Bible in Kayapó, Kokraimoro

7/31/2019 Bible in Kayap, Kokraimoro

1/821

Metndjwnh KuteMem Kabn

Ny JarnhO Novo Testamentona lingual Kayap do Brasil


2/821

Metndjwnh Kute Mem Kabn Ny JarnhO Novo Testamento na lingual Kayap do Brasil

As ilustraes nas pginas 78, 102, 245, 509, 561, 693, 694, 718,e 785 so Horace Knowles, The British & Foreign Bible Society, 1954,

1967, 1972, 1995.

As ilustraes nas pginas 234, 325, 407, e 463 so Horace Knowles erevisado por Louise Bass The British & Foreign Bible Society, 1994.

As ilustraes nas pginas 42, 121, 285, 308, e 396 so Louise Bass, The British & Foreign Bible Society, 1994.

As ilustraes nas pginas 50, 103, 107, 111, 144, 173, 279, 280, 313,346, 349, 368, 376, 406, 431, 592, 632, 666, 692, 733, 741, 753, 764, 800

e 815 so usados cortesia de 1978 David C. Cook Publishing Co.

Primeira Edio, 1996, Liga Bblica do Brasil

Segunda Edio, 2011, Liga Bblica Internacional

www.ScriptureEarth.org

Creative Commons LicenaAtribuioUso No-ComercialVedada a Criao de Obras Derividashttp: creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/


3/821

Pik nhidji

Mebngkre kabnkam Idji krnne Portugus kabnkam b

Matu . . . . . . . . . . . . . . . (Mat) . . . . . . . . . . . .Mateus . . . . . . . . . . . . . 1Mak. . . . . . . . . . . . . . . . (Mak). . . . . . . . . . . .Marcos . . . . . . . . . . . 106Ruka . . . . . . . . . . . . . . . . (Ruk) . . . . . . . . . . . .Lucas. . . . . . . . . . . . . 166Djuo rax. . . . . . . . . . . . . (Dju r) . . . . . . . . . . .Joo . . . . . . . . . . . . . 273Metndjwnh Kar. . . . . . (Kar) . . . . . . . . . . . .Atos. . . . . . . . . . . . . . 345Rma. . . . . . . . . . . . . . . . (R) . . . . . . . . . . . . .Romanos . . . . . . . . . . 435Kritu kumrx . . . . . . . . . (K k) . . . . . . . . . . .1 Corntios. . . . . . . . . 487Atri Kritu . . . . . . . . . . . (A K) . . . . . . . . . . .2 Corntios. . . . . . . . . 534Garaxa. . . . . . . . . . . . . . . (Gar) . . . . . . . . . . . .Glatas . . . . . . . . . . . 567Epexu . . . . . . . . . . . . . . . (Ep) . . . . . . . . . . . . .Efsios. . . . . . . . . . . . 586Pirpu . . . . . . . . . . . . . . . . (Pir) . . . . . . . . . . . . .Filipenses . . . . . . . . . 604Korxi . . . . . . . . . . . . . . . . (Kor) . . . . . . . . . . . .Colossenses . . . . . . . . 615Texarnika kumrx . . . . . (Tex k). . . . . . . . . . .1 Tessalonicenses . . . 627Atri Texarnika . . . . . . . (A Tex) . . . . . . . . . .2 Tessalonicenses . . . 638

Ximoxi kumrx . . . . . . . . (Xim k) . . . . . . . . . .1 Timteo . . . . . . . . . 644Atri Ximoxi . . . . . . . . . . (A Xim) . . . . . . . . . .2 Timteo . . . . . . . . . 658Xitu . . . . . . . . . . . . . . . . . (Xit) . . . . . . . . . . . . .Tito . . . . . . . . . . . . . . 667Pirem. . . . . . . . . . . . . . . (Pire) . . . . . . . . . . . .Filemom . . . . . . . . . . 673Mekb idjaer . . . . . . . . . . (Idja) . . . . . . . . . . . .Hebreus. . . . . . . . . . . 676Xijagu . . . . . . . . . . . . . . . (Xij) . . . . . . . . . . . . .Tiago. . . . . . . . . . . . . 713Pedru kumrx . . . . . . . . . (Pek k). . . . . . . . . . .1 Pedro . . . . . . . . . . . 725Atri Pedru . . . . . . . . . . . (A Ped) . . . . . . . . . .2 Pedro . . . . . . . . . . . 739Djuo kumrx . . . . . . . . . (Dju k) . . . . . . . . . . .1 Joo . . . . . . . . . . . . 748

Atri Djuo . . . . . . . . . . . (A Dju). . . . . . . . . . .2 Joo . . . . . . . . . . . . 762Djuoo ino rer . . . . . . . . . (Dju o) . . . . . . . . . . .3 Joo . . . . . . . . . . . . 764Djuda . . . . . . . . . . . . . . . Djuda) . . . . . . . . . . .Judas. . . . . . . . . . . . . 766Mjja apx . . . . . . . . . . . (Ap) . . . . . . . . . . . . .Apocalipse. . . . . . . . . 770

Mapas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 819

O Novo Testamento na Kayap do Colombia, 2a ed., 2011, Liga Bblica Internacional


4/821

1

Jeju nhingt ujarnh kadjy ne ja.Ruk 3.23

1 1Ba, ib Matu ne ba pikkam ar am ikabn jar. Dja ba ar amJeju Kritu ajar. Metndjwnh ne Bnjadjwrb kumkati m.Kute Bnjadjwrb kumkati mnhkt ne me Jejum Kritu jar. Dja baJeju Kritu nhingt kumrx ar am ajar. Aben nhitep ar am ingtdjri arnho t. O tn arm ar am pik nok gar arn ama. Jejunhingtb ne Dawi. Ne ingt djwb Abrao.

2 Ingt Abrao ne Idjak dji.Idjak dji nhym arm kato. Katon kam arm abatnh ne ar ba. Ar

ba:n kam arm Djako dji.Djako dji nhym arm kato. Katon kam arm abatnh ne ar ba. Ar

ba: nhym kam arm aben kukm Djudam kamy ar adjuw.

Djudam kamy ar adjuw nhym ar arm apx. Apx ne kam armabatnh ne ar ba.3Nhym kam Djuda arm Tamarem Perm Djera ar adjuw.Perm Djera ar adjuw nhym ar arm apx. Apx ne arm abatnh

ne ar ba. Ar ba: nhym kam Per arm r dji.r dji nhym arm kato. Katon kam arm abatnh ne ar ba. Ar ba:n

kam arm Aro dji.Aro dji nhym arm kato. Katon kam arm abatnh ne ar ba.4Ar ba:n kam arm Amnadabi dji.

Amnadabi dji nhym arm kato. Katon kam arm abatnh ne ar ba.Ar ba:n kam arm Nax dji.

Matu mem Jejuujarnh ne ja.

Matu ne prne Jeju ajar, rwk dj kraxrm ne ujarnh tn bir djm kum.Matub ne Jeju kt ba djwnh. Nm bnjadjwr bajtemm pik kapro atom djkamnh nhym kam Jeju kum kabn nhym tu kum iren kam m Jejukt ajkam. Kt bikamnhtm r nhym Jeju wabi. Nhym kam prne gwaj bam Jeju pik nok ne. Kute Jeju

pykab ar bari noo omnh ne amako kute mar kt ne gwaj bam pik nok ne.Matu nhidji djwb ne Rewi.



5/821

2

Nax dji nhym arm kato. Katon kam arm abatnh ne ar ba. Arba:n kam arm Xamo dji.

Xamo dji nhym arm kato. Katon kam arm abatnh ne ar ba.5Ar ba:n kam arm Rabem Badji dji.Badji dji nhym arm kato. Katon kam arm abatnh ne ar ba. Ar

ba:n kam arm Ruxim bet dji.bet dji nhym arm kato. Katon kam arm abatnh ne ar ba. Ar

ba:n kam arm Djexe dji.Djexe dji nhym arm kato. Katon kam arm abatnh ne ar ba.6Ar ba:n kam arm Dawi dji.Dawi dji nhym arm kato. Katon kam arm abatnh ne ar ba. Ar ba:n kam

arm kub bnjadjwr rax. Ar ba:n kam arm Urij prm Xaromo dji.

Xaromo dji nhym arm kato. Katon kam arm abatnh ne ar ba.7Ar ba:n kam arm Robowo dji.Robowo dji nhym arm kato. Katon kam arm abatnh ne ar ba. Ar

ba:n arm Abij dji.Abij dji nhym arm kato. Katon kam arm abatnh ne ar ba. Ar ba:n

arm Adja dji.Adja dji nhym arm kato. Katon kam arm abatnh ne ar ba.8Ar ba:n arm Djoxapa dji.Djoxapa dji nhym arm kato. Katon kam arm abatnh ne ar ba. Ar

ba:n arm Djoro dji.Djoro dji nhym arm kato. Katon arm abatnh ne ar ba. Ar ba:narm Udjij dji.

Udjij dji nhym arm kato. Katon arm abatnh ne ar ba.9Ar ba:n arm Djoto dji.Djoto dji nhym arm kato. Katon kam arm abatnh ne ar ba.

Djoto ar ba:n arm Akadji dji.Akadji dji nhym arm kato. Katon kam arm abatnh ne ar ba. Ar

ba:n arm Edjekij dji.

Edjekij dji nhym arm kato. Katon kam arm abatnh ne ar ba.10Ar ba:n arm Manaxe dji.Manaxe dji nhym arm kato. Katon arm abatnh ne ar ba. Ar ba:n

arm Am dji.Am dji nhym arm kato. Katon arm abatnh ne ar ba. Ar ba:n

arm Djoxij dji.Djoxij dji nhym arm kato. Katon kam arm abatnh ne ar ba.11Ar ba:n arm Djekonijm kamy ar adjuw.Djekonijm kamy ar adjuw nhym ar arm apx. Apx ne kam

arm abatnh ne ar ba. Nhym kam me kur djwnh arm mebidjaerr prt ne kam me pa amn meo m. Me pardja meo m.Krraxb Babirnijr meo mn meo bx.

Matu 1



6/821

3

12Nhym me krraxb Babirnijkam ar ba: nhym kam Djekonij armXarati dji.

Xarati dji nhym arm kato. Katon kam arm abatnh ne ar ba. Ar

ba:n arm Djorba dji.Djorba dji nhym arm kato. Katon kam arm abatnh ne ar ba.13Ar ba:n arm Abidji dji.Abidji dji nhym arm kato. Katon kam arm abatnh ne ar ba. Ar

ba:n arm Erijk dji.Erijk dji nhym arm kato. Katon kam arm abatnh ne ar ba. Ar

ba:n arm Adj dji.Adj dji nhym arm kato. Katon kam arm abatnh ne ar ba.14

Ar ba:n arm Xadoki dji.Xadoki dji nhym arm kato. Katon arm abatnh ne ar ba. Ar ba:narm Ak dji.

Ak dji nhym arm kato. Katon arm abatnh ne ar ba. Ar ba:narm Eriju dji.

Eriju dji nhym arm kato. Katon arm abatnh ne ar ba.15Ar ba:n arm Erijdj dji.Erijdj dji nhym arm kato. Katon arm abatnh ne ar ba. Ar ba:n

arm Mat dji.Mat dji nhym arm kato. Katon arm abatnh ne ar ba. Ar ba:n

arm Djako dji.Djako dji nhym arm kato. Katon arm abatnh ne ar ba.16Ar ba:n arm Jdje dji.Jdje dji nhym arm kato. Katon arm abatnh ne ar ba. Ne kam

arm kub Marij mjn.Ne kam arm Jejur o bx. Marij kurm ne arm Jeju kato. Katon

kam arm abatnh ne ar ba.Be, Jeju nhingt ujarnh ne ja. Jejub ne me Bnjadjwrb

kumkati. Kub ne Kritu.17Be, Abrao krakam kra m aben dj apx. Nhym me aben nhitep

ar akre: nhym ar kute 14 pyrk ne aben dj apx nhym me kam Dawiro bx. Nhym kam Dawi krakam kra m aben dj apx. Nhym me abennhitep ar akre: nhym ajte ar kute 14 pyrk ne aben dj apx. Nhymme kam arm me kur djwnh kute meb idjaer pytrr o bx. Me meutn krraxb Babirnijr meo bx. Nhym kam me krakam kra m abendj apx. Nhym me aben nhitep ar akre: nhym ajte ar kute 14 pyrk neaben dj apx. Nhym me kam arm Kritur o bx. Metndjwnh kute Bnjadjwrb kumkati mnhkt ne me kum Kritu jar.

Matu 1



7/821

4

Jeju n kurm kator kadjy ne ja.Ruk 1.26

18Jakam dja ba Jeju Kritu kator ajar. N kurm kator ajar. Nbne Marij. Metndjwnh Kar ne Marijr bx nhym arm tujar. Marijtujar ktri ne Jdje arm amim kum kabn nhym me kun kuma. Nmamim kum kabn kajgobit. Kraxje kute o nr kt. Nhym kam arm tujar.Tujar nhym arm om. 19Ne kam bit kute kangam. Jdje mexkam bitkute me kx kangamn amim karo nhn amim,

Ne ba ren me krpt nhipkri kanga nhym ren me arm kam ngrykne. Ba me krpt kx kanga. Nm mexkam amim ane. 20Nm amimanhro nhn kam nn arm ngr. Ngr nhym arb Bnjadjwr djwnh

kadjy mrnh djwnh arm r bx nhym tkam arm om. Nhym kum,Jdje, Dawi tmdjw, arm apr tujarkam kwrk wnh adjumar punu

kt. Mrmri dja ga tu r amrkumrx. Djm axwe? Kati. MetndjwnhKar ne r bx nhym arm tujar. 21Dja kra ruw ga kam kum Jeju jar.Mkam dja ga kum ja jar? Bir, dja me wnh axweb me ut. Kam dja gakum Jeju jar. Nm Metndjwnh kadjy mrnh djwnh Jdjem ane.Mj ne idjib Jeju amijakre? Bir, me utr djwnh ne amijakre.

22-23Amrb: ne Bnjadjwr djwnh Jeju n tujar ajar. Kabn jarnhdjwnhm ajar. Nhym arm kukwakam me bakukmrem kum,

Me kurerer, me kraxje kute o nr ktja dja arm tujar nhym kra ruw.Nhym me arm idji abenm kum, Emane, anhro ba.

Nm kabn jarnh djwnh Bnjadjwr djwnh kukwakam mebakukmrem ane. Nhym kam me aben dj arnho m:n arnho mrtmt arm r o bx. T:mrm me bakamingrnyrekam Jeju n katonarm abatnh ne ar ba. Ar ba:n arm tujarkumrx. Kraxje me kute onr ktkam arm tujarkumrx. Me kute me bakukmrem ujarnhkt arm tujaro ane. Kabn jarnh djwnh ne me bakukmrem kum,

Nhym me arm idji abenm kum, Emane, anhro ba. Be, ne renme me bakabnkt idjib Emane abenm kum,

Kub ne me banh Metndjwnh. Me banh Metndjwnh arm mebaro ar ba. Nm kabn jarnh djwnh me bakukmrem ane.

24Metndjwnh kadjy mrnh djwnh pr Jdjem karn arm kum karpa. Nhym arm kr kato. Ne kam arm kabn kt prr m. 25Nm r mrkajgon ik ikw kt. Kra rwkkambit ne ik ikw. Nm r mr kajgo nhymkam arm kra kutewa ruw nhym kum. Kum nhym arm kum Jeju jar.

Ar kute kanhtire mar ujarnh kadjy ne ja.

2 1Ar kute kanhtire mar ne ar myt apx dj kurm t. T: nhym armakati krpt apx nhym ar arm Djeruxarkam bx. Pykab Djudjakam

Matu 1, 2



8/821

5

krraxb Berkam ne Jeju ruw. Bnjadjwr raxb Erodji mem rri ne ruw. 2Arkute kanhtire mar Djeruxarkam bx ne arm me kukjro t. Ar mem kum,

Nhnh ne me prreja? Dja kub meb idjaer nh Bnjadjwr rax. Kanhtirekute rwk amijakre ne bar arm om. Myt apx djnh ne bar omn kamamr r tn arm bx. Ije kum rax jarnhm bx, ane. Nm ar mem anhrotmo ane. 3Mem anhro t: nhym arm bnjadjwr raxb Erodji kuma, me kutear arnhja ma. Kuman arm axwe: umar ne. Djeruxarkam me kundjw axwe:umar ne. 4Nhym kam Erodji arm amiwr me rnh uw. Me kadjy Metndjwnhmar djwnh nh bnjadjwrm Mjdj kukrdj mar djwnhm amiwr mekuuw ne amij meo akupr. Ne kam arm abej me kukjro nhn mem kum,

Nhnh ne Kritu rwkm? Nhnh ne Kritu rwk djja? ane.Metndjwnh kute Bnjadjwrb kumkati mnhkt ne me kum Kritu

jar.5

Nm Erodji mem ane nhym me kum,Pykab Djudjakam krb Berkam ne rwk dj. 6Amrb: neMetndjwnh kabn jarnh djwnhm ar. Kritu rwk dj kum ajar.Nhym kukwakam me bakukmrem ajar. Me krm arn kum,

Pykab Djudjakam krb Ber, am ne ba ikabn ne. DjmDjudjakam akajgo got?

Ab bnjadjwr rax pyrk. Djudjakam me bnjadjwr kun dja amarax jar. Mkam?

Bir, akam dja me prre ruw ne arm bnjadjwr rax. Ne arm

inh meb idjaer pumn meo ba.Dja meo ba kute mrmri ne mryktomtio ba djwnh kute mryoba pyrk, ane.

Nm kabn jarnh djwnh me bakukmrem anen arm pik nok ne.Ga, Berkam Kritu rwkja pum. Pik jakt ne bar arm om. Nm me rnh Erodjim ane. 7Nhym kam bnjadjwr Erodji amipdjun amiwr ar kutekanhtire mar uw nhym ar arm r bx. r bx nhym me kx arkum,

Nhnhjakam ne kanhtire amirt dj? Mj ne kanhtire kute amirtamex kute? ane. Nhym ar arm prne kum ar. 8 Nhym kam arm

Berm ar anon arkum,Aje. Dja gar tn prne me prre jabej ne kum akato. Kum akaton

on amr iwr tn im ajar. Badjw r itm ne ije kum rax jarnhprmkumrx. Aj m, ane.

9Nhym ar bnjadjwr rax kabn mar pan arm r t. r t: nhym ar arbkanhtireja m. Tm ne ar myt apx djnh om. Arm ar kukm m. Nmar kukm m:n arm iby arek wajt. Prre rwkja nhiby arek wajt nhym ararm om. 10Omn arm k:nhkumrx. 11Ne kt t:n arm rkwr bx.Ne kam arm wadjn prreja pum. N Marij ne kumn o nh nhym ar om.Ne kam amikajgo man arm amijo ngriren parb tu mrb rrk ne. Parbkum rax jarnho ikw. Ne kam arm kjm krn arm nkrx pre bn kumadjuw. Kn karrm p djur, me kute kuwykam rnh nhym kudjjam me

Matu 2



9/821

6

kudj djb mirajam ne ar kum adjuw. 12Ne kam kjm djan pry djw ktakubyn ar pykam t. Me ne ar biptirkam arkum,

Kwrk wnh akubyn Erodjir atm kt, ane nhym kam ar akubynErodji ja t. T:n arm ar pykakam bx.

Jdje kute Edjitur Jejuo kator kadjy ne ja.

13Nm ar kute kanhtire marja t nhym kam Jdje arm ngr. Ngrnhym , arm Metndjwnh kadjy mrnh djwnh bx ne kum,

Kjm djan amibx ne prrem n aro akaton am pykab Edjitumaro t. Erodji kute prre bnm kute abej r. Dja gar Edjitum tnbx ne arek kam ar aba. Ije am arnhkambit dja gar akubyn t, ane.14Nm kum ane nhym arm kjm dja. Nhym akamt k r nhym

arm prrem n aro t. Pykab Edjitur ne aro tn aro bx. Ne kamar arek kam ar ba. 15Amrb: ne Bnjadjwr djwnh ar Edjitur tmajar. Kabn jarnh djwnhm ajar. Nhym arm kukwakam mebakukmrem kum,

Bnjadjwr djwnh ne me am, Ba ne ba ikra uw nhym armEdjitu kurm kato. Nm me am ane.

Nm kabn jarnh djwnh me bakukmrem ane. Nhym kam meaben dj arnho m:n arnho mr tmt arm r o bx. T:mrm mebakamingrnyrekam Jdje ar arm Edjitur t. Me bakukmrem ujarnh

kt ar arm Edjitur t. Arm Erodji tykkambit dja ar akubyn Edjitu kurm t.16Jdje ar Edjitur t nhym Erodji arm ar kute kanhtire marja ma.Ne kam amim,

Je t mkam ne ar im x ne iwr bx kt? ane. Nm anen armngry:k ne. Ne amim,

Am akati ja ne ar kute kanhtire mar im, Bnjadjwr rwk nykanhtire katorja ne arm amex amnhkrut apx bar om, ane. Be, kanhtirekator amex amnhkrut apx kt godja bnjadjwr rwk ny arm amexamnhkrut ne apx jabej. Nm amim anen arm krkamngnhm kum,

Me on Berkam me prre nhimex. Bu Ber nh pyka kunktdjwdja ga me me prre nhimex. Mybit dja ga me kun nhimex. Me prre rwkamex amnhkrut apx nhijukribit dja ga me me imex kt, ane. Erodji krkamngnhm ane nhym me arm me prrer mn me imexo m. Meimexo mn arm me imex pa. Nhym me arm amak djje mro kumex.17Amrb: ne Metndjwnh me mr kumex ajar. Kabn jarnh djwnhbDjermim ajar. Nhym arm kukwakam me bakukmrem kum, 18 Ota krb Ramakam me mu:w ne kj b amra:.

Rakeu krao amak djje me mu:w.Kra arm kub ktkam ne me te kute mem kapr kw ngrim.

Nm kabn jarnh djwnh Metndjwnh kukwakam me bakukmremane. Nhym kam me aben dj arnho m:n arnho mr tmt arm

Matu 2



10/821

7

r o bx. T:mrm me bakamingrnyrekam ne me arm mro kumex.Krkamngnh arm me prre nhimex ne nhym me arm amak djje mrokumex. Djermi kute me bakukmrem ujarnh kt me arm mro ane.

Nadjarer akx ujarnh.19Jdje ar Edjitukam ar ba: nhym kam Erodji arm ty. Ty nhym kam

Jdje arm biptiro n. Biptiro n nhym Metndjwnh kadjy mrnhdjwnh arm kum amijo amirt ne kum,

20 Kjm djan prrem n aro t. Me ab idjaer nh pykar aro t.Me kute bit prre bn prmja ne me arm ty, ane. 21Nhym kam Jdjearm kjm djan prrem n aro t. Aro tn am meb idjaer nh pykararo t. r aro t:n arm r aro bx. 22 r aro bx nhym me arm kum,

Erodji kra Akireu arm pykab Djudjakam bm pnh mem bnjadjwr,ane. Nm me Jdjem ane nhym arm kum uman Djudjar tm prm kt. Nekam tkam me arm nje kukr. Nhym kuman arm pykab Djudja nhibejtn kam pykab Garrjakam bx. 23Ne ajte t:n arm krraxb Nadjarekambx ne kam ar ba. Kam ar ba: nhym kam Jeju arm kam abatnh ne. Amrb:ne Metndjwnh ja ajar. Jeju Nadjarekam abatnh ajar. Kabn jarnhdjwnhm ajar. Nhym arm kukwakam me bakukmrem kum,

Dja me abenm , Nadjarekam ne abatnh dj, anhro ba.Nm ujarnh djwnh Metndjwnh kukwakam me bakukmrem ane.

Nhym kam me aben dj arnho m:n arnho mr tmt arm r o bx.T:mrm me bakamingrnyrekam arm r o bx nhym Jeju arm Nadjarekamabatnh ne. Me bakukmrem ujarnh kt ne arm Nadjarekam abatnh ne.

Djuo kute Jeju kutp me akre ujarnh.Mak 1.1; Ruk 3.1; Dju r 1.19

3 1Jeju Nadjarekam ar ba: nhym kam ngm me angjnh djwnhb Djuoarm bx. Pykab Djudjakam kapt kukritkam ne Djuo me akreo ba.Me ta ne me r ban bxo kumex nhym ar me akreo ba. 2Nm mem kum,

Me amikam akaprren wnh ajaxwem anhiren Metndjwnhramijo akx. Arm kjkwakam Bnjadjwr djwnh kute pykakamamim me utr ne ar meo ba r. Nm Djuo mem ane. 3Amrb: neMetndjwnh Djuo kukm ajar. ujarnh djwnhb Idjaijm ajar. Nhym arm kukwakam me bakukmrem kum,

Me dja kapt kukritkam mem kabn ne. Kj b dja me akren mem kum,Me apa. , on Bnjadjwr djwnh kutp wnh ajaxwem anhiren

katt amijo aba. Kute mrmri ne me kute bnjadjwr rax kutp

pryo mex ne kute kum katt pry jadjwrja pyrk, ane.Dja ujarnh djwnh Bnjadjwr djwnh mem ane.Nm Idjaij Djuo me bakukmrem ane. Nhym kam me aben dj arnhom:n arnho mr tmt arm r o bx. Tmrm r o bx nhym Djuo arm

Matu 2, 3



11/821

8

kato. Me bakamingrnyrekam katon arm me akreo bao ane. Metndjwnhkute me bakukmrem ujarnh kt Djuo arm katon me akreo ane.

4Be, Djuo ne mry jabatnhb kameru k nhipxo kubkn angij ne mryko amikrax pren krytkanh kun menh kango ik. 5Nhym kam krraxbDjeruxarkam me ja Djuor bxo dja. Bu pykab Djudjakam me jadjwDjuor bxo dja. Ngb Djodo bu pykakam me jadjw r bxo kume:x ne.Nm me Djuor ban b:xo dja. 6Ne kam amijaxwe kt amijarn mem kum,

Be, mrmri ne ba ijaxwe tm krpt. Arm im knh kt ne wnh kuminhire, ane. Nhym kam ng raxb Djodokam m Metndjwnhm me angij.

7Nhym kam meb pardjum meb xadjudjum krpt arm Djuorbxo dja. Nhym me omn mem kum,

Me akamingrny ne ga me ab iry. Mj me got ne me am

Metndjwnh ngryk nh akati jar ga me umaje iwr aprt kajgo?8

Onkatt amijo aba g me mrmri me amex jabej me am kato. Mrmri ga meamikam akaprren wnh ajaxwem anhirern aje Metndjwnhr amijoakx jabej g me me am kato. Ne kam me akam knhkumrx kute mrmrine me kute pidj dj mexm apx ne kam knhja pyrk. 9Kwrk wnh meanhkre kadjwnhb anhingt kukmre Abraoo adjmra kt ne amim,

Me ba ne ba me ib Abrao tmdjw. Dja Metndjwnh me ikam ngryk kt.Dja ba me te ijaxwe nhym kam me inhingt kukmre Abraokt Metndjwnhkum me ijab ne me ijaxwekam me ijo biknh ktkumrx, ane. Kwrk wnh ga

me anhr ar aba kt. Kati. , ba me am ar. Dja ga me te ab Abrao tmdjwnhym Metndjwnh tu me ajo ajk, me ajaxwe pnh tu me ajo ajk. Ne ren kuteajte Abrao tmdjw prm jabej ren tu knjao itun o amim Abrao tmdjwnhipx nhym me ren tu katon kumex. 10, mrmri arm r. Metndjwnhkute mem axwe pnh jarnh nh akati arm r. Kute mrmri ne pidj apnhabenkam kt nhym me kute kr ne o mrnh ne kute kuwykam rnhja pyrk.Arm ne Metndjwnh me aj pidj dj kt jakren arm me ajaxwe pnh kuteme ajo biknh r. Dja me ajo mn kuwykam me am. Arm r. Kute mrmri neme kute pidjm yr kadjy kute parb kxkrk mnh ne o m pyrk.

11Mrmri ba ne ba ngmbit me ajangij. Ga me amikam akaprren wnhajaxwem anhiren Metndjwnhr amijo akx ba ngmbit me ajangij.Nhym be, itotokb ne me bxm. Me tm ne raxo kute am ijakrenh, kuteijakrenh mexi. N bm te irax ne r ibikamnh prmje. N bm te irax ne inhibn ije kum park pre bnh ne o itm prmje. Be, m irax ba ren armkum ap. Nhym be, kati. m ingrire. Nm raxo ijakrenh mex ne. Tm nearm bx r. Djm ngm kute me ajangjnhm? Kati. Tm dja bx ne kamme awr Metndjwnh Kar jano. Katt me aje amijo ababitr dja ano kuteme ajo bam. Ne kam me ajaxweja kute kuwym me arnhm. 12Gdja bxne kam kute mrmri ne me kute ktyk byr ne o kute bygogore kauk ne kutekam mm ynh, y mexjao atom ne kam kute ykjao tm ne kute kuwykammnh nhym xtja pyrk. Dja meja bx ne me axweo anen kuwykam me

Matu 3



12/821

9

kur. Nhym kuwyja dja pk r: rn apx ktkumrx. Nhym be, me mex,me katt kute amijo baja gdja y mex jakren mm meo atom. Meo atom nekjkwakam pykam meo m g me kam kam knhkumrx ne ar ba. Armkute meo anhr r. Nm Djuo meb pardjum ane.

Djuo kute ngm Jeju jadjr.Mak 1.9; Ruk 3.21; Dju r 1.32

13Kam Jeju arm pykab Garrja kurm t. T:n arm ngb Djodorbx. Nm r bx ne arm Djuor bx. Kute Metndjwnhm ngmadjrm ne r bx. 14Nhym kum,

Djm ba ije ngm ajadjrm? Kati. Ba ne ga ren Metndjwnhmngm ijadj, ane.

15Nhym kum,Kati, kwrk r. Metndjwnh kute gu bam katt baje amijo baba

kar kt dja gu prne katt amijo baba. Kam dja knhkumrx. Kam dja gaon ngm ijadj, ane.

16Nhym arm ngm adj. Nhym kam wabin dja nhym arb kjkwaarm aben b ajkij. Aben b ajkij nhym me kute omnh kadjy MetndjwnhKar kute tut pyrk arm r ruw ne tm. tm nhym Djuo arm om.17Nhym , arm kjkwa kurm Metndjwnh mem kabn ne mem kum,

Ikra ne w. Im ab:kumrx. Ba kam kam iknhkumrx. Nm Metndjwnh Kra mem ane.

Xatanaj te kute axwe Jejum pnnh.Ruk 4.1; Mak 1.12; Idja 2.18, 4.15

4 1Nhym kam Metndjwnh Kar kapt kukritm Jejuo katon o m.Dja Xatanaj te kute axwe mnhm kum apn. Ja kadjy ne o m.2 Nhym kam Jeju Metndjwnhm amijajbu. Nm amijajburo dja: nhym akatib 40 apx. Nhym kam arm kum pr:m ne. 3Nhym kam me axwe

mem pnnh djwnhb Xatanaj arm r tn r bx. Nm bit kuteamikt o ba nhym kt axwem r bx. Ne kam kum,

, goja ab Metndjwnh Krakumrx jabej ne goja knjam akabn ggoja kub djw ga kr, ane. Nm Xatanaj Jejum ane. 4Nhym kam kum,

Kati. Mkam? Bir, Metndjwnh ne amrb: me ikukmrem kum,Djm djwobit dja me amitx ne tn ne ar ba?Kati. Metndjwnh kabnodjw dja me amitx ne tn ne ar ba, kabn kuno.

Nm Metndjwnh me ikukmrem ane nhym me arm pik nokne. Ije Metndjwnh kabn ja markam ije akabnkt kno djw prm kt.Nm Jeju kum ane.

5Nhym kam Xatanaj Djeruxarr o tn o bx. Krrax jam ne me kum,Metndjwnh nh krrax, ane. Nm o bx ne o tn Metndjwnh nh

Matu 3, 4



13/821

10

kikretir o bx. Ne kam o tn o wabin kikreti nhimkr o bx ne anhkudja. 6Ne kam kum,

, goja ab Metndjwnh Krakumrx jabej goja rm tn ato. Amrb:ne me akukmre am ar. Metndjwnh kukwakam am arn am,

Dja ba aj ikadjy mrnh djwnhm kar.Dja me atmkt am ikra dja g kn apar ngnh ktkumrx.

Nm Metndjwnh me akukmre am ane nhym me arm pik nokne. Ajr, rm tn ato g goja me atmkt am ikra dja, ane. 7Nhym Jeju kum,

Kati. Mkam? Bir, ba ajte am ar ga ama. Amrb: ne meikukmre mem ar. Metndjwnh kukwakam mem arn mem kum,

Kwrk wnh Bnjadjwr djwnh, Atndjwnh kabi kt, kute ajnom jabej kabi kt, ane.

Nm Metndjwnh me ikukmrem ane nhym me arm pik nokne. Ije Metndjwnh kabn ja markam ne ba ije akabnkt rm itm neidjtor prm kt, ane.

8Nhym Xatanaj ajte o tn krnh prkti nhimkr o wabi nhym dja. Nhym kamapnh pyka djri nhym Xatanaj arm kum kun jakreo dja. Ne apnh bnjadjwrkute meo ba djri kum me kun jakreo dja. Nhym apnh me mjja rnh ne umadjri nhym kum me kun jakreo dja nhym arm kun pum. 9Nhym kam kum,

Ba am ja kun kanga. Ba am me mjja rnh ne uma kun kanga.Dja ga amijo angrin ikuka knh aknkro nhn im irax jar ba arm

am kung. Ba am kun ng ga arm idj o aminhn ar o aba, ane.10Nhym Jeju kum,Kati, Xatanaj, on rm im akx. Djm ije akuka knh iknkro

inhrm ne ije am arax jarnhm? Arkati. Mkam? Bir, amrb: meikukmre mem ar. Metndjwnh kukwakam mem arn mem kum,

Bnjadjwr djwnh, Atndjwnhmbit dja ga amijo angrin kum raxjarn ajbitm ap.

Kwrk wnh atem m rax jarnh kt.Nm Metndjwnh me ikukmrem ane nhym me pik nok ne. Ije

Metndjwnh kabn ja markam ne ba ije akuka knh iknkro inhr neije am arax jarnh prm kt, ane.

11Nhym kam Xatanaj arm kum kx ne m t. Nhym kam kadjy mrnhdjwnh ar arm r bx ne o djuw mex.

Jeju kute me akremo krax.Mak 1.14; Ruk 4.14

12Nhym kam Jeju arm t. T:n pykab Garrjakam bx. Me arm kuteDjuoo tm ne kub ijkam ne Garrjakam bx. 13Nm Garrjakam krraxbNadjarekam bx. Ne kam kurm katon kam am krraxb Kapanakamtn bx ne nh. Imti mrri ne Kapana dja. Me kute Kapana bu pykamDjeburm Naptar jarnh. Kam ne krraxb Kapana dja. 14Amrb: ne

Matu 4



14/821

11

ujarnh djwnhb Idjaij me bakukmrem ar. Jeju Kapanajakam bx jar.Metndjwnh kukwakam ne Idjaij mem arn mem kum, 15 Pykab Djebur, pykab Naptar. Imtir pyka. Ngb Djodo

nhikjb pyka.Me bajtem nh pyka jam ne me kum Garrja jar.

16 Pyka jakam ne me axwe:. Me mrnh punu:re kute mrmri ne akamtk tykkam me mrnh punu pyrk.

Me ja ne me arm me me:xkumrx pum kute mrmri ne me kutemem ir dj rax pumnh pyrk.

Pyka jakam ne me kaprre ne ar ba. Kute mrmri ne me on tyk karkaprn ar ba pyrk.

Me ja ne me arm me me:xkumrx pumn knhkumrx ne. Me

knhkumrx kute mrmri ne ajte arngrokam me knh pyrk, ane.Nm Idjaij me bakukmrem ane. Nhym kam me aben djarnho m:n arnho mr tmt arm r o bx. T:mrm mebakamingrnyrekam Jeju arm Kapanakam bx. Me:xkumrx ne armkam bx. Idjaij kute me bakukmrem ujarnh kt ne bx.

17Ne kam arm kj b me akremo krax. Ne amij mem kum,Amikam akaprren wnh ajaxwem anhiren Metndjwnhr amijo

akx. Arm kjkwakam Bnjadjwr djwnh kute pykakam amim me utrne ar meo ba r. Nm Jeju me akreo ane.

Jeju kute amikt me kamnh.Mak 1.16; Ruk 5.1

18Nhym kam Garrjakam Jeju imti mrb t. Nhym Ximomngre ar axikt katorja ngkam ar kryre rnho ba nhym arm ar om.Ximom ne me Pedru jar. Ar kub tep pynnh djwnh tm. 19Nm arar kryre rnho ba nhym Jeju arkum,

On ar m ikt ajkam. Jakam dja gar ikt me kamnho aba kutemrmri ne ar aje tep pynnho aba pyrk, ane. 20 Nhym ar on amikt

kryre mn arm m Jeju kt ajkam.21Nhym m ajbir t nhym Xijagum Djuo ar kkam nh nhym arm

ar om. Ar axikt kator. Djebedu ne ar adjuw. Djebedum ne ar amimkryreo mexo nh. Nm ar omn arm kj b amikt ar kuuw. 22Nhym bmDjebedu kkam nh nhym ar arm wnh kum iren m Jeju kt ajkam.

Jeju kute me punuo mex.Mak 3.7; Ruk 6.17

23Nhym kam Jeju Garrjakam pyka kunkt mem kukrdj jarnho ba. Apnhmeb idjaer bikprnh djri mem arnho ba. Ne kj b ujarnh ny jarnho ba.Bnjadjwr djwnh kute pykakam amim me utr ne ar meo ba mem ujarnhar ba. Ne kam arm apnh me kanm me punuo mexo ba. 24Nhym me arm

Matu 4



15/821

12

arnh kumex. Pykab Xirijkam ne me prne me kunm arnho ipk ne. Arnhoipk nhym me kun arm Jeju jarnh ma. Ne kam arm r me punu kuno bx.Apnh me kan djri meo bx. Ajte apnh me tokry djri meo bx. Nhym me kwme kar punu kute meo baja nhym me meo bx. Nhym me kw me tyk kute meobaja nhym me meo bx. Nhym me kw akry nhym me meo bx. Nhym kam armme kuno mex. 25Nhym kam me krpt: arm r bx ne kt ar ba. Pykab Garrjakurm, pyka nhidjib Krraxb 10 kurm, krraxb Djeruxar kurm, pykabDjudja kurm, ngb Djodo nhijukri pyka kurm ne me bx ne kt ar ba.

Me knh ujarnh.Ruk 6.20

5

1Kam ne me krpt: Jeju kt ar ba nhym me om. Ne kam arm

krnh tn wabi. Wabin arm nh. Nh nhym kt ba djwnh ar armr bx ne nh. 2Nhym arm arkum amikabn jarnhmo krax ne kum, 3 , djm me kute amim, Ikajgo, anhro baja djm me kapr got?

Kati. Mkam? Bir, me w dja kjkwakam Bnjadjwr djwnhamim me utn meo ba. Kam dja me k:nhkumrx.

4 Djm me mr baja kapr got? Kati. Mkam? Bir, me w djaMetndjwnh meo knhkumrx. Kam dja me k:nhkumrx.

5 Djm me kabt katija kapr got? Kati. Mkam? Bir, me w dja me pykakam mjja kuno . Kam dja me k:nhkumrx.

6 Me kute mem kum, Ba on Metndjwnhm ijaxwe kt, anhro bane kute katt amijo ba pr:mja djm me kapr got? Kati. Mkam?Bir, me w dja me axwe ktr bxkumrx ne arm prneMetndjwnhm mexkumrx. Kam dja me k:nhkumrx.

7 Djm me ukaprja kapr got? Kati. Mkam? Bir, me w djaMetndjwnh kum me kaprkumrx. Kam dja me k:nhkumrx.

8 Djm me kute amikam axwe mar ktja kapr got? Kati. Mkam?Bir, me w dja me Metndjwnh pum. Kam dja me k:nhkumrx.

9 Djm me kute aben nje me kukro baja kapr got? Kati. Mkam?

Bir, me w dja me abenm kum, Metndjwnh kra ne w, ane.Kam dja me k:nhkumrx.

10 Me katt kute amijo baja dja me te katt nhym me arm meo ajk.Me katt kute amijo bakam meo ajk. Djm kam me kapr got?Kati. Mkam? Bir, me w dja kjkwakam Bnjadjwr djwnharm amim me utn ar meo ba. Kam dja me k:nhkumrx.

11Ar ga dja gar ikabn markumrx ne kt ar amijo aba nhym me te wnhar am akij ne te ar ajo ajkn te ar ajaxweo ar apyt, apnh ar ajaxwe djrio arapyt. Djm kam ar akapr got? Kati, Mkam? Bir, kjkwakam aknh dj raxkam.12Dja gar tu aknhkumrx ne kam aknh kati. Mkam? Bir, dja Metndjwnhar am o pnh rax ne. Kjkwakam gdja am o pnh mex ne. Kjkwakam kutear am o pnh mex ja dja gar amikukm aman kam aknh kati. Nm me tmre

Matu 4, 5



16/821

13

axwe anen me kamingrny kajm Metndjwnh kabn jarnh djwnhobiknho bao ane. Ga, arm kam kjkwakam me knhkumrxja pum, ane.

Kadjwanhm kurw dj ujarnh.

Mak 9.50; Ruk 14.3413Ne kam ajte arkum,Ar aje kadjwanh pyrk. Kadjwanh kute mro mex pyrk ar gadjw

dja gar ajm akute kt ne akabn mexkumrx ne ar aba nhym ar abu meja kw ar akudjwa arm mex jabej. Dja kadjwanhkam akry apx jabej mjdja ajte akry kadjy kam n? Arkati. Arm mjja akry kadjy punukumrx.Godja punukam me kum knh kt ne arm rm kap. Kap nhym me arm mrn paro kajy. Ar gadjw godja gar mem kum, Ba ne ba ije Jeju mar,

ane. Ne ate kam ar ajaxwe gar arm apunu. Apunu nhym me arm kum araknh kt ne ar apunukt kum Metndjwnhdjw knh kt.14Ar aje mrmri ne pyka kunkt me kurw dj pyrk. Ga, krraxja pum.

Djm krnhre me kute krrax nhipxkam me kute o bipdjurm? Arkati. Argadjw kwrk wnh ikam apijm kt ne ikt adjukapr. 15Ngnhpkdjw.Djm me kute kum angjnh ne kute mjja kt o bipdjur got? Knoipko pro got? Kati. Ngnhpk ne me kum angij ne tu parkam, knhkam umjuwnhym me kunm kikre kre kurwo ku. 16Ar gadjw kwrk wnh ikamapijm kt. Ar ab me kurw dj pyrk ne ar adjukapr. Dja me ar adjukapr

pumn arm kjkwakam ar Abmm rax jar. Nm Jeju arkum ane.Mjdj kukrdj ujarnh.

Ruk 16.16

17Ne kam ajte arkum,Kwrk wnh ij amim, Be, mj kadjy ne Jeju bx? Bir, kute mem kum,

Kwrk wnh jakam Mjdj kabnja mar kt. Ne Metndjwnh kukwakamkabn jarnh djwnh djw kabnja kwrk wnh mar kt. Kute memanhro ba kadjy ne bx, ane. Kwrk wnh ij amim anhr kt. Djm ije ja

jarnhm? Kati. Mkam? Bir, me amrb: me bakukmrem ij ajar. Nhymme aben dj arnho m:. Arnho mr tmt arm iwr o bx. Ba kam armme kute amrb: ij ujarnh kt ar amijo iba. Me kute ikukm ij ujarnh ktije amijo anhr kadjy ne ba bx. Kam ije ar kabn markumrx ne ije ar anhrprm kt. 18Dja te Metndjwnh kabn kukrdj kw pik nok kryre nete apnh mrb kyx djri pik nok kryre djm kajgom? Kati. Dja kajgo kt. Kabn pik nok kt dja mjja apxkumrx. Kt dja mjja kunapx t:n prne apx mexkumrx. Kabn dja kajgo ktkumrx. Nhym kamkjkwam pyka arm apx. Mrmri ne ba ar am ja jarnhkumrx.

19Godja me Metndjwnh kabn ngrire m kajgo jarn kam mem kum, Kabn ja dja ga me mar rerekre, anhro ba jabej, dja meadjwnhdjwm kum, Akajgo, ane. Kjkwakam Bnjadjwr djwnh kute

Matu 5



17/821

14

pykakam amim me utr ne ar meo bakam dja me kun kum, Akajgo,anhro kumex. Nhym be, dja me Metndjwnh kabn man kt ar amijo bankam mem kabn jarnho ba. Me jam dja me kum, Araxkumrx, ane.Kjkwakam Bnjadjwr djwnh kute pykakam amim me utr ne ar meo bakamdja me kum, Araxkumrx, ane. 20Kam, ba ar am ar gar ama. Djm mrmriMjdj kukrdj mar djwnhm meb pardju mexkumrx? Kati. Mrmri araje katt amijo abakam ne o aje me akrenhkambit dja kjkwakam Bnjadjwrdjwnh amim ar apyt gar kt ar amijo aba. Nm Jeju arkum ane.

Me ngryk ujarnh.R 12.19; Ep 4.26; Xim k 2.8; Xij 1.19

21Ne kam ajte arkum,

Amrb: me bakukmre mem kum,Kwrk wnh me par kt,anen ajte,

Dja me menh b nhym me arm kum axwe pnh jar, ane.Tm ne me ar am ar gar arm ama. 22 Nhym be, ba dja ba ar am argar ama. Dj ne me menh b nhym me arm kambit kum axwe pnh

jar? Kati. Me kute mekam ngrykkamdjw. Dja me axwe jabej kukjrkt ne tu kam ngryk. Nhym kam me arm kum axwe pnh jar. Ba ajte aram ar gar ama. Me kute ikukwakam abeno kamyja godja me kum kamy

kurkam kum, Apunure, anhr jabej nhym kam me arm meo akupr.Mem axwe pnh jarnh djwnh krptb 70 jao akupr nhym me armmem amikt amijar. Nhym be, godja me kamym kum, No kt, anhr

jabej ne kam arm me biknor tokry djkam kuwykam mr jabej.23Kam godja ga Metndjwnh nh kir knh djo abx jabej. O abxo tn kam

akamy ma. Aje o akamyja kute aj, Nm ijo ajk, anhrja ga ama. Akam kaprjaga ama. Djm kam aje on Metndjwnhm knh djja nhrm? Kati. Dja akamyakam kapr ga Metndjwnhm knh djjao bx nhym Metndjwnh arm kumknh djja knh kt. 24Kam dja ga wnh ki kabem knh djjam anhiren akamy

kumrxr tn kam kum akabn mex jar g akubyn akam knh. Akubyn akamknhkam dja ga akubyn tn kam knh djja mn Metndjwnhm ang.

25Dja me mjjakam kum akurn mem axwe pnh jarnh djr ajo tmjabej. r ajo tmri dja ga on o anhbikwa. O anhbikwa nhym arm memaxwe pnh jarnh djr ajo tm kt. Nok ga ren o anhbikwa kt nhym renmem axwe pnh jarnh djwnhm akanga nhym ren meb ij djwnhmakanga. Nhym kam ren meb ij djkam ab ij. 26Ga ren kam akator kt. Prneaje amijo pnh mex inom mnhkambit ren akato. Nm Jeju arkum ane.

Me kute abenb prm mjnmo knh.Mat 19.3; Mak 10.2


Matu 5



18/821

15

Nm me ar am,Kwrk wnh meb pr, nr mjno adjknh kt, ane.

Ja ne me ar am ar gar ama. 28 Nhym be, ba dja ba ar am ar gar ama.Mrmri ro anrkam ajaxwe. Djm kambit ne ajaxwe? Kati. Dja gar menire pumn arm am o anr prm ne. Jabit. Kam arm akadjwnhbamim o adjknh kar. Kamdjw arm ajaxwe. Nm Jeju arkum ane.

29Ne kam Ar kub axwe pyma. Ga, me kute apnh kukrdjo pnhjaxwe prmja pum. Me kute pnh jaxweo kryrm ne Jeju Ar kubaxwe pyman arkum,

Ne ga ren ano djubko ajaxwe prm ga ren on kaban mm amib am.Ren te ano nhikj kt ne ren Metndjwnh kt atn ne ar aba r, kam renaknhkumrx. Ne ren ano amnhkrut r nhym Metndjwnh ren me biknor

tokry djkam am. Ga ren kam akaprkumrx.30

Ne ga ren anhikra djubkoajaxwe prm ga ren on krtan mm amib am. Ren te anhikra nhikj ktne ren Metndjwnhkt atn ne ar aba r kam, ren aknhkumrx. Ne renanhikra amnhkrut r nhym Metndjwnh ren me biknor tokry djkam am.Ga ren kam akaprkumrx, ane. Djm mrmri ne me kute amino kadjrm neJeju arkum kar? Kati. Djm mrmri ar kute aminhikra kryrm arkum kar?Kati. Me kute pnh jaxweo kryrm ne Jeju Ar kub axwe pyma.

31Ne kam ajte arkum,Me ar am,

Me kute pr kangam g me pik nok ne kum kungn kam kanga, ane.Nm me ar am ane, gar ama. 32 Nhym be, ba dja ba ar am ar garama. Gdja me pr djwnh kangan kam arm axwem ngrk. Gdjapr djwnhja pnh me mym kabn nhym arm r m. Nhym kamnija arm o akn kam axwe. Nhym kam my jadjw arm o akn kamadjwnhdjw axwekumrx. Nhym be, prja kr mjnkambit nhymmyja kute kangakam axwe kt. Nm Jeju arkum ane.

33 Ne kam ajte arkum,Kam, amrb: me bakukmre mem kum,

Dja gar mem akabn jarn am me kute amar pydji prm jabej kum,Metndjwnh ne amybm kute imar. Ije am ikabn pydjin arnhkt

kute imar, anhrkam kwrk wnh adjukanga kt.Dja gar aje mem akabn jarnh kt ar amijo abakumrx. Nok ren

ga kt ar amijo aba kt ne ren arm Metndjwnh jarnh kajgonren o kum amikurtuw, ane.

Nm me bakukmre mem ane gar arm ama. 34Nhym be, ba dja ba ar amar gar ama. Djm ar aje mem akabn jarnhkam aje ajte kt Metndjwnh nr mjja jarnhm? Kati. Mrmri dja gar mem akabn pnhbit jar. Kwrk wnhaje mem akabn pydjin arnhkt ajte mem kjkwa jarnh kt. Metndjwnhkam rkam mem arnh kt. 35Kwrk wnh ar aje mem akabn pydjin arnhktajte mem pyka jarnh kt. Metndjwnh pykakam par djm djkam mem arnh

Matu 5



19/821

16

kt. Nr, kwrk wnh ar aje mem akabn pydjin arnhkt ajte mem Djeruxarjarnh kt. Kub Bnjadjwr rax djwnh nh krraxkam mem arnh kt.36Nr,kwrk wnh ar aje mem akabn pydjin arnhkt ajte akr jarnh kt. Mj ne garaje om? Djm ar ga aje akrkam ak o akam nr ak o kakrtykm? Arkati.Te aje ako anhrm. 37Kam, mem akabn pnhbit jar. Aje mrmri mjjaoanhrm. Kambit mem kum, N. Dja ba o ane, ane. Nr, aje mjjao anhrktm. Kam mem kum, Kati. Dja ba o anhr kt, ane. Jabit mem ar. Memakabn pnhbit jar. Godja gar mem akabn jar ne me kute ar amar pydji kadjyajte kt mem apnh mjja jarn arm akabn punu. Kute mrmri ne me axwenh bnjadjwr jajkwa kurm akabn kator pyrk. Nm Jeju arkum ane.

Kute ar amipnh nje ar akre.Ruk 6.29

38 Ne kam ajte arkum,Me ar am,

Amrb: ne me bakukmre mem kum,Dja me me no katk g me o aben man kam pnh no katk. Nr,

dja me me djwa kwr g me pnh wa kwr, ane.Me bakukmre mem ane.

Nm me ar am ane. 39Nhym be, ba dja ba ar am ar gar ama. Djm ar ajeamipnh meo abiknhm? Kati. Kwrk wnh. Dja me ar ajo ajk gar amipnh

meo abiknh kt. Godja me ikra poo anhine djubkb ar akurwanh jabej tumer anhine nhikjo apa g kurwa. 40Nhym godja me arm pykakam mebnjadjwrr ajo tn r ajo bx ne kum, Meja ne ijo ajk. Kum ar g imo pnh, ane. Nhym bnjadjwr arm am Pnh dja ga kum anh kubkpydjin ang, ane. Djm aje kub nm? Kati. Dja ga tu kam anhdjnh ne kumanh kubko amnhkrut ne ang. 41Dja me kt atmm am kr t:x ne am,Ga dja ga ikt t nhym aj kirometu pydji apx, ane. Ga kam kabnkt t. Ktatmo kirometu pydji apx. Ga kam ikabn kt am knh ne ajte ijukri kt tnhym aj kirometu djw apx. 42Godja me ar am, Im ang, anhr jabej

tu kum ang. Godja me ar am, Im ang. Ba kam am kung, anhr jabej.Kwrk wnh kub n kt. Ba ne ba ar am ane. Nm Jeju arkum ane.

Arkum kur djwnh jabm kute arkum arnh.Ruk 6.27, 23.34; Kar 7.60; R 12.14

43Ne kam ajte arkum,Me ar am,

Me bakukmre ne mem kum,Ar am amibu me ja jabn kam am akur djwnh kur, ane.Me mem ane.

Nm me ar am ane. 44Nhym be, ba dja ba ar am ar gar ama. Djm aram akur djwnh kurm? Kati. Dja gar am akur djwnh jab. Me kute ar

Matu 5



20/821

17

ajo Metndjwnhm wr ne kum, Dja ga o ajk, anhro baja dja gar meoMetndjwnhm aw ne kum, Dja ga o djuw mex, ane. Am akur djwnhkapr. Me kute ar am kabn punuo baja ne kute ar ajo biknho baja dja garmeo Metndjwnhm auw. 45Ar am akur djwnh jabn arm Abm ktamijo t. Aje amijo kjkwakam Abm krakumrx kadjy dja gar Abm ktamijo t. Ga, Abm kute me axwem me mex myto apxja pum. Ne kuteme katt kute amijo bam me ate kute amijo ba nao bixadjwrja pum.

46Godja gar am me kum ajabjabit jab djm kam Metndjwnh kute aram mex jarnhm? Kati. Mkam? Bir, ar am me kum ar ajabjabit jabkam.Am akur djwnh jab ktkam. Djori kam amex? Kati. Nm me bnjadjwrbajtemm pik kapro atom djwnh djknh meo ane. Me kum kur djwnh

jab kt. Djori kam me mex? Kati. Metndjwnh ne mem axwe jar. 47Godja

gar anhbikwambit akabn mex jar djm kam ar amexkumrx? Kati.Mkam? Bir, ar aje anhbikwambit akabn mex jarnhkam. Aje akurdjwnhm akabn mex jarnh ktkam. Nm me bnjadjwr bajtemm pikkapro atom djwnh meo ane. Me kute kur djwnhm kabn mex jarnhkt. Djori kam me mex. Kati. Metndjwnh ne mem axwe jar. 48Kam ar gadja gar amextire. Kjkwakam ar Abm prne mextirekumrx. Kudjwa aramextireo anen am akur djwnh jab. Nm Jeju arkum ane.

Kute ar ukapr arkum kar.


Dja gar mekam adjukapr. Djm kam ar aje amim, Ba memamibn ne mekam idjukapr g ibu me ja im idjukapr jar, anhrm?Kati. Kwrk wnh amim anhr kt. Dja gar mem amibn nhym me aram adjukapr jar. Djm kam dja Metndjwnh ar am aknh dj ng?Ar aje mem amibnkam djm ar am aknh dj ng? Kati. Kam ar ajemem amibnkam dja ar am aknh dj nhr kt.

2Kam ar aje me mjja ktm ar anh mjja nhr kadjy. Djm kam ar aje

me kute amijo x ne ta kute amijo Metndjwnh mar mexja kudjwam? Nmme kute mem amibn nhym me kute mem ukapr jarnh kadjy amijo ikak. Me bikprnh djkam nr pry kt amijo i kakro ba. Djm ar aje mekudjwam? Kati. Kwrk wnh me kudjwa kt. Mrmri ar aje amibnkam djapykakam me ja ar am ukapr jar. Djm Metndjwnh dja ar am aknh djng? Kati. Ar aje mem amibnkam dja ar akam knh ktkumrx ne ar amaknh dj nhr kt. Mrmri ije ar am ja jarnhkumrx. 3Nhym be, ar ga ar ajeme mjja ktm mjja nhrm tu udju g me ar abu ar amar kt. G ar ajemem rkt me ar abu ar amar kt. Dja gar mem angn kwrk wnh amim,Arm ne ba kum kung. Idjukaprkumrx, kwrk wnh amim anhro abakt. 4Dja gar meb udju nhym ar Abm djwnh arm ar aman ta arm ar amaknh dj ng. Nhym kam me kun ar apum. Nm Jeju arkum ane.

Matu 5, 6



21/821

18

Metndjwnhm ar kabn arkum ujarnh.Ruk 11.1

5Ne kam ajte arkum,Metndjwnhm ar akabnkam djm aje me kute amijo x ne ta kute

amijo Metndjwnh mar mexja kudjwam? Me kute mem amibn nhym mekute mem mex jarnh kadjy ne me me bikprnh djkam nr pry bikjrkamMetndjwnhm kabno ku. Djm ar aje me kudjwam? Kati. Kwrk wnhme kudjwa kt. Mrmri me kute amibnkam dja pykakam me ja mem mex

jar. Djm Metndjwnh kute mem mex jarnhm? Kati. Me kute memamibnkam ne Metndjwnh mekam knh ktkumrx. Kam dja mem mex

jarnh ktkumrx.6Ar aje mrmri kum akabnm djm ar aje mem amibn

kadjy me ipkri adjmm? Kati. Kwrk wnh. Dja gar me kx ar anh kumokadjwnhm wadjn amij ij. Ar Abm djwnh ne bipdjur. Nm te bipdjurn kutemjja bipdjur kun pumnh. Dja gar amij ij. Ne kam arm kum akabn jarnhym arm ar apumn ar ama. Ar aman arm ar am aknh dj ng nhym kamme kun ar apum. 7Dja gar Metndjwnhm amikabn jar. Kwrk wnh mekw kudjwa kt. Me kw kute apnh mjjao metndjwnh kar nhipx ne marjane me x ne ark mjjam amikabn krpt jarnh kajgoo ba. Ne ark amim,Dja ba kum amijarnh krpt g ikabn krpt man arm imarkumrx, ane.8Kwrk wnh me kw ja kudjwa kt. Djm we ar aje Metndjwnhkumrxm

akabn krpt jarnh nhym kt we kute amarm? Kati. Ar Abm djwnh, kubMetndjwnhkumrx, dj ne mjjao metndjwnh kar nhipxja kudjwa amakkrekt? Kati. Metndjwnhkumrx ne amak me:xkumrx ne tu kute ar amar. Ar anhmjja ktja tu kute mar. Ar aje kum mjjao adjwr ktri arm kute ar amar.

9Ate gdja gar ikabn kt kum akabn jar ne kum,Djnw, ga ne ga kjkwakam nh ba arm ama.G me amexo apymaja man amim ajarn abenm ajar.

10 On me kadjy abnjadjwr ne ar meo aba.Ga, kjkwakam me kute akabn marn kt kute ar amijo baja pum.

G me pykakamdjw on me kudjwa akabn marn kt ar amijo bao ane. 11 Akati jakam ar ijajkwa mnhkut ar im inh kw krn dj ng. 12 Ar ijaxwe maro akno. Godja me ar ikam axwe bar o ibiknor jabej

ga gadjw ar ijaxwe maro akno. 13 Me kute ar im axwe pnnh kunkt ga ga ar ijo tx bar meb

idjm tx ne ijaxwe kt. Dja ga ajte Xatanajb m ar ipytro aba.Mkam ne bar am ane? Bir, ab Bnjadjwr djwnh. Ga apydji

ajit:x ne ara:x r: r ne. Tm ne ja, ane.Dja gar Metndjwnhm akabno ane. 14N bm ar am, Dja me arakam axwe gar tu wnh axwe maro aknon kam angryk kt, ane. Mkam?Bir, godja gar me axwe maro aknon kam angryk kt nhym kjkwakamAbmdjw ar ajaxwe maro aknon akam ngryk kt. 15Nhym be, godja gar

Matu 6



22/821

19

me axwe mar rn me kam angryk r jabej ar Abmdjw dja ar ajaxwemar rn ar akam ngryk r. Kam ne ba ar am, Dja me ar akam axwegar axwe maro aknon kam angryk kt. Nm Jeju arkum ane.

16Ne kam ajte arkum,Ne kam ar aje Metndjwnhm amijajbur jabej djm ar aje me kute amijo

x ne ta kute amijo Metndjwnh mar mexja kudjwam? Me kute amijajburoamirt ne mem amibn kadjy ne me amijo nokre kaprn aminokreo pnu.Djm ar aje me kudjwam? Kati. Kwrk wnh me kudjwa kt. Mrmri mekute amibnkam dja pykakam me mem mex jar. Djm kam Metndjwnhkute mem mex jarnhm? Kati. Me kute mem amibnkam Metndjwnhmekam knh ktkumrx ne mem me knh dj nhr kt. 17Nhym be, ar ga ar

aje kum amijajburkam on amikr ngrn aminokre p.18

Ar aje amijajburmem amijo amirt kt kadjy mem amijo ane. Ar Abm djwnhbMetndjwnh ne bipdjur. Nm te apdjun kute mjja bipdjur kun pumnh. Djagar anen arm kum amijajbu nhym ar apumn ar ama. Ar aman arm aram aknh dj ng nhym kam me kun ar apum. Nm Jeju arkum ane.

Kjkwakam ar nkrx arkum ujarnh.

Ruk 12.33; A Xim 4.8; Ped k 1.4; Idja 10.34

19Ne kam ajte arkum,Kwrk wnh amim pykakam ar anh nkrx rax jadjwr kt. Kam ne

kanrem k arm ab o pnu nhym me knh arm pk ne o ak. 20Ate djagar Metndjwnhm ap nhym arm pnh kjkwa djwnhkam ar am nkrxrax jadjuw. Kam ne k kute ar ab o pnu kt nhym kanre kute o pnu kt nhymme knh kute pk ne o knh kt. 21Mkam dja kjkwakam anh nkrx?Bir, ar aje anh nkrxkt ajamak bn prmkam. Dja kjkwakam ar anh nkrxrax gar arm kjkwakam mjjakt ar ajamak bno aba. Nm Jeju arkum ane.

22Nhym me nodjw. Me noo ne me kute mjja pumnh. Dja gar ano mexne ajm ano kute kt jabej arm mrmri art txkumrx ne mjja pum. Ajemrmri ne me auri mrnh mex pyrk. 23Nhym be, dja ano r, ano ajm kutegar arm art kt ne aje mjja pumnh kt. Aje mrmri ne me akamt ktykkam mrnh punuja pyrk. Gdja gar Metndjwnh kt aje amijo aba kt jabejkute ar am amikukrdj jarnhja kt aje amijo aba kt jabej arm ar aje meakamtkam ba pyrk, aje me akamt k tyk txkam mrnh punuja pyrk.

24 , nhnh ne me am bnjadjwr ajkrut ne kum ap? Kati, gdja oanen kam te o ane. Gdja kum ja kurn kam kum ja jab. Nr kon, gdjakum ja knh ne kumbit ap ne kam kum ja kurn kum pnh kt ne. Djagar am Metndjwnh knh ne ajte am nkrxo atom raxja knh ne kamkute bnjadjwr amnhkrutm adjpnh pyrk. Dja gar te o ane, ane.

Matu 6



23/821

20

Amikam umar punu kt kute arkum kar.Ruk 16.13; Pir 4.6; Ped k 5.7

25 Ne kam Jeju ajte arkum,Kwrk wnh amikam adjumar punun amim, Mj dja ba kukr, mj dja

ba o ik, mj dja ba adj? Kwrk wnh adjumar punuo anhr kt. DjmMetndjwnh kute ar akudjwa djwm kubkbit maro ba? Kati. Kute ar gajbitar amar tx. Kute ar amar txkam dja ta arm ar am ar anh kw krndjm ar anh kubkm kung. Kam, kwrk wnh amikam adjumar punukt. 26Ga, kjrm kwnhja pum. Djm kwnh kute pur kre nr bygogo djnr o atom ne kute kikrekam adjwr? Kati. Kwnh kute o anhr kt nhymkjkwakam Abm tu o djuw mex. Metndjwnh ne kum kwnh knh ngrire. Ar

gajbit kum ar aknhkumrx. Kam ar gajbit dja ar ajo djuw mexkumrx. Kamkwrk wnh amikam adjumar punun amim, Mj dja ba kukr? anhr kt.27Djm amikam ar adjumar punun arm ar adjumar punuo ar aje am atykktm aminh akati kamnhm? Kati. Ar aje te o anhrm.

28Mkam ne gar anh kubk prmje amikam adjumar punu? Ga,kaptkam pidjrja pum. Mj ne pidjr abatnh on? Djm pidjr pnhnr djm kute kubk kayr? Kati. 29Bnjadjwr raxb Xaromo nh kubkme:xkumrx ne kume:x. Djm mexo kute pidjr pyrk? Arkati. Pidjr nemexo kute Xaromo nh kubk jakrenh me:xi. 30Metndjwnh ne pidjr

kre nhym abatnh ne arm mexkumrx. Akatija tmkam ne mex nhym akatinhym me arm kaban kuwykam kur nhym arm xr. Ga, Metndjwnh kuteprne pidjro djuw mex nhym mexkumrxja pum. Mkam ne gar amimMetndjwnh mar rerekre? Kum pidjr knh ngrire. Nhym be, ar gajbitMetndjwnh kum ar aknhkumrx. Tm dja gar ama. Djm kute ar ajo djuwmex ktm got? Dja ar ajo djuw mexkumrx gar arm anh kubk.

31Kam kwrk wnh ar anh mjja prmje amikam ar adjumar punu kt.Kwrk wnh amim, Mj dja ba kukr? nr, Mj dja ba o ik? nr, Mj dja baangij? kwrk wnh amim anhr kt. 32Apnh pyka djri me kute Metndjwnh

mar ktja kute mjja jaktbit amak bn ne. Djm ar aje me kudjwam? Kati.Kwrk wnh. Kjkwakam ar Abm kute ar amar. Ar anh mjja ktja kunktkute ar amar. 33Nhym be, ar ga, djm ar am mjja ja knhm? Kati. Kwrkwnh. Bir, mj dja gar am knh? Bir, Metndjwnh kute ar apytr ne kute ar ajobajabit dja gar kumrx amikam mar tx. Ne kt ar ajaxwe ktdjw dja gar marno dja. Ja dja gar am knh nhym kam arm ar am mjja knhja kun ar amkung. 34Kwrk wnh ar amikukm adjumar punu mar kt ne amim, Godjaakatib idjumar punu dj iwr bx jabej m gdja ba n? anhr kt. Djm akatikam Metndjwnh kute ar ajo djuw mex ktm? Kati. Akati kunkt kute ar ajodjuw mex. Dja akati nhym Metndjwnh ta arm ar ajo djuw mex. Ar adjumarpunu ar awr bx jabej ajbit dja gar amikam ama. Kwrk wnh am amikukmadjumar punu maro atm kt. Nm Jeju arkum ane.

Matu 6



24/821

21

Ar kute me axwe rnh nje kute ar akre.Ruk 6.37; R 2.1; K k 4.5; Xij 4.11


Ar aje me axwe jabej me kukjr ktkam mkam ne gar tu me amim,Axwe, anhro aba? Kwrk wnh. Dja gar me axwe rnho aba nhym me armamipnh ar aj axwe r nr Metndjwnh arm ar am ajaxwe jar.2Godja garme mjja man kt tu , Axwe, ane. Djm kam me nr Metndjwnh akamknh? Kati. Dja gar me ane nhym me nr Metndjwnh arm ar gadjw ar ajmjja tm man kt ar aj axwe m. Dja gar Metndjwnh kudjwa mem r rnhnhym kam me akubyn ar aje mem r nh ar am kung, ane.

3Mkam ne gar akamy nokam pyka jambit pumn kam ar anokam

pponhtija pumnh kt ne?4

Djm ar aje akamym kum, Akmere, amr baam anokam pyka jamw kaba, anhrm? Ne kam ar anokam pponhtiwpumnh ktkumrx ne. Ar aje aminokam pponh pumnh ktkam we kumane. 5K. Mrmri ne gar apunu rax ne kam ajajkwakambit amimexo amra.Akumrx gdja gar aminokam pponhtiw kaban kam art mex ne arm ktar akamy nokam pyka jam ngrire w kaba. Kam dja gar akumrx wnhajaxwem anhire. Ne kam arm aje aminokam p ponhti kadjr pyrk. Arga dja gar akumrx wnh ajaxwem anhire ne kam arm amex ne ajaxwekt ne ar akamy jaxwe nje kukr kadjy arm amex. Amex kute arm ar

akamy nokam p jam kadjr kadjy kute art mex pyrk.6Me kw ne me kum axwe k:nh ne kam axwe maje kum Metndjwnhknh kt. Djm me jam aje Metndjwnh kabn jarnhm? Kati. Ga renme jam ar ne ren aje mrmri me kute roprem Metndjwnh nh mjjarnh pyrk nr me kute angr jamym kryt karr rnh pyrk. Kwrk wnho anhr kt. Ga ren o ane nhym ren me kum Metndjwnh kabn kurn oajkn akx ne gadjw ajo ajk. Kute mrmri ne ropre kute mjja mex nhirnhnhym angr jamy ituo kryt karr ngnhja pyrk. Nm Jeju arkum ane.

Ar kute Metndjwnh wr arkum ujarnh.Mak 11.24; Dju r 14.13; Ruk 11.9; Tex k 5.17

7Ne kam ajte arkum,Dja gar tu mjja uw, m mjja wro t nhym Metndjwnh arm

ar am kung. Ga, ar aje m mjja jabej ne kam arm kum ajapxja pum.Ne kam m kikre jajkwa krekrem akabno aku nhym arm me kute aram rnhja pum. Dja gar Metndjwnh wro ane. 8Be, me kute mjjawr no m gdja Metndjwnh arm mem kung. Ga, me kute mjja jabejne kum apxja pum. Ne kam me kute kikre jajkwa krekrem kabno kunhym arm me kute mem kikre rnhja pum. Dja gar gadjw mjjaMetndjwnh wro ane nhym arm am o amirt. 9Nhnh ne ar akra tndjw ar ajuw gar kum kn ng? 10Ne tep ar ajuw gar kum kang ng.

Matu 7



25/821

22

Arkati. 11Be, gar ajaxwekam aje akram mjja mex nhrja pum. Nhym be,kjkwakam ar Abm mextire ta gdja ar am am mjja mex nhro ar ajakre.

12Kam gar aje amibu me amim G me im mex, G me im mex,anhro aba. Kute aje me amim anhro aba pyrk ar gadjw dja gar amikabnkt mem amexo ane. Dja ga mem amexo anen arm Metndjwnh kabnkukrdj ktdjw aje amijo aba mexkumrx. Mjdj kute kabn jarnh ktaje amijo aba mexkumrx. Me kute Metndjwnh kukwakam mem kabn

jarnhdjw aje kt amijo aba mexkumrx. Nm Jeju arkum ane.

Apnh pry arkum ujarnh.Ruk 13.24

13Nhym kam mrmri me kute mjja mar ne kt ar amijo ba ne kute

pry pyrk. ne Jeju arkum,Ikt dja gar amijo aban arm ab tx kute mrmri ne pry kre ngrire meb txpyrk. Nhym be, dja gar me kum iknh ktja kt ar amijo aban arm am rerekre.Am tx kt kute mrmri ne pry kre raxkt me mrnh mem tx kt pyrk.Kwrk wnh me kum iknh ktja kt ar amijo aba kt. Aje pry jajkwa krekrengrirekt adjr mn prb dja ga on amim iman ikt ar amijo aba. Me krpt neme me kum iknh ktja kt ar amijo ba. Mem tx kt kute mrmri ne me kutepry jajkwa krekre raxkt ngjx nhym mem tx kt pyrk. Kute pry kre rax ktme mr mem tx kt pyrk. Dja gar me kum iknh kt kt ar amijo aban arm

akuno. Me biknor tokry djkam akuno. 14Nhym be, me ngrrebit ne me im apxne amim imaro ba. Me kute mrmri ne me ngrre pry jajkwa kre kre ngrirem prykre ngrirem apx pyrk. Ar ga dja gar im akaton amim imaro aban arm atnne, Metndjwnhkt atn ne ar aba r: r ne. Nm Jeju arkum ane.

Ar amij no tx arkum ujarnh.

15Ne kam ajte arkum,Me kute amijo x ne mem, Ba ne ba ib Metndjwnh kukwakam kabn

jarnh djwnh, anhro bajab amij ano tx. Nm me kute mrmri ne rop

krori kute amijo mryktomti k jangjnh ne bx pyrk. Me ta ne me kuteamijo imar mex ne ar awr bx. Nhym be, kati. Nm me ar anoo akno. Me kkadjwnhb ne me kute mrmri ne rop jamrex pyrk. Me axwe. Ne kute ar amMetndjwnh x ne kabn kt jarnhm ne ar awr bx. Kute o ib amiwrar ajo akx ne ar ajo bam ne ar awr bx. 16Mj dja gar me omnh ne memakator on? Bir, mj dja gar pidjjadjw mar on? Bir, ne parb rrk ne ikwno brio amirt nhym me kt kum apx. Ga, rojtikam tyrti apx ktja pum.Ar gadjw dja me apnh kabn punu jarn pnh jaxwe gar me omn armmem akaton amim, Be, ga, axweja pum. Kabn kajgo. Nm Metndjwnhx ne kabn kt jarnho ba, ane. Djm mrnhkam me kute akr djb ubarnh? Kati. Nr, djm prxkam me kute pidjb pigu rnh? Kati. 17Bri mexkamne mex arij. Nhym be, bri punukam ne punu arij. 18Bri mexkam ne

Matu 7



26/821

23

punu arij prm ktkumrx. Nr, bri punukam mex arij prm ktkumrx.19Brikam punu jarijja kun ne me kute akr ne kuwykam rnh. Dja me kute Metndjwnh x ne kabn kt jarnho bajao ane. 20Be, me pnh jaxwedja gar omn arm kt kum akato. Me kute Metndjwnh kabn kt jarnhjadja gar ama. ne ba ar am, Ga, rojtikam tyrti apx ktja pum, ane.

21Me kute ark im, Ga ab inh Bnjadjwr djwnh. Ga ne ga ijo aba,anhrja. Djm me ja kun kjkwakam Bnjadjwr djwnh kute amim me utr near meo bam? Kati. Me kute amim kjkwakam Ibm kabn mar ne kt kute amijobabit. Me jabit dja Bnjadjwr djwnh amim me utn ar meo ba. 22Ije memaxwe pnh jarnh nh akati wkam dja me krpt aminje im, Bnjadjwrdjwnh. Djm akukwakam ije mem akabn jarnh kt got ga ikanga? Djmakukwakam ije me kar punu kujak kt got ga ikanga? Djm akukwakam ije

mjja pumnh kt nhipx kt got ga ikanga? Mjja rnh, mjja krpt ne ba ipxga ikanga, ane. Ije mem axwe pnh jarnh dj nh akatikam dja me im ane.23Kam dja ba ir ipkri me kunm kum, Kati. Djm ikukwakam ne ga mjjanhipx? Kati. Wnh amikukwakam ne ga mjja nhipx. Ba ije amar kt. Rm imakx. Me adjpnh jaxwe, ane. Dja ba mem ane. Nm Jeju arkum ane.

Me kute apnh kikre nhipx arkum ujarnh.Ruk 6.47

24 Ne kam ajte arkum,

Me kun kute ikabnja mar ne kt kute amijo baja ne me kutemrmri ne me jamak mex pyrk. Me jamak mexja knkam amimkikre. 25 Nhym kam te na axidjuw ne te ng tm ne te kk djbr txkikre karngr nhym tm kt. Knkam kute ipxkam ne tm kt. 26 Nhymbe, me kun kute ikabnja mar kajgon kt kute amijo ba kt ne me kutemrmri ne me bn kati pyrk. Me bn kati pykatikam amim kikre.27Nhym kam na axidjuw ne ng tm ne kk djbr tx kikre karngrnhym arm tm. Dj nm kjb ban tm got? Kati. Nm tu ban gru: ane.

28-29Nm Jeju mem anen arm mem amikukrdj jarnh pa. Nhym

me kabn man kam ari ar aben pumn kam abenm kum,T mj kabn ny gotja? Nm prne kute amimarkt kat:t mem

amikukrdj jarnhkumrx. Nm me bnjadjwr rnh kw kabn mexanen ar prne kabno meo atomo ba, ane. Dj nm Mjdj kukrdjmar djwnh mem arnho ane? Kati, nm me ari no prt ne ari kukrdj

jarnh umju:w ne kute arnh katt ktkumrx.

Me kajkam t ujarnh.Mak 1.40; Ruk 5.12

81Nhym kam krnh arm rwk t. Nm rwk t:n arm ruw.Nhym me krpt: kt m. 2 Nhym kam me kajkam tja r bx

ne parb knkro nhn kum rax jarn kum,

Matu 7, 8



27/821

24

Bnjadjwr djwnh, ga aje inh kajkam itkt aje ipumnh ne ajemar. Aje ijo mex prm jabej ba ren arm imex ne, ane. 3Nhym arm rikran kupn kum,

Ije ajo mex prm. On amex, ane. Nhym arm kajkam tja apxnhym arm mex ne. Kute o m tmkam tmb k mex ne. 4Nhym kum,

Kwrk wnh ga amijarnh kt. Dja ga tu katt m me kadjyMetndjwnh mar djwnhr tn kum amib, kum amik b. Ne kamkum mry ng g akadjy Mjdj kukrdj kt Metndjwnhm mry gankum kung. Arm ak mexkam dja ga kum mryw ng g me kunapum, arm ak mexkt apum. Nm Jeju mem ane.

Kute amybm meo mex.Ruk 7.1

5Ne kam arm tn krraxb Kapanam wadj. Nhym krkamngnhkrpt kub 100 nh bnjadjwr arm r bx ne kum pnho no katonkum arn kum,

6Bnjadjwr djwnh, inh pnh arm akryn tokry rax ne kikrekamarek n, ane.

7Nhym Jeju kum, Ba rn o mex, ane.8Nhym krkamngnh nh bnjadjwr kum,Djm imex got ga inhrkwm t? Kwrk wnh. Dja ga akabnbit jar

nhym arm inh pnh mex ne. 9Inh bnjadjwr kute raxo ijakrenhja ne imkabn ba kabn man kt ar amijo iba. Ne kam ba ib me krkamngnhre nhbnjadjwrkam ba mem ikabn nhym me ikabn kt ar amijo ba. Ba mkum, r t, ane nhym arm r t. Ba kam ajte djwm kum, Amr t,ane nhym arm amr t. Ba inh pnhm kum, On mjja kup, ane nhymarm kup. Kam ne ba am, Abnjadjwr djwnhkam dja ga akabn nhymarm akabnkt mex ne, ane. Krkamngnh nh bnjadjwrb ne me bajtem.

10Nm Jejum ane nhym kuman arm kam no tyn djan kt ba djwnh arkum,Be, me bajtemja kute tu amim imar mexkumrx. Meb idjaerkumrx

ren kudjwa amim imaro ane. Nhym be, kati. Me kute kudjwa amim imaroanhr kt. Pydji bajtemkam kute amim imar me:xkumrx. Mrmri ne ba aram ja jarnhkumrx. 11, ba ar am ar gar ama. Kjkwakam Bnjadjwrdjwnh arm kute pykakam amim me utr ne ar meo bakam dja gwaj mebakukmrem ro banh kw kr. Abraom Idjakm Djakom ro banh kwkrn mexo nh. Nhym kam dja me bajtem krpt: ban bx, myt apx djrm bxne myt ngjx djrm bx. Bx ne arm gwaj baro kw krno nh. 12Nhym be,meb idjaerkumrxja dja Metndjwnh arm bm me kum. Bnjadjwr djwnhbit kute amim me utr ne ar meo baja, me tm dja arm bm me kum. Bmmeb idjaer m nhym me wnh akamt k tykkam ar ba. Wnh ne me amimngryk ne tokry djje amijann ar mra ba. Nm Jeju arkum ane.

13Ne kam me krkamngnh nh bnjadjwrm kum,

Matu 8



28/821

25

Aj m. Ga ne ga tu amim imarkumrx. Kt dja ba arm am o ane,ane. Nhym myt tmkam arm pnh mex ne.

Kute me punu krpto mex.

Mak 1.29; Ruk 4.3814Nhym kam Jeju arm Pedru nh kikrekam bx nhym Pedru djupnhdjw

kann n. 15Nhym r bx ne arm ikra kup. Kup nhym kan arm kum ire.Kum ire nhym arm kjm djan arm mex ne. Ne kam arm aro djuw mexo ba.

16Nhym kam ar para nhym me arm r me krpto bx. Me karpunu kute meo baja tm ne mer meo bx. Nhym m me kabnbit jarnhym m me kar punu umaje m. Mem iren m m. Jeju arm m mekunkam me kar punu kujate. Ne kam ajte me punudjw kuno mex.17

Amrb: ne ujarnh djwnhb Idjaij Jeju ajar. Kute meo mex ajar.Nm Metndjwnh kukwakam ajar. Nm me bakukmrem kum,Apnh me bapunu djri, apnh me bakan djri nhym kute amij

me bamar.Kute mrmri ne me kute jnh pyto bakam kute amij mar pyrk.

Nm amij me bamaro ane.Nm Idjaij me bakukmrem ane. Jeju kute meo mex ne mem ar. Nhymkam me aben dj arnho m:. Arnho mr tmt arm r o bx. T:mrm,me bakamingrnyrekam Jeju arm kato. Katon kam arm abatnh ne ar ba.

Ne kam arm me punuo mexo ba. Metndjwnh kukwakam Idjaij kute mebakukmrem ujarnh kt Jeju arm meo mexo bao ane.

Ar bit kute Jeju kt amijo bikamnh.Ruk 9.57

18Jeju me punuo mex ne arm amibu me krpt: pum. Ne kam arm arkum,Gwaj on akx nhikjm r, ane.19Nhym kam Mjdj kukrdj mar djwnh r bx ne kum,, ujarnh djwnh, ba arek akt t. Dja ga nhm amrnh kunkt

ba akt mr, ane.20 Nhym kam kum,, ga, djoti pykakam kreja pum. Ne kwnh kjrm aja pum. Mrym

kwnhbit ne t dj kute amim kre pumnhkt kam t dj. Nhym be kati. Ba neba inh kikre kt. Inhikw dj kt. Ije amijo inh ne me awr irwk nhnh neba inhrkwja? Kon, gop ga amiman kam ikt atm jabej nr kon, arek dja, ane.

21Nhym kam me ja kute Jejukt bam ne kum,Bnjadjwr djwnh, ba ibm kumrx jadj. Ne kam arm akt ar

iba, ane. Nhym kum,22 Kati. Amr on ikt ar aba. G me kute Metndjwnh mar kt wnhme tyk jadj. Me kute mar kt ne me kute mrmri ne me tyk jamakkrekt pyrk. G me wnh bikwa tyk jadj. Nm Jeju kum ane.

Matu 8



29/821

26

Jeju kkm bn tx.Mak 4.35; Ruk 8.22

23 Ne kam ar kr tn r bx. Nhym Jeju arm kkam nh nhym ktba djwnh ar arm kt nh. Nhym kam ar arm k kujaten am t. 24 T:nhym ar arb na itx ruw nhym kk itx wab. Nhym ng arm abenpumjuw ne k nhiby ato. Nhym be, Jeju wnh arek to n. 25 Nhym kamkt ba djwnh ar r tn arm tok ne kum,

Bnjadjwr djwnh, gop ar ipyt. Arm gwaj badjr r, ane.26 Nhym arkum,N gm ar amim imar rere:kre. Mkam ne gar atn prm? ane. Ne

kam kjm djan kkm bn tx. Nhym arm tu ng mn n.27

Nhym ar te kute marm kam no tyn djan abenm kum,Mj got on nhym kkm ng raxm tu kabn kt amijo ane? ane.Nm ar abenm ane.

Me kar punu krpt: kute ar meo ba.Mak 5.1; Ruk 8.26

28Nhym kam Jeju arm ng nhikjm bx ne wabi. Kam ne pyka nhidjibDjeradja. Nm wabi nhym me amnhkrut ar arm kajpa. Me kar punu neari aro ba. Me tykm kikre kurm ne ar m. Ar kr: nhym me te ar umaje

ne te arnh tmm. 29Nm ar Jeju kajpan arm kj b amran aminje kum,Mj n Metndjwnh Kra? Djm me inh akati ktri dja ga me im

me itokry jadj? ane.30Nhym njar angr jamy krpt: kur m. 31Nhym kam me kar punu

kum amijo auw ne kum,Aje me ikujak prm jabej ba me angr jamy krpt:wm wadj, ane.32 Nhym kum, Aj m, ane. Nhym me arm kato. Katon arm angr

jamy krpt:m wadj. Wadj nhym arm angr jamy kun prt ne. Pykakryr aparm prt t:x ne arm imtikam nox ne aminhimex ne.33 Nhym angr jamy pumnh djwnh ar omn arm krraxm prt ne.Prt ne arm bx. Bx ne arm prne mem mjja kun ajar. Ne ajteme kar punu kute ar o baja ajar. 34 Nhym krraxkam me krpt kuteJeju pumnhm r m. Ne kam arm omn kam anon kum,

Gop me inh pyka kurm akato, ane.

Kute me jakryo mex.Mak 2.1; Ruk 5.17

91

Nhym kam Jeju ar arm kkam wadjn nox ne arm akx nhikjm r.Ne kam wabin krraxkam ar ba tmjam tn bx. 2Nhym ar kw kumme jakryo bx. Ikw djkam nr r nhym ar kum o bx. Nhym amim,

Be, ar ja ne ar tu amim ikamnhxkumrx, ane. Ne me jakryjam kum,

Matu 8, 9



30/821

27

Akmere, on aknh. Jakam ne ba arm ajaxwe kun maro aknonkam ingryk kt ne, ane. Dj nm tmb me jakryo mex got? Kati, nmamidjje nn kum jabit jar nhym je n. Jeju ta ne axweo akno.

3Nhym wnh Mjdj kukrdj mar djwnh kw arm amim,E kum be, me ja ne ajmn Metndjwnh japro djan amijo Metndjwnho

dja. Metndjwnh pydji ne kute me axweo biknorn mekam ngryk kt, ane. 4Nmme kre kadjwnhb anhro kumex nhym arm tu me kuman mem kum,

Mkam ne ga me anhkre kadjwnhb ijo kajgon ijapro akumex? 5,ba me am mjja amnhkrut jar. Mj ne amirt, nn? Ba ren kum, Ba armajaxwe maro aknon akam ingryk kt, ane. Nr kon, On kjm djan t,ane. Mj ne ren amirt, nn? N bm ren kum, Ba arm ajaxwe maro aknonakam ingryk kt, ane nhym amirt ktkumrx ne. Tmbit ne amirt kt.

Nhym be, kjm me ku, ije ren mem kum, Kjm djan t, ane nhymren arm amirt. Tmbit ne amirtkumrx. 6Dja ba kum, Kjm djan t,anen arm o mex ga me arm omn arm amim, Be ga, Jeju kute me

jakryo mexja pum. Be, djm kute me axweo biknor kt got? Mrmri neMetndjwnh arm amijo ne pyka jakam amikabnkt ari me axweobiknoro ba, ane. Me aje amim ja jarnh kadjy dja ba me jakryjao mex. Nm Mjdj kukrdj mar djwnhm anen arm tu me jakryjar akx ne kum,

On kjm djan anhikw dj mn anhrkwm o t, ane. 7Nhymkam arm me arb kjm djan ikw dj mn rkwm o t. 8Nhym me

krpt omn kam no tyn kumex ne amim,, arm ne djm mrmri o mex nhym mrnh mexja pum. Mrmri nekabnkumrx. Djm kute me axweo biknor kt got? Mrmri kute Metndjwnhkabnkt me axweo biknorkumrx. Ga, kute kam meo mex nhym mrnhmexkumrxja pum. Metndjwnh mexkumrx, ane. Nm me krpt: amim ane.

Kute amikt Matu kamnh.Mak 2.13-15; Ruk 5.27-29

9Nhym kam Jeju arm t. T: nhym me bnjadjwr bajtemm pik

kapro atom djkam nh. Idjib ne Matu. Nh nhym arm omn kum,Amr m ikt ajkam, ane. Nm kum ane nhym Matu arm amimkabn man kjm dja. Kjm djan arm kt ajkam.

10Nhym kam arm Matu nhrkwkam tn bx ne arm kw krnonh. Nhym bnjadjwr bajtemm pik kapro atom djwnh krpt bx neJejum ro nh. Nhym we me axwedjw ik nh. Me krpt ne me nh.Jeju kt ba djwnh ne ar Matum ro nh. 11Nhym meb pardju armme ja pumn arm Jejukt ba djwnh arkum,

Je t, djm me w axwe ngri got? Mkam ne ar anh ujarnhdjwnh me ro kw krno nh? Bnjadjwr bajtemm pik kaproatom djwnhm me axwem ro kw krno nh, ane.

12-13Nhym Jeju arm ar kabn ma. Ar kute,

Matu 9



31/821

28

Djm me w axwe ngri got? anhrja Jeju arm kuman arkum,Djm me mexr ne me kane djwnh mr? Kati, me kanrbit ne

me kane djwnh mr. Badjw ne ba me axwer t. Djm we me amexrne ba t? Kati, me axwer ne ba t. Me tm ne ba amiwr me kuuw. Meamikam kaprren wnh axwem irern iwr amijo akxm ne ba amiwrme kuuw. Nhym be, amrb: ne Metndjwnh me bakukmrem kum,

Djm me aje im mry br djm im knh?Kati. Me am me kapr. Ja ne im knh, ane.

Mj ne Metndjwnh me bakukmrem ja jar? Ja dja gar tn ama. Mkam?Bir, me axwe ne ba amikt me kuuw. Nm Jeju meb pardjum ane.

Me kukrdj tm ujarnh.

Mak 2.18; Ruk 5.3314Nhym kam Djuo. Kub ngm me angjnh djwnh. Djuokt ba

djwnh ar arm Jejur bx ne kum,Ar ba ne bar ije Metndjwnhm amijajbur kumex. Meb

pardjudjw ne me kute kum amijajbur kumex. Nhym be, akt badjwnh ne ar kute kum amijajbur kt. Mkam? ane.

15Nhym Jeju tu amij mjn jarn amikt ba djwnh ar mjnm roar ar ba jarn arkum,

Ga, me kute aben mjnm prm rnhja pum. Djm ar mjnm ro ar bajakaprn mr got? Arkati. Ar knhkumrx ne ar kw krn rax. Adjm, dja apnhakati amr mrjakam me Ar kub mjno tm ne m o m. Nhym kam gdja arkaprren arm Metndjwnhm amijajburo ba. Nm Jeju Djuokt ba djwnharkum ane. Amij ne mjn jar. Ne amikt ba djwnh ne mjnm ro ar ar baja

jarn arm arkum ane. Mj ne me kute Ar kub mjno tmja jar? Bir, ta amijne ar. Jeju dja meo tm ne m o m. Kambit dja kt ba djwnh amijajburo ba.

16Be, ga, me kute jm amim Jeju kukrdj ny mar ne ajte kute jm amimme kukrdj tm marja pum. Me kute am kukrdj maro bakam umar mex

kt. Me kute mrmri ne kubk ny kubk tm ir pyrk ne ajte kute pidjkang ny mryko ngnh tmkam runh pyrk. ne Jeju ajte mem kum,

Ga, me nh kubk tm ne arm yrja pum. Nhym kam arm kubknyn pnh kt. Dj ne me tmja kudji? Kati. Mkam? Bir, dja me kup nhymarm nykam abenm wangij. Abenm wangij ne arm tmja kadj. Nhymkam arm yr nyja kute yr tmja jakrenh mex ne. 17Ga, me nh mrykongnhja pum. Me bakukmre ne me mryko ngnh. Ga, mryko ngnharm tm ne ngrja pum. Dj ne kam uba kang ny ru? Kati. Mkam? Bir,dja nr tm nhym uba kang arm kadjn ajmr nhym ngnh arm igottn arm ajkatr. Nhym arm kang ajkap nhym ngnh arm punu ne. Be,kam mex r kadjy ne me kute mry ko ngnh ny, k rerekrekambit kangny runh prm. Nm Jeju arkum ane. Gdja me amim Jeju kukrdj nybit

Matu 9



32/821

29

maro ban arm mar mexkumrx. Nhym be, gdja me amim me kukrdjtmdjw mar prm ne arm umar mex ktkumrx. ne Jeju mem ajar.

Kute akubyn bnjadjwr krao tn.

Mak 5.21; Ruk 8.4018Kute mem ja jarnho mkam ne me bnjadjwr r bx ne kute

kum rax jarnh kadjy tu parb tm. Ne arm kum rax jarn kum,Arm godja ikra ni ty. Dja ga ikt r tn anhikra dji g arm tn

ne, ane. 19Nhym arm kjm djan kt t. Kt ba djwnhdjw ne arkt t.20 T: nhym me nire kt bx. Kamr apx ne arm amexb 12 apx.

Nm kt bx ne tu Jeju nhibm kt kubk jabu djbit kup. 21Kute oanhr djwnhrm ne ta arm amim,

Ba gop kubkbit mn kupn arm imex ne, ane.22 Nhym kam Jeju arm akx ne omn kum,pnhre, on aknh. Ga ne ga tu amim ikamnhxkumrx ne arm

amex ne, ane. Nhym kam myt tmkam mex ne.23 Nhym kam Jeju ar t. T:n kam arm bnjadjwr nhrkwr bx

ne arm wadj. Nhym wnh me kw pore kakro dja nhym me kangaokumex. 24 Nhym mem kum,

Me on ajm. Dj nm kurerer w ty got? Kati. Nm to n, ane.Nhym me arm keketo kumex. 25 Ne arm kato. Nhym kam arm

r tn r bx ne kurerer nhikra am. Nhym arm tn ne kjm dja.26 Nhym kam me arm pyka kunkt arnho ipk ne.

Kute me punuo mex.

27Nhym kam Jeju arm am t. T: nhym me no r ar amnhkrutarm kt t. Nm ar kj b kum amijo mra tn m kum,

Dawi tmdjw gop am ar ikapr, ane. 28 Nhym arm kikrem wadjnhym ar no r arm r bx. Nhym ar kukij ne arkum,

Dj ne gm ar tu amim imarkumrx? Ije ar ajo mex marja djm

mrmri ar aje tu amim ja markumrx? ane.Nhym ar kum, N, Bnjadjwr djwnh, ane.29Nhym kam arm ar no kup ne arkum,Ar aje tu amim imarkumrx kt dja ba ar ajo ane, ane. 30Nhym

kam ar arm rt mex ne. Nhym Jeju nje arkum karn kj b arkum,Kwrk wnh mem ijarnh kt, ane. 31Nhym ate ar katon arm

pyka kunkt arnho ipk ne.32Nhym kam me Jejur meo bx. Me kar punu ne ar meo ba nhym

kabn kt nhym me r o bx. 33Nhym arm me kar janon kujate nhym arm mearb kabn mexkumrx. Nhym me krpt: kam no tyn kumex ne abenm kum,

Mj me ne kute me bab idjaerkam mjja pumnh kt japumnh? Arkati, ane.

Matu 9



33/821

30

34Nhym be, meb pardju ne me mem kum,Me kar punu nh bnjadjwr kabnkt ne kute me kar kujako ba,

ane. Nm meb pardju Jeju mem ane.

Kum me krpt kapr.Mak 6.34

35Jeju ne krrax kunkt mem ujarnh ny jarnho t. Krraxm krkryre kunkt mem arnho t. Me bikprnh djkam mem arnho t.Bnjadjwr djwnh kute amim me utr ne ar meo ba ujarnh nyja nekj b mem arnho t. Ne ajte me punum me kan kuno mexo t.

36Ne kam me krpt: pum. Nm me omn arm kum me kapr:. Mkam?Bir, me katyk ne ate ar bakam. Me kute mrmri ne kute mryktomtio djuw mex

djwnh ktkam katyk ne ate ar ba pyrk.37

Ne kam kt ba djwnhm kum,Me kute Metndjwnh mar prmja ne me kumex. Nm me kute mrmrine by arm abr tyk ne kumexja pyrk. Nhym be, Metndjwnh ujarnhdjwnh ne me ngrre kute bykam me pnh djwnh ngrreja pyrk. 38Kamdja gar me kadjy Metndjwnh uw g mer ujarnh djwnh jano g memem ar nhym me kuman kam arm tu amim markumrx ne. Kute mrmrine me mrnh ne kute me purkam by pumnh ne mrnh ne bx ne kutekadjy me pur djwnhm arnh nhym me kute am kadjy mem arnh nhymme ban kute mem ja pyrk. Dja gar me kadjy Metndjwnh wro ane.

Kute ar kub 12 janor.Mak 6.7; Ruk 9.1

10 1Nhym kam amiwr kt ba djwnh Ar kub 12 uw nhym ar bx.Nhym ar kute kabnkt me kar punu janor ne kujak kadjy arkumamipyma jadj. Nhym apnh me punu djri. Nhym apnh me kan djri.Nhym ar kute kabnkt meo mex kadjy arkum tx jadj. Ne kam arm ar ano.

2 Apnh kute ar anorb 12 nhidji jarnh kadjy ne ja.Ximo. Idji djw ne Pedru.

ngre. Kamyb ne Pedru.Xijagu. Djebedu ne kudji.Djuo. Kamyb ne Xijagu.

3 Piripi.Batorm.Tme.Matu. Kub ne bnjadjwr bajtemm pik kapro atom djwnh.Xijagu djw. Aupu ne kudji.Tadu.

4 Ximo djw. Mekt ne me kukrdj no tx.Djuda. Idji nhikjb ne Ikadji. Tmja ne Jeju kur djwnhm kanga.

Apnh kute ar anorb 12 nhidji ne ja.

Matu 9, 10



34/821

31

5Ar ja ne Jeju ar ano. Nm ar pnh dj arkum karn ar ano. Nm arkum,Kwrk wnh me bajtemm ar amr kt ne kwrk wnh pykab

Xamarijkam krm ar adjr kt. 6Meb idjaer ne me no akunon ate ar ba kutemrmri ne mryktomti no biknor pyrk. Me jar dja gar m. 7Ne mer bx nekj b mem kum, Arm kjkwakam Bnjadjwr djwnh kute pykab amim me utr ne ar meo ba r, ane. 8Dja gar me kano mex ne ajte me kajkam tomex ne ajte akubyn me tyko tn. Ne ajte mekam me kar punu janon kujate. Bane ba tu kajgo ar am adjpnh dj kar gar maro aba. Ikudjwa tu kajgo meomexo aba. Kwrk wnh mem pnh jarnh kt. 9Kwrk wnh kn karr nrkryt jaka nr kryt kamrkb kobri me kute o pik kaprja kwrk wnh byrne ar anh katky djkam ir kt. 10Kwrk wnh ar anh xakuo amr kt. Arak krk pnh ne ar apark amnhkrut ne ar anh k pnh dja gar o m. Jabit

dja gar o m. Ar anh mjja ja ktm kwrk wnh o amr kt. Ar adjpnhpnh dja me ta ar am ar anh mjja ng. Nm arkum karo ane.11Ne kam ajte arkum,Dja gar krrax m wadjn me mexja jabej. Kum ar aknh dja gar

abej. Dja ar am aminhrkw jar gar kambit anhikw. Me kurm arakatorkambit ajte anhrkw djw jabej. 12Dja gar me rkw m wadjnmem umar mex jar. 13Dja me mex ne kum ar aknh gar mem umar mex

jar nhym me arm ar akabn kt mrmri umar mexkumrx. Nr godjame kum ar aknh kt jabej dja me umar mex kt ne. 14Godja me kum ar

aknh kt ne kute akabn mar prm kt jabej apark me pyka kau. Merkw kurm nr me krrax kurm ar akator kut ar apark me pykakau. Aje me kute akabn mar prm ktjao amirt nhym Metndjwnh kuteomnh ne am kam kute mem pnh jarnh kadjy me pyka kau. 15Ba aram ar gar ama. Amrb: me bakukmrekam ne me krraxb XtmamGomorakam axwekumrx. Dja Metndjwnh kute me axwem pnh jarnhkadjy akati bx nhym me arm tokry. Dja ajbir krrax jakamdjw me axwepnh tokry:. Ne tokryo Xtmakam me jam Gomorakam me ja jakrenhme:x ne. Mrmri ne ba ar am arnhkumrx, ane. Jeju arkum karo ane.

16Ne kam ajte arkum,Dja ba ar ajano gar arm aje mrmri ne mryktomti kute rop djkr

katikt ar ba pyrk. Amij ano tx kute mrmri ne kang amij no tx pyrk.Ne ar ajaxwe kt kute mrmri ne tut axwe kt pyrk. 17Aminje rt. Mkam.Bir, godja me ar ajo rrk ne ar ajo m. Nhym kam me krpt kute ar akukjrkadjy arm ar aj akupr. Ar aj akupr nhym me arm ar akaprprk.Meb idjaer bikprnh djkam ar akaprprk. Mry k punuo ar akaprprkne. 18Im ar adjpnhkam dja me ar ajo rrk ne ar apa amn arm mebnjadjwr kabem ar apumjuw. Ne me bnjadjwr rnh kabem ar apumjuwgar arm ij mem amijar. Nhym me me bajtem kabem ar apumjuw gararm ij mem amijar. 19Godja me ar ajo rrk ne ar ajo mn me kabemar apumjuw kwrk wnh ar amikukm amim, Mj dja ba aminje mem

Matu 10



35/821

32

ikabn on? anhr kt. Mkam? Bir, myt tmkam dja ar am akabn jangij.20Djm ar ga dja gar amikabn jar? Kati. Ar Abm djwnh Kar dja ar amamikabn jar gar arm am mem ar. Nm Jeju arkum karo ane.

21Ne kam ajte arkum,Me kamy dja kur djwnhm kamy kanga nhym me arm me kupa.

Nhym me bmdjw dja kur djwnhm kra kanga. Nhym me kra dja me kumbmm n kur ne mem ar kanga nhym me ar kupa. 22Im adjpnhkt djame kun kum ar akur. Dja gar ikt ar aba tx r:n ij adjukanga kt ne kam aminhinom amim ba arm ar apyt. 23Godja me krrax kam kum arakurn ar ajo ajk gar krrax djwm aprt. Dja gar apnh meb idjaer nhkrraxkam me akreo t:n o atm nhinom mnh kt ba arm bx. Ba ije amijoinh ba arm ar awr bx. Nm Jeju arkum karo ane.

24Ne kam ajte arkum,, djm ar kute kabn mar ar o baja kute raxo ar ujarnh djwnh jakrenh?

Kati. Nr, djm pnh kute raxo bnjadjwr jakrenh? Kati. 25Kute kabn marar o baja kute ar ujarnh djwnh kt ar amijo bakambit ne mex. pnh kute bnjadjwr kt ar amijo bakambit ne mex. Ga, me kum ikur ne im me karpunub Bedjbu jarnho baja pum. Djm me kum ar akur ktm? Kati. Argadjw dja me ar am mjja punu jarnh kume:x. Ar aje araxo ijakrenh ktkamne ikt ar amijo abakam dja me ar gadjw ar am mjja punu jarnh kume:x.

26Dj nm me kadjwnhb axweja bipdjur rm? Kati, dja amirt ne.

Nhnh ne mjja bipdjur me kute omnh ktm? Ne nhnh ne me kute mjjapudjur mar ktm? Adjm, dja kun amirt ne. Mjja pudjur, mjjao bipdjurjadja kun amirt ne. 27Ije akamtkam ar am mjja jarnh dja gar auri kjb mem ar. Ije ar ajamakri ijajkwa momokkam mjja jarnh dja gar kikrenhimk po djan kj b mem ar. 28Ne kwrk wnh gar am me kute araparja pyma kt. Me ja gdja me ar akrkbit par kajgon kam ijukri kute arakadjwnhb ajm ar ajo kt. Kati, ba ar am ar. Me pydji dja ga ar amuma. Kute me bn ne ijukri me biknor tokry djkam me rnh jabit dja ga aram uma. Be, ba ar am ar. Metndjwnhbit dja gar am uma. 29Kwnhne

amnhkrut ne pnh ngrire, pnh ngnhponh pydji. Nhym kam kwnh pydjipykab tm ne arm ty. Djm Abm djwnh kute mar kt? Kati. Kute kwnhmar. 30Ne ar akdjw kute mar. Arm Abm djwnh kute ar am aben arak akre mar. 31Kam, djm ar atn prmm? Kati. Kwrk wnh. Te kwnhkrpt: nhym kum kwnh knh ngrire. Nhym be, ar gajbit. Metndjwnh kum araknhkumrx. Tm dja gar aman atn prm kt. Nm Jeju arkum karo ane.

32 Ne kam ajte arkum,Kam me kute amijo ipytr ne me ipkri mem kum, Ba ne ba

ije amim Jeju mar, anhro baja. Badjw dja ba tmw kjkwakamIbmm kum, N, ba inhbikwa ne w, ane. 33 Nr, dja me meipkri mem kum, Kati. Ije Jeju mar kt, ane. Badjw dja ba tmwkjkwakam Ibmm kum, Kati. Ije tmw mar kt, ane.

Matu 10



36/821

33

34 Djm ibx nhym ikam me umar mexm? Kati. Dja ba bx nhym mearm imr jabej abeno kur djwnh ne aben pa. 35Amrb: ne me mebakukmrem kum,

Dja me my kum bm kur.Nhym me nire kum n kur.Nhym pr kum umrengx kur.

36 Me nhrkwkam dja ta bikwa kum aben kur.Nm me me bakukmrem ane. Jakam dja me imr jabej abeno ane.Me kute me bakukmrem arnh kt dja me abeno ane.

37Godja gar aj im, Ba akt ap, anen am abmbit nr am anbitknh ne am iknh ngrire ba arm im ikt adjpnh knh kt. Godja amakra mybit nr am akra nibit knh ne am iknh ngrire ba arm im ikt

adjpnh knh kt.38

Dja gar aj am ikt atokry pyma ne ikt aje anhptey mnh prm kt ne ikt abikamnh prm kt jabej ba kam im iktadjpnhja knh kt. 39Dja gar aj atnm aminn arm akuno. Nr garib amin kt nhym me arm ab. Im adjpnhkam arm ab. Kwrkwnh r. Metndjwnh dja arm atnkumrx kadjy apyt ga arm ktatn ne ar aba r: r ne. Nm Jeju arkum karo ane.

40 Ne kam ajte arkum,Dja gar mer bx nhym me kum ar aknh. Me kum ar aknh o arm kum

badjw iknh. Ne kum iknh o arm kum kute ijanor djwnhdjw knh. 41Dja

Metndjwnh kukwakam mem kabn jarnh djwnh mer bx nhym mekum knh. Kub Metndjwnh kukwakam mem kabn jarnh djwnhkamkum knh. Metndjwnh dja kam arm mem o pnh ne. Metndjwnh kutekukwakam ujarnh djwnhm pnho pnh kt dja arm mem o pnh.Dja me katt kute amijo bakumrx mer bx nhym me kum knh. Mekatt kute amijo bakam me kum knh. Metndjwnh dja arm mem o pnhne. Metndjwnh kute me katt kute amijo bajam o pnh kt dja mem opnh. 42Dja me ikt ba djwnh rax kt bx nhym me kum ng ng. Mejakute ikt bakam kum ng ng. Ba dja ba mrmri o pnh mex. Me kute o djuw

mex ngrire jao pnh mex. Nm Jeju arkum karo ane.

Djuo ujarnh.Ruk 7.18

11 1Ne arm kt ba djwnh Ar kub 12m kar pa. Arkum karpan kam arm am t. Pykab Garrjakam apnh kr rnh djrikute mem kukrdj jarnh ne kute kj b me akre kadjy ne am t.

2Nhym kam me Djuom Jeju jar. Djuob ne ngm me angjnh djwnh.Me kute arm Djuob ijkam ne me kum Jeju jar. Nm me Djuom kum,

Jeju ne arm apnh mjja pumnh kt nhipx, ane nhym arm kuma.Kuman arm Jejur amikt ba djwnh ar amnhkrut jano. 3Ar kute Jejukukjrm ne Djuo ar ano nhym ar arm r tn r bx ne Jejum kum,

Matu 10, 11



37/821

34

Metndjwnh kute me im me janor nhym bxm, kute me imarnhja djm ga? Nr kon godja gwaj mekam ama? Nm ar Jejum ane.

4Nhym Jeju arkum,Dja gar akubyn Djuor tn kum ar. Aje ajbir mjja mar ne omnhja

kum arn kum, 5Me no r arm rt mex. Nhym me mrnh kt arm mrnhmex. Nhym me kajkam t arm mex. Nhym me amakkre kt arm amakmex. Nhym me tyk akubyn tn ne. Nhym me mjja ktja nhym me kj bmem ujarnh ny jarnho ba, ane. Tm dja gar aman Djuom ar g kuma.6Dja me mem ijar nhym me ib amijo akx kt, me ja ne me knhkumrx.Nm Jeju Djuokt ba djwnh arkum ane. Nhym ar kuman arm katon t.

7Nhym kam Jeju arm me krpt:m kum,Mj ne ga me aje kapt kukritkam omnhm m? Djm Djuo kute bti

kk djbrkam ari amijadjwr pyrk? Djm ari mem kabn jadjuw? Kati.Nm katt mem kabn jadjwrkumrx. 8Bir, mj ne ga me aje omnhmm? Djm Djuo ne kubk pnh rax ne akrita jangij? Kati. Nm kubk pnhngrire jangij. Bnjadjwr rnh nh kikretikam ne me kubk jakrita jangij.Nhym be, Djuo k kute anhr kt. 9Nhym bir, mj ne ga me aje omnhmm? Djm Metndjwnh kukwakam mem ujarnh djwnh? N. Tm. Nhymbe, Djuo ne raxo kute Metndjwnh kukwakam mem ujarnh djwnh kun

jakrenh. 10Amrb: ne Metndjwnh im ajar. Djuo im ajar. Nm im,Ota ba akukm aj ujarnh djwnh jano kute akukm me akre

nhym me kute mar ne akutp kute axwem irern katt amijo bam.Kute mrmri ne me kute me bnjadjwr rnh kutp katt pryjadjwrja pyrk.

Nm Metndjwnh Djuo im ane. Amrb: me bakukmre arbari. Nhym me arm kabn man pik nok ne. Ne kam me abendj arnho m:n arnho mr tmt arm r o bx. T:mrm mebakamingrnyrekam Djuo arm kato. Katon arm abatnh ne. Abatnhne arm ij mem ujarnh ar ba. Me kute amrb Metndjwnh kabnpik nok kt ne Djuo ij ujarnh ar ba. Ikukm meo mexo ba.

11Ngm me angjnh djwnhb Djuo ne jakam raxo kute pykakam me kunjakrenh. Djm me pykakam ar ba raxo kute Djuo jakrenh? Kati. Mrmrine ba me am ja jarnhkumrx. Nhym be, dja kjkwakam Bnjadjwr djwnhamim me utn meo ba. Nhym kam dja me kun raxo Djuo jakre. 12Nhym be, on

jakam Djuo ra:x. Nm mem arnho ban mem kum, Kjkwakam Bnjadjwrdjwnh kute amim me utr ne ar meo ba r, anhro ba. Nhym kam me krptkuman amim Bnjadjwr djwnh mar pr:m. Me kute mrmri ne me krptkute kikre ngrirem ngjx prm ne kute kute aben nhingnhja pyrk. Mekute ari ikjo aben rnh ne kute aben nhingnho kumex ja pyrk. Ne jakamme kute o anhr r. 13Amrb: me me bakukmrem Bnjadjwr djwnhbxm ar. Metndjwnh kukwakam ujarnh djwnh aben kukm Bnjadjwrdjwnh bxm ar:. Mjdjdjw ar: nhym kam me bakamingrnyrekam Djuo

Matu 11



38/821

35

arm katon ajte tm jar. Bnjadjwr djwnh bx jar. 14Amrb: ne me mebakukmrem kum, Dja me kute Erij pyrk bx, ane. Ba on ar am me

jar gar ama. Djuo ne kute Erij pyrk ne arm bx. Ar aje imar prm jabej djagar arm ima. Nr ar aje imar prm kt jabej arm imar kt. 15Gop ar ajamakmex jabej tu amim ikabn ja markumrx. Nm Jeju me krptm ane.

16Ne kam ajte mem kum,Je t mj got ba me akamingrny akre? Mj ne ga me aje urk? N

gm me aje me prre mjja kam knh kt pyrk. Ga me, me prre kikrekabem krn kute abeno bixar baja pum. 17Ar ja ne ar ar jam kabn nearkum, Gwaj baknh katio dja, gwaj babixaro dja ne ngtx k, ane.

Nhym ar kum, Waj, ar ibixar prm kt. Ar itor prm kt. Ar imw knh kt, ane.

Nhym ajte arkum, Gwaj bamr kati mn o nh, ane.Nhym ar, K, wajre. Ar im knh kt. Ar imr prm kt, ane.Be, n gm me aje me prre pyrk ne am ja knh kt ne ajte am jadjw knh

kt. 18Djuob ngm me angjnh djwnh ne me awr bx. Nm amijajbu:nkute uba kango km kt ne ar ba ga me am knh kt ne kam we, Nm ajb.Me kar punu ne ar o ba nhym ajb, ane. 19Nhym be, ba ne ba mrmri gtamijo inh ne me awr bx ne me akam idjkur iban kt ikm iba ga me amiknh kt ne we ij, K, tmw ne kute kur rnhbit mar, kum uba kangdjnhti, ane. Ne we ajte ij, Me kute bnjadjwr bajtemm pik kapro

atom djwnhm me axweo bit ne bikwa ne, anhr ar o aba. Nhym be, djmMetndjwnh amak punu got? Amak me:xkumrx ne prne kute amikukmmjja kun mar ne Djuo kute amijajbur ne ar bam ano. Ne ajte amikukmumarkam badjw ijano. Ije amijajbur ktm ijano. Nhym kt me amak mexne amikukm umar, ar ipumn kam kre kadjwnhb amim, Mrmri neMetndjwnh mexkumrx ne am ar ano. Nm Jeju mem ane. Tm ne ja.

Kute krraxm watre jarnh.Mat 12.38; Ruk 10.13, 11.29

20Njar krraxkam ne Jeju mjja pumnh kt ngrre nhipx nhym mekrpt tu amim markumrx. Nhym kam arm me wm kabn jarnh kt.Nhym be, amiwr krraxkam me ja ne Jeju arm mem kabn ne. Krrax

jakam ne arm mjja pumnh kt krpt nhipx ne me punu krpto mex. Djne me amikam kaprren wnh axwem iren r amijo akx? Kati. Me kute ramijo akx kt. Kam ne arm krrax jakam mem kabn ne mem kum,

21, wat:re Koradjikam me w. Wat:re Bexadakam me w. Dja ga meatokry rax ne. Ba ren me bajtem nh pykab Xirum Xidkam ren mjja rnhja,mjja pumnh ktja kw nhipx nhym ren me omn ren arm amrb amimkaton ren amikam kaprren wnh axwem ire. Ne ren kute kum irero amirtkadjy kubk kukreb exopa jangjn ren amij mro pr kap. Ne ren kam iwrren amijo akx. Nhym be kati, inh me wnhkam me ga, Koradjikam me gam

Matu 11



39/821

36

Bexadakam me gam me akam ne ba te mjja pumnh kt kw rax ne ipxga me omnh kajgo. Omnh kajgon amikam akaprre kt ne wnh ajaxwemanhirer ktkumrx ne aje iwr amijo akx ktkumrx ne. 22Ba me am ar game ama. Dja kute me axwem pnh jarnh nh akati bx nhym Metndjwnhme ajaxwem pnh jar. Ga me kam arm pnh atokryo me rn jakrenh mex.Ga me atokryo krraxb Xirum Xid jakrenh mex ne.

23Ne kam krraxb Kapanakam me gadjw djm mrmri me abnjadjwrrnho kjkwar abxm? Kati, aparmbit dja ga me me biknor tokrydjm wadj. Krraxb Xtmakam me axwe: nhym Metndjwnh armmeo akno. Ba ren mekam mjja pumnh kt nhipx kute me akam ijemjja pumnh kt nhipx ja pyrk nhym ren me wnh axwem ire nhymren krrax arek m r. Krraxb Xtma ren arek m r. Nhym be, kati.24

Ba me am ar ga me ama. Dja kute me axwem pnh jarnh kadjy akati bx. Dja Metndjwnh mem pnh jar ga me kam arm atokry raxoXtmakam me ja jakrenh mex ne. Nm Jeju krraxkam me jam ane.

Me katykm ujarnh.

25-26Nhym kam Jeju Bmm kum,Djnw, ota ga anh kjkwa, anh pyka djwnh. Am ne ba amiknh

jar. N gm me amikukm umarm me kute mjja mar rnhjab mjjaja pudju. Ne kam me kute amijo prre prb amijo rnh ktjam mjjao

amirt ne. Mrmri Djnw, n gm aje anhrkam mrmri mexkumrx.Ga adjukaprkam ne ga amim me karn arm meo ane. Ba kambadjw iknhkumrx ne wm am amiknh jar, ane.

27Ne kam ajte me krptm kum,Arm ne Ibm im mjja kun kanga. Ba ib Metndjwnh Kra.

Djm me ne kute prne imar? Kati. Ibmbit ne kute imar. Djm me nekute prne Ibm mar? Kati. Bajbit ne ba ije prne mar. Ije mem Ibmoamirt prmja adjwnhdjw kute mar.

28Pykakam me akukrdj punu ne ga me aman kt ar amijo aba. Ne kam arm

akaprre kute mrmri ne me jnh pyt turn o ban kam kaprja pyrk. Kam ne game akatyn akapr:re. Amr me akun iwr tn ikam atyk dj kt ne ikam akkamkt. 29-30Nm me mry bri kute jnh bjro mrnh kadjy ne umar mex kadjy mutbpo kapa. Ikukrdj mex ne kute mry mutb po kapaja pyrk. Dja ga me amimikukrdj mex man kt ar amijo aba kute mrmri ne me kute mry bri mutb pokapa ja pyrk. Djm aje ikukrdj kt ar amijo abakam adjumar punum? Kati.Kam adjumar mexkumrx. Adjumar mex kute mrmri ne me kute mry mutb pkajkrito kapa ja pyrk. Djm ije me am ino katorm? Djm ije amijo idjmram?Kati. Ba ne ba mem ipr mex ne meo iban ije amijo ingrire kadjy amimar. Kam djaga me ikukrdj kt ar amijo aba nhym me ab tx ktkumrx ne. Kute mrmri ne

jnh kajkrit mryb ut kt pyrk. Kam dja ga me ikukrdj kt ar amijo aban armakadjwnhb atyk dj kt. Nm Jeju me krptm ane.

Matu 11



40/821

37

Pik rrr mr jabej me kum kur.Mak 2.23; Ruk 6.1

121Ne kam pik rrrkam Jeju pur katikt t. Nhym kt ba djwnhar kt mn arm kum prm ne mrm bygogo y nhikn mrnhkt

ngnh ne amijajkwam rnho m. 2Nhym kam meb pardju ar omn kum,Je t m ne akt ba djwnh ar arm n? Pik rrrkam ne me tyk

dj kt dj. Me kute pik rrrjakam mjja jao anhr kt. Me tmrene me ta kukrdjkt m me bab uma. Me

Documents

Bible in Kayapó, Kokraimoro