MAURITS SABBE

DE NOOD DERBAR] SEE LE'S

UITGEGEVEN DOOR C. A. J.VAN DISHOECK TE BUS SUM

DE NOOD DER BARISEELE'S.I.

Van MAURITS S A B BE verscheen bij

VAN DISHOECK:

De Filosoof van 't Sashuis, met teekenin-

gen van ALBERT GEUDENS. Derde druk.

Ingen. f 2.25. Geb. f 2.90.

Een Mei van Vroomheid. Geïllustreerd door

ALBERT GEUDENS. Ingen. f 1.50. Geb. f 190.

Het Proza in de Vlaamsche Letterkunde.

f 0.25.

DE NOOD DERBARISEELE'S

DOOR

MAURITS SABBE.

EERSTE DEEL.

UITGAVE VAN C. A. J. VAN DISHOECK:- TE BUSSUM, IN HET JAAR 1912. -:

................... ................1..............

NV, Boekdr.v(h L. v. Nifterik Hzn., Leiden

INHOUDSTAFEL.

Bladz.1. Moeders Uitvaart . . . . . . . . . . . . . . 1

2. Flavie's Complexie . . . . . . . . . . . . . 68

3. Quickelborneetje's Beschermeling . . . . . . . . 106

4. Bariseeli s Misrekening . . . . . . . . . . . . 177

AAN MIJNE VROUW.

I.

MOEDERS UITVAART.

In den geluidloozen nacht hoorde Marie duidelijk,bij ingehouden adem en voelbaren hartslag, driebeenderig-korte tikjes op haar bedsponde.

Ditmaal deed haar de koorts niet ijlen.Met open oog, elke aanvechting van den slaap af-

werend, had ze de helft van den nacht gewaakt engeluisterd om het wonderbare teeken te vernemen.

Nu wist ze, dat voor haar de laatste ure inaantocht was, dat de afstand tusschen haar enden dood nu kort was. Zoo werden verscheidenestil peinzende menschen uit hare familie vermaanddat hun einde nakende was, en nu die gunst ookhaar was bewezen, kwam een berustigend troost-gevoel over haar neder.

Sedert den aanvang harer langdurige ziekte hadze zich nog nooit zoo licht van gemoed, zoo bevrijdvan alle pijnen gevoeld als nu. De jagende vlammender koorts, die haar elken nacht den geest verbijs-terden, schenen gevallen; rustig blikte zij voor zichuit, in deze uiterste stonde kalm nadenkend overhaar eindigend leven.

Nood der Bariseele's. I 1

2

Fons, haar man, die, vermoeid van verscheidenenachtwaken, aangekleed op zijn bed in de aan

-grenzende kamer was gaan rusten, en Barbel, deoude buurvrouw, die bij de zieke waakte, hoordenhaar noch verroeren, noch kreunen gedurende eenheel lange pooze.

Het nachtpitje op zijn drijfdopje lichtte weifelendop en neer als een zieltje in nood en legde samenmet de bescheiden klaarte, die van de maanhellesneeuwlaag op straat naar binnen gleed, een stemmiggeglim op de gladde meubels en de glasklokkenboven een paar heiligenbeelden, de hooge hoekender kamer vol geheimzinnigheid en donkerte latend.

Zoo karig en zwak was ook de klaarte geweest,die in Marie's leven had geschenen. Veel donkersvan kommer en zorg en hard werken had ze gekenden het licht der vreugden, dat daar al eens door-heen geslopen kwam, was nooit meer dan eenflauwe glimp geweest.

In het ouderlijke huis had zij als oudste dertalrijke kinderen hare ziekelijke moeder al heelvroeg moeten helpen in het kommervolle werkeener zware huishouding met beperkte middelen.Toen ze nog maar pas een ontluikend meisje was,droeg ze al op het ernstige aangezicht de ouwelijkevoor van bezorgd nadenken. Toen moeder nietmeer werken kon, was heel de last op haar ge-komen. Als huishoudster voor vader en de jongerekinderen, als verpleegster der lijdende moeder hadze zich toen opgeofferd. En nadat moeder voor

3

goed hare oogen had gesloten, bleven de last ende kommer op Marie voortdrukken. Flavie, harezuster, was veel jonger dan zij en bitter weinighulp kon van haar komen. Toen legde zij een-goedheid en lijdzaamheid, een werkkracht en be-zorgdheid aan den dag, die de groote zuster endochter als het ware tot een nieuwe moedermaakten.

Dit liefdewerk was de eerste stille klaarte ge-weest in haar leven. Toen zij aldus, ten kosteharer jeugd, de kleinen had helpen grootbrengen,stierf vader. Haar broeders gingen al spoedig elkeen eigen huisgezin stichten en zoo bleef ze alleenmet Flavie.

Een scherp verschil van karakter groef tusschende twee zusters een breede kloof: Flavie waszoo grillig, zoo zelfzuchtig en kregel als Marieverduldig en goed was. Dit samenleven was voorMarie een bittere tijd.

Toen was Fons Bariseele haar tot vrouw komenvragen. Zij was toen veertig jaar en hij wat ouder.

Hun huwelijk werd niet gesloten in de harts-tochtelijkheid der jeugdliefde, doch enkel in hetgevoel van wederkeerige, stille genegenheid enwederzijdsche waardeering van de hulp, die zijelkander verleenen konden. Hun liefde was alseen getemperde herfstzonnestraal.

Bariseele was een woordgierige, in zich zelfgekeerde man van koelen omgang, soms kribbigvan humeur, opschietend bij de minste onaan-

4

genaamheid op zijn werk of thuis. Meermalen hadMarie zich afgevraagd of zij op Fons' innerlijkleven wel eenigen invloed oefende en slechts heellaat kreeg zij de overtuiging, dat zulks wel hetgeval was. Zij wist niet of hij haar zuinige be-rekeningen om met zijn sjofele loon rond te komenop prijs stelde en of hij de zorgen, aan hun beidekinderen gewijd, waardeerde; alleenlijk had zemeenen te merken, dat een zacht woord van haarhem bij kregelige buien kon stillen en rustig maken.Hij scheen ook van haar gezelschap te houden,ofschoon hij het haar nooit met woorden duidelijkmaakte. Zoo dacht ze ten slotte, dat den zwijg-zamen man enkel de uiterlijke teekens van genegen-heid voor haar ontbraken, en met dezen zwakkentroost stelde zij zich tevreden. De zorgen, waar

-mede hij haar gedurende hare ziekte omringde,hadden dit gevoel nog versterkt.

In haar beide jongens had ze de hoogste vreugdevan haar leven gevonden. Jean Baptiste, de oudste,was nu negen jaar. Hij was kloek van lichaamen vlug van geest. Ze genoot in den trots, diende flinkheid van dezen jongen bij haren manopwekte. Mondje, haar zevenjarige lieveling, wasveel zwakker van gestel en geestelijk minder knap,doch zij genoot er zoo een aanhankelijkheid, zoo eenonbegrensde, vertrouwende vereering van, dat haardroeve levensgang daardoor voor 't eerst begonop te helderen.

De liefde van haar tenger jongetje was als het

5

begin van een milder leven voor haar gemoed.Doch juist toen ze de teedere woordjes en destreelingen van dit kind zoo lief begon te krijgen,trof haar de ziekte, die ze van 't begin af voeldeals een zekeren gang naar den dood.

In de stilte van dien laatsten nacht, haar droef een-tonig leven aldus overschouwend, kon zij denken:ik heb het zwoegen, de zorgen, de opofferingengekend, — maar wat is het geluk? Het hadgeschenen in hare moederlie€de tot haar te willenkomen, doch ook daar had zij het niet ten vollemogen kennen.

Door de opene deur hoorde ze in de kamernaast de hare het zacht en regelmatig ademenharer kinderen. Eerst dacht ze de beide jongenste laten wekken om ze nog eens te zien, dochze sliepen zoo vast en de rust verkwikte hen zoo.Zij liet ze rusten.

Terwijl ze aan hare kinderen dacht, trok er doorhare gelatene berusting in den dood een pijnlijkgevoel.

Toen had ze zich willen aan het leven vast-klampen, o, niet omdat zij de liefkoozingen derkleinen en de beginnende moederweelde wildevoortgenieten — haar leven had haar ontberingen zelfverloochening geleerd, — doch enkel omdatze wel gevoelde, dat haar taak niet ten einde was.Zij zag zoo helder in wat eindelooze stoffelijkeen geestelijke zorgen er nog noodig zouden zijn,vooraleer haar kinderen hun eigen weg, degelijk

6

beslagen, zouden kunnen aanvangen. Hun vaderbleef hun wel bij, doch wat kan een vader voorzulke jonge kinderen? Kende hij de behoeften vanhet kindergemoed? Werkte zijne strengheid nietvaak verkeerd? Misleidde hem zijne opvliegend-held soms niet? Hoe zouden de jongens zonderhaar het leven leeren kennen? Hoe zouden hunhart en hun gemoed zich ontwikkelen zonderhaar? Wie zou vooral het teedere, nauw ontluikendezieltje van Mondje tegen den ijzigen wind derwerkelijkheid beschutten?

Die vragen folterden haar en nu ze er overnadacht, schrikte ze tegenover het anders zoovertrouwde beeld van den dood.

De morgenklaarte begon te schemeren doorde ramen.

Een angstige gejaagdheid had zich van haarmeester gemaakt. Ze poogde zich op te richten,doch zonk dadelijk weer neder. Een pijnlijk ge-kreun volgde op die inspanning. Barbel stond haardadelijk bij en ook Fons kwam de kamer binnen.Marie snakte naar adem.

Tastend over de dekens, nam ze Fons' hand inde hare.

— 't Is gedaan met mij, Fons, ik weet het ... .— Toe Marie, stil. Verdrijf die gedachten. De

rust zal weerkomen.— De eeuwige rust alleen zal komen....En Fons' hand met haar laatste krachten

drukkend, smeekte ze:

7

— Zorg toch goed voor onze jongens, Fons.Heb ze alle twee even lief. Wees er goed vooren zacht! Met den eene als met den andere.Beloof me dat, Fons.

Een wondere, ongekende aandoening maaktezich bij die woorden van Fons' dor gemoedmeester.

— Maar, Marie, wat heeft dat te beteekenen?Ik héb de jongens toch lief.

De smeekende blik van Marie's droeve, zachteoogen wendde zich van hem niet af. Fons waszich van het geheimzinnig plechtige dier stondebewust geworden en hij had nog iets willen zeggen,iets doordringenders, dat de angstige moederzielzou berustigd hebben, doch er kon geen woordover zijn lippen.

— Heb ze lief, nog meer .... nog veel meer ... .Beloof me....

Dit waren Marie's laatste woorden, die metzwakke stem, als reeds heel uit de verte tot Fonskwamen. Toen viel haar hoofd in het kussen alsgeknakt, terwijl de morgenklokken den nieuwendag inluidden.

— Marie' ....Marie! .... steeg het als een nood-kreet uit Fons' toegeschroefde keel. Er lag ietspijnlijk kreunends in zijn stem als bij iemand, dieaan 't snikken ging vallen, doch een korte schokdoorrilde zijn lichaam en stom, roerloos bleef hijtoen naast het bed staan, met stil-tranende oogenals eenig teeken van leven.

8

— God! schrikte Barbel op, ze is de wereldgepasseerd!

De oude vrouw was heel ontdaan. Zoo vroegen zoo plotseling had ze 't niet verwacht. Zoohad de dood haar nog nooit bij een zieke verrast.

Ze knielde neer, gebeden prevelend, stak eenwaskaars aan voor het kruisbeeld, sprak Fonsover het „afleggen" der doode en vroeg om Flavieals „hulp" in huis te mogen halen.

Fons zag noch hoorde. Op een dringender vraagvan de oude vrouw antwoordde hij alsof hij stiltewilde afsmeeken:

— Och, Barbel, doe alles om het best. Ik verlaatmij op u.

Fons gaf zich nauwelijks rekenschap van hetgeenhij gevoelde of dacht. Het was alsof iets uit zijninnigste wezen met geweld weggerukt werd, hemin een lange duizeling latend met een schrijnendepijn in hoofd en hart.

Het matbIanke aangezicht van Marie lag naarhem gekeerd met die zacht-weemoedige uitdrukkingvan opperste goedheid, die er gedurende heel haarleven op gelegen had en nu door den dood nogwas versterkt geworden. De binnenstroomendemorgenklaarte wierp er een hellen schijn als eenlichtkrans om heen.

Toen staarde Fons op zijn doode vrouw zooalseen vroom geloovige staren zou op een doodeheilige, uit wier lichaam geuren van deugd enliefde opstijgen. Nooit in haar leven had hij in-

9

gezien als thans wat die vrouw geweest was inhaar stille zelfverloochening.

Het was alsof zijn oogen opeens opengingen,en een gevoel van wroeging overweldigde hemomdat hij die vrouw in haar leven niet met meerteekenen van liefde had omringd. Hij zag nu plot-seling al zijne tekortkomingen in.

Zijn gemis aan hartelijkheid, zijn onrechtvaardige,kribbige uitvallen, zijn minste als zijn meeste ver-grijp tegen hare opofferende liefde kwamen hemvoor den geest en vervulden hem met diep berouw.Dan gevoelde hij zich alsof hij zijn schuldigheidluide uitschreien en de doode om vergiffenis vra-gen moest. Doch Fons werd door het goede aan-gezicht zijner vrouw, dat lichtte van genade envergeving, rustiger, als zoo dikwijls in haar leven.

Nu was ze heen. Het hart van den anders zoogevoelloozen man vloeide nu over van week-heid en wee. Zijn dorre geest, waarin nooit tevoren een woordje van teederheid voor zijn vrouwwas opgebloeid, vond nu plotseling de zachtstestreelingen en de innigste koozewoordjes voor haredoode liefde. Hij zag zijn vrouw niet meer als inhet leven, maar als een verontstoffelijkt wezen,dat zich van hem hoe langer hoe meer verwij-derde en waarnaar hij thans met heel zijn zielhaakte en smachtte.

Hij zag van uit het raam den verlaten, besneeuw-den Rolleweg in de witte zon glanzen. Met hare

evenwijdige, blinde muren, die elkander in de

10

verte schenen te raken, stierf de straat weg indedoezeling van den doomigen winterschemer alsin een verren lichtnevel. Een vrouw in donkerenmantel bewoog zich op den weg, voortschuivendals een schaduw.

Het scheen hem, dat het zijn vrouw was, diezich daar verwijderde, steeds verder, voor altijdverdwijnend in den lichtnevel, naar een verblijfwaar een goede Vader haar wachtte.

En zoo mijmerde en maalde hij voort, als aanzijn omgeving onttrokken, tot zijne kinderen hemuit dien toestand wekten.

Vóór Barbel zich naar buiten spoedde, had ze zichervan verzekerd of ze nog sliepen. Doch nu warenJean Baptiste en Mondje wakker geworden enkwamen beiden argeloos moeders kamer binnen.Zij hadden hun morgengroet op de lippen, dochtoen ze vader daar zoo roerloos en stom zagentraan oogen en moeder daar marmerwit als eenbeeld zagen liggen, gevoelden ze, dat hier ietsbuitengewoons gebeurd was. Mondje keek metgroote oogen, waar verbazing in vonkte, nu naarmoeder, dan naar vader. Jean Baptiste, die alvroeger van tante Flavie had hooren zeggen, datmoeder van haar ziekte toch sterven moest, dachtdadelijk, dat de dood nu gekomen was en meteen toon van benauwde zekerheid vroeg hij:

— Is moeder dood, vader?Fons neeg zich naar Jean Baptiste, nam hem

onder den arm, vatte Mondje bij de hand en

11

deed ze beiden naast zich knielen voor de bed-sponde.

— Ja, moederken is dood, mijn beste jongens.Weder doorvoer hem een schok van leed, de

tranen sprongen hem uit de oogen en sprakeloosbleef hij tusschen zijn twee zoontjes geknield, voldiepe wanhoop.

Jean Baptiste leunde tegen vader aan met eengevoel van angst. Schilderijen en beelden in dekerken en verhalen van zijn schoolmaatjes haddenhem een onbestemde vrees voor den dood gegeven.Hij dorst naar zijn moeder niet opkijken en vondhet goed en veilig, dat vader naast hem zat. Hijving aan te weenen gelijk zijn vader. Hij dacht dathet nu zoo behoorde, doch innig verdriet gevoeldehij niet. Vluchtig gingen zijne gedachten van heteene naar het andere, dat hem in zijn zelfzuchtboeide. Waar was Barbel nu heen? .... Hoe moederzoo sterven kon zonder dat hij er iets van wist!....Zou vader hem nu de zondagcenten geven, diehij altijd van moeder kreeg? .... Er zou dus eenbegrafenis plaats hebben, evenals voor eenigeweken bij zijn schoolmakker Hoornaert, en hijzou meegaan in den stoet evenals Hoornaert. Ditvooruitzicht vervulde hem met een zekere fierheid.Dan kwam weer de vraag naar die zondagcenten.Dit kwelde hem. Toen viel zijn blik op een halfafgeplukten druiventros op het nachttafeltje. Numoeder die druiven niet meer eten kon, zou hijer toch wel van krijgen....

12

Mondje begreep nog niets van sterven. Dit waseen heel nieuw begrip in zijn gedachtenleventje.Hij bleef naast vader knielen, doch strekte zijnhalsje uit zoover hij kon om moederkens aan-gezicht te zien. Het was alsof ze nog sliep en hijze niet wekken mocht. Zijn wonderbaar peinzendkinderhoofdje tobde dan na over dat dood-zijn.Was dat sluimeren, lang, heel lang? Dan moesthet wel zijn gelijk in dat vertelselken van 'twinterwijfken, dat indutte op de sneeuw naasthaar takkebos en voort bleef slapen tot er weerbloesems aan de linden schoten. Moeder had hemdaar dikwijls van verteld en nu beeldde hij zichin, dat haar zoo iets overkomen was. Moederkenlag daar in een wonderen slaap, doch ze zouwakker worden en weer bij hem komen, hemaaien en streelen en weer sprookjes vertellen even-als vroeger. Hoe meer hij moederkens aangezichtmet de onverstoord; zachtmoedige uitdrukkingbekeek, hoe vaster bij hem die overtuiging werd.

De mijmeringen van Fons en zijn zoontjes wer-den ruw afgebroken door de komst van tanteFlavie. Zij was Barbel, die haar de weet vanMarie's overlijden bracht, dadelijk gevolgd ennauwelijks was zij het huis binnengetreden, of zijbegon een luidruchtig misbaar.

— Ach, Fons, gij dompelaar, waar zijt ge dan?gilde haar klacht tot boven toe. 't Is een hardeslag, die u treft; 't is een beproevinge van denHeere! Ach, Fons toch, Fons toch!

13

Ze stommelde de trappen op met zwaren tredterwijl haar breeduitwaaiende kapmantel tegende leuning en den muur wreef en sloeg.

Haar luide stem weerklonk schennend in destille doodenkamer.

Flavie's verschijning maakte op Fons een pijn-lijken indruk. Haar schreeuwerig gejammer deed

hem plotseling opschrikken en hij kreeg een vluchtiggevoel alsof hij zijne doode tegen de indringsterverdedigen moest. Hij was onmiddellijk opgestaanen toen Flavie weeklagend in de kamer trad,smeekte hij om stilte met een gebaar zijner uit-gestrekte handen en een angstige uitdrukking opzijn aangezicht. Flavie poogde hare stem wat tedempen, doch haar druk gedoe was al evenzeeruit de stemming.

Zij wierp zich als het ware op den sprakeloozen,onthutsten Fons en omhelsde hem met een aan-stellerig vertoon van droefheid en medelijden.

— Ze is te vroeg gegaan .... Gij hadt haar nogzoo noodig! Gij sukkelaar .... Gij hebt al uw deelvan miseries gehad: eerst die langdurige ziekte vanMarie, en nu moedermensch alleen met die „dutsjes"van kinderen ! .... Maar, courage, Fons, den moedniet opgegeven. Dood is dood, zeggen de menschen,en dat is waar. De dooden zijn de besten, deachterblijvers zijn het meest te beklagen.... Gijdompelaar van een Fons! Courage .... Gij kuntop Flavie rekenen. ... Gij dompelaar.

Het kwetste Fons, dat Flavie steeds van hem

14

alleen sprak en uitsluitend om hem scheen tetreuren. In zijn gedachten was niet hij de beklagens-waardige, maar wel de doode, die van het levennog het eerste onverdeelde geluk te goed had ennu met honger en dorst naar dit genot was heen

-gegaan. Hij liet daarvan echter niets blijken enbleef roerloos staan als een, die heel vreemd isaan zijne omgeving.

Flavie had een andere uitwerking van hareuitboezemingen verwacht, doch ze schreef Fons'stilzwijgen toe aan de eerste overweldiging derdroefheid. Dat zou wel slijten.

Nu begon zij zich even rumoerig verdienstelijkte maken. Ze bracht Fons en de jongens metveel drukte naar beneden.

--- Blijf hier nu, Fons, we gaan Marie „afleggen" .. .en die emotie moet gij u besparen. Uw hart is nual genoeg geschokt geworden. Blijf beneden en zoekwat te bekomen van den harden slag. Wij zullenalles om het best doen.

Fons bleef lijdzaam zitten.— Hebt gij den sleutel van de linnenkast bij

u? vroeg Flavie.Werktuigelijk tastte Fons in den zak, doch toen

hij den sleutel wilde overhandigen, was er eenaarzeling in zijn gebaar. Het kwam hem voor,dat hij met dien sleutel aan Flavie een deel vanMarie's huisvrouwelijk gezag overgaf en haaraldus• hielp om zich een recht aan te matigen,dat haar niet toekwam.

15

— Daar ligt het versch linnen om haar te lijken.Fons gaf den sleutel.— Neem haar beste „dingen" voor die laatste

aankleeding, raadde hij aan.— Is dat wel noodig, Fons? Zal 't in uw harte

niet gaan? Dat schoon goed? ....Flavie had in de oogen een vluchtigen glans

van nijd, die aan Fons echter ontging.— Het beste is nog maar goed genoeg voor

haar. Was ze in haar leven niet schoon" gekleed,ze mag het wel in den dood zijn.

Die woorden welden uit Fons' hart.— Wat doen ze nu met moederken? vroeg

Mondje, erg begaan, toen de zoldering der keukendreunde onder de zwaarwichtige stappen dervrouwen daarboven.

Fons werd door de vraag van het kind uit zijnwilloos gemijmer gewekt. Een plotselinge bekom

-mering om hetgeen die vreemde handen aan zijnevrouw deden, maakte zich van hem meester enhij besloot om, niettegenstaande Flavié s aanbe-veling, toch naar boven te gaan.

Juist op dat oogenblik werd de klink van de voor-deur gelicht en Fons' eenige broer, Ward Bariseele,ook reeds door Barbel ingelicht, trad binnen.

— Wel, wel! Mon freere! Wat een beproeving!Wat een slag!

Met schijnbaar diepe deelneming drukte Wardherhaaldelijk de hand van zijn broeder en kustede jongens.

16

Fons was ten zeerste verrast toen hij Wardzag binnenkomen.

Sedert geruimen tijd hield een oneenigheid henvan elkander verwijderd. Ward's vrouw was eenslordige, achtelooze huishoudster, en sedert hunhuwelijk waren zijn zaken erg achteruitgegaan.Het huis, dat hij van zijn vader geërfd had, wasberent tot zijn hoogste waarde en met zijn winstals schrijnwerker had hij alle moeite om rond tekomen. Zoo was hij afgunstig geworden op den be-trekkelijk beteren fortuintoestand van zijn broederen had hij over hem en zijn vrouw kwaadwilligepraatjes in de wereld gezonden, hetgeen Fons hemnooit vergeven had. Marie had meermalen gepoogdde twee broeders te verzoenen, doch Fons hader nooit toe willen besluiten om het ijs te breken.Op het einde van Marie's leven had Ward's vrouwhaar evenwel verscheidene malen een ziekenbezoekgebracht terwijl Fons op zijn werk was. ToenMarie hem dit vertelde had hij er niets opgeantwoord, doch innerlijk verheugde het hem,dat de eerste stappen van Ward's kant kwamen.Nu zijn broeder zelf tot hem kwam in deze stondevan diepe ontroering, wrokte hij niet langer endrukte bewogen de hand, die hem gereikt werd.Ward begon dadelijk met lof van de doode tespreken en Fons vond er genot en troost in de edelegaven en goede eigenschappen zijner vrouw tehooren opsommen.

— Daar zijn niet veel vrouwen als Marie, goed

17

van hart en heel en al aan haar man en kinderengewijd. Ze was werkzaam, ja, ze gunde zich geenuurtje respijt. En zorgvuldig, en spaarzaam, ja 'twas maar de rook door de schouw, die in haarhuishouden verloren ging. „Eikendeen" kan hetzelfde niet zeggen, Fons. Ze was de parel van devrouwen. Al hebben wij al eens woorden metelkander gehad, Fons, ik wil het u toch zeggen,dat ik altijd groot respekt voor Marie gehad heb.Ze was de goedheid zelf.

En zoo ging Ward voort met prijzen en loven,steeds gesluierde verontschuldigingen over de thansgeëindigde veete tusschen zijne woorden vlechtend.Fons was geroerd en vond anders niet te ant-woorden dan:

— Dat is braaf van u, Ward, dat gij zoo overMarie denkt.

Nu meende Ward, dat het geschikte oogenblikdaar was om voor den dag te komen met hetverzoek, waarvoor hij, op aandrijving zijnervrouw, eigenlijk hier gekomen was. Alles wat hijtotnogtoe gezegd had, was maar een berekendevoorbereiding geweest tot de groote vraag.

— Wilt gij mij nu permítteeren, broer, u iets tevragen? Ik heb zoo bij mij zelf gedacht: dat isnu toch het minste dat ge doen kunt, ja dat ishet minste en het laatste. En ik kom u nu ver-zoeken om haar doodkist te mogen maken. 'k Zaler eer op zetten goed, verzorgd werk te leverenen u genadelijk te dienen.

Nood der Bariseele's. I 2

18

Fons wreef de hand ijlings over zijn voorhoofdals wilde hij het pijnlijke beeld, dat zich in zijngeest verhief, uitwisschen en zijne gedachten af-wenden van de nare, onontwijkbare werkelijkheid,die Ward's verzoek hem te binnen riep.

Hij deed Ward de bestelling.— Als ge 't nu toelaat, Fons, zal ik boven gaan

om de maat te nemen. Blijf beneden, het is nietnoodig, dat gij u voortdurend aan nieuwe „altratie's"blootstelt. Blijf maar.

Hierop ging Ward naar boven.Het onberedeneerde gevoel, dat hij thans ook

boven zijn moest als om zijn vrouw te bewaken,rees bij Bariseele op en vermengde zich met hetverlangen om hare fijne gelaatstrekken, beglansdmet goedheid, nog eens werkelijk onder zijne blikkente hebben. Hij volgde Ward op den voet.

De vrouwen hadden bijna gedaan met Mariein lijke te leggen.

Toen Flavie Fons zag binnenkomen, dacht zemet haar aangeboren achterdocht, dat hij zichkwam vergewissen of ze Marie wel haar bestegoed aangedaan had. Ze trad op hem toe en ge-dwongen lief somde ze hem fluisterend op, watze al uit de linnenkast genomen had. Ze loog,doch hield het voor zeker, dat Fons er niet zouachterkomen, dat ze verstelde lakens genomenhad in plaats van de ongeschondene, die er naastlagen. Een fijngevoelige bekommering huichelend,ging zij voort:

19

-- Zie, 'k heb ook haar beste slaapmutskengenomen, dat is eenvoudiger dan een van depijpmutsen en past beter voor een doode. Daarbijdat is overal het gebruik, niet waar, Barbel?

Hij vond Flavie's handelwijs goed, vermits hetzoo behoorde, naar zij hem verzekerde, doch lieverhad hij Marie in lijke zien liggen met het fijne,gepijpte mutsken, dat in zijn smettelooze blankheidhaar aangezicht als een zedig, bescheiden bloemen-krans omringde, als ze 't bij plechtige gelegenhedenopzette.

Toen Ward, na een gebed gepreveld te hebben,zijn zakmeter te voorschijn haalde en de lengte enbreedte van het lijk opnam, scheen Flavie alsplotseling uit haar lood geslagen en dadelijk keerdezij zich tot Fons, hem vragend, meer met teekensdan met woorden:

— Maakt hij de kist?Fons knikte onverschillig bevestigend.Flavie sprak niet verder, doch haar fijne lippen

perste zij samen en met een ingekeerde nijdigheidschudde zij lichtjes het hoofd.

Ward nam afscheid, Fons nogmaals de handdrukkend.

— Ge zult tevreden zijn over mijn werk, ver-zekerde hij nogmaals, 'k zal 't genadelijk doen.

Toen hij weg was, kwam Flavie los.— 't Gaat mij wel niet aan, Fons, maar waar

zijn uw gedachten toch geweest om de kist aanWard te bestellen? Daaraan kan men wel zien,

20

dat Marie's dood u heel en al van streek gebrachtheeft .... En uit zoo'n toestand trekt een door-trapte leeperik als die Ward zijn baat. Wat hoefdehij hier te komen op dit oogenblik, hij, die in jaaren dag geen voet in dit huis zette. Jan zal nietweinig boos zijn als hij dat hoort. Hij is toch ookschrijnwerker en bovendien Marie's eigen broer.Ik ben zeker, dat hij daar vast op rekende. Datwas ook het minste, dat hij voor zijn zuster doenkan. Hij verdient overigens meer, dat men hemden penning gunt, dan die inhalige ruziemakervan een Ward. Maar daar valt nu zeker niet meerop weer te keeren? Jammer genoeg.

Fons had Flavie liever niet gehoord. Hij wildeniet gelooven, dat zijn broeder en zijn zwager na-ijverig waren om aldus in zijn ongeluk hun voordeelte zoeken en rondom het lijk zijner vrouw als hetware een strijd van inhaligheid en schraapzuchtaan te gaan.

— Gij overdrijft, Flavie; Jan zal wel begrijpen,dat ik het Ward niet kon weigeren toen hij 't mevroeg.

— Ik vraag niets beters, doch wij zullen zien.Terwijl Fons met zijn broeder praatte, had Jean

Baptiste in de keuken twee bikkelbeentjes eneen grooten glazen marbel te voorschijn gehaalduit een hoekje van de kast, waar Mondje dachtze veilig weggestopt te hebben. De bikkels en demarbel waren Mondje's eigendom. Hij had ze vanmoeder gekregen. Doch van den eersten dag hadden

21

ze Jean Baptiste's hebzucht opgewekt en meerdan eens had hij gepoogd ze te bemachtigen. Zeervindingrijk als hij was, had hij daartoe allerleimiddelen beproefd. Eerst stelde hij Mondje voorhet verlangde speelgoed te ruilen tegen een stukjespiegelglas, een koperen knop of de eene of anderewaardelooze kleinigheid die hij ergens opgeraapthad. Liet Mondje eenige dagen na met de bikkelste spelen, dan waren ze op een gegeven oogenblikweggegrist en moest moeder ze uit de diepstediepten van Jean Baptiste's broekzak halen omrestitutie te doen. Had Jean Baptiste behendigheiden list uitgeput, dan gebruikte hij ook wel eenshet recht van den sterkste om de beloerde bikkelste veroveren. Meer dan eens had hij Mondje in 'tgeniep een stomp of een slag gegeven, hem metgeweld zijn bezittingen ontrukkend, hetgeen moe-ders scheidsrechterlijke tusschenkomst dan ge-regeld noodzakelijk maakte.

Rekende Jean Baptiste er op, dat zijn zwakkere,jongere broeder ditmaal geen hulp zou krijgen?Zonder een woord te reppen, begon hij met debikkels te spelen. Mondje, dadelijk zijn goed be-dreigd voelend, kwam met vrees in de oogennaast hem staan en vroeg bedeesd:

— Gaat ge wat met mijn bikkels spelen?Jean Baptiste antwoordde niet en speelde door,

een bikkelrijmpje rhythmeerend.Dit weigeren van eenig antwoord gaf Mondje

de gewisheid dat zijn eigendom bedreigd werd.

22

Zijn oogen verlieten de handen van Jean Baptisteniet meer en met schroomvallige waakzaamheidbleef hij naast zijn broeder staan, die flegmatischvoortspeelde.

Toen Jean Baptiste vader en tante Flavie vande trappen hoorde komen, zegde hij plotseling totMondje:

— Kijk eens ginder uit het venster! De merelaardanst op de sneeuw....

Zonder achterdocht liep de kleine voor 't raam.Er was geen merel te zien.Toen vader en tante in de keuken traden, had

Jean Baptiste bikkels en marbel in zijn zakkenweggegoocheld en met het onschuldigste aangezichtvan de wereld keek hij ook naar den ingebeeldenvogel.

Toen pas merkte Mondje, dat zijn broer hemeen strik gespannen had om zijne aandacht af teleiden.

Plotseling kwam een groot verdriet over hemom de verloren bikkels en uit zijn oogen sprongendikke tranen, die hij stilzwijgend met zijn zakdoekopdroogde.

— Wat is dat nu weer? vroeg Flavie.— Jean Baptiste heeft mijn bikkels afgepakt,

klaagde de kleine aan, vol vertrouwen in zijngoed recht.

— En voor zoo'n dwaze bikkels staat ge daarnu te „krijschen". 'k Zou beschaamd zijn in uwplaats.

23

Mondje, die in stede van ondersteund te worden,zooals hij het verwachtte, verongelijkt werd, voeldezijn nood grievender dan ooit, vermengd met hetbittere gevoel, dat hij nu tot moeder niet meerom hulp kon opzien. Hij viel aan 't snikken.

— Zoo, zoo! Ik zou maar beginnen laweit maken!En uw moeder, die boven dood ligt? .... Nu krijgtge de bikkels in 't geheel niet meer.

Flavie was nijdig omdat de dreumes voortweendena hare eerste tusschenkomst en aldus ten aanzienvan Fons haar gezag niet scheen te erkennen.

— Verwende jongen, „bedorven brok", ga krijschdaar maar voort in den hoek!

Met heel zijn wezentje vol wee en wanhoopzette Mondje zich op het hem aangewezen bankjein den keukenhoek.

Fons, die steeds een voorliefde voor Jean Baptistehad gevoeld en ook wel eens gedacht had, datMarie Mondje „bedierf", liet Flavie Bedoen.

— Is er geen belet? klonken toen twee schellestemmen in de gang.

Stina De Rank en Stanse Polier, twee vrouwenuit de buurt, met wie Marie weinig of geen be-trekkingen onderhouden had, kwamen hun rouw-beklag doen.

— Wat een malheur! Wat een malheur!— Zoo jong sterven ... .— Weduwnaar met twee kleine kinderen ... .— De inzichten van Ons Heere zijn ondoor-

grondelijk ....

24

— Houd u kloek! Courage....— Och God! Och God! Och God!Dit kruisvuur van jammeringen hielden de beide

vrouwen nog een heele pooze aan, tot Stina DeRank met een tip van haar voorschoot de tranenafwischte, die ze meende in haar ooghoeken tevoelen; waarop Stanse Polier werkelijk aan 'tweenen ging.

Fons, die wel wist welke de verhouding zijnervrouw tot Stina en Stanse was geweest, voelde zeergoed al het onnatuurlijk gemaakte van hun misbaaren gunde haar ternauwernood een groet.

Flavie, die er van hield te laten zien, dat zijhier alles „redderde en reedde", stond haar tewoord.

— Mogen wij nu iets vragen? waagde Stanse.— Och ja! Een groote voldoening...., voegde

Stina er dadelijk aan toe.— Zouden wij Marie nog eens mogen zien?En Stina wendde zich tot Fons:— Ge neemt het ons toch niet kwalijk, dat wij

't vragen, niet waar?Fons wilde er zich tegen verzetten, dat de twee

vrouwen uit louter nieuwsgierigheid en bemoeizuchttot het sterfbed van Marie naderden, doch zijdrongen aan met zoo'n klem van woorden enzoo'n schijnbare belangstelling, dat hij er letter-lijk door overstelpt werd en zich van haar af-wendde met een onverstaanbaar, onvriendelijkgemompel.

25

Flavie zag minder bezwaar in het inwilligenvan het verzoek der buurvrouwen.

Toen Stanse en Stina eindelijk vertrokken, blevenzij even voorbij het sterfhuis staan, om malkanderhunne indrukken mee te deelen.

— Die Flavie schijnt het mij daar „al te zullenverslaan", he?

— 't Is zeker, dat zij haar boontjes daar zal teweeke leggen.

— Zoudt ge 't peinzen?— Wel, Stanse, dat is zichtbaar genoeg.— Vindt ge niet, dat ze wel meer dan één kaars

bij het lijk hadden mogen aansteken?-- Ja, en ware 't mijn doening geweest, ik zou

haar toch haar beste pijpmuts aangedaan hebbenom de eeuwigheid in te gaan.

— Let op mijn woorden. Daar zit Flavie welachter....

— Maar Stanse toch ... .— De tijd zal 't leeren ... .— Maar ze hadden ons toch een „druppeltje"

kunnen presenteeren.— Ik vind het ook, Stina, maar de man en schijnt

„niet veel in haar dood te weten".Op deze woorden kwam Emerance, Jan's vrouw

voorbij.— Een mensch zou koude voeten krijgen van

hier zoo in de sneeuw te staan, besloot Stina, ende beide verraste klappeien zetten eindelijk hunnenweg voort.

26

Emerance, die Stanse's oordeel over de oprecht-heid van Fons' verdriet in het voorbijgaan op-gevangen had, was nog maar nauwlijks binnenof ze voer er heftig over uit.

— Wat zijn dat voor vrouwlien, die hier pasuit den huize komen? 'k Laat u raden wat ze tegenmalkander zeiden, daar op straat. Ge raadt hetnooit. Ze beweerden, dat Fons niet veel verdrietschijnt te hebben in den dood van zijn vrouw.Wat zegt ge daarvan? Moet ge geen schijnheiligekwatong zijn om zoo iets te zeggen? Gij ziet ernog geheel „verbauwereerd" uit en bleek en ge-trokken in uw aangezicht. Men kan 't verdriet inden duts zijn oogen lezen". Wat kwatongen! Foei!

Dit laatste woord zette zij klem bij door eengebaar van verontwaardigde minachting.

Het meegedeelde maakte op Fons alleen indrukomdat hij er door de zekerheid kreeg, dat Stanse'sen Stiná s rouwbezoek enkel door nieuwsgierig-heid was ingegeven geworden. Voor het overigekon het hem weinig schelen wat de menschen overden omvang van zijn smart dachten. Liefst washij met zijn droefheid alleen. Hij hadde zich vande menschen willen afzonderen om heel alleenbij de doode zijn wroeging en leedvolle liefde telaten opwellen. Al dat geloop van onverschillige,zelfzuchtige menschen, die zijn rustige woning meteen storende drukte vervulden, hinderde hem. Hijzocht vredige stilte voor zijn vromen eeredienst envond ze niet.

27

Flavie bracht de bezoekster voor het sterfbed.Nauwelijks had Emerance een Vader-ons ge-

preveld, of Flavie fluisterde haar geheimzinnig,haastig toe:

— Fons heeft de kist al aan Ward besteld. 'tIs proper he?

Emerance richtte zich plotseling op met uitersteverbazing.

— 't Is toch niet waar zeker ? ....— 't Is lijk ik het u zeg..— Maar 't is onmogelijk! Ze waren toch sedert

lang in ruzie ...— 't Lijk was nog warm, toen Ward hier al

was, en met wat geflikflooi en wat valsche com-plimenten heeft hij de bestelling gekregen.

Bitsige afgunst, vermengd met spijt omdat zijachter het net was komen visschen, lag op Eme-rance's trekken te lezen.

— Dat is me te straf.— 'k Zou 't hem maar eens door wrijven, hitste

Flavie gluiperig aan.En Emerance wreef het hem door. Pas in de

keuken terug, haakte ze met aanstellerige haastharen kapmantel toe en op venijnig vinnigen toonsnauwde ze:

— Ik heb hier nu niets meer te doen. 'k Ga numaar voort, lijk het vreemdste mensch van dewereld.

Deze zonderlinge woorden deden Fons opkijken.— Ja, kijk maar op, beet Emerance hem toe.

28

Kijk maar op. 't Is niet gepermitteerd, dat eenander de kist maakt. Is Jan dan Marie's eigenbroeder niet? Telt dat dan voor niets meer? 'tIs goed te zien, dat uw familie u nader ligt dande aangetrouwde. Gij zijt een Bariseele, de Die-gerick's tellen niet voor u. Dat zou met Marie nietgebeurd zijn. 0 neen! Wij hebben u toch nooitslecht gediend, zeker? Dat komt er van als mener voor de familie „een slag in slaat".

Fons, ontstemd als hij reeds was, voelde opdeze woorden de oude, driftige kregelheid wakkerworden en, schamper, sprak hij:

— Maar is het dan in Godsnaam een plezier eenlijkkist voor een zuster te timmeren? In uw plaats,zou ik straks aan 't krakeelen vallen om te wetenwie haar den put zal delven..

Fons hijgde van nauw bedwongen drift, en stapteheen en weer.

Mondje zag hem angstig aan. Het kind begreepvaders bittere woorden wel niet, doch telkens hethem aldus opgewonden zag, werd zijn teeder zenuw-gestel met een bange onrust doorschokt.

Flavie trad nu huichelachtig vergoelijkend op.— Kom, Fons, ge moet dat zóó niet opnemen.

Ik had het wel gedacht, dat Jan er spijtig zoovoor geweest zijn, zoo hij de kist niet te makenkreeg. Doch 't is nu zoo breed als het lang is enEmerance zal dat wel verstaan.

— 0, viel Emerance dadelijk in, dat kan ons nietschelen. Wij zullen daarom, God zij geloofd! geen

29

boterham minder in de schapraai hebben. Den goêndag!....

Flavie deed haar uitgeleide. Aan de deur moestnog het volgende van Emerancé s hart:

— „Een put delven", zijn dat nu gezegden vaneen man, die pas zijn vrouw verloren heeft. 'k Zouwaarachtig gelooven, dat die twee vrouwlien straksgelijk hadden. Een man, die waarlijk verdriet heeft,zegt zulke dingen niet. Nu, Marie heeft ook nietaltijd gelachen met hem.... Meer dan eens konhij haar als een echte „boschduivel" behandelen.Men leest de onverschilligheid in zijn oogen. Denput delven" .... Enfin! .... Wanneer heeft de lijk-dienst plaats? Te respekte van Marie zullen wijtoch komen. Wel te verstaan als Jan maar zalwillen, na het „affront", dat men hem komt aante doen. Dat is nog een andere vraag.

Terug bij Fons, meende Flavie het geval tebesluiten door eerst nog eens, heimelijk triomf eerend,vast te stellen, hoe zij wel voorzegd had, dat eroneenigheid zou ontstaan, en door dan nogmaalshaar nietszeggende aanbeveling, dat Fons datalles zoo niet moest opnemen, te herhalen.

Fons antwoordde haar niet, doch bleef over hetgebeurde voort praktizeeren en wrokken. Hij voeldevoortdurend zijn hekel en zijn afkeer groeien tegenal die menschen, welke op zijn doode vrouw alsop buit afkwamen, en in zijn leed slechts eenwelkom schouwspel schenen te vinden. Hoe langerhoe meer snakte hij naar eenzaamheid. Doch nog

30

lang bleef het rumoerig komen en gaan in zijnhuis voortduren. Het waren dichte of verre familie-leden, buurlieden, meer of minder, meest minderbekenden, die alle dezelfde geijkte, oppervlakkigeen gevoellooze rouwbetuigingen, soms met geveinsdetranen, kwamen afleggen tot beu wordens toe. Hetwaren leveranciers van allerlei slag, die de aan-beveling hunner zaak hinderlijk in het huichelkleedvan deelneming in zijn verdriet hulden. Het wasde heele bende van onverschilligen, nieuwsgierigenen belangzuchtigen, die als ruwe indringers hungrove handen sloegen aan zijn innige, woorden-boze smart.

Het waren slechts de woorden van den pastoorder parochie, die eenigszins lenigend op Fons' vroomgemoed werkten.

In 't schemeruurtje was hij gekomen. Met Fonshad hij eerst wat voor Marie's lijk gebeden endan een poos rustig gekout in de keuken. Hij maaktemet sobere, kalme woorden Marie's lof en sprakvan het loon, dat zij hierboven voor haar werkengenieten zou. Deze voorspiegeling van een beterleven voor Marie hiernamaals was een balsem opFons' wroegingsvol verdriet. Zij zou dan toch eenshet geluk gekend hebben. Dan sprak de priesterover de kinderen, die hun vader nu nog lievermoesten hebben dan ooit.

Mondje keek den geestelijke aan met verbaasde,niet begrijpende oogen, zijn gedachten steeds ver-dwaald in die wondere wereld hiernamaals, waar

31

moedertje zou heen gaan tot de linden weer bloei-den. Jean Baptiste bevestigde zonder aarzelen:

— Ja, Mijnheer de pastoor.— En nu goeden moed, Bariseele, sprak de

priester op een toon van vertrouwelijkheid. Blijfverduldig in de beproeving. Alles zal wel zijn goedeplooi nemen. En Flavie zal u wel helpen. Ik zieten andere, dat zij hare plichten goed begrijpten dat ze u al ter zijde staat. Wie kan er beterzorgen voor de kinderen van haar zuster? Dat isbraaf en christelijk van u, Flavie.

Flavie glansde van vreugde. De priester hadniet heerlijker kunnen spreken om het geheimeplan, dat zij koesterde, te helpen uitvoeren. Metdien steun gevoelde zij zich nu sterker dan ooitom zich voorloopig als leidster en bestuurster inFons' huishouden op te dringen.

Zoodra de pastoor vertrokken was, beval Flaviede kleinen naar bed te gaan.

— Komt, kindertjes, 't is tijd, zeide ze met zoete-rige vriendelijkheid. Zegt goeden nacht aan vader

Het onderhoud met den pastoor en de rust, dieeindelijk weer in huis gekomen was, hadden Fonswat bedaard en deden hem thans zijn ellendeminder bitter gevoelen. Toen hij Flavie de jongenszag naar boven brengen, dacht hij er over na ofzij, zooals de pastoor het straks zeide, wel hetbest geschikt was om voor de kinderen harerzuster te zorgen. Doen wat Marie gedaan had,kon ze niet. Ook had Fons nooit veel voor Flavie

32

en haar karakter over gehad. Marie was vredeen zachtzinnigheid, zelfverloochening en opoffering.Bij Flavie had hij veeleer het tegengestelde aan-getroffen. Doch de nood dwong hem thans alshet ware hare hulp te aanvaarden en hij be-rustte er in haar de zorg voor het huishoudenover te laten. Marie had zoo zeer alle huishou-delijk werk en alle zorgen voor de kinderenop zich alleen geladen, dat Fons er thans geenhet minste begrip van had en zonder hulp nietvoort kon. Hij zou dan maar verduldig zijn in debeproeving, zooals de pastoor gezegd had, en ombeterswil zijn afkeer tegen Flavie zoeken te over-winnen.

Boven lag Jean Baptiste al in zijn bed, de oogendicht geknepen en de veroverde bikkelbeentjesmet den marbel vast gesloten in de vuist, toenMondje nog maar pas zijn slaapkleedje aange-trokken had. Vooraleer zijn bedje in te stappenbekeek hij Flavie aarzelend, alsof hij haar ietsvragen wou en niet dorst. Eindelijk kwam heter uit:

— Tante, mag ik moeder nog eens zien?— Toe, toe, toe! 't Is nu al wel, 't is hoog tijd

om te slapen. Kom, zijt ge in uw bed? En ermorgen niet uitkomen vooraleer ik u roep. Verstaan?

Dit was het ijskoude antwoord op Mondje'sverzoek, dat, hoe bedeesd ook geuit, de smachtendekreet van zijn verlangend kinderzieltje was. Hetwas de eerste maal, dat hij bij 't slapen gaan

j

moeders zachte hand zijn wangetjes niet voeldeaaien en haar sussende, bezaligende streelwoordjesniet hoorde. En lang bleef hij slapeloos in zijnbedje liggen, hij hoorde op den St. Annatoren dedoodsklok weenen, een hond in de buurt klaaglijkhuilen, den wind aan de wankele ramen schudden,de meubels kraken en de muizen in den wandwroeten, en in zijn hoofd en hart ankerde zichde smartelijke vraag vast: „Moedertje, moedertje,wanneer komt ge weer ?"

Toen Flavie met Fons aan het avondmaal zat,kwam zij voor den dag met een voorstel, waaroverzij reeds rijpelijk nagedacht had.

— Zoudt gij het niet verkieslijker achten, Fons,dat ik mijn kamer bij vrouw Andries maar opzegdeen hier op het achterkamertje, dat toch leeg staat,mijn intrek nam? Aldus zou ik mij geheel en alkunnen wijden aan het huishouden en de kinderen,zooals Mijnheer de pastoor het straks zegde. Hoedenkt gij daarover?

Geslepen als zij was, had Flavie gevoeld, dathet nu het geschikte oogenblik was om die zaakte behandelen.

— Moet ik voor mijn kamerhuur niet meer zorgen,dan behoef ik ook minder tijd aan het kantwerkte besteden en zal ik den ganschen dag hier metalles kunnen bezig zijn. Ik ben gereed om mij voorhet welzijn van de kinderen op te offeren.

Zonder geestdrift, als een, die zich van 'tNood der Bariseele's. I. 3

34

onvermijdelijke bewust is, antwoordde Fonsdan maar:

— Ja, dat zal wel verkieslijker zijn.Meer had Flavie niet noodig om maar onverwijld

alle schikkingen te nemen voor haren intrek.— Vannacht zal Barbel het lijk nog waken, doch

morgen vroeg zal ik al mijn gerief hierheen latenbrengen en 's avonds zal ik de wake doen.....

Toen ze dan afscheid nam, vroeg ze nog metberekenende bezorgdheid:

— Ontbreekt er u nu niets meer, Fons ? Neen?Wel, ga dan maar rusten en morgen zult ge „frischman" zijn. Wilt ge, dat ik een pul met warm waterin uw bed leg voor de koude voeten? Neen? Gemoet maar spreken. Trekt u 't gebeurde maar niette zeer ter harte. Ik heb het u te morgen al gezeiden ik herhaal het nog: Flavie is daar en Flaviezal u steunen en bijstaan.

En toen tot Barbel, die voor de lijkwakebinnen kwam:

— Ik mag rustig gaan, niet maar, Barbel? Gezult goed voor alles zorgen, niet waar?

— Er is al voor niet veel te zorgen, zeker?vraagde Barbel eenigszins geprikkeld.

— Ja maar, ik wilde maar zeggen ... ala ... ikwil maar zeggen ... ! dat ik gerust mag weg gaan?

— Ja, Ja.— Nu Fons, courage en tot morgen vroeg. Blijf

maar gerust slapen morgen, ik heb den sleutel mee.Flavie's plan, dat reeds geruimen tijd voor Marie's

35

dood, toen de ziekte een noodlottige wending nam,tot rijpheid kwam, was zeer eenvoudig. Zij wildezich in Fons' huishouden onmisbaar maken enhem aldus geleidelijk voorbereiden, om later,wanneer de rouwtijd voorbij zou zijn en de zaakniet al te veel opspraak meer zou verwekken,met haar te trouwen. Dit was haar onuitgesprokendoch vast doel. Persoonlijke neiging tot Fons washierbij geenszins haar drijfveer. Integendeel, ze vondFons weinig gezellig. Wat ze ook voorgaf ophare liefde voor de kleinen, daar was niets oprechtsin. Zij was zeer onverschillig voor Marie's kinderenen bovendien was zij als bejaarde jonge dochterzoozeer gewoon geworden aan de stilte, dat dedrukte van kinderen in huis haar veeleer hinderde.De voornaamste en doorslaande reden, waaromzij naar dit huwelijk trachtte, was hare begeerteom den welstand te deelen, waarin Fons, volgenshaar, verkeerde. Daar zij hem en zijn kinderensteeds zindelijk gekleed had gezien en daar Marie'shuishouden er steeds ordelijk uitzag, beeldde Flaviezich in, dat dit alles het gevolg was van Fons'gunstigen geldelijken toestand. Dit vermoedenvan Flavie werd vooral gesterkt doordat ze wist,dat Fons eigenaar was van het huis, waarinhij woonde. Dat was voor haar een bewijs vanwelstand. Nochtans bedroog Flavie zich, ze wistniet wat al wonderen van spaarzaamheid envooruitzicht Marie moest verwezenlijken om aanhaar huishouden dien schijn van welstand te

36

geven. Marie's heele leven was een onvermoed,doch bangelijk en bekommerd zorgen geweest omtoch maar rond te komen met Fons' karig loon.Buiten dat loon bezat ze niets. Het huis, dat Bariseelevan zijn vader geërfd had, was eerder een lastdan een hulp.

Het was een oude, groote groenteniershuizing,die, toen ze voor hare wezenlijke bestemminggebruikt werd, inderdaad zeer voordeelig voorharen eigenaar was. Doch sedert geruimen tijd wasze dat niet meer. Zij waren lang voorbij de dagen,dat hier een welvaart en een drukte als in eenbijenkorf heerschten; toen men in den uitgestrektentuin af en aan de versche groenten ging halen enspoelen in de glimmende koperen emmers om zedaarna op karren te laden en ze onder 't luidegeblaf der honden ter markt te voeren; toen deruime kamers, tot den zolder toe, vol lagen met zaden,voorraad, gereedschappen en dies meer; toen deoogen van meester en meesteres nauwelijks vol-doende waren om te letten op de talrijke handen,die ten allen kant in de weer waren. Sedert Fons'grootvader kende dit huis deze blijde bewegingniet meer. Ten gevolge van een lichamelijk gebrek,dat hem het zware werk in de moesbeddenonmogelijk maakte, had de eenige zoon, Fons' vader,naar een ander ambacht moeten uitzien. Hij hadzijn smaak gezet op het kunstig borduren vankazuifels, koormantels en kerkvanen. De oudewarmoezier had veel verdriet in die onderbreking

37

der traditie, waarbij zijn moeshovenierderij steedsvan vader tot zoon overgegaan was. De omstandig-heden brachten toen, tot overmaat van jammer,den heelen ondergang der eenmaal zoo bloeiendezaak mee. De oude Bariseele leed groote verliezenin de bankbreuk van een firma, die een zeer aan

-zienlijk deel van de kleine burgerij der stadteisterde, en zag zich genoodzaakt de zoo geliefdetuingronden, die hij niet meer voordeelig gebruikenkon, met de stille trom uit der hand te ver

-koopen. Hij behield alleen de woning, waaraanhij te zeer verknocht was en die hij uit een soortvan vromen familietrots niet in vreemde handenwilde laten overgaan.

Die familietrots was het, die het huis in het bezitder Bariseele's had doen blijven. Fons' vader zouhet voor geen geld verkocht hebben. Bij zijn dooddrukte hij wel op Fons' hart, dat dit huis steedsin de familie moest blijven. Voor zijn ander huis,dat hij aan Ward liet, legde bij die verplichtingniet op.

De groentenierswoon was thans veel te ruimgeworden voor hare bewoners. Verscheideneplaatsen bleven ongebruikt. De zolder, die eenmaalals een schatkamer vol lag, was nu leeg, en veiligkonden de vogels er hunne nesten maken onderde pannen, de vleermuizen zich aan de hoogstebalken hangen en de knaagdieren er rond loopen.Een geheimzinnige treurnis vervulde het ganschehuis en drukte op de menschen, die er verbleven.

38

De oude bedrijvige en lustige ziel der groenteniers-woning was gestorven en het was alsof de muren.er den diepen rouw van bleven dragen. De kostenvan onderhoud en de belastingen van de grootewoning vielen den eigenaar ook zwaar. Dit eigendomwas voor zijn bezitters zonder fortuin een werkelijkelast, maar het was het erf der Bariseele's en alszoodanig werd het bewaard ten koste van allerleiontberingen en opofferingen. Een enkelen keer hadMarie, na zorgvuldig wikken en wegen, aan Fonsvoorgesteld de huizing te verkoopen of te verhurenen zelf een kleiner, gezelliger huis te gaan betrekken,hem daarbij aantoonende hoe veel voordeeliger ditzijn zou. Doch Fons' familietrots was tegen ditvoorstel in opstand gekomen. Zijn ouders engrootouders hadden er gewoond, hij en zijn kinderenzouden er blijven wonen. De driftige, besliste toon,waarop dit bevestigd werd, ontnam Marie alleneiging om nog met haar voorstel voor den dag tekomen en in stilte wroette en kommerde zij voortom het familie-goed te bewaren.

Dit huis was de voornaamste oorzaak van hetgekonkel, dat Flavie nu om Fons op touw gezet had.

's Anderendaags, bij de eerste morgenklaarte, waszij al in rep en roer om haar beddebak en haarkleederkast uiteen te slaan en met alles wat zijverder bezat naar Fons' huis te laten brengen. Zijhad een boodschapper met een kruiwagen ontboden.De eerste rit vergezelde zij al. Zij stapte methaar kruisbeeld en haar Onze Lieve Vrouw onder

39

de armen naast den wagen, die op zijn verroestenwielas kriepte en kreesch.

Stina de Rank zag haar voorbijtrekken. Voor-zichtig opende zij haar halve deur en keek den kruier

en Flavie achterna om zich wel te vergewissen, datze den Rolleweg ingingen. Daarop liet ze haar manen haar kinderen, die op het ontbijt wachtten, inden steek om gauw, gauw de straat over te loopentot bij Stanse.

— Kom, kijk toch eens! Spoed u! Ziet gij zedaar gaan met haar bedding en heel haar boeltje?Wat zegt ge er nu van? Had Stina geen gelijk tebeweren, dat die Flavie haar boontjes te weekelegt .. .

— Dat is me wat te straf. „Binst" dat het menschnog over aarde ligt." Hoe durven ze?

Flavie kon niet spoedig genoeg alles op hetachterkamertje brengen, dat zij voor zich zelf bestemdhad. Op het schouwblad plaatste zij onverwijld haarkruisbeeld en hare Onze Lieve Vrouw als teekenenvan verovering en inbezitneming. Eerst toen dekruier om een tweede vracht was, bekommerdezij zich om Fons.

Te vergeefs had hij gepoogd rust te vinden. Sedertverscheidene uren reeds was hij op de lijkkamerbij Barbel komen waken. Daar had hij weer alsin een bitter onderzoek van conscientie al de tekort-komingen, waaraan hij zich schuldig gemaakt hadtegenover Marie, opgehaald en verscherpt alsof hijzijne wroeging steeds schrijnender en genadeloozer

40

wilde maken. Hij vroeg zich ook voortdurend afof hij wèl gehandeld had met Flavie in huis tenemen. Zij was hem wel gansch onverschillig enzoo hij haar toeliet het huishouden te besturen danwas het toch maar omdat zij het best daartoegeschikt scheen, doch niettemin had hij het gevoelalsof zij een indringster was, die Marie haar plaatskwam ontrooven. Zijn verstand zeide hem wel, datdit een dwaas gevoel was, doch halsstarrig alseen obsessie kwam het voortdurend weer in zijnhart op. Toen hij Flavie bezig hoorde in hetachterkamertje, moest hij moeite doen om zijnvijandelijk gevoel tegenover haar te onderdrukken.Hij liet haar begaan zonder naar haar om te zien.

Jean Baptiste en Mondje lagen al wakker toende eerste lichtglimp in de kamer viel. Jean Baptistegenoot sluimerloom en gedachtenloos de warmteonder de dekens, terwijl het meepsche Mondje weerpijnlijk praktiseerde over sterven en begraven. Nalang aarzelen besloot hij aan zijn broeder, dieover alles reeds zoo veel meer wist, te vragen water nu met moeder zou gebeuren en om Jean Baptistegoed te stemmen deed hij hem bepaald afstandvan zijn bikkelbeentjes en zijn marbel.

— Vertel het mij eens, Jean Baptiste, dan moogtge ze voor goed houden.

Jean Baptiste achtte die verzekering wel over-bodig, maar hij vond er wellicht een middel in omzijn bezitsrecht nu heel en gansch te wettigen envoldeed aan Mondje's verzoek.

41

-- Nu zullen ze moeder in een kist leggen. —Ik ben benieuwd te weten of 't er eene met blinkendenagels zal zijn als voor Hoornaert's vader. Danzullen de pastoor en de koster en de „karols" 1) komen.Mesdagh is ook bij de „karols", weet ge 't? Ende dikke Van Aken zal een trompet bespelen lijkeen groote pijp. Ze zullen dan de kist al zingendenaar de kerk dragen. En vader en ik zullen achterde kist gaan met onze beste kleeren aan. Gij zultzeker nog moeten thuis blijven, gij zijt nog teklein.

— Ik ben niet meer te klein, vader zal mij wellaten meegaan, viel Mondje in.

— Nu, dat zullen we zien. In de kerk zullen zedan de lijkmis zingen, dan voeren ze moedernaar 't kerkhof en dan is 't gedaan?

— Maar wat doen ze dan op 't kerkhof? vroegMondje onbevredigd.

— Wel dan delven ze de kist in den grond.— In den grond? En waarom?-- Waarom? Waarom? Daarom! Omdat het

zoo zijn moet.— Maar wat gebeurt er dan met moeder?— Dat zijn me nu vragen! Dan gaat ze naar

den hemel, de hel of het vagevuur.— Ja?— In het vagevuur branden ze een beetje en

dan gaan ze naar den hemel; maar in de hel branden

1) Koorknapen.

42

ze heel hard en voor altijd. Dat kunt ge zien opde groote schilderij in Sinte Anna.

En Mondje herinnerde zich het reusachtige doek,waar tusschen hooglaaiende vlammen een afzichte-lijke tros menschen dooreenwarrelt, gesard engefolterd door monsterachtige duivels.

— In den hemel is het altijd muziek en feest.— Moedertje zal wel naar den hemel gaan.— 't Is mogelijk.— En komt ze dan nooit meer weer?— Weerkomen? Onnoozele jongen? Komen de

dooden nu ooit weer? Dwaze jongen....Mondje drong niet aan uit vrees voor verderen

krenkenden spot, doch hij bleef overtuigd, datmoederke wel weerkomen zou. Met liefde en ver-trouwen hechtte hij zich vast aan het sprookje, hijzou wachten tot de linden weer bloeiden.

— Wat is me dat hier voor een gebabbel? Alser iemand over aarde ligt, dan wordt er ingetogengezwegen en gij houdt hier een leven....

Zoo trad tante Flavie de kamer binnen.De jongens waren al spoedig aangekleed. Jean

Baptiste was onmiddellijk de trap af, doch Mondjevermande zich eerst om tante nog eens te vragenof hij moedertje mocht zien.

— Zijt ge daar weer met uw vraag? Toe, gauw moeder eens zien, anders laat ge mij geen rust.

De oude Barbel, die in de deur der lijkkamer stond,en Mondje's bedeesde vraag en ook Flavie's hardeantwoord gehoord had, voegde er haar woordje bij

43

— Kom maar binnen, mannetje! Och arme! Daarzit een te groot hart in dat kind .. .

En stiller voegde zij er bij, zich tot Flavie richtend:— Ge moogt zoo ruw en streng niet zijn met

dat kind, 't is toch zoo een teer „puidje".— Ik heb toch zeker niets kwalijks gezeid? 't Is

toch geen kruidje-roer-mij-niet.Barbel had beter niets gezegd, want onwillekeurig

vuurde zij den hekel aan, dien Flavie reeds tegenMondje opgevat had. Voor dit zwakke jongentjemet zijn weekhartigheid en zijn teeder gevoel washare stoere, ruwe en hardvochtige natuur al uitden aard ongunstig gestemd en toen het kindaanleiding gaf tot critiek van anderen op haar doenen laten, dan was het een wezenlijke wrok, dienhet onschuldig schepsel in haar opwekte.

Alles wat nu in huis voorviel maakte Bariseele'sdroefgeestige woordgierigheid hoe langer hoegrooter door het gevoel, dat de stonde naderde,waarop hij niet meer alleen Marie's berustigendwoord en zachtzinnige ziel, maar ook nog den stoffe-lijken aanblik van haar thans zoo geliefde trekkenzou missen. Met zijn leedgedachten als buiten de wer-kelijkheid verkeerend, had hij er zich nog niet goedrekenschap van gegeven, dat de begrafenis binneneen paar dagen moest plaats grijpen, en telkenswanneer die gedachte in zijn geest opschemerde,verdreef hij ze met angstvalligen kommer. Dochnu kwam de eene ruwe werkelijkheid na de anderehem de bittere vermaning voortdurend herhalen.

44

Eerst was het een brief van nicht Diegerick, ZusterHortensia, uit het klooster te Thielt, die met vromenomhaal van stichtelijke troostwoorden aankondigde,dat zij van Moeder-overste de toelating hadverkregen om, vergezeld van zuster Agneta, dendienst ter zielezaligheid van Marie bij te wonen.

Later was het een brief uit Rijssel van kozijn Adolf,Ward's zoon, die berichtte als dat hij de pen inde hand had genomen om te laten weten, als dathij met veel droefheid de dood van Marie vernomenhad, op de uitvaart zou aanwezig zijn, contre-maitreging worden in de weverij, waar hij werkzaamwas, in goeden staat van gezondheid verkeerde envan hunlieden hetzelfde verhoopte.

Hierop begon Flavie de noodige voorbereidselen temaken voor den uitvaartmaaltijd. Het kon natuurlijkniet anders, betoogde zij aan Fons, of aan demenschen, die van zoover kwamen, en aan de overigefamilieleden moest men wel een brokje eten voor-zetten na de begrafenis. En daar de familie tochzoo zelden bijeenkwam mocht men wel zorgen vooriets degelijks. Er moesten toch minstens twee gerech-ten en een nagerecht zijn. Dat was de deftige zede.

Ofschoon Fons het pijnlijk gevoel had, dat Flavieals het ware een kermis voorbereidde, liet hijhaar willoos betijen.

— Het betaamt ook, dat wij een glas wijnaanbieden. Ik zal eenige flesschen rooden voorde mans en eenige flesschen witten voor devrouwen laten halen.

45

Flavie, die liefst het huis niet verliet, zond bijhet vallen van den avond Jean Baptiste en Mondjeom den wijn en den verderen voorraad.

In den winkel kregen de kinderen elk een „puuptjekato" voor de boodschap. Mondje genoot op straattraag en met profijtelijke likjes van de zoetigheid.Jean Baptiste was er gulziger mee, doch zoodra hijgeen „puuptje" meer had, werd zijn begeerte naardat van Mondje opgewekt. Zijn sluw practische zinvond al dadelijk een middeltje om het te bemachtigen.

— Mondje geef mij uw „puuptje", ik zal u dannog vertellen van den hemel en de hel.

De kleine steeds verlangend naar ophelderingvan de groote vraag wat er met moeder zougebeuren gaf zijn „puuptjes" voor Jean Baptiste'sverhaal, evenals Esau zijn rijk voor een schotel linzen.

Jean Baptiste vertelde weinig van den hemel,doch heel veel narigheden van de hel en rond-zwervende geesten.

Mondje, die de meeste dier verhalen voor de eerstemaal hoorde, griezelde er van. Zijn licht ontvlamdeverbeelding bevolkte de eenzame donkere straten,die zij doortrokken, met allerlei fantastische beelden,die hem van angst de borst beklemden.

— Zie, sprak Jean Baptiste, toen ze langs deSinte Anna-kerk voorbijgingen, ginder in den hoekwoonde vroeger een pastoor.

Hij wees een donker spitsboogpoortje aan, dattoegang gaf tot het voorhofje van een oude woning.

— Daar werd er op zekeren nacht aan de bel

46

getrokken. De meid kwam uit het venster kijkenmaar zag niemand. Doch nauwelijks had ze haarhoofd terug getrokken of, klinkeling, daar belt hetweer en veel harder. Zij wrijft haar oogen om tochzeker te zijn, dat zij niet droomt en kijkt nog eenshet venster uit. Weer niemand te zien. „'t Spookthier" dacht zij en verschrikt smeet zij het venstertoe. Daar belt het plotseling weer met alle geweld.„'t Spookt, 't Spookt" riep ze tot den pastoor, diein tusschentijd opgestaan was. De bel ging maaraltijd voort als een klok. De pastoor keek toen uithet venster en wat zag hij?

Mondje luisterde met opengespalkte angstoogen.— Een geest, geheel in het wit. De beltrekker

gloeide van de hitte van zijn hand. Toen de geestden pastoor zag, riep hij: „Bí-iecht, Bi-iecht !"

Jean Baptiste deed de stem na. Zij scheen alsuit de diepte van een kelder te komen.

— Bi-iecht!Mondje huiverde.Juist op het oogenlik, dat het vreeselijke woord

voor de derdemaal door Jean Baptiste uitgeroepenwerd, vielen uit den kerktoren de dreunend zwareuurslagen, die klappertandden in hun bronssidde-ringen. Verteller en toehoorder werden daardoorzoo verrast en plotseling beangstigd, dat zij hetbeiden dadelijk op een loopen zetten, zoodat deflesschen in hun paander rammelden. Ze liepen eenheel eind vooraleer eenigszins tot bezinning te komen.

De stevige zenuwen van Jean Baptiste waren

47

gauw weer in hun plooi, doch Mondje kwambleek en ontdaan thuis, zoodanig, dat Flavie erdoor getroffen werd.

— Wat scheelt er dan? Gij hebt weer eenaangezicht als een „pannekoek".

Jean Baptiste, die zich eenigszins schuldiggevoelde, antwoordde haastig in Mondje's plaats.Hij „sloeg het op een lachertje."

— Hi! Hi! Wij hebben daar alle twee zoo ver-schoten! Toen wij voorbij St. Anna kwamen, begonde klok opeens te slaan, maar zoo hard, zoohard ... Hi! Hi! Wij vielen aan 't loopen lijk de hazen.

De rest verzweeg hij.— En is dat alles? vroeg Flavie. 't Is me wel

de moeite om daar van te schrikken.Mondje lag een heelen tijd met het verschrikkings-

beeld van den geest in zijn gemarteld hoofd,vooraleer hij kon inslapen. Midden in den nachtslaakte hij droomend nog een scherpluiden angstgil,doch niemand hoorde hem.

Na het avondmaal bleven Flavie en Fons eenpoos bij de stoof zitten. Flavie was tevreden omdatde dag rustig verloopen was, zonder aanleiding tegeven tot eenige wrijving, en zij gevoelde zichdaardoor reeds veel meer te huis. Zij vermoedde niet,dat Fons zich voortdurend afvroeg of hij niet ver

-keerd had gehandeld met haar toe te laten zich bijhem te vestigen en Marie's plaats om zoo te zeggen inte nemen. Zij weet zijn stilzwijgen aan zijn droefheidom Marie's dood en dat zou wel slijten, meende zij.

48

Zij had het behaaglijk gevoel, dat alles van eenleien dakje zou loopen en dat zij haar do.:l welzou bereiken. Onder den indruk dezer gepeinzenpoogde zij dan Fons wat op te beuren:

— Kom, Fons, laat andere gedachten in uw hoofdkomen. Al treurt ge eeuwig, dit verandert nietsaan het gebeurde. En waarom eeuwig treuren? Geziet toch wel, dat het zóó ook gaat...

Dat was een ongelukkig woord.Met de ontzetting van iemand, die een plotseling

bedreigd heiligdom verdedigt, hief hij eensklapshet hoofd op en fluisterde zenuwachtig:

— Zeg dat niet! Spreek stil! Ze ligt nog inhuis. Ze kan ons nog hooren!

— Maar Fons toch, zijn dat nu woorden? Gezoudt iemand den schrik op het lijf jagen. Is datnu verstandig? Als ge 't zoo meent, dan hadde ikmisschien beter gedaan hier nooit te komen.

— Och, mijn hoofd jaagt en slaat zoo! Kon ikmaar weenen!

Flavie meende, dat hierin een verontschul-diging lag.

's Anderendaags 's avonds werd Marie gekist.Dat was een tragisch oogenblik voor Fons. Flaviehad gepoogd hem te overtuigen daarbij nietaanwezig te zijn, doch te vergeefs. Toen hij Warden zijn gast zag binnen komen met de kist op deschouders, werd hij onwillekeurig de trap opge-dreven. Sprakeloos en zonder een traan te stortenbleef hij het droevig werk aanzien, doch vreeselijk

49

voelde hij zijn ziel aan flarden rukken. Slechtstoen zij het lijk al in de kist gelegd hadden en destijfgeworden armen eenigszins moesten duwen enprangen ontsnapte hem een angstvol:

— Voorzichtig! Voorzichtig!Een spotlach kwam op het grove aangezicht

van Ward's gast.— Nu zal ze 't niet meer voelen, geloof me Vrij!Ward deed den ruweling zwijgen.Moeizaam brachten beide mannen de vracht langs

de smalle trap naar beneden. Hol botste dekist tegen leuning en wand en het gewicht deedde dragers zuchten en bij poozen op de krakendetreden wachten.

Fons volgde den droevigen, lastigen gang,sprakeloos, doch met het wanhoopsschreien in zijnziel. Men ging de goedheid, de vreugde uit zijntreurige woning dragen.

Beneden had de koster de schragen opgesteld,waarop de kist geplaatst werd.

— Ge ziet, mijnheer Bariseele, dat ik den schoonen„pelder" gegeven heb, zeide de koster als een hande-laar, die de gunst van zijn klant zoekt te winnen.

Hij spreidde het zwarte baarkleed met hetgoudgele kruis over de kist en ging daarop met deandere mannen in de keuken, waar Flavie huneen borrel aanbood.

Fons bleef alleen bij de lijkkist, die met haarscherpen reuk van jong dennenhout de heele plaats

Nood der Bariseele's. I. 4

50

vervulde. Het kleine handlampje, dat de werkliedenvoorgelicht had, wierp een geheimzinnige klaartein de ruime kamer. Over den armelijken spiegelhad de koster een zwart doek gespannen. Aan deopene deur, langs den kant van de gang, had hijzwarte doeken met zilverfranjes gehangen, opgelichtals dubbele gordijnen. Door de opening zag mende kist tusschen eene dubbele rij lange waskaarsenals in een kapel staan.

Die plechtige schikking der rouwkamer, hoeeenvoudig en onbeholpen ze ook was, vervulde Fons'gemoed met een zekere voldoening. Die uiterlijketeekenen van vereering en rouw om zijne doodehadden een troostende uitwerking op hein.

In den grafschemer, die hem stemmig-weemoeds-vol omringde, liet hij, tegen den muur aangeleund,zijne wroegingsvolle mijmeringen hunnen gang gaan.

In de keuken klonken de zware stemmen lang-zamerhand luider.

— Zoo dat ge bij Fons blijft wonen, Flavie?vroeg Ward.

— Ja, dat is zoo geschikt.Ward's plompe gast viel met veelbeteekenenden

lach met de deur in huis:— Dat kan nog goed komen met u tweeën?

Bariseele is nog buiten jaren niet.Flavie beet hem met gemaakte misnoegdheid toe:— Houd toch een beetje uw fatsoen! Niemand

denkt aan zoo iets. Hebt ge niet gezien hoe diepde man ter neer geslagen is?

51

— Bah! dat is maar weeuwenaarspijn!— 't Is nu al goed, zwijg maar! gebood Ward. 't Is

op Fons' jaren niet, dat men op hertrouwen denkt.De koster, die van een beetje gefilosofeer hield,

en bovendien een smaakje aan zijn eigen boterhad, was het met hem niet eens.

— Men kan al niet weten... de oudste mensch heeftal eens jonge gedachten, vooral als 't vrouwen betreft.

— Och ja, 't is waar ook! Daar hebben we eenvoorbeeld in den koster zelf! viel Ward's gastdadelijk in. Hij was er drie en zestig toen hij zichnog liet bekoren door een jong „bietje".

— Twee en zestig, als 't u belieft. Maar mijnpersoon kan gerust daarbuiten blijven. Ik spreekin 't algemeen en herhaal wat ik eens in een oudboekje las:

Die dorst en schoon drinken ziet,Zegt wanneer en drinkt hij niet?

— Salueert voor het compliment, jufrouw Flavie!besloot Ward's gast.

Een lachgemompel en een geklingel van tegenelkander aangestooten glaasjes volgden op descherts van den koster.

Fons trad de keuken binnen, bleek en met vreem-den, ijzigen blik. Hij sprak geen woord, doch zijnaanblik was zoo tragisch, dat de koster en detimmerlieden dadelijk verstomden en als uit hethuis gejaagd werden.

Dan kwam de drukke dag der uitvaart.De familie werd per rijtuig gehaald. De mannen

52

schaarden zich rondom Fons en zijn beide zoontjesin de keuken, die nu ook zwart behangen was.De vrouwen vereenigden zich boven, waar Flaviede eer des huizes ophield.

Zekeren ophef verwekte de intrede van JanDiegerick. Toen men hem daags te voren evenalsaan de andere familieleden had laten vragen of hijper rijtuig wilde gehaald worden, had hij er voorbedankt. Iedereen dacht dan, dat Jan uit wrok opde begrafenis niet verschijnen zou.

— Hij kan zelf in zijn voituur rollen! had Jannijdig tot zijn vrouw gezeid, doch inwendig washij wel besloten zijn wrok niet verder door tedrijven. Zijn vrouw brandde insgelijks van verlangenom toch op de uitvaart aanwezig te zijn.

— In elk geval zullen wij ons toch door deBariseele's niet laten verdringen. Gij zijt Marie's eigenbroer en gij zult onmiddellijk achter Fons en zijnjongens ten offer gaan. Ik zou eens willen zien of .. .

— Zoo meen ik het ook, Emerance. Wij zullende eer nemen, die ons toekomt.

Aldus waren ze dan beiden te voet naar hetsterfhuis gekomen. Toen Jan de keuken binnentraden in de duisternis, die daar heerschte, na veelvorschend rondblikken, Fons eindelijk zag staan,ging hij, bewust van zijn recht, zonder Benigeplichtpleging aan diens rechterzij, vlak voor Ward,plaats nemen. Slechts nadat hij die plaats ingenomenhad, dacht hij er aan, Fons eenige woorden vanrouwbetuiging toe te mompelen.

53

Ward, die wist wat de rechten van Jan waren,liet het bij een onverstaanbaar misnoegd gemor,waarop Jan hem dadelijk strijdlustig aankeek. Fonsvond het goed, dat Jan toch gekomen was, en druktehem de hand als wilde hij hem daardoor zijndankbaarheid te kennen geven.

Bij de vrouwen maakte Emerance evenveel ophef.— Wij hadden wel geen voituur, maar toch

zijn we gekomen.Dit waren hare eerste woorden toen ze binnentrad.

Ze klonken als een oorlogsverklaring. Nijdig, uit-dagend blikte ze op Ward's vrouw, toen ze ernog bijvoegde:

— Ze zouden te veel in hun vuistje gelachenhebben, hadden wij hen nog den rang laten innemen,die ons toekomt. 't Was al genoeg, dat zij ons 'tgras van voor de voeten maaiden ... .

Ward's vrouw stoof als een kregel hennetjedadelijk tegen:

— Fons was vrij de kist te bestellen aan wienhij wilde...

De twist ging vinniger worden, doch Flaviepoogde gewichtig de opgewonden vrouwen totbedaren te brengen.

— 't Is nu toch het oogenblik niet...Zuster Hortensia, die het ongepaste van dit

gekibbel wellicht het diepst voelde, en het ergstevreesde, kwam er ook tusschen met een roerendberoep op de zusterlijke genegenheid.

Emerance stortte dan haar hart uit bij Flavie

54

en de verontwaardiging van Ward's vrouw vondeen gedwee gehoor bij zuster Hortensia.

Beneden trok de rij der rouwbetuigende vriendenen bekenden reeds voorbij. Het deed Fons goedte zien, dat zij zoo talrijk aanwezig waren.

De heele buurt kwam hem stilzwijgend groetenof de hand drukken. Verscheidene goudborduurdersuit zijn werkhuis defileerden mee. Een paar men-schen, met wie hij al eens woorden had gehad,verrasten hem door hunne verschijning:

— Wel, wel! die ook! Dat is braaf! dacht hijdan plotseling bij zich zelven.

Dan kwamen hem nog verscheidene personende hand drukken, die hij slechts met moeite konthuis wijzen. Het waren die kleine renteniers, ge-pensionneerden, bewoners van het oud-mannetjes-huis der Broeders van Liefde en andere werkeloozen,die men uit louter necrophilisme op alle begrafe-nissen ziet verschijnen, zelfs van afgestorvenen,die hun totaal vreemd zijn.

— Daar zijn de mollebegravers! zeide eengrappenmaker; toen ze binnenstapten.

Mondje stond verbaasd en bedeesd naast vader.Zijn hartje was beklemd door den somberen aanblikvan al dat zwart in de kamer. Waarom die nachte-lijke duisternis rondom zijn moedertje verwekt?Zij had daarboven zoo mooi op haar blanke bedgelegen. Hier vermengde zich voor de eerste maal'net zijn kinderlijk begrip van den dood het denkbeeldvan iets angstverwekkends en vreeselijks.

55

Toen was buurman Quickelborneetje binnengekomen en na even aan Bariseele zijn rouwbeklagmeegedeeld te hebben, had hij Mondje's beidehanden gevat en hem in 't oor gefluisterd: „Goedenmoed, mijn „keppetje," ik ben nog altijd daar,weet ge ?" Deze woorden hadden Mondje andere,zonniger gedachten gebracht. Na moeder wasQuickelborneetje de persoon van wien hij het meesthield en weer vermeide hij zich in de herinneringaan de vreugden, die hij met beiden al genoten had.

Jean Baptiste was in 't geheel niet ontroerd. Toenhij zijn schoolmaat Hoornaert aan de hand vanzijn oom zag aankomen, zwol zijn borst van fierheid.Hoornaert zou getuige zijn van al de heerlijkheidvan dien dag! Dat vleide hem. Ten koste van andererouwbetuigers vermaakte hij zich. Toen de bijzichtigelange Wannes in de rouwkamer verscheen en deduisternis hem zoodanig verraste, dat hij „subbelde"over den dorpel en met zijn armen gek in de luchtrondzwaaide om zich ergens aan vast te grijpen, danschepte Jean Baptiste daar een heimelijk genoegenin. Toen Pietje Meneertje, een andere buur, hinkendbinnenstapte, met zijn houten been regelmatig opden klinkenden bodem kloppend, kon Jean Baptisteuit zijn hoofd het schimpgeroep niet verjagen,waarmede de kwajongens den gebrekkigen man opstraat vervolgden. Gescandeerd door het geklop vanhet houten been ging het rhythmisch: Hinkepatinke,raap het op! Hinkepatinke, raap het op! ToenArie Vincke, de bleeker, waarop de spotzieke jeugd

56

der buurt het bijzonder gemunt had, zich vertoonde,verwekte zijne verschijning dadelijk het tergrijmpje:

Vincke, trekt aan de klinke,Trekt aan 't slot,Vincke moet in 't varkenskot.

Jean Baptiste bedwong noode een glimlach bijde herinnering aan dit rijmpje.

Eindelijk kwam de geestelijkheid en de lijkstoetbegaf zich naar de kerk.

Fijne sneeuw viel neer in een wemeldraai vanglinsterlichtende kristalschilfertjes. Door de geluid-boze straten volgde Fons de lijkkist als werktuiglijk,zijn dweepersgedachten verdwaald in een beeldvan de wereld hiernamaals. De sneeuwstofjes, dieblikkerden op het zwarte baarkleed, schenen hemals een neerzijgende hemelbloei, en de helleblankheid, die hem overal, op den weg, op deboomen, op de daken tegenblonk, scheen hem daarals opzettelijk uitgespreid als een wondere huldeaan Marie's leven van opofferingsliefde. De fulpen,volle tonen, die klaaglijk en hoog-opgalmend stegenuit den slanghoorn, waarmede de zang van priestersen cantors begeleid werd, klonken hem door deziel als een klacht der aarde over Marie's ver

-scheiden, doch tevens ook als een sein om haar,ginder, hoog boven het grauwe zwerk, de poortenopen te zetten.

Jean Baptiste merkte op hoe de sneeuwvlokjesgestadig neerzegen op het hoofd van nonkel Jan,die „kaal was op zijn panne." 't Was een behaaglijk

57

spelletje die sneeuwveertjes te zien vallen, glinsterenen dan smelten, zoodat nonkel Jan meer dan eenshet kittelende, afrollende water moest afdroogen.Jean Baptiste oordeelde, dat hij in zulk gevaltoch niet blootshoofds zou meegaan.

Toen men in de kerk ten offer ging, werd Mondjeverrast door de vreemde uitdrukking van vadersaangezicht. Het offerkaarsje wierp zijn klaarte vlakop het bleeke, vertrokken gelaat, waarin de oogenongewoon blonken.

Jean Baptiste zag hoe Mondje, verstrooid, het wasop de mouw van zijn beste jasje liet leken enoverwoog, na den offergang, hoeveel centen daarwel op het bord lagen.

De rouwgezangen en orgeltonen, die door hetruime schip der kerk uitdeinend en zwellend golfden,roerden Fons zeer diep. Zij wekten meer en meerhet gevoel, dat in de diepte van zijn zwijgzaamwezen steeds gesluimerd had en hem thans zijnvrouw als een soort van heilige deed beschouwen.

Nu stapten ze de koetsen in, om den lijkwagennaar het kerkhof te volgen.

Deze lange rijtocht was voor Jean Baptistebijna een feest.

Toen Fons uit het schemerlicht van het rijtuigkwam, sloeg hem de schittering van de vlekkeloozeblankheid, die hier op het open veld lag, met eenkortstondige verblinding. Het was plotseling alsofhij zich met zijn droeven droom in een onstoffelijkewereld bevond.

58

De machtige beukenzuilen, die daar in de oprijlaanvoor het kerkhof roerloos stonden, als zwijgendebewakers van den vrede en de stilte des doods,waren langs den windkant gansch bekleefd met hetvastvriezende, gestolde vlokkenschuim en welfdenhunne besneeuwde takken over de laan als eenreuzenschip van kantenweb. De verschgevallen,matwitte sneeuw knarste als marmerstof onder devoetdrukken! Eindeloos strekte zich het witte geglimover de vlakte, aan den gezichteinder in de licht-grijze lucht versmeltend. De helwitte lichtholten, dieaan het uitspansel tusschen de snel voorbijvarendewolken gaapten, schenen als voortzettingen hier

-boven van den wonderen glans der aarde.In het vervlogen deel van Fons' leven had de

schoonheid der natuur nooit zijn onverschilligen blikbekoord noch tot zijn dor gemoed gesproken. Thansechter scheen de smart zijn oog geopend te hebbenen uit de blanke heerlijkheid om hem heen steegde mooiheid op als een kracht die lenigde en verhief.

Al dat schitterende wit verwekte een wonderelichtheid in Fons' gemoed en 't scheen hem, dat hijde donkere wereld van last en wee verliet en zijnvrouw hier volgde naar een beter verblijf.

Doch toen hij op den kerkhofwegel doorstapte,blies een bitsige wind den wonderen sneeuwbloei,die de grafzuilen en zerken bedekte, in lange, grilligopstuivende schilferwolken voort en waaide Fons'troostvolle illuzie uiteen! Wervelende vagen stof-sneeuw zwiepten in het aangezicht. Het baarkleed

59

waaide hoog op. Nijdig schudden de rukbuien dekristalletjes van de boomen en ontblootten de slankeschraalheid der takken, die zich tot het fijnste rijsje,zwart en naakt op de witte lucht afteekenden.

Fons zag hoe op een boom een verlaten nestlosgerukt werd en pijltje voor pijltje in den hard-nekkigen wind wegwaaide. Toen dacht hij aan zijneigen beschreienswaardigen huiskring, die nu ookals dat nestwrak uiteen gerukt en vernietigdscheen te worden.

Verder zag hij hoe de wind met nijdige woedetrok en wrong en tornde aan een klimop, diekrampachtig een zandsteenen zuil omklemmerde.De ranken klampten zich wanhopig vast aan dereetjes en spleetjes van den verweerden steen omniet weggeslingerd te worden. Als die zwakke rankenhad Fons zich ook willen vasthechten aan zijn steunin 't leven, zijn te laat aangebeden vrouw, doch hetlot slingerde hem onverbiddelijk van haar af.

Toen ze voor den open grafkuil stonden, beetde pulversneeuw hen warreiwild in de ooren.Mondje huiverde van koude en beeldde zich in,dat moedertje in dien vochtigen grond zoo ginglijden. Hij was er erg mee begaan hoe moedertjeonder die vracht van aarde zou versmachten, hoe deklamme koude haar zou omvatten.

Jean Baptiste keek hoe de droppels water aanden wijborstel van den pastoor tot ijskegels enperels vroren. Toen het gebedengeprevel uit wasen de hobbelige koorden, waarmede de kist in den

60

kuil afgelaten was, met ruwe wrijving weeropgetrokken waren, bood de grafdelver Fons eenschop aarde aan. Werktuigelijk liet Fons de aardeop de kist vallen. Jean Baptiste schepte eenzware klomp en liet ze op het dof weerklinkendhout neerploffen. Mondje vond dit kwaad en wreed.Hij aarzelde een poos, doch toen Jean Baptiste hemde spade in de hand duwde en hem met een gebaardrong tot werpen, nam het fijn-voelend kind eenzeer licht schepje mulle aarde en liet ze zacht alseen streeling in den put neerzijgen.

Nu was Fons uit zijn troostenden waan weggerukt.De onzichtbare band, die hem straks in begoochelingnog aan zijn vrouw scheen vast te hechten, wasnu doorgehakt. Met zijn zware leed stond hij nualleen te midden der gure werkelijkheid.

Na de begrafenis overviel hem thuis weer dadelijkhet hinderlijke geroezemoes van de onverschillige,zelfzuchtige bende zijner verwanten.

De vrouwen hadden zich na de lijkmis vereenigdrondom Flavie, die haar gewichtig en mild drup

-peltjes anisette met „mokken" aanbood. Met ter-nauwernood ingetogen vroolijkheid werd er ge-snapt en gesnaterd. Zelfs de vrouwen van Warden Jan schenen een poos hun veete vergeten tehebben terwijl ze met behagen van de zoetigheidlepten.

Toen de mannen van het kerkhof terugkwamenwerd er omstandig verslag gegeven over de plechtig-heid met vele uitweidingen over het hondenweer

61

daarbuiten. Het was alsof zij wezenlijk eenheldendaad verricht hadden door zich aan de koudeen de sneeuwjacht bloot te stellen.

De vrouwen waren eensklaps erg begaan metde verkoudheden, waarmede haar mannen dienkerkhofgang mogelijk konden bekoopen. Flavievroeg met een comischwerkende verteedering ofFons toch geen koude voeten had en, wat hij ooktegenstribbelde, hij moest naast de gloeiende kachelplaats nemen en gedoogen, dat een warmsteenonder zijn voeten geschoven werd.

— Doe u maar goed deugd, Bariseele, en maaknu maar niet te veel verdriet. Verdriet doet eenmensch verdroogen lijk een stok. Een mensch heeftmaar „de deugd, die hij zich zelf aandoet"...

Dat was de epicuristische troost van dikkenKozijn Japers, die rijkelijk maar .erg zelfzuchtigleefde met de erfenis van de oude, half suffe vrouw,die gedurende een paar jaren maar zijn echtgenootewas geweest.

-- Goet eten en goed drinken, Bariseele, en laatBourgonje dan maar waaien!

Terwijl de mannen nu druppels „Franschen"dronken om zich te verkwikken, nam nicht JeannetteFons bezorgd onder handen om hem uit te leggen,dat in 't geval hij een verkoudheid moest krijgen,hij ze radicaal genezen kon, op één dag, met eengroot glas bier gekookt met foelie en kandijsuiker.

Fons had het gevoel alsof nicht Jeannette hemvoor den gek hield.

62

Dan kwam Ward's vrouw vertrouwelijk naast hemzitten en vroeg hem of hij tevreden geweest wasover de kist. 't Was een schoon stuk met hout zonderknoopen, verzekerde ze. Doch dit was slechts deinleiding tot een aanbeveling voor het leveren vanhet kruis, dat Fons toch zonder eenigen twijfel ophet graf zou laten oprichten. Zij zouden hem„genadig" dienen.

Emerance had nog maar uitgesproken of nichtJeannette klampte Fons alweer vast.

— Gij kunt mijn remedie met volle zekerheidgebruiken.

Met snuggeren toon vroeg ze, toen Emerancezich verwijderd had:

— Maar Fons, heeft Marie gedurende haar laatstedagen nooit gesproken van de „gedenkenis", dieze mij bestemd had?

Toen zij de verbazing in Bariseele's oogen zag,begon zij te pleiten:

— 0, 't is maar om de „gedenkenis", dat ik hetvraag, en omdat Marie het mij zelf zoo dikwijlsbeloofd heeft. Bij mijn laatste bezoek, zeide zemij nog: „Jeannette, als ik kom te sterven, zijn mijnoorringetjes voor u. Vermits ik geen dochtertje hebaan wie ik ze nalaten kan, zijt gij de persoon aanwie ik ze 't liefst schenk." Wij zijn samen naarschool geweest, wij hebben samen onze eerstecommunie gedaan, wij begrepen malkander altijdbest... 't Is niet om hun waarde, dat ik de oor-ringetjes vraag. Ik hoef het toch niet te zeggen,

63

niet waar, Fons? 't Is bloot om de „gedenkenis" .. ,Fons zag onder haren omhaal van woorden

hare begeerte zoo duidelijk uitkijken.Flavie, die niettegenstaande hare drukte om het

eetmaal toch op alles oog en oor had, keek Jeannettemet nijdigen blik aan, en zoodra zij er gelegenheidtoe zag, vermaande zij Bariseele, dat hij dieoolijke Jeannette niet gelooven mocht.

— Dat mensch is al te geslepen ... Er is geenwoord waarheid in heel haar historie. Die oorringenzijn stukken, die naar de naaste familie moeten gaan,en een eigen zuster gaat hier toch wel voor zoo'nnicht .. .

Dan was het Ward, die Bariseele met een zoetentoon aansprak.

— 't Is toch wel braaf van mijn zoon Adolf,dat hij van zoover naar de begrafenis van zijntante gekomen is, niet waar? Weet ge hoever Rijsselvan hier ligt? Ge moet meer dan een halven dagop het „convooi" zitten om van daar te komen.Dat is een zeer kostelijke reis, maar Adolf is gekomenuit genegenheid voor Marie. Hij hield bijzonderveel van haar. — Weet ge Fons, dat de weduwevan Hoornaert na de begrafenis van haar man aanal de familieleden van buiten stad hun reiskostenvergoed heeft?

Dan gingen allen aan tafel. Bariseele zat temidden van het drukke getik der vorken op deborden, het geklink der aangestooten glazen, hetstijgend geronk der stemmen en het onbedwongen

64

gelach als een gefolterde, met den walg voor zijnomgeving in 't hart.

Neef Adolf uit Rijssel voerde het hooge woord. Hijweidde snoevend en pochend uit over de weeldeen de wonderen van zijn verblijf „in 't Fransche".Daar was alles beter dan hier. Daar leefde menheele dagen in de plezieren. De dikke Japers dienooit in Frankrijk was geweest, maar toch eengeestdriftig gunstig oordeel over dit land had,beaamde volmondig Adolf's woorden en guitigschalkoogend, voegde hij er bij:

— En de geestige Francaisetjes, he kadee?Naarmate het maal vorderde werden Adolf en

Japers vrijer in hun taal en, hoe Jan's vrouw aleven met teekenen, die juist door hun bedoeldegeheimzinnigheid duidelijker waren dan openwoorden, op de aanwezigheid van zuster Hortensiaen hare gezellin gewezen had, bedwongen zij zichgeenszins.

Zuster Hortensia had zich steeds gehouden alsofze niets gehoord had, doch voelde zich hier opden duur toch erg ongezellig. Zoodra de opgediendevlaaien het einde van het maal aankondigden, neigdezij naar zuster Agneta en vroeg haar fluisterendof er geen trein vroeger ging.

Zuster Agneta knikte bevestigend en zich bij Fonsbegevend, drukten beiden op koud beleefden toonhun spijt uit nu al te moeten vertrekken. Zoo wasde regel van 't Huis, er viel niet aan te veranderen.De beide Zusters namen afscheid van al de

65

aanwezigen met een gemeenschappelijken groet enverwijderden zich waardig uit den steeds rumoerigerwordenden kring.

Nu verwekte Jan's vrouw een heele ruzie doorte beweren, dat Adolf de oorzaak was van hetvroege vertrek der Zusters. Adolf en de dikkeJapers, die zich ook getroffen gevoelde, begonnennu uitdagend te snoeven met hun recht en hun vrij

-heid om te zeggen wat zij verkozen, en lieten daarbijmenig woord ontsnappen, dat al spoedig een krakeeldeed ontstaan, waaraan bijna alle aanzittendendeelnamen. Op den grond van dezen twist lageigenlijk de noode bedwongen familiewrok en-wrevel van de Diegerick's tegen de Bariseele's. 'tWerd een kruisvuur van allerlei hatelijkheden enverwijtingen. Allerlei vergrijpen en tekortkomingenvan voor jaren werden door de twistende partijenmet kibbelwellust opgehaald en elkander voorge-worpen. Vooral de leverantie van Marie's kist werdnu eens grondig uitgekrakeeld met uitbundig geweldvan woorden en gebaren.

Fons kon het onder die bende niet meer uithouden.Hij had de tafel verlaten, Jean Baptiste aan de handmeenemend. Met zenuwachtige drift had hij zijnoudste en zich zelf aangekleed en was, de poortmet een bonsslag toerukkend, den huize uitgegaan.

Hij stapte gejaagd door, Jean Baptiste had moeitehem te volgen. Zij trokken sprakeloos langs deverlaten vesten, waar de aandikkende schemeringalles in een grauwwitte doezeling hulde. Sneeuw

Nood der Bariseele's. I. 5

GSA

viel er niet meer, maar de bijtende windzwieping joeghier en daar dichte sneeuwstof omhoog en snordemet fluitend geklaag over boomen en huizen. Diekoude wind was Bariseele welkom. Hij stilde echtermet zijn geweld de drift niet, die hem doorraasde.Wat waren die menschen laag en gemeen! Hij had zeuit zijn woon moeten wegjagen, driftte hij, doch waar-toe zou het gebaat hebben? 't Best was ze maarvoort te laten ploeteren indien hij maar vrede vond!Hij vond ze echter niet.

Hij kon zich niet losrukken van al het leelijkehartelooze, dat hem omringde, om weer zijn geestte laten gaan tot het stille, verre beeld van zijn doode.

De vestingwateren werden langzamerhand ondereen dunne ijslaag gevangen. Op heel hun uitgestrekt-heid lag het ijs reeds als een glanslooze glasschijf teglimmen, en van tijd tot tijd hoorde men het knarsenen kraken in zijn volle lengte. Daar werkte enwrong, daar klepperde en sloeg iets, dat zich uitde klemmende verstijving wilde bevrijden. Bariseelezag het in roerige blankheid worstelen tegen hetsnijdende ijs, vlak tegen de hooge, oude stadswallen.Het was een troepje zwanen, die in hoogen noodhet water rondom zich voordurend voelden stollenen het met heftige vleugelslagen vrij wilden houden.Met snijdend angstgesnebber kreten zij hun nooduit en schenen met hun wijduitslaande vleugelshun vlucht te willen nemen naar het uitbrandenddaglicht in 't Westen, alsof er daar redding te vindenwas. Ze verhieven zich een poos log over de krakende

67

ijsschollen, doch vielen er weer op neer, ze brekendin snijdende scherven onder hun zinkende vracht.

Hun borst bloedde en schril jammerden hunwanhopige noodkreten.

Bariseele haastte zich voorbij, doch de kretenvervolgden hem en 't was toen ook of zijn leed hemals een schaardig ijslemmer allerwegen omklemdeals bij die blanke vogels in nood. Hij ook voeldezijn borst wond en bloed, verengend onder de smart,die hem omstolde en hem scheen te verstikken.De koude der wereld scheurde zijn hart vaneen.

't Werd reeds laat toen hij eindelijk naar huisweer keerde met Jean Baptiste, die er al herhaal-delijk op aangedrongen had.

Flavie zat hem nijdig te wachten. Zij had zijnhandelwijze gek gevonden. Zoo hij iets had moetendoen tegen zijn krakeelende familie, dan had hetiets anders moeten zijn dan die kinderachtige vlucht.Hij had zijn meesterschap in zijn eigen huis moetenhandhaven. Dat had hij moeten doen. Flavie vondhem een zwakkeling, die verdiende, dat menhet hem eens goed zegde. Zij beheerschte zich echteren toen hij thuis kwam, zocht ze hem integendeelmet wat gemaakt meelijdende woorden te troosten.

Mondje lag reeds te bed, doch nog steeds wakker.De wind sloeg en schudde aan deuren en ramen,rameide en beukte tegen het hooge dak, donderendaanhollend als een wilde vloed. De kleine dachtaan moedertje daarbuiten.

II.

FLAVIE'S COMPLEXIE.

De haast instinctmatige hekel, dien Flavie sedertlang reeds tegen het meepsche, mijmerzieke Mondjehad, groeide gedurende haar nieuw huisbeheer,in korten tijd, tot een onverzoenbaren afkeer.

Uit alles wat het kind sprak en deed, bleekvoortdurend zijn groote aanhankelijkheid voorzijn gestorven moeder. Waar Jean Baptiste nooitover haar repte, haalde Mondje voortdurend allerleiherinneringen aan de doode op. Hij wist te vertellenvan wat ze deed, van wat ze gaarne had en toeliet,van wat ze verbood en tal van andere kleinighedenmeer, die aantoonden hoe hij nog steeds in dentooverban van haar diepe, stille liefde voortleefde.

Door dit onschuldig, hartelijk gesnap maaktehij Flavie onwillekeurig lastig. Ze beschuldigdeden kleine inwendig er aldus de oorzaak van te zijn,dat Fons de droefheid om Marie's dood zoo lang enzoo scherp bleef gevoelen, en dat het heele huisnog steeds de treurnis om haar verscheiden scheente dragen.

Ze verbood hem nog over zijn moeder te spreken,doch hoe de kleine zich ook bewaakte, gebeurde

69

het toch nog wel meer dan eens, dat hij ganschzonder inzicht het verbod vergat.

Dan viel Flavie nijdig tegen hem uit metbeschuldigingen en bedreigingen, die hem met schrikvervulden en langzamerhand tot een vreesachtigzwijgertje maakten. Fons voelde bij dergelijkeuitvallen, die hij om wille van den vrede lietvoorbijgaan zonder er zich in te mengen, steedspijnlijker de valsche verhouding, waarin hij zichbevond tegenover Flavie met wie hij maar nietsympathiseeren kon.

Mondje bleef trots alles met zijn trouwe kinder-gedachtetjes aan zijn moedertje verknocht en in zijnverbeelding leefde de verwachting, dat zij eenswederkeeren zou, des te sterker, naarmate hij bijtante's harteloosheid en ruwheid meer behoefteaan de oude teederheid en warmte gevoelde.

Op een der eerste zonnige lentedagen na moedersuitvaart, zat hij alleen in den tuin, buiten het bereikvan tante's verlammenden blik. Hij liet er zijn stilpeinzende gedachtetjes hun grillig spel spelen. Erkwam uit alles wat daar in den tuin het lentebehagengenoot een onbestemd gevoel van blijheid over hem,een gevoel alsof het feest moest worden.

Er zou iets vreugdigs gebeuren, alles kondigde't aan, de helle zonneglans, de flapperende, weeke,groene blaadjes, de eerste bloemen, de lustigpiepende en fluitende vogels, alles.

Het blijdste gebeuren voor Mondje was moeder-tjes wederkomst, en in de zonnigheid van den

70

ouden tuin groeide in zijn gemoed de zekerheidvast, dat die wederkomst thans nakende was.

Hij bepeinsde in zijn wonderlijk werkende hoofdje,hoe dat alles zou gaan en wat hij daarbij te doen had.

Moeder zou de poort zachtjes laten toevallenen dan met haar klare stem hem roepen, zooalsze 't vroeger deed, toen ze van boodschappengangenterugkeerde, waarop hij ze niet vergezeld had.Hij zou dan naar haar toeloopen, haar met zijnbeide armpjes omvatten, even piepbeu spelen onderhaar wijden kapmantel en haar dan doen zittenop de bank in de poortgang. Dan zou moederzeggen: „Mondje haal mijn pantoffels" en vooraleerin huis binnen te gaan, zou zij dan van schoeiselverwisselen, want de helroode, vlekkelooze tichel-vloer mocht niet bevuild worden.

Dat alles leefde in Mondje's geest weer op enzoo zeer werd die verbeelding hem tot werkelijkheid,dat hij als werktuigelijk binnen ging en uit de kast inde keuken, de pantoffels ging nemen, die Flavie voorháár gebruik daar op de oude plaats had laten staan.

Hij zette ze bij de bank onder de poortganggereed en bleef daar met trippelstapjes vroolijkop en neer wandelen, gansch weggevoerd in hetblijde goochelspel zijner verbeelding. Flavie, dieeven boven was geweest, en in den tuin te vergeefsnaar Mondje uitgezien had, vond hem hier en vroeghem dadelijk kort, bijtend streng wat hij deed.

Plotseling was de gevoelsbetoovering, waarinMondje zich vermeide weg.

71

Bij 't hooren van Flavie's harde stem, kreeg hij't vermoeden, dat hij iets kwaads, iets ongeoorloofdshad bedreven en in vaag schuldbewustzijn begonhij vol angst te beven, zonder een woord te spreken.

Flavie, die merkte dat er iets ongewoons aanden kleine was, wilde er de oorzaak van wetenen drong aan met nijdig woordgeweld. Het week-hartig kind was gansch van streek. Toen vielenFlavie's blikken op de pantoffels naast de bank.Ze nam ze dadelijk op, en Mondje scherp aan-kijkend dwong ze hem uitleg af.

— Waarom staan die sloffen hier?Mondje bleef zwijgen in pijnlijke verwarring,

niet wetend of hij 't zeggen mocht.— Wat beteekenen die sloffen hier? drong Flavie

nijdiger aan.— Zult ge 't zeggen of niet?En toen zegde Mondje het met een kreun-

stemmetje, waarin een bangelijke smeeking omvergiffenis lag.

— Ik dacht dat moedertje weerkeeren.....'t Was of Flavie een zweepslag kreeg bij dit

onverwachte antwoord. Het vuurde haren afkeervan het kind op eens aan met een hevigen laai.

Mondje's wondere verknochtheid niet begrijpend,argwaande zij, dat het kind haar sarren wilde. Inzijn onschuldige piëteitsvolle handeling vermoeddezij een verzet tegen haar verbod „zoo maar altijdmet zijn moeder bezig te zijn" en met onbesuisdedrift viel zij tegen het kind uit.

72

— Zoo jong nog en al zoo obstinaat!En een vloed van nijdig toegesnauwde beschul-

digingen, waarvan Mondje zelfs den zin niet vatte,brachten zijn heele wezentje in geweldige beroering.Hij sidderde en klappertandde en had zijn grootenangst willen uitkrijten, doch zijn keeltje was alstoegeschroefd en liet geen geluid door. Hij werdruw bij den schouder gevat en in het donkerrommelhok onder de trap geworpen en opgesloten.Wat hij daar ook weende en jammerde, smeekteen bad, Flavie liet zich niet vermurwen. Toen hij,in de duisternis door allerlei verschrikkingsbeeldengekweld, het hok ontvluchten wilde en wanhopigtegen de deur begon te schoppen en te slaan,dreigde zij hem met nog erger straffen zoo hijniet ophield. Eindelijk viel Mondje's weerstandsop-winding en nog enkel een snikken van groot verdrietweerklonk van tijd tot tijd uit het donkere hok.

Dit duurde tot Bariseele thuis kwam. Toenvertelde opgewonden Flavie op haar manier hetgebeurde, Mondje overladend met de zwartsteverdenkingen.

Bariseele, ontstemd omdat hij alweer de kwellingvan een langen, pijnigend -ongezelligen avondvoorzag, ergerde zich bij de overweging, dat hetalweer Mondje was, die alles veroorzaakt had.

Met Jean Baptiste, die intusschen van school wasteruggekeerd en het heele geval met zijn broer meteen soort van leedvermaak gevolgd had, gebeurdendergelijke dingen toch niet, dacht Bariseele, en in

73

zijn verbittering geloofde hij, dat Mondje werkelijkwel een straf verdiende.

Hij haalde den kleine uit het rommelhok, berisptehem op zijn beurt met harde woorden en zondhem dadelijk naar bed, „omdat hij zoo'n slecht kindniet langer meer zien wilde."

Flavie hield niet op over het geval allerleibedenkingen te maken om vooral haar eigenopofferingsgeest voor Bariseele's ondankbarejongens te laten gelden. Vermits Fons gedurende de•maanden, die sedert zijn vrouws overlijden ver

-loopen waren, nog niets had laten blijken, dat Flaviehoop kon geven op een mogelijke verwezenlijkingvan haar verwachtingen, meende zij zelf er te moetenover beginnen, en al haar woorden en handelingenwaren er voortaan op berekend om Bariseele toch tedoen begrijpen wat zij voor hem en voor zijn jongensdeed en hem aldus te doen inzien wat zij waandezijn plicht tegenover haar te zijn.

Bariseele begreep haar totnogtoe niet en dathield haar voortdurend in een kregele stemming.

't Waren treurige dagen, die Mondje sedertmoeders dood thuis beleefde. Gelukkig vond hij inden beginne van tijd tot tijd nog wat opbeurendevreugde bij Quickelborneetje, den buurman, bij wienhij, toen Moeder nog leefde, dikwijls spelen gingen nu nog, alhoewel veel minder, enkele uurtjesmocht doorbrengen. Aan dit genoegen kwam echterook een einde.

Quickelborneetje was een echte kindervriend, een

74

dier menschen, die behoefte hebben aan speelscheblikken en taterende mondjes, en zelf in hun gemoedkinderen gebleven, enkel opfleuren als zij metkleinen omgaan. Daar zijn echt ongelukkiglijk nietmet kinderen was gezegend, had hij al zijn ge-negenheid op Mondje overgebracht.

Van toen de kleine loopen kon, was hij eenvertrouwde geworden van het gemoedelijkehoveniertje, dat hem in zijn tuin liet komen enhem in alles wat hij daar verrichtte inwijdde,Quickelborneetje was er al spoedig van overtuigd,dat het kind hem uitstekend begreep en duizendkleinigheden van allerlei aard weefden weldratusschen beiden een vasten band van kameraadschap.

Als Quickelborneetje rondom zijn bloemperkeneen boord van steenbreke plantte, zijn fruitboomenknipte of zijn bloemen opbond en Mondje hemdaarbij, met gespannen aandacht, stap voor stapvolgde, bij eiken spadesteek, bij eiken schaarknipgewichtig deed, alsof hij meehielp, en op 't einde vanden arbeid met Quickelborneetje te gelijk een zuchtvan ontlasting loosde, dan voelde 't hoveniertjeeene groote teederheid in zich opwellen voor 'tkind, dat zoo trouw bij hem bleef en hem scheente willen helpen. Hij liet dan zijn vereelte handdoor Mondje's lokken glijden en prees het kindmet een menigte lieve woordekens.

— Als Mondje groot is, zal het een goedwerkmanneken zijn.

Quickelborneetje's Azor was de derde in dezen

75

kameraadschappelijken bond. Met oordeel wist ditvernuftige hondeken zijn genegenheid tusschen zijnbeide vrienden te deelen. 't Gaf aan Quickelbor-neetje allerlei teekenen van vriendelijkheid, maarvergat daarom zijn „klein meesterken" niet, zooals't hovenierken zelf Mondje noemde. 's Namiddagsomstreeks het uur, waarop het „klein meesterken"gewoonlijk kwam, ging Azor onbeweeglijk voor dedeur zitten wachten en Quickelborneetje las dan inde prettig vertrouwelijke oogen van het hondekenwat het peinsde.

En als Mondje er dan was, gingen zij gedrieënden tuin rond, de kippen en de geit bezoeken, debloemen en de vruchten bezichtigen en Quickelbor-neetje sprak daarbij menig gewichtig woord tervroege beleering van Mondje. Als 't weer heel mooiwas, gingen zij dan soms in 't gras zitten en Mondjeverheugde zich in het krioelende kleine leven, datQuickelborneetje hem daar leerde zien. Kwam erdaar een snoepzieke hommel met heel zijn zwaartehangen aan een diepbuigende madelieve of boter

-bloem om dan weer misnoegd brommend weg tevliegen terwijl de veerkrachtige stengel zich weerrechtte, dan wist Quickelborneetje dadelijk eenverhaaltje te fantazeeren over dat spel van bloemen horzel. Spoedde zich daar een blauw-blinkendkevertje behendig en vlijtig tusschen den doolhofvan graspijltjes, dan wist Quickelborneetje dadelijkvan waar dit kevertje kwam en waar het henenwilde. En kwam er ginds een bonte vlinder honig

76

puren uit de bloemen of een vogeltje zaadjes pikkenuit de hooge halmristen, dan hielden de kameradenzich heel stil om de diertjes van dichtbij te kunnenwaarnemen, en Quickelborneetje wist alweer eenheelen reesem wonderlijke dingen over vlinder envogel mee te deelen.

Zoo richtte het hoveniertje onwillekeurig Mondje'swakkerwordenden geest op de bepeinzing van destille schoonheden der natuur en op het genot derwonderbaarlijke histories, die ver buiten dewerkelijkheid voeren. Mondje's droomertjeshoofdschepte daar zijn grootste behagen in, en waar zijnbroer Jean Baptiste dweepte met rumoerige kermis-tenten en schetterende paardenmolens, vond hijveel meer genot in de inniger schoonheden, dieQuickelborneetje hem stilaan openbaarde.

Als het bij warme zomeravonden al eensgebeurde, dat moeder de beide jongens wat langerdan gewoonlijk beneden liet en met hen een poosjebuiten kwam zitten om met Quickelborneetje enzijn vrouw even een buurpraatje te houden, dan zatMondje al gauw op Quickelborneetje's schoot omte luisteren naar al het boeiende, dat hij te vertellenhad. Het ging dan gewoonlijk over de starren, dieflonkerden aan den fulpen nachthemel. Het warenpinkelende oogskens, die Mondje wenkten naar hetgroote land daarboven, waar zooveel heerlijks waste zien. Quickelborneetje voerde er hem met zijnverhalen henen. De kleine zag er een wonderepracht en hoorde er een betooverende muziek van

77

klokjes en fluiten tot hij in de armen van hethoveniertje in slaap zonk.

Marie had het steeds goed gevonden, dat haarzoontje aldus met zijn buurman omging. Haargemoed was met dat van Quickelborneetje op hetnauwst verwant en zij had ook heel gauw opgemerktwelken heilzamer invloed zijn blijde kinderlijkeverbeelding en stille levensgoedheid op Mondjeuitoefenden. Zij werkte die kameraadschap in dehand en had er daarom steeds voor gewaakt de vrouwvan het hoveniertje te vriend te houden, wat nietaltijd gemakkelijk geweest was.

Quickelborneetje's Pelagie was zeer chagrijnigen lastig van natuur. Zij bewaakte haren man inal zijn doen en laten met de scherpste nauwgezetheiden niets werd hem veroorloofd, dat niet harestilzwijgende of meestal bepaald uitgesprokengoedkeuring wegdroeg. Quickelborneetje schiktezich tamelijk goed onder deze voogdij, hij waswijsgeerig genoeg aangelegd om afstand te kunnendoen van zijn voorliefden, zoo deze niet van Pelagie'sgading waren. Hij wilde slechts genietingen smaken,die door niets gestoord werden, vooral niet doorde knorrige kijfzucht van zijn vrouw.

Gelukkiglijk behoorde zijn goede verstandhoudingmet Mondje voorloopig onder de door Pelagiestilzwijgend veroorloofde genoegens.

Dit had hij uitsluitend te danken aan den takt,waarmede Marie met hare kregele buurvrouw wistom te gaan. Zij veroverde haar niet alleen door

78

hare zachtmoedigheid en lijdzaamheid maar ookdoor mindere middeltjes als daar zijn een potjegekonfijte vruchten in den inmaaktijd of een panne-koek zoo zij er bij geval eens bakte. Pelagie waszeer gevoelig voor al die dingen en duldde danMondje's verkeer met haar man zonder knorren.

Ongelukkiglijk veranderden die gunstige omstan-digheden korten tijd na Flavié s intrek bij Bariseele.Pelagie en Flavie waren zoowat van eender com-plexie en van meet af aan bleken hun gesprekken eenbotsing van hard tegen onzacht. Wat Pelagie vroegertegen Marie mocht zeggen zonder tegenspraak teverwekken, werd thans door Flavie met vinnigheidweerlegd en na weinig dagen leefden beide buur

-vrouwen in die onrustige, onbehaaglijke stemming,die gewoonlijk een open strijd voorafgaat.

't Was Pelagie die 't vuur aan de lont stak.Toevallig kwam zij met FIavie te spreken overBariseele's weduwnaarschap en opperde daarbij demeening, dat het voor hem niet wenschelijk waste hertrouwen. Pelagie had misschien het inzichtniet met haar oordeel Flavie persoonlijk te treffenmaar deze trok zich dadelijk het schoentje aan.

--- Waarom niet? bitste zij tegen.Nu ving Pelagie een uitvoerige lofspraak over

Marie aan om tot het besluit te komen, dat Bariseelenooit meer zulk een vrouw zou aantreffen. Flavienamal dien lof op als afkeuring van haar eigen beheeren karakter en antwoordde met heftige tegenstootenen schampere zinspelingen op de gebreken van

79

Pelagie, die zij al goed doorblikt had. 't Werd eenonverkwikkelijke schermutseling, die ergere vijan-delijkheden voor gevolg moest hebben.

's Avonds toen zij na het maal met Bariseelealleen was, vond Flavie het raadzaam hem met veeloverdrijving en grootsprakerige verontwaardigingmede te deelen wat haar in Pelagie's woordenhet meest gekrenkt had.

— Waar zoo een prij zich al mee bemoeit, herhaaldezij gedurig.

— Gij zoudt moeten als weduwnaar blijvenvoortsukkelen, meent zij, dat vilijnig vel! Wat zoudtge er van denken, zeg?

En Bariseele, die strak voor zich uit zat te kijken,in donkere gedachten verzonken, sprak zijnonbewaakt gevoelen uit:

— Zij kan misschien wel gelijk hebhen ...Flavie was op het punt nijdig uit te vallen bij

die woorden, die haar bitter griefden, doch zij wistzich nog tijdig te beheerschen. Zij ving evenwelaan zenuwachtig te snikken als een smadelijkverongelijkte.

Dit verveelde Bariseele. Zou hij dan wezenlijkgeen rust meer vinden in zijn huis? Dat moestveranderen: doch hoe? Hij kon er niet klaar overdenken. Sprakeloos trok hij naar zijn slaapkamer,Flavie met haar verdriet alleen latend.

Van af den volgenden dag werd de kameraad-schappelijke omgang tusschen Mondje en Quickel-borneetje bepaald belemmerd.

80

Er was een gewichtige reden voor Mondje omdien namiddag bij zijn buurman te gaan. Na enkeledagen ziekte was hun beider vriend, het hondekenAzor, overleden. Gisteren hadden zij daarovergetreurd en besloten hem vandaag met zekereplechtigheid te begraven. Quickelborneetje zelf wasop dat denkbeeld gekomen en had aan Mondje aleen heele regeling der plechtigheid medegedeeld.Zij zouden Azor op het uiteinde van den hof, op eenopen plekje, tusschen de heesters ter aarde bestellenen er dan een bordje op planten met een opschrift.In lengte van dagen zouden zij aldus bestendigaan het vernuftig hondeken herinnerd worden.

Mondje vroeg aan Flavie of hij gaan mocht,doch zijn verzoek werd beslist afgeslagen.

— Van nu af is het uit met dat geloop bijvreemde menschen. Gij zult geen voet bij deQuickelbornee's meer zetten. Onthoud dat goed!

Tegen dat bevel was niets in te brengen enMondje begreep dat dan ook dadelijk. Vol weeom de vervlogen geneugten treurde hij in stilte,angstvallig vermijdend iets van zijn verdriet te latenblijken. Het jonge kind leerde reeds berusten.

Bij Quickelborneetje ging het ongeveer op dezelfdemanier toe. Onmiddellijk na haar ruzie met Flaviewas Pelagie opgewonden binnen gekomen en hadhaar mans gemoedsrust verstoord met het verhaalvan haar gekibbel. Tot zijn groote ontzetting vernamhij dan, dat de eerste vijandelijkheid tegen Flaviehet verbod was Mondje nog in huis te ontvangen.

81

— Van nu af is het uit met dat geloop van dievreemde jongens. Die kleine van Bariseele's zethier geen voet meer in huis. Onthoud het goed!

En Quickelborneetje wist heel goed, dat hij zichte onderwerpen had. De beste gronden, die hij konaanhalen, zouden maar als olie op het vuur geweestzijn. Hij leed heel veel onder dit verbod, doch zijnwijsgeerige aanleg maande hem daarover metPelagie geen strijd aan te gaan. Hij zou middelenmoeten verzinnen om in het geheim met Mondjete verkeeren of wel betere tijden moeten afwachten.Voorloopig begroef hij Azor alleen en bij wijzevan lijkrede verzekerde hij het hondeken, datMondje slechts wegens onoverkomelijk beletselafwezig was.

De ruzie tusschen Flavie en Pelagie werdhardnekkig voortgezet. De meeste verdere vijan-delijke ontmoetingen werden veroorzaakt doorstrijd over de reiniging van het straatgebied voorde respectievelijke woning der beide vrouwen.

Ook de wijze, waarop zij elkander voorbij gingen opstraat werd vaak tot een bron van ergerlijk gekibbel,waarbij het nooit kon uitgemaakt worden of hetnu wel Flavie of Pelagie geweest was, die het eersthad „gemeesmuild" of met uitdagend beleedigendeblikken gekeken had. Hierbij kwam het meer daneens tot min of meer luidruchtige woordenwisse-lingen op den openbaren weg.

Bariseele's deftigheidsgevoel werd hierdoor tenzeerste gekrenkt. Boven alles stelde hij immers op

Nood der Bariseele's. I 6

82

prijs door zijn medeburgers voor een fatsoenlijk,hoogst eerbaar burger gehouden te worden, en diestraatscènes van Flavie brachten in dit opzichtzijn goeden naam voortdurend in gevaar.

Zelfs de tuinmuur, die Quickelborneetje's enBariseele's wederzijdsche erven van elkanderscheidde, was geen belemmering voor den strijdlustder vrouwen. Over dien muur heen wisten zij el-kander vaak, met smadelijke, bittere woorden tebereiken.

Een der ergste schermutselingen over die vesteheen werd onwillekeurig door Quickelborneetje enMondje veroorzaakt.

Op een zwoelen Septemberdag was Quickelbor-neetje in zijn ouden appelaar geklommen om erde vruchten te plukken, die hun lekkere geurenvan rijpheid op de lauwe lucht lieten drijven.

Met zijn blozend, bollig gezicht leek hij zelf weleen appel in 't donkere loof. Met voorzichtigevaardigheid, eiken duw of bots vermijdend, legdehij de appels profijtelijk in het mandje, dat hijaan - een der stevigste takken had vastgehecht. Diegroote, geurige „paradijzen" waren de trots van zijntuin. 't Heele seizoen door had hij ze gekoesterd,verzorgd en verdedigd en nu de oogst zoo rijkwas, gevoelde hij zich gelukkig. Alleenlijk had hijnog last van de gulzige „fruiteniers", die op huntrillende vlerkjes talrijk in de kruin rondgonsden,azende op de rijpste appels, die hen met hunnenfijnen geur aanlokten. Meer dan een vrucht had

83

hij al geplukt waarin die snoepzieke wespenzich al een heel gangetje gegeten hadden. Dat wasjammer! Ook beijverde hij zich om met allemiddelen de „fruiteniers" te verdrijven. Hij schopteen sloeg er naar, blies en schreeuwde om tochte beletten, dat zij het schoone fruit verder be-schadigden.

Dat ongewone leven in de appelkruin over denmuur wekte de aandacht van Mondje, die in dentuin rondslenterde. Zoodra hij Quickelborneetjeontwaarde, helderde zijn aangezicht op, doch voort-durend bleef hij schuwe blikken werpen naar hetkeukenraam van waar tante Flavie hem misschienkon ontdekken. Op 't oogenblik was ze niet bij hetvenster. Dan waagde Mondje een paar bescheidenkuchjes om zijn aanwezigheid door Quickelborneetjete doen opmerken. 't Hoveniertje had hem weldragezien en op zijn appelgezicht kwam dezelfdeglans van blijheid, die zich bij Mondje had vertoond.Zijn blikken weken evenwel ook van tijd tot tijd afnaar zijn woning alsof hij ook daar onraad vreesde.

Tusschen de twee kameraden, die elkander aldusonverwachts ontmoetten, begon al dadelijk eenstom spel van blikken en gebaren, waardoor zijelkander allerlei duidelijk maakten, of ze 't goedhadden, of ze nog „dikke vrienden" waren, hoejammer het was, dat ze elkander niet meermochten bezoeken, en veel andere dingen meer.Na even de ramen van zijn huis scherp onder-zocht te hebben, vroeg Quickelborneetje met

84

gebaren of Mondje wel een appel wilde. In eenonvoorzichtige, plotse vreugdeopwelling knikte hetkind van ja en hield zijn voorschoot open om devrucht op te vangen, die het hoveniertje er nalang en zorgvuldig mikken in wierp.

Op hetzelfde oogenblik kwam Flavie buiten.Zij had alles gezien. Met gejaagden stap kwamzij bij verschrikt Mondje, nam den appel uit zijnvoorschoot en wierp hem met een geweldigenzwaai weder over den muur.

— Dat hij zijn groen fruit zelf ete! riep ze daarbijmet nijdige klem en Mondje naar binnen sturend,voegde zij hem onheilspellend toe:

— Wij zullen u leeren schooien, wacht een beetje!Quickelborneetje bleef verbluft op zijn boomkruin

Flavie aankijken, die voortging met allerlei onvrien-delijke dingen te roepen. Alles wat hij tegen denwoordenvloed van Flavie wist in te brengen waseen herhaald klagelijk:

— Maar mensch toch! maar mensch toch!Zijn toestand werd nog erger toen Pelagie, door

Flavie's felle bazuin opgeroepen, buiten kwam enhem zijn zwakheid tegenover die boosaardigelawaaimaakster van over den muur begon teverwijten.

— Wat staat ge daar te kriepen van „menschtoch, mensch toch!" beet hem zijn wederhelft toe,zeg haar liever, dat ze ... .

En hier liet Pelagie haar voorraad vriendelijk-heden tegen Flavie luide opklinken. 't Werd een zoo

85

luidruchtig kabaal, dat Quickelborneetje beschaamdvan zijn boom daalde en binnen ging.

Zijn heele zenuwgestel was ontredderd en hij hadrust noodig, doch zoo gauw zou hij die niet vinden.Pelagie volgde hem dadelijk, overlaadde hem eersteen heelen tijd nog met verwijtingen en wist hem dante dwingen Bariseele zelf te gaan vinden om hemte verwittigen, dat Flavie moest ophouden met harehatelijkheden, zoo ze niet wilde bij den commissarisvan politie ontboden worden. Quickelborneetjeverzette zich tegen deze opdracht zooveel hij dorsten kon. Hij was zich ten zeerste bewust, dat hijtegen de aandoeningen van dergelijke boodschapniet bestand zou zijn. Hij vreesde het ergste vanBariseele, die zich iets dergelijks zoo maar nietzou laten zeggen. Doch Pelagie overheerschte hemzoo volkomen met haar dwingelandschen wil, dathij bij valavond, schoorvoetend en het hart volvreeze, Bariseele te gemoet ging op zijn terugwegvan zijn werkhuis.

Quickelborneetje, zijn angst voor Bariseele over-meesterend onder den prikkel van zijn nog grooterenangst naar Pelagie, groette zijn buurman uiterstbeleefd en onderdanig. Hij liep eerst een heel eindjesprakeloos naast hem voort en vermande zicheindelijk zoover Bariseele bedeesdelijk te durvenmededeelen, dat hij hem wel gaarne iets had willenzeggen. Onmiddellijk voegde hij er de ootmoedigebede bij, dat Bariseele het hem toch niet zoukwalijk nemen. En terwijl hij de goedertierenheid

86

uit zijn buurmans oogen bleef afkijken, gewaagdehij van Flavie's en Pelagie's ruzie, en van Pelagie'sgezegde betrekkelijk den commissaris van politie.Een sombere trek van verveling en misnoegdheidkwam op Bariseele's gelaat. Quickelborneetjevreesde het ergste en wilde het voorkomen metde verzekering, dat niet hij, maar wel Pelagiedaarvan gesproken had.

Ge moet mij goed verstaan, gebuur, 't isPelagie, die het gezeid heeft.

Daar was iets aan het borrelen en zieden gegaanin Bariseele's gemoed. 't Ellendigste, dat hemgebeuren kon, was daar: Openbare opspraak,inbreuk op de tognogtoe ongeschonden deftigheidvan zijn naam, waarover hij steeds zoo angstvalligwaakte! Zijn heele achterdochtige familietrots voeldehij bedreigd en een groote bitterheid tegen Flaviezwol in zijn hart. Van al die onhebbelijkheden hadhij, toen Marie leefde, nooit iets gemerkt, maar nuwas het eiken dag wat nieuws en wat slimmers, 'twas of Flavie het er op aanlegde om hem te ergeren.

Hij had evenwel het gevoel, dat Flavie tot dezijnen behoorde, al was het dan ook tegen zijnwil en dank, en dat belette hem haar tegenoverQuickelborneetje in 't ongelijk te stellen. Wie zijnneus schendt, schendt zijn aangezicht, redeneerdezijn klein-burgerlijke wijsheid, en hoe zeer hij ookvan Flavie's schuld bewust was, toch was hettegen Pelagie, dat hij, tot groote ontzetting vanQuickelborneetje, schamper uitviel.

87

— Uw vrouw is ook op haar tong niet gevallen,gebuur, en 't zal voor haar wel raadzaam zijn,dat zij ook de politie mijdt....

— Ik zeg het contrarie niet, antwoorddeQuickelborneetje, ik zeg het contrarie niet! Maarziet ge, ik moest toch wel mijn boodschap doen,niet waar, gebuur? 'n Avond, gebuur!

En Quickelborneetje, om weer de gunst van zijnvrouw en vooral zijn eigen rust terug te vinden,ging haar vertellen, dat hij het Bariseele nu eensgoed gezegd had.

In zijn toorn was Bariseele steeds erg pruilerig.Nooit kwam het bij hem tot een open uiteenzettingvan de redenen zijner gramschap. Hij liep rond meteen norsch-vertrokken aangezicht en zenuwachtigebewegingen, en bleef daarbij hardnekkig sprakeloosof bepaalde zich tot enkele korte, ruwe onver-mijdelijke bevelen.

Alleen Marie-zaliger wist hoe hij dan geleidelijkvan zijn gramstorigheid tot een kalmer stemmingkon gebracht worden. Hare fijngevoeligheid engoedheid wisten bescheiden doch zeker zijnmopperige drift te stillen. Flavie daarentegen werddoor Bariseele's pruilgramschap zelf vreeselijk uithaar humeur gebracht en meende, dat zij dantegenpruilen moest. Op merkwaardige wijze waszij er in geslaagd Bariseele's norschheid, bruskebewegingen en koppig stilzwijgen in dergelijkegevallen na te doen, doch zij hield dit spel nooitlang vol. Haar manier was heftiger.

88

Zoo ging het weer bij Bariseele's thuiskomst nazijn onderhoud met Quickelborneetje. Hij toomdeinwendig, doch Flavie merkte dadelijk aan al debekende uiterlijke teekenen wat er gaande was, endaar zij zelf meende redenen te hebben om ook tetoornen, deed zij Fons in de volmaaktheid na. De driftwerkte echter zoo geweldig in haar gemoed, dat zijdat toorngepruil niet langer volhouden kon en als ineen crisis van onweerstaanbaar zenuwgeweld uitviel.

— 't Is hier waarlijk aangenaam! De kinderendoen u de eene miserie na de andere aan, degeburen overladen u met smaad en laster ehop den hoop toe komt de vader nog thuis lijk een„boschbeer". Ik ben nog ziek van hetgeen dezenachternoen gebeurd is.

En dan volgde het dramatisch bewogen verhaalvan den appelpluk en zijne ergerlijke gevolgen.

— Ik ben nu eens benieuwd te zien wat voormaatregelen gij zult nemen. Ik hoop wel, dat gijzult tusschenbeide komen om mij te verdedigen tegendat schelden van die van Quickelbornée's.

Bariseele bleef zwijgen, alleen zijn mond vertroktot een vluchtigen grijns. Hij vond dat heele gekibbelzoo gemeen en zoo ellendig, hij walgde ervan.Wat zou hij zich daarmede inlaten?

— Het belieft u niet te spreken, mijnheer?teemde Flavie.

— Vindt ge misschien goed wat die vanQuickelbornée's deden? drong ze aan, toen ze weergeen antwoord kreeg.

89

Opeens verloor Fons toen zijn zelfbeheersching, enzijn afkeer voor dat ruziegedoe brusk bedwingend,snauwde hij Flavie nijdig toe:

— Zat ge alle twee in één zak, ik zou nog nietweten welke eene er uit te halen!

Het werd van dat oogenblik af bij Bariseeleduidelijk, dat het leven met Flavie in huis eenvoortdurend misverstand zou zijn. Vooral toen ze,na zijn uitval, een luidruchtig, valsch klinkendmisbaar begon te maken om zich zelf te bejammerenals een slachtoffer der ergste ondankbaarheid,kreeg hij een wezenlijken afkeer van haar en zijninnigst verlangen was haar te zien vertrekken. Hijging echter met zich zelf aan het redeneeren overde wijze, waarop hij zonder Flavie huishoudenzou, hij wikte en woog wat hem in dit geval tewachten stond en kwam zoo tot een lijdzamebesluiteloosheid. Heel Flavie's wezen was hem eenoorzaak van voortdurenden aanstoot en ergernis,maar toch berustte hij voort in haar huisbeheer.

De mystieke neiging van zijn gemoed gaf hem ookhet vage gevoel, dat hij boeten moest om zijnvroeger verwaarloozen van Maria's liefde en ditgevoel bracht hem nog tot meer lijdzaamheid.

Hoe heel anders was het toen Maria er nogwas. Hij zag het nu eerst duidelijk in. Toen warende avonden thuis stille verpoozingen na dendagelijkschen arbeid. Marie zat bij het vrediglamplicht te naaien en sprak met haar bescheidenzachte stem over de jongens, hun spel, hun

90

vertellingen, hun aard, hun toekomst. En hij zatdat alles rustig met genoegen aan te hooren, al liethij het niet blijken. Nu waren het herhaaldelijkongezellige, pijnlijke uren, die hem bij zijn thuiskomstwachtten en onwillekeurig bleef hij met al zijngevoelens en gedachten naar dat verzwondengelukkige verleden terugkeeren.

Hij herinnerde zich thans weer levendig de hon-derden kleinigheden, die hem vroeger met hun innigehuiselijkheid omtooverd hadden. Destijds merktehij ze ternauwernood op, maar nu ze onder Flavie'sbeheer verwaarloosd en verdwenen waren, gevoeldehij eerst hoe hun ontbering het leven thuis naakten koud maakte. Waarheen was de frissche geur,die hem 's Zondags als hij zich aankleedde uitde ordelijke blankheid der oude linnenkast tegen-zweefde? Ze waren weggeworpen de lavendeltakjes,die de zorgende Marie daar steeds legde om defijne aromen der bleekweiden in het linnen tehouden. Waar was de glans van het koperen entinnen huisgerief, dat aan den keukenmuur een blijdenlach liet blinken? Alles hing er thans verwaarloosd,dof en mat. Waarheen waren de fijngeplooide,hagelblanke gordijntjes voor de ramen? Waarheenhet blijde vlammetje der hoogroode geraniums enhet bonte klokje der fuchsia's op de vensterkozijnen?De innige gezelligheid, die Marie met die eenvoudigemiddeltjes in haar huis wist te houden als eenverkwikkende zonneschijn, was gansch te loorgegaan. Met Flavie was alles er grauw en droevig

91

geworden, als in een huis waar lijdzame boetevolbracht wordt.

Bij Flavie was nu langzamerhand een nieuwgevoel wakker geworden. In den beginne had zijwezenlijk gepoogd Bariseele's gunst te winnen enzoo ze hierin niet geslaagd was, dan lag dit nietaan haar gemis aan goeden wil, maar enkel aande tekortkomingen van haar zuur karakter, aan deranken harer opvliegendheid, haren nijd, hareharteloosheid, haar gebrek aan huiselijke gaven,die Bariseele onwillekeurig van haar verwijderden.Nu echter begon Flavie hare hoop Bariseele ooitte veroveren op te geven. Zij kreeg de overtuiging,dat hij nooit van haar zou willen. Daar had zijnu al bewijzen genoeg voor gekregen. Zij voeldezich versmaad en werd verbitterd. De vroegeregoede wil veranderde in een vijandelijke krakeel-drift, die op heimelijke wraak ging zinnen.

Voortaan wist Flavie eiken dag de eene ofandere kleinigheid zoo te regelen, dat ze Bariseeleer mede ergerde. Zij ging hem langzamerhand vooreen zonderling houden, die niet beter verdiendedan zoo gekweld te worden. En toen zij telkensgewaar werd, dat hij zijn boosheid beheerschteen niet in een scheldbui of andere uiterlijkegeweldigheid liet losbreken, maakte zij daaruit op,dat hij zwak was en haar vreesde. Zij beelddezich in, dat Bariseele haar voor onmisbaar hieldin zijn huis en daarom al hare nijdige luimen enkwellingen verduurde. Deze overtuiging maakte haar

92

stoutmoediger in haar tergingen. 't Huis zag er slor-diger uit dan ooit, omdat Bariseele van ordelijkheidhield. De standjes met de jongens vermenigvuldigdenzich en werden vinniger en rumoeriger met dendag, omdat Bariseele van rust hield. Het on-buurlijke straatgekrakeel verergerde, omdat hijzoo op straatfatsoen en - deftigheid gesteld was. Erwerd geborgd te pas en ten onpas omdat hij daarzoo'n hekel aan had. Er werd gemorst met spijs enkleeding juist omdat hij op zuinigheid aangedrongenhad. Met één woord alles wat Bariseele aanstootkon geven, zocht Flavie te verwekken met nijdigleedvermaak.

Zijn lijdzaamheid bleef echter onuitputtelijk. Hetscheen wel of zijn wil op den duur gansch gebrokenwas. Hij gaf zich geheel over aan het mystiekeboetegevoel, dat door zijn ziekelijke treurnis omMarie hoe langer hoe krachtiger werd. Hij verdroegalle kwellingen met gelatenheid als een verdiendevergelding voor vroeger kwaad. Flavie kon onge-hinderd haar dwingelandsche neigingen bot vieren.

Doch er kwam verzet en hardnekkig verzet,tegen hare hatelijke aanmatigingen. Jean Baptiste,die gedurende de eerste maanden van tante's beheerzeer gevat een neutralen stand had weten te bewarenen zich behendig buiten het bereik van haar ruwebejegeningen had kunnen houden, vermocht het opden duur niet meer aan haar willekeurige kregelheidte ontsnappen. Hij kwam er in botsing mee endaar hij in zijn groeienden jongenswil noch de

93

vreesachtigheid van Monne, noch de ziekelijkelijdzaamheid van zijn vader had, maar integendeeleen zeer sterke bewustheid van eigen recht, gesteundop het eenvoudig beginsel van oog om oog entand om tand, en een stouten durf, die, zich luchtigover alle ijdele welvoeglijkheden heen zette, vooralwaar het gold gekrenkte eigenliefde of eigenbelanghardnekkig te verdedigen, zoo werd de toestandtusschen Flavie en Jean Baptiste erg gespannenen het was deze tienjarige, wilskrachtige jongen,die het onvoegzame verbond met Flavie, datBariseele zoo laksch en zoo onderworpen duldde,eindelijk uiteenspringen deed.

De eerste schermutselingen tusschen tante enharen krachtdadigen neef deden zich voor kort nahet geval met den zoogezegd groenen appel, dienQuickelborneetje over den muur geworpen had.

Jean Baptiste, die onder zijn schoolmaats denruilhandel met goed gevolg uitoefende, had zichvoor een kleinigheid een heel musschennest weten teverschaffen, dat hem de voordeeligste berekeningenvoor een nabije toekomst toeliet. Hij hoefde dejonge vogels maar op te kweeken om ze weldrategen allerlei mooie dingen te vertroggelen!

Tante's complexie kennend, had hij het onvluggegoedje in 't geheim binnen gesmokkeld en in de loods,achter in den tuin, met veel voorzorgen weggestopt.Daar lagen de jonge musschen in een kistje,tusschen twee balken in een schemerig hoekje vanhet dak verscholen.

's Morgens, 's middags en 's avonds wist JeanBaptiste van tafel wat broodkruim weg te grissen,waarmede hij onopgemerkt naar zijn kweek sloop.Gedurende een gansche week genoot hij hier deheimelijke vreugd de gulzige geelbekken te voeden.Zijn broodkruim weekte hij tot soppen, die hij meteen stokje tusschen de nooit verzade, wijd happendesnavels duwde. Hij zag de eerste stoppelige pluimengroeien en verheugde er zich in zijn kweekelingenmet den dag levendiger en sterker te zien worden.Daar was er al een, die heel flink op zijn vingerbleef zitten. Er zou wat te winnen vallen op diemusschen ! Jean Baptiste had reeds een afspraakom er zich onder bijzonder gunstige voorwaardenvan te ontdoen.

In zijn blijde verwachtingen werd hij echterbitterlijk te leur gesteld. Flavie had zijn herhaaldesluipgangen naar het achterhuis opgemerkt envermoedde daar iets ongewoons. Ze was reeds eenpaar keer de loods gaan afzoeken, doch had erniets ontdekt. Nu was zij Jean Baptiste op de hielengevolgd en verraste hem bij zijn vogelvoeding.Daar viel niets te verbergen of te loochenen, dehongerige piepers zouden zich met hun lawaaizelf verraden hebben.

Dadelijk noemde Flavie het swatelende, wiekrep-pende nest een „vuiligheid", die zij hier niet duldenkon, en zij strekte haar hand uit als een grijpklauwom het Jean Baptiste te ontnemen. Haar verdereinzichten radend, bracht de jongen ijlings met de

95

linkerhand, het nest achter den rug en weerde metde rechterhand Flavie's aanval af. Noch de eennoch de ander gaf het op, en het werd een vluchtige,nijdige worsteling om het piepend gebroedsel. Flavieslaagde er al gauw in het nest te vatten, en in haarbrusk opgelaaide gramschap om Jean Baptiste'sheftigen tegenstand duwde zij de zoo voorspoedigejongen met één druk dood. Toen Jean Baptistedit zag, verloor hij alle bezinning, in dolle driftwierp hij zich op Flavie, graaide en greep met alde kracht van zijn kleine vuisten naar haar kleeden voorschoot en rukte en snokte er aan als eenwanhopige. Hij sloeg hare misdadige hand enpoogde haar te schoppen. Een oogenblik bleef Flavieonthutst door den wilden aanval van den jongen,doch ineens ging zij hem grijpen om haar woedete koelen.

Jean Baptiste, die dit ijlings begreep, liet haarlos en rende weg. Flavie zette hem hijgendvan heftigheid achterna en daar begon nu een dolgedraaf door den tuin, over paden en grasplein enbloem- en moesbedden, een dwaze jacht, waarbijmenige plant gekrookt en geknakt werd. Meerdan eens was Jean Baptiste op het punt in Flavie'shanden te vallen, doch met lenig vlugge bewegingenwist hij haar telkens te ontsnappen om verder tehollen. In hare driftvervoering gaf Flavie de jachtniet op, zij moest, kost wat kost den schaamteloozenweerspannige klein krijgen. Nu had zij zich meteen stok gewapend en poogde aldus den vluchtige

96

te treffen, die haar eensklaps voor goed ontsnaptedoor gezwind als een kat op den moerbezieboomte klouteren. Nu werd het een gekke belegering.Jean Baptiste voelde zich veilig op zijn boom-verschansing en scheen nu gansch kalm te wachtentot tante Flavie het spelletje moe zou worden,doch dit zou nog zoo gauw het geval niet zijn.Zij poogde Jean Baptiste eerst tot overgaaf tebrengen door allerlei wild uitgegilde, barbaarschedreigementen, doch op alles antwoordde hijonveranderd:

— Ik kom van den boom niet af! Ge moest maarmijn musschen niet dood nijpen ...

Daar kwam Flavie op het denkbeeld den langenraagbol als stormram te gebruiken. Zij sloeg enstootte er mede in de ruime kruin om Jean Baptistete treffen, doch met een paar takken hooger teklimmen kwam deze weer gansch buiten haar bereik,en Flavie's bestoking had geen ander gevolg daneen regen van bladeren en stof op haar eigenhoofd te doen vallen.

Jean Baptiste zat nog op zijn hooge veste toenzijn vader thuis kwam. Van daar hoorde hij hoeFlavie het gebeurde vertelde op haar ganschbijzondere, partijdige manier. Hij hoorde zich een„kweekeling voor het St. Pietersveld", een toe-komstig bandiet", den nagel van haar doodkist"en nog al meer noemen, maar van de aanleidingtot den twist vernam hij niets. Dat zij de mooie,jonge vogels gedood had, verzweeg Flavie wel en

97

daar kwam alles toch op neer. In eens verstout,koppig beslist zijn recht te verdedigen, steeg JeanBaptiste van den boom af en ging zonder vaarnoch vrees op zijn vader toe.

— Laat mij nu ook wat zeggen, vader, begonhij. Er lag in zijn toon een rustige beslistheid, dieBariseele in eens waardeerde.

— Had zij mijn musschen niet dood genepen,dan had ik dat allemaal niet moeten doen.

— Zij, zij, hoort ge hem? Kon hij het nietonbeschofter zeggen? dreinde Flavie.

— 't Was mijn nest, betoogde Jean Baptistevoort, zonder op tante's woede acht te geven, drieschoone jongen, die ik kweekte en die aan niemandkwaad deden. Dat mocht zij niet doen, dat zeg Ik.

En dat laatste ik klonk vol wil en vastberadenheid.Tegen Jean Baptiste's logica wist Bariseele niets

in te brengen en, als hadde het stoute verzet vanzijn zoon hem ook met zijn gewone stilzwijgendelijdzaamheid doen afbreken, hij waagde het totFlavie te zeggen, dat zij toch ook niet zonderongelijk was.

Nu richtte Flavie plotselings haar scheldwoedetegen Fons. Jean Baptiste kon wat verademen, maarhetgeen Flavie, die nu alle zelfbeheersching bleekverloren te hebben, tegen zijn vader riep, ergerdehem alsof het tegen hem zelf uitgebracht was. Hijhad in vader's opmerking tegen Flavie een goed-keuring van zijn handeling gehoord, in zijn vaderhad hij een steun vermoed en aldus voelde hij

Nood der Bariseele's I. 7

98

zich thans solidair met hem. Toen Flavie, naBariseele voorgeworpen te hebben, dat hij deoorzaak van de ondeugden zijner jongens was enzelf niet veel docht, hem voor „voddevent" schold,toen kon Jean Baptiste zijn ruzieneiging, die op zijnminst zoo sterk was als die van Flavie, nietlanger bedwingen en hij bitste haar toe, terwijl hijzich in een soort van beschuttingsbehoefte tegenBariseele aansloot:

— Dat moogt gij niet zeggen van mijn vader!Flavie grinnikte en volhardde in haar hatelijke

bui. Fons daarentegen voelde bij Jean Baptiste'swoorden een vreemde weekheid in zijn gemoedopwellen. Wat zijn oudste deed en zegde, had steedsvoor hem een bijzondere bekoring gehad. Dekranigheid en de voortvarendheid van dien flinkopgroeienden, gezonden jongen waren hem al heelvroeg een bron van vaderlijken hoogmoed geweest,een soort van vergoeding voor het voortdurendongenoegen, dat Mondje's ziekelijke krieperigheidhem veroorzaakte. Nooit echter had hij bij JeanBaptiste een aanhankelijkheid vermoed als deze,welke hij nu uit zijn uitval tegen Flavie meendete mogen afleiden.

— Dat moogt gij niet zeggen van mijn vader!Die woorden waren als een streeling voor

Bariseele. Zij verteederden hem en wekten ineensweer het bewustzijn op van zijn plicht tegenoverdien jongen. Hij mocht hem niet laten mishandelenen misvormen door Flavie. Lijdzaamheid en boete

99

waren wel goed voor hem zelf, maar de jongenswaren daar nog, en aan Marie had hij toch beloofdvoor hen te zullen zorgen. Jean Baptiste had onwil

-lekeurig zijn vader uit zijn onnatuurlijke berustinggewekt en tot een daadvaardige beslistheid bereid.Toen Bariseele Flavie nu brusk beval een eind aanhaar misbaar te maken, verried haar de toon zijnerstem reeds, dat hij uit zijn gewilde onderwerpingverrijzen kon. Dien avond ging zijn bevrijdings-gebaar echter nog niet verder.

Jean Baptiste's wrok bleef onverzoenlijk. Hijvermeed alle botsingen met Flavie, hoewel ze hemdaartoe met heimelijke boosaardigheid voortdurenduitlokte, doch des te meer werkte hij op zijn vaderom hem Flavie te doen verafschuwen. Hij hadineens het besef gekregen van hetgeen hij in ditopzicht bij zijn vader vermocht en hij wist datdaar alleen het middel lag om van Flavie los tegeraken. Hij sprak zijn vader voortdurend van alleswat Flavie in 't huishouden verkeerd deed en om datte zien had hij een bijzonder scherp oog. Bariseelezelf zag het niet zoo duidelijk. Geen oogenblikliet Jean Baptiste's wrok Flavie los en hij vonddaarbij woorden, die diep in Bariseele doordrongen.

— Waarom woont zij met ons? Ze is toch onzemoeder niet. We zouden veel beter zijn zonder haar!

Meer dan eens hield Jean Baptiste zijn vader ditbetoog, en diens lichte tegenwerpingen verzwaktenvan lieverlede. Jean Baptiste voelde 't en drongaan met al de stijfzinnigheid van een jongen van

ál1

tien jaar, die zich iets in 't hoofd gezet heeft.Jean Baptiste's redeneering was overigens vol-

komen in eenklank met Bariseele's gevoel. Hoedikwijls was hij ook in den laatsten tijd gaanoordeelen, dat het zonder Flavie veel beter zougaan? Doch in zijn weekelijke boetegemaal had hijdie gedachte nooit tot volledige duidelijkheid latenrijpen, nu echter liet hij ze onder Jean Baptiste'sprikkel haren volledigen vorm nemen. Jean Baptistehad hem onbewust uit zijn ziekelijke wereldvreemd

-heid gerukt, hem weer doen voelen, dat hij nogeen houvast aan 't leven had: zijn jongens, en vooralzijn oudste, dien hij moest vrijwaren tegen Flavie'sboosheid en opleiden naar deugd en deftigheid.Hij werd volkomen vertrouwd met het denkbeeldvan een huishouden zonder Flavie en zondervrouw in 't geheel.

Wat kon een vrouw in zijn leven brengen,redeneerde hij? Alleen veel smart en veel ellende.Als men er een goede vond, één uit duizend, danverloor men ze en bleef ontredderd en weerloosachter, de bitterheden van 't leven nog smartelijkervoelend dan ooit. Bij 't overwegen van hetgeener met de jongens nog moest gedaan wordenvooraleer zij vaardig zouden zijn voor 't leven enzijn kamp, zag hij in hoe noodlottig zijn verlammende,weekelijke treurnis om zijn verscheiden vrouwvoor hunne opvoeding was. Door dat ontzenuwendijdel getreur sleepte hij ze naar den ondergang,dat voelde hij nu eerst, en met een bruske opwelling

101

van wilskracht besloot hij anders te werk te gaan.Geen nutteloos, ontmannend gemijmer meer over't onherroepelijke verleden; daadvaardigheid voorde toekomst zijner jongens, dat werd thans zijnvaste levensregel. En vooral geen inmenging meervan vrouwen. Eén vrouw was genoeg voor éénmannenleven, dat ondervond hij nu. Flavie mochtniet in huis blijven. Hij overtuigde zich, dat hethuishoudelijk werk ook zonder haar zijn gang kongaan, overwoog allerlei schikkingen om het teregelen, vatte voornemens en besluiten om het heelehuisbeheer enkel door zelfhulp, zonder eenigetusschenkomst van een vrouw ordentelijk van stapelte doen loopen, en wachtte nu maar naar degeschikte gelegenheid om den knoop met Flaviedoor te hakken.

Weer was het Jean Baptiste, die hier denbeslissenden doorslag gaf. Vóór hij met Flavie opoorlogsvoet leefde, had hij haar eens in een oogenblikvan zwakheid eenige centen toevertrouwd, die hijvoor een kleine boodschap van vaders patroongekregen had. Flavie had ze hem eerder afgenomen,onder voorwendsel, ze voor hem te sparen. Bij deeerste kermisgelegenheid zou hij ze terugkrijgen.Van meet af aan had Jean Baptiste wantrouwengekoesterd en zijn onrust was immer gestegennadat hij enkele malen naar die centen gevraagdhad om wat kleine aankoopen te doen. Flaviehad hem steeds geweigerd het geld te geven voorhetgeen ze zijn „verkwistingen" noemde.

102

Jean Baptiste verbeet nog eenigen tijd zijn spijt,maar in de laatste dagen, nu hij wist op vaders steunte mogen rekenen, had hij het wilskrachtige voor

-nemen opgevat zijn geld van Flavie terug te eischen.Het naderen van de St. Kruis-kermis was een ge-schikte gelegenheid daartoe. De aankomende paard

-jesmolens en schiettenten brachten bij Jean Baptisteen zijn kameraden een zenuwachtige opschuddingteweeg. Er werden plannen gesmeed, tochtjes ont-worpen en vooral veel berekeningen gemaakt overhetgeen de te verwachten kermisgelden zoudentoelaten. Jean Baptiste rekende ditmaal ook met vollezekerheid op hetgeen Flavie van hem in bewaring haden kon aldus de schoonste verwachtingen koesteren.

Op den morgen van den kermisdag kwam hijbij Flavie om zijn geld. Met gemaakte verbazingvroeg zij hem welk geld hij bedoelde. Jean Baptistekon zijn ooren niet gelooven, zooveel trouwloosheidscheen hem onmogelijk.

— Het geld, dat ge voor mij bewaren zoudt totaan de eerste kermis! antwoordde hij, zich zooveelmogelijk beheerschend.

— Kermis, kermis, uw mond is er naar gegroeid,grinnikte Flavie. Hebt ge soms vergeten, dat gepas een nieuw kostuum gekregen hebt? Ik hebgeen geld meer van u ... .

De drift overmeesterde Jean Baptiste en stamp-voetend, met vertrokken gezicht, riep hij:

— Ik moet mijn geld hebben, ik wil het hebben,'t is het mijne!.

103

En daar Flavie zich tergend lachend verwijderenwou, greep Jean Baptiste haar bij den arm envorderde nogmaals in de uiterste opgewondenheidhet hem toekomende.

Flavie nam bij Jean Baptiste's aanraking ineenseen hevig verontwaardigde houding.

— Wat, ge zoudt mij slaan, deugniet? Daar!En ze gaf den jongen een klap op het aangezicht.Jean Baptiste weende niet, zijn drift was te

hevig. Hij zette zich dreigend voor Flavie en riephaar toe:

— Gij hebt het recht niet mij te slaan, gij zijtmijn moeder niet.

Hij hijgde en beefde. Bariseele, die het geroepgehoord had, was bijgekomen en hoorde nu deheftige beschuldiging, die Jean Baptiste tegen Flavieuitbracht. Daar hij van het in bewaring gegevengeld wist, begreep hij de opgewondenheid van zijnverongelijkten zoon en gaf hem inwendig gelijk.Flavie werd letterlijk overbluft door Jean Baptistedie nu, sterk door vaders aanwezigheid, nogvinniger riep:

— Gij zijt mijn moeder niet! Gij hebt mij niet aante raken! Ik wil niet meer dat gij met ons blijft!

— Hoort ge hem? spotte Flavie, die nietvermoedde, dat Jean Baptiste Bariseele's innigsteverlangen uitriep. Hoort ge hem?

Jean Baptiste, die nu zijn vader met beide armenomstrengeld hield, drong hartstochtelijk aan:

— Ze mag met ons niet blijven, niet waar Vader?

104

Opeens brak Bariseele nu los:— De jongen heeft gelijk. Het kan zoo niet blijven

duren. Ge kunt gaan van waar ge gekomen zijt,Flavie, 't zal voor u en voor ons oneindig beterzijn. Wij zullen hier alleen leven ...

Flavie keek Bariseele een enkele, vluchtigestonde onthutst aan, doch plotseling kreeg zeden wraaklustigen inval hem bij zijn onbezonnenwoord te vatten en dadelijk weg te gaan. Zewas zóó overtuigd van hare onmisbaarheid inBariseele's huis, dat ze meende, dat hij haar naweinige dagen reeds zou moeten vragen om terugte keeren. Maar dan zou ze hem eerst haarvoorwaarden stellen!

— 0, is 't zoo gemeend, meneer? Geen minuutblijf ik nog langer in dit huis. Ik was wel dwaasmij hier zoo lang op te offeren! Dat is mijn dank!Maar ik ga met plezier weg, met plezier.... Enonthoud dit: eens weg, voor goed weg! Meneer zalhet huis alleen leiden .... daar zullen de menschennaar komen kijken, waarachtig!

In rumoerige drift zette zij haar muts op, haaktehaar kapmantel toe en ging vertrekken zonderzich te bekommeren om haar goed, dat ze hierachterliet.

Bariseele, die wel beslist was voor goedaf te breken, hield haar nog even tegen en zegdehaar, dat hij alles naar haar oude kamer zoulaten brengen.

— 0, vóór mijn goed er is, komt gij zelf mij al

105

schoon spreken om terug te keeren! spotte ze,bewust van haar toekomstige overwinning. Geweet niet wat ge nu doet!

Bariseele wist het heel wel. Nooit heeft hij nognaar Flavie omgezien en uit zijn leven bleefvoortaan elke vrouwelijke invloed verbannen.

III.

QUICKELBORNEETJE'S BESCHERMELING.

Toen Fons, daags na Flavie s vertrek met deeerste klaarte beneden kwam, werd hij door deklamme koude der vuurlooze, halfverlichte keukenongezellig omvat. Hij maakte zich lastig om deonhandigheid waarmede hij de onvermijdelijkehuishoudelijke bezigheden aanpakte. Even dook danweer de vraag op of het wel zou gaan in huiszonder vrouw. Maar met een bruske hardnekkigheidverwierp hij dien twijfel en stijfde zich in den wil,dat het gaan moest. Met een kregelige nukkigheidduwde hij alle opwellende weekhartigheid neeren vatte wilskrachtig het hem totnogtoe ganschvreemde huishoudelijk werk aan.

De jongens riep hij naar beneden met gemaaktruwe stem. Jean Baptiste, die als het ware instinct-matig het besef had van hetgeen vader verlangde,was vlug bij de hand en wist zelfs vaders wenschente voorkomen. Mondje, die van nu af Monnegeheeten werd, droeg daarentegen nog lang na zijnontwaken de slaperigheid in zich om en werd omzijn loomheid berispt en bedreigd.

Ze moesten zich buiten aan de pomp wasschen.

107

Dat verhardde, beweerde vader, en gaf minder lastin huis. Voor den gezonden, krachtig opgroeiendenoudste was het een wellust de stroeling van dekoude watergulpen over aangezicht en armen telaten gudsen. Met stevige hand wreef hij zich enblies en proestte daarbij tegen het schuimendezeepsop van louter genoegen. Toen hij weer in dekeuken trad, blonk en bloosde hij en Fons bekeekhem welgevallig van ter zij, behagen scheppendin zijn markige jongenskracht. Monne vond in zichzelf de bloedswarmte niet om tegen de nijpendekoude in te- werken. Hij bibberde en klappertandde.Het was alsof zijn armbewegingen onder de ijzigeaanraking van den waterstraal verlamd werden.Hij beheerschte zich genoeg om niet te weenen,maar zijn ellendigheid lag op zijn aangezicht te lezen.

Quickelborneetje, die na enkele dagen gemerkthad hoe de jongens zich buiten moesten wasschen,was erg met zijn lieveling begaan. Eiken dag zat hijop den loer tot Mondje buiten kwam. Hij schoof danhet raampje op de verdieping open en kon zoo denkleine over het muurtje met gedempte stem enkelebemoedigende woordjes en wat raad toesturen.

— Hard wrijven, Mondje!En terwijl de tengere handjes van het kind ijverig

bezig waren, schudde het weekhartige buurmannetjemeewarig het hoofd.

— Goede moed, mijn „keppe" ! knikte hij voort-durend.

Voor Mondje was die aanwakkering van zijn

108

vriend een dagelijksche opbeuring en telkens alsQuickelborneetje verhinderd was hem zijn morgen-groet uit het raampje op de verdieping toe tefluisteren was het den kleine den ganschen dagdoor of hem iets ontbrak.

Quickelborneetje's appelgezicht verscheen naenkele dagen maar uiterst zelden meer. Zijn vrouwPelagie had dat praatje over den muur verrast enonder voorwendsel, dat de koffie niet koud mochtworden op de onbijttafel had zij hem verbodendaarboven nog te blijven dralen.

— Van uw eigen kinderen, indien ge er hadt,snauwde zij hem toe, zoudt ge zeker niet halfzooveel werk maken.

Quickelborneetje, die voor den vrede was, vermeeddan zooveel mogelijk de vernieuwing van dat verwijt.Hij waagde 't nog alleen zijn vriendje ter sluiksvan achter 't venster met een hoofdknikje te groeten.

Het was opvallend hoe Monne er in de eerst-volgende maanden onnatuurlijk oud begon uit tezien. Het teedere kinderdons was van zijn kleurloozewangen verdwenen en een wasachtige schijn hader zich opgelegd. Op zijn voorhoofdje trokkenrimpels hun ouwelijke strepen, die bij elke spanningof onzekerheid in een pijnlijk wenkbrauwfronsensamen liepen. Rond zijn waterachtige oogen kringdengrijzig blauwe randen en bij elk hard woord datop hem neerviel, beefden lichte spiertrekkingenrondom zijne bloedlooze lippen.

Fons hield die weekheid voor een gevolg van

109

Monne's verwenning. Dit oordeel van Flavie washem in den geest blijven hangen. Hij wilde doorstrengheid en wat hij voor verhardende levenswijshield daartegen ingaan. Monne moest als JeanBaptiste worden en dat kon, dacht Fons, als dekleine maar mee wilde en niet krieperig kleinzeerigbleef. Hoe minder zachtzinnig Monne echterbehandeld werd, hoe meer zijn schuwheid en onbe-holpen linkschheid aangroeiden, hoe meer hij erals een meepsch oud mannetje ging uitzien.

Eiken middag toen de beide jongens van schoolkwamen, moesten ze op den dorpel blijven wachtentot vader van zijn werk keerde. Quickelborneetjekwam dan ook dikwijls de gordijntjes achter hetvenster, dat op de straat uitgaf, oplichten envriendelijke blikken van verstandhouding metMondje wisselen. Eens was hij zelfs buiten gekomenom even een praatje te slaan, maar Pelagie washem op de hielen gevolgd met de dreigendevermaning, dat zij voor 't plezier van andermansjongens met haar eten niet wilde wachten.

Als vader thuis kwam, kookte hij het schrale maal.Vaders vertrouwen in Jean Baptiste was weldra

genoegzaam gestegen om hem den huissleutel naarschool mee te geven. Dan zorgden de jongenszelf voor het koken, vóór vaders thuiskomst. JeanBaptiste gaf de bevelen en kleine Monne verrichttehet werk.

's Avonds werden de toebereidselen voor 's ande-rendaags gemaakt. De schotels werden gewasschen,

110

de aardappelen geschild, de schoenen gepoetst, dekolen binnen gehaald en dies meer.

In den beginne was het ook vader, die zich metdit werk belastte, doch langzamerhand nam Monnedaar ook deel aan om het op den duur alleen teverrichten. Jean Baptiste wist zich daaraan teonttrekken, voorwendende dat hij aanzienlijkeschooltaken kreeg, die hem 's avonds niet veelvrijheid lieten. Toen hij deze reden liet gelden,ontsloeg vader hem dadelijk van alle bezighedenin 't huishouden.

's Zaterdags kwam Fons vroeger van zijn werkterug en liet dan onder zijn leiding door de jongensdruk schuren en boenen. Er werd water aangebracht,gegoten en geplast, geschrobd, tot de roode enblauwe tichelsteenen der bevloering in al hunhelderheid blijde lachten. Vader en Jean Baptistevoelden weldadig de nawerking van hun arbeid,doch Monne zonk er telkens afgemat als in eenhoopje op een stoel bij neer. Veel meer dan devloer werd er in huis niet schoon gemaakt. Datwas Fons' eenige zindelijkheidsweelde. De ruitenbedekten zich van lieverlede met een morsige korst,die nog alleen een half gesluierd licht doorliet; demuren en de schappen met huisraad vertoondenweldra een dikke stoflaag, doch daarom bekom-merde zich de huishouder niet.

Zoo was het dagelijksche verloop van Fons'bestaan geworden. Hij wist zich daaraan nietalleenlijk te gewennen, maar met een zekere zelf-

111

tevredenheid oordeelde hij zelfs, dat het zoo heelgoed ging. Toen hij nu's avonds, terwijl Jean Baptistevoor school werkte en Monne met de eene ofandere huiselijke bezigheid aan 't knuffelen was, zijngedachten rustig hun gang kon laten gaan, zonderdoor Flavie's nijdig en arglistig gezanik verstoordte worden, dacht hij nog wel dikwijls aan den reedsverren, goeden tijd toen zijn vrouw nog leefde,doch hij liet zich niet meer over aan de verweeke-lijkende treurnis der eerste rouwmaanden. Hijworstelde tegen zich zelf om zich door den weemoedvan dit verleden niet meer te laten ontmoedigen.

Hij had nu een levenstaak, die wilskracht vergde,en hij mocht door geen gevoelsteederheid zijn willaten verzwakken.

Telkens uit het verleden een aandoenlijkeherinnering aanwaaide poogde hij zijn gevoel daar-tegen te verstarren en klampte hij zich hardnekkigvast aan zijn koppigen wil om niets meer uit datverleden op hem te laten inwerken. Hij oordeelde,dat het nu goed ging en dat het zoo moest blijven.

In de eerste weken na Flavie's vertrek werd hijgekweld door de indringerigheid van zijn familieen ook van eenige bekenden, die hem kwamenbezoeken of op straat ondervroegen over zijn huidigbevinden, schijnbaar erg met hem begaan. Hij waszeer woordgierig op dat punt, bepaalde er zichbij te verklaren, dat alles uitstekend ging, en dathij de mannen maar niet begreep, die het zondervrouw in huis niet konden gedaan krijgen.

112

Dit bevredigde de nieuwsgierigheid der belang-stellenden niet. Zij zochten op alle mogelijkemanieren iets meer te weten. Er waren er zelfsdie de jongens aanlokten om ze uit te hooren. VanJean Baptiste kregen ze weinig te weten, dochMonne vertelde al eens in onschuld het een enander over het huishouden.

Eens dat hij op boodschap uit was, had hij oomJan ontmoet, die, bijzonder vriendelijk, een eindjemet hem was meegeloopen en hem over allerleiondervraagd had. Grappig, luchtig vorschte hij uit:

— En als eens wat aan uw kleeren gescheurdis, Mondje, wie vermaakt er dat dan?

— Wel vader zou dat doen, had de jongengeantwoord met een zekere verwondering overzoo'n vraag.

— 't Is toch niet waar, zeker? twijfelde Jan tegen.— Wel zeker, bevestigde Monne.Oom Jan, die dit heel kluchtig vond, vertelde

het voort.Aangedikt tot een schimpverhaal kwam het

praatje aan Fons' ooren.Een gast, wien hij op den goudborduurderswinkel

opmerkingen over slordig werk te maken had,flapte hem grinnikend tegen:

— Mijn werk zal wellicht zoo goed zijn als uwreparatie van hemdslippen thuis ... .

Uitleggingen volgden, die voor Fons zeer bescha-mend waren, daar de brutale gast staande hield,dat hij de geschiedenis der verstelde hemdslippen

113

vernomen had van iemand, die 't wist van Fons'eigen zwager Jan, die 't wist van een van Fons'eigen kinderen.

Fel geërgerd en opgewonden was Bariseele's avonds thuis gekomen.

Hooghartig als hij was, krenkte er hem niets meerdan op de tong der menschen te rijden. Al spoedigwist hij, dat de schuldige Monne was en in zijnopvliegendheid gaf hij den ineenkrimpenden kleineeen ruwe berisping en klappen om de ooren.

Van nu af aan was het wachtwoord, dat dejongens met niemand meer mochten spreken opstraat. Waren zij alleen thuis, dan mochten zij voorniemand meer open doen. Fons zelf wist dan ookzoo te werk te gaan, dat noch familieleden, nochbekenden verder bij hem kwamen aankloppen.Weldra leefde hij met zijn jongens in een volstrekteafzondering, en nokte in zich zelf, dat zulks heteenige middel was om den vrede te bewaren.

Dit bevel om alle aanraking met vreemden tevermijden had voor Mondje onaangename gevolgen.Quickelborneetje had in de laatste weken het middelgevonden de waakzaamheid van zijn Pelagie teverschalken, om zijn lieveling te ontmoeten. Hij liepop boodschappen uit en wist zich omstreeksschooluitgang op den weg der naar huis keerendekinderen te bevinden.

Het hinderde Jean Baptiste, dat Quickelborneetjezijn voorliefde voor Monne gedurig liet blijken.Monne was 't, dien het hoveniertje al eens in de wan-

Nood der Bariseele's I. 8

114

gen kneep en 't liefst aansprak. Kregen zij wat tesnoepen van Quickelborneetje, dan was het grootstedeel voor Monne. Jean Baptiste leed daaronder uitafgunst en op zekeren dag zeide hij met een hardentoon van gezag, die op Quickelborneetje indrukmaakte, dat vader niet meer wilde, dat ze nog metiemand op straat in gesprek kwamen.

— Oh! Oh! Als 't zoo is, stotterde Quickelborneetje.Hij vervolgde zijn weg, van Mondje afscheid

nemende met een zwijgenden blik.De eenige vreugde, die voor Fons nog van tijd

tot tijd opscheen, kwam hem van Jean Baptiste.Die groeide flink op en vorderde heel goed op school.Hij was onder de eersten van zijn klasse. Fonswas daar trotsch op met de zelfzuchtige trotschheidvan den vader, die in het werk van den zoon alseen voortzetting van eigen werk ziet. Hij dachtniet meer aan de komende jaren zonder zich daarbijvoor te stellen wat Jean Baptiste dan zou gewordenzijn. En hij waagde zich aan de gunstigsteverwachtingen.

Met Mondje ging het op school in 't geheel nietgoed. Hij zat wel rustig in de klasse, doch zijn zwakkegeest was steeds op zwerftocht ver daarbuiten.Terwijl de meester aan 't uitleggen was overspraakkunst en cijferen zat hij in gedachten bijQuickelborneetje, aan de gracht, bij de vesting,ergens langs plein of straat waar iets boeiends tebekijken viel. Hij zag Quickelborneetje's dikkeklokhen met haar twaalf gele piepkuikentjes voorbij-

115

wandelen en hij weerde de kat van den stoet af,hij zat zich te vergapen aan een paar blauwblinkendeschrijvertjes, die op het spiegelvlak van de grachtwondere kronkelkringetjes trokken, of vermeiddezich in allerlei ander moois en belangrijks. Als demeester, rood van gramschap, hem schreeuwenduit zijn beschouwingen rukte, kreeg hij een ruwenschok door heel zijn droomerswezen en blikteangstig op met iets verdwaasds in de oogen. Demeester slingerde hem dan allerlei grove woordentoe, die hem troffen als slagen. Dat hij een„onnoozelaar" was, moest hij bijna dagelijks hooren,wat zoover ging, dat hij in zich zelf de overtuiginggevormd had, dat hij er werkelijk een was enniet kon wat de andere jongens konden.

Meermalen had hij beproefd te doen gelijk deanderen. Hij spande zich in, deed zijn best, dochtelkens liet zijn trage geheugen hem in den steeken als hij dan stamelend naar zijn wootden zochten de ongeduldigde, ruwe meester hem weeroverschreeuwde, zette zich in hem de zekerheidvan zijn nietkunnen opnieuw en dieper vast.

Al de ouderwetsche straffen, die de meester nogtoepaste, had Monne overvloedig ondergaan. Hijhad ettelijke malen voor de klas gezeten met deezelsooren op, hij had ontelbare slagen van hetlineaal op de handpalmen en op de vingerengekregen; later werd het schrijven, dat hij moeizaamaangeleerd had, een foltering, wegens de velehonderden straflijnen die hij te griffelen kreeg. De

116

eerste straffen hadden hem allerlei onbestemdeangsten ingejaagd, hem wanhopig doen snikken,doch ze kwamen zoo talrijk en zoo herhaaldelijk,dat zijn zedelijke gevoeligheid er door verstomptwerd en hij ze alle lijdzaam met een zekereonverschilligheid onderging als een onvermijdelijkkwaad. Monne had allen durf, alle spontanebeweging verloren. Hij wist niet duidelijk meer watstrafbaar en wat niet strafbaar was.

Op een broeiend heeten zomermiddag zat hijloom, verstrooid in de vunzige, lage klas. De ramenstonden open, doch de lucht was buiten ganschbeweegloos en niet één versch tochtje kwam dedrukkende hitte hierbinnen verfrisschen.

Een kwellende slaperigheid had zich van denkleine meester gemaakt. Het kostte hem heel watinspanning om zijn oogen open te houden. Hetgepraat van den meester en het dreunlezen vanden een of anderen jongen klonken hem als eenver geruisch in de ooren, een vaag gedommel, datzijn afgetrokkenheid nog verergerde. Hij mocht erniet naar luisteren of hij viel zeker in slaap.

Zijn blikken zweefden de naakte zaal rond, nupoozend op het zwarte bord, het schap met matenen gewichten, het kruisbeeld, de vreemdvormigeschimmelplekken op den ingewaterden muur, dochniets boeide hem daar. Zoo was hij zich buitenhet raam, in de helle zonnigheid van meesters hofgaan verliezen. Van op zijn plaats kon hij hemzoo heerlijk overkijken!

117

't Was daar alles bont en vreugdig. Uit het hoogopgeschoten gras met zijn trossige ristbloemen, dieden bescheiden glans der gouden morgendendroegen, reikten pralerige madelieven als wittestarren omhoog naast de gele knoppensprankelingder boterbloemen. Over dat boschje van bloeiendestengels gonsde en zoemde een wriemelend levenvan vliegen en torren en kevertjes, waaronder zichbijwijlen een spierwitte of veelkleurige vlindermengde, grillig van bloem tot bloem wiekend, ofeven rustend op een rank graspijltje, dat nieteens boog onder den druk. Met een stillen lach inde oogen volgde Mondje dat blijde spel.

Tegen den verweerden tuinmuur rankte eenrozelaar op met groote roomgele bloemen. Tweespeelsche vogels waren er vlijtig aan 't oppikkenvan allerlei gedierte en deden onder hun gewipen vleugelgestreuvel de zware rozen op hunbeweeglijke takjes prettig wiegen.

Daarnaast klom een druivelaar met knoestige,zoekende takken den muur op, zijn breede, mooi-gebekte bladeren uitluifelend over de reedsgoudelende trossen.

Mondje werd opeens een ruischende beweginggewaar onder de laagste druivenbladeren. Hij keekaandachtig toe en zag er dan meesters geit, diezich te goed deed aan het rinsche loof. Gulzig hapteze maar immer door, knabbelend met vluggemuilbeweging, terwijl haar baardje allergekst open neer wipte als een plezierig speeldingetje.

118

Mondje leefde op in den blijden waan, dat hijbij de geit was en haar tastelijk aaien en streelenkon. De klas en de meester waren ver weg.

Een hevige ontroering deed eensklaps de wangenvan den kleine gloeien. Iets vreeselijks gebeurdeginder in den druivelaar.

De geit had zich op de achterpooten gezet omhaar lekkerbekkigheid aan hooger wassende enmalscher bladeren te verzadigen en door een nood-lottige beweging was ze met hoornen en kop ineen verwarring van ranken vastgeraakt, waaruit zezich trots hevig schudden en rukken en stooten nietlos maken kon. Als dol sprong ze herhaaldelijk op ensnokte met den kop aan de lenige ranken, die zichals een strop rondom haren hals schenen te snoeren.

Mondje was ten hoogste opgewonden. Het washem alsof de zich worgende geit hem met smeek

-oogen om hulp vroeg. Nog eens wipte ze op,snokkend als een wanhopige.

Mondje sprong ook in zijn bank rechtop en heelontdaan naar buiten wijzend riep hij:

-- Meester, meester, uw geit verhangt zich!:Opeens was 't een gewoel en gestommel van

belang in de klas. De angstgil van Mondje had detucht gebroken en uit alle banken kwamen dejongens aanloopen en zich voor het raam verdringen.Zij klouterden op de nabijstaande lessenaars en ophet kozijn, zoo wild onstuimig, dat de verrastemeester zelf zich een weg moest banen door denkrioelenden drom.

119

Toen hij uit het raam kon kijken had de geithaar banden losgekregen en vinnig schudde zij harenbaardkop, daarbij helder blatend als wilde zij haarvreugde zich weer vrij te gevoelen te kennen geven.

Mondje verademde met een zucht van vreugdigeontlasting:

— Ze is verlost!Op hetzelfde oogenblik werd hij echter ruwhandig

vast gegrepen en in een hoek voor de klas geduwdonder een opdondering van luide, barsche dreig-woorden. Hij hoorde zich in zijn onthutsingtoeschreeuwen, dat hij gelogen had, wetens enwillens wanorde verwekt had en van school zouverjaagd worden. Dat geweld viel zoo plots opMondje neer, dat hij zich niet goed rekenschap overzijn misdrijf kon geven en onder de nijdigeknijpingen en schuddingen van den meester alleende berusting in zijn gemoed voelde opkomen omweer gelaten de straffen te ondergaan, die hijtoch nooit ontwijken kon.

Mondje moest op school nablijven en zijn broerJean Baptiste werd opgedragen vader Bariseelete verzoeken met den meester over Mondje tekomen spreken. Vader ging nog den zelfdenavond en kwam erg verstoord en opgewondenthuis.

Quickelborneetje, die op dat oogenblik juistzijn vrouw de gazet voorlas, kon niet nalateneven op te houden om te luisteren naar hetgeweld, dat naast hun huis losbrak. De stem

120

van Bariseele woedde nijdig en luid en alhoe-wel de dikke muur, die beide huizen scheiddeQuickelborneetje niet toeliet te verstaan wat ergeroepen werd, gevoelde hij toch met meewarigenangst, dat die hevige gramschap Mondje, zijn„keppetje", gold.

— Lees toch voort, drong zijn vrouw onvrien-delijk aan.

— Hoort ge dat gerucht, Pelagie?— Jawel, maar wat kan ons dat schelen?

Bariseele moet weten wat hij met zijn jongens tedoen heeft. Elk draagt zijn eigen last.

Quickelborneetje las voort, doch met tegenzinen verstrooid. Zijn aandacht was bij zijn vriendje.Daar meende hij een gil en jammerlijk krijten tehooren. Hij liet het blad vallen en stond op ineen onbedachte beweging om bij den buur te gaanaankloppen. Pelagie keek hem echter zoo scherpaan, dat zijn goed voornemen aan 't wankelen gingen hij alleen nog aarzelend, ootmoedig dorst vragen„of zij niet dacht, dat hij eens moest gaan zienwat er daar gebeurde ?"

— Ik vraag mij af of ge nog wel bij de uwezijt? was de nijdige wedervraag en Quickelborneetjemoest opnieuw Pelagie's eindelooze verwijt ver

-duren over zijn verondersteld verwaarloozen vanzijn veronderstelde eigen kinderen ten voordeelevan die vreemde jongens. Den heelen avond mop-perde en kapittelde ze hem daarover. De avondlijkeongezelligheid, die hem drukte, en het leed over het

121

verdriet, dat zijn Mondje daar naast hen deedsnikken, brachten hem weer tot zijn droevige, reedszoo vaak herhaalde overtuiging, dat het leven tochmaar een miserie was. Quickelborneetje prakti-zeerde daar een groot deel van den nacht over.

's Anderendaags, op 't uur dat de jongens vanBariseele naar school moesten, wist hij behendigrond het straatraam te draaien, dorre blaadjes vande fuchsia's en geraniums plukkend en ze met tragezorgvuldigheid besproeiend, doch hoofdzakelijkvluchtige speurblikken op straat werpend. JeanBaptiste ging dien dag alleen naar school.

Toen Quickelborneetje dit zag, werd hij nogonrustiger en het voorgevoel, dat er zijn lievelingiets heel ergs overkomen was, vervulde hem meteen zenuwachtige gejaagdheid, die hij slechts metmoeite voor Pelagie verbergen kon. Hij vond sterktein het vooruitzicht, dat zij straks, als eiken Vrijdag,naar de vischmarkt zou trekken, hem aldus eenuurtje vrijheid gunnend, dat hij benuttigen wildeom zich omtrent Mondje's bevinden in te lichten.

Zonder achterdocht was Pelagie vertrokken.Dadelijk was Quickelborneetje den tuin ingeloopenen had het laddertje tegen Bariseele's muur gezetom van daar te onderzoeken of hij Mondje ont-waren kon. In den hof was de jongen niet, dochweldra ontdekte Quickelborneetje zijn silhouetachter de morsige vensters van de keuken. Hij zatdiep gebogen aardappels te schillen. Quickelbor-neetje begon eerst met zijn armen over den muur

122

te zwaaien om zich te doen opmerken, doch ditbaatte niet, dan ging hij omzichtig hummen enMondje's naam roepen. Toen de jongen eindelijkopkeek, maakte het buurmannetje eerst allerleigebaren als om te vragen of hij alleen thuis wasen wenkte hem dan om te komen. Met een treurigenglimlach naderde Mondje zijn vriend, die opleefdetoen hij zag, dat de jongen daar nog ongedeerdstond zooals altijd.

— Dag, Mondje! Moet ge vandaag naar schoolniet dan ?

Mondje schudde van neen met gelatene lijd-zaamheid.

— Is vader gisteren kwaad geweest dan?Mondje knikte ja met droeve vreesachtigheid in

den schuwen blik.— Waarom dan, mijn baasken?Vertrouwend in Quickelborneetje's goedigen blik,

vertelde de kleine 't heele geval zooals het zichtoegedaan had. Het buurmannetje voelde zijn oog-hoeken vochtig worden van deernis, doch het be-heerschte zich, gewichtig en deelnemend het hoofdschuddend:

— Ja, Mondje, het leven is een miserie!Mondje begreep aan den toon dier woorden,

dat zij een verduldigheidsleer bevatten, die ganschovereenstemde met het gelatenheidsgevoel, waar

-mede hij straffen onderging.— Goeden moed houden, Mondje, 't zal wel

beteren. Zie, dat is voor u, mijn jongen.

123

Hij stak den kleine eenige klontjes suiker overden muur, de eenige lekkernij, die hij na 't vertrekvan Pelagie haastig had kunnen bemachtigen.

— Toe, pak ze maar aan!— Wilt ge eens eentje van de nieuwe kiekskens

zien? ja?Quickelborneetje stapte even a£ om een der

kuikentjes van 't laatste broedsel te vatten en, ineen groote behoefte om te vertroosten, aan Mondjete toonen. Hij greep een haantje, dat hevig piependen druk met de vleugels klepperend over denmuur getild werd.

— Wrijf maar eens op zijn schoone, zachtepluimkens ... .

Met stil genoegen liet Mondje zijn magere handjesglijden over het vinnige piepertje, dat hemtoegereikt werd.

Met een vriendelijk lachknikje van verstand-houding verdween nu Quickelborneetje achter denmuur, waar hij de ladder dadelijk in de loods gingbergen en zich in afwachting van Pelagie's nakendeterugkomst met een heimelijk leedvermaak in 'thart en met het onschuldigste aangezicht terwereld aan den arbeid zette.

Mondje's gemoedsangst werd na dit praatje metQuickelborneetje weldadig gestild. De miskenningvan zijn beste inzichten had hem, trots zijn groeiendegelatenheid, bitter gegriefd en wanhopig verdrietiggemaakt, maar nu zijn eenige vriend hem stil

-zwijgend goedgekeurd had, voelde hij zich weer

124

wat opgebeurd. Hij volbracht stipt en zorgvuldig hethem opgelegde huishoudelijke werk en overwoogdaarbij voortdurend hoeveel beter, rustiger enaangenamer het was zoo alleen thuis, zonder JeanBaptiste en zonder vader, zoo ver van school enden meester. Er lag in zijn hartje een verlangennaar de bestendiging van dit leventje van een dag.

Toen zijn werk klaar was, dacht hij na of hij nuniets meer te verrichten wist, dat vader welgevalligkon zijn.

Hij nam wat droog zand en strooide het lichtjesrondom de kachel en begon er met den borstelallerlei golvende krulletjes en kronkelingetjes inte strijken, zooals moeder gewoon was te doen.

's Middags sprak vader geen woord. 's Avondsook niet. Alleenlijk 's anderendaags toen hij naar zijnwerk ging, nam hij Mondje bij den arm en vermaandehem met een stem vol onbestemde bedreigingen:

— Zwicht u! zwicht u dat spelletje op schoolte herbeginnen.

Het gewone leven hernam voor een tijdje weerzijn gang.

Als in huis alles vlot liep en Fons over dejongens geen klachten hoorde, gebeurde het ookwel eens dat hij de koude strengheid, waarmedehij hen meende te moeten behandelen, verzachtte.

Vooral Jean Baptiste genoot nog al dikwijlsvan den drang naar vriendelijkheid, die zich danvan Bariseele meester maakte.

Hij mocht al eens 's avonds met hem op boodschap

125

uit en had hem ook al verscheidene keeren mogenvergezellen toen hij naar 't Krakeeltje uit puierenging. 's Zondags als vader bijzonder goed geluimdwas, mocht hij met hem een kaartje spelen. Anderewijzen van hartelijkheid kende Fons niet. Nietteminwaren dat vreugden, die Jean Baptiste zeer opprijs stelde, vooral omdat hij zich daardoor bovenMonne voelde verheffen, die dergelijke onderschei

-dingen nog niet waardig geacht werd.Zoo Fons Mondje ook een vriendelijkheid bewees,

dan gebeurde dat echter nooit gansch uit eigenbeweging, niet uit liefde, ook niet uit medelijdenmet den zwakken vernepeling, maar onder dendrang van het verzoek, dat zijn vrouw hem ophaar sterfbed deed om de beide jongens tochgelijkelijk lief te hebben, — verzoek dat hij zichbijwijlen nog eens herinnerde en dan als een soortvan verwijt gevoelde. Fons had echter eenbestendige vrees om zijn jongste iets buiten dengewonen gang hunner haast werktuigelijk regel

-matige levenswijze toe te staan. Bijna iederen keergaf dit aanleiding tot stoornis en opschuddingthuis of tot gepraat van wege vreemden, wat Fonsvoor alles zocht te vermijden. Nam hij Mondje opstraat mede, dan was er telkens eene of anderebelangstellende ziel, die hem met deernis aansprakover dat arme puidje van een jongetje" of dat„schamel dutsje zonder moeder." Het scheen Fonstelkens, dat er in die woorden een afkeuring lagvan zijn gedrag en dat hinderde hem. Daarom

126

vermeed hij met Mondje uit wandelen te gaan.Liet hij den kleine met andere jongens spelen, dandreigden ook allerlei onverwachte onaangenaam-heden. Het kind had te weinig omgang met anderekinderen gehad en aldus niet geleerd te spelen.Het was linksch en onhandig in behendigheids-spelletjes. In 't loopen was het een kortademigeachterblijver. Alles wat de bengels vertelden namhet dood ernstig op en werd zoo voortdurend hetmikpunt van spot en plagerij. Ook in de onop-houdelijke uitvallen van den meester tegen hem,meenden de jongens als het ware het recht te mogenputten om hem te sarren. Zoo eindigde Mondje'sspel met andere knapen gewoonlijk met krijten oferger nog.

Laatst had Fons Stefaantje en Sootje, de jongensvan den mulder, in huis laten kamen om met dezijnen te spelen. Eerst hadden ze wat in den tuingeravot; geschoten met een boogje, dat Quickel-borneetje indertijd voor Mondje gemaakt had endat nu onder 't hevig spannen aan stukken brak;elkander en vooral Mondje bekogeld met de wittebolletjes van het radijsjeshout en verder allerleiander vermakelijks bedreven. Met de schemeringwaren ze minder woelig geworden en Stefaantjewerd verzocht te vertellen van Sindbad den Zeemanen andere helden. Stefaantje genoot een zekereberoemdheid als verteller. Hij kende veel sprookjesen vertelde met treffende uitdrukking.

Mondje zat in zijn ban, en hoe wonderbaarder

127

de avonturen der helden, hoe bovennatuurlijkerde gebeurtenissen waren, hoe meer hij met openmond en glanzende oogen als in een andere wereldweggerukt scheen. Stefaantje en de twee anderen,die wel graag hoorden vertellen, maar op het gebiedvan de geloofbaarheid dier sprookjes zeer sceptischwaren, vonden het grappig, dat Mondje er „zooin beet" Stefaantje viel nu op de spokenhistories.Met geheimzinnige gebaren en met een holle stemvertelde hij van geesten die weerkeerden in deKruispoort, van onzichtbare handen, die den oudenZeel in zijn eenzame woning met rapen en kool-stronken gooiden.

En werkelijk vloog er hier ook plotseling eengrasstruik omhoog en kwam te recht midden inhet jongensgroepje. Mondje's ontzetting was groot,de pret der drie anderen ook. Uit hun lachenmaakte Mondje op, dat zij het gras geworpenhadden voor de grap, doch zoo heel zeker washij niet. Hij vreesde erger plagerij en wou wel binnengaan, maar de vreeselijke verhalen lokten hem meteen verleidende kracht aan en hij bleef luisteren.

Dan kwam de schrikkelijkste historie.De oude Zeel zat in zijn keuken in den halven

donker. Zoo'n donker gelijk nu, waarbij ge alleenvermoedt dat er iets rondom u staat zonder teweten wat.

Zijn pijp was juist uitgebrand toen hij in dendooden haard iets vallen hoorde, — knak!

Mondje hoorde 't ook werkelijk.

128

En dan viel er nog iets, en nog, — knak, knak, knak.De oude Zeel stond op en ging dichtbij kijken.

't Waren doodsbeenderen .... Voeten, beenen, han-den, armen, een romp en een kop.... Zoo'n kopmet grijnstanden en holle oogen.

Stefaantje mimeerde dien grijnskop, zoo echt,dat Mondje huiverde.

Al die beenderen vielen de eene na de anderein de assche en toen ze er alle lagen wipten zijklikkend op, sprongen in elkaar en vormden eenheel geraamte te voeten uit, dat eerst in de keukenbegon rond te dansen, terwijl het op een knokenbeenviool speelde en daarna den ouden Zeel te lijve ging.

Op dit oogenblik kreeg Mondje een stoot in denrug. Angstig gillend sprong hij op. 't Geraamte zathem op de hielen. Hij vluchtte als dol het huisbinnen, doch hier was 't nu heel donker geworden,hij botste tegen de trapleuning, wierp een stoelomver, doch vluchtte maar altijd voort.

Het geraamte knikknakte hem achterna. Waar-heen, waarheen om te ontsnappen? Zijn arm

hoofd had geen andere gedachten meer.Eensklaps helderde een reddingsgevoel op. Bij

Quickelborneetje zou hij vluchten.Hij liep de straat op en klopte aan bij zijn vriend.

Hij stond daar hijgend, de oogen toegeknepen, hetklamme angstzweet op het voorhoofd, met kloppendhart te wachten tot er geopend werd. En hetklepperende, huiveringwekkende, beendermonsternaderde, naderde....

129

Vrouw Quickelborneetje deed open. Mondjetuimelde binnen in onbezonnen vaart.

— Och bazine, help mij, sluit de deur! Pietjede Dood zit achter mij ... .

— Jezus, Maria! 't Slaat aan mijn harte.Quickelborneetje zelf was komen aanloopen,

Mondje had zich dadelijk tegen hem aangevlijden viel aan 't snikken....

— Toe mijn mannetje, kalmeer je, kalmeer je!Wat is er gebeurd? Vertel het mij een keer!Kom, stil je!

Doch Mondje kon geen woord meer uitbrengen.Hij snikte maar door, Quickelborneetje met hulp-smeekende oogen aankijkend.

Pelagie had eerder haar bezinning terug alverzekerde ze, dat ze nog een subiete dood stervenzou, ter oorzake van die vreemde jongens.

— Ge staat hem daar nu te paluffen en tepaloeteren, beet ze Quickelborneetje toe, ge zoudthem eerder een duchtige pandoering moeten geven.'t Is een schelmenstreek een mensch zoo te doenschrikken.

En dan viel ze tegen Mondje uit:— Zijt ge niet beschaamd, kwajongen? 't Is een

deugnieterij, die ge daar komt uit te steken!— Een oogenbliksken, Pelagie, ge weet nog niet

wat er gebeurd is ... .— Ja, dat wist ik wel, dat gij tegen mij partij

gingt kiezen .... Maar we zullen zien! Die jongenmoet weer naar zijn huis ...

Nood der Bariseele's. I. 9

130

En Quickelborneetje in wien alle neiging totheldhaftig verzet ineens weer weggesmolten was,beaamde gewichtig gedwee:

— Ja, die jongen moet weer naar zijn huis ...En dadelijk ging hij met Mondje de straat op,

waar hij vader Bariseele juist zag aankomen. JeanBaptiste en de jongens van den mulder, die naMondje's gekke vlucht wel een beetje verlegenwaren om de gevolgen van hun spokerij, waren ookbuiten gekomen. Bariseele werd op de hoogtegebracht van het gebeurde door Jean Baptiste,die vooral Stefaantje zocht wit te wasschen.

— 't Zou mij verwonderd hebben zoo er weerniets gebeurd was met Monne! Ik zeg het nueens en voor altijd, hij zal met geen anderejongens meer spelen.

Quickelborneetje had toen heel welsprekendwillen zijn om zijn vriendje te verschoonen, dochhij stond nog naar zijn eerste woord te zoekentoen Bariseele reeds zijn deur sloot, Stefaantje enSootje den Rolweg oprenden naar huis toe enPelagie hem nijdig vroeg of al dat gekakel om datvreemd jong nog niet gedaan was. Quickelborneetje'shuisvrede was weer gaan vliegen, doch wat Pelagieook pruttelde, hij koesterde heimelijk de troost-gedachte, dat de stekelbeziën al mooi aan 't rijpenwaren en dat hij er Mondje wel een goed handvolzou kunnen schenken, zonder dat iemand erover kikte.

Dien nacht had Mondje beangstigende droomen ... .

131

De kleine zelf zocht geenszins om met anderekinderen te zijn. Hij had de eenzaamheid lief ge-kregen. Alles in huis en hof was hem vertrouwd enscheen hem allerlei boeiende dingen te onthullen.

Het eenige wat hij zijn vader soms nog vroegwas de toelating om op een der molenwallen opde vest wat in 't zonnetje te mogen gaan zitten.Als Bariseele weer eens zijn behoefte aan gelijkebehandeling voor beide jongens voelde, stond hijdit toe en dan was Mondje blij.

Rustigjes ging hij dan een plekje uitkiezen opde smaragden helling naar den kant der stad toeen zette zich daar dan bescheidenlijk neer metgrage oogen turend naar het bonte buitelspel vandakvlakken en gevels en torenspitsen in het blijdelicht, dat uit den zuiveren hemel neertintelde.

Zoo zat hij daar weer eens op een zonhellenzomerdag. 't Gierspel en 't wild gedraaf der anderejongens in zijn nabijheid hoorde hij niet eens. Hijwerd geboeid door de groote stad, die hij zoo uitde hoogte beheerschte. Hij zag in de dichtbije tuinende menschen klein als poppetjes. Hij zag ze werkenmet de spade, die eventjes opblonk als een licht-vonkje, kruien met een kriepende kar; heel kleine,witblauwe wolkjes uit hun pijp oppafferen .... Hijzag nonnetjes met witte vleugelkappen linnenspoelen in de gracht .... Verderop telde hij detorens der kapellen en kerken en bedacht hunnamen. Hier stond de Jerusalemskoepel met zijnzuilengangen en zijn grooten gouden wereldbol heel

omhoog. Ginder spitste de St. Annatoren de luchtin. St. Gillis, St. Walburga, St. Magdalena, St. Jakobstonden daar alle met hun vertrouwd plechtiguitzicht en over allen waakten als reuzen de LieveVrouwe-, de Salvator- en de Halletoren. Entusschenin doken nog een menigte grillige kleinetorentjes van kloosters en oude gildenhuizen op, dieMondje niet thuiswijzen kon en die hem juist daaromzoo bijzonder aantrokken. Hij weefde rondom dietorentjes allerlei wondere sprookjes of bracht ersommige helden uit Stefaantje's verhalen thuis. Ineen dier torentjes sliep een prinses en zat eenoude tooverkol te spinnen op haar eeuwig wiel. Ineen ander weer kon Blauwbaard wel zijn bloe-dige moordkamer hebben en 't zou Mondjegeenszins verwonderd hebben, ware er op deneigensten stond op de tinne een angstige vrouwverschenen, met haar sluier om hulp wuivend.

Mondje was in een wondere wereld vervoerd —maar een wereld, die daar toch echt voor hemlag in een droomstilte, alleen verbroken doorvluchtige klokkenwijzen, die bijwijlen uit de torensopgingen ... .

Een schril lawaaiend kindergekrioel omsingeldeeensklaps den droomer en een forsche handgreep hem met ruwheid vast.

— In den zak! In den zak! gierde de kinderbende,en eer Mondje kon zien wie hem aangevat had,werd hij vlug behendig in een stofferigen meelzakgestopt en opgetild.

133

Angstig begon hij te spartelen en te krijten. 'tSloeg hem in gekke verbeelding door het hoofd,dat er uit de wonderbare wereld, waarin hij zichvermeide een getoover op hem geworpen was. Hijworstelde om zich te bevrijden, wanhopig enmachteloos.

De kinderbende, die hem overvallen had, werdaangevoerd door den nieuwen muldersknecht, eenlangen, dwazen boerenslungel, die 't bescheidendroomjongetje daar al uren roerloos had zien zitten.Terwijl hij bij den molen zakken graan loste enmet de katrol naar boven heesch, waar de mulderze binnen nam, had hij den dommen inval gekregenMondje in een leegen meelzak te stoppen en alslaatste vracht op te trekken.

— Willen we den onnoozelaar eens omhooghalen? vroeg hij aan de kinderen, die rondom hemaan 't spelen waren. Willen we?

Eenstemmig vonden zij het voorstel allerplezie-rigst en in een oogwenk was de eenzame droomerop zijn stille plekje omsingeld en vastgegrepen.

De zak, waarin Mondje nog enkele wanhopigesprongen maakte, werd aan de koord vastgehechten naar boven gezwierd onder het luide gejuich,der jongens, die met den dwaas -lachenden knechtmeetrokken.

De mulder, die boven wachtte, vatte zondereenigen argwaan de koord en haalde de vracht denmolen in. Toen de zak al binnen was, merkte hijpas dat er iets in leefde, — een hond of een kat,

134

dacht hij eerst, doch weldra hoorde hij er de stemvan een bengel in. Een plotselinge misnoegdheidom die streek, die slechte gevolgen had kunnenhebben, maakte hem kregelig en toen hij Monn euit den zak verloste, gaf hij hem een duchtigeschudding en berisping. Hij rukte het deurtje open,dat op de buitentrap leidde en duwde Monnenaar beneden.

Half verblind door de plotse lichtschittering, dienu zijn oogen aansloeg, greep de kleine tastendnaar de wankele leuning en daalde met aarzelendetreden het getimmerte af. Hij was met meel bedektvan het hoofd tot de voeten.

De mulder grommelde hem achterna en benedenaan de trappen schalde het dolle pretgetier derjongens.

Nu wist hij niet of hij weer stijgen of dalenzou. Hij verroerde niet en klampte zich middende trap aan de leuning vast, terwijl een paardikke tranen zijn gek, angstig meelgezicht door-lijnden. Hij bleef daar een heele poos roerloos,tot de bulderende bedreigingen van den mulderhem eindelijk deden besluiten te dalen en zich inden gevreesden troep te werpen.

Toen hij daar te recht kwam, was 't een ge-schater en een gesol, dat den armen Monneduizelig maakte. Hij trachtte weg te geraken. Hijontrukte zich aan den een en viel in de handenvan een ander, hij bukte en boog, kroop en sloop,tot hij zich eindelijk vrij gevoelde, den molenwal

135

afbuitelde en door angstzweepen voortgedrevenden Rolweg inrende.

Doch de pretmakende jongens lieten hem nietlos. Ze liepen hem achterna en door de anderszoo stille straat toog hun wilde triomftocht naarBariseele's huis terwijl in drafcadans hun dreun-refreintje de lucht doorgilde:

„Hij draagt en hij draagt en hij weet niet wat hij draagt.Hij draagt een kazaksken vol blomme ...."Vrouw Quickelborneetje, die met haar gemaal

juist de namiddagkoffie nutte, werd met onrustgeslagen. Ze ging dadelijk aan het raam kijkenwat er gaande was.

Toen zij den kleinen Monne aan 't hoofd van debende zag loopen, gansch met bloem besmeurd, keekze met een grinnikenden trek om de lippen harenechtvriend aan, die haar aan 't raam gevolgd was.

— Als ik mij niet bedrieg, Quickelbornee, danis 't weer uw „keppetje", dat iets nieuws uitgerichtheeft....

Weer heel bedaard ging Pelagie terug naar dekoffietaf el.

Quickelborneetje moest haar natuurlijk volgen,doch nieuwsgierig reikhalsde hij ter sluiks van opzijn stoel bij de tafel om toch nog iets te kunnenzien op straat. Hij was geërgerd tegen de bengels,die Mondje weer sarden, het verlangen omin dien wilden hoop eens te gaan slaan, kooktein hem, en hij liet het verontwaardigde woordontsnappen:

136

— Ze hebben het toch altijd op dien sukkelaargemunt ... .

— Wel, wel, dat braaf „beetje', spotte Pelagie,'t is wel jammer ...

— Ik zeg u, vrouwe, dat het leven hard is voordegenen, die 't zonder moeder moeten leeren kennen.

Nu ineens een beslisteren gezagstoon aanslaande,vermaande Pelagie haren man, dat hij zich hunovereenkomst te herinneren had om over dienjongen niet meer met elkander te spreken, zehadden er al genoeg woorden om gehad ...

Jean Baptiste, die dezen namiddag alleen wasthuis gebleven, was ten zeerste verontwaardigd,toen hij vaststelde, dat zijn broer de held vandat straatschandaal was. Hij had uit het raam denpotsierlijken, weenenden Monne en de spottendewoelbende gezien en werd er door gekrenkt engegriefd. Dat was een smaad, die ook op hemzou vallen en hij wist waarlijk niet of hij Monnezou binnen laten. Herhaaldelijk hoorde hij denklopper op de deur hameren, maar scheen zijnbroer voort te willen verloochenen. Toen echterhet gehuil der jongens hernam en het spotliedjevan hij draagt en hij draagt" weer luid en tergendopging, liep hij naar de deur, zette ze open opeen kier, waardoor Monne juist kon binnensluipenen gooide ze weer toe, zonder zich op straat telaten zien.

Jean Baptiste, die hoe langer hoe meer zijngezag over Monne voelde groeien, begon hem te

137

bekijven en te bedreigen met een overtuiging eneen bitsigheid, die vader Bariseele zelf niet zouovertroffen hebben.

Monne wist niets anders in te brengen, dan debeteuterde klacht:

— Zij hebben mij in den zak gestoken....Waarop Jean Baptiste toebeet:— Ge laat u altijd in den zak steken. Ge deugt

voor anders niet....Monne beijverde zich met angstige bezorgdheid

om zijn kleederen schoon te krijgen. Hij vreesdevaders woede vooral om de bemorste kleederen.Hij was buiten gegaan en wreef en borsteldezoodanig, dat hij midden in een witte poeierwolkstond. Wat hij zich ook haastte, hij kwam er nietmee klaar voor vaders terugkomst.

Toen Mondje hem zag verschijnen in de achter-deur met Jean Baptiste, die hem al dadelijk alles

van naaldje tot draadje verteld had, beving hemeen hevige schrik. Hij begon te beven over heelzijn lichaampje, rondom zijn mond snokten weerdie zenuwachtige spiervertrekkingen en in zijnflauwe oogen lag een vreemde angstflikkering. Hijwist niet of hij vluchten of blijven zou, doch eens-klaps als in een uiterste behoefte naar redding,viel hij op de knietjes en beloofde met heesche,bevende stem:

— Vader, 'k zal 't nooit meer doen....Na dien namiddag was het met Monne's droom

-partijtjes op de vestingwallen ook weer uit. Hij

138

waagde zich daar niet meer. Nu vermeide hij zichin hetgeen hij van de wereld zien kon uit hetvenster van zijn slaapkamertje, dat uitzicht gaf ophet gildenhof van St. Sebastiaan en de bloemisterijenin den omtrek. Vooral 's Zondags zat hij daargaarne als Moreels uit den Doorn der Benijderszijn klarinetsolo's repeteerde voor de harmonie,die in zijn herberg haar lokaal had. Het wasMondje dan een wellust te luisteren naar de droef-gerekte tonen, die over de moestuinen klaagden.

Een nieuwe, gewichtige bekommering beheerschtesedert eenigen tijd heel Monne's jongensleventje.Hij zou eerlang, evenals zijn broer Jean Baptiste,zijn eerste communie doen. Alhoewel beide jongensbijna twee jaar in leeftijd scheelden, had Bariseeletoch weten te verkrijgen, dat ze samen huncommunie mochten doen. Dat ging zoo in éénmoeite door.

Sedert maanden waren ze nu bezig met huncatechismus. Jean Baptiste leerde hem gemakkelijk,al spelende, maar Monne zat er erg op te piekeren.Al zijn vrijen tijd sleet hij over het vrome boekjeen meer dan eens was de avond al aan 't donkerenterwijl hij zich voor zijn slaapkamerraampje dechristelijke leeringen nog in den geest zat te prenten.Bij Jean Baptiste kwam alles werktuigelijk in 'tgeheugen, zonder dat hij werkelijk nadacht overhetgeen hij leerde. Monne daarentegen was erheel mee vervuld. Hij overwoog alles, trachttealles te doorgronden, vulde met zijn verbeelding

139

aan, wat hem niet duidelijk genoeg voorkwam engeraakte aldus in een toestand van mijmerendevroomheid, waarin hij vreugde vond. Als de onder-pastoor op de „kapel", vertelde over de scheppingvan hemel en aarde, over het paradijs, over hetvagevuur, over de heiligen en dies meer, genootMonne zijn blijdste stonden. Het leven en lijdenvan Jezus kende hij ook in de puntjes, vooralsedert hij op Quickelbornee's aanraden op WittenDonderdag het Marullenklooster bezocht had, waarde passie in gekleurde houten beelden ten toongesteld stond. Alles was daar in bonte werkelijk-heid te zien; tot den verhangen Judas toe, die metde tong uit den mond aan een heusch koordjeaan een boomtak ,hing te zwieren.

De glans dier vrome wereld deed de sprookjes-wereld verbleeken, waarin hij tot nog toe geleefdhad. Vooral het vraagstuk der eeuwigheid bekom

-merde Monne met bijzondere hardnekkigheid. Waarhij de gelegenheid had Quickelborneetje te ont-moeten, na school, 's Zondags na de mis of ookal eens heimelijk over het tuinmuurtje, wierp hijdie vraag herhaaldelijk op en vernam dan vanzijn buurmannetje, dat ook zeer tot dergelijkebespiegelingen geneigd was, allerlei boeiende bij

-zonderheden.— De eeuwigheid is lang, niet waar Quickel-

borneetje ?— Ja, Mondje, zonder begin en zonder einde...— Dat is wel duizend keer duizend jaar?

140

— 0, nog meer! Nog veel meer..Beiden zwegen • daarop een lange poos in diep

overwegen en dan vertelde Quickelbornee het ex-empel van dat klein, klein vogeltje, dat alle duizendjaar eens op een grooten ijzeren bol kwam zitten.Als het door de herhalingen van dat duizendjarigbezoek den bol zou versleten hebben, dan zou ernog maar een seconde van de eeuwigheid ver-vlogen zijn.

Monne staarde Quickelbornee met bewonderendeoogen aan. Die wist wat de eeuwigheid was.

— En op 't einde van de wereld, Quickelbor-neetje, moet alles dan vergaan, al de menschenen de beesten?

— Alles, alles, Mondje.— En zouden ze dan niet kunnen vluchten?— Neen, mijn ventje, dan zal alles, aarde en

lucht, alles in vuur en vlamme staan..Mondje had dan het visioen van den wereld-

brand. Roode vuurtongen en smookwalmen liktenden hemel, uit de barstende aarde stegen stikkendedampen en het water ziedde allerwegen. De goedenen rechtvaardigen trokken in witte gewaden degouden hemelpoorten binnen en de boozen werdenin de donkere hellekuilen geslingerd.

Mondje beijverde zich zeer ernstig om onderde goeden te behooren, en als hij in zijn eenzaam

-heid de tientjes van zijn rozenkrans prevelde,was zijn wezentje vaak één devotie. Hij bedachtde blijde en de droeve en de glorierijke mysteriën

141

en hunne vruchten, die hij nu geleerd had, en nogmeer dan ooit ging hij op in ootmoed, verduldig

-heid en versterving van eigenliefde. Alle lasten enplagerijen liet Mondje zich welgevallen, zonder ernog veel onder te lijden.

Toch overkwam hem nog een groot verdrietenkele maanden voor den dag der communie.

Het Kerstfeest naderde.Vader en Jean Baptiste waren besloten de nachte-

lijke kerstmis te gaan bijwonen, zonder Monne daariets van te zeggen. Beiden hadden hoe langer hoemeer geheimen samen. Alles liep immers verkeerdzoodra Monne er in betrokken was, zoo vondBariseele het verkieslijker hem voortaan buitenzijn schikkingen te laten.

In zijn overmoed had Jean Baptiste op schoolverteld, dat hij mee mocht en Monne niet. Zoowas er iets van het voornemen aan Monne's oorgekomen. Hij vroeg zijn broer of 't waar was watde jongens vertelden, doch Jean Baptiste loochende't met den toon der grootste oprechtheid.

Mondje stelde zich iets wonderbaars voor vandie kerstmis. Het lieve beeld van den nacht teBethlehem had hij reeds zoo dikwijls in zijn ver-beelding laten opleven om er zich in te vermeien,doch hij vermoedde, dat hetgeen er op kerstnachtzelf in de kerk te zien viel, veel heerlijker en veelechter moest zijn dan alles wat hij droomen kon.Heel zijn wezentje haakte naar dat mooie vertoon.

Heel schuchter had Mondje zijn verlangen aan

142

vader bekend gemaakt, doch een kort droge af-wijzing ontnam hem den moed om verder aan tedringen. Mondje berustte in de weigering. De on-zekerheid of Jean Baptiste en vader zouden gaankwelde hem echter.

Op Kerstavond trokken zij gedrieën als naargewoonte naar bed.

De maanklaarte, die op de witheid der sneeuwweerspiegeld werd, verlichtte Mondje's kamertjemet een schelle helderheid. Het heele raam metal zijn venstervierkantjes lag in scherpe schaduwenop den naakten muur, naast Mondje's bed weer-kaatst. 't Was licht als bij dag.

Het scheen Mondje, dat er iets geheimzinnigs,feestelijks de lucht doortintelde. Er lag in hemeen verwachting naar een onbestemde grootevreugd, die den slaap verwijderd hield. Mondjesloot wel de oogen, poogde wel zijn gedachtenaf te leiden van het groeiend wonder, dat hijdaar buiten vermoedde, doch de slaap kwam niet.Verscheidene keeren hoorde hij uit de nabijetorens het verloop der uren slaan. Ook het knis-perend geknaag der ratten en muizen in debrokkelige muren en op den zolder hinderde hemdezen nacht meer dan anders. Eindelijk toch washij half wakend, half slapend in een doffe domme-ling geraakt...

Opeens werd hij weer gansch wakker. Hij hoordeeen stommelen op de trappen en een openen ensluiten van deuren ... Nu wist hij het. . . Zij gingen

143

naar de Kerstmis ... Een groote droefheid drukteop het kind. Het zette zich recht in zijn bed omzich te vergewissen ... Ja zij gingen ... Zij warenal beneden ... Hij luisterde scherp toe ... Daarging de straatpoort dicht met stillen bons.

Twee vochtige streepjes blonken toen op Mondje'swangen en zijn borstje zwol van eindeloos wee...

Daar ging het in den maanblauwen nacht aan't luiden en zingen uit alle torens. De lucht gonsdeen bromde van bronstrillingen, waar helle zilver

-galmen licht doorheen speelden. 't Was of deklokken van de plots ontwaakte stad den hemelwilden openluiden.

Mondje richtte zich op in zijn bed en bevreesdvoor zijn eigen verlangen, reikhalsde hij naarhet venster om uit te zien wat daar buiten vol-bracht werd.

De stad en ommelanden lagen wit, de veldenen weiden, de daken en torens, de stegen enstraten, alles wit, lichtend wit. In de verte kronkeldennevelvegen op als witte walmen wierook. 't Wonderbegon. Daar kwamen engelen aan, die hun gewijdevaten slingerden. Ze zweefden in doorschijnendelichtheid over de glinsterende stad heen, en dewalmen stegen en deinden en zwollen uit van deaarde tot den hemel. Mondje zag de engelen bij hon-derden, ontelbaar. Hij beefde van blijden schroom.

Alles ging daar gebeuren onder zijn oogen ophet plein van St-Sebastiaan.

Bij de lindeboompjes, in de schutterstent, begon

144

het te leven en te vonkelen. Daar was het stalletje,daar lag het kind Jezus met een kringetje vanheel fijne goudstraaltjes om zijn hoofdje. Naasthet kribbetje stond een wit ezeltje en een witosje en er achter zag Mondje Maria heel in 'themelsch blauw en Sint-Jozef in een wijden roodenmantel gehuld, met zijn hoedje in de hand. Hetwemelde in de tent van mannen met schapen-vachten om de schouders, die vlokkige lammerenaan witte linten leidden, en over het plein kwamen,als in het liedje, dat hij 's avonds voor de poortgehoord had, boeren en boerinnen aangestapt metmelkkruiken en boterpotten, eiermanden en zakkenvoorraad om aan 't kindje te offeren.

De engelen daalden dichter en dichter over hetstalletje neer en dekten het als met een reusachtigenkoepel van ruischende vleugelblankheid en wittewierookgulpen. Het werd een breede, blanke licht-zuil, hooger dan het torentje van het gildehof,hoog tot in de maanlichte wolken, een toren vanschitterende, verblindende klaarte, die Mondje deoogen deed toeknijpen en hem als in een zaligeduizeling op zijn bulster deed neerzijgen...

Mondje werd gewekt door een zwaren bons opde deur van zijn kamertje. De dag was al eenheel eind gevorderd.

't Was vader, die hem kwam vragen of hethem nu haast believen zou op te staan". Angstighaastte zich de kleine, nog loom van onvoldoendenachtrust.

145

— Spoed u maar gauw naar de mis, bevalBariseele, Jean Baptiste en ik zijn er al geweest.

Mondje kon zijn slaperigheid moeilijk over-winnen. In de koude morgenlucht op straat ginghet wat beter, maar toen hij in de kerk zat, begonhet hem weer erg lastig te worden zijn oogenopen te houden. Hij besloot weerstand te biedenzooveel hij maar kon. Met schrik voorzag hij water gebeuren kon zoo hij gedurende de mis insliep.Hij poogde ijverig te bidden, stond nu eens recht,knielde dan weer, doch de warmte wiegde omzijn slapen, alles scheen rondom hem te draaienen hij zelf werd als in een onweerstaanbare zwevingmeegenomen tot hij heel onbewust zijn hoofd ophet leunplankje van zijn stoel liet rusten en inslaap wegzonk.

In den beginne merkte niemand wat er voor-gevallen was. Mondje scheen in zijn gebedenverdiept. Doch weldra zakte zijn verslappendelichaampje wat op zij en dreigde te vallen. Eenoude vrouw, die achter hem zat, trok hem bij depanden van zijn jasje, doch zonder eenig gevolg.Een andere vrouw wilde't op hare beurt beproevenMondje te wekken. Zij klopte hem op de schouders,hief zijn hoofd op, doch niets hielp. Het zwarehoofd knikte weer op het leunplankje.

Een lichte opschudding liet zich onder de om-zittenden al merken, toen de „stoeltjeszetster" ophaar centenronde hier aankwam. Ze keek ergverstoord toen ze den slaper zag. Even probeerde

Nood der Bariseele's. I. 10

146

ze 't ook om hem wakker te krijgen, doch toenhaar pogen vruchteloos bleek, keek zij uit naarden „suisse". Dit was werkelijk een geval, waarindie gezagsman moest optreden. Hij stond opeenigen afstand te mijmeren, leunend op zijnschitterende.hellebaard. De „stoeltjeszetster" wenktehem dringend. Hij zette zich plechtig in bewegingen kwam op Mondje af.

— Zet dien maar al gauw de kerk uit, bevalde stoelvrouw. Als ik mij niet bedrieg is het ereen van de kapel.

En verontwaardigd zette zij hare centeninzame-ling voort.

De politie vatte den slaper met kracht aan. Halfbewust van hetgeen gebeurde, voelde deze zichtusschen twee dichte menschenhagen bij den armter kerkdeur leiden. Het schandegevoel maaktehem gedurende dien tocht gansch wakker. 't ScheenMondje, dat geen grooter ramp hem kon over-komen. Hij droeg de schuld van een erg vergrijp,dat voelde hij grievend.

Daar zag hij achter in de kerk Quickelborneetjestaan, die gewoonlijk dezen dienst bijwoonde enna afloop ervan met hem een straatje meeliepnaar huis toe. Mondje kreeg eensklaps het on-beredeneerd gevoel, dat Quickelborneetje hem steunof redding zou kunnen bezorgen en haast instinct-matig richtte hij zich naar zijn buurman.

Quickelbornee verroerde echter geen lid. Alleenzijn aangezicht vertrok zich in een spel van plooien,

147

waarin angst, verbazing, medelijden en vervelingafwisselden. Hij was vandaag niet alleen. Met denhoogdag was Pelagie meegekomen.

Mondjé s beweging naar Quickelbornee toe deedden kerkhellebaardier denken dat hij ontsnappenwilde. Met versnelden pas werd de schuldigebuitengebracht. Toen hij de straat opgeduwd werd,voegde hem de „suisse" nog toe:

— En ge zijt gekend, mannetje, we gaan erMeneer den pastoor eens over spreken .. .

In zijn uitersten nood dwaalde Mondje nog eenpoos rond de kerk. Verdwaasd en ontsteld ginghij in een hoek tegen een der drommers leunen.Allerlei onbepaalde vreeselijke dingen schenenhem nu te wachten, en hij wist, dat hij ze ver-diende. Hij was diep schuldig.

Toen de eerste menschen de kerk verlieten, trokhij ook naar huis, waar hij niets over het gebeurdevertelde. 's Middags echter wist vader alles. JeanBaptiste had het nieuws naar huis gebracht.

't Was een droeve Kerstdag...Mondje werd op straf gezet terwijl vader en

Jean Baptiste uitgingen. Hij poogde uit het raamQuickelborneetje te zien, maar te vergeefs. Danoverwoog hij den heelen langen namiddag en's avonds in de bangelijk invallende duisternis, datmoedertje al zoo lang dood was.

Quickelbornee, die een zekere wroeging gevoeldeover de lafheid, die hij in de mis getoond had,toen hij zijn „keppetje" verloochende, zocht ver-

148

scheidene dagen de gelegenheid om Mondje teontmoeten en alles weer goed te maken. Eindelijktrof hij den jongen en gaf hem met de diepge-voelde verzekering, dat het leven een miserie was,een handvol hazelnootjes. Hij beloofde Mondjebovendien aan Meneer den pastoor het geval uitte leggen.

Dit deed hij ook. In de kapel werd Mondje 'twel gewaar, want in plaats van de erge straffen,die hij daar verwacht had, kreeg hij enkel eenwelwillende vermaning.

Hij kon zelfs het gevoel niet overmeesteren, datdie boet te licht was en om zich met zekerheidvan alle schuld te reinigen, legde hij zich zelfhet bidden van een aantal rozenhoeden op.

De dag der „opzegging", waarop de eerstecommuniecanten onder elkander moesten dingenom de orde, waarin zij op de groote plechtigheidin de kerk zouden geplaatst worden, was voorJean Baptiste een triomfdag. Op al de vragen uitden catechismus, die men hem stelde, antwoorddehij met een zekerheid en radheid van tong, diebewondering wekten. Mondje zat al lang op debank der gevallenen, die na drie verkeerde ant-woorden niet meer ondervraagd werden, als JeanBaptiste nog steeds met de bewustheid der hemtoekomende overwinning kampte. Er waren nogslechts vier jongens aangebleven. De catechismuswas al lang uitgevraagd en nu zat men in dencommunieboek". De strijd duurde nog een tijdje

149

voort zonder dat er een van die vier afviel. Einde-lijk bleven er na „den communieboek" maar drie

meer over, die dan moesten aan het tafeltje komen,waar de pastoor hun in eigen persoon allerleistrikvraagjes stelde. Hier bleef Jean Baptiste delaatste aan. Met niet geringen hoogmoed ontvinghij de gelukwenschen van den pastoor en dekapeljuffrouwen.

Hij voelde zich als het ware boven al de hieraanwezige jongens gegroeid en het scheen hem,dat allen met eerbied en afgunst naar hem op-zagen. Men zou het in heel de parochie vertellen,dat hij allen geklopt had en dat vooral vleidezijn trots. Hij nam ternauwernood notitie van degelukwenschen, die Mondje hem heel oprecht toe-bracht. Hij had hoogeren lof genoten.

Mondje kwam onder de laatsten, doch troosttezich. De pastoor had immers gezeid, dat ze nietallen de eersten konden zijn. Toen vader JeanBaptiste boven hem prees en als voorbeeld stelde,bleef Mondje tamelijk onverschillig. Hij wist alzoo lang, dat hij tegen zijn ouderen broer nietop kon en berustte daarin met volle gelatenheid.En toen Jean Baptiste om zijn onderscheidingvan vader een mooi kerkboek kreeg en nog eengeldbeursje er bij, vond Mondje dat maar heelnatuurlijk en benijdde er zijn broeder niet om.

Naarmate de groote dag naderde, verhoogdeMondje's vrome spanning. Op de „proef-communie",daags te voren kon hij zich maar niet inbeelden,

150

dat alles wat daar gebeurde nog maar een voor-bereiding was. Met een glans van ingetogen blijdeverwachting op 't miezerig bleeke aangezichtje,wachtte hij tot zijn rij naar de communiebankmoest gaan. Daar klopte de koster met den grootenkerksleutel... Het was hun beurt. Met de spille-vingertjes gevouwen, de oogen ten gronde, nietgoed wetend of hij ging of zweefde, volgde Mondjezijn voorman. De heele rij bleef stil voor de bank.Daar sloeg de koster nog eens met zijn sleutel...„Knielen!"... En Mondje knielde en boog voor-beeldig. Nog een sleutelklop ... „Het tafelkleedonder de kin!"... En dan kwam de pastoor metde ouweltjes. 't Was Mondje of er een lichtkransvoor zijn aangezicht straalde toen hij 't ouweltjezag naderen en op de tong ontving. De overigejongens stonden al recht, gereed om naar hunplaats te keeren, toen Mondje nog steeds geknieldzat in vervoering. De koster moest hem doenopstaan.

Vader, die 's avonds vroeger naar huis wasgekomen, legde de nieuwe kleeren, die hij voor debeide jongens had laten maken, gereed. 's Anderen-daags moesten ze immers heel vroeg bij de handzijn. Hij streek de beide lakensche broekjes zorg-vuldig in hun vouwen, hing de jasjes over deleuning van een stoel, haalde de twee bolhoedjesuit hun papieren zak, legde de hemdjes met gestevenborstjes en de boordjes gereed en overzag nogeen laatste maal de twee schoenenparen. Alles

151

was in orde en Bariseele was voldaan over zich-zelf. Hij had toch wel gelijk te leven zooals hijhet deed.

— Wat zegt ge er van? vroeg hij zijn jongens.Beiden vonden, dat het prachtig was.

— En 't is nog niet alles! voegde Bariseele erbij in een vertrouwelijke bui. Morgen eten wijkoekebrood en taart, en rijden wij per voituur.

Jean Baptiste's oogen glinsterden van hoogmoed.— Per voituur, vader?Bariseele had gedacht, dat het voor menschen

van zijn stand en vooral voor „den eerste" dercommunicanten wel paste dien dag een rijtuig tegebruiken. De oude familietrots was hem weerde baas geworden. Hij had zich dan tot zijnmeester gericht en van hem verkregen, dat ge-durende den heelera communiedag het koetskenen het paard mitsgaders den koetsier Gaëtantot zijn beschikking zouden zijn. Hij moest alleenzorgen voor Gaëtan's eten en drinken en voor eengoede fooi.

Die verplichting om den koetsier ten eten tenoodigen leek Bariseele eerst wel een bezwaaren 't hinderde hem erg nu iemand binnen temoeten brengen in zijn huis, dat totnogtoe vooralien was gesloten gebleven. Doch hij stelde hetop hoogen prijs een dag het rijtuig te mogen ge-bruiken en moest die opoffering over zijn hartkrijgen.

's Morgens vroeg was Gaëtan op post en met

152

al de voorname beleefdheid van een heerenlakeiopende hij Bariseele en zijn twee jongens hetportier. Dan heesch hij zijn eigen monumentalezwaarlijvigheid op den bok zoodat het koetskenlichtelijk langs zijn kant overhelde, hij liet dezweep klappen en de paardhoeven kletterden overde straatkeien in de morgenstille straat.

Voor de kerk wist Gaëtan met ervaren handte mennen onder de menigvuldige rijtuigen, diedaar al wachtten, en liet zijn gasten plechtig uit-stappen, vlak voor het portaal. Kraanhalzend togenBariseele en Jean Baptiste naar het koor. Mondjevolgde een paar stapjes achter hen, met eenzoetelijk blijden lach op het gelaat. Voor allenwas het een feest. Vader en Jean Baptiste genotenin hoogmoed en Mondje in vroomheid.

Toen de plechtigheid afgeloopen was, stondGaëtan hen te wachten, wenschte vader en zoonsmet bescheiden wellevendheid geluk, hielp hen hetrijtuig in en reed statig weg.

— Vader, hebt ge nonkel Ward aan de kerk gezientoen we buiten kwamen? vroeg Jean Baptiste.

— Stond hij daar waarlijk? Hij trok zeker zijnoogen open als hij ons in de koets zag stappen?

Bij de thuiskomst had Bariseele het vuur, datMonne 's avonds te voren gereed gelegd had,dadelijk aangestoken en de koffie was spoedig klaar.Bariseele noodde Gaëtan binnen om een kopje meete drinken, doch de statige man, die op zijn bokop de komende bevelen zat te wachten, gaf te

153

kennen, dat, zoo hij kiezen mocht, hij liever eenglaasje sterken drank zou gebruiken. Bariseele hader geen in huis en ging in verlegenheid verkeeren,doch gelukkiglijk kwam hij op den inval den koetsiernaar den Doorn der Benijders te zenden om er eenborreltje te gebruiken. Hij had maar aan den waardte zeggen, dat het voor Bariseele's rekening was.

Gaëtan keerde eerst met het koetsken terug toenmen al luidde voor de hoogmis en de drie Bariseele'sal een heelen tijd ongeduldig op hem wachtten.Gaëtan merkte dit ongeduld, en luchtig grappigliet hij ho oren, dat er geen reden toe was.

— Willen we nog eerst een toertje doen? Neen?Anders, als ge wilt, hebben wij nog al den tijd.

Zijn zweep knalde opgeruimder en luider dante morgen en de Bariseele's waren werkelijk nogheel goed op tijd.

Na afloop der mis kwam Gaëtan uit de Kantíenvan Ste-Anna aangewipt, juist toen zijn volk opde kerktrappen verscheen. Zwierig gooide hij tochhet poortier open op het gepaste oogenblik.

Toen ze ditmaal thuis kwamen, moest het paarduitgespannen worden. Gaëtan vond het raadzamerniet naar den stal te rijden en maar hier uit tespannen, dan kon hij in alle rust van de verwachtespijzen genieten. Het paard werd door den huisgangnaar den tuin geleid, waar het in het grasperkwerd gesteld. Het koetsken bleef voor de poort.

Gaëtan kwam met de familie in de keuken,legde mantel en hoed af en maakte het zich gezellig.

154

Nu brak voor hem het belangrijkste deel van dendag aan, niet alleen omdat de maaltijd nakendewas, maar ook omdat zijn nieuwsgierigheid omBariseele's huishouding zonder vrouw eens gadete slaan, ging bevredigd worden. Hij zette zichschrijlings op een stoel de armen over de leuninggekruisd, en keek alles na als een blij geboeidtoeschouwer.

Bariseele had zijn voorzorgen genomen. Het stukrund, dat hij opdisschen zou, stond al een tijd opeen stil vuurtje; hij moest het nu maar latendoorkoken. Daarbij zou hij nog een gestoofd„keuntje" opdienen, en dat stond al sedert gisterenavond klaar. Hij had het maar op te warmen. Alleende aardappelen en een schotel groenten had hijnog te bereiden en dat was nu toch geen heksen-werk meer.

— Wat brengt de keuken zooal mee? vroegGaëtan, die zich verwonderde over de geringetoebereidselen.

Bariseele zeide het hem, er bij voegende, dathij de lievelingsrechten van zijn jongens haduitgekozen. Met dit leugentje meende hij de waar-digheid van zijn keuken te moeten redden tegenoverGaëtan, die de opsomming der spijzen op eenkoel zoo, zoo" had ontvangen.

Een onverwacht geval kwam Bariseele in zijnplannen wat tegenwerken. De kachel, die te morgennog zoo gewillig brandde, was aan 't pruilen geraakten sloeg gedurig rook uit, die in de keel prikte.

155

Gaëtan moest er van hoesten. Bariseele werktemet vuurhaak en sleutel om er een eind aan testellen. Mondje, die meer ervaring van de kachelhad, trachtte ook er aan te verhelpen, doch tevergeefs. Bariseele werd zenuwachtig. Die stoofmoest ook juist nu beginnen te rooken. Hij schuddeze, op gevaar erger rampen te verwekken.

— Halt, kameraad! zeide Gaëtan, die veel plezierin 't geval schepte. Zoo zult ge 't niet verbeteren.

Bariseele beheerschte zich en schoof al deschuld op wind en weer.

— Hebt ge soms in langen tijd de schouw nietgeveegd? vroeg de koetsier met een zweempjeironie, dat Bariseele gelukkiglijk ontging.

Sedert Bariseele alleen huis hield had hij daarinderdaad weinig aan gedacht, doch het was nude gelegenheid niet om dat te bekennen.

— Dat wordt heel regelmatig gedaan, murmeldehij haastig, terwijl hij nog eens met geweld oppookte.

Bariseele vroeg zich af of het wellicht nietraadzamer zijn zou Gaëtan nog eens naar denDoorn der Benijders te laten gaan, doch geluk

-kiglijk begon het vuur nu wat beter te branden. Dedraaiwinden waren gaan liggen, meende Bariseele.

Intusschen liet Gaëtan onderzoekende blikkenrond de morsige keuken gaan. Op de oneffenhedender muren lag een donkere doezeling stof en aande zoldering hingen hier en daar overjaarschewebben, waar welgedane spinnen aan het pikkel

-pooten waren. Met schalksche oogen volgde Gaëtan

156

het spel der acrobatische diertjes, zich allerlei gekkebedenkingen makend over zijn vrouwenhatendengastheer. Hij liet daaromtrent geen woordje los,want hij was een wellevende koetsier. Bariseeledie Gaëtan's blikken op hun verkenningstochtgevolgd had, ontdekte echter zijn gepeinzen envond niets beters dan zelf zijn groote verbazingover de aanwezigheid der spinnen uit te drukkenmet een nijdigen uitval tegen de jongens, die hemdaarop hadden moeten opmerkzaam maken. Mondjewerd onrustig ... .

Gaëtan leidde gelukkig de bui af met grappigehistorietjes over spinnen. Er was er laatst eengeweest, die haar web om zijn verlakten hoedgeweven had terwijl hij met Meneer aan 'tuitrijden was.

Ter afwisseling ging Gaëtan wat in den tuinom een oogje op het paard te houden. Zoo konhij Bariseele's woning verder opnemen. Hij maaktezich vooral vroolijk over een ledige vogelmuit, diegansch verweerd en verroest aan den buitenmuurhing, over een stuk karton, dat op de verdiepingtegen een gebroken ruit aangespijkerd was, en overmenigvuldige grasstruiken, die in de dakgoot weligtierden. Gaëtan vond dat alles kostelijk en zou erlater bij zijn goede vrienden over kunnen vertellen.Hier hield hij zich echter alsof hij niets van ditalles bemerkte,

Toen Gaëtan weder binnen kwam, had Bariseelelast met zijn groenten. Hij wilde er wat bouillon

157

bijgieten en tezelfdertijd in roeren. Dit had totgevolg, dat de pot op het kacheldeksel begon tedraaien en dreigde op den grond terecht te komen.Gelukkiglijk kwam Gaëtan ijlings toegesprongen,nam Bariseele den lepel uit de hand en begonzelf te roeren.

— Giet nu maar gerust voort, kameraad, zeidehij met goedig welwillende stem. Wij moetenelkander immers helpen, is 't niet waar?

Zoo geraakten ze aan tafel.Er ontbrak zout aan den eenen schotel, een

andere had een rooksmaakje, doch met wat goedenwil kon alles er toch goed door en Gaëtan, diescherp stond, at met goeden appetijt. Dit wasBariseele's groote bekommering geweest en nu ditmeeviel was hij tevreden. Om het festijn voor denkoetsier te volledigen, haalde hij de eenige fleschuit zijn kelder op, — eene die van moeders uitvaartovergebleven was. Hij noch Mondje dronk er van,alleen Jean Baptiste gebruikte een paar glaasjesop Gaëtan's herhaald aandringen. Het overige wasvoor den koetsier, die er goed van hompte.

Na het maal schoof Gaëtan zijn stoel naast dekachel en verwittigde Bariseele, dat hij nu eenuiltje ging vangen.

— Als het tijd wordt om naar het lof te rijden,hebt ge mij maar te wekken ...

Hierop verzonk de statige koetsier in de dieptenvan een onwelluidenden snorkslaap.

De gastheer en zijn beide jongens haastten zich

158

intusschen in hun hemdsmouwen om het tafelgeriefweer schoon te maken en weg te ruimen.

Gaëtan werd tijdig gewekt voor den rit, waarmedede glorie van Bariseele's en Jean Baptiste's rij- enpronkdag een einde zou nemen.

Weer thuis gaf Bariseele aan den koetsier metzekere plechtigheid een vijffrankstuk. Gaëtan stakhet op zak en ging weer zijn bok bestijgen, toenhij zich even bezon, zich gemoedelijk naar Bari-seele omkeerde, en hem als een goede, oude vriendop den schouder klopte.

— Luister eens, kameraad! Als ik een goedenraad mag geven, neem weer een vrouw in huis,geloof me, 't zal beter gaan.... Toch niet kwaadomdat ik mij permitteer dat te zeggen, eh?

Bariseele was wèl kwaad. In Gaëtan's woordenlag de veroordeeling van alles wat hij gedaan haden waarover hij zelf tevreden meende te mogenzijn. Een plotse bitsigheid tegen Gaëtan, die metde zweep klappend wegreed, overmeesterde denontgoochelden man. De vreugde van zijn dag wasbedorven. Weer werd hij in den ouden twijfelgeworpen, die hem voor enkele jaren zoo gekweldhad. Al de droevige gebeurtenissen van vroeger,al de reeds half uitgewischte smartelijke herinne-ringen werden weer opgewekt en deden deneenzame al het oude leed opnieuw lijden. Dochmet koppige beslistheid zette hij hardnekkiger danooit nogmaals zijn wil vast om alleen te blijven.Hij verweet het zich zelf als een dwaze zwakheid

159

dien snoever van een Gaëtan in zijn huis gebracht tehebben. Hij was rustig met zijn jongens alleen enhij moest met hen alleen blijven. Niemand hoefdein zijn leven te komen kijken.

Terwijl Bariseele aldus somber zat te groezelenwas het stilaan heel donker geworden.

Daar werd op de poort geklopt. Het ongewonevan dit voorval deed Bariseele denken, dat hij zichvergist had, wie zou hier nu willen binnen komen?

— Was dat kloppen, Jean Baptiste?— Ja. Wil ik openen?— Neen, ruwde Bariseele tegen, brusk opstaande.

Hij voelde zich plotseling als een, die zijn erf tegenindringers te verdedigen had. 't Was voor vandaagal genoeg geweest met Gaëtan.

— Wij doen voor niemand open.Nogmaals viel de klopper op de straatdeur neer.

En een wachtende stilte bleef nu lang in de donkereplaats hangen.

't Was Quickelborneetje, die zoo ongelegen waskomen aankloppen. Sedert Benige dagen was hetzijn hoogste verlangen aan Mondje ter gelegenheidvan zijn communie een geschenk te geven. Eerstwas 't een groote hoofdbrekerij geweest om eenpassend cadeautje te vinden. 't Mocht de zeerbeperkte middelen van zijn private beurs niet teboven gaan, en toch moest het iets bevalligs zijn,waaraan Mondje plezier zou hebben. Na langzoeken was 't hem ingevallen, dat hij een verrenicht had, die in 't Spermaliekklooster inwoonde

160

en daar bekend stond om de allerliefste „paasch-nagels," kadertjes, pennevegers, uurwerkstaander-tjes en andere snuisterijen, die ze wist te ver-vaardigen. Zij hadde zich kunnen verhoovaardigenover den calvarieberg met al de werktuigen van's Heeren foltering, die zij in een flesch had wetensamen te stellen, doch toen men haar daarovereen complimentje maakte, wees ze dit met vromebescheidenheid af, zeggende dat haar werk, nietswas, vergeleken bij dat van dien Broeder, dieheel Brugge had geteekend op een blaadje zooklein, dat een meikever het met zijn lichaam heelkon bedekken. Op dergelijke meesterstukken durfdeQuickelbornee natuurlijk niet hopen, maar hij her-innerde zich prentjes, die zijn nicht heel vernuftighad weten te omlijsten met grillig kronkelendestrookjes papier, starretjes van goud en zilver,zijden strikjes en dies meer. Hij had van haarvroeger ook liggende hondjes gezien van zwart,kroezelend astrakan met twee heusche parels alsblinkende oogen en een vuurrood lapje, dat alstong uit den muil hing. Zoo iets zou Mondjeplezier doen! Quickelborneetje had dan zijn nichteen bezoek gebracht en was er in geslaagd tweehondjes te krijgen. Hij wist dat hij Jean Baptisteook iets moest geven, wilde hij Mondje geen ruziebezorgen. Doch 't mooiste hondje zou toch voorzijn lieveling zijn. Quickelbornee had alles in hetgeheim voorbereid, maar 't was werkelijk alsofPelagie zijn gedachten geraden had. Hoe meer de

161

communiedag naderde, hoe strenger zij haren manbewaakte. Hij kon geen stap verzetten zonder zichbespied te weten. De hondjes had hij, zorgvuldigin papier gewikkeld, in zijn loods onder een om-gekeerden bloempot weten verborgen te houden,en op den dag der communie droeg hij ze in zijnvestzakken om 's avonds bij 't inhangen der luikenvluchtig bij Mondje af te geven.

En nu hij vol spanning voor Bariseele's deurstond, sloeg dat zoo deerlijk tegen. Zenuwachtigluisterde hij scherp toe of er binnen geen stappennaderden. Schuw als een boosdoener, die vreestbetrapt te worden, keek bij bijwijlen naar zijnhuis of Pelagie hem soms niet gevolgd was. Nogeens liet hij den klopper vallen, maar de deurbleef dicht.

Daar bitste Pelagie hem met haar nijdigstestem tegen:

— Wat zijt ge daar nu weer aan 't „foefelen ?'De angstige, verraste Quickelbornee bleek plot-

seling zeer vindingrijk. Hij bukte zich naar dengrond alsof hij daar iets aan het zoeken was, enhoofdschuddend keerde hij naar Pelagie terug,gewichtig mompelend:

— 't Is toch vreemd! Ik zag daar van ver ietsblinken lijk een geldstukske en ter plaatse zelf iser niets te zien.

Pelagie grijnsde ongeloovig en Quickelbornee'sverdere avond was weer erg ongezellig.

Om zijn hondjes ter bestemming te brengen,Nood der Bariseele's. L 11

162

vond hij niets beters dan ze 's anderendaags meteen koordje over den muur te laten zakken. Erwas een briefje bijgevoegd met het opschrift:„Quickelbornee aen zijn maetje Mondje ter gelegen

-heydt van zijne eerste communie en ook eentjevoor Jean Batist."

Na de eerste communie kwam er groote ver-andering in het leven van Bariseele's jongens. Jean

Baptiste, die nu de klassen der lagere school opschitterende wijze doorloopen had, werd op aan

-dringen van den meester en door voorspraak vanden pastoor naar het college gezonden. Nu groeidezijn trots tot een soort van verwaandheid, die hemzijn broer werkelijk als een ondergeschikt, hemdienstbaar wezen deed beschouwen. Mondje wasdoor den meester veroordeeld geworden als vol-komen onbekwaam om voort te leeren en, omalle verdere onaangenaamheden te vermijden, hadBariseele besloten den jongen van school te houdenen hem te belasten met de zorgen voor het huis

-houden.Mondje was daarmee heel en al in zijn schik.

Hij voelde zich niet alleen verlost van de kwellingenvan den meester en de schooljongens, maar hij kreegook het voor hem zoo troostende gevoel, dat hijdan toch voor iets goed was. Hij nam de hemopgelegde taak vol liefde op en keek vader zoo-wel als Jean Baptiste naar de oogen om hunminste wenschen te voorkomen. Hij werd hetijverige knechtje, het zorgende asschepoetsertje

163

van 't huis. Alles wist hij ordelijk te schikken.'s Middags vonden vader en Jean Baptiste huneten klaar gezet als ze binnen kwamen. 's Avondsstond de lamp gereed op het tafeltje waar JeanBaptiste studeeren ging, terwijl Monne angstvalligvermeed het minste gerucht te maken. Als Bariseele't zich thuis gemakkelijk wilde maken had Mondjedaar telkens als het voorgevoel van en stonddadelijk klaar om zijn vader alles te overhandigenwat hij verlangde. Mondje's eenige bekommeringwas alle verwijt te vermijden en hij slaagde daardan ook tamelijk goed in. Een woordje lof of aan-moediging kreeg hij echter nooit. Na enkele maandenwas hem dit huiselijk werk iets machinaals ge-worden, dat hij gemakkelijk verrichtte, zoodat erhem heel wat tijd overbleef om te zinnen en temijmeren.

Zoo werd deze tijd voor Mondje de vreed-zaamste en rustigste van zijn leven.

Wat hij toen de groentenierstuinen en bloemis-terijen liefkreeg, die zich de een naast de andereals de verschillend gekleurde vlakken van eenbont, reusachtig schaakbord achter zijn woninguitstrekten! Zijn meeste vrije uren bracht hij doorboven op zijn kamertje, waar hij al die akkerseven als het Sebastiaanshof overblikken kon. Hijregelde zijn eigen leventje naar de afwisselingvan hunnen bloei en groei, en naar het bedrijfder arbeiders, dat hij er jaar-uit, jaar-in volgde.Daar zag hij wanneer het Lente en Zomer werd

164

en wanneer de Herfst naar den Winter toog. Daarnam hij 't verloop der daguren waar, beter danop de oude klok in de keuken. Daar wekten hemde hanen met hun zeker uurwerk in den kop.Daar wist hij schofttijd en middagtijd aan allerleiteekenen te herkennen. Daar op die rozige, blauwe,blanke, van kleur wisselende vlakken leefde hijzijn beste, liefste leven, en al wat zijn nog echtkinderlijke verbeelding schiep aan vertrouwde,gezellige beelden wemelde nu daar, tusschen diebloemvelden. Daar lag het zonnige verschiet derblijde visioenen, die hem zijn kluisverblijf dedenliefhebben.

Op 't Sebastiaanshof ook lag een deel van zijnstille blijheid. 's Zomers werd er daar elken Zondag-namiddag met den handboog geschoten en dan konMondje met spanning de gevederde pijlen in hunvlucht volgen en innerlijk meejuichen als er eenvogel werd afgeschoten. Hij verlangde nooit metvader en Jean Baptiste 's Zondags mee te wandelen,vroeg zelfs om thuis te mogen blijven als hem bijuitzondering, voorgesteld werd mee te gaan. Opzijn kamertje boven was 't gezelliger. Dan gebeurdehet ook al eens, dat op het St. Sebastiaanshoffeest werd gevierd. Vlaggetjes wapperden dan alsvurige tongetjes tot boven aan de gaaisprang enkanonnetjes werden 's morgens vroeg losgebrand.Mondje kon ze goed zien staan die bronzenkartouwtjes alsook den schutter, die met zijn hamervan het eene stuk naar het andere liep om het af

165

te kloppen, waarop dan een vlammenkronkelingen een knal de lucht invlogen. Quickelborneetjekwam dan ook in zijn hof, bedenkelijk met hethoofd schuddend: „Zijn ze weeral bezig! 't Is ergerdan de kleine oorlog! ...." En telkens er een nieuweslag knalde, had Mondje plezier in Quickelborneetje'scomisch angstvertoon. Op die feestdagen liep ookde gildennar op het St. Sebastiaansplein rond. Hijvoerde bevel over twee trommelaars en een fijfer-blazer, die met hun roffelrhythmen en hun gillendfijferdeuntje de bokkesprongen begeleidden, die hijin geweten meende te moeten uitvoeren. Dan gingdaar ook soms de heele gilde staatsielijk in optochtrond het plein. En Quickelborneetje wees Mondjedan den hoofdman, den sire, den griffier, denhofmeester en andere waardigheidsbekleeders aan,wier borst, met gouden en zilveren paluren enschilden versierd, blikkerde en fonkelde met eenvorstelijken glans. Mondje droomde bij dit schouw-spel van wonderlijke dingen!

Quickelborneetje was in zijn betrekkingen metMondje ook vrijer geworden. Er was Pelagie ietsjammerlijks overkomen. De familieziekte, die zijhaar heele leven al met schrik verwacht had, wasgekomen. Een aanval van beroerte had haar ge-deeltelijk verlamd en het spreken erg belemmerd.Nu was ze veroordeeld haar leven op een stoelte slijten en veel van hetgeen ze dacht onuit-gesproken te laten. Quickelborneetje, die zich alsechtgenoot genoodzaakt voelde daarover leed te

166

dragen, had dan ook weken en weken een treuriggezicht gezet, geklaagd en gejammerd. Hij hadna een roerend onderhoud met Pelagie er toebesloten een meid in huis te nemen, van wie zebeiden werkelijk veel dienst en genegenheid hadden.Zoo gebeurde 't dat Quickelborneetje langzamer-hand minder teekenen van verdriet vertoonde enzich in zijn heimelijkst binnenste moest bekennen,dat hij 't nu toch niet slechter had dan te voren.Hij voelde zich vooral meer zich zelf. Hij dorstal iets beslissen zonder zich af te vragen hoePelagie er over denken zou.

In den beginne deed hij dit nog slechts aarzelend,schuchter uit gemis aan gewoonte, doch weldrakwam hij er toe ganschelijk zijn eigen stille wegente gaan.

't Was natuurlijk Mondje, die nu het eerst enhet meest van dit onverwachte vrijheidsgevoelgenoot. De jongen werd nu vergoed voor de ge-noegens, die zijn beschermer hem vroeger wel hadwillen, maar niet had kunnen verschaffen. Dagelijkswerden nu tusschen beiden drukke praatjes gevoerd,waarin Quickelborneetje Mondjes wereldkennis ver-rijkte. Doch Quickelborneetje verlangde nog meerte doen. Hij wilde practisch voor Mondje's toekomstzorgen. Hij verweet Bariseele inwendig, dat hijzijn jongsten zoon geen ambacht leerde en hemdus later aan de grillige zelfzucht van zijn broerzou overlaten. Doch Quickelborneetje zou daarinverhelpen.

167

Hij was tamelijk ervaren in het snijden vanhouten botermerken en vormen voor het bakkenvan speculatiemannen. Dit had hij als kind geleerden wilde deze kundigheid nu aan Mondje over-maken. Hij overtuigde den jongen van het grootenut dezer kunst en begon dan zijn lessen over't muurtje.

Eerst moest Mondje grootere en kleinere blokjeshout schoon effen leeren wrijven met ijzerpapieren puimsteen. Daarna moest hij met krijt of potloodde schets teekenen van de beeltenis, die hij wildeuitsnijden. Quickelborneetje wist geleidelijk van heteenvoudige naar het ingewikkelde over te gaan.Hij begon met het inkerven van de naamlettersI. H. S., omringd door een eenvoudigen krans vanvlammende kronkelstralen, later zouden dan dekoeien met gespannen volle uiers en de anderemoeilijker botermerken komen alsook de speculatie

-composities. Mondje had van Quickelborneetje meteen aantal blokjes hout ook een fijn beiteltjegekregen, waarmede hij nu ijverig aan 't snijpeuterenging. Quickelborneetje leerde hem nog het tebewerken houtblokje vastzetten en tal van verge-makkelijkende middeltjes meer. Zoo kon de kleineweldra zijn eerste proefstuk laten zien, en waar

-lijk zijn leermeester mocht tevreden zijn. HetI. H. S. stond er regelmatig, bijna zonder schramnoch splinter. Mondje mocht moeilijker werk aan-pakken. En zoo kwam de kleine er toe in het houteen heele reeks dieren en zelfs menschen te snijden,

168

waarbij hij zijn naïeve fantazie vrij spel kon geven.Groote haviksneuzen, omhoogkronkelende kinnen,weelderige versieringen op mantels en mijters entabbaarden waren zijne geliefkoosde motieven, dieQuickelborneetje vaak deden lachen.

't Was wezenlijk een genoeglijke tijd voor denkleinen eenzaat, die nu het gevoel kreeg alsof hijeen nuttig mensch werd. Quickelborneetje hadgeoordeeld, dat de laatste snijdsels van Mondjewel te koop konden aangeboden worden bijPuutsooghe, die buiten zijn manden en trommels ookdergelijk werk verkocht. Toen bracht Mondje zijnvader op de hoogte van hetgeen hij in den laatstentijd geleerd had en maakte hem tevens metQuickelborneetje's inzichten bekend. Dat deed hijschuchter, vol vrees voor spot en berisping. Doch't liep beter af dan hij had verwacht. Alleen JeanBaptiste had wat gegrimd om de onbeholpensnijdsels; doch vader, die in goed humeur was, hadze zoo kwaad niet gevonden en alleen gezegdmet een droge ironie, die Mondje niet vatte, dathij er misschien wel vijf cent voor zou gekregenhebben. Toen Quickelborneetje vernomen had, datMondje's voorstel een dergelijk bevredigend onthaalhad genoten, trok hij er zelf op uit met het bestesnijwerk van zijn leerling. Puutsooghe vond er eenheelen boel op af te keuren en weigerde eerstbeslist dat knoeierswerk aan te nemen, dochQuickelborneetje pleitte zoo warm en zoo vol-hardend, dat de koopman er toch twaalf stuivers

169

voor gaf. Dat was een triomf voor Mondje en voorQuickelborneetje niet minder. Er werden op dietwaalf stuivers allerlei luchtkasteelen gebouwd envoor beiden leed het nu geen twijfel meer ofMondje's toekomst was verzekerd. Mondje zou nutoch een houvast hebben in 't leven.... ToenBariseele hoorde van die geldwinning, lachte hijeven met welwillend medelijden. Mondje mochtdat geld sparen, doch eerst moest hij er zesstuivers van aan Jean Baptiste afstaan.

Het kameraadschap tusschen Mondje en zijnbuurman was ten gevolge van dat zaakje noginniger geworden. Pelagie's ziekte liet Quikelbor-neetje meer en meer vrijheid, zoodanig, dat hijal de gewoonte had aangenomen om 's Zon-dags in den nanoen zijn vrouw aan de meidover te laten en uit wandelen te gaan. Hij hadMondje eens aangeraden aan vader te toelating tevragen, om mee te gaan en waarlijk, Bariseelehad die toelating gegeven. Zoo trokken beiden nudikwijls als dikke vrienden 's Zondags de stad in.Dat waren echte ontdekkingstochten voor Mondje.Quickelborneetje leidde hem langs allerlei stratenen stegen, waar hij nog nooit geweest was, en leerdehem allerlei wondere merkwaardigheden kennen,waarover hij nog nooit een woord had hoorenreppen. Hij toonde hem het Waterhuizeken op devest, dat eens gansch onder de sneeuw bedolvenhad gelegen, zoodat Soeteken en haar man er dagenlang als in een graf opgesloten bleven, doch gevoed

170

werden door geurige heetekoeken, die uit de schouwvielen. Mondje bezocht ook de „Garre van Konnee",dien meester suikerbakker, die bijzonder lekkeren„donder en bliksem" maakte, doch waarin hij, alslater bleek, gehakt menschenvleesch mengde.Quickelborneetje ging met Mondje voorbij „'t Beertjevan de Logie" en liet hem daar in 't oude Brugschegrapje loopen, door hem voor den oudsten burgerder stad zijn pet te doen afnemen onder voorwendseldat zij bevuild was. Er bleef niets meer in destad, waarover Mondje niet ingelicht werd. Hijkende weldra de overlevering zoo goed als zijnleidsman en dat was hem weer een rijke stof totstille peinzerij in de eenzaamheid van het grootevaderlijk huis. Hij had het „Beertje van de Logie"al gesneden in een speculatievorm en was nu bezigmet Konnee voor te stellen aan 't hakken vanmenschenlijken, een compositie die Quickelborneetjezelf wel wat te moeilijk achtte.

De rust in huis en het geleidelijk regelmatigverloop van de gewone dagbezigheden haddenBariseele in den laatsten tijd ook een beter humeurgegeven. Ook Jean Baptiste's vorderingen op hetcollege vervulden hem met vreugdigen hoogmoed.

Het koppige streven van dien jongen om aan hethoofd zijner klas te staan volgde hij met spanning.Hij deelde Jean Baptiste's naijverigen wrok tegende medescholieren, die hem soms overvleugelden,en genoot met hem in zijn zelfzuchtig genoegentoen hij die in de wedstrijden verslagen had. Op

171

dien jongen mocht Bariseele bouwen voor later.Aan hem zou hij vreugde beleven.

In een dier opflakkeringen van blijde verwachtinghad Bariseele besloten met zijn jongens oudejaars-avond te vieren, zooals zij het eens gedaan haddentoen zijn vrouw nog leefde. Het was geen verweeke-lijkende zwakheid, die hem daartoe gedreven had,— hij wist wel, dat hij zich daar al lang vanbevrijd had, — maar enkel het verlangen om opzijn manier eens hartelijk te zijn met zijn tweejongens en vooral om Jean Baptiste te vieren, diein 't verloopen kwartaal weer primus was geweest.Ook invloeden van buiten huis hadden op Bariseelegewerkt om hem dit ongewone besluit te doen nemen.Op het werkhuis, in stad, overal werden plannengesmeed en voorbereidingen gemaakt om jaar-uit,jaar-in te vieren en zoo werd hij onwillekeurig inhet algemeen vreugdeverlangen meegesleept.

Hij zou dan met zijn jongens heetekoeken bakken.Toen hij dat voornemen opvatte, kon hij toch nietverhinderen, dat hij weer de gezellige keuken vanvroeger zag, met zijn stille, gemoedelijke vrouw,die in 't rustig lamplicht den deeg klaar maakteen door allerlei gesnap de vreugdige belangstellingder kinderen opwekte. Hij rook weer den smake-líjken geur, die toen de keuken vervulde. Er werdenappelschilfertjes in de koeken gebakken, riekendekruiden en ook „hondegervel", wat zoo goed wasvoor 't zuiveren van 't bloed. 't Was een helleschijn, die onverwachts uit het verleden oplichtte.

172

Zou hij die blijde herinnering dan toch weer eensherleven? De bakte was ongelukkiglijk erg onbe-holpen. De deeg liep eerst over en dan branddende koeken aan. Vader noch Mondje had de noodigeervaring en Jean Baptiste, die dat bakken maarweinig waardeerde, maakte allerlei spottendeopmerkingen, die vaders oude kregeligheid weeropwekten en in plaats van de gehoopte gezelligheidweer bitsige roering in huis brachten. Bitsig vielBariseele tegen beide jongens uit en stelde eeneinde aan de koekpartij. Nijdig deed hij ze slapengaan en hij zelf viel weer ten prooi aan die grimmigdroeve overwegingen buiten wier bereik hij zichten onrechte gewaand had. Hoe dwaas was hij ge-weest dien oudejaarsavond te willen vieren. Weerhad hij de oude pijn gewekt van het onherstelbaarverlies, van den dood van alle genegenheid. Er warenvoor hem geen vreugden meer dan in het verledenen die moest hij daar laten, want nu brachtenzij hem nog alleen bitterheid. Gestaald tegen hetverleden was hij nog niet! Hij voelde, dat het hemals een wassende tij van beangstigenden weemoedin de eenzaamheid van dien droevigen oudejaars-avond overweldigde, en als gebroken staarde hijdof voor zich uit.

Toen hoorde hij juist op straat de eentonige,slepende wijs, waarmede een speelman op zijnkrassende viool, voor de huizen, waar hij nog lichtzag, „vroolijk einde en gelukkig begin" kwam spelen.Er klonk als een eindelooze zielsellende uit dat

173

krassende, krakende lied, dat als door snikkenonderbroken werd. 't Was de schrijnende stemvan 't verleden, die jammerde en verweet. 't GingBariseele door merg en been en als met eenplotselingen , angst voor erger gebeuren, stond hijbrusk op, draaide de lamp uit en zocht tastend inhet dichte donker de trap naar zijn slaapkamer.De viool hield buiten op met klagen, doch langnog weerklonk haar droefenis in Bariseele's gemoed.

Omtrent dien tijd verspreidde zich de angst-wekkende maar, dat een staartstar in aantochtwas. Dit nieuws bracht verschrikking in het hartvan jong en oud. De straf, die Gods toorn engrimmigheid met de nakende star over de zondigemenschen ging brengen, wierp om zoo te zeggeneen slagschaduw over de vrome stad. Er lag zorgen kommer in aller gemoed en velen droegengepeinzen van boete en rouw. De menschen sprakenstiller als ze 't over de komeet hadden en zelfsde luchthartigsten, die zich aanstelden als vrij vanalle vrees, zag men ernstig voor zich uitstaren alszij dachten aan de oorlogen, de pest en den durentijd, de droogten, overstroomingen en tempeesten,die het nakende luchtverschijnsel moest verwekken.Elkeen zag voor zich een schriktooneel van rampen verderf.

Mondje was meer dan wie ook met angstver-wachtingen vervuld. Zijn mijmernatuur, die in 'twonderbare meer opleefde dan in 't werkelijke,had hier stof tot praktizeeren en hij had het

174

klemmende gevoel, dat ongelukken in aantochtwaren. Nu was de staartstar aan den hemel tezien — doch Monne dorst ze niet te bekijken.'s Avonds, als de verre zonnevuren tegen denhemel aansloegen en de stad in een tragisch roodbaadde, waagde hij zich niet meer buiten, en geenblik dorst hij nog op het uitspansel werpen. Toenhij slapen ging en voorbij het groote raam opde trap moest, kneep hij de oogen dicht om nietsvan het vreeselijke te zien, dat aan den hemellaaide. Van QuickeIborneetje wist hij wat de komeetdaar al in vuur en vlam deed opleven. Ze dreefals een vurige pauw door de ruimte met een langenstaart, die openwaaide in vonken en lichtstangen— ze flikkerde tusschen de starren als een vlam

-menzwaard, als een lans, als een vuurzuil, zewentelde hare uitstralende vuurroede tusscheneen hoop bloedige menschenhoofden. Dat wistQuickelborneetje van zijn vader zaliger, die datalles gezien had. Nog meer angstwekkende ver

-halen hoorde Monne. De komeet had den zond-vloed aangekondigd, ze had den dood van

Napoleon voorspeld; eens, toen haar staart in derivier stortte en die verdroogde, een doodelijkedroogte verwekt. Welke „malheuren", stonden hunnu te wachten ?

Al die wijsheid spookte in het hoofd van dentobbenden jongen en ankerde daar de zekerheidvast, dat er iets vreeselijks gebeuren moest. 'tWas alles in den laatsten tijd te goed geweest.

175

Er zou een ramp komen .... Ze was in aantocht.Onheimelijk huiverde ze reeds in 't ronde....

't Was de ziekte die losbrak.... De geheimzinnige,gluiperige ziekte, die de menschen aangreep en weg

-rukte in enkele stonden. Ze dreef over de stadals op ijle, donkere vlerken, die men overal voeldedoch nergens zag. Ze sloop door de verlatenstraten, loerde uit de donkere kronkelstegen, lagop de matglanzende wateren der roerlooze reien,waarde rond in de kerken en kapellen, die suisdenvan huiverig angstgeprevel

menschen schuwden elkander. De stad scheenleeg. Alleen de haastige stappen van de dragersder „ligmande", die een nieuw slachtoffer weg-brachten, verwekten wat geluid in de doodschestraten. Doch in de schemering scheen de angst-koorts al de menschen samen te jagen naarde avonddiensten. Onder de vonkoogen vankaars en eeuwig licht boog de vreezende scharein ootmoed, smeekend om bijstand en redding —en toen, met de priesters voorop, trokken zij inommegang door de donkere straten naar de „pest-schilderij", klaagbiddend met honderden nood-stemmen: „Verlos ons Heere!"

Monne liep mee met vader en Jean Baptiste,rillend van vreeze. Verloren in den voortstuwendendrom, zag hij, dat de ziekte in den ommegangmeeliep. Hij wist dat ze daar was, voelde harekoude huiverlucht boven hem, zag haar holleblikken en doodsvlekkig aangezicht onder de

176

zwarte mantelkappen der vrouwen en hoordeharen doodsgang in het klompengeklepper op dekeien. „Verlos ons Heere !"

's Anderendaags vernam hij dat Quickelborneetjemet de ligmande was weggehaald en eenige urendaarna gestorven was.

Monne deed toen heel vreemd. Tusschen hethuiselijk werk, dat hij angstig stipt vervulde, ginghij zich nu en dan in een hoekje neerhurken enzegde, dat hij ook dood ging, dan weer ving hijaan brokken uit de doodenmis te zingen.

Bariseele en Jean Baptiste meenden nu werkelijk,dat de kleine gansch onnoozel was geworden.

IV.

BARISEELE'S MISREKENING.

De blijdste dag van Bariseele, sedert den doodvan zijn vrouw, was die, waarop hij 's avonds bijzijn thuiskomst van het werk verrast werd methet nieuws, dat de principaal van het college hemwenschte te spreken over een plaats voor JeanBaptiste.

Zonder verwijl trok hij met zijn oudste naarden principaal om verder bescheid.

Bariseele had van dit oogenblik af de overtuiging,dat Jean Baptiste's toekomst verzekerd was. Nietsliep met dien flinken jongen verkeerd; niets dangenoegen had hij tot nog toe aan hem beleefd.

Onderweg kwamen weer al Jean Baptiste's hard-nekkige schoolkampstrijden voor zijn geest, waarinhij met zijn vaderlijken hoogmoed nog hartstoch-telijker belang had gesteld dan zijn zoon zelf.Jean Baptiste had een wil en een durf even alshij toen hij jong was, oordeelde Bariseele, en waarbij niet gekomen was, zou die jongen wel geraken.Die gewisheid vleide zijn vaderlijk gemoed en 'twas met een soort van teederheid, dat hij denthans zeventienjarigen Jean Baptiste van terzijde

Nood der Bariseele's. L 12

178

belonkte. De hoog opgeschoten, slanke jongen wasgansch zijn evenbeeld in gelaat, houding, gestalteen gang. 't Was alsof Bariseele zich zelf terugzag uit den tijd, dat hij pas twintig was. 't Waseen nieuwe Fons, die daar naast hem stapte, docheen, die vrij van alle weekelijkheid, vrij van allebanden zijn weg zekerder en voorspoediger zouvinden dan hij zelf het had kunnen doen. Daarzou hij voor waken.

De principaal vertelde Bariseele en zijn zoonmet een vreugdetinteling in de levendige oogenen een blijden klank in de stem, dat de NotarisVan Hoogenbemd was komen vragen of hij hemniet een flink leerling kon bezorgen om het gewichtigambt van klerk in zijn studie waar te nemen.

De huidige klerk vertoonde zulke onrustwek-kende teekenen van geestesverzwakking, dat hetmeneer Van Hoogenbemd onmogelijk was hem lan-ger in zijn dienst te houden. 't Was eerst maar eenverslapping van het geheugen geweest, vertelde deprincipaal, doch dan kwamen daar erge verstrooid-heden bij, tot voor enkele dagen de ongelukkigehet oude poedeltje van den notaris wilde leerenschrijven en erger nog, beweerde overal op hetkantoor krieuwelachtige luizekens te zien en tevoelen en zich genoodzaakt achtte er jacht op temaken en er zich van te bevrijden op de wijzevan de simmen. Stelt u dat eens voor op een studieals die van meneer Van Hoogenbemd! De notarishad zijn klerk een plaats moeten bezorgen in Nr. 5.

179

Intusschen wachtte hij op den vluggen, werk-zamen en vooral fatsoenlijken jongen man, die gauwop de hoogte van het kantoorwerk zou komenom den verdwenen klerk met eere te vervangen.Al die gevergde eigenschappen bezat Jean Baptistein hooge mate, verzekerde de principaal, die denkraanhalzenden jongen man daarbij met gemoede-lijkheid op den schouder klopte en om bevestigingvroeg met een:

— Niet waar, carissime?Bariseele gloriede, hij voelde de vreugde in zich

gloeien. Zijn sterk ontwikkeld eergevoel zag inhet optreden van Jean Baptiste als helper van eenaanzienlijk en alom geacht man als de heer VanHoogenbemd, een soort van verheffing van zijnstand. Hij, de vader van den klerk dier studie,die nooit vermeld werd in de stad dan met eenzekeren eerbied voor de deftigheid en den ernst,die er heerachten! Wat zouden ze nu nog schimpenof schampen op de Bariseele's?

Jean Baptiste, alhoewel eenigszins verlegen omde ongewone vertrouwelijkheid van den principaal,gaf toch flink te kennen, dat de hem voorgesteldeplaats gansch naar zijn zin was.

— Dan kunt ge morgen ochtend met uwenbraven zoon al bij meneer Van Hoogenbemd gaanom de zaak met hem te bespreken, meneer Bari-seele. Alles zal op wieltjes loopen en reeds nuwensch ik u geluk met de benoeming. Proficiat!

— En ik, Eerwaarde, ik dank u uit den grond

180

van mijn harte, begon Bariseele met een bespraakt-heid, waarvan hij zelden blijk had gegeven. Menkon het wel hooren, dat een oprecht gevoel vanvreugde den anders zoo woordgierigen man thansspreken deed. Jean Baptiste en ik, Eerwaarde,zullen u ons leven Iang erkentelijk zijn voor aluw goedheid en gedienstigheid, voor al uw zorgenen al uw waken. Ik zeg, Eerwaarde, dat uw schoolde echte kweekerij was, waarin deze jonge planttot een boom van goede manieren, kennissen endeugden is opgegroeid. Ik zeg het, met alle oot-moedigheid, dat Jean Baptiste door uw toedoeneen deftig en geëerd burger geworden is, die zichniet zal laten verleiden door kwade gezelschappennoch door de wellustigheden, die de jonkheid inzonden doen smooren. Ik zeg ook....

En Bariseele zou op die wijze nog voortgegaanzijn, ware de principaal niet tot hem gekomenmet uitgestoken handen ten teeken van wederdanken ten bescheiden wenk, dat het nu genoeg was.

Jean Baptiste begreep dien wenk beter dan zijnvader en drukte den principaal de hand, met eenkort dankwoord ten afscheid.

De vernieuwde pogingen van Bariseele om weeraan het woord te geraken slaagden niet en 't wasonder het uiten van onvoltooide volzinnen, dat hijdoor den principaal uitgeleide werd gedaan.

— Wel, Jean Baptiste, wat zegt ge er nu van?vroeg Bariseele, toen hij met zijn zoon door deeenzame straten weer naar huis keerde. Hij zwom

181

in geneuchten en in zijn eigen vreugderoes hadhij behoefte aan een teeken van vreugde bij JeanBaptiste, — een woord, een lach, die hij als eenerkenning zou kunnen voelen voor hetgeen hij voorzijn zoon gedaan had, als een blijk van weder

-keerige genegenheid.Jean Baptiste echter bleef gesloten, koel. Zijn

dor en zelfzuchtig gemoed had zich hoe langer hoemeer van allen afgezonderd. Hij kende alleen maareigen genot en vond het nu weer heel natuurlijk,dat hij gevierd en geprezen werd, hij immers hader toch alleen voor gewerkt en niemand andersdan hij had verdienste bij die aanstaande benoeming.Den principaal had hij bedankt, zoo was hij ineffen rekening met de goede manieren; dat hijzijn vader in deze zaak nu ook voor iets dankverschuldigd was, daaraan dacht hij niet eens. EnBariseele's dorst naar eenig hartelijk woord bleefongelescht.

— Wel, ik zeg maar, dat het goed is, antwoorddeJean Baptiste, maar waarom al dat overdrevenviezevazen van dank en erkentelijkheid aan denprincipaal ? Gij gingt daar op eens aan den gang alseen oude „klapette", 'k was er zelf in gegeneerd ... .

't Ongewone van zijn vreugdeopwinding trofBariseele nu ook, en 't scheen hem werkelijk alsofhij zich bij den principaal ietwat gek aangesteldbad. Een kwellend schaamtegevoel over de weeke-lijkheid, die hem daar weer zoo plotseling verrasthad, overmeesterde hem, en als een kind, dat

182

kattekwaad bedreven had, liep hij nu zwijgendnaast zijn hooghartigen zoon voort.

's Anderendaags op het bezoek bij den heer VanHoogenbemd wist Bariseele zich beter te bewaken.

Jean Baptiste werd dadelijk aangenomen en denotaris beloofde zich zelf bezig te zullen houdenmet zijn inwijding in het werk op de studie en indienJean Baptiste werkelijk een vlugge jongen was, zoo-als de principaal hem had afgeschilderd, dan zoualles vlot gaan. Niet weinig streelde de notarishet eergevoel der beide Bariseele's toen hij hunmeedeelde, dat hij hun familie als zeer eerbaar endeftig kende, iets wat men op den dag van hedenniet van alle burgerfamilies kon zeggen. Hij maakteeen bescheiden zinspeling op de oude groente

-niershuizing, die hun eigendom was, op het achtbaarbedrijf van Bariseele, — wiens borduurkunst onderde geestelijkheid en de kerkmeesters, waarbij deheer van Hoogenbemd behoorde, in hoog aanzienstond — op de goede studiën van Jean Baptiste— en besloot dan met de uitdrukking van het ver-trouwen, dat hij stelde in de onberispelijke fat-soenlijkheid van zijn nieuw aangeworven klerk.

Ditmaal was Bariseele's gevoel volkomen ver-want met dat van zijn zoon. Beider hoogmoedwas onder den lof van den heer Van Hoogenbemdals onder een vlam opgeflikkerd en voortaan waser voor beiden geen beter, geen voornamer menschte vinden dan de notaris.

Die vereering voor den heer Van Hoogenbemd,

183

die aldus opgewekt was geworden, groeide reeds denavond van den zelfden dag aan, toen Jean Baptiste,vol trots en zelfvoldaanheid vertelde van de eersteuren op de studie doorgebracht, en elke volgendedag bracht nieuwe redenen om het gezag en hethooge aanzien van den notaris te doen stijgen inde oogen van Bariseele en zijn oudste.

Gedurende de eerste weken, die Jean Baptisteop de studie doorbracht, verkeerde hij in een roesvan zelfzuchtige vreugde. Alles was er van aardom zijn eigenwaan te streelen en hem een steedshoogeren dunk van zichzelf te geven. De notariswas uiterst lief tegen hem en stelde den ijver,waarmede hij zich op zijn nieuw werk toelegde,zeer op prijs. Hij had Jean Baptiste eerst geprezenom de schoone, vaste hand, die hij schreef, daarnaom zijn vlugge zekerheid in de cijferkunst, om zijnopen begrip voor al de verwikkelingen der nota-riele handelingen, om zijn stiptheid en zindelijkheidin het werk. Bij elk dier lofwoorden voelde dejonge klerk zijn eergierig hart in de keel kloppen.Toen hij al wat op eigen kracht mocht voortwerkenen dus meer de verantwoordelijkheid van zijnarbeid droeg, werd het besef van zijn eigen gewich-tigheid steeds grooter en grooter en niemand stondnog boven hem, meende hij op den duur, dan denotaris zelf voor wien hij een eerbiedige ver

-eering voelde.De eerste hartstocht in Jean Baptiste's leven

waren de schoolwedstrijden geweest, waarin hij

184

met ongenadigen worstelzin zijn meerderheid wistte handhaven. Deze passie behoorde nu tot hetverleden en was vervangen door die andere, diehem nog sterker beheerschte, zijn liefde voorhet stemmig, deftig notariskantoor en den dege-lijken, gewichtigen arbeid, die hem daar was toe-vertrouwd.

Alles daarbuiten was minderwaardig. Jean Bap-tiste leefde alleen maar op in het doorpeilen vande verborgenheden van akten en kontrakten, inhet doorgronden van het bargoensch dier stukken,in het vergezellen van den notaris naar verkoo-pingen en regelingen van zaken, in al de ernstigegenietingen, die zijn betrekking meebracht.... Hetbesef, dat het werk, waaraan hij medehielp, gezagvan wet had, het vervaardigen van stukken opzegel," zoo als hij zoo gaarne zegde, en de vele anderevormelijkheden aan den notarisarbeid verbonden,gaven hem het gevoel, dat zijn functie hem bovenhet gewone peil der burgers verhief. Er waren tochzooveel dingen, die zij niet konden zonder tusschen-komst van den notaris en van hem. Hij wist zicheen deel van het openbaar gezag en die overtui-ging onderhield zijn hoogmoed met een fellen tocht.'t Was een stichting hem te zien uitgaan met me-neer Van Hoogenbemd, een eerbiedig stapje achterhem, het hoofd rechtop met een uitdrukking van:„Wat zegt ge van ons ?" en de portefeuille met deambtelijke stukken onder den arm, tegen zijn hartgedrukt, als droeg hij een heiligdom!

185

Het kantoor zelf was hij eerst binnen getredenmet eerbiedigen schroom. Doch weldra gevoeldehij zich met de voornaamheid en de rust, die opdeze plaats heerschten, zoo vertrouwd, dat hethem een genot en op den duur een behoefte werddaar zijn dagen door te brengen. De lijvige boekenmet grijslinnen en donkergroene ruggen, de kar

-tondoozen met hun koperen ringetjes, glimmendvan eerbiedig gebruik, de plakbrieven van de ver

-koopingen, de plattegronden van de stad en het om-liggende, den grooten kalender, alles waarmede dewanden daar bekleed waren, en niet het minst deoude klokkenkast met haar vast getik en klankrijkenuurslag, streelde hij daar dagelijks met liefderijkenblik. Zijn mahoniehouten lessenaar met groen lakenbedekt, zijn zwart verlakte sous-mains, zijn zwarekristallen inktkoker, zijn papierdrukker van twee-ërlei, regelmatig bewerkte stukjes marmer, een echtminiatuurpraalgraf, zijn pennen, zijn potlooden, alleswat zich daar voor zijn eigen gebruik bijeen bevond,was hem een lieve bezitting en soms kon hij hetalles glimlachend bekijken en er zijn hand zachtstreelend overheen laten glijden, zooals een jongeman doet met een jonge vrouw, die hij de zijnemag noemen.

Een weligheid zijner dagen was ook de kleinetuin, waarop het kantoor uitzicht had. Daar washet geen wilde, ordelooze wirwar van allerleiplanten ondereen zooals thuis, maar een ordelijkegroei van bloemen en sierplanten alleen, in bedden

186

gerangschikt, ingezoomd door effen geschorenpalmstruikjes, waarvan er een paar, hooger ensterker opgeschoten, tot heusche opkronkelendespiraalslangen gefatsoeneerd waren. Een deftigestemmige tuin, als alles hier! Op den achtermuur,op de ruimte die de Noordsche kriekenboompjesvrij lieten, bevond zich een merkwaardige schil-derij, die de humor van dit tuchtig hofken was.Daar kon Jean Baptiste zich dagelijks vermeienin het vertoon van een menigte Chineezen metsnorren en haarvlechten van allerlei kleur enlengte, die in de meest verscheiden houdingendraakvormige vliegers naoogden. De neergehurkteChinees in den hoek ginder, die de vracht van zijnoverkwabbend buikje op zijn kleine gekruistebeentjes moest torsen, kon Jean Baptiste na maan-den nog niet bekijken zonder er even bij te glim-lachen.

Thuis was het gezag van Jean Baptiste grenzen-loos gestegen sedert hij bij meneer Van Hoogenbemdwas. Monne was vervuld met een stille bewonde-ring voor zijn broer, die het zoover gebracht had,en beijverde zich meer dan ooit om hem naarbehooren te dienen. Geen waakscher en gedweeërknechtje was er te vinden! Bariseele, anders zoodor van gevoel, verkeerde nu voortdurend in eenweekhartige stemming van hoogmoedig geluk omzijn Jean Baptiste. Zijn vaderliefde was steeds uiteen minder edel vat gevloeid, — het was steedseen voorliefde geweest voor Jean Baptiste, die in

187

alles zoo voorspoedig was, en nooit zooals Monnezijn bijzondere schikkingen en levenswijze hadbemoeilijkt. Bariseele's genegenheid had zich nooitals de deemoediger moederliefde gelijkmatig overden zwakken en den sterken jongen uitgestrekten nu Jean Baptiste die heerenbetrekking bij dennotaris had verworven, — Bariseele's eigen stilleverlangen van vroeger, — ging die genegenheidover in een soort van vereering.

Als Jean Baptiste in uren van goede luim zichverwaardigde een en ander te vertellen van zijnpatroon of van het kantoor, dan genoot Bariseelezijn hoogste vreugden. Dat was toch wel zijnjongen, aan al wat hij deed en sprak kon hij 'tmerken! Niets was onbelangrijk wat uit Baptiste'smond kwam. Geen opsnijderij van den nieuwen klerk,die bij elk verhaal vooral zich zelf zocht te latengelden, kwam zijn vereerenden vader verdachtvoor. Jean Baptiste was in zijn oogera haast eenwonder. Had de snuggere al niet afgekeken vanden notaris hoe hij gewoonlijk zijn handen hieldals hij iets aan een kliënt vertelde? Zóó, metden top van den middelvinger dien van den duimaanrakend, en met den wijsvinger evenals met depink, beweeglijk spelend.... Jean Baptiste deedhet zijn meester voortreffelijk na en hield voortaanzijn handen nooit anders meer bij het spreken.Tegenover zijn klerk en zijn kliënten gebruiktede notaris, als hij over zichzelf sprak, steeds, naardeftiger maniere „wij," nooit „ik"; hij had ook een

188

zwak voor de woorden „inderdaad," „bijgevolg"en „wezenlijk," die hij te pas en te onpas bezigde;die eigenaardigheden had Jean Baptiste ook alsiets heel voornaams overgenomen. Ook dat be-wonderde de vader in zijn zoon.

Een gewichtig moment in Jean Baptiste's levenwas de militieloting. Daar was hij erg medebekommerd en zijn vader zoo mogelijk nog veelmeer. Jean Baptiste had geen soldatenhart en hetvooruitzicht, dat in geval hij een slecht nummertrok, hij de studie van meneer Van Hoogenbemdvoor eenige jaren zou moeten verlaten, misschien omdaar vervangen te worden door een ander, koneen vlaag van wanhoop over hem doen komen.Bariseele deelde die angsten. Lange avonden werdgedacht over een gunstig middel om dit gevaaraf te keeren. Spijtig was het, dat ze Monne, suk-kelachtig en simpel als hij was, niet zouden gewildhebben in het leger, anders hadde hij voor zijnbroer kunnen opgaan. Het stellen van een plaats

-vervanger bleef dan nog de eenige uitkomst. Maardat kostte geld, veel geld, en waar zouden ze 't van-daan halen? Toch was dit het besluit, dat Fons nam.Hij had genoeg om de voorloopige storting tedoen. Moest het lot hun tegenvallen, dan zou hijde rest wel weten te vinden en op een en anderbesparen. Groote hoop had Bariseele ook gesteld ineen ander middel, waarover hij Jean Baptiste geenwoordje repte, en dat middel bleek wel het krachtigst.De veelbelovende klerk trok een goed nummer.

189

Bariseele stond zijn zoon aan de Hallepoort tewachten en toen hij hem deftig, vol kloeke zelf be-heersching de trappen zag afdalen, bekroop hemhet angstgevoel: „God, hij is er in." Doch toen hijhoorde, dat zijn zoon geen soldaat moest wordenen als kostbaar bewijs daarvan het nummer inzijne handen droeg, was hij weer één bewonderingvoor den knapperd, die een zoo groot gelukzoo zonder een oog te verpinken kon dragen. Inzijn vreugde wilde Bariseele daar uitzonderlijker -wijze een potje bier op gaan drinken, doch JeanBaptiste, die, nu van zijn angst verlost, weer heelen al de koele, stroeve deftigheidspatroon wasvan voorheen, vond dit volstrekt overbodig en gingnaar zijn werk om den verloren tijd in te halen.Zijn vader kon hetzelfde doen. Was dat óók nietverbazend flink?

't Was enkel 's avonds, dat Monne herhaaldelijkbier moest gaan halen. Jean Baptiste triomfeerde.Dat had hij daar nog eens kranig gedaan! Datkonden ze hem weer eens nadoen! En 't was hemin 't geheel niet aangenaam, dat vader hem nuverklaarde hoe 't kwam, dat hij een goed nummerhad getrokken. Vader zegde hem, schalkoogend,het geheim van zijn gelukkige hand te kennen.

— Wat is het dan? drong Jean Baptiste aan.— Doe eens uw jas uit, zeide Bariseele.— Mijn jas?Hoe verwonderd ook, Jean Baptiste deed zijn

jas uit. Bariseele keerde de rechter mouw om,

190

maakte met zijn mes even de voering los en haaldevan daaronder een „Santje", dat den H. Antoniusvoorstelde, te voorschijn.

— Die heeft u er uitgetrokken! verzekerde hij.Jean Baptiste was wel wat geërgerd, maar tegen

Antonius dorst hij geen koning kraaien.In die weken van dreigend kazerne-gevaar voelde

Bariseele, dat hij nog een dringende verplichtinghad tegenover Jean Baptiste en dat het nu naarzijn oordeel hoog tijd werd om zich daarvan tekwijten. De jonge man moest op zijn hoede gesteldworden tegen de gevaren der wereld en vooraltegen de listen en lagen der vrouw, die hem nuongetwijfeld gingen zoeken te omspinnen. Tot nogtoe had Bariseele zich om die „perijkelen" nietbijzonder bekommerd, op het college en thuis onderzijn hoede was Jean Baptiste steeds veilig geweest,maar nu zou de jongen meer zijn eigen wegenmoeten gaan en tegen de onvermijdelijke aan

-vechtingen moest hij gewapend worden. Zooveelgaven en deugden, zooveel degelijkheden en toe-komstbeloften mochten niet weerloos aan het ergsteblootgesteld worden, en dat ergste was, naarBariseele's bittere levenservaringen, de vrouw en,het huwelijk. Sedert Marie's dood had hij zichzoo hardnekkig voorgelogen, dat de vrouw den manin zijn levensgang belemmerde, dat de man betervoort kon zonder haar, dat hij thans voor JeanBaptiste de vrouw als het ergste kwaad vreesde.Geen kwaad ging boven het kwaad der vrouwen.

191

Bariseele vond krachtigen steun voor zijn on-dernemen in de denkbeelden, die Jean Baptisteop het college reeds had opgedaan. Uit de geheim-zinnige vreeze, die in de stem der professors trilde,toen zij met vaardig gesluierde woorden maandentegen de kwade gezelschappen en de geneuchtender zinnen, was bij hem het gevoel gegroeid, datde vrouw dé zonde was. Gedurende Jean Baptiste'slaatste studiejaar hadden de studenten der hoogsteklassen een stichtelijk treurspel vertoond van eenjonkman, die zich aanvankelijk tot de deugd schikte,doch door de wellustigheid verleid, jammerlijkten gronde ging. Dit exempel had Jean Baptistezeer getroffen, doch nog meer kwam hij onderden indruk van hetgeen gebeurde met het boertjeDe Maesschalck, van Oostcamp, een student vanzijn jaar.

Op het college ging de ronk als zoude het boertjevrijen. De beschuldiging werd nooit bepaaldelijkuitgebracht en niemand wist duidelijk te zeggen,waarin het vergrijp van het boertje bestond. Som

-migen beweerden, dat Reineken uit de afspanningden „Meiboom," waar hij al eens werd gezien,wel wist wat er van was — anderen hieldenhet er voor, dat de jonge melkboerin, op wierkar hij soms den rit van Oostcamp naar destad meemaakte er meer van wist. 't Boertje hieldzich gesloten en met een glimlachje van beterwetend mededoogen keek hij uit zijn zalige hoogteneer op de snullige jongens, die hem even over

192

zijn vrijage wilden spreken, doch angstvallig middenin hun toespraak bleven steken. Jean Baptistebemoeide zich niet met deze zaak, die veel be-roering bracht onder de jongens, doch hij voorzagheel duidelijk, dat het vroeg of laat met het boertjescheef ging loopen. Dat was dan ook zoo. 't Boertjewerd op zekeren dag schandelijk van het collegeweggejaagd omdat zijn gedrag aanstoot en erger-nis verwekte, zooals de principaal aan zijn kwee

-kelingen meedeelde.Steeds was het Jean Baptiste's grootste verlangen

geweest voor den beste gehouden te worden, alstoonbeeld te gelden, en bij deze opschuddingwek-kende tribulatiën van het Boertje had hij zich welvoorgenomen, zich nooit aan dergelijke onteerendebestraffingen bloot te stellen. Hij verheugde er zichin, dat hij zooveel beter was dan 't Boertje.

Zoo was er in zijn dor gemoed een trotschmisprijzen voor de meisjes opgegroeid. Hij bekeekze niet eens, als ze hem op straat voorbijkwamen.En toen er al eens een hem schaamteloos dorst aan-blikken met spottend, uitdagend air, dan wenddehij zich van haar af of antwoordde met eenstrengen, bestraffenden oogopslag vol gekrenktewaardigheid.

Bariseele verwachtte veel van twee oude boeken,die hij zelf herhaaldelijk had gelezen en overwogen,en waaruit zijn zucht tot vrouwenverguizing steedsnieuwe kracht had geput, het „Masquer van de. Wereldt" en de „Spiegel der quade Vrouwen."

193

Hij gaf ze Jean Baptiste ten geschenke. Dewijze raadgevingen, die zij bevatten, zouden denjongen man doen klaar zien in het leven enhem op zijn hoede zetten tegen de arglistighedenen lichtvaardigheden, waarvan de wereld zoovol was.

De deftige jonge klerk schepte behagen in dietwee wijze boeken. Hij verdiepte zich in demenigvuldige anecdoten uit de H. Schriften enVaderen, uit de oude en nieuwe geschiedenissen,die daar tot stichting en solaas van de vromelezers zijn bijeengebracht. Hij leerde er gretigal de ongeregeldheden en gruwelijkheden inkennen, waarmede de vrouwelijke lichteschuitenen ijdeltuiten schande en onheil brengen overhet hoofd van haar zelf, haren man, hare kin-deren en magen. Hij werd van al die afgrij-selijkheden zoozeer doordrongen, dat hij het metzijn boekjes volkomen eens was, waar deze devrouw een „avidissimum animal" of een „bestialebaratrum", een „afgryselycke draek" of een „veny-nige fonteyn" noemden. 't Boertje had dit allesondervonden, dacht Jean Baptiste, gewichtig inzijn jonge wijsheid. Ook over tante Flavie's onre-delijke natuur en nijdige complexie, die hijzelf hadleeren kennen, stonden in zijn boekjes treffendewaarheden: „Men kan een stier, als hij aan 't hollenis, door gheen middelen bedwingen; ja hy salso langh tot hy hem selven om 't leven brenght,of ten minsten de hoornen heeft afgestooten, woeden.

Nood der Bariseele's. I. 13

194

Maer noch veel weynigher is een vergramde vrou,binnen de bepalinghe der reeden te houden, symoet, al sou 't er al om gaen, haer rol uyt spelen."

Vader en zoon werden het op het kapittel dervrouwenverguizing gansch eens en toen ze samenuitgingen, wat 's Zondags nog wel eens in alledeftigheid en voornaamheid gebeurde, brachten zijhun tijd hoofdzakelijk door met schimpen over de„vrouwlien," die zij ontmoetten. Zij deden dit liefstmet woorden en aardigheden uit hun vertrouwdeboeken, alsof ze er behagen in schepten alles watze daar hadden gelezen nu eens aan de werke-lijkheid te toetsen. Ze spotten schamper met dejuffertjens, die naar de mode van Parijs gekleedgingen, gepalleerd met faveurkens, met pendantenen karkanten, met parelsnoeren en brasseletten.Hun lichtvaardigheid konden zij in het opheffender wenkbrouwen en in den lonk der oogen kennen.Het waren allemaal kale kwikken en lichte danten,die als sluipende katten uitgingen om een onnoozelenserviteur als een muis te vangen. Ook de minderopgesmukte vrouwen, die omstuwd door hun kin-deren hier of daar voor hun deur zaten, werdendoor de critiek van Bariseele en zijn zoon nietgespaard. Dit waren dan vuilfatsoens, slordigekalemoeien of Modde-van-Gompens.Zagen zij ergenseen jongen man, die wat nieuwerwetsch was aan-gekleed, dan heette hij dadelijk een loshoofdigmonsieurken, dat op venusjanken uit was. Diezondaagsche wandelgeneuchten wekten hoe langer

195

hoe meer bij Jean Baptiste de overtuiging op, dathij zich ongenaakbaar ver boven al die lage on-deftigheid bevond, en Bariseele verheugde zich inde uitstekende uitslagen van zijn beleid.

's Avonds na hun wandelingen bleven ze rondomde keukentafel nog wat van de nagenietingen vanhun ontmoetingen smaken, bij het matig drinkenvan een kannetje bier, dat Monne hun moest op-halen. Bijtender en leutiger werden hun ,,schamp -scheuten" naarmate Monne hen met meer onbegrij-pende verbazing aankeek en 't gebeurde wel eens,dat Jean Baptiste in zijn grappigheid den sufferdin 't ootje zocht te nemen, wat deze dan ontweekdoor zich met ijver aan het snijden van koek-vormen te zetten.

Bariseele verloor zijn doel nooit uit het oog.Niet alleen door zijn boeken en zijn spotternijenwilde hij Jean Baptiste in zijn vrouwenafkeer doendeelen maar ook door treffende voorbeelden uithet werkelijke leven.

Zoo vertelde hij hem herhaaldelijk wat al bitteredagen hij met tante Flavie had beleefd, hoe nijdigen kregelig, hoe verkwistend zij was, hoe zij meesterin huis wilde zijn en alles naar haren bekrompenzin schikken. Van Marie zweeg hij stelselmatig.Alleenlijk merkte hij terloops op, dat wanneermen eens een goede vrouw, één uit honderd,aantreft, zij dan sterft en haar gezin ontredderdachterlaat. Hij voelde dit laatste gezegde echterals een zwakheid en 't was enkel in onbewaakte

196

oogenblikken van halve verteedering, dat het hemontsnapte. Zijn wrok tegen Flavie deelde JeanBaptiste volkomen, en 't was Bariseele een vreugdedit vast te stellen. Zijn zoon wist zoo mogelijk nogbitsiger dan hijzelf uit te vallen tegen haar, deeenige, die zich met geweld tegen zijn jongenhoogmoed en eigenzin had durven verzetten.

Van de verkeering tusschen man en vrouw leerdeJean Baptiste alleen afstootelijkheden kennen. 'tWas op buitenkermissen of voor de deur vankroegen en danszalen, waar vader en zoon op hunzondagswandelingen al eens voorbijtrokken, dat dejonge deftige klerk kon te zien krijgen tot welkeergernis en schande dat vrouwenverkeer aanleidinggaf. Liederlijk en gemeen brallen, schelden envechten schenen hem op den duur onvermijdelijkdaarmede gepaard te moeten gaan en met ontzet-ting kwam zijn waardigheidsgevoel daartegen inopstand.

Nooit trokken de beide Bariseele's op hun zon-dagswandelingen een herberg binnen. Hoe drukkend

de hitte, hoe stofferig de baan ook waren, nooitweken zij af van het beginsel, dat daar tochgeen treffelijk gezelschap kwam. Vader Bariseeledie alles in 't werk had gesteld om de vreemdemenschen" buiten zijn huis te houden, zou ze nuniet gaan opzoeken in de estaminets. Het eenzaamleven had overigens bij hem evenals bij JeanBaptiste een afkeer van alle volksgewoel aange-kweekt en nergens gevoelden zij zich zoo gemoe-

197

delijk en rustig als op de stille vesten en landelijkewegen.

Nu gebeurde het toch eens, dat zij misliepen.Zij hadden met hun beidjes in haast ononderbrokenzwijgen, elk genoeglijk aan zijn eigen gedachtetjespeuterend, al den heelen namiddag langs allerleibinnenwegen, tusschen hooge korenakkers, deftiglijkgespanseerd, toen ze bij 't vallen van den avondop de baan naar St. Andries terecht kwamen endaar den weg naar de stad weer insloegen. Zewaren beiden in een echt zomersche stemming.Een koekoek, die niet ver af zijn vroolijkheid aan't uitroepen was, had hen al enkele keeren doenglimlachen en toen ze voorbij de herberg de LangeMunt stapten, klonk hun daar van uit den tuin,die vol blijde stemmengeronk was, een dartelgilfluitje met een duivelsche aanlokkelijkheid tegen.Ze bleven beiden geboeid bij de haag luisteren.De grilligste, dolste wijsjes buitelden door de zoeleavondlucht in kunstige kapriolen, en hippelden entrippelden weg in 't suizelende loover als om daarduikertjeweg te spelen. Fons en zijn zoon stondenop hun teenen en reikhalsden om den wonderenfijfelaar over de haag te zien, doch hun moeitewas te vergeefs.

Toen stelde Fons onbedacht voor, door 't gil-fluitje in verwarring gebracht:

— Indien we maar 'n keer een „kappertje" ns-keerden?

Jean Baptiste gaf geen antwoord, doch hij volgde

198

zijn vader, die naar de deur der herberg wasgestapt.

Als twee bedeesde verkenners op verdachtgrondgebied kwamen zij op de koer, waar degloriëttekens vol zaten met steedsche menschen,die opgeruimd praatten of luisterden naar denfijfelaar, die op een bank stond en met spannendelippen welluidende fiorituurkens uit zijn dwars

-fluit blies.De beide Bariseele's vonden nog een plaatsje

bij den ingang der herberg en konden van daar't heele plein goed in oogenschouw nemen. Aldadelijk waren ze gerustgesteld omtrent de fatsoen

-lijkheid van het oord. Op de bolbaan waren namelijkzeer geziene burgers, kooplieden en ambtenaars,hun partijtje aan 't spelen, en in de gloriëtte-kens zat ook deftige burgerij. Zij konden er on-bevreesd blijven en naar het tooverfluitje voort-luisteren.

Eén persoon scheen hier maar niet op haarplaats en dat was nog wel een der dienst-bare maagden, die met schuimende pinten bier,„pateeltjes hesp" en dito's paling bedrijvig rond-liep. Zij was opvallend bont gekleed en nietsingetogen in haar manieren. Die groote, struischevrouw was hun veel te gezond en haar heldereoogen fonkelden veel te vrijpostig. Dadelijk deeldenvader en zoon elkander hun indruk mee: dat wasnu eens een lichte dant, een van de goede soort.En zij deden alle noodige moeite om dat schepsel

199

zoo weinig mogelijk te moeten zien. Zij was hetevenwel, die hun de gevraagde kappertjes moestbrengen.

't Rustelooze dwarsfluitje deed hem echter dieonhebbelijkheid vergeten. In de streelende zoeltevan den naderenden avond was 't een genot daarte zitten en de vooizekens van dat levendige hup

-pelfijfelken aan te hooren. 't Eene deuntje volgde't andere op en de Bariseele's waren van hetongewoon genot nog lang niet verzadigd. Reedsveel gezinnen waren naar stad teruggekeerd, toenzij zich nog maar altijd voort vergaapten aan deradheid en de speelsche vaardigheid van denmuzikant.

Op eens steeg er uit de herbergdeur een ruwgeweld van schelden en dreigen op, en twee jongeboeren bonsden en stampten door de openvlie-gende deur naar de „koer". Ze waren hand-gemeen geworden en met een blinde razernijsloegen en schopten zij elkander, zonder genade.Het worstelende koppel was voor de voeten derBariseele's gerold en drong hen tegen den muuraan, zoodat zij moeilijk wegloopen konden, hoe zeerbeiden 't ook verlangden. Dit onverwachte gevechtgaf hun plotseling het gevoel, dat zij zich hiergingen compromitteeren, en zij zochten angstig wegte geraken. Dit ging echter niet. Een kring vangillende vrouwen en drukdoende mannen, dievoortdurend maar riepen: „Scheidt ze, houdt zetegen!", doch geen handje daartoe uitstaken; vormde

200

zich rondom de Bariseele's en de vechters, zoodicht en zoo woelig, dat er aan geen doordringenmeer te denken viel.

't Was geen gewoon „bakkeleitje," dat die tweeboeren daar aan „'t slaan" waren. Er liep al eenstraaltje bloed uit den mond van den eene, terwijlde andere reeds allerlei kneusplekken op hetaangezicht vertoonde. 't Ging lijf om lijf en dedrift der vechters verhoogde nog toen de wilde, on-ingetogen meid, die de Bariseele's onmiddellijk naarhaar echten aard hadden beoordeeld, in den kringnaar voren sprong en de vijanden poogde te scheidendoor nu eens den een, dan weer den ander aan tespreken met een: „Alla, Zene, ge moet dat allemaalzoo hoog niet opnemen ! .... Alla toe, Lowie, endoe geen dommigheden !" Haar woorden schenen devechthanen eerder aan te porren dan te stillen entot aller ontzetting zag men in de hand van Lowie,die de zwakste scheen, een zakmes blinken.

't Was blijkbaar om die meid dat de lummelsvochten.

In welke hel waren de Bariseele's geraakt! Hetscheen hun, dat de menschen gingen denken, datzij persoonlijk in dat geval betrokken waren om-dat zij daar vlak bij de vechtenden stonden enal eens over en weer moesten springen om doorhet worstelgeweld niet op den grond geworpente worden. Vooral die toomelooze meid maaktemet haar rumoerige tusschenkomst hun standdaar bijzonder hachelijk.

201

Jean Baptiste had zijn vader al tusschen detanden toegebeten:

— Ge moest gij „absoluut" ook hier komen ... .Voor dat fluitje ...

Gelukkiglijk had een der steedsche heeren denveldwachter ontdekt, die nu met een hoopjeboeren kwam aangeloopen. Lowie had zijn tegen-strever met het mes een duchtige kerf in dehand gegeven en het bloed, dat overvloedig daar-uit vloeide, stemde al de toeschouwers huiverig.De Bariseele's hadden bloedspatten op hunschoenen en op hun broek....

't Was meer dan tijd, dat het een einde nam.De veldwachter en de toegeloopen boeren over-meesterden de vechters en leidden ze weg terwijlde toomelooze meid aan 't krijten en janken vielnadat de veldwachter haar verzekerd had, datde zaak van zulken ergen aard was, dat ze voorden rechter moest komen.

De stedelingen wier idyllische zondagsvreugdedoor dit voorval was gestoord geworden, warenreeds terug naar stad, toen de onthutste Bariseele'sin den flauwen schijn van een lantaren nog maaraltijd bezig waren de bloedspatten van hunschoenen en broek af te wasschen.

Jean Baptiste's humeur was erg kregelig ge-worden. Hij laadde hardknekkig op zijn vader deschuld van al wat hun overkomen was. VaderBariseele, schuldbewust, sprak niet tegen en uittealleen de wijze, thans door heugelijke ervaring

202

gestaafde meening, dat zelfs de schijnbaarfatsoenlijkste herbergen nog oorden des verderfszijn.

Hun wederwaardigheden waren nog niet afge-loopen. Toen ze op 't vertrekken stonden kwamde veldwachter terug. Hij had in zijn haast omden vrede te herstellen vergeten getuigen op tenemen en nu kwam hij haastig kijken of er nogte vinden waren. Met een drietal andere burgerswerden de Bariseele's nu tegen heug en meugverplicht hun adres op te geven om voor denrechter opgeroepen te kunnen worden.

Weken lang drukte hen het vooruitzicht op hettribunaal te moeten verschijnen. Zoover had hende zwakheid van dien zondagachternoen gebracht.Zij waren gemengd in een gemeene zaak en't scheen hun, dat zij zelfs als eenvoudige getuigeniets van het schandelijke dier gebeurtenis droegen.

Vader Bariseele voelde wel wat een uitstekendeles hij uit het heele geval kon trekken om zijnzoon tegen de lichtzinnigheden der wereld en delisten en strikken der vrouwen te wapenen, dochhij repte geen woord daarover, daar hij hier zelfde steen des aanstoots was geweest. Jean Baptistehad overigens de leering van 't geval zoo goedgevat als zijn vader en hij liet niet na er metevenveel klem over te moraliseeren als zijn vaderhet zou hebben gedaan. In al zijn spijt en ergernisover zijn eigen domheid had Fons toch nog dentroost te kunnen hooren hoe diep zijn zedelijk-

203

heidsbeginselen al bij Jean Baptiste haddenwortel gevat.

Om hun eigen boekje wit te houden waren deBariseele's voornemens voor de rechtbank metheel veel verontwaardiging te spreken over devechters en over die meid om wier gunst zegevochten hadden, doch zij kregen er van denrechter de gelegenheid niet toe. De getuigenis vantwee der andere opgeroepen burgers was vol-doende om Lowie een geldboete op te leggen.

Die afloop was gansch naar den zin derBariseele's, van wie de menschen nu toch nietzouden kunnen zeggen, dat zij in zoo een scha

-bouwelijke zaak hadden moeten optreden. Hunschande bleef onder den mantel.

Zoo hielp het leven zelf de leeringen van Fonsen zijn boeken versterken. Er deed zich geengeval voor, waaruit de ranken en streken dervrouwen bleken, of vader en zoon redeneerdener grondig en wijselijk over.

Zoo verwekte ook groote opschudding bij deBariseele's het nieuws dat meneertje Van Nieuwen

-huyse, de oude ontvanger der registratie, die nude zeventig al door was, zijn inzichten had tekennen gegeven om in den echt te treden metzijn huishoudster, een fleurige boerin, die er pasvijf en twintig telde. Dit bedroefde de beideBariseele's ten zeerste want ze hadden meneertjeVan Nieuwenhuyse steeds om zijn voorbeeldigefatsoenlijkheid in hoog aanzien gehouden. Een

204

vrouw was niet alleen in staat een man tot haarslaaf te vernederen, en hem als een dolle woestaardtot vechten te drijven, zij kon hem ook krankzinnigmaken. In 't geval van meneertje Van Nieuwenhuysewas immers, volgens vader en zoon Bariseele,zonder eenigen twijfel krankzinnigheid in 't spel,en beiden ergerden er zich over, dat de verwantenvan den oud ontvanger er niet in slaagden dentrouwzuchtige in voogdijen te doen stellen omhem te beletten zich zelf en zijn bezittingen aanzoo'n deerne te vergooien. Jean Baptiste vooralvoelde het diepste misprijzen voor den oudenonnoozelaar, die zich aldus door een „bestialebaratrum" liet beheerschen. Daar was geen „arg-heyd" boven de „argheid" der vrouwen.

Bariseele mocht over zijn zoon gerust zijn. Hijwas tegen de verzoeking gewapend.

Doch alhoewel alles nu naar wensch ging metJean Baptiste, die jaar aan jaar meer de gunsten de achting van zijn patroon won, en hoogeren hooger steeg in deftigheid en waardigheids-besef, toch was Bariseele's vreugde in zijn zoonsvoortvarende knapheid niet vrij van een hoelanger, hoe wranger wordende bitterheid. Washet een zwakheid van den stijgenden ouderdom,of een vernieuwde aanvechting van oude, ver-keerdelijk dood gewaande gevoeligheid, hij koner zich niet duidelijk rekenschap van geven, dochhet viel niet weg te redeneeren, dat hij met dendag meer en meer de behoefte gevoelde aan

205

eenige teekenen van genegenheid van wege zijnoudsten jongen. Hij hunkerde naar een vriende-lijken blik en hartelijken handdruk, een ver

-trouwelijk woord van Jean Baptiste even als eenjonge moeder naar de aaikens en de lachjes vanhaar kind. Vaaglijk had dit verlangen in Bariseelegesluimerd gedurende al de jaren, dat Jean Baptistenaar school ging. Hij had steeds het voorgevoelgekoesterd, dat er een tijd komen zou, waaropJean Baptiste hem al zijn zorgen en genegenheidzou vergolden hebben, en nu was die tijd al langaangebroken, doch de eerste blijken van hartelijk-heid had Bariseele van zijn zoon nog te goed.Nog nooit had de oude man in zijn eenzaamheidzijn gemoedsellende zoo gevoeld als thans. Dehalf bewuste verwachting van de vreugde, die hijaan Jean Baptiste eens beleven moest, had hemtotnogtoe steeds opgebeurd, doch nu het metden dag duidelijker werd, dat die vreugde nietkomen zou, doorknaagde hem een ongenadigezielshonger. Hij voelde, dat deze ontbering vanJean Baptisté s zoo rechtmatig verlangde en zoovurig betrachte wederliefde hem een knak zougeven, dien hij niet zou te boven komen.

Hij gaf niet zoo gauw de hoop op toch eenmaalde liefde van zijn zoon te winnen. Hij omringdeJean Baptiste met voorkomendheden, verdroegverduldig zijn soms ruwe opmerkingen en schiktezich met angstvalligheid naar zijn grillen, die hoelanger, hoe meer de wet van het huis werden.

206

Hij bekeef Monne waar deze nog niet afdoendegedrild bleek om zijn broer gansch behoorlijk tedienen. Door die zelfvernedering, waartoe zijnonbeantwoorde vaderliefde hem dreef, liet hijJean Baptiste's egoïsme overmachtig opgroeien.Alles had die laatdunkenheid bij den dorhartigenjongen klerk opgekweekt. Zijn meerderheid overzijn simpelen broer, zijn schooltriomfen, zijn snellevorderingen op de notarisstudie hadden hem on-vermijdelijk verwaand gemaakt, thans gaven vaderszwakheid en vleierig gedweeë onderwerping hemhet gevoel van onvoorwaardelijk meesterschapover al degenen, die hem omringden — behalveden hoogst gestrengen Mijnheer Van Hoogenbemd.

Bariseele beproefde alles om Jean Baptiste tevriend te krijgen. Zoo was hij op zekeren dageen bontgedrukten cache-nez gaan koopen omdathij meende, dat zijn oudste daar zin in had. Eenmooie was 't stellig, van dik geribde zijde metroode bloemen op donkergroenen grond. Met eenblij vreesgevoel, als van een jongen man, die eenmeisje een eerste minnegeschenk aanbiedt, en zichin onzekerheid afvraagt of het behagen zal ofniet, bracht Bariseele het pakje aan zijn zoon.

— Wat is dat? vroeg deze heerachtig, kortaf.— Bekijk het maar eens! drong Bariseele aan,

bedeesdelijk lachend. 't Is een cadeautje vanmij.

— Een cadeautje...? „Voor wien zijn heilige ?"Wat beteekent dat nu?

207

Er lag iets als een smeeking in Bariseele's blik.Jean Baptiste opende het pakje met aanstellerigeonverschilligheid en toen hij den halsdoek onder-zoekend betastte plooiden zich zijn lippen tot eenafkeurende uitdrukking.

— Wij zouden hem liever zwart en wit gehadhebben.

Bariseele stelde dadelijk voor om den halsdoektegen een met de verlangde kleuren te ruilen, dochkoeltjes wees Jean Baptiste dit van de hand.

— Dan zou er wat anders aan ontbreken, zegdehij wijsneuzig.

Zoo ging het bij elke vriendelijkheid, die denaar genegenheid hunkerende vader zijn onge-voeligen zoon bewees. Bariseele begon te wan-hopen ooit de gunst van Jean Baptiste te winnenen voelde zich daardoor somber en neerslachtigworden. Er dook wel even een wrokgevoel op inzijn gekrenkt hart, doch het liep al spoedig overin eindeloos leed. Op zijn werk en thuis mijmerdeen maalde hij daar voortdurend over en in dieonbehaaglijke, droeve overwegingen kon hij alsver van zijn omgeving verloren geraken, uren lang.Hij gevoelde zich verlaten, zonder doel in 't leven,en begon de eenzaamheid op te zoeken. 's Avondsna zijn arbeid kwam hij niet meer zoo dadelijknaar huis, verlangend om Jean Baptiste al ietste hooren vertellen. Jean Baptiste vertelde hoelanger hoe minder, hij gevoelde zich voortaan tever boven vader en Monne verheven. Bariseele

208

doolde thans liever rond in de stille, droevestraten, eenzaam en verlaten zooals hij sedertden dood van zijn vrouw eenzaam en verlatendoor het leven geloopen had. Nu wist hij eersthoe alleen hij al dien tijd was geweest. Deeindelooze, vlijmende droefheid der drukkendeherfst- en winteravonden in de grijze eentonigheiddier geluidlooze doode wegen kreeg hij lief alszijn eigen verdriet. Alles zweeg in de afgelegenstadswijken, die hij in de schemering opzocht, totzelfs de klankenvlucht, die uit den hoogen, verrenbeiaard bijwijlen losbrak scheen den ban hunnerdoodschheid niet te willen breken en vervloog,grillig, wegstervend in het hooge windgedwarrel.Alles zweeg daar, doch des te luider sprak hemdan de stem van het verleden. Hij herleefde degrijze kommervolle dagen van vroeger, doch dooralles heen blikte hem het bleeke, goede gelaatvan zijn vrouw toen als een vertroosting tegenen de stem van 't verleden werd haar stem, diesprak van inschikkelijkheid en toegeven. En zookwam hij dan dikwijls weder thuis, vast beslotenom zonder eenigen wrok weer goed te zijn metJean Baptiste.

De jongen wist wellicht niet ten volle wat zijnvader voor hem had gedaan, en dan verhaaldeBariseele hem soms, in een onweerstaanbarendrang om vertrouwelijkheid te wekken, het droefverhaal van zijn kommeren en zorgen vroeger,doch op Jean Baptiste maakte dit niet den minsten

209

indruk. Het vertrouwen alleen op zich zelf, doorvader in hem aangekweekt, had alle waardeeringvoor leed en last van anderen in hem gedood en metdiep kwetsende luchtigheid verzocht hij Bariseeleniet altijd over datzelfde onderwerp te beginnen. Erlag geen genegenheid in Jean Baptist& s hart. WatBariseele in zijn jeugd niet gezaaid had, hoe zouhij dat in zijn ouderdom kunnen maaien?

Bariseele zag er in de laatste jaren erg vervallen uit.Hij was thans vooraan in de zestig, doch zag er wer-kelijk uit als een krankelijke grijsaard van zeventigen meer. Hij die zich voorheen kaarsrecht hield, liepnu gebogen; zijn blik, die steeds, een kouden glansvan wil had gedragen, was nu dof en wijkend,zijn veerkracht scheen gansch gebroken. Ook zijngeheugen was verzwakt en soms was hij overge-leverd aan zonderlinge verwarringen van den geest.

Als hij 's avonds de huishoudelijke rekeningenvan Monne nazag, gebeurde het hem thans meerdan eens, dat hij uit de eenvoudigste optellingniet meer geraakte. Jean Baptiste had dit opgemerkten hield voortaan een oog op die cijferingen, erwas daar immers geld van hem in betrokken. Sederthij bij notaris Van Hoogenbemd loon verdiendestond hij daar een deel van af voor de gemeen-schappelijke kas en 't was dan maar billijk, dathij toezag of er niet mee gemorst werd. Dit deedhij met zijn gewone aanmatiging, Bariseele ver-dringend uit dit bedrijf, dat hem totnogtoe denwaan van het meesterschap had gelaten.

Nood der Bariseele's I. 14

210

Op zekeren keer, dat Monne vergeten had eenuitgaaf te vermelden, en Bariseele trots lange in-spanning en gejaagd zoeken onder het ter nauwer-nood bedwongen meesmuilen van Jean Baptistemaar niet tot de juiste som kon komen, beet delaatdunkende klerk hem toe:

— Schei toch uit! Ge weet waarachtig nietmeer wat ge doet.

En Bariseele, des te grievender vernederd daarhij zelf het verlammend angstbesef had van zijngroeiende geestesonmacht, sprong op als ondereen zweepslag:

— Zeg ht maar, ik ben een „stommerik", nietwaar! En zijn verder onuitgesproken smartgevoelliep in een bitter pijnlijken schaterlach over.

— Doe het dan zelf, ,,alweter"! had Bariseelezijn zoon toegesnauwd, machteloos wrokkend, dochmet het vernietigende gevoel, dat dit nu het laatstebrokje van zijn gezag was, dat hij verloren gooide.

Koud berekend, als wachtte hij sinds lang opdeze gelegenheid, besloot Jean Baptiste:

— Goed, wij zullen het zelf doen...Nu waren Bariseele's dagen nog meer met

bitterheid vervuld. Hij liep rond als een doolaardzonder heim noch haard. Wat was hem nog zijnhuis, waar hij enkel de schraal schraperige harte

-loosheid van Jean Baptiste en de schuwe sulligheidvan Monne vond?

In de schemerige kamers van zijn oude woonhing er thans iets in de vunze lucht, droop er iets

211

van de muren, sloop er iets over den grond, ietsonzichtbaars en ontastbaars, maar toch neer-drukkend en folterend, iets, dat hij er in de laatstejaren slechts vermoed had, doch er nu met zeker-heid, ongenadig en beangstigend gevoelde als eenbestendige bedreiging. Er was noch warmte, nochklaarheid meer in zijn leven, en geen verwachtingmeer, dat er nog ooit in komen zou .. .

Toen hij nu Monne zag, die hem steeds schuw-oogend, schuchter bekeek, had hij een onberede-neerd schuldigheidsgevoel, dat hem knelde. Hoe gek!Hij had toch geen schuld aan de onnoozelheidvan dien sukkelaar.

Jean Baptiste vreesde hij en hij vermeed hemvoortaan zooveel mogelijk. Van zondagswande-lingen met hem was er sedert lang al geen sprakemeer. Vader en zoon gingen hun eigen gangen enonwillekeurig, als door een geheimzinnige machtgedreven, zocht Bariseele de meest verlaten veld-wegen en dreven op, waar hij in de stilte allerleiwondere stemmen hoorde, die hem uit zijn ellendelokten en leidden naar een onbestemde, verre,troostende rust.

Zoo bevond hij zich dikwijls, haast zonder hette weten, op het kerkhof, waar bij het donkerethuyaloof, tusschen kruisen en zerken, vage doods

-gepeinzen van rust en vergetelheid hem vrijelijkmet hun klemmend getoover kwamen omweven.Het was een soort van droefheidswellust, die zichin de eenzaamheid van hem meester maakte. Hij,

212

die steeds zoo karig met teederheden was geweest,gaf zich weer over aan de weekelijkheid van hetsmartgevoel, dat hem na den dood van Marieeenigen tijd had beheerscht, en weer bloeiden inzijn geest streelende gedachten als bloemen rondomhet troostbrengende aangezicht van zijn vrouw,die hem uit de verte scheen te wenken. Al hetgevoel, dat hij gedurende jaren met genadeloosgeweld onderdrukt had om den strijd tegen hetIeven zonder last te kunnen voeren, overrompeldehem als een bruisende tij, nu hij het harde levenzelf losliet. Kinderlijk sentimenteel kon hij eenveilrankje, dat zich om het kruis van Marie's grafklemmerde, wegnemen en lange stonden, gedachten -loos, doch met een soort van bedwelmende smart-vreugde aanstaren. Een witte duif, die hij op hettreurgroen bij Marie's terp zag neerstrijken, werdhem als een bode van haar en met oogen volheimwee kon hij den wegklepperenden vogel na-turen, ver over de velden, tot aan de hel glanzendekim. Daar moest hij heen! Dit verlangen voeldehij overmachtig in zich groeien. Daar waren rusten goedheid.

Het mystiek gedroom, dat hem bij Marie's doodeven had meegevoerd, maakte zich in dezen nieuwentijd van zielenood weer van hem meester en meerdan ooit zocht zijn vroomheid vertrouwelijke kalmtein de stille kapellen. Elken dag zat hij lange stondenin de kleine Jerusalemskerk, waar zijn heimweenaar vrede hoog oplaaide onder de gewelven vol

213

wondere schemeringen, waar door de kleurigeramen glanzen en vunzingen heen gleden als bun-dels van een ver hemellicht. De grafsteenen enzerken, de calvarieberg met zijn opeengestapeldeholoogige schedels en gekruiste knoken, de donkerekrocht en het heilig graf, waar kaarstongetjes alsvlammende tranen in 't duister biggelden, hetheele vertoon van vergankelijkheid en dood, dathem daar omringde, werd hem als een behoefte.En om al die doodszinnebeelden ontwaarde hijsteeds den geest van zijn vrouw. Hij zag haaruit de schemerige hoeken tot hem komen, uitde brandende bloesems der glasramen op hemkijken, hij hoorde haar in de gebedenprevelingentot hem fluisteren en voelde haar in de wierook-walmen hem omglijden.

Lichte vleugelslagen kwamen in deze stille kerkgeheimzinnig om hem henenwuiven, als zochtenzij iets uit zijn verleden terug te brengen. Erwilde iets weerkeeren, maar het kon niet! Bariseelevoelde dan dat hij de groote reize zelf moest onder

-nemen, — al de tochten zijner kranke, gewondeziel drongen hem daartoe. In vervoering verzuchttezich zijn heele wezen naar dat verre oord vanrust, waar hij haar weer zou vinden.

Na deze verrukkingen kwamen dan weer kwel-lende aanvechtingen van schuldbesef hem neer-drukken. In die pijnlijke stonden zag hij als eenobsessie, klaar als werkelijkheid, het afscheids-tooneel tusschen hem en Marie. Hij voelde haar

214

brekend oog in het zijne dringen, zag het wittelicht van haar angstbekommerd aangezicht hemnaderen en hoorde haar stem, als uit de verte,dringend smeeken: „Houd veel van de tweejongens, van allebei even, even veel! ...." En danhad hij het besef, dat hij dit niet had gedaan.Zijn schuldgevoel beknelde hem tot stikkens toe.Alles was voor Jean Baptiste geweest en nietsvoor Monne .... dit zag hij eerst nu in scherpeduidelijkheid. Hij was verblind geweest in zijnoudste.

Toen kon hij soms in vluchtige verteederingen,die over hem vielen, met vochtige oogen on-noozelen Monne naderen, hem de handen grijpenen schor hartstochtelijk toesnokken: „Jongen,jongen.. . . !," waarop de bloed hem dan heel evenverbaasd aanstaarde, doch schichtig van hemafweek om in een hoek bedeesd, onnoozel telachen. Dit lachen deed Bariseele zeer, het ver

-volgde hem, maakte zijn wroeging scherper. Hijzocht naar middelen om alles weer goed temaken, om te herstellen wat zijn vaderlijk egoïsmezoo deerlijk had verwaarloosd, doch hij wist zichonmachtig om nu liefde te brengen, waar hij zevroeger belet had te ontluiken, om weer op terichten wat hij geknakt had. Hij schrikte bij denwilden groei van Jean Baptiste's zelfzucht, dievoor niets week en Monne hoe langer hoe meerdienstbaar maakte. Hij vreesde het ergste voorzijn jongste. Hoe zou het láter gaan, na zijn dood,

215

met die beiden? Wat kon hij doen om te ver-hoeden, dat Monne te veel zou te lijden hebben?

Deze vraag folterde zijn geest voortdurend enbleef zonder bevredigend antwoord.

Na lang tobben meende hij er toch wat opgevonden te hebben.

Op een zomermorgen na de hoogmis volgde hijvan ver den notaris Van Hoogenbemd, die statiglijkwandelend, met zijn vrouw aan den arm, en om-geven van zijn kinderen, van de kerk naar huistrok. Bariseele was aldus zeker meneer Van Hoo-genbemd te spreken te krijgen.

Toen hij bij den erentfesten notaris binnen geleidwas, begon hij met zich over dat wellicht storendezondagsbezoek te verontschuldigen, doch hij moestden notaris spreken zonder dat Jean Baptiste eriets van wist en dit kon enkel 's Zondags ge-schieden, meende hij. 't Was voor zaken, dathij kwam.

De aandacht van meneer Van Hoogenbemdwerd op die woorden blijkbaar welwillender.

— Ik ben een oud man, ging Bariseele voort,en met den dag word ik krammakkelijker. Ikvoel, dat het tijd wordt om mijn uiterste beschik

-kingen te nemen.— 0 Bariseele, zoo'n nood zal 't zeker nog

niet geven! vriendelijkte de notaris tegen. Maar't kan toch geen kwaad daar al eens over te denken.

— Ik voel zelf het best hoe het met mij gesteldis, meneer de notaris, en ik zeg, dat het tijd is ... .

216

— En wat zoudt ge zoo al bijzonders willen,Bariseele ?

Hierop begon Fons met veel aarzeling en om-haal van woorden te vertellen, dat zijn jongstezoon „niet was gelijk een ander," dat hij moeilijkop een vaste, winstgevende betrekking kon aan-spraak maken wegens .... ja, wegens.. . meneerde notaris wist zeker wel wat hij bedoelde.

Welwillend knikte de heer Van Hoogenbemdten teeken, dat hij er van wist.

— Ik zou iets willen beschikken in het per-soonlijk belang van Monne, iets waardoor zijnbroer zou gedwongen worden om met hem inhet oude huis te blijven. Monne zou verlorenloopen moest hij genoodzaakt worden uit dit huisweg te gaan. Ik zou willen in mijn testamentschrijven, dat ze moeten samen blijven.

Meneer Van Hoogenbemd bedwong een glim-lachje en verklaarde, dat de wetten zulke schik-

kingen niet toelieten.Bariseele was heel ontgoocheld en een lange

pooze bleef hij diep peinzend zwijgen.— Ge kunt toch wel iets doen om uwen jongsten

zoon te bevoordeelen, sprak de notaris, na eenigeoverweging. Gij kunt hem bijvoorbeeld een kinds-gedeelte meer geven. Wat het samenblijven in huisbetreft, daar kunt ge alleen een wensch voor uit-drukken. Nu denk ik wel, dat Jean Baptiste dienwensch zou volgen, en bovendien, moest het ooitzoover komen, dan zou ik hem daartoe ook wel

217

raden. 't Zou in zijn belang zijn met Monne teblijven, die aldus de twee derden van de woon-kosten der gemeenschap zou inbrengen als ver-goeding voor hetgeen Jean Baptiste wellicht meerzou inbrengen voor onderhoud en leeftocht. Ik zouJean Baptiste een dergelijke overeenkomst welkunnen doen aannemen.

— Och ja, meneer de notaris, doe dat! Eenwoordje van u kan zooveel bij hem.

— Ja, ik ken mijn Jean Baptiste. 't Is een voor-beeldige, verstandige, deftige klerk....

Dat was alles waar, dacht Bariseele, maar erwas iets anders, iets verborgens en leelijks in JeanBaptiste, doch hij wilde dit hier niet zeggen. Hijzweeg en knikte.

Dien dag onderteekende Bariseele zijn testamentbij den notaris Van Hoogenbemd.

Nu deze zaak in orde was, gevoelde hij zichrustiger. Eindelijk had hij Monne een vergoedingvoor zijn vroegere tekortkomingen kunnen schenken.Wanneer hij nu in de vertrouwde schemering vande Jerusalemkapel zat, voelde hij als het ware eenvergiffenis over zich dalen, die zijn kwelling watstilde. Doch vollen vrede zou hij toch maar vindenginder ver, waar Marie hem bleef heenlokken, enal zijn tobben en mijmeren ging onophoudend overde groote reize, waartoe hij zich nu beter bereidachtte.

Uren lang kon hij nu ook vertoeven onder dehooge schemerkap van zijn huiszolder, waar hij

218

in geen jaren gekomen was. Het grootste gedeeltevan dezen uitgestrekten spijker lag in het donker.De lichtbundel, die er langs het eenige dakvensterbinnengleed, maakte er een helle vlek, doch rafeldeweldra verloren in een verzwakkende schemer..klaarte, die tegen de hoogste nokbalken en naarde uithoeken toe in volledige duisternis verdween.

De klaarte greep op het duister in en maaktevoor een poos zichtbaar wat onmiddellijk daaropvoor 't oog weer verborgen werd als het lichtvoor de schaduwspeling weer wijken moest. Hetlicht leefde hier een beangstigend leven; het ging inhet duister over, traag en zacht en weifelend als deschemering, die den nacht ingaat. Het zware dak-getimmerte met zijne ontelbare eiken kepers enlogge steunbalken stond als een geheimzinnigdreigend monster over hem. Het hield hem in zijnmachtgreep. Door de reten der pannen lieten dewinden wonderlijke zuchten en klachten hooren, enin de spijkerruimte leefden geheimzinnig krakendeen knagende geluiden.

Bariseele voelde voor het eerst het mysterie,dat hier omwaarde. Hij zag het wenkende, rust-belovende neergehurkt in een donkeren boek, hijwist het liggen in den schaduwslag van een balk,hij voelde het glijden en zweven overal rondomhem heen.

En half tastend ging hij dan naar dien dwarsbalk,die ginder in den versten lichtstraal, als zwaar vanherdenken lag te rusten. Bariseele zocht daar met

219

zijn vingertoppen waar de rij begon der namen,die daar geslacht na geslacht door zijne oudersen grootouders en verdere voorzaten in gekorvenwaren. Daar betastte hij ze, — vier, vijf namen,die in hem geen de minste herinnering opwekten, —doch meer naar het licht toe voelde en zag hij inden schemerweifel de inkerving van Andreas PetrusBariseele, zijn grootvader, en dan van JohannesMacharius Bariseele, zijn vader. Vele jaren geledenhad hij zelf naast dien naam, naar de aloudefamilieoverlevering, met zijn eigen mes het sterf-jaartal ingesneden en er in vrome vreeze bij gegrift:„God gedenke zijne ziele."

Hij stak toen een smeerkaarsje aan en liet denrafelkring van het dansende vlammetje glijden overden langen balk, die dit huisnecropool droeg. Debouwer van de oude woon stond er de eerste. Aldegenen, die 't huis na hem hadden bezeten, volgdenhem op in de rij, en naast eiken naam haddenliefderijke handen in den harden eik het jaartalvan het overlijden en den vromen wensch voorde zielerust gesneden.

De vraag wie dit voor hem zou doen, bekroopBariseele dan met kommervolle kwelling. Het waseen sterke band, die hem aan al die voorgangershechtte, doch het scheen hem thans, dat hij delaatste in de rij was, dat niemand na hem meerkwam. Zijn beide zoons waren van hem losgegroeiden zouden niet denken aan het stille liefdewerkhier op den spijker. Zijn verlatenheid gaapte als

220

een afgrond voor hem. Doch wat voor al zijnvoorzaten hier was gedaan geworden, moest tochook voor hem gebeuren, dit huis was van hemzooals 't eens van al die anderen was. Hij hadgekommerd en gewerkt om het als erf der Bariseele'ste behouden. Ook zijn naam zou daar staan, enin zijn eenzame stonden op den zolder vol mysteriepeuterde en groef hij met zijn schaardig zakmesin den doodenbalk.

Langs de schreiensdroeve, doodsche Oliebaanslenterde hij sedert enkele dagen ook met voorliefde.Daar vond hij in de voortschrijdende herfstdagende smartelijke bekoring van al wat wegkwijntnaar den dood toe. De lucht hing er vol met dewrange geuren van de kruiden en de bladeren,die stierven achter de grijze, dubbele rij muren, diedezen geluidloozen weg omvatten. Zijige najaars-draden dreven daar los en doelloos als flardenvan het vernietigd weefsel van zijn droevig leven.Verscheidene dagen na elkaar kwam hij na zijnwerk hierheen en liet er zijn overmachtige, geheimeverlangens groeien tot vaste besluiten.

Hier vond Bariseele den ouden lijndraaier Lerouxaan den arbeid en uit diens zinrijk bedrijf kwameen wonderlijk boeiende ban over hem. Lerouxstapte met trage, gelijke passen de lijnbaan op enaf, en als een mannelijke Parca draaide hij uitzijn eeltige handen het groeiende snoer. De oudetouwslager op wiens langen, witten baard de latezon een gulden schijn legde, arbeidde sprakeloos

221

voort als in hoogen, geheimzinnigen ernst. En toenBariseele bij hem kwam en hem ook stap voorstap in zijn gang volgde, wisselde hij met hemenkel den groet en van tijd tot tijd één diepzinnigwoord, dat in Bariseele's gepeinzen voortleefde.

-- Die draad is lijk het leven, Bariseele.En Bariseele beaamde die trage, eentonige

woorden, die zwaar leken van overwegen. Hij blikteden raadselachtigen ouden lijndraaier in de diepeoogen vol wijsheid, als wilde hij meer wetenschapuit dien man putten. Hij ging met den vlechtendezwijgend mee en zag zijn leven groeien uit de brossekemp. De koord droeg kommer en last, ontgoochelingen leed, en altijd maar kommer en last enontgoocheling en leed.

Onophoudend liet een verborgen avondkrekel inde stilte zijn onveranderlijk rinkelschelletje hooren,en Leroux, na een lange stonde zwijgens zijngedachte hervattend, terwijl hij bij 't neerzijgen derkille avondklamte de koord afsneed, sprak nogmet een orakelstem:

— Eén knip, en alles is gedaan! .... Ik zeg hette eiken dage in mijn herte: Alle dingen hebbenhunnen tijd. Daar is een tijd te planten en een tijduit te trekken wat er geplant is, een tijd te timmerenen een tijd te verderven.

Deze woorden hadden voor Bariseele een openzin en hij voelde ze van stonden aan in zijn geestrusteloos leven als een verleiding en een tergingbeide. Hij was voor de reize vaardig. Wat draalde

222

hij nog? En overal zag hij lokkende, stillendezachte oogen en wenkende zachte handen.... „Eénknip" en hij zou er zijn .... Hij dórst toch wel?

Dien avond had hij in de weifelklaarte vanhet smeerkaarsje bedrijvig gekorven in den zol-derbalk, dan was hij uit de tuinloods zijn peur

-derskuipke, zijn wormentros en verder geriefgaan halen en had Monne, die aan huiswerkknuffelde, en Jean Baptiste, die in zijn stichtelijkeboeken verdiept was, meegedeeld, dat hij naar 'tKrakeeltje trok om te zien of er wat paling tevangen viel.

Jean Baptiste keek even op, zonder spreken.Monne deed opmerken, dat de nachten koud

werden, duffelde zijn vader in een wijden jas enwond een dikke sjerp om zijn hals. Fons bekeekzijn sulligen zoon met de doordringende blikkenvan iemand, die het laatste beeld diep in zich wilmeedragen, ook het silhouet van Jean Baptiste,die tegen het licht zat, lijnde zich scherp voorhem af — hij wou nog even..., doch neen, geenzwakheid meer.... Hij had zich goed te houden.„Eén knip .... en dan...."

— Elk zijn goên avond! bruskte hij op, terwijlhij uit den huize trok.

Buiten lag alles in een ijlblauw, fluoresceerendmaanlicht, dat den hemel fulpig maakte als bloe-mendons en de heele stad, die Bariseele van opde hooge buitenvest overblikte, met hare daknokkenen gevels en torenspitsen, waar hier en daar on-

223

zekere lichtglimpen uit opleefden, als een veraf,opschimmend droombeeld deed schijnen.

Hij stapte door als een, die op een zeker doelafgaat. Het star bewustzijn van een hooge enheilige verwachting spande al zijn zenuwen. Al deonbestemde geluiden, die op dit avondlijk uur alsgeheimzinnige stemmen uit de aarde opstegen enover de droomende vaart en de sluimerende weidenen tuinen, waar hij voorbij trok, henen voeren,kwamen hem vertrouwd voor. Hij begreep hunnebeloften.

Toen hij aan 't boogbrugje kwam, waar 't Kra-keeltje zich in de vaart werpt, sloeg hij het jaag-pad langs den kleinen, vlijtig vloeienden waterloopin. Een lichte nevel doomde over de beemden, diezich uitstrekten zoover zijn oogen in die nacht-helderheid zien konden. De knotwilgen om hemheen stonden scherp duidelijk in al die blankheiden het maanlicht stortte en plaste op hun lichtwaaierende, dauwnatte bladeren met glanzingenen vonkspatten vol frischheidswellust. Bariseele'soogen weidden hier reeds in een andere, verrewereld en in zijn heele wezen helderde een on-gekende lichtheid op.

Daar lag de wrakke kogge, waarop hij gewoonlijkbij 't peuren ging zitten, aan den dijk vastgemeerd.Werktuiglijk stapte hij in 't vaartuig, legde zijnkuipken te water, liet zijn wormtros zinken enzette zich daarbij op de verrotte roerbank neder.Zijn hand, die anders zoo gevoelig was voor al

224

wat in het water aan zijn aas peuzelde of hapte,lag nu slap om den peurstok en liet hem vanlieverlede los.

Op den beweeglijken waterspiegel, die als eenversmallende, blikkerende band van witte klaartelijnrecht in het verre verschiet met den maannevelen den lichthemel in een klare wolking, als in eenlichtgrot samensmolt, speelden vonkende schilfersen schubben in rustelooze, trage kabbeling. Hetwater scheen loomer te lijperen onder zijn licht-vracht, die tot op den bodem zocht door te drin-gen. Een zilveren weg leidde op het Krakeeltjevan de vermolmende kogge naar die stralendehemelkloof ginder, tusschen de wolken van mane-schijn doorglansd.

Bariseelé s visioensoogen lagen vast op dieschitterende hemelreet en zagen er het zaligstebeeld. Hij richtte zich op in de schuit en voeldezich veerlicht. Zijn beide armen strekte hij uitnaar het licht, dat ginder ver uit den hemel gudste,en hij zag het witte beeld, dat hem uit de vertewenkte, naderen op het zilver der waterbaan. Inextaze stond hij met strakke spieren, ruim ade-mende borst en van zegen suizende slapen ophaar te wachten. Ze ging hem aanraken. Nu wasze daar, de lang verwachte. Hij gaf haar zachten stil een kus, als in een droom, den ijlen droomzijner teederste herinneringen — en in een roesvan zaligheid stapte hij over den rand der kogge,met haar mee.

225

Toen bij de eerste dagklaarte 't Krakeeltje alsaltijd ijlings voortschoof tusschen het strakke riet,de scherpriekende wilde kervel en de dikke, glim

-mende ranonkelbladeren, waar de nachtdauw nogin zware droppels van leekte, bleef het geruischloosals was het bewust van de plechtigheid dier stonde.En de eerste voorbijganger zag uit het water tweebeenen opsteken, waarvan de logzware schoenenzich om den rand der kogge als vastgehaakthadden.

Iedereen was het eens om Bariseele's dood aaneen ongeval te wijten: een verkeerde stap in deboot, een duizeling, een subiet stilvallen van 'tharte," wie zou 't uitmaken? En Jean Baptiste,die bij 't vernemen van het geval plots was aan-gegrepen geworden door de vrees voor openbareopspraak, waarbij hij iets van zijn deftigheidswaankon inboeten, verblijdde er zich in, dat de men-schen alle met zooveel lof en meewarigheid sprakenover den braven man, die zoo droevig aan zijndood gekomen was. Jean Baptiste ging bij denpastoor het ongeluk vertellen en om een gewonebegrafenis voorspreken.

De pastoor stelde Jean Baptiste volkomen gerusten sprak hem hartelijk troostende woorden toe.De wil van zoo'n voorbeeldig man als Fons Bari-seele was zeker vreemd aan dat bejammerens-waardig geval. Jean Baptiste mocht er op rekenen,men ging zijn vader al de eer bewijzen, die hemtoekwam, en hij zelf moest zich maar kloek houden,

Nood der Bariseele's. L 15

226

den slag verdragen als een man. De pastoor sprakmet zulken innigen toon, dat Jean Baptiste er zichdoor gevleid gevoelde zoo veel belangstelling opte wekken. Ook de notaris sprak hem moed in enhet goede, dat hij over den doode wist mee tedeelen, streelde Jean Baptiste's ijdelheid door hetherhaalde bewijs van de hoogachting, die meneerVan Hoogenbemd voor zijn familie koesterde.

Alles verliep ordelijk en deftig. Fons Bariseelewerd begraven lijk zijn vaderen, met alle eer enplechtigheid, en het rouwbetoon der zeldzame ken-nissen en talrijke nieuwsgierigen was van aard omJean Baptiste te bevredigen. Zijn familie en hij zelfvooral hadden niets van hun aanzien verloren.

Een ongewone ontroering verwekte, zoowel bijJean Baptiste als bij Monne, het bericht, dat zetezamen bij den notaris verwacht werden om ken-nis te nemen van hun vaders laatsten wil. Monnehad last met de kinderachtige vrees, die hembeving telkens wanneer hij moest verschijnen vooriemand, dien hij niet kende. Daar hij nu moest op-treden naast Jean Baptiste, was bij nog meer ver-ontrust dan ooit. Jean Baptiste was verbaasd tehooren, dat zijn vader bij den notaris een testamentliggen had, waarvan hij niets wist. Hij ergerdezich daarover. Wat had vader, buiten hem om,met den notaris te regelen gehad?

De beide broers spraken af, dat Monne naar destudie zou komen en Jean Baptiste daar zou aan-treffen om met hem voor meneer Van Hoogen-

227

bemd te verschijnen. Zoo vermeden zij samen overstraat te gaan.

De notaris maakte vaders beschikkingen bekend.Jean Baptiste's ergernis steeg, doch hij beheerschtezich volkomen in tegenwoordigheid van zijn meester.Monne, die alles aanhoorde met een flauwenlach van half begrijpen, en belemmerd door zijnblooheid, maakte er toch uit op, dat vader ietsbijzonders in zijn voordeel beschikt had. Hij vattehet fijne van de zaak echter niet volkomen. Ookrichtte de heer Van Hoogenbemd zich met de be-schouwingen, die hij nu ten beste gaf, uitsluitendtot Jean Baptiste. Hij drong met behendigheid enveroverende goedhartigheid aan op de noodzake-lijkheid om Bariseele's wensch ten uitvoer te brengen.

Hij vleide Jean Baptiste's ijdelheid door hemallerlei gevoelens toe te schrijven, waarop hij eenroerend beroep deed. Voor het geval deze gevoels-redeneering niet afdoende mocht blijken, wees hijop het voordeel dat Jean Baptiste zou genietenbij een samenblijven met zijn broer, en hij zettede kroon op heel zijn betoog door zijn klerk ver

-trouwelijk fluisterend zijn overtuiging mee te deelen,dat hij toch ten slotte, met een simpel man alsMonne, de baas over alles zijn zou.

Na hun onderhoud bij meneer Van Hoogenbemdspraken de beide broeders nooit meer met elkanderover vaders schikkingen. Jean Baptiste regeldealle wettelijke formaliteiten, liet Monne enkelepapieren teekenen, waarvan hij niet veel begreep

228

en ging voort met baas te zijn over alles" zooalsde notaris had voorspeld.

Zoo zetten de beide broers nu den slenter vanhun leven voort, juist alsof er niets gebeurd was.Jean Baptiste bleef de heer en Monne de knechten de stilte in het groote huis werd nog drukkenderdan te voren. Jean Baptiste sprak maar als hijte bevelen had en Monne zweeg om moeilijkhedente vermijden. Zoo ging het best. In 't heimelijkstevan zijn gedachten zette Monne echter vast, dathet ouderlijk huis van hém was, evenals van zijnbroer. Hij sprak daar nooit over, maar die gewis-held was hem een steun en een troost, waarvoorhij zijn vader dankbaar bleef.

Het oude huis had geen geheimen voor hem enhij wist van dien naambalk op den zolder. De lijstder vaderen, die er op gegrift stond, behoordezelfs tot de geringe wetenschap, die in zijn meepschehersenen bleef. Hij kon bij zich zelf de afstam

-ming opsommen tot den versten graad: JohannesMacharius, zone van Andreas-Petrus, zone vanFranciscus-Anselmus, zone van .... en zoo verder,zonder aarzelen. Monne was het familiegeheugen,in deze dingen schiep zijn geest behagen.

Sedert vaders dood speelde het hem in hethoofd, dat hij daarboven een plicht tegenover denoverledene te vervullen had. Hij besloot dan, na ver-loop van dagen, zonder er Jean Baptiste iets van tezeggen, zijn vaders naam bij de lijst te voegen methet jaartal en het geijkte: God gedenke zyne ziele."

229

Hevig was zijn verbazing toen hij ontdekte, datdit werk al gedaan was. Hij kon er zich geenverklaring voor bedenken en werd toen in dieschemerende zoldergeheimenis plots overvallendoor den argwaan van een wonderbaar gebeuren,dat hem met vrees vervulde en naar beneden joeg.De opgewondenheid van Monne stilde niet entoen Jean Baptiste thuis kwam, vertelde hij hemmet angstvolle oogen en gejaagd onsamenhangendzijn ontdekking. Hij leidde zijn broer naar bovenom het geschrift te bonen. Jean Baptiste las er:Alphonsus, Leo Bariseele, anno 1857. God gedenkezyne ziele.

— Ik heb het niet gedaan, Jean Baptiste, 't isniet van mij! hijgde Monne, wiens zenuwen sidder

-den en snokten.Jean Baptiste bekeek hem scherp, nam hem bij

de handen en trok hem voor 't raam in 't licht.Zijn aangezicht dicht tegen het vertrokken angst-gelaat van den stumperd brengend, bitste hijhem toe:

— Is dat nu weer een niéuw gekkenspel! Gijhebt dat daarin gesneden, daarmee uit. Al dievreemde kuren komen hier niet te pas.

Monne, buiten zich zelf, wilde weerleggen.— Ik zeg u....— Ik zeg u, zeg u, hernam Jean Baptiste, gij

hebt hier niets te zeggen! Hoort ge 't? Geen woordmeer, geen tegenspraak.

Monne sprak niet meer tegen, hij maalde voortaan

230

alleen over het beangstigende raadsel en volbrachtzijn arbeid in gedweeë zachtmoedigheid.

Jean Baptiste hield het voor zeker, dat hetinschrift van Monne was. Hij had geen het minstevermoeden van zijn vaders zielstragedie ...

N.V. Boekd r. v/h L. v. Nlfterlk Hzn., Leiden.

DE NOOD DER BARISEELE'S.

II.

Van M A U R I T S S A B B E verscheen bij

VAN DISHOECK:

De Filosoof van 't Sashuis, met teekenin-

gen Van ALBERT GEUDENS. Derde druk.

Ingen. f 2.25. Geb. f 2.90.

Een Mei van Vroomheid. Geïllustreerd door

ALBERT GEUDENS. Ingen. f 1.50. Geb. f 190.

Het Proza in de Vlaamsche Letterkunde.

f 0.25.

DE NOOD DERBARISEELE'S

IZ7^

MAURITS SABBE.

TWEEDE DEEL.

UITGAVE VAN C. A. J. VAN DISHOECKTE BUSSUM, IN HET JAAR 1912. -:

INHOUDSTAFEL.

Bladz.5. Jean Baptiste en het Venusboefken. . . . . . . . 1

6. Onder Jean Baptiste's Heerschappij . . . . . . . 43

7. Hoe Jean Baptiste Peter werd van 't Vijftiende . . . 70

8. Bietje de Veroveraarster . . . . . . . . . . . 133

V.

JEAN BAPTISTE EN HET VENUSBOEFKEN.

Dit gebeurde in Jean Baptiste's vijf en veertigstelevensjaar.

De Winter was in regelmatig werk voorbijgegaan,effen, deftig, ordelijk, zonder hindernissen nochkommer. Het nieuwe jaargetijde bracht echter totdusver onbekende kwellingen.

De zwaluwen waren wedergekeerd in hun oudenesten aan de muren van den notaristuin. In deomringende hoven vernam Jean Baptiste weerhet bekende ijverig-korte knippen der snoeischaar.En door de nog maar even bebotte verwarringvan het struikgewas over de kleine gracht, dieden notaristuin van het naburige klooster scheidde,zag Jean Baptiste weer, als ieder jaar in de eerstelentedagen, de witte kappen der nonnetjes in hetschelle zonnelicht heen en weer bewegen als grootevlinders in wemelspel met de zwarte schimmender kostschoolmeisjes, wier gierstemmetjes tot inhet kantoor doordrongen. De groote zilverglazenbol op hoogen pikkelvoet en het schoenmakertjein gebakken aarde, de twee pronkstukken uit den

Nood der Bariseele's H.1

2

tuin van den heer Van Hoogenbemd, die men voorden vorst beveiligd had, werden weer buiten ge-bracht. Al de teekenen der Lente hadden JeanBaptiste in zijn kantoor opnieuw hun stille jaar

-lijksche vreugde gebracht.Doch ditmaal was die blijheid met ergernis

vermengd. De notaris had sedert een paar maandeneen nieuwen, piepjongen klerk aangeworven en bijJean Baptiste op 't bureel geplaatst. 't Was dezoon van een weduwe, die de heer Van Hoogen-bemd aldus helpen wilde, want eigenlijk was ergeen tweede klerk noodig. Jean Baptiste, die sedertmeer dan twintig jaar het werk alleen gedaanhad, kon het gemakkelijk alleen voortdoen. Erwas enkel behoefte aan een loopjongen, dien JeanBaptiste naar geliefte kon uitzenden, terwijl hijzelf den „serieuzen" arbeid verrichtte. De nieuweklerk was dan in Jean Baptisté s oogen niets meerdan een loopjongen, en hadde hij hem den heelendag de straat kunnen opzenden, hij zou het gedaanhebben, des te meer daar de jonge man hem ergtegengevallen was.

De nieuweling, Arsène was zijn naam, viel hee-lemaal buiten den stemmigen, stroef-fatsoenlijken

toon van meneer Van Hoogenbemd's studie. Datvoelde Jean Baptiste van af den eersten dag. Arsènewas opvallend gekleed, net zoo'n flierefluiter. Hijdroeg een bleek fantaisiekostuum, veelkleurigedassen met een grillige borstspeld versierd, hoogeboordjes en krakende schoenen. Een fijn neusdoekje

piepte met een kleurig topje uit zijn borstzakje.Zijn haar was met veel kunst en zorg gekapt enhad een wereldsch geurtje van reukwerk. Datalles leek Jean Baptiste een schennis van deneerbied, dien men het studiekantoor verschuldigdwas, en voorspelde weinig goeds. Bovendien hadArsène iets boosaardigs in den onbeschaamdenblik, die, zonder eenige uitdrukking van onderge-schiktheid, Jean Baptiste frank en zelfs met ietstergend spottends aankeek. Een onuitgesprokenvijandschap vunsde in Jean Baptisté s gemoedtegen dien te vrijmoedigen „loopjongen," en 't wasalleen de grenzenlooze onderwerping aan alles watde heer Van Hoogenbemd besloten had, die hembelette aan dit gevoel lucht te geven en tot vijan-delijke daden tegen Arsène over te gaan.

De oude rustigheid van 't kantoor, waarin JeanBaptiste totnogtoe zijn hoogste levensvreugde ge

-vonden had, was evenwel verstoord. Dagelijkskreeg de trouwe klerk nieuwe redenen tot ont-stemming. Arsène's lichtzinnigheid en onverschilligelaksheid bij 't werk gingen alle perken te buiten.Hij verknoeide in twee maanden meer papier,pennen en inkt dan Jean Baptiste in zijn meerdan twintigjarig klerkschap gedaan had. Tijd ver-liezen in dagdroomen en lichtzinnigen, vaak onbe-tamelijken praat verkoopen schenen hem tot degeoorloofde bezigheden van het kantoor te behooren.Sedert Arsène gemerkt had, dat Jean Baptistezich vooral boos maakte als hij grappigheden over

4

vrouwen uithaalde, wist hij eiken dag eene min ofmeer onfatsoenlijke mop op te disschen, die JeanBaptiste telkens verontwaardigde. Met strengplechtigen ernst gebood hij den verdorven jonge

-ling dan beslist te zwijgen onder bedreiging vanverklikking aan den patroon, wat hij verbloemendgrootsprakerig „zijn rapport maken" heette. Arsènezweeg dan, maar zijn booze oogen tintelden vangenot, omdat hij „den oude" uit zijn gemoedsrusthad gebracht, en een kort droge lach gaf aan dievreugde iets daemonisch.

Met de aanrukkende zonnige lentedagen werdArsène loszinniger, verstrooider, en loomer in 'twerk dan ooit. Voortdurend vergiste hij zich inde boeken en moest dan met het mes aan 't uit-krabben gaan. 0, dat ontzenuwende griffen op hetgrof geschepte papier! Jean Baptiste bleef er urenlastig door. Hij hielp den ongestoorden Arsène grom-melend in 't wrijven, waarschuwde tegen te driftigknutselen met het scherpe mes, bracht gom aanen bleekwater en kapittelde met een ware ontroe-ring in 't gemoed den onbezonnen scribent, die omde lippen een stil sarrenden lach liet spelen vanonbegrijpen over zooveel drukte om zoo'n nietig-heid. Dat gemis aan ambtelijk eergevoel bij Arsènewas voor Jean Baptiste een foltering. Wien hadde heer Van Hoogenbemd toch in het kantoorgebracht?

Tusschen 't uitwisschen van twee vergissingenin zat Arsène in den tuin te staren, alsof het zon-

E

nespel op de tintellooverkens van het eerste teederegroen hem daar werkelijk boeide. Dan zettehij zich rechtop voor zijn lessenaar, geeuwrektezich even en, net alsof Jean Baptiste daar nietwas, wreef hij zich de slanke handen, met ver

-wachtingsvreugde op het aangezicht, luidop debemerking makend:

— Prachtig weer om van avond uit vrijen tegaan, zonder lantaren en zonder wacht .... Langsde vesten, langs 't Minnewater, over de Walplaats,langs stille hoekjes en kantjes.... Prachtig, prachtig!

Op zijn aangezicht zag men den glans der vreugde,die hem de voorgespiegelde zaligheden beloofden,en zich opwindend, begon hij te neuriën:

J'aime ma divine maitresse,Gaie on songeuse tour à tour,Je 1'aime pour sa folie ivresse,Et je 1'aime pour son amour....

't Was de eerste maal dat dergelijke lichtzinnigeliflafferijen het kantoor ontheiligden. Jean Baptistedreigde met klem, dat hij zijn rapport zou maken,doch Arsène lachte weer kort droog:

— Wel, vrijen is toch menschelijk.Jean Baptiste poogde nu door halsstarrig zwijgen

indruk te maken. Arsène nam even de pen weerop en krabbelde wat aan zijn beschrijving vanroerende en onroerende goederen, doch 't duurdeniet lang.

De zon schoot stralenbundels in speelsche buidoor het kantoor en bracht er een blij streelende

6

warmte. Zelfs Jean Baptiste werd er in zijn werk-ijver wat door gehinderd, want ware Arsène, zijnkwelgeest, daar niet geweest, hij zou zeker ookwel een stondje verpoozing genomen hebben. Deverstrooiing, die 't zonnegetoover in 't kantoorbracht, was zoo erg, dat Jean Baptiste herhaal-delijk het onzinnige gepraat van Arsène over zijnvoorgenomen avondwandeling overwoog en hetontuchtig gezang van de „divine maîtresse" voort-durend in zijn ooren hoorde suizen.

Arsène had uit zijn portefeuille enkele plaatjesgenomen met portretten van beeldige vrouwen:galante herderinnetjes en andere schoonheidsprin-sessen. Hij zette ze vóór zich op zijn lessenaar enscheen verzonken in de aanschouwing van hunbekoorlijkheden.

Jean Baptiste, wiens lessenaar achter dien vanArsène stond, moest noodzakelijk de ongeoorloofdeuitstalling in 't oog krijgen. Verontwaardiging door-sidderde zijn heele wezen. Zijn eerste bewegingwas om plechtig op te staan en den onzuiverenjongen een boetpredicatie toe te dienen met voor-spiegeling van al de onheilen en rampen, die 'tvrouwennaloopen meebrengt. Zijn oude afschuwvoor de vrouwen, hem door zijn vader ingeprent,flitste vluchtig op. Doch een onbegrijpelijke zwak-heid belette hem zijn eerste beweging te volgen.Hij bleef zitten en keek met schaamachtige belust-heid heimelijk naar de mooie vrouwen. Hun aan-lokkelijke aangezichten zetten zich in Jean Baptiste's

7

geest vast. Daar was er een met golvende lokken„à l'anglaise", die de fijne snit van de gelaatstrek-ken nog treffender deden uitkomen. Een schelmschetinteling lag in hare blikken. Een andere liet tusschenbekoorlijk lachende lippen heerlijk glanzende tandenzien, en had een onfatsoenlijk laag keurs. JeanBaptiste reikhalsde om duidelijker te zien. Hijbloosde. Zoo veel verleidelijks had hem nog nooitin verzoeking gebracht. Arsène hield zich alsof hijvolstrekt geen bespiedende blikken achter zichvermoedde en verplaatste de portretten van tijdtot tijd zóó, dat Jean Baptiste ze steeds beter konzien. Deze keek als de grijsaards naar Suzanna.

Onverwacht keerde Arsène zich met een vluggebeweging om en keek Jean Baptiste met zijn boos-aardigsten blik aan.

— Welnu, wat zegt ge er van, compeere? vroeghij met de driestheid van den ondergeschikte, dieeen meerdere op een zwakheid betrapt.

Heel verward en onthutst deed de huichelachtigeJean Baptiste kwansuis alsof hij niets gemerkthad en niet eens vatte wat Arsène bedoelde.

— 0, gij heimelijke! triomfeerde Arsène onbe-schaamd. Hier, die schoone katjes, die ge zoo be-lonkt. Dat is de troost van 't menschdom, niet waar?

En hij legde de onbetamelijke portretten op JeanBaptiste's lessenaar, opnieuw ontstemmend sarcas-tisch lachend.

Jean Baptiste wierp de portretten weer opArsène's lessenaar en zegde schor:

8

— Doe die dingen weg ....Hij sprak niet van zijn rapport te maken.Terwijl Arsène grinnikend weer wat aan 't

schrijven en wrijven gegaan was, poogde JeanBaptiste ook voort te werken, doch 't ging niet.Arsène's „kwaperterije" had hem uit zijn loodgeslagen, en de angst over het gevaar, dat zijnfatsoen en zijn deftigheidsprestige geloopen hadden,vermengde zich met een onoverwinlijk herzien inverbeelding van de mooie vrouwen. Wat zoo'nkwelgeest van een loopjongen een bedaagd, ernstigman al beleven deed!

Een poosje later weerklonken stemmen in dentuin. De notaris had volk gehad om te dineerenen liet nu de eerste bloemekens in zijn perkenzien. Jean Baptiste zou wellicht maar eens heeleven over zijn lessenaar gekeken hebben wie daarwas, maar de jonge klerk wenkte hem met mimieken gebaren zoo nadrukkelijk bij, dat Jean Baptiste,alhoewel met een berispend fronsen der wenk-brauwen, toch opstond om beter te zien.

De heer en mevrouw Van Hoogenbemd plukteneenige crocussen en meizoetjes voor een jong paar,dat met blijde blikken en lachend gelaat hand in handvóór hen stond. 't Was mevrouw Van Hoogenbemd'szuster met haar verloofde. Ze hield haar bollig,rozig aangezicht naar het raam van het kantoorgekeerd, zoodat de beide klerken haar gemakkelijkbewonderen konden. De zon legde tintelvonkjesin haar zijige blonde haren. Haar groote donkere

9

oogen omstreelden met verliefde blikken denslanken jongen man, die even hare hand los lietom speelschgewijze een bloem in haar lokken testeken.

— Doe gauw voort met uw werk! beval JeanBaptiste op een toon van gezag, den jongen klerk,die zich aan het lieve tooneel vergaapte, naar zijnlessenaar duwend.

— Dat is nu de liefde, Jean Baptiste. Wat zegtge er van? Ware dat geen „poene" naar uw zin?

Jean Baptiste gevoelde zich nu nog minderin staat om de onfatsoenlijkheid van den jongenman te berispen, daar het de eigen schoonzustervan mijnheer den notaris was, die er aanleiding toegegeven had. Hij ging zitten en keek niet meernaar buiten, maar het beeld der jonge, frissche vrouwin den blijden zonneglans zweefde hem als eentotnogtoe ongeziene schoonheid voortdurend ver-leidelijker voor den geest, wat hij zijn gedachtenook tucht zocht op te leggen.

De rest van zijn namiddag was verdorven. Zijnrusteloos-volhardende vlijt was als geknakt, hijverraste zich zelf bij poozen ook op dagdroomenen toen de bureeltijd voorbij was, overzag hijniet met welgevallen, zooals op gewone dagen,de geschriften, die hij had voltooid. Ze warenniet zoo talrijk, niet zoo toonbeeldig gecalligra-fieerd.

Toen hij met de schemering huiswaarts ging,maakte een onbestemde lust tot lanterfanten zich

10

van hem meester; hij trok doelloos de eene straatin en de andere uit zonder aan iets anders te denkendan aan Arsène's prentjes en aan de mooie zustervan mevrouw Van Hoogenbemd. Waaróm hij er aandacht, of 't goed of slecht was, dat hij er aandacht, daarover gaf hij zich geen rekenschap, hijdacht er maar aan. Hun blikken drongen diep inhem als een blijde kwelling en hun aangezichtenschenen hem voortdurend te naderen als gingenze hem rakelings voorbij zweven. Er kwam in JeanBaptiste's gepeinzen iets wellustigs, dat hem on-rustig maakte.

Dat wellustige scheen op de lauwe avondluchtde heele stad te doorzweven. Onder de linden vanden Dij ver, op den Burg, langs de kaaien en reienwaar hij voorbijtrok, ontmoette hij voortdurendpaartjes, die zwijgend of fluisterend, stapkenvoor stapken traagzaam wandelden, en achter eenboomstam of ergens in een hoekje gewichtigegesprekken voerden. Het scheen Jean Baptiste dathij nog nooit zooveel vrijers ontmoet had. Metwrevel trok hij de eerste paren norsch voorbij,doch weldra keek hij ze met een zekere belustenieuwsgierigheid aan. Wat of ze daar toch te fezelenhadden? Hij zag handen drukken en hoofden totelkander nijgen. Hier lag een bolle meid over haarhalf deurken te luisteren naar den stillen kout vanhaar „serviteur", een jonkman, die verlegen zijnvingers verwrong. Elders waren het wilder werk

-meisjes, die bij groepjes naar huis trokken en

11

allerlei scherts losten op de vrijers, en nog meerop de eenzame mannen, die ze ontmoetten. Zoo kreegJean Baptiste ook het zijne mee.

— Wacht maar, vriend. Ze gaat wel komen. Ofzou ze haar katte zenden?

Op dit oneerbiedige schertsen, dat Jean Baptistein zijn deftigheidsgevoel kwetste, verstarde hij weertot zijn oude stugheid en haastte zich uit die wereldvan verleiding naar huis. Hoe kon hij zich door dievrouwenbeuzelarijen laten in verzoeking brengen?Hij wist immers waarheen dat leidde. Al devrouwenverguizende redeneeringen, die hij vanvader onthouden had, overwoog hij weer in hungewilde onverschilligheid. Verleidelijk zou hij devrouw op zijn weg ontmoeten, had vader hemvoorspeld, doch hij moest ze mijden. Ze kon hemalleen bitterheid brengen. Jean Baptiste dacht aande ongenoeglijke dagen met tante Flavie thuis,aan haar heerschzucht, haar nijd, haar afgunst, haarruwheid, en hij was weer vrouwenhater als altijd.Dat vrijen en dat lamoeren was allemaal onver-eenigbaar met wijsheid en fatsoen, — was flauwewijn, die spoedig in zuren azijn verkeerde. Dat liepuit op trouwen, wat voor Jean Baptiste, dentrotschen egoïst, gelijk stond met afstand doen vangezag en vrij beheer thuis, en dat wilde hij niet.Zijn leven met zijn broer Monne als asschepoesging best en veranderen zou hij nooit. Zijn zelf-zucht wankelde niet.

Toen hij na 't avondeten nog een poos bij de

12

lamp bleef zitten, beval hij Monne hem zijn boekente geven, waarop deze hem gedwee Den Spieghelder quade Vrouwen en Het Masquer van deWereldt bracht. Jean Baptiste nam dien avondhet erg beduimelde Masquer en verdiepte zich inde „perykelen tusschen ongelyke personen" en dewellusten vol leedwesen." Zijn geest vermeide zichin al de vernuftige beelden, die zoo juist zijnzienswijze vertolkten. Venus moest inderdaad voor-gesteld worden met risten ajuin op haar rug. Ditgaf immers de bedenking, dat zij ons deed weenenevenals die knollen als men ze pelde. Hoe wijsvan die Heidenen, die in hun tempel naast Voluptas,de godinne der wellusten, ook Angenora, de godinneder droefheid, vereerden! Als Samson zou hij zichdoor geen Dalila laten scheren. Zijn verstandwas weer goed gewapend.

Doch dezen keer was het al iets heel bijzondersmet Jean Baptiste. Den heelen nacht door zag hijniets dan het verrukkelijke aangezicht van mevrouwVan Hoogenbemd's zuster en tal van vrijendekoppels, die in een soort van slingerrei om zijn bedwarrelden en hem meelokten. En Arsène danstevoor. Zelfs Jean Baptiste's stichtelijke lectuur nahet avondmaal ontaardde in zijn nachtelijkedroomen. In plaats van berustigend te werken,scheen ze zijn wellustige verbeelding stof te geven.Hij zag Venus zonder vermanende ajuinristen enDalila zonder dreigende schaar, die hem verleidendtoelonkten. De gekste dingen gebeurden met hem.

13

Evenals de minnaar uit zijn vroom boek, schreefhij een minnebrief en stak er een lid van zijn vingerbij als teeken van groote liefde. Venus dronk eenglas wijn leeg op zijn gezondheid, en, evenals dieandere minnaar, waarover hij gelezen had, lektehij het glas leeg en knabbelde het dan tusschende tanden als ware 't van kandij suiker geblazengeweest. Dat was weer een bewijs van grootevereering. Er was blijkbaar een barst geslagen in't pantser, waarachter Jean Baptiste zich tot dusvertegen vrouwelijke verzoeking veilig had gevoeld.

Al heel vroeg, toen de eerste klaarte het Oostenpas doorvloeide, was hij op. Hij knutselde een poosjeop zijn kamer en ging dan in den tuin watdauwloopen, misnoegd over zijn bewogen nacht.Monne, die altijd de eerste op was, zag dit meteen zekeren angst, vreezende dat hij zich verslapenhad en berispt ging worden. Toen hij echter merkte,dat zulks het geval niet was, kon hij er geen touwmeer aan vast knoppen. Aan zijn broer vragenwaarom hij dus buiten zijn gewoonte gegaan was,dorst hij niet. Monne had daar weer aan te piekerenen te praktizeeren voor den heelen dag en voorverscheidene volgende dagen erbij,

De onrust in Jean Baptiste's gemoed bleefinderdaad aanhouden en eiken morgen was hij voordag en dauw in den hof, hopende in de eerste koeltewat stilling te vinden voor zijn koortsig malen.Doch telkens kwam hij onvoldaan weer binnen. Hetwas alsof daarbuiten ook alles samenspande om

14

Jean Baptiste's minne-gepeinzen nog te prikkelen.Van nacht was het kattenvrijage geweest in dedakgoot. Nu waren het weer krielsche musschen,die hun schaamteloos minnespel onder zijn oogenvertoonden. Allerlei dingen, waar hij vroeger nietop lette, schenen hem nu als met voorbedachtheidaan verweekelijkende liflafferijen te herinneren, diehij niet meer van zich afstooten kon.

Zoo was Jean Baptiste gaan dubben over devraag of vrijen altijd noodzakelijk op trouwen moetuitloopen. Arsène hield er de vrije leer op na, datmen alle meisjes moest liefhebben, en zich nietaan ééne mocht binden, daar men nooit wist ofmen niet eens van meening zou veranderen. Daarbij,alle mooie kinderen moesten aan de beurt komen.Dergelijke redeneeringen, die Jean Baptiste vroegermet verontwaardiging zou bestreden hebben, liethij nu op 't kantoor uiteenzetten, aanhoorde hijzelfs met een belangstelling, die hij zich zelf nietbekennen dorst. Hij was bedenkelijk zwak gewordenin zijn weerstand tegen de verleiding. Hij was opeen haar door de redeneeringen van dien verdorvenArsène gewonnen. In zijn diepste gepeinzen vroeghij zich af, met de lafheid der onzuivere gevoelens,wie er wel over kikken zou indien hij eens hethek van den dam rukte, zoo eens heel in 't geheim.Zoo ver was hij in zondigheid verzonken!

Het Masquer van de Wereldt en de Spieghelder quade Vrouwen hadden ook alle gezag ophem verloren. Op zekeren avond, dat Monne hem

15

weer in ver en onrustig mijmeren verdoold zag,meende hij, dat een poos verstrooiing in de oudeboeken hem misschien weer zijn gewone gemoeds-gesteldheid kon geven, en vroeg hem goedig ofhij „zijn boeken" niet verlangde. Schimplachendhad Jean Baptiste den sukkel afgeschrikt: als hijdie vodderij moest hebben, zou hij ze vragen.Monne had niet te spreken als hij niet ge-vraagd werd.

Het dagelijksch verkeer met Arsène werktenoodlottig. Jean Baptiste liet hem nu vrij al zijnlichtvaardige praatjes vertellen en ving er alinlichtingen en wenken uit op, die hij zich in 'theimelijkste van zijn heimelijke gedachten voor-stelde te benutten.

Zoo had hij van Arsène gehoord, dat de Vier-meulen, buiten de Ezelpoort, onder de liefhebbersbekend stond onder den naam van de VeertienBilletjes", om wille van de zeven hupsche dochters,die de herberg door hun vriendelijken, minzamenomgang heel aangenaam maakten. De bijnaam dierherberg had voor Jean Baptiste een bijzonderebekoring en verliet zijn geheugen niet meer. Zijnverbeelding tooverde zich deze herberg voor alseen oord van wellusten. Daar viel er te vrijen zonderlantaren en zonder wacht, meende hij, het geliefkoosdwoord van Arsène indachtig. Hij had maar spijt,dat Arsène niet wat meer over de VeertienBilletjes" verteld had. Hij brandde van verlangenom hem daar nog over te hooren, doch waagde

16

't niet er hem openlijk naar te vragen. De begeertemaakte hem evenwel listig. Op zekeren dag, dater in 't kantoor een plakbrief hing, de verkoopingvan een groote afspanning buiten een der stadspoor-ten aankondigende, sprak Jean Baptiste gewichtig,doch schijnbaar zoo zonder eenige bedoeling:

— Ze verdwijnen toch allemaal, de eene na deandere, die oude, goede herbergen buiten de poorten.

Arsène beaamde 't volkomen.— Welke blijven er zoo nog over? volhardde

Jean Baptiste.— Niet veel...., onverschilligde de jonge klerk.— Daar zijn nog de Lange Munt, De Smul,

't Altebijtje, 't Gildenhuis, De Witte Beer....en 't is zoo wat alles.

Arsène knikte.— 'k Vergat daar nog den Viermeulen ....,

moest Jean Baptiste er zelf bijvoegen.— Ah! De Veertien Billetjes! lachte Arsène,

zonder meer.Jean Baptiste's poging ging op een sissertje

uitloopen, zoo hij niet wat bepaalder aandrong.Toe dan maar!

— Gaat ge daar nog van tijd tot tijd heen?Arsène was verbaasd over die vraag in den mond

van Jean Baptiste. Hij bekeek hem met eene zekereverbluftheid, maar toch scherp genoeg om temerken, dat de vraag niet zonder innerlijke ontroe-ring was gesteld.

— Jawel, als 't zoo al eens pas geeft .... Maar

17

't is er plezant, dat kan ik verzekeren. Ze verschietendaar niet van een kneepken in den arm, een duwkenin de zij, een trapken op de teenen onder tafel,en zelfs ook al niet van een „pieperken" ...

Arsène's lachen en pinkoogen lieten nog oneindigmeer vermoeden. En toen hij zag, dat Jean Baptisteeen onbewaakt glunder tinkelingetje in zijn oogenkreeg, ging hij ophemelend voort.

— Ze mogen er zijn, de zeven zusters! Pelagieis al wat van den tand, maar een „gildig" vrouw

-mensch is ze nog. Eudoxie heeft het in de dikte,daar is pak aan, Jean Baptiste. Ze noemen zeDoxietje Zwaddergat .... Stefanie is een beeld —,dat is mijn broksken, Jean Baptiste, 'k verwittig u.. .

Jean Baptiste maakte een week afwijzend gebaarvan „wat stelt gij u toch voor, kwá-jongen!"

— Estelle heeft het schoonste neusken van urenin het ronde en ze spreekt met een plezierig„karpeltongsken". Espérance is een vrouw lijk eenboom; ze heeft den kleinen Vincke, toen hij laatstdronken was, bij 't achterste van zijn broek buitengelegd. Armande heeft „kaakskens", donzig lijkfluweel en teer van kleur: „de la neige et desroses." En dan hebt ge nog de jongste, Eleonore,van wie de moeder zegt, dat ze het meesterwerkis, waarmede ze zeker den hemel verdiend heeft.

Het tuitte in Jean Baptiste's ooren, terwijl zijnverleidende kwelgeest genoot van de ontsteltenis,die hij blijkbaar in 't gemoed van zijn eerbarenoudere had gewekt.

Nood der Bariseele's II. 2

18

Verscheidene dagen achtereen togen de zevenzusters Jean Baptiste als loksirenen in verbeeldingvoorbij; 't was erger dan de verzoeking van Antoniusden heremiet, en onweerstaanbaar voelde de stuggeklerk zich gedrongen de „billekens" in hun verblijfop te zoeken. Arsène liet nu ook geen dag meervoorbijgaan zonder nieuwe wonderen over hen tevertellen. Weerstand aan de verleiding kon JeanBaptiste niet meer bieden; alleen scherpte hij zijnvernuft om zoo ongemerkt mogelijk de aanvalligezusters te bereiken.

Op een der laatste meiavonden, nadat het licht-parelmoer van den uitkwijnenden dag in eendiepdonker nachtelijk blauw was weggevloeid, trokhij schuw de Ezelpoort uit, de baan naar St-Pietersop. Hij schoor langs de huizen en toen hij op denopen weg kwam, wierp hij onophoudelijk in 't halvemeiduister speurblikken om zich heen, om zich tevergewissen of hem toch soms geen bekende opzijn verboden tocht herkennen zou. De avondlijkeveldgeruchten hinderden hem. 't Krekelsjirren, 'tgekke gefluit van hier en daar een zich verlatendenvogel, 't vleugelgezoef van dicht aanvliegende vleer-muizen gaven hem angsthuiveringetjes en dedenhem telkens denken, dat hij verrast werd. Daarkwam een menschelijke schim op de baan aan-donkeren. Zij scheen Jean Baptiste bekend toe.Weer plotseling beangstigd om zijn fatsoen, weekhij naar den rand van den weg, zijn schoudersopstekend en zijn aangezicht afwendend. De schim

19

trok voorbij met een boersch-hartelijk „goên avond."'t Was voor Jean Baptiste een verlichting. Zoo

stapte hij voort, tot hij, voorbij 't kasteeltje, denViermeulen uit zijn rood begordijnde ramenschuinsche lichtbundels op de baan zag werpen.Daar lag nu het oord der vreugden, vlak vóór hem;hij hoefde er maar binnen te treden, maar eenonberedeneerde schroomvalligheid scheen nu zijnstappen daarheen te willen verlammen. Hij wischtede klamte van zijn voorhoofd en stond in beraadof hij niet naar stad wederkeeren zou. Dat zoutoch maar beter zijn, dacht hij, God weet wat hemdaar achter die roodlichtende ramen wachtte, watzijn deftigheid daar voor kreuken ging oploopen.En hij richtte zich naar stad, doch bij den eerstenstap loomde alweer onzekerheid in hem op.

Zijn verlangens trokken hem nu weer naar deherberg. Opeens nam hij een koppig besluit, zeilde,als meegesleurd door onzichtbare machten, de baanover en zwijmelde den Viermeulen binnen.

Het licht, dat hem nu plotseling trof, verduisterdeeven zijn blik en hij had een poos noodig om zichte verkennen. Hij zette zich neer bij een tafeltje,dicht bij de deur, waar hem dadelijk een meisjein helgekleurd kleed te woord kwam staan. JeanBaptiste bestelde een pintje bier en wischte nogeens de klamte van zijn voorhoofd. Hij blikte delage drinkzaal rond en zag verder bij een tafel tweeonderofficieren en een vleeschhouwersgast. Dat vielmee, 't waren onbekende gezichten. Zij waren in

20

lachgesprek met twee vrouwen, een statig-grooteen een kwabbig-dikke. Dat waren zeker Espéranceen Eudoxie, dacht Jean Baptiste, die zich de namenzeer goed herinnerde. Achter de toonbank pronkteietwat stroef een andere der zeven zusters, waardigals een opgeblazen pauwin. Deze kon Jean Baptisteniet goed thuiswijzen, hij aarzelde tusschen Armandeen Estelle. Verder was er niemand in de plaatsdan het meisje, dat hem had aangesproken en nuzijn met vlokschuim bekroond glas bier bracht.

Het meisje zette zich tegenover Jean Baptisteen keek hem met benieuwdheid aan. Zekerwas dat een ongewone bezoeker. Bedaagdestadsmenschen vielen zoo 's avonds in den Vier-meulen niet binnen.

Onder den vrijmoedigen blik van het meisjevoelde Jean Baptiste een lastige bedeesdheid in zichgroeien. Hij wist heusch niet hoe hij zich te houdenhad. Nu eens bekeek hij de toppen van zijnschoenen, dan weer de zoldering, en onophoudendvoelde hij den schranderen vraagblik van het mooiekind op zich gevestigd. Allengskens waagde hij hettoch het meisje te bekijken, onnoozel zoetelijklachend met half hangende onderlip. Hij verdroegde ontmoeting van haar dichtbije, heldere oogenmaar noode. Hij voelde dat zij macht haddenover hem. Hij kneep even de zijne toe en lachtenog lobbesachtiger. 't Meisje vond plezier in diesullenmimiek; ze ging met de ellebogen op tafelleunen, liet haar kinnetje op beide handen rusten

21

en beoogde Jean Baptiste zoo van nog dichter bij.Wat zou die zonderling haar wel vertellen? Doordie belangstellende houding van het meisje aange-moedigd, liet hij nu gulziger toekijkende blikkenop haar werkelijk prettig gezichtje rusten. Donzigals rijpe perziken waren haar wangen, rond mollighaar kin, als rozige schelpjes haar ooren, effen enmooi gebogen haar voorhoofd, met speelschekrulletjes behangen. Nooit had Jean Baptiste eenvrouw van zoo dichtbij bekeken en 't scheen hemwerkelijk alsof een zwoelte hem thans omsteegen hem met het meisje daar voor hem in eensoort van onzichtbaren kring sloot.

't Meisje wilde hem aan den praat krijgen:— 't Is dorstig weer, niet waar, kameraad?Jean Baptiste antwoordde als met een verre

droomstem:— Ja, 't is dorstig weer, mijn kind.— Dan mag er zeker ook wel een pintje af

voor mij ...En zonder 't antwoord af te wachten, ging zij

het bier halen. Jean Baptiste dacht even onplezierigaan dat tweede glas, dat hij ging moeten betalen,maar hij moest toch wel weten, overreedde hijzich zelf, dat er extratjes af moesten als men uitvrijen ging. Hij zag het meisje met lenig-lossengang aangestapt komen, hem aanminnig het glastot aanklinken toestekend. Jean Baptiste vond hetverrukkelijk. Dat meisje was bijlange niet afkeerigvan hem, dat zag hij wel, hij moest nu maar zorgen,

ESA

dat hij zelf haar zoo wat te gemoet ging. Hij hadnu bedacht, dat zij, die nu weer schalks uitvorschendvoor hem zat, wel de jongste der zeven zustersmoest zijn, Eleonore. En hij had een inval, eenguitigen inval, waarover hij gelukkig was. Hij begonhet hoofd met korte schokjes te schudden, pink-oogende en fijn-gewichtig doende.

— Ik weet hoe gij heet, mijn kind,— Weet gij hoe ik heet, kameraad? Wel, wel toch!Jean Baptiste was wat onthutst, dat die meid

zoo gewoon deed bij het hooren van zijnonthulling. Hij drong aan:

— Gelooft ge 't niet, dat ik het weet! Gij heetEleonore.

— Ja, ik heet Eleonore....Bij 't uithalen dezer guitigheid had Jean Baptiste

de twee glazen bier betaald, daarbij de hand vanEleonore even vastnemend.

Aan dergelijke vrijpostigheidjes, die 't herberg-houden zoo al meebracht, was Eleonore al vrijwel gewoon en zij had Jean Baptiste laten begaan,die als een bezaligde sul het gekste verliefdheids-gelaat vertoonde. Eleonore vond het kostelijk.

Op dat oogenblik werd een deur geopend eneen breede matrone met glimmend haar en ditogelaat beval kort:

— Nore, breng acht pintjes in den hof!'t Was de moeder der zeven, die zich na deze

bestelling dadelijk terugtrok.Aldus geraakte Jean Baptiste weer alleen, bitter

23

ontgoocheld nu 't juist zoo goed begonnen was.Hij werd opeens nijdig, vroeg zich even af of hijniet zou wegtrekken, de deur achter zich toeklet-send. Doch neen, zoó n onbezonnenheid ging hijnu niet begaan. Eleonore zou weldra weerkomen,haar glas stond daar nog half leeg, en dan zou't met hun tweeën weer herbeginnen. Arsène hadgesproken van kneepkens, duwkens, teeneken-trap en pieperkens, en dat alles nam nu nog maarzijn gang. Hij zou een poos geduld hebben.

De pauwin achter de toonbank zat in de vol-maakste onverschilligheid, stroef-mooi voor zich

uit te staren.Jean Baptiste vond dat het er in de „Veertien

Billetjes" veel deftiger uitzag en toeging dan hij 'tzich had durven voorstellen. Hij trof hier zooniets aan van de baldadigheden noch van deruwheden, die hij in zijn onzuivere visioenengezien had. Zijn fatsoensbegrippen waren niet ge-stoord geworden en zoo geraakte hij met zijnomgeving wat meer vertrouwd.

Achter in de zaal, rondom de tafel der onder-officieren, was het na 't herhaalde aanbrengenvan nieuwe glazen bier ietwat rumoeriger geworden.

De vleeschhouwersgast was er al sedert ge-ruimen tijd bezig met een verhaal, dat, te oor

-deelen naar ae enkele woorden die Jean Baptisteer van kon opvangen, gaan moest over wedden-schappen betreffende het opheffen van levendeossen. De vleeschhouwer had af te rekenen met de

24

ongeloovigheid der onderofficieren, die hem schou-derophalend, zonder belangstelling aanhoorden.

— En ik zeg u nochtans, dat ik het gedaanheb! riep hij met klem van gebarengeweld. Zoo,op mijn schouder heb ik hem weggedragen.

— Ja, ja, ge hebt het ons al tien keeren gezegd,wedervoer een der verveelde soldaten.

— Maar ge wilt me niet gelooven, zie ik. Vraaghet maar eens aan die er bij waren...

En weer begon de vleeschhouwer de beschrijvingvan zijn krachtvertoon, tot blijkbaar misnoegenvan zijn heele tafel.

— Kijk maar die armen hier, ging hij door,zijn mouw opsloovend, daar liggen de pezen vinger-dik op. Kijk maar...

Eudoxie keerde zich toen met heel veel flegmanaar de mooie pauwin achter de toonbank enzegde haar kalmpjes

— Armande, geef Anselmus eens een stootje ...Daarop zag Jean Baptiste hoe Armande den

arm ophief naar het buffet en daar een toestelletje,dat hij totnogtoe niet opgemerkt had, even metden vinger aanraakte. Het was Anselmus, eenbont geschilderd mannetje, dat met gebogen hoofdvol uiterste inspanning een boomstam aan 't door-zagen was. Armande had een duwtje gegeven aanden boden slinger, achter aan het zagemannetje,en Anselmus' bovenlijf ging nu met stille over-tuiging aan 't schommelen, de zaag uit denboomstam trekkend en ze er weer in stootend

25

met een zekere geweldsuitdrukking, die haddekunnen doen denken, dat hij op een zeer hardeweer zat.

De onderofficieren en ook Jean Baptiste vattende symboliek dadelijk en verkneukelden er zichin zonder dat de vleeschman, die voort geweldigde,er iets van merkte.

Een gevoel van meerderheid kwam Jean Baptistewelbehaaglijk streelen. Hij werd hier meer geachtdan die vleeschhouwer. Hem zou men zoo in 'tootje niet nemen en zijn ingenomenheid met deVeertien Billetjes was groeiende.

De onderofficieren vonden eindelijk een afleidingom de krachtverhalen te doen ophouden. Zijpraamden een der zusters tot zingen aan de piano.Na eenig verward gescherts, waarbij een deronderofficieren de onwillige zuster om de leestnam en handdadig naar het klavier wilde brengen,stond de statig-groote Espérance recht en gingop de piano preludeeren. Ja, wat zou ze nuzingen? En vragend brak zij haar getokkel af,zich naar de vroolijke groep keerend.

— Les femmes et les roses! riep de vleesch-houwersgast met gezwollen stem, fier over hetkladje Fransch dat hij kende.

–r- Soit! zeide Espérance en zij begon met eenluide stem, die eerst vettig uit de borst opkwam,doch dan, langs keelgeluiden heen, in een mirliton

-achtig zingen overliep.Aan de tafel vonden ze 't prachtig en kletsten

na elke stroof duchtig in de handen. Vooral devleeschman was extatisch.

Jean Baptiste vond dat zingen zoo bijzonderniet. Als Mevrouw van den notaris zong was 'tanders mooi. Hij hield zich echter alsof hij metingenomenheid luisterde.

Hij werd opeens getroffen door een schuifelendgerucht van voeten en een vinnig stemmengesuisachter de deur, waarlangs Eleonore buitengegaanwas; hij keerde zich om en zag een mannenhoofd,dat zich haastig, verrast wegtrok, waarop 't ge-stommel en 't gefluister afgebroken werden doorhet sluiten der deur.

Wat ging er daar om achter die deur? JeanBaptiste's verbeelding was dadelijk opgewekt. Zoudaar 't baldadig onfatsoenlijke gepleegd worden?En opeens overmeesterde hem iets als nijdigejaloerschheid om zijn Eleonore, die daar achter was.

De pauwin achter de toonbank verwaardigdezich even zich te verplaatsen om te vernemenwat er daar gaande was. Toen ze de deur opendewas er niemand meer te zien. Met een bitsigheidom de nuttelooze moeite snauwde ze den tuin in:

— Zijt ge ginder allemaal van Lotje getikt dan?'t Antwoord niet afwachtend, maakte ze weer

dicht en ging voort pralen achter haar toonbank.Jean Baptiste werd inwendig gefolterd. Hij had

het bitter gevoel, dat hij hier verongelijkt werd, datmen hem ontnomen had wat voor hem bestemdwas. Hij had zich te vroeg een oordeel gevormd

27

over de fatsoenlijkheid van den Viermeulen. Hijwas weer op het punt dit bedrieglijk oord luid

-ruchtig te verlaten, toen eindelijk Eleonore weerbinnen kwam, stilling en nieuwe verwachting inzijn gemoed brengend.

— 't Is in den „lochting" toch zoo aangenaam.Er waait geen looverken en de lucht is zoo zoel.Zoudt ge niet liever daar wat zitten?

Haar stemmetje zong in zilverige verleiding enontroerde Jean Baptiste zooals hij 't nog nooitwas geworden. 't Was klaar, dat zij van hemhield, vermits ze hem zoo opzettelijk kwam halen.Hij lachte met een zekere verlegenheid om diendonkeren tuin daarbuiten... Eleonore drong nog eensfleemlonkend aan en Jean Baptiste ging met haar.

— 'k Neem twee pintjes mee, niet waar, kame-raad?

— Deze zijn nog niet leeg, bracht de spaarzamevrijer in, naar de glazen op het tafeltje grijpendmet een gebaar van verweer.

Doch met een moeilijk beheerscht spotgilletjenam Eleonore ze hem uit de handen en ruildeze tegen twee versche, die de pauwin haar toestak.

— Verschaald bier is geen drank, kameraad....Jean Baptiste volgde haar, zijn centen betastend

en tellend om het nieuwe gelag dadelijk te betalen.Zijn even gewekte knorrigheid smolt bij de hoopEleonore's hand nog eens in de zijne te voelen.

Buiten waren er verscheidene priëeltjes, doorhooge hagen gevormd. Slechts bij het grootste

28

middenpriëel was een povere lantaren aangestoken,die zonderlinge lichtspelingen om zich heen lietvallen. Daar ontwaarde Jean Baptiste onduidelijkeenige aangezichten, die hem verwachtend schenenaan te kijken.

Schuw week hij ter zijde en noodde Eleonoremet gebaren om in een der zijpriëelen, buiten denlichtslag, plaats te nemen.

— Daar? Ik bedank er voor. Ge ziet daar geensteek voor de oogen. We gaan hier bij de menschenzitten ... .

Onwillig liet Jean Baptiste er zich brengen. Debreede moeder der zeven haalde hem echter meteenige vriendelijke woorden aan, en geen enkelder aanzittenden bleek hem bekend. Zoo gevoeldehij zich min of meer gerust gesteld. Eleonore zettezich bovendien naast hem, wat hem al veel zoudoen verduren hebben.

Buiten de moeder zaten daar nog twee dochtersen een drietal jonge stadsheertjes. Een vroolijkgezelschap, dat Jean Baptiste met luidruchtigehartelijkheid ontving. Al de glazen werden naarhem uitgestoken om gezondheid te klinken. Dochtot zijn groote verbazing en schrik noemden hemallen bij zijn naam:

— Santé! Jean Baptiste ... .Scherp keek hij ze aan met angstoogen. 't War-

relde weer in zijn hoofd van bedreigd fatsoen,van op de tong rijden en losbandig gedrag....Met een schorre stem, waarin vrees en gramschap

29

tegelijkertijd weerklonken, drukte hij zijne ver-wondering uit.

— Ik heb de eer niet u te kennen, Meneers.Zegt mij toch hoe gij achter mijn naam komt.

— Ha, ha! schaterlachten allen, dat is een anderpaar mouwen, ... dat is een mysterie.

Dit geheimzinnig doen ergerde Jean Baptiste.Eleonore wist echter het woord te vinden om

hem wat te stillen.— Ge kent gij wel mijn naam, kameraad, zeg

gij mij eens hoe ge daarachter gekomen zijt.Vertrouwelijk nam zij hem bij den arm en gaf

hem schuddend een kneepken.Jean Baptiste sprak niet, doch verteederd zocht

hij Eleonore's hand en duwde er zijn koperstukkenin, heimelijk als een grootvader, die in 't geniepwat centen in de hand van zijn kleinkind stopt.Hij bleef het warme handje vasthouden als inzelf vergetelheid.

Alhoewel eene der dochters met een der jongemannen gearmd zat, en de tweede haar hoofdop den schouder van den andere liet rusten, maakteJean Baptiste's bescheiden gebaar toch veel ophef.

Dadelijk begon het jonge volk hem te plagen.— Zoo, zoo, Jean Baptiste, ge nijpt gij de katjes

in 't donker .... Geluksvogel .... Suikerdief ... .Snoeperbek ... .

Al die drukte hinderde Jean Baptiste, die be-kaaid zijn hand terugtrekken wilde. Doch Eleonoretrotseerde de plagerij en schertste nog luider tegen:

30

— Praat gij maar op! 't Is de jaloezie die usteekt! Ik heb mijn oude vast en laat hem nietmeer los. Is 't niet waar, Baptisteke?

Terwijl ze zoo sprak legde ze haren arm omdien van Jean Baptiste, die zich dat zoete geweldliet welgevallen.

Hij zou Eleonore's verklaring wel wat minderluidruchtig, wat minder openbaar gewild hebben;zij had hem niet „haren oude" moeten noemen;doch hij verkneukelde zich in de genegenheid,welke zij zoo plots liet blijken.

Er werd nog eens geklonken op Eleonore's ver-overing en gezinspeeld op een „rondetje", dat ernu wel af mocht, doch Jean Baptiste bleek langsdien kant niet te hooren.

— Zijn vader is er van gestorven! verklaardeeen der jonge heeren vroolijk gewichtig aan demoeder der zeven, die bescheidenlijk lachte ener zachtjes bijvoegde:

— Juist gelijk meneer Van der Waeren, vóórde noene, om den kost te sparen.

Jean Baptiste hield intusschen maar altijdEleonore's hand vast, bekeek haar met gulzigeoogen en snoof den geur van reukwerk op, dieom haar zweefde, en hem een ongekende wellustwas.

In een der naburige priëeltjes ging een haagplotseling aan 't suizebruisen alsof een rukwindhaar hevig schudden deed. Een onbestemd gebrombegeleidde deze ritseling. Een algemeen gegichel

31

werd hierdoor opgewekt en dadelijk ging eenkruisvuur van opmerkingen de tafel over.

Die verliest ginder zijn patiëntie.'t Is een uil, die opvliegt.

— 't Zal de kat zijn, die vogels opjaagt....— Neen, neen, 't is er een die meikevers schudt.— Ga eens kijken! Of hebt ge soms schrik?De heertjes stonden op, de vrouwen ook, be-

halve de matrone, die maar deed alsof ze uit deverte keek. Eleonore was ook het priëel uitge-treden en troonde Jean Baptiste, die een zekereaarzeling had laten blijken, ook mee in de richtingvan de geschudde haag.

— 't Is langs hier, verwittigde de een.— Neen, hier is 't, verzekerde een ander.In een oogwenk was er niemand meer te zien.

Eleonore duwde Jean Baptiste in een pikdonkerpriëel, hem aansporend:

— Zoek hier! 'k Ben zeker, dat het hier moetzijn. Toch geen schrik, eh?

— Schrik! Voor den duivel niet, pochte JeanBaptiste terug.

Hij had zich door de plotselinge opschuddinglaten meesleepen en meende nu werkelijk, dat erhier iets gewichtigs te zoeken was. De laatsteaanhitsende woorden van Eleonore hadden hembepaald zenuwachtig gemaakt. Hij schoot zich inhet priëel, de armen wijd uitslaande als om eenmonster te grijpen en met verzwaarde stem riephij heldhaftig:

Kea

— Mensch, duivel of beest, laat u kennen!Opeens vernam hij achter zich als een sissend

uitnoodigend stemmetje:— Toe, Jean Baptiste, geef mij een pieperken ... .Hij duizelde. Was dat een liefdelist van Eleonore?

Als dronken keerde hij zich om, de armen open-gespreid.

— Kom hier, mijn suikerpeerken ...En hij voelde een lichaam in zijn armen zijgen,

dat hij wild tegen de borst drukte. In het donkerzocht zijn mond het aangezicht voor het „pieperken".

Zijn verbijstering duurde echter maar een heelvluchtige stonde. Het wezen, dat hem aan de borstlag, gaf onder zijn hartstochtelijken druk een tjiependgeluid als van droge teenen wissen, die verwrongenworden, en de aanvoeling met de wangen washard en koud. 't Flitste eensklaps in hem op dater onraad was. Hij wilde het levenlooze ding, dathem in de armen gevallen was, weggooien, dochdat ging niet, hij was verward geraakt in doekenen vodden, die op den grond sleepten en hemdeden struikelen. Opeens werd het dan ook licht.Een paar handlantarens slingerden om hem heenen al die hatelijke jonge-heertjesgezichten en debeleedigend lachende vrouwentronies uit dit holvan verderf grinnikten hem tegen. 't Was alsoflekkende vlammen van brandende schaamte envernedering om hem oplaaiden. Hij wilde roepen,razend roepen de nijdigste scheldwoorden, debitterste beleedigingen, maar niet één rauwe klank

33

kwam hem uit de keel. 't Koude zweet brak hemuit. De dolle groep danste rondom hem, zingendvan Kollemoeie:

Kollemoeie zat achter d'haagMet haren pottebezeme,Daar kwam meneer de kapelaanMet zijnen boek al lezene:„Kolle, Kolle, 'k heb u zoo lief"!„Ba ja je, meneer, j'en geeft mij niets ".Meneere deed af zijn hoedje,En Kollemoeie deed 't aan.Toen zei Kolle: „'k Ben de man,'k Heb meneeres beste kleeren,'k Heb meneeres hoedjen aan"!

In zijn woede staarde Jean Baptiste versuft-onnoozel, met groote oogen het ding aan, dat hij

nog steeds in de armen droeg. Het was een aan-gekleede naaisterskleerpop, waarop men den hollen

bordpapieren kop bevestigd had, die bij 't pijpender witte neteldoeksche mutsen van moeder ge-bruikt werd. De idiote kop met zijn zotte, beweeg-boze oogen scheen Jean Baptiste ook sarrend aante kijken. Hij smeet het scharminkel op den gronden brak, slaande en stompende, de rei derdansenden om zich heen.

— Schavuiten! Schavuiten! siste hij zoolang hijkon, terwijl hij naar de herberg liep, ze als een storm-wind doorvloog, en de baan naar de stad oprende.

Terwijl hij aldus vluchtte hoorde hij zich achternaroepen:

— Salut! Jean Baptiste! Salut! Mon amour!En in 't gerucht meende hij den bekenden, kort -

Nood der Bariseele's. H. 3

34

drogen sarlach van Arsène te herkennen. Dit gehategeluid werkte op hem als een zweepslag. Als eenopgejaagd dier draafde hij voort tot de ademhem ontbrak en hij diep hijgend en afgemat, mettrage, pijnlijke stappen zijn weg voortzette ...

Zijn gedachten werden hem langzamerhand weerduidelijk. In plaats van de wilde, schrijnendeijlhoofdigheid, en den verdoovenden angst voornog erger gebeuren, kwamen hem nu een vooreen al de tooneelen van den avond weer te binnen.Hij zag hoe hij bedot en bespot was gewordendoor die gluiperfeeks van een Eleonore, die 'theele sollespel met die poppejonkers in den tuinhad op touw gezet, en hij voelde opnieuw enbijtender den schimp, dien hij had moeten ver

-duren. Hij had het gevoel dat het nu gedaan wasmet zijn goede faam. Vooral als 't werkelijk Arsène'sstem was, die hij had meenen te vernemen, zouhem de zondige zwakheid van dien meiavondduur komen te staan. Nu zou hij de zweep vanalle tongen moeten verdragen. Zijn goede reputatievan onberispelijk, braaf, geacht burger, waaraan hijom zoo te zeggen reeds zijn heele leven lang gebouwdhad, brokkelde nu ineens aan gruizelementen doordie gekheid van één avond. Hadde hij tranen gehad,hij zou geweend hebben. 't Was de ondergang vanzijn trots, zijn eenige, zelfzuchtige levensvreugde!Zijn smart werd woede, machtelooze woede, wanthij zelf was de schuldige, de oorzaak van alles. Hijhad zich in zijne zondige ellende kunnen kastijden.

35

— Dom beest, schold hij tegen zich zelf, waarommoest gij u in dat hol begeven?

Zoo landde hij tamelijk laat thuis aan.Sedert een paar uren zat Monne hem met on-

geduld en angst af te wachten Zelden of nooitging Jean Baptiste 's avonds na etensuur uit, enzoo 't al een enkelen keer voorviel, dan bleef hijhoogstens een half uurtje weg. Nooit was het ge-beurd als van avond, dat hij klokke tien nog nietslapen was, laat varen de straten opliep. Die af-wijking van de vaste levensgewoonte bevreemddeMonne eerst, doch vervuldde hem weldra metkommer en vrees. Veel aangenaam gezelschap hadhij aan zijn broer stellig niet; hij was liever alleen,dan was hij rustiger, meer zich zelf, doch dit ver

-langde hij maar voor den dag. 's Avonds was hijgewoon Jean Baptiste bij de lamp te zien zitten,en die gewoonte bleek nu een behoefte geworden.Hij kon zich niet stil houden en ging voortdurendden verlaten Rolleweg opkijken, in de hoop JeanBaptiste te zien aankomen. Wat zijn oogen ookdoor de lichte duisternis boorden, geen menschwas te ontwaren. Dan zette hij zich wat bij detafel en praktizeerde over de onthutsende gebeur-tenis. Hij bracht ze in verband met de vreemdedoening van Jean Baptiste, die sedert een tijdjeveel te vroeg op was en 's avonds in zijn boekniet meer wilde lezen. Als er hem maar niets over-komen was! De gekste invallen van aanrandingen,moorden, rooverijen en dies meer kwelden Monne.

36

Hij kon 't niet meer uithouden, vooral niet metdie gekke maanschijf, die hem voortdurend doorde hoogste vensters van 't raam, die door de bin-nenluiken vrij gelaten werden, aankeek! Wat zetoch van hem hebben moest? Hij had al vruch-teloos gepoogd boven de luiken een papier teschuiven om dat bleek gezicht te beletten binnente kijken. Gordijnen kon hij niet neerlaten, wanter waren er geen. Hij had zich al met den rugnaar 't venster gezet, doch dan kwelde hem denieuwsgierigheid, en hij keerde zich voortdurendom, zich afvragend of ze toch nog altijd bleefkijken. Hij kon 't niet meer alleen uithouden en gingbuiten een zijner konijnen halen, zijn grootera „Jan",en zette zich dan bij de tafel, het dier liefderijken vol zorg op den schoot nemend. Hij had erwel geen spraak van, maar van Jean Baptiste hadhij er ook geen. Gezelschap had hij er aan en hijhoopte zijn gedachten toch voor een oogenblikop iets anders te kunnen vestigen dan op al dienare gebeurlijkheden met zijn broer. Hij krieuwelde't konijn in den nek, wreef over zijn zachte huiden liet zich boeien door het opwippen van delange, doorschijnend witte flapperooren, het onop-houdend mummelen van den muil en het bibberenvan den rozigen neus. Hij blikte lang in deklare schuwoogen van zijn Jan, en kwam zooaan 't praktizeeren over hetgeen het konijn nuwel kon denken. 't Moest ook met Jean Baptistebegaan zijn, meende de onnoozele dulder, en

37

onwillekeurig viel hij weer in zijn angsten vanzooeven.

— Ja, hij is weg. Weet ge 't ?Jan sloeg plezierig zijn oorvleugels op en neer.— En hij zou Monne hier alleen laten?Een bangelijk gevoel van wee overmeesterde

nu den sukkelaar. Een eindelooze angst van ver-latenheid kwam in zijn hart en 't was alsof hij,hulp en steun behoevend, aan zich zelf overgelaten,geen uitweg zou vinden. Jean Baptiste kon welnorsch, barsch, misprijzend zijn, maar hij was tochde broodwinner, hij was toch de meester, dat wistonnoozele Monne wel. En zou hij nu wegblijven?De wereld lag donker voor den schamele, enterwijl zijn oogen strak in die van het flapoorendkonijn blikten, werden ze vochtig van onuitspre-kelijken kommer.

— Dat gaat mij hier hoe langer hoe beter! bul-derde opeens Jean Baptisté s stem in de huisgang enplots daarop vloog de kamerdeur met een bonsslagopen. Monne sprong verschrikt uit zijn mijmeringenop, Jan wipte over de tafel weg onder de schapraaien Jean Baptiste kwam met opgeblazen rood gezichten verwoede oogen binnengerukt.

— Sedert wanneer staat hier de poort 's nachtsopen? Alle gespuis en geboefte mag hier binnenzeker? Zijt ge sakkerloot nu niet meer bekwaamom op de poort te letten? Ge zijt den kost nietwaard, dien ik in u steek....

Jean Baptiste rukte zijn boordje open, alsof hij

38

ruimer wou ademhalen om zijn drift te stillen.Monne had opeens om den mond gekke spier-

trekkingen gekregen en zijn handen begonnen tebeven. Hij kon geen woord reppen, doch 't lichtteeensklaps in hem, dat hij den laatsten keer depoort werkelijk op een kier gelaten had, denkendedadelijk weer op den uitkijk te komen. Hij voeldeonderworpen in heel zijn wezen, dat hij een domkopwas en stond op het punt Jean Baptiste schuld-bekentenis af te leggen en hem te beloven hetnooit weer te doen.

— Ik smijt u de straat op, barschte Jean Baptiste,die in dit vergrijp van Monne een gelegenheidvond zijn razernij uit te schreeuwen, om dat andere,dat hem van avond was overkomen. De straat op,zeg Ik! Hoort ge 't, de straat op!

Nu gansch verbijsterd onder de ruwe woorden,die op hem neervielen en hem geweldig door-schokten, loochende hij waanzinnig - angstig alleschuld.

— Ik ben het niet geweest! kreunde hij, naareen hoek der keuken wijkend als een hond dieslagen vreest.

— Wie is 't dan geweest, stommerik? Indien ikme niet weerhield, dan.

Doch zich met een gebaar van verachtend mis-prijzen afkeerend, sprak Jean Baptiste daar verderniet meer over....

Monne snikte op een stoel:— Moederken .... Moederken ...

39

— Haal dat oude gezanik niet meer voor dendag, ruwde Jean Baptiste nog. Ga naar uw bed

En Monne ging, sprakeloos. Doch een oogenbliklater kwam hij schuw terug, liet zich op de knieënzakken bij de schapraai, nam er met teedere zorgJan van onder weg, en ging dan voor goed naarboven met het oorflappende beest in de armen.

Jean Baptiste zonk op een stoel en bleef er alsvernietigd zitten tot het middernacht sloeg. Dantrok hij als werktuiglijk ook naar boven.

's Anderendaags was zijn gang naar het kantooreen echte foltering. Het sterke vermoeden, datArsène gisteren in den Viermeulen getuige enwellicht bewerker van de instorting van zijn fatsoenwas geweest, vlijmde hem door 't gemoed en hijwist waarlijk niet hoe hij voor hem ging verschijnen.Hij gevoelde dat die versmade, ontuchtige loopjongennu ineens als zijn meerdere in gezag gewordenwas door die wetenschap van zijn beleedigendevernedering. Hij hadde kunnen van het kantoorwegblijven!

Waarheen waren de dagen, dat hij met statiglijkzekeren stap, zich heel voornaam gevoelend, zichhet waardeerend besproken mikpunt der voorbij-gangers wanend, ter notarisstudie trok? Als eenbeschaamde schuldenaar schoof hij nu langs dehuizen, de oogen ten gronde.

Hij was als naar gewoonte de eerste op 'tkantoor. Dat was een verademing. Hij zette zichdadelijk aan het werk, dieper dan ooit over zijn

40

lessenaar gebogen. Zoo meende hij Arsène's blikbij zijn binnenkomen te kunnen ontwijken, dochde gehate kornuit wist hem zoo te groetenen de hand te drukken, dat Jean Baptiste hemtoch het aangezicht vertoonen moest. De ongeluk-kige meende in een flakkering van Arsène's boozenblik dadelijk de zekerheid te lezen, dat hij van hetschandaal uit den Viermeulen wist. Arsène repteer echter geen woordje over. Dat gaf Jean Bap-tiste wat hoop, dat hij zich wellicht vergiste. Hijbeloerde al de bewegingen, al de gebaren vanArsène; hij doorpeilde den zin van zijn minstewoorden, doorgrondde de inzichten van zijn onver-schilligsten blik, doch kon tot geen gewisheid komen.Altijd maar dat tartende vermoeden, die ontze-nuwende onzekerheid! Arsène verluierde zijndagen, bedierf papier, neuriede onwelvoeglijkeliedjes, verkocht schunnigen praat als te voren endat alles ergerde Jean Baptiste evenzeer als voor-heen, doch hij dorst geen afstraffend woord, geenenkele bedeesde opmerking meer uitspreken, uitvrees, dat Arsène zich wellicht zou kunnen wrekenmet ruchtbaarheid te geven aan het vreeselijkegebeurde. Zoo had Arsène hem liggen en in rade-boze onmacht verteerde Jean Baptiste zich bijdie vernederende overtuiging.

Die toestand bleef een pijniging van lange dagenen weken, die alle genuchten van het kantoorlevenwegnam. Jean Baptiste dacht na de twee, drieeerste weken, dat Arsène toch werkelijk niets van

41

zijn oneer wist en waagde enkele bescheiden po-gingen om zijn gezag over hem op het bureel teheroveren. Op zekeren morgen echter teemdeArsène hem fijn geniepig toe:

— Maar we hooren niets meer van de VeertienBilletjes, hoe zou 't er wel mee gaan?

Dat was de slag, die weer de wonde aan 'tbloeden bracht en Jean Baptiste klein maakte.Hij dorst niet meer spreken en Arsène had weervrij spel.

Jean Baptiste's gemoedsgesteldheid leed bestendigonder die foltergedachte. Hij doolde rond als eenzondaar, die eeuwig rouwt over een onvergeeflijkmisdrijf. Bijna eiken avond vroeg hij nu weer zijnboek aan Monne en herlas voor de zooveelstemaal dat kapittel over de „wellusten vol leedt-wesen," dat hij nooit zoo goed begrepen en door-voeld had als nu. Daar stonden woorden in, dievoor hèm, als over zijn geval geschreven waren:

Daer een dochter sit en vleydtDaer men maer bij nachten scheydt,Of soo iemant daer gaet naer,Sal daer laeten van syn hayr.

Meer dan eens hield hij lange, droeve meditatiënover dezen tekst. Hij zette de bittere overtuigingin zich vast, dat indien lichtvaardig gezelschap aleen paradijs voor de oogen kan zijn, het stellig, zoo-als zijn boek het hem voorhield, een vagevuur voorde ziel was. Telkens wanneer Eleonore's aangezichthem nog eens bij de eenzame avondlamp als een

42

verzoeking uit den booze kwam bekijken, klamptehij zich aan de stichtelijke exempelen van zijnboek vast en gesterkt door zijn eigen bittere er-varing wist hij te overwinnen. Er zou geen vrouwmeer zijn levensweg kruisen.

Arsène bleef nog een heelen tijd zijn nachtmerrie,doch ook hier zou er verzachting komen. Heel op't onverwacht kwam de notaris Jean Baptisteop zekeren morgen meedeelen, dat hij den jongen

-klerk had moeten afdanken wegens een hoogstonfatsoenlijk vergrijp, waaraan deze zich te buitenwas gegaan in de studie zelf.

Jean Baptitste vernam later, dat Arsène de nieuwemeid te vrijelijk had aangesproken en gedaan hadalsof hij ze kussen wilde, wat de meid, die aleen vrijer had, verontwaardigd aan Mevrouw hadverteld.

Jean Baptiste schudde gewichtig en begaan hethoofd en zuchtte diep toen hij dit vernam. Hijwist immers sedert lang, dat die jongen slechteindigen moest.

VI.

ONDER JEAN BAPTISTE'S HEERSCHAPPIJ.

— Hebt ge zoo een haast dan, vandaag? vroegde Hollandsche haringman, die gelijk eiken Vrijdagin 't seizoen, heden weer met zijn kruiwagen volpekeltonnetjes voor 't huis der Bariseelé s stilhield,er zich over verwonderende, dat Monne, die andersgeregeld met hem een praatje hield, thans onrustigen jachtig zijn aankoop deed en dadelijk weernaar binnen wou.

Monne, door de vraag een beetje verrast, stakeven zijn hoofd door de nog open reet der poorten verklaarde kort:

-- 'k Heb vandaag mijn „plage" thuis!Daarop deed hij dicht.De haringman, die niets van de verklaring

begreep, trok lachend verder, genucht scheppendin 't zonderlinge doen van dien koddigen oude, enmaar weinig verwonderd over zijn raadselachtigewoorden. Hij kende zijn klant.

Monne bedoelde dat Jean Baptiste heel dendag thuis was. Dit was zeker een ongewone enbedenkelijke gebeurtenis. Ze was Monne in meer

44

dan het derde van een eeuw nog niet eens over-komen. 's Zondags uitgezonderd was Jean Baptistede gansche week van 's morgens tot's avonds ophet kantoor en gedurende deze afwezigheid slechtsleefde Monne zijn eigen, normaal leven. Voor hetoverige van zijn dagen behoorde hij als dienstbareaan zijn heerschenden broer. Nu had Jean Baptisteal een volle week Monne's rustig bestaan verstoorddoor niet naar het kantoor te gaan en nog waser geen vooruitzicht op verlossing!

Jean Baptiste werd gekweld door een hevigenaanval van flerecijn, en trots de heldhaftige pogingen,die hij had aangewend om zijn werk bij dennotaris te blijven voortzetten, was hem ditonmogelijk gebleken. Hij moest blijven kameren omzijn pijnen uit te „kloesteren".

Dit bracht hem geweldig uit zijn humeur. Hijhad de kwellende zekerheid, dat zonder hem allesverkeerd zou loopen op de studie en dat voorden heer Van Hoogenbemd, wegens overlast vanwerk, allerlei onaangenaams te vreezen was. Diegedachten folterden hem den geest, terwijl zijnlichaam door het zeer van stijve spieren en pezenongenadig werd gemarteld.

Monne moest het bekoopen.Jean Baptiste was letterlijk niet te dienen. Van

uit zijn bed riep hij het eene bevel na het andere,dat gewillige Monne zoo goed als 't kon uitvoerde.Doch nooit was het naar den zin van Jean Baptiste,die trots de pijnen, welke de minste beweging

45

hem veroorzaakte, dan opgewonden tempeestte enmachteloos dreigde. Monne geraakte er heelemaalvan streek door.

Onophoudelijk moest hij de trap op- en afsjouwen.Nauwelijks was hij een poosje beneden of delastige zieke riep hem weer bij zich om hem deonnoozelste vragen te stellen.

— Heb ik daar niets hooren vallen, Monne?— Waarom hebt ge beneen de stoelen verzet?— Hoe laat heeft het daar geslagen?En Monne antwoordde op alles vreesachtig

gedwee, doch slaakte bijwijlen, als het wat te veelover zijn hout ging, een diepen zucht. Dan kregeldede „potentaat" in het ziekbed telkens op:

— Gij hebt daar niet te staan zuchten! Ik maghier zuchten van pijne en miserie ...

't Flerecijn broeide al sedert verscheidene jarenin Jean Baptiste's lichaam. Hij hield het er voor,natuurlijk zonder het aan iemand te bekennen, dathet in den beroerden nacht van zijn avontuur inden Viermeulen op hem was geworpen. Stelligis het, dat hij het kort nadien had gevoeld. Nueens zat hem de pijnlijke stramheid in den nek,dan in de armen en de handen, dan weer inde lenden of in de beenen. Een tijdje had hij erzich van af geholpen door een aardappel in denbroekzak te dragen. Dat was een probaat middel,hem door een kliënt op de notarisstudie aanbevolen.Een dokter werd immers voor 't flerecijn nietaangesproken. De aardappel verschrompelde en

46

verfrompelde letterlijk van de kwaal, die hij uitJean Baptiste's ledematen in zich overnam. Docher kwam een tijd, dat een aardappel, zelfs bijherhaalde vernieuwing, niet meer hielp.

Ditmaal had Jean Baptiste het erg zitten enmoesten er doeltreffender middelen gebruiktworden. De notaris zelf, toen hij zijn klerk den raadgaf zich thuis warm te houden om zich eens goedte laten genezen, had hem aangeraden zich te lateninwrijven met olie van zoete amandelen, vermengdmet gestooten notebladeren. Zoo had een oom vanhem zich van die kwaal bevrijd.

Van den eersten dag der kuur te huis was danaan Monne de wrijving met de zoete amandelolieopgelegd geworden, eenmaal 's morgens en eenmaal's avonds. Toen Monne zich aan deze heelverrichtingmoest overleveren, gevoelde hij eerst oprecht, dathij zijn „plage" thuis had. Nooit was hij handiggenoeg voor zijn broer, — hij wreef te hard ofte zacht, — naast de gevoelige plek of te zeer erop, — er was te veel olie op zijn wrijflap ofwelniet genoeg .... Telkens liep die wrijfoperatie uitop een kibbelen en krakeelen tusschen de tweebroers, waarbij zelfs de lijdzame Monne het geduldverloor en verklaarde, dat hij het niet langer wildevoortdoen, waarop lastige Jean Baptiste zich danvreeselijk ergerde en nijdig bleef roepen, dat hijmoest voortgewreven worden, tot Monne er eindelijktoe besloot zijn bewerking toch maar voort tezetten. Hij gehoorzaamde, doch mompelde tusschen

47

de tanden een verwensching tegen den notaris enzijn remedie.

Monne kende andere remedies. Hij had er eenvan den melkboer en verscheidene uit het winkeltje,waar hij zijn huisprovisie ging halen. Hij steldeJean Baptiste voor om ze eens te probeerenin de plaats van de zoete amandelen, dietoch geen baat gaven. „Kattevellen op depijnlijke plaatsen," had de melkboer gezegd.Monne verklaarde zich bereid de noodigevellen te gaan opzoeken. Jean Baptiste ver-zette zich met het diepste misprijzen tegen dezevellenkuur.

— Een kattevel op zijn tong! Zeg het hem alshij morgen komt! bitste hij Monne tegen.

— Als een kattevel u niet bevalt, waagdeMonne, neem dan een gedroogd palingvel, hetwerkt even sekuur.

— Houd op met me voor den gek te houden!Zoete amandels, zeg ik, dat helpt. Ik voel hetbest maar aan mij zelf!

— Natuurlijk, morde Monne schamper tegen,'t is de remedie van den notaris. En weermoest hij aan 't wrijven. Uit het roepen en nijdigbrullen van Jean Baptiste bleek, dat er al nietveel op de kwaal gewonnen was. Maar JeanBaptiste voelde best aan zich zelf, dat depijn voortkwam van den te harden wrijflap, dienMonne gebruikte, en weer ging het gekrakeelzijn gang.

48

's Anderendaags probeerde Monne opnieuw eenander geneesmiddel te doen aannemen.

— In 't winkeltje zeggen ze, dat een jonge duifof een jong konijn naast u in 't bed, het zeer radicaalaftrekt. Ik wil er wel een aan opofferen..

— Naar den weerlicht met uw jong konijn!beet de lijder ongeduldig toe. Ik wil gewrevenworden lijk voren en na ....

— Ehwel, waagde Monne thans stoutmoedigtegen te spreken, als ge dan absoluut moet gewrevenworden, dan weet ik, dat gij niet met het echtemiddel gewreven wordt.

Hier stopte Monne.— Hoor hem, hij weet het! spotte Jean Baptiste.Monne bleef zwijgen.— Wel als ge 't weet, zeg het dan!Geen woord.— Zult ge 't haast zeggen? Ik wil, dat ge 't

zegt! Hoort ge?Monne kreeg schrik en zegde het:— Met terpentijn, voorloop van jenever en

verteerde wormen moet gij gewreven worden, daar!— Wie is de schriftgeleerde, die u dat aan

-gepraat heeft? spotte Jean Baptiste met ge-maakten lach.

— Een, die 't weet. .. antwoordde Monnegepikeerd.

— Een, die 't weet! Onbeschaamd stuk! teemdede onverdragelijke zieke. De notaris heeft meerverstand in zijn kleinen vinger, dan al die „eens-

49

die't weten," die gij kent, in hun heel corpus.Tot aan de genezing werd de olie van zoete

amandelen gebruikt, en toen Jean Baptiste voorde eerste maal weer naar het kantoor kon gaan,liet hij niet na Monne nog eens triomfantelijk tedoen vaststellen, dat zijn remedie toch wel debeste bleek geweest te zijn.

Monne's gelijkmatig vreedzame dagen waren nuweergekomen. Hij kon weer ontdooien en zich zelfworden in de rustig geworden woning, die voorhem zijn heele lieve wereld was. Jean Baptiste'sblikken, afkeuringen, bevelen en nijdige spotternijenzouden hem niet meer den ganschen dag verlammen.Nu zou hij toch weer over de rustige dagurenbeschikken, die hem een vergoeding waren voorde ongezellige middag- en avonduren met JeanBaptiste.

Hij kon weer zonder stoornis op zijn huiselijkebezigheden passen, voor 't eten zorgen, zijn duivenen konijnen voederen, figuurtjes vagen in het zandrondom de kachel en koekevormen snijden. Ookkon hij als verpoozing al eens zijn neus op straatsteken als hij een der zeldzame venters, die hunronde langs den Rolleweg deden, hoorde aankomen.Hij kende al hun roepen van buiten, dien vanden Hollandschen haringman, met die goudenoorringetjes, die Monne zoo grappig vond, van denmosselboer, van den garnaalleurder met zijn warmestem, van den Waal die kaas verkocht en zoo'nvreemd Vlaamsch sprak, van de voddevrouw, van

Nood der Bariseele's. H. 4

50

den scharenslijper en zoo menige andere leurdersmeer met wie hij, als 't paste, ook een poosje aan't kouten ging. Dat waren zijn versnaperingen enzoo hoorde hij ook al eens wat nieuws uit dewijde wereld.

Soms trok hij ook voor een half uurtje of zoonaar zijn kamer boven, waar hij uit het raam inden groei en den bloei der hovenierstuinen hetverloop der seizoenen volgde of waarnam water op het schuttershof van St. Sebastiaan op handenwas. 't Was niet meer het fantastische dagdroomenzijner jongensjaren, dat hem hier verrukte, degewoonte en de tijd hadden veel verduisterd vanden glans zijner kinder-visioenen, maar toch werdhij hier nog door veel moois geboeid. Van hieruit bleef hij toch nog altijd de zonnigheid van 'tleven zien. Elke dag bracht wat nieuws mee, vanaf de eerste lentesprankeling der roze en witte engele knoppen aan de boomenkruinen, tot aan dengouden, rossen bladerregen in den Herfst.

Geurige walmen werden hem daar uit de grootebloemvakken, die de volle zomerweelde uit dengrond deden opglanzen, op de lauwe lucht over-gebracht. Van hier hoorde hij den regen suizenop al het groen, dat zich voor hem uitstrekte enin den frischheidswellust, die de heele natuur danaangreep, stak hij ook wel eens zijn hoofd buitenhet raam om de koele kitteling der droppels tegevoelen. En na de vlaag, in 't schelle water-zonnetje, hoorde hij dan het zingen der dakgoot.

51

Een waterstraaltje riezelde daar neder in hetregenvat als een zilverlichtend lijntje, het zong intonen, die stegen naarmate het verzwakte, en liepdan over in droppelende, tikkelende pizzicato's —openknappende zonnevonkjes. Heel scherp namMonne dit alles waar met een blijden lach omzijn grooten mond.

Tusschen de zilte, mossige muren van zijn tuinen van dien van Quickelborneetje zaliger leefdenvoor Monne herinneringen zoo teer en geurig alsde violiertrossen, die uit de vochtige voegentusschen de losliggende steenen ontsproten. Hierbleef de verre en toch op Monne's oud hart nogsteeds zoo wonderlijk werkende zachtheid vanmoeder en de blijde vriendschap van zijn al zoolang weggehaald buurmannetje verwijlen, en toendaar de zonne scheen en alles in hellen glansbaadde werden die zachtheid en die vriendelijkheidmeer wakker en streelden en verkwikten hem.Vooral in 't getije van den lindenbloei, als deroomige bloesems, die op het Sebastiaanshof zooovervloedig in de ruischende kruinen scholen, aan't walmen gingen en hun weeke geuren tot aanMonne's raam lieten zweven, gevoelde de zachtedulder zich gelukkig. Dan dacht hij telkens weeraan het oude sprookje van die goede vrouw, diemoest wederkomen na haren langen slaap, en teeiken jare genoot hij in 't bloeigetij der lindende verwachting van iets heel teeders, dat nietuitblijven kon.

52

De stille vreugd, die aldus van tijd tot tijd overhem kwam, sneed hij uit in zijn koekvormen enbotermerken, die Puutsooghe's opvolger hem voortbleef koopen. De vroolijke onderwerpen werdenhet meest gevraagd en zoo beijverde Monne zichin het uithollen van dansende boeren en boerinnen,van gezwollen gekke gezichten van kiespijnlijders,van fantastische apen en kluchtige duivelskoppen.

Deze kleine nijverheid hielp hem voortreffelijkin de verwezenlijking van sommige zijner per-soonlijke verlangens. De huiswet was dat hetgeenhet snijwerk en de konijnen- en duivenkweek aanMonne opbrachten moest afgegeven worden alszijn aandeel in de onkosten van het huishouden.Deze verplichting vervulde Monne wel, maar alshet een of ander verlangen hem kwelde, pitstehij van hetgeen hij ontving al eens wat centen af,die hij dan in een geheim hoekje verborg en lietaangroeien tot hij zich kon aankoopen wat hijbegeerde.

Zoo had hij eens na lang sparen genoeg bijeen-gekregen om zich een nieuwe „klak" aan te schaffen.

Het was immers een stilzwijgende overeenkomsttusschen de twee broers, dat de oudste een hoeden de jongste een pet droeg. Zoo werd de ver-houding, waarin zij zich tegenover elkander be-vonden, uiterlijk bevestigd. Monne droomde vandie nieuwe klak sedert maanden. Toen hij erJean Baptiste in den beginne over sprak, wildedeze geen cent in den aankoop bijpassen.

53

Monne begon dan met allerlei listen enknepen de noodige gelden bijeen te brengen omhet vurig gewenschte hoofddeksel in zijn bezit tekrijgen. In 't geheim werd de klak aangekocht enMonne was zoo behendig en geslepen in hetkiezen van de uren, waarop hij er mee uitging,dat hij zich al een paar jaren in haar bezit konverheugen zonder dat Jean Baptiste er iets vanvermoedde.

Het slagen van deze eerste onderneming omJean Baptiste om den tuin te leiden, maakte Monnestoutmoediger en hij zon thans op een nog veelgewaagder stuk. Zijn verlangen ging naar een onder -vest met bloemkens bestikt.

Een rondreizend koopman was eens met eenheele keus dergelijke pronkstukken aan de poortgekomen. Monne was nog nooit heviger in ver-zoeking gebracht dan bij het zien van die bontekleedingstukken waar heusche rozekens, made-liefkens en goudknopkens op zwarten of groenenof bronsbruinen grond hun lieflijke wemeling ver-spreidden. De prijs was echter onbereikbaar hoogvoor zijn arme beurs. Hij had alle moeite omzich los te maken van den wonderlijk bespraaktenkoopman, die dadelijk gezien had welk een grootverlangen in Monne was opgewekt.

— Kom binnen eenige maanden terug! riep de be-koorde sukkel, terwijl hij haastig de poort toewierp.

Van dat oogenblik af hing het bebloemd onder-vest hem als een ideaal voor oogen. Hij spande

54

zijn geest in bij de berekeningen der centen, diehij zooal kon afhouden op de opbrengst van zijnsnijwerk en van zijn kweek. Deze laatste wasnu juist bijzonder voorspoedig, zes duivinnen zatenop 't oogenblik te broeden en zijn konijnenfokkerijbeloofde hem ook een echt buitenkansje binnenkort. Op dat alles zou er wel een goeden stuiverter zij te leggen vallen. De ondervest -verzoekingwas echter zoo groot, dat hij die verwachte in-komsten niet voldoende achtte en ook op denleeftocht met veel overleg eenige centen wist teverdonkermanen.

Zijn konijnen en duivejongen waren nu van pasom ter markt gebracht te worden en op eenzondagmorgen, heel in de vroegte, trok hij metzijn levende koopwaar, in twee groote manden,waar hij nog al vracht aan had, naar het Pand-reitje, waar altijd liefhebbers te vinden waren.

Vroeger bracht Monne de exemplaren van defokkerij, die hij voor den verkoop bestemde, bijden poelier, doch in 't winkeltje hadden ze hemdikwijls verteld, dat deze de menschen bedroogen dat er op de markt, vooral 's Zondags op hetPandreitje, veel meer te verdienen viel. Monnehad zich door het vooruitzicht op grooter winstvroeger nooit laten verleiden. Hij stelde het gemakop prijs, waarmede hij bij den poelier terechtkwam zonder met spotzieke menschen, wier schertshij schuwde, te moeten in aanraking komen. Aandie rust offerde hij gaarne wat stuivers. Ditmaal

55

evenwel was de verzoeking om veel geld voorzijn kweek te krijgen te groot en hij waagde 'tmaar om voor het bebloemde ondervest, dat hemzonder genade bleef tempteeren, op 't Pandreitjeeenig gevaar op te loopen.

Daar vond hij onder de dubbele rei lindeboompjes aan den eenen kant een heele uitstallingvan manden en muiten, waarin gevogelte van allenaard kakelde, kirde en floot, en aan den anderenkant een niet minder belangwekkende verzamelingkorven konijnen met uiterst beweeglijk mummelendemuilen. Daarrond bewoog zich een druk pratendemenigte, waaronder de kijklustigen zeker zoo talrijkwaren als de kooplustigen.

Daar viel ook heel wat te zien en Monne, diehier voor de eerste maal van zijn leven kwam,moest zich herhaaldelijk zelf vermanen, dat hijhier niet was voor 't plezier van zijn oogen,maar wel voor 't voordeel van zijn privatebeurs, anders zou hij daar 't schoonste van zijntijd vergaapt hebben. Hij koos zich na eenigaarzelen een standplaats uit in de nabijheid vaneen vogelkoopman, die op zijn kar een opeen-stapeling van kooitjes staan had, waarin een grootaantal kleine, bonte vogels zaten, zooals er Monnenog nooit gezien had. 't Waren heel teere dingetjesmet goud- en bronsglanzingen op hun pluimpjes ofgespikkeld met witte rondetjes, zoo kunstig enregelmatig alsof ze uit de handen van een fijn-schilder kwamen. Andere hadden een bloedrood

56

of purperen kuifje, als een hoedje op den kop.En ze piepten en kwetterden zoo bedrijvig dooreen,dat het een verrukking was ze aan te hooren.

Monne moest oppassen, want in zijn bewon-dering ging hij waarachtig vergeten, dat hijdien dag koopman was. Zijn manden had hijnaast de kar van den vogelhandelaar neergezet,en met de handen in de zakken wachtte hij dekoopers af. Op het aangezicht van de voorbij-gangers trachtte hij te lezen of zijn duiven enkonijnen hen niet lokten, doch totnogtoe blekende vogels van zijn buurman een sterkere aan-trekkingskracht te bezitten. Allen gingen zijn uit

-stalling voorbij en bleven haperen bij den vogel-verkooper.

't Moet inderdaad gezegd, dat diens merk-waardige welsprekendheid de nieuwsgierigen on-weerstaanbaar boeide. Onvermoeid en onuitputtelijkvertelde hij allerlei treffende eigenaardigheden vanzijn vogels. De geleerdheid rolde zijn mond uit.Die kende de dieren en de verborgenheden vanhun leven. Wie wist er daar onder den dromtoehoorders, dat het dapperste aller vogeltjes hetnietige koninkske was, dat den grooten arend dorstaanranden, zooals Duimpje het den reus deed? Enwie wist er, dat dit wonder-vogeltje, wanneer hetna zijn dood aan een klein spit gestoken wordt,zich zelf omwendt tot het gaar gebraden is? Metopen mond luisterde men naar den wijzen koop

-man, die dit alles vertelde. Monne ook gaapte

hem met verbazing aan en volgde met gretigheidalles wat hij verder meedeelde van de kneuters,de robijntjes, de monnikjes en andere vernuftigevliegers, die hij te koop stelde. Bij zijn woorden -betoog voegde de man nu het pakkend vertoon vantwee distelvinken, die in een kooi zaten, waar metbehulp van een kettinkje, dat over een tandwieltjegleed, twee emmertjes — het eene met zaad enhet andere met water — op en neer konden ge-haald worden. De vernuftige beestjes wisten nu,naarmate ze eet- of drinklust hadden, het ver

-langde emmertje naar beneden te trekken, zoozeker en zoo vaardig als een mensch 't aan eenbornput zou doen. Monne was één extaze en hijbenijdde den gelukkigen man, die de twee distel-vinken kocht met hun kooi er bij.

— Er zijn er niet veel in de stad, die zulkebeestjes bezitten! riep de blijde vogelhandelaarden kooper toe terwijl hij de ontvangen zilvermuntrinkelend in zijn zak liet glijden.

— Dat is alles goed en wel, riep opeens eenschorre, nijdige stem, den vogelman toebitsend.'t Is alles goed en wel, als ze maar niet binnende acht dagen met hun pootjes in de lucht liggen ... .

— Wat is er dan, kameraad? vroeg hem devogelaar met heel veel kalmte.

— Er is dat mijn cardinaal, dien ik van u ver-leden maand gekocht heb, dood is!

De nijdige onderbreker keek rond om te zienwat een indruk zijn verpletterende openbaring op

58

het publiek maakte. Er lag spanning op de aan-gezichtcn en Monne was een paar stappen nader

gekomen.— Is uw cardinaal dood, man?— Ja, mijn cardinaal is dood, man!— Nu, iedereen is niet in staat om een cardinaal

goed op te kweeken. Hebt gij hem verzorgd, zooalsik gezeid heb ?

— Op en top zooals gij gezeid hebt en toch ishij ziek geworden en gestorven.

— Ja, kameraad, dat gebeurt met de menschen ook!Ditmaal had de vogelman de lachers op zijn kant.

— Daarbij, vriend, ging hij voort, alles was aanuwen cardinaal nog niet verloren. Die vogels hebbenveel vliegend zout en olie en, gekookt, zijn zegoed tegen de vallende ziekte, hun afkooksel alsdrank ingenomen helpt ook het water loozen. Tegenzooveel overredingskracht bleek de misnoegde,mopperende doode-cardinaal-eigenaar niet bestand,en zonder openlijke tegenspraak trok hij weguit den hoop, die zich te zijnen koste vroolijkmaakte. Al spoedig was dit voorval vergeten,waartoe het vertoonen van een aapje in een muit,die de vogelhandelaar totnogtoe onder een doekhad verborgen gehouden, in niet geringe matebijdroeg. Was dit onthullen van het aapje be-rekening om de eenigszins geslonken belangstellingweer op te wekken, dan viel dit heerlijk mee. Dekijklustigen verdubbelden in getal en Monne stondmidden in den hoop.

59

Nu begon de vogelman met de natuurlijke his-torie der apen, die in geaardheid en gesteltenisdes lichaams den mensch zoo nabijkomen.

Monne beeldde zich waarachtig in, dat het aapjehet op hem gemunt had, zoo vinnig richtte het zijnoogjes op hem om ze dan weer heel vlug te sluitenals wilde het beestje een vriendelijke verstand-houding te kennen geven.

— Wat een aap van de menschen ziet voordoen,dat doet hij hun na, doceerde de vogelhandelaar.En zoo is 't, beste vrienden, dat dit beestje hiergevangen is geworden. De jager, die er al langop loerde en het levend in handen wilde krijgen,kwam onder den boom, waarop het zat, en deedalsof hij zich daar de oogen bestreek met vogellijm,die hij met lekenden borstel uit een vollen potnam. Na deze komedie ging hij zich verstoppen.Geen amerij nadien kwam het beestje van denboom en wreef zich 't heele aangezicht met vogel-lijm vol, zoodat zijn oogen toeplakten. De jagerkon mijn Kozijntje dan gemakkelijk vangen. Nietwaar, mijn zoete mannetje? Ha! Ik zeg het u nog,ging de geleerde man voort, 't verstand der apenis groot. Er zijn boeken, die vertellen, dat zij demaan aanbidden. Wat er van is weet ik niet, maarzeker is het, dat mijn Kozijntje hier triestig wordtals de maan in 't laatste kwart is en zich „krinkelt"van plezier als 't nieuwe maan is. En weet ge,dat de koning van Siam een aap heeft, die methem op het dambord speelt ?"

Zoo ging de vogelkoopman voort zonder ver-moeienis te laten blijken. 't Werd al laat op den

morgen en menige kramer was al naar huis ge-trokken. Straks zouden de „schábletters"') komenvermanen, dat de markttijd voorbij was.

Nu viel het Monne in, dat hij zijn tijd verbeu-zelde met zich aan dien gevatten babbelaar en alzijn wondere beesten te vergapen. Vol plots op-wellende wroeging keerde hij terug naar zijnmanden, waarvan hij zich meer verwijderd haddan hij wel vermoedde en was vast besloten voorden overblijvenden tijd niets dan koopman te zijn.

Zijn duiven lagen zich in de mand alle rustigin 't zonnetje te koesteren met wellustig half toe-geknepen oogen.

De konijnen ...— Jezus, Maria! Waar zijn de konijnen?Hun korf stond open en geen enkel was er in

te zien.'t Sloeg aan Monne's hart. Zijn handen beefden

opeens en zijn mondspieren begonnen hun snokkendgekkespel. Hij verloor alle bezinning en met een krij-terigen noodklank in de stem riep hij herhaaldelijk:

— Mijn beestjes zijn weggeloopen!'t Nieuws liep rond als een vuurtje en een heele

hoop meewarige menschen waren al gauw aanhet zoeken naar de vluchtige konijnen. Men wildeze onder kramen en karren, achter boomen en

1) Politieagenten.

61

dorpels, in keldermonden en goten ontdekken, dochte vergeefs. Midden in de woeling, die het heelePandreitje overhoop stelde, werd plots beweerd,dat ze in 't water der „reie" gesprongen waren, watde zoekers naar den kant der kaai dreef, docheven vruchteloos. Geen spoor was van Monne'sknagers te vinden en 't oud mannetje, dat bij heteerste alarm tot Monne gesproken had van eenmogelijken diefstal scheen alle gelijk te hebben.'t Werd het algemeen oordeel, dat ze door een in't vak bedreven man waren gepikt geworden.

Daar stond beteuterde Monne nu met zijn ver-vlogen winstdroomen. 't Water welde hem dik inde oogen op toen hij tot eenigen troost zijn weder

-varen aan den „schabletter" mocht vertellen.Met een volle en een leege mand keerde hij

weer naar huis, zonder een stuiver verdiend tehebben. Verzwonden nu, met al zijn konijntjes,dat zoo begeerde, bloeiende ondervest!

Hij overlaadde zich met zelfverwijtingen.Waarom niet, zooals altijd, met den poelier on-

derhandeld? Waarom die hooge maar bedrieglijkewinsten nagejaagd? En waarom dan niet betergewaakt op zijn goed? Waarom ook als een kindgaan luisteren naar den „tater" van dien vogelaar?

Als met een duivelsch gegrijns scheen het be-weeglijke, zwartlonkende aangezicht van dien manhem te vervolgen. Monne stapte haastig door, alswilde hij dien vijandigen spotter ontvluchten. Hijhijgde er bij.

62

Thuis ging het er erg op los. Jean Baptiste wildeniets van het gebeurde gelooven. Achterdochtigals hij was, meende hij, dat Monne hem beloogom geld achter te houden. Monne moest al zijnzakken omkeeren en de voering van zijn kleerenlaten betasten. Jean Baptiste vond niets, dat zijnverdenken wettigde, doch van den konijnendiefwilde hij maar niets gelooven. Dat Monne dwaaswas, dat wist hij, maar dwaas genoeg om onderzijn oogen acht konijnen te laten stelen, neen, datniet! Heel den dag dreigde en donderde hij, dochzonder van Monne eenige andere verklaring tekrijgen.

Van dat oogenblík af zag Jean Baptiste's ach-terdocht scherper toe en rekende alles nauwkeu-

riger na dan vroeger. Monne, die na enkele dagen,gedreven door de onweerstaanbare bekoring vanhet ondervest, weer hoop had gevat en met zijnfijn bedachte verschalkingen weer begonnen was,had het nu moeilijker dan ooit om zijn poen bijeente krijgen, doch hij volhardde. Tweemaal nogmoest hij den koopman wegzenden bij ontoerei-kendheid van middelen, maar eindelijk werd hetondervest toch zijn eigendom.

't Was al laat op den namiddag, dat de koopman,die den moed niet opgegeven had nu voor de vierdereis terugkwam. Haastig en schuw, als vreesdehij gezien te worden, kocht Monne het begeerdestuk, zonder daar veel woorden bij te gebruiken.Toen hij zag dat de koopman aan de poort stond,

63

liep hij zijn geld uit zijn geheim bergplaatsje halen,kwam er mee buiten, stak het den koopman toemet een zekere raadselachtigheid, welke deze tochdadelijk vatte, en nam dan het schitterend be-bloemde stuk in ontvangst.

't Waren totnogtoe ongekende oogenblikken vanvreugde en zelfvergeten, die nu volgden. Monnezat in verbaasde bewondering voor het fijne werk,dat niet door menschenhanden scheen vervaardigdte zijn. Vader zaliger kon heel knap borduren;hij kon bloemen en kronkelingen, vogels, lammetjes,en wat al meer, met zijde- en gouddraad op hetstramien stikken, maar zulke volmaakte bloempjesen blaadjes als deze, waarmede het ondervestbespikkeld was, kon hij zeker niet borduren. Monnewendde en keerde zijn aankoop in alle richtingenom het voordeeligste licht op de glimmend zijigestof te laten spelen. Hij telde en hertelde debloempjes en knopjes, die er op krioelden als demadeliefjes op een weide. Dan kwam de krieuwe-lende verzoeking om het rijke kleedingstuk aante trekken, enkel om eens te zien hoe het hemging.

Hij moest op een stoel gaan staan om zich tekunnen zien in den half verdoofden spiegel, dieboven den schoorsteen veel te hoog hing. 't Hin-derde Monne, dat het glas zijn beeld niet duidelijkeropving, doch hij kon er evenwel genoegzaam uit op-maken, dat hij met dit vest een heel gunstig voorko-men had. Met zijn mooie klak daarbij zou hij er heel

64

goed uitzien. Met een kinderlijke behaagzucht bleefMonne op den stoel staan om zijn spiegel te latenbetuigen, dat het ondervest hem bij alle houdingen,buigingen en zwenkingen voortreffelijk paste. Hijlachte zich zelf toe in 't zwarte lijstje en voeldezich bijzonder behaaglijk gestemd in de gelukkigevoldaanheid van zijn verlangen.

Midden in zijn zelfbeschouwing op den stoelwerd hij plotseling opgeschrikt door Jean Baptisté ssleutel in de poort. De schok deed opeens zijnkranke zenuwen beven en rillen, als een plotseverlamming scheen hem te willen verhinderen vanden stoel te stappen.

Toch geraakte hij op den grond en genoegbesef van hetgeen hem dreigde had hij nog omhet ondervest los te knoopen en uit te trekken.Hij wilde 't haastig verstoppen, maar het was telaat om te beletten, dat Jean Baptiste alles zag.

Ditmaal had deze de volkomen zekerheid, datzijn broer hem bedroog. Heel Monne's houdingverried zijn schuldigheid en het ondervest, dat hijin zijn bevende hand hield, was daar als bewijszijner ongeoorloofde practijken. Met een nijdigevreugd greep Jean Baptiste naar het ongeluksvest,dat zijn verbijsterde broer gedwee losliet, zwaaidehet als een trofee boven zijn hoofd, terwijl hij, inMonne's oogen blikkend, hem van drift hijgendtegensiste:

— Loochen nu nog, dat ge mij beliegt en be-driegt! Ik wist al lang wat er gaande was, ik zag

65

het aan uw manieren, aan de rekeningen, aanalles hier in huis! Maar nu is 't uit daarmee. Gijzult niet meer herbeginnen, dat verzeker ik u! Gijgaat weg van hier! weg zeg ik! Ik zal voor u weleen plaats bij de „Broeders van Liefde" wetente vinden. Gij kunt er op rekenen.

Monne, die in vernietigend schuldbewustzijn metgebogen hoofd en ten gronde geslagen blikkenden uitval van zijn broeder over zich liet neer-komen, keek echter bij deze woorden plotselingop met een vreemde tinteling in de oogen. 't Wasniet de eerste maal dat Jean Baptiste hem in eenoogenblik van toorn toegeroepen had hem uit hetoude huis te zullen verjagen, doch steeds had diebedreiging in Monne's ooren een ijdelen klankgehad, nooit had hij er den vasten wil ter ver-wezenlijking achter vermoed, maar ditmaal scheenhet Jean Baptiste werkelijk ernst te zijn. Hijprentte zijn woorden in Monne's gemoed met eenongewone, vreeselijke scherpte. Nooit te vorenhad hij overigens zoo bepaald gezegd wat hij metMonne doen wilde in geval hij hem uit huis ver-dreef. Hij had dus over de uitvoering van zijnvoornemen nagedacht, begreep Monne plotseling,en de naam alleen van het gesticht der Broedersvan Liefde vervulde den stumperd met een be-klemmende vrees.

In een overweldigende opwelling van ellende-gevoel begon hij opeens te weenen en te smeeken:

— Dat niet doen, Jean Baptiste! Niet weg vanNood der Bariseele's. II. 5

66

huis .... En in zijn angstig hart warrelden allerleivage gevoelens van wat hem lief was en diesmeer folterend dooreen. In zijn stijgenden noodwilde hij zijn broer vermurwen met alles wat zijnarmen geest te binnen viel. Hij zonk op de knieënvoor hem, blikte met oogen vol ootmoedige ver-wachting naar zijn onvermurwbare hoogte op,maakte met zijn opengespannen handen gebarenvan smeeking en kreunde als een wanhopig kind.

— Niet weg van mijn keuntjes en van mijnduivetjes ...

Niets vermocht den vertoornden Jean Baptistete stillen. Hij woedde voort met heftig armgezwaaien geweld van woorden en daar hij zag hoevreeselijk Monne beangstigd werd door het voor

-uitzicht, dat hij van huis zou verjaagd worden,herhaalde hij voortdurend met hardvochtig leed-vermaak die wreedaardige bedreiging.

In zijn opgewondenheid was Jean Baptiste wer-kelijk besloten dit voornemen ten uitvoer te brengen.

Aan geen erger vergrijp had Monne zich in zijnoogen kunnen schuldig maken. Sedert vaders doodhad Jean Baptiste de overtuiging, dat hij zijnbroer kweekte en meer dan eens viel dit zijningewortelde schrokkigheid zeer zwaar. Wat Monnein 't huishouden inbracht was voor Jean Baptistevan geen tel, kon bijlange niet vergeleken wordenbij het aandeel, dat hij stortte. En nu zou deondankbare, dien hij achtte te voeden en te kleeden,hem bestelen! Dat was wel het ergste en zoo kon

67

het onmogelijk langer voortduren. De ergernis, diezijn broer hem immer gegeven had, was thans totwerkelijker haat overgeslagen en met nijdigehardnekkigheid hitste en prikkelde de driftkopzich zelf aan om 't wreede besluit ten uitvoer tebrengen.

— Ik zal werken om alles terug te geven, pleitteMonne voort; doch Jean Baptiste wilde niet hooren.

— Ge moet weg en ge zult weg! bitste hij,zijn ineengezonken broeder met dwingelandscheruwheid toe.

Toen ging opeens in het duldersgemoed vanMonne verzet aan 't broeien. De verbijstering vanden eersten onthutsenden overval was eenigszinsgeweken en het besef van zijn rechten op hetouderlijke huis, dat sedert zoovele jaren sluimerendin het diepste van zijn gedachten verwijlde, werdonverwachts wakker. Hij zag opeens den notarisVan Hoogenbemd als den man, die Jean Baptiste'sboos opzet kon verijdelen en in een plotselingebeweging tot verweer riep hij uit met een stoutheid,waarover hij zich zelf verbaasde:

— Dat zal niet gebeuren; gij hebt dat recht niet!Ik ga er den notaris over spreken.

Die eenvoudige woorden vernietigden eensklapsJean Baptiste's dwingelandschen waan. 't Was hemeven of hij duizelend neertuimelde uit de hoogte,waarop hij zich verheven had. 't Was de eerstemaal sedert hij met zijn broer alleen leefde, dat dezeliet vermoeden eenig begrip te hebben van zijn

68

eigendomsrecht en zich zoo beslist, alle lijdzaamheidafwerpende, tegen hem dorst keeren. Jean Baptistewas zoo zeer gewoon Monne voor een volslagenonmondige te houden en naar zijn wil en gril tezien handelen, dat dit plotselinge rake verzet hemverblufte en hem een oogenblik zijn zelfvertrouwendeed verliezen. Hij zag inderdaad plotseling inwat de gevolgen zouden zijn van de uitvoering vanzijn bedreiging, die hem dadelijk ijdel en dwaasscheen. Het meest trof hem nog Monne's voornemenom er den notaris over te gaan spreken. Wat eenslag voor zijn deftigheidsfaam en deugdsroep bijzijn meester! Dit alles flikkerde hem helder voorden geest, maar even helder lichtte voor hem denoodzakelijkheid op zich hier voor onnoozelenMonne niet gewonnen te geven. Hij mocht zijnzwakheid in geen geval laten blijken en daarombegon hij dadelijk met zijn broer weer te overbluffen.

— Rechten? Wat weet gij van rechten? Hebt gijmisschien de wetboeken gestudeerd? Hebt gij metde heeren van de wet verkeerd? Kent gij uwenweg in de acten en documenten van notarissen enen advocaten en procureurs? En zoudt gij denken,dat ik den weg niet weet om u in voogdijen te stellen?

Onder Jean Baptiste's woordenvloed begonMonne's verbijstering dadelijk weer en alle veer-kracht tot verzet scheen verzwonden.

Jean Baptiste raasde echter niet lang meer. Hijborg het verbeurde ondervest achter slot en bleefdan zwijgen, stuurscher en norscher dan ooit.

69

Monne's uitval bleef hem weken en maanden langonophoudend kwellen, voortdurend ergerde hij zichinwendig over dat krenkende bewustzijn zijnerzwakheid tegenover zijn broeder. Het scheen hem,dat zijn onbeperkt gezag in huis bedreigd was.Zijn totnogtoe onaangevochten heerschersgevoelwas diep beleedigd. Allerlei leelijke plannen volgdenelkander op in zijn verbitterd gemoed, dat enkelop wraak zon. De haat, die bij Monne's weerstandplots in zijn hart ontgloeid was, bleef vunzen envonken en maakte het leven in het oude huis derBariseele's nog somberder en drukkender dan ooit.

Ook Monne vond zijn gelaten rust van vroegerniet meer weer. Hij voelde, dat zijn broeder boozeinzichten tegen hem brouwde, en was er voort-durend op bedacht zich te verdedigen.

Achterdocht en wantrouwen, slopen huiverig inhet droeve huis rond.

VII.

HOE JEAN BAPTISTE PETER WERDVAN 'T VIJFTIENDE.

Loom van welbehagen zat Jean Baptiste zich in hetkantoor voor zijn lessenaar te zonnen. De notaris, diehem werk moest geven, had zich dezen namiddag nogniet vertoond, en de vervelende jonge klerk, die ge

-woonlijk zijn rust en goede luim bedierf, was op verreboodschap uit, zoodat Jean Baptiste zich ongehin-derd aan 't genot van 't nietsdoen kon overleveren.

Eerst had hij zich, bij gemis aan andere bezigheid,uit diepgeworteld plichtsbesef, beijverd om zorg-vuldig de pluisjes en stofjes weg te pluimen, dieden plechtigen ernst van de mahoniehouten kantoor

-meubels, de voornaamheid der van eerbiedig gebruikglimmende aktenbundels en de pronkzucht derkoperen inktpotten en kristallen papierdrukkers,waaruit de zon sidderende glinstersprankjes rukte,zoo mogelijk schaden konden. Dan had hij nogeenige ergerlijke gonsvliegen gevangen, die despiegeling der zwartverlakte sous-mains veront-reinigden. Nu bleef er hem, wat hij ook verzon,letterlijk niets meer te doen over.

71

Vol rustigheid liet hij zich streelen door de ge-zelligheid van deze werkkamer, die hem zoo liefwas en waar hij, sedert bijna veertig jaar, dagaan dag in verkeerde.

Van lieverlede was dit kantoor hem als eentoevluchtsoord geworden, waarin hij opleefde, zijnvunzig-donker, koud, vervallen huis en zijn suffendenbroer vergetend. In de helle warmte en kraakzinde-lijke voornaamheid, die hier heerschten, en in hetvereerende vertrouwen, dat zijn patroon hier inhem stelde, gevoelde hij zich zijner waarde bewust,zelf heel voornaam en onvoorwaardelijk gelukkig.

Dit bezaligende gevoel doortintelde hem thansweer.

Hij vermeide zich in den vollen klank der oudekasthorloge, die juist vier sloeg. Nergens klonk eenklok zoo mooi. Zelfs het ronkend gestamp van deolieslagerij in de buurt, dat door het open raameenigszins verdoofd tot hem kwam en in zijneentonige volharding als het ware de stilte van hetkantoor en zijn omgeving beter liet waarnemen,was hem uit lange gewoonte een vertrouwd geluidgeworden, dat hij noode missen zou. Den stilbezon-den tuin, waarover hij zijn blik liet weiden, voeldehij meer dan ooit als een blijde glimlach in zijnleven. Geen andere tuin was zoo frisch en kleurig,zoo ordelijk en rustig als deze daar vóór hem,poppig lief weerkaatst in den grooten spiegelglazenbol, die op zijn slanken ijzeren voet in 't graspleintjeblonk. De kersentrossen, die gloeiden tegen den

72

muur op het donkere loof, dat zijn blauwe schaduwlegde op de gloedbeschenen kalklaag, boeiden hemblijde. Zij ook behoorden tot de bekoorlijkheidvan dit oord; jaar aan jaar zag hij immers op diemuurboompjes de bloesems tot vruchten worden,zwellen en kleuren en rijpen, en die vervormingenwekten dagelijks in hem een verstrooiende belang

-stelling. Het schoenmakertje in gebakken aarde, datnu met een partij jasmijnen den achtermuur bedekte,waarop vroeger de Chineezen de zwenkingen enbuitelingen hunner vliegers naoogden, was glim-lachender dan Jean Baptiste het vroeger ooit hadgemerkt. De plooien om zijn mond en neus warenzoo genoeglijk verblijd, dat de klerk onwillekeurigook zijn aangezicht in bescheiden lachrimpelsliet komen.

Jèan Baptiste werd in zijn vreedzame genietingalleenlijk gekweld door het vooruitzicht, dat deveertien afstammelingen van zijn patroon straks vanschool gingen terugkeeren en met hun wild gestoeien scherpe, schelle kreten en gillen de stemmigerust van den tuin gingen verstoren op zoo ergerlijkewijs, dat hij weer het raam zou moeten sluiten enzijn blikken van den tuin afwenden, wilde hij zichniet boos maken. Dat getier in den tuin van eennotarisstudie voelde hij als hoogst onfatsoenlijk, enhoe hij zich ook inspande om na dat kindergeravotalles weer in orde te brengen en met de hark allepaadjes en bloembedden weer effen te krijgen,toch bleef er hier een bloem gekrookt, ginder een

73

stengel gekraakt, elders een boordselpalmpje ver-trapt, al jammerlijke wonden in de ordelijkefraaiheid van den tuin.

Steeds was het Jean Baptiste een raadsel geweesthoe Mijnheer de notaris toch behagen kon scheppenin al dat kindergeroezemoes. Toen de vijfde notaris-telg, voor een twaalftal jaren, geboren werd,oordeelde Jean Baptiste reeds verdrietig, dat hetlawaai en gedraaf in den tuin soms van aard warenom den huize uit te loopen. Maar toen de kinderreeksieder jaar met een nieuw exemplaar verrijkt werd,gevoelde de klerk zich onbegrijpend en wanhopig.Hij wilde maar niet aannemen, dat het zijn ver

-standige patroon was, die zoo sterk naar dieeindelooze „keuteljacht" verlangde, neen, daar wasMijnheer te wijs voor, en Jean Baptiste hield zichvoor innig overtuigd, dat het mevrouw was, die't zoo wilde, — zij was een „kinderzottin". Na degeboorte van nummer veertien was er een onder-breking gekomen van drie jaar, en Jean Baptistewas langzamerhand met vreugde gaan denken,dat nummer veertien het „opsluitertje" zou geweestzijn, maar, jawel, voor eenigen tijd was hijontgoocheld geworden en had hij gemerkt, dat het„alweer zoo ging zijn". En nu, even voor een paardagen, was de vijftiende verwachting van mevrouwvervuld geworden. Een meisje, haar negende, hadzijn verschijning in het wereldsch dal gedaan. NuJean Baptiste daar weer aan dacht, voelde hij zijnkwelling wat scherper worden, en zijn oude, zorg-

74

vuldig bedwongen, stille hekel tegen mevrouw enhaar wilde kleuters kwam nog eens even boven.

Daar verscheen juist de oude minne uit deachterdeur en stapte met waggelender slofgang hettuinterras over naar het waschhuis, waar ze hetwitte doekje, dat ze toegewikkeld in de hand droeg,in de kuip ging te week leggen.

Een sarcastische uitdrukking kwam op JeanBaptiste's aangezicht. Hij dacht aan de ontelbareluiertjes, die de minne in zoovele jaren met harenslofgang naar het waschhuis had gedragen, en hijvond het bespottelijk, dat dit geschuifel over hetterras nu weer ging beginnen voor een heelentijd. De tinteling van de ironie lag in zijn anderszoo gedwee, onderdanig oog, toen hij waagde uithet venster:

— Wel, wel! Balo is daar weer met haar doekjes!Hoeveel zoudt ge er zoo al wel in uw leven ge-dragen hebben? .... Nu, „goesting is koop", lievergij dan ik.

Die schampere woorden kwetsten Balo in haarberoepswaardigheid; zij zweeg met trotsche min-achting. Jean Baptiste drong nog aan, alhoewelminder driest:

— 't Is me - vat te zeggen met al die kindertjes,niet waar, Balo ? 't Zijn toch maar allemaal „bleitersen kweikers ... .

— Gij hebt er toch geen last van, me dunkt? beetde geërgerde minne hem toe, terwijl ze voort-sloffende nog iets mompelde van drogen vent.

75

De . oude vrijgezel week voor dergelijke toe-spelingen niet; hij had de vaste overtuiging, dat hijzich op het kapittel van zijn vrouwenafkeer gerustverdedigen kon. Zoo ging hij Balo weer te keer:

— Wel, wel, Balo, 'k geloof dat ge kwaad zijtomdat ik uw commercie niet help draaien .... Gijhebt toch niet te klagen .... Madame zorgt er hieral genoeg voor.

Balo verwaardigde zich niet te antwoorden enverdween in het waschhuis. 't Was ook een gelukvoor den onbezonnen, oneerbiedigen Jean Baptiste,want op hetzelfde oogenblik hoorde hij den stapvan den notaris in de gang naderen. Plotselingrood van onthutstheid, deed hij het tuinraamveiligheidshalve dicht.

— Ik moet het sluiten, Mijnheer de notaris, sprakhij tot den binnentredende, er komen te veelvliegen in 't kantoor.

Met een zekere onrust in de oogen volgde deklerk de bewegingen van zijn patroon, die tamelijkbekommerd scheen. Wat was er nu op handen?

— Jean Baptiste, begon de notaris opeens meteen ongewone voorkomendheid en plecht in destem, Jean Baptiste, gij moet mijn vrouw en mijeen grooten dienst bewijzen. Zet u hier eens naastme, dat we daar wat over praten.

Met een zenuwachtige verbazing over 't verras-sende van die woorden, ging Jean Baptiste, verlegenglimlachend, op den hem aangewezen stoel zitten --vol nieuwsgierigheid.

76

— Dit is eigenlijk de zaak, sprak de notaris,nu met de deur in huis vallende, mijn vrouw en ikzouden u willen als peter voor ons nieuw dochtertje.

Jean Baptiste werd beurtelings bleek en rood,wreef zich herhaaldelijk het voorhoofd als om tebedwingen wat daaronder woelde, en poogdete vergeefs eenige woorden uit te stotteren.

De notaris, die hem met een schalksch oog be-keek, scheen een poos in die hevige ontroering tegenieten, doch poogde er een eind aan te stellenmet de vraag:

-- Welnu, Jean Baptiste, wat zegt ge daarop?Och Heer in den Hemel, Mijnheer de notaris,

die eere is te groot .... Ik weet niet waarmee ikdie eere verdiend heb.

— Veertig jaar getrouwe dienst bij mijn vaderen bij mij geven u wel recht op ons vertrouwenen onze achting.

Al de plechtigheid van een officiëel complimentlag in die woorden.

De tranen welden in Jean Baptiste's oogen open biggelden langs zijn wangen. Dat was 't eenigeantwoord, dat de hondsgetrouwe klerk op zulkbewijs van vereerende genegenheid geven kon.

Het gedrag van den notaris was echter op verrena niet zoo edelmoedig als hij het wel voorstelde.In werkelijkheid zou Jean Baptiste, zonder dat hijhet eenigszins vermoedde, als „peetje-lap" gebruiktworden. Bij het veertien maal herhaalde sacramentdes doopsels hadden de notaris en zijn vrouw als

77

peters en meters voor hunne afstammelingen delange reeks hunner ooms en tantes, oud-ooms enoud-tantes, nichten en neven bijna uitgeput. Voorhet vijftiende spruitje bleef als meter en peter inde familie niemand meer over dan nicht Euphrasie,„een oude jongersche dochter" 1 ), die te Ghistelrentenierde, en Kozijn Rotsaert, een brigadier vanden toldienst op rust. In de hiërarchische familieordekwamen beiden het laatst aan de beurt. NichtEuphrasie had Mevrouw van Hoogenbemd reedsveel vroeger als meter willen vragen om de gunsten,waarmede de rijke rentenierster haar doopkindgedurende haar leven en na haren dood haddekunnen verheugen, maar de misnoegdheid, die eendergelijke tour de faveur bij de andere recht-hebbenden zou verwekt hebben, had Mevrouw tot-nogtoe steeds weerhouden. Nu was Mevrouw zeerin haar schik, dat het vijftiende nog tijdig gekomenwas om nicht Euphrasie door de banden van hetmeterschap nauwer aan haar gezin te verbinden.Met Kozijn Rotsaert was ze minder ingenomen.'s Mans bezittingen lieten geen verwachtingenkoesteren voor later en bovendien stond hij in defamilie bekend als een eenzelvig zonderling, maarvermits het ditmaal volgens recht en reden zijnbeurt was, werd hij toch gevraagd.

Nicht Euphrasie en Kozijn Rotsaert haddenbeiden aangenomen en tot dezen middag nog waren

1) Oude vrijster.

78

de notaris en zijn vrouw over peter en meter voorden doop van morgen volkomen gerust. Diezonderling van een Rotsaert kwam echter op 'tlaatste oogenblik alles overhoop gooien.

Even na het noenmaal had hij zich bij den notarislaten aanmelden om hem mee te deelen, dat, allesrijpelijk overwogen hebbende, het hem volstrektonmogelijk was in gezelschap te verschijnen, laatstaan het peterschap waar te nemen met die „feeksvan een Euphrasie", die, zooals hij nu uit onverdachtebronnen vernomen had, geen gelegenheid liet voorbijgaan om kwaad van hem te spreken en vooralzijn gedrag tegenover Annette, zijn gestorven vrouw,met de venijnigste leugens in een valsch daglichtte stellen. Hij had den notaris tevens om den dienstverzocht die oude kwatong te verwittigen, dat zezich in acht te nemen had zoo ze niet bij denvrederechter wilde geroepen worden.

De notaris ging natuurlijk geen verbintenissenaan wat dit laatste verzoek betrof; hij poogde denverbolgen oud-brigadier te bedaren, wees hem opde verlegenheid, waarin hij hem en de kraamvrouwbracht, maar niets baatte. Kozijn Rotsaert weigerdehalsstarrig het peterschap met nicht Euphrasiewaar te nemen en vertrok, den heer Van Hoogen-bemd in zijn kommervolle overwegingen latend.

Toen de notaris met de passende omzichtigheiddit onaangename nieuws aan zijn vrouw mede-deelde, bleek deze evenwel minder ontzet dan hijverwacht had. Na een vlug beheerscht, zenuwachtig

79

gezucht van spijt, had mevrouw dadelijk verklaard,dat zoo iets van wege dien „viezen apostel" nietverwonderen moest, dat het gebeurde „zoo'n echtestreek van Rotsaert was", dat de heele familiehem eensgezind zonde behooren den rug toe tedraaien, dat die man van lager afkomst toch maareen indringer was in hun fatsoenlijke familie, datzij nooit had kunnen begrijpen hoe Annette opdien man van de kommiezen" had kunnen ver-slingeren, en nog vele dergelijke lieve dingenmeer ten bedoele van Kozijn Rotsaert. De notariswist echter hare verbitteringsbui een anderewending te geven met de zeer juiste, gevatteopmerking, dat alles wat zijn „chèrse femke"vertelde, volkomen waar was, maar dat ze metdit alles toch niet aan een peter zouden gerakenvoor den doop, die zonder uitstel morgen moestplaats hebben.

En nu ving een pijnlijk zoeken naar mogelijkepeters aan. Wat beiden ook verzonnen, wat voor-stellen ze ook opperden, ze kwamen tot geenbevredigenden uitslag. De rij der candidaten in defamilie was wel degelijk gansch ten einde. Ja, anderszouden ze toch dien Rotsaert niet gevraagd hebben,zooals de kraamvrouw terecht deed opmerken.Onder de goede vrienden moesten ze dan naarden geschikten man maar zoeken. Doch hier ookrezen allerlei bezwaren op.

Een keus onder hen zou ruzie verwekken.Waarom den eene verkozen boven den andere?

80

0, mevrouw wist maar te goed hoe dat allemaaltoeging den dag van vandaag". En mijnheer ver-koos ook een ieder te vriend te houden. Bovendienbleef nog met nicht Euphrasie zelf te rekenen.Menschenschuw als ze was, zou zij stellig met eenhaar ganschelijk onbekend man niet gewillig opde plechtigheid geofficiëerd hebben. Ook viel hetmevrouw en mijnheer te goeder ure nog te binnen,dat men welvoegelijkerwijze daags voor den doopgeen peter meer kon vragen. Hoe de vraag ookgekanteld en gekeerd werd, ze scheen zonder moge-lijke oplossing.

Radeloos mompelde mevrouw iets, dat een zeeronchristelijke verwensching van Kozijn Rotsaert leek.

Mijnheer draaide ettelijke malen op de hielen,trommelde even op de ruiten en tuurde deeenzaam-stille straat in.

De minne, de ware vertrouwensvrouwe voor wieniets geheim was gehouden, stond met een zeerbedrukt gelaat bij de wieg van het nog ongeker-stend wichtje en zuchtte vol deernis:

— Och Heere toch, dat „dutsje"!Toen bleek het, dat de minne naar beneden moest

met het doekje, dat Jean Baptiste's sarcasme zouopwekken.

Als zij een poos de deur uit was, richtte mevrouwzich van uit de blanke kussens, waarop zij tepeinzen lag, met ietwat gejaagde stem tot harenman, die nog altijd de straat aan 't uitvorschen was.

— Louis, wat zoudt ge hiervan denken?

81

En met een vreugdeglim in de oogen maaktezij hem het reddende plan bekend, dat een echtvrouwelijke vindingrijkheid haar had ingegeven.

We moeten den ouden Jean Baptiste als peternemen..

Mijnheer Van Hoogenbemd bekeek zijn vrouwmet een zekere verrassing.

— 't Is zooals ik het zeg, man..Jean Baptiste was een oud, vertrouwd, beproefd

beambte op't kantoor en tegenover hem en de vrien-den van den huize zou zijn verkiezing tot peter van't vijftiende voorgesteld worden als een bijzonderegunst, een erkenning van trouw en plichtsbetrachting.

— Gij zult dat wel alles een goeien draai kunnengeven, verzekerde mevrouw, die een hoogen dunkhad van haar mans zalvende welsprekendheid.

Nicht Euphrasie zou men tot het laatste oogenblikin den waan laten, dat zij wezenlijk met KozijnRotsaert optreden zou. Men zou haar uit Ghistellaten overkomen en dan, even voor de plechtigheid,zou Louis met een zoete toontje" haar de heeletoedracht der zaak moeten uitleggen. Alles zouwel goed afloopen. Nicht Euphrasie hield al nietzoo heel veel van Rotsaert en ze kende Jean Baptisteal van uit vaders tijd. Louis moest maar veelnadruk leggen op Jean Baptiste's fatsoenlijkheiden deugd en op het groote plezier, dat nichtEuphrasie, hem, Louis, persoonlijk zou doen doormeter te willen zijn met dien braven, goeden, ouden,trouwen dienaar van zijn vader en van hem.

Nood der Bariseele's. H.6

82

Mijnheer vond den inval zoo kwaad niet en in zijnvreugde uit de kwelling van zooeven gered te zijn,boog hij over de sponde en gaf mevrouw een kus.

— Als hij maar niet voelt dat wij hem alspeetje-lap nemen, fluisterde mijnheer.

— Wel neen, Jean Baptiste zal blijde zijn.En de vertrouwelijke houding van mijnheer

benuttend, voerde mevrouw nog een anderengrond voor haar beslissing aan — een grond uit hetdiepste hoekje van haar berekenende gedachten.

— En een mensch kan nooit weten, Louis, water later gebeurt.... Jean Baptiste is een oudejonkman .... en zijn broer ...

— Kom, kom, Mina, weerde mijnheer af meteen gemaakte onverschilligheid, hij kan ons nogallemaal overleven.

Doch met welgevallen bekeek hij zijn vrouw, dieglimlachte van moederlijke toekomstbezorgdheid bijhet even opgewekte behaaglijke vooruitzicht.

Zoo was mijnheer Van Hoogenbemd tot JeanBaptiste gekomen met het verzoek, dat den klerkzoo verrast en vereerd had.

Naarmate de notaris meer aandrong op JeanBaptiste's verdienste en verkleefdheid werd dezeweekelijker. Die ontroering was de hoogste uitingvan zijn gevleiden trots. Nu had Jean Baptistewerkelijk de overtuiging, dat hij „iemand" was,voornamer en gewichtiger dan degenen met wie hijin de wandeling verkeeren moest. Het voorstel vanden notaris klonk hem in de ooren als een triom-

83

fantelijke erkenning van zijn waarde. Hoe meerhij er over nadacht hoe onbedwingbaarder zijnvreugderoes werd.

— Kom, Jean Baptiste, sprak de notaris, hemvertrouwelijk op den schouder kloppend, nu gaanwij madame en het kleintje, uw petekindje, eensbezoeken.

't Was of de wereld heller werd voor den oudenklerk. Hij gevoelde zich lichter en opgeruimder danooit. Een wonderlijke, hem totnogtoe ganschonbekende aandoening doordrong zijn heele wezenen voor de eerste maal in zijn leven voelde hijwerkelijk, dat hij een hart bezat dat roerde en klopte.

Hij volgde den notaris de trap op met lichtentred, doch met een eerbiedige verwachting, dieniet vrij was van een zekeren angst. Nog nooitwas het hem te beurt gevallen zoo binnengeleidte worden in het hart van 't huis, waar slechtsde allervertrouwdsten ontvangen werden, en in zijngemoed lag de vreesachtige eerbied van degenen,die voor de eerste maal een heiligdom betreden.

Hij stamelde mevrouw zijn oprechten dank voormet onsamenhangende woorden en luisterde danverstrooid naar den lof, dien zij over zijn getrouw-heid en werkzaamheid uitsprak, met meer door-dringende klem nog dan mijnheer 't gedaan had.

Jean Baptisté s oogen werden door de helleblankheid van de kamer verbijsterd als die vaniemand, die in de zon kijkt. Hij dacht aan zijn donker,naakt, droevig slaapvertrek thuis, waar verdrietig-

84

heid om de kille wanden waarde, en voelde zichthans als een, die uit een vunzig beklemmendenluchtkring opeens in de volle, geurige, zonnigeruimte treedt. De glimmend witte behangsels, die vanden bedhemel in sierlijke plooien neergoifden alseen lichte koepel over al 't blanke der dekens enlakens en kussens, waarin mevrouw lag, zelf éénblankheid van kanten en linten, — de doorschijnendebedgordijntjes, die boven de wieg van 't vijftiendeals een helwit meiwolkje hingen, — het gehaaktewiegspreitje met zijn grilligen kronkelbloei vanwitte bloemen op rozengrond, — het fijngepijptemutsje met zijn rozige strikjes en kwikjes om 'tkinderkopje — al dat bloemig blanke en teederedeed Jean Baptiste wonderlijk aan. Met de zoetweekelijke kraamkamergeur van riekende zeep enpoeier wekte al dat lichte, al dat zindelijk blankeeen ware teederheid in hem op — de eersteintocht in zijn dor oude jonkmanshart van een reine,echt vrouwelijke bekoring. En toen hij dan 't roodeaangezichtje en vooral de beide dichtgeslotenknuistjes van het kindje in dat nest van warmeblankheid aankeek, werd hem de verteedering weerte machtig en pinkte hij met zijn oude handenwat vocht uit zijn oogen weg. Van deze stonde afwerd de hoogmoed, dien Jean Baptiste totnogtoeniet verder dan over zijn hoogst eigen persoonuitgestrekt had, onberedeneerd mild ook over hetwichtje daar in zijn wieg uitgebreid. Jean Baptistewerd opeens ook trotsch op zijn petekind. Dat

85

was de eerste vorm van zijn altruïsme. De man,die totnogtoe in zijn leven maar aan zich zelf hadgedacht, voor zich zelf had gewerkt, om zich zelfbekommerd was geweest, voelde zich van nu afaan genoopt om voor dat onschuldige, lieve dingdaar ook wat te doen.

Hij naderde 't wiegje en boog zich om beterte kunnen zien. Mervouw en mijnheer volgden zijnbewegingen met welgevallige belangstelling.

— Wat een zoete, lieve bekske! God, en wateen aardig neuzeken! Ik zou wel eens willen, dathet zijn oogskens open deed.... En zijn oorkens,och Heerkens toch! hoe lievekes .... Ei! Foei,leelijke vlieg, maak het kindetje niet wakker....

En met de behendigheid der gewoonte ving hijhet vermetele dier op.

— Waarlijk, Jean Baptiste, zeide mevrouw, ikwist niet, dat ge zooveel van kindjes hieldt.

Jean Baptiste glimlachte met een zoetelijkebedeesdheid, doch de lachplooien vertrokken eens

-klaps toen hij de stem der totnogtoe niet opgemerkteminne uit een hoek der kamer heel raak hoordetemen:

— 't Is toch maar van dit kindje alleen ... .Jean Baptiste vatte dadelijk de hatelijke toespeling

op zijn onvoorzichtige vrijpostigheid van straks enging in de grootste verlegenheid geraken, haddeMevrouw niet gezegd:

-- En dat is maar natuurlijk ook, 't is immerszijn petekind, niet waar Jean Baptiste?

86

— Zeker, Mevrouw, besloot de klerk met eenvluggen wrokblik op de verraderlijke minne.

Mijnheer Van Hoogenbemd, voorwendende dater op 't kantoor voor vandaag geen werk meerwas, gaf Jean Baptiste verlof, en na afspraak overde schikkingen voor den doop van morgen, verlietde klerk zijn aanstaande petekind.

De loensche steek van de minne voelde hij nogpijnlijk gedurende een enkele vluchtige stonde, maarde vreugde over de hem aangedane eer en deteederheid, die door 't zien van 't poppige wichtjeplotseling in zijn oud jonkmanshart opgeweld was,verbanden weldra dat onaangename gevoel. Hijtrok de straten door met het hoofd nog meer inden nek dan ooit. De fierheid van een overwinnaarlag op zijn gelaat en de berekende plechtigheid vande bewuste gewichtigheid bewoog in zijn gang.

De late zon legde goud op de huizen en vonktein de ruiten, en de diep-blauwe zomerlucht waszonder eenig wolkje. De beiaard sprankelde zijnwekkeringsdeuntje over de stad. Jean Baptistevoelde de vreugde van dit alles. 't Was feest inhem en rondom hem.

In zijn genot vergat hij echter niet, dat er thansook plichten op hem rustten. Het eerste waarvoorhij te zorgen had was de kindjessuiker, die aande lieve jeugd van de familie de blijde boodschapder nieuwe geboorte zoetelijk moest kond maken.Jean Baptiste dacht echter na over de menigvuldig

-heid der te gerieven monden en over de zeer

87

aanzienlijke hoeveelheid suikerboonen, waarin hijdus te voorzien had. Even vermaande hem zijnkniezerige oordjesvastheid, dat die zoetigheid hemheel duur zou komen te staan en er kwam weleen aarzelende vertraging in de vlugheid, waarmedehij zich naar de suikerbakkerij Den Soeten Inval,bij Van Hulletje, gericht had; maar het plichtsbesefoverwon. Het gevoel dat hij zich in deze eervolleomstandigheid moest gedragen met alle passendewaardigheid en alle mogelijke critiek moest ver-mijden en ook wel de overtuiging, dat hij tochmaar ééns peter zou zijn, zetten hem aan om de„zaken te doen zooals 't zijn moest".

Hij stapte dus bij Van Hulletje binnen en deedzijn bestelling, niet zonder zich alle inlichtingen overde doopgebruiken in „de goede familie's" door hetbakkertje in 't lang en in 't breed te laten voor-leggen". De vleiende gedienstigheid, waarmede 'tmannetje het protocol ten behoeve van peters vandeftigen huize ontwikkelde, deed Jean Baptisteden vrij hoogen prijs der aangekochte suikerboonenen mooie doozen minder onwillig betalen.

Van Hulletje had hem bevestigd, wat hij tenandere ook wel vermoedde, dat er bij de suikervoor de familie ook een geschenk voor 't petekindzelf behoorde. „En als ge voor geen boer wiltdoorgaan, moet dat iets van zilver zijn", had hetbakkertje georakeld. „Iets van zilver!" dat ronkteJean Baptiste voortdurend in 't hoofd. „'t Is zoomaar dat, mijn hondje!" stribbelde de oude inhalig-

88

heid tegen. Maar de trots, het diep besef der hemte beurt gevallen eer, de verleidelijke bevalligheidvan 't kinderkopje, dat hij voortdurend voor oogenzag, noopten hem dan weer tot mildheid. Dit laatstegevoel overwon na een langen strijd en JeanBaptiste begaf zich naar den Gouden Trouwring,bij de weduwe Benninck, om zijn keus in hetzilverwerk te doen.

Hier werden hem drinkkroezetjes, eierkroezetjes,lepeltjes, medalietjes met keuze van heiligen, hals-kettinkjes voor de „tuutjes" en nog tal van anderemogelijke geschenkjes voorgelegd.

De weduwe was begonnen met Jean Baptistede goedkoopste voorwerpen aan te bieden.

— Dat zijn zoo van die prulletjes, die ge gevenkunt, sprak ze met een toon van minachting voorhaar eigen waar.

Jean Baptiste vond ook dat die kettinkjes enmedalietjes maar prulletjes waren, en richtte deblikken naar een paar kinderlepeltjes, die deweduwe dadelijk met een afkeurende mondbe-weging als „licht goed" betitelde.

— Kijk eens hoe ze plooien....En Jean Baptiste zag inderdaad hoe ze plooiden

onder een vluchtig duwtje van den vinger derkoopvrouw.

— Die andere hier, zou ik u aanbevelen, voegde zeer vlug behendig bij, maar mijnheer zal waar

-schijnlijk zooveel niet willen besteden ... .Een beetje ergernis blonk eensklaps in Jean

89

Baptiste's blik. Voor wien nam de weduwe Befninckhem? De geprikkelde man greep eensklaps naarhetgeen hij 't mooist vond in de heele uitstalling,een groot „kloterspaan" van ivoor en verguld zilver.

Vele schelletjes rinkelden en tinkelden aan 'tschitterende ding, dat aan den eenen kant een oolijklachend, en aan den anderen een droevig weenendkinderkopje voorstelde. 't Lachende gezichtje wasals levend, met kuiltjes in wang en kin. JeanBaptiste glimlachte al bij 't bekijken. Het lievegouden hoofdje stond op een mooien, allerfijnstgedraaiden ivoren hecht, waarop bloempjes envlindertjes en kronkelende lintjes allerzwierigst door-eenwemelden. En onder aan den hecht was een fluitje,dat Jean Baptiste in zijn bewonderende opgetogen-heid aan de lippen bracht, en blijelijk weerschallenliet. Zooveel liefelijkheid had de man nog nooit inéén en hetzelfde voorwerp gezien! Hij werd erletterlijk door betooverd en verklaarde zonderverdernadenken aan de fijntjes lachende weduwe Benninck.

— Dàt moet ik hebben voor mijn petekind.En nu volgde van wege de koopvrouw een vloed

van vleiende gelukwenschen over Jean Baptiste'sgoeden smaak en gelukkige keuze. Men zou hemalgemeen daarover prijzen. Gelukkig kindje, datzoo'n peter had! Toen vroeg de vrouw ook metden onloochenbaarsten toon der diepste belang

-stelling of ze de eer mocht hehben te weten wiede gelukkige ouders van dat gelukkige kindje waren.En Jean Baptiste liet het zich geen tweemaal

90

vragen. Met een hooge borst en kraanhalzendnoemde hij den naam van M. en Mw Van Hoogen-bemd, wat de weduwe Benninck tot een eer-biedige buiging aanzette.

Hoe kon Jean Baptiste nu anders dan zich met denhoogen prijs van den rammelaar verzoenen — alwas 't ook na felle inwendige tegenstribbelingen?

't Was maar toen hij op straat in de avondkoeltekwam, dat hij uit zijn roes wat ontnuchterde enbedaarder nadacht over den koop, dien hij kwamte sluiten. Waarlijk, 't was te duur! 't Was ver-kwisting! Die overtuiging doorknaagde hem hard-nekkig, doch hij troostte zich halveling bij degedachte, dat hij het kloterspaan nog niet betaaldhad en dus nog kon teruggeven. Hij had aan deweduwe Benninck beloofd morgen te komen betalen,daar hij zooveel geld niet op zak had, en nuverblijdde hem die schikking. Zoo was de koopminder onherroepelijk, maar de teruggave van hetkloterspaan scheen hem hoe langer hoe onmogelijkertoe. Hij zag het spottend, minachtend aangezichtvan de weduwe Benninck hem al vernederend aan-kijken en daartegen kwam zijn trots in verzet. Dan zaghij ook het kopje van zijn petekind, het rustige, roode,ronde kopje, als verdrietig vertrekken omdat het denmooien rammelaar zag ontsnappen. Die totnogtoeongekende weekhartigheid gaf in Jean Baptiste'saarzelingen den doorslag. Hij kon dat „schaapje vaneen kind" toch niet gaan verongelij ken. De rammelaarwas voor hem gekocht en zou voor hem blijven.

91

En 't kopje van het petekind, dat hem nu weerlachend voor den geest speelde, bracht hem totblijder overwegingen.

Op den hecht van 't kloterspaan bevond zich eenverguld plaatje om den naam van de kleineeigenares op te graveeren en de weduwe Benninckhad verklaard zich daarmee te willen belastenzoohaast de naam van „dat engeltje" zou bekendzijn. Zoo kwam Jean Baptiste te denken aan dekeuze van den naam, waarin hij als peter zekermeende een overwegend aandeel te zullen hebben.

Terwijl hij door den doodsch verlaten Rollewegstapte, naar huis toe, dacht hij ditmaal niet zooalsnaar gewoonte aan de ongezelligheid van zijnwoning, aan de mogelijke nieuwe miseries met zijnonnoozelen broer, aan de verveling van denkomenden avond in zijn verdrietige kamers, — neen,de zonnigheid van den blijden namiddag had inhem een naglans gelaten en de oude, steeds zoodorhartige vrijgezel overwoog nu de teedere vraagwat wel de liefste meisjesnaam kon zijn.

Vele namen werden onderzocht, doch geen enkeleklonk teeder genoeg. Een poosje voelde hij zichbekoord door Leonore. Inderdaad, dat waren wel-luidende klanken, en ettelijke malen fluisterden zijnproevende lippen: Leonore .... Leonore .... Maareensklaps klonk hem dat woord als een heilig-schennis: het was de naam van de jongste dochteruit „de veertien Billetjes !" Jean Baptiste bloosdein de gelukkiglijk alles omhullende avondgrauwte.

92

Hoe was 't godsmogelijk", dat juist de naam vandie onzuivere vrouw, de eenige verre, langvergetenzwakheid in zijn vrouwenverguizend leven, nu kwamopduiken te midden van al de reinheid, waarinhij zich thans vermeidde!

Andere namen verdreven deze onaangename her-innering, en toen Jean Baptiste thuis binnentrad, washij met die vraag nog zoozeer bekommerd, dat hij, an-ders sprakeloos en norsch, thans in een onbewaaktegoede luim zijn broer Monne verzocht hem eenseenige „schoone vrouwennamen" op te geven.

Monne bekeek hem eerst met groote, nietbegrijpende oogen, doch na een poos zeide hij metpijnlijk-zachten glimlach:

— Marie, moederkens naam, dat is de schoonstevanal....

Jean Baptiste haalde de schouders op. Hij hadspijt Monne de vraag gesteld te hebben. Die sufferdkon toch maar altijd over 't zelfde „zibbedeeën".

De klerk had overigens geen tijd te verliezen.Hij zette zich gewichtig bij een der keukenvenstersen begon te bevelen:

— Monne, zet water op 't vuur ... .Monne deed het gedwee, haastig.— Monne haal nu 't kuipje uit den kelder en zet

het hier voor mijn voeten.Weer was Monne de dienstbaarheid zelf.— Monne, trek mijn schoenen uit ... .Monne bukte zich kreunend en deed wat hem

bevolen werd.

93

— Monne, zorg er voor, dat mijn beste schoenenmorgen blinken lijk spiegels. Hoort ge 't? Lijkspiegels ...

En Monne moest dan het warme water in 'tkuipje gieten, en wat koud erbij; hij moest zeepaanbrengen; eksteroogsnij der spelen; de broederlijkevoeten afdrogen en daarna alles opruimen.

Nu Jean Baptiste geen bevelen meer te gevenhad, werd er in huis niet meer gesproken. Met eenzekere verbazing volgde Monne het ongewone gedoevan zijn broer. Stellig was er iets gewichtigs ophanden. Maar wat? Zijn zwakke hersenen konden't geenszins bedenken, maar vermoedden toch ietsgeks in verband met de „schoone vrouwennamen",waarover Jean Baptiste zooeven een woordje hadgerept. Dit vermoeden wekte bij Monne een gevoelvan misprijzen op, dat hij echter heel bedeesdelijkverborgen hield. Jean Baptiste was met hetopzoeken van den naam maar steeds bezig. Deinspanning van 't navorschen stond op zijn aange-zicht te lezen. Terwijl hij met zijn broer het schraleavondbrood nuttigde, helderde zijn gelaat echtereensklaps op. Ditmaal had hij gevonden! Hij zouaan zijn petekind den vrouwelijken vorm van zijneigen naam geven. 't Zou een Jeannetje zijn! Dieinval vervulde hem met vreugde. Door dien naamzouden de banden tusschen 't lieve wichtje enhem iets innigers krijgen. Ja, 't zou een Jeannetjezijn. En onwillekeurig viel het van zijn lachendelippen: Jeannetje, Jeannetje ...

94

Monne, die dat teedere naampje hoorde ennatuurlijk in zijn gek bedenksel van zooevenversterkt werd, kon den spotlust niet bedwingen,die plotseling in hem losbrak.

— Pfoe-oe-oe, blies hij in lange ademstootenuit, terwijl hij zich achter de ooren krabde.

Jeannetje, JeannetjeSaussepannetje

spotdreunde hij daarna.Maar een strenge blik van Jean Baptiste deed

hem zijn driestheid dadelijk beseffen en riep hemtot eerbiedigheid terug.

— Gaan de zotte kuren weer beginnen? vroegJean Baptiste met klem.

Monne dacht heel vluchtig aan 't gesticht vande Broeders van Liefde, waarmee hij bedreigdwas, en werd weer zoo schuw-mak als een lammetje.

— Vergeet mijn schoenen niet! Blinken lijkspiegels ... .

En Monne ging in een hoekje van de keukenzitten en begon te poetsen met een echte razernij.

Als een hond, die zijn meester vreest, wierp hijondertusschen een schuw-zijdelingschen blik ophet drukke bedrijf van zijn broer, dat hij hoe langerhoe minder begreep.

Jean Baptiste had zijn beste lakensche kleerenvan boven gehaald en onderzocht ze bij de lampmet de oplettendste nauwgezetheid. Voorzichtigborstelde hij ze uit en ging ze dan in de zijkamerzorgvuldig op een stoel openhangen en bedekken

95

met de breed ontvouwde „gazette". Dan haaldehij ook zijn beste bolhoedje te voorschijn enborstelde het tot het mooi effen glom, vrij van pluisjeof stofje. Ook zijn versch half-hemdje, zijn boordjemet tippen, zijn halsdoek, alles, tot zijn sokkentoe, werd onderzocht en klaar gelegd. Dat was alzooveel tijd gewonnen voor morgen ... .

Dan haalde Jean Baptiste zijn pak kindersuikerte voorschijn en opende het op de met alle voor-zorgen schoongevaagde tafel. Hij plaatste de talrijkerozige en teer-blauwe doozen, versierd met roosjesen engeltjes, vóór zich, en nam dan profijtelijk, nazich eerst verzekerd te hebben of zijn hand tochwel heel rein was, ettelijke greepjes suiker,die hij op billijke wijze in de doozen verdeeldemet een zekeren zin voor symmetrie en kleuren

-mengeling. Bij het zien van al die groote witte,rose en licht-mauve boonen, die omsuikerde man-delen, die suikeren raapjes en worteltjes, zoo echtnatuurlijk groen en rood, dat Jean Baptiste er omglimlachen moest, die zilveren bolletjes, die kindjesin de luren, die engelen-kopjes met open wiekjes,die heele opeenstapeling allerliefste, teere dingen,kwam over Jean Baptiste weer dat licht weekeblijheidsgevoel, dat hem dezen namiddag in deblanke kraamkamer had gestreeld. Hij verweesMonne niet barsch terug naar het hoekje, dat destumperd verlaten had, onweerstaanbaar aange-trokken door al de nooitgeziene heerlijkheid, dieuit den grooten papierzak als zonder einde geput

96

werd. Hij liet Monne in eerbiedige houding, dezwarte handen voorzichtig achter den rug geborgen,naderen, stap voor stap, eerst aarzelend, danbeslister, zich zelf vergetend in de extaze voor aldie zoete pracht. Jean Baptiste schepte er zelfsgenoegen in zijn onnoozelen broer door de uitstallingvan al die wonderen te verbazen. Er kwam zooiets in hem als de trots van den goochelaar, diede goede gemeente met zijn toeren verbluft, en als nualle doozen gevuld en weer goed ingepakt waren,deed Jean Baptiste als een, die nog wat sterkersging laten zien. Hij haalde den schitterendenrammelaar uit zijn doosje en liet hem rinkelen englanzen in 't lamplicht. Monne keek toe met wijd-opene oogen, bewonderend maar niet begrijpend.Toen bracht Jean Baptiste 't ivoren „schuifelet" aande lippen en floot. ... 't klonk zoo grappig vreemdin hun oude, droevig-stille huis, dat beide broederseensklaps te gelijk aan 't lachen vielen, — JeanBaptiste bedwongen discreet, met waardigheid,Monne los en gek als een kind. 't Was lange jarengeleden, dat beiden samen gelachen hadden..Jean Baptiste floot nog eens en 't klonk weer alseen dolvroolijk gilletje.

Monne werd driester en vroeg, kinderlijk aan-dringend:

— Laat het mij ook eens doen ...Maar de bekoring was eensklaps voorbij. Jean

Baptiste's gelaat stolde weer tot zijn vroegere strak-heid en het „kloterspaan" werd met alle voorzorgen

97

weer in zijn doosje gelegd en achter slot geborgen.Den simpelen Monne was 't op den duur dan

toch ook duidelijk geworden, dat die suiker en dierammelaar een kerstekindje golden en hij waagde't zijn broer eindelijk te vragen:

— Moet ge ergens peter zijn, dan?En Jean Baptiste scheepte Monne ditmaal niet af

als ongeschikt om te begrijpen, maar plots, met eenvlugge opfleuring van hoogmoed antwoordde hij:

— Ja, en dan nog wel van 't jongste van dennotaris!

Deze mededeeling ontroerde Monne in 't geheelniet. Hij haalde heel vluchtig de schouders op entrok onverschillig naar boven met de mopperendegrommelgedachte, dat het „natuurlijk weer iets metden notaris moest zijn. Eeuwig en altijd die notaris."En Monné s nacht was rustig.

Dat was niet het geval met Jean Baptiste.Boven in de eenzaamheid van zijn naakte kamer

begon weer de spijtige knaging over de grooteonkosten, waarin hij zich dien dag gestoken had.Hij onderzocht met een bedenkelijk aangezichtzijn goed verborgen spaarkistje en schrikte bij 't zienvan de groote gaping, die er in ging gemaakt worden.Weer besloot hij morgen het kloterspaan terug tebrengen. Doch allerlei overwegingen begonnen danopnieuw aan dat besluit te tornen, zoodanig datJean Baptiste een heel groot deel van den nachtgekweld werd door 't droomgezicht van vraat-zieke rammelaars, die heel zijn spaarpot version-

Nood der Bariseele's. IL 7

98

den, en jammerlijk weenende, teere kindersnoetjes.Heel vroeg was hij 's anderendaags op met een

zekere zwarigheid in liet hoofd, doch toen hij voorzijn geopend raam stond en de aaiingen van degeurige morgenlucht hem verfrischten, toen hij onder't helblauwe, wolkenlooze hemelveld heele vluchtenwitte duiven, met den gloed van het zonnegoudop hun vlerken, heen en weer zag zwieren, toenhij den gouden wereldbol op den toren derJerusalemkerk glinsteren zag als een vreugdevuuren 't haantje der St. Annakerk waarachtig von-ken zag als een star, toen hij al de omliggendebloemistenvelden zag pralen met de weelde vanduizenden bloemen, die hun reuken in de dauwigelucht lieten zweven, — toen voelde hij zich weerblijde en helder worden als die helle, blijde dage-raad. De beiaard speelde van 't Kleine Kleuterken,met een vollen, aangehouden zang, waarom eenmenigte lichte nootjes huppelden en trippelden alslosknappende klankvonkjes. 't Was als een gelegen-,heidsliedje, dat Jean Baptiste onwillekeurig, lichtelijkmeefloot. 't Pleit was voltrokken, 't petekind zouhet mooie kloterspaan krijgen.

Van dit oogenblk af woelde een kinderlijkongeduld in Jean Baptiste's gemoed. De urenschenen hem dagen. Hij verzorgde zijn baard metzenuwachtige hand, kleedde zich op zijn piekbest;liet zijn uiterlijke verschijning door Monne keurenmet de dreigende vermaning, dat zoo er iets aan„mankeerde" hij het zeggen moest; ging naar de

99

mis, die hij fel verstrooid bijwoonde; ging hetkloterspaan bij de WWe Benninck betalen; kwamweer naar huis zich spiegelen en borstelen, enherspiegelen en herborstelen; nam zijn middagmaalop een fel vervroegd uur en verwonderde er zichwel honderden malen over, hoe het mogelijk wasnog al die dingen te doen vóór het uur sloeg,waarop hij naar den notaris moest om zijn peter-lijke functies waar te nemen.

Jean Baptiste kwam dan nog veel te vroeg bijMijnheer Van Hoogenbemd aan. In zijn eigen zenuw-achtigheid werd hij echter niet dadelijk gewaar, dathij een zekere zenuwachtige onrust, die in 't huisheerschte, door zijn voorbarige verschijning ver-hoogde. Eerst nadat hij Mevrouw al de doozensuiker overhandigd en het kloterspaan plechtig ophet wiegje van den boorling neergelegd had, merktehij dat Mevrouw, trots de luidruchtigheid harerbewonderende dankuitingen, over iets anders tenzeerste bekommerd moest zijn. Ook de minne, die,even glimlachend, de voor haar bestemde doos inontvangst had genomen, scheen erg bezorgd. Toentrof het Jean Baptiste ook, dat mijnheerde notariszich nog niet vertoond had, en hij waagde 't naarhem te vragen.

— Och, zwijg me daarvan! begon toen mevrouwte jammeren, en Jean Baptiste kon dan vernemenwat het heele huis zoo angstig maakte.

Nicht Euphrasie, die met den trein van twaalfuur moest aankomen, was aan het station niet

100

gezien. Nu was er nog enkel een trein om drieuur. Om half vier moest men in de kerk zijn ende pastoor had er nadrukkelijk op aangedrongenom toch op tijd te komen, daar hij nog anderebezigheden had dien namiddag. Neen, men zou ernooit op dat uur kunnen zijn. En als nicht Euphrasienu maar kwam! De meest fantastische onderstel

-lingen over de mogelijke reden van nicht Euphrasie'shandelwijze werden geuit en verhoogden eeniedersontsteltenis. Ziet ge dat onnoozel schaapje daar nuzonder meter op 't allerlaatste „knipje" ?

Mevrouw had zich toen herinnerd, dat nichtEuphrasie een hevigen hekel had aan het reizenper spoorweg. Slechts door den nood gedwongenen met duizend tegenstribbelingen en voorzorgenvan allen aard, had zij er enkele keeren in haarleven toe kunnen besluiten, dat nieuwe, duivelschevervoermiddel te gebruiken. Om van Ghistel naarBrugge te komen nam zij langzamer, doch naarheur meening, zekerder wegen. Zij reed per koetsvan Ghistel naar Oostende, en van Oostende naarBrugge gebruikte zij de barge. Misschien was zeweer met de oude trekschuit gegaan.

Mijnheer was dadelijk, het warme weer trot-seerend, naar de aanlegplaats te Scheepsdale gegaanom de barge van twee uur af te wachten. En nufolterden zich mevrouw en de minne met de vraag ofmijnheer nicht Euphrasie ditmaal toch zou mee

-brengen. Jean Baptiste deelde nu in die foltering.Hoe was 't mogelijk, vroeg hij zich bovendien af,

101

in zulke plechtige omstandigheden zooveel onver-schilligheid en nalatigheid aan den dag te leggenals nicht Euphrasie deed? 't Zou me een metertjezijn, dacht hij.

Mevrouw moest Jean Baptiste weerhouden, wanthij wilde mijnheer Van Hoogenbemd naar Scheeps-dale achterna loopen, als dacht hij, dat zijnaanwezigheid op de aanlegplaats nicht Euphrasiezekerder zou doen aanlanden. Al wist Jean Baptisteook zeer goed, dat er tusschen twaalf en drie geentrein uit Oostende aankwam, onderzocht hij tochnog eens nauwgezet het spoorboekje. Er mocht ersoms toch een zijn! Neen, vóór drie uur kon nichtEuphrasie niet aanlanden! En bij die vernieuwdevaststelling kwam over mevrouw, de minne en JeanBaptiste een nieuwe wanhoopsbui, die zich inlichte hoofdschuddingen, bezorgd-strakke blikken endiepe zuchten uitte. 't Waren bange oogenblikken,die nu hun tragen gang gingen.

Daar roerde een sleutel beneden in de huisdeur.Mijnheer was daar; hooge spanning! Jean Baptisteen de minne gingen over de trapleuning luisterennaar 't voetengeschuifel in de gang.

— Zouden ze getweeën zijn!— Neen, dat is de stap van mijnheer alleen.En beiden kwamen met beklemd hart weer in

de kamer.— Niemand! zuchtten ze te gelijk.Weldra kwam mijnheer binnen, heel ontdaan van

de vergeefsche inspanning, de parelende zweet-

102

droppels van zijn aangezicht afvegend. Moedeloosliet hij zich op een stoel zinken en zuchtte ook:

— Niemand!Terwijl allen daar stilzwijgend en radeloos zaten,

begon het wicht in de wieg zoo erbarmelijk tekrijten, dat het Jean Baptiste door het hart sneed.

Och God, och God! kreunde hij vol deernis, deminne volgend, die den zuigeling nu sussend inde kamer omdroeg.

— En krijsch toch niet, mijn engeltje! Uw metertjegaat wel komen .... Och God, och God..

En hij suste met de minne mee.Mijnheer bekwam langzamerhand van zijn verren,

warmen tocht naar Scheepsdale. Hij keek even opzijn zakhorloge en meende, dat het tijd was omnaar 't station te gaan voor den trein van drieuur. Jean Baptiste vroeg of 't hem gepermitteerdwas mee te gaan.

Zoo trokken de notaris en zijn klerk er op uitom de meter .... Zij wisselden geen woord metelkander, zoozeer waren ze met kommer vervuld.Elk dacht voor zich zelf na over 't ergste.

De trein donderde snorrend en gilfluitend aan.De reizigers kwamen buiten het station, eerst indichte groep, dan in altijd einder talrijke hoopjes,tot er eindelijk nog alleen een manke achteraankwam hinken .... De wachters sloten het hek ...En nicht Euphrasie was niet aangekomen!

Jean Baptiste wierp nog een langen, droef-smach-tenden blik binnen 't station .... Nog vroeg hij aan

103

een wachter, die weer zijn pijp ging aansteken inzijn hokje, of al de menschen van den trein vanOostende al buiten waren .... En 't flegmatischantwoord luidde:

— Lijk of dat ge ziet, Mijnheer!De notaris en Jean Baptiste bekeken elkander,

zwijgend, niet wetend of ze zouden gaan of blij-ven.... Dat duurde nog een heele poos, tot denotaris eindelijk weer de stad introk, al schudde-bollend:

— Wat nu gedaan?Jean Baptiste volgde zijn patroon en hoe langer

hoe meer groeide in hem de bittere overtuiging,dat die nicht Euphrasie, bij God! een juweel vaneen metertje was. Ze kon hèm gestolen worden.Waarachtig, men moest een vrouwmensch zijn omzoo iets te doen.

De vreugde van Jean Baptisté s dag was weg.Nog laaide de zon wel als een feestvuur, nog wasde hemel vol zomeramber en -azuur, weer spran-kelde de beiaard zijn „Klein Kleuterken" over destad, maar dit alles leek nu spotternij en sarrendekwelling.

Toen de notaris en zijn klerk bijna weer thuiswaren, werden zij uit hun zwaarwichtige gepeinzengewekt door een zonderlinge rammeling en klet-tering van glasramen en oud ijzer. Het was eengroote, ouderwetsche familiekaros, die aldus dezondagstilte der straten verstoorde. De voorbij

-gangers keerden zich om naar het ongewone voer-

104

tuig en keken het met een verwonderd spotlachjeachterna. Zijn groene en blauwe kleuren warenerg verschoten en hier en daar bij schilfers afge-sprongen. Het paard, dat meer de gewoonte scheente hebben zijn lompe, langharige pooten in denvetten ploeggrond te planten dan over de straat

-keien te loopen, voegde het log neervallende ge-klink van zijn zware hoefijzers bij het gerinkelvan de karos. De koetsier, een „buitenmensch," diezoo oud scheen als zijn wagen, zat ineengedokenop den bok met holsblokken aan de voeten eneen ottervellen klak op, die hem tot over de oorenzonk. Naast hem zat een knaap, blootshoofds, opwiens vrijpostig, verheugd rondkijkend gelaat desnaakschheid straalde. Blijkbaar was die jongenop den bok genoodigd geworden om den met destad gansch onbekenden voerman omtrent den tevolgen weg de noodige inlichtingen te verschaffen.En die jongen voelde, dat hij hier een potsierlijkentocht leidde.

— Hee! Seppetje! riep hem een voorbijgaandebengel in vroolijke bui toe. Waar „gaat dat voi-tuurtje naar toe?"

En Seppetje antwoordde even schalks :— Recht naar „de musee van antikwiteiten !"De blijde lach der twee jongens weergalmde in

de straat.Toen het rammelend en kletterend gevaarte het

huis van den notaris naderde, werd deze weldragewaar, dat de bestemmingsplaats niet het museum

105

maar wel zijn eigen woning was. De karos bleefer stil naast het mooie dooprijtuig, dat er al wachtte.Bliksemsnel flitste in hem en in Jean Baptiste degedachte op: nicht Euphrasie zit in die karos! Inhun vreugde de angstig verwachte meter eindelijkte zien, dachten zij geen oogenblik meer aan hetcomische van de karosverschijning, maar ijldenbeiden naar den stilstaanden wagen. De oudekoetsier, die heel wat moeite had om met zijnstramme ledematen van zijn hooge zitplaats af teklauteren, was niet tijdig genoeg bij het portier omte beletten, dat de notaris het zelf opende en nichtEuphrasie begroette met de onverholen vreugdevan een, die uit de klemmen van een hoogen noodverlost was. Ook Jean Baptiste leverde zich aanopgewonden vreugdeteekenen over.

Nicht Euphrasie scheen evenwel tamelijk onge-voelig voor beider vreugdebedrijf. Zij bleef in eenhoekje van de karos roerloos zitten met pijnlijkentrek om den zuchtenden mond en eerst nadat denotaris haar verzocht had af te stappen, sprak zij:

— Louis, ik stap niet af. 't Kost mij te veel pijnen moeite; ik ben „opgegeten" van 't flerecijn. 'tZal beter zijn, als ons deze koets naar de kerkvoert.

— En zou 't werkelijk niet gaan om eerst eensbij Mina te komen? .... En bij 't kleintje. . .

De heer Van Hoogenbemd dacht vooral aan deouderwetsche, opzienbarende karos, die nog veelondeftiger leek nu ze daar stond naast den glimmend

106

geboenden en opgepoetsten landauer, die met zijnflinken, piekfijnen koetsier voor het huis van dennotaris prijkte.

— Noch nu, noch straks! zeide nicht Euphrasiezeer beslist, „Ik zie af gelijk een peerd" en zalalleen voor de kerk afstappen. En wat de notarisook poogde, zij bleef bewegingschuw in haarhoekje..

Vruchteloos drong de notaris verder aan: er stondniets anders op, dan aan nichts eisch toe te geven.

Eerst defileerden nog de veertien oudste af-stammelingen van het huis Van Hoogenbemd voorhet rijtuig van de nicht uit Ghistel om haar tebegroeten. Zij kwamen in lange rij, de jongstenopgewonden en luidruchtig na een lang en onge-duldig wachten op nicht, die gewoonlijk iets mee-bracht voor hen, de oudsten onverschilliger enhalf beschaamd, niet wetende hoe hun lange linksch-heid te verbergen. Nicht knikte ternauwernood....'t Was een ontgoocheling voor 't kleine goed, dat,eenmaal terug in huis, levendig aan 't krakeelenging over de vraag of nicht iets mee had of niet.Een der jongere meisjes wist het bepaald: nichthad veel mee.

— Hebt ge dan de twee groote bennen nietgezien, die vóór haar stonden?

Die reusachtige manden, die heel de voorstezitbank van de karos innamen, hinderden den heerVan Hoogenbemd aanzienlijk toen hij de minnemet het „boorlingsken" en Jean Baptiste wilde

107

doen instappen. In den ruimen wagen was er geenplaats meer voor hen.

— Wat moet hiermee gebeuren, nicht? vroeghij, op de belemmerende manden wijzend.

— Laat die staan, Kozijn. Na den doop zullenwij ze afzetten. 't Is mijn gift voor 't kind en demoeder.

Kozijn eerbiedigde nichts wensch om die gifteerst na den doop te lossen.

— Goed, dan zal ik alleen bij u blijven in dèzekoets, 't kind zal in de andere komen met denpeter.

Op dit laatste woord richtte Euphrasie evenhet hoofd op:

— Waar is Rotsaert dan? Ik heb hem nog nietgezien.

Nu begon de lastige uitlegging. Terwijl de karosover de hobbelige straat rammelde en slingerklet-terde naar de kerk toe, moest Kozijn aan hard-hoorige nicht diets maken, dat Rotsaert weer ineen van zijn kuren op 't laatste oogenblik gewei

-gerd had peter te zijn, maar dat Jean Baptiste,de oude klerk, die al sedert jaren om zoo te zeggen„van den huize was" hem heel voordeelig zouvervangen. Die Rotsaert was maar een dit en eendat, Jean Baptiste daarentegen de fatsoenlijkstemensch van de wereld en de verkleefdheid zelf.

Nicht Euphrasie was blijkbaar zeer gepikeerddoor Rotsaerts weigering. Al had de notaris zorg-vuldig vermeden haar den waren grond van Rot-

108

saerts handelwijze op te geven, toch gevoelde zedie wel als een steek tegen haar.

— Dat is een affront voor mij! sprak zegebelgd.

En haar gekrenkt eergevoel gaf haar opeensden pruilerigen inval ook te weigeren.

— Als het zoo is, dan ben ik ook geen meter ....,sprak ze met een voor haar flerecijn zeer beden-kelijke opwinding.

— Heere God! wat zal er nog al op mijn hoofdvallen? dacht de notaris angstig. Met al de klemvan zijn redeneerkracht en welsprekendheid be-gon hij dan nicht Euphrasie te bepraten om aandien ongelukkigen inval toch geen gevolg te geven.Hij putte alle beweeggronden uit, van de hevigstehatelijkheden tegen Rotsaert tot de verteederendsteliefelijkheden tegenover haar overloopend. Dochpruilende nicht bleef in haar hoekje mopperen totgrooter ontzetting van den notaris.

Pas toen het rijtuig zijn rammelvaart al vertraagdebij de kerkpoort, sprak nicht Euphrasie als volopofferingsgevoel:

— Zie, Kozijn, ware 't niet, dat uw onnoozelschaapken van een kind toch een christen-menschmoet worden, ik ginge van hier zooals ik gekomenben. Geloof me, als ik nu mee ga in de kerk, danis 't alleen te respecte" van 't dutsken, dat tocheen meter moet hebben.

De heer Van Hoogenbemd drukte nicht Euphrasiede hand en sprak enkel, als ware hij ontroerd:

109

— Dat is een goed woord, nicht, dat is braaf,dat is braaf ...

Terwijl dit spannende tooneel zich in de oudekaros voltrok, heerschte er in den glimmendenlandauer al even weinig feeststemming.

Jean Baptiste's overtuiging, dat nicht Euphrasie„'n meterje was van 'k ga je gaan krijgen", stondnu vast als een paal. Had een mensch ooit in zijnleven zulke „toeren" gezien als met die koets, endat flerecijn en die manden? Het deftigheidsgevoelvan den ouden notarisklerk was vreeselijk gekrenkt,ook zijn eigenliefde was beleedigd. Doch waardigzweeg hij tegenover de minne, wier meerdere hij zichgevoelde. Wat in zijn gemoed omging wilde hijhaar niet ten schouwspel geven. Het ergste van zijntoestand was echter, dat de geslepen minne zeergoed zag wat er in hem omging en er een heimelijkplezier in schepte hem luidop te zeggen wat hijangstvallig wilde verborgen houden.

— 't Is nu een korf, die op uw plaats zit bijden vader en de meter ...

Jean Baptiste haalde even de schouders op enknuffelde wat aan het portier.

— Mijnheer rijdt voorop met de familie en hetdienstvolk komt achteraan ... .

Zoo zanikte de minne voort met blijkbaar leed-vermaak en hoe Jean Baptiste zich in zijn waardigstilzwijgen ook verstarde, toch was het hem eenontspanning toen hij aan de kerk kon uitstappen.

Met nauw onderdrukte, erbarmelijke smartkreu-

110

ningen werd de kranke meter uit de koets gehaalddoor den man met de ottervellen klak. Hij had daar„een handje" voor, verzekerde nicht Euphrasie aanharen Kozijn, die maar gebaren mocht, dat hijmeehielp.

— Mijn stoksken, Bastiaan!En de koetsier haalde van achter de manden

een stevigen hazelaarstok met ijzeren beslag tevoorschijn. Nicht ging er op steunen en keerdezich tot de overigen met de vraag:

— Is alleman gereed?Zij ging de kerk binnenstappen, toen ze nog

even stilhield en zich met haren beslisten toon totJean Baptiste richtte:

— Mijnheer, dat meisje zal Zenobie heeten.Dit klonk zoozeer als een bevel, dat Jean Baptiste,

die den naam allergekst vond en met angst in 'thart zijn kansen om 't kind Jeannetje te noemenzag vervliegen, toch niet tegenstribbelde en er zichbij bepaalde een wanhopig lijdersgezicht te zetten.Telde hij hier dan niet mede?

Nicht Euphrasie, die zulks bemerkte, verklaardehet geven van den naam voor een recht van demeter, als het kind een meisje was.

— Ik geef dien naam ter gedachtenis aan mijnzuster, die ook zoo heette.

De heer Van Hoogenbemd had intusschen middelgevonden om Jean Baptiste een sussend teekentjevan aanmoediging tot berusting te geven en deoptocht naar de doopvont kon een aanvang nemen.

111

De roededrager, die het groepje aan de kerkpoortafgewacht had, stapte vooraan met de zware zilverenknots op den schouder, streng-voornaam in zijnzwarte toga met fluweelen kraag. Dan kwam deminne, haast heel bedekt door den reusachtigenwit-mousselinen mantel, waarin de zuigeling gehuldwas. De vader stapte ietwat onverschillig naast zijnspruit en achteraan kwamen Jean Baptiste metstenende, zuchtende nicht Euphrasie, die haar„stoksken" vrij luid liet tikken op de licht weer-klinkende kerksteenen.

Zij hielden stil voor de doopkapel, waar depriester zich al dadelijk bij hen voegde en vroegaan peter en meter wat zij voor hun doopelingvan de kerk verlangden.

't Was eerst een heele moeite om de flerecijn-lijdende meter het wichtje voor de plechtigheid inde armen te geven. Zij vatte het zoo onhandigaan, dat Jean Baptiste schrikte en beefde bij degedachte, dat het schatje zou vallen. Zenuwachtigwilde hij zich met de overhandiging bemoeien, dochde stuursche meter liet blijken met zijn tusschen-komst geenszins gediend te zijn. Toen nam hijzijn toevlucht tot de baker:

— Och minnetje, smeekte hij, houd gij hetdutsken toch ook een beetje vast....

De plechtigheid werd voortgezet. Intusschen wasde heer Van Hoogenbemd in een hoekje van dedoopkapel met het kosterken in een gezelligfluisterkoutje gewikkeld. Hij was immers reeds zoo

112

gewoon hier te komen..., en het kosterken waszoo'n gemoedelijke baas.

— Als ge zoo voort gaat, Mijnheer de notaris,zult ge al gauw wéér voor een nieuw trouwboekskenmoeten zorgen..

't Kosterken wreef zich glimlachend de handekens,doch eensklaps nam zijn aangezicht een ernstigvrome plooi. Het hoorde den priester de bekendewoorden zeggen, waarop het moest invallen.

— Accipe sal sapientiae .... begon de priesteren haast werktuigelijk-raak kwam waar het komenmoest het „amen" van het kosterken.

Met spanning keek Jean Baptiste naar het roodekinderkopje, toen de priester een greintje zout inhet kleine mondje legde. 't Kindje vertrok niet eenshet aangezichtje! Wat een kranig ding toch! JeanBaptiste had er een oogenblikje zijn vreugd in,doch een linksche beweging van de meter deedhem weer schrikken en angstige vermaningen tothet minnetje richten.

-- Och Heere toch, „dat het maar niet en valt"!De ceremonie bracht hen dan bij de vont.— Abrenuntias Satanae? vroeg de priester en

hij herhaalde zijn vraag in 't Vlaamsch, waarop JeanBaptiste, op inblazing van de minne, luide verklaarde:

— Ja, ik verzaak!Dezelfde vraag, door den officiant tot nicht

Euphrasie gericht, had minder bijval. Nicht hoordeze niet. Nadat de priester zijn vraag nog eensherhaald had zonder beter gevolg, meende Jean

113

Baptiste wel te doen met hem ter hulp te komen.Luide sprak hij dan aan 't oor der meter:

— Mijnheer de pastoor vraagt of het kindSatan verzaakt.

— Ja, het verzaakt! zeide toen nicht Euphrasiekortaf.

— En zijn pomperijen? hielp Jean Baptiste denpriester weer.

-- Ja, ja, 'k hoor het wel, ik ben niet doof, weet ge!Op dien uitval van nicht Euphrasie werd Jean

Baptiste rood tot in den hals. Wat een schaamtedat mensch hem deed lijden!

Toen de priester het hoofdje van het kind metenkele waterdroppels besprenkelde, werd JeanBaptiste echter uit zijn mismoedigheid weer watopgebeurd door het schouwspel van de verbazendekranigheid van dat kleine ding, dat bij de aanrakingvan het koude water niet eens een oog verpinkte.

Toen de priester zijn „Vade in pace" haduitgesproken en het kosterken nog eens zijn gemoe-delijk onderhoud met Mijnheer den notaris hadmoeten afbreken om nog tijdig met zijn laatste„amen" in te vallen, kwam Jean Baptiste vreugde-stralend op zijn patroon af en wenschte hemhartelijk proficiat.

— En hebt ge dat ooit beleefd, voegde hij erbij, 't kind heeft niet eens gekreten. 't Is waarachtigalsof het al wist, dat het in de kerk was.

De notaris glimlachte en drukte de hand van JeanBaptiste, die in 't gelukkigste van zijn leven was.

Nood der Bariseele's 1I. 8

114

Het „stoksken" van nicht Euphrasie tikte al voorden aftocht. Jean Baptiste gaf een drinkpenning aan't kosterken, aan den roededrager, aan de stoel-zetster en nog aan een paar arme vrouwen, diekwamen proficiat wenschen.

Maar Euphrasie trok zich dat alles niet aan enspoedde zich zoo goed haar flerecijn het haartoeliet naar de koets, bewust, dat haar taak afge-loopen was.

— Wat zegt ge nu van uw Zenobietje? vroeg haarde notaris in een behoefte om wat joviaal te zijn.

— Och, 't is een kind lijk alle kinderen, klonk hetkoele antwoord. Wij zullen zien wat het later wordt.

— En komt ge nu toch niet eens tot bij Mina?drong de notaris nog aan.

— Geen kwestie van, Kozijn. Wij laden demanden af, en rijden naar Ghistel terug.

En zoo geschiedde 't.Nicht was niet te vermurwen, ze weigerde zelfs

het potje chocolade en het boterhammetje fijnkoekebrood, die men haar in de koets wilde brengen.Als het flerecijn over was zou ze eens weer komen.

De afstammelingen van het huis Van Hoogenbemdtrokken nog eens op rij voorbij de koets vannicht om te groeten, de heer Van Hoogenbemdomhelsde nicht zoo goed als 't ging in de lage karos,dankte haar voor de moeite en de manden, enJean Baptiste, die trots alles wilde toonen, dat hij„zijn wereld kende", dankte haar voor de eerhem aangedaan door het waarnemen van het

115

meterschap. Nicht Euphrasie nam van dit allesweinig notitie. Haar laatste woord tot Kozijn VanHoogenbemd was:

— En wat Rotsaert betreft, die krijgt een briefjevan mij zooals hij er geen tweede zal verlangen.

Hierop reed de karos weg, even luidruchtig alsze gekomen was.

Dc heer Van Hoogenbemd en Jean Baptiste kekennog een poos achterna en beiden waren er wezenlijkniet spijtig om, dat nicht naar Ghistel terugkeerde.

— Hoe vindt ge nu onze nicht Euphrasie? vroegde notaris aan den klerk, die stil-zoetelijk glimlachteen niet antwoordde.

— Ze is een beetje „op haar mode", niet waar?Een oud mensch, ietwat grillig, en vandaag albijzonder slecht gemutst, maar in den grond is zegoed als brood.

Jean Baptiste glimlachte met meer zekerheid enknikte. Dat een mensch goed als brood was"kon hij altijd zonder gevaar beamen.

— Nu, alles is goed afgeloopen, beste JeanBaptiste, beter dan ik het te middag dorst hopen.Kom, wij gaan daar nu een glazeken op zetten.

En de meester nam den klerk heel vertrouwelijkonder den arm en troonde hem mee naar binnen.

In den ruimen gang hadden de veertien VanHoogenbemdjes zich op de manden van nichtEuphrasie geworpen om te onderzoeken wat zebevatten. 't Was daar een dringen en pramen, eenstooten en duwen, waartegen de meid, die dreigde

116

met vaders tusschenkomst en jammerde over deschade, die aan de geschenken zou toegebrachtworden, gansch machteloos was.

Alles werd uitgestald op de twee banken, diein de gang stonden, doch weldra was daar geenplaats genoeg meer en moesten de laatste giftenvan nicht Euphrasie op den grond gezet worden.

't Was waarachtig alsof de landlieden, die, volgensonze oude Vlaamsche liedekens, het kindeken Jezusin zijn kribbeken met hun landelijke gaven begif-tigden, hier ook hun geschenken voor Zenobietjehadden gebracht. Daar stonden gouden vlaaien inaarden teilen, volle kommen Spaansche pap metgezwollen rozijnen en krenten, rijsttaarten en room-kazen, alle eigenhandig door nicht klaargemaaktvoor den doop. Daarnaast prijkten in mandjes enbakjes de heerlijkste vruchten, die de Zomer ophaar landgoedje had rijpgestoofd. Daar lagen groote,bolle perziken en briolen, mooier dan bloemen;amberkleurige abrikozen, barstend van sappigerijpheid; aardbeziën als gloeiende hartjes en fram-bozen, die geurden als Oostersch reukwerk. De VanHoogenbempjes waren één extaze, één begeerte enjuichten. Op den bodem der manden lagen sokjes,lijfrokjes, mutsjes, baaitjes en nog een heele menigteander kindergoed, nichts stevig en deugdelijk naai-werk van lange maanden. De veertien spruitenverwaardigden zich zelfs niet dat kleergoed uit tepakken. Alleen de gebakken en het fruit wondenhen op en de stoutsten der bende zouden zich al

117

het eene en het andere toegeëigend hebben, warevader op 't juiste oogenblik niet verschenen.

De orde was al gauw hersteld en vader hieldnu een toespraakje over nichts mildheid en goed-heid en regelde het verbruik van al dat lekkersvoor verdere dagen.

-- Vandaag hebben wij de chocolade en dedooptaarten, die op ons wachten.

— En de suikerboonen! voegde Jean Baptisteer bij, die wat ijverzuchtig werd over nichts grootenbijval bij het jong gepeupel.

— Wat! Suikerboonen ? Zouden er suikerboonenzijn? vroeg de notaris met gemaakte verwondering,Jean Baptiste met pinkelende oogen aankijkend.

— Ja zeker, de kindjes geven immers altijdsuikerboonen! besliste een der jongste bengels.

En de heele bende trok dan naar boven, vaderen Jean Baptiste omstuwend, om te vernemenwat men in 't wiegje van Zenobietje gevondenhad. Elk der kinderen droeg een der geschenkenvan nicht Euphrasie mede om ze aan moederte toonen.

De stille kraamkamer was nu ineens vol gonzendleven en Jean Baptiste werd er al heel gauw hetmiddelpunt van, toen Mevrouw hem de suikerdoozenliet uitdeelen en hem uitnoodigde om eens zijnpeetdochtertje op de knieën te nemen.

Zalig voelde Jean Baptiste zijn oog vochtigworden toen hij Zenobietje vreugdestralend optildeen liefderijk bekeek.

118

— Wat zegt ge nu van uw „ville" 1) ?

— Och, 't is een model van een kind. Gij hadtdat moeten zien in de kerk, Madame! Zoo braaf,zoo verstandig als een groote!

Mevrouw genoot van Jean Baptiste's opgeto-genheid.

— Luister eens, fluisterde hem toen de notaristoe, dat is te veel, te veel, Jean Baptiste ... en hijwees op den mooien rammelaar en de talrijkesuikerdoozen.

Jean Baptiste's hart zwol van trots. Dat oogen-blik was hem meer waard dan het uitgegevengeld, waaraan hij van tijd tot tijd nog heel vluchtigdacht. Hij voelde in zijn hoofd als het ware delichte tuitingen van een aanvangenden roes. Delieve woorden van Mevrouw, die nu toch bepaaldbewees een goed mensch te zijn, de vertrouwelijk-heid van Mijnheer, de vreugdekreten van de jongebende en vooral het roode, prettige snuitje vanZenobietje bedwelmden hem als wijnteugen.

Jean Baptiste's vreugderoes groeide aan toenhij nu beneden naast Mijnheer zat aan 't hoofdvan de chocoladetafel ter gelegenheid van Zeno-bietjes doop aangericht. Alles scheen daar tezijner eere te gebeuren. Als de meid eerst voorMijnheer inschenken wilde, verzette zich dezedaartegen met de woorden:

— Eerst voor onzen peter, vandaag.

1) Peetkind, van het Fransch „filleul".

119

De peter ook moest zich het eerst bedienenvan alles wat er verder op den disch stond. Hijook moest de taarten snijden, — in gróóte stukken,op het luide verzoek van 't klein goed. Hem tenbelieve moest het jongste meisje eerst „haarfabeltje" opzeggen, vóór ze het verlangde stuktaart kreeg, waarop dan al de overige naijverigefabelkundige jongens en meisjes „het hunne"wenschten op te zeggen als in een wedstrijd vanuiterlijke welsprekendheid. Jean Baptiste glimlachtegoedkeurend, aanmoedigend en ten hoogste vol-daan bij 't aanhooren van al die avonturen vanbrave hondjes, ongehoorzame katjes, vraatziekewolven en heelkundige ooievaars, en kon nietnalaten gewichtig te knikken bij elke roerendezedeles, die hem in 't Fransch of in 't Vlaamschwerd voorgelegd. Na de fabeltjes kwamen deliedjes, na de liedjes het stoeien en ravotten dekamer rond, en eindelijk het krakeelen. Toen washet weer om wille van den peter, dat gedreigdwerd met „vroeg in bed steken". En als nu degroote helft van het rumoerig veertiental werkelijkte kooi gebracht werd, gebeurde het „omdat depeter van Zenobietje geen schande zou sprekenover al hun lawaai".

Jean Baptiste zwom in de eer. Doch 't was nogniet alles. Nu werd het pas heel gezellig. Alleenmet Mijnheer en de twee oudste jongens werdhet kransje nu inniger. Alhoewel Jean Baptistegeen waar rooker was, praamde Mijnheer hem

120

toch om een sigaartje aan te steken, een fijntje,dat geen kwaad kon. En toen de jongens ookeentje vroegen, richtte zich Mijnheer tot JeanBaptiste om hem te vragen wat hij er vandacht". Jean Baptiste knikte goedig, inwilligend en't vleide hem uitermate, dat Mijnheer toestemde.Het vreugdevonkje, dat toen in 't oog van de langopgeschoten collegegasten blonk, deed hem ookdeugd aan 't hart. En toen Mijnheer vroeg wat ernu moest boven komen: een „zwarte zuster" ofeen „gekroonde koning", waarop de jongens een

-stemmig den „gekroonden koning" kozen, meendeJean-Baptiste zich toch eens tegen die overdadigeeerbewijzen te moeten verzetten, doch Mijnheerde notaris luisterde niet naar hem. Jean Baptistemoest zich schikken in het zoete geweld, en metzijn meester en diens zoons eenige schalen kis

-senden schuimwijn drinken.Terwijl hij het kralende vocht als zonnegoud in

de fijne glazen met het licht der lamp zag spelen,terwijl hij zijn geurig sigaartje wat onhandig, dochheel voornaam tusschen wijs- en middenvingerhield, en de kronkelkrulletjes van den rook volgde,voelde hij zich in een zachte warmte van zaligheidomvatten en krieuwelingetjes van weelde titstenhem behaaglijk over de huid. Bij een nieuw slokjekneep hij de oogen even dicht en dacht toen aanzijn broer Monne, zich afvragende wat die er welvan zou zeggen indien hij hem hier zoo zag zittenin de champagne". 't Oude hoogmoedige gevoel

121

van zijn meerderheid triomfeerde weer in JeanBaptiste.'t Begon hoe langer hoe meer te suizen in

't hoofd van den zaligen man en toen ze aan detweede flesch waren, scheen het hem, dat allesom hem ruimer werd, terwijl zijn krachten toe-namen. Een geweldige spreeklust maakte hethem onmogelijk den mond dicht te houden enuitbundig begon hij met vlugheid en overvloedvan woorden Mijnheer den notaris, zijne weder

-helft, dat engeltje van een Zenobietje, en zelfsnicht Euphrasie in hun gaven en deugden te ver

-heffen en van zijn levenslange verknochtheid dehechtste verzekering te geven.

De radheid van Jean Baptiste's tong en zijnonstelpbare woordenvloed verrasten den oudsteder Van Hoogenbemdjes en heel op 't onver-wachts stelde hij den welsprekenden klerk deonbesuisde jongensvraag: of hij wel tien keerachtereen heel vlug en sterk gescandeerd zoukunnen zeggen: „De recolletten loopen lijk deratten langs de leere"?

— Ja, Jean Baptiste, drong de tweede college-gast heel vertrouwelijk aan, terwijl hij zijn ledigglas zingen deed door met den natten wijsvin-ger op den fijnen rand te wrijven. Zoudt ge datkunnen?

Jean-Baptiste, zeer vereerd en wel bewust vanzijn kunnen, begon dadelijk:

— De recolletten loopen lijk de ratten .. .

122

Maar zijn tong sloeg mis. Hij begon opnieuw enweer opnieuw, maar bracht niets anders voort daneen ordeloos gebrabbel, waarin de lachende jongenseen dol plezier schepten.

Toen beval Mijnheer de notaris aan de meideen der vlaaien van nicht Euphrasie in een servette knoopen en die aan Jean Baptiste te geven.

— Dat is voor uw broer, die mag ook watvan de kermis hebben! sprak hij tot zijn geest

-driftigen klerk.Hij dwong hem tevens nog een sigaar aan te

steken.Dit waren de bescheiden middelen van den

notaris om Jean Baptiste te doen gevoelen, dat eraan dit doopfeest evenals aan alles een einde kwam.

Jean Baptiste nam dan ontroerd afscheid entrok met zijn vlaai huiswaarts.

't Was een dier bekoorlijk lauwe avonden,waarop de vrouwen van haar mans verkrijgenmet haar en de oudste kinderen een wandelingetjete doen, en waarop de meisjes door moederbekeven worden omdat ze langer uitbleven danhaar toegelaten werd. 't Was 't aanbreken vaneen dier weelderige zomernachten, waarin degeluiden, noch de warmte, noch de klaarte vanden dag geheel sterven.

De straten waren nog vol blijde beweging enleven en de vreugden van den afgeloopen dagleefden ook nog in Jean Baptiste voort. De kleinemiseries met nicht Euphrasie waren heel en al

123

op 't achterplan geschoven en in zijn geestdriftigwarme hoofd suisden de herinneringen aan dehem aangedane eer, aan de hem betoonde ver

-trouwelijkheid, aan de door hem bewezene waar-dige voornaamheid bedwelmend ondereen. JeanBaptiste liep met het hoofd in den nek, de oogennaar den hemel, waar hij met een zekere ver-rassing de starren zag pinkelen. Ja, aan den hemelwaren er ook al eens starren! Maar, 't was langgeleden, dat de oude notarisklerk die had waar-genomen. Hij moest ver achteruitgaan in zijn levenom zich een avond te herinneren, waarop hij erplezier in gevonden had naar de starren te kijken.Ze knikten hem waarachtig vriendelijk toe, zooklaar en bevallig, dat hij er onwillekeurig weeraan Zenobietje bij dacht. Wat guitige, vroolijketinteling van zilver en goud daarboven! Toen debeiaard aan 't spelen ging, wéér van „'t KleinKIeuterken", was 't alsof al die starretjes aan't klingelen en rinkelen gingen in een schallendgeflikker van fijne kristallen champagneglazen,waarbij Jean Baptiste lichtelijk de maat aangaf metplezierig hikkende hoofdschuddinkjes. De starren-kijker werd echter plotseling uit zijn luchtdansgerukt door een vrij harden stoot van de teil metde vlaai tegen een onopgemerkten lantaarnpaal.Deze bots had gelukkiglijk geen andere gevolgendan Jean Baptiste uit den hemel weer op aardete roepen. Hier beneden was 't echter zoo vroolijkals daarboven. Al de voorbijgangers schenen te

124

weten, dat Jean Baptiste in de vreugde was enwaarlijk allen keken hem lachend aan. Ze lachtenheusch! En Jean Baptiste lachte weer en groetteovervloedig, of hij die lachende gezichten kende ofniet. Jean Baptiste had zich nog nooit in zijnleven voorgesteld, dat er zoo veel goede menschenop de wereld waren. De notaris was een goedmensch, en zijn vrouw was een goed mensch, enook nicht Euphrasie en zelfs de minne waren goedemenschen, en al degenen, die daar voorbijgingenwaren goede menschen .... In zijn gefilosofeer werdJean Baptiste waarlijk nog eens gehinderd dooreen nieuwen bots van de vlaaiteil, tegen eenmuur ditmaal.

— Die teil moet er, jandorie! nog aan van avond!dacht Jean Baptiste, maar hij deed zijn best omwat ordentelijker te gaan, want de vlaai moest hij ingoeden staat thuis brengen. Ze was voor Monne ...

Een rechte lijn volgen al gaande vond JeanBaptiste een heel inspannende poging, waarin hijniet eiken keer slaagde. Dat mislukken maakte hemhardnekkig en hij beschouwde 't nu bepaald alseen eerezaak geen enkelen keer van de rechtelijn meer af te wijken, zonder zich er om te be-kreunen of hij met de straat evenwijdig liep, erschuins over heen trok of ze dwars doorsneed.De zweetdroppeltjes parelden op Jean Baptiste'svoorhoofd en toch hield hij zijn gangproeven moedigvol. Hij stelde er prijs op voor een man vanwilskracht door te gaan.

125

Ditmaal had hij als uiteinde van zijn voorgenomenrechte lijn den hoek van het voetpad genomen.Strak bekeek hij dat punt, waarop heel zijn wilgericht was, doch zijn beenen schreden keeraafschen hij kwam terecht bij de tafel, die voor de deurvan De Kantiene van Ste Anna stond. De menschen,die voor deze herberg zaten, lachten Jean Baptistegul en luide tegen.

— Zet u wat in de ronde, kameraad! noodigdenzij hem uit.

En Jean Baptiste ging zitten.— Allemaal goede menschen ondereen! zeide

hij, ietwat kortademig van wege zijn inspanningvoor 't recht loopen.

Jean Baptiste werd hier bescheidenlijk dochkostelijk in 't ootje genomen door al die „goedemenschen", die hem kenden als een hooghartigeneenzaamling en er zich in verheugden hem eens inzoo'n ongewonen toestand aan te treffen. Pietje't scheerdertje, die daar in de avondkoelte onderde klanten van de Kantiene troonde als een geliefdeverteller en grappenverkooper, was niet alleenlijkeen zeer gewild baardscheerder van beroep, maarook een ervaren droogscheerder in 't figuurlijke.Al zijn talenten waren er dadelijk op gericht omJean Baptiste's ontroering te benutten tot jolijt enontspanning der omzittenden. Heel spoedig kende detafel dan ook beloop en afloop van den peterlijkendag, de bekoorlijkheden en talenten van Zenobietje,de eigenaardigheden der meter, de voorkomend-

126

heden van den heer en mevrouw Van Hoogenbemd,en al de verdere verheugingen van Jean Baptiste,waarop dan zeer heuschelijk menig pintje bruinwerd geledigd.

— En dat kindetje zeide zeker: Dag peter!"als gij binnenkwaamt? vroeg onnoozel snuggerWieten de pensekramer, die even geestig wilde zijnals Pietje 't scheerdertje.

— Alla, toe, toe.... niet flauw zijn! merkte dezelaatste op, die vreesde, dat de pensekramer hetplezier ging verbroddelen door de juiste maat derdroogscheerderij niet in acht te nemen. Zoó nboorlingskens spreken immers niet!....

— Ja maar, viel Jean Baptiste met klem engeestdrift in, zijn oogskens spraken toch!

't Rinsche verfrisschende bier was Jean Baptisteeen verkwikking na al de zoetigheden van dennamiddag. Hij dronk met volle teugen en besteldemeer dan eens een nieuw glas, terwijl hij het zeerdruk had om de tafelgasten, die hem allerleiinlichtingen en uitleggingen vroegen over de gebeur-tenis van den dag, te woord te staan.

Hij had hun ook moeten verklaren wat hij daarin dat servet bij zich had, en toen de klanten vanDe Kantiene van Ste Anna hoorden, dat het eenvlaai was, begonnen zij Jean Baptiste te biddenen te pramen om ze ten beste te geven „ter intentie"van Zenobietje.

— Ik zal de teljoortjes maar halen! beslooteigenmachtig de dikke waardin.

127

— En ik geef er een rondetje bij! kondigde 'tscheerdertje aan.

Hoe kon Jean Baptiste daarbij in gebreke blijven?In zijn verwarrende aandoening liet hij het meszetten in de vlaai van nicht Euphrasie en na eenkorte poos bleven hem nog alleen de ledige teilen het servet over.

— Waarachtig, de eieren waren er niet ingespaard! zeide de waardin, bij wijze van lofredeop het verdwenen gebak.

Al de vleiende woorden, die Jean Baptiste nu weervan alle kanten toegevlogen kwamen, verdrevenheel vlug de lichte wroeging, die even in zijngemoed opgedoken was, en weer leverde hij zichover aan het volle genot der hem bewezene eeren der ongehoorde blijheid van dien avond onderde menschen.

Nu werden verscheidene klanten gewaar, dat zezich met Jean Baptiste wat verlaat hadden en hetthuis tegenover de vrouw zouden moeten verant-woorden. Zij gingen heen en dit werd het teeken totden aftocht. In zijn zaligheid wilde Jean Baptisteblijven zitten, doch Pietje 't scheerdertje en Wietende penskramer namen hem onder den arm enkondigden hem aan, dat zij hem naar huis gingenbrengen.

— Allemaal brave menschen! zeide Jean Baptistenogmaals en de twee andere deden met hemmee in chorus.

Zoodra Jean Baptiste weer te been was, had hem

128

de halsstarrige aanvechting van 't loopen op eenrechte lijn dadelijk weer te pakken, doch met dehulp van zijn twee stutsmannen ging het thans nog al.Hij slingerde maar enkele keeren met het hoofdop Pietje 't scheerdertje's borst, wat Pietje 't scheer

-dertje ook al eenige passen van de rechte baanafbracht.

Toen schoot hem weer dat helsch moeilijk spelletjevan de „recolletten loopen lijk de ratten" door dengeest, en hij daagde zijn beide leidsmannen uitom hem dat na te zeggen. De drie nachtwandelaarsvonden dat spelletje zoo grappig, dat zij er zichin oefenden, heel vlug trippelend op de toppenvan de teenen, alsof zij zelf de bewuste loopenderecolletten waren.

Zoo kwamen zij voor de poort van Jean Baptiste'swoning. De klopper viel neer met luiden weerklankin de droomstille, nachtelijke straat, en sleepvoetendkwam Monne openen met een vunzig besmooktlampje in de hand, dat om zijn slaperig aangezichteen helle, uitgerafelde lichttinteling wierp.

— Hier zijn de mannen! kondigde Jean Baptisteaan met schor joviale stem. Kom binnen, kombinnen, vrienden! drong hij aan bij 't scheerdertjeen den penseman.

Beiden waren eerst voornemens geweest huntoevalligen herbergvriend nu aan zijn lot over telaten, maar bij de uitnoodiging om binnen te komendachten beiden, dat ze deze wellicht éénigegelegenheid om het eigenaardige binnenhuis der

129

twee oude vrijgezellen Bariseele eens te zienniet onbenut mochten laten voorbijgaan. Wat eenbuitenkansje die woning eens te bekijken, waarsedert zooveel jaren geen vrouw den voet hadingezet, en waarover zooveel verhaaltjes in om-loop waren! 't Scheerdertje en de pensekramergingen binnen.

— Geef ons nog maar een rondetje! beval JeanBaptiste tot verbazing van Monne, die nu eens zijnbroer, dan weer zijn ongewone kameraden metschuwheid bekeek.

— Een rondetje bier, zeg ik! Met hoeveel zijnwe? Een twee, drie...., telde hij onzeker. Driepintjes en eentje voor den baas.

't Scheerdertje en de pensekramer stoottenelkander met den arm aan. Dat hun gezel zooverwas, hadden ze waarlijk niet vermoed. Drolligerkon het niet.

Monne's zwakke hersenen vatten den toestand nietheel duidelijk, maar het lodderig lachend, glim-blozend aangezicht van zijn broer en de dollevroolijkheid zijner twee gezellen maakten hem watvrijpostig. 't Was weer iets in verband met datpeterschap, redeneerde hij, en hij lachte mee, dochmet iets heimelijks als een, die daar nu meervan wist dan hij voorloopig zeggen wilde.

Hij ging naar den kelder en bracht een kan bierboven. Hij stelde glazen op tafel en vergat zichzelf niet.

— Daar is twintig cent voor 't bier! zeide JeanNood der Bariseele's H. 9

130

Baptiste heel royaal en schoof vier stukken vanvijf cent op tafel naar Monne toe, die ze heel leepopnam met een moeilijk bedwongen vreugdeschit-tering in de oogen. Zooveel centen had hij in geenjaren nog van zijn broer gekregen.

't Scheerdertje en de pensekramer schaterdenbij 't grappige geval en Jean Baptiste schaterde mee,zonder zich af te vragen waarom. 't Was hem eenbehoefte thans uitbundig vroolijk te zijn.

Toen had Monne een ongelukkige inval. Hij was's namiddags uit wandelen geweest en had Rotsaertontmoet, die hem aan 't verstand gebracht had inwelke omstandigheden Jean Baptiste peter van 'tdochtertje van den notaris geworden was. Met alde fierheid van iemand, die gewoonlijk in geenenkele zaak ingewijd wordt, en toevallig iets ver-neemt, dat hem verborgen werd gehouden, wildenu hij laten blijken, dat hij op de hoogte was.

Met gemaakte luchthartigheid zeide hij:— 't Is goed te zien, dat Jean Baptiste vandaag

Peetje-lap geweest is!Eensklaps hief Jean Baptiste met een snokkende

beweging het hoofd op en staarde den onthutstenMonne strak in de oogen.

— Zijt gij daar? Van waar komt ge uitgekropen?En wat zegt ge daar?

Monne week een pas achteruit, zoo dreigendwas de blik van zijn broer.

— Ik vraag u wat ge daar gezegd hebt?Antwoord!

131

Monne had liever gezwegen, maar de aanwezig-heid der twee herbergvrienden, voor wie dittwistgeval tusschen de twee broers weer eenonverhoopt pleziertje was, deed er hem toe besluitenhet toch nog maar eens te zeggen.

— Dat ge vandaag Peetje-lap geweest zijt..— God van mizerie! riep Jean Baptiste nu met

geweld opspringend en het ledige bierglas, dat vóórhem stond, op den grond aan stukken gooiende.

Als ineens ontnuchterd uit zijn roes van goed-zakkige, ronde vroolijkheid gerukt en weer in zijnoude norschheid en menschenafkeer gedompeld,stond hij op de tafel te bonzen met gebalde vuisten,dat kan en glazen er bij rinkelden en dansten.

— Als er nog één is, die dát durft zeggen.nog één, hoort ge 't.... nog één, zeg ik! ....

En zijn bedreigingen golden nu ook 't scheerdertjeen den penseman. Monne was bij het neerkletsenvan het glas met een angstig weegeklaag uit dekamer gevlucht:

— Heere, sta me bij! Hij gaat mij bij de„Broeders van Liefde" steken!

En vlug was hij de trappen opgeklauterd om zichin zijn slaapkamer achter slot te beveiligen.

— Als er nog één is, die dat zegt! .... tempeestteJean Baptiste intusschen voort, bleek en met tril-lende lippen, zoo ontdaan, dat Pietje en Wieten hetin 't geheel niet plezierig meer vonden en, na eenigevruchtelooze pogingen om Jean Baptiste te stillen,zoo spoedig mogelijk afscheid namen.

132

Toen Jean Baptiste nu heel alleen was, met alhet wee, dat hem Monne's ongelukkig woord hadveroorzaakt, en de hoe langer hoe meer drukkendezwaarheid in zijn kloppend hoofd, viel hij op eenstoel langzamerhand in slaap, bij enkele poozenvan halve helderheid dubbend over de vraag of hijnu werkelijk peter of peetje-lap was.

Het lampje stond naast hem te vunzen tot's morgens.

VIII.

BIETJE DE VEROVERAARSTER.

De donkere twijfel, waarin Monne's onvoor-zichtige uitval Jean Baptiste gedompeld had, wasgelukkiglijk van korten duur. Hij ontving vanMijnheer en Mevrouw Van Hoogenbemd voort-durend zoodanige onloochenbare bewijzen vanachting en genegenheid, dat hij al heel spoedigde vaste overtuiging had wel degelijk de onbe-twistbaar echte peter van Zenobietje te zijn. Indie zalige zekerheid vond hij de kracht om allemogelijke lasterpraatjes, die daaromtrent in dewereld gezonden werden, te misprijzen. Ze kondenhem geenszins hinderen in het geluk, dat hij thanssmaakte.

Na den doopdag had Jean Baptiste alleen watlast met Monne.

Reeds 's anderendaags had de notarisklerk hetduidelijk besef, dat hij door het onmatig gebruikvan al die ongewone dranken niet gansch binnende perken der deftigheid gebleven was en zichvooral in de Kantiene van Ste Anna en thuistamelijk buitensporig had aangesteld. Het kwelde

134

hem vooral, dat Monne getuige was geweest vaneen zijner gekste vergissingen en hij bleef Iangbesluitloos bij de vraag of hij zijn broer daarovermoest onder handen nemen of niet. Daar Monnezelf zich gesloten hield en deed alsof er volstrektniets gebeurd was, achtte Jean Baptiste het danook raadzaam over het gebeurde geen woordjete reppen en Monne het geld van het bier te laten.

Over deze laatste zwakheid zou Jean Baptisteevenwel bitteren spijt gevoelen.

Monne, die sedert het geval met het ondervestaan dergelijke geldweelde niet meer gewoon was,bleek nu ineens alle begrip van fatsoenlijk geld-beheer verloren te hebben en was waarachtigonder den aanstekelijken invloed van Jean Baptiste'svoorbeeld op den erbarmelijken inval gekomenook eens aan 't drinken te gaan. Het plezier, datJean Baptiste zich veroorloofde, mocht hij tochook wel genieten, redeneerde zijn duister gelijk-heidsbeginsel. Hij stelde zich heel wat voor vandie drankvreugde, die hem met al de macht vanhet onbekende aantrok. Hij vermoedde daar eengeheimzinnige wellust in, dien hij zich nu ookmocht gunnen. Even weerhield hem de ingeworteldevrees voor Jean Baptiste, maar het dronkemans-vertoon na den doop had nog al wat aan diensgezag getornd en Monne's opstandige neiging wassterk genoeg om hem zijn voornemen te doendoordrijven.

Na zijn gemakkelijk overwonnen aarzeling, was

135

Monne den heelen namiddag in den Doorn derBenijders moedwillig borrels gaan drinken. Nietalleen het geld van Jean Baptiste's biertractatiewas er aan gegaan, maar ook het weinige, datMonne voor huishoudelijke uitgaven nog onder dehand had.

Het plezier, dat hij van zijn waagstuk verwachtte,bleef echter geheel achterwege. Bij de eerste borrels,die Monne dronk, was het veeleer een borne droef-geestigheid, die zich van hem meester maakte. Inplaats van de dolle, vroolijke gedachten, die hijverhoopt had, waren het weemoedige beschou-wingen, die ongenadig zijn geest vervulden. Hijkon zich niet losrukken van het blijvende kwel -gevoel, dat hij toch maar een arme stakker was,die noch kameraad, noch vriend had in de heelewijde wereld. Hij verzonk in het droevig besefdier verlatenheid en de verre herinnering aanmoeder en aan Quickelborneetje, die hem anderseen stille troost was, maakte thans zijn leed ste-kender en snerpender. Jean Baptiste was dan tocheen gelukkiger kerel! Die had vriendelijken omgangmet de menschen, die kon vreugde scheppen in 'tleven, en met een groeiende afgunst zag hij weerJean Baptiste's glimmend kermisgezicht in de glorievan den doopavond. Zoo'n plezier had hij nu ookwillen maken, doch 't viel hem tegen. Alles vielhem tegen. Hoe meer glaasjes hij gebruikte, hoezwaarmoediger zijn overwegingen werden, hoe meerhij zich van God en de menschen verlaten gevoelde.

136

Daar hadden ze nu, bij voorbeeld, bij den notarisdie weelde der kindjessuiker gehad. Met eigen oogenhad hij dien overvloed van pakjes met heerlijkezoetigheid gezien en niet ééntje was hem daarvangegund geworden. Niemand was hem goed gezind,niemand dacht zelfs aan hem! En in zijn dompigerwordenden zin zette zich, naast zijn afgunst opJean Baptiste's geluk, ook een kinderlijke hekelvast tegen het hem nog heel onbekende Zenobietje,dat hem zoo verwaarloosd had. Die laatste ver

-ongelijking nam in zijn treurnis ongemeene ver-houdingen aan, en naarmate de drankgeest in hemheftiger werkte, beheerschte hem overweldigenderde leedgedachte, dat Zenobietje hem niets ge-geven had.

Toen hij met het vallen van den avond werk-tuiglijk naar huis trok, gedreven door de vreeze-volle knechtsonderdanigheid aan Jean Baptiste,die hem door de nevelen van den drank heenweer te pakken kreeg, weende hij tranen mettuiten om de ergerlijke miskenning met die kindjes-suiker. Er was geen houden aan. Hij liet zich inde keuken op een stoel vallen en bleef er halfversuft voortkrijten als ware hem de grootste smartoverkomen. Jean Baptiste, die hem in dien toestandaantrof, kon er maar niets van begrijpen. Eerstdacht hij aan een voorbijgaande gril zonder wezen-lijken grond, zooals er bij Monne al eens meervoorkwamen, en hij wilde er met een woord vandreigend gezag een einde aan stellen. Dit gewoonlijk

137

onfeilbare middeltje tegen Monné s kuren hielpechter niet dezen keer, integendeel, de snikken ende hikken werden wanhopiger en de tranen over-vloediger.

— Wat is er dan toch gebeurd, verduiveld?— Och niets, mijn broer! weeklaagde Monne,

ten uiterste verteederd over zijn eigen ongelukken.— Niets, niets? Wat beteekent dan al dat gejank?— Daar is geen mensch, die mij gaarne ziet,

geen mensch ...En een nieuwe tranencrisis begon.Jean Baptiste had nu even een luchtje gekregen

van de dranken, waarin zijn broer met zulk verkeerdgevolg de vreugde had gezocht en eensklaps helderdein hem het vermoeden op van hetgeen Monne uit-gericht had. Waar hij 't geld had gehaald werdhem ook opeens klaar, doch alle even opduikendbesef van eigen schuld plotseling neerdrukkend,nam hij Monne bij den schouder en schudde hemzoo heftig, dat hij veerkrachtloos, log en loom tegenhem aanviel en dan weer zwaar naar den anderenkant overhelde.

— Ge zijt bedronken, schelm! Zeg of 't waar isof niet!

De oude drift zweepte Jean Baptiste weer open hij stortte weer met zulk geweld de fiolen vanzijn toorn over suf dronken Monne uit, dat dezeopeens weer 't voorgevoelen kreeg van vagevreeselijke bestraffingen en in 't diepste schuld-bewustzijn begon te jammeren:

138

— Och God, ja, ik ben dronken, zoo dronken,zoo triestig dronken ... Heb compassie met mij,Jean Baptiste ... Ik ben zoo lamentabel dronken .. .en geen mensch die mij gaarne ziet ... Ik zal hetnooit meer doen, Jean Baptiste, nooit meer, ikbeloof het u .. .

En hij ging zich op de knieën laten vallen, dochwankelde tegen zijn broer aan en zakte in zijn vollelengte op den grond.

— Nooit meer, nooit meer doen..., brabbeldehij steeds onduidelijker.

Jean Baptiste was, trots zijn ergernis, toch ge-noodzaakt Monne de trap op te drijven en hemmet krachtige hand in zijn slaapkamer te brengenom er hem zijn roes te laten uitslapen.

Monne had gevreesd, dat het in-voogdij -stellen,waarmee Jean Baptiste hem steeds dreigde, nuwellicht weer ernstig ter sprake zou komen,doch tot zijn groote bevreemding en nog grootervreugde werd er geen woordje van gerept. JeanBaptiste liep wel lange dagen sprakeloos rondmet een vreeselijk streng gezicht, doch daarbijbleef het.

Er was nu immers in Jean Baptiste's leven ietsanders gekomen, iets 'waarin hij hoe langer hoemeer opging. Zenobietje vervulde thans zijn dagenmet een immer stijgende, blijde bekoring, die hemal het overige waardeloos deed schijnen. De weeldeen zaligheid van den doopdag was niet iets voorbij

-gaands geweest zonder verdere gevolgen! Op dien

139

dag was een nieuwe tijd begonnen, die hoe langer,hoe mooier werd en Jean Baptiste's gedachten optotnogtoe nooit betreden, zonniger wegen bracht.

Van meet af werd aan den peter de gunst toe-gestaan eiken dag zijn Zenobietje te bezoeken.Weldra was dit bezoek het hoogtepunt van zijndagbedrijf geworden. Vast te stellen hoe Zenobietjeer uit zag, hoe het groeide in schoonheid en wijs-heid, hoe het begon te zwatelen en te prazelen,hoe het hem steeds beter begon te herkennen enhem toelachte, dat waren voortaan de vreugden,waarnaar Jean Baptiste dag aan dag haakte.

Daar viel weldra niet meer aan te twijfelen,Zenobietje kende hem. Als hij verscheen, begonnenhaar oogjes te tintelen en bei haar armpjes stakzij naar hem toe. Met haar zilveren stemmetjetaterde zij een reesem onduidelijkheden, die JeanBaptiste toch wel begreep als een verzoek omhaar op te pakken en haar wat te vertroetelen.Dan nam hij het poppig kind op de armen of opde knieën en speelde er de komiekerd mee, maakteallerlei gekke gebaren, vertrok zijn gezicht tot dezonderlingste plooien, bracht allerlei vreemde ge-luiden voort, en genoot zijn hoogste triomfen alshij Zenobietje met al die gekkigheid in een gier-lach deed uitbreken. Niemand kon met dat kindomgaan als hij. Soms was zijn verlangen om hetmeisje te behagen zoo groot, dat hij zijn oudeschrokkigheid weer overwon en bij Tintantolletjeeenig speelgoed ging koopen om met nog meer

140

zekerheid aaitjes en lachjes te oogsten. Met oordeelwist hij weldra uit al die lievigheden, die Tintan-tolletje hem liet zien, juist datgene te kiezen watZenobietje het meeste plezier kon doen. Hij scherptedaar zijn zinnen op. Nu was het een schaapje,dik van witte wol, dan een hondje, dat heuschblafte als men op zijn buikje duwde, een anderenkeer was 't een paljasje, dat zijn armen en beenenuitsloeg als Zenobietje aan 't koordje trok. JeanBaptiste ging zoover, dat hij zichzelf als speelgoedofferde en zijn petekind toeliet haar lust om tegraaien en te grijpen in alles wat harig en wolligwas op zijn eigen baard bot te vieren. Zenobietjemocht nog zoo hard rukken, het was voor JeanBaptiste steeds een zaligheid.

's Zomers werd Zenobietje in een sierlijk hand-rijtuigje op bepaalde uren van den dag in de stadrondgereden. Jean Baptiste had toevallig eensgezien hoe de kleine meid bij het bestijgen vaneen voetpad een onvoorzichtige beweging maaktemet het rijtuigje, dat even scheen te willen om-kantelen. Met één angstsprong was hij er bij ge-geweest om het ergste te voorkomen. Goddank,dat hij daar juist voorbijkwam. Wat zou er andersmet dat engeltje van een kind gebeurd zijn? Hijwas er heel van onthutst. Hij achtte 't als zijnplicht Mevrouw Van Hoogenbemd op de hoogtete brengen van het gevaar, dat haar dochtertjeliep op de wandeling en bood zich dienstvaardigaan om, zoo 't paste, het kind bij zijn uitgangen

141

te vergezellen. Mevrouw, die zich verheugde inde groeiende genegenheid, die Jean Baptiste haarvijftiende betoonde, nam dit aanbod gaarne aanen wist de noodige schikkingen te treffen om JeanBaptiste's bureelwerk met die nieuwe, vrijwilligopgenomen functie te laten samengaan.

Nu kon men eiken dag, bij gunstig weder, JeanBaptiste door de voornaamste straten zien span-ceeren naast het kinderrijtuigje, dat de meid voort-stak. Zijn gang was vol waardigheid en staatsiezooals het past bij den bewaker van een schatals dat wondere notariskind. Zijn hoogmoed ver-hinderde hem evenwel niet te letten op alles waar-van het kind last kon hebben. Hij regelde dengang der meid, — niet te vlug om de schokkente voorkomen. Hij wees den te volgen weg aan,angstvallig het op- en afstijgen der voetpadenvermijdend. Hij zorgde er voor, dat geen vlieg hetvermocht de kleine te genaken. Hij verschoof metecht vrouwelijke bezorgdheid de dekens en demooie sprei als ze 't kind, naar zijn oordeel, nietgenoegzaam bedekten. Hij trok de kap van 'trijtuigje omhoog als de zon op 't bloemig gezichtjeging schijnen. Hij was één bezorgdheid. Ontmoette hijtoevallig een familielid of een bekende van de VanHoogenbemds, die bij het rijtuigje bleef staan en zichbewonderend over Zenobietje uitliet, dan kwam erin Jean Baptiste iets als een moederlijke fierheid, diehem streelde en deugd deed als hadde hij een wezen-lijk aandeel in de voortvarendheid van dat kind.

142

Het was een onberedeneerde en onweerstaanbarehartstocht, die hem in die bewondering en vereeringvoor Zenobietje meesleepte. De genegenheid voordat kind zat hem zoo diep in 't gemoed, dat hij,die anders gewoon was, al zijn daden te wikkenen te wegen, niet eens op het denkbeeld kwam,dat die verslingerdheid op dat zoete bekske" konoverwogen of beredeneerd worden. Hij leverdezich over aan de reine doch machtige vreugde, dieZenobietje zoo onverwacht als bedwelmend inzijn leven gebracht had.

Zenobietje liep al. Bij de eerste, nog aarzelendestapjes van het kind had Jean Baptiste aan Mevrouwzijn verwachting medegedeeld met het kind aanzijn hand te mogen uit wandelen gaan op de urenvan de vroegere rijtuigtochtjes. Mevrouw haddadelijk toegestemd; zij vond immers bij dieschikking alle voordeel, daar ze aldus veel vroegerhaar kindermeisje den dienst kon opzeggen. Mevrouwen zelfs Meneer kwamen op den dorpel zien, toenJean Baptiste voor de eerste maal met zijn „wille"aan de hand een „toertje" ging doen. 't Was weereen dag van ongekende weelde voor den oudenklerk. Wat een vertrouwen zijn meester toch inhem stelde! Doch wat was de vreugde, die ditvertrouwen wekte, vergeleken bij de verteedering,die Zenobietje in zijn gemoed bracht? Hij kon zijnoogen niet afwenden van het verrukkelijk lievekind, wiens aangezichtje in een hel rood kapjegevat, zoo snugger en glunder de wereld inkeek,

143

en wiens lenig lichaampje zich in het roode paletootjegratievol bewoog met een onloochenbaar aange-boren coquetterie. Hij wijzigde zijn stappen naarde lichte hippeltrapjes van het kind, wiens vlekke-looze witte schoentjes in hun gang zijn oogenboeiden. Hij voelde met een stillen wellust in zijnoude hand de ledekens van Zenobietjes vingerkensleven en werken, en luisterde met geboeid behagennaar al de woordjes, waarmede zij hem haar in-drukken over alles wat ze zag meedeelde. Nietsging de vreugde dier wandeling te boven. Weldra hadJean Baptiste ook den hoogsten dunk over Zeno-bietjes verstandelijke gaven. Zoo'n vernuftig, slimding was er nergens nog te vinden. Ze vatte alles,onthield alles en kon opmerkingen maken, die meerdan eens een volwassen mensch bot zetten. Zijnbewondering voor de vinnigheid en de schrander-heid van zijn peetdochtertje uitte Jean Baptistegewoonlijk met den uitroep: „Maar menschen toch,wat een Bietje! Wat een Bietje!" Dit werd danook de gebruikelijke vorm van Zenobietje's naam,iets waarover Jean Baptiste zich oprecht verheugde,daar hij nu toch in zekere maat den onschoonennaam, dien nicht Euphrasie aan 't kind had op-gedrongen, naar eigen smaak had verfraaid.

In Jean Baptiste's oogen was Bietje onfeilbaar,en waar het kind ook om 't een of ander kattekwaadberispt werd, nam hij steeds met een soort vanstelselmatigheid hare verdediging op. Hij had eenonbeperkt vertrouwen in Bietje's deugden en kundig-

144

heden. Ook was het niet zonder een innigeverontwaardiging, dat hij op zekeren dag van Bietjevernam hoe haar oudere broers en zusters er zichtegen verzet hadden, dat zij naar de hoogmismeegaan zou, voorwendende, dat ze daarvoor nogveel te jong was en nog geen voldoende waarborgenvan goede gemanierdheid gaf. Bietje was hem dat,vol verdriet, komen vertellen en het gemoed vanden ouden klerk was bij zooveel ellende ineensbijna tot tranen toe ontroerd geworden.

— Niet krijten, Bietje, ge zult met uw petermeegaan.

En dadelijk ging hij Mevrouw vragen of hij metZenobietje den volgenden Zondag ter hoogmismocht gaan.

— Zijt ge wel zeker, dat het gaan zal, JeanBaptiste? Ge weet wel wat opspraak het kleintjevan dokter De Quidt verleden jaar verwekt heefttoen het verstoppertje wilde spelen in de biecht-stoelen en luidop aan 't weenen ging, te middenvan de mis, toen madame 't hem verbood. IsBietje niet wat te jong?

— Och, madame, Bietje is de verstandigheid zelf!Vergelijk haar toch niet met die andere, dwazekinderen. Ik neem alle verantwoordelijkheid op mij,madame. Laat Bietje gerust meegaan.

Mevrouw gaf haar toestemming en dien volgendenZondag gingen peter en peetdochter samen naarden hoogdienst, beiden in 't volle bewustzijn, dat veleoogen op hen gericht waren. Bietje's oudere broers

145

en zusters hadden zoo weinig vertrouwen in haarfatsoenlijkheid, dat zij halsstarrig geweigerd haddennaar dezelfde mis te gaan en zich een uurtjevroeger van hun zondagsplichten gekweten hadden.Er stond dus voor Jean Baptiste heel wat ophet spel. Gelukkiglijk werden zijn verwachtingengeenszins teleurgesteld. Bietje was voorbeeldigverstandig.

Jean Baptiste had ze naast zich voor een stoeltjegezet, heel vooraan in de kerk opdat zij allesgoed zien mocht. Dan had hij haar een kruisje latenslaan bij 't begin van het officie en had zichverder om haar niet in het minst moeten veront-rusten. Bietje volgde alles wat op 't altaar gebeurdemet de meeste aandacht en deed met grootegevatheid al de teekens na, die zij door Jean Baptistezag maken. Menige groote had in ernst en verstandaan haar een lesje kunnen nemen.

Jean Baptiste had den glans der overwinningop het gelaat toen hij Bietje weer naar huis bracht.Hij mocht zich niet alleen verheugen in de geluk

-wenschen van Mevrouw maar ook van haar uiterstvrome zuster Odille, die toevallig op bezoek was.

„'t Is heel braaf van Jean Baptiste, zeide ze,Bietje van jongsaf aan zoo te gewennen aan haarchristelijke plichten:' En Bietje zelf werd dan onder-vraagd over hetgeen het in de kerk al gezien had.Prettig begon het meisje dan alles mee te deelen.

— Meneer de Pastoor ging de trappen op endan weer de trappen af.... Hij stak zijn armen

Nood der Bariseele's. II. 10

146

omhoog, zoo, kijk.... En dan knielde hij en booghij zich .... Dan deed zijn jongetje: lingeling ... .

— Dat is zijn jongetje niet, verbeterde tanteOdille dadelijk, dat is 't „karolletje".

— En dan dronk Meneer de Pastoor eenbeetje wijn....

— Dat is het bloed des Heeren, doceerde tanteweer, met een blijkbaar ongenoegen over de luchtigemanier, waarop Bietje in haar argeloosheid overdie heilige dingen sprak.

— En heel den tijd heeft Meneerde Pastoor liedjesgezongen .... „Dominus vobiscum" .... moduleerdeze hem met treffende juistheid na.

— Menschen! Wat een verstand, wat een memorie,kon Jean Baptiste in zijn extaze niet nalaten uitte roepen.

Tante Odille was echter niet zoo geestdriftig.— Dat zijn geen liedjes, dat zijn de lithurgische

gezangen...., leeraarde zij met blijkbare lastigheid,en, zich tot Jean Baptiste richtende, gaf zij hemde nadrukkelijke vermaning er toch voor te willenzorgen, dat Bietje over die gewijde zaken beterzou ingelicht worden.

-- Wat zouden de menschen wel denken indienze Bietje zoo hoorden spreken?

Jean Baptiste was erg gepikeerd om dezenonverdienden uitval en een heftige ruzieneigingbegon in hem te werken. Dat onverstand was nutoch al te erg. Hij bedwong zich echter zooveelhij kon om wille van Mevrouw Van Hoogenbemd,

147

die achter den rug van haar zuster Odillebeteekenisvol naar hem pinkoogde.

— Dat zal alles wel komen met tijd en boter-hammen! antwoordde hij kort en raak, en Mevrouw

glimlachte goedkeurend.Voortaan trok Jean Baptiste eiken Zondag met

Bietje plechtig ter mis.Bietje ging weldra naar school, naar de masceur-

kens van 's Hemelsdale. Nu mocht Jean Baptistehaar elken dag daarheen brengen en vandaarterughalen. Dat was weer een bron van nieuwevreugden. 't Meisje maakte vlugge vorderingen endeed, door al wat ze haren peter onderweg methaar vinnig snatertongsken vertelde, zijn bewon-dering voor haar vernuft met den dag stijgen.Terwijl hij naast haar stapte met haar boekenzakjeaan de hand liet hij geen woordje verloren gaanvan hetgeen zij hem meedeelde en hij spande zijnouden, schralen geest in om zoo lief en boeiendmogelijk te antwoorden op alles wat Bietje hemmocht vragen. Ze praatten ook over alles en zooer door dit dagelijksch onderhoud al iets vanJean Baptiste's levenswijsheid in Bietje overging,toch ging er veel meer wijsheid uit Bietje in JeanBaptiste over, want zij was weldra zijn meerdere,althans erkende hij haar als zoodanig.

Er was ook niets, dat Bietje hem vroeg ofvoorstelde, wat hij niet deed. Wilde zij bij kermistijdeen „barak" bezoeken, dan ging peter mee, wildezij op den paardenmolen rijden, dan reed hij weer

148

in alle deftigheid mee. Had Bietje 's Winters zinin een sledevaart, dan stak Jean Baptiste metvreugde zijn bloeiend peetdochtertje over deglimmend witte wegen voort. Hij kon haar letterlijkniets weigeren. Had ze laatst van hem niet ver

-kregen, dat hij met haar voor de deur van TanteOdille het driekoningenliedje ging zingen?

Ze kwamen in den half donker van school enzagen hier en daar voor de huizen kindergroepjesstaan, die zongen van de koningen met de ster.Plotseling kreeg Bietje het in den zin dit ook tedoen. Jean Baptiste vond wel, dat zoo iets aanBietje niet paste, immers de kinderen van goedenhuize deden dat niet, maar Bietje's redeneerkrachtwas hem te sterk. Zij betoogde, dat zij 't wèl mochten bovendien zouden ze 't liedje maar zingenvoor de deur van Tante Odille, niet van vreemden.Jean Baptiste moest alweer toegeven en trok metBietje tot voor Tante's deur. Het meisje hipte vlugop de stoep om aan de bel te trekken en begondadelijk met haar fijn, klaar stemmetje te zingen.

„Daar kwamen drie koningen met eene ster,Zij kwamen van bij en zij kwamen van ver ..."

— Toe zing mee, drong Bietje aan bij JeanBaptiste, die eenigszins onthust, stilzwijgend naasthaar stond. Zing mee! .. .

En Jean Baptiste viel mee in met zijn oud schorgeluid:

„Wel sterre gij moet er zoo stille niet staan,Gij moet er met ons naar Bethlehem gaan."

149

Toen 't liedje uit was, had Bietje nog eens aande bel getrokken en door het sleutelgat het ge-bruikelijke ter eere Meneere, ter eere Madame"geroepen. Jean Baptiste was al van de stoep af-gedaald en wenkte Bietje om mee te komen. Hijvoelde zich even als een jongen, die op kattekwaadging verrast worden. Doch Bietje bleef wachten,'t spelletje moest zijn volledig beloop krijgen.Eindelijk werd de deur op een kier geopend enTante Odille's hand stak even een cent naar hetzangeresje toe. Bietje nam vlug het muntstuk aan,doch gaf even vlug een flinken tik op de hand,die ijlings ingetrokken werd. 't Meisje wipte gil-lachend de stoep af en liep naar Jean Baptistetoe, wien ze haar guitenstreek in opgewondenvroolijkheid meedeelde. Beiden zagen toen vanuit den insprong eener poort hoe tante Odille dedeur wijd opende en de donkere straat uitvorschteom de schuldigen te ontdekken.

— Wacht, mannetjes, 'k zal de politie verwittigen!riep ze de straat in, toen ze de deur weer dicht deed.

Jean Baptiste en Bietje gierden om 't comischegeval. Nog langen tijd nadien verkneukelden zijzich beiden in 't herinneren van al de bijzonder

-heden van dien avond, vooral nadat Tante Odillede heele gebeurtenis in Bietjé s aanwezigheid aanMevrouw Van Hoogenbemd verteld had, vol ver-ontwaardiging over de verregaande driestheid derhedendaagsche straatjongens.

Op zekeren dag kwam Bietje bij Jean Baptiste

150

aan met een verzoek, dat hem erg in verlegenheidbracht. Voor de eerste maal was in het meisjehet verlangen opgekomen Jean Baptiste's huis tebezoeken en kennis te maken met Monne. Hoezeerde oude klerk ook steeds vermeden had over zijnbroer en zijn verdere persoonlijke aangelegenhedenmet zijn petekind te spreken, toch was de kleineop dat punt ook nieuwsgierig geworden. Toen zeondervond, dat haar verzoek niet dadelijk inge-willigd werd, steeg haar verlangen met den dagen liet ze Jean Baptiste niet meer los vooraleerhij haar de belofte deed haar eens naar den Rolle-weg mee te nemen.

Er verliepen evenwel nog verscheidene dagenvooraleer deze gewichtige gebeurtenis plaats greep.Jean Baptiste had immers heel wat bezwaren teoverwinnen en toebereidselen te maken vooraleerdaartoe te kunnen overgaan.

Toen Bietje hem de eerste maal haar verzoekdeed, ging hij pas inzien in welken staat vanonzindelijk verval en wanordelijkheid zich de oudewoning in den Rolleweg bevond. Zij was teenemaalonwaardig het prinsesken zijner vereering te ont-vangen. Vroeger had hij zich nooit gelegen gelatenaan de spinnewebben, die aan de zoldering ge-spannen bleven, noch aan de stoflagen op de on-effenheden der muren, noch aan de morsigheidder ruiten, noch aan de schraalheid der verflagenop deuren en wanden. Hij was met die ongezelligearmelijkheid vertrouwd. Zij hinderde hem geens-

151

zins in zijn eigen arm huiselijk leven. Zijn vreugdenlagen immers buiten dit huis, op zijn kantoor enbij Bietje. Nu zijn peetdochtertje hier haar intredewilde doen, werd hem die armoedige onzindelijk-held een ergernis en daar hij reeds bij Bietje'seerste aanzoek wist, dat hij toegeven zou, begonhij maar dadelijk tegen Monne op te spelen om-dat hij het huis zoo vuil liet. Hij beval hem on-middellijk met een algemeene schoonmaak aan tevangen. Monne bracht die ongewone bevelen metgewillige gedweeheid ten uitvoer alhoewel hijvolstrekt niet bevroeden kon wat er de oorzaakvan was. Hij borstelde en boende, waschte enplaste, dat het een aard had, gedurig aangewakkerddoor nieuwe bevelen van Jean Baptiste, die hetnauwgezetste toezicht op al zijn werkzaamhedenuitoefende. Eindelijk oordeelde de peter, dat hethuis nu toch min of meer in staat was voor deverwachte ontvangst.

Een ander bezwaar, dat nog uit den weg moestgeruimd worden, was Monne's heimelijk vijandigegezindheid tegen Bietje en alles wat met haar vanver of van nabij in betrekking stond. Dat was al eenheel zonderlinge gemoedstoestand, dien Jean Bap-tiste zich niet verklaren kon. In zijn opgetogenheidover Bietje's buitengewone gaven en bekoorlijkhe-den, had hij reeds meermalen den onberedeneerdendrang gevoeld er zelfs bij onnoozelen Monne overte praten en op te pochen. Jean Baptiste was over-tuigd, dat hij zijn broer daarmee een groote eer

152

en een gansch uitzonderlijke vriendelijkheid beweesen verwonderde er zich dus ten zeerste over, datMonne beide telkens zoo geringschattend bejegende.Hij haalde de schouders op om duidelijk te latenzien, dat Bietje en al haar kunstjes hem nietskonden schelen. Hij wendde een of andere bezig-heid voor op een andere plaats, blijkbaar omJean Baptiste en zijn verhalen te kunnen ont-vluchten. Hij waagde 't zelfs eens zijn beide oorente stoppen en een vreeselijk verveeld gezicht tezetten, wat Jean Baptiste in een heftige bui vanverontwaardiging bracht. Monne liet geen gelegen-heid voorbij gaan om te toonen, dat hij met Bietjegeenszins gediend was en toch was Jean Baptiste'sbehoefte om zijn petekind te roemen zoo over-machtig, dat hij er, trots Monne's onverholen afkeer,maar steeds weer over begon.

Een paar dagen voor Bietje's bezoek ging hijweer aan den gang. Hij zat eerst een lange pooste glimlachen en met blij -glimmende oogen vriende-lijk in 't ijle te staren, als vermeidde hij zich daarin een of ander genoeglijk herinneringsbeeld. Danschudde hij een heele wijle het hoofd als in on-geloovige bewondering en gaf dan weer lucht aanzijn gevoel:

— Daar is geen mensch, die 't zou gelooven .. .Verder ging zijn rede voorloopig niet. Hij hield

op als om Monne de gelegenheid te laten hem tevragen „wat geen mensch zou gelooven?" Monne,die al dadelijk voelde waarover Jean Baptiste het

153

woord wilde voeren, loenschte even misprijzendnaar zijn broer en zette dan met grooteren ijverhet aardappelschillen voort, waarmede hij juistbezig was.

— Geen mensch zou 't gelooven, herhaalde JeanBaptiste na een pooze vruchteloos op de gewenschtevraag gewacht te hebben. En na nog wat hoofd

-schuddingen vertelde hij 't ongelooflijke.— God weet waar ze 't gaat „uitfijneeren". Daar

was er nu een van haar schoolmaatjes, die geen„bon" gekregen had. Ja, ze zijn allemaal niet „ge

-appliceerd" en brave lijk Bietje, 't scheelt nogveel! En dit kind zonder bon" „kreesch" nu over-vloedige tranen in 't naar huis gaan. Bietje hader „compassie" mee en ik zag dadelijk, dat ze ietsaan 't verzinnen was om dat kind te troosten. Zenam haar eigen „bon", een met een „très bien" erop, scheurde hem juist in twee en gaf de helftaan haar maatje. „Nu hebt ge er toch ook een",zeide ze, „en „krijscht" nu niet meer!" Wat zoudtge er van denken, man?

Die rechtstreeksche aanspraak en dat ongewone,vertrouwelijke man" deden Monne nog eens hethoofd van boven zijn schotel heffen, doch op deheele bon-geschiedenis zag hij met een pruilmin-achting uit de hoogte neer. Hij verwaardigde zichniet op Jean Baptiste's vraag te antwoorden.

Deze kon dit misprijzen van Bietje's vernuftditmaal niet verkroppen en viel eensklaps tegenzijn broer uit:

154

-- Maar wat heeft dat kind u toch misdaan?Ge hebt het nog nooit gezien of gehoord en gekunt het niet lijden. Wat hebt ge tegen dat kind?

— Ik? Niemendal! sprak Monne, maar hij dachtanders. Inwendig wrevelde hij nog altijd over demiskenning, waarvan hij voor jaren, bij Bietje's doop,bij 't uitdeelen der kindjessuiker, het voorwerpwas geweest. Dat had hij niet vergeten en zou hetnooit vergeten, doch hij wilde er tegen Jean Baptistegeen woord over reppen.

— Ik heb niemendal tegen dat kind, zeide hijkortaf.

— Niemendal, niemendal! Ik zie het toch klaargenoeg, dat ge er niet van houdt. Ik moet er maarbeginnen over te spreken of ge zet een gezichtvan 'k weet niet hoe lang. Ik wil dat zien veranderen,hoort ge! Bietje komt ons overmorgen bezoekenen ge zult haar vriendelijk ontvangen of daar zalwat anders gebeuren..

Deze laatste woorden droegen een bedreiging,die Monne dadelijk vatte. Hij sprak zijn broer danook niet tegen, doch was toch wel besloten maarte handelen zooals hij zelf het goed vond. Nu was't hem ineens duidelijk waarom hij dagen langhad moeten schrobben en schuren, waarom hij alleshad moeten oppoetsen en doen blinken. 't Was allesvoor 't bezoek van dat „complimentenjong" ! Hadhij 't maar geweten, hij zou zich zoo niet afgewerkthebben! Maar haar „vriendelijk ontvangen", datzou hij zeker niet, daar kon Jean Baptiste op

155

rekenen! En allerlei plannen van stil verzet enongastvrij bejegenen broeiden in zijn hoofd.Eindelijk nam hij het besluit zich boven op zijnslaapkamer op te grendelen en zich gedurendeBietje's bezoek niet eens te vertoonen, wat JeanBaptiste ook mocht pogen om hem te doen benedenkomen. Hij had een wil of hij had er geen!

Monne verwachtte dat bezoek in den latennamiddag, na Jean Baptiste's kantoortijd, en reedsvan drie uur af zat hij boven achter slot aan eennieuwen speculatievorm te snipperen. Hier kon hijnuttiger werk verrichten dan mee te helpen aandie dwaasheid van Jean Baptiste met zijn petekind,Er was vraag naar koekevormen en hij zou zijn tijdgebruiken om er aI gauw eenige te kunnen leveren.

Terwijl hij volop aan 't werk was, hoorde hijJean Baptiste de poort openen. Nieuwsgierig stondhij op en ging op de teenen aan de deur luisterenof er iemand meegekomen was. Ja, ze was mee,die kleine „Mamzel Beslag". Koppig ging hij weeraan den arbeid, doch terwijl hij beitelde en vijlde,spitste hij toch het oor om te vernemen wat erbeneden zooal mocht omgaan. Hij verwachtteelk oogenblik Jean Baptiste's stem hem te hoorenroepen, doch hierin vergiste hij zich. Jean Bap-tiste riep hem niet. Monne hoorde hoe ze be-neden in de verschillende plaatsen rondgingenen dan in den tuin kwamen. Vandaar kon hijzijn broers stem dof en eentonig hooren ronken,terwijl een veel lichter en helderder stemmetje er

156

allerlei zangerige modulatie's scheen om heen teslingeren. Die twee schenen 't daar nog al plezierigte hebben, oordeelde hij naar dit druk gepraat.Zijn koppigheid om aan 't werk te blijven enzelfs niet eens naar Bietje te kijken, ondergingeen eersten aanval van wege zijn nieuwsgierigheid.Indien hij maar eens even opstond en een vluchtigenblik uit het raam wierp om tè zien wat ze daarzoo al uitrichtten? Neen, hij deed het niet, datkind kon hem niets schelen, niets, en hij sneedhardnekkig in zijn houtblokjes voort. En tochbekroop hem weer het verlangen om eens heel evendat kind te zien, waarover Jean Baptiste altijd denmond vol had. Indien hij zich eens heel behendignaast het raam ging plaatsen om te kijken? Niemandzou hem van daar toch kunnen zien en dat zouniets wegnemen van den indruk, dien hij vanzijn stil verzet tegen Bietje's komst verhoopte. Toentrof hem eensklaps een blijde kindergil en eenplots geloop en gedraaf door den tuin. Wat wasme dat nu weer? Ditmaal weerstond Monne nietlanger. Hij sloop behoedzaam tot bij 't vensteren keek....

Bietje had zooeven op een bloeienden wikkerankeen mooien vlinder ontdekt, dien ze met harenblijden gil van verrassing op de vlucht had gedrevenen nu in vlug gedartel achterna liep. De vlinder,die kleurig en licht als een vliegende bloem over't grasplein buitelde en opfladderde, scheen de jachtvoor een spelletje te nemen, liet zich door Bietje

157

bijna rakelings naderen, doch wiekte dan weer op,hoog op, tot in de boomenkruinen om straks weerte dalen en de grage verwachting van het najagendemeisje weer op te wekken. Bietje bloosde vanopgewondenheid en inspanning. Licht als een veerhuppelde zij het verlokkende vliegende wondertjena. Haar zomerkleedje waaide bij eiken sprong insierlijke golving om haar rank lichaampje, dat zichboog, zich hoog opstrekte en zijwaarts helde meteen wondere lenigheid al naar gelang de vlinder-jacht het vorderde. Eindelijk bleef Bietje eenoogenblik stil om hijgend te verademen. Een vollegouden schijn der late zon viel vlak op haar ennoodzaakte haar zich de oogen met beide handjeste luifelen.

Monne was zelf in Bietjé s speeldrift gaan deelenen, zijn wrok een oogenblik vergetend, had hij hetlichte, lenige meisje in haar luchtige capriolenmet een geboeiden blik gevolgd. Zou ze den vlindervangen of niet? Hij ging onwillekeurig de bewe-gingen namaken, die hij Bietje zag voordoen.

— Een jong katje kan niet gracielijker springenals 't op vliegskens jaagt! dacht hij.

Toen Bietje daar nu in de volle zon een oogenblikpoosde, kon Monne, die nu zelfs vergeten was,dat hij zich schuil moest houden, en vlak voor 'traam was komen staan, haar in alle bijzonderhedenopnemen. Nog nooit had hij zooveel liefelijkheiden bevalligheid in één wezen vereenigd gezien.Hij dacht aan engelenbeeldjes uit de kerk en aan

158

beeldige poppen voor 't raam van Tintantolletje,doch zij konden 't lang niet halen bij dit levendwondertje van aanvalligheid, dat daar vóór hem,van achter zijn weelderigste bed St. Jozefsleliënopdook. 't Was als een ver beeld uit de sprookjes-wereld, waarin hij zich vermeidde toen hij nog eenheel kleine jongen was: een tooveresken lief alsde bloemen en licht als de vogels. Monne was geheelen al in zijn bewondering opgegaan en met wijd openoogen nam hij het verrukkelijke beeld in zich op.

Terwijl Bietje rustte, vielen haar blikken ophet raam, waarachter zij Monne ontdekte. Verraststaarde zij hem een oogenblik aan, doch al dadelijkbesefte zij haar hoffelijkheidsplichten, plooide haarmondje tot een allervriendelijksten glimlach enboog voor Monne met de sierlijkste reverentie, die zebij de maseeurkens van 's Hemelsdale geleerd had.

— Maar Meneer Monne is toch thuis, deed zijdan Jean Baptiste opmerken, die haar reeds gezegdhad, dat zijn broer wellicht op boodschap was.

Jean Baptiste kwam nu ook zien naar Monne,die achter 't raam als vastgenageld stond. Met eendriftig gebaar van boosheid wenkte hij zijn broernaar beneden te komen. Nu zag Jean Baptisteeerst klaar in Monne's plan om uit obstinatenhekel tegen Bietje verstoppertje te spelen. Nijdigzegden zijn blikken en de vertrekkingen van zijnaangezicht, dat Monne dadelijk gehoorzamen moest!Naast hem was Bietje heel verleidelijke uitnoo-digingsgebaren aan 't maken met haar ranke

159

handjes en armpjes, waarvan Monne de mooiebewegingen waarnam. Daar stonden nu vóór hem,vlak naast elkander: de nijdige gramschap en delieftalligste vriendelijkheid, en beide verlangdennaar hem. Moeilijk weifelen! Voor Jean Baptiste'sdwingelandij mocht hij niet toegeven, doch tegenoverde heusche wellevendheid van dit kind mocht hijtoch niet in gebreke blijven. Dan redeneerde hij,dat in geval hij voor Bietje's beminnelijkheidbezweek, hij daarom toch niet voor Jean Baptiste'sgewelddadigheid zwichtte, en nadat Bietje hem nogéén dringend gebaar van ongeduldig verlangen hadtoegewenkt, besloot hij er toe naar beneden te gaan.

Schoorvoètend kwam hij buiten en daar hijonderweg weer bezonnen had, dat het toch wellichtbeter zou staan indien hij den schijn aannam alsofgeen der beide uitnoodigingen hem naar benedenhad doen komen, hield hij zich heel onverschilligen wilde hij juist voorwenden, dat hij maar eenvijl kwam zoeken, toen Bietje op hem toegehuppeldkwam, hem met haar kweelstemmetje als „MeneerMonne" begroette en hem de hand toestak. Toenhij Bietje's „polleken" in zijn oude, vereelte handgevoelde, was 't hem alsof een klein zacht en warmvogeltje zich daar wilde komen nestelen en bij dieaanraking kwam een heel teeder gevoel zijn laatstewrokneigingen verdrijven. Zoo'n vriendelijk meisjehad hem toch nooit kunnen verongelijken, neen,'t was alleen Jean Baptiste, die schuldig wasgeweest in 't geval met die doopsuiker. Dat snoezig

160

kindje was de onschuld zelf! 't IJs was wel dege-lijk gebroken.

't Was werkelijk alsof Bietje wist, dat ze Monneveroveren moest. Ze omringde hem met de vleiendstevriendelijkheid en scheen zelfs haar eigen peterom zijn broer wat te verwaarloozen. Zoodra zegemerkt had, dat er hier duiven en andere dierengekweekt werden, had ze een kapittel gevonden,waar Monne heelemaal thuis in was, en 't duurdedan ook niet lang of Bietje wist, dat al 't gedierteuitsluitend, persoonlijk eigendom van Monne was,dat hij er voor zorgde en er alleen over beschikte.Hij gaf haar de toelating een jong duifje en daneen konijntje in de hand te nemen en te streelen. Hijvertelde haar weldra de vernuftigste streken vanzijn beestjes en dat boeide Bietje gansch bijzonder.Dat was alles fonkelnieuw voor haar. Beiden gingenzich bepaald als twee goede kameraden voelen,toen Jean Baptiste er tusschen kwam. Hij had erzich aanvankelijk in verheugd, dat Monne Bietjezoo goed verwelkomde. Toen hij zijn broer metde beestjes aan den gang zag en Bietje daar zoo'ngenoegen in zag scheppen, vleide hij er zich overaan zijn petekind nu ook nog dit plezier verschaftte hebben. Doch dat spel duurde wat te lang naarzijn zin. Bietje moest naar huis, de avond viel.

Terwijl Jean Baptiste Bietje terug bracht, konhij haar indrukken over Monne hooren. Hij konvernemen, dat het wel een heel brave Meneerwas, die veel wist, heel veel. Ze vroeg hem of ze

161

nu nog dikwijls bij Monne mocht komen en hijkon weer anders niet dan toestemmen. Zij brachthem echter met een vraag plotseling in een halveverlegenheid. 't Was Bietje opgevallen, dat Monnein een veel armelijker plunje stak dan zijn broer.Zijn jas en broek waren verschoten, gelapt en aande boorden uitgerafeld.

— Meneer Monne is toch maar leelijk gekleed,niet waar? Hij heeft toch wel andere kleerenzeker?

Bij die eenvoudige vraag kwam over JeanBaptiste ineens een ongewoon gevoel van schuldtegenover Monne, een vluchtig besef van zijn tekort-komingen tegenover zijn broer, maar hij liet nietsdaarvan blijken en verzekerde Bietje, dat Monnenu maar zijn werkpak aanhad, doch dat hij zekerveel betere en mooiere kleeren bezat. Die vraagspeelde hem echter nog een heelen tijd door dengeest en toen hij bij Monne weer thuis kwam,was hij er nog mee bezig.

Monne was na Bietje's vertrek in den tuingebleven. Hij vond, dat op dien avondstond delinden van het St. Sebastiaanshof scherper geurdendan ooit te voren en weer wekten die doordringendearomen in hem het reeds sedert zoolange jareningesluimerde gevoel, dat er een blijde gebeurtenisnakende was. Uit de verten der herinnering dookweer het vertelselken op van het doode moederken,dat ontwaken zou bij 't bloeien der linden en hemvreugde en goedheid brengen zou. Hij gaf zich

Nood der Bariseele's II. 11

162

over aan die blijde verwachting, die uit de avond-geuren tot hem kwam.

Bij 't avondbrood praatte Jean Baptiste weer metvolle monden over Bietje. Monne zegde niets, dochditmaal luisterde hij toch zonder eenig teekenvan ongenoegen te laten bespeuren.

Voor ze slapen gingen haalde Jean Baptiste uitzijn kamer een broek te voorschijn, die hij sederteenigen tijd niet meer droeg, en gaf ze aan Monnemet de korte verklaring:

— Ik vind, dat ge onfatsoenlijk in lompen hangt.Dat betaamt niet. Van morgen af zult gij diebroek hier dragen.

Dan gaf hij er Monne nog een pakje bij.— En dat is hier nog iets van u. Dat moet ge

van morgen af ook aandoen.Het pakje bevatte het bloemrijke ondervest, dat

hij Monne voor vele jaren ontnomen en sedert inzijn kast opgesloten had gehouden. Het merk-waardige kleedingstuk had niets van zijn glans engloor verloren; het bloeide nog als op den dag,waarop Monne het kocht.

De onverwachte mildheid van Jean Baptiste enhet plotse terugkrijgen in onbetwisten eigendom vanzijn heerlijk ondervest vervulden Monne met eenkinderlijke vreugde. 't Leven had vandaag voor hemweer een van zijn zeldzame goede luimen gehad!

Bietje wist haren peter zoo te dringen, dat hijhaar voortaan dikwijls naar het huis in den Rollewegmeenam en haar zelfs enkele malen op verlofna-

163

middagen toeliet daar eenige uren met Monnealleen te blijven terwijl hij zelf op 't kantoor was.

Zoo werd de vriendschapsband tusschen Bietjeen Monne al zoo hecht als tusschen petekind enpeter. Monne beschikte overigens over een boelonfeilbare middeltjes om Bietjé s genegenheid tewinnen.

Daar had hij in de eerste plaats zijn menigvuldigebeesten, die Bietje bijzonder aantrokken. Zehielp ze voederen en verzorgen, en stelde weldrazooveel belang in hun kweek als Monne zelf. Zijhad het reeds zoover gebracht, dat Monne haareen koppel duiven had geschonken, die zij metgansch bijzondere teederheid omringde. Het was eenwonnigheid voor Monne zijn klein, lief bezoekstertjemet haar prettige, echt jonkvrouwelijke stapjes engebaartjes en haar verrukkelijk muziekstemmetjenaast zich in volle bedrijvigheid te zien. Hij konhaar als in een blijde extaze stonden lang aankijken.Meer dan ooit werd zij het tooveresken, dat zijnhart en zijn zinnen aan boeien legde.

Een nieuwe vreugde openbaarde zich aan Bietjetoen ze voor de eerste maal Monne's wonderesnij- en beitelwerken zag. Hij steeg opeens tot dehoogste toppen harer bewondering, toen zij dekluchtige bochels en kiekenborsten, langneuzen enlangooren, dikke blaaskaken en magere schraal-hanzen en verdere menschenexemplaren zag, diehij zoo comisch in het palmhout fantazeerde. Deapen en duivelkens en al de ingewikkelde vrome

164

en hoogdramatische koekencomposities, die hijbeitelde en snipperde, boeiden haar ook ten zeerste.Haar ingenomenheid met Monne en zijn kunstwerd nog grooter toen hij vormen ging snijdenvolgens ontwerpen, die zij uitvond en opgaf. Hetwerd een blijde samenwerking, waarin Monne zichverheugde over de vernuftige vondsten van Bietjeen waarin zij zich verbaasde over de knapheid,waarmede hij alles wat zij bedacht in het houtvertolkte. Bietje wist hem zelfs over te halen omzijn krachten ook eens te beproeven aan het houwenvan beeldjes te voeten uit, die konden geplaatsten geschikt worden naar haar eigen wil. Monnevond plezier in dat nieuwe werk, dat volkomenslaagde, en nu sneed hij heele scholen, heele hof-steden met koeien en paarden en kippen, heelestoeten en processiën, die Bietje ten geschenke kreegen die de faam zijner snijkunst tot in de notaris

-woning en tot bij de masceurkens van's Hemelsdaleverspreidden. Puutsooghe en zijn opvolgers haddennooit Monne's snijkunst anders gewaardeerd dandoor de voortbrengselen er van te koopen; nu werdhij geprezen en vereerd door dat lieve kind, wienswoorden hem in een roes van vreugdevol zelf-vertrouwen brachten, zooals hij er vroeger nooiteen gekend had.

Er waren nog meer wonderen in Monne's huis.Daar hadt ge nog den ouden kerselaar, de weeldevan den tuin! In 't voorjaar had Bietje zijn over-vloedigen bloei bewonderd en toen ze in haar blank

165

kleedje met bekjes en festoentjes, grillig en lichtals de kersebloemen zelf, onder den boom klap-handde en huppelde, dan zeide haar Monne, datzij als een engelken was, dat uit de bloeiendekruin was gevallen. Als de groene kriekeknoppenbegonnen te rijpen, dan werden er berekeningengemaakt over hetgeen de oogst zou opleveren enMonne zoowel als Bietje voelde behoefte deroofzieke vogels te weren. Dan werd, na gemeen

-schappelijk overleg, een vogelschrik gemaakt,waaraan Monne twee volle dagen timmerde enkleedde. Vernuftiger tuig kon men moeilijk bedenken.'t Leek een vervaarlijk mensch met wijd uitgestrektearmen en bij het minste luchttochtje liet het devlugge klepperklopkens hooren van een windge-voelig molentje, dat Monne er op behendige wijzehad aan toegevoegd. De musschen hielden zichbehoedzaam op afstand en de oogst was ongemeenrijk. Dan werd het een echte feestjool. Monneklom op den boom en haalde heele mandenbolle karbonkelkrieken naar beneden, waar Bietjenaar hartelust van snoepte. Monne zocht degloeiendste bollen uit en hing ze als oorbellen omBietje's wangen en wist er heele slingers van tevlechten, die hij dan om hare schouders legde alsheusche koraalsnoeren.

Ook met zijn menigvuldige vertellingen enraadseltjes en woordspelletjes wist Monne Bietjebuitengewoon te boeien. In zijn oud hoofd bloeidende frischte bedenksels, de vernuftigste woordpittig-

166

heden, die het meisje in haar leven had gehoord.Zoo groeide Bietje's kameraadschap voor Monne

voortdurend aan en ging weldra haar peetkinderlijkegenegenheid voor Jean Baptiste overvleugelen.Bietje had echter in haar jeugdige menschenkennisal gauw gemerkt, dat het niet raadzaam wasdeze groeiende voorliefde voor Monne te zeer telaten blijken. Zij herinnerde zich heel goed dennamiddag, waarop zij na een bezoek aan Monne,aan Jean Baptiste gezegd had, dat zij nu tochwerkelijk twee peters had: peetje Jean Baptisteen peetje Monne. Jean Baptiste had haar die op-merking blijkbaar kwalijk genomen; hij had heeldonker geblikt, en met ietwat ruwe haastigheiddoen opmerken, dat dit niet het geval was. Zijhad maar één peter en dat was hij, JeanBaptiste. 't Snuggere meisje vatte dadelijk aan denongewonen toon van peter waar 't schoentjewrong. Peter was een beetje jaloersch. Dat mochtniet zijn!

— Maar dat weet ik wel, peterke zoet, vleideze toen opeens, haar beide armen om hem slaande.Dat weet ik wel, ik heb maar één echt, waarpeterken en dat zijt gij, maar ik mag meneer Monnetoch ook wel peetje heeten. Zoo maar „om telachen," niet waar?

Jean Baptiste werd door 't vleistertje overtuigd,dat Monne wel „peetje" mocht heeten „om te lachen"en bleef weer gelukkig in de overtuiging, dat hijde eenige, zekere bezitter van Bietje's genegenheid

167

was. Zoo wist bet fijne Bietje ook haar vrij verkeerin 't huis der Bariseele's te vrijwaren.

Ze kende haar twee peetjes al op een draaden met echt vrouwelijke diplomatie wist ze beidente vriend te houden. Uit haar behendige handelwijzekonden zij beiden, elk voor zich zelf, afleiden datzij een voetje voor hadden. Aan Jean Baptiste lietzij openlijk blijken, dat hij haar „zoet peterken"was; haar genegenheid voor Monne toonde zijheimelijker, alleen met een stil woordje, een vluchtigstreelgebaar of een zinrijk pinkoogje, dat peetjenummer twee uitstekend begreep. 't Was tusschenBietje en hem als een stille verstandhouding ge-worden, die nooit bepaald in woorden werduitgedrukt, doch waarvan beide de plezierigegeheimzinnigheid volkomen vatten.

Zoo werd Bietje langzamerhand het almachtigemeesteresje in het huis der Bariseele's. Haar oordeelen haar wil waren er van lieverlede wet ge-worden. Met Monne ontwierp en besprak zij eerstheimelijk alles wat ze gaarne had zien verwezen

-lijken en aan Jean Baptiste ging ze dan haarvoorstellen doen. Met hem redeneerde ze als eenadvocaat en vleide ze als een echt vrouwtje,zoodanig, dat hij toestemde in alles wat ze verlangde.Zoo was Bietje er reeds in geslaagd het heeleuitzicht van het huis in den Rolleweg te veranderennaar den eisch harer jonge, vrouwelijke zindelijk

-heidsbegrippen. Jean Baptiste had Monne eersttoegelaten het heele huis te „witten" zoo buiten

168

als binnen, wat sedert onheuglijke tijden niet meergebeurd was. Daarna had hij ook oorlof en geldgeschonken om de deuren en ramen in de verf testeken. De stukken karton, die nog van in vader'stijd hier en daar de plaats van een gebrokenvensterruit innamen, werden weer vervangen doorglazen schijven. Bietje had het zoover gebracht,dat Jean Baptiste nieuwe gordijntjes had gekocht,die zij zelf met een kleurig lint, door haar mee-gebracht, in sierlijke golvingen wist op te binden.Het oude huis zag er lang zoo vervallen en verweerdniet meer uit; 't scheen verjongd en verblijd. OokMonne's persoon scheen verjongd. Daartoe droegniet alleen zijn fatsoenlijker kleeding bij, maar ookhet besluit, dat Bietje hem doen nemen had omzich voortaan minstens twee maal in de week tescheren. In den beginne voerde Monne dit besluitniet zoo stipt uit als 't Bietje had verlangd, doch na-dat zij eens, onder schoolschen invloed, aan Monne,wegens niet scheren van zijn baard een „mauvaispoint" voor „néglichenche" gegeven had, en JeanBaptiste zich in die bestraffing luidruchtig ver-kneukeld had, mocht zij op de grootste stiptheidin Monne's baardverzorging rekenen.

Bietje's diplomatie vermocht alles. Dit bleekafdoende, toen ze verlangde in de processie met eenlevend lam als St. Jannetje op te treden.

De zusterkens van 's Hemelsdale hadden geoor-deeld, dat Bietje, met haar golvende krullokken enhaar frisch, teer gezichtje, in de aanstaande parochie-

169

processie een verrukkelijk speelmaatje zou wezenvoor Jezuken en zij hadden het kind aangespoordom thuis te vragen of ze voor dit personaadje ophaar mochten rekenen. Er werd verscheidene malenfamilieraad gehouden om dit punt te behandelen.Meneer Van Hoogenbemd was er noch voor nochtegen, Mevrouw stribbelde tegen voor de onkosten,de oudste broers en zusters vonden 't bepaald gek,dat men Bietje zoo iets zou toestaan. Zoo bleefBietje een heelen tijd in een onrustige onzekerheid.Ze begon erg te vreezen, dat het mooie planmislukken zou, en luchtte toen haar hart bij JeanBaptiste.

De bijzonderste tegenwerping van Moeder goldhet levende lam, dat moest aangeschaft worden.Op dat punt scheen ze onwrikbaar.

— Petertje zal mij wel een lammetje geven, hadBietje toen hoopvol aan haar moeder gezegd. Ennu wist zij petertje zoo te flikflooien en te bepraten,dat hij zelf bij Mevrouw Van Hoogenbemd omde gunst kwam vragen om Bietje een lam temogen schenken voor de processie. Mevrouwopperde beleefdheidshalve bezwaren, doch gaf alspoedig toe.

Jean Baptiste zag nu eerst in hoe moeilijk debelofte, waartoe hij zich zoo lichtzinnig verbondenhad, te verwezenlijken was. Waar moest hij datlam gaan halen? Daar had hij geen het minste begripvan. Hij had er bedeesdelijk met een slachter overgesproken, die hem wandelen had gezonden met

170

de verzekering, dat er nu geen lammeren te vindenwaren. 't Was buiten seizoen, had hij gezegd. JeanBaptiste brak zich het hoofd over die lastige vraag.

Bietje had Monne al dadelijk van alles op dehoogte gebracht, vooral van de moeilijkheden, dieJean Baptiste ontmoette in zijn zoeken naar hetgewenschte lam. Monne had fijntjes gelachen overde zwarigheden van zijn broer en aan Bietje volzelfvertrouwen verzekerd, dat hij wel een lamontdekken zou. Wat wist Jean Baptiste van ditalles? Schrijven, ja, dat kon hij, maar voor derest, niets, niets!...

Bietje wist nu onmiddellijk hoe ze schipperenmoest. Ze nam peetje Jean Baptiste onder denarm en betoogde hem, dat het zoeken naar eenlam niet het werk van een heer was, die op hetkantoor werkte; dat zou beter passen voor iemandals Monne, die zich meer met beesten bezighield.

— Papa zou ook moeite hebben om een lamte vinden .. .

Behendiger zet kon Bietje niet bedenken. JeanBaptiste was uiterst gevoelig voor haar vergelijkingen werd er zonder verdere omwegen door over-tuigd. Hij kreeg ineens weer het besef, dat dedeftigheid der studie hem niet veroorloofde zichverder met het opzoeken van dat lam in te laten.Dat was inderdaad een karweitje voor Monne.Hoe had hij dat niet eerder ingezien?

— Ik zal Monne order geven een lam vooru te zoeken, was het besluit van zijn gesprek met

171

Bietje. Toen hij zijn broer echter deze opdracht gaf,was deze er reeds van op de hoogte, doch speeldeden dwaze. Hij vertoonde een groote verwonderingen beloofde slechts na eenige behendig geveinsdeaarzeling zich met het zaakje te belasten. Zijn heeleplan was evenwel reeds vastgesteld. Het lam zouhij best buiten vinden, bij de boeren, meende hij,en van 's anderendaags trok hij het land in. Hijbezocht Ste. Kruis, Male en Sijsseele, in een andererichting St. Michiels, St. Andries en Varsenare,doch steeds zonder gevolg. Eindelijk, na verscheidenedagen afmattenden marsch, ontdekte hij het ver-langde dier te Oostcamp. 't Was tijd ook, dat hetlammetje kwam, want 's Zondags nadien ging deprocessie uit. Monne bracht het aan een leibandnaar huis, doch onderweg door medelijden aan-gegrepen omdat het hem voorkwam, dat de afstandte lang was voor het jonge dier, nam hij het opin de armen en bracht het zoo naar den Rolleweg.Het lam werd in de keuken door Jean Baptiste'sonderzoekend oog gekeurd en goed bevonden,alleenlijk moest het, naar zijn oordeel, eens goedgewasschen worden, want heel smetteloos bleekhet niet te zijn. Monne, die het met zijn broerdaarover volkomen eens was, ving dan 's anderen-daags aan het lam duchtig met schuimvlokkendezeep te wasschen en daarna te kammen, zoodathet na deze behandeling een droom van wolligeblankheid leek. Het toilet van het lam was juistin orde toen Bietje aangeloopen kwam om het te

172

zien. Het meisje was verrukt over het mooie dieren wist niet hoe haar vreugd te toonen. Ze kuste't lam, duwde haar lokkig kopje in zijn dikke vacht,en huppelde dan opgetogen naar Monne, die metstille zaligheid de blijdschap van Bietje zat tegenieten, en sloeg haar armpjes om zijn hals engaf hem op eiken wang een kus, hem met eenvleistemmetje toefluisterend:

— Peetje Monne is braaf... de braafste van al...Nu mocht Jean Baptiste tegenover Bietje den

schijn aannemen van alles alleen gedaan te hebbenen al de eer van 't lamgeschenk voor zich nemen,dat kon Monne voortaan niet deren; hij wisthoe Bietje er over dacht en die zoete zekerheid,die hij als een dierbaar geheim in zich bleef om-dragen, maakte hem onverschillig voor al het drukkemeesterschapsgedoe van zijn broer.

De processiedag was een gloriedag voor Monne.'s Morgens mocht hij op zijn eigen armen het

lam bij den notaris brengen, waar Jean Baptistehem reeds afwachtte om het dier aan te bieden.Jean Baptiste wilde hem dadelijk naar huis zenden,doch Mevrouw Van Hoogenbemd drong met degrootste vriendelijkheid aan opdat hij toch nog eenoogenblik met hen zou blijven en een glaasje met henzou drinken. Zij wist met enkele woorden ookduidelijk te maken, dat zij wel op de hoogte was vanhetgeen Monne gedaan had om het lam te bemach-tigen en Monne voelde in alles wat zij zegde dat ookzij zijne verdiensten zeer dankbaar op prijs stelde.

173

's Namiddags was 't Bietjes triomftocht door destraten der stad. Monne wist het zoo te regelen,dat hij St. Jannetje met het lam wel tienmaal opden doortocht der processie kon bewonderen.Zoodra het kind hem hier voorbijgetrokken was,keerde hij zich, onverschillig voor de overige prachtvan den stoet, om en zette zich op een drafjedoor straten en stegen om zoohaast mogelijk eenandere plaats te bereiken, waar hij weer het ver

-rukkelijk schouwspel zou mogen genieten. Datschouwspel was dan ook die moeite waard. Velekinderen omgaven Bietje in de processie, maar geenenkel was zoo lief, zoo heelemaal om te stelenals Bietje. Telkens het kind haar peetje Monneontwaarde keek zij hem met een zoet-lief lachjeaan en voor dat lachje alleen zou Monne al urenver gedraafd hebben.

De navreugden van dien dag waren ook talrijken duurden lang. Het lam was nu wel bepaaldBietje's eigendom, maar toch werd het gehuisvestin den stal van Monne. Het deftig notarishofkenliet het dier geen ruimte genoeg en op bijzonderaandringen van Mevrouw Van Hoogenbemd stemdeJean Baptiste er in toe het in den Rolleweg eenonderkomen te bezorgen. Nu had Bietje nog meerdan vroeger redenen om Monne te bezoeken. Erging bijna geen dag meer voorbij of het meisjekwam bij hem, soms gansch op 't onverwachts,doch meestal na stille afspraak, waarvan Jean Bap-tiste niets vermoedde. En telkens waren het dan

174

nieuwe vreugden, die Monne in den gelukkigstentijd van zijn heele bestaan brachten. De wereldwerd hem schooner en het leven milder.

Op een laten namiddag zat hij bij de achterdeurin den tuin en genoot in streelende genoeglijkheidde rust, die hem met behaaglijke deining in hetstil schuivende zonnelicht als een heimelijk ge

-toover omspon. Als in wonderlijk spel rektenblauwende schaduwen zich langs de ingetogenprevelende struiken en boomen uit over de bleek-oranje lichtvlakken, die op het roerlooze, kniehoogegras lagen. Wemelmuggen krioelden in roerig be-drijf, ginder boven het muntkruid, en hun ronze-gonzen hoorde Monne als een ver vermoeden vanmuziek. Op 't dak van de loods voelden de pauw-staarten hoe de hooggouden zonnevreugd van dienamiddagstonde reeds de koele boodschap vanden nog verren nacht in zich droeg, en zij reptenzich met sierlijke kopknikjes en halsplooiingen,met drukke trippeling van rozige pootjes en wel-lustig roekedekoeën van zwellende kroppen om hunijdel dagbedrijf te voltooien en dan als nachtschuwe,blanke vogels, één voor één, bij klaren dag nogslapen te gaan.

De oude man zag dit alles aan met een zachtenlach op het verschrompeld aangezicht. In dien tuin-vrede ontlook zijn bedeesde blijheid en aaide hemteederlijk. 't Leven had werkelijk nog blijde luimen!Doch in Monne's oog lag niet alleen de vreugdvan dit voor-avondlijk zonnig uur; daar tintelde

175

ook een vonkje van meer en beter weten, eenschelmsch glimpje, dat een zoet geheim verried.

Monne wist weer, dat Bietje komen zou; hij wist,dat ze nu al op weg was. Het zesde uur had daarevenop het koepeltje van 't Seminarie zijn wekkerliedjegespeeld, en op dat oogenblik — Monne zag hetalles in verbeelding — had zijn broer Jean Bap-tiste op 't notariskantoor de pen neergelegd, zijnwerkjas uitgetrokken en zich gereed gemaakt omnaar huis te komen. Bietje had hem dan gevraagdof ze met hem mee mocht en Jean Baptiste haddan niets anders kunnen doen dan het blonde,blanke kindje meenemen. Dat was Monne's ge-heim. Gisteren had hij met het snuggere meisjedie afspraak gesloten zonder dat Jean Baptisteer iets van vermoed had. Hij zou Bietje weermet de konijnenjongskens laten spelen en weerzouden zij beiden met elkander allerlei geheimzin-nige verstandhoudingetjes hebben, waarvan JeanBaptiste maar niets snappen zou.

Bietje zou dáár gaan zitten, vlak vóór hem, op't lage stoeltje, dat haar al wachtte. De zes konijn

-tjes, wit en rose, lagen al in hun platte mand teschuwoogen en te knabbelen om daar naast hetmeisje geschoven te worden. Monne zag Bietjedaar al in haar witte kleedje met pijpjes en bekjes,lintjes en strikjes, een liefelijk teer ding, dat hijaankijken mocht met verrukte blikken, die haasttastelijk gleden over de rozedonzige wangen ende zijige warrelhaartjes, waarin 't zonnetje zoo

176

schalks kon spelen. Hij zag Bietje al van de konijn-en naar hem opkijken met hare groote blauweoogen vol vraaglust. Of ze een beestje zou krijgen?En Monne wist, dat hij met zijn oogen zeggen zouvan ja. Hij verraste zich zelf nu al op een toe-stemmend blikken en knikken.

— Ja, maar er niets van zeggen....Het zou weer heerlijk zijn dat geheimdoen, waar

Jean Baptiste zoo niets-wetend bij zou zitten.Vroolijk lachtte Monne bij de gewisheid, dat hijzijn broer fijntjes ging beet hebben.

Doch 't scheen Monne toe, dat Bietje langer uit-bleef dan het hoefde. Ze kon hier vast al zijn.Zou Jean Baptiste wellicht iets geraden hebbenen hem zijn plezier nu beletten? Monne's verlangenwerd ongeduldig. Hij stond op uit zijn genoeglijksoezen en ging eenige stappen den tuin in tot waarhij de wijzerplaat op het Seminarietorentje konzien. Hij hertelde dan of het toch wel het zesdeuur was, dat voor een poos geslagen had .. .

Gelukkiglijk ging op dat oogenblik de voorpoortopen en Monne zag Bietje met Jean Baptiste ver-schijnen. 't Meisje huppelde dadelijk naar hem toeen bracht hem met klaar zingstemmetje haren groet:

— Dag, peetje Monne!En dadelijk voegde zij er bij met den zacht

-dwingenden toon van een kleine gebiedster:— Laat mij nu al gauw de „keuntjes" zien!En de oude man, heimelijk lachend, wees zonder

spreken op de mand vol wemelende, mummelende

177

knagertjes, die Bietje in haar vlugheid voorbij ge-loopen was. In één wip was het kind er bij, hurkteop het stoeltje en nam de beestjes één voor éénop den schoot. Ze wiegde ze in haar armpjes,streelde met haar fijn-uitloopende spillevingertjeshun zijige vacht en mompelde er allerlei zoetewoordjes tegen.

Monne had zich weer gemakkelijk op zijn stoelgezet en volgde het lieflijk klein-moederlijk gedoevan Bietje. Dat was nu op en top zooals hij hetdaar straks verwacht had. Bietje was weer éénbevallige wittigheid als gisteren, kraaknetjes, omdoor een ringetje te halen, en haar lokkig, rozigkopje was weer datzelfde teer wondertje, dat hemmet de strikken van haar heldere oogen gevangenhield. Daar hadt ge 't al. Bietje Lonkte begeerig:

-- Zijn ze van mij?En Monne knipoogde toestemmend als bezaligd

en wierp dan, gniffelend van leedvermaak, eenvluggen blik op zijn broer, die zich daar ook waskomen zetten.

Jean Baptiste genoot eveneens in Bietje's stillespel, doch men kon het hem minder aanzien danMonne. Jean Baptiste twijfelde er geen oogenblikaan of Bietje hoorde hem, haar peter, uitsluitelijktoe. Zoo had hij het bezadigder genotsgevoel vanden zekeren, gelukkigen bezitter. Hij dacht er nieteens aan, dat Monne éénige aanspraak op Bietje'svriendschap kon maken. Hij, Jean Baptiste, hadMonne aan Bietje gegeven zooals hij haar een pop

Nood der Bariseele's II. 12

178

of eenig ander speelgoed zou gegeven hebben.Zij mocht zich met Monne en al zijn beesten

vermaken, doch 't kon anders niet of zij moester haren peter meerder genegenheid om betoonen.Hij was het, die haar dat plezier met Monneverschafte.

— Ik moet mijn lam ook zien! gebood Bietje,die van 't spel met de keuntjes nu genoeg had.

Monne stond gewillig op en leidde het meisjenaar den kleinen stal.

— Doe nu nog eens lijk St. Jannetje! vroegMonne toen Bietje het schaap met haar beidearmpjes om den hals hield. Monne had nog steedshet verrukkelijk beeld voor oogen van Bietje toenze als kleine St. Jan in de processie ging, en telkenswanneer zij vroeg om het schaap te zien, wilde hijhaar dat lieve vertoon laten herhalen. Hoe dikwijlshad Bietje al voor hem met het schaap den hofop en af gewandeld met parmantige stapjes eneen invrome houding, die Monne telkens van be-wondering uitroepen deed:

— God den Heere toch! Kijkt een keer, kijkteen keer...

Toen Jean Baptiste hoorde, dat Monne alweervan St. Jannetje wou laten vertoonen, kwam hijer tusschen met de beslissende opmerking, datBietje dat nu al dikwijls genoeg gedaan had. 'tMeisje scheen ook wel van dit gevoelen en liethet schaap los om het duivenhok te naderen, waarnog een paar laatblijvers roerloos op den kijker

179

neerlagen, het sierlijk gebogen kopje in de borst-pluimen gedrukt en mooi gerond als twee vast-gemeerde witte schuitjes. Toen Bietje naderde waseen van de duiven schuw in 't hok gaan schuilen,de andere, die witte pluimpjes op de pooten droegtot aan haar nagels toe, bleef nog een poosjetrippelen met jonkvrouwelijk-coquetteerende stapjes,tot groote pret van Bietje, die aan Jean Baptistedeed opmerken:

— 't Duivetjen heeft zijn witte kousjes aangedaanom naar 't bal te gaan...

En blijde verrast om de rake vergelijking, glim-lachte Jean Baptiste 't verstandige, vinnige meisjegoedkeurend toe.

Door die witte kousjes van de duif herinnerdeBietje zich dat ze Monne iets vertellen moest.

— Weet ge 't al, peetje Monne, huppelde ze naarhem toe, ik heb leeren dansen!

Monne was even gaan pruilen omdat hij zijnzin niet had gekregen met St. Jannetje. Inwendigmopperend tegen Jean Baptiste die hem zijnplezier bedierf, had hij het schaap weer in denstal gesloten en maakte zich gereed om ook dekonijnen te kooi te brengen. Doch toen hij Bietje'svleistemmetje hoorde, en het meisje hem bij dehanden greep, was alle wrok weer vergeten.

— Ik heb dansles gekregen van tante Zoë, her-haalde ze. Niet waar, peetje Jean Baptiste?

Peetje bevestigde. Die dansles was immers degebeurtenis van den dag geweest bij den notaris.

180

Precieuse tante Zoë, die al sedert lang haar on-genoegen over de wilde dansen, die de meisjesvan mijnheer Van Hoogenbemd leerden, had tekennen gegeven, had er eindelijk toe besloten ophaar bezoek van heden eenige mooie dansen uitharen jongen tijd mede te brengen. 't Was eenonverwacht partijtje geworden. Twee uur aaneenhad Tante menuetten, gavotten en couranten ge-speeld en aangeleerd. Op 't eind van de partij hadmevrouw Van Hoogenbemd Jean Baptiste evenlaten roepen opdat hij Bietje eens zou zien dansen,die naar tante's eigen oordeel de beste van al haarleerlingen bleek te zijn.

— Ja, Bietje kan dansen! verzekerde Jean Baptiste.Het meisje duwde Monne toen met zachten

drang tegen den huismuur, dreef Jean Baptiste opzij en zette konijnenmand en stoelen uit den wegom voldoende ruimte te maken voor den dans,dien zij wilde uitvoeren.

— Dat is „minnewet", kondigde ze aan. Kijkmaar toe!

Ze ging den danspas beginnen, toen ze zicheven bezon en, zich tot Monne richtend, eenwaaier vroeg.

Een waaier! Monne kende dat niet; toch keekhij verlegen, vorschend rond. Een waaier?

— Ze moet een waaier hebben, Jean Baptiste ...Bietje vermoedde wel, dat ze hier geen waaier

zou vinden en wist zich dadelijk te helpen metwat anders.

181

— Snij me dat blad af, beval ze, ik zal 'tdaarmee doen..

En Monne sneed dadelijk het groote rhabarber-blad af, dat Bietje hem aanwees. Nu had hetdanseresje een waaier en daar ging de menuet.

Zoodra Bietje zich in beweging zette begon zeeen gratievolle, langzame wijs in drie slagen teneuriën, waarbij ze met kleine trippelstapjes op deteentjes vooruitkwam, haar kopje hellend, nu naarlinks en dan naar rechts, met de linker hand denwaaier wuivend in sierlijke, trage bogen terwijl zemet de rechterhand haar kleedje met echte mar-kiezinnetjesgratie tusschen duim en wijsvingeroplichtte om het uit te wijden in bevalligen zwaai.Met behaaglijke rhythmische zwenkingen van haarlenig lichaampje, even een kniebuiging makend, evennijgend tot een heuschen groet, hipte ze op eenmooi kronkelende S-lijn voort, licht als een kwik-staartje in de voren, tot ze terugkeerde op de plaatsvan waar ze vertrokken was en, voor ze stil hield,nog ampertjes opwipte, als een bal, die de eigenveerkracht maar noode bedwingen kan. En nauwe-lijks was de eene dans ten einde of daar ving deandere aan. Bietje danste haar prille meisjes -blijheid uit.

Haar rank lichaampje, plooiend en buigend in 'tblanke kleedje harer geneuglijkheid, was als eengroote witte bloem, die wiegelde op lenigen stengel,een kuisch, teer wonder van liefelijkheid en jeugd.Hare oogjes waren als der duiven en keken de

182

oude gebroeders blij vragend aan: Kijkt toch:kijkt toch! 't Is wel lief, niet waar? ....

En beiden vonden inderdaad, dat het lief wasmet een liefelijkheid, die geen gelijke had. In hunoogen was één verbaasdheid.

Monne kon den blik niet afwenden van dehippelende trippelvoetjes, die in hun lage, oranje-kleurige muiltjes bedrijvig schenen te spinnen aaneen onzichtbaar wonderwerk. Hij zou het met zijnstramme handen zoo vlug niet gekund hebben.Een voetje vooruit, een voetje gezwaaid als eenoverslag van rechts naar links, van links naar rechts,dan een draalvoetje achterwaarts, en zoo steedsaan 't weven en speldewerken als een rusteloospikkelpootend spinnetje. Schoon zijn uw gangenin de schoentjes, o dochtertje des prinsen, uwpantoffeltjes hebben Monne's oogen bekoord!

Jean Baptiste scheen het, dat Bietje den grondniet aanraakte als ze danste. Ze was los van denbodem en scheen in een wiegenden wind te zwevenop de uitwaaiende gepijpte kragen en lubben, dewuivende falbala's en verdere sierlijke palleerselsvan haar kleedje. 't Was de lucht, die Bietjeomhoog hief en droeg in grillig spel als een reus-achtigen witten vlinder, en werkelijk had JeanBaptiste bijwijlen als een half bewust vreesgevoel,dat Bietje wel kon wegzweven van luchtige lichtheid.

— Doe mee, doe mee! riep het meisje, dat zichal meer en meer opwond.

— Doe mee, peetje Jean Baptiste!

183

En vóór peetje van zijn bewonderende gepeinzenbekomen was gaf Bietje de opwekkende wijs aanvan den contredans van Marion en Marionnette.Jean Baptiste deed alsof hij wat tegenstribbelenwou, doch Bietje was hem al gauw de baas enweldra stond de dor-ernstige notarisklerk als vis -à-vis dansvaardig tegenover het glundere meisje.

Daar zette Bietje den opgang in:

Ik ben rijke, rijke, rijke,Marion en Marionnette,Ik ben rijke, rijke, rijke,

Marion!

Ze stapte los en licht vooruit en dan weerachteruit op de cadans van haar liedje en toen zeop haar laatste Marion een driedubbele, sterke klemlegde, stond ze weer fiks op haar plaats.

Nu was 't Jean Baptiste, die den tegengangmoest uitvoeren.

Ik ben arrem, arrem, arrem,Marion en Marionnette, .. .

Zoo klonk het schor en wat uit den toon, terwijlhij met zwaren hielstap vooruitkwam, 't bovenlijflog heen en weer schuddend en hoekige, veel tegroote gebaren makend met de lange armen. Tochovermeesterde de dansvreugde den ouden manen met de innige overtuiging, dat hij 't goed deed,stapte hij maar voortdurend op tegen Bietje, dienu met hem meezong.

Ook Monne herinnerde zich het deuntje vanMarion, dat hij meer dan een halve eeuw geleden

184

voor 't laatst had gehoord. Het scheen hem plot-seling of een wind van prille jeugd hem tegenwoeien de rhythmus van 't liedje begon in Monne tewerken, zoo overweldigend te snokken en te slaan,dat hij als meedanste waar hij stond en de maatsloeg. De lust werd hem te sterk en opeens, zijnbroer wat verdringend, riep hij met kinderlijke drift:

— Ik ook, ik ook!En Bietje riep dadelijk mee, rood van vreugde:— Ja, ja, bravo! Peetje Monne ook, allen te gelijk!En het drietal zong en danste tot het hijgde.

Jean Baptiste viel het eerst aan 't blazen en gafdan ook het teeken tot ophouden. Met den blosop de wangen zaten zij elkander aan te kijken,Bietje in de handen klappend, Jean Baptiste zijnvoorhoofd afdrogend en Monne vol geneugteoverwegend, dat het nog nooit, neen nog nooit zooheerlijk geweest was als thans.

Jean Baptiste werd onaangenaam verrast, toenhij merkte, dat het vrij laat geworden was enBietje naar huis moest. 't Schemerde al volop.

— Bietje, 't is tijd...— Nu al? vroeg 't spijtige kind.— Ja wel, anders wordt peetje bekeven...-- Mag peetje Monne ook mee gaan tot aan huis?Jean Baptiste wendde voor, dat Monne niet ge-

kleed was om uit te gaan en dat het zoo te laatzou worden. Een anderen keer zou Monne meemogen. Doch Bietje drong aan en Monne, wiensoud hart aan 't popelen was gegaan toen hij

185

Bietje's verzoek hoorde, verzekerde dat hij in eenoogwenk klaar zou zijn.

Bietje klampte bei haar armen om Jean Baptiste'smiddel, hem dringend: toe, kom, toe ... Langer konhij nu niet weigeren en tegen wil en dank namhij Monne mee.

Zoo trok Bietje tusschen de beide broers naarhuis. Zij hield hen elk bij een hand en snapte ensnaterde met beiden even vroolijk. Jean Baptistevergat er zijn misnoegen bij en Monne zijn ver-baasdheid over de onverwachte vreugde.

Toen het montere meisje thuis was, keerden detwee oude jonkmans terug, heel bevreemd zichnaast elkander op straat te zien. Monne kon maarniet bedenken hoe lang het nu al geleden was,dat zoo iets nog gebeurd was. Ze liepen naastelkander sprakeloos, elk met de eigen zekerheidvan Bietje's goede kameraadschap. Monne droegdie gewisheid als een zoet geheim, dat hij zorg-vuldig bewaken moest. En beiden zagen weer inde droomklaarte, die uit den hellen nachthemelzeeg, het witte Bietje als een levend danswondertjevoor hen huppelen, zwenken en zweven.

Vóór Monne te bed ging zette hij zich nog eenheelen tijd bij het open raam. Het zuiderkoeltjewas opgestaan, doorwaaide den hof en deed dekruiden geuren. En toen de oude, blijde duldereindelijk in slaap was geraakt, droomde hij van't witte Bietje, dat een schaap te voeden leiddetusschen de leliën.

186

Het leed voor Monne geen den minsten twijfelmeer: de wereld was schooner geworden en hetleven milder. Ditmaal hadden de linden voor goedgegeurd, moederken was weergekomen, en moeder-ken was Bietje.

Het wonderlijkste gebeurde.Omstreeks nieuwjaar was Monne wat ziek ge-

worden. Het was moeilijk om te zeggen wathem scheelde. Pijn gevoelde hij nergens, maar vantijd tot tijd kreeg hij duizelingen en enkele keerenzonk hij in bezwijming. Jean Baptiste, die ten ge-volge van deze kwaal den regelmatigen gang derhuishoudelijke noodwendigheden bedreigd zag, hadeen paar maal aangedrongen om een dokter telaten komen, maar Monne wilde daar niet vanhooren. Zijn heele leven had hij 't zonder dokterskunnen doen en tot het einde toe wilde hij vanhun tusschenkomst bevrijd blijven. Monne wildeten andere niet erkennen dat hij ziek was; hijpaaide zichzelf en zijn broer met allerlei vreemdeveronderstellingen en verklaringen omtrent denaard en de oorzaak van zijn kwaal 't Was enkelwat slapte en daarvoor was het maar goed, dathij van tijd tot tijd een eitje zoop.

Monne was veel meer bekommerd met den aan-staanden nieuwjaarsdag dan met zijn ziekte. Hijwilde Bietje verrassen met een mooi geschenk.Sedert verscheidene weken was hij druk bezigmet het vervaardigen van een werkdoos, die hijopsierde met zijn kunstigste snijwerk. Men kon

187

er bloemen en bladeren, vogels en vlinders op be-wonderen in grillige festoenen en slingers ver-ward rondom de drie zwierig kronkelende naam-letters van Bietje: Z. V. H. Gedurende al zijnvrijen tijd zat Monne over dat ingewikkelde werkgebukt en de eenige spijt, die zijn ziekte hem ver

-oorzaakte, was maar dat hij er tijd door verlooren misschien met zijn doos niet tijdig klaar zoukomen. Hij had immers zijn plannetje om zijnbroer voor te zijn met zijn nieuwjaarsgeschenk.Hij zou onmiddellijk na de vroegmis de doos bijden notaris Van Hoogenbemd afgeven, met eenbriefje erbij niet zijn beste wenschen voor Bietjeen hare geachte familie. Jean Baptiste, die van nietswist, zou niet weinig verwonderd opkijken wan-neer hij een paar uur later pas bij den notariszou aankomen! Zich verkneukelend in die fijn-verzonnen streek, werkte Monne ijverig voort enhad het genoegen den avond voor den grootendag zijn arbeid nog klaar te krijgen.

's Anderendaags helaas, had zijn kwaal hemmeer te pakken dan ooit. 't Was hem 's morgensletterlijk onmogelijk uit te gaan. Hij duizelde telkensals hij wat rondliep en kon zich niet bewegen zonderzich aan stoel en tafel vast te klampen om een steun-punt te vinden. Hij worstelde met hardnekkigheidtegen den onzichtbaren vijand, die hem aldus eenzijner vreugdevolste verwachtingen ging verijdelen,doch te vergeefs. Jean Baptiste was al heelem aal uit-gerust om bij den notaris te gaan nieuwjaren. De

188

groote „zoetekoek", versierd met ornamenten, jaar-tallen en andere wonderen van suikeren plastiek,waarmede hij Bietje vereeren wou, had hij reeds metalle voorzorgen opgenomen om te vertrekken. Toenzag Monne eindelijk in, dat de verwezenlijking vanzijn plannetje gansch mislukt was. Weer bleek hetdat hij voor 't ongeluk geboren was, en de be-rusting in dat leed, zou hij dan maar eenste meeroefenen. Bietje moest evenwel haar cadeau krijgenen met nederigen smeektoon vroeg hij aan zijnbroer of hij wel zoo goed wilde zijn de kleinig-heid, die hij voor Bietje bestemd had mee te nemen.Monne vreesde een weigering, doch Jean Baptistebleek in een inschikkelijke bui te verkeeren envroeg wat zijn broer eigenlijk wel te geven had, of't wel iets fatsoenlijks was, iets waarmee hij zichniet zou belachelijk maken. Toen liet Monne dedoos zien, die hij in de kast had gereed gezet.Jean Baptiste keurde en onderzocht. De doos bleekwel een fatsoenlijk geschenk, naar zijn zin, wanthij bekende aan Monne, „dat ze er nog al doorkon" en nam ze dan ook, onder dankzegging vanden schenker, met de „zoetekoek" mee.

Monne bleef alleen en toen kwam er over hemeen weegevoel zooals hij er in langen tijd geenmeer gewaar geworden was. Zijn kracht vanberusting scheen te loor gegaan. 't Was alles zoozonnig, zoo goed geworden sedert Bietje's komstin huis: de vreugde, die gedurende heel zijn leventegen hem gepruild had, scheen in de laatste

189

maanden zoo verzoend met hem, dat hij werke-lijk was gaan denken, dat het nu uit was met heteentonige neerdrukkende, vreugdelooze bestaan,dat hij voor het eenige gehouden had, waarop hijaanspraak mocht maken. Doch nu kwam die kwaalhem zijn schoonste genot bederven. Nu zou JeanBaptiste 't grootste genoegen hebben van het ge-schenk, waaraan hij zoo had gearbeid. 't Levenwas toch onrechtvaardig, redeneerde hij in zijnkinderachtige maar diepe droefheid, voor den eenalle vreugde, voor den ander niets. Hij maaldelang over die leedgedachte, doch werktuigelijkging hij dan toch voor de huiselijke bezighedenzorgen, nu zijn duizelingen hem weer wat respijtlieten.

Veel vroeger dan Monne 't verwachtte kwamJean Baptiste terug en, o vreugde, Bietje was methem. Met drukke vlugheid kwam ze vóór JeanBaptiste de keuken binnengehuppeld en ging Monnemet onverholen genegenheid in haar armpjes pakkenen twee kussen op de wangen drukken. Ze wenschteeen zalig nieuwjaar, dankte voor de prachtdoosen zei, dat het toch niet zijn mocht, dat peetjeMonne ziek werd, en dat ze van Mama iets voorhem had meegekregen, dat hem heelemaal op-knappen zou. Ze snaterde en snapte zooals eenvogeltje zingt, onverpoosd en altijd streelend. Zehaalde uit het mandje, dat ze had meegebracht,een half fleschje port en wat fijne koekjes. Datmoest Monne's geesten opwekken.

— Ontstop nu maar gauw, peetje Jean Baptiste,gij weet hoe dat gaat, niet waar?

En Jean Baptiste zette zich aan 't werk naarde aanduidingen, die mijnheer en mevrouw VanHoogenbemd hem gegeven hadden voor die ver

-richting.Bietje hield zich intusschen maar met Monne

alleen bezig; zij vertelde en schertste, zoodat dedroevige bui van zooeven dadelijk gansch vergetenwas. Ziekte en leed waren al ver weg; alleen devreugde en Bietje waren nog daar.

Jean Baptiste had de flesch eindelijk opengekregenen nu dronk Monne met kleine teugjes den geurigenwijn, die hem in den neus prikte en even niezendeed. Jean Baptiste hield zich als de richtigebedeeler der gunsten en verzekerde, dat Monnedaar de beste medicijn zou aan hebben. Op Bietje'saandringen dronk Monne twee glazen en al spoedigbegon zijn getaand gelaat een blos te krijgen.

Jean Baptiste had zich nu ook bij de tafel gezeten luisterde mee naar Bietje's vroolijk gesnap. Zehad het over de nieuwjaarsvreugden, de wenschen,die ze van morgen al gebracht had, de brieven,die ze al voorgelezen had, de geschenken, die zeal gekregen had en dergelijke gewichtige zakenmeer, toen ze opeens Monne en zijn broer bekijkend,op het denkbeeld kwam hun te vragen wat zijelkander voor hun nieuwjaar gegeven hadden.Beiden keken elkander vreemd aan, verrast doordie vraag, die hun half als een kinderlijke naïef-

191

heid, half als een verwijt in de ooren klonk. JeanBaptiste antwoordde:

— Onder menschen van onze jaren, Bietje, wordtdat niet gedaan.

Bietje hield zich alsof die woorden haar over-tuigden, maar ze viel dan op een andere, voor debeide broers even lastige vraag:

— Maar dan hebt ge elkander van morgen tochwel een „dikken" kus gegeven?

Jean Baptiste wist niet of hij lachen moest ofverveeld kijken, zoo onthutste hem deze vraag.Monne, die in zijn goedzakkigheid steeds onderdat gemis aan hartelijkheid in huis geleden haden wel wist, dat de schuld er van aan Jean Bap-tiste lag, vond dat Bietje's vraag bijzonder raakwas en keek zijn broeder met spanning aan, ver

-langend om te hooren wat hij nu wel zeggen zou.— Op nieuwjaarsmorgen hebt ge elkander toch

wel gekust?— Dat wordt niet gedaan onder mannen, luidde

Jean Baptiste's uitvlucht.— Dat is mis, wedervoer Bietje dadelijk, mijn

broers hebben elkander allemaal gekust, en papaheeft nonkel Theofiel en nonkel Adrien ook gekust.

— Ja maar, ja maar,... sleepte Jean Baptisteverveeld, zonder iets meer ter verontschuldigingte vinden.

— Dat moet gebeuren op nieuwjaar. De menschendie van elkander houden, moeten dat op dien daglaten zien.

192

— Ja, ja, zeiden de beide broers nu, met dentoon van menschen die een waarheid beamen,welke hun in 't geheel niet betreft, althans vol

-komen onverschillig laat.— Gij zijt toch niet boos op elkaar, niet waar?— In 't geheel niet, antwoordde zonder eenige

aarzeling Jean Baptiste, die 't onfatsoenlijke,'t ondeftige voelde van een openbare bekentenisvan hun onhartelijke huiselijke verhouding.

— Wel, waarom kust ge elkaar dan niet? drongBietje aan, vast op haar stuk als een vrouwtje,dat haar zin krijgen wil.

— Och dat zijn zoo gewoonten, die van familie totfamilie verschillen, ontweek Jean Baptiste weer.

— Goede gewoonten moeten overal toegepastworden, pleitte het hardnekkige advocaatje voort.

Monne was in zijn schik met dit spannendetwistgesprek en zat te luisteren met een glans vanvreugde op het aangezicht, — één bewonderingvoor Bietjé s knap verstand.

't Meisje had zich nu eenmaal in den zin gezet,dat Monne en Jean Baptiste elkander moestenkussen en kost wat kost zou zij haar wil door-drijven. Ze zag en voelde, dat Monne al heelemaalgewonnen was en bereid om zijn broer den nieuw-jaarskus te geven. Alleen Jean Baptiste weerstondnog, doch met beschaamden, verzwakkenden weer-stand, — dat merkte zij ook wel. Fijn diplomatischvatte ze toen Monne persoonlijk aan om JeanBaptiste te overrompelen.

193

— Peetje Monne zal peetje Jean Baptiste weleen kus geven, niet waar?

Monne keek even naar Jean Baptiste als omzich te vergewissen, dat deze 't goedkeurde. JeanBaptiste's aangezicht getuigde alleen van half be-teuterde, verveelde verwarring. Monne hakte toenden knoop door en verklaarde zich niet alleenbereid den kus te geven, maar stond ook op, nietsbeters verlangend dan de daad bij het woord tevoegen.

— Bravo, klapte Bietje in de handen. Dat isfijn, peetje Monne, dat is fijn! En gij nu ook, peetjeJean Baptiste, toe, spoed u.

Bietje hipte naar hem toe en deed hem ook op-staan.

Als twee, die onder de werking van een onont-koombaren dwang iets gingen verrichten, dat hunheel gek toescheen, stonden nu de broers metlinksche armbewegingen en aarzelende hoof dschud

-dingen tegenover elkander, vermijdende elkanderin de oogen te kijken en, wanneer ze 't al eensdeden, in een sceptischen, haast schamper klinkendenlach uitbrekend. Dit stomme spel duurde een heelepoos tot Bietje nog eens met klem aandrong, henmet de vuistjes in den rug aanporrend en totelkander duwend.

Toen maakte Jean Baptiste er een eind aan enhelde zich naar Monne over om hem te omhelzen.

Deze onbeduidende daad oefende op de beidebroers den heelen dag door een wondere nawer-

Nood der Bariseele's. II. 13

194

king uit. Monne bleef opgeruimd en fantazeerdevan geluk en wonne onder de illuzie, dat Bietje,'t alvermogend heksken, zijn heele leven had om-getooverd. Jean Baptiste vertelde niet veel. Hijkon zich maar niet onttrekken aan de huiselijkeherinneringen uit vroegere jaren, die hem nu zonderverpoozen weer in den geest kwamen, en hem alseen verwijt schenen te zeggen, dat vroeger allesanders had kunnen zijn. Ware Bietje daar vroegergeweest, dan zou het in hun huis ook wel anderstoegegaan zijn. En zoowel bij Monne als bij JeanBaptiste wekte de gewisselde nieuwjaarskus deverre herinnering op aan dien anderen kus, dieneenigen kus in hun vroeger leven, dien zij elkandervoor meer dan een halve eeuw gegeven hadden.

Ze hadden met elkander gekibbeld en getwist,Jean Baptiste had Monne zelfs geslagen, en toenwas moeder tusschengekomen om hen te kapittelenen dan weer te verzoenen. En zij ook had toenmet stillen doch onontwijkbaren drang de vijan-dige broers tot een wederzijdschen kus gedwongenten teeken van vrede en goedheid.

Die herinnering had voor hen op dezen nieuw-jaarsdag iets plechtigs en beiden voelden, dat erin hun moeder zaliger en in Bietje een gelijkekracht werkte, die het leven kon verzachten enverrijken en die zij al te lang hadden gemist.

Monne's gezondheid verbeterde niet. Zijn krachtennamen van lieverlede af en er kwamen zelfs dagen,waarop het hem onmogelijk was zelfs zijn ge-

195

wone werkzaamheden waar te nemen. Op hoogbevel van Bietje stemde hij er eindelijk in toezich door een dokter te laten onderzoeken. 't Wasde huisdokter van mijnheer Van Hoogenbemd, diebij hem kwam en hem rust en een bijzonder diëetbeval. Monne spotte wat met al die voorschriften.Niets doen in huis en al die ongewone dingeneten, dat was maar goed voor rijke menschen,niet voor hem, en hij volgde den raad van dendokter maar noode en met veel afwijkingen. Bietjekwam er echter tusschen en wist van hare moederoorlof te krijgen om van tijd tot tijd wat lichtespijzen, zoete, opbeurende drankjes en versnape-ringetjes van allen aard aan Monne te brengen, ookwist zij te bewerken, dat hun huismeid een paarkeeren in de week bij de Bariseele's kwam omdaar alles schoon te maken en in orde te brengen,wat Monne nu verwaarloozen moest.

Zoo werd die ziektetijd voor Monne ten slotteeen tijd van stille zaligheid. Pijn leed hij niet enook Jean Baptiste was heel verdraagzaam voorhem geworden. Heele dagen zat hij nu ongestoordte genieten van al de fantazieën, waarmede hij 'twondere Bietje omweefde. Zijn verbeelding schiepweer de zonnigste, teerste sproken als in zijn prilstejeugd. De oude fabuleerlust was weer mild wakkergeworden in hem en van alles wat hij nu verzonwas Bietje het begin en het einde. Monne werdvertroeteld door Bietje, zooals hij het nooit inzijn leven was geworden. Zij bracht hem druiven

196

en oranjeappels, fijngeurende, lekkere vruchten-gelei, gestoofde appelen en peren, roomschuim enlichte vlaaien, ook al eens een malsch stukje kipof andere lekkernijtjes. Zij verwende hem letter-lijk. Eiken dag bezocht zij hem en bleef dannaast hem zitten of leidde hem even in den tuinrond en vertelde zooals zij dat alleen kon. Nuhad zij bijzonder vruchtbare stof tot praten, zijging immers binnenkort haar eerste communie doenen elke dag bracht aldus belangrijke nieuwig-heden mee. Nooit had Monne zich zoo geliefd ge-voeld. Zijn dagen droegen rozige hemelen en hingenvol bloemengeur. Hij wist niet, waaraan hij dezegroote zaligheid verdiend had en als gedurendezijn ziekte zijn oogen al eens vochtig werden, danwas het alleen van geluk en dankbaarheid omdathet leven nu zoo mooi was voor hem.

In dit geluk voelde hij niet dat zijn levensgeestenhoe langer hoe meer verzwakten. Eerst toen dedokter hem verplichtte te bed te blijven, kwamhij tot de overtuiging, dat zijn ziekte wel ernstigwas. Toen pas kreeg hij van tijd tot tijd hetvluchtig gevoel, dat het nu wellicht tot een schei-ding kon komen. Hij wierp dit denkbeeld echtertelkens van zich af. Zooals alle gelukkigen wildehij in zijn roes het mogelijke einde van zijn gelukniet zien. Het even opduikende beeld van dendood deed hem alleen weer aan Bietje denken enbracht een plan tot rijpheid, waarop hij al eenheelen tijd practiseerde.

197

De lieftallige voorkomendheden, waarmede Bietjehem sedert eenigen tijd met behulp van hare moederoverstelpte, hadden hem dikwijls de wijze doenoverwegen, waarop hij ook iets ernstigs kon doenom aan dat kind zijn duurzamen dank te betoonen.Nu vooral met hare aanstaande communie wasdaar eene uitstekende gelegenheid voor. Hij hadreeds allerlei verzonnen, maar niets voldeed hem.Toen was hij op den inval gekomen haar al zijnbezittingen te vermaken, doch in al de wettelijkeverwikkelingen, die hij bij de uitvoering van ditverlangen vermoedde, zag hij niet klaar en 't bleekhem noodzakelijk Jean Baptiste daarover te raad-plegen. Hij deed dit met tegenzin, want alhoewelhij wist, dat Jean Baptiste ook veel van Bietjehield en zijn voornemen wellicht goedkeuren zou,toch had hij liever gansch alleen gehandeld, datware veel prettiger, veel inniger geweest. Maar 'tkon nu alweer niet anders.

— Jean Baptiste, begon Monne, ik heb al meerdan eens bij mij zelf gedacht, dat ik misschien welzou kunnen sterven aan de kwaal, die mij nu alzoo lang plaagt.

— Sterven? Dat gebeurt niet als ge 't wilt.Waar gij nu van spreekt!

— Ik zeg niet dat ik nu sterven zal, maarveronderstel alleen, dat het zou kunnen gebeuren.En in dit geval zou ik willen gereed zijn metmijn beschikkingen....

— Beschikkingen! Wat hebt gij te beschikken?

198

vroeg Jean Baptiste plots met iets van den oudenruwen gezagstoon in de stem.

— Wel Jean Baptiste, ik heb toch mijn deel inons huis, niet waar? wedervoer Monne weer heelgedwee, met groeiende vreeze.

Jean Baptiste werd kregeliger en bitste tegen:— Zal het oude liedje weer beginnen met dat

huis? Daar valt hier niets te beschikken. Dielangst leeft, erft. Sterf ik, dan erft gij alles, enzoo gij sterft, komt het mij toe. Daarmee uit.

— Och ja, dat weet ik wel, redeneerde Monneschuw voort, nu ook inziende dat zoo de ge-woonte was, maar zijn plan toch niet loslatend.Dat was het niet wat ik meende. Ik had mijmaar afgevraagd of er niets voor Bietje kongedaan worden, iets van beteekenis, iets waar-door ze altijd aan ons denken zou. Indien wijons huis ... .

— Aan Bietje gaven? volledigde Jean Baptistezijn broers gedachten driftig, als geërgerd. Dochopeens scheen hij tot bezinning te komen en bleefsprakeloos voor zich uitkijken, zich in gepeinzenverdiepend. Zijn blikken staarden uit het raam overde bloemisterijen en de oude stadsvest heen naarden avondhorizon, waar de gloed van den sterven-den dag uit de gouden hemeldeuren stroomde.Monne keek hem met een smeekvonkje in deoogen vol verwachting aan.

— Bietje is toch de vreugde van ons levengeweest, is 't niet waar? drong hij aan.

199

Jean Baptiste antwoordde niet en bleef strakkervoor zich uitzien.

— Is zij niet het zonnetje van onzen oudendag? Van u en ook een beetje van mij?

Jean Baptiste bleef maar steeds sprakeloos.Monne vroeg zich met angst af wat er in zijn broeromging, wat de raadselachtige beslissen zou. Hijvoelde, dat hij weer geheel en al van hem afhing ...

Jean Baptiste, die in 't eerste oogenblik volachterdocht gemeend had, dat zijn broer het metdie beschikking tegen hem gemunt had, kwam lang-zamerhand tot een beter inzicht van Monne's goedebedoelingen, en ging er zich weldra over verbazen,dat er zoo een verstandig voorstel in Monne'szwakken geest had kunnen ontstaan. Aan zoo ietshad hij zelf nog niet eens gedacht. Nu volledigdehij Monne's plan in zijn eigen overwegingen enkwam er allengskens in blijde geestdrift voor. Zicheensklaps oprichtend naderde hij Monne's beden sprak:

— Weet ge wat wij zullen doen, Monne, en erlag ongekende goedheid in zijn stem, wij zullensamen een testament maken, waarbij wij 't heelehuis na onzen dood aan Bietje vermaken, uw deelzoowel als 't mijne. Wie van ons beiden 't langstleeft zou alleen 't vruchtgebruik genieten van 'tgeen hij erft ...

Met een vreugdeglans in de oogen nam Monne dehand van zijn broer en sprak ontroerd zijn geluk uit:

— En we geven haar dat testament op den

200

dag van haar eerste communie, Jean Baptiste!vindt ge dat niet goed?

Jean Baptiste kreeg weer het gevoel, dat hijMonne's verstand gedurende zijn heele leven ver

-ongelijkt had. Zoo simpel was Monne dan tochwerkelijk niet.

Jean Baptiste ging met mijnheer Van Hoogen-bemd over het ontwerp spreken en tegen den dagvan Bietje's eerste communie zou alles in ordegeweest zijn. 't Was besloten, dat mijnheer enmevrouw Van Hoogenbemd met Bietje dien dageen bezoek gingen brengen aan Monne en daarzou het gewichtige stuk door de twee broers aanhun lieveling overhandigd worden. Beiden beleefdenvreugdevolle dagen in deze verwachting. Ze sprakenmet elkander vertrouwelijk en goed, zooals ze 'tnooit gedaan hadden voorheen; Jean Baptiste hadpas zijn broer eenigszins leeren waardeeren enMonne's oude, kranke goedheid kon zich voor deeerste maal bij zijn broer ongehinderd en vrij ont-vouwen. De hoogste vreugde bleef den zaligendompelaar echter ontzegd. Hij stierf een paardagen voor de zoo vurig verwachte overhandigingvan het testament.

Jean Baptiste was bij hem. Niets had een zooplotselingen noodlottigen afloop der ziekte latenvermoeden, integendeel, Monne scheen te beteren.Hij besprak met zijn broer de mogelijkheid omZondag, bij het bezoek van mijnheer en mevrouwVan Hoogenbemd beneden te komen om ze te

201

ontvangen. Jean Baptiste had zich zelfs de moeitegetroost even te onderzoeken of Monne's kleederenin orde waren voor dat hooge bezoek. En nu zatenzij stil bijeen. Monne opperde 't vermoeden, dathet aanstaanden Zondag heel mooi weer zou zijn,de Lente was in aantocht, hij had te nacht depluvieren hooren voorbijvliegen en dat was eenzeker teeken. Dan luisterde hij naar 't klokken-spelletje van 't Seminarie, dat haastig zijn schraalliedje „wekkeren" liet, hij hoorde dan de uurslagjesvallen, klaar en zinderend en dan opeens nietsmeer

greep hem iets vreemds om het hart enprangde het ongenadig alsof het hem stikken wou.Hij slaakte een doffen, vreemden kreet van hoogennood. Jean Baptiste sprong op en zag hem plotsverbleeken, zijn oogen braken en zijn lippen ver

-paarschten ...De lippen wilden wat zeggen, Jean Baptiste

neigde zich haastig om het te vernemen.— Ik ga, Jean Baptiste, en dan na een pooze,

met een uiterste inspanning fluisterde Monne nog,terwijl de tranen in zijn ooghoeken zwollen: „'tleven is te kort.., te kort. .

Na Monne's dood bleef Jean Baptiste niet langmeer in het huis op den Rolleweg. Daar was deregeering der Bariseele's uit.

Hij kwam bij mijnheer Van Hoogenbemd in-wonen. Daar hadden Meneer en Mevrouw ten

202

zeerste op aangedrongen. 't Leven in zijn oudegroote huis was voor hem alleen niet meer moge-lijk, verzekerden ze, en zoo kwam Jean Baptiste,die toch immer het beste deel had gekregen, naastBietje onder het eigenste dak. Hij sleet daargelukkig de weinige jaren, die hij nog te levenhad, en kende maar één ontbering, die zijn laatstedagen wel eens ledig deden schijnen. Hij was erzoo zeer naar gegroeid op Monne zijn gezag teoefenen en zijn kregeligheid tegen hem bot tevieren, dat hij nu trots al de genegenheid, die hijbij de Van Hoogenbemds genoot, een ledigheidin zijn bestaan voelde. De jonge klerken, die hemnu op het bureel vervingen, moesten het wel ont-gelden, maar bij hen bleek zijn gezag al spoedigheelemaal gefnuikt, niettegenstaande zij hem steedsde uiterlijke eer bewezen, die hem toekwam. JeanBaptiste zelf wist niet goed wat hem in zijngeluk nu nog ontbrak en hem bijwijlen chagrijnigmaakte, — maar wij weten het wel, Monne waste vroeg gestorven.