here.
Description of the Metres
4
Aèvaghoùa's normal prosody, and are therefore incorrect. In a few cases therefore I
have preferred Johnson's readings, these are all noted in the appropriate place.1
Description of the Metres
In what follows these conventions are employed:
Û = a light syllable
Ü = a heavy syllable
Å = the syllable may be light or heavy
é = the syllable may be light or heavy, but as it occurs at the end of the line,
where there is a pause, it is always taken as heavy
Ð indicates a rythmic division in the line, and ÐÐ indicates a break in the middle
of a pàdayuga.
One of the more interesting aspects of Aèvaghoùa's prosody, at least for someone
coming from a background in Pàëi and Buddhist Hybrid Sanskrit, is its regularity, and
almost complete lack of license in regard to to the metre. It is necessary therefore at
the outset to point out that in the whole text as we have presented it here:
all syllables are counted at their natural weight
there are no svarabhakti vowels that have to be included and counted towards
the metre,
there is no resolution of one presumed heavy syllable into 2 lights
and similarly, there is no replacement of two presumed light syllables by one
heavy
even though there is an allowance in the Sanskrit prosodies for conjunct
consonants to sometimes fail to make position, here they always do, in fact,
make position.2
There are twelve metres employed by Aèvaghoùa in the text, or at least in what
remains of it,3 there are 1010 verses in all which are listed here in descending order
according to the frequency of their occurrence:
1 Although I have adjusted Cowell's text in the ways indicated above wherever necessary,
there has, of course, been no attempt to establish a new edition. I have simply examined
Johnson's text to see if we can provide better readings, where it is clear that the metre must
be incorrect, so as to more accurately reflect Aèvaghoùa's prosody. 2 In Cowell's edition once or twice he took readings that would have required reading a
double consonant as not making position to satisfy the metre, but in each case Johnson's
edition is to be preffered. 3 In what follows it is as well to remember that out of an original 28 Chapters in Buddhacarita
only 14 remain for examination.
Description of the Metres
5
Upajàti = 475 lines
øloka = 297
Vaüèastha = 124
Aupacchandasaka = 78
Puùpitàgrà = 26
Rucirà = 3
Praharùiõã = 3
Màlinã = 2
øikhariõã = 1
Aparavaktra = 1
The first four of these metres are used in extensio, and therefore occur that more often,
the other metres are employed as a prosodic flourish to round off the Chapters.
We can further organise the metres according to their structure: the following are
Samavutta metres, having 4 similar lines to the verse (608 verses, 60%):
Upajàti = (11 syllables)
Vaüèastha = (12 syllables)
Rucirà = (13 syllables)
Praharùiõã = (13 syllables)
Màlinã = (15 syllables)
øikhariõã = (17 syllables)
These three are Addhasamavutta metres, having 2 dissimilar lines to the verse (105
verses, 10%):
Aupacchandasaka (màtrà 16 + 18)
Puùpitàgrà = (16 + 18)
Aparavaktra = (14 + 16)
and there is also the øloka metre (accounting for 297 verses, 30%), which by this stage
in its develoment, doesn’t easily fit into any of the categories of Classical Indian
prosody. 1
The main metres are described employed in Buddhacarita are described first, and then
the Classical metres that are used to conclude the various chapters.
1 The prosodic texts themselves differ one from the other in their classification of the metre. It
seems best therefore to treat it as being in a class of its own.
Description of the Metres
6
1. Upajàti (475 verses)
The Upajàti lines found in Buddhacarita are far in excess of any other metre, and
Aèvaghoùa's handling of the metre is faultless. The basic scheme of the Upajàti in
Aèvaghoùa's prosody may be described as having 2 lines showing the following
structure:
ÅÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÅÐÐÅÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜé
This gives two basic lines of either ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÅ, known as Indravajrà, or
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÅ, known as Upendravajrà. In the text that is printed here there
are 1285 Indravajrà lines; and 615 Upendravajrà, which therefore shows a marked
preference for the former scheme.
These two different lines can occur in any position and any order in the two pàdayuga-
s that make up a verse. There are therefore 16 different species of Upajàti verse, which
have all been given individual names in the Classical prosodies.1 It is of some interest
to see how the lines are distributed here.
Indravajrà IIII2 109
Sàlà IIUI 54
Bàlà IIIU 48
Kãrti UIII 43
Vàõã IUII 41
Màlà UUII 29
Màyà IUUI 22
Haüsã UIUI 21
ârdrà UIIU 20
Bhadrà IUIU 15
Ràmà IIUU 15
Chàyà UUUI 13
»ddhi UIUU 13
Buddhi IUUU 11
Premà UUIU 10
Upendravajrà UUUU 10
It is quite remarkable how the Indravajrà lines dominate in the Upajàti verses, with the
Indravajrà lines far in excess of any other, and the verses containing 3 Indravajrà lines
coming next. The Upendravajrà are significantly least in occurrence.
The breaks, which vary widely in the earlier stages of Indian prosody are here always
found to be ÜÛÛ, and similarly there is no significance attached to the caesura, which
may occur anywhere in the line.
1 I have included these names in the analysis. 2 In the schemes given here I = Indravjrà lines, U = Upendravajrà lines. When there are 4
Indravajrà lines in a verse, the whole verse is known by that name (similarly with
Upendravajrà, of course).
Description of the Metres
7
We can see from the sandhi that the pàda-s in the Upajàti lines were taken together for
pronounciation, which therefore differs from the early Pàëi verses, where the pàda is
the normal unit for purposes of pronunciation.1
Most of Chapters I, II, III, VII, IX, X, XI, and XIII are written in this metre.
2. Vaüèastha (124 verses)
Closely related to the Upajàti meter is Vaüèastha, which is derived from the 12
syllable Jagatã class of metres. The metre though is much more restricted that Upajàti
or Jagatã, having a very definite scheme to the metre that occurs in all four lines:
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛé
which is similar then to the Upendravajrà metre (ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÅ) in the Upajàti
class, with an extra light syllable in penultimate position. Here again the caesura is of
no significance.
Nearly the whole of Chapter XIII is written in this metre; and it's Classical structure
also made it a favorite at the conclusion of Chapters in the work, so that a run of 16
verses in Vaüèastha metre is used to conclude Chapter XII, and there are 3 verses in
this metre at the conclusion of Chapter VI; besides these Vaüèastha is also used as a
run up to the concluding verse in a different metre in Chapters III, IV, IX, and XIII.
3. øloka (297 verses)
I have elsewhere described the øloka metre, as being an Addhasamavutta metre.2 This
holds true for the early stages of Indian prosody, but by Aèvaghoùa's time, the
Addhasamavutta metres had changed considerably, in that nearly all the syllables are
fixed in weight, and the øloka, which has very variable quantities will no longer fit
into the category.
By far the most common form of the metre is the pathyà, which in this text shows the
following form:
ÅÅÅÅÐÛÜÜÅÐÐÅÅÅÅÐÛÜÛé
1 Similarly we may note that the syntax of the verses, which in the Pàëi period was the
pàdayuga, is here the verse itself, sometimes extending to a group of verses. 2 See the Appendix on the Siloka and Tuññhubha metres in my Outline of the Metres in the Pàëi
Canon.
Description of the Metres
8
in the 2nd and 3rd positions of each pàda, two successive light syllables are not
allowed; and in the opening of the posterior half of the line the pattern ÅÜÛÜ is not
allowed.1
The pathyà form of the metre occurs in the text presented here 529 times, which given
that there are 593 pàdayuga-s in the øloka metre, means that it occurs in 89% of the
lines, which is typical of the Classical period.
There are only 3 variations that occur in the prior line, which can be outlined here:
navipulà ÅÅÅÜÐÛÛÛÜ (49 pàdayugas, 9%)
bhavipulà ÅÜÛÜÐÜÛÛÜ (7 pàdayugas, 1.5%)
mavipulà ÅÜÛÜÐÜ,ÜÜÅ (8 pàdayugas, 1.5%)
Notice that in the navipulà-s and bhavipulàs-s a heavy syllable always occurs in 4th
position and at the end of the pàda.2 In the mavipulà the opening ÅÜÛÜ always
occurs, and there is normally a caesura after the 5th syllable.3 The bhavipulà lines here
always show the same opening, so that both bhavipulà and mavipulà have fixed
quantities for most of the line.
The metre is employed as then main metre in Chapters IV, VI, XII, and what remains
of Chapter XIV.
4. Aupacchandasaka (78 Verses)
In the early prosody the Aupacchandasaka was very free in its opening, the important
thing being that it should have 6 màtrà in the opening of the prior line, and 8 in the
posterior, with the cadence ÜÛÜÛÜÜ; over time the most popular of the openings
became fixed as the only proper scheme for the metre, and in Aèvaghoùa's prosody it is
a true Addhasamavutta metre, with fixed quantities in both lines. The scheme for the
verse, which occurs in the first 78 verses of Chapter 5, is as follows:
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜé
1 As with Upajàti the sandhi shows that the two lines were taken together in pronounciation,
without a pause at the end of the line. 2 In the early period the weight of the end syllable was assured by the pause occuring in
recitation. 3 12.92c shows an exception to this, as in both Cowell's edition which reads -karma-, and
Johnson's which reads -èama-, the caesura is at the 6th.
Description of the Metres
9
5. Other Metres
We are left now with the 6 metres which are used to conclude the various Chapters.
They are all fixed in the schemes, and no variation is allowed in the lines except at the
end of the pàdayuga, where the quantity is assured by the pause.
1. Puùpitàgrà = (26 verses)
The Puùpitàgrà metre, which is derived from Aupacchandasaka, with resolution of the
3rd syllable in both lines. It is employed to conclude Chapters I, V, and VIII.
ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜé
2. Rucirà = (3 verses)
The Rucirà metre is derived from the Vaüèastha metre, with resolution of the 5th
syllable, which gives it 14 syllables to the pàda. The scheme of the metre is as follows:
ÛÜÛÜ,ÐÛÛÛÛÐÜÛÜÛé
there is a definite caesura after the 4th syllable. The metre is only emplowed in 3
verses, twice at the conclusion of Chapter III, and again at the conclusion of Chapter
XII.
3. Praharùiõã = (3 verses)
This metre concludes two Chapters, numbers IX (2 verses), and X, it's scheme can be
given as:
ÜÜÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜÜ
and again there is a definite caesura in the line, this time at the 3rd after a run of
heavy syllables.
4. Màlinã = (2 verses)
In contrast Màlinã has a run of 5 light syllables in the opening. It is used as the
Classical metre which closes Chapters II and XIII;1 its scheme of 15 syllables can be
outlined like this:
ÛÛÛÛÛÛÜÜ,ÜÛÜÜÛÜÜ
1 In the text established by Cowell, another verse follows the Màlinã conclusion, but this is
spurious.
Description of the Metres
10
5. øikhariõã = (1 verse)
This is a 17-syllable metre, which is used at the conclusion of Chapter IV, it's scheme,
which has a definite caesura after the 6th syllable is as follows:
ÛÜÜÜÜÜ,ÛÛÛÛÛÜÜÛÛÛÜ
6. Aparavaktra = (1 verse)
This metre is similar to Puùpitàgrà, but with the Vaitàlãya cadence, thereby having the
followng scheme:
ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
It occurs as the final verse of Chapter VII.
Buddha-carita
The Buddha-carita
Book I [Bhagavatprasåtiþ]
èriyaü paràrdhyàü vidadhadvidhàtÔjit tamo nirasyannabhibhåtabhànubhÔt |
nudannidàghaü jitacàrucaüdramàþ sa vaüdyate 'rhanniha yasya nopamà || 1.1*1
àsãdvièàlonnatasànulakùmyà payodapaüktyeva parãtapàrèvam |
udagradhiùõyaü gagaõe 'vagàóhaü puraü maharùeþ kapilasya vastu || 1.2*
sitonnateneva nayena hÔtvà kailàsaèailasya yadabhraèobhàm |
bhramàdupetàn vahadaübuvàhàn saübhàvanàü và saphalãcakàra || 1.3*
ratnaprabhodbhàsini yatra lebhe tamo na dàridryamivàvakàèam |
paràrdhyapauraiþ sahavàsatoùàt kÔtasmitevàtiraràja lakùmãþ || 1.4*
yadvedikàtoraõasiühakarõairatnairdadhànaü prativeèama èobhàm |
jagatyadÔùñveva samànamanyatspardhàü svagehairmitha eva cakre || 1.5*
ràmàmukheüdån paribhåtapadmàn yatràpayàto 'pyavimanya bhànuþ |
saütàpayogàdiva vàri veùñuü paècàtsamudràbhimukhaþ pratasthe || 1.6*
èakyàrjitànàü yaèasàü janena dÔùñvàütabhàvaü gamito 'yamindraþ |
iti dhvajaiècàrucalatpatàkairyanmàrùñumasyàükamivodayacchat || 1.7*
kÔtvàpi ràtrau kumudaprahàsamiüdoþ karairyadrajatàlayasthaiþ |
sauvarõaharmyeùu gatàrkapàdairdivà sarojadyutimàlalaübe || 1.8*
mahãbÔtàü mårdhni kÔtàbhiùekaþ èuddhodano nàma nÔpo 'rkabaüdhuþ |
adhyàèayo và sphuñapudarãkaü puràdhiràjaü tadalaücakàra || 1.9*
bhåbhÔtparàrdhyo 'pi sapakùa eva pravÔttadàno 'pi madànupetaþ |
ãèo 'pi nityaü samaóÔùñipàtaþ saumyasvabhàvo 'pi pÔthupratàpaþ || 1.10*
bhujena yasyàbhihatàþ pataüto dviùaddvipeüdràþ samaràügaõeùu |
udvàütamuktàprakaraiþ èirobhirbhaktyeva puùpàüjalibhiþ praõemuþ || 1.11*
atipratàpàdavadhåya èatrånmahoparàgàniva tigmabhànuþ |
udyotayàmàsa janaü samaütàtpradarèayannàèrayaõãyamàrgàn || 1.12*
dharmàrthakàmà viùayaü mitho 'nyaü na veèamàcakramurasya nãtyà |
vispardhamànà iva tågrasiddheþ sugocare dãptatarà babhåvuþ || 1.13*
1 Verses marked with an asterick are omitted from Johnson's edition as being spurious, and
have not been analysed here.
Buddha-carita
12
udàrasaükhyaiþ sacivàirasaükhyaiþ kÔtàgrabhàvaþ sa udagrabhàvaþ |
èaèã yathà bhairakÔtànyathàbhaiþ èakyeüdraràjaþ sutaràü raràja || 1.14*
tasyàtièobhàvisÔtàtièobhà raviprabhevàstatamaþ prabhàvà |
samagradevãnivahàgradevã babhåva màyàpagateva màyà || 1.15*
prajàsu màteva hitapravÔttà gurau jane bhaktirivànuvÔttà |
lakùmãrivàdhãèakule kÔtàbhà jagatyabhåduttamadevatà yà || 1.16*
kàmaü sadà strãcaritaü tamisraü tathàpi tàü prapya bhÔèaü vireje |
na hãüdulekhàmupagamya èubhàü1 naktaü tathà saütamasatvameti || 1.17*
atãüdriyenàtmani duùkuho 'yaü mayà jano yojayituü na èakyaþ |
itãva såkùmàü prakÔtiü vihàya dharmeõa sàkùàdvihità svamårtiþ || 1.18*
cyuto 'tha kàyàttuùitàt trilokãmudyotayannuttamabodhisattvaþ |
viveèa tasyàþ smÔta eva kukùau naüdàguhàyàmiva nàgaràjaþ || 1.19*
dhÔtvà himàdridhavalaü guru ùaóviùàõàü
dànàdhivàsitamukhaü dviradasya råpam |
èuddhodanasya vasudhàdhipatermahiùyàþ
kukùiü viveèa sa jagadvyasanakùayàya || 1.20*
rakùàvidhànaü prati lokapàlà lokaikanàthasya divo 'bhijagmuþ |
sarvatra bhàüto 'pi hi caüdrapàdà bhajaüti kailàsagirau vièeùam || 1.21*
mayàpi taü kukùigataü dadhànà vidyudvilàsaü jaladàvalãva |
dànàbhivarùaiþ parito janànàü dàridryatàpaü èamayàücakàra || 1.22*
sàtaþ purajanà devã kadàcidatha luübinãm |
jagàmànumate ràjÿaþ saübhåtottamadohadà || 1.23*
èàkhàmàlaübamànàyàþ puùpabhàràvalaübinãm |
devyàþ kukùiü vibhidyàèu bodhisattvo viniryayau || 1.24*
##ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti)##
tataþ prasannaèca babhåva puùyastasyàèca devyà vratasaüskÔtàyàþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
pàrèvàtsuto lokahitàya jajÿe nirvedanaü caiva niràmayaü ca || 1.25 (1.9)
pràtaþ payodàdiva tigmabhànuþ samudbhavanso 'pi ca màtÔkukùeþ |
sphuranmayåkhairvihatàüdhakàraiècakàra lokaü kanakàvadàtam || 1.26*
1 No doubt we should read èåbhàü here to correct the metre.
Buddha-carita
13
taü jàtamàtramatha kàücanayåpagauraü
prãtaþ sahasranayaõaþ èanakairagÔhõàt
maüdàrapuùpanikaraiþ saha tasya mårdhni
khànnirmale ca vinipetaturaübudhàre || 1.27*
surapradhànaiþ paridhàryamàõo dehàüèujàlairanuraüjayaüstàn |
saüdhyàbhrajàloparisaüniviùñaü navoóuràjaü vijigàya lakùmyà || 1.28*
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà)
åroryathaurvasya pÔthoèca hastànmàüdhàturiüdrapratimasya mårdhnaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
kakùãvataècaiva bhujàüsadeèàttathàvidhaü tasya babhåva janma || 1.29 (1.10)
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà)
krameõa garbhàdabhiniþsÔtaþ san babhau gataþ khàdiva yonyajàtaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
kalpeùvanekeùviva bhàvitàtmà yaþ saüprajànan suùuve na måóhaþ || 1.30 (1.11)
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Ràmà)1
dãptyà ca dhairyeõa ca yo raràja bàlo ravirbhåmimivàvatãrõaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
tathàtidãpto 'pi nirãkùyamàõo jahàra cakùåüùi yathà èaèàükaþ || 1.31 (1.12)
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Haüsã)
sa hi svagàtraprabhayojjvalaütyà dãpaprabhàü bhàskaravanmumoùa | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
mahàrhajàübånadacàruvarõo vidyotayàmàsa dièaèca sarvàþ || 1.32 (1.13)
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Haüsã)
anàkulànyabjasamudgatàni niùpeùavaütyàyatavikramàõi | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
tathaiva dhãràõi padàni sapta saptarùitàràsadÔèo jagàma || 1.33 (1.14)
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
bodhàya jàto 'smi jagaddhitàrthamaütyà tathotpattiriyaü mameti | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
caturdièaü siühagatirvilokya vàõãü ca bhavyàrthakarãmuvàca || 1.34 (1.15)
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Ràmà)
khàtprasrute caüdramarãcièubhre dve vàridhàre èièiroùõavãrye | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
èarãrasaukhyàrthamanuttarasya nipetaturmårdhani tasya saumye || 1.35 (1.16)
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
èrãmadvitàne kanakojjvalàüge vaióåryapàde èayane èayànam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
yadgauravàtkàücanapadmahastà yakùàdhipàþ saüparivàrya tasthuþ || 1.36 (1.17)
1 Cowell's edition reads: dãptyà ca dhairyeõa èriyà, which would mean having to count èr- in
èriyà as not making position to avoid a heavy 6th syllable, but this is not possible, given
Aèvaghoùa's prosody.
Buddha-carita
14
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÛÜÛÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
màyàtanåjasya divaukasaþ khe yasya prabhàvàtpraõataiþ èirobhiþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
àdhàrayan pàõdaramàtapatraü bodhàya jepuþ paramàèiùaèca || 1.37 (1.18)
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Haüsã)
mahoragà dharmavièeùatarùàdbuddheùvatãteùu kÔtàdhikàràþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
yamavyajan bhaktivièiùñanetrà maüdàrapuùpaiþ samavàkiraüèca || 1.38 (1.19)
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti)
tathàgatotpàdaguõena tuùñàþ èuddhàdhivàsàèca vièuddhasattvàþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
devà nanaüdurvigate 'pi ràge magnasya duþkhe jagato hitàya || 1.39 (1.20)
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Ràmà)
yasmin prasåte giriràjakãlà vàtàhatà nauriva bhåècacàla | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
sacaüdanà cotpalapadmagarbhà papàta vÔùñirgagaõàdanabhràt || 1.40 (1.21)
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
vàtà vavuþ sparèasukhà manojÿà divyàni vàsàüsyavapàtayaütaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
såryaþ sa evàbhyadhikaü cakàèe jajvàla saumyàrciranãrito 'gniþ || 1.41 (1.22)
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravaüèà)
pràguttare càvasathapradeèe kåpaþ svayaü pràdurabhåtsitàübuþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
aütaþ puràõyàgatavismayàni yasmin kriyàstãrtha iva pracakruþ || 1.42 (1.23)
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà)
dharmàrthibhirbhåtagaõaièca divyaistaddarèanàrthaü balamàpa påraþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
kautåhalenaiva ca pàdapaièca prapåjayàmàsa sagaüdhapuùpaiþ || 1.43 (1.24)
puùpadumàþ svaü kusumaü pukulluþ sasãraõodràmitadiksugaüdhi |
susaübhramadnÔgavadhåpagãtaü bhujaügaüvÔdàpihitàttavàtam || 1.44*
kvacit kvaõattåryamÔdaügagãtairvãõàmukuüdàmurajàdibhièca |
svãõàü calatkuüóalabhåùitànàü viràjitaü cobhayapàrècatastat || 1.45*
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màyà)
yadràjaèàstraü bhÔguraügirà và na cakraturvaüèakaràvÔùã tau | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
tayoþ sutau tau ca sasarjatustatkàlena èukraèca bÔhaspatièca || 1.46 (1.41)
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà)
sàrasvataècàpi jagàda naùñaü vedaü punaryaü dadÔèurna pårvam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
vyàsastathainaü bahudhà cakàra na yaü vaèiùñhaþ kÔtavànaèaktiþ || 1.47 (1.42)
Buddha-carita
15
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
vàlmãkinàdaèca sasarja padyaü jagraütha yanna cyavano mahàrùiþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
cikitsitaü yacca cakàra nàtriþ paècàttadàtreya Ôùirjagàda || 1.48 (1.43)
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
yacca dvijatvaü kuèiko na lebhe tadgàdhanaþ sånuravàpa ràjan | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
velàü samudre sagaraèca dadhre nekùvàkavo yàü prathamaü babaüdhuþ || 1.49
(1.44)
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
àcàryakaü yogavidhau dvijànàmapràptamanyairjanako jagàma | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
khyàtàni karmàõi ca yàni èauraiþ èåràdayasteùvabalà babhåvuþ || 1.50 (1.45)
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà)
tasmàtpramàõaü na vayo na kàlaþ kaècitkvacicchraiùñhyamupaiti loke | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
ràjÿàmÔùãõàü ca hitàni tàni kÔtàni putrairakÔtàni pårvaiþ || 1.51 (1.46)
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà)
evaü nÔpaþ pratyayitairdvijaistairàèvàsitaècàpyabhinaüditaèca | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
èaükàmaniùñàü vijahau manastaþ praharùamevàdhikamàruroha || 1.52 (1.47)
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
prãtaèca tebhyo dvijasattamebhyaþ satkàrapårvaü pradadau dhanàni | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
bhåyàdayaü bhåmipatiryathokto yàyàjjaràmetya vanàni ceti || 1.53 (1.48)
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti)
athau nimittaièca tapobalàcca tajjanma janmàütakarasya buddhvà | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
èàkyeèvarasyàlayamàjagàma saddharmatarùàdasito mahàrùiþ || 1.54 (1.49)
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà)
taü brahmavidbrahmavidàü jvalaütaü bràhmyà èriyà caiva tapaþèriyà ca | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
ràjÿo gururgauravasatkriyàbhyàü praveèayàmàsa nareüdrasadma || 1.55 (1.50)
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Upendravajrà)
sa pàrthivàütaþpurasaünikarùaü kumàrajanmàgataharùavegam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
viveèa dhãro balasaüjÿayaiva tapaþprakarùàcca jaràèrayàcca || 1.56 (1.51)
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (»ddhi)
tato nÔpastaü munimàsanasthaü pàdyàrghyapårvaü pratipåjya samyak | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
nimaütrayàmàsa yathopacàraü purà vasiùñhaü sa ivàütidevaþ || 1.57 (1.52)
Buddha-carita
16
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravaüèà)
dhanyo 'smyanugràhyamidaü kulaü me yanmàü didÔkùurbhagavànupetaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
àjÿàpyatàü kiü karavàõi saumya èiùyo 'smi vièraübhitumarhasãti || 1.58 (1.53)
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
evaü nÔpeõopanimaütritaþ sansarveõa bhàvena muniryathàvat | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
savismayotphullavièàladÔùñirgaübhãradhãràõi vacàüsyuvàca || 1.59 (1.54)
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà)
mahàtmani tvayyupapannametat priyàtithau tyàgini dharmakàme | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
sattvànvayajÿànavayo 'nuråpà snigdhà yadevaü mayi te matiþ syàt || 1.60 (1.55)
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà)
etacca tadyena nÔparùayaste dharmeõa såkùmàõi dhanànyapàsya | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
nityaü tyajaüto vidhivadbabhåvustapobhiràóhyà vibhavairdaridràþ || 1.61 (1.56)
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti)
prayojanaü yattu mamopayàne tanme èÔõu prãtimupehi ca tvam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
divyà mayà divyapathe èrutà vàgbodhàya jàtastanayastaveti || 1.62 (1.57)
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
èrutvà vacastacca manaèca yuktvà jÿàtvà nimittaièca tato 'smyupetaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
didÔkùayà èàkyakuladhvajasya èakradhvajasyeva samucchritasya || 1.63 (1.58)
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã)
ityetadevaü vacanaü nièamya praharùasaübhràütagatirnareüdraþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
àdàya dhàtryaükagataü kumàraü saüdarèayàmàsa tapodhanàya || 1.64 (1.59)
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà)
cakràükapàdaü sa tathà mahàrùirjàlàvanaddhàügulipàõipàdam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
sorõabhruvaü vàraõavastikoèaü savismayaü ràjasutaü dadarèa || 1.65 (1.60)
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
dhàtryaükasaüviùñamavekùya cainaü devyaükasaüviùñamivàgnisånum | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
babhåva pakùmàütarivàücitàèrurnièvasya caivaü tridivonmukho 'bhåt || 1.66
(1.61)
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
dÔùñvàsitaü tvaèrupariplutàkùaü snehàttu putrasya nÔpaècakaüpe | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
sagadgadaü bàùpakaùàyakaüñhaþ papraccha ca pràüjalirànatàügaþ || 1.67 (1.62)
Buddha-carita
17
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
svalpàütaraü yasya vapurmuneþ syàdbahvadbhutaü yasya ca janma dãptam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
yasyottamaü bhàvinamàttha càrthaü taü prekùya kasmàttava dhãra vàùpaþ || 1.68
(1.63)
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (ârdrà)
api sthiràyurbhagavan kumàraþ kaccinna èokàya mama prasåtaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
labdhaþ kathaücit salilàüjalirme na khalvimaü pàtumupaiti kàlaþ || 1.69 (1.64)
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
apyakùayaü me yaèaso nidhànaü kacciddhruvo me kulahastasàraþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÛÜÛÜÜ
api prayàsyàmi sukhaü paratra supte 'pi putre 'nimiùaikacakùuþ || 1.70 (1.65)
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã)
kaccinna me jàtamaphullameva kulaprabàlaü parièoùabhàgi | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
kùipraü vibho bråhi na me 'sti èàütiþ snehaü sute vetsi hi bàüdhavànàm || 1.71
(1.66)
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
ityàgatàvegamaniùñabuddhyà buddhvà nareüdraü sa* munirbabhàùe | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
mà bhånmatiste nÔpa kàcidanyà niþsaüèayaü tadyadavocamasmi || 1.72 (1.67)
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
nàsyànyathàtvaü prati vikriyà me svàü vaücanàü tu prati viklavo 'smi | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
kàlo hi me yàtumayaü ca jàto jàtikùayasyàsulabhasya boddhà || 1.73 (1.68)
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (»ddhi)
vihàya ràjyaü viùayeùvanàsthastãvraiþ prayatnairadhigamya tattvam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
jagatyayaü mohatamo nihaütuü jvaliùyati jÿànamayo hi såryaþ || 1.74 (1.69)
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã)
duþkhàrõavàdvyàdhivikãrõaphenàjjaràtaraügànmaraõogravegàt | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
uttàrayiùyatyayamuhyamànamàrttaü jagajjÿànamahàplavena || 1.75 (1.70)
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã)
prajÿàübuvegàü sthiraèãlavapràü samàdhièãtàü vratacakravàkàm | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
asyottamàü dharmanadãü pravÔttàü tÔùõàrditaþ pàsyati jãvalokaþ || 1.76 (1.71)
Buddha-carita
18
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
duþkhàrditebhyo viùayàvÔtebhyaþ saüsàrakàütàrapathasthitebhyaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ elipsis
àkhyàsyati hyeùa vimokùamàrgaü màrgapranaùñebhya ivàdhvagebhyaþ || 1.77
(1.72)
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti)
vidahyamànàya janàya loke ràgàgninàyaü viùayeüdhanena | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ elipsis
prahlàdamàdhàsyati dharmavÔùñyà vÔùñyà mahàmegha ivàtapàüte || 1.78 (1.73)
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
tÔùõàrgalaü mohatamaþkapàñaü dvàraü prajànàmapayànahetoþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
vipàñayiùyatyayamuttamena saddharmatàóena duràsadena || 1.79 (1.74)
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà)
svairmohapàèaiþ pariveùñitasya duþkhàbhibhåtasya niràèrayasya | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
lokasya saübudhya ca dharmaràjaþ kariùyate baüdhanamokùameùaþ || 1.80 (1.75)
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
tanmà kÔthàþ èokamimaü prati tvam tatsaumya èocye hi manuùyaloke | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
mohena và kàmasukhairmadàdvà yo naiùñhikaü èroùyati nàsya dharmam || 1.81
(1.76)
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
bhraùñasya tasmàcca guõàdato me dhyànàni labdhvàpyakÔtàrthataiva | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
dharmasya tasyàèravaõàdahaü hi manye vipattiü tridive 'pi vàsam || 1.82 (1.77)
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti)
iti èrutàrthaþ sasuhÔtsadàrastyaktvà viùàdaü mumude nareüdraþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
evaüvidho 'yaü tanayo mameti mene sa hi svàmapi sàramattàm || 1.83 (1.78)
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
àryeõa màrgeõa tu yàsyatãti ciütàvidheyaü hÔdayaü cakàra | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
na khalvasau na priyadharmapakùaþ saütànanàèàttu bhayaü dadarèa || 1.84 (1.79)
ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà
atha munirasito nivedya tattvaü sutaniyataü sutaviklavàya ràjÿe | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
sabahumatamudãkùyamàõaråpaþ pavanapathena yathàgataü jagàma || 1.85 (1.80)
ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà
kÔtamatiranujàsutaü ca dÔùñvà munivacanaèravaõe pi tanmatau ca | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
bahuvidhamanukaüpayà sa sàdhuþ priyasutavadviniyojayàücakàra || 1.86 (1.81)
Buddha-carita
19
ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà
narapatirapi putrajanmatuùño viùayamatàni vimucya baüdhanàni | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
kulasadÔèamacãkaradyathàvatpriyatanayaü tanayasya jàtakarma || 1.87 (1.82)
ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà
daèasu pariõateùvahaþsu caivaü prayatamanàþ parayà mudà parãtaþ | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
akuruta japahomamaügalàdyàþ paramatamàþ sa sutasya devatejyàþ || 1.88 (1.83)
ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà
api ca èatasahasrapårõasaükhyàþ sthirabalavattanayàþ sahemaèÔügãþ | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
anupagatajaràþ payasvinãrgàþ svayamadadàtsutavÔddhaye dvijebhyaþ || 1.89 (1.84)
ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà
bahuvidhaviùayàstato yatàtmà svahÔdayatoùakarãþ kriyà vidhàya | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
guõavati divase èive muhårte matimakaronmuditaþ purapraveèe || 1.90 (1.85)
ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà
dviradaradamayãmatho mahàrhàü sitasitapuùpabhÔtàü maõipradãpàm | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
abhajata èivikàü èivàya devã tanayavatã praõipatya devatàbhyaþ || 1.91 (1.86)
ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà
puramatha purataþ praveèya patnãü sthavirajanànugatàmapatyanàthàm | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
nÔpatirapi jagàma paurasaüghairdivamamarairmaghavànivàrcyamànaþ || 1.92
(1.87)
ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà
bhavanamatha vigàhya èàkyaràjo bhava iva ùaõmukhajanmanà pratãtaþ | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
idamidamiti harùapårõavaktro bahuvidhapuùñiyaèaskaraü vyadhatta || 1.93 (1.88)
ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà
iti narapatiputrajanmavÔddhyà sajanapadaü kapilàhvayaü puraü tat | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
dhanadapuramivàpsaro 'vakãrõaü muditamabhånnalakåvaraprasåtau || 1.94 (1.89)
iti èrãbuddhacarite mahàkàvye bhagavatprasåtirnàma prathamaþ sargaþ || 1 ||
Buddha-carita
20
Book II [Antaþpuravihàro]
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
à janmano janmajaràütakasya tasyàtmajasyàtmajitaþ sa ràjà | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
ahanyahanyarthagajàèvamitrairvÔddhiü yayau siüdharivàübuvegaiþ || 2.1
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Upendravajrà)
dhanasya ratnasya ca tasya tasya kÔtàkÔtasyaiva ca kàücanasya | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
tadà hi naikàtmanidhãnavàpi manorathasyàpyatibhàrabhåtàn || 2.2
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Buddhi)
ye padmakalpairapi ca dvipeüdrairna maüóalaü èakyamihàbhinetum | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
madotkañà haimavatà gajàste vinàpi yatnàdupatasthurenam || 2.3
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bhadrà)
nànàükacihnairnavahemabhàüóairabhåùitairlaübasañaistathànyaiþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
saücukùubhe càsya puraü turaügairbalena maitryà ca dhanena càptaiþ || 2.4
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
puùñàèca tuùñàèca tadàsya ràjye sàdhvyo 'rajaskà guõavatpayaskàþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
udagravatsaiþ sahità babhåvurbahvyo bahukùãraduhaèca gàvaþ || 2.5
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
madhyasthatàü tasya ripurjagàma madhyasvabhàvaþ prayayau suhÔttvam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
vièeùato dàróhyamiyàya mitraü dvàvasya pakùàvaparastu nàèam || 2.6
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Haüsã)
tathàsya maüdànilameghaèabdaþ saudàminãkuüóalamaüóitàügaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
vinàèmavarùàèanipàtadoùaiþ kàle ca deèe pravavarùa devaþ || 2.7
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà)
ruroha saüyak phalavadyathàrtu tadàkÔtenàpi kÔùièrameõa | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
tà eva caivauùadhayo rasena sàreõa caivàbhyadhikà babhåvuþ || 2.8
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (ârdrà)
èarãrasaüdehakare 'pi kàle saügràmasaümarda iva pravÔtte | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
svasthàþ sukhaü caiva niràmayaü ca prajajÿire garbhadharàèca nàryaþ || 2.9
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà)
yacca pratibhvo vibhave 'pi èakye na pràrthayaüti sma naràþ parebhyaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
abhyarthitaþ såkùmadhano 'pi càyaü tadà na kaècidvimukho babhåva || 2.10
Buddha-carita
21
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
nàèe vadho baüdhuùu nàpyadàtà naivàvrato nànÔtiko na hiüsraþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
àsãttadà kaècana tasya ràjye ràjÿo yayàteriva nàhuùasya || 2.11
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
udyànadevàyatanàèramàõàü kåpaprapàpuùkariõãvanànàm | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
cakruþ kriyàstatra ca dharmakàmàþ pratyakùataþ svargamivopalabhya || 2.12
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà)
muktaèca durbhikùabhayàmayebhyo hÔùño janaþ svargamivàbhireme | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
patnãü patirvà mahiùã patiü và parasparaü na vyabhiceratuèca || 2.13
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
kaècitsiùeve rataye na kàmaü kàmàrthamarthaü na jugopa kaècit | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
kaèciddhanàrthaü na cacàra dharmaü dharmàya kaècinna cakàra hiüsàm || 2.14
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà)
steyàdibhiècàpyabhitaèca naùñaü svasthaü svacakraü paracakramuktam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
kùemaü subhikùaü ca babhåva tasya puràõyaraõyàni yathaiva ràùñre || 2.15
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Chàyà)
tadà hi tajjanmani tasya ràjÿo manorivàdityasutasya ràjye | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
cacàra harùaþ praõanàèa pàpmà jajvàla dharmaþ kaluùaþ èaèàma || 2.16
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
evaüvidhà ràjasutasya tasya sarvàrthasiddhièca yato babhåva | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
tato nÔpastasya sutasya nàma sarvàrthasiddho 'yamiti pracakre || 2.17
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà)
devã tu màyà vibudharùikalpaü dÔùñvà vièàlaü tanayaprabhàvam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
jàtaü praharùaü na èaèàka soóhuü tato 'vinàèàya divaü jagàma || 2.18
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti)
tataþ kumàraü suragarbhakalpaü snehena bhàvena ca nirvièeùam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
màtÔùvasà màtÔsamaprabhàvà saüvardhayàmàtmajavadbabhåva || 2.19
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Chàyà)
tataþ sa bàlàrka ivodayasthaþ samãrito vahnirivànilena | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
krameõa samyagvavÔdhe kumàrastàràdhipaþ pakùa ivàtamaske || 2.20
Buddha-carita
22
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Haüsã)
tato mahàrhàõi ca candanàni ratnàvalãècauùadhibhiþ sagarbhàþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
mÔgaprayuktànrathakàüèca haimànàcakrire 'smai suhÔdàlayebhyaþ || 2.21
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Chàyà)
vayo 'nuråpàõi ca bhåùaõàni hiraõmayà hastimÔgàèvakàèca | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
rathàèca gàvo vasanaprayuktà gaütrãèca càmãkararåpyacitràþ || 2.22
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã)
evaü sa taistairviùayopacàrairvayo 'nuråpairupacaryamàõaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
bàlo 'pyabàlapratimo babhåva dhÔtyà ca èaucena dhiyà èriyà ca || 2.23
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti)
vayaèca kaumàramatãtya madhyaü saüpràpya bàlaþ sa hi ràjasånuþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
alpairahobhirbahuvarùagamyà jagràha vidyàþ svakulànuråpàþ || 2.24
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravaüèà)
naiþèreyasaü tasya tu bhavyamarthaü èrutvà purastàdasitànmahàrùeþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
kàmeùu saügaü janayàübabhåva vÔddhirbhavacchàkyakulasya ràjÿaþ || 2.25
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Haüsã)1
kulàttato 'smai sthiraèãlayuktàtsàdhvãü vapurhrãvinayopapannàm | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
yaèodharàü nàma yaèovièàlàü tulyàbhidhànaü èriyamàjuhàva || 2.26
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà)
athàparaü bhåmipateþ priyo 'yaü sanatkumàrapratimaþ kumàraþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
sàrdhaü tayà èàkyanareüdravadhvà èacyà sahasràkùa ivàbhireme || 2.27
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã)
kiücinmanaþkùobhakaraü pratãpaü kathaüca paèyediti so 'nuciütya | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
vàsaü nÔpo hyàdièati sma tasmai harmyodareùveva na bhåpracàram || 2.28
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti)
tataþ èarattoyadapàüóareùu bhåmau vimàneùviva raüjiteùu | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
harmyeùu sarvartusukhàèrayeùu strãõàmudàrairvijahàra tåryaiþ || 2.29
1 Cowell's edition reads: kulàttato 'smai sthiraèãlasaüyutàtsàdhvãü, which would give a
Vaüèastha line in the opening.
Buddha-carita
23
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Haüsã)
kalairhi càmãkarabaddhakakùairnàrãkaràgràbhihatairmÔdaügaiþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
varàpsaronÔtyasamaièca nÔtyaiþ kailàsavattadbhavanaü raràja || 2.30
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã)
vàgbhiþ kalàbhirlalitaièca hàrairmadaiþ sakhelairmadhuraièca hàsaiþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
taü tatra nàryo ramayàübabhåvurbhråvaücitairardhanirãkùitaièca || 2.31
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (»ddhi)
tataèca kàmàèrayapaüóitàbhiþ strãbhirgÔhãto ratikarkaèàbhiþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
vimànapÔùñhànna mahãü jagàma vimànapÔùthàdiva puõyakarmà || 2.32
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Haüsã)
nÔpastu tasyaiva vivÔddhihetostadbhàvinàrthena ca codyamànaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
èame 'bhireme viraràma pàpàdbheje damaü saüvibabhàja sàdhån || 2.33
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã)
nàdhãravat kàmasukhe sasaüje na saüraraüje viùamaü jananyàm | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
dhÔtyeüdriyàèvàüècapalàn vijigye baüdhåüèca pauràüèca guõairjigàya || 2.34
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
nàdhyaiùña duþkhàya parasya vidyàü jÿànaü èivaü yattu tadadhyagãùña | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
svàbhyaþ prajàbhyo hi yathà tathaiva sarvaprajàbhyaþ èivamàèaèaüse || 2.35
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Buddhi)
taü bhàsuraü càügirasàdhidevaü yathàvadànarca tadàyuùe saþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
juhàva havyànyakÔèe kÔèànau dadau dvijebhyaþ kÔèanaü ca gàèca || 2.36
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
sasnau èarãraü pavituü manaèca tãrthàübubhiècaiva guõàübubhièca | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛ
vedopadiùñaü samamàtmajaü ca somaü papau èàütisukhaü ca hàrdam || 2.37
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bhadrà)
sàütvaü babhàùe na ca nàrthavadyajjajalpa tattvaü na ca vipriyaü yat | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
sàütvaü hyatatvaü paruùaü ca tattvaü hriyàèakannàtmana eva vaktum || 2.38
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màyà)
iùñeùvaniùñeùu ca kàryavatsu na ràgadoùàèrayatàü prapede | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
èivaü siùeve 'vyavahàralabdhaü yajÿaü hi mene na tathà yathàvat || 2.39
Buddha-carita
24
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà)
àèàvate càbhigatàya sadyo deyàübubhistarùamacecchidiùña | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
yuddhàdÔte vÔttaparaèvadhena dvidarpamudvÔttamabebhidiùña || 2.40
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
ekaü vininye sa jugopa sapta saptaiva tatyàja rarakùa paüca | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
pràpa trivargaü bubudhe trivargaü jajÿe dvivargaü prajahau dvivargam || 2.41
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Haüsã)
kÔtàgaso 'pi pratipàdya vadhyànnàjãghanannàpi ruùà dadarèa | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
babaüdha sàütvena phalena caitàüstyàgo 'pi teùàü hyanapàyadÔùñaþ || 2.42
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Ràmà)
àrùàõyacàrãtparamavratàni vairàõyahàsãccirasaübhÔtàni | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
yaèàüsi càpadguõagaüdhavaüti rajàüsyahàsãnmalinãkaràõi || 2.43
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Upendravajrà)
na càjihãrùãdbalimapravÔttaü na càcikãrùãtparavastvabhidhyàm | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
na càvivakùãddviùatàmadharmaü na càdidhakùãddhÔdayena manyum || 2.44
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Ràmà)
tasmiüstathà bhåmipatau pravÔtte bhÔtyàèca pauràèca tathaiva ceruþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
èamàtmake cetasi viprasanne prayuktayogasya yatheüdriyàõi || 2.45
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã)
kàle tataècàrupayodharàyàü yaèodharàyàü suyaèodharàyàm | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
èauddhodaneràhusapatnavaktro jajÿe suto ràhula eva nàmnà || 2.46
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Upendravajrà)
atheùñaputraþ paramapratãtaþ kulasya vÔddhiü prati bhåmipàlaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
yathaiva putraprasave nanaüda tathaiva pautraprasave nanaüda || 2.47
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
pautrasya me putragato mamaiva snehaþ kathaü syàditi jàtaharùaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
kàle sa taü taü vidhimàlalaübe putrapriyaþ svargamivàrurukùan || 2.48
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
sthitvà pathi pràthamakalpikànàü ràjarùabhàõàü yaèasànvitànàm | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
èuklànyamuktvàpi tapàüsyatapta yajÿe ca hiüsàrahitairayaùña || 2.49
Buddha-carita
25
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Chàyà)
ajàjvaliùñàtha sa puõyakarmà nÔpaèriyà caiva tapaþèriyà ca | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
kulena vÔttena dhiyà ca dãptastejaþ sahasràüèurivotsisÔkùuþ || 2.50
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Buddhi)
svàyaübhuvaü càrcikamarcayitvà jajàpa putrasthitaye sthitaèrãþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
cakàra karmàõi ca duùkaràõi prajàþ sisÔkùuþ ka ivàdikàle || 2.51
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Buddhi)
tatjyàja èastraü vimamarèa èàstraü èamaü siùeve niyamaü viùehe | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
vaèãva kaücidviùayaü na bheje piteva sarvànviùayàn dadarèa || 2.52
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti)
babhàra ràjyaü sa hi putrahetoþ putraü kulàrthaü yaèase kulaü tu | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
svargàya èabdaü divamàtmahetordharmàrthamàtmasthitimàcakàükùa || 2.53
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà)
evaü sa dharmaü vividhaü cakàra sadbhirnipàtaü èrutitaèca siddham | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
dÔùñvà kathaü putramukhaü suto me vanaü na yàyàditi nàthamànaþ || 2.54
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (ârdrà)
rirakùiùaütaþ èriyamàtmasaüsthà rakùaüti putràn bhuvi bhåmipàlàþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
putraü nareüdraþ sa tu dharmakàmo rarakùa dharmàdviùayeùvamuücat || 2.55
ÛÛÛÛÛÛÜÜ,ÜÛÜÜÛÜÜ Màlinã
vanamanupamasattvà bodhisattvàstu sarve ÛÛÛÛÛÛÜÜ,ÜÛÜÜÛÜÜ
viùayasukharasajÿà jagmurutpannaputràþ | ÛÛÛÛÛÛÜÜ,ÜÛÜÜÛÜÜ
ata upacitakarmà råóhamåle 'pi hetau ÛÛÛÛÛÛÜÜ,ÜÛÜÜÛÜÜ
sa ratimupasiùeve bodhimàpannayàvat || 2.56
iti èrãbuddhacarite mahàkàvye 'ntaþpuravihàro nàma dvitãyaþ sargaþ || 2 ||
Buddha-carita
26
Book III [Saüvegotpattiþ]
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti)
tataþ kadàcinmÔduèàdvalàni puüskokilonnàditapàdapàni | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
èuèràva padmàkaramaüóitàni èãte nibaddhàni sa kànanàni || 3.1
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màyà)
èrutvà tataþ strãjanavallabhànàü manojÿabhàvaü purakànanànàm | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
bahiþprayàõàya cakàra buddhimaütargÔhe nàga ivàvaruddhaþ || 3.2
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti)
tato nÔpastasya nièamya bhàvaü putràbhidhànasya manorathasya | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
snehasya lakùmyà vayasaèca yogyàm-àjÿàpayàmàsa vihàrayàtràm || 3.3
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti)
nivartayàmàsa ca ràjamàrge saüpàtamàrtasya pÔthagjanasya | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
mà bhåtkumàraþ sukumàracittaþ saüvignacetà iva manyamànaþ || 3.4
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
pratyaügahãnàn vikaleüdriyàüèca jãrõàturàdãn kÔpaõàüèca bhikùån | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
tataþ samutsàrya pareõa sàmnà èobhàü parà ràjapathasya cakruþ || 3.5
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (ârdrà)
tataþ kÔte èrãmati ràjamàrge èrãmàn vinãtànucaraþ kumàraþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
pràsàdapÔùñhàdavatãrya kàle kÔtàbhyanujÿo nÔpamabhyagacchat || 3.6
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà)
atho nareüdraþ sutamàgatàèruþ èirasyupàghràya ciraü nirãkùya | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
gaccheti càjÿàpayati sma vàcà snehànna cainaü manasà mumoca || 3.7
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (ârdrà)
tataþ sa jàübånadabhàüóabhÔdbhiryuktaü caturbhirnibhÔtaisturaügaiþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
aklãvavidhyucchuciraèmidhàràü hiraõmayaü syaüdanamàruroha || 3.8
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà)
tataþ prakãrõojjvalapuùpajàlaü viùaktamàlyaü pracalatpatàkam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
màrgaü prapede sadÔèànuyàtraècaüdraþ sanakùatra ivàntarãkùam || 3.9
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
kautåhalàtsphãtataraièca netrairnãlotpalàbhairiva kãryamàõaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
èanaiþ èanai ràjapathaü jagàhe pauraiþ samaütàdabhivãkùyamàõaþ || 3.10
Buddha-carita
27
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã)
taü tuùñuvuþ saumyaguõena kecidvavaüdire dãptatayà tathànye | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
saumukhyatastu èriyamasya kecidvaipulyamàèaüsiùuràyuùaèca || 3.11
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
niþsÔtya kubjàèca mahàkulebhyo vyåhàèca kairàtakavàmanànàm | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
nàryaþ kÔèebhyaèca niveèanebhyo devànuyànadhvajavat praõemuþ || 3.12
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (»ddhi)
tataþ kumàraþ khalu gacchatãti èrutvà striyaþ preùyajanàtpravÔttim | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
didÔkùayà harmyatalàni jagmurjanena mànyena kÔtàbhyanujÿàþ || 3.13
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
tàþ srastakàücãguõavighnitàèca suptaprabuddhàkulalocanàèca | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
vÔttàütavinyastavibhåùaõàèca kautåhalenàpi bhÔtàþ parãyuþ || 3.14
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
pràsàdasopànatalapraõàdaiþ kàücãravairnåpuranisvanaièca | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
vibhràmayaütyo gÔhapakùisaüghànanyonyavegàüèca samàkùipaütyaþ || 3.15
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
kàsàücidàsàü tu varàüganànàü jàtatvaràõàmapi sotsukànàm | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
gatiü gurutvàjjagÔhurvièàlàþ èroõãrathàþ pãnapayodharàèca || 3.16
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Buddhi)
èãghraü samarthàpi tu gaütumanyà gatiü nijagràha yayau na tårõam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
hriyà pragalbhàni nigåhamànà rahaþ prayuktàni vibhåùaõàni || 3.17
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti)
parasparotpãóanapiüóitànàü saümardasaüèobhitakuüóalànàm | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
tàsàü tadà sasvanabhåùaõànàü vàtàyaneùvapraèamo babhåva || 3.18
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã)
vàtàyanebhyastu viniþsÔtàni parasparopàsitakuüóalàni | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
strãõàü virejurmukhapaükajàni saktàni harmyeùviva paükajàni || 3.19
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (ârdrà)
tato vimànairyuvatãkalàpaiþ kautåhalodghàñitavàtayànaiþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
èrãmatsamaütànnagaraü babhàse viyadvimànairiva sàpsarobhiþ || 3.20
Buddha-carita
28
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
vàtàyanànàmavièàlabhàvàdanyonyagaüóàrpitakuüóalàni | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
mukhàni rejuþ pramadottamànàü baddhàþ kalàpa iva paükajànàm || 3.21
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bhadrà)
tasmin kumàraü pathi vãkùamàõàþ striyo babhurgàmiva gaütukàmàþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
årdhvonmukhàècainamudãkùamàõà narà babhurdyàmiva gaütukàmàþ || 3.22
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
dÔùñvà ca taü ràjasutaü striyastà jàjvalyamànaü vapuùà èriyà ca | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
dhanyàsya bhàryeti èanairavocaÿèuddhairmanobhiþ khalu nànyabhàvàt || 3.23
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti)
ayaü kila vyàyatapãnabàhå råpeõa sàkùàdiva puùpaketuþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
tyaktvà èriyaü dharmamupeùyatãti tasmin hità gauravameva cakruþ || 3.24
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
kãrõaü tathà ràjapathaü kumàraþ paurairvinãtaiþ èucidhãraveùaiþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
tatpårvamàlokya jaharùa kiücinmene punarbhàvamivàtmanaèca || 3.25
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti)
puraü tu tatsvargamiva prahÔùñaü èuddhàdhivàsàþ samavekùya devàþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
jãrõaü naraü nirmamire prayàtuü saücodanàrthaü kùitipàtmajasya || 3.26
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Haüsã)
tataþ kumàro jarayàbhibhåtaü dÔùñvà narebhyaþ pÔthagàkÔtiü tam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
uvàca saügràhakamàgatàsthastatraiva niùkampaniviùñadÔùñiþ || 3.27
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti)
ka eùa bhoþ såta naro 'bhyupetaþ keèaiþ sitairyaùñiviùaktahastaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
bhråsaüvÔtàkùaþ èithilànatàügaþ kiü vikriyaiùà prakÔtiryadÔcchà || 3.28
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã)
ityevamuktaþ sa rathapraõetà nivedayàmàsa nÔpàtmajàya | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
saürakùyamapyarthamadoùadarèã taireva devaiþ kÔtabuddhimohaþ || 3.29
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
råpasya hartrã vyasanaü balasya èokasya yonirnidhanaü ratãnàm | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
nàèaþ smÔtãnàü ripuriüdriyàõàmeùà jarà nàma yayaiùa bhagnaþ || 3.30
Buddha-carita
29
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Ràmà)
pãtaü hyanenàpi payaþ èièutve kàlena bhåyaþ parimÔùñamurvyàm | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
krameõa bhåtvà ca yuvà vapuùmàn krameõa tenaiva jaràmupetaþ || 3.31
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
ityevamukte calitaþ sa kiücidràjàtmajaþ såtamidaü babhàùe | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
kimeùa doùo bhavità mamàpãtyasmai tataþ sàrathirabhyuvàca || 3.32
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
àyuùmato 'pyeùa vayaþprakarùànniþsaüèayaü kàlavaèena bhàvã | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
evaü jaràü råpavinàèayitrãü jànàti caivecchati caiùa lokaþ || 3.33
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (ârdrà)
tataþ sa pårvàèayaèuddhabuddhirvistãrõakalpàcitapuõyakarmà | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
èrutvà jaràü saüvivije mahàtmà mahàèanerghoùamivàütike gauþ || 3.34
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
niþèvasya dãrghaü sa èiraþ prakaüpya tasmiüèca jãrõe viniveèya cakùuþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
tàü caiva dÔùñvà janatàü saharùàü vàkyaü sa saüvignamidaü jagàda || 3.35
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màyà)
evaü jarà haüti ca nirvièeùaü smÔtiü ca råpaü ca paràkramaü ca | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
na caiva saüvegamupaiti lokaþ pratyakùato 'pãdÔèamãkùamàõaþ || 3.36
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà)
evaü gate såta nivartayàèvàn èãghraü gÔhàõyeva bhavànprayàtu | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
udyànabhåmau hi kuto ratirme jaràbhave cetasi vartamàne || 3.37
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Chàyà)
athàjÿayà bhartÔsutasya tasya nivartayàmàsa rathaü niyaütà | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
tataþ kumàro bhavanaü tadeva ciütàvaèaþ èånyamiva prapede || 3.38
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Upendravajrà)
yadà tu tatraiva na èarma lebhe jarà jareti praparãkùamàõaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
tato nareüdrànumataþ sa bhåyaþ krameõa tenaiva bahirjagàma || 3.39
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà)
athàparaü vyàdhiparãtadehaü ta eva devàþ sasÔjurmanuùyam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
dÔùñvà ca taü sàrathimàbabhàùe èauddhodanistadgatadÔùñireva || 3.40
Buddha-carita
30
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà)
sthålodaraþ èvàsacalaccharãraþ srastàüsabàhuþ kÔèapàõdugàtraþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
aübeti vàcaü karuõaü bruvàõaþ paraü samàèliùya naraþ ka eùaþ || 3.41
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti)
tato 'bravãtsàrathirasya saumya dhàtuprakopaprabhavaþ pravÔddhaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
rogàbhidhànaþ sumahànanarthaþ èakro 'pi yenaiùa kÔto 'svataütraþ || 3.42
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
ityåcivàn ràjasutaþ sa bhåyastaü sànukaüpo naramãkùamàõaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
asyaiva jàtaþ pÔthageùa doùaþ sàmànyato rogabhayaü prajànàm || 3.43
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Premà)
tato babhàùe sa rathapraõetà kumàra sàdhàraõa eùa doùaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
evaü hi rogaiþ paripãóyamàno rujàturo harùamupaiti lokaþ || 3.44
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Haüsã)
iti èrutàrthaþ sa viùaõõacetàþ pràvepatàübårmigataþ èaèãva | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
idaü ca vàkyaü karuõàyamànaþ provàca kiücinmÔdunà svareõa || 3.45
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (ârdrà)
idaü ca rogavyasanaü prajànàü paèyaüèca vièraübhamupaiti lokaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
vistãrõavijÿànamaho naràõàü hasaüti ye rogabhayairamuktàþ || 3.46
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà)
nivartyatàü såta vahiþprayàõànnareüdrasadmaiva rathaþ prayàtu | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
èrutvà ca me rogabhayaü ratibhyaþ pratyàhataü saükucatãva cetaþ || 3.47
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti)
tato nivÔttaþ sa nivÔttaharùaþ pradhyànayuktaþ praviveèa sadma | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
taü dvistathà prekùya ca saünivÔttaü puryàgamaü bhåmipatiècakàra || 3.48
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
èrutvà nimittaü tu nivartanasya saütyaktamàtmànamanena mene | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
màrgasya èaucàdhikÔtàya caiva cukroèa ruùño 'pi ca nogradaüóaþ || 3.49
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màyà)
bhåyaèca tasmai vidadhe sutàya vièeùayuktaü viùayaprakàram | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
caleüdriyatvàdapi nàpi èakto nàsmànvijahyàditi nàthamànaþ || 3.50
Buddha-carita
31
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (»ddhi)
yadà ca èabdàdibhiriüdriyàrthairaütaþpure naiva suto 'sya reme | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
tato vahirvyàdièati sma yàtràü rasàntaraü syàditi manyamànaþ || 3.51
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà)
snehàcca bhàvaü tanayasya buddhvà saüvegadoùànaviciütya kàüècit | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
yogyàþ samàjÿàpayati sma tatra kalàsvabhijÿa iti vàramukhyàþ || 3.52
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà)
tato vièeùeõa nareüdramàrge svalaükÔte caiva parãkùite ca | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
vyatyàsya såtaü ca rathaü ca ràjà prasthàpayàmàsa bahiþ kumàram || 3.53
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti)
tatastathà gacchati ràjaputre taireva devairvihito gatàsuþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
taü caiva màrge mÔtamuhyamànaü såtaþ kumàraèca dadarèa nànyaþ || 3.54
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà)
athàbravãdràjasutaþ sa såtaü naraiècaturbhirhriyate ka eùaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
dãnairmanuùyairanugamyamàno yo bhåùito 'èvàsyavarudyate ca || 3.55
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Haüsã)
tataþ sa èuddhàtmabhireva devaiþ èuddhàdhivàsairabhibhåtacetàþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
avàcyamapyarthamimaü niyaütà pravyàjahàràrthavidãèvaràya || 3.56
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà)
buddhãüdriyapràõaguõairviyuktaþ supto visaüjÿastÔõakàùñhabhåtaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
saübadhya saürakùya ca yatnavadbhiþ priyàpriyaistyajyata eùa ko 'pi || 3.57
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti)
iti praõetuþ sa nièamya vàkyaü saücukùubhe kiüciduvàca cainam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
kiü kevalasyaiva janasya dharmaþ sarvaprajànàmayamãdÔèo 'ütaþ || 3.58
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti)
tataþ praõetà vadati sma tasmai sarvaprajànàmayamaütakarmà | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
hãnasya madhyasya mahàtmano và sarvasya loke niyato vinàèaþ || 3.59
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti)
tataþ sa dhãro 'pi nareüdrasånuþ èrutvaiva mÔtyuü viùasàda sadyaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
aüsena saüèliùya ca kåbaràgraü provàca nihràdavatà svareõa || 3.60
Buddha-carita
32
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Chàyà)
iyaü ca niùñhà niyataü prajànàü pramàdyati tyaktabhayaèca lokaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
manàüsi èaüke kañhinàni n®õàü svasthàstathà hyadhvani vartamànàþ || 3.61
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bhadrà)
tasmàdrathaü såta nivartyatàü no vihàrabhåmau na hi deèakàlaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
jànanvinàèaü kathamàrttikàle sacetanaþ syàdiha hi pramattaþ || 3.62
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
iti bruvàõe 'pi naràdhipàtmaje nivartayàmàsa sa naiva taü ratham | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
vièeùayuktaü tu nareüdraèàsanàtsa padmakhaüóaü vanameva niryayau || 3.63
ÛÜÛÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜ Rucirà
tataþ èivaü kusumitabàlapàdapaü paribhramatpramuditamattakokilam | ÛÜÛÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜ
vipànavatsakamalacàrudãrghikaü dadarèa tadvanamiva naüdanaü vanam || 3.64
ÛÜÛÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜ Rucirà
varàüganàgaõakalilaü nÔpàtmajastato balàdvanamabhinãyate sma tat | ÛÜÛÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜ
varàpsarovÔtamalakàdhipàlayaü1 navavrato muniriva vighnakàtaraþ || 3.65
iti èrãbuddhacarite mahàkàvye saüvegautpattirnàma tÔtãyaþ sargaþ || 3 ||
1 Cowell's edition reads: varàpsaronÔtyamalakàdhipàlayaü, which would mean taking -ty- in -
nÔtyam- as not making position, to correct the metre.
Buddha-carita
33
Book IV [Strãvighàtano]
ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ pathyà øloka1
tatastasmàt purodyànàt kautåhalacalekùaõàþ | ÜÜÜÜÐÛÛÛÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ navipulà
pratyujjagmurnÔpasutaü pràptaü varamiva striyaþ || 4.1
ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
abhigamya ca tàstasmai vismayotphullalocanàþ | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ
cakrire samudàcàraü padmakoèanibhaiþ karaiþ || 4.2
ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
tasthuèca parivàryainaü manmathàkùiptacetasaþ | ÜÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ navipulà
niècalaiþ prãtivikacaiþ pibaütya iva locanaiþ || 4.3
ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ
taü hi tà menire nàryaþ kàmo vigrahavàniti | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
èobhitaü lakùaõairdãptaiþ sahajairbhåùaõairiva || 4.4
ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
saumyatvàccaiva dhairyàcca kàècidenaü prajajÿire | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
avatãrõo mahãü sàkùàd sudhàüèuècaüdramà iva || 4.5
ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
tasya tà vapuùàkùiptà nirgrahãtuü jajÔübhire | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ
anyonyaü dÔùñibhirgatvà èanaièca vinièaèvasuþ || 4.6
ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
evaü tà dÔùñimàtreõa nàryo dadÔèureva tam | ÜÜÜÜÐÛÛÛÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ navipulà
na vyàjahrurna jahasuþ prabhàveõàsya yaütritàþ || 4.7
ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
tàstathà tu niràraübhà dÔùñvà praõayaviklavàþ |
ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ2
purohitasuto dhãmànudàyã vàkyamabravãt || 4.8
ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
sarvàþ sarvakalàjÿàþ stha bhàvagrahaõapaüóitàþ | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
råpacàturyasaüpannàþ svaguõairmukhyatàü gatàþ || 4.9
1 The pathyà form of the metre should be presumed in the øloka verses unless otherwise
indicated. 2 -br- in abravãt makes position here.
Buddha-carita
34
ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ1
èobhayeta guõairebhirapi tànuttaràn kurån | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
kuverasyàpi ca krãóaü pràgeva vasudhàmimàm || 4.10
ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
èaktàècàlayituü yåyaü vãtaràgànÔùãnapi | ÜÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ navipulà
apsarobhièca kalitàn grahãtuü vibudhànapi || 4.11
ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
bhàvajÿànena hàvena càturyàdråpasaüpadà | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
strãõàmeva ca èaktàþ stha saüràge kiü punarnÔõàm || 4.12
ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
tàsàmevaüvidhànàü vo niyuktànàü svagocare | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
iyamevaüvidhà ceùñà na tuùño 'smyàrjavena vaþ || 4.13
ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ
idaü navavadhånàü vo hrãnikuücitacakùuùàm | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
sadÔèaü ceùñitaü hi syàdapi và gopayoùitàm || 4.14
ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
yadyapi syàdayaü vãraþ èrãprabhàvànmahàniti | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
strãõàmapi mahatteja iti kàryo 'tra niècayaþ || 4.15
ÛÜÛÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
purà hi kàèisuüdaryà veèavadhvà mahànÔùiþ | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
tàóito 'bhåt padanyàsàddurdharùo daivatairapi || 4.16
ÜÜÛÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
maüthàlagautamo bhikùurjaüghayà bàlamukhyayà | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ
piprãùuèca tadarthàrthaü vyasån niraharat purà || 4.17
ÜÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
gautamaü dãrghatapasaü mahàrùiü dãrghajãvinam | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
yoùit saütoùayàmàsa varõasthànàvarà satã || 4.18
1 Cowell's edition reads: èobhayata which has 2 light syllables in 2nd and 3rd positions, which
is normally avoided in the Classical Period.
Buddha-carita
35
ÜÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ navipulà
ÔùyaèÔügaü munisutaü tathaiva strãùvapaüóitam | ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
upàyairvividhaiþ èàütà jagràha ca jahàra ca || 4.19
ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ
vièvàmitro maharùièca vigàóho 'pi mahattapàþ | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ
daèavarùàõyaraõyastho ghÔtàcyàpsarasà hÔtaþ || 4.20
ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
evamàdãnÔùãüstàüstànanayan vikriyàü striyaþ | ÛÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ navipulà
lalitaü pårvavayasaü kiü punarnÔpateþ sutam || 4.21
ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
tadevaü sati vièrabdhaü prayatadhvaü tathà yathà | ÛÜÛÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
iyaü nÔpasya vaüèaèrãrito na syàtparàïmukhã || 4.22
ÜÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ navipulà
yà hi kàècidyuvatayo haraüti sadÔèaü janam | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ
nikÔùñotkÔùñayorbhàvaü yà gÔhõaüti tu tàþ striyaþ || 4.23
ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ
ityudàyivacaþ èrutvà tà viddhà iva yoùitaþ | ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ
samàruruhuràtmànaü kumàragrahaõaü prati || 4.24
ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ
tà bhråbhiþ prekùitairbhàvairhasitairlalitairgataiþ | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
cakruràkùepikàèceùñà bhãtabhãtà ivàüganàþ || 4.25
ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ
ràjÿastu viniyogena kumàrasya ca màrdavàt | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ
jahruþ kùipramavièraübhaü madena madanena ca || 4.26
ÛÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ navipulà
atha nàrãjanavÔtaþ kumàro vyacaradvanam | ÜÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ navipulà
vàsitàyåthasahitaþ karãva himavadvanam || 4.27
ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
sa tasmin kànane ramye jajvàla strãpuraþsaraþ | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
àkrãóa iva babhràje vivasvànapsarovÔtaþ || 4.28
Buddha-carita
36
ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
madenàvarjità nàma taü kàècittatra yoùitaþ | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
kañhinaiþ paspÔèuþ pãnaiþ saüghaññairvalgubhiþ stanaiþ || 4.29
ÜÜÛÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ
srastàüsakomalàlaübamÔdubàhulatàbalà | ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
anÔtaü skhalitaü kàcitkÔtvainaü sasvaje balàt || 4.30
ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ
kàcit tàmràdharoùñhena mukhenàsavagaüdhinà | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
vinièaèvàsa karõe 'sya rahasyaü èråyatàmiti || 4.31
ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
kàcidàjÿàpayaütãva provàcàrdrànulepanà | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
iha bhaktiü kuruùveti hastaü saüèliùya lipsayà || 4.32
ÛÜÛÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
muhurmuhurmadavyàjasrastanãlàüèukàparà | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ
àlakùyarasanà reje sphuradvidyudiva kùapà || 4.33
ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ
kàècitkanakakàücãbhirmukharàbhiritastataþ | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
babhramurdarèayaütyo 'sya èroõãstanvaüèukàvÔtàþ || 4.34
ÜÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ navipulà
cåtaèàkhàü kusumitàü pragÔhyànyà lalaübire | ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
suvarõakalaèaprakhyàn darèayaütyaþ payodharàn || 4.35
ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
kàcitpadmavanàdetya sapadmà padmalocanà | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ
padmavaktrasya pàrève 'sya padmaèrãriva tasthuùã || 4.36
ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ
madhuraü gãtamanvarthaü kàcitsàbhinayaü jagau | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
taü svasthaü codayaütãva vaücito 'sãtyavekùitaiþ || 4.37
ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
èubhena vadanenànyà bhråkàrmukavikarùiõà | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
pràvÔtyànucakàràsya ceùñitaü vãralãlayà || 4.38
Buddha-carita
37
ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ
pãnavalgustanã kàcidvàtàghårõitakuüóalà | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ
uccairavajahàsainaü samàpnotu bhavàniti || 4.39
ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
apayàntaü tathaivànyà babaüdhurmàlyadàmabhiþ | ÜÜÜÜÐÛÛÛÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ navipulà
kàècitsàkùepamadhurairjagÔhurvacanàükuèaiþ || 4.40
ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
pratiyogàrthinã kàcidgÔhãtvà cåtavallarãm | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
idaü puùpaü tu kasyeti papraccha madaviklavà || 4.41
ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
kàcitpuruùavatkÔtvà gatiü saüsthànameva ca | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ
uvàcainaü jitaþ strãbhirjaya bhoþ pÔthivãmimàm || 4.42
ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
atha loleksaõà kàcijjighraütã nãlamutpalam | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ
kiücinmadakalairvàkyairnÔpàtmajamabhàùata || 4.43
ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ
paèya bhartaècitaü cåtaü kusumairmadhugaüdhibhiþ | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
hemapaüjararuddho và kokilo yatra kåjati || 4.44
ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ
aèoko dÔèyatàmeùa kàmièokavivardhanaþ | ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
ruvaüti bhramarà yatra dahyamànà ivàgninà || 4.45
ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ
cåtayaùñyà samàèliùño dÔèyatàü tilakadrumaþ | ÜÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ navipulà
èuklavàsà iva naraþ striyà pãtàügaràgayà || 4.46
ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
phullaü kuruvakaü paèya nirmuktàlaktakaprabham | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
yo nakhaprabhayà strãõàü nirbhartsita ivànataþ || 4.47
ÜÜÜÜÐÛÛÛÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ navipulà
bàlàèokaèca nicito dÔèyatàmeùa pallavaiþ | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ
yo 'smàkaü hastaèobhàbhirlajjamàna iva sthitaþ || 4.48
Buddha-carita
38
ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
dãrghikàü pràvÔtàü paèya tãrajaiþ siüduvàrakaiþ | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ
pàüóuràüèukasaüvãtàü èayànàü pramadàmiva || 4.49
ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
dÔèyatàü strãùu màhàtmyaü cakravàko hyasau jale | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
pÔùñhataþ preùyavadbhàryàmanuvÔtyànugacchati || 4.50
ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
mattasya parapuùñasya ruvataþ èråyatàü dhvaniþ | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
aparaþ kokilo 'nutkaþ pratièrutyeva kåjati || 4.51
ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
api nàma vihaügànàü vasaütenàhito madaþ | ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
na tu ciütayataècittaü janasya pràjÿamàninaþ || 4.52
ÜÜÜÜÐÛÛÛÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ navipulà
ityevaü tà yuvatayo manmathoddàmacetasaþ | ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ
kumàraü vividhaistaistairupacakramire nayaiþ || 4.53
ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
evamàkùipyamàõo 'pi sa tu dhairyàvÔteüdriyaþ | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ
martavyamiti sodvego na jaharùa na sismiye || 4.54
ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
tàsàü tattvena vasthànaü dÔùñvà sa puruùottamaþ | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
sasaüvignena dhãreõa ciütayàmàsa cetasà || 4.55
ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
kiü vinà nàvagacchaüti capalaü yauvanaü striyaþ | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
yato råpeõa saüpannaü jareyaü nàèayiùyati || 4.56
ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
nånametà na paèyaüti kasyacid rogasaüplavam | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
tathà hÔùñà bhayaü tyaktvà jagati vyàdhidharmiõi || 4.57
ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
anabhijÿàèca suvyaktaü mÔtyoþ sarvàpahàriõaþ | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
tathà svasthà nirudvegàþ krãóaüti ca hasaüti ca || 4.58
Buddha-carita
39
ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ1
jaràü vyàdhiü ca mÔtyuü ca ko hi jànan sacetanaþ | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
svasthastiùñhan niùãdedvà supedvà kiü punarhaset || 4.59
ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ
yastu dÔùñvà paraü jãrõaü vyàdhitaü mÔtameva ca | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
svastho bhavati nodvigno yathàcetàstathaiva saþ || 4.60
ÛÜÛÜÐÜÛÛÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ bhavipulà
viyujyamàne 'pi tarau puùpairapi phalairapi | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
patati cchidyamàne và taruranyo na èocate || 4.61
ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
iti dhyànaparaü dÔùñvà viùayebhyo gataspÔham | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ
udàyã nãtièàstrajÿastamuvàca suhÔttayà || 4.62
ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
ahaü nÔpatinà dattaþ sakhà tubhyaü kùamaþ kila | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ
yasmàttvayi vivakùà me tayà praõayavattayà || 4.63
ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
ahitàt pratiùedhaèca hite cànupravartanam | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
vyasane càparityàgastrividhaü mitralakùaõam || 4.64
ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
so 'haü maitrãü pratijÿàya puruùàrthàtparàïmukham | ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
yadi tvàü samupekùeyaü na bhavenmitratà mayi || 4.65
ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ
tadbravãmi suhÔdbhåtvà taruõasya vapuùmataþ | ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
idaü na pratiråpaü te strãùvadàkùiõyamãdÔèam || 4.66
ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
anÔtenàpi nàrãõàü yuktaü samanuvartanam | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
tadvrãóàparihàràrthamàtmaratyarthameva ca || 4.67
1 Cowell's edition reads: jaràü mÔtyuü ca vyàdhiü. For the metre to be correct here we
would have to understand vy- in vyàdhiü as failing to make position. Either way we have
pathyà.
Buddha-carita
40
ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
saünatiscànuvÔttièca strãõàü hÔdayabaüdhanam | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
snehasya hi guõà yonirmànakàmàèca yoùitaþ || 4.68
ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ
tadarhasi vièàlàkùa hÔdaye 'pi paràïmukhe | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
råpasyàsyànuråpeõa dàkùiõyenànuvartitum || 4.69
ÜÜÛÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
dàkùiõyamauùadhaü strãõàü dàkùiõyaü bhåùaõaü param | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
dàkùiõyarahitaü råpaü niùpuùpamiva kànanam || 4.70
ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ
kiü và dàkùiõyamàtreõa bhàvenàstu parigrahaþ | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
viùayàn durlabhàüllabdhvà na hyavajÿàtumarhasi || 4.71
ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
kàmaü paramiti jÿàtvà devo 'pi hi puraüdaraþ | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ
gautamasya muneþ patnãmahalyàü cakame purà || 4.72
ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
agastyaþ pràrthayàmàsa somabhàryàü ca rohiõãm | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
tasmàt tatsadÔèaü lebhe lopàmudràmiti èrutiþ || 4.73
ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
autathyasya ca bhàryàyàü mamatàyàü mahàtapàþ | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
màrutyàü janayàmàsa bharadvàjaü vÔhaspatiþ || 4.74
ÛÜÛÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
vÔhaspatermahiùyàü ca juhvatyàü juhvatàü varaþ | ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
budhaü vibudhadharmàõaü janayàmàsa caüdramàþ || 4.75
ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ
kàlãm caiva purà kanyàü jalaprabhavasaübhavàm | ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
jagàma yamunàtãre jàtaràgaþ paràèaraþ || 4.76
ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
màtaügyàmakùamàlàyàü garhitàyàü riraüsayà | ÛÜÛÜÐÜÛÛÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ bhavipulà
kapiüjalàdaü tanayaü vasiùñho 'janayanmuniþ || 4.77
Buddha-carita
41
ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ
yayàtiècaiva ràjarùirvayasyapi vinirgate | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ
vièvàcyàpsarasà sàrdhaü reme caitrarathe vane || 4.78
ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
strãsaüsargaü vinàèàütaü pàüóurjÿàtvàpi kauravaþ | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
màdrãråpaguõàkùiptaþ siùeve kàmajaü sukham || 4.79
ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ
karàlajanakaècaiva hÔtvà bràhmaõakanyakàm | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÜÐÛÜÛÜ
avàpa bhraüèam apyeva na tu tyajecca manmatham || 4.80
ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
evamàdyà mahàtmàno viùayàn garhitànapi | ÛÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ navipulà
ratihetorbubhujire pràgeva guõasaühitàn || 4.81
ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
tvaü punarnyàyataþ pràptàn balavàn råpavàn yuvà | ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ
viùayànavajànàsi yatra saktamidaü jagat || 4.82
ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ
iti èrutvà vacastasya èlakùõamàgamasaühitam | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
meghastanitanirghoùaþ kumàraþ pratyabhàùata || 4.83
ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
upapannamidaü vàkyaü sauhàrdavyaüjakaü tvayi | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
atra ca tvànuneùyàmi yatra mà duùñhu manyase || 4.84
ÜÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ navipulà
nàvajànàmi viùayàÿjàne lokaü tadàtmakam | ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ
anityaü tu jaganmatvà nàtra me ramate manaþ || 4.85
ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
jarà vyàdhièca mÔtyuèca yadi na syàdidaü trayam | ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ
mamàpi hi manojÿeùu viùayeùu ratirbhavet || 4.86
ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ
nityaü yadyapi hi strãõàmetadeva vapurbhavet | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ
sasaüvitkasya kàmeùu tathàpi na ratiþ kùamà || 4.87
Buddha-carita
42
ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
yadà tu jarayà pãtaü råpamàsàü bhaviùyati | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ
àtmano 'pyanabhipretaü mohàttatra ratirbhavet || 4.88
ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ
mÔtyuvyàdhijaràdharmo mÔtyuvyàdhijaràtmabhiþ | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ
ramamàõo 'pyasaüvignaþ samàno mÔgapakùibhiþ || 4.89
ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
yadapyàttha mahàtmànaste 'pi kàmàtmakà iti | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
saüvego 'tra na kartavyo yadà teùàmapi kùayaþ || 4.90
ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
màhàtmyaü na ca tanmanye yatra sàmànyataþ kùayaþ | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
viùayeùu prasaktirvà yuktirvà nàtmavattayà || 4.91
ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
yadapyàtthànÔtenàpi strãjane vartyatàmiti | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
anÔtaü nàvagacchàmi dàkùiõyenàpi kiücana || 4.92
ÛÜÛÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
na cànuvartanaü tanme rucitaü yatra nàrjavam | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ
sarvabhàvena saüparko yadi nàsti dhigastu tat || 4.93
ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
anÔte èraddadhànasya saktasyàdoùadarèinaþ | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
kiü hi vaücayitavyaü syàjjàtaràgasya cetasaþ || 4.94
ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
vaücayaüti ca yadyeva jàtaràgàþ parasparam | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
nanu naiva kùamaü draùñuü naràþ strãõàü nÔõàm striyaþ || 4.95
ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ
tadevaü sati duþkhàrttaü jaràmaraõabhoginam | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ
na màü kàmeùvanàryeùu pratàrayitumarhasi || 4.96
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
aho 'tidhãraü balavacca te manaècaleùu kàmeùu ca sàradarèinaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
bhaye 'pi tãvre viùayeùu sajjase nirãkùamàõo maraõàdhvani prajàþ || 4.97
Buddha-carita
43
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
ahaü punarbhãruratãvaviklavo jaràvipadvyàdhibhayaü viciütayan | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
labhe na èàütiü na dhÔtiü kuto ratiü nièàmayan dãptamivàgninà jagat || 4.98
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
asaüèayaü mÔtyuriti prajànato narasya ràgo hÔdi yasya jàyate | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
ayomayãü tasya paraimi cetanàü mahàbhaye rakùati yo na roditi || 4.99
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
athau kumàraèca viniècayàtmikàü cakàra kàmàèrayaghàtinãü kathàm | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
janasya cakùurgamanãyamaüóalo mahãdharaü càstamiyàya bhàskaraþ || 4.100
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
tato vÔthàdhàritabhåùaõasrajaþ kalàguõaièca praõayaièca niùphalaiþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
sva eva bhàve vinigÔhya manmathaü puraü yayurbhagnamanorathàþ striyaþ ||
4.101
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
tataþ purodyànagatàü janaèriyaü nirãkùya sàyaü pratisaühÔtàü punaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
anityatàü sarvagatàü viciütayan viveèa dhiùõyaü kùitipàlakàtmajaþ || 4.102
ÛÜÜÜÜÜ,ÛÛÛÛÛÜÜÛÛÛÜ øikhariõã
tataþ èrutvà ràjà viùayavimukhaü tasya tu mano ÛÜÜÜÜÜ,ÛÛÛÛÛÜÜÛÛÛÜ
na èièye tàü ràtriü hÔdayagataèalyo gaja iva | ÛÜÜÜÜÜ,ÛÛÛÛÛÜÜÛÛÛÜ
atha èràüto maütre bahuvividhamàrge sasacivo ÛÜÜÜÜÜ,ÛÛÛÛÛÜÜÛÛÛÜ
na so 'nyatkàmebhyo niyamanamapaèyatsutamateþ || 4.103
iti èrãbuddhacarite mahàkàvye strãvighàtano nàma caturthaþ sargaþ || 4 ||
Buddha-carita
44
Book V [Abhiniùkramaõo]
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
sa tathà viùayairvilobhyamànaþ paramohairapi èàkyaràjasånuþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
na jagàma ratiü na èarma lebhe hÔdaye siüha ivàtidigdhaviddhaþ || 5.1
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
atha maütrisutaiþ kùamaiþ kadàcitsakhibhiècitrakathaiþ kÔtànuyàtraþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
vanabhåmididÔkùayà èamepsurnaradevànumato vahiþ pratasthe || 5.2
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
navarukmakhalãnakiükiõãkaü pracalaccàmaracàruhemabhàüóam | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
abhiruhya sa kaüñhakaü sadaèvaü prayayau ketumiva drumàbjaketuþ || 5.3
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
sa nikÔùñataràü vanàütabhåmiü vanalobhàcca yayau mahãguõecchuþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
salilormivikàrasãramàrgàü vasudhàü caiva dadarèa kÔùyamàõàm || 5.4
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
halabhinnavikãrõaèaùpadarbhàü hatasåkùmakrimikàüóajaütukãrõàm | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
samavekùya rasàü tathàvidhàü tàü svajanasyeva badhe bhÔèaü èuèoca || 5.5
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
kÔùataþ puruùàüèca vãkùamàõaþ pavanàrkàüèurajovibhinnavarõàn | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
vahanaklamaviklavàüèca dhuryàn paramàryaþ paramàü kÔpàü cakàra || 5.6
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
avatãrya tatasturaügapÔùñhàcchanakairgàü vyacarat èucà parãtaþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
jagato jananavyayaü vicinvan kÔpaõaü khalvidamityuvàca càrttaþ || 5.7
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
manasà ca viviktatàmabhãpsuþ suhÔdastànanuyàyino nivàrya | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
abhitàralacàruparõavatyà vijane målamupeyivàn sa jaübvàþ || 5.8
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
niùasàda ca patrakhoravatyàü bhuvi vaidåryanikàèaèàdvalàyàm | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
jagataþ prabhavavyayau viciütya manasaèca sthitimàrgamàlalaübe || 5.9
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
samavàptamanaþ sthitièca sadyo viùayecchàdibhiràdhibhièca muktaþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
savitarkavicàramàpa èàütaü prathamaü dhyànamanàèravaprakàram || 5.10
Buddha-carita
45
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
adhigamya tato vivekajaü tu paramaprãtisukhaü [manaþ]1 samàdhim | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
idameva tataþ paraü pradadhyau manasà lokagatiü nièamya samyak || 5.11
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
kÔpaõaü vata yajjanaþ svayaü sannaraso vyàdhijaràvinàèadharmaþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
jarayàrditamàturaü mÔtaü và paramajÿo vijugupsate madàüdhaþ || 5.12
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
iha cedahamãdÔèaþ svayaü san vijugupseya paraü tathàsvabhàvam | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
na bhavetsadÔèaü hi tatkùamaü và paramaü dharmamimaü vijànato me || 5.13
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
iti tasya vipaèyato yathàvajjagato vyàdhijaràvipattidoùàn | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
balayauvanajãvitapravÔttau vijagàmàtmagato madaþ kùaõena || 5.14
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
na jaharùa na càpi cànutepe vicikitsàü na yayau na taüdrinidre | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
na ca kàmaguõeùu saüraraüje na ca didveùa paraü na càvamene || 5.15
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
iti buddhiriyaü ca nãrajaskà vavÔdhe tasya mahàtmano vièuddhà | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
puruùairaparairadÔèyamànaþ puruùaècopasasarpa bhikùuveèaþ || 5.16
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
naradevasutastamabhyapÔcchadvada ko 'sãti èaèaüsa so 'tha tasmai | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
sa ca puügava janmamÔtyubhãtaþ èramaõaþ pravrajito 'smi mokùahetoþ || 5.17
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
jagati kùayadharmake mumukùurmÔgaye 'haü èivamakùayaü padaü tat | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
ajano 'nyajanairatulyabuddhirviùayebhyo vinivÔttaràgadoùaþ || 5.18
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
nivasan kvacideva vÔkùamåle vijane vàyatane girau vane và | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
vicaràmyaparigraho niràèaþ paramàrthàya yathopapannabhikùuþ || 5.19
1 The metre is defective in Cowell's version here, as he mentions in a footnote. Johnson's
reading of manaþ here fills the lacuna.
Buddha-carita
46
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
iti paèyata eva ràjasånoridamuktvà sa nabhaþ samutpapàta | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
sa hi tadvapuranyabuddhidarèã smÔtaye tasya sameyivàn divaukàþ || 5.20
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
gaganaü khagavadgate ca tasmin nÔvaraþ saüjahÔùe visismiye ca | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
upalabhya tataèca dharmasaüjÿàmabhiniryàõavidhau matiü cakàra || 5.21
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
tata iüdrasamo jiteüdriyaèca pravivikùuþ paramàèvamàruroha | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
parivartya janaü tvavekùamàõastata evàbhimataü vanaü na bheje || 5.22
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
sa jaràmaraõakùayaü cikãrùurvanavàsàya matiü smÔtau nidhàya | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
praviveèa punaþ puraü na kàmàdvanabhåmeriva maüóalaü dvipeüdraþ || 5.23
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
sukhità vata nirvÔtà ca sà strã patirãdÔktvamivàyatàkùa yasyàþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
iti taü samudãkùya ràjakanyà pravièaütaü pathi sàüjalirjagàda || 5.24
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
atha ghoùamimaü mahàbhraghoùaþ parièuèràva èamaü paraü ca lebhe | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
èrutavàüèca hi nirvÔteti èabdaü parinirvàõavidhau matiü cakàra || 5.25
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
atha kàücanaèailaèÔügavarùmà gajamegharùabhabàhunisvanàkùaþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
kùayamakùayadharmajàtaràgaþ èaèisiühànanavikramaþ prapede || 5.26
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
mÔgaràjagatistato 'bhyagacchannÔpatiü maütrigaõairupàsyamànam | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
samitau marutàmiva jvalaütaü maghavaütaü tridive sanatkumàraþ || 5.27
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
praõipatya ca sàüjalirbabhàùe dièa mahyaü naradeva sàdhvanujÿàm | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
parivivrajiùàmi mokùahetorniyato hyasya janasya viprayogaþ || 5.28
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
iti tasya vaco nièamya ràjà kariõevàbhihato drumaècacàla | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
kamalapratime 'üjalau gÔhãtvà vacanaü cedamuvàca vàùpakaüñhaþ || 5.29
Buddha-carita
47
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
pratisaühara tàta buddhimetàü na hi kàlastava dharmasaüèrayasya | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
vayasi prathame matau calàyàü bahudoùàü hi vadaüti dharmacaryàm || 5.30
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
viùayeùu kutåhaleüdriyasya vratakhedeùvasamarthaniècayasya | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
taruõasya manaècalatyaraõyàdanabhijÿasya vièeùato 'vivekam || 5.31
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
mama tu priyadharma dharmakàlastvayi lakùmãmavasÔjya lakùyabhåte | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
sthiravikrama vikrameõa dharmastava hitvà tu guruü bhavedadharmaþ || 5.32
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
tadimaü vyavasàyamutsÔja tvaü bhava tàvannirato gÔhasthadharme | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
puruùasya vayaþsukhàni bhuktvà ramaõãyo hi tapovanapraveèaþ || 5.33
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
iti vàkyamidaü nièamya ràjÿaþ kalaviükasvara uttaraü babhàùe | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
yadi me pratibhåècaturùu ràjan bhavasi tvaü na tapovanaü èrayiùye || 5.34
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
na bhavenmaraõàya jãvitaü me viharetsvàsthyamidaü ca me na rogaþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
na ca yauvanamàkùipejjarà me na ca saüpattimapàharedvipattiþ || 5.35
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
iti durlabhamarthamåcivàüsaü tanayaü vàkyamuvàca èàkyaràjaþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
tyaja buddhimatimàü gatipravÔttàmavahàsyo 'timanorathakramaèca || 5.36
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
atha merugururguruü babhàùe yadi nàsti krama eùa nàsti vàryaþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
èaraõàjjvalanena dahyamànànna hi niècikramiùuü kùamaü grahãtum || 5.37
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
jagataèca yathà dhruvo viyogo na tu dharmàya varaü tvayaü viyogaþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
avaèaü nanu viprayojayenmàmakÔtasvàrthamatÔptameva mÔtyuþ || 5.38
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
iti bhåmipatirnièamya tasya vyavasàyaü tanayasya nirmumukùoþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
abhidhàya na yàsyatãti bhåyo vidadhe rakùaõamuttamàüèca kàmàn || 5.39
Buddha-carita
48
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
sacivaistu nidarèito yathàvadbahumànàt praõayàcca èàstrapårvam | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
guruõà ca nivàrito 'èrupàtaiþ praviveèàvasathaü tataþ sa èocan || 5.40
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
calakuõdalacuübitànanàbhirghananièvàsavikaüpitastanãbhiþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
vanitàbhiradhãralocanàbhirmÔgaèàvàbhirivàbhyudãkùyamàõaþ || 5.41
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
sa hi kàücanaparvatàvadàto hÔdayonmàdakaro varàüganànàm | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
èravanàügavilocanàtmabhàvàn vacanasparèavapurguõairjahàra || 5.42
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
vigate divase tato vimànaü vapuùà sårya iva pradãpyamànaþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
timiraü vijighàüsuràtmabhàsà ravirudyanniva merumàruroha || 5.43
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
kanakojjvaladãptadãpavÔkùaü varakàlàgurudhåpapårõagarbham | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
adhiruhya sa vajrabhakticitraü pravaraü kàücanamàsanaü siùeve || 5.44
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
tata uttamamuttamàèca nàryo nièi tåryairupatasthuriüdrakalpam | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
himavacchirasãva caüdragaure draviõeüdràtmajamapsarogaõaughàþ || 5.45
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
paramairapi divyatåryakalpaiþ sa tu tairnaiva ratiü yayau na harùam | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
paramàrthasukhàya tasya sàdhorabhiniècikramiùà yato na reme || 5.46
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
atha tatra suraistapovariùñhairakaniùñhairvyavasàyamasya buddhvà | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
yugapatpramadàjanasya nidrà vihitàsãdvikÔtàèca gàtraceùñàþ || 5.47
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
abhavacchayità hi tatra kàcidviniveèya pracale kare kapolam | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
dayitàmapi rukmapattracitràü kupitevàükagatàü vihàya vãõàm || 5.48
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
vibabhau karalagnaveõuranyà stanavisrastasitàüèukà èayànà | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
Ôjuùañpadapaüktijuùñapadmà jalaphenaprahasattañà nadãva || 5.49
Buddha-carita
49
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
navapuùkaragarbhakomalàbhyàü tapanãyojjvalasaügatàügadàbhyàm | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
svapiti sma tathà purà bhujàbhyàü parirabhya priyavanmÔdaügameva || 5.50
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
navahàñakabhåùaõàstathànyà vasanaü pãtamanuttamaü vasànàþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
avaèà vata nidrayà nipeturgajabhagnà iva karõikàraèàkhàþ || 5.51
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
avalaübya gavàkùapàrèvamanyà èayità càpavibhugnagàtrayaùñiþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
viraràja vilaübicàruhàrà racità toraõaèàlabhaüjikeva || 5.52
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
maõikuüóaladaùñapatralekhaü mukhapadmaü vinataü tathàparasyàþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
èatapatramivàrdhacakranàóaü sthitakàraüóavaghaññitaü cakàèe || 5.53
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
aparàþ èayità yathopaviùñàþ stanabhàrairavamanyamànagàtràþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
upaguhya parasparaü virejurbhujapàèaistapanãyapàrihàryaiþ || 5.54
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
mahatãü parivàdinãü ca kàcidvanitàliügya sakhãmiva prasuptà | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
vijughårõa calatsuvarõasåtràü vadanenàkulakarõikojjvalena || 5.55
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
paõavaü yuvatirbhujàüsadeèàdavavisraüsitacàrupàèamanyà | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
savilàsaratàütatàütamårvorvivare kàütamivàbhinãya èièye || 5.56
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
aparà na babhurnimãlitàkùyo vipulàkùyo 'pi èubhabhruvo 'pi satyaþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
pratisaükucitàraviüdakoèàþ savitaryastamite yathà nalinyaþ || 5.57
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
èithilàkulamårdhajà tathànyà jaghanasrastavibhåùaõàüèukàütà | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
aèayiùña vikãrõakaüñhasåtrà gajabhagnà pratipàtitàüganeva || 5.58
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
aparàstvavaèà hriyà viyuktà dhÔtimatyo 'pi vapurguõairupetàþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
vinièaèvasurulvaõaü èayànà vikÔtàkùiptabhujà jajÔübhire ca || 5.59
Buddha-carita
50
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
vyapaviddhavibhåùaõasrajo 'nyà visÔtàgraüthanavàsaso visaüjÿàþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
animãlitaèuklaniècalàkùyo na virejuþ èayità gatàsukalpàþ || 5.60
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
vivÔtàsyapuñà vivÔddhagàtrà prapatadvaktrajalà prakàèaguhyà | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
aparà madaghårõiteva èièye na babhàùe vikÔtaü vapuþ pupoùa || 5.61
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
iti sattvakulànuråparåpaü vividhaü sa pramadàjanaþ èayànaþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
sarasaþ sadÔèaü babhàra råpaü pavanàvarjitarugõapuùkarasya || 5.62
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
samavekùya tataèca tàþ èayànà vikÔtàstà yuvatãradhãraceùñàþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
guõavadvapuùo 'pi valgubhàso nÔpasånuþ sa vigarhayàü babhåva || 5.63
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
aèucirvikÔtaèca jãvaloke vanitànàmayamãdÔèaþ svabhàvaþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
vasanàbharaõaistu vaücyamànaþ puruùaþ strãviùayeùu ràgameti || 5.64
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
vimÔèedyadi yoùitàü manuùyaþ prakÔtiü svapnavikàramãdÔèaü ca | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
dhruvamatra na vardhayetpramàdaü guõasaükalpahatastu ràgameti || 5.65
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
iti tasya tadaütaraü viditvà nièi niècikramiùà samudbabhåva | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
avagamya manastato 'sya devairbhavanadvàramapàvÔtaü babhåva || 5.66
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
atha so 'vatatàra harmyapÔùñhàdyuvatãstàþ èayità vigarhamàõaþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
avatãrya tataèca nirvièaüko gÔhakakùyàü prathamaü vinirjagàma || 5.67
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
turagàvacaraü sa bodhayitvà javinaü chaüdakamitthamityuvàca | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
hayamànaya kaüthakaü tvaràvàn amÔtaü pràptumito 'dya me yiyàsà || 5.68
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
hÔdi yà mama tuùñiradya jàtà vyavasàyaèca yathà dhÔtau niviùñaþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
vijane 'pi ca nàthavànivàsmi dhruvamartho 'bhimukhaþ sa me ya iùñaþ || 5.69
Buddha-carita
51
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
hriyameva ca saünatiü ca hitvà èayità matpramukhe yathà yuvatyaþ | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
vivÔte ca yathà svayaü kapàñe niyataü yàtumanàmayàya kàlaþ || 5.70
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
pratigÔhya tataþ sa bharturàjÿàü viditàrtho 'pi nareüdraèàsanasya | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
manasãva pareõa codyamànasturagasyànayane matiü cakàra || 5.71
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
atha hemakhalãnapårõavaktraü laghuèayyàstaraõopagåóhapÔùñham | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
balasattvajavatvaropapannaü sa varàèvaü tamupàninàya bhartre || 5.72
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
pratatatrikapucchamålapàrùõiü nibhÔtaü hrasvatanåjapÔùñhakarõam | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
vinatonnatapÔùñhakukùipàrèvaü vipulaprothalalàñakañhyuraskam || 5.73
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
upaguhya sa taü vièàlavakùàþ kamalàbhena ca sàütvayan kareõa | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
madhuràkùarayà girà èaèàsa dhvajinãmadhyamiva praveùñukàmaþ || 5.74
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
bahuèaþ kalièatravo nirastàþ samare tvàmadhiruhya pàrthivena | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
ahamapyamÔtaü paraü yathàvatturagaèreùñha labheya tatkuruùva || 5.75
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
sulabhàþ khalu saüyuge sahàyà viùayàvàptasukhe dhanàrjane và | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
puruùasya tu durlabhàþ sahàyàþ patitasyàpadi dharmasaüèraye và || 5.76
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
iha caiva bhavaüti ye sahàyàþ kaluùe dharmaõi dharmasaüèraye và | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
avagacchati me yathàütaràtmà niyataü te 'pi janàstadaüèabhàjaþ || 5.77
ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Aupacchandasaka
tadidaü parigamya dharmayuktaü mama niryàõamato jagaddhitàya | ÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÜÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
turagottama vegavikramàbhyàü prayatasvàtmahite jagaddhite ca || 5.78
ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà
iti suhÔdamivànuèiùya kÔtye turagavaraü nÔvaro vanaü yiyàsuþ | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
sitamasitagatidyutirvapuùmàn raviriva èàradamabhramàruroha || 5.79
Buddha-carita
52
ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà
atha sa pariharannièãthacaüóaü parijanabodhakaraü dhvaniü sadaèvaþ | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
vigatahanuravaþ praèàütaheùaècakitavimuktapadakramà jagàma || 5.80
ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà
kanakavalayabhåùitaprakoùñhaiþ kamalanibhaiþ kamalàni ca pravidhya | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
avanatatanavastato 'sya yakùàècakitagaterdadhire khuràn karàgraiþ || 5.81
ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà
guruparighakapàñasaüvÔtà yà na sukhamapi dviradairapàvriyaüte | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
vrajati nÔpasute gatasvanàstàþ svayamabhavan vivÔtàþ puraþ pratolyaþ || 5.82
ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà
pitaramabhimukhaü sutaü ca bàlaü janamanuraktamanuttamàü ca lakùmãm | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
kÔtamatirapahàya nirvyapekùaþ pitÔnagaràt sa tato vinirjagàma || 5.83
ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà
atha sa vikacapaükajàyatàkùaþ puramavalokya nanàda siühanàdam | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
jananamaraõayoradÔùñapàro na punarahaü kapilàhvayaü praviùñà || 5.84
ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà
iti vacanamidaü nièamya tasya draviõapateþ pariùadgaõà nanaüduþ | 5.85 ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
pramuditamanasaèca devasaüghà vyavasitapàraõamàèaèaüsire 'smai ||
ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà
hutavahavapuùo divaukaso 'nye vyavasitamasya duùkaraü viditvà | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
akuruta tuhine pathi prakàèaü ghanavivarapraùÔtà iveüdupàdàþ || 5.86
ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà
harituragaturaügavatturaügaþ sa tu vicaran manasãva codyamànaþ | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
aruõaparuùabhàramaütarãkùaü sarasabahåni jagàma yojanàni || 5.87
iti èrãbuddhacarite mahàkàvye 'bhiniùkramaõo nàma paücamaþ sargaþ || 5 ||
Buddha-carita
53
Book VI [Chaüdakanivartanaü]
ÛÜÛÜÐÜÛÛÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ bhavipulà
tato muhårte 'bhyudite jagaccakùuùi bhàskare | ÜÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ navipulà
bhàrgavasyàèramapadaü sa dadarèa nÔõàü varaþ || 6.1
ÜÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ navipulà
suptavièvastahariõaü svasthasthitavihaügamam |
ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ pathyà øloka1
vièràüta iva yaddÔùñà kÔtàrtha iva càbhavat || 6.2
ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
sa vismayanivÔttyarthaü tapaþpåjàrthameva ca | ÜÜÛÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
svàü cànuvartitàü rakùannaèvapÔùñhàdavàtarat || 6.3
ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
avatãrya ca pasparèa nistãrõamiti vàjinam | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ
chaüdakaü càbravãt prãtaþ snàpayanniva cakùuùà || 6.4
ÛÜÜÜÐÛÛÛÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ navipulà
imaü tàrkùyopamajavaü turaügamanugacchatà | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
darèità saumya madbhaktirvikramaècàyamàtmanaþ || 6.5
ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ
sarvathàsmyanyakàryo 'pi gÔhãto bhavatà hÔdi | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
bhartÔsnehaèca yasyàyamãdÔèaþ èakta eva ca || 6.6
ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
asnigdho 'pi samartho 'sti niþsàmarthyo 'pi bhaktimàn | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
bhaktimàüscaiva èaktaèca durlabhastvadvidho bhuvi || 6.7
ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
tatprãto 'smi tavànena mahàbhàgena karmaõà | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ
dÔèyate mayi bhàvo 'yaü phalebhyo 'pi paràïmukhe || 6.8
ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
ko janasya phalasthasya na syàdabhimukho janaþ | ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ
janãbhavati bhåyiùñhaü svajano 'pi viparyaye || 6.9
1 The pathyà form of the metre should be presumed in the øloka verses unless otherwise
indicated.
Buddha-carita
54
ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
kulàrthaü dhàryate putraþ poùàrthaü sevyate pità | ÜÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ navipulà
àèayàèliùyati jagannàsti niùkàraõàsvatà || 6.10
ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ
kimuktvà bahu saükùepàtkÔtaü me sumahatpriyam | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
nivartasvàèvamàdàya saüpràpto 'smãpsitaü vanam || 6.11
ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ
ityuktvà sa mahàbàhuranuèaüsacikãrùayà | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
bhåùaõànyavamucyàsmai saütaptamanase dadau || 6.12
ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
mukuñoddãptakarmàõaü maõimàdàya bhàsvaram | ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
bruvan vàkyamidaü tasthau sàditya iva maüdaraþ || 6.13
ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ
anena maõinà chaüda praõamya bahuèo nÔpaþ | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
vijÿàpyo 'muktavièraübhaü saütàpavinivÔttaye || 6.14
ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ
jaràmaraõanàèàrthaü praviùño 'smi tapovanam | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ
na khalu svargatarùeõa nàsnehena na manyunà || 6.15
ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ
tadevamabhiniùkràütaü na màü èocitumarhasi | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
bhåtvàpi hi ciraü èleùaþ kàlena na bhaviùyati || 6.16
ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
dhruvo yasmàcca vièleùastasmànmokùàya me matiþ | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ
viprayogaþ kathaü na syàdbhåyo 'pi svajanàdibhiþ || 6.17
ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ
èokatyàgàya niùkràütaü na màü èocitumarhasi | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
èokahetuùu kàmeùu saktàþ èocyàstu ràgiõaþ || 6.18
ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
ayaü ca kila pårveùàmasmàkaü niècayaþ sthiraþ | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ
iti dàyàdabhåtena na èocyo 'smi pathà vrajan || 6.19
Buddha-carita
55
ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ
bhavaüti hyarthadàyàdàþ puruùasya viparyaye | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ
pÔthivyàü dharmadàyàdà durlabhàstu na saüti và || 6.20
ÛÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ navipulà
yadapi syàdasamaye yàto vanamasàviti | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
akàlo nàsti dharmasya jãvite caücale sati || 6.21
ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
tasmàdadyaiva me èreyaècetavyamiti niècayaþ | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
jãvite ko hi vièraübho mÔtyau pratyarthini sthite || 6.22
ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ
evamàdi tvayà saumya vijÿàpyo vasudhàdhipaþ | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
prayatethàstathà caiva yathà màü na smaredapi || 6.23
ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
api nairguõyamasmàkaü vàcyaü narapatau tvayà | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
nairguõyàttyajyate snehaþ snehatyàgànna èocyate || 6.24
ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
iti vàkyamidaü èrutvà chaüdaþ saütàpaviklavaþ | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ
vàùpagrathitayà vàcà pratyuvàca kÔtàüjaliþ || 6.25
ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
anena tava bhàvena bàüdhavàyàsadàyinà | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ
bhartaþ sãdati me ceto nadãpaüka iva dvipaþ || 6.26
ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
kasya notpàdayedvàùpaü niècayaste 'yamãdÔèaþ | ÛÜÛÜÐÛÛÛÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ navipulà
ayomaye 'pi hÔdaye kiü punaþ snehaviklave || 6.27
ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ
vimànaèayanàrhaü hi saukumàryamidaü kva ca | ÛÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ navipulà
kharadarbhàükuravatã tapovanamahã kva ca || 6.28
ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
èrutvà tu vyavasàyaü te yadaèvo 'yaü mayà hÔtaþ | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
balàtkàreõa tannàtha daivenaivàsmi kàritaþ || 6.29
Buddha-carita
56
ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ
kathaü hyàtmavaèo jànan vyavasàyamimaü tava | ÛÜÛÜÐÜÛÛÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ bhavipulà
upànayeyaü turagaü èokaü kapilavastunaþ || 6.30
ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
tannàrhasi mahàbàho vihàtuü putralàlasam | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
snigdhaü vÔddhaü ca ràjànaü saddharmamiva nàstikaþ || 6.31
ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
saüvardhanaparièràütàü dvitãyàü tàü ca màtaram | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ
deva nàrhasi vismartuü kÔtaghna iva satkriyàm || 6.32
ÜÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ navipulà
bàlaputràü guõavatãü kulaèlàghyàü pativratàm | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
devãmarhasi na tyaktuü klãvaþ pràptàmiva èriyam || 6.33
ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ
putraü yàèodharaü èlàghyaü yaèodharmabhÔtàü varaþ | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
bàlamarhasi na tyaktuü vyasanãvottamaü yaèaþ || 6.34
ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ
atha baüdhuü ca ràjyaü ca tyaktumeva kÔtà matiþ | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ
màü nàrhasi vibho tyaktuü tvatpàdau hi gatirmama || 6.35
ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
nàsmi yàtuü puraü èakto dahyamànena cetasà | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ
tvàmaraõye parityajya sumitra iva ràghavam || 6.36
ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ
kiü hi vakùyati ràjà màü tvadÔte nagaraü gatam | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
vakùyàmyucitadarèitvàtkiü tavàütaþpuràõi và || 6.37
ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
yadapyàtthàpi nairguõyaü vàcyaü narapatàviti | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ
kiü tadvakùyàmyabhåtaü te nirdoùasya muneriva || 6.38
ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
hÔdayena salajjena jihvayà sajjamànayà | ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
ahaü yadyapi và bråyàü kastacchraddhàtumarhati || 6.39
Buddha-carita
57
ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
yo hi caüdramasastaikùõya kathayecchraddadhãta và | ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
sa doùàüstava doùajÿa kathayecchraddadhãta và || 6.40
ÜÜÜÜÐÛÛÛÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ navipulà
sànukroèasya satataü nityaü karuõavedinaþ | ÜÜÜÜÐÛÛÛÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ navipulà
snigdhatyàgo na sadÔèo nivartasva prasãda me || 6.41
ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
iti èokàbhibhåtasya èrutvà chaüdasya bhàùitam | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ
svasthaþ paramayà dhÔtyà jagàda vadatàü varaþ || 6.42
ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
madviyogaü prati cchaüda saütàpastyajyatàmayam | ÜÜÜÜÐÛÛÛÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ navipulà
nànàbhàvo hi niyataü pÔthagjàtiùu dehiùu || 6.43
ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
svajanaü yadyapi snehànna tyajeyaü mumukùayà | ÜÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ navipulà
mÔtyuranyonyamavaèànasmàn saütyàjayiùyati || 6.44
ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ
mahatyà tÔùõayà duþkhairgarbheõàsmi yayà dhÔtaþ | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
tasyà niùphalayatnàyàþ kvàhaü màtuþ kva sà mama || 6.45
ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ
vàsavÔkùe samàgamya vigacchaüti yathàüóajàþ | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ
niyataü viprayogàütastathà bhåtasamàgamaþ || 6.46
ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ
sametya ca yathà bhåyo vyapayàüti valàhakàþ | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
saüyogo viprayogaèca tathà me pràõinàü mataþ || 6.47
ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ
yasmàdyàti ca loko 'yaü vipralabhya parasparam | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
mamatvaü na kùamaü tasmàtsvapnabhåte samàgame || 6.48
ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
sahajena viyujyaüte parõaràgeõa pàdapàþ | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ
anyenànyasya vièleùaþ kiü punarna bhaviùyati || 6.49
Buddha-carita
58
ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
tadevaü sati saütàpaü mà kàrùãþ saumya gamyatàm | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
laübate yadi tu sneho gatvàpi punaràvraja || 6.50
ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ
bråyàècàsmàsvanàkùepaü janaü kapilavastuni | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
tyajyatàü tadgataþ snehaþ èråyatàü càsya niècayaþ || 6.51
ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
kùiprameùyati và kÔtvà jaràmÔtyukùayaü kila | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
akÔtàrtho niràlaübo nidhanaü yàsyatãti và || 6.52
ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ
iti tasya vacaþ èrutvà kaüthakasturagottamaþ | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
jihvayà lilihe pàdau vàùpamuùõaü mumoca ca || 6.53
ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
jàlinà svastikàükena vakramadhyena pàõinà | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ
àmamarèa kumàrastaü babhàùe ca vayasyavat || 6.54
ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
muüca kaüthaka mà vàùpaü darèiteyaü sadaèvatà | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
mÔùyatàü saphalaþ èãghraü èramaste 'yaü bhaviùyati || 6.55
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Premà)
maõitsaruü chaüdakahastasaüsthaü tataþ sa dhãro nièitaü gÔhãtvà | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
koèàdasiü kàücanabhakticitraü vilàdivàèãviùamudbabarha || 6.56
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
niùkàsya taü cotpalapattranãlaü ciccheda citraü mukuñaü sakeèam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
vikãryamàõàüèukamaütarãkùe cikùepa cainaü sarasãva haüsam || 6.57
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màyà)
påjàbhilàùeõa ca bàhumànyàddivaukasastaü jagÔhuþ praviddham | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
yathàvadenaü divi devasaüghà divyairvièeùairmahayàü ca cakruþ || 6.58
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
muktvà tvalaükàrakalatravattàü èrãvipravàsaü èirasaèca kÔtvà | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
dÔùñvàüèukaü kàücanahaüsacitram vanyaü sa dhãro 'bhicakàükùa vàsaþ || 6.59
Buddha-carita
59
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti)
tato mÔgavyàdhavapurdivaukà bhàvaü viditvàsya vièuddhabhàvaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
kàùàyavastro 'bhiyayau samãpaü taü èàkyaràjaprabhavo 'bhyuvàca || 6.60
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà)
èivaü ca kàùàyamÔùidhvajaste na yujyate hiüsramidaü dhanuèca | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
tatsaumya yadyasti na saktiratra mahyaü prayacchedamidaü gÔhàõa || 6.61
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã)
vyàdho 'bravãtkàmada kàmamàràdanena vièvàsya mÔgàn nihatya | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
arthastu èakropama yadyanena haüta pratãcchànaya èuklametat || 6.62
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti)
pareõa harùeõa tataþ sa vanyaü jagràha vàso 'üèukamutsasarja | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
vyàdhastu divyaü vapureva bibhrat tacchuklamàdàya divaü jagàma || 6.63
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti)
tataþ kumàraèca sa càèvagopastasmiüstathà yàti visismiyàte | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
àraõyake vàsasi caiva bhåyastasminnakàrùñàü bahumànamàèu || 6.64
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
chaüdaü tataþ sàèrumukhaü visÔjya kàùàyasaüvidvÔtakãrtibhÔtsaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
yenàèramastena yayau mahàtmà saüdhyàbhrasaüvãta ivàdriràjaþ || 6.65
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
tatastathà bhartari ràjyaniþspÔhe tapovanaü yàti vivarõavàsasi | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
bhujau samutkùipya tataþ sa vàjibhÔdbhÔèaü vicukroèa papàta ca kùitau || 6.66
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
vilokya bhåyaèca ruroda sasvaraü hayaü bhujàbhyàmupaguhya kaüthakam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
tato niràèo vilapanmuhurmuhuryayau èarãreõa puraü na cetasà || 6.67
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
kvacitpradadhyau vilalàpa ca kvacit kvacitpracaskhàla papàta ca kvacit | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
ato vrajan bhaktivaèena duþkhitaècacàra bahvãravaèaþ pathi kriyàþ || 6.68
iti èrãbuddhacarite mahàkàvye chaüdakanivartanaü nàma ùaùñhaþ sargaþ || 6 ||
Buddha-carita
60
Book VII [Tapovanapraveèo]
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (ârdrà)
tato visÔjyàèrumukhaü rudaütaü chaüdaü vanacchaüdatayà niràsthaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
sarvàrthasiddho vapuùàbhibhåya tamàèramaü siddhamiva prapede || 7.1
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà)
sa ràjasånurmÔgaràjagàmã mÔgàjiraü tanmÔgavat praviùñaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
lakùmãviyukto 'pi èarãralakùmyà cakùåüùi sarvàèramiõàü jahàra || 7.2
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Haüsã)
sthità hi hastasthayugàstathaiva kautåhalàccakradharàþ sadàràþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
tamiüdrakalpaü dadÔèurna jagmurdhuryà ivàrdhàvanataiþ èirobhiþ || 7.3
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
vipràèca gatvà bahiridhmahetoþ pràptàþ samitpuùpapavitrahastàþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
tapaþpradhànàþ kÔtabuddhayo 'pi taü draùñumãyurna mañhànabhãyuþ || 7.4
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà)
hÔùñàèca kekà mumucurmayårà dÔùñvàübudaü nãlamivonnamaütam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
èaùpàõi hitvàbhimukhàèca tasthurmÔgàècalàkùà mÔgacàriõaèca || 7.5
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Buddhi)
dÔùñvà tamikùvàkukulapradãpaü jvalaütamudyaütamivàüèumaütam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
kÔte 'pi dohe janitapramodàþ prasusruvurhomaduhaèca gàvaþ || 7.6
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
kaècidvasånàmayamaùñamaþ syàtsyàdaèvinoranyataraècyuto 'tra | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
ucceruruccairiti tatra vàcastaddarèanàdvismayajà munãnàm || 7.7
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà)
lekharùabhasyeva vapurdvitãyaü dhàmeva lokasya caràcarasya | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
sa dyotayàmàsa vanaü hi kÔtsnaü yadÔcchayà sårya ivàvatãrõaþ || 7.8
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (ârdrà)
tataþ sa tairàèramibhiryathàvadabhyarcitaècopanimaütritaèca | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
pratyarcayàü dharmabhÔto babhåva svareõa bhàdràübudharopamena || 7.9
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Ràmà)
kãrõaü tataþ puõyakÔtà janena svargàbhikàmena vimokùakàmaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
tamàèramaü so 'nucacàra dhãrastapàüsi citràõi nirãkùamàõaþ || 7.10
Buddha-carita
61
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Chàyà)
tapovikàràüèca nirãkùya saumyastapovane tatra tapodhanànàm | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
tapasvinaü kaücidanuvrajaütaü tattvaü vijijÿàsuridaü babhàùe || 7.11
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
tatpårvamadyàèramadarèanaü me yasmàdimaü dharmavidhiü na jàne | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
tasmàdbhavànarhati bhàùituü me yo niècayo yaü prati vaþ pravÔttaþ || 7.12
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (»ddhi)
tato dvijàtiþ sa tapovihàraþ èàkyarùabhàyarùabhavikramàya | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
kramena tasmai kathayàücakàra tapovièeùaü tapasaþ phalaü ca || 7.13
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
agràmyamannaü salilapraråóhaü parõàni toyaü phalamålameva | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
yathàgamaü vÔttiriyaü munãnàü bhinnàstu te te tapasàü vikalpàþ || 7.14
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã)
uüchena jãvaüti khagà ivànye tÔõàni kecinmÔgavaccaraüti | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
kecidbhujaügaiþ saha vartayaüti valmãkabhåtà iva màrutena || 7.15
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
aèmaprayatnàrjitavÔttayo 'nye kecitsvadaütàpahatànnabhakùàþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
kÔtvà paràrthaü èrapaõaü tathànye kurvaüti kàryaü yadi èeùamasti || 7.16
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà)
kecijjalaklinnajañàkalàpà dviþ pàvakaü juhvati maütrapårvam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
mãnaiþ samaü kecidapo vigàhya vasaüti kårmollikhitaiþ èarãraiþ || 7.17
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã)
evaüvidhaiþ kàlacitaistapobhiþ parairdivaü yàütyaparairnÔlokam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
duþkhena màrgeõa sukhaü kùiyaüti duþkhaü hi dharmasya vadaüti målam ||
7.18
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Ràmà)
ityevamàdi dvipadeüdravatsaþ èrutvà vacastasya tapodhanasya | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
adÔùñatattvo 'pi na saütutoùa èanairidaü càtmagataü jagàda || 7.19
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
duþkhàtmakaü naikavidhaü tapaèca svargapradhànaü tapasaþ phalaü ca | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
lokàèca sarve pariõàmavaütaþ svalpe èramaþ khalvayamàèramàõàm || 7.20
Buddha-carita
62
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (ârdrà)
èriyaü ca baüdhån viùayàüèca hitvà ye svargahetau niyamaü caraüti | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
te viprayuktàþ khalu gaütukàmà mahattaraü svaü vanameva bhåyaþ || 7.21
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã)
kàyaklamairyaèca tapo 'bhidhànaiþ pravÔttimàkàükùati kàmahetoþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
saüsàradoùànaparãkùamàõo duþkhena so 'nvicchati duþkhameva || 7.22
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
tràsaèca nityaü maraõàtprajànàü yatnena cecchaüti punaþ prasåtim | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
satyàü pravÔttau niyataèca mÔtyustatraiva magno yata eva bhãtaþ || 7.23
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (»ddhi)
ihàrthameke pravièaüti khedaü svargàrthamanye èramamàpnuvaüti | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
sukhàrthamàèàkÔpaõo 'kÔtàrthaþ patatyanarthe khalu jãvalokaþ || 7.24
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti)
na khalvayaü garhita eva yatno yo hãnamutsÔjya vièeùagàmã | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
pràjÿaiþ samànena parièrameõa kàryaü tu tadyatra punarna kàryam || 7.25
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà)
èarãrapãóà tu yadãha dharmaþ sukhaü èarãrasya bhavatyadharmaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
dharmeõa càpnoti sukhaü paratra tasmàdadharmaü phalatãha dharmaþ || 7.26
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà)
yataþ èarãraü manaso vaèena pravartate vàpi nivartate và | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
yukto damaècetasa eva tasmàccittàdÔte kàùñhasamaü èarãram || 7.27
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
àhàraèuddhyà yadi puõyamiùñaü tasmànmÔgàõàmapi puõyamasti | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
ye càpi bàhyàþ puruùàþ phalebhyo bhàgyàparàdhena paràïmukhatvàt || 7.28
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màyà)
duþkhe 'bhisaüdhistvatha puõyahetuþ sukhe 'pi kàryo nanu so 'bhisaüdhiþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
atha pramàõaü na sukhe 'bhisaüdhirduþkhe pramàõaü nanu nàbhisaüdhiþ ||
7.29
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (»ddhi)
tathaiva ye karmavièuddhihetoþ spÔèaütyapastãrthamiti pravÔttàþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
tatràpi toùo hÔdi kevalo 'yaü na pàvayiùyaüti hi pàpamàpaþ || 7.30
Buddha-carita
63
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
spÔùñaü hi yadyadguõavadbhiraübhastattatpÔthivyàü yadi tãrthamiùñam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
tasmàdguõàneva paraimi tãrthamàpastu niþsaüèayamàpa eva || 7.31
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Upendravajrà)
iti sma tattadbahuyuktiyuktaü jagàda càstaü ca yayau vivasvàn | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
tato havirdhåmavivarõavÔkùaü tapaþpraèàütaü sa vanaü viveèa || 7.32
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã)
abhyuddhÔtaprajvalitàgnihotraü kÔtàbhiùekarùijanàvakãrõam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
jàpyasvanàkåjitadevakoùñhaü dharmasya karmàütamiva pravÔttam || 7.33
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã)
kàècinnièàstatra nièàkaràbhaþ parãkùamàõaèca tapàüsyuvàsa | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
sarvaü parikùepya tapaèca matvà tasmàttapaþkùetratalàjjagàma || 7.34
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà)
anvavrajannàèramiõastatastaü tadråpamàhàtmyagatairmanobhiþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
deèàdanàryairabhibhåyamànànmahàrùayo dharmamivàpayàütam || 7.35
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Chàyà)
tato jañàvalkalacãrakhelàüstapodhanàüècaiva sa tàndadarèa | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
tapàüsi caiùàmanubudhyamànastasthau èive èrãmati màrgavÔkùe || 7.36
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Premà)
athopasÔtyàèramavàsinastaü manuùyavaryaü parivàrya tasthuþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
vÔddhaèca teùàü bahumànapårvaü kalena sàmnà giramityuvàca || 7.37
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà)
tvayyàgate pårõa ivàèramo 'bhåtsaüpadyate èånya iva prayàte | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
tasmàdimaü nàrhasi tàta hàtuü jijãviùordehamiveùñamàyuþ || 7.38
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
brahmarùiràjarùisurarùijuùñaþ puõyaþ samãpe himavàn hi èailaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
tapàüsi tànyeva tapodhanànàü yatsaünikarùàdbahulãbhavaüti || 7.39
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
tãrthàni puõyànyabhitastathaiva sopànabhåtàni nabhastalasya | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
juùñàni dharmàtmabhiràtmavadbhirdevarùibhiècaiva mahàrùibhièca || 7.40
Buddha-carita
64
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (»ddhi)
itaèca bhåyaþ kùamamuttaraiva diksevituü dharmavièeùahetoþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
na hi kùamaü dakùiõato budhena padaü bhavedekamapi prayàtum || 7.41
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti)
tapovane 'sminnatha niùkriyo và saükãrõadharmà patito 'èucirvà | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
dÔùñastvayà yena na te vivatsà tadbråhi yàvadrucito 'stu vàsaþ || 7.42
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (»ddhi)
ime hi vàüchaüti tapaþsahàyaü taponidhànapratimaü bhavaütam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
vàsastvayà hãüdrasamena sàrdhaü vÔhaspaterabhyudayàvahaþ syàt || 7.43
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màyà)
ityevamukte sa tapasvimadhye tapasvimukhyena manãùimukhyaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
bhavapraõàèàya kÔtapratijÿaþ svaü bhàvamaütargatamàcacakùe || 7.44
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
Ôjvàtmanàü dharmabhÔtàü munãnàmiùñàtithitvàtsvajanopamànam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
evaüvidhairmàü prati bhàvajàtaiþ prãtiþ paràtmà janitaèca màrgaþ || 7.45
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màyà)
snigdhàbhiràbhirhÔdayaügamàbhiþ samàsataþ snàta ivàsmi vàgbhiþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
ratièca me dharmanavagrahasya vispaüdità saüprati bhåya eva || 7.46
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bhadrà)
evaü pravÔttàn bhavataþ èaraõyànatãva saüdarèitapakùapàtàn | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
yàsyàmi hitveti mamàpi duþkhaü yathaiva baüdhåüstyajatastathaiva || 7.47
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã)
svargàya yuùmàkamayaü tu dharmo mamàbhilàùastvapunarbhavàya | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
asmin vane yena na me vivatsà bhinnaþ pravÔttyà hi nivÔttidharmaþ || 7.48
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã)
tannàratirme na paràpacàro vanàdito yena parivrajàmi | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
dharme sthitàþ pårvayugànuråpe sarve bhavaüto hi mahàrùikalpàþ || 7.49
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (ârdrà)
tato vacaþ sånÔtamarthavacca suèlakùõamojasvi ca garvitaü ca | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
èrutvà kumàrasya tapasvinaste vièeùayuktaü bahumànamãyuþ || 7.50
Buddha-carita
65
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
kaèciddvijastatra tu bhasmaèàyã pràüèuþ èikhã dàravacãravàsàþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
àpiügalàkùastanudãrghaghoõaþ kuüóodahasto giramityuvàca || 7.51
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
dhãmannudàraþ khalu niècayaste yastvaü yuvà janmani dÔùñadoùaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
svargàpavargau hi vicàrya samyagyasyàpavarge matirasti so 'sti || 7.52
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
yajÿaistapobhirniyamaièca taistaiþ svargaü yiyàsaüti hi ràgavaütaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
ràgeõa sàrdhaü ripuõeva yuddhvà mokùaü parãpsaüti tu sattvavaütaþ || 7.53
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
tadbuddhireùà yadi niècità te tårõaü bhavàn gacchatu viüdhyakoùñham | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
asau munistatra vasatyaràóo yo naiùñhike èreyasi labdhacakùuþ || 7.54
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
tasmàdbhavàÿchroùyati tattvamàrgaü satyàü rucau saüpratipatsyate ca | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
yathà tu paèyàmi matistavaiùà tasyàpi yàsyatyavadhåya buddhim || 7.55
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
puùñàèvaghoõaü vipulàyatàkùaü tàmràdharoùñhaü sitatãkùõadaüùñram | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
idaü hi vaktraü tanuraktajihvaü jÿeyàrõavaü pàsyati kÔtsnameva || 7.56
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
gaübhãratà yà bhavatastvagàdhà yà dãptatà yàni ca lakùaõàni | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
àcàryakaü pràpsyasi tatpÔthivyàü yannarùibhiþ pårvayuge 'pyavàptam || 7.57
ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Aparavaktra
paramamiti tato nÔpàtmajastamÔùijanaü pratinaüdya niryayau | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
vidhivadanuvidhàya te 'pi taü pravivièuràèramiõastapovanam || 7.58
iti èrãbuddhacarite mahàkàvye tapovanapraveèo nàma saptamaþ sargaþ || 7 ||
Buddha-carita
66
Book VIII [Aütaþpuravilàpo]
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
tatasturaügàvacaraþ sa durmanàstathà vanaü bhartari nirmame gate | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
cakàra yatnaü pathi èokavigrahe tathàpi caivàèru na tasya cikùipe || 8.1
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
yamekaràtreõa tu bharturàjÿayà jagàma màrgaü saha tena vàjinà | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
iyàya bharturvirahaü viciütayaüstameva paüthànamahobhiraùñabhiþ || 8.2
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
hayaèca saujasvi cacàra kaüthakastatàma bhàvena babhåva nirmadaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
alaükÔtaècàpi tathaiva bhåùaõairabhådgataèrãriva tena varjitaþ || 8.3
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
nivÔtya caivàbhimukhastapovanaü bhÔèaü jiheùe karuõaü muhurmuhuþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
kùudhànvito 'pyadhvani èaùpamaübu và yathà purà nàbhinanaüda nàdade || 8.4
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
tato vihãnaü kapilàhvayaü puraü mahàtmanà tena jagaddhitàtmanà | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
krameõa tau èånyamivopajagmaturdivàkareõeva vinàkÔtaü nabhaþ || 8.5
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
sapuüóarãkairapi èobhitaü jalairalaükÔtaü puùpadharairnagairapi | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
tadeva tasyopavanaü vanopamaü gatapraharùairna raràja nàgaraiþ || 8.6
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
tato bhramadbhirdièi dãnamànasairanujjvalairvàùpahatekùaõairnaraiþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
nivàryamàõàviva tàvubhau puraü èanairajaþsnàtamivàbhijagmatuþ || 8.7
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
nièamya ca srastaèarãragàminau vinàgatau èàkyakularùabheõa tau | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
mumoca vàùpaü pathi nàgaro janaþ purà rathe dàèaratherivàgate || 8.8
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
atha bruvaütaþ samupetamanyavo janàþ pathi cchaüdakamàgatàèravaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
kva ràjaputraþ kularàùñravardhano hÔtastvayàsàviti pÔùñhato 'nvayuþ || 8.9
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
tataþ sa tàn bhaktimato 'bravãjjanànnareüdraputraü na parityajàmyaham | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
rudannahaü tena tu nirjane vane gÔhasthaveèaèca visarjitàviti || 8.10
Buddha-carita
67
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
idaü vacastasya nièamya te janàþ suduùkaraü khalviti niècayaü yayuþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
patadvijahruþ salilaü na netrajaü mano niniüduèca phalàrthamàtmanaþ || 8.11
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
athocuradyaiva vièàma tadvanaü gataþ sa yatra dviparàjavikramaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
jijãviùà nàsti hi tena no vinà yatheüdriyàõàü vigame èarãriõàm || 8.12
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
idaü puraü tena vivarjitaü vanaü vanaü ca tattena samanvitaü puram | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
na èobhate tena hi no vinà puraü marutvatà vÔtravadhe yathà divam || 8.13
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
punaþ kumàro vinivÔtta ityathau gavàkùamàlàþ pratipedire 'üganàþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
viviktapÔùñhaü ca nièamya vàjinaü punargavàkùàõi pidhàya cukruèuþ || 8.14
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
praviùñadãkùastu sutopalabdhaye vratena èokena ca khinnamànasaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
jajàpa devàyatane naràdhipaècakàra tàstàèca yathàèrayàþ kriyàþ || 8.15
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
tataþ sa vàùpapratipårõalocanasturaügamàdàya turaügamànasaþ | 8.16 ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
viveèa èokàbhihato nÔpàlayaü kùayaü vinãte ripuõeva bhartari ||
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
vigàhamànaèca nareüdramaüdiraü vilokayannaèruvahena cakùuùà | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
svareõa puùñena ruràva kaüthako janàya duþkhaü prativedayanniva || 8.17
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
tataþ khagàèca kùayamadhyagocaràþ samãpabaddhàsturagàèca satkÔtàþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
hayasya tasya pratisasvanuþ svanaü nareüdrasånorupayànaèaükitàþ || 8.18
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
janàèca harùàtièayena vaücità janàdhipàütaþpurasaünikarùagàþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
yathà hayaþ kaüthaka eùa heùate dhruvaü kumàro vièatãti menire || 8.19
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
atipraharùàdatha èokamårchitàþ kumàrasaüdarèanalolalocanàþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
gÔhàdviniècakramuràèayà striyaþ èaratpayodàdiva vidyutaècalàþ || 8.20
Buddha-carita
68
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
vilaübaveèyo malinàüèukàübarà niraüjanairvàùpahatekùaõairmukhaiþ |
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha1
striyo na rejurmÔjayà vinàkÔtà divãva tàrà rajanãkùayàruõàþ || 8.21
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
araktatàmraiècaraõairanåpurairakuüóalairàrjavakarõikairmukhaiþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
svabhàvapãnairjaghanairamekhalairahàrayoktrairmuùitairiva stanaiþ || 8.22
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
nirãkùità vàùpaparãtalocanaü niràèrayaü chaüdakamaèvameva ca | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
vivarõavaktrà rurudurvaràüganà vanàütare gàva ivarùabhojjhitàþ || 8.23
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
tataþ savàùpà mahiùã mahãpateþ pranaùñavatsà mahiùãva vatsalà | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
pragÔhya bàhå nipapàta gautamã vilolaparõà kadalãva kàücanã || 8.24
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
hatatviùo 'nyàþ èithilàtmabàhavaþ striyo viùàdena vicetanà iva | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
na cukruèurnàèru jahurna èaèvasurna cetanà ullikhità iva sthitàþ || 8.25
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
adhãramanyàþ patièokamårchità vilocanaprasravaõairmukhaiþ striyaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
siùiücire proùitacaüdanàn stanàn dharàdharaþ prasravaõairivopalàn || 8.26
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
mukhaièca tàsàü nayanàübutàóitaiþ raràja tadràjaniveèanaü tadà | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
navàübukàle 'übudavÔùñitàóitaiþ sravajjalaistàmarasairyathà saraþ || 8.27
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
suvÔttapãnàügulibhirniraütarairabhåùaõairgåóhaèirairvaràüganàþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
uràüsi jaghnuþ kamalopamaiþ karaiþ svapallavairvàtacalà latà iva || 8.28
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
karaprahàrapracalaièca tà babhuryathàpi nàryaþ sahitonnataiþ stanaiþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
vanànilàghårõitapadmakaüpitaiþ rathàüganàmnàü mithunairivàpagàþ || 8.29
1 Cowell's edition reads: kÔùõà vivarõàüjanayà vinàkÔtà, which would give a short syllable in
the opening of line c, against Aèvaghoùa'a normal prosody.
Buddha-carita
69
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
yathà ca vakùàüsi karairapãóayaüstathaiva vakùobhirapãóayan karàn | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
akàrayaüstatra parasparaü vyathàþ karàgravakùàüsyabalà dayàlasàþ || 8.30
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
tatastu roùapraviraktalocanà viùàdasaübaüdhakaùàyagadgadam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
uvàca niþèvàsacalatpayodharà vigàdhaèokàèrudharà yaèodharà || 8.31
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
nièi prasuptàmavaèàü vihàya màü gataþ kva sa cchaüdaka manmanorathaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
upàgate ca tvayi kaüthake ca me samaü gateùu triùu kaüpate manaþ || 8.32
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
anàryamasnidghamamitrakarma me nÔèaüsa kÔtvà kimihàdya rodiùi | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
niyaccha vàùpaü bhava tuùñamànaso na saüvadatyaèru ca tacca karma te || 8.33
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
priyeõa vaèyena hitena sàdhunà tvayà sahàyena yathàrthakàriõà | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
gato 'ryaputro hyapunarnivÔttaye ramasva diùñyà saphalaþ èramastava || 8.34
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
varaü manuùyasya vicakùaõo ripurna mitramapràjÿamayogapeèalam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
suhÔdbruveõa hyavipaècità tvayà kÔtaþ kulasyàsya mahànupaplavaþ || 8.35
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
imà hi èocyà vyavamuktabhåùaõàþ prasaktavàùpàvilaraktalocanàþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
sthite 'pi patyau himavanmahãsame pranaùñaèobhà vidhavà iva striyaþ || 8.36
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
imàèca vikùiptaviñaükabàhavaþ prasaktapàràvatadãrghanisvanàþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
vinàkÔtàstena sahaiva rodhanairbhÔèaü rudaütãva vimànapaüktayaþ || 8.37
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
anarthakàmo 'sya janasya sarvathà turaügamo 'pi dhruvameùa kaüthakaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
jahàra sarvasvamitastathà hi me jane prasupte nièi ratnacauravat || 8.38
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
yadà samarthaþ khalu soóhumàgatàniùuprahàrànapi kiü punaþ kaèàþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
gataþ kaèàpàtabhayàt kathaü tvayaü èriyaü gÔhãtvà hÔdayaü ca me samam ||
8.39
Buddha-carita
70
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
anàryakarmà bhÔèamadya heùate nareüdradhiùõyaü pratipårayanniva | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
yadà tu nirvàhayati sma me priyaü tadà hi måkasturagàdhamo 'bhavat || 8.40
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
yadi hyaheùiùyata bodhayaÿjanaü khuraiþ kùitau vàpyakariùyata dhvanim | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
hanusvanaü vàjanayiùyaduttamaü na càbhaviùyanmama duþkhamãdÔèam || 8.41
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
itãha devyàþ paridevitàèrayaü nièamya vàùpagrathitàkùaraü vacaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
adhomukhaþ sàèrukalaþ kÔtàüjaliþ èanairidaü chaüdaka uttaraü jagau || 8.42
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
vigarhituü nàrhasi devi kaüthakaü na càpi roùaü mayi kartumarhasi | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
anàgasau svaþ samavehi sarvaèo gato nÔdevaþ sa hi devi devavat || 8.43
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
ahaü hi jànannapi ràjaèàsanaü balàtkÔtaþ kairapi daivatairiva | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
upànayaü tårõamimaü turaügamaü tathànvagacchaü vigataèramo 'dhvani ||
8.44
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
vrajannayaü vàjivaro 'pi nàspÔèanmahãü khuràgrairvidhÔtairivàütarà | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
tathaiva daivàdiva saüyatànano hanusvanaü nàkÔta nàpyaheùata || 8.45
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
yadà vahirgacchati pàrthivàtmajastadàbhavaddvàramapàvÔtaü svayam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
tamaèca naièaü raviõeva pàñitaü tato 'pi daivo vidhireùa gÔhyatàm || 8.46
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
yadàpramatto 'pi nareüdraèàsanàdgÔhe pure caiva sahasraèo janaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
tadà sa nàbudhyata nidrayà hÔtastato 'pi daivo vidhireùa gÔhyatàm || 8.47
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
yataèca vàso vanavàsasaümataü visÔùñamasmai samaye divaukasà | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
divi praviddhaü mukuñaü ca taddhÔtaü tato 'pi daivo vidhireùa gÔhyatàm || 8.48
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
tadevamàvàü naradevi doùato na tatprayàtaü pratigaütumarhasi | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
na kàmakàro mama nàsya vàjinaþ kÔtànuyàtraþ sa hi daivatairgataþ || 8.49
Buddha-carita
71
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
iti prayàõaü bahudhaivamadbhutaü nièamya tàstasya mahàtmanaþ striyaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
pranaùñaèokà iva vismayaü yayurmanojvaraü pravrajanàttu lebhire || 8.50
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
viùàdapàriplavalocanà tataþ pranaùñapotà kurarãva duþkhità | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
vihàya dhairyaü viruràva gautamã tatàma caivàèrumukhã jagàda ca || 8.51
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
mahormimaüto mÔdavo 'sitàþ èubhàþ pÔthakpÔthagmålaruhàþ samudgatàþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
praceritàste bhuvi tasya mårdhajà nareüdramaulãpariveùñanakùamàþ || 8.52
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
pralaübabàhurmÔgaràjavikramo mahàrùabhàkùaþ kanakojjvaladyutiþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
vièàlavakùà ghanaduüdubhisvanastathàvidho 'pyàèramavàsamarhati || 8.53
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
abhàginã nånamiyaü vasuüdharà tamàryakarmàõamanuttamaü prati | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
gatastato 'sau guõavàn hi tàdÔèo nÔpaþ prajàbhàgyaguõaiþ prasåyate || 8.54
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
sujàtajàlàvatatàügulã mÔdå nigåóhagulphau viùapuùpakomalau | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
vanàütabhåmiü kañhinàü kathaü nu tau sacakramadhyau caraõau gamiùyataþ ||
8.55
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
vimànapÔùñhe èayanàsanocitaü mahàrhavastràgurucaüdanàrcitam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
kathaü nu èãtoùõajalàgameùu taccharãramojasvi vane bhaviùyati || 8.56
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
kulena sattvena balena varcasà èrutena lakùmyà vayasà ca garvitaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
pradàtumevàbhyudito na yàcituü kathaü sa bhikùàü parataècariùyati || 8.57
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
èucau èayitvà èayane hiraõmaye prabodhyamàno nièi tåryanisvanaiþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
kathaü vata svapsyati so 'dya me vratã pañaukadeèàütarite mahãtale || 8.58
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
imaü vilàpaü karuõaü nièamya tà bhujaiþ pariùvajya parasparaü striyaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
vilocanebhyaþ salilàni tatyajurmadhåni puùpebhya iverità latàþ || 8.59
Buddha-carita
72
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
tato dharàyàmapatadyaèodharà vicakravàkeva rathàügasàhvayà | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
èanaièca tattadvilalàpa viklavà muhurmuhurgadgadaruddhayà girà || 8.60
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
sa màmanàthàü sahadharmacàriõãmapàsya dharmaü yadi kartumicchati | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
kuto 'sya dharmaþ sahadharmacàriõãü vinà tapo yaþ paribhoktumicchati || 8.61
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
èÔõoti nånaü sa na pårvapàrthivàn mahàsudarèaprabhÔtãn pitàmahàn | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
vanàni patnãsahitànupeyuùastathà sa dharmaü madÔte cikãrùati || 8.62
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
makheùu và vedavidhànasaüskÔtau na daüpatã paèyati dãkùitàvubhau | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
samaü bubhukùå parato 'pi tatphalaü tato 'sya jàto mayi dharmamatsaraþ || 8.63
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
dhruvaü sa jànan mama dharmavallabho manaþ priye 'pyàkalahaü muhurmithaþ
| ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
sukhaü vibhãrmàmapahàya rosaõàü maheüdraloke 'psaraso jighÔkùati || 8.64
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
iyaü tu ciütà mama kãdÔèaü nu tà vapurguõaü bibhrati tatra yoùitaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
vane yadarthaü sa tapàüsi tapyate èriyaü ca hitvà mama bhaktimeva ca || 8.65
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
na khalviyaü svargasukhàya me spÔhà na tajjanasyàtmavato 'pi durlabham | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
sa tu priyo màmiha và paratra và kathaü na jahyàditi me manorathaþ || 8.66
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
abhàginã yadyahamàyatekùaõaü èucismitaü bharturudãkùituü mukham | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
na maüdabhàgyo 'rhati ràhulo 'pyayaü kadàcidaüke parivartituü pituþ || 8.67
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
aho nÔèaüsaü sukumàravarcasaþ sudàruõaü tasya manasvino manaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
kalapralàpaü dviùato 'pi harùaõaü èièuü sutaü yastyajatãdÔèaü svataþ || 8.68
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
mamàpi kàmaü hÔdayaü sudàruõaü èilàmayaü vàpyayasàpi và kÔtam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
anàthavacchrãrahite sukhocite vanaü gate bhartari yanna dãryate || 8.69
Buddha-carita
73
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
itãha devã patièokamårchità ruroda dadhyau vilalàpa càsakÔt | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
svabhàvadhãràpi hi sà satã èucà dhÔtiü na sasmàra cakàra no hriyam || 8.70
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
tatastathà èokavilàpaviklavàü yaèodharàü prekùya vasuüdharàgatàm | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
mahàraviüdairiva vÔùñitàóitairmukhaiþ savàùpairvanità vicukruèuþ || 8.71
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
samàptajàpyaþ kÔtahomamaügalo nÔpastu devàyatanàdviniryayau | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐ ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
janasya tenàrttaraveõa càhataècacàla vajradhvanineva vàraõaþ || 8.72
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
nièàmya ca cchaüdakakaüthakàvubhau sutasya saüèrutya ca niècayaü sthiram | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
papàta èokàbhihato mahãpatiþ èacãpatervÔtta ivotsave dhvajaþ || 8.73
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
tato muhårtaü sutaèokamohito janena tulyàbhijanena dhàritaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
nirãkùya dÔùñyà jalapårõayà hayaü mahãtalastho vilalàpa pàrthivaþ || 8.74
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
bahåni kÔtvà samare priyàõi me mahattvayà kaüthaka vipriyaü kÔtam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
guõapriyo yena vane sa me priyaþ priyo 'pi sannapriyavat praceritaþ || 8.75
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
tadadya màü và naya tatra yatra sa vraja drutaü và punarenamànaya | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
Ôte hi tasmànmama nàsti jãvitaü vigàóharogasya sadauùadhàdiva || 8.76
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
suvarõaniùñhãvini mÔtyunà hÔte suduùkaraü yanna mamàra sÔüjayaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
ahaü punardharmaratau sute gate 'mumukùuràtmànamanàtmavàniva || 8.77
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
vibhordaèakùatrakÔtaþ prajàpateþ paràparajÿasya vivasvadàtmanaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
priyeõa putreõa satà vinàkÔtaü kathaü na muhyeddhi mano manorapi || 8.78
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
ajasya ràjÿastanayàya dhãmate naràdhipàyeüdrasakhàya me spÔhà | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
gate vanaü yastanaye divaü gato na moghavàùpaþ kÔpaõaü jijãva ha || 8.79
Buddha-carita
74
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
pracakùva me bhadra tadàèramàjiraü hÔtastvayà yatra sa me jalàüjaliþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
ime parãpsaüti hi te pipàsavo mamàsavaþ pretagatiü yiyàsavaþ || 8.80
ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà
iti tanayaviyogajàtaduþkhaü kùitisadÔèaü sahajaü vihàya dhairyam | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
daèaratha iva ràmaèokavaèyo bahu vilalàpa nÔpo visaüjÿakalpaþ || 8.81
ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà
èrutavinayaguõànvitastatastaü matisacivaþ pravayàþ purohitaèca | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
avadhÔtamidamåcaturyathàvanna ca paritaptamukhau na càpyaèokau || 8.82
ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà
tyaja naravara èokamehi dhairyaü kudhÔtirivàrhasi dhãra nàèru moktum | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
srajamiva mÔditàmapàsya lakùmãü bhuvi bahavo hi nÔpà vanànyatãyuþ || 8.83
ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà
api ca niyata eùa tasya bhàvaþ smara vacanaü tadÔùeþ puràsitasya | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
na hi sa divi na cakravartiràjye kùaõamapi vàsayituü sukhena èakyaþ || 8.84
ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà
yadi tu nÔvara kàrya eva yatnastvaritamudàhara yàvadatra yàvaþ | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
bahuvidhamiha yuddhamastu tàvattava tanayasya vidheèca tasya tasya || 8.85
ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ Puùpitàgrà
narapatiratha tau èaèàsa tasmàddrutamita eva yuvàmabhiprayàtam | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
na hi mama hÔdayaü prayàti èàütiü vanaèakuneriva putralàlasasya || 8.86
ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÛ Puùpitàgrà
paramamiti nareüdraèàsanàttau yayaturamàtyapurohitau vanaü tat | ÛÛÛÛÛÛÐÜÛÜÛÜÜÐÐÛÛÛÛÜÛÛÐÜÛÜÛÜÜ
kÔtamiti savadhåjanaþ sadàro nÔpatirapi pracakàra èeùakàryam || 8.87
iti èrãbuddhacarite mahàkàvye 'ütaþpuravilàpo nàmàùñamaþ sargaþ || 8 ||
Buddha-carita
75
Book IX [Kumàrànveùaõo]
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti)
tatastadà maütripurohitau tau vàùpapratodàbhihatau nÔpeõa | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
viddhau sadaèvàviva sarvayatnàtsauhàrdaèãghraü yayaturvanaü tat || 9.1
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Premà)
tamàèramam jàtaparièramau tàvupetya kàle sadÔèànuyàtrau | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
ràjarddhimutsÔjya vinãtaceùñàvupeyaturbhàrgavadhiùõyameva || 9.2
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
tau nyàyatastaü pratipåjya vipraü tenàrcitau tàvapi cànuråpam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
kÔtàsanau bhàrgavamàsanasthaü chittvà kathàmåcaturàtmakÔtyam || 9.3
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Ràmà)
èuddhaujasaþ èuddhavièàlakãrterikùvàkuvaüèaprabhavasya ràjÿaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
imaü janaü vettu bhavànadhãraü èrutagrahe maütraparigrahe ca || 9.4
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
tasyeüdrakalpasya jayaütakalpaþ putro jaràmÔtyubhayaü titãrùuþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
ihàbhyupetaþ kila tasya hetoràvàmupetau bhagavànavaitu || 9.5
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
tau so 'bravãdasti sa dãrghabàhuþ pràptaþ kumàro na tu nàvabuddhaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
dharmo 'yamàvartaka ityavetya yàtastvaràóàbhimukho mumukùuþ || 9.6
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà)
tasmàttatastàvupalabhya tattvaü taü vipramàmaüttya tadaiva sadyaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
khinnàvakhinnàviva ràjaputraþ prasasratustena yataþ sa yàtaþ || 9.7
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màyà)
yàütau tatastau sÔjayà vihãnamapaèyatàü taü vapuùà jvalaütam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
nÔpopaviùñaü pathi vÔkùamåle såryaü ghanàbhogamiva praviùñam || 9.8
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màyà)
yànaü vihàyopayayau tatastaü purohito maütradhareõa sàrdham | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
yathà vanasthaü sahavàmadevo ràmaü didÔkùurmuniraurvaèeyaþ || 9.9
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bhadrà)
tàvarcayàmàsaturarhatastaü divãva èukràügirasau maheüdram | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
pratyarcayàmàsa sa càrhatastau divãva èukràügirasau maheüdraþ || 9.10
Buddha-carita
76
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Upendravajrà)
kÔtàbhyanujÿàvabhitastatastau niùãdatuþ èàkyakuladhvajasya | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
virejatustasya ca saünikarùe punarvaså yogagatàviveüdoþ || 9.11
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Buddhi)
taü vÔkùamålasthamabhijvalaütaü purohito ràjasutaü babhàùe | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
yathopaviùñaü divi pàrijàte vÔhaspatiþ èakrasutaü jayaütam || 9.12
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
tvacchokaèalye hÔdayàvagàóhe mohaü gato bhåmitale muhårtam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
kumàra ràjà nayanàübuvarùo yattvàmavocattadidaü nibodha || 9.13
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màyà)
jànàmi dharmaü prati niècayaü te paraimi te 'cyàvinametamartham | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
ahaü tvakàle vanasaüèrayàtte èokàgninàgnipratimena dahye || 9.14
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (»ddhi)
tadehi dharmapriya matpriyàrthaü dharmàrthameva tyaja buddhimetàm | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
ayaü hi mà èokarayaþ pravÔddho nadãrayaþ kålamivàbhihaüti || 9.15
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bhadrà)
meghàübukakùàdriùu yà hi vÔttiþ samãraõàrkàgnimahàèanãnàm | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
tàü vÔttimasmàsu karoti èoko vikarùaõocchoùaõadàhabhedaiþ || 9.16
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
tadbhuükùva tàvadvasudhàdhipatyaü kàle vanaü yàsyasi èàstradÔùñe | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
aniùñabaüdhau kuru màpyupekùàü sarveùu bhåteùu dayà hi dharmaþ || 9.17
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Premà)
na caiùa dharmo vana eva siddhaþ pure 'pi siddhirniyatà yatãnàm | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
buddhièca yatnaèca nimittamatra vanaü ca liügaü ca hi bhãrucihnam || 9.18
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
maulãdharairaüsaviùaktahàraiþ keyåraviùñabdhabhujairnareüdraiþ1 | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
lakùmyaükamadhye parivartamànaiþ pràpto gÔhasthairapi mokùadharmaþ || 9.19
1 Cowell's edition reads: keyåraviùñabdhasrajair, which means we would have to understand -
sr- as not making position, which goes against the Aèvaghoùa's normal prosody.
Buddha-carita
77
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Haüsã)
dhruvànujau yau balivajrabàhå vaibhràjamàùàóhamathàütidevam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
videharàjaü janakaü tathaiva pàkadrumaü senajitaèca ràjÿaþ || 9.20
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
etàn gÔhasthàn nÔpatãnavehi naiþèreyase dharmavidhau vinãtàn | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
ubhe 'pi tasmàdyugapadbhajasva cittàdhipatyaü ca nÔpaèriyaü ca || 9.21
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màyà)
icchàmi hi tvàmupaguhya gàóhaü kÔtàbhiùekaü salilàrdrameva | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
dhÔtàtapatraü samudãkùamàõastenaiva harùeõa vanaü praveùñum || 9.22
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
ityabravãdbhåmipatirbhavaütaü vàkyena vàùpagrathitàkùareõa | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
èrutvà bhavànarhati tatpriyàrthaü snehena tatsnehamanuprayàtum || 9.23
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà)
èokàübhasi tvatprabhave hyagàdhe duþkhàrõave majjati èàkyaràjaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
tasmàttamuttàraya nàthahãnaü niràèrayaü magnamivàrõave gàm || 9.24
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà)
bhãùmeõa gaügodarasaübhavena ràmeõa ràmeõa ca bhàrgaveõa | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
èrutvà kÔtaü karma pituþ priyàrthaü pitustvamapyarhasi kartumiùñam || 9.25
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Buddhi)
saüvardhayitrãü ca samehi devãmagastyajuùñàü dièamaprayàtàm | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
pranaùñavatsàmiva vatsalàü gàmajasramàrttàü karuõaü rudaütãü 1 || 9.26
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
haüsena haüsãmiva viprayuktàü tyaktàü gajeneva vane kareõum | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
àrttàü sanàthàmapi nàthahãnàü tràtuü vadhåmarhasi darèanena || 9.27
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
ekaü sutaü bàlamanarhaduþkhaü saütàpamantargatamudvahantam 2 | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
taü ràhulaü mokùaya baüdhuèokàd ràhåpasargàdiva pårõacaüdram || 9.28
1 Cowell's edition reads: kalituü na càrhasi, which would give Vaüèastha. This is not
impossible in Upajàti verses; but it goes against Aèvaghoùa's normal prosody. 2 Cowell's edition is corrupt here, he reads: saütàpasaütapta [.. .. .. .. ..].
Buddha-carita
78
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
èokàgninà tvadviraheüdhanena niþèvàsadhåmena tamaþèikhena | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
tvaddarèanàyarchati dahyamànaþ so 'ütaþpuraü caiva puraü ca kÔtsnam || 9.29
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti)
sa bodhisattvaþ paripårõasattvaþ èrutvà vacastasya purohitasya | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
dhyàtvà muhårtaü guõavadguõajÿaþ pratyuttaraü praèritamityuvàca || 9.30
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà)
avaimi bhàvaü tanayaprasaktaü vièeùato yo mayi bhåmipasya | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
jànannapi vyàdhijaràvipadbhyo bhãtastvagatyà svajanaü tyajàmi || 9.31
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Ràmà)
draùñuü priyaü kaþ svajanaü hi necchennàsau yadi syàtpriyaviprayogaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
yadà tu bhåtvàpi bhavedviyogastato guruü snigdhamapi tyajàmi || 9.32
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
maddhetukaü yattu naràdhipasya èokaü bhavànarhati na priyaü me | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
yatsvapnabhåteùu samàgameùu saütapyate bhàvini viprayogaiþ || 9.33
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
evaü ca te niècayametu buddhirdÔùñvà vicitraü vividhapracàram | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
saütàpaheturna suto na baüdhurajÿànanaimittika eùa tàpaþ || 9.34
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Haüsã)
yadàdhvagànàmiva saügatànàü kàle viyogo niyataþ prajànàm | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
pràjÿo janaþ ko nu bhajeta èokaü baüdhupriyaþ sannapi baüdhuhãnaþ || 9.35
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà)
ihaiti hitvà svajanaü paratra pralabhya cehàpi punaþ prayàti | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
gatvàpi tatràpyaparatra gacchetyevaü jano yogini ko 'nurodhaþ || 9.36
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti)
yadà ca garbhàtprabhÔti pravÔttaþ sarvàsv avasthàsu vadhàya mÔtyuþ 1 | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛ
kasmàdakàle vanasaüèrayaü me putrapriyastatra bhavàn avocat || 9.37
1 Cowell's edition is corrupt here, he reads: yadà ca garbhàtprabhÔti prajànàü vadhàya [.. ..]
nubadhàya mÔtyuþ.
Buddha-carita
79
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti)
bhavatyakàlo viùayàbhipattau kàlastathaivàbhividhau pradiùñaþ | 9.38 ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
kàlo jagatkarùati sarvakàlànarcàrhake èreyasi sarvakàlaþ ||
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màyà)
ràjyaü mumukùurmayi yacca ràjà tadapyudàraü sadÔèaü pituèca | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
pratigrahãtuü mama na kùamaü tu lobhàdapathyànnamivàturasya || 9.39
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Premà)
kathaü nu mohàyatanaü nÔpatvaü kùamaü prapattuü viduùà nareõa | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
sodvegatà yatra madaþ èramaèca paropacàreõa ca dharmapãóà || 9.40
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã)
jàübånadaü harmyamiva pradãptaü viùeõa saüyuktamivottamànnam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
gràhàkulaü càmbviva sàravindaü ràjyaü hi ramyaü vyasanàèrayaü ca 1 || 9.41
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
itthaü ca ràjyaü na sukhaü na dharmaþ pårve yathà jàtaghÔõà nareüdràþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
vayaþprakarùe 'parihàryaduþkhe ràjyàni muktvà vanameva jagmuþ || 9.42
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Haüsã)
varaü hi bhuktàni tÔõànyaraõye toùaü paraü ratnamivopaguhya | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
sahoùitaü èrãsulabhairna caiva doùairadÔèyairiva kÔùõasarpaiþ || 9.43
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (ârdrà)
èlàghyaü hi ràjyàni vihàya ràjÿàü dharmàbhilàùeõa vanaü praveùñum | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
bhagnapratijÿasya na tåpapannaü vanaü parityajya gÔhaü praveùñum || 9.44
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà)
jàtaþ kule ko hi naraþ sasattvo dharmàbhilàùeõa vanaü praviùñaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
kàùàyamutsÔjya vimuktalajjaþ puraüdarasyàpi puraü èrayeta || 9.45
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
lobhàddhi mohàdathavà bhayena yo vàütamannaü punaràdadãta | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
lobhàtsa mohàdathavà bhayena saütyajya kàmàn punaràdadãta || 9.46
1 Cowell's edition is corrupt here, he reads: gràhàkulaü ca sthitaü [.. .. .. .. .. .. ..] ramyaü
vyasanàèrayaü ca. The following verses written in italics are missing in Cowell's edition and
are supplied from Johnson's edition.
Buddha-carita
80
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
yaèca pradãptàccharaõàtkathaücinniùkramya bhåyaþ pravièettadeva | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
gàrhasthyamutsÔjya sa dÔùñadoùo mohena bhåyo 'bhilaùedgrahãtum || 9.47
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màyà)
yà ca èrutirmokùamavàptavanto nÔpà gÔhasthà iti naitadasti | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
èamapradhànaþ kva ca mokùadharmo daüóapradhànaþ kva ca ràjadharmaþ || 9.48
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Haüsã)
èame ratiècecchithilaü ca ràjyaü ràjye matiècecchamaviplavaèca | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
èamaèca taikùõyaü ca hi nopapannaü èãtoùõayoraikyamivodakàgnyoþ || 9.49
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà)
tanniècayàdvà vasudhàdhipàste ràjyàni muktvà èamamàptavaütaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
ràjyàügità và nibhÔtendriyatvàdanaiùñhike mokùakÔtàbhimànàþ || 9.50
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
teùàü ca ràjye 'stu èamo yathàvatpràpto vanaü nàhamaniècayena | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
chittvà hi pàèaü gÔhabaüdhusaüjÿaü muktaþ punarna pravivikùurasmi || 9.51
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
ityàtmavijÿànaguõànuråpaü muktaspÔhaü hetumadårjitaü ca | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
èrutvà nareüdràtmajamuktavantaü pratyuttaraü maütradharo 'pyuvàca || 9.42
(9.52)
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
yo niècayo maütravarastavàyaü nàyaü na yukto na tu kàlayuktaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
èokàya hitvà pitaraü vayaþsthaü syàddharmakàmasya hi te na dharmaþ || 9.43
(9.53)
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
nånaü ca buddhistava nàtisåkùmà dharmàrthakàmeùvavicakùaõà và | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
hetoradÔùñasya phalasya yastvaü pratyakùamarthaü paribhåya yàsi || 9. 44 (9.54)
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti)
punarbhavo 'stãti ca kecidàhurnàstãti kecinniyatapratijÿàþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
evaü yadà saüèayito 'yamarthastasmàt kùamaü bhoktumupasthità èrãþ || 9.45
(9.55)
Buddha-carita
81
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
bhåyaþ pravÔttiryadi kàcidasti raüsyàmahe tatra yathopapattau | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
atha pravÔttiþ parato na kàcitsiddho 'prayatnàjjagato 'sya mokùaþ || 9.46 (9.56)
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
astãti kecitparalokamàhurmokùasya yogaü na tu varõayaüti | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
agneryathà hyuùõamapàü dravatvaü tadvatpravÔttau prakÔtiü vadaüti || 9.47
(9.57)
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bhadrà)
kecitsvabhàvàditi varõayaüti èubhàèubhaü caiva bhavàbhavau ca | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
svàbhàvikaü sarvamidaü ca yasmàdato 'pi mogho bhavati prayatnaþ || 9.48 (9.58)
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà)
yadiüdriyàõàü niyataþ pracàraþ priyàpriyatvaü viùayeùu caiva | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
saüyujyate yajjarayàrttibhièca kastatra yatno nanu sa svabhàvaþ || 9.49 (9.59)
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
adbhirhutàèaþ èamamabhyupaiti tejàüsi càpo gamayaüti èoùam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
bhinnàni bhåtàni èarãrasaüsthànyaikyaü ca dattvà jagadudvahaüti || 9.50 (9.60)
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
yatpàõipàdodarapÔùñhamårdhnà nirvartate garbhagatasya bhàvaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
yadàtmanastasya ca tena yogaþ svàbhàvikaü tatkathayaüti tajjÿàþ || 9.51 (9.61)
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Buddhi)
kaþ kaüñakasya prakaroti taikùõyaü vicitrabhàvaü mÔgapakùiõàü và | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
svabhàvataþ sarvamidaü pravÔttaü na kàmakàro 'sti kutaþ prayatnaþ || 9.52
(9.62)
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
sargaü vadaütãèvaratastathànye tatra prayatne puruùaùya ko 'rthaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
ya eva heturjagataþ pravÔttau heturnivÔttau niyataþ sa eva || 9.53 (9.63)
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
kecidvadaütyàtmanimittameva pràdurbhavaü caiva bhavakùayaü ca | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
pràdurbhavaü tu pravadaütyayatnàdyatnena mokùàdhigamaü bruvaüti || 9.54
(9.64)
Buddha-carita
82
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti)
naraþ pit®õàmanÔõaþ prajàbhirvedairÔùãõàü kratubhiþ suràõàm | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
utpadyate sàrdhamÔõaistribhistairyasyàsti mokùaþ kila tasya mokùaþ || 9.55 (9.65)
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Ràmà)
ityevametena vidhikrameõa mokùaü sayatnasya vadaüti tajjÿàþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
prayatnavaüto 'pi hi vikrameõa mumukùavaþ khedamavàpnuvaüti || 9.56 (9.66)
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
tatsaumya mokùe yadi bhaktirasti nyàyena sevasva vidhiü yathoktam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
evaü bhaviùyatyupapattirasya saütàpanàèaèca naràdhipasya || 9.57 (9.67)
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã)
yà ca pravÔttà bhavadoùabuddhistapovanebhyo bhavanaü praveùñum | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
tatràpi ciütà tava tàta mà bhåt pårve 'pi jagmuþ svagÔhaü vanebhyaþ || 9.58
(9.68)
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Upendravajrà)
tapovanastho 'pi vÔtaþ prajàbhirjagàma ràjà puramaübarãùaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
tathà mahãü viprakÔtàmanàryaistapovanàdetya rarakùa ràmaþ || 9.59 (9.69)
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà)
tathaiva èàlvàdhipatirdrumàkùo vanàtsasånuþ svapuraü pravièya | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
brahmarùibhåtaèca munervaèiùñhàddadhre èriyaü sàükÔtiraütidevaþ || 9.60 (9.70)
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bhadrà)
evaüvidhà dharmayaèaþpradãptà vanàni hitvà bhavanànyabhãyuþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
tasmànna doùo 'sti gÔhaü praveùñuü tapovanàddharmanimittameva || 9.61 (9.71)
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
tato vacastasya nièamya maütriõaþ priyaü hitaü caiva nÔpasya cakùuùaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
anånamavyastamasaktamadrutaü dhÔtau sthito ràjasuto 'bravãdvacaþ || 9.62 (9.72)
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
ihàsti nàstãti ya eùa saüèayaþ parasya vàkyairna mamàtra niècayaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
avetya tattvaü tapasà èamena và svayaü grahãùyàmi yadatra niècitam || 9.63 (9.73)
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
na me kùamaü saügaèataü hi darèanaü grahãtumavyaktaparaü paràhatam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
buddhaþ parapratyayato hi ko vrajejjano 'üdhakàre 'üdha ivàüdhadeèitaþ || 9.64
(9.74)
Buddha-carita
83
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
adÔùñatattvasya sato 'pi kiü tu me èubhàèubhe saüèayite èubhe matiþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
vÔthàpi khedo 'pi varaü èubhàtmanaþ sukhaü na tattve 'pi vigarhitàtmanaþ ||
9.65 (9.75)
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
imaü tu dÔùñvàgamamavyavasthitaü yaduktamàptaistadavehi sàdhviti | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
prahãõadoùatvamavehi càptatàü prahãõadoùo hyanÔtaü na vakùyati || 9.66 (9.76)
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
gÔhapraveèaü prati yacca me bhavànuvàca ràmaprabhÔtãn nidarèanam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
na te pramàõaü na hi dharmaniècayeùvalaü pramàõàya parikùatavratàþ || 9.67
(9.77)
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
tadevamapyeva ravirmahãü patedapi sthiratvaü himavàn giristyajet | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
adÔùñatattvo viùayonmukheüdriyaþ èrayeya na tveva gÔhàn pÔthagjanaþ || 9.68
(9.78)
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
ahaü vièeyaü jvalitaü hutàèanaü na càkÔtàrthaþ pravièeyamàlayam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
iti pratijÿàü sa cakàra garvito yatheùñamutthàya ca nirmamo yayau || 9.69 (9.79)
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
tataþ savàùpau sacivadvijàvubhau nièamya tasya sthirameva niècayam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
viùaõõavaktràvanugamya duþkhitau èanairagatyà purameva jagmatuþ || 9.70 (9.80)
ÜÜÜ ÛÛÛÛÜÛÜÛÜÜÐÐÜÜÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜÜ Praharùiõã
tatsnehàdatha nÔpateèca bhaktitastau sàpekùaü pratiyayatuèca tasthatuèca | ÜÜÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜÜÐÐÜÜÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜÜ
durdharùaü ravimiva dãptamàtmabhàsà taü draùñuü na hi pathi èekaturna
moktum || 9.71 (9.81)
ÜÜÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜÜÐÐÜÜÜ ÛÛÛÛÜÛÜÛÜÜ Praharùiõã
tau jÿàtuü paramagatergatiü tu tasya pracchannàüècarapuruùàÿchucãn vidhàya | ÜÜÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜÜÐÐÜÜÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜÛ
ràjànaü priyasutalàlasaü nu gatvà drakùyàvaþ kathamiti jagmatuþ kathaücit ||
9.72 (9.82)
iti èrãbuddhacarite mahàkàvye kumàrànveùaõo nàma navamaþ sargaþ || 9 ||
Buddha-carita
84
Book X [øreõyàbhigamano]
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti)
sa ràjavatsaþ pÔthupãnavakùàstau havyamaütràdhikÔtau vihàya | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
uttãrya gaügàü pracalattaraügàü èrãmadgÔhaü ràjagÔhaü jagàma || 10.1
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã)
èailaiþ suguptaü ca vibhåùitaü ca dhÔtaü ca påtaü ca èivaistapodaiþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
paücàcalàükaü nagaraü prapede èàütaþ svayaübhåriva nàkapÔùñham || 10.2
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màyà)
gàübhãryamojaèca nièàmya tasya vapuèca dãptaü puruùànatãtya | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
visismiye tatra janastadànãü sthàõuvratasyeva vÔùadhvajasya || 10.3
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
taü prekùya yo 'nyena yayau sa tasthau yaècàtra tasthau pathi so 'nvagacchat | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
drutaü yayau yaü sadayaü sadhãraü yaþ kaècidàste sma sa cotpapàta || 10.4
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
kaècittamànarca janaþ karàbhyàü satkÔtya kaècicchirasà vavaüde | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
snigdhena kaècidvacasàbhyanaüdannaivaü jagàmàpratipåjya kaècit || 10.5
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bhadrà)
taü jihriyuþ prekùya vicitraveùàþ prakãrõavàcaþ pathi maunamãyuþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
dharmasya sàkùàdiva saünikarùànna kaècidanyàyamatirbabhåva || 10.6
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Ràmà)
anyakriyàõàmapi ràjamàrge strãõàü nÔõàü và bahumànapårvam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
tadeva kalpaü naradevasåtraü nirãkùamàõà na tu tasya dÔùñiþ || 10.7
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Upendravajrà)
bhruvau lalàñaü mukhamãkùaõaü và vapuþ karau và caraõau gatiü và | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
yadeva yastasya dadarèa tatra tadeva tasyànubabaüdha cakùuþ || 10.8
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã)
dÔùñvà èubhorõabhruvamàyatàkùaü jvalaccharãraü èubhajàlahastam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
taü bhikùuveèaü kùitipàlanàrhaü saücukùubhe ràjagÔhasya lakùmãþ || 10.9
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Ràmà)
èreõyo 'tha bhartà magadhàjirasya vàhyàdvimànàdvipulaü janaugham | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
dadarèa papraccha ca tasya hetuü tatastamasmai puruùaþ èaèaüsa || 10.10
Buddha-carita
85
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Ràmà)
jÿànaü paraü và pÔthivãèriyaü và viprairya ukto 'dhigamiùyatãti | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
sa eva èàkyàdhipatestanåjo nirãkùyate pravrajito janena || 10.11
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (ârdrà)
tataþ èrutàrtho manasà gatàrtho ràjà babhàùe puruùaü tameva | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
vijÿàyatàü kva pratigacchatãti tathetyathainaü puruùo 'nvagacchat || 10.12
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Upendravajrà)
alolacakùuryugamàtradarèã nivÔttavàgyaütritamaüdagàmã | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
cacàra bhikùàü sa tu bhikùuvaryo nidhàya gàtràõi calaü ca cetaþ || 10.13
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bhadrà)
àdàya bhaikùaü ca yathopapannaü yayau gireþ prasravaõaü viviktam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
nyàyena tatràbhyavahÔtya cainanmahãdharaü pàüóavamàruroha || 10.14
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bhadrà)
tasminvane lodhravanopagåóhe mayåranàdapratipårõakuüje | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
kàùàyavàsàþ sa babhau nÔsåryo yathodayasyopari bàlasåryaþ || 10.15
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
tatraivamàlokya sa ràjabhÔtyaþ èreõyàya ràjÿe kathayàü cakàra | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
saüèrutya ràjà sa ca bàhumànyàttatra pratasthe nibhÔtànuyàtraþ || 10.16
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (ârdrà)
sa pàüóavaü pàüóavatulyavãryaþ èailottamaü èailasamànavarùmà | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
maulãdharaþ siühagatirnÔsiühaècalatsañaþ siüha ivàruroha || 10.17
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (»ddhi)
calasya tasyopari èÔügabhåtaü èàüteüdriyaü paèyati bodhisattvam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
paryaükamàsthàya virocamànaü èaèàükamudyaütamivàbhrakåñàt || 10.18
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Ràmà)
taü råpalakùmyà ca èamena caiva dharmasya nirmàõamivopadiùñam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
savismayaþ praèrayavàn nareüdraþ svayaübhuvaü èakra ivopatasthe || 10.19
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Buddhi)
taü nyàyato nyàyavatàü variùñhaþ sametya papraccha ca dhàtusàmyam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
sa càpyavocatsadÔèena sàmnà nÔpaü manaþsvàsthyamanàmayaü ca || 10.20
Buddha-carita
86
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Chàyà)
tataþ èucau vàraõakarõanãle èilàtale 'sau niùasàda ràjà | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
nÔpopavièyànumataèca tasya bhàvaü vijijÿàsuridaü babhàùe || 10.21
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã)
prãtiþ parà me bhavataþ kulena kramàgatà caiva parãkùità ca | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
jàtà vivakùà suta yà yato me tasmàdidaü snehavaco nibodha || 10.22
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã)
àdityapårvaü vipulaü kulaü te navaü vayo dãptamidaü vapuèca | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
kasmàdiyaü te matirakrameõa bhaikùàka evàbhiratà na ràjye || 10.23
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
gàtraü hi te lohitacaüdanàrhaü kàùàyasaüèleùamanarhametat | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
hastaþ prajàpàlanayogya eùa bhoktuü na càrhaþ paradattamannam || 10.24
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
tatsaumya ràjyaü yadi paitÔkaü tvaü snehàtpiturnecchasi vikrameõa | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
na ca kùamaü marùayituü matiste bhuktvàrdhamasmadviùayasya èãghram || 10.25
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
evaü hi na syàtsvajanàvamardaþ kàlakrameõàpi èamaèrayà èrãþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
tasmàtkuruùva praõayaü mayi tvaü sadbhiþ sahãyà hi satàü samÔddhiþ || 10.26
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (ârdrà)
atha tvidànãü kulagarvitatvàdasmàsu vièraübhaguõo na te 'sti | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
vyåhànyanekàni vigàhya vàõairmayà sahàyena paràÿjigãùa || 10.27
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
tadbuddhimatrànyataràü vÔõãùva dharmàrthakàmàn vidhivadbhajasva | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
vyatyasya ràgàdi ha hi trivargaü pretyeha vibhraüèamavàpnuvaüti || 10.28
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
yo hyarthadharmau paripãóya kàmaþ syàddharmakàmye paribhåya càrthaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
kàmàrthayoècoparameõa dharmastyàjyaþ sa kÔtsno yadi kàükùitàrthaþ || 10.29
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà)
tasmàttrivargasya niùevaõena tvaü råpametatsaphalaü kuruùva | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
dharmàrthakàmàdhigamaü hyanånaü nÔõàmanånaü puruùàrthamàhuþ || 10.30
Buddha-carita
87
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
tanniùphalau nàrhasi kartumetau pãnau bhujau càpavikarùaõàrhau | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
màüdhàtÔvajjetumimau hi yogyau lokàni hi trãõi hi kiü punargàm || 10.31
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
snehena khalvetadahaü bravãmi naièvaryaràgeõa na vismayena | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
imaü hi dÔùñvà tava bhikùuveèaü jàtànukaüpo 'smyapi càgatàèruþ || 10.32
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà)
tadbhuükùva bhikùàèramakàma kàmàükàle 'si kartà priyadharma dharmam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
yàvatsvavaüèapratiråparåpaü na te jaràbhyetyabhibhåya bhåyaþ || 10.33
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
èaknoti jãrõaþ khalu dharmamàptuü kàmopabhogeùvagatirjaràyàþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
ataèca yånaþ kathayaüti kàmànmadhyasya vittaü sthavirasya dharmam || 10.34
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
dharmasya càrthasya ca jãvaloke pratyarthibhåtàni hi yauvanàni | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
saürakùyamàõànyapi durgrahàõi kàmà yatastena yathà haraüti || 10.35
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (ârdrà)
vayàüsi jãrõàni vimarèayaüti dhãràõyavasthànaparàyaõàni | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
alpena yatnena èamàtmakàni bhavaütyagatyeva ca lajjayà ca || 10.36
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Chàyà)
ataèca lolaü viùayapradhànaü pramattamakùàütamadãrghadarèi | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
bahucchalaü yauvanamabhyatãtya nistãrya kàütàramivàèvasaüti || 10.37
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bhadrà)
tasmàdadhãraü capalapramàdi navaü vayastàvadidaü vyapaitu | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
kàmasya pårvaü hi vayaþ èaravyaü na èakyate rakùitumiüdriyebhyaþ || 10.38
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Premà)
athau cikãrùà tava dharma eva yajasva yajÿaü kuladharma eùaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
yajÿairadhiùñhàya hi nàkapÔùñhaü yayau marutvànapi nàkapÔùñham || 10.39
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
suvarõakeyåravidaùñabàhavo maõipradãpojjvalacitramaulayaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
nÔparùayastàü hi gatiü gatà makhaiþ èrameõa yàmeva mahàrùayo yayuþ || 10.40
Buddha-carita
88
ÜÜÜ,ÛÛÛÛÜ[ÛÜ]ÛÜÜÐÐÜÜÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜÜ Praharùiõã
ityevaü magadhapatir[vaco]1 babhàùe yaþ samyagvalabhidiva dhruvaü babhàùe | ÜÜÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜÜÐÐÜÜÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜÜ
tacchrutvà na sa vicacàra ràjasånuþ kailàso giririva naikacitrasànuþ || 10.41
iti èrãbuddhacarite mahàkàvye 'èvaghoùakÔte èreõyàbhigamano nàma daèamaþ sargaþ ||
10 ||
1 These 2 syllables, missing in Cowell's edition (where he wrongly identifies the omission as
occurring in line c), are supplied from Johnson's edition.
Buddha-carita
89
Book XI [Kàmavigarhaõo]
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà)
athaivamukto magadhàdhipena suhÔnmukhena pratikålamartham | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
svastho 'vikàraþ kulaèaucaèuddhaþ èauddhodanirvàkyamidaü jagàda || 11.1
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
nàècaryametadbhavato 'bhidhàtuü jàtasya haryaükakule vièàle | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
yanmitrapakùe tava mitrakàma syàdvÔttireùà parièuddhavÔtteþ || 11.2
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà)
asatsu maitrã svakulànuråpà na tiùñhati èrãriva viklaveùu | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
pårvaiþ kÔtàü prãtiparaüparàbhistàmeva saütastu vivardhayaüti || 11.3
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã)
ye càrthakÔcchreùu bhavaüti loke samànakàryàþ suhÔdàü manuùyàþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
mitràõi tànãti paraimi buddhyà svasthasya vÔddhiùviha ko hi na syàt || 11.4
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
evaü ca ye dravyamavàpya loke mitreùu dharme ca niyojayaüti | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
avàptasàràõi dhanàni teùàü bhraùñàni nàüte janayaüti tàpam || 11.5
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà)
suhÔttayà càryatayà ca ràjan vibhàvya màmeva viniècayaste | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
atrànuneùyàmi suhÔttayaiva bråyàmahaü nottaramanyadatra || 11.6
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà)
ahaü jaràmÔtyubhayaü viditvà mumukùayà dharmamimaü prapannaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
baüdhånpriyànaèrumukhàn vihàya pràgeva kàmànaèubhasya hetån || 11.7
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Ràmà)
nàèãviùebhyo 'pi tathà bibhemi naivàèanibhyo gaganàccyutebhyaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
na pàvakebhyo 'nilasaühitebhyo yathà bhayaü me viùayebhya ebhyaþ || 11.8
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
kàmà hyanityàþ kuèalàrthacaurà riktàèca màyàsadÔèàèca loke | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
àèàsyamànà api mohayaüti cittaü nÔõàü kiü punaràtmasaüsthàþ || 11.9
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bhadrà)
kàmàbhibhåtà hi na yàüti èarma tripiùñape kiü vata martyaloke | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
kàmaiþ satÔùõasya hi nàsti tÔptiryatheüdhanairvàtasakhasya vahneþ || 11.10
Buddha-carita
90
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti)
jagatyanartho na samo 'sti kàmairmohàcca teùveva janaþ prasaktaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
tattvaü viditvaivamanarthabhãruþ pràjÿaþ svayaü ko 'bhilaùedanartham || 11.11
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (ârdrà)
samudravastràmapi gàmavàpya pàraü jigãùaüti mahàrõavasya | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
lokasya kàmairna vitÔptirasti patadbhiraübhobhirivàrõavasya || 11.12
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
devena vÔùñe 'pi hiraõyavarùe dvãpànsamudràüècaturo 'pi jitvà | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
èakrasya càrdhàsanamapyavàpya màüdhàturàsãdviùayeùvatÔptiþ || 11.13
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã)
bhuktvàpi ràjyaü divi devatànàü èatakratau vÔtrabhayàtpranaùñe | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
darpànmahàrùãnapi vàhayitvà kàmeùvatÔpto nahuùaþ papàta || 11.14
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà)
aióaèca ràjà tridivaü vigàhya nãtvàpi devãü vaèamurvaèãü tàm | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
lobhàdÔùibhyaþ kanakaü jihãrùurjagàma nàèaü viùayeùvatÔptaþ || 11.15
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti)
balermaheüdraü nahuùaü maheüdràdiüdraü punarye nahuùàdupeyuþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
svarge kùitau và viùayeùu teùu ko vièvasedbhàgyakulàkuleùu || 11.16
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã)
cãràübarà målaphalàübubhakùà jañà vahaüto 'pi bhujaügadãrghàþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
yairanyakàryà munayo 'pi bhagnàþ kaþ kàmasaüjÿàn mÔgayeta èatrån || 11.17
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
ugràyudhaècaugradhÔtàyudho 'pi yeùàü kÔte mÔtyumavàpa bhãùmàt | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
ciütàpi teùàmaèivà vadhàya tadvÔttinàü kiü punaravratànàm || 11.18
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
àsvàdamalpaü viùayeùu matvà saüyojanotkarùamatÔptimeva | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
sadbhyaèca garhàü niyataü ca pàpaü kaþ kàmasaüjÿaü viùamàsasàda || 11.19
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
kÔùyàdibhirdharmabhiranvitànàü kàmàtmakànàü ca nièamya duþkham | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
svàsthyaü ca kàmeùvakutåhalànàü kàmàn vihàtuü kùamamàtmavadbhiþ || 11.20
Buddha-carita
91
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
jÿeyà vipatkàmini kàmasaüpatsiddheùu kàmeùu madaü hyupaiti | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
madàdakàryaü kurute na kàryaü yena kùato durgatimabhyupaiti || 11.21
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
yatnena labdhàþ parirakùitàèca ye vipralabhya pratiyàüti bhåyaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
teùvàtmavàn yàcitakopameùu kàmeùu vidvàniha ko rameta || 11.22
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
anviùya càdàya ca jàtatarùà yànatyajaütaþ pariyàüti duþkham | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
loke tÔõolkàsadÔèeùu teùu kàmeùu kasyàtmavato ratiþ syàt || 11.23
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà)
anàtmavaüto hÔdi yairvidaùñà vinàèamarchaüti na yàüti èarma | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
kruddhaugrasarpapratimeùu teùu kàmeùu kasyàtmavato ratiþ syàt || 11.24
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
asthi kùudhàrttà iva sàrameyà bhuktvàpi yànnaiva bhavaüti tÔptàþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
jãrõàsthikaükàlasameùu teùu kàmeùu kasyàtmavato ratiþ syàt || 11.25
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
ye ràjacaurodakapàvakebhyaþ sàdhàraõatvàjjanayaüti duþkham | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
teùu praviddhàmiùasaünibheùu kàmeùu kasyàtmavato ratiþ syàt || 11.26
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
yatra sthitànàmabhito vipattiþ èatroþ sakàèàdapi bàüdhavebhyaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
hiüsreùu teùvàyatanopameùu kàmeùu kasyàtmavato ratiþ syàt || 11.27
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti)
girau vane càpsu ca sàgare ca yadbhraüèamarchaütyabhilaüghamànàþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
teùu drumapràgraphalopameùu kàmeùu kasyàtmavato ratiþ syàt || 11.28
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã)
tãrthaiþ prayatnairvividhairavàptàþ kùaõena ye nàèamiha prayàüti | 11.29 ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
svapnopabhogapratimeùu teùu kàmeùu kasyàtmavato ratiþ syàt |
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã)
yànarcayitvàpi na yàüti èarma vivardhayitvà paripàlayitvà | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
aügàrakarùapratimeùu teùu kàmeùu kasyàtmavato ratiþ syàt || 11.30
Buddha-carita
92
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti)
vinàèamãyuþ kuravo yadarthaü vÔùõyaüdhakà maithiladaüóakàèca | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
èålàsikàùñhapratimeùu teùu kàmeùu kasyàtmavato ratiþ syàt || 11.31
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
suüdopasuüdàvasurau yadarthamanyonyavairaprasÔtau vinaùñau | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
sauhàrdavièleùakareùu teùu kàmeùu kasyàtmavato ratiþ syàt || 11.32
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
kàmàüdhasaüjÿàþ kÔpayà va ke ca kravyàtsu nàtmànamihotsÔjaüti | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
sapatnabhåteùvaèiveùu teùu kàmeùu kasyàtmavato ratiþ syàt || 11.33
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
kàmàüdhasaüjÿaþ kÔpaõaü karoti pràpnoti duþkhaü vadhabaüdhanàdi | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
kàmàrthamàèàkÔpaõastapasvã mÔtyuèramaü càrhati jãvaloke || 11.34
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
gãtairhriyaüte hi mÔgà vadhàya råpàrthamagnau èalabhàþ pataüti | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
matsyo giratyàyasamàmiùàrthã tasmàdanarthaü viùayàþ phalaüti || 11.35
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
kàmàstu bhogà iti yanmataü syàdbhogyà na kecitparigaõyamànàþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
vastràdayo dravyaguõà hi loke duþkhapratãkàra iti pradhàryàþ || 11.36
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
iùñaü hi tarùapraèamàya toyaü kùunnàèahetoraèanaü tathaiva | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
vàtàtapàübvàvaraõàya veèma kaupãnaèãtàvaraõàya vàsaþ || 11.37
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
nidràvighàtàya tathaiva èayyà yànaü tathàdhvaèramanàèanàya | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
tathàsanaü sthànavinodanàya snànaü mÔjàrogyabalàèrayàya || 11.38
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
duþkhapratãkàranimittabhåtàstasmàtprajànàü viùayà na bhogyàþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
aènàmi bhogàniti ko 'bhyupeyàtpràjÿaþ pratãkàravidhau pravÔttàn || 11.39
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
yaþ pittadàhena vidahyamànaþ èãtakriyàü bhoga iti vyavasyet | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
duþkhapratãkàravidhau pravÔttaþ kàmeùu kuryàtsa hi bhogasaüjÿàm || 11.40
Buddha-carita
93
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màyà)
kàmeùvanaikàütikatà ca yasmàdato 'pi me teùu na bhogasaüjÿà | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
ya eva bhàvà hi sukhaü dièaüti ta eva duþkhaü punaràvahaüti || 11.41
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Premà)
guråõi vàsàüsyaguråõi caiva sukhàya èãte hyasukhàya gharme | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
caüdràüèavaècaüdanameva coùõe sukhàya duþkhàya bhavaüti èãte || 11.42
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màyà)
dvaüdvàni sarvasya yataþ prasaktànyalàbhalàbhaprabhÔtãni loke | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
ato 'pi naikàütasukho 'sti kaècinnaikàütaduþkhaþ puruùaþ prñhivyàm || 11.43
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà)
dÔùñvà ca mièràü sukhaduþkatàü me ràjyaü ca dàsyaü ca mataü samànam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
nityaü hasatyeva hi naiva ràjà na càpi saütapyata eva dàsaþ || 11.44
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã)
àjÿà nÔpatve 'bhyadhiketi yasmàtmahàüti duþkhànyata eva ràjÿaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
àsaügakàùñhapratimo hi ràjà lokasya hetoþ parikhedameti || 11.45
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
ràjye nÔpastyàgini vaükamitre vièvàsamàgacchati cedvipannaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
athàpi vièraübhamupaiti neha kiü nàma saukhyaü cakitasya ràjÿaþ || 11.46
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (ârdrà)
yadà ca jitvàpi mahãü samagràü vàsàya dÔùñaü puramekameva | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
tatràpi caikaü bhavanaü niùevyaü èramaþ paràrthe nanu ràjabhàvaþ || 11.47
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
ràjyo 'pi vàse yugamekameva kùutsaünirodhàya tathànnamàtrà | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
èayyà tathaikàsanamekameva èeùà vièeùà nÔpatermadàya || 11.48
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã)
tuùñyarthametacca phalaü yadãùñamÔte 'pi ràjyànmama tuùñirasti | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
tuùñau ca satyàü puruùasya loke sarve vièeùà nanu nirvièeùàþ || 11.49
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
tannàsti kàmàn prati saüpratàryaþ kùeme èivaü màrgamanuprapannaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
smÔtvà suhÔttvaü tu punaþ punarmàü bråhi pratijÿàü khalu pàlayaüti || 11.50
Buddha-carita
94
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màyà)
na hyasmyamarùeõa vanapraviùño na èatrubàõairavadhåtamauliþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
kÔtaspÔho nàpi phalàdhikebhyo gÔhõàmi naitadvacanaü yataste || 11.51
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
yo daüdaèåkaü kupitaü bhujaügaü muktvà vyavasyeddhi punargrahãtum | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
dàhàtmikàü và jvalitàü tÔõaulkàü saütyajya kàmànsa punarbhajeta || 11.52
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà)
aüdhàya yaèca spÔhayedanaüdho baddhàya mukto vidhanàya vàóhyaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
unmattacittàya ca kalyacittaþ spÔhàü sa kuryàdviùayàtmakàya || 11.53
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Buddhi)
bhikùopabhogã vara nànukaüpyaþ kÔtã jaràmÔtyubhayaü titãrùuþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
ihottamaü èàütisukhaü ca yasya paratra duþkhàni ca saüvÔtàni || 11.54
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà)
lakùmyàü mahatyàmapi vartamànastÔùõàbhibhåtastvanukaüpitavyaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
pràpnoti yaþ èàütisukhaü na ceha paratra duþkhaü pratigÔhyate ca || 11.55
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
evaü tu vaktuü bhavato 'nuråpaü sattvasya vÔttasya kulasya caiva | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
mamàpi voóhuü sadÔèaü pratijÿàü sattvasya vÔttasya kulasya caiva || 11.56
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Premà)
ahaü hi saüsàrarasena viddho viniþsÔtaþ èàütamavàptukàmaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
neccheyamàptuü tridive 'pi ràjyaü niràmayaü kiü vata mànuùeùu || 11.57
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
trivargasevàü nÔpa yattu kÔtsnataþ paro manuùyàrtha iti tvamàttha màm | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
anartha ityàttha mamàrthadarèanaü kùayã trivargo hi na càpi tarpakaþ || 11.58
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
pade tu yasminna jarà na bhãrutà na janma naivoparamo na vàdhayaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
tameva manye puruùàrthamuttamaü na vidyate yatra punaþ punaþ kriyà || 11.59
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
yadapyavocaþ paripàlyatàü jarà navaü vayo gacchati vikriyàmiti | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
aniècayo 'yaü capalaü hi dÔèyate jaràpyadhãrà dhÔtimacca yauvanam || 11.60
Buddha-carita
95
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
svakarmadakùaèca yadà tu ko jagadvayaþsu sarveùu ca saüvikarùati | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
vinàèakàle kathamavyavasthite jarà pratãkùyà viduùà èamepsunà || 11.61
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
jaràyudho vyàdhivikãrõasàyako yadàütako vyàdha ivàèritaþ sthitaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
prajàmÔgàn bhàgyavanàèritàüstudan vayaþprakarùaü prati ko manorathaþ ||
11.62
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
suto yuvà và sthaviro 'thavà èièustathà tvaràvàniha kartumarhati | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
yathà bhaveddharmavataþ kÔpàtmanaþ pravÔttiriùñà vinivÔttireva và || 11.63
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
yadàttha và dãptaphalàü kulocitàü kuruùva dharmàya makhakriyàmiti | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
namo makhebhyo na hi kàmaye sukhaü parasya duþkhakriyayàpadièyate || 11.64
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
paraü hi haütuü vivaèaü phalepsayà na yuktaråpaü karuõàtmanaþ sataþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
kratoþ phalaü yadyapi èàèvataü bhavet tathàpi kÔtvà kimupakùayàtmakam ||
11.65
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
bhavecca dharmo yadi nàparo vidhirvratena èãlena manaþèamena và | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
tathàpi naivàrhati sevituü kratuü vièasya yasmin paramucyate phalam || 11.66
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
ihàpi tàvatpuruùasya tiùñhataþ pravartate yatparahiüsayà sukham | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
tadapyaniùñaü saghÔõasya dhãmato bhavàütare kiü vata yanna dÔèyate || 11.67
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
na ca pratàryo 'smi phalapravÔttaye bhaveùu ràjan ramate na me manaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
latà ivàübhodharavÔùñitàóitàþ pravÔttayaþ sarvagatà hi caücalà || 11.68
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
ihàgataècàhamito didÔkùayà muneraràóasya vimokùavàdinaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
prayàmi càdyaiva nÔpàstu te èivaü vacaþ kùamethàþ èamatattvaniùñhuram || 11.69
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
atheüdravaddivyava èaèvadarkavadguõairava èreya ihàva gàmava | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
avàyuràryairava satsutàn ava èriyaèca ràjannava dharmamàtmanaþ || 11.70
Buddha-carita
96
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
himàriketådbhavasaüplavàütare yathà dvijo yàti vimokùayaüstanum | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
himàrièatruü kùayaèatrughàtinastathàütare yàhi vimocayanmanaþ || 11.71
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
nÔpo 'bravãtsàüjaliràgataspÔho yatheùñamàpnoti bhavànavighnataþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
avàpya kàle kÔtakÔtyatàmimàü mamàpi kàryo bhavatà tvanugrahaþ || 11.72
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
sthiraü pratijÿàya tatheti pàrthive tataþ sa vaièvaütaramàèramaü yayau | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
parivrajaütaü samudãkùya vismito nÔpo 'pi ca pràpurimaü giriü vrajan || 11.73
iti èrãbuddhacarite mahàkàvye 'èvaghoùakÔte kàmavigarhaõo nàmaikàdaèaþ sargaþ ||
11 ||
Buddha-carita
97
Book XII [Aràóadarèano]
ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ pathyà øloka1
tataþ èamavihàrasya munerikùvàkucaüdramàþ | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
aràóasyàèramaü bheje vapuùà pårayanniva || 12.1
ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
sa kàlàmasagotreõa tenàlokyaiva dårataþ | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ
uccaiþ svàgatamityuktaþ samãpamupajagmivàn || 12.2
ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
tàvubhau nyàyataþ pÔùñvà dhàtusàmyaü parasparam | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
dàravyormedhyayorvÔùyoþ èucau deèe niùãdatuþ || 12.3
ÛÜÜÜÐÛÛÛÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ navipulà
tamàsãnaü nÔpasutaü so 'bravãnmunisattamaþ | ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
bahumànavièàlàbhyàü darèanàbhyàü pibanniva2 || 12.4
ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ
viditaü me yathà saumya niùkràüto bhavanàdasi | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ
chittvà snehamayaü pàèaü pàèaü dÔpta iva dvipaþ || 12.5
ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ
sarvathà dhÔtimaccaiva pràjÿaü caiva manastava | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ
yastvaü pràptaþ èriyaü tyaktvà latàü viùaphalàmiva || 12.6
ÜÜÜÜÐÛÛÛÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ navipulà
nàècaryaü jãrõavayaso yajjagmuþ pàrthivà vanam | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
apatyebhyaþ èriyaü dattvà bhuktocchiùñàmiva srajam || 12.7
ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ
idaü me matamàècaryaü nave vayasi yadbhavàn | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ
abhuktveva èriyaü pràptaþ sthito viùayagocare || 12.8
ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
tadvijÿàtumimaü dharmaü paramaü bhàjanaü bhavàn | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
jÿànapårvamadhiùñhàya èãghraü duþkhàrõavaü tara || 12.9
1 The pathyà form of the metre should be presumed in the øloka verses unless otherwise
indicated. 2 Written pivanniva in the text, which must be a misprint.
Buddha-carita
98
ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
èiùye yadyapi vijÿàte èàstraü kàlena vartate | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
gàübhãryàdvyavasàyàcca suparãkùyo bhavàn mama || 12.10
ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
iti vàkyamaràóasya vijÿàya sa naràdhipaþ | ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ
babhåva paramaprãtaþ provàcottarameva ca || 12.11
ÛÜÜÜÐÛÛÛÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ navipulà
viraktasyàpi yadidaü saumukhyaü bhavataþ param | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ
akÔtàrtho 'pyanenàsmi kÔtàrtha iva saüprati || 12.12
ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ
didÔkùuriva hi jyotiryiyàsuriva daièikam | ÜÜÛÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ
tvaddarèanàdahaü manye titãrùuriva ca plavam || 12.13
ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ
tasmàdarhasi tadvaktuü vaktavyaü yadi manyase | ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ
jaràmaraõarogebhyo yathàyaü parimucyate || 12.14
ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
ityaràóaþ kumàrasya màhàtmyàdeva coditaþ | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
saükùiptaü kathayàü cakre svasya èàstrasya niècayam || 12.15
ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
èråyatàmayamasmàkaü siddhàütaþ èÔõvatàü vara | ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ
yathà bhavati saüsàro yathà vai parivartate || 12.16
ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
prakÔtièca vikàraèca janma mÔtyurjaraiva ca | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ
tattàvatsattvamityuktaü sthirasattva parehi naþ || 12.17
ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
tatra tu prakÔtirnàma viddhi prakÔtikovida | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
paüca bhåtànyahaükàraü buddhimavyaktameva ca || 12.18
ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
vikàra iti buddhiü tu viùayàniüdriyàõi ca | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
pàõipàdaü ca vàdaü ca pàyåpasthaü tathà manaþ || 12.19
Buddha-carita
99
ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
asya kùetrasya vijÿànàt kùetrajÿa iti saüjÿi ca | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
kùetrajÿa iti càtmànaü kathayaütyàtmaciütakàþ || 12.20
ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ
saèiùyaþ kapilaèceha pratibuddha iti smÔtiþ | ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ
saputraþ pratibuddhaèca prajàpatirihocyate || 12.21
ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ
jàyate jãryate caiva budhyate mriyate ca yat | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ
tadvyaktamiti vijÿeyamavyaktaü tu viparyayàt || 12.22
ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
ajÿànaü karma tÔùõà ca jÿeyàþ saüsàrahetavaþ | ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
sthito 'smiüstritaye yastu tatsattvaü nàbhivartate || 12.23
ÜÜÛÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ
vipratyayàdahaükàràtsaüdehàdabhisaüplavàt | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ
avièeùànupàyàbhyàü saügàdabhyavapàtataþ || 12.24
ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
tatra vipratyayo nàma viparãtaü pravartate | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
anyathà kurute kàryaü maütavyaü manyate 'nyathà || 12.25
ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
bravãmyahamahaü vedmi gacchàmyahamahaü sthitaþ | ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
itãhaivamahaükàrastvanahaükàra vartate || 12.26
ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
yastu bhàvena saüdigdhànekãbhàvena paèyati | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ
mÔtpiüóavadasaüdeha saüdehaþ sa ihocyate || 12.27
ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
ya evàhaü sa evedaü mano buddhièca karma ca | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
yaècaivaü sa gaõaþ so 'hamiti yaþ so 'bhisaüplavaþ || 12.28
ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
avièeùaü vièeùajÿa pratibuddhàprabuddhayoþ | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ
prakÔtãnàü ca yo veda so 'vièeùa iti smÔtaþ || 12.29
Buddha-carita
100
ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
namaskàravaùañkàrau prokùaõàbhyukùaõàdayaþ | ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
anupàya iti pràjÿairupàyajÿa praveditaþ || 12.30
ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
sajjate yena durmedhà manovàkkarmabuddhibhiþ | ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ
viùayeùvanabhiùvaüga so 'bhiùvaüga iti smÔtaþ || 12.31
ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
mamedamahamasyeti yadduþkhamabhimanyate | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
vijÿeyo 'bhyavapàtaþ sa saüsàre yena pàtyate || 12.32
ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
ityavidyà hi vidvàüsaþ paücaparvà samãhate | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ
tamo mohaü mahàmohaü tàmisradvayameva ca || 12.33
ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
tatràlasyaü tamo viddhi mohaü mÔtyuü ca janma ca | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ
mahàmohastvasaümoha kàma ityavagamyatàm || 12.34
ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ
yasmàdatra ca bhåtàni pramuhyaüti mahàütyapi | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ
tasmàdeùa mahàbàho mahàmoha iti smÔtaþ || 12.35
ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
tàmisramiti càkrodha krodhamevàdhikurvate | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
viùàdaü càüdhatàmisramaviùàda pracakùate || 12.36
ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
anayàvidyayà bàlaþ saüyuktaþ paücaparvayà | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
saüsàre duþkhabhåyiùñhe janmasvabhiniùicyate || 12.37
ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
draùñà èrotà ca maütà ca kàryaü karaõameva ca | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ
ahamityevamàgamya saüsàre parivartate || 12.38
ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
ityebhirhetubhirdhãman tamaþsrotaþ pravartate | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
hetvabhàve phalàbhàva iti vijÿàtumarhasi || 12.39
Buddha-carita
101
ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ
tatra samyagmatirvidyànmokùakàma catuùñayam | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
pratibuddhàprabuddhau ca vyaktamavyaktameva ca || 12.40
ÛÜÛÜÐÜÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ mavipulà
yathàvadetadvijÿàya kùetrajÿo hi catuùñayam | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
àrjavaü javatàü hitvà pràpnoti padamakùaram || 12.41
ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
ityarthaü bràhmaõà loke paramabrahmavàdinaþ | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
brahmacaryaü caraütãha bràhmaõàn vàsayaüti ca || 12.42
ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ
iti vàkyamidaü èrutvà munestasya nÔpàtmajaþ | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ
abhyupàyaü ca papraccha padameva ca naiùñhikam || 12.43
ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
brahmacaryamidaü caryaü yathà yàvacca yatra ca | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
dharmasyàsya ca paryaütaü bhavàn vyàkhyàtumarhati || 12.44
ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
ityaràóo yathàèàstraü vispaùñàrthaü samàsataþ | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
tamevànyena kalpena dharmamasmai vyabhàùata || 12.45
ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
ayamàdau gÔhànmuktvà bhaikùàkaü liügamàèritaþ | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
samudàcàravistãrõaü èãlamàdàya vartate || 12.46
ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ
saütoùaü paramàsthàya yena tena yatastataþ | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
viviktaü sevate vàsaü nirdvaüdvaþ èàstravitkÔtã || 12.47
ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ
tato ràgàdbhayaü dÔùñvà vairàgyàcca paraü èivam | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ
nigÔhõanniüdriyagràmaü yatate manasaþ èrame || 12.48
ÛÜÛÜÐÜÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ mavipulà
atho viviktaü kàmebhyo vyàpàdàdibhya eva ca | ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
vivekajamavàpnoti pårvadhyànaü vitarkavat || 12.49
Buddha-carita
102
ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ
tacca dhyànaü sukhaü pràpya tattadeva vitarkayan | ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
apårvasukhalàbhena hriyate bàlièo janaþ || 12.50
ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ
èamenaivaüvidhenàyaü kàmadveùavigarhiõà | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
brahmalokamavàpnoti paritoùeõa vaücitaþ || 12.51
ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
jÿàtvà vidvàn vitarkàüstu manaþsaükùobhakàrakàn | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ
tadviyuktamavàpnoti dhyànaü prãtisukhànvitam || 12.52
ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
hriyamàõastayà prãtyà yo vièeùaü na paèyati | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
sthànaü bhàsvaramàpnoti deveùvàbhàsureùvapi || 12.53
ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ
yastu prãtisukhàttasmàdvivecayati mànasam | ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ
tÔtãyaü labhate dhyànaü sukhaü prãtivivarjitam || 12.54
ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ
tatra kecidvyavasyaüti mokùa ityapi màninaþ | ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
sukhaduþkhaparityàgàdavyàpàràcca cetasaþ || 12.55 (57)
ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
yastu tasminsukhe magno na vièeùàya yatnavàn | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
èubhakÔtsnaiþ sa sàmànyaü sukhaü pràpnoti daivataiþ || 12.56 (55)
ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
tàdÔèaü sukhamàsàdya yo na rajyannupekùate | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ
caturthaü dhyànamàpnoti sukhaduþkhavivarjitam || 12.57 (56)
ÜÜÜÜÐÛÛÛÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ navipulà
asya dhyànasya tu phalaü samaü devairvÔhatphalaiþ |
ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ 1
kathayaüti bÔhatkàlaü vÔhatprajÿàparãkùakàþ || 12.58
1 Cowell's edition reads: vÔhatphalaü, which would give an Anuùñubh variation, which is not
acceptable in Aèvaghoùa's prosody.
Buddha-carita
103
ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
samàdhervyutthitastasmàddÔùñvà doùàüècharãriõàm | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ
jÿànamàrohati pràjÿaþ èarãravinivÔttaye || 12.59
ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ
tatastaddhyànamutsÔjya vièeùe kÔtaniècayaþ | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
kàmebhya iva satpràjÿo råpàdapi virajyate || 12.60
ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ
èarãre khàni yànyasya tànyàdau parikalpayan | ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
ghaneùvapi tato dravyeùvàkàèamadhimucyate || 12.61
ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ
àkàèasamamàtmànaü saükùipya tvaparo budhaþ | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ
tadaivànaütataþ paèyan vièeùamadhigacchati || 12.62
ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
adhyàtmakuèaleùvanyo nivartyàtmànamàtmanà | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ
kiücinnàstãti saüpaèyannàkiücanya iti smÔtaþ || 12.63
ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
tato muüjàdiùãkeva èakuniþ paüjaràdiva | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ
kùetrajÿo niþsÔto dehànmukta ityabhidhãyate || 12.64
ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ
etattatparamaü brahma nirliügaü dhruvamakùaram | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ
yanmokùa iti tattvajÿàþ kathayaüti manãùiõaþ || 12.65
ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
ityupàyaèca mokùaèca mayà saüdarèitastava |
ÛÜÜÜÐÛÛÛÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ navipulà1
yadi jÿàtaü yadi rucir yathàvatpratipadyatàm || 12.66
ÜÜÜÜÐÛÛÛÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ navipulà
jaigãùavyo 'tha janako vÔddhaècaiva paràèaraþ | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
imaü paüthànamàsàdya muktà hyanye ca mokùiõaþ || 12.67
1 Cowell's edition reads: ruci, which would give a light syllable at the end of the pàda, but
navipulà needs a heavy syllable after the three light ones.
Buddha-carita
104
ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ
iti tasya sa tadvàkyaü gÔhãtvà na vicàrya ca | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
pårvahetubalapràptaþ pratyuttaramuvàca saþ || 12.68
ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ
èrutaü jÿànamidaü såkùmaü parataþ parataþ èivam | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ
kùetreùvasyàparityàgàdavaimyetadanaiùñhikam || 12.69
ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
vikàraprakÔtibhyo hi kùetrajÿaü muktamapyaham | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
manye prasavadharmàõaü vãjadharmàõameva ca || 12.70
ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
vièuddho yadyapi hyàtmà nirmukta iti kalpyate |1 (ab = 12.71ab) ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ
bhåyaþ pratyayasadbhàvàdamuktaþ sa bhaviùyati || 12.71
ÛÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ navipulà
Ôtubhåmyaübuvirahàdyathà bãjaü na rohati | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ
rohati pratyayaistaistaistadvatso 'pi mato mama || 12.72
ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
yatkarmàjÿànatÔùõànàü tyàgànmokùaèca kalpyate | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ
atyaütastatparityàgaþ satyàtmani na vidyate || 12.71 (cd = 12.73cd)
ÜÜÜÜÐÛÛÛÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ navipulà
hitvà hitvà trayamidaü vièeùaståpalabhyate | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ
àtmanastu sthitiryatra tatra såkùmamidaü trayam || 12. 72 (12.74)
ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
såkùmatvàccaiva doùàõàmavyàpàràcca cetasaþ | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
dãrghatvàdàyuùaècaiva mokùastu parikalpyate || 12.73 (12.75)
ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
ahaükàraparityàgo yaècaiùa parikalpyate | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
satyàtmani parityàgo nàhaükàrasya vidyate || 12.74 (12.76)
1 Johnson inserts 2 extra verses inserted at this point, written in italics here. The rest of the
verse numbers in this chapter in Johnson's edition are affected by this, and are placed in
brackets in this edition henceforth.
Buddha-carita
105
ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ
saükhyàdibhiramuktaèca nirguõo na bhavatyayam | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
tasmàdasati nairguõye nàsya mokùo 'bhidhãyate || 12.75 (12.77)
ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
guõino hi guõànàü ca vyatireko na vidyate | ÜÜÜÜÐÛÛÛÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ navipulà
råpoùõàbhyàü virahito na hyagnirupalabhyate || 12.76 (12.78)
ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
pràgdehànna bhaveddehã pràgguõebhyastathà guõã | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
kasmàdàdau vimuktaþ saÿèarãrã badhyate punaþ || 12.77 (12.79)
ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
kùetrajÿo vièarãraèca jÿo và syàdajÿa eva và | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
yadi jÿo jÿeyamasyàsti jÿeye sati na mucyate || 12.78 (12.80)
ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ
athàjÿa iti siddho vaþ kalpitena kimàtmanà | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
vinàpi hyàtmanàjÿànaü prasiddhaü kàùñhakuóyavat || 12.79 (12.81)
ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
parataþ paratastyàgo yasmàttu guõavàn smÔtaþ | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
tasmàtsarvaparityàgànmanye kÔtsnàü kÔtàrthatàm || 12.80 (12.82)
ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ
iti dharmamaràóasya viditvà na tutoùa saþ | ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ
akÔtsnamiti vijÿàya tataþ pratijagàma ha || 12.81 (12.83)
ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
vièeùamatha èuèråùurudrakasyàèramaü yayau | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ
àtmagràhàcca tasyàpi jagÔhe na sa darèanam || 12.82 (12.84)
ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
saüjÿàsaüjÿitvayordoùaü jÿàtvà hi munirudrakaþ | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
àkiücinyàtparaü lebhe saüjÿàsaüjÿàtmikàü gatim || 12.83 (12.85)
ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
yasmàccàlaübane såkùme saüjÿàsaüjÿe tataþ param | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ
nàsaüjÿã naiva saüjÿãti tasmàttatra gataspÔhaþ || 12.84 (12.86)
Buddha-carita
106
ÛÜÛÜÐÜÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ mavipulà
yataèca buddhistatraiva sthitànyatràpracàriõã | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
såkùmàpàdi tatastatra nàsaüjÿitvaü na saüjÿità || 12.85 (12.87)
ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
yasmàcca tamapi pràpya punaràvartate jagat | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ
bodhisattvaþ paraü prepsustasmàdudrakamatyajat || 12.86 (12.88)
ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ
tato hitvàèramaü tasya èreyo 'rthã kÔtaniècayaþ | ÜÜÛÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
bheje gayasya ràjarùernagarãsaüjÿamàèramam || 12.87 (12.89)
ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ
atha nairaüjanàtãre èucau èuciparàkramaþ | ÛÜÛÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
cakàra vàsamekàütavihàràbhivratã muniþ || 12.88 (12. 90)
ÅÅÅÅÐÅÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ1
2<xxx> tatpårvaü paüceüdriyavaèoddhatàn | ÛÜÅÅÐÅÛÛÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ
tapaþ <xx> vratino bhikùån paüca niraikùata || (12.91)
ÜÜÛÜÐÜÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ mavipulà
paücopatasthurdÔùñvàtra bhikùavastaü mumukùavaþ | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
puõyàrjitadhanàrogyamiüdriyàrthà iveèvaram || 12.89 (12.92)
ÜÜÛÜÐÜÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ mavipulà
saüpåjyamànastaiþ prahvairvinayànatamårtibhiþ | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
tadvaüèasthàyibhiþ èiùyairlolairmana iveüdriyaiþ || 12.90 (12.93)
ÜÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ navipulà
mÔtyujanmàütakaraõe syàdupàyo 'yamityatha | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ
duùkaràõi samàrebhe tapàüsyanaèanena saþ || 12.91 (12.94)
ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
upavàsavidhãn nekàn kurvan naraduràcaràn | ÜÜÛÜÐÜÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ mavipulà
varùàõi ùañkarmaprepsurakarotkàrèyamàtmanaþ || 12.92 (12.95)
1 Ed: This line could be either pathyà or mavipulà. The next line could be either navipulà or
bhavipulà. 2 Johnson's edition inserts this verse here, along with the translation. The numbering in
Johnson's edition is again affected by this change.
Buddha-carita
107
ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ
annakàleùu caikaikaiþ sakolatilataüóulaiþ | ÛÜÛÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ
apàrapàrasaüsàrapàraü prepsurapàrayat || 12.93 (12.96)
ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
dehàdapacayastena tapasà tasya yaþ kÔtaþ | ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ
sa evopacayo bhåyastejasàsya kÔto 'bhavat || 12.94 (12.97)
ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
kÔèo 'pyakÔèakãrtièrãrhlàdaü cakre 'nyacakùuùam | ÛÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ navipulà
kumudànàmiva èaracchuklapakùàdicaüdramàþ || 12.95 (12.98)
ÛÜÛÜÐÜÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ mavipulà
tvagasthièeùo niþèeùairmedaþpièitaèoõitaiþ | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ
kùãõo 'pyakùãõagàübhãryaþ samudra iva sa vyabhàt || 12.96 (12.99)
ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ
atha kaùñatapaþspaùñavyarthakliùñatanurmuniþ | ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
bhavabhãrurimàü cakre buddhiü buddhatvakàükùayà || 12.97 (12.100)
ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ
nàyaü dharmo viràgàya na bodhàya na muktaye | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ
jaübumåle mayà pràpto yastadà sa vidhirdhruvaþ || 12.98 (12.101)
ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
na càsau durbalenàptuü èakyamityàgatàdaraþ | ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
èarãrabalavÔddhyarthamidaü bhåyo 'nvaciütayat || 12.99 (12.102)
ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
kùutpipàsàèramaklàütaþ èramàdasvasthamànasaþ | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ
pràpnuyànmanasàvàpyaü phalaü kathamanirvÔtaþ || 12.100 (12.103)
ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ
nirvÔtiþ pràpyate samyaksatateüdriyatarpaõàt | ÜÜÛÜÐÛÛÛÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ navipulà
saütarpiteüdriyatayà manaþsvàsthyamavàpyate || 12.101 (12.104)
ÜÜÛÜÐÛÛÛÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ navipulà
svasthaprasannamanasaþ samàdhirupapadyate | ÛÜÛÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
samàdhiyuktacittasya dhyànayogaþ pravartate || 12.102 (12.105)
Buddha-carita
108
ÜÜÛÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
dhyànapravartanàddharmàþ pràpyaüte yairavàpyate | ÜÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ navipulà
durlabhaü èàütamajaraü paraü tadamÔtaü padam || 12.103 (12.106)
ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ
tasmàdàhàramålo 'yamupàya itiniècayaþ | ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
asårikaraõe dhãraþ kÔtvàmitamatirmatim || 12.104 (12.107)
ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ
snàto nairaüjanàtãràduttatàra èanaiþ kÔèaþ | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
bhaktyàvanataèàkhàgrairdattahastastañadrumaiþ || 12.105 (12.108)
ÛÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ navipulà
atha gopàdhipasutà daivatairabhicodità | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ
udbhåtahÔdayànaüdà tatra naüdabalàgamat || 12.106 (12.109)
ÛÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ navipulà
sitaèaükhojjvalabhujà nãlakaübalavàsinã | ÛÜÛÜÐÜÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ mavipulà
sapheõamàlànãlàüburyamuneva saridvarà || 12.107 (12.110)
ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
sà èraddhàvardhitaprãtirvikasallocanotpalà | ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
èirasà praõipatyainaü gràhayàmàsa pàyasam || 12.108 (12.111)
ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ
kÔtvà tadupabhogena pràptajanmaphalàü sa tàm | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
bodhipràptau samartho 'bhåtsaütarpitaùaóiüdriyaþ || 12.109 (12.112)
ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
paryàptàpyànamårtaèca sàrdhaü suyaèasà muniþ | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ
kàütidhairyaikabhàraikaþ èaèàükàrõavavalbabhau || 12.110 (12.113)
ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
àvÔtta iti vijÿàya taü jahuþ paücabhikùavaþ | ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
manãùiõamivàtmànaü nirmuktaü paücadhàtavaþ || 12.111 (12.114)
ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
vyavasàyadvitãyo 'tha èàdvalàstãrõabhåtalam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ bhavipulà
so 'èvatthamålaü prayayau bodhàya kÔtaniècayaþ || 12.112 (12.115)
Buddha-carita
109
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
tatastadànãü gajaràjavikramaþ padasvanenànupamena bodhitaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
mahàmuneràgatabodhiniècayo jagàda kàlo bhujagottamaþ stutim || 12.113 (12.116)
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
yathà mune tvaccaraõàvapãóità muhurmuhurniùñanatãva medinã | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
yathà ca te ràjati såryavatprabhà dhruvaü tvamiùñaü phalamadya bhokùyase ||
12.114 (12.117)
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
yathà bhramaütyo divi vàyapaüktayaþ pradakùiõaü tvàü kamalàkùa kurvate | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
yathà ca saumyà divi vàüti vàyavastvamadya buddho niyataü bhaviùyasi || 12.115
(12.118)
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
tato bhujaügapravareõa saüstutastÔõànyupàdàya èucãni làvakàt | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
kÔtapratijÿo niùasàda bodhaye mahàtarormålamupàèritaþ èuceþ || 12.116 (12.119)
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
tataþ sa paryaükamakaüpyamuttamaü babaüdha suptoragabhogapiüóitam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
bhinadmi tàvadbhuvi naitadàsanaü na yàmi tàvatkÔtakÔtyatàmiti || 12.117 (12.120)
ÛÜÛÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜ Rucirà
tato yayurmudamatulàü divaukaso vavàsire na mÔgaganà na pakùiõaþ | ÛÜÛÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜ,ÛÛÛÛÜÛÜÛÜ
na sasvanurvanataravo 'nilàhatàþ kÔtàsane bhagavati niècalàtmani || 12.118
(12.121)
iti èrãbuddhacarite mahàkàvye 'èvaghoùakÔte 'ràóadarèano nàma dvàdaèaþ sargaþ || 12
||
Buddha-carita
110
Book XIII [Màravijayo]
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
tasminèca bodhàya kÔtapratijÿe ràjarùivaüèaprabhave mahàrùau | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
tatropaviùñe prajaharùa lokastatràsa saddharmaripustu màraþ || 13.1
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
yaü kàmadevaü pravadaüti loke citràyudhaü puùpaèaraü tathaiva | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
kàmapracàràdhipatiü tameva mokùadviùaü màramudàharaüti || 13.2
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà)
tasyàtmajà vibhramaharùadarpàstisro ratiprãtitÔùaèca kanyàþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
papracchurenaü manaso vikàraü sa tàüèca tàècaiva vaco babhàùe || 13.3
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Haüsã)
asau munirniècayavarma bibhrat sattvàyudhaü buddhièaraü vikÔùya | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
jigãùuràste viùayànmadãyàn tasmàdayaü me manaso viùàdaþ || 13.4
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti)
yadi hyasau màmabhibhåya yàti lokàya càkhyàtyapavargamàrgam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
èånyastato 'yaü viùayo mamàdya vÔttàccyutasyeva videhabhartuþ || 13.5
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
tadyàvadevaiùa na labdhacakùurmadgocare tiùñhati yàvadeva | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
yàsyàmi tàvadvratamasya bhettuü setuü nadãvega ivàbhivÔddhaþ || 13.6
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà)
tato dhanuþ puùpamayaü gÔhãtvà èaràüstathà mohakaràüèca paüca | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
so 'èvatthamålaü sasuto 'bhyagacchadasvàsthyakàrã manasaþ prajànàm || 13.7
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Haüsã)
atha praèàütaü munimàsanasthaü pàraü titãrùuü bhavasàgarasya | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
viùajya savyaü karamàyudhàgre krãóaÿèareõedamuvàca màraþ || 13.8
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã)
uttiùñha bhoþ kùatriya mÔtyubhãta varasva dharmaü tyaja mokùadharmam | ÜÜÛ[ÜÐÜÛ]ÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
vàõaièca [yajÿaièca]1 vinãya lokàn lokàn paràn pràpnuhi vàsavasya || 13.9
1 The lacuna in Cowell's text is supplied from Johnson's edition.
Buddha-carita
111
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
paüthà hi niryàtumayaü yaèasyo yo vàhitaþ pårvatamairnareüdraiþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
jàtasya ràjarùikule vièàle bhaikùàkamaèlàghyamidaü prapattum || 13.10
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Chàyà)
athàdya nottiùñhasi niècitàtmà bhava sthiro mà vimucaþ pratijÿàm | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
mayodyato hyeùa èaraþ sa eva yaþ såryake mãnaripau vimuktaþ || 13.11
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
pÔùñaþ sa cànena kathaücidaióaþ somasya naptàpyabhavadvicittaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
sa càbhavacchàütanurasvataütraþ kùãõe yuge kiü vata durbalo 'nyaþ || 13.12
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
tatkùipramuttiùñha labhasva saüjÿàü vàõo hyayaü tiùñhati lelihànaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
priyàbhidheyeùu ratipriyeùu yaü cakravàkeùvapi notsÔjàmi || 13.13
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
ityevamukto 'pi yadà niràstho naivàsanaü èàkyamunirbibheda | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
èaraü tato 'smai visasarja màraþ kanyàèca kÔtvà purataþ sutàüèca || 13.14
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã)
tasmiüstu vàõe 'pi sa vipramukte cakàra nàsthàü na dhÔteècacàla | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
dÔùñvà tathainaü viùasàda màraèciütàparãtaèca èanairjagàda || 13.15
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
èaileüdraputrãü prati yena viddho devo 'pi èaübhuècalito babhåva | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
na ciütayatyeùa tameva vàõaü kiü syàdacitto na èaraþ sa eùaþ || 13.16
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã)
tasmàdayaü nàrhati puùpavàõaü na harùaõaü nàpi raterniyogam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
arhatyayaü bhåtagaõairaèeùaiþ saütràsanàtarjanatàóanàni || 13.17
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà)
sasmàra màraèca tataþ svasainyaü vidhvaüsanaü èàkyamuneècikãrùan | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
nànàèrayàècànucaràþ parãyuþ èaradrumapràsagadàsihastàþ || 13.18
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti)
varàhamãnàèvakharoùñravaktrà vyàghrarkùasiühadviradànanàèca | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
ekekùaõà naikamukhàstrièãrùà laübodaràècaiva pÔùodaràèca || 13.19
Buddha-carita
112
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Haüsã)
ajàsu saktà ghañajànavaèca daüùñràyudhàècaiva nakhàyudhàèca | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
kabaüdhahastà bahumårtayaèca bhagnàrdhavaktràèca mahàmukhàèca || 13.20
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
tàmràruõà lohitaviüducitràþ khañvàügahastà haridhåmrakeèàþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
laübasrajo vàraõalaübakarõàècarmàübaràècaiva niraübaràèca || 13.21
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà)
èvetàrdhavaktrà haritàrdhakàyàstàmràèca dhåmrà harayo 'sitàèca | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
vyàóottaràsaügabhujàstathaiva praghuùñaghaüñàkulamekhalàèca || 13.22
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
tàlapramàõàèca gÔhãtaèålà daüùñràkaràlàèca èièupramàõàþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
urabhravaktràèca vihaügamàèca màrjàravaktràèca manuùyakàyàþ || 13.23
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Haüsã)
prakãrõakeèàþ èikhino 'rdhamuüóà rajjvaübarà vyàkulaveùñanàèca | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
prahÔùñavaktrà bhÔkuñãmukhàèca tejoharàècaiva manoharàèca || 13.24
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
kecidvrajaüto bhÔèamàvavalguranyo 'nyamàpupluvire tathànye | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
cikrãóuràkàèagatàèca kecitkecicca cerustarumastakeùu || 13.25
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti)
nanarta kaècidbhramayaüstrièålaü kaèciddha pusphårja gadàü vikarùan | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
harùeõa kaècidvÔùavannanarta kaècitprajajvàla tanåruhebhyaþ || 13.26
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
evaüvidhà bhåtagaõàþ samaütàttadbodhimålaü parivàrya tasthuþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
jighÔkùavaècaiva jighàüsavaèca bharturniyogaü paripàlayaütaþ || 13.27
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà)
taü prekùya màrasya ca pårvaràtre èàkyarùabhasyaiva ca yuddhakàlam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
na dyauècakàèe pÔthivã cakaüpe prajajvaluècaiva dièaþ saèabdàþ || 13.28
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
viùvagvavau vàyurudãrõavegastàrà na rejurna babhau èaèàükaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
tamaèca bhåyo vitatàra ràtreþ sarve ca saücukùubhire samudràþ || 13.29
Buddha-carita
113
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà)
mahãbhÔto dharmaparàèca nàgà mahàmunervighnamamÔùyamàõàþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
màraü prati krodhavivÔttanetrà niþèaèvasuècaiva jajÔübhire ca || 13.30
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà)
èuddhàdhivàsà vibudharùayastu saddharmasiddhyarthamiva pravÔttàþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
màre 'nukaüpàü manasà pracakrurviràgabhàvàttu na roùamãyuþ || 13.31
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà)
tadbodhimålaü samavekùya kãrõaü hiüsàtmanà màrabalena tena | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
dharmàtmabhirlokavimokùakàmairbabhåva hàhàkÔtamaütarãkùam || 13.32
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Haüsã)
upaplutaü dharmavidastu tasya dÔùñvà sthitaü màrabalaü mahàrùiþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
na cukùubhe nàpi yayau vikàraü madhye gavàü siüha ivopaviùñaþ || 13.33
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
màrastato bhåtacamåmudãrõàmàjÿàpayàmàsa bhayàya tasya | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
svaiþ svaiþ prabhàvairatha sàsya senà taddhairyabhedàya matiü cakàra || 13.34
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
keciccalannaikavilaübijihvàstãkùõogradaüùñrà harimaüóalàkùàþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
vidàritàsyàþ sthiraèaükukarõàþ saütràsayaütaþ kila nàma tasthuþ || 13.35
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
tebhyaþ sthitebhyaþ sa tathàvidhebhyaþ råpeõa bhàvena ca dàruõebhyaþ | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
na vivyathe nodvivije mahàrùiþ krãóan subàlebhya ivoddhatebhyaþ || 13.36
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà)
kaècittato raudravivÔttadÔùñistasmai gadàmudyamayàücakàra | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
tastaübha bàhuþ sagadastato 'sya puraüdarasyeva purà savajraþ || 13.37
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã)
kecitsamudyamya èilàstaråüèca viùehire naiva munau vimoktum | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
petuþ savÔkùàþ saèilàstathaiva vajràvabhagnà iva viüdhyapàdàþ || 13.38
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã)
kaiècitsamutpatya nabho vimuktàþ èilàèca vÔkùàèca paraèvadhàèca | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
tasthurnabhasyeva na càvapetuþ saüdhyàbhrapàdà iva naikavarõàþ || 13.39
Buddha-carita
114
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã)
cikùepa tasyopari dãptamanyaþ kaóaügaraü parvataèÔügamàtram | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
yanmuktamàtraü gaganasthameva tasyànubhàvàcchatadhà babhåva || 13.40
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
kaècijjvalannarka ivoditaþ khàdaügàravarùaü mahadutsasarja | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
cårnàni càmãkarakaüdaràõàü kalpàtyaye meruriva pradãptaþ || 13.41
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà)
tadbodhimåle pravikãryamàõamaügàravarùaü tu savisphuliügam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
maitrãvihàràdÔùisattamasya babhåva raktotpalapatravarùaþ || 13.42
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti)
èarãracittavyasanàtapaistairevaüvidhaistaièca nipàtyamànaiþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
naivàsanàcchàkyamuniècacàla svaü niècayaü baüdhumivopaguhya || 13.43
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (ârdrà)
athàpare nirjagalurmukhebhyaþ sarpànvijãrõebhya iva drumebhyaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
te maütrabaddhà iva tatsamãpe na èaèvasurnotsasÔjurna celuþ || 13.44
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã)
bhåtvàpare vàridharà vÔhaütaþ savidyutaþ sàèanicaüóaghoùàþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
tasmin drume tatyajuraèmavarùaü tatpuùpavarùaü ruciraü babhåva || 13.45
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
càpe 'tha vàõo nihito 'pareõa jajvàla tatraiva na niùpapàta | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
anãèvarasyàtmani dhåryamàõo durmarùaõasyeva narasya manyuþ || 13.46
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
paüceùavo 'nyena tu vipramuktàstasthurnayatyeva munau na petuþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
saüsàrabhãrorviùayapravÔttau paüceüdriyàõãva parãkùakasya || 13.47
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà)
jighàüsayànyaþ prasasàra ruùño gadàü gÔhãtvàbhimukho mahàrùeþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
so 'pràptakàlo vivaèaþ papàta doùeùvivànarthakareùu lokaþ || 13.48
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà)
strã meghakàlã tu kapàlahastà kartuü mahàrùeþ kila mohacittam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
babhràma tatràniyataü na tasthau calàtmano buddhirivàgameùu || 13.49
Buddha-carita
115
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
kaècitpradãptaü praõidhàya cakùurnetràgninàèãviùavaddidhakùuþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
tatraiva nàsãttamÔùiü dadarèa kàmàtmakaþ èreya ivopadiùñam || 13.50
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
gurvãü èilàmudyamayaüstathànyaþ èaèràma moghaü vihataprayatnaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
niþèreyasaü jÿànasamàdhigamyaü kàyaklamairdharmamivàptukàmaþ || 13.51
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Màlà)
tarakùusiühàkÔtayastathànye praõeduruccairmahataþ praõàdàn | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
sattvàni yaiþ saücukucuþ samaütàdvajràhatà dyauþ phalatãti matvà || 13.52
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Premà)
mÔgà gajàècàrttaravàn sÔjaüto vidudruvuècaiva nililyire ca | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
ràtrau ca tasyàmahanãva digbhyaþ khagà ruvaütaþ paripeturàrttàþ || 13.53
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Ràmà)
teùàü praõàdaistu tathàvidhaistaiþ sarveùu bhåteùvapi kaüpiteùu | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
munirna tatràsa na saücukoca ravairgarutmàniva vàyasànàm || 13.54
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Chàyà)
bhayàvahebhyaþ pariùadgaõebhyo yathà yathà naiva munirbibhàya | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
tathà tathà dharmabhÔtàü sapatnaþ èokàcca roùàcca sasàra màraþ || 13.55
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Vàõã)
bhåtaü tataþ kiücidadÔèyaråpaü vièiùñaråpaü gaganasthameva | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
dÔùñvàrùaye drugdhamavairaruùñaü màraü babhàùe mahatà svareõa || 13.56
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà)
moghaü èramaü nàrhasi màra kartuü hiüsràtmatàmutsÔja gaccha èarma | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
naiùa tvayà kaüpayituü hi èakyo mahàgirirmerurivànilena || 13.57
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
apyuùõabhàvaü jvalanaþ prajahyàdàpo dravatvaü pÔthivã sthiratvam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
anekakalpàcitapuõyakarmà na tveva jahyàdvyavasàyameùaþ || 13.58
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà)
yo niècayo hyasya paràkramaèca tejaèca yadyà ca dayà prajàsu | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
apràpya notthàsyati tattvameùa tamàüsyahatveva sahasraraèmiþ || 13.59
Buddha-carita
116
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
kàùñhaü hi mathnan labhate hutàèaü bhåmiü khanan viüdati càpi toyam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
nirbaüdhinaþ kiüca na nàsya sàdhyaü nyàyena yuktaü ca kÔtaü ca sarvam ||
13.60
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Sàlà)
tallokamàrttaü karuõàyamàno rogeùu ràgàdiùu vartamànam | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
mahàbhiùagnàrhati vighnameùa jÿànauùadhàrthaü parikhidyamànaþ || 13.61
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (»ddhi)
hÔte ca loke bahubhiþ kumàrgaiþ sanmàrgamanvicchati yaþ èrameõa | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
sa daièikaþ kùobhayituü na yuktaü sudeèikaþ sàrtha iva pranaùñe || 13.62
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
sattveùu naùñeùu mahàüdhakàrairjÿànapradãpaþ kriyamàõa eùaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
àryasya nirvàpayituü na sàdhu prajvàlyamànastamasãva dãpaþ || 13.63
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
dÔùñvà ca saüsàramaye mahaughe magnaü jagatpàramaviüdamànam | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
yaècedamuttàrayituü pravÔttaþ kaècinnayettasya tu pàpamàryaþ || 13.64
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Kãrti)
kùamàèipho dhairyavigàóhamålaècàritrapuùpaþ smÔtibuddhièàkhaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
jÿànadrumo dharmaphalapradàtà notpàñanaü hyarhati vardhamànaþ || 13.65
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
baddhàü dÔóhaiècetasi mohapàèairyasya prajàü mokùayituü manãùà | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
tasmin jighàüsà tava nopapannà èràüte jagadbaüdhanamokùahetoþ || 13.66
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bhadrà)
bodhàya karmàõi hi yànyanena kÔtàni teùàü niyato 'dya kàlaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
sthàne tathàsminnupaviùña eùa yathaiva pårve munayastathaiva || 13.67
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Indravajrà)
eùà hi nàbhirvasudhàtalasya kÔtsnena yuktà parameõa dhàmnà | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
bhåmerato 'nyo 'sti hi na pradeèo veèaü samàdherviùayo hitasya || 13.68
ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ Upajàti (Bàlà)
tanmà kÔthàþ èokamupehi èàütiü mà bhånmahimnà tava màra mànaþ | ÜÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÜ
vièraübhituü na kùamamadhruvà èrãècale pade kiü padamabhyupaiùi || 13.69
Buddha-carita
117
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
tataþ sa saüèrutya ca tasya tadvaco mahàmuneþ prekùya ca niùprakaüpatàm | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
jagàma màro vimanà hatodyamaþ èarairjagaccetasi yairvihanyase || 13.70
ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ Vaüèastha
gatapraharùà viphalãkÔtaèramà praviddhapàùàõakaóaügaradrumà | ÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜÐÐÛÜÛÜÐÜÛÛÐÜÛÜÛÜ
dièaþ pradudràva tato 'sya sà camårhatàèrayeva dviùatà dviùaccamåþ || 13.71
ÛÛÛÛÛÛÜÜ,ÜÛÜÜÛÜÜ Màlinã
dravati saparapakùe nirjite puùpaketau ÛÛÛÛÛÛÜÜ,ÜÛÜÜÛÜÜ
jayati jitatamaske nãrajaske mahàrùau | ÛÛÛÛÛÛÜÜ,ÜÛÜÜÛÜÜ
yuvatiriva sahàsà dyauècakàèe sacaüdrà ÛÛÛÛÛÛÜÜ,ÜÛÜÜÛÜÜ
surabhi ca jalagarbhaü puùpavarùaü papàta || 13.72
tathàpi pàpãyasi nirjite gate dièaþ praseduþ prababhau nièàkaraþ |
divo nipeturbhuvi puùpavÔùñayo raràja yoùeva vikalmaùà nièà | 13.73*
iti èrãbuddhacarite mahàkàvye 'èvaghoùakÔte màravijayo nàma trayodaèaþ sargaþ || 13
||
Buddha-carita
118
Book XIV
ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ pathyà øloka1
tato màrabalaü jitvà dhairyeõa ca èamena ca | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
paramàrthaü vijijÿàsuþ sa dadhyau dhyànakovidaþ || 14.1
ÜÜÜÜÐÛÛÛÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ navipulà
sarveùu dhyànavidhiùu pràpya caièvaryamuttamam | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ
sasmàra prathame yàme pårvajanmaparaüparàm || 14.2
ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
amutràhamayaü nàma cyutastasmàdihàgataþ | ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ
iti janmasahasràõi sasmàrànubhavanniva || 14.3
ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
smÔtvà janma ca mÔtyuü ca tàsu tàsåpapattiùu | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ
tataþ sattveùu kàruõyaü cakàra karuõàtmakaþ || 14.4
ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
kÔtveha svajanotsargaü punaranyatra ca kriyàþ | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ
atràõaþ khalu loko 'yaü paribhramati cakravat || 14.5
ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ
ityevaü smaratastasya babhåva niyatàtmanaþ | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
kadalãgarbhaniþsàraþ saüsàra iti niècayaþ || 14.6
ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ
dvitãye tvàgate yàme so 'dvitãyaparàkramaþ | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
divyaü cakùuþ paraü lebhe sarvacakùuùmatàü varaþ || 14.7
ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
tatastena sa divyena parièuddhena cakùuùà | ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
dadarèa nikhilaü lokamàdarèa iva nirmale || 14.8
ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
sattvànàü paèyatastasya nikÔùñotkÔùñakarmaõàm | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ
pracyutiü copapattiü ca vavÔdhe karuõàtmatà || 14.9
1 The pathyà form of the metre should be presumed in the øloka verses unless otherwise
indicated.
Buddha-carita
119
ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
ime duùkÔtakarmàõaþ pràõino yàüti durgatim | ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
ime 'nye èubhakarmàõaþ pratiùñhaüte tripiùñape || 14.10
ÛÛÜÜÐÛÛÛÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ navipulà
upapannàþ pratibhaye narake bhÔèadàruõe | ÛÜÜÜÐÛÛÛÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ navipulà
amã duþkhairbahuvidhaiþ pãóyaüte kÔpaõaü vata || 14.11
ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ
pàyyaüte kvathitaü kecidagnivarõamayorasam | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
àropyaüte ruvaüto 'nye niùñaptastaübhamàyasam || 14.12
ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
pacyaüte piùñavatkecidayaskuübhãùvavàïmukhàþ | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
dahyaüte karuõaü keciddãpteùvaügàraràèiùu || 14.13
ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
kecittãkùõairayodaüùñrairbhakùyaüte dàruõaiþ èvabhiþ | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
keciddhÔùñairayastuüóairvàyasairàyasairiva || 14.14
ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
keciddàhaparièràütàþ èãtacchàyàbhikàükùiõaþ | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
asipatraü vanaü nãlaü baddhà iva vièaütyamã || 14.15
ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ
pàñyaüte dàruvat kecitkuñhàrairbahubàhavaþ | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
duþkhe 'pi na vipadyaüte karmabhirdhàritàsavaþ || 14.16
ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ
sukhaü syàditi yatkarma kÔtaü duþkhanivÔttaye | ÛÜÜÜÐÛÛÛÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ navipulà
phalaü tasyedamavaèairduþkhamevopabhujyate || 14.17
ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ
sukhàrthamaèubhaü kÔtvà ya ete bhÔèaduþkhitàþ | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÛÛÐÛÜÛÜ
àsvàdaþ sa kimeteùàü karoti sukhamaõvapi || 14.18
ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÛÐÛÜÛÜ
hasadbhiryatkÔtaü karma kaluùaü kaluùàtmabhiþ | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
etatpariõate kàle kroèadbhiranubhåyate || 14.19
Buddha-carita
120
ÜÜÛÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
yadyeva pàpakarmàõaþ paèyeyuþ karmaõàü phalam | ÛÜÛÜÐÛÛÛÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ navipulà
vameyuruùõarudhiraü marmasvabhihatà iva || 14.20
èàrãrebhyo 'pi duþkhebhyo nàrakebhyo manasvinaþ |
anàryaiþ saha saüvàso mama kÔcchratamo mataþ || | 14.21*
ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
ime 'nye karmabhiècitraiècittavispaüdasaübhavaiþ | ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
tiryagyonau vicitràyàmupapannàstapasvinaþ || 14.22 (14.21)
ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÛÛÐÛÜÛÜ
màüsatvagbàladaütàrthaü vairàdapi madàdapi | ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
hanyaüte kÔpaõà yatra baüdhånàü paèyatàmapi || 14.23 (14.22)
ÛÜÛÜÐÜÛÛÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ bhavipulà
aèaknuvaüto 'pyavaèàþ kùuttarùaèramapãóitàþ | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ
go 'èvabhåtàèca vàhyaüte pratodakùatamårtayaþ || 14.24 (14.23)
ÜÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÜÐÛÜÛÜ
vàhyaüte gajabhåtàèca balãyàüso 'pi durbalaiþ | ÜÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
aükuèakliùñamårdhànastàóitàþ pàdapàrùõibhiþ || 14.25 (14.24)
ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÛÐÛÜÛÜ
satsvapyanyeùu duþkheùu duþkhaü yatra vièeùataþ | ÛÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ
parasparavirodhàcca paràdhãnatayaiva ca || 14.26 (14.25)
ÜÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ
khasthàþ khasthairhi bàdhyaüte jalasthà jalacàribhiþ | ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
sthalasthàþ sthalasaüsthaistu pràpyaüte cetaretaraiþ || 14.27 (14.26)
ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
upapannàstathà ceme màtsaryàkràütacetasaþ | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÛÜÜÐÛÜÛÜ
pitÔloke niràloke kÔpaõaü bhuüjate phalam || 14.28 (14.27)
ÜÜÜÜÐÛÛÛÜÐÐÜÛÜÛÐÛÜÛÜ navipulà
såcãchidropamamukhàþ parvatopamakukùayaþ | ÜÜÛÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
kùuttarùajanitairduþkhaiþ pãóyaüte duþkhabhàginaþ || 14.29 (14.28)
Buddha-carita
121
ÛÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÜÜÜÐÛÜÛÜ
puruùo yadi jànãta màtsaryasyedÔèaü phalam | ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ
sarvathà èivivaddadyàccharãràvayavànapi || 14.30 (14.30)
ÜÛÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
àèayà samabhikràütà ghàryamàõàþ svakarmabhiþ | ÛÜÜÜÐÛÜÜÜÐÐÛÜÜÛÐÛÜÛÜ
labhaüte na hyamã bhoktuü pravÔddhànyaèucãnyapi || 14.31 (14.29)
ÛÜÜÛÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
ime 'nye narakaü pràpya garbhasaüjÿe 'èucihrade | ÛÛÜÜÐÛÜÜÜÐÐÜÛÜÜÐÛÜÛÜ
upapannà manuùyeùu duþkhamarchaüti jaütavaþ || 14.32 (14.31)1
1 At this point the original section of Buddhacarita breaks off, it is supplemented by
AmÔtànanda's conclusion (in Sanskrit) in Cowell's edition; and the continuation in the
Tibetan and Chinese translations has been translated in Johnson's edition. But as these throw
no light on Aèvaghoùa's prosody they are omitted here.