A`urirawa na Re~nikot na naj~esto koristena …oldweb.customs.gov.mk/Uploads/WTO recnik final print.pdfA`urirawa na Re~nikot na naj~esto koristena termnologija od oblasta na me|unarodnata

Aùrirawa na Re~nikot na naj~esto koristena termnologija odoblasta na me|unarodnata trgovija so poseben osvrt kon termi-

nologijata na STO

Dokolku sakate da dobivate redovni aùrirawa na re~nikot AITIC, ve

molime da go popolnite sledniot formular (site poliwa):

1. Postojana misija na

…………………………………………………………………………………...

ili Ministerstvo

…………………………………………………………………………………...

ili drugo

2. Ime: g./g-|a …………………………………………………………………....

3. Profesija ………………………………………………………………….....

4. Po{tenska adresa……………………………………………………….......

..................................................................................................................

5. Telefon ……………………………………………………………………....

Faks …………………………………………………………………………...

Elektronska po{ta ………………………………………………………...

Potpis Datum

Ve molime da go ispratite formularot na adresa:AITIC Secretariat, Glossary Division,

9, rue de Varembé, P.O. Box 156, 1211 Geneva 20,

Tel:(41-22)910 31 50 or Fax:(41-22)910 31 51

1

2

Copyright © 2003 Agencija za informacii

za me|unarodna trgovija i sorabotka (AITIC)

Prvo izdanie: avgust, 2003g.

Revidirano izdanie: noemvri, 2003g.

Site prava gi zadrùva Agencija za informacii za me|unarodna trgovija i

sorabotka. Nieden del od ovaa publikacija ne smee da se umnoùva ili

prenesuva vo kakov bilo oblik i na kakov bilo na~in, elektronski ili

mehani~ki, vklu~uvaj}i fotokopirawe, snimawe ili ~uvawe vo baza na

podatoci, bez prethodno odobrenie od Agencijata za informacii za

me|unarodna trgovija i sorabotka.

3

4

Prevodot i pe~ateweto na ovoj re~nik go finansira{e

Agencijata na SAD za me|unaroden razvoj

(USAID)/Makedonija preku Proektot za usoglasuvawe

so Svetskata trgovska organizacija.

5

PREDGOVOR

VOVED I OBJASNUVAWA

Ne e tajna deka terminologijata na STO moè da bide te{ko razbir-

liva, duri i zagado~na. Za vakvata sloènost pridonesuva i faktot

{to profesionalniot jazik na STO se razviva so brzo tempo. Pokraj

toa {to se dol`ni da ja vladeat tehni~kata terminologija, pret-

stavnicite vo STO treba da go sovladaat i jazikot {to se „sozdava” vo

tekot na pregovorite, ili postepeno, preku igra na zborovi

upotrebeni vo govorite na pretstavnicite vo STO. Obi~nite zborovi

dobivaat svoj sopstven, nov ìvot vo STO, pridobivaat novo zna~ewe,

sosema nerazbirlivo za lica neupateni vo oblasta na me|unarodnata

trgovija.

Idejata za sostavuvawe re~nik od terminologijata na STO namenet za

po{irokata javnost, kako i za specijalistite od oblasta na trgovija-

ta neupateni vo najnovite izmeni vo profesionalnata terminologija

na STO, be{e moja dolgotrajna zalo`ba. Zapo~nav so prisobirawe

materijali u{te za vreme na moeto sledewe na Urugvajskata runda na

pregovori, vo funkcija na postar-ekonomist vo kancelarijata na

MMF vo @eneva. Vo toj period se obiduvav da se izboram so

mno{tvoto zborovi, koi za mene zvu~ea kako sanskritski. Se ~uvstvu-

vav kako da u~am sosema nov jazik, vo procesot na u~eweto na koj mi e

neophoden „tolkoven re~nik”. Na moe golemo iznenaduvawe, takvo

ne{to ednostavno ne postoe{e. Terminologijata na GATT (Op{ta

spogodba za carini i trgovija) im be{e razbirliva samo na upatenite.

Sostojbata dopolnitelno se uslo`ni koga uvidov deka terminite

sami po sebe ne se voop{to sloèni, dokolku se objasnat so precizna

definicija. No, vo toa vreme ne moèv ednostavno da sednam i da gi

zapi{am terminite, naporedno so mojata obvrska za sledewe na pre-

govorite, taka {to ne napreduvav mnogu vo sostavuvaweto na mojata

skromna kompilacija od terminologijata na GATT.

Koga zapo~nav so rabota na mojata sega{na dol`nost kako Direktor na

Agencijata za informacii za me|unarodna trgovija i sorabotka, mi se

vrati nade`ta za realizacija na mojata ideja za sostavuvawe na

re~nikot. Ja sogledav neophodnosta od postoeweto na eden takov

re~nik za novonazna~enite pretstavnici od pomalku razvienite

zemji, koi }e se soo~at so novite termini, bez pritoa da imaat na

raspolagawe osnovna alatka za olesnuvawe na nivnata rabota. Taka,

so pomo{ od strana na mojata sorabotni~ka Kristina Gmir, koja kako

1

profesionalna preveduva~ka go dele{e moeto nezadovolstvo, rabo-

tata na re~nikot be{e vozobnovena pred ~etiri godini. Nejziniot

entuzijazam se zgolemuva{e so zgolemuvaweto na barawata i itnosta

na potrebata od eden takov re~nik, vo kontekst na obezbeduvaweto

sekojdnevna tehni~ka pomo{, koja Agencijata ja vovede vo 1998 godina.

Se soo~ivme so nedostatok od eden neophoden instrument - prira~nik

od termini na trite slu`beni jazici na STO (angliski, francuski i

{panski), koj }e im ovozmoì na zainteresiranite da dojdat do

informacija ne samo za sodrìnata, t.e. definicijata na terminot,

tuku i od lingvisti~ka gledna to~ka, odnosno da im bide dostapna i

informacija za ekvivalentite na soodvetniot termin na trite

slu`beni jazici na STO.

Kako {to voobi~aeno se slu~uva, drugi pova`ni i poitni aktivnosti

me odvlekuvaa od rabotata vrz re~nikot, koj re~isi mi stana opsesi-

ja. Taka, so pribliùvaweto na Ministerskata konferencija vo

Kankun, i raste~koto ubeduvawe deka te`neeweto kon sovr{enstvo e

neprijatel na blagovremeno zavr{enite dela, kako prirodno se

nametna re{enieto deka re~nikot ve}e ne smee da ~eka, i deka rezul-

tatite od na{ite dotoga{ni zalagawa treba da gi objavime kako „prvi

plodovi” od tie na{i napori.

NOVA I UNIKATNA ALATKA

Ne e potrebno dolgo vreme za da se sogleda deka zada~a od vakov tip

ne moè nikoga{ da se zavr{i celosno. Ne samo {to postojano se javu-

vaat novi termini za definirawe, tuku i razvojot na samata termi-

nologija nikoga{ ne zapira. Imeno, za da bide korisen, re~nikot

treba da ostane „ìv” dokument. Ottuka, se odlu~ivme za format na

izdanie so listovi {to se vadat, koj go olesnuva dopolnitelnoto

vmetnuvawe na termini koi bile ispu{teni pri objavuvaweto na

prvoto izdanie; voedno go olesnuva dodavaweto novi termini ili

revidirani definicii.

Ne postoi nedostatok od stru~ni pojmovnici, re~nici i bazi na poda-

toci koi sodràt termini povrzani so me|unarodnata trgovija i

ekonomija, kako i drugi soodvetni instrumenti, obezbedeni od strana

na poedinci i institucii, i golem del od niv se dostapni preku

Internet. No, koga se bara to~no odredeno zna~ewe na eden termin, na

primer „integrirawe”, „prisposobuvawe na kvoti”, ili akronimi kako

“BISD” (Basic Instruments and Selected Documents – Osnovni instrumen-

ti i izbrani dokumenti) ili “PRSB” (Poverty Reduction Strategy Papers

– Dokumenti za strategija za namaluvawe na siroma{tijata), ili pak

pomalku poznati grupacii ili spogodbi („Grupa Majami”, „Madridski

2

dogovor”), ovie elektronski alatki ne se soodvetno re{enie. Kako i

da e, nie koristevme brojni elektronski izvori na informacii, koi

bea od korist, no nieden od niv ne gi zadovoli na{ite potrebi vo

celost: me|unaroden re~nik na termini od me|unarodnata trgovija, vo

koj bi bile vklu~eni definicii na naj~esto upotrebuvanite termini

od strana na delegatite vo @eneva, kako i nivni ekvivalenti na

trite slu`beni jazici na STO.

Na{ite nastojuvawa bea naso~eni kon sozdavawe na {to e mo`no

poseopfaten spisok na poimi. Kako i da e, svesni sme za ograni~enos-

ta na takvata ambiciozna cel. Taka, soo~eni so obemnosta na rabota-

ta koja pretstoe{e, si postavivme poskromna zada~a: registrirawe i

definirawe na terminite na {to e mo`no pokoncizen na~in, i

naglasuvawe na specifi~noto zna~ewe {to tie go imaat za pret-

stavnicite na pomalku razvienite zemji, vo slu~ai koga toa e potreb-

no. Nekoi od definiciite moè da sodràt i dopolnitelna aluzija,

{to se dolì naj~esto na ras~ekorot me|u celite za liberalizacija na

trgovijata i otreznuva~kata realnost.

UPATSTVO ZA KORISTEWE NA RE^NIKOT

Re~nikot e sostaven vo tri oddelni jazi~ni verzii - angliska, fran-

cuska i {panska. Terminite se dadeni po azbu~en redosled. Posle

sekoj od terminite se naveduva negoviot ekvivalent na dvata drugi

jazika, prosledeno so negovo definirawe. Za polesna upotreba na

re~nikot, go podelivme na tri dela.

Del I sodrì definicii na naj~esto koristeni termini vo oblasta na

me|unarodnata trgovija i termini povrzani so STO. Te{ka zada~a

be{e sostavuvaweto na sistem od referenci. Smetavme deka

zborovite {to se sodràt vo definicijata i imaat sopstvena

definicija ili zna~ewe, treba da se napi{ani so sina boja, za da

ukaùvaat na toa. Zborovi koi ne se sodràt vo definicijata, no za

koi isto taka e dadena definicija na drugo mesto vo re~nikot, se

pojavuvaat vo dodatna zabele{ka, so tekstot „Vidi isto taka...”

vedna{ pod definicijata. Soodvetnata oblast od STO ili me|unaro-

dnata trgovija na koja £ pripa|a definiraniot termin, e naveden pod

tekstot „Vidi isto taka... ”, od desnata strana, vo sredni zagradi.

Ekvivalentnite nazivi na trite slu`beni jazici se zemeni od

„Trijazi~en re~nik na terminologijata na STO” (@eneva, oktomvri

1997 godina), odnosno onie nazivi koi tamu bea opfateni, kako i od

oficijalni dokumenti na STO, prezemeni od oficijalnata veb-

stranica na ovaa organizacija. Nie gi prevedovme terminite za koi ne

postoe{e oficijalen prevod.

3

Del II od Re~nikot pretstavuva kompilacija od nazivi na me|unarod-

ni organizacii, grupi, zdruènija, konferencii i sostanoci povrzani

so pra{awa od me|unarodnata trgovija i STO. Sluì kako vodi~ niz

lavirintot od nazivi na formalni i neformalni organizacii i grupi,

koi se direktno ili indirektno povrzani so me|unarodnata trgovija.

Novonazna~enite pretstavnici ponekoga{ se zbuneti ne samo od

nazivite na ve}e etablirani grupi za koi ne slu{nale do svoeto

doa|awe vo @eneva, tuku i od postoeweto na „zagado~ni” grupi, ~ie

~lenstvo, a vo nekoi slu~ai i pri~inata za nivnoto postoewe, ne se

op{to poznati. Pretstavnicite se interesiraat za ovie grupi i ~esto

ni se postavuvaat pra{awa za nivniot sostav i celi. Nekoi grupi,

kako na primer „Nevidliviot komitet” koja prestana da postoi posle

Ministerskata konferencija vo Sietl, se od vremen karakter; drugi

grupi, kako na primer „Grupa na zemji so zaedni~ki stavovi”, iako so

namalena aktivnost posle Konferencijata vo Doha, prodolì da pos-

toi, menuvaj}i go svoeto ~lenstvo vo soglasnost so tekovnite celi i

zada~i.

Del III sodrì kratenki i akronimi.

BLAGODARNOST

Kako i najgolem del od aktivnostite na Agencijata za informacii za

me|unarodna trgovija i sorabotka, ovoj Re~nik e rezultat na timska

rabota, i poradi toa sakam da ja izrazam svojata blagodarnost do

pove}emina. Najnapred í se zablagodaruvam na Kristina Gmir, koja so

golema posvetenost rabote{e na Re~nikot, i toa vo tekot na pove}e

godini odo{to pretpostavuva{e na po~etokot. Vo tekot na negovoto

sozdavawe, Re~nikot dobi „~udovi{ni” razmeri. Izrazuvam golema

blagodarnost do Dejvid Vuds, koj uspea da go „skroti” ova „~udovi{te”,

transformiraj}i go Del I, namaluvaj}i go negoviot obem i

ovozmoùvaj}i na taj na~in polesno rakuvawe so Re~nikot. Im se

zablagodaruvam i na moite kolegi od Agencijata, Karin Ratje i

Semjuel Xordan za nivnata trpelivost pri proveruvaweto na pre-

vodot, kako i za korisnite sugestii vo odnos na sodrìnata. Na kra-

jot, im se zablagodaruvam na Marija i Markos od „Intermedijatika”,

koi go izrabotija dizajnot na koricata i koi so golema efikasnost se

spravija so celokupnite organizaciski aktivnosti povrzani so

izdanieto na Re~nikot.

Makedonskata verzija na Re~nikot na naj~esto koristena termi-

nologija od oblasta na me|unarodnata trgovija so poseben osvrt kon

terminologijata na STO e pe~atena so poddr{ka na USAID. Proektot

4

na USAID za Usoglasuvawe so STO ja prevede angliskata verzija na

Re~nikot i go finansira{e negovoto pe~atewe. Ja koristam ovaa pri-

lika da im se zablagodaram na preveduva~kite Sa{enka Gramatova-

Quben, Irena Kacarski-Kimova i Violeta Arnaudoska. Stru~nata

redakcija od strana na d-r Zoran Jolevski, Gordana To{eva,

Aleksandar [ahov i m-r Filip Blaèski pridonese ovoj re~nik da

stane osnova za unifikacija na prevodite na trgovskite termini na

makedonski jazik.

Esperanca Duran

@eneva, avgust 2005 godina

5

A

accessionaccessionadhesión pristapuvawe

Proces preku koj zemji ili „od-delni carinski teritorii“ stanu-vaat ~lenki na STO. Vo ~len XII odMarake{kata spogodba e propi{anodeka pristapuvaweto se odviva vouslovi dogovoreni me|u zemjataaplikant i STO. Za op{tite uslovise pregovara vo rabotnata grupa zapristapuvawe, osnovana od stranana Generalniot sovet, a koga za nivkone~no }e se postigne soglasnost,istite stanuvaat protokol na pri-stapuvaweto. Obvrskite za pristapna pazarot za stoki, uslugi i zem-jodelski proizvodi proizleguvaatod bilateralnite pregovori sozainteresiranite trgovski part-neri.

(Vidi isto taka: “WTO-plus” / „STO-plus“)

accounting ratetaxe de répartitiontasa de distribuciónpresmetkovna stapka

Vo osnova pretstavuva sredstvoili metod za vramnoteùvawe naprihodite od me|unarodni tele-fonski povici kade {to gustina-ta na soobra}ajot me|u zemjite easimetri~na. Sistemot, koj e kon-troliran od Me|unarodnata unija zatelekomunikacii, gi utvrduva

uslovite i goleminata na kompen-zaciskite pla}awa. Za stapkata sepregovara me|u nositelite. Termin{to se spomenuva vo diskusiite zatelekomunikacii vo ramkite naGATS.

[Services / Uslugi]

accreditation proceduresprocédures d’accréditationprocedimientos de acreditaciónpostapki za akreditacija

Vo STO terminot ~esto se odnesu-va na akreditacija ili prifa-}awe na telata za ocenuvawe nasoobraznosta vo drugite zemji-~lenki na STO. Spogodbata za teh-ni~ki barieri vo trgovijata baraograni~uvawe na tro{ocite {to imse nametnuvaat na izvoznicite sopove}ekratnite ocenki na so-obraznosta na ist proizvod na raz-li~ni pazari. Vo ~len 6.1.1 se spo-menuva akreditacijata na vakvitela, na primer laboratorii, kakoindikacija na soodvetna tehni~kakompetentnost i se pottiknuva pri-fa}awe na rezultatite od nivnitetestovi vo drugite zemji.

(Vidi isto taka: conformity assess-ment procedures / postapki za ocenu-vawe na soobraznosta)

[Technical Barriers to Trade / Tehni~kibarieri vo trgovijata]

1

Aitic Re~nik na naj~esto koristena terminologija od oblasta na me|unarodnata trgovija so poseben osvrt kon STO

DEL I

ME\UNARODNA TRGOVIJA I TERMINI NA STO

actionable subsidiessubventions pouvant donner lieu à une actionsubvenciones recurriblessubvencii protiv koi moè da seinicira spor vo STO

Subvencii koi ne se eksplicitnozabraneti so STO, no na zemjite~lenki im e dozvoleno protivistite da vovedat kompenzaciskidava~ki i tie moàt da bidatpredmet za inicirawe na spor,soglasno so DSU. Vakvite sub-vencii (ponekoga{ se sretnuvaat ikako „portokalovi“ subvencii) ne secelosno zabraneti soglasno Spo-godbata za subvencii i kompenza-ciski merki. Me|utoa, vo Del III odSpogodbata se opredeleni uslovitespored koi istite moàt da stanatpredmet na spor soglasno DSU. Tieosobeno ne smeat da £ nanesat {tetana doma{nata industrija, da gi uki-nat ili namalat beneficiite odGATT 1994 ili da nanesat seriozna{teta na interesite na druga~lenka na STO.

(Vidi isto taka: non-actionable subsi-dies; prohibited subsidies / subvencii{to ne podleàt na kompenzaciskimerki, dozvoleni subvencii (sub-vencii od zelenata kategorija);zabraneti subvencii)

[Agriculture; Subsidies /

Zemjodelstvo; Subvencii]

administrative chargesredevances administrativesgastos adminsitrativosadministrativni dava~ki

Dava~ki za uslugi {to gi obez-beduva vladata, koi pri uvozot gipla}aat uvoznicite ili stran-skite davateli na uslugi. Vo nivspa|aat, na primer, dozvoli, regis-tracija, testirawe ili dava~ki za

kontrola, kako i opredeleni dava-~ki {to se pla}aat na pristani{-tata ili carinarnicite.

[Services / Uslugi]

ad valorem dutydroit (de douane) ad valoremarancel ad valoremad valorem carina

Carina {to se napla}a sporedvrednosta na stokata; taa e defi-nirana kako procentualna vrednostna uvezenata stoka, a ne vrz osnovana teìnata ili na drugi osnovi zapresmetuvawe.

(Vidi isto taka: specific tariff / speci-fi~ni carinski stapki)

[Customs Valuation; Market Access /

Utvrduvawe na carinska vrednost;Pristap na pazarot]

advance deposit for importsdépôt préalable à l’importationdepósito previo a la importaciónavansen depozit za uvoz

Barawe ili uslov pred pla}awetoda se deponira odreden del odvrednosta na uvozot ili uvoznatacarina, bez pla}awe kamata.

[Trade in Goods / Trgovija so stoki]

African Growth and Opportunity Act(AGOA)Loi sur croissance et les possibilités économiques de l’Afrique(AGOA)Ley de Crecimiento y Oportunidadespara África (AGOA)Afrikanski akt za razvoj imo`nosti (AGOA)

Zakonska regulativa na SAD, us-voena vo maj 2000 godina i izmene-

2



ta vo avgust 2002 godina, koja imnudi na soodvetnite afrikanskizemji podobren pristap na paza-rite vo SAD, krediti i tehni~kapomo{. Od maj 2002 godina, 36 zem-ji se kvalifikuvaa spored ovoj za-kon.

(Vidi Del II (Me|unarodni organi-zacii, spogodbi i grupi) za pove}edetali i za listata na kvalifiku-vani zemji)

[Market Access / Pristap na pazarot]

Agenda 2000Agenda 2000Agenda 2000Agenda 2000

Seopfaten paket na merki za vna-tre{ni reformi koi vlijaat vrzZaedni~kata agrarna politika naEU. Usvoena od premierite vo tekotna Berlinskiot evropski sovet(1999), Agendata 2000 vospostavifinansiska ramka za pregovoriteza pro{iruvawe na EU. Najva`no ods¢, taa go vospostavi buxetot zaZaedni~kata agrarna politika, voperiodot do 2006 godina, spored kojse regulira poddr{kata i drugitepolitiki za zemjodelskite proiz-vodi.

[Agriculture / Zemjodelstvo]

Agenda 21Action 21Programa 21Agenda 21

Opse`na rabotna programa, kojase zanimava so ~ovekovoto vli-janie vrz ìvotnata sredina,usvoena vo 1992 godina na Konfe-rencijata na Obedinetite naciiza ìvotna sredina i razvoj(UNCED) vo Rio de @aneiro. Sespomenuva vo kontekst na upatu-

vaweto na Komitetot za trgovija iìvotna sredina na STO.

[Trade and Environment / Trgovija iìvotna sredina]

Aggregate Measurement of Support(AMS)Mesure globale de soutien (MGS)Medida Global de la Ayuda(MGA)Agregatno merewe na poddr{ka

Za individualnite zemji ~lenki,merka na vkupnoto godi{no nivona doma{na poddr{ka – koja epredmet na obvrski za namalu-vawe – a koja e od korist za opre-deleni zemjodelski proizvodiili zemjodelskiot sektor vo glo-balni ramki. AMS be{e usvoeno votekot na Urugvajskata runda kakosredstvo za opredeluvawe, merewei nadgleduvawe na obvrskite zareformi vo zemjodelstvoto koi giprifatija u~esnicite pri zaklu-~uvaweto na pregovorite. Vidi de-finicija vo ~len 1 od Spogodbataza zemjodelstvo.

(Vidi isto taka: amber box support;blue box support; domestic support;Equivalent Measurement of Support;green box support; producer subsidyequivalent; sub sidies / portokalovakategorija na poddr{ka; sina kate-gorija na poddr{ka; doma{napoddr{ka; Ekvivalentno merewena poddr{ka; zelena kategorija napoddr{ka; ekvivalent na proizvod-na subvencija; subvencii)


amber box supportsoutien relevant de la catégorie orangeayuda del compartimiento ámbar portokalova kategorija napoddr{ka

Doma{na poddr{ka vo zemjodel-stvoto {to gi naru{uva tekovite na

3

trgovijata. Na krajot od Urug-vajskata runda, spored Spogodbataza zemjodelstvo, godi{niot tro{okza vakva poddr{ka treba{e da bideizrazen kako Agregatno merewe napoddr{ka (AMS) i istiot stanapredmet na godi{ni obvrski za na-maluvawe. Drugi vidovi doma{napoddr{ka, koi spa|aat vo „sinatakategorija“ ili „zelenata kategori-ja“, bea isklu~eni od presmetu-vaweto spored AMS i izzemeni odobvrskite za namaluvawe.

(Vidi isto taka: blue box support;green box support; development box /sina kategorija na poddr{ka; zele-na kategorija na poddr{ka; kate-gorija za razvoj)

[Agriculture; Subsidies / Zemjodelstvo;

Subvencii]

amicus curiae briefmémoire d’amicus curiaecomunicación amicus curiaepodnesoci od „prijateli na sudot“

Pismeni podnesoci od strana nazainteresirani subjekti {to ne seinvolvirani strani vo spor voSTO. Latinski naziv za „prijatelina sudot“, amicus curiae briefs ~es-topati se zastapuvani od NVO ilitrgovski asocijacii. Tie vo globalagi zastapuvaat stavovite na grupata{to go predava podnesokot. Pane-lite i Apelacionoto telo nemaatobvrska nitu da gi prifatat, nituda gi razgleduvaat podnesocite.

[Dispute Settlement / Re{avawe nasporovi]

Analytical IndexIndex analytiqueÍndice AnalíticoAnaliti~ki indeks

Pravna istorija na GATT. Gi opi-{uva ~len po ~len istorijata napodgotvuvaweto na nacrtot, tolku-

vaweto i primenata na pravilata,vrz osnova na slu`beni dokumen-tarni dosieja, vklu~itelno i slu~aina re{avawe na sporovi.

[GATT / WTO Law /

GATT / Pravoto na STO]

annexannexeanexoaneks

Pravila, spogodbi ili informa-cii {to go nadopolnuvaat glav-niot tekst. Zaradi toa, vo kontekstna trgovijata so uslugi, razli~niteaneksi na GATS imaat uloga da janadopolnat Op{tata spogodba zatrgovijata so uslugi, obezbeduvaj}idopolnitelni pravila i speci-fi~ni poedinosti za oddelni sek-tori. Aneksite se osvrnuvaat kakona poedine~ni sektori kakvi {to seaviotransportot, finansiskite us-lugi i telekomunikaciite, taka i napra{awa koi se odnesuvaat na sitesektori, kako na primer dvièwetona fizi~ki lica.

[Services / Uslugi]

anti-dumping / anti-dumping dutiesantidumping / droits antidumpingantidumping / derechos antidumpingantidamping / antidamping dava~ki

Dopolnitelni carini so koi sekompenzira konkurentskata pred-nost na dampiraniot uvoz. Dam-ping pretstavuva proda`ba na pro-izvod na izvozen pazar „po vrednostkoja e poniska od negovata normal-na vrednost“, odnosno po vrednostpomala od proizvodstvenite tro-{oci ili po cena poniska od cenatana istiot proizvod na doma{niotpazar na zemjata izvozni~ka.Dampingot e kazniv spored ~len VIod GATT dokolku predizvikuva, ilipostoi opasnost da predizvika

4


materijalna {teta vo doma{nataindustrija, ili dokolku materi-jalno go unazaduva osnovaweto nadoma{nata industrija. Antidampingdava~ki se voveduvaat toga{ kogamoè da se utvrdi postoewe nadamping, materijalna {teta i pri-~inska vrska me|u niv.

(Vidi isto taka: causation /pri~inska vrska)


anti-trust laws / regulationslois / réglementations antitrustleyes / normas antimonopolioantimonopolski zakoni / propisi

(Vidi: competition policy / politika na

konkurencija)

appellantappelantapelanteàlitel

Strana vo postapka za re{avawe naspor vo STO, koja podnesuva àlbado Apelacionoto telo protiv nega-tivnata odluka na panelot.


Appellate Body (AB)Organe d’appelÓrgano de ApelaciónApelaciono telo

Postojano telo na STO, sostavenood sedum eksperti nazna~eni zarazgleduvawe na àlbite protivizve{tajot na panelot. @albite seograni~eni na pra{awa od pravotoi pravnoto tolkuvawe. Tri ~lenaod apelacionoto telo rabotat nasekakvi vidovi àlbi.

(Vidi DSU, ~len 17)


Appellate Body Reportrapport de l’Organe d’Appelinforme del Órgano de ApelaciónIzve{taj na Apelacionoto telo

Koga se obàluva izve{tajot {togo podgotvuva panelot vo postap-kata za re{awe na sporot, Ape-lacionoto telo povtorno go raz-gleduva sporot i na krajot pod-gotvuva izve{taj koj gi vklu~uvafakti~kata sostojba, elementitenavedeni vo àlbata i diskusi-ite povrzani so ovie pra{awa.Koga Apelacionoto telo }e donesezaklu~ok deka merkata ne e vo so-glasnost so Spogodbata za STO, toabara od ~lenkata da ja usoglasiistata so soodvetnata Spogodba.

(Vidi isto taka: panel report /izve{taj na panelot)

[Dispute Settlement / Re{avawesporovi]

appellations of originappellations d’originedenominaciones de origenoznaki za poteklo

Ovoj termin e re~isi sinonim soterminot geografski oznaki. Oz-nakite za poteklo se definirani voLisabonskata spogodba na WIPO zaza{tita na oznakite za poteklo inivna me|unarodna registracijakako geografsko ime na zemja,region ili lokacija, so koi seozna~uva deka opredelen proizvodpoteknuva ottamu, kako i toa dekanegoviot kvalitet i karakteris-tikite se dolàt isklu~itelno icelosno na potekloto od odredena

5


geografska sredina. Definicijataza geografskite oznaki vo Spogod-bata na STO za TRIPS e re~isiidenti~na.

[Intellectual Property / Intelektualnasopstvenost]

appelleeintiméapeladoobàlenik

Pobedni~kata strana vo postapkatapred panelot vo STO (barem voodnos na opredeleno pra{awe),protiv koja se podnesuva àlbenobarawe do Apelacionoto telo zara-di negativniot izve{taj na panelot.


applied tariffsdroits effectivement appliquésderechos efectivamente aplicadosprimeneti carinski stapki

Carinska stapka {to ja primenu-vaat carinskite vlasti za uvoz naopredelen proizvod. Taa moè dabide poniska od maksimalnata ob-vrzuva~ka carinska stapka.

(Vidi isto taka: tariff bindings / mak-simalni obvrzuva~ki carinskistapki)


arbitragearbitragearbitrajearbitraà

Profit steknat preku nizatransakcii od postoe~kite razlikivo ceni, devizni ili kamatni stap-

ki na razli~ni pazari, bez rizik odpromena na istite vo momentot naizvr{uvaweto na transakciite.

[Services / Uslugi]

arbitration / arbitratorarbitrage / arbitrearbitraje / árbitroarbitraà, posreduvawe / arbiter

Postapka za obezbeduvawe na neza-visna odluka koja im se stava naraspolagawe na stranite vo sporotsoglasno DSU vo STO vo tri okol-nosti. Taa moè da se koristi kako:

(1) Alternativen na~in nare{avawe na spor me|u~lenki na STO. Namestoda se sproveduva postapkapred panel na STO,involviranite strani vosporot moàt da odlu~atda dostavat pra{awe doarbitraàta vrz osnovana postapki {to tie gipodgotvuvaat i se sogla-suvaat da gi sledat (~len25 od DSU);

(2) Obvrzuva~ka postapka zautvrduvawe na „razumenvremenski period“ za uso-glasuvawe so preporakitei odlukite na panelot iliApelacionoto telo (~len21(3)(c) od DSU);

(3) Obvrzuva~ka postapka zapregovarawe vo vrska sopredloènoto nivo na ot-stapki ili obvrski za koistranata {to go dobilasporot dava predlog da seodloàt, koga stranata{to go izgubila sporot neuspeva da ja usoglasitrgovskata merka so kojase prekr{uva opredelena

6


Spogodba na STO (~len22(6)–(7) od DSU).

[Dispute Settlement /

Re{avawe na sporovi]

Article XII (GATT)article XII (GATT)artículo XII (GATT)~len XII (GATT)

^len XII od GATT obezbeduvaisklu~ok od ~len XI (koj zabranuvaupotreba na kvantitativni ogra-ni~uvawa (QRs) za site zemji, doz-voluvaj}i im da gi primenuvaatistite toga{ koga se soo~uvaat sote{kotii vo platniot bilans (BOP).Deklaracijata od 1979 godina zatrgovski merki {to se prezemaatzaradi pote{kotii vo platniot bi-lans gi pro{iruva pravilata i seodnesuva na site trgovski merki, nesamo na kvantitativnite ograni-~uvawa. ^len XVIII:B sodrì kri-teriumi koi ne se tolku strogi i nanego moàt da se povikuvaat samozemjite vo razvoj.

(Vidi isto taka: Article XVIII; balance-of-payments consultations / ~len XVIII;konsultacii za platniot bilans)

[Balance of Payments / Platen bilans]

Article XVIII (GATT)article XVIII (GATT)artículo XVIII (GATT)~len XVIII (GATT)

^len od GATT {to sodrì odred-bi vo vrska so vladina pomo{ zazemjite vo razvoj, koi vklu~uvaatotstapuvawa od pravilata na GATTvo slu~aj na te{kotii vo platniotbilans i osnovawe na novi indus-trii.

(Vidi isto taka: Article XII; infant

industry protection / ~len XII; za{titana mlada industrija)

[Balance of Payments; Trade and

Development / Platen bilans;

Trgovija i razvoj]

Article XX(b) (GATT)article XX(b) (GATT)artículo XX(b) (GATT)~len XX(b) (GATT)

^len XX dozvoluva okolnostisoglasno koi ~lenkite na STOmoàt da usvojat i sproveduvaatmerki {to inaku se vo spro-tivnost so obvrskite na GATT /STO; na primer za za{tita najavniot moral, nacionalnoto bogat-stvo, za~uvuvawe na iscrpliviteprirodni bogatstva i sli~no, poduslov vakvite merki da se primenu-vaat na na~in koj nema da pret-stavuva „sredstvo za proizvolnaili nepravedna diskriminacija“.^len XX(b) pretstavuva merka zaekolo{ka za{tita predvidena soGATT zatoa {to dozvoluva merki„neophodni za za{tita na ìvotot izdravjeto na ~ovekot, ìvotniteili rastenijata“. Sli~ni op{ti is-klu~oci postojat i vo GATS (~lenXIV).

[Sanitary and Phytosanitary Measures;

Trade and Environment / Sanitarni ifitosanitarni merki; Trgovija i

ìvotna sredina]

Article XXI (national security exception) (GATT)article XXI (exception relative à lasécurité nationale) (GATT)artículo XXI (excepción relativa a laseguridad nacional) (GATT)~len XXI (isklu~ok zaradinacionalna bezbednost) (GATT)

[iroko izzemawe od obvrskite{to proizleguvaat od GATT, kade

7


{to se zemaat predvid osnovniteinteresi na nacionalnata bezbed-nost. ^lenot opfa}a objavuvawe nainformacii, aktivnosti za ispol-nuvawe na obvrskite soglasnoPovelbata na ON i „kakvi biloaktivnosti“ {to se smetaat kakoneophodni za za{tita na interesitena nacionalnata bezbednost. Is-klu~oci od bezbednosna prirodapostojat i vo GATS (~len XIVbis) iSpogodbata za TRIPS (~len 73).

[GATT / WTO Law; Technical Barriers to

Trade / GATT / Pravoto na STO;

Tehni~ki barieri vo trgovijata]

Article XXIV (GATT)article XXIV (GATT)artículo XXIV (GATT)~len XXIV (GATT)

^len vo GATT 1947 koj dozvoluvaisklu~oci od MFN principot kogazemjite formiraat zoni za slo-bodna trgovija (FTAs) ili carins-ki unii, pod uslov carinite idrugite trgovski propisi da ne sepovisoki ili porestriktivni odpred formiraweto na slobodnitetrgovski zoni ili carinski unii.Pregovorite od Urugvajskata rundadovedoa do usvojuvawe na Dogovorotza tolkuvawe na ~len XXIV, so koj sepojasnuvaat kriteriumite i se re-vidiraat postapkite za novi carin-ski unii ili slobodni trgovskizoni, kako i kriteriumite za pro-cenuvawe na nivnite efekti vrztreti strani.

(Vidi isto taka: regional tradingagreement / regionalna trgovskaspogodba)


Article 21.5 PanelGroupe spécial au titre de l’article 21:5Grupo Especial establecido de conformidad con el párrafo 5 delartículo 21~len 21.5 Panel

Panel koj se svikuva za daproveri dali novata merka preze-mena od stranata „gubitnik“ vosporot, so cel da se usoglasi sopreporakite na Teloto za re{a-vawe na sporovi (DSB), ja prekr-{uva Spogodbata za STO (DSU,~len 21(5) ).

(Vidi isto taka: compliance panel /panel za usoglasenost)


Article 27.3(b) (TRIPS Agreement)article 27:3 b) (Accord sur les ADPIC)párrafo 3 b) del artículo 27 (Acuerdosobre los ADPIC)~len 27.3 (b) (Spogodba za TRIPS)

^len 27 od Spogodbata za TRIPS seodnesuva na patentite. Toj sodr-ì nekoi isklu~oci od osnovnotopravilo za patentabilnost. Nekoiisklu~oci od osobeno zna~ewe zazemjite vo razvoj se opfateni vostav 3(b): rastenija i ìvotnirazli~ni od mikroorganizmi ibiolo{ki procesi za proizvodstvona rastenija i ìvotni. Finalnatato~ka {to predizvika mnogu kon-troverzii e odredbata (~ija revi-zija, kako {to e predvideno,zapo~na ~etiri godini po stapu-vaweto vo sila na Spogodbata) dekaza{tita na rastitelnite vidovimoè da se obezbedi so patenti iliso „efikasen sui generis sistem“.


8


Article 66.2 (TRIPS Agreement)article 66:2 (Accord sur les ADPIC)párrafo 2 del artículo 66 (Acuerdosobre los ADPIC)~len 66.2 (Spogodba za TRIPS)

Predviduva deka razvienite zemjimora da gi motiviraat nivnitepretprijatija da promoviraat tran-sfer na tehnologija vo najmalkurazvienite zemji.


authoritative interpretationinterprétation faisant autoritéinterpretación autorizadaovlasteno tolkuvawe

Tolkuvawe koe se smeta za pravnoobvrzuva~ko ili tolkuvawe koene moè da se ospori. Soglasno^len IX.2 od Marake{kata spogodba,Ministerskata konferencija i Ge-neralniot sovet na STO se tela {toimaat „ekskluzivno ovlastuvawe dausvojuvaat tolkuvawa“ na Spo-godbite za STO. DSU ne moè da imgi ospori pravata na ~lenkite dabaraat takvi tolkuvawa (DSU, ~len3.9).


automatic import licensinglicences d’importation automatiques;régime de licences d’importationautomatiqueslicencias automáticas;trámite de licencias automáticas deimportaciónreìm na avtomatski dozvoliza uvoz

Sistem vo koj uvoznite dozvoli seizdavaat bez diskreciono pravona ovlastenoto telo. ^len 2 odSpogodbata za postapki za izdavawe

na dozvoli za uvoz go definiraizdavaweto na avtomatski dozvoliza uvoz kako sistem vo koj dozvolitese „davaat vo site slu~ai“. ês-topati se koristi za sledewe naobemot na uvozot.

[Market Access; Trade in Goods /

Pristap na pazarot;

Trgovija so stoki]

averagingapproximationpromediouprose~uvawe

Na~in na utvrduvawe na izvoznacena za uvezen proizvod priistraga {to se vodi za damping.Dokolku ne postoi izvozna cena ilidokolku vlastite smetaat dekacenata {to e dobiena ne e realna,izvoznata cena moè da se opre-deli vrz osnova na sporedba sosli~ni transakcii na koe bilodrugo mesto. Moè da se koristiponderiran prosek za da se dojde doedna kone~na cena; ottuka, nazivotuprose~uvawe (vidi ~len 2 odSpogodbata za implementacija na~len VI od Op{tata spogodba zacarini i trgovija 1994, obi~no poz-nata i kako Spogodba za antidamp-ing).

[Anti-dumping / Antidamping]

9


B

balance of payments (BOP)balance des paiementsbalanza de pagosplaten bilans

Lista na site transakcii na ednazemja so preostanatiot del odsvetot, vklu~itelno i so drugizemji i me|unarodni institucii,zaedno so promenite vo nejziniteoficijalni rezervi (zlato idevizna valuta). Platniot bilansmoè da se podeli na tekovna smet-ka na platniot bilans (ili smetkana tekovni transakcii) i na kapi-talna i finansiska smetka na plat-niot bilans, so toa {to prvatavklu~uva transakcii kakvi {to setrgovija so stoki i uslugi, a vtoratagi opfa}a stranskite direktniinvesticii, me|udràvnite zaemi idrugite kapitalni prilivi i odli-vi.

balance-of-payments consultationsconsultations relatives à la balance des paiementsconsultas de balanza de pagoskonsultacii za platniot bilans

Dokolku edna ~lenka na STO vo-vede uvozni ograni~uvawa zaradite{kotii vo platniot bilans(BOP), taa mora da pomine nizperiodi~ni konsultacii zaradiprocenuvawe na pozicija na nej-ziniot platen bilans, alterna-tivnite merki i efektite od ogra-ni~uvawata vrz drugite ~lenkina STO. Zemjata, kako i MMF, obez-beduvaat detalni izve{tai {to giopravduvaat prezemenite merki.Ovie se poznati kako „celosni kon-sultacii“. Za zemjite vo razvoj, so-glasno ~len XVIII:B od GATT, nematolku strogi barawa vo vrska so

dokumentacijata i moàt da pomi-nat so „poednostaveni konsultacii“.

(Vidi isto taka: Article XII; ArticleXVIII / ~len XII; ~len XVIII)


balance-of-payments difficultiesdifficultés afférentes à la balance des paiementsdificultades de balanza de pagoste{kotii vo platniot bilans

Obi~no pretstavuva zna~aen de-ficit na prihod od nadvore{niizvori, kako na primer trgovija iinvesticii vo odnos na nad-vore{nite obvrski. Ova moè dadovede do opa|awe na oficijalniterezervi koi, pak, moàt da ja dove-dat vo pra{awe plate`nata spo-sobnost na zemjata. Pravilata naSTO – ~len XII od GATT vo globala i~len XVIII:B za zemjite vo razvoj –obezbeduvaat zna~aen stepen nafleksibilnost za zemjite {to senao|aat vo vakva situcija, dozvolu-vaj}i im da vovedat trgovskiograni~uvawa so cel da gi nadminatpote{kotiite.


balance of trade / trade balancebalance commercialebalanza comercialtrgovski bilans

Suficit, odnosno deficit naizvezena vo odnos na uvezenastoka (spored vrednost). Sporedtoa, edna zemja koja ima trgovskideficit uvezuva pove}e otkolku{to izvezuva, dodeka sprotivnasituacija postoi kaj zemja so trgov-ski suficit.

10


Basic Instruments and SelectedDocuments (BISD)Instruments de base et documentsdivers (IBDD)Intrumentos Básicos y DocumentosDiversos (IBDD)Osnovni instrumenti i izbranidokumenti

Izve{tai {to gi objavuva{e Se-kretarijatot na GATT edna{ godi-{no vo periodot me|u 1952 i 1994godina, koi sodràt odluki,zaklu~oci i izve{tai usvoeni votekot na periodot opfaten soizve{tajot. êtirieset i dvata to-ma na Osnovnite instrumenti i iz-brani dokumenti (BISD) na GATT sesmetaat kako oficijalen izvor nadokumentacija za toj period. Ver-zijata na STO za BISD se voveduvasega.

(Vidi isto taka: Analytical Index /Analiti~ki indeks)

[GATT / WTO Law / GATT / Pravoto na STO]

best endeavour clauseclause de l’effort maximalcláusula del máximo empeñoklauzula za naj~esni nameri

Obi~no podrazbira aktivnostkoja ne pretstavuva pravna obvrs-ka vo STO. Zaradi toa, dokolku nese implementira klauzulata iliaktivnosta, bi bilo te{ko da sebara kompenzacija preku mehaniz-mot za obes{tetuvawe spored DSU.Zemjite vo razvoj postojano zabe-leùvaat deka odredbite za pose-ben i diferencijalen tretmanpretstavuvaat klauzuli za naj~esninameri.

[GATT / WTO Law; Trade and

Development / GATT / Pravoto naSTO; Trgovija i razvoj]

bilateral trade agreementaccord commercial bilatéralacuerdo comercial bilateralbilateralna trgovskaspogodba

Spogodba koja obi~no se for-malizira preku dogovor, koj gidefinira uslovite {to ja uredu-vaat trgovijata me|u dve zemji,ili vo uslovi na STO, me|u dvenezavisni carinski teritorii.Ovie uslovi moàt da opfatatpra{awa kako na primer: dozvolenonivo na za{tita (na pr. carini, von-carinski merki, obvrski vo oblastana uslugite itn.), pravila za potek-lo na stokite i postapki za re{a-vawe na sporovi. Spogodba za slo-bodna trgovija pretstavuva primerza takov aran`man koj e priznat odSTO.


biological diversitydiversité biologiquediversidad biológicabiolo{ka raznovidnost

Obi~no se upotrebuva za ozna-~uvawe na raznolikosta na ìvo-tot na zemjata i formite {to giobrazuva. Terminot e definiranvo ~len 2 od Konvencijata za bio-lo{ka raznovidnost kako „razno-vidnost me|u ìvite organizmi odsite izvori vklu~itelno i od zemja,more i drugi vodni eko-sistemi iekolo{ki kompleksi od koi tie sedel; ovoj termin ja vklu~uva iraznovidnosta vo ramkite navidovite, me|u vidovite i eko-sistemite“.


11


blue box supportsoutien relevant de la catégorie bleueayuda del compartimiento azulsina kategorija na poddr{ka

Direktni pla}awa za poddr{kana prihodite na zemjodelcite koiproizleguvaat od programite zaograni~uvawe na proizvodstvoto.Soglasno definiranite okolnosti(~len 6.5), Spogodbata na STO zazemjodelstvo gi isklu~uva vakvitepla}awa od obvrskite za namalu-vawe.

(Vidi isto taka: amber box support;domestic support; green box support /portokalova kategorija napoddr{ka; doma{na poddr{ka;zelena kategorija na poddr{ka)


Subvencii]

border protectionprotection à la frontièreprotección en fronteragrani~na za{tita

Merki za kontrola na uvozot koise primenuvaat pri vlezot vo zem-jata. Tuka spa|aat merki kakvi {tose standardnite carini, koli~in-skite ograni~uvawa i sistemite zadozvoli za uvoz. Ovoj termin trebada se razgrani~i od terminot merki„zad granica“ koi se primenuvaatotkako proizvodot }e vleze na ter-itorijata na edna zemja – na primer,tehni~ki standardi i zemjodelskisubvencii koi imaat efekt na kon-trolirawe na uvozot.

(Vidi isto taka: import licensing pro-cedures / postapki za izdavawe nadozvoli za uvoz)


Pristap na pazarot;

Trgovija so stoki]

border tax adjustment (BTA)ajustement fiscal à la frontièreajuste fiscal en fronteragrani~no prisposobuvawena danok

Ova e sistem ~ija cel e da obezbe-di doma{niot dano~en reìm dane go popre~uva izvozot nitu, pak,na nepraveden na~in da go tretirapovlasteno uvozot. Taka, toj doz-voluva namaluvawe na indirektnidanoci, kako na primer, danok napromet i danok na dodadena vred-nost za izvezena stoka. Sli~no naova, toj predviduva voveduvawe nadoma{ni indirektni danoci zauvezena stoka. ^len VI od GATTregulira antidampingot i kompen-zaciskite dava~ki da ne moàt dase vovedat dokolku razlikata me|uizvoznata cena i cenata nadoma{niot pazar e rezultat samo nasistemot na povrat na danok.

(Vidi isto taka: drawbacks / povratna carina)


boxcatégoriecompartimientokategorija

Vo ramkite na Spogodbata na STOza zemjodelstvo, razli~nite vi-dovi na doma{na poddr{ka zazemjodelcite ~estopati se spome-nuvaat kako klasificirani votri „kategorii“. Sli~no na ova,kategoriite na industriski sub-vencii {to se opfateni soSpogodbata za subvencii i kompen-zaciski merki ponekoga{ se nare-kuvaat i subvencii od portokalova-ta, sinata i zelenata kategorija.

(Vidi isto taka: amber box support;blue box support; green box support /portokalova kategorija na

12


poddr{ka; sina kategorija napoddr{ka; zelena kategorija napoddr{ka)

[Agriculture; Sanitary and Phytosanitary

Measures; Subsidies / Zemjodelstvo;

Sanitarni i fitosanitarni merki;

Subvencii]

Brussels Definition of Value (BDV)définition de la valeur (en douane) deBruxelles (DVB)definición del valor (en aduana) deBruselas (DVB)Briselska definicija na vrednost

Na~in na opredeluvawe na ca-rinskite dava~ki. Soglasno Kon-vencijata za utvrduvawe na vred-nosta na stokite za carinski celi,potpi{ana vo 1950 godina, carinataobi~no se opredeluva vrz osnova nanormalnata pazarna cena, koja edefinirana kako „cena po koja edenproizvod bi se dobil na otvorenpazar me|u kupuva~ot i prodava~ot,nezavisni eden od drug“. Taa serazlikuva od pristapot na transak-ciska vrednost, koj e najdobriot na-~in za procenuvawe na carinskitedava~ki spored Spogodbata na STOza utvrduvawe na carinskata vred-nost.

[Customs Valuation / Utvrduvawe nacarinska vrednost]

built-in-agendaprogramme incorporéprograma incorporadovgradena agenda

Pra{awa za koi Spogodbite naSTO eksplicitno povikuvaat naidni pregovori, pregledi ilidrugi aktivnosti, potenciraj}i gofaktot deka iako Urugvajskatarunda e zavr{ena, sepak e pre-ostanata obemna rabotna progra-ma koja treba da se re{ava vo

idnina. Opredelena vo oddelniteSpogodbi na STO, vgradenata agen-da predviduva novi pregovori zazemjodelstvo i uslugi, koi treba dazapo~nat vo 2001 godina, kako iidni aktivnosti za geografskiteoznaki (TRIPS) i pregled na DSU.Nekoi od ovie pra{awa stanaapredmet na Rabotnata programa odDoha. Bazi~nite telekomunikacii,finansiskite uslugi i dvièwetona fizi~ki lica soglasno GATS vogolema mera bea glaven predmet naaktivnostite vo docnite ‘90-tigodini.

[Agriculture; Intellectual Property;

Negotiations; Services / Zemjodelstvo;

Intelektualna sopstvenost;

Pregovori; Uslugi]

burden of proofcharge de la preuvecarga de la pruebatovar na dokaùvawe

Obvrskata za dokaùvawe nafakti ili navodni tvrdewa votek na pravna postapka. Stranataso tovar na dokaùvawe ima obvrs-ka da ubeduva vo opredelena fazaod pravnata postapka, kako i obvrs-ka prva da zapo~ne so prezentirawena dokazite. Apelacionoto teloizjavi deka „... tovarot na dokaù-vawe ñ pripa|a na stranata, bezogled dali taa se javuva kakotuìtel ili obvinet, koja se izjas-nuva pozitivno za opredelenotvrdewe ili odbrana.“ (VidiWT/DS33/AB/R, str.14). Spogodbataza TRIPS, isto taka, sodrì odred-bi za tovar na dokaùvawe (vidi~len 34, na primer).


13


C

“carousel” approachapproche “carrousel”enfoque “carrusel”pristap „karusel“

Lista na proizvodi {to podleàtna trgovski sankcii, koja posto-jano se obnovuva. SAD go primenu-vaat pristapot karusel kako voz-vratna merka vo golem broj sporovivo STO. Listata na proizvodi {topodleàt na dopolnitelni carinise menuva redovno, so {to se zgole-muva i brojot na zasegnati sektorivo zemjata protiv koi se naso~enimerkite za vozvrat. Ovaa praktikae dovedena vo pra{awe zatoa {tose smeta deka ne e vo soglasnost soobvrskite kon STO.


carry forwardutilisation anticipée; report sur l’exercice postérieurutilización anticipada; saldollevado a cuenta nuevapredvremeno koristewe

Koristewe na pravoto na kvoti zaslednata godina. Terminot vo go-lema merka se koristi vo kontekstna preodni aran`mani soglasnoSpogodbata na STO za tekstil iobleka. Taka, edna zemja izvozni-~ka na tekstil moè, pod oprede-leni uslovi, da koristi vo tekovna-ta godina del od pravata na kvoti{to se nameneti za slednata godi-na. Sistemot prvo se koriste{e voAran`manot za me|unarodna trgovi-ja so tekstil, koj ñ prethode{e naspogodbata za tekstil od Urug-vajskata runda.

(Vidi isto taka: carry over; swing /prenesuvawe; prefrluvawe)

[Textile and Clothing / Tekstil iobleka]

carry overreporttransferencia del remanenteprenesuvawe

Koristewe na pravoto na kvoti odprethodnata godina. Terminot vogolema merka se koristi vo kon-tekst na preodni arna`mani sog-lasno Spogodbata za tekstil i oble-ka. Taka, edna zemja izvoznik moèda gi koristi neiskoristenite kvo-ti od prethodnata godina. Sistemotprvo se koriste{e vo Aran`manotza me|unarodna trgovija so tekstil,koj ñ prethode{e na spogodbata zatekstil od Urugvajskata runda.

(Vidi isto taka: carry forward; swing/ predvremeno koristewe; prefr-luvawe)


Cartagena ProtocolProtocole de CarthagèneProtocolo de CartagenaKartagenski protokol

Me|unarodna spogodba so koja se{titi biolo{kata raznovidnostod vlijanieto na geneti~ki modi-ficirani organizmi (GMO).Dodaden kon Konvencijata zabiolo{ka raznvidnost vo 2000 go-dina, Protokolot bara da se zematpredvid rizicite po raznovidnostaod biotehnologijata i {ireweto naìvi modificirani organizmi(LMOs), popoznati kako GMO. Pro-tokolot sodrì trgovski merki.


14


causationlien de causalitérelación causalpri~inska vrska

Vo kontekst na STO, pri~inskitepra{awa bea pokrenati vo ne-kolku navrati pri tolkuvawetona ~lenot 4.2(a) od Spogodbata zaza{titni merki. Ovoj ~len bara„istraga za utvrduvawe dali zgole-meniot uvoz predizvikal ili pos-toi opasnost da predizvika serioz-na {teta vo doma{nata industri-ja...“ (vidi WT/DS166/AB/R, stav 49).

(Vidi isto taka: determination ofinjury; injury / utvrduvawe na {teta;{teta)

[Safeguards / Za{titni merki]

certification certificationcertificaciónpotvrda, sertifikat

Pismena potvrda od treta stranadeka opredelen proizvod, procesili usluga e vo soobraznost soopredelen standard ili tehni~kipropis. Vo kontekst na STO, vak-vite potvrdi vo golema merka sepovrzani so Spogodbata za tehni~kibarieri vo trgovijata. Tretatastrana ~estopati e nezavisna labo-ratorija za testirawe.



circumventioncontournementelusiónzaobikoluvawe

Izbegnuvawe na trgovskite ogra-ni~uvawa na izvoznite pazari, naprimer so prenaso~uvawe nastokata preku drugi zemji vo koise popovolni uslovite za vlez vozemjata. Vo STO pra{aweto za „ne-zaobikoluvawe“ figurira vo pre-govorite i spogodbite za tekstil iobleka, za antidamping i za zem-jodelstvo.

(Vidi isto taka: countervailing duties/ kompenzaciski dava~ki)

[Non-tariff Measures / Necarinskimerki]

commercial presenceprésence commercialepresencia comercialkomercijalno prisustvo

Fizi~ko osnovawe na stranskidavatel na uslugi vo ~lenka naSTO. Soglasno GATS, ova e edenod ~etirite na~ini na davaweuslugi – poto~no „Na~in 3“.Komercijalno prisustvo moè da sevospostavi preku osnovawe na novotrgovsko dru{tvo vo celosna sop-stvenost, so zaedni~ko vloùvawe,podru`nica ili nekoj drug entitet.Primeri za ova se: osnovawe na po-dru`nici ili agencii koi davaatbankarski uslugi, pravni soveti ilikomunikaciski uslugi.

(Vidi isto taka: modes of delivery /na~ini na davawe uslugi)

[Services / Uslugi]

15


Common Agricultural Policy (CAP)Politique agricole commune (PAC)Política Agrícola Común (PAC)Zaedni~ka agrarna politika

Kompleksen sistem na vnatre{nai nadvore{na poddr{ka i za{-tita na pazarot {to go poddrùvazemjodelstvoto vo EU. Vo centarotna ovaa politika se nao|a sistemotza poddr{ka na cenite, proiz-vodstveni kvoti / ograni~uvawa koigi {titat prihodite na brojniteevropski farmeri od globalnitepazarni uslovi. CAP pomina nizniza reformi vo izminatata dece-nija, delumno zaradi pregovorite voGATT i STO. Mnogu ~lenki na STOsmetaat deka CAP pretstavuva ednood naj{tetnite vlijanija za nivnotopointenzivno vklu~uvawe vo me|u-narodnata trgovija so zemjodelskiproizvodi.

(Vidi isto taka: Agenda 2000 /Agenda 2000)


Measures / Zemjodelstvo; Sanitarni ifitosanitarni merki]

common external tariff (CET)tarif extérieur commun (TEC)arancel exterior común (AEC)zaedni~ka nadvore{na carina

(Vidi isto taka: customs union /carinska unija)

comparative advantage, theory ofavantage comparatif ou des coûtscomparés, théorie de l’ventaja comparativa o de costos com-parados, teoría de la komparativna prednost, teorija na

Kapacitet da se proizveduva sto-ka ili usluga po poniska cena odproizvoditel vo druga zemja.

Posledica ili rezultat od ovojosnoven koncept vo teorijata name|unarodnata trgovija e dekazemjite bi trebalo da se specijal-iziraat za proizvodstvo i izvoz naonie stoki i uslugi {to moàt da giproizvedat relativno poefikasno,a da gi uvezuvaat onie stoki i uslu-gi vo koi nemaat komparativnaprednost.

compensationcompensationcompensaciónkompenzacija

Vremena povolnost {to ja davastranata {to go izgubila sporotvo forma na trgovska otstapka.Vakva kompenzacija moè da sepobara i istata da se dade dokolkustranata gubitnik vo sporot predSTO ne uspee da gi sprovede prepo-rakite na DSB. Kompenzacijatamoè da bide predmet na pregovorime|u stranite. Dokolku ne sepostigne soglasnost za kompenzaci-ja, stranata {to go dobila sporotmoè da pobara dozvola za sus-pendirawe na koncesii ili drugiobvrski soglasno STO (vidi DSU~len 3(7) i 22(1)–(2)). Kompenza-cijata se javuva i vo kontekst naprimenata na za{titni merki(Spogodba za za{titni merki, ~len8).

[Dispute Settlement; Safeguards /

Re{avawe na sporovi; Za{titnimerki]

16


competition policy / antitrust policypolitique de la concurrence / politiqueantitrustpolítica de competencia / política anti-monopoliopolitika na konkurencija / anti-monopolska politika

Politika kreirana so cel da gispre~i individualnite delovnisubjekti, firmi i korporacii dapostigaat pregolema pazarna mo},pred s¢ vo interes na potro{u-va~ite. Ovaa politika moè da imaforma na pravila za soedinuvaweili prezemawe (za da se spre~i malbroj na firmi da imaat dominantnauloga na pazarot), poni{tuvawe nane~esni dogovori sklu~eni me|ufirmi (za da se spre~i fiksirawena ceni ili ekskluzivni proda`niaran`mani) ili merki so cel da sespre~at golemite firmi da ja kori-stat nivnata pazarna mo} protivnivnite konkurenti. Pove}eto zem-ji, isto taka, vospostavuvaat regu-latori na konkurentnata politika.Diskusii za potencijalno vklu-~uvawe na multilateralnata regu-lativa za politika na konkurencijavo STO se vklu~eni vo stav 23 odRabotnata programa od Doha.

(Vidi isto taka: hard-core cartels /ekstremni karteli)

[Trade and Competition / Trgovija ikonkurencija]

complaining partypartie plaignanteparte reclamentestrana tuìtel

^lenka na STO koja inicira po-stapka za re{avawe na spor soglas-no DSU.


complaintplainte; recoursreclamación; quejatu`ba

Op{to kaàno, ova vsu{nost epredmetot na sporot koj se iznesu-va pred STO. Poto~no, pismeno ba-rawe na ~lenka na STO za formi-rawe na panel. Vo tu`bata mora dabide navedeno dali se odràlekonsultacii, da bide identifiku-vana trgovskata merka za kojastanuva zbor i da sodrì kratko ijasno rezime za pravnata osnova natu`bata, odnosno navodnoto prekr-{uvawe na spogodbata (vidi DSU~len 6.2).


compliance panelgroupe spécial de la mise en confor-mitégrupo especial sobre el cumplimientopanel za usoglasenost

Ova e panel koj treba da utvrdidali opredelena strana vo spo-rot se usoglasila so preporakitena DSB. Panelot se svikuva soglas-no ~len 21.5 od DSU za da ispitaspor {to proizleguva od „ne-soglasuvawe vo vrska so postoeweili konzistentnost na merkite sospogodbata koja e opfatena so DSU,a koi se prezemeni za da se uso-glasat so preporakite i odlukite“na DSB (vidi DSU, ~len 21.5).


17


compulsory licencelicence obligatoirelicencia obligatoriazadolìtelna licenca

Merka spored koja vladata moèda ñ dozvoli na treta strana daproizveduva patentirana stokaili da koristi patentiran procesbez soglasnost od sopstvenikotna patentot. ^len 31 od Spogodbataza TRIPS gi zacrtuva uslovitespored koi moè da se izdadezadolìtelna licenca. Pravoto od~len 31 be{e predmet na specijalnadeklaracija na Ministerskata kon-ferencija vo Doha vo 2001 godina ina kontinuiranata rabota vo vrskaso pristapot do lekovi za zemjitevo razvoj.

(Vidi isto taka: Article 66.2; forcedtechnology transfer; parallel imports /~len 66.2; prisilen transfer natehnologija; paralelen uvoz)


computed valuevaleur calculéevalor reconstruidopresmetana vrednost

Na~in na presmetuvawe na carin-skata vrednost na stokata, voslu~ai koga transakciskata vred-nost ne e na raspolagawe ili, pak,istata ne e verodostojna. Spogod-bata za utvrduvawe na carinskatavrednost dava golem broj na~ini zapresmetuvawe na carinskata vred-nost na stokata. Metodot na pres-metanata vrednost (~len 6) doz-voluva presmetuvawe koe se zasno-va vrz zbirot na proizvodstvenitro{oci, profit i op{ti tro{oci,kako i tro{oci za transport, raku-vawe i osiguruvawe.

(Vidi isto taka: Brussels Definition ofValue / Briselska definicija navrednost)


confidentialityconfidentialité, caractère confidentielconfidencialidad, carácter confidencialdoverlivost

Obvrska da ne se objavuvaat ilina drug na~in otkrivaat dover-livi informacii. ^len 14 od DSUpropi{uva doverlivost na diskusi-ite na panelot, nacrtite na iz-ve{taite na panelot i anonimnostna mislewata na individualnitepanelisti vo izve{tajot na pa-nelot. Obvrskite za doverlivost{to se odnesuvaat na ~lenkite inivnite zakonski pretstavnici sesodràni vo ~len 18.2 od DSU iistite im zabranuvaat na ~lenkiteda objavuvaat informacii {to sepodneseni od druga ~lenka do pa-nelot ili Apelacionoto telo, a koise ozna~eni kako doverlivi.


conformity assessment proceduresprocédures d’évaluation de la confor-mitéprocedimientos de evaluación de laconformidadpostapki za ocenuvawe na soo-braznosta

Postapki so koi se ocenuva iobezbeduva usoglasenost na pro-izvodite i uslugite so soodvet-nite standardi i tehni~ki pro-pisi. Spogodbata za tehni~ki bari-eri vo trgovijata gi definira po-stapkite za ocenuvawe na soo-

18


braznosta kako „site vidovi napostapki so koi direktno ili indi-rektno se opredeluva dali seispolneti relevantnite barawasodràni vo tehni~kite propisiili standardi“. Ocenuvaweto nasoobraznosta ~estopati go prezematreta neutralna strana, kako naprimer laboratorija za testirawe,po {to moè da se dobie i serti-fikat.


consensusconsensusconsensokonsenzus

Voobi~aen na~in na donesuvawena odluki vo STO. Odluka moè dase usvoi „dokolku nitu edna ~lenka{to e prisutna na sostanokot na kojse donesuva odlukata, formalno nee protiv predloènata odluka“(fusnota 1 od ~len IX od Mara-ke{kata spogodba).

(Vidi isto taka: decision-makingprocess / proces na odlu~uvawe,donesuvawe odluki)

constructed valuevaleur construite; valeur calculéevalor reconstruidokonstruirana vrednost

Na~in na presmetuvawe na pro-izvodstvenite tro{oci za edenproizvod vo zemjata izvoznikzaradi utvrduvawe na dampingotili maràta na damping vootsustvo na soodvetni spored-beni doma{ni ceni na proda`ba.^len 2 od Spogodbata za imple-mentacija na ~len VI od Op{tataspogodba za carini i trgovija 1994(GATT 1994), popoznata kakoSpogodba za antidamping, im

dozvoluva na organite koi goispituvaat postoeweto na dampingda koristat konstruirana vrednost,presmetana kako zbir od tro{ociteza proizvodstvo, razumen iznos zaadministrativni, proda`ni i op-{ti tro{oci, i razumna suma zaprofit. ^len 2, isto taka, dozvolu-va alternativno presmetuvawe zas-novano vrz sporedlivi izvozniproda`ni ceni na istiot proizvodna pazari vo treta zemja.

(Vidi isto taka: averaging / uprose-~uvawe)


Consumer Support Estimate (CSE)Estimation du soutien au consommateur (ESC)Estimación de la Ayuda a losConsumidores (EAC)Proceneto nivo na poddr{ka napotro{uva~ite

Vladina merka za pomagawe nazemjodelskite proizvoditeli.Vovedena i koristena najmnogu odOECD, CSE gi meri sredstvata odpotro{uva~ite preneseni vo zem-jodelskiot sektor, pri {to se pro-cenuva voobi~aeniot danok, prekupovisoki ceni za prehranbeniteproizvodi vo prodavnicite, koi seproizvod na politikata za pod-dr{ka na zemjodelstvoto. Ovaapoddr{ka obi~no e negativna vo in-dustriskite zemji.

(Vidi isto taka: AggregateMeasurement of Support; EquivalentMeasurement of Support; producersubsidy equivalent / Agregatnomerewe na poddr{ka; Ekvivalentnomerewe na poddr{ka; ekvivalentna proizvodna subvencija)


Subvencii]

19


contingency trade instruments /contingent protectioninstruments commerciaux contingents /protection contingenteinstrumentos comerciales especiales /protección coyunturaluslovni trgovski merki / uslovnaza{tita

Za{titni merki {to se koristatkako odgovor na zgolemen uvozpredizvikan od pazarni uslovikakvi {to se damping ili sub-vencii. Ovie trgovski mehanizmina odbrana se dozvoleni sporedGATT i vo niv spa|aat antidampingdava~ki, kompenzaciski i za{titnimerki.


[Anti-dumping; Market Access;

Safeguards / Antidamping; Pristap napazarot; Za{titni merki]

contracting parties (to the GATT)parties contractantes (du GATT)partes contratantes (del GATT)dogovorni strani (na GATT)

Strani potpisni~ki na Op{tataspogodba za carini i trgovija(GATT) pred osnovaweto na STO.Terminot ja naglasuva dogovornatapriroda na Spogodbata. Golemitebukvi (DOGOVORNI STRANI) sekoristea za da ja ozna~atzaedni~kata aktivnost na sitedogovorni strani. Dogovornitestrani na GATT sega stanaa ~lenkina STO i nim im se priklu~ijadrugite {to zapo~naa da pristapu-vaat vo novata institucija od 1995godina.

Convention on Biological Diversity(CBD)Convention sur la diversité biologique(CDB)Convenio sobre la Diversidad Biológica(CDB)Konvencija za biolo{karaznovidnost

Spogodba od 1992 godina („Samitza Zemjata“ vo Rio) koja gi zacrtu-va me|unarodnite zalo`bi zaodrùvawe na svetskite eko-lo{ki resursi vo kontekst naekonomskiot razvoj. Trite glavniceli na konvencijata se za~uvuvawena biolo{kata raznovidnost, odr-`livo koristewe na komponentite ipravedna i podednakva raspredel-ba na beneficiite od koristewetona geneti~kite resursi.

(Vidi isto taka: Cartagena Protocol /Kartagenski protokol)


copyrightdroits d’auteur et de reproduction;droits d’auteurderechos de autor y de reproducción;derecho de autoravtorsko pravo

Za{tita na intelektualnata sop-stvenost {to im se dava na origi-nalnite sozdava~i na liter-aturni i umetni~ki dela. Av-torskite prava obezbeduvaat eks-kluzivno, zakonski primenlivopravo na ovlastuvawe ili zabranaza reprodukcija preku kopirawe,javna izvedba, emituvawe, snimawe,prevod ili adaptacija. Vo Bern-skata konvencija za za{tita na lit-eraturni i umetni~ki dela se zacr-tani pravata i obvrskite vo ovapole. Pove}eto od niv sega se pri-menuvaat soglasno Spogodbata zaTRIPS. Poleto koe e opfateno so

20


avtorskite prava se pro{iri i segavo nego se opfateni i bazi na poda-toci, kompjuterski programi, fo-tografii i filmovi.


core labour standardsnormes fondamentales du travailnormas fundamentales del trabajoosnovni trudovi standardi

êtiri „osnovni“ prava identi-fikuvani od Me|unarodnata orga-nizacija na trudot (ILO): slobodana zdruùvawe, ukinuvawe naprinudna rabota, ednakvost iukinuvawe na detskata rabotnasila. Edinstvenata su{tinska od-redba od Spogodbite na STO vovrska so standardite na trudot esodràna vo ~len XX(e) od GATT vovrska so proizvodi na zatvoreni~kitrud. Ministerskata konferencijavo Singapur (1996) ja prizna ulogatana ILO „kako kompetentno telo koegi vospostavuva i raboti so oviestandardi“ i go odbi koristewetona rabotni~kite standardi zaprotekcionisti~ki celi. Stav 8 odMinisterskata deklaracija od Dohau{te edna{ go potvrduva priz-navaweto i ja potencira rabotatana ILO vo odnos na socijalnatadimenzija na globalizacijata.

cost, insurance and freight (CIF)coût, assurance et fret (CAF)costo, seguro y flete (CSF)cena so osiguruvawei vozarina

Edna merka za vrednost name|unarodnite trgovski tran-sakcii. Vo ovoj slu~aj, transak-ciskata cena gi vklu~uva site tro-{oci, osiguritelni premii i trans-portni tro{oci za stokata. Zatoa,prodava~ot e odgovoren za site

dava~ki do mestoto na dostava. Ovatreba da se razgrani~i od „frankobrod“ (FOB). Nacionalnata statis-tika za trgovska razmena gi koristii dvete merki.


counterfeitcontrefaçonfalsificaciónfalsifikuvawe

Neovlasteno kopirawe na origi-nalna stoka, ~estopati proizve-dena so namera da gi zavedepotro{uva~ite da veruvaat dekakupuvaat originalen proizvod.Vakvoto kopirawe moè da giprekr{i avtorskite prava, pravotona patent i/ili trgovska marka naoriginalniot proizvoditel. Spo-godbata za TRIPS bara od ~lenkiteda vovedat merki, vklu~itelno ikrivi~ni sankcii so koi }e sespre~i trgovijata so falsifiku-vani proizvodi.


countervailing duties (CVD)droits compensateursderechos compensatorioskompenzaciski dava~ki

Dava~ki {to gi voveduva zemjatauvoznik kako kompenzacija za sub-venciite {to mu se dadeni nazasegnatiot proizvod vo zemjataizvoznik. Uslovite za voveduvawena kompenzaciski dava~ki se so-dràni vo ~len VI od GATT (anti-damping i kompenzaciski dava~ki) ivo Spogodbata na STO za subvenciii kompenzaciski merki. Istragatamora da dokaè postoewe na sub-vencija, {teta ili zakana od predi-zvikuvawe {teta vrz doma{nata

21


industrija i pri~inska vrska me|udvete.

(Vidi isto taka: causation /pri~inska vrska)

[Non-tariff Measures / Necarinskimerki]

country-hopping“passage d’un pays à l’autre”salto de paíseszaobikoluvawe na zemja

Na~in na izbegnuvawe na anti-damping dava~ki. Koga opredeleniproizvodi izvezuvani od edna zemjase predmet na dava~ki vo druga, iz-voznikot moè da se obide da giizbegne dopolnitelnite dava~ki sotoa {to }e go izveze proizvodot odtreta zemja. Zaradi toa, odbegnuva-weto na zemja pretstavuva osobenprimer na zaobikoluvawe.

(Vidi isto taka: dumping / damping)


coupled / couplingcouple / couplageconectado / conexiónpovrzanost / povrzuvawe

Termin koj se odnesuva nasituacija koga pla}awata, sub-venciite ili drugi pottici {toim se davaat na proizvoditeliteimaat direkten efekt vrz te-kovnite odluki vo proizvodstvo-to, kakvi {to se poddr{ka na ceni,proizvodstveni subvencii i direk-tni pla}awa po edinica proizvod.

(Vidi isto taka: decoupling; reduction commitments / razdvoju-vawe; obvrski za namaluvawe)


covered agreementsaccords visésacuerdos abarcadosspogodbi opfateni so Dogovorot zare{avawe na sporovi (DSU)

Spogodbite vrz koi se primenuvaDogovorot za re{avawe na spo-rovi (DSU). Tie se navedeni vo Do-datok 1 od DSU, a vo nego e vklu~enai Spogodbata za osnovawe na STO imultilateralnite trgovski spogod-bi.


cross-border sales of servicesventes transfrontières de servicesventas transfronterizas de serviciosprekugrani~na proda`bana uslugi

Davawe uslugi od strana na kom-panii ili individualni licalocirani vo edna zemja, na kom-panii ili individualni lica vodruga zemja. Stanuva zbor za formana davawe uslugi, analogna na nor-malna prekugrani~na trgovija sostoki. Ova e eden od ~etirite „mo-daliteti“, odnosno na~ini na da-vawe na uslugi definirani voGATS, poto~no na~in 1. Ovoj na~in evo sprotivnost osobeno so na~inot3, pri koj se vospostavuva ko-mercijalno prisustvo vo zemjata„uvoznik“.


[Services / Uslugi]

22


cross-compensationcompensation, indemnisation croiséecompensación, indemnización inter-sectorialvkrstena (me|usektorska) kompenzacija

Kompenzacija ili nadomest zaneprimenuvawe na preporakite naDSB, koi imaat forma na otstapkivo oblasti koi ne se istite vo koise primenuvala prvi~nata merka.^len 22 od DSU bara od ~lenkata daja zadrì merkata koja e vo spro-tivnost so naodot na DSB za dastapi vo pregovori so zemjatatuìtel „vo smisla na razvivawe nazaedni~ki prifatliva kompenzaci-ja“. Taka, vo vakvi slu~ai, kompen-zacijata na poleto na stoki moè dase dogovori so kompenzacija vooblasta na uslugite.


cross-retaliationrétorsion croiséeretorsión intersectorialvkrsteno (me|usektorsko)vozvra}awe

Za{tita od nesproveduvawe naodluka na DSB, koja e vo forma naukinuvawe na koncesija ili drugaobvrska vo oblasti koi ne se istiso oblastite kade {to prvi~no seprimenuvala merkata. DSB moèda go ovlasti tuìtelot da voz-vrati (da povle~e opredeleni ot-stapki) dokolu drugata strana ne jasprovede odlukata ili preporakatana DSB i dokolku ne obezbedilasoodvetna kompenzacija ili na-domest. ^len 22 od DSU pottiknuvavozvra}awe vo istite sektori, ilidokolku ne e takov slu~ajot, toga{vo vrska so istite spogodbi. Me-|utoa, dokolku takvata aktivnost nee izvodliva ili efikasna, voz-vra}aweto moè da se izvede vo

vrska so drugi spogodbi, i ottuka senarekuva vkrsteno vozvra}awe.



cultural exceptionexception culturelleexcepción culturalkulturolo{ki isklu~ok

Argument so koj se tvrdi dekanacionalniot kulturen identitetbi moèl da bide zagrozen souvoz, so {to moè da se iniciraslu~aj za voveduvawe na uvoznirestrikcii zasnovani vrz kultur-olo{ki pri~ini. Ova pra{aweosobeno stana kontroverzno zavreme na pregovorite na poleto nauslugite vo tekot na Urugvajskatarunda, zatoa {to kulturolo{kiotisklu~ok kaj audiovizuelnite uslu-gi go brane{e EU nasproti SAD, koiimaat dominantna pozicija vo izvo-zot na uslugi od zabavnata indus-trija.

[Services / Uslugi]

cumulationcumulacumulaciónkumulativnost

Procenka {to ja pravat is-tra`nite vlasti vo vrska so kom-biniranite efekti vrz doma{-nata industrija od navodnodampirani proizvodi od odredenbroj zemji. ^len 3.3 od Spogodbataza antidamping im dozvoluva naistra`nite vlasti pri ocenuvawena postoewe ili zakana od {tetavrz doma{nata industrija da gozemat predvid kumulativnoto vli-janie na uvozot od site zemji koi sepredmet na istraga. Me|utoa, ovaaodredba zavisi od postoeweto namarà na damping koja e povisoka od

23


de minimis nivoata (~len 5.8) vo us-lovi koga postoi konkurencija zadadeniot proizvod.


customs dutydroit de douane / tarifarancel / derecho arancelario, de aduanacarina

(Vidi: tariff / carina, carinska stap-ka, tarifa)


Pristap na pazarot; Trgovija sostoki]

customs harmonisation harmonisation douanièreharmonización aduaneracarinska harmonizacija

Proces na podobruvawe na uso-glasenosta na nacionalnite ca-rinski postapki. Glaven elementvo ovoj proces e progresivnotousvojuvawe na Harmoniziraniotsistem na imiwa i {ifriranioznaki na stokite („Harmoniziransistem“), podgotven pod pokrovi-telstvo na Svetskata carinskaorganizacija, spored koj, me|udrugite raboti, se propi{ani inacionalnite carinski stapki.Razvojot na pousoglaseni pravilaza poteklo na stokite i postapkiteza utvrduvawe na carinska vred-nost se dopolnitelni primeri.


customs territoryterritoire douanierterritorio aduanerocarinska teritorija

Sekoja teritorija koja ima svoisopstveni carini i trgovskipropisi. Definirana spored ~lenXXIV.2 od GATT, carinskata teri-torija ne mora da bide suverenadràva. ^len XII od Marake{kataspogodba obezbeduva pristapuvawekon STO, kako na dràvi, taka i nazasebni carinski teritorii koiimaat celosna avtonomija vo obla-stite opfateni so Spogodbite naSTO. Primeri na ~lenki na STOkoi pretstavuvaat oddelni carins-ki teritorii se Kineski Tajpej;Hongkong, Kina; i Makao, Kina.

(Vidi isto taka: customs union / carinska unija)

[Regionalism / Regionalizam]

customs unionunion douanièreunión aduaneracarinska unija

Forma na ekonomska integracijavo koja ~lenkite ne samo {to vna-tre{no gi eliminiraat trgov-skite barieri, tuku isto takavospostavuvaat zaedni~ki trgovs-ki reìm (vklu~itelno i zaed-ni~ka nadvore{na carina). Edentakov primer pretstavuva i Evrop-skata unija. Za razlika od ova,~lenkite na zonata na slobodnatrgovija zadrùvaat nezavisnitrgovski reìmi vo odnos na tretidràvi. Vakov primer e Sever-noamerikanskata spogodba za slo-bodna trgovija (NAFTA). ^len XXIVod GATT gi regulira barawata {tomora da gi ispolnat ~lenkite naSTO koi sakaat da formiraatcarinski unii ili zoni za slobodnatrgovija.

24


(Vidi isto taka: customs territory;free-trade agreement / carinska teri-torija; spogodbi za slobodna trgo-vija)


25


D

decision-making processprocessus de prise de décisionproceso de adopción de decisionesproces na odlu~uvawe / donesuvawe odluki

Procesot na odlu~uvawe vo STO esodràn vo ~len IX od Mara-ke{kata spogodba. Spogodbata ba-ra STO da ja prodolì praktikatana GATT odlukite da se donesuvaatso konsenzus. Vo slu~ai koga e ne-vozmo`no da se postigne konsenzus,moè da se koristi metodot na gla-sawe, pri {to sekoj ~len nosi edenglas. Razli~ni situacii sporedrazli~ni spogodbi nametnuvaatrazli~no mnozinstvo za da seizglasa odreden predlog. Vo STO,dosega, glasaweto bilo isklu~i-telno retko.

[ GATT / WTO Law /

Pravoto na GATT / STO]

decoupling / delinkagedécouplagedesconexiónrazdvojuvawe

Promeni vo politikata vo do-menot na programite za doma{napoddr{ka vo zemjodelstvoto, koidozvoluvaat direktni pla}awazaradi poddr{ka na prihodite nazemjodelcite koi ne zavisat odnivnoto proizvodstvo. Zaraditoa, „razdvoenata poddr{ka“ sesmeta za merka koja pomalku janaru{uva trgovijata od pla}awatakoi zavisat od i se povrzani soproizvodstvoto. Vakvata razdvo-ena poddr{ka obi~no ja smestuvaatvo „zelenata kategorija“ na dozvo-leni merki za doma{na poddr{ka

koi ne se predmet na obvrski zanamaluvawe.

(Vidi isto taka: coupled / coupling;green box support / povrzanost /povrzuvawe; zelena kategorija napoddr{ka)


de factode factode factode facto

Postoe~ka fakti~ka situacija kojane e nezakonska i koja mora da seprifati. Od latinskiot zbor {tozna~i „vsu{nost“ ili „fakti~ki”.

(Vidi isto taka: de jure)

deficiency paymentprime de complémentpago de complementopla}awe na kusok

Forma na doma{na poddr{ka naceni ili subvencija za zemjodel-cite. Proizvoditelite dobivaatnadomest koj pretstavuva razlikapome|u garantiranata cena (ut-vrdena od vladata) i realnata cenana doma{niot pazar ili stapkata nazaem.

(Vidi isto taka: domestic support /doma{na poddr{ka)

[Agriculture; Sanitary and PhytosanitaryMeasures / Zemjodelstvo; Sanitarni i

fitosanitarni merki]

de jurede jurede jurede jure (spored zakon)

Karakterizira postoe~ka i zakons-ka ili pravna situacija vo koja pos-

26


toi celosna usoglasenost so pos-toe~kite zakoni. Od latinskiotzbor {to zna~i „spored zakon“.

(Vidi isto taka: de facto)

deposit refund system (DRS)système d’emballage consignésistema de pago y reembolso dedepósitossistem za povrat na depozit

Merki za spravuvawe so aktivnos-ti {to predizvikuvaat zagadu-vawe preku voveduvawe finan-siski kazni. Alternativa za di-rektno odano~uvawe. Na primer,moè da se vovede prvi~no do-polnitelno pla}awe pri kupuvawena odreden proizvod, koe se vra}asamo dokolku proizvodot e frlenna soodvetno mesto ili, pak, recik-liran. Se postignuva ednakovefekt kako i so danokot za otpad.Ovaa praktika ~esto se primenuvakaj pijalacite pakuvani vo {i{iwa.


derestrictionmise en distribution générale levantamiento, supresión del carácter reservado de los documentosderestrikcija

Postapka preku koja ñ se dozvolu-va na javnosta da ima pristap dodokumenti na STO koi prethodnobile dostapni samo za ~lenkite.Derestrikcijata pretstavuva akt sokoj prethodno klasificiranitedokumenti na STO kako „doverlivi“stanuvaat dostapni za javnosta. Vo1996 godina, Generalniot sovet naSTO usvoi postapki za derestrik-cija na dokumenti (vidi WT/L/160/-Rev.1).

determination of (serious) injurydétermination de l’existence d’un dommage (grave)determinación de la existencia de daño (grave)utvrduvawe na (seriozna) {teta

Procenka na organite koi sprove-duvaat istraga za toa dali doma{-nata industrija pretrpuva {tetazaradi dampiran ili subven-cioniran uvoz ili postoi zakanaod takvo ne{to. Terminot se ko-risti isklu~itelno vo Spogodbataza antidamping (~len 3) i Spo-godbata za subvencii i kompen-zaciski merki (~len 15). Ova e edenod klu~nite kriteriumi pri odlu-~uvaweto dali moàt da se vovedatantidamping ili kompenzaciskidava~ki vrz odredena uvezenastoka. ^len 4 od Spogodbata za za{-titni merki se odnesuva na „utvrdu-vawe na seriozna {teta“.

(Vidi isto taka: causation; dumping /pri~inska vrska; damping)

[Anti-dumping; Safeguards; Subsidies /

Antidamping; Za{titni merki;

Subvencii]

developed countriespays développéspaíses desarrolladosrazvieni zemji

Zemji so napredni, industrijali-zirani ekonomii i so sporedlivivisoki prihodi po glava naìtel. Iako ne postoi to~na defi-nicija za toa koi se karakteris-tikite na edna razviena zemja,op{to prifaten e stavot deka~lenstvoto vo Organizacijata zaekonomska sorabotka i razvoj(OECD) e dovolna indikacija za toa.Me|utoa, taa definicija stanuvanejasna koga na ovaa organizacija ñse priklu~ija zemji kako Koreja i

27


Meksiko. Neoficijalno, okolu 28zemji ~lenki na STO bi moèle dase smetaat za razvieni zemji, beznikakvo dvoumewe.

developing countriespays en développementpaíses en desarrollozemji vo razvoj

[irok spektar na zemji na koi imnedostasuva visok stepen na in-dustrijalizacija, infrastrukturai drugi kapitalni investicii, so-fisticirana tehnologija, {irokorasprostraneta pismenost i vi-sok ìvoten standard. Bidej}i voSTO ne postojat definicii za kate-gorii na zemji, zemjite vo razvojsami se kategoriziraat. Zaradi toase opfateni {irok spektar naekonomii: od nacii so prete`nozemjodelski ekonomii vo Afrika,do izvoznici na nafta, prete`no naBliskiot Istok i neodamna indu-strijalizirani zemji ili taka-nare~eni novi pazari vo Azija iJu`na Amerika.

[Trade and Development / Trgovija irazvoj]

development boxcatégorie développementcompartimiento desarollokategorija za razvoj

Predlog-dodatok kon trite kate-gorii na doma{na poddr{ka kojave}e e sodràna vo Spogodbata naSTO za zemjodelstvo. Nekoi zemjivo razvoj se zalagaa za fleksibil-nost {to bi se odnesuvala samo nazemjite vo razvoj, za promovirawena ruralniot razvoj i obezbeduvawena hrana. Ova bi vklu~uvalo za{-tita na osnovnite proizvodi prekuosloboduvawe od prezemawe naobvrski za namaluvawe, povisokicarini i za{titni merki, pokraj za-

branata za dampirawe na zemjodel-ski proizvodi od strana narazvienite zemji i osnovawe fondza obezbeduvawe na hrana. Sood-vetno na politikite sodràni vozelenata kategorija, politikite{to se sodràni vo „razvojnata ka-tegorija“ ne bi trebalo da podleàtna obvrskite za namaluvawe.

(Vidi isto taka: amber box support;blue box support; green box support /portokalova kategorija napoddr{ka; sina kategorija napodr{ka; zelena kategorija napoddr{ka)

[Agriculture; Sanitary and PhytosanitaryMeasures; Subsidies; Trade and

Development / Zemjodelstvo;Sanitarni i fitosanitarni merki;

Subvencii; Trgovija i razvoj]

disclosure of informationdivulgation de renseignementsdivulgación de datos, de informaciónobjavuvawe na informacii

Obvrskata za objavuvawe osobenose odnesuva na patentite. Iakosopstvenicite na patenti imaatekskluzivni prava na sopstvenostvrz nivnite pronajdoci, tie ne mo-àt da gi zadràt za sebe teh-ni~kite informacii za ovie pro-najdoci. Zakonskata regulativa napove}eto zemji bara od podno-sitelite na barawa za patenti da giobjavat vakvite informacii zaproizvodite ili procesite koitreba da se patentiraat, ovoz-moùvaj}i tehni~ki kvalifikuvanilica da gi razberat i da gi koristatistite za ponatamo{ni istraù-vawa ili za primena vo industrija-ta po istekot na rokot na patentite.

(Vidi isto taka: intellectual propertyrights / prava od intelektualna sop-stvenost)


28


disputedifférenddiferenciaspor

Formalno sporot pretstavuvanesoglasuvawe koe se pojavuvame|u ~lenki na STO vo vrska so„spogodbite opfateni so DSU”.Sporovi moàt da se pojavat do-kolku trgovska merka na edna~lenka gi namaluva beneficiite{to ñ se dadeni na druga ~lenka,soglasno spogodba opfatena soDogovorot za re{avawe na sporovi(DSU, ~len 3.3).


Dispute Settlement Body (DSB)Organe de règlement des différends(ORD)Órgano de Solución de Diferencias(OSD)Telo za re{avawe na sporovi

Telo na STO ~ija nadle`nost e darakovodi so re{avaweto na spo-rovi. DSB e sostaveno od pret-stavnici na sekoja ~lenka na STO,koi odrùvaat zaedni~ki sredbi.Toa ima ovlastuvawe da gi sprove-duva pravilata i postapkitesodràni vo DSU. Taka, sporovitepome|u ~lenkite se upatuvaat doDSB (DSU, ~len 2.1).


Dispute Settlement Understanding(DSU)Mémorandum d’accord sur le règlement des différends (MRD)Entendimiento sobre Solución deDiferencias (ESD)Dogovor za re{avawe na sporovi

Spogodba od Urugvajskata rundaso koja se vospostavuva nov sis-tem za re{avawe na sporovi voSTO. Toa e kratka forma na izra-zot „Dogovor za pravila i postapkikoi go ureduvaat re{avaweto nasporovi“ (Aneks 2 od Spogodbata zaSTO). DSU gi sodrì pravilata zare{avawe na sporovi me|u ~lenkitekoi proizleguvaat od spogodbiteopfateni so DSU.


distortiondistorsiondistorsión, deformaciónnaru{uvawe

Trgovijata se naru{uva so merkiili politiki koi predizvikuvaatotstapuvawe od idealnata kon-kurencija i promena na cenite nadili pod onie koi bi bile vo-obi~aeni na eden konkurentenpazar. Primeri za politiki koivodat kon globalno naru{uvawe natrgovijata se subvenciite, uvozniteograni~uvawa i restriktivnitedelovni praktiki; osobeno vo sek-torite kako {to se zemjodelstvoto,doma{nata poddr{ka, izvoznitesubvencii i za{tita na pazarot.Trgovijata so ~eli~ni proizvodidolgo vreme be{e naru{uvana zara-di pomo{ta {to ja obezbeduvaa vla-dite za odredeni proizvoditeli.

[Trade and Competition / Trgovija ikonkurencija]

29


Doha Work ProgrammeProgramme de travail de DohaPrograma de Trabajo de DohaRabotna programa od Doha

Rabotna programa {to proizlezeod Ministerskata konferencijavo Doha vo noemvri 2001 godina.Ministerskata deklaracija od Dohalansira{e novi multilateralnitrgovski pregovori za golem brojoblasti. Pregovorite za zemjodel-stvo i uslugi zapo~naa vo 2000 go-dina, no bea dodadeni novi pra{a-wa, kako {to se pristap na pazarotza nezemjodelski proizvodi, TRIPS(multilateralen registar za geo-grafski oznaki za vino i alkoholnipijalaci), subvenciite, takanare-~enite „Singapurski pra{awa“, vrz„osnova na odluka {to treba da sedonese so jasen konsenzus“, itn.Deklaracijata od Doha, isto taka,predviduva natamo{ni aktivnostiza implementacija na spogodbite naSTO, pra{awa za koi ministriteusvoija odluka (Odluka za pra{awapovrzani so sproveduvawe i po-te{kotii). Rabotnata programa odDoha vklu~uva golem broj pra{awapovrzani so razvojot.

[Negotiations / Pregovori]

domestic content requirementprescriptions relatives à la teneur enéléments d’origine nationaleprescripciones en materia de con-tenido nacionalbarawe za doma{na sodrìna voproizvodot

(Vidi: local content requirements /barawa za lokalni inputi vodoma{nite proizvodi)

domestic supportsoutien interneayuda internadoma{na poddr{ka

Vladini merki za pomo{ nazemjodelskiot sektor, osvenpoddr{kata za izvoz. Spogodbatana STO za zemjodelstvo ja klasifi-cira doma{nata poddr{ka vo trikategorii: portokalova, sina izelena kategorija. Merkite {tospa|aat vo portokalovata kategori-ja se smetaat za merki koi janaru{uvaat trgovijata i istite beapredmet na obvrski za namaluvawevo tekot na Urugvajskata runda.Direktnite pla}awa soglasno pro-gramite za ograni~uvawe na proiz-vodstvoto (sina kategorija) ne beapredmet na obvrskite za namalu-vawe, nitu, pak, onie od zelenatakategorija koi se smetaat za merkikoi ne ja naru{uvaat trgovijata.

(Vidi isto taka: AggregateMeasurement of Support; amber boxsupport; blue box support; export sub-sidies; green box support / Agregatnomerewe na poddr{ka; portokalovakategorija na poddr{ka; sina kate-gorija na poddr{ka; izvozni sub-vencii; zelena kategorija napoddr{ka)


Subvencii]

drawbacksristournes de droits de douanedevoluciones de cargas a la importaciónpovrat na carina

Povrat na uvoznite carini zauvezeni surovini {to se koristatvo proizvodstvoto na stoki, koise izvezuvaat koga ovie izvezeniproizvodi sodràt delovi od do-ma{no poteklo so isti karakter-istiki kako onie {to se zamenu-

30


vaat za uvezenite surovini. Ovierefundirawa ili povrati sesmetaat za izvozni subvencii.Upatstvata za utvrduvawe na sub-venciskata sodrìna vo ovoj proces(isto taka nare~eni i „sistem zapovrat na carina za zamena“) sesodràni vo Aneks III od Spogodbataza subvencii i kompenzaciskidava~ki.

(Vidi isto taka: free-trade zones /slobodni trgovski zoni)

[Subsidies / Subvencii]

dumpingdumpingdumpingdamping

Proda`ba na proizvod na strans-ki pazar po cena poniska od nor-malnata cena na doma{niot pazarna izvoznikot. Dampingot gene-ralno se smeta za nepravedna mer-ka, zaradi toa {to negovata prime-na moè da go naru{i pazarot i daim na{teti na proizvoditelite nasli~ni proizvodi vo zemjata uvoz-nik. ^len VI od GATT i Spogodbatana STO za antidamping dozvoluvaatvoveduvawe na antidamping dava~-ki toga{ koga moè da se dokaè ikoga e jasno deka dampingot ñ nane-suva {teti na doma{nata industri-ja ili, pak, postoi zakana da ñna{teti na istata.

[Non-tariff Measures /

Necarinski merki]

31


E

early harvestpremière récolte / premiers résultatsresultados inicialesprvi~ni rezultati

Predvremeno i vremeno sprove-duvawe na spogodbite postignativo trgovska runda na pregovori.Duri i ako pregovorite se sprove-duvaat kako Urugvajskata runda, od-nosno kako edinstven paket, moèda se dogovori nekoi merki iliotstapki da zapo~nat da se pri-menuvaat porano, pod uslov na kra-jot da se postigne soglasnost zacelosniot finalen paket. Na ovojna~in se postapi so tropskiteproizvodi i novite pravila zare{avawe na sporovi vo Urug-vajskata runda. Vo Ministerskatadeklaracija od Doha se predviduvarezultatite od pregovorite ilipodobruvawata i pojasnuvawata naDSU da moàt da se smetaat kako„prvi~ni rezultati“, zaradi toa {tokrajniot rok za zavr{uvawe na oviepregovori be{e maj 2003 godina, do-deka, pak, pregovorite od Rabotnataprograma od Doha moraa da zavr{atdo 31 dekemvri 2004 godina.


eco-certificationécocertificationecocertificacióneko-sertifikacija

Proces na potvrduvawe naproizvodi koi se prijateli naìvotnata sredina. Uslugite zadavawe na ovoj vid potvrdi seobezbeduvaat preku dràvni iliprivatni institucii.


eco-labellingéco-étiquetageetiquetado ecológicoeko-ozna~uvawe

Na~in so koj im se ukaùva napotro{uva~ite deka proizvoditebile odgledani, preraboteni iliproizvedeni vo uslovi koi ne se{tetni za ìvotnata sredina.Ovoj obi~no dobrovolen mehanizame kreiran so cel da ja pottikneindustrijata da proizveduva stokikoi imaat namaleno negativno vli-janie vrz ìvotnata sredina, kako iso cel da gi pottikne potro{u-va~ite pove}e da gi kupuvaat ovieproizvodi od drugite. Diskusiitevo STO za vakvi {emi osobeno sefokusiraat na nivnoto potencijal-no diskriminira~ko vlijanie vrzuvozot.

(Vidi isto taka: trade and environ-ment / trgovija i ìvotna sredina)


economies in transitionéconomies en transitioneconomías en transiciónekonomii vo tranzicija

Prethodno, ekonomii so centralnoplanirawe koi se vo proces natranzicija kon pazarni ekonomii.Terminot se odnesuva, glavno, naisto~ni i centralnoevropskidràvi i denes nezavisnite dr-àvi koi proizlegoa od pora-ne{niot Sovetski Sojuz. Golembroj od niv sega imaat celosnopazarni ekonomii, nekoi se~lenki na OECD i ~lenki ili sena pat kon za~lenuvawe vo EU.

32


emission chargesredevances sur les émissionscargas sobre las emisionesdava~ki za zagaduvawe

Dava~ki {to gi voveduvaat vla-dite zaradi zagaduvawe na voz-duhot, vodata ili po~vata. Da-nokot moè da se vovede za firmi ijavni komunalni pretprijatija sonamera da se pottikne investi-raweto vo tehnologii i procesi sokoi se namaluva {tetnata emisija.

(Vidi isto taka: polluter-pays princi-ple; user-pays principle / princip„zagaduva~ot pla}a“; princip„korisnikot pla}a“)


Enabling ClauseClause d’habilitationClausula de HabilitaciónOvozmoùva~ka klauzula

Pravna osnova za prodolùvawena nereciprocitetnite trgovskipreferencijali kon i me|u zem-jite vo razvoj. Odlukata za difer-encijalen i popovolen tretman, re-ciprocitet i pocelosno u~estvo nazemjite vo razvoj – voobi~aeno poz-nata kako Ovozmoùva~ka klauzula– be{e usvoena vo ramkite na GATTvo 1979 godina. Vo sprotivno,preferencijalite, isto kako i onievo ramkite na Generaliziraniotsistem na preferencijali (GSP), bibile nekonzistentni so MFN tret-manot.

(Vidi isto taka: special and differen-tial treatment / specijalen i difer-encijalen tretman)

[Trade and Development /

Trgovija i razvoj]

Equivalent Measurement of Support(EMS)mesure équivalente du soutienmedida de la ayuda equivalenteEkvivalentno merewe na poddr{ka

Merka za doma{na poddr{ka vozemjodelskiot sektor. Spogodbatana STO za zemjodelstvo go dozvolikoristeweto na presmetkata naEMS toga{ koga ne moè da se pri-meni normalnoto Agregatno merewena poddr{kata (AMS). Razvienau{te za vreme na Urugvajskata rundaod strana na OECD, merkata sefokusira na buxetskite tro{oci zapoddr{ka na opredelen proizvod.EMS gi koristi razlikite me|udoma{nite i nadvore{nite ceni.

(Vidi isto taka: amber box support /portokalova kategorija napoddr{ka)


Subvencii]

erosion of preferencesérosion des préférenceserosión de las preferenciaserozija na preferencijali

Postapno namaluvawe na pogod-nostite {to proizleguvaat od pre-ferencijalite {to im se davaat nazemjite vo razvoj kako rezultat nageneraliziranoto namaluvawe nacarinite, osobeno vo razvienitezemji, obi~no kako rezultat na mul-tilateralni trgovski pregovori.

(Vidi isto taka: Generalised Systemof Preferences / Generaliziran sis-tem na preferencijali)

[Market Access; Trade and Development

/ Pristap na pazarot; Trgovija irazvoj]

33


escalation of tariff ratesprogressivité des droits de douaneprogresividad arancelariaeskalacija na carinski stapki

(Vidi: tariff escalation / eskalacijana carinski stapki)

escape clauseclause d’exemption, de sauvegardecláusula de salvaguardia, liberatoria, resolutoriaklauzula za odbegnuvawe

Odredba so koja se dozvoluva napotpisni~ka na trgovska spogodbada gi suspendira svoite obvrskivo slu~aj koga uvozot se zakanuvaili predizvikuva seriozna {tetana doma{nata industrija. ^lenotXIX od GATT i Spogodbata na STO zaza{titni merki obezbeduva klauzu-la za odbegnuvawe (ili „za{titnamerka“) za trgovija so stoki iograni~uvawe na nejzinata upotre-ba. Na ovoj na~in moàt da se zgo-lemat carinite ili da se vovedatkvoti dokolku uvozot na proizvodotse zgolemi do onoj stepen kogapredizvikuva ili moè da predi-zvika {teta vo doma{nata indus-trija. Sli~na odredba treba da sedogovori i vo sektorot na uslugite,poto~no ~len X od GATS sodrìpravo da se stori toa.


establishmentéstablissementestablecimientoosnovawe

(Vidi: commercial presence / komer-cijalno prisustvo)

“Everything but Arms” Initiative(EBA)Initiative “Tout sauf les armes”Iniciativa “Todo Menos las Armas”Inicijativa „S¢ osven oru`je“

Bescarinski i beskvoten pristapza stoki od najmalku razvienitezemji na pazarot na EU. Odobren ekon krajot na fevruari 2001 godina,a stapi vo sila na 5 mart 2001 go-dina. Me|utoa, liberalizacijata natri ~uvstvitelni proizvodi, odnos-no {e}er, oriz i banani }e se odvi-va vo tek na tranzicionen period,so celosna liberalizacija koja zabananite ne se o~ekuva da se slu~ipred 2006 godina, a za orizot i{e}erot pred 2009 godina.


ex ante, ex postex ante, ex postex ante, ex postex ante, ex post

Pred / po primena na odredena mer-ka.

ex parte communicationcommunication ex partecomunicación ex partekomunikacija ex parte

Komunikacija me|u ednata stranavo sporot i panelot ili Apelaci-onoto telo, bez prisustvo na dru-gata strana ili strani. Ograni-~uvawata vo komunikacijata ex partese sodràni vo ~len 18 od DSU,Pravilo 19 od Rabotnite postapkiza apelacionen pregled, i stavVII(2) od Pravilata za postapuvawevo vrska so Dogovorot za pravilatai postapkite koi go ureduvaatre{avaweto na sporovi.



34


export credits / export credit guar-antees / export credit insurancecrédits à l’exportation / garanties decrédit à l’exportationcréditos a la exportatción / garantíasde crédito a la exportaciónizvozni krediti / garancii zaizvozni krediti / osiguruvawe naizvozni krediti

Zaemi za uvoznicite od strana naizvoznicite ili od vladite naizvoznicite koga stokite se ispo-ra~uvaat pred pla}aweto. Dokol-ku izvoznicite dobijat vakov vid naslu`beni finansii ili garancii odnivnite vladi so niski kamatnistapki ili povolni uslovi zavra}awe, ovie krediti moàt da sesmetaat kako izvozni subvencii.Uslovite za izvoznite krediti seuredeni so Aran`manot za prepo-rakite za oficijalno poddràniizvozni krediti na OECD. Spo-godbata na STO za subvencii nave-duva deka izvoznite krediti sezabraneti dokolku se davaat poponiski stapki od komercijalnitekrediti, osven ako tie ne se vosoglasnost so Aran`manot na OECD.


Export Enhancement Programme(EEP)Programme d’encouragement à l’exportation Programa de Fomento de lasExportacionesPrograma za zgolemuvawe naizvozot

Vid na izvozna subvencija {to imja pla}a vladata na SAD na iz-voznicite na zemjodelski proiz-vodi. Ovaa programa be{e lansi-rana vo 1985 godina, a be{e naso~e-na protiv zemjite {to gi subven-cioniraat svoite zemjodelski pro-izvodi. Izvoznicite dobivaat bo-nus vo gotovina, {to im ovozmoùva

da izvezuvaat po cena poniska odtro{okot koj bi ~inel da se kupiistiot proizvod na pazarot na SAD.Pla}awata soglasno Programata zazgolemuvawe na izvozot podleàtna ograni~uvawa na koli~estvoto ina buxetskite tro{oci soglasnoSpogodbata na STO za zemjodelstvo.


Measures; Subsidies / Zemjodelstvo;

Sanitarni i fitosanitarni merki;

Subvencii]

export incentivesencouragements, incitations à l’exportationincentivos, estímulos a la exportaciónizvozni stimulacii

Merki {to gi usvojuvaat vladiteso cel da go promoviraat zgolemu-vaweto na izvozot na doma{nitekompanii. Vakvite merki vklu~u-vaat direktni subvencii, premii inamaleni uvozni carini za kompo-nenti koi se vgraduvaat vo iz-voznite proizvodi, dano~ni oslo-boduvawa itn. Spogodbata za sub-vencii i kompenzaciski merki za-branuva ili, pak, predviduva kaz-neni merki za pove}eto formi naizvozni stimulacii.

(Vidi isto taka: export subsidies /izvozni subvencii)


export performance requirementsprescriptions de résultats à l’exportation prescripciones en materia de resulta-dos de exportaciónbarawa za izvozni rezultati

Obvrski {to se baraat od strans-ki investitori deka nivnite pro-izvodi }e se izvezuvaat celosnoili delumno. Najednostaven model

35


za sledewe e preku procent od pro-izvodstvoto, izrazen vo obem ilivrednost. Drug pristap e da seograni~i uvozot na investitorot dovrednosta na negoviot izvoz. So-glasno Spogodbata na STO za merkipri vloùvawata so vlijanie vrztrgovijata pove}eto vakvi barawaza izvozni rezultati se zabraneti.

(Vidi isto taka: domestic content requirement; trade-balancing require-ments / barawe za doma{nasodrìna vo proizvodot; barawaza vramnoteùvawe na trgovijata)

[Trade and Investment / Trgovija iinvesticii]

export processing zones (EPZs)zone franche industrielle d’exportation / zone franche pour l’industrie d’exportationzona de elaboración para laexportación / zona franca industrializvozno-prerabotuva~ki zoni

(Vidi: free-trade zones / slobodnitrgovski zoni)

export restraint agreementaccord de limitation des exportationsacuerdo de limitación de las exportacionesspogodba za vozdrùvawe od izvoz

(Vidi: voluntary export restraints / dobrovolni ograni~uvawa na izvo-zot)

export subsidiessubventions à l’exportationsubvenciones a la exportaciónizvozni subvencii

Direktni pla}awa ili drugifinansiski donacii od dr-àvite za doma{nite proiz-

voditeli ili izvoznici koi za-visat od izvozot na stoki iliuslugi. Tie se zabraneti soglasnoSpogodbata na STO za subvencii ikompenzaciski merki (~len 3), a vozemjodelskiot sektor, tie se pred-met na obvrski za namaluvawe so-glasno Spogodbata za zemjodelstvo(Del V).

(Vidi isto taka: export credits;export incentives / izvozni krediti;izvozni stimulacii)


36


F

“fast track”“voie accélérée”“vía rápida”„brza postapka”

„Brza postapka“ e postapka vovede-na vo SAD vo 1974 godina (pre-imenuvana vo 2000 godina vo„Ovlastuvawe za promovirawe natrgovijata“), a odobrena od Kon-gresot na SAD za pregovarawe natrgovski spogodbi koi }e se usvo-juvaat celosno, bez amandmani.Mnogumina veruvaat deka ova pret-stavuva preduslov za SAD serioznoda se angaìra vo trgovski pregov-ori.

food securitysécurité alimentaireseguridad alimentariaobezbeduvawe na hrana

Nacionalna politika za obez-beduvawe na rezervi na hrana vosekakvi okolnosti. Nekoi ~lenkina STO veruvaat deka obezbedu-vaweto so hrana treba da se vr{ipreku proizvodstvo vo doma{niotzemjodelski sektor. Drugi smetaatdeka fleksibilna kombinacija oddoma{ni i stranski nabavuva~iobezbeduva pogolema sigurnost.Razlikata vo pogledite vlijae vrzstavovite vo odnos na liberali-zacijata vo zemjodelstvoto votrgovskite spogodbi.

(Vidi isto taka: development box;multifunctionality; net food-importingdeveloping countries / kategorija zarazvoj; multifunkcionalnost; zemjivo razvoj neto uvozni~ki naprehranbeni proizvodi)

[Agriculture; Trade and Development /

Zemjodelstvo; Trgovija i razvoj]

forced technology transfertransferts obligatoires de technologietransferencia forzosa de tecnologíaprisilen transfer na tehnologija

Barawe ili obvrska {to se namet-nuva na firma da izvr{i trans-fer na tehnologija vo zemjatakade {to investira, kako pre-duslov za da se dozvoli investici-jata vo otsustvo na zakoni ilipropisi za transfer na tehnologijavo zemjata doma}in.

(Vidi isto taka: Article 66.2; compul-sory licence; TRIPS Agreement / ~len66.2; prisilna licenca; Spogodbaza TRIPS)


foreign direct investment (FDI)investissement étranger direct (IED)inversión extranjera directa (IED)stranski direktni investicii(SDI)

Obi~no dolgoro~ni investiciiod firma ili lice od edna zemjavo kompanija locirana vo drugazemja. Vrskata vklu~uva dolgo-traen interes i odredena kontrolavrz entitetot vo stranstvo. In-vestitorot moè da u~estvuva sogolem udel vo osnova~kiot kapital(pove}e od 10%), da osnova kom-pletno nov subjekt, da zapo~ne sozaedni~ko vloùvawe ili da inve-stira preku spojuvawe ili preze-mawe.


37


foreign portfolio equity investment (FPEI)investissement étranger de portefeuille,sous forme de participation au capitalinversión en una cartera de valores extranjerosstranski portfolioinvesticii vo kapital na firma

(Vidi: portfolio investment / portfolio investicii)

formula tariff cutsréductions tarifaires selon la formulereducciones de los aranceles basadoen una fórmulanamaluvawe na carinski stapkispored opredelena formula

Dogovoreni namaluvawa na carin-skite stapki vrz osnova na mate-mati~ka formula. Se koristat votrgovski rundi, pred s¢, za da sepostigne harmonizirawe na cari-nite, pogolemi namaluvawa na vr-vovite na carinskite stapki ot-kolku na niskite carini, kako i zapostignuvawe na drugi efekti.

(Vidi isto taka: Girard Paper onMarket Access; linear tariff cuts; Swissformula / Dokument na @irard zapristap na pazarot; linearnicarinski namaluvawa; {vajcarskaformula)



Framework AgreementAccord cadreAcuerdo MarcoRamkoven dogovor

Ramkovniot dogovor na GATTkolektivno se odnesuva na ~e-tirite oddelni odluki doneseni

vo tekot na Tokiskata runda.Najva`na od niv be{e Odlukata zadiferencijalen i popovolen tret-man, reciprocitet i pocelosnou~estvo na zemjite vo razvoj, pove}epoznata kako Ovozmoùva~ka kla-uzula. Drugite, razraboteni vrzosnova na postoe~kite odredbi odGATT, vlijaat vrz trgovskite merkina poleto na platniot promet,za{titnite aktivnosti na zemjitevo razvoj i re{avaweto na sporovi.

(Vidi isto taka: special and differen-tial treatment / specijalen i difer-encijalen tretman)


free on board (FOB)franco à bord (FAB)franco a bordo (FAB)franko brod

Cenata franko brod na izvezenproizvod obi~no ja opfa}a cenataplus tro{ocite za tovarewe nanazna~enata lokacija (obi~nopristani{te ili aerodrom). Taa erazli~na od CIF cenata koja givklu~uva site tro{oci za vozarina,osiguruvawe i drugi tro{oci s¢ docarinewe na mestoto na pristignu-vawe vo zemjata uvoznik.

free rider“free-rider”, bénéficiaire sans con-trepartie, parasitisme“free-rider”, beneficiario sin contrapartida, aprovechado“free-rider”, korisnik napovolnosti bez da pravi otstapki

Voobi~aen termin koj se odnesuvana zemja koja ne pravi nikakviotstapki vo pregovorite vo STO, akoja sepak profitira soglasnoprincipot na najpovlastena naci-ja, pred s¢ od otstapkite {to gi

38


pravat drugite. Terminot naj~estose koristi vo kontekst na pregov-orite vo uslugite vo ramkite naGATS.


free-trade agreement (FTA)accord de libre-échangeacuerdo de libre comerciospogodba za slobodna trgovija

Spogodba me|u dve ili pove}edràvi so koja se vospostavuvame|usebna slobodna razmena nastoki i uslugi. Me|utoa, sekojastrana vo vakvite spogodbi gozadrùva svojot nezavisen trgovskireìm vo odnos na zemjite {to ne se~lenki – za razlika od slu~aite socarinski unii, kade {to ~lenkiteusvojuvaat edinstvena nadvore{no-trgovska politika, barem vo pogledna carinite. Zonite na slobodnatrgovija kako i carinskite uniitreba da bidat vo soglasnost so~len XXIV od GATT.

(Vidi isto taka: tariff / carina,carinska stapka, tarifa)


free-trade zoneszones francheszonas francasslobodni trgovski zoni

Zoni opredeleni za intenzivenindustriski razvoj, koi se iz-vozno orientirani i vo koi seprimenuvaat isklu~itelno povol-ni trgovski reìmi. Vakvite zoniobi~no se gradat vo blizina napristani{ta i aerodromi ili pok-raj granici na pogolemi izvozni pa-zari. Kompaniite koi osnovaat ka-paciteti za proizvodstvo ili mon-taà, dobivaat pravo na bescarins-ki uvoz na surovini ili komponenti

potrebni za proizvodstvo na pro-izvodite koi se predmet na re-eksport. Vo golem broj slu~ai, fir-mite {to se locirani vo slobodnitetrgovski zoni dobivaat povolendano~en tretman i moàt da dobijatjavni uslugi po diskontni ceni koimoàt da se smetaat kako izvoznisubvencii. Slobodnite trgovskizoni, isto taka, se poznati i kako„izvozni prerabotuva~ki zoni“ i„stranski trgovski zoni“.

[Subsidies; Trade and Development /

Subvencii; Trgovija i razvoj]

39


G

GATT 1947GATT de 1947GATT de 1947GATT 1947

Op{tata spogodba za carini itrgovija od oktomvri 1947 godinabe{e dodadena na Finalniot aktod vtorata sesija na Podgot-vitelniot komitet na Konfe-rencijata na ON za trgovija ivrabotuvawe. Taa stapi vo sila vo1948 godina kako vremena spogodba,i istata pretstavuva{e „dogovor“koj gi sodrè{e me|unarodnitetrgovski pravila s¢ do krajot naUrugvajskata runda, koga ovaaspogodba stana del od strukturatana STO.

(Vidi isto taka: contracting parties /dogovorni strani)

[GATT / WTO Law /


GATT 1994GATT de 1994GATT de 1994GATT 1994

Edna od spogodbite so koi seosnova STO. Taa sodrì odredbiod GATT 1947 pred stapuvaweto vosila na Spogodbata za STO i pro-tokoli za carinski otstapki, pro-tokoli za pristapuvawe, odluki zaosloboduvawe od obvrski, nekolkudogovori i Marake{kiot protokolkon GATT od 1994 godina.

(Vidi isto taka: Uruguay Round /Urugvajska runda)

[GATT / WTO Law /


GATT acquisacquis du GATTacervo del GATTacquis na GATT

Celokupniot kompleks na razbi-rawe na GATT, steknat vo tekot napostoeweto na Spogodbata. Ter-minot acquis e pozajmen od fran-cuskiot jazik („steknat“ ili „stek-nato znaewe“). Konceptot na “acquiscommunautaire” igra va`na uloga vopravoto na Evropskata zaednica,pri {to istiot se odnesuva na ce-lokupnata zakonska regulativa naEZ, so site napraveni izmeni votekot na postoeweto na Zaednicata.Poop{to kaàno, zborot acquis ~es-topati se odnesuva na site povol-nosti {to gi obezbeduvaat zemjite-~lenki na EU od prethodnite odlu-ki na EU. Izve{taite na panelitepretstavuvaat primeri za GATTacquis i moàt da se zemat predvidod strana na panelite {to }e seformiraat vo idnina.

[GATT / WTO Law /


GATT lawjurisprudence du GATT; règles duGATTnormativa del GATTpravoto na GATT

Op{t termin koj se odnesuva{e naGATT i odlukite, postapkite ivoobi~aenite praktiki na Dogo-vornite strani na GATT.

[GATT / WTO Law /


40


GATT precedentsprécédents du GATT; précédentsenregistrés au GATTprecedentes del GATT; precedentesestablecidos en el GATTpresedani na GATT

Obi~no se odnesuva na praktikitena Dogovornite strani soglasnoGATT. Poto~no, ova se odnesuva naizve{taite na panelot koi gi usvo-juvaat Dogovornite strani pri re-{avawe na spor. Usvoenite izve{-tai na panelot na GATT se obvrzu-va~ki samo za stranite vo sporot.Tie ne pretstavuvaat pravno ob-vrzuva~ki presedani za ~lenkite naSTO, tuku samo pridonesuvaat konacquis na GATT.

[Dispute Settlement;

GATT / WTO Law / Re{avawe nasporovi; Pravoto na GATT / STO]

Generalised System of Preferences(GSP)Système généralisé de préférences(SGP)Sistema Generalizado de Preferencias(SGP)Op{t sistem na preferencijali

Me|unarodni pravila spored koiindustriskite zemji obezbedu-vaat preferencijal vo carinitena izvozot na zemjite vo razvoj vorazvienite zemji, kako na~in nazgolemuvawe na konkurentnostana zemjite vo razvoj. Ovie prefe-rencijali ne se recipro~ni. Voramkite na ovie pravila, dogo-voreni vo UNCTAD vo 1968 godina, akoi stapija vo sila vo 1971 godina,zemjite moàt da gi dizajniraatnivnite sopstveni sistemi napreferencijali. Dvaeset i sedumindustriski zemji odrùvaat vakviGSP programi. Carinskite namalu-vawa {to proizleguvaat od multi-

lateralnite trgovski pregovori janamaluvaat va`nosta na GSP.

(Vidi isto taka: Enabling Clause;most-favoured nation treatment /Ovozmoùva~ka klauzula; tretmanna najpovlastena nacija)

[Market Access; Trade and Development

/ Pristap na pazarot; Trgovija irazvoj]

genetically-modified organisms(GMOs)organismes génétiquement modifiés(OGM)organismos genéticamente modificados (OGM)geneti~ki modificirani organizmi(GMO)

Proizvodi na geneti~ki inèner-ing vo koi genite po ve{ta~ki patse premestuvaat vo samiot vidili pome|u razli~ni vidovi. Or-ganizmite koi se modificirani naovoj na~in se narekuvaat transge-neti~ki ili geneti~ki modifici-rani, ili najednostavno GMO.Tehnologijata za GMO ovozmoùvada se dodavaat, odzemaat, promenu-vaat ili razmenuvaat individualnigeni ili grupi na geni za koi se znaedeka vlijaat vrz individualnitekarakteristiki. Isto taka, moè dase koristi i terminot „ìvi modi-ficirani organizmi“.

[Agriculture; Intellectual Property; Trade

and Environment; Sanitary and

Phytosanitary Measures / Zemjodelstvo;

Intelektualna sopstvenost; Trgovijai ìvotna sredina; Sanitarni i

fitosanitarni merki]

41


geographical indicationsindications géographiquesindicaciones geográficasgeografski oznaki

Oznaki so koi se ozna~uva dekaproizvodite poteknuvaat od to~-no opredelen region ili lokacijaso koja se tesno povrzani ka-rakteristikite na proizvodot–vklu~itelno i negoviot kvaliteti ugled. Primeri za ova se sled-nive: “Champagne”, “Tequila” i“Roquefort”. ^len 22 od Spogodbataza TRIPS go definira ovoj termin ibara od ~lenkite da obezbedatpravni na~ini za za{tita nageografskite oznaki od upotrebakoja doveduva do zabluda. ^len 23obezbeduva dopolnitelna za{titaza vina i alkoholni pijalaci.


Girard Paper on Market AccessTexte de Girard sur l’accès auxmarchésTexto de Girard sobre acceso a losmercadosDokument na @irard za pristap napazarot

Pjer-Luis @irard (Pierre-LouisGirard), pretsedava~ na Prego-vara~kata grupa za pristap napazarot, na 16 maj 2003 godinaizdade nacrt-dokument za moda-liteti, vo koj centralno mestozazema formulata za namaluvawena carinite, koja sodrì dva koe-ficienta: prosek na maksimalnoobvrzani carinski stapki kakopo~etna to~ka na carinskitenamaluvawa i drug koeficient ~ijavrednost bi trebalo da ja utvrdat~lenkite. Dokumentot, isto taka,sodrì razmisluvawa za elimini-rawe i obvrzuvawe na carinite zaproizvodi koi se od izvozen

interes za zemjite vo razvoj i naj-malku razvienite zemji.

(Vidi isto taka: tariff bindings / mak-simalni obvrzuva~ki carinskistapki)


graduation clauseclause de graduationcláusula de graduaciónklauzula za postapnost

Ovozmoùva~kata klauzula pred-viduva so progresiven razvoj naekonomiite na zemjite vo razvoj dase podobri kapacitetot na oviezemji za davawe pridones ili zaprifa}awe na dogovoreni otstapki,so {to od nivna strana bi moèloda se o~ekuva pocelosno koristewena pravata i prifa}awe na ob-vrskite soglasno GATT/STO (stav 7od Ovozmoùva~kata klauzula).


Trgovija i razvoj]

grandfathering / grandfather clauseclause d l’antériorité, clause de main-tien des droits acquis, clause desavantages acquis, clause d’exemptioncláusula de anterioridadklauzula za steknati prava

Specijalna za{tita na posto-e~kite trgovski uslovi i doma{-nata zakonska regulativa na pole-to na trgovijata i investiciskitespogodbi. GATT vklu~uva{e od-redba vo Protokolot za vremenaprimena, so koja im se dozvoluva naoriginalnite dogovorni strani da jaizzemat od obvrskite na GATTprethodno postoe~kata zadol-ìtelna doma{na zakonska regula-tiva koja inaku se smeta{e zanekonzistentna, so cel da ne se

42


zadocni so stapuvaweto vo sila naGATT za neograni~en vremenskirok. Novite ~lenki na STO moàt,isto taka, da ja so~uvaat staratadoma{na zakonska regulativa,dokolku za toa se postigne dogovorpri pregovaraweto na uslovite voprocesot na pristapuvawe. So~uvu-vaweto na starite uslovi za inve-stirawe be{e dogovoreno vo tekotna pregovorite za prezemawe ob-vrski na poleto na uslugite voramkite na GATS.

(Vidi isto taka: GATT 1947; safe-guards / GATT 1947; za{titnimerki)

[GATT / WTO Law /


green box supportsoutien relevant de la catégorie verteayuda del compartimiento verdezelena kategorijana poddr{ka

Vo op{ta smisla, pretstavuvadoma{na poddr{ka koja ne janaru{uva trgovijata vo zem-jodelskiot sektor i koja ne epredmet na obvrskite za namalu-vawe vo Spogodbata za zemjodel-stvo. Aneks 2 od Spogodbata ginaveduva brojnite formi na vakvapoddr{ka, vklu~itelno i pod-dr{kata za oddeluvawe na pri-hodot koja im se dava na zemjodel-cite, doma{nata pomo{ vo hrana,op{tite uslugi na zemjodelcite iruralnata zaednica, pomo{ priprirodni katastrofi, programi zapenzionirawe na zemjodelskiteproizvoditeli, programi za ìvot-na sredina, itn.

(Vidi isto taka: amber box support;blue box support; decoupling; distortion/ portokalova kategorija na

poddr{ka; sina kategorija napoddr{ka; razdvojuvawe;naru{uvawe)

[Agriculture; Subsidies /

Zemjodelstvo; Subvencii]

Green Roomsalon vertsalón verdeZelena soba

Konferenciska sala na general-niot direktor vo sedi{teto naSTO vo @eneva. Poznata pod ovaime zaradi zelenata boja na yidnitetapeti i kilimot, ovaa prostorija~estopati ja koristat mali grupi napretstavnici vo STO za neformal-ni konsultacii. Izrazot „sostanokvo zelenata soba“ ponekoga{ se ko-risti na ministerskite konferen-cii na STO nadvor od @eneva.


grey-area measuresmesures de la zone grisemedidas de la zona grismerki od sivata zona

Restriktivni trgovski merki {tose koristele vo 70-te i 80-te godi-ni kako alternativa za za{tit-nite merki, antidampingot ikompenzaciskite merki. Poznatikako „dobrovolni izvozni ogra-ni~uvawa“, ili „naloèni mar-keting aran`mani“, me|u drugoto,tie baraat zemjata izvoznik iliindustrija – pod politi~ki priti-sok od vladata uvoznik – „dobro-volno“ da go ograni~i izvozot na tojpazar. êstopati bile „dogovarani“ili objavuvani precizni gornigranici za izvoz. Merkite nemaapravna osnova vo sistemot na GATT.Tie bea proglaseni za zabraneti iukinati soglasno Spogodbata za

43


za{titni merki od Urugvajskatarunda na pregovori.


[Market Access /

Pristap na pazarot]

gross domestic product (GDP)produit intérieur brut (PIB)producto interno bruto, interior bruto(PIB)bruto doma{en proizvod (BDP)

Pazarna vrednost na site stoki iuslugi proizvedeni vo edna godi-na vo ramkite na nacionalnitegranici. Toa e standardna merka zaglobalnata golemina na ekonomija-ta. Vo nea ne se vklu~eni pla}a-wata od dràvjani koi rabotat vostranstvo.

gross national product (GNP)produit national brut (PNB)producto nacional bruto (PNB)bruto nacionalen proizvod (BNP)

Pazarna vrednost na stoki i uslu-gi proizvedeni vo edna godina sotrud i sredstva na nacijata. Tukase vklu~eni i pla}awa od de-lovnite aktivnosti na nacijata i nadràvjanite vo stranstvo, kako iudelot na reinvestiran profit vostranski filijali na doma{ni kor-poracii.

Group of 21 (G-21)Groupe des 21 (G-21)Grupo de los 21 (G-21)Grupa od 21 (G-21)

Pred Ministerskata konferenci-ja vo Kankun, 14 zemji vo razvojpodgotvija predlog-ramka za zem-jodelstvo. Zabeleùvaj}i ja me|u-sebnata vrska na site poliwa napregovorite, odnosno deka efi-

kasniot poseben i diferencijalentretman e sostaven del na rabotna-ta programa i deka netrgovskitepra{awa bi trebalo da se zematpredvid, ovie zemji predloìjaparametri za „zna~itelno namalu-vawe na doma{nata poddr{ka“,izbrana formula za namaluvawe nacarinskite stapki vo delot napristapot na pazarot i elimini-rawe na izvoznite subvencii za dvekategorii na proizvodi vo tekot nadva perioda za koi dopolnitelnotreba da se donese odluka. Edniotperiod }e se primenuva vrzproizvodi koi se od izvozeninteres za zemjite vo razvoj, a dru-giot za ostanatite proizvodi. PredKonferencijata vo Kankun, u{tesedum drugi zemji pristapija konpredlogot i ja formiraa takana-re~enata „G-21“, neformalna grupa(alternativno nare~ena i G-22,zatoa {to na grupata vo Kankun £ sepriklu~i i Egipet) ~ie ~lenstvo voKankun be{e sostaveno od slednivezemji: Argentina, Bolivija, Brazil,île, Kina, Kolumbija, Kostarika,Kuba, Ekvador, Egipet, El Sal-vador, Gvatemala, Indija, Meksiko,Nigerija, Pakistan, Paragvaj, Peru,Filipini, Ju`noafrikanska Re-publika, Tajland i Venecuela. PoMinisterskata konferencija voKankun, od ovaa grupa se povlekoaKolumbija, Kostarika, Ekvador, ElSalvador, Gvatemala i Peru.^lenstvoto na G-21 postojano semenuva.


44


H

Harbinson PaperDocument HarbinsonDocumento de HarbinsonDokument na Harbinson

Nacrt „modaliteti“ za pregovorivo zemjodelskiot sektor vo Ra-botnata programa od Doha. Prvi~noprosleden vo fevruari i mart 2003godina od g. Stjuart Harbinson(Stuart Harbinson), pretsedava~ naKomitetot za zemjodelstvo, naspecijalnata sesija „Nacrt mo-dalitetite za ponatamo{ni obvrs-ki“ (TN/AG/W1/Rev.1), gi zacrtuvaspecijalnite celi i drugite poten-cijalni merki {to treba da sedogovorat vo pregovara~ki proces.


hard-core cartelsententes injustifiablescárteles intrínsecamente nocivosekstremni karteli

Nekonkurentni spogodbi ili uso-glaseni praktiki od konkurentskifirmi za podelba ili zaedni~koiskoristuvawe na pazarite, fiksniceni, prisposobuvawe ili mestewena tenderi, vospostavuvawe naproizvodni ograni~uvawa ili kvotiso kone~na cel da se kontroliraatpotro{uva~ite, nabavuva~ite, pa-zarnite linii, sektori i teritorii.

(Vidi isto taka: competition policy /politika na konkurencija)

[Trade and Competition /

Trgovija i konkurentnost]

harmonisationharmonisationarmonizaciónharmonizirawe

Proces vo tekot na koj se pravatizmeni vo vladinite regulativiili praktiki, so cel istite dastanat sli~ni ili pokompatibilniso onie na drugite zemji.

harmonisation formulaformule d’harmonisationfórmula de armonizaciónformula za harmonizirawe

Vo pregovorite za carini, celtana primenuvaweto na formulataza harmonizirawe e da se namalatvisokite carinski stapki pove}eod onie koi se relativno niski.Ovaa formula se koriste{e voTokiskata runda na pregovori.


Harmonised System (HS)Système harmonisé (SH)Sistema Armonizado (SA)Harmoniziran sistem (HS)

Glavna me|unarodna nomenklatu-ra koja gi klasificira stokite sokoi se trguva. Podgotvena odSvetskata carinska organizacija,nomenklaturata koristi {ifri odnajmnogu {est cifri za da gi klasi-ficira i {irokite kategorii nastoki, no i visoko diferenciraniteproizvodi. Pokraj {estcifrenotonivo, zemjite moàt da vovedat inacionalni distinkcii za carinitei za mnogu drugi celi. Pove}etocarinski obvrski sega se pravatkoristej}i go HS za da se opredelicarina na odreden proizvod nakonzistentna i predvidliva osno-va.

[Trade in Goods /

Trgovija so stoki]

45


hearing, oral hearingprocédure oraleprocedimiento oralrasprava, usna rasprava

Pravoto da se bide soslu{an vopostapkite za re{avawe na sporvo STO se definira na dvana~ina: (i) Za paneli, na stranite vosporot im se dadeni dve formalnimo`nosti da bidat soslu{ani (dazboruvaat) na sostanocite na pan-elot. Treti strani imaat pravo dabidat soslu{ani samo na prviotsu{tinski sostanok na panelot. (ii)Za Apelacionoto telo, u~esnicitevo àlbenata postapka imaat pravoda bidat soslu{ani od Apela-cionoto telo. Soodvetno, „tretiteu~esnici“ koi dostavile pismenipodnesoci imaat pravo da bidatsoslu{ani od Apelacionoto telo.


46


I

implementation of recommenda-tions and rulingsmise en œuvre des recommandationset décisions aplicación de las recomendaciones yresolucionesimplementirawe na preporaki iodluki

Panelite na STO i Apelacionototelo moàt da prepora~aat naednata strana vo sporot da ja uso-glasi trgovskata merka so ob-vrskite {to proizleguvaat odspogodbite opfateni so DSU(DSU, ~len 19). Nadzorot vrz im-plementacijata e ureden so ~len 21od DSU, koj vospostavuva postapkaso cel da se obezbedi navremenousoglasuvawe vo razumen vremenskirok (obi~no 15 meseci od datumot nakoj e usvoen soodvetniot izve{tajna panelot ili Apelacionoto telo).


import licensing procedures (ILP)procédure de licences d’importationprocedimientos para el trámite delicencias de importaciónpostapki za izdavawe na uvoznidozvoli

Administrativni postapki zanadzor na uvozot ili za ogra-ni~uvawe na uvozot koj podleìna kvantitativni ograni~uvawa.Soglasno odredbite od Spogodbatana STO za postapkite za izdavawena dozvoli, vlastite koi senadle`ni za dozvolite obi~nobaraat podnesuvawe molba ilidruga dokumentacija – pokraj onaa

{to se bara za carinski celi – kakopreduslov za uvoz.


Pristap na pazarot; Trgovijaso stoki]

import-substitution policiespolitiques de remplacement des importationspolíticas de sustitución de importacionespolitika za supstitucijana uvozot

Pristap kon trgovskata politikanaso~en kon zamena na uvozot sodoma{no proizvedeni stoki iuslugi. Ovaa politika vklu~uvaograni~uvawa vrz uvozot ili do-ma{ni subvencii. Be{e poddr-ùvana ili so argumentite za za{-tita na mladite industrii ili sopotrebata od namaluvawe na mo-mentalnite deficiti na tekovnatasmetka od platniot bilans. Popu-larna me|u zemjite vo razvoj vo te-kot na 60-te i 70-te godini, ovaapolitika be{e vo golem stepenzameneta so merki za otvorawe napazarot, so cel da gi stimulirakonkurencijata i izvozot.


Independent Review Entity (IE)Entité d’examen indépendante (EI)Entidad de Examen Independiente (EI)Organ za nezavisno razgleduvawe

Del od postapkata za re{avawe nasporovi na poleto na inspekcijapred isporaka (PSI). Ovoj organbe{e osnovan vo dekemvri 1995godina od strana na Generalniotsovet, soglasno ~len 4 od Spogod-bata na STO za inspekcija predisporaka. Postapkata na nezavisno

47


razgleduvawe gi re{ava sporoviteme|u izvoznikot i agencijata zainspekcija pred isporaka. Organotosnova paneli od koi se bara dadonesuvaat odluki so mnozinstvo naglasovi vo rok od osum rabotni denaod iniciraweto na sporot.



industrial designsdessins et modèles industrielsdibujos y modelos industrialesindustriski dizajn

Nadvore{niot izgled ili orna-mentalnite karakteristiki naproizvodi vklu~itelno i formi,linii, motivi i boi. Industris-kite dizajni se {titat, pred s¢, kajproizvodi za {iroka potro{uva~ka,kako na primer tekstil, proizvodiod koà i avtomobili. Spogodbataza TRIPS (~len 25 i 26) im nametnu-va obvrska na ~lenkite na STO da gi{titat industriskite dizajni koise novi ili originalni, so {to mu seovozmoùva na sopstvenikot dastekne ekskluzivni prava na koris-tewe na dizajnot.

(Vidi isto taka: copyright / avtor-sko pravo)


infant industry protectionprotection des industries naissantesprotección de las industrias nacientesza{tita na mlada industrija

Za{tita so ograni~uvawe na uvo-zot ili drugi na~ini so cel da seovozmoì da se osnova novaindustrija vo zemja vo razvoj.^len XVIII od GATT 1947 vklu~uva{eodredbi so koi se dozvoluva{e

povlekuvawe na otstapkite za ovaacel.

[Trade and Development / Trgovija i razvoj]

Information Technology Agreement(ITA)Accord sur les technologies de l’information (ATI)Acuerdo sobre Tecnología de laInformación (ATI)Spogodba za informati~katehnologija

Ministerska deklaracija za trgo-vija so proizvodi od oblasta nainformati~kata tehnologija socel da se eliminiraat carin-skite dava~ki do januari 2000 god-ina, koja be{e dogovorena me|u 29~lenki na STO na Ministerskatakonferencija vo Singapur vo 1996godina. Implementacijata pred-viduva{e pro{iruvawe na u~es-tvoto, so koe bi se pokrile okolu 90procenti od svetskata trgovija soproizvodi od informati~kata teh-nologija. Do 1 april 1997 godina,kriteriumot be{e ispolnet i taastapi vo sila vo 1997 godina so 40u~esnici. Spogodbata za infor-mati~ka tehnologija se primenuvavrz multilateralna osnova.

[Market Access; Trade in Goods / Pristap na pazarot; Trgovija so

stoki]

initial commitmentsengagements initiauxcompromisos inicialesinicijalni obvrski

Obvrski za liberalizacija vooblasta na uslugite {to beanapraveni pri zaklu~uvawe naUrugvajskata runda. Ovoj termin,koj ve}e ne se koristi, se odnesuvana prvata runda na liberalizacija{to ja prezemaa u~esnicite vo pre-

48


govorite za GATS. Ovie obvrskibea zacrtani vo nacionalnite listiza uslugi od Urugvajskata runda.

(Vidi isto taka: specific commit-ments / specifi~ni obvrski)

[Services / Uslugi]

initial submissionpremière communicationcomunicación inicialinicijalen podnesok

Pismen podnesok od edna stranavo spor do prviot sostanok napanelot. Soglasno ~len 12.6 odDSU, stranata tuìtel mora da goprezentira svojot prvi~en podnesokpred toa da go stori sprotivnatastrana, osven vo slu~ai koga pan-elot moè da odlu~i dvete stranida gi podnesat svoite inicijalnipodnesoci istovremeno.



injurydommagedaño{teta

[teta vo industrijata, prediz-vikana od dampiran, subvenci-oniran ili rapidno zgolemenuvoz. Konceptot go ureduva vovedu-vaweto na antidamping, kompenza-ciski, ili za{titni merki soglasnosoodvetnite Spogodbi na STO.

(Vidi isto taka: countervailingduties; determination of injury; dump-ing / kompenzaciski dava~ki; utvr-duvawe na {teta; damping)



Subvencii]

in-quota / within accessintra-contingent / dans les limites du contingentdentro del contingentevo ramki na kvotata

(Vidi: tariff quota / carinska kvota)

integrated circuit layout-designsschémas de configuration de circuitsintégrésesquemas de trazado de los circuitosintegradostopografija na integralni kola

„Topografiite“ na integralnitekola. Spogodbata za TRIPS vklu-~uva odredbi za za{tita na vakvitedizajni. Tie se zasnovaat vrz, i is-tovremeno gi zamenuvaat stan-dardite za za{tita od Va{ington-skiot dogovor za intelektualna sop-stvenost vo pogled na integralnikola, pregovaran vo ramkite naSvetskata organizacija za intelek-tualna sopstvenost. Spogodbata zaTRIPS dodava minimalno vremetra-ewe na za{tita od 10 godini.


Integrated Framework (IF)Cadre intégréMarco IntegradoIntegrirana ramka

Kombinacija na resursi od {estagencii za obezbeduvawe natehni~ka pomo{ vo vrska sotrgovijata za najmalku razvienitezemji. Ovie programi se lansiranivo 1997 godina, i vo niv sevklu~eni: Svetskata trgovska orga-nizacija (WTO), Konferencijata zatrgovija i razvoj na Obedinetitenacii (UNCTAD), Me|unarodniottrgovski centar (ITC), Me|unarod-niot monetaren fond (MMF),Svetskata banka i Programata zarazvoj na Obedinetite nacii

49


(UNDP). Osnovniot mehanizam naIntegriranata ramka stana „glavendvigatel“ so koj trgovijata sevklu~i vo razvojnite planovi istrategii za namaluvawe na siro-ma{tijata.

(Vidi isto taka: PRSP / Dokumentiza strategija za namaluvawe nasiroma{tijata)


integration programmesprogrammes d’intégrationprogramas de integraciónintegrira~ki programi

Postapno ukinuvawe na kvotite zatekstil i obleka soglasno Spo-godbata na STO za tekstil i oble-ka. Soglasno Spogodbata, kvotitekoi bea vovedeni so Aran`manot zame|unarodna trgovija so tekstil,treba{e da se ukinat vo ~etirifazi, zapo~nuvaj}i na 1 januari 1995godina (16 procenti vo obem odvkupniot uvoz na ~lenkata vo 1990godina za site proizvodi voAneksot); 1998 (dopolnitelni 17procenti); 2002 godina (dopol-nitelni 18 procenti) i zavr{uvaj}ina 1 januari 2005 godina (ostanatite49 procenti). So ogled na faktotdeka pove}eto proizvodi bi seintegrirale vo poslednata faza, sesmeta deka integracijata docni.

[Textiles and Clothing / Tekstil i obleka]

intellectual property rights (IPRs)driots de propriété intellectuelle (DPI)derechos de propiedad intelectual(DPI)prava od intelektualnasopstvenost

Merki so koi se {titi koristewe-to na inovativni i kreativni

idei. Sopstvenicite na intelektu-alna sopstvenost – individualnilica, firmi ili organizacii – giuìvaat pravata vrz nematerijalnisredstva koi moàt da se kupat,prodadat, licenciraat, razmenatili dadat. Pravata koi se vklu~enivo Spogodbata za TRIPS se: avtors-ki prava, trgovski marki, geografs-ki oznaki, industriski dizajni,patenti, topografija na integralnikola i trgovski tajni.

(Vidi isto taka: integrated circuit lay-out-designs; undisclosed information /topografija na integralni kola;neobjaveni podatoci)


interim reportrapport intérimaireinforme provisionalvremen izve{taj

Prvata kompletna verzija naizve{tajot na panelot {to im seispra}a na stranite vo sporot.Vremeniot izve{taj gi sodrìopisnite delovi, naodite i zaklu-~ocite na panelot. Stranite moàtda pobaraat od panelot da giproveri soodvetnite aspekti. Do-kolku nema komentari, vremeniotizve{taj stanuva finalen izve{taji se prosleduva do site ~lenki.Pred izdavaweto na vremeniot iz-ve{taj, stranite imaat mo`nost dagi proverat opisnite elementi –fakti~kata osnova na slu~ajot iargumentite (DSU, ~len 15).

(Vidi isto taka: interim review / vre-men pregled)


50


interim reviewexamen intermédiaireexamen intermediovremen pregled

Faza vo postapkata za re{avawena spor koja se odviva po od-branata na podnesocite i usniteargumenti. Vo ovaa faza, straniteimaat mo`nost da gi pregledaatopisnite aspekti na izve{tajotprosledeni so prvata celosnaverzija (DSU, ~len 15).

(Vidi isto taka: interim report / vre-men izve{taj)

[Dispute Settlement / Re{avawe na sporovi]

internal supportsoutien interneayuda internavnatre{na poddr{ka

(Vidi: domestic support / doma{napoddr{ka)

Invisible CommitteeComité invisibleComité invisibleNevidliv komitet

Komitet formiran od pretstavni-ci od glavnite gradovi na sled-nive ~lenki na STO: Quad, Argen-tina, Avstralija, Brazil, Indija,Koreja, Luksemburg, Maroko, NovZeland, Norve{ka, Polska, Sin-gapur i [vajcarija. Toj be{e for-miran vo tekot na Vtorata sesija naMinisterskata konferencija kojase odrùva{e vo @eneva, vo maj1998 godina, so cel da se razgovaraza lansiraweto na novata runda namultilateralni trgovski prego-vori. Ovoj komitet stana pomalkuzabele`liv po Ministerskata kon-ferencija vo Sietl.


ISO 9000ISO 9000 ISO 9000ISO 9000

Paket na me|unarodni standardiza upravuvawe so kvalitet igarantirawe na kvalitet.Podgotven od Me|unarodnata orga-nizacija za standardizacija (ISO),paketot be{e usvoen vo pove}e od90 zemji kade {to se implementiraod strana na privatni firmi i javnisubjekti. Negovata primarna cel eda im se dadat na organizaciiteupatstva vo vrska so toa od {to sesostoi eden efikasen sistem zaupravuvawe so kvalitet i kako tojsistem moè da se koristi zaobezbeduvawe na dolgoro~ni po-dobruvawa na rabotata.

51


J

judicial economyéconomie jurisprudentielleeconomía procesalekonomi~nost na postapka

Princip na pravni ograni~uvawa{to gi primenuvaat panelite iApelacionoto telo. So ova se barada se izbegnat odluki po pra{awakoi ne se neophodni za re{avawe naeden slu~aj ili, pak, za usoglasu-vawe na trgovska merka vo soglas-nost so opredelena spogodba opfa-tena so DSU.


jurisdictioncompétence judiciairecompetencianadle`nost

Ovlastuvaweto na panelot i/iliApelacionoto telo da donesuvaatodluki i da davaat preporaki doDSB kako {to e predvideno sospogodbite opfateni so DSU.Jurisdikcijata na panelite iApelacionoto telo proizleguva odDSU, osobeno od ~lenovite 6, 7 i 17.


52


K

Kennedy RoundNégociations Kennedy / KennedyRoundNegociaciones Kennedy / RondaKennedyKenedieva runda

[estata runda na multilateralnitrgovski pregovori koja trae{e od1964 godina do 1967 godina.U~estvuvaa pove}e od 60 zemji ibe{e prva runda koja pokraj carin-skite namaluvawa opfati i novitrgovski pravila, kakvi {to seantidamping merkite.

(Vidi isto taka: trade round / trgov-ska runda)


53


L

least-developed countries (LDCs)pays les moins avancés (PMA)países menos adelantados (PMA)najmalku razvieni zemji

Najsiroma{nata grupa na zemji vorazvoj. 50 zemji se priznati kakonajmalku razvieni, so osobeno slabiekonomii, so golemi institucio-nalni problemi i problemi vooblasta na ~ovekovite resursi i,~esto, so geografski nepovolnapozicija.

(Vidi: Part II (InternationalOrganisations, Agreements andGroups) for criteria and list of LDCs /Del II (Me|unarodni organizacii,spogodbi i grupi) za kriteriumi ilista na najmalku razvieni zemji)


less-advantaged countries (LACs)pays les moins favorisés (PMF)países menos favorecidos (PMF)zemji so pomali prednosti

Termin {to se upotrebuva za zemji{to tradicionalno ne u~estvu-vaat aktivno vo multilateralni-ot trgovski sistem. Se smeta dekaovie zemji se soo~uvaat so struk-turni i institucionalni ograni~u-vawa vo odnos na me|unarodnatatrgovija. Zemjite so pomali pred-nosti gi vklu~uvaat 49-te najmalkurazvieni zemji (LDCs), definiraniod strana na Obedinetite nacii,zemjite vo razvoj so ograni~eniresursi, ekonomiite vo tranzicija imalite ranlivi ekonomii. Ovoj ter-min nema zna~ewe vo kontekst naSTO.

life cycle analysis (LCA)analyse du cycle de vieanálisis del ciclo de vidaanaliza na ìvotniot ciklus

Procenka na ekolo{koto vlijaniena nekoj proizvod vo site fazi nanegovoto proizvodstvo, upotrebai otstranuvawe. Ovaa analizaovozmoùva da se utvrdat najseri-oznite rizici po ìvotnata sredi-na, da se postavat standardite zaekolo{ko ozna~uvawe i da se obez-bedat za proizvoditelite indika-tori za planirawe i razvoj, so toaovozmoùvaj}i im da ja podobratefikasnosta vo upotrebata naenergijata, da gi namalat otpadniteprodukti i {tetnata upotreba naneobnovlivi repromaterijali isli~no.


like productsproduits similairesproductos afinessli~ni proizvodi

Termin {to se upotrebuva voceliot GATT 1947 i vo site spo-godbi na STO za da opredeli dalidva proizvodi se dovolno sli~ni(“like”) za da se tretiraat sli~novo odnos na trgovskite merki.Panelite na GATT i STO utvrdu-vaat dali prozvodite se sli~ni vosekoj slu~aj posebno, delumno pri-menuvaj}i ~etiristrana proverka:osobinite, prirodata i kvalitetotna proizvodot; krajnata upotreba naproizvodot na daden pazar; vkuso-vite i navikite na lokalnite pot-ro{uva~i; i tarifnata klasifi-kacija spored Harmoniziraniotsistem.


Pristap na pazarot;

Trgovija so stoki]

54


linear tariff cutsréductions tarifaires linéairesreducción lineal de los aranceleslinearni namaluvawa na carinite

Voobi~aeno, zbir na carinskinamaluvawa {to se temelat naednakvo procentno namaluvawe.Ova e sprotivno na drugi posloènipristapi vrz osnova na formuli~ija cel e harmonizirawe na cari-nite ili postrogo spravuvawe sovrvovite na carinskite stapkinasproti niskite carinski stapki.

(Vidi isto taka: formula tariff cuts;Girard Paper on Market Access; har-monisation; Swiss formula / namalu-vawe na carinski stapki sporedopredelena formula; Dokument na@irard za pristap na pazarot; har-monizacija; {vajcarska formula)


living modified organism (LMO)organisme vivant modifié (OVM)organismo vivo modificado (OVM)ìv modificiran organizam

(Vidi: genetically-modified organisms/ geneti~ki modificirani organiz-mi)

[Agriculture; Intellectual Property; Tradeand Environment; Sanitary and

Phytosanitary Measures / Zemjodelstvo;Intelektualna sopstvenost; Trgovija

i ìvotna sredina; Sanitarni ifitosanitarni merki]

local content requirementsprescriptions relatives à la teneur enproduits nationaux prescripciones en materia de con-tenido nacionalbarawa za lokalni inputi vodoma{nite proizvodi

Uslovi za investirawe koi ba-raat upotreba na lokalni pro-

izvodi i materijali. Ovie merkine se konzistentni so GATT soglas-no Spogodbata na STO za merkitepri vloùvawa so vlijanie vrztrgovijata.

(Vidi isto taka: export performancerequirements; trade-balancing require-ments / barawa za izvozni rezul-tati; barawa za vramnoteùvawena trgovijata)


55


M

mailboxboîte aux lettresapartado de correospo{tensko sanda~e

Vremeno sredstvo za nositelitena pravoto na patent da gi podne-sat prijavite za patenti za farma-cevtski proizvodi i zemjodelskihemikalii. Soglasno ~len 70 odSpogodbata za TRIPS, ~lenkitekoi{to na datumot na stapuvawe vosila na Spogodbata za STO nemaaobezbedeno za{tita za patentite voovie sektori imaa obvrska daobezbedat na~in za podnesuvawe naprijavite („po{tensko sanda~e”).Ponatamu, od niv se bara{e da giocenat prijavite kako {to e zacr-tano vo Spogodbata za TRIPS i potoada obezbedat za{tita na patentitepo~nuvaj}i od datumot na podnesu-vawe na prijavata.


mainstreamingintégrationintegraciónintegrirawe

Procesot i metodite za identi-fikuvawe i utvrduvawe na trgov-skata politika kako integralenelement na sevkupnite razvojniplanovi i strategii za namalu-vawe na siroma{tijata. Prerasnavo uslov za u~estvo vo Integri-ranata ramka.

(Vidi isto taka: least-developedcountries; PRSP / najmalku razvienizemji; Dokumenti za strategija zanamaluvawe na siroma{tijata)


Trgovija i razvoj]

Marrakesh AgreementAccord de MarrakechAcuerdo de MarrakechMarake{ka spogodba

Marake{ka spogodba za osnovawena Svetskata trgovska organi-zacija. Spogodbata koja na 15 april1994 godina ja potpi{aa u~esnicitena Urugvajskata runda za vreme naMinisterskata konferencija voMarake{, gi postavuva celite iosnovnite institucionalni pravilana STO. Site spogodbi na STO,vklu~uvaj}i gi i GATS, Spogodbataza TRIPS i DSU (Dogovorot zare{avawe na sporovi) se priloènikon nea i pretstavuvaat sostavendel od Marake{kata spogodba.

(Vidi isto taka: GATT 1994 / GATT1994)

membersmembresmiembros~lenki

Dogovornite strani na Mara-ke{kata spogodba za osnovawe naSvetskata trgovska organizacija.Toa se dràvi ili nezavisni ca-rinski teritorii.

Ministerial ConferenceConférence ministérielleConferencia MinisterialMinisterska konferencija

Osnovnoto odlu~uva~ko telo naSTO. Soglasno ~len IV od Mara-ke{kata spogodba, Konferencijatatreba da se svikuva najmalku edna{vo dve godini.

56


modalitiesmodalitésmodalidadesmodaliteti

Termin na STO za dogovarawe nacelite, zada~ite i tehnikite.Osobeno se upotrebuva{e vo kon-tekst na pregovorite vo Doha zazemjodelstvo i pregovorite zapristap na pazarot na nezemjodels-ki proizvodi (NAMA).

[Agriculture; Market Access;Negotiations; Services / Zemjodelstvo;

Pristap na pazarot; Pregovori;Uslugi]

Mode 4Mode 4Modo 4Na~in 4

(Vidi: movement of natural persons /dvièwe na fizi~ki lica)

modes of deliverymodes de livraisonmodos de suministrona~ini na davawe uslugi

êtiri na~ini na davawe uslugipriznati zaradi ispolnuvawe naobvrskite {to proizleguvaat odGATS. „Na~in 1” pokriva prekugra-ni~ni uslugi (na pr., osiguritelnapolisa kupena vo druga zemja); „Na~in2”, za koristewe uslugi vo stranstvo,vklu~uva dvièwe na potro{uva~ite(na pr., turizam, zdravstvena za{-tita); „Na~in 3” bara komercijalnoprisustvo (na pr., osnovawe na fili-jala na banka); „Na~in 4” e „dvièwena fizi~ki lica” (na pr., smetko-voditeli, informati~ki ekspertiili grade`ni rabotnici {to pris-tignuvaat odnadvor za privremenprestoj). Obvrskite navedeni vo lis-tite na obvrski vo uslugite se odne-suvaat na sekoj od ovie na~ini.

[Services / Uslugi]

most-favoured-nation (MFN) exemptionsexemptions de l’obligation de la nationla plus favorisée (NPF)exenciones del trato de la nación másfavorecida (NMF)isklu~oci od tretmanot nanajpovlastena nacija

Specifi~ni isklu~oci od MFNtretmanot vo uslu`niot sektor.Koga GATS stapi vo sila, i vomomentot na pristapuvawe na novi~lenki, uslu`nite dejnosti {to nemoèa vedna{ da stanat predmet naMFN tretman (soglasno ~len II) beanavedeni vo nacionalnite listi naobvrski. Vo princip, ovie isklu-~oci ne traat podolgo od desetgodini i bea predmet na pregovorivo slednite rundi na pregovori zaGATS.

[Services; Trade in Goods / Uslugi;

Trgovija so stoki]

most-favoured-nation (MFN) treatmenttraitement de la nation la plusfavorisée (traitement NPF)trato de la nación más favorecida (trato NMF)tretman na najpovlastena nacija

Temel na nediskriminacija me|u~lenkite na STO. ^len I od GATTbara sekoj povlasten tretman {toedna dogovorna strana (~lenka naSTO) £ go dava na koja bilo drugazemja vedna{ i bezuslovno da imbide obezbeden na site dogovornistrani (~lenki na STO). Ovoj kon-cept se reflektira vo ~len II odGATS i ~len 4 od Spogodbata zaTRIPS. Osobeno, MFN dozvoluvamalite i slabi ekonomii avtomats-ki da gi polzuvaat povolnostitedogovoreni me|u najmo}nite.

57


(Vidi isto taka: free-rider / “freerider”, korisnik na povolnosti bezda pravi otstapki)

[Services; Trade in Goods / Uslugi;Trgovija so stoki]

movement of natural personsmouvement de personnes physiquesmovimiento de personas físicasdvièwe na fizi~ki lica

Na~in na davawe uslugi priznatzaradi ispolnuvawe na obvrskite{to proizleguvaat od GATS.Poznat kako „Na~in 4“ na davaweuslugi. Opfa}a privremen prestojna personal, no ne i ìveewe, pos-tojano vrabotuvawe ili dràv-janstvo. Eden aneks kon original-niot GATS predviduva ponatamo{nipregovori vo ovaa oblast. Tie seostvarija vo 1995 godina, a rezul-tatite bea formulirani vo Tretiotprotokol na GATS.


[Services / Uslugi]

Multifibre Arrangement (MFA)Arrangement multifibres (AMF)Acuerdo Multifibras (AMF)Aran`man za me|unarodna trgovijaso tekstil

(Vidi isto taka: integration programmes / integrira~kiprogrami)


multifunctionalitymultifonctionnalitémultifuncionalidadmultifunkcionalnost

Koncept koj go naglasuva mno-{tvoto na funkcii na eden sektor

ili industrija pokraj proizvod-stvoto i naj~esto se primenuva nazemjodelstvoto i ruralnata zaed-nica. Vo Spogodbata za zemjodel-stvo se sre}ava kako „netrgovskipra{awa“. Ovoj princip se razvi vokontekst na pregovorite vo STO vozemjodelskiot sektor, a go poddr-ùvaat zemjite {to imaat golemitro{oci vo zemjodelstvoto ili {toimaat posebni celi za ruralen raz-voj. Tie ja istaknuvaat za{titata naìvotnata sredina, so~uvuvawetona pejzaòt, pravata na ìvotnite,ruralniot razvoj i vrabotuvaweto,bezbednosta na hranata, tradi-cionalnite naviki i sli~no, kakopri~ini za zastapuvawe na konzer-vativnoto gledi{te na obvrskite zaliberalizacija na trgovijata.

[Agriculture; Negotiations /

Zemjodelstvo; Pregovori]

Multilateral Agreement onInvestment (MAI)Accord multilatéral sur l’investissement(AMI)Acuerdo Multilateral sobre Inversiones(AMI)Multilateralna spogodba zainvesticii

Vo 1995 godina, vo OECD zapo~naapregovori za spogodba za libe-ralizirawe na investiciite, a voniv u~estvuvaa i ~lenki {to nepripa|aat na OECD. Poradi sépo~estite napadi od nevladiniteorganizacii, pregovorite bea prek-inati vo 1998 godina.


58


multilateral environmental agreements (MEA)accords environnementaux multi-latéraux (AEM)acuerdos multilaterales sobre el medio ambiente (AMUMA)multilateralni spogodbi zaìvotna sredina

Me|unarodni spogodbi so koi seureduvaat pra{awa vo vrska soìvotnata sredina. Tekovno vosila se okolu 200 spogodbi, od koiokolu 20 vklu~uvaat odredbi so koise voveduvaat trgovski ograni-~uvawa i poradi toa se od interesza STO. Tuka spa|aat Montre-alskiot protokol za za{tita naozonskata obvivka, Bazelskata kon-vencija za trgovija i transport naopasen otpad preku me|unarodnigranici i Konvencijata za me|unaro-dna trgovija so zagrozeni vidovi(CITES).

[Trade and Environment /

Trgovija i ìvotna sredina]

multilateral trade negotiations (MTN)négociations commerciales multilatérales (NCM)negociaciones comerciales multilaterales (NCM)multilateralni trgovski pregovori

Trgovski pregovori me|u golembroj zemji; od 1947 godina pod po-krovitelstvo na GATT i STO. Odpregovori za carinskite stapkime|u dvaesetina zemji ovie pregov-ori go pro{irija domenot i vklu-~uvaat okolu 140 zemji. Tie se odvi-vaat vo trgovski „rundi“, a od osno-vaweto na GATT dosega se odràniosum. Tie se razli~ni od pregov-orite za regionalnite i bilateral-nite trgovski spogodbi.


multilateral trading system (MTS)systéme commercial multilatéralsistema de comercio multilateralmultilateralen trgovskisistem

Ramkata od trgovski pravila iobvrski {to ja so~inuvaat Spo-godbata za STO. Terminot ja nagla-suva {irokata, seopfatna prirodana sistemot na STO nasproti pore-striktivnite regionalni i bilat-eralni trgovski aran`mani. „Sis-temot“ se sostoi od pravila, obvr-ski na zemjite ~lenki i postapkataza re{avawe na sporovi.

(Vidi isto taka: bilateral trade agree-ments / bilateralni trgovskispogodbi)

multi-modalmultimodalmultimodalmultimodalen transport

Posledovatelna upotreba na po-ve}e od eden na~in na transportna stoki. Na toj na~in tovarot moèda se prenesuva posledovatelno sokamion, po more, so èleznica ipovtorno so kamion za da stigne dokrajniot kupuva~. Terminot se upo-trebuva vo pregovorite soglasnoGATS i e od osobena va`nost zabrzite isporaki.

[Services; Trade in Goods / Uslugi;Trgovija so stoki]

mutual recognition agreements(MRAs)accords de reconnaissance mutuelle(ARM)acuerdos de reconocimiento mutuo(ARM)spogodbi za zaemno priznavawe

Spogodbi me|u zemjite za zaemnopriznavawe na postapkite za

59


testirawe i sertifikacija naproizvodite. Ovie spogodbi sesmetaat za instrument za olesnu-vawe na trgovijata, bidej}i goolesnuvaat carineweto na pro-izvodite {to se prodavaat vostranstvo. Sekoja strana se obvr-zuva da gi prifati izve{taite zanadle`nite organi za ocenuvawe nasoobraznosta, nazna~enite labora-torii i inspekciskite tela na dru-gata strana. Vo kontekst na uslugi-te, ovie spogodbi moàt da se odne-suvaat na prifa}awe na kvali-fikaciite na profesionalcite {todavaat uslugi. Spogodbata na STOza tehni~kite barieri vo trgovija-ta, isto taka, go pottiknuva pri-fa}aweto na ocenuvaweto na soo-braznosta me|u ~lenkite (~len 6).

(Vidi isto taka: conformity assess-ment procedures; standards; technicalregulations / postapki za ocenuvawena soobraznosta; standardi;tehni~ki propisi)

[Market Access; Sanitary and

Phytosanitary Measures / Pristap napazarot; Sanitarni i fitosanitarni

merki]

60


N

national scheduleslistes nationaleslistas nacionalesnacionalni listi na obvrski

Listi na proizvodi, uslugi iuslovite za pristap na pazarot zasekoj proizvod i usluga, za sekoja~lenka na STO. Site ~lenki imaattri kompleta na listi: stoki, uslu-gi i zemjodelski proizvodi. Listiteza stoki najmnogu se odnesuvaat nacarinskite stapki; listite za uslu-gi gi vklu~uvaat obvrskite za pri-stap na pazarot i nacionalniottretman, kako i MFN isklu~ocite;listite za zemjodelski proizvodi jaopfa}aat doma{nata poddr{ka, avo nekoi slu~ai i izvoznite sub-vencii.

(Vidi isto taka: reform programme;specific commitments; tariff bindings /programa za reforma; specifi~niobvrski; maksimalni obvrzuva~kicarinski stapki)

[Agriculture; Services; Trade in Goods /

Zemjodelstvo; Uslugi; Trgovija sostoki]

national treatment (rule)traitement national (régle)trato nacional (norma)nacionalen tretman (pravilo)

Obezbeduvawe uslovi za uvezeni-te stoki i stranskite davateli nauslugi, koi se vo najmala rakaednakvi na uslovite obezbedeniza doma{nite proizvodi ilokalnite davateli na uslugi.Zaedno so MFN tretmanot, naci-onalniot tretman e fundamentalenkoncept na nediskriminacijata. Zatrgovijata so stoki, soglasno ~len IIIod GATT, toj pretstavuva avto-

matsko dogovorno pravo. SoglasnoGATS (~len XVII) toj pretstavuvadogovorena obvrska {to treba da sevklu~i vo listite na obvrski za tieuslugi {to ~lenkata }e gi izbere.

natural personspersonnes physiquespersonas físicasfizi~ki lica

Lu|e, a ne pravni lica kako trgov-ski dru{tva i organizacii. Oso-beno va`no vo kontekst na GATS.

(Vidi isto taka: movement of naturalpersons / dvièwe na fizi~kilica)

[Services / Uslugi]

net food-importing developing countriespays en développement importateursnets de produits alimentairespaíses en desarrollo importadoresnetos de alimentoszemji vo razvoj neto uvozni~kina prehranbeni proizvodi

Zemji vo razvoj {to postojano za-visat od uvoz na prehranbeni pro-izvodi za zadovoluvawe na svo-ite potrebi. Nekoi od ovie zemjidobivaat pomo{ vo hrana i subven-cioniran izvoz od najgolemite zemjina OECD. Spored Spogodbata zazemjodelstvo, so namaluvaweto nadoma{nata poddr{ka i izvoznitesubvencii od strana na najgolemiteizvoznici, ovie zemji moàt da sesoo~at so ograni~eni nabavki i po-golemi ceni. Treba{e da se vovedataran`mani, so cel soodvetnospravuvawe so ovaa opasnostsoglasno Odlukata za merkite vovrska so mo`nite negativni efektiod programata za reforma na naj-

61


malku razvienite zemji i zemjite vorazvoj neto uvozni~ki na hrana.

[Agriculture; Trade and Development /

Zemjodelstvo; Trgovija i razvoj]

non-actionable subsidies (green box subsidies)subventions ne donnant pas lieu à uneaction (subventions de la catégorieverte)subvenciones no recurribles (subvenciones verdes)subvencii {to ne podleàt nakompenzaciski merki, dozvolenisubvencii (subvencii od zelenatakategorija)

Subvencii za nezemjodelski pro-izvodi {to ne se predmet naispituvawe soglasno Dogovorotza re{avawe na sporovi (DSU).Spogodbata za subvencii i kompen-zaciski merki vo ~len 8 predviduvadeka op{tite subvencii (odnosnoonie {to se generalno dostapni vosekoja ~lenka) se dozvoleni.Op{tite subvencii, isto taka,moàt da bidat dozvoleni i koga gizadovoluvaat kriteriumite nave-deni vo istiot ~len – generalno,tie se: istraùva~ki aktivnosti,pomo{ za nerazvienite regioni ipomo{ za zadovoluvawe na barawa-ta vo vrska so ìvotnata sredina.


non-agricultural market accessnegotiations (NAMA negotiations)négociations concernant l’accès auxmarchés pour les produits non agri-coles (négociations NAMA)negociaciones sobre el acceso a losmercados para los productos no agrí-colas (negociaciones sobre los NAMA)pregovori za pristap na pazarot nanezemjodelski proizvodi (pregov-ori za NAMA)

Pregovori za namaluvawe ili eli-minirawe na carinite, osobenocarinskite vrvovi, visokite carinii eskalacijata na carinskite stap-ki, kako i necarinskite barieri, zaproizvodi od izvozen interes zazemjite vo razvoj dogovoreni voDoha (stav 16 od Ministerskata de-klaracija).

(Vidi isto taka: Girard Paper onMarket Access / Dokumentot na@irard za pristap na pazarot)

[Market Access; Negotiations / Pristapna pazarot; Pregovori]

non-applicationnon-applicationno aplicaciónneprimenuvawe

Uslov spored koj edna zemja~lenka na STO odbiva da ja pri-meni Marake{kata spogodba imultilateralnite trgovski spo-godbi od Aneks 1 (Aneks 1: Multi-lateralni spogodbi za trgovija sostoki, Aneks 1B: Op{ta spogodba zatrgovija so uslugi, Aneks 1C:Spogodba za trgovskite aspekti napravata od intelektualna sop-stvenost) i Aneks 2 (DSU) kon druga~lenka. ^len XIII od Marake{kataspogodba dozvoluva povikuvawe naneprimenuvawe samo vo momentotna pristapuvaweto na koja i da e~lenka kon STO. Ovaa odredbaretko se primenuva i Mini-

62


sterskata konferencija moè da jarazgleda nejzinata primena nabarawe na koja bilo ~lenka.

[GATT / WTO Law / Pravoto na GATT / STO]

non-automatic import licensingrégime de licences d’importation nonautomatiquesrégimen de licencias no automáticasde importaciónreìm na neavtomatsko izdavaweuvozni dozvoli

Izdavawe uvozni dozvoli {tovoobi~aeno se koristi zaradisproveduvawe i raspredeluvawena koli~inskite (kvantitativ-nite) ograni~uvawa. Pravilata seutvrdeni vo Spogodbata na STO zapostapkite za izdavawe uvoznidozvoli.

(Vidi isto taka: automatic importlicensing / avtomatsko izdavaweuvozni dozvoli)

[Market Access; Trade in Goods /Pristap na pazarot; Trgovija so

stoki]

non-governmental organization(NGO)organisation non gouvernementale(ONG)organización no gubernamental (ONG)nevladina organizacija (NVO)

Op{t termin za organizacii nad-vor od vladata organizirani nalokalno, nacionalno ili me|una-rodno nivo. Tie voobi~aeno rabo-tat na neprofitabilna osnova. NVO{to se aktivni vo kontekst na STOopfa}aat grupi {to rabotat napra{awa od oblasta na ìvotnatasredina, razvojot, ~ovekovite pravai dobrosostojbata na ìvotnite, noi delovni asocijacii. Tie, istotaka, se narekuvaat i „gra|anskoop{testvo”.

non-reciprocitynon-réciprociténo reciprocidadnereciprocitet

Isklu~itelnoto pravo na zemjitevo razvoj da ne im go dadat istiottretman na razvienite zemji do-kolku toa ne e vo soglasnost sonivnite razvojni celi, na pr.,dobivaweto preferencijalen tret-man {to ne e vo soglasnost soklauzulata za MFN. Konceptot nanereciprocitet e prifaten vo kon-tekst na trgovskite pregovori me|uzemjite vo razvoj i razvienitezemji. Toj e predviden so Del IV odGATT od 1994 godina, kako i soOdlukata na dogovornite strani od1979 godina, poznata kako Ovozmo-ùva~ka klauzula.

[Negotiations; Trade and Development /

Pregovori; Trgovija i razvoj]

non-tariff barriers (NTBs) / non-tariffmeasures (NTMs)obstacles non tarifaires / measuresnon tarifairesobstáculos no arancelarios / medidasno arancelariasnecarinski barieri / necarinskimerki

Site ostanati ograni~uvawa nauvozot na stoki pokraj carinite.Tie moàt da gi opfatat kvantita-tivnite ograni~uvawa, kako i teh-ni~kite standardi, kompliciranitesistemi za izdavawe uvozni doz-voli, inspekcijata pred isporaka inekoi investiciski merki.

(Vidi isto taka: import licensing pro-cedures / postapki za izdavaweuvozni dozvoli)

63


non-trade concernsconsidérations autres que d’ordre commercialpreocupaciones no comercialesnetrgovski pra{awa

(Vidi: multifunctionality / multi-funkcionalnost)

non-violation complaintsplaintes en situation de non-violationreclamaciones en casos en que noexiste infraccióntu`bi vo slu~ai kogane postoi prekr{uvawe

Tu`ba vo koja se tvrdi postoewena trgovska {teta koja nastanalakako rezultat na merki {to se vosoglasnost so pravilata na STO.^len 26 od Dogovorot za re{avawena sporovi (DSU) dozvoluva tu`bivo koi se tvrdi deka nekoja trgovs-ka merka, koja iako ne e vo spro-tivnost so odredbite na spogodbiteopfateni so DSU, gi poni{tuva iligi popre~uva pogodnostite ili gopopre~uva ostvaruvaweto na celitesoglasno predmetnata spogodbaopfatena so DSU.



nuisance tariffs droits (à caractère) de nuisancederechos arancelarios “de puro estorbo”nepotrebni carini

Osobeno niski carini koi ~estogeneriraat prihod {to e pomal odtro{ocite za nivno napla}awe.Ponatamu, ovie carini moè da sebescelni – i nepotrebno da pre-dizvikuvaat {teta vo delovnotorabotewe – dokolku kratkoro~nitefluktuacii vo kamatnite stapki goponi{tuvaat nivnoto vlijanie.

Definicija ne e dogovorena, nonepotrebnite carini generalno jaopfa}aat grupata na carinski stap-ki od 0-3%.



nullification and impairmentannulation et réductionanulación y menoscaboanulirawe i namaluvawe

Potkopuvawe na vrednosta napovolnostite {to proizleguvaatod obvrskite kon STO. ^len XXIIIod GATT – osnovata za mnogu tu`bisoglasno DSU – dava pravo da sepobara pokrenuvawe na spor, ako~lenka na STO smeta deka kakvabilo korist {to proizleguva odSpogodbata „se anulira ili senamaluva ili deka ostvaruvawetona koja bilo cel na Spogodbata sespre~uva”, poradi toa {to druga~lenka ne gi ispolnuva svoiteobvrski ili nametnuva merka (bezogled dali e ili ne e vo soglasnostso Spogodbata) ili kako rezultat na„nekoja druga situacija”. Spogodbataza subvencii go upotrebuva ovojtermin vo sli~en kontekst.

(Vidi isto taka: non-violation com-plaints / tu`bi vo slu~ai koga nepostoi prekr{uvawe)


64


O

observerobservateurobservadornabquduva~

Vlada na zemja {to ne e ~lenkaili organizacija so pravo daprisustvuva na sredbite na STO.Zemjite vo proces na pristapuvaweimaat pravo na status nabquduva~i.Generalniot sovet i negovite telaisto taka moàt da odlu~at dadozvolat me|unarodni organizaciida bidat nabquduva~i vo relevant-nite tela na STO. Nabquduva~itenemaat pravo da u~estvuvaat vodonesuvaweto odluki. Pregovoritespored Rabotnata programa od Dohase otvoreni za nabquduva~i vo pro-ces na pristapuvawe.

(Vidi isto taka: decision-makingproccess / proces na odlu~uvawe)

orderly marketing arrangement(OMA)arrangement de commercialisationordonnéeacuerdo de comercialización ordenadonaloèni marketing aran`mani

Spogodba pome|u izvoznicite iuvoznicite so koja ja ograni~uvaattrgovijata so nekoja stoka; vosu{tina, toa e multilateralnaspogodba za dobrovolno ograni-~uvawe na izvozot.

(Vidi isto taka: grey area measures/ merki od sivata zona)



out-of-quota / over accesshors contingentfuera del contingentenadvor od kvota / pogolem pristap

(Vidi: tariff quota / carinska kvota, tarifna kvota)

outward processing arrangements régime de perfectionnement passifrégimen de perfeccionamiento pasivoaran`mani za lon dorabotki

Voobi~aeno sklu~uvawe dogovoriso subjekti od drugi zemji zaodredeni fazi na proizvodstvona obleka. Taka, zemja {to pro-izveduva tekstil moè da pottiknesklu~uvawe na aran`mani so koidoma{no proizvedena tkaenina seizvezuva za kroewe i {iewe predpovtorno da bide uvezena zafinalno soedinuvawe. Vakvatapraktika – {to osobeno se koristivo SAD i EU – go odrùva do-ma{noto proizvodstvo na tekstil,koe vo sprotivno bi moèlo dapropadne so zgolemuvawe na uvozotna obleka.

[Textiles and Clothing /

Tekstil i obleka]

65


P

panel / panel proceedinggroupe spécial / procédure des groupes spéciauxgrupo especial / actuación, procedimiento de los grupos especialespanel / postapka pred panelot

Voobi~aeno tri lica koi vr{atsoslu{uvawe i nosat preporakapo tu`ba vo ramkite na Dogovorotza re{avawe na sporovi (DSU).Panelot mu pomaga na Teloto zare{avawe na sporovi (DSB) soglas-no ~len 11 od DSU, so toa {to pod-gotvuva objektivna procenka nafaktite na slu~ajot i primenlivos-ta i usoglasenosta na merkata zakoja stanuva zbor so odnosnitespogodbi opfateni so Dogovorot zare{avawe na sporovi. Obi~no odpanelot se bara da podneseizve{taj vo rok od {est meseci.

(Vidi isto taka: panelist / ~len napanel)



panelistpersonne appelée à faire partie degroupes spéciaux, membre desgroupes spéciauxintegrante de los grupos especiales, miembro de los grupos especiales~len na panel

Poedinec {to e ~len na panel naSTO. ^lenovite na panelite imaatfunkcija ednakva na sudii odprvostepen sud. Tie imaat obvrskada gi utvrdat faktite i pravoto.Tie mora da se „visokokvalifiku-vani vladini i/ili nevladini po-edinci”. ^lenovi na panelot ne

moàt da bidat gra|ani na ~lenki~ii{to vladi se „strani” ili „tretistrani” vo spor. Za da go pomognenivniot izbor, Sekretarijatot naSTO vodi indikativna lista nakvalifikuvani poedinci.

panel reportrapport du Groupe spécialinforme del Grupo Especializve{taj na panelot

Izve{tajot {to go izdava panelotpo zavr{uvaweto na postapkata zare{avawe na sporovi. Se sostoiod dva osnovni dela: opisen del kojopfa}a voved, fakti, tvrdewa,podnesoci od treti strani i argu-menti na stranite vo sporot; delotso naodite gi sodrì zaklu~ocite ipreporakite na panelot. Izve{-taite na panelot moàt da seobàlat pred Apelacionoto telo.

(Vidi isto taka: Appellate Bodyreport / izve{taj na Apelacionototelo)


parallel importsimportations parallèlesimportaciones paralelasparalelen uvoz

Isto taka poznat kako „siv pazar”.Toa se stoki {to gi uvezuva idrug, pokraj ovlasteniot uvoznik,na primer koga nekoj drug, pokrajsopstvenikot na intelektualnasopstvenost ili trgovska marka naproizvod, go prodava toj proizvodvo razli~ni zemji za razli~ni ceni,ili koga nekoj uvezuva stoka soniska cena {to se prodava napazari so evtina stoka vo skapazemja po niska cena.


66


Part IV of the GATTPartie IV du GATTParte IV del GATTDel IV od GATT

Tri ~lena od GATT dodadeni vo1965 godina so koi se ureduvaatmerkite za poddr{ka na zemjitevo razvoj. Me|u drugoto, ~lenoviteXXXVI, XXXVII i XXXVIII od GATT giobvrzuvaat ~lenkite na STO da impomognat na ovie zemji preku trgov-ski otstapki. Ednovremeno, razvi-enite zemji ~lenki ne o~ekuvaat odzemjite vo razvoj da napravat reci-pro~ni otstapki vo pregovorite„{to ne se vo soglasnost so nivniotindividualen razvoj i finansiski itrgovski potrebi”.

[GATT / WTO Law; Trade and

Development / Pravoto na GATT / STO;

Trgovija i razvoj]

patentbrevetpatentepatent

Ekskluzivno pravo da se iskoristuvapronajdok. Pronajdokot mora da eproizvod ili proces {to obezbedu-va nov na~in na pravewe na ne{to,ili nudi novo tehni~ko re{enie zare{avawe na nekoj problem.Sopstvenikot na patentot obi~nodobiva za{tita na patentot vovremetraewe od 20 godini. Spo-godbata za TRIPS e poseopfatna ipredviduva sproveduvawe na pra-vata od patent {to prvi~no seusvoeni vo Svetskata organizacijaza intelektualna sopstvenost.

(Vidi isto taka: compulsory licence /zadolìtelna licenca)


peace clauseclause de paixcláusula de pazmirovna klauzula

Moratorium za re{avawe nasporovi za zemjodelskite merkiza poddr{ka, a vo vrska soobvrskite od Urugvajskata runda.^len 13 od Spogodbata za zemjodel-stvo gi isklu~uva merkite za pod-dr{ka {to se vo soglasnost so osta-natite odredbi od Spogodbata, a zakoi bi moèle da bidat pokrenatisporovi soglasno GATT ili Spo-godbata za subvencii. Odredbata,isto taka, go uslovuva voveduvawe-to na kompenzaciski dava~ki zadoma{na poddr{ka i izvozni sub-vencii {to se vo soglasnost.Va`nosta na mirovnata klauzula,poznata i kako odredba za„zadolìtelno vozdrùvawe” is-tekuva na krajot od 2003 godina.



peak tariffscrêtes tarifairescrestas arancelarias, derechos máxi-mos, máximas arancelarias carinski vrvovi, vrvovi na carin-skite stapki

(Vidi: tariff peaks / vrvovi na carin-skite stapki)

permissible subsidiessubventions autoriséessubvenciones permisiblesdozvolivi subvencii

Subvencii {to ne se zabranetisoglasno Spogodbata na STO zasubvencii. Dozvolivite subvenciimoàt da bidat predmet na kompen-zaciski dava~ki preku DSU, ili da

67


ne bidat predmet na kompenzaciskidava~ki ako gi zadovoluvaat kri-teriumite na ~len 8 od Spogodbata.Za subvenciite {to ne podleàt nakompenzaciski dava~ki ne moàt dase vovedat kompenzaciski dava~ki.

(Vidi isto taka: actionable subsidies;determination of injury / subvenciiprotiv koi moè da se iniciraspor vo STO; utvrduvawe na {teta)


pipeline protectionprotection transitoireprotección transitoriaprodolèna za{tita

Privremena za{tita za pronajdokza koj prijavata za patent ~eka reg-istracija. Voobi~aeno se primenu-va vo zemji {to se vo proces na do-nesuvawe na zakoni i propisi so koise reguliraat patentite. Za dadobie vakva za{tita, patentot –naj~esto farmacevtski i zemjodel-ski hemiski proizvod – treba da epatentiran na drugo mesto.

[Intellectual Property /

Intelektualna sopstvenost]

piracypirateriepirateríapiraterija

Voobi~aen termin {to se upotre-buva za neovlasteno umnoùvawena avtorski dela i patentiranipronajdoci. Falsifikuvaweto enaj~esto priznatata forma na pira-terija na intelektualna sop-stvenost. Spogodbata za TRIPS jadava ramkata na STO za borba pro-tiv piraterijata.

(Vidi isto taka: copyright; counter-feit; patent / avtorsko pravo; falsi-fikat; patent)

[Intellectual Property / Intelektualna sopstvenost]

plurilateral trade agreementsaccords commerciaux plurilatérauxacuerdos comerciales plurilateralesplurilateralni trgovski spogodbi

Spogodbi na STO na koi ne se pot-pisnici site ~lenki na STO. Toase ~etirite plurilateralni spo-godbi spomenati vo Marake{kataspogodba za osnovawe na STO so koise ureduva trgovijata so civilnivozduhoplovi, trgovijata so mle~niproizvodi i proizvodi od govedskomeso, kako i javnite nabavki.Spogodbite za mle~ni i mesniproizvodi prestanaa da se pri-menuvaat vo 1997 godina. Drugi dol-goro~ni plurilateralni spogodbivo ramkite na GATT (na primer onieza tehni~ki barieri vo trgovijata iantidamping) bea multilateral-izirani so Urugvajskata runda.

(Vidi isto taka: single undertaking /edinstven paket)

[GATT / WTO Law / Pravoto na GATT / STO]

polluter-pays principle (PPP)principe du pollueur-payeurprincipio de “quien contamina paga”princip „zagaduva~ot pla}a”

Princip spored koj vistinskiotili potencijalniot zagaduva~treba da gi snosi tro{ocite zaspre~uvawe ili ~istewe nazagaduvaweto. Iako ovoj principdosega retko bil prenesuvan vo

68


zakon, celta na istiot e da im senametne na zagaduva~ite jasnaodgovornost za {tetata {to japredizvikuvaat vrz ìvotnata sre-dina. Eden od najo~evidniteprimeri e zagaduvaweto na mori-wata so nafta.



portfolio investment / foreign portfo-lio equity investment (FPEI)investissement étranger de portefeuille,sous forme de participation au capitalinversión en una cartera de valores extranjerosportfolio investicii / stranskiportfolio investicii vo kapitalna firma

Finansiski investicii vo stran-stvo bez zna~itelno vklu~uvawena menaxmentot. Voobi~aeno toa sevloùvawa vo hartii od vrednost(akcii i obvrznici) od stranski in-vestitori, penziski fondovi idrugi finansiski institucii ibogati poedinci koi sakaat da jazgolemat vrednosta na hartiite odvrednost. Ova e sprotivno nastranskite direktni investicii,(SDI) kade investitorite moè daosnovaat podru`nici, da kupat celikompanii ili golemi holdinzi naakcii, i da prezemat celosna ilidelumna kontrola.

[Trade and Investment /

Trgovija i investicii]

positive agendaprogramme positifprograma positivopozitivna programa

Koncept spored koj zemjite igrupite zemji treba da se zalagaatza pozitivni pridobivki voramkite na pregovorite vo STO,namesto da zazemaat isklu~itel-

no odbranbeni stavovi. Terminotbe{e primenet od UNCTAD pri pod-gotvuvaweto na zemjite vo razvojpred Ministerskata konferencijavo Sietl vo 1999 godina.


precautionary principleprincipe de précautionprincipio de cautela / precauciónprincip na pretpazlivost

Odnapred prezemeni aktivnostivo vrska so ìvotnata sredinaili javnoto zdravje protiv voo~enrizik koj ne e potvrden so nau~nastudija. Vladini merki, vrz osnovana principot na pretpazlivost kakoopravduvawe, {to dovele do za-brana na uvoz na prehranbeni pro-izvodi, predizvikaa kontroverziivo STO. Gledi{tata se sprotivs-taveni vo odnos na pra{aweto daliovoj princip e ili ne e celosnopriznat vo Spogodbata za primenana sanitarni i fitosanitarnimerki.



preferences / preferential treatment / preferential arrangementspréférences / traitement préférentielpreferencias / tratamiento preferencialpreferencijali / preferencijalen tretman / prefe-rencijalen aran`man

Zajaknati povolnosti od pristapna pazarot voobi~aeno vo koristna zemjite vo razvoj vrz voop-{tena, nereciprocitetna i nedis-kriminatorska osnova. Golem brojrazvieni zemji gi odrùvaat meha-nizmite so koi se ovozmoùvaatnereciprocitetni prednosti vo

69


pristapot na pazarot za grupi nazemji vo razvoj (EU i zemjite od ACP;preferencijalnite aran`mani naSAD so karipskite zemji; grupata naAndskiot pakt), na najmalkurazvienite zemji ili na poedine~ninacii. ^lenkite na STO dozvolijaosloboduvawe od obvrski vo ovieposebni slu~ai. Me|utoa, Indija giosporuva tarifnite preferenci-jali dogovoreni soglasno posebnitearan`mani za borba protiv proiz-vodstvoto i trgovijata so drogi, {tose dostapni samo za odredeni zemjiizbrani od strana na EZ.

(Vidi isto taka: Enabling Clause,Generalised System of Preferences /Ovozmoùva~ka klauzula; Op{tsistem na preferencijali)

[Market Access; Trade and Development/ Pristap na pazarot;

Trgovija i razvoj]

pre-shipment inspection (PSI)inspection avant expédition (IAE)inspección previa a la expedición (IPE) kontrola pred isporaka

Koristewe na specijaliziranifirmi za proverka na pratkite iobezbeduvawe na kompatibilnostme|u dogovorite, utvrduvaweto nacarinskata vrednost, naplatu-vaweto i pla}aweto. Osnovnatacel e da se potvrdi deka realnatavrednost na stokata odgovara nanejzinata deklarirana vrednost.Kontrolata pred isporaka sé po-ve}e ja koristat vladite na zemjitevo razvoj na koi im nedostasuvaatsofisticirani carinski uslugi,delumno za da se borat protivodlivot na kapital. Kontrolitevoobi~aeno se vr{at vo zemjata naizvoz. Ovaa praktika e opfatena soSpogodbata na STO za kontrola nastokata pred isporaka.

[Non-tariff Measures / Necarinski merki]

price takerpreneur de prixreceptor de preciosprifa}a~ na cena

Stopanstvo ili proizvoditel {to etolku mal vo odnos na globalniotpazar za nekoja stoka {to ne moèda vlijae na nejzinata cena.

price undertakingengagement en matière de prixcompromiso relativo a los preciosprezemawe cenovna obvrska

Prezemawe cenovna obvrska odstrana na izvoznik so cel da gizgolemi izvoznite ceni na pro-izvodot za koj se smeta deka cena-ta mu e dampirana i predizvikuva{teta na doma{nata industrija nauvozniot pazar. So prezemawetocenovna obvrska vo normalni okol-nosti bi se izbegnalo voveduvawena antidamping dava~ka ili kojabilo privremena merka. So zgole-muvaweto na cenata bi trebalo dase eliminira maràta na damping.Vo ~len 8 od Spogodbata na STO zaantidamping se utvrdeni usloviteza prezemawe cenovni obvrski.

(Vidi isto taka: injury / {teta)


prima facie caseprima facie, éléments montrant prima facie queprima facie, acreditaciónslu~aj prima facie

Dokazi {to se dovolni da sepostavi osnovana pretpostavkakoja{to }e nadvladee, dokolku nebide pobiena ili osporena sodrugi dokazi. Od latinski, „na prvpogled”. Apelacionoto telo go de-finira slu~ajot prima facie kakoslu~aj koj, „vo otsustvo na uspe{no

70


odbivawe od strana na obvinetatastrana, [bara] panel, koj kako rabotana pravoto, }e presudi vo korist natuìtelot vo slu~ajot prima facie. ”



processes and production methods(PPMs)procédés et méthodes de production (PMP)procesos y métodos de producción (PMP)proizvodni procesi i metodi

Na~in na koj proizvodite seproizveduvaat ili prerabotuvaati na koj prirodnite resursi seekstrahiraat ili sobiraat. Ovaafraza stana va`na vo STO vo vrskaso problemite od ekolo{ki ka-rakter. Vo kontekst na MFN inacionalniot tretman, GATT spo-menuva samo „sli~ni proizvodi”; se~ini deka ne dozvoluva razliku-vawe na izvozot spored proizvod-nite procesi i metodi. Ekolo-gistite go osporuvaat ovoj pristap itvrdat deka treba da se ovozmoìsproveduvawe na restriktivnigrani~ni merki, vrz osnova na raz-likite vo proizvodnite procesi imetodi.


producer subsidy equivalent (PSE)équivalent subvention à la production(ESP)equivalente en subvenciones al productor (ESP)ekvivalent na proizvodnasubvencija

Kvantifikacija na transferot oddano~nite obvrznici i potro-{uva~ite na zemjodelskite proiz-voditeli izrazeno kako procent od

bruto sredstvata {to farmerite giprimaat preku merkite za doma{napoddr{ka.

(Vidi isto taka: AggregateMeasurement of Support / Agregatnomerewe na poddr{ka)


product mandating requirementsprescriptions relatives à la fourniture obligatoire d’un produitprescripciones en materia de destinode los productosbarawa za zadolìtelen plasmanna proizvodi

Obvrska {to mu se nametnuva nainvestitorot da go izvezeproizvodstvoto vo odredenizemji ili regioni. Primer namerka pri vloùvawa so vlijanievrz trgovijata (TRIM). Vakvi odred-bi za koi se smeta deka ne se vosoobraznost so GATT od 1994 sesodràni vo ilustrativnata listana merki pri vloùvawata so vli-janie vrz trgovijata (TRIMS), kojapretstavuva Aneks na Spogodbata zamerki pri vloùvawata so vlijanievrz trgovijata.

(Vidi isto taka: trade-balancingrequirements; local content require-ments / barawa za vramnoteùvawevo trgovijata; barawa za lokalniinputi vo doma{nite proizvodi)


progressive liberalisationlibéralisation progressiveliberalización progresivaprogresivna liberalizacija

Kontinuirani procesi na otvo-rawe na pazarot po pat na prego-

71


vori vo STO. Prifateni osobenovo GATS kade ~lenovite XIX, XX iXXI predviduvaat ponatamo{nirundi na pregovori zaspecifi~nite obvrski. Spogodbataza zemjodelstvo ja prifa}a dolgo-ro~nata reforma kako „proces votek” i bara{e novite pregovori dazapo~nat edna godina predzavr{uvaweto na periodot zasproveduvawe (2000 godina) predv-iden so Urugvajskata runda.

(Vidi isto taka: rounds of tradenegotiations / rundi na trgovski pre-govori)

[Agriculture; Services /

Zemjodelstvo; Uslugi]

prohibited subsidiessubventions prohibéessubvenciones prohibidaszabraneti subvencii

Subvencii {to se zabranetisoglasno Spogodbata za subvenciii kompenzaciski merki. Vo ~len 3se definirani dve klasi: sub-vencii {to se usloveni so izvr{enizvoz (izvozni subvencii) i sub-vencii {to se usloveni so davaweprednost na koristeweto na do-ma{ni vo odnos na uvezeni stoki.^len 4 gi utvrduva konkretnitepravila za re{avawe na sporovi zadejstvija protiv zabranetite sub-vencii.


protocolsprotocolesprotocolosprotokoli

Dodatoci na osnovnite spogodbi.Osobeno, vo STO, dopolnitelnidogovori dodadeni kon GATS, a vovrska so pregovorite po Urug-vajskata runda. Vtoriot i Pettiot

protokol se odnesuvaat na ob-vrskite za finansiskite uslugi od1995 godina i 1997 godina. Tretiotprotokol, koj se odnesuva nadvièwe na fizi~ki lica, be{eusvoen vo 1995 godina, a êtvrtiotprotokol gi pokriva obvrskite zatelekomunikacii i be{e usvoen vo1997 godina. Prv protokol ne pos-toi.

(Vidi isto taka: accession /pristapuvawe)

[Services / Uslugi]

Poverty Reduction Strategy Papers(PRSP)Cadres stratégiques de lutte contre lapauvreté (CSLP)Documentos de Estrategia de Luchacontra la Pobreza (DELP)Dokumenti za strategija zanamaluvawe na siroma{tijata

„Nacionalni” strategii na zem-jite (vklu~uvaj}i gi i ekonomski-te i socijalnite politiki i pro-grami) za promovirawe na razvo-jot i namaluvawe na siroma{tija-ta. Na godi{nite sobranija nainstituciite na Breton Vuds (Bre-tton Woods) vo 1999 godina be{edogovoreno deka Dokumentite zastrategija za namaluvawe na siro-ma{tijata treba da obezbedat osno-va za povlasteno pozajmuvawe iolesnuvawe na zadolènosta odstrana na Svetskata banka i MMF.„Integriraweto” na trgovijata voDokumentite za strategija za na-maluvawe na siroma{tijata i pla-novite na oddelnite zemji za razvoje eden od principite na Inte-griranata ramka za najmalkurazvienite zemji.


72


prudential carve-outexception pour des raisons prudentiellesexcepción cautelarisklu~ok zaradi pri~inina pretpazlivost

Posebni uslovi za za{tita i reg-ulirawe na finansiskite siste-mi i institucii vo GATS. VoAneksot za finansiski uslugi,dogovoren za vreme na Urugvajskatarunda, vladite ja zadràa sloboda-ta da prezemaat merki na pretpa-zlivost koi inaku bi moèle da nebidat vo soglasnost so GATS.Merkite na pretpazlivost bivklu~uvale za{tita na investi-torite, depozitarite i sopstve-nicite na polisi, kako i potrebatada se osiguri integritetot i sta-bilnosta na finansiskiot sistem.

[Services / Uslugi]

73


Q

Quad, theQuad, laCuad, laQuad

Neformalen termin za grupasostavena od ministrite za trgov-ija na ~etirite najgolemi trgovs-ki subjekti: Kanada, Evropskatazaednica (pretstavuvana od nejzi-nata Komisija), Japonija i SAD.Quad be{e klu~na i kone~noodlu~uva~ka grupacija vo Urug-vajskata runda. Ministrite i vla-dinite pretstavnici vo Quad sesre}avaa redovno. Sega grupata emnogu poneaktivna.

quantitative restrictions (QRs) / quotasrestrictions quantitatives / contingents,quotasrestricciones cuantitativas / contingentes, cuotaskoli~inski (kvantitativni)ograni~uvawa / kvoti

Merki so koi se ograni~uvakoli~estvoto na uvoz (ili izvoz)na konkreten proizvod. Di-rektnite kvoti i sistemite zaizdavawe uvozni dozvoli seosnovnite alatki za nametnuvawena vakvi ograni~uvawa. Generalno,tie se zabraneti so ~len XI odGATT. Me|utoa, kvotite ostanuvaatvo tekstilniot i zemjodelskiotsektor. Tie moàt da bidat vove-deni vo ramkite na Spogodbata naSTO za za{titni merki i ~esto sejavuvaat kaj uslovite za preferen-cijalen pristap.

(Vidi: quota modulation; tariff quota /prisposobuvawe na kvoti;carinska, tarifna kvota)


quotacontingent, quotacontingente, cuotakvota

(Vidi: quantitative restrictions /koli~inski (kvantitativni)ograni~uvawa)

quota modulationmodulation de contingentsmodulación de contingentesprisposobuvawe na kvoti

Diskriminira~ka raspredelba napravoto na kvota soglasnoza{titna merka. ^len 5(2)a. odSpogodbata na STO za za{titnimerki predviduva raspredelba nakoli~estvata vo kvotata me|uosnovnite zemji snabduva~i. Me|u-toa, ~len 5(2)b dozvoluva razli~naraspredelba na koli~estvata kogauvozot od eden ili nekolku snabdu-va~i e nesrazmerno zgolemen, od-nosno „prisposobuvawe na kvoti”


74


R

rebuttable presumptionprésomption, sauf preuve du contrairepresunción sólo de derechopretpostavka {to moèda se pobie

Pretpostavka {to moè da sepobie so sprotivni dokazi. Vidigo kako primer ~len 2.5. od Spo-godbata za tehni~kite barieri votrgovijata.



reciprocityréciprocitéreciprocidadreciprocitet

Osnova za pove}eto pregovori voSTO za pristap na pazarot.^lenkite {to u~estvuvaat vo pre-govorite za carinite ili uslugitepovrzani so pristap na pazarotvoobi~aeno baraat recipro~na raz-mena na obvrski so drugite ~lenki.Namerata e da se obezbedi prib-li`na ednakvost vo povolnostiteod pregovorite. Me|utoa, od zemjitevo razvoj obi~no ne se bara da dadatto~no recipro~ni otstapki vo zame-na za onie {to gi napravile indus-triskite zemji.

(Vidi isto taka: Part IV of the GATT/ Del IV od GATT)

[Market Access /

Pristap na pazarot]

reduction commitmentsengagements de réductioncompromisos de reducciónobvrski za namaluvawe

Obvrski za namaluvawe na do-ma{nata poddr{ka, izvoznitesubvencii i carinite vo zem-jodelstvoto. Ova se trite stolbana programata za reforma {to be{edogovorena za vreme na Urug-vajskata runda i sega go pretstavu-vaat fokusot na zemjodelskite pre-govori vo ramkite na Rabotnataprograma od Doha.

(Vidi isto taka: amber box support;blue box support; decoupling; greenbox support / portokalova kategorijana poddr{ka; sina kategorija napoddr{ka; razdvojuvawe; zelenakategorija na poddr{ka)

[Agriculture; Market Access; Subsidies /Zemjodelstvo; Pristap na pazarot;

Subvencii]

reform programmeprogramme de réformeprograma de reformaprograma za reforma

Po~etna programa za namaluvawena subvenciite vo zemjodelstvotoi za{titata na pazarot dogovore-na vo Urugvajskata runda. [estgo-di{niot plan, {to e sodràn voSpogodbata za zemjodelstvo, zapo~-na da se sproveduva vo 1995 godinai spored nego se bara{e namalu-vawe na doma{nata poddr{ka, iz-voznite subvencii i carinite.Liberalizacijata e obvrzuva~kasoglasno ~len 20 od Spogodbata zazemjodelstvo i e sostaven del navgradenata agenda.

[Agriculture; Market Access; Sanitaryand Phytosanitary Measures; Subsidies /

Zemjodelstvo; Pristap na pazarot;Sanitarni i fitosanitarni merki;

Subvencii]

75


regional trading agreementaccord commercial régionalacuerdo comercial regionalregionalna trgovska spogodba

Grupa zemji koi dogovaraat slo-bodna trgovija me|u sebe, kako itoa deka }e napla}aat pogolemicarini za uvozot od zemji {to nepripa|aat na grupata. Taa opfa}aspogodbi za slobodna trgovija,carinski unii i zaedni~ki pazari.

(Vidi isto taka: Article XXIV / ~lenXXIV)


request / offerdemande / offrepetición / ofertabarawe / ponuda

Zaedni~ki pristap vo pregov-orite za pristap na pazarot zastoki i uslugi. Trgovskite part-neri razmenuvaat barawa za nama-leni carini za konkretni proizvo-di ili podobren pristap ili usloviza registrirawe na davatelite nauslugi. Po niv voobi~aeno sledatprvi~ni ponudi, po koi bilateral-nite pregovori nastojuvaat dapostignat zaemno povolni rezul-tati. Pristapot vrz osnova na for-mula vo pregovorite za carinitemoè da ja namali ili otstranipotrebata od procesot pobaruva~-ka/ponuda.


responding party / respondentpartie défenderesse / défendeur,assigné; personnes, organismes interrogés, enquêtésparte demandada / demandado, parte demandadatuèna strana / tuèn

Stranata protiv koja e podnesenatu`ba vo spor vo ramkite na STO.Tuèna strana.



restrictive business practices(RBPs)pratiques commerciales restrictives (PCR)prácticas comerciales restrictivas (PCR)restriktivni delovnipraktiki

Dejstvija na privatni firmi iligrupi na firmi so koi se ogra-ni~uva otvorenata konkurencija.Vakvoto nekonkurentsko odnesu-vawe podleì na nacionalnitezakoni i politiki za konkurencija.Primerite na restriktivni de-lovni praktiki opfa}aat: iskoris-tuvawe na dominantna pozicija,diskriminacija so ceni, eks-kluzivni prava, vertikalni i hori-zontalni aran`mani. Ne postojatme|unarodni standardi ili spogod-bi za toa od {to se sostojatrestriktivnite delovni praktiki ikako da se kontroliraat.

(Vidi isto taka: competition policy /politika na konkurencija, anti-monopolska politika)

[Trade and Competition / Trgovija i konkurencija]

76


retaliationrétorsionretorsiónvozvratna merka

Edna ~lenka na STO gi povlekuvapovolnostite {to gi dala nadruga ~lenka. ^len 22 od DSU doz-voluva vozvra}awe vo slu~aj kogaedna ~lenka nema da ja usoglasimerkata za koja se vodi spor soobvrskite kon STO. Otstapkiteglavno vo forma na carini, nopotencijalno i uslugi ili duri iTRIPS obvrski moàt da bidat po-vle~eni vo soglasnost so pretrpe-nata trgovska {teta. Ovlastuvawese bara od DSB. I Spogodbata naSTO za za{titni merki go pred-viduva pravoto na povlekuvawe naotstapki.



rollbackdémantèlement (de restrictions)desmantelamiento (de restricciones)napu{tawe (na trgovskiograni~uvawa)

Dogovor me|u dogovornite stranina GATT da gi napu{tat neuso-glasenite trgovski merki. Ovaaobvrska be{e dogovorena napo~etokot na Urugvajskata rundakoga se primenuvaa mnogu merki {tone bea vo soglasnost so GATT. Votakvi slu~ai, nekolku zemji pri-menija merki na napu{tawe predzavr{uvawe na pregovorite.

(Vidi isto taka: grey-area measures /merki od sivata zona)


rounds of trade negotiations / trade roundscycles de négociations commercialesrondas de negociaciones comercialesrundi na trgovski pregovori /trgovski rundi

Multilateralni trgovski prego-vori {to voobi~aeno opfa}aat{iroki programi i sevkupnoto~lenstvo na GATT/STO. Pod pokro-vitelstvo na GATT bea odràniosum trgovski rundi me|u 1947 i1994 godina. Poslednata od niv,Urugvajskata runda, dovede do osno-vawe na STO. Prethodnite rundibea, glavno, pregovori za carinitevo koi u~estvuvaa samo nekolkudesetici zemji, dodeka poslednataima{e dolgi programi so golemidosieja za voveduvawe pravila.Mislewata se sprotivstaveni voodnos na pra{aweto dali Rabot-nata programa od Doha e trgovskarunda.

(Vidi isto taka: single undertaking /edinstven paket, sevkupen paket zapregovori)


rules of originrégles d’originenormas de origenpravila za poteklo

Pravila spored koi carinata idrugite nadle`ni organi go utvr-duvaat potekloto na uvezeniotproizvod. Pravilata, na primer, seneophodni za da obezbedat napla-}awe na soodvetna carina na grani-cata, odnosno deka stokata pripa|ana opredelena kvota. Pravilata zapoteklo moàt da bidat sloèni ida se razlikuvaat za razli~ni grupina proizvodi (na pr., onie za tek-stilnite kvoti moàt da bidat raz-

77


li~ni od onie vo vrska so sprovedu-vaweto na antidamping dava~ki).Spogodbata na STO za pravila zapoteklo na stokite predviduvapravila za spre~uvawe na zlo-upotrebata i predviduva harmo-nizacija; me|utoa, mnogu krajni ro-kovi za harmonizacija bea pre-~ekoreni, vklu~itelno i posled-niot do juli 2003 godina.

[Market Access /

Pristap na pazarot]

78


S

safeguards / safeguard measures sauvegardes / mesures de sauvegardesalvaguardias / medidas de salva-guardiaza{tita / za{titni merki

Privremeni kazneni carini ilikvoti {to se voveduvaat kogazgolemuvaweto na uvozot £ predi-zvikuva {teta na doma{nataindustrija ili se zakanuva dapredizvika {teta. Uslovite podkoi moàt da se primenat vakvitemerki se navedeni vo ~len XIX odGATT i vo Spogodbata na STO zaza{titni merki. Uvozot za kojstanuva zbor moè da se plasira napazarot, no „~esno” – ne po subven-cionirana i ne po dampirana cena.

(Vidi isto taka: determination ofinjury; grey-area measures; quotamodulation / utvrduvawe na {teta;merki od sivata zona; prilagodu-vawe na kvoti)

sanitary and phytosanitary measuresmesures sanitaires et phytosanitairesmedidas sanitarias y fitosanitariassanitarni ifitosanitarni merki

Merki za za{tita na ìvotot izdravjeto na lu|eto, ìvotnite irastenijata. Tuka spa|aat pro-pisite za obezbeduvawe na isprav-nost na hranata i za spre~uvawe na{irewe na bolesti kaj ìvotnite irastenijata. „Sanitarni” se odnesu-va na merkite za za{tita na zdrav-jeto na lu|eto i ìvotnite;„fitosanitarni” se odnesuva nazdravjeto na rastenijata. Spogod-bata na STO za SPS nastojuva daobezbedi ovie merki da ne pret-

stavuvaat proizvolni i diskrim-inira~ki ograni~uvawa na trgovija-ta, ednovremeno davaj}i im slobodana vladite da gi utvrdat standar-dite na za{tita {to sakaat da giprimenuvaat.


schedule / schedule of concessionsliste / liste de concessionslista / lista de concesioneslista / lista na otstapki

(Vidi: national schedules / nacional-ni listi na obvrski)

sectoral approachapproche sectorielleenfoque sectorialsektorski pristap

Pristap {to se primenuva{e vopregovorite za carinite vo Urug-vajskata runda, so cel ukinuvawe(ili harmonizirawe) na carinite vodaden sektor.

(Vidi isto taka: Girard paper onMarket Access; harmonisation; zero-for-zero approach / Dokument na@irard za pristap na pazarot; har-monizacija; pristap „nula za nula“)


security exceptionexception concernant la sécuritéexcepción relativa a la seguridadisklu~ok {to se odnesuva nabezbednosta

(Vidi: Article XXI / ~len XXI)

79


sequencingordresecuenciaredosled

Se odnesuva na redosledot sporedkoj dve odredbi od DSU, ~len 21.5 i~len 22.6, treba da se primenuvaat.

serious injurydommage gravedaño graveseriozna {teta

Kriterium {to se koristi priocenuvaweto na opravdanosta zavoveduvawe na za{titna merka.Vo ~len 4(1)(a) od Spogodbata zaza{titni merki e definirana kako„zna~itelno sevkupno vlo{uvawe nasostojbata na doma{nata indus-trija”. ^len 4(2) predviduva kakonadle`nite istra`ni organi trebada go utvrdat postoeweto na seri-ozna {teta.

(Vidi isto taka: determination ofinjury / utvrduvawe na {teta)



Subvencii]

serious prejudicepréjudice graveperjuicio graveseriozna povreda

Predizvikuvawe na „seriozna po-vreda na interesite na druga~lenka” e edna od trite defi-nicii za subvenciite koi moàtda podleàt na kompenzaciskidava~ki. ^len 6 od Spogodbata naSTO za za{titni merki gi utvrduvaslu~aite vo koi se smeta deka pos-toi seriozna povreda. Tuka spa|aat:subvencionirawe nad 5% od vred-nosta na proizvodot; subvencii zapokrivawe na zaguba i direktno

otpi{uvawe na dolgovi; raz-mestuvawe na uvozot; serioznonamaluvawe na cenite; zgolemenudel na svetskiot pazar preku sub-vencionirawe na primaren proiz-vod/stoka i sl.


Singapore IssuesQuestions de SingapourCuestiones de SingapurSingapurski pra{awa

êtirite oblasti {to se vklu~enivo pregovorite „… po Pettata sed-nica na Ministerskata konferen-cija vrz osnova na odluka {totreba da se donese so ekspli-citen konsenzus.” Toa se: trgovija iinvesticii, trgovija i politika nakonkurencija, transparentnost vojavnite nabavki i olesnuvawe natrgovijata. Tie se narekuvaat„Singapurski pra{awa” bidej}i beapokrenati kako mo`ni temi zaidnite pregovori na Prvata minis-terska konferencija, odràna voSingapur vo dekemvri 1996 godina.

[Market Access; Trade and Competition;

Trade and Investment / Pristap napazarot; Trgovija i konkurencija;


single undertakingengagement uniquetodo únicoedinstven paket, sevkupen paket zapregovori

Voobi~aen uslov za trgovska run-da spored koj site pra{awa {tose predmet na pregovori mora dabidat dogovoreni i sprovedenivo edinstven paket. êstopatidefiniran kako „ni{to ne e dogov-oreno dodeka ne se dogovori sé”,pristapot treba da osiguri deka e

80


postignat vramnoteèn rezultat{to gi odrazuva interesite na siteu~esnici. No, koga u~esnicite }e sesoglasat, dozvolena e rana vremenaimplementacija (prvi~ni rezul-tati). Rabotnata programa od Doha eedinstven paket, so isklu~ok napodobruvawata i razjasnuvawata odDSU, za koi treba da se postignedogovor najdocna do maj 2003 godina,so rezultati {to }e stapat vo silakolku {to e mo`no pobrzo. Ovoj rokbe{e probien.

(Vidi isto taka: plurilateral tradeagreements / plurilateralni trgov-ski spogodbi)


small open economypetite économie ouverteeconomía pequeña abiertamala otvorena ekonomija

Ekonomija koja e tolku mala vosporedba so svetskite pazari,{to nejzinite politiki na rabotane gi menuvaat svetskite ceni,taka {to pretstavuva prifa}a~ naceni na me|unarodnite pazari. Mo-è da se primenuva na zemji ili napoedine~ni proizvodi.

small supplierspetits fournisseurspequeños abastecedoresmali snabduva~i

^lenki na STO ~ij{to izvozpodleì na ograni~uvawa {topretstavuvaat 1,2 procenti ilipomalku od ograni~uvawata {togi primenuva ~lenka uvoznik od31 dekemvri 1991 godina. Spo-godbata za tekstil i obleka (~len1.2) predviduva obezbeduvawe nasu{tinski pristap na pazarot zanivniot izvoz, preku unapreduvawe

na stapkite na rast predvideni soSpogodbata.

[Agreement on Textiles and Clothing /Spogodba za

tekstil i obleka]

special and differential treatment(S&D)traitement spécial et différenciétrato especial y diferenciadospecijalen i diferencijalentretman

Odredbite vo spogodbite na STO{to na zemjite vo razvoj im davaatosobeni prava i im dozvoluvaat igi ohrabruvaat razvienite zemjida obezbedat pristap na pazarot idrugi trgovski prednosti za posi-roma{nite ~lenki. Tie opfa}aat,na primer, podolgi vremenski peri-odi za sproveduvawe na spogodbite,poniski nivoa na obvrski i merki zazgolemuvawe na trgovskite mo`nos-ti. Nereciprocitetot vo trgovskitepregovori se ureduva so Del IV odGATT, a Ovozmoùva~kata klauzulagi utvrduva kako polnova`ni lis-tite na preferencijali.


special productsproduits spéciauxproductos especialesposebni proizvodi

Zemjodelski proizvodi za koizemjite vo razvoj izjavuvaat dekase od osobena va`nost za obez-beduvawe na hrana ili ruralenrazvoj. Ovoj koncept be{e vovedenvo nacrt-dokumentot za modali-tetite na zemjodelskite pregovorivo Rabotnata programa od Doha, {topretsedava~ot na Komisijata naSTO za zemjodelstvo gi zakaà zamart 2003 godina. Posebnite proiz-vodi treba da podleàt na poniski

81


obvrski za carinski namaluvawa ine treba da podleàt na obvrski zazgolemuvawe na carinskite kvoti.

(Vidi isto taka: Harbinson Paper /Dokument na Harbinson)

[Agriculture; Trade and Development /Zemjodelstvo; Trgovija i razvoj]

specific commitmentsengagements spécifiquescompromisos específicosspecifi~ni obvrski

Obvrski {to ~lenkite na STO po-edine~no gi prezele vo uslu`-niot sektor. Sekoja ~lenka imalista na obvrski – koi voobi~aenose nudat vo pregovorite za GATSili za vreme na pristapuvawata –koi gi opfa}aat onie sektori i sek-torski dejnosti za koi ~lenkata sepodgotvila da napravi otstapki.Voobi~aeno, obvrskite se odnesu-vaat na eden ili pove}e od ~etirite„na~ini” na davawe uslugi, sozabeleùvawe na site ogra-ni~uvawa na pristapot na pazarot inacionalniot tretman. Specifi~-nite obvrski se ekvivalent na mak-simalnite obvrzuva~ki carinskistapki koi vlijaat vrz trgovijata sostoki.


[Services / Uslugi]

specific tariffdroit spécifiquearancel específicospecifi~ni carinski stapki

Carinska stapka opredelena kakopari~en iznos vo opredelena valu-ta po edinica stoka.


Pristap na pazarot; Trgovija so stoki]

standard of proofcritère de la preuve / norme de la preuvecriterio de prueba / norma de pruebastandard na dokaùvawe

Stepenot na dokazen materijal{to go bara iznao|a~ot na fakti.Na primer, panelot vo postapkatana STO za re{avawe na sporovimoè da se najde vo situacija danema dovolno dokazi za da sprovedeobjektivna procenka na slu~ajot ilipra{aweto {to se razgleduva.



standard of reviewcritère d’examennorma de examenstandard na ispituvawe

Panelite na STO se obvrzani danapravat „objektivna procenka”na pra{awata {to se postavenipred niv. Ova e utvrdeno vo ~len11 od DSU i generalno e prifatenokako soodveten standard na ispi-tuvawe vo postapkite na STO.



standardsnormesnormasstandardi

Voobi~aeno toa se tehni~ki spe-cifikacii so koi se utvrduvaatminimalnite barawa za odredenikarakteristiki na nekoj proiz-vod, odnosnite procesi i proiz-vodstveni metodi ili usluga.Me|unarodni tela za vosposta-vuvawe na standardi postojat zamnogu formi na industriski stoki,prehranbeni proizvodi, uslugi, ra-

82


botni uslovi i sli~no. Obi~no ne ezadolìtelno usoglasuvawe sostandardite. Vo STO, Spogodbite zaTBT i SPS nastojuvaat da osiguraatdeka standardite i postapkite zatestirawe i sertifikacija zaradinivno sproveduvawe ne pretstavu-vaat nepotrebni ograni~uvawa natrgovijata.


[Sanitary and Phytosanitary Measures;

Technical Barriers to Trade / Sanitarnii fitosanitarni merki; Tehni~ki

barieri vo trgovijata]

standard terms of referencemandat typemandato uniformestandarden delokrugna rabota

Voobi~aeno prifaten delokrugna rabota na panelite na STO zare{avawe na sporovi. Osven kogastranite vo sporot }e se dogovoratpoinaku vo rok od 20 dena odformiraweto na panelot, paneliterabotat spored „standardniot de-lokrug na rabota” predviden so ~len7(1) od DSU.



stand-still provisiondisposition relative au status quodisposición relativa al status quoodredba za status kvo

Soglasnost me|u dogovornitestrani na GATT da se vozdràt odvoveduvawe novi trgovski res-triktivni merki za vreme na Urug-vajskata runda. Deklaracijata odPunta del Este, so koja zapo~na run-data gi opfa}a{e merkite {to bea

vo soglasnost, no i onie {to ne beavo soglasnost so obvrskite odGATT. Celta be{e da se osigurideka u~esnicite nema da nastoju-vaat da ja podobrat svojata prego-vara~ka pozicija za vreme na run-data. Rabotnata programa od Dohane sodrì vakov paket. êsto sepovrzuva so „vra}awe nanazad“ (roll-back), kako na primer vo „miruvawei vra}awe nanazad” (“standstill androllback”).


state trading enterprisesentreprises commerciales d’Etatempresas comerciales de Estadopretprijatija za dràvna trgovija

Dràven subjekt ili privatnafirma licencirana od dràvata{to se zanimava so trgovija soposebni proizvodi, koi poneko-ga{ imaat ekskluzivni prava vrzproizvodstvoto i/ili proda`-bata na ovie proizvodi na doma{-nite ili na me|unarodnite paza-ri. ^len XVII od GATT predviduvadeka koga stanuva zbor za kupovniili proda`ni aktivnosti pri uvozili izvoz, dràvnite trgovskipretprijatija mora da nastapuvaatvo soglasnost so op{tite na~ela natretmanot na nediskriminacija.

subsidiessubventionssubvenciones subvencii

Prednosti, finansiski ili ne-pari~ni (vo natura), {to vladataim gi nudi na proizvoditelite nastoki i uslugi. Kako {to e de-finirano vo ~len 1 od Spogodbataza subvencii, finansiskite pri-donesi od strana na vladata irazli~nite formi na poddr{ka naprihodot ili na cenite, se op-

83


fateni so dve formi na subvencii.Ilustrativna lista na izvoznitesubvencii e sodràna vo Aneks 1kon Spogodbata.

(Vidi isto taka: actionable subsidies;countervailing duties; determination ofinjury; non-actionable subsidies; pro-hibited subsidies; serious prejudice /subvencii protiv koi moè da seinicira spor vo STO; kompenzacis-ki dava~ki; utvrduvawe na {teta;subvencii {to ne podleàt na kom-penzaciski merki, dozvoleni sub-vencii (subvencii od zelenata kat-egorija); zabraneti subvencii;seriozna povreda)

substantial interestintérêt substantielinterés sustancialzna~itelen interes

Ovoj izraz nema precizna defini-cija vo STO. Osobeno se koristivo GATT 1947: vo oblasta na izme-nata na listite (~len XXVIII odGATT) generalno se pretpostavu-va deka postoi zna~itelen (tr-govski) interes koga edna zemja~lenka ima, ili moè da seo~ekuva da ima, vo otsustvo nadiskriminatorski kvantitativniograni~uvawa, zna~itelen udel napazarot na zemjata ~lenka kojabara da ja izmeni ili povle~eotstapkata. Udel od 10 procentivoobi~aeno se smeta za dovolen zada se ispolni ova barawe. êsto sekoristi vo drugi spogodbi, kako naprimer DSU, kade vo ~len 10 ovojtermin se koristi za treti straniza da se utvrdi dali moàt dau~estvuvaat vo postapka zare{avawe na spor. No, ne postojatkonkretni kriteriumi za defini-rawe na zna~itelen interes vo ovojkontekst.


Pristap na pazarot;

Trgovija so stoki]

sui generissui generissui generissui generis

Latinski izraz {to se upotrebuvavo formalni konteksti, a ozna-~uva ne{to {to postoi vo sop-stvenata klasa. Izrazot bukvalnozna~i „sopstven vid”. Se upotrebuvavo kontekst na za{tita na paten-tite soglasno Spogodbata za TRIPS.^len 27.3(b) im dava na ~lenkitemo`nost da gi za{titat rastitel-nite vidovi so patenti ili so„delotvorna upotreba na sui generissistem”. Konvencijata na UPOV(Me|unarodna unija za za{tita nanovite vidovi rastenija) obezbedu-va eden vakov sistem.


sunset clauseclause d’extinctioncláusula de extinciónklauzula za ukinuvawe

Vremensko ograni~uvawe na pri-menata na trgovskite instrumentiza za{tita. Vakvi ograni~uvawa sepredvideni so Spogodbata za anti-damping (~len 11), Spogodbata zasubvencii i kompenzaciski merki(~len 21) i Spogodbata za za{titnimerki (~len 7). Za antidamping ikompenzaciski dava~ki, ograni-~uvaweto voobi~aeno iznesuva petgodini; za za{titnite merki izne-suva ~etiri godini. Vo sekoj od ovieslu~ai vozmo`no e prodolùvawe.



Subvencii]

84


Super 301 (Omnibus Trade andCompetitiveness Act 1988)Article super 301 (Loi générale sur lecommerce extérieur et la concurrencede 1988)Superartículo 301 (Ley General deComercio Exterior y Competencia de 1988)Super 301 (Zaedni~ki zakon zatrgovija i konkurentnost od 1988)

So Delot 301, odredba od Tr-govskiot zakon na SAD, na privat-ni subjekti im se dodeluva dr-àvna pomo{ koga nivnite trgovs-ki interesi se zagrozeni so neza-konski ili nefer aktivnosti. SoSuper 301, zakonot go ovlastuvaTrgovskiot pretstavnik na SAD(USTR) da gi identifikuva ne-~esnite trgovski praktiki, da sespravi so niv i da nastojuva da gieliminira po pat na unilateral-ni sankcii. Super 301 be{e vove-den so Zaedni~kiot zakon za trgovi-ja i konkurencija od 1988 i prestanada vaì vo 2001 godina. Vo ramkitena pregovorite od Urugvajskatarunda, SAD se soglasi da ne vovedu-va unilateralni trgovski sankciiza ~lenkite na STO vo odnos nanivnite povolnosti vo ramkite naSTO.

supply management / orderly marketing systemsrégulation de l’offre / systèmes de commercialisation ordonnéeregulación de la oferta / sistemas de comercialización ordenadosupravuvawe so ponudata / naloèni sistemi za marketing

Uveruvawe od strana na proiz-voditelite preku mehanizmi kak-vi {to se pokrainskite marketingodbori ili nacionalnite market-ing agencii deka doma{nata po-baruva~ka za opredelen proizvodili stoka }e bide zadovolena, poduslov da im bide dadena mo`nost na

snabduva~ite da gi formiraat cen-ite vrz osnova na proizvodnitetro{oci.


Pristap na pazarot;

Trgovija so stoki]

supply-side constraintscontraintes en ce qui concerne l’offrelimitaciones de la ofertaograni~uvawa na ponudata

Pote{kotii so koi se sre}avaatzemjite {to sakaat da proizvedu-vaat stoki i uslugi za izvoz. êstose naglasuva deka obezbeduvawetopristap na pazarot ne moè da bideod golema korist dokolku zemjite vorazvoj nemaat kapacitet da proiz-veduvaat. Zastarenite i neproduk-tivni proizvodstveni postrojki, ne-zadovolitelnata vnatre{na trans-portna infrastruktura, niskotonivo na kvalifikuvani rabotnici,nedostatokot na finansii, neadek-vatnata ambalaà i standardi zabezbednost pretstavuvaat ograni-~uvawa na ponudata.


Trgovija i razvoj]

swingpossibilités de transfert, transfert compensaciónprefrluvawe

Edna forma na fleksibilnostpri raspredelbata na kvotite zatekstil i obleka. Vo vakov slu~aj,zemjata izvoznik moè da prefrlieden del od kvotata od eden pro-izvod za koj postoi ograni~uvawe nadrug. Ovoj koncept prvi~no se pri-menuva{e soglasno Aran`man zame|unarodna trgovija so tekstil voramkite na GATT i prodolì vopreodnata faza (programa za inte-

85


grirawe) na Spogodbata na STO zatekstil i obleka (~len 2(16)).

(Vidi isto taka: carry forward; carryover / predvremeno koristewe; pre-nesuvawe)


Tekstil i obleka]

Swiss formulaformule suissefórmula suiza{vajcarska formula

Matemati~ka formula {to se pri-menuva vo pregovorite za carinivo ramkite na GATT/STO. Origi-nalnata {vajcarska formula be{eusvoena za vreme na Tokiskatarunda, za da se obezbedi doslednaosnova vrz koja u~esnicite }e gipresmetuvaat svoite namaluvawana carinite. Formulata rezulti-ra{e vo poefikasno namaluvawe napostoe~kite visoki carini otkolkuna niskite carini, na toj na~in nas-tojuvaj}i da postigne generalnoharmonizirawe.

(Vidi isto taka: formula tariff cuts;linear tariff cuts; tariff escalation; tariffpeaks / namaluvawe na carinskistapki spored opredelena formu-la; linearni namaluvawa na cari-nite; eskalacija na carinskitestapki; vrvovi na carinskite stap-ki)

[Agriculture; Market Access /

Zemjodelstvo; Pristap na pazarot]

86


T

Tarif intégré de la Communauté(européenne) (TARIC)Tarif intégré de la Communauté(européenne) (TARIC)Tarif intégré de la Communauté(européenne) (TARIC)Tarif intégré de la Communauté(européenne) (TARIC)

Integriran tarifnik na Evrop-skata zaednica, kratenka od fran-cuskiot izraz Tarif intégré de laCommunauté. Sodrì nomenklatu-ra na 11 jazici i opfa}a okolu15.000 tarifni linii, me|u koi icarini {to se primenuvaat kontreti zemji, primeneti preferen-cijalni carinski stapki i drugimerki na trgovskata politika.

tariffdroit de douane / tarifarancel / derecho arancelario / derecho de aduanacarina / carinska stapka / tarifa

Carina {to se napla}a za stoki{to vleguvaat na nova carinskateritorija. Voobi~aeno ova seodnesuva na stoki {to se uvezuvaatod edna vo druga zemja. Iako sedozvoleni soglasno GATT / STO,celta na carinite e da go napravatuvozot pomalku konkurenten, a voisto vreme da ostvarat prihod zazemjata uvoznik. Terminot ~esto seupotrebuva kolektivno za sitecarini {to se napla}aat napazarot, a so toa se odnesuva i nalistite na carinski stapki na~lenkite na STO.

(Vidi isto taka: preferences; tariffescalation; tariff peaks; tariff quota /preferencii; eskalacija na carin-

ski stapki; vrvovi na carinskitestapki; carinski kvoti)


Pristap na pazarot;

Trgovija so stoki]

tariff anomalyanomalie tarifaireanomalía arancelariaanomalija na carinskitestapki

Koga carinskata stapka za suroviniili repromaterijal e povisokaotkolku carinskata stapka za goto-viot proizvod.

(Vidi isto taka: tariff escalation /eskalacija na carinski stapki)


Pristap na pazarot;

Trgovija so stoki]

tariff bindingsconsolidations tarifairesconsolidaciones arancelariasmaksimalni obvrzuva~ki carinskistapki

Carinskite stapki na ~lenkite naSTO navedeni vo nacionalnitelisti na obvrski. Otkako }e senavede vo listata, carinskatastapka e efektivno zamrznata – ili„postavena na maksimalno ob-vrzuva~ko nivo”. ^len II od GATTpredviduva listi na otstapki. Voretki slu~ai, ~lenkite na STOdogovaraat zgolemuvawa na maksi-malnite obvrzuva~ki stapki so-glasno uslovite predvideni vo ~lenXXVIII od GATT. Primenetite ca-rinski stapki moàt, vo praktika-ta, da bidat poniski od maksimal-nite obvrzuva~ki carinski stapki.

(Vidi isto taka: applied tariffs /primeneti carinski stapki)

87


[Market Access; Trade in Goods / Pristapna pazarot; trgovija so stoki]

tariff escalationprogressivité des droits de douaneprogresividad arancelariaeskalacija na carinski stapki

Koga carinskite stapki za pro-izveden proizvod se povisoki vosporedba so onie za repromateri-jali i/ili surovini od koi seizrabotuva proizvodot. So vakvaeskalacija se za{tituva doma{nataindustrija na uvozniot pazar i seobeshrabruva vidoizmenuvawe naindustrijata vo zemjata izvoznik.Se smeta deka vakvata praktikananesuva {teta na razvojot naposiroma{nite zemji koi{to sebogati so osnovnite stoki, no imnedostasuvaat prerabotuva~ki iproizvodstveni kapaciteti.

(Vidi isto taka: formula tariff cuts;linear tariff cuts; Swiss formula; tariffpeaks; Tokyo Round / namaluvawe nacarinski stapki spored opredele-na formula; linearni namaluvawana carinite; {vajcarska formula;vrvovi na carinskite stapki;Tokiska runda)

[Market Access; Trade and Development;Trade in Goods / Pristap na pazarot;Trgovija i razvoj; Trgovija so stoki]

tarifficationtarificationarancelizacióntarifikacija

Procesot so koj necarinskitetrgovski ograni~uvawa vo zem-jodelstvoto bea transformiranivo carini vo Urugvajskata runda.Spogodbata za zemjodelstvo pos-tavuva pravila so koi kvantita-tivnite ograni~uvawa, pro-menlivite uvozni dava~ki i drugimerki treba{e da se zamenat so

carini – so, glavno, ednakvoza{titno vlijanie – vrz osnova narazlikata me|u doma{nite i nad-vore{nite ceni na predmetniotproizvod.

[Agriculture; Market Access /Zemjodelstvo; Pristap na pazarot]

tariff peakscrêtes tarifairescrestas arancelarias, máximos arancelariosvrvovi na carinskite stapki

Osobeno visoki uvozni carini.Iako pove}eto carinski stapki zaindustriskite proizvodi vo nap-rednite ekonomii se mnogu niski -vo prosek pod 5% - za oddelni pro-izvodi e zadràna isklu~itelnovisoka za{tita na pazarot - moèbi15 – 30%. Primeri moàt da se naj-dat vo sektorite za tekstil, oblekai koà – pazari {to se va`ni zanerazvienite zemji. I zemjite vorazvoj so povisoki sredni carini~esto imaat osobeno visoki cariniza ~uvstvitelnite proizvodi –ponekoga{ duri i nad 100%.

(Vidi isto taka: formula tariff cuts;linear tariff cuts; Swiss formula; TokyoRound / namaluvawe na carinskistapki spored opredelena formu-la; linearni namaluvawa na cari-nite; eskalacija na carinski stap-ki; {vajcarska formula; Tokiskarunda)

[Market Access; Trade and Development;Trade in Goods / Pristap na pazarot;Trgovija i razvoj; Trgovija so stoki]

tariff quota / tariff rate quota (TRQ)contingent tarifairecontingente arancelariocarinska kvota / tarifna kvota

Kvota vo ramkite na koja uvozotvleguva na pazarot so prednost vo

88


carinata. Tarifnata kvota ekoli~ina na uvoz ~ija carina eponiska od carinata {to se napla}anadvor od kvotata. Pristapot napazarot vo ramkite na TRQ e poznatkako „vo ramkite na pristapot” ili„vo-kvota”. Uvozot nad opredelena-ta koli~ina na kvotata – poznat ikako „nadvor od pristapot” ili„nadvor-od-kvota” – se soo~uva sopovisoki carini. Carinskite kvotiopse`no se koristat soglasnoSpogodbata za zemjodelstvo, oso-beno so proizvodi {to podleàt natarifikacija.

[Agriculture; Market Access; Trade in Goods / Zemjodelstvo;

Pristap na pazarot; Trgovija so stoki]

tariff scheduletarif douanier, liste tarifairearancel de aduanaslista na carinski stapki

Detalni listi na proizvodi iuvoznite carini {to za niv sepla}aat na pazarot na sekoja~lenka na STO. Site ~lenki imaatlista koja e integralen del nadogovornite obvrski od ~lenstvotovo STO.

(Vidi isto taka: national schedules;tariff bindings / nacionalni listi naobvrski; maksimalni obvrzuva~kicarinski stapki)

[Market Access; Trade in Goods /Pristap na pazarot;

Trgovija so stoki]

tariff surchargessurtaxe tarifairerecargo arancelariodopolnitelni carinski dava~ki

Dopolnitelna uvozna dava~ka nadvrednosta na primenetata ili

obvrzuva~kata carinska stapka.Toa e obi~no fiksna suma koja ~estose povrzuva so merkite za nadminu-vawe na pote{kotiite vo platniotbilans.


technical barriers to trade (TBT)obstacles techniques au commerce (OTC)obstáculos técnicos al comercio (OTC)tehni~ki barieri votrgovijata

Ograni~uvawa na trgovijata po-vrzani so voveduvaweto i sprove-duvaweto na tehni~ki propisi,standardi i postapki za ocenu-vawe na soobraznosta na uvozot.Ovde spa|aat barawata za amba-laìrawe, odbeleùvawe i etike-tirawe. Spogodbata za tehni~kibarieri na trgovijata (Spogodba zaTBT) nastojuva da osiguri deka oviemerki nema da sozdavaat nepotreb-ni pre~ki za odvivawe na trgovija-ta.

[Market Access; Trade in Goods /Pristap na pazarot; Trgovija so

stoki]

technical regulationsrèglements techniquesreglamentos técnicostehni~ki propisi

Propisi so koi se zacrtuvaat ka-rakteristikite na proizvodniteili soodvetnite procesi i pro-izvodstveni metodi. Za celite naSpogodbata za TBT, usoglasuvawetoso tehni~kite propisi treba dabide zadolìtelno (nasproti stan-dardite koi{to se dobrovolni).


89


[Market Access; Technical Barriers to

Trade; Trade in Goods / Pristap napazarot; Tehni~ki barieri vo trgovi-

jata; Trgovija so stoki]

terms of referencemandatmandatodelokrug na rabota

Zada~ata postavena pred panel{to ispituva trgovski spor voramkite na STO. Pove}eto panelirabotat spored „standardniot de-lokrug na rabota”, utvrden so ~len 7od Dogovorot za re{avawe nasporovi (DSU). Stranite imaat slo-boda da dogovorat poinakovdelokrug na rabota vo rok od 20dena od formiraweto na panelot.Ili pak, Teloto za re{avawe nasporovi (DSB) moè da go ovlastipretsedava~ot da go sostavidelokrugot na rabota na panelot, vokonsultacija so stranite vo sporot.



Textiles Monitoring Body (TMB)Organe de supervision des textiles (OspT)Órgano de Supervisión de los Textiles(OST)Telo za nadzor na tekstil

Telo na STO {to go nadgleduvasproveduvaweto na Spogodbata zatekstil i obleka. Pretsedava~ot idesette ~lena se sre}avaat redovnoza da gi razgledaat slu~uvawata itu`bite vo vrska so sproveduvawe-to na desetgodi{nata „programa zaintegracija” soglasno Spogodbata.Teloto za nadzor na tekstilot re-dovno dava preporaki za sporovitepome|u stranite.

(Vidi isto taka: MultifibreArrangement / Aran`man za me|unar-odna trgovija so tekstil)

[Textiles and Clothing / Tekstil i obleka]

third participant (in an appeal)participant tiers (à la procédured’appel)tercer participante (en el procedimiento de apelación)tret u~esnik (vo àlbena postapka)

^lenka koja ne e strana vo àlbe-nata postapka, no ima odredeniu~esni~ki prava vo istata. Tretastrana vo postapkata na panelot{to podnela pismen podnesok vo kojukaùva deka ima zna~iteleninteres vo sporot (~len 10(2) odDSU) i ja naveduva svojata namerada u~estvuva kako tret u~esnik vopostapkata na Apelacionoto telo.Tretiot u~esnik ima pravo da pod-nesuva pismeni podnesoci i da bidesoslu{an od Apelacionoto telo.

[Dispute Settlement / Re{avawe na sporovi]

third party (in a proceeding beforethe panel) / third party rightstierce partie (à la procédure du groupespécial) / droits des tierces partiestercero (en el proceso que antecede el grupo especial) / derechos de lostercerostreta strana (vo postapka predpanelot) / prava na tretata strana

^lenka na STO koja ne e edna odstranite vo spor pred panelot, akoja ima zna~itelen interes vosporot i za istiot go izvestilaTeloto za re{avawe na sporovi(DSB). Soglasno ~len 10 od Dogo-vorot za re{avawe na sporovi(DSU), tretite strani imaat pravoda bidat soslu{ani od panelot, dapodnesat pismeni podnesoci, da gi

90


dobijat prvi~nite podnesoci nastranite i da prisustvuvaat na od-redeni sredbi na panelot. Pod-nesocite na tretite strani se dis-tribuiraat do stranite na sporot ise zemeni predvid vo izve{tajot napanelot.



“three sisters”, the“trois organisations sœurs”, les“tres hermanas”, las„trite sestri”

Neformalen termin {to poneko-ga{ se koristi za trite me|unaro-dni organizacii za vospostavu-vawe standardi {to se spomenu-vaat vo Spogodbata za SPS. Tie se:Komisijata za Codex Alimentarius(bezbednost na hranata) na FAO-WHO; Me|unarodnata kancelarijaza epizootika (zdravje na ìvot-nite) i Sekretarijatot na Me|unaro-dnata konvencija za za{tita na ras-tenijata (zdravje na rastenijata) naFAO.

[Sanitary and Phytosanitary Measures /

Sanitarni ifitosanitarni merki]

Tokyo RoundCycle de TokyoRonda de TokioTokiska runda

Sedmata runda na multilateralnipregovori vo ramkite na GATT.Pome|u 1973 i 1979 godina pregovo-rite osiguraa zna~aen paket zanamaluvawe na carinite i serijanovi plurilateralni trgovskispogodbi (isto taka poznati kakozakonici na Tokiskata runda) zanecarinski merki (subvencii i kom-penzaciski merki; tehni~ki bari-eri vo trgovijata; javni nabavki;

utvrduvawe na carinska vrednost;postapki za izdavawe na uvoznidozvoli; revidirawe na GATTpravilata za antidamping od 1967godina). So drugi spogodbi seopfateni nekoi zemjodelski stoki,trgovijata vo civilnoto vozduho-plovstvo i po{iroki sistemskipravila i postapki.

(Vidi isto taka: Enabling Clause;Swiss formula / Ovozmoùva~kaklauzula; {vajcarska formula)

trade and environmentcommerce et environnementcomercio y medio ambientetrgovija i ìvotna sredina

Se smeta za edno od „novitepra{awa”, diskusiite za trgo-vijata i ìvotnata sredina za-po~naa vo GATT. Komisijata zatrgovija i ìvotna sredina be{eformirana na Ministerskata kon-ferencija vo Singapur. Vo Dohabe{e dogovoreno da zapo~nat pre-govori za odnosot me|u trgovskiteodredbi vo nekolku multilateral-ni spogodbi za ìvotnata sredina(MEAs) i namaluvaweto ili elim-iniraweto na carinite i ne-carinskite barieri za ekolo{kitestoki i uslugi (stav 31 od Mi-nisterskata deklaracija od Doha).

trade-balancing requirementsprescriptions relatives à l’équilibragedes échangesprescripciones en materia denivelación del comerciobarawa za vramnoteùvawe natrgovijata

Barawa {to mu se nametnuvaat nastranski investitor da go ogra-ni~i svojot uvoz na vrednostekvivalentna na lokalno proiz-vedenite stoki {to gi izvezuva.Ovie odredbi se eksplicitno vgra-

91


deni vo ilustrativnata lista namerki za koi se smeta deka se vosprotivnost so GATT od 1994,sodràna vo aneksot kon Spogod-bata za merki pri vloùvawa sovlijanie vrz trgovijata.

[Trade and Investment; Trade-Related

Investment Measures / Trgovija iinvesticii; Merki pri vloùvawa

so vlijanie vrz trgovijata]

trade contingency measures / tradedefence instrumentsmesures d’urgence en matière com-merciale / instruments de défensecommercialemedidas comerciales excepcionales /instrumentos de defensa comercialtrgovski merki vo nepredvideniokolnosti / trgovski odbranbeniinstrumenti

Merki za za{tita od zgolemenuzvoz. Antidamping dava~kite, kom-penzaciskite merki i za{titnitemerki se smetaat za trgovski merkivo nepredvideni okolnosti ili zatrgovski odbranbeni mehanizmi.


[Trade and Investment /


trade creationcréation d’échangescreación de comerciosozdavawe na trgovskarazmena

Zgolemen volumen na trgovskarazmena me|u ~lenkite (i ne-~lenki) na preferencijalna tr-govska spogodba so zamenuvawe naproizvodstvoto vo zemjata uvoz-nik. Teoretski, namalenite trgovs-ki barieri go namaluvaat tro{okotza uvezenata stoka, {to rezultira

so podobruvawe na sostojbata. Sekoristi kako merka za ocenuvawe navlijanieto na oblastite na slobod-na trgovija i carinskite unii.

(Vidi isto taka: preferences / preferencii)


trade diversiondétournement de trafic, d’échanges;réorientation des courants d’échangesdesviación del comercio, de las corri-entes comercialesprenaso~uvawe na trgovijata

Trgovija me|u ~lenki na preferen-cijalen trgovski aran`man kojarezultira vo zamena na uvozot odtreta zemja koja ne e povrzana sopreferecijalniot aran`man, bi-dej}i tro{okot na uvezenite stokiod tretata zemja se zgolemuva, a sotoa se namaluva dobrosostojbata vozemjata uvoznik.


trade facilitationfacilitation du commercefacilitación del comercioolesnuvawe na trgovijata

Eliminirawe na birokratskotorabotewe za da se obezbedi po-lesno dvièwe na stokite prekugranicite. Birokratskoto rabo-tewe moè da opfa}a duplirawe naadministrativnite postapki idokumentacija, neefikasni i nedo-volno ekipirani carinski slu`bi,nedostatok na transparentnost vopostapkite na granicite. Mnogu ca-rinski vlasti s¢ u{te nemaatefikasni kompjuterski sistemi zacarinewe. Ova e edno od ~etirite„Singapurski pra{awa” opfateni soRabotnata programa od Doha.

[Market Access /

Pristap na pazarot]

92


trademarksmarques de fabrique ou de commercemarcas de fábrica o de comerciotrgovski marki

Registraciska postapka so kojanekoe ime, logo ili karakteristi-ka identifikuvaat odredeni sto-ki ili uslugi kako ekskluzivni iposebni. Otkako }e se registrira,trgovskata marka mu obezbeduva nasopstvenikot ekskluzivni prava datrguva so proizvodite ili uslugitekoristej}i go toj znak. Vo ramkite naWIPO funkcionira me|unarodensistem za registracija. ^len 15 odSpogodbata za TRIPS predviduvaobvrski za ~lenkite na STO daobezbedat za{tita na trgovskitemarki.


Trade Policy Review Mechanism(TPRM) / Trade Policy Review Body(TPRB)Mécanisme d’examen des politiquescommerciales (MEPC) / Organe d’examen des politiques commerciales(OEPC)Mecanismo de Examen de lasPolíticas Comerciales (MEPC) /Órgano de Examen de las PolíticasComerciales (OEPC)Mehanizam za preispituvawe natrgovskata politika / Telo zapreispituvawe na trgovskatapolitika

Aran`mani za periodi~ni preis-pituvawa na trgovskata politikai praktika na sekoja zemja ~lenkana STO od strana na drugite~lenki. Preispituvawata se pred-videni so Aneks 3 kon Marake{kataspogodba i se sproveduvaat vo cik-lusi od dve, ~etiri i {est godini,zavisno od va`nosta na ~lenkata zasvetskata trgovija. Sekretarijatot

i zasegnatata ~lenka pretstavuvaatosnova za preispituvaweto {to gosproveduva Teloto za preispitu-vawe na trgovskata politika (Ge-neralniot sovet se sre}ava speci-jalno za taa cel). TPRB ne moè dadade obvrzuva~ki preporaki, nosostavuva izve{taj koj ~esto {irokose distribuira vo zemjata ~ija{totrgovska politika se preispituva.

trade-related aspects of intellectual property rights,Agreement on TRIPS / TRIPSCouncilaspects des droits de propriété, intellectuelle qui touchent au com-merce, Accord sur les ADPIC / Conseil des ADPICaspectos de los derechos depropiedad intelectual relacionados conel comercio, Acuerdo sobre los ADPIC/ Consejo de los ADPICtrgovski aspekti na pravata odintelektualna sopstvenost,Spogodba za TRIPS / Sovet za TRIPS

Spogodba na STO koja bara od~lenkite da gi obezbedat i spro-vedat pravata od intelektualnasopstvenost. Spogodbata gi opre-deluva, i vo nekoi slu~ai gi zajak-nuva, mnogute prava od intelektu-alna sopstvenost {to bea dogov-oreni vo ramkite na WIPO. Taa baraod ~lenkite da gi obezbedat ovieprava – vo nekoi slu~ai so zna~i-telni periodi za sproveduvawe i,so isklu~oci, da gi obezbedatnacionalniot tretman i tretmanotna najpovlastena nacija. Tie morada gi vovedat upravnite postapki ipravnite lekovi {to se neophodniza sproveduvawe na pravata odstrana na nivnite nositeli. TRIPSdozvoluva re{avawe na sporovisoglasno Dogovorot za re{avawe nasporovi (DSU).

(Vidi isto taka: compulsory license;copyright; geographical indications;patent, trademarks / prisilna licen-

93


ca; avtorsko pravo; geografskioznaki; patent, trgovski marki)

[Intelectual Property / Intelektualna sopstvenost]

trade-related investment measures,Agreement on TRIMSmesures concernant les investissements et liées au commerce,Accord sur les MICmedidas en materia de inversiones relacionadas con el comercio, Acuerdosobre las MICmerki pri vloùvawa so vlijanievrz trgovijata, Spogodba za TRIMS

Spogodba na STO so koja seograni~uva upotrebata na odred-eni merki pri vloùvawata {toja naru{uvaat trgovijata. Taa od~lenkite bara da ne sproveduvaatmerki pri vloùvawata so vlijanievrz trgovijata {to ne se vo soglas-nost so ~len III od GATT (nacionalentretman) ili ~len XI (ukinuvawe nakvantitativnite ograni~uvawa).Spogodbata sodrì ilustrativnalista na vakvi merki za koi sepretpostavuva deka se vo spro-tivnost so ovie dve odredbi naGATT.

(Vidi isto taka: local contentrequirements; product mandatingrequirements; trade balancing require-ments / barawa za lokalni inputivo doma{nite proizvodi; barawaza zadolìtelen plasman naproizvodi; barawa zavramnoteùvawe na trgovijata)


trade roundcycle de négociations commerciales ronda de negociaciones comercialestrgovska runda

(Vidi: rounds of trade negotiations /rundi na trgovski pregovori)

trade secretsecret de fabrique, d’affaires, de commercesecreto commercialtrgovska tajna

(Vidi: undisclosed information / neobjaveni podatoci)

trade weighted average tariffmoyenne tarifaire pondérée en fonction des échangesarancel medio ponderado en función del comercioprose~na ponderiranacarinska stapka

Carinskite stapki na edna zemjaponderirani so vrednosta na uvo-zot. Se presmetuva kako odnos navkupniot prihod od carina nasprotivkupnata vrednost na uvozot.


traditional knowledgesavoirs traditionnelsconocimientos tradicionalestradicionalno znaewe

Dolgotrajno lokalno znaewe ilipraktika {to se vgraduva vo pa-tentiranite pronajdoci. Naprimer, avtohtonite i lokalnitezaednici ~esto gi poznavaat leko-vitite svojstva na rastenijata, {tomoè da pretstavuva nepriznataosnova za patentirani lekovi.Diskusija za toa kako da se priznaevrednosta na tradicionalnotoznaewe (genetski resursi) se vodivo WIPO, FAO i STO. Pra{aweto serazgleduva vo Konvencijata za bi-olo{kata raznovidnost i evklu~eno vo Rabotnata programa odDoha (stav 19 od Ministerskatadeklaracija od Doha).

[Intellectual Property / Intelektualna sopstvenost]

94


transaction valuevaleur transactionnellevalor de transaccióntransakciska vrednost

Voobi~aen metod za utvrduvawena vrednosta na uvezenite stokizaradi procenka na iznosot nacarinata {to treba da se plati.Spored ~len 1 od Spogodbata naSTO za utvrduvawe na carinskatavrednost, carinska vrednost trebada bide transakciskata vrednost.Toa e cenata {to fakti~ki se pla}aili treba da se plati za stokitekoga tie se prodavaat za izvoz vozemjata uvoznik. Me|utoa, ~len 8predviduva odredeni prisposobu-vawa na taa cena.


transcripttranscriptiontranscripciónprepis, transkripcija

Pismen zapis od zbor do zbor na sé{to e kaàno za vreme na fazata narasprava vo postapka na STO.



transitional safeguard mechanismmécanisme de sauvegarde transitoiremecanismo de salvaguardia de transiciónpreoden za{titen mehanizam

Za{titna merka {to se primenuvakonkretno na eliminiraweto nakvotite soglasno Spogodbata naSTO za tekstil i obleka (ATC).Kvotite se ukinuvaat vo ~etiri-fazna 10-godi{na programa za in-tegracija. ^len 6 od Spogodbata za

tekstil i obleka predviduva pose-ben preoden za{titen mehanizam kojim dozvoluva na ~lenkite da vove-dat za{tita za proizvodite {to nese integrirani soglasno programataza integracija, koga uvozot brzo sezgolemuva i predizvikuva {tetaili pretstavuva zakana za do-ma{nata industrija. Ovoj mehanizamse razlikuva od Spogodbata zaza{titni merki i ~len XIX od GATT.


Tekstil i obleka]

transparencytransparencetransparenciatransparentnost

Op{t termin za javnata dos-tapnost i jasnosta na naci-onalnite zakoni, propisi,spogodbi i praktiki. Mnoguspogodbi na STO sodràt odredbi{to baraat transparentnost.

95


U

unadopted reportrapport non adoptéinforme no adoptadoneusvoen izve{taj

Izve{taj na panelot za re{avawena spor ili na Apelacionoto telo{to ne e usvoen od Teloto za re-{avawe na sporovi (DSB). DSBvoobi~aeno gi usvojuva izve{taitena panelot vo rok od 60 dena oddostavuvaweto, osven vo slu~aitekoga ednata strana vo sporot for-malno }e ja istakne svojata namerada ja obàli odlukata na panelot,ili koga DSB so konsenzus }eodlu~i da ne go usvoi izve{tajot.DSB voobi~aeno go usvojuva iz-ve{tajot na Apelacionoto telo vorok od 30 dena od dostavuvaweto,osven koga DSB so konsenzus }eodlu~i da ne go usvoi. Naodite voneusvoeniot izve{aj ne gi obvrzu-vaat stranite vo sporot ili kojabilo druga ~lenka na STO.



undisclosed information / tradesecretsrenseignements non divulgués /secrets de fabrique, d’affaires, de commerceinformación no divulgada / secretos comercialesneobjaveni podatoci / trgovski tajni

^len 39 od Spogodbata za TRIPSobezbeduva za{tita na neobjave-nite podatoci od ~uvstvitelnatrgovska priroda. Trgovskite tajniso trgovska vrednost moàt da seza{titat od prekr{uvawe na do-verba, prekr{uvawe na dogovor,naveduvawa i drugi dejstvija {to se

sprotivni na „~esnite trgovskipraktiki”. Ponatamu, treba da seprezemat razumni ~ekori za za~uvu-vawe na tajnite informacii.Vladite mora da gi za{titat odne~esna komercijalna upotrebapodatocite od testirawa, podne-seni za dobivawe na odobrenie zaproda`ba na novi farmacevtski izemjodelski hemikalii.


Uruguay Round (UR)Cycle d’UruguayRonda UruguayUrugvajska runda

Osmata i najseopfatna runda namultilateralni trgovski prego-vori vo ramkite na GATT (1986-1993). Taa nastojuva{e zna~itelnoda go zajakne multilateralniottrgovski sistem, so toa {to ja osno-va{e STO i za prv pat gi opfatiuslugite (GATS) i intelektualnatasopstvenost (TRIPS). Rundata, kojazapo~na vo Punta del Este, Urugvaj,obezbedi i novi pravila vo zem-jodelstvoto i kone~no ukinuvawe naposebnata za{tita na tekstilot.Bea dogovoreni novi pravila zare{avawe na sporovi, a carinskitestapki vo prosek se namalija zaokolu 40%.

user-pays principle (UPP)principe de l’utilisateur-payeurprincipio de imputación de los gastos al usarioprincip „korisnikot pla}a”

Po{iroka primena na principot„zagaduva~ot pla}a”. Tro{okot nakorisnikot na opredelen resurstreba da gi opfa}a site tro{ocivrzani za ìvotnata sredina {to seodnesuvaat na ekstrakcija, trans-formacija i koristewe (vklu~itel-

96


no i tro{ocite za odnapred predv-idenite idni upotrebi).


97


V

variable levyprélèvement variablegravamen variablepromenliva dava~ka, prelevman

Dopolnitelna dava~ka za zem-jodelski proizvodi koja{to semenuva so menuvaweto na cenitena svetskiot pazar. Sistemot esozdaden da pomogne da se vram-noteàt niskite svetski ceni ivisokite, za{titeni ceni na vna-tre{nite pazari. Promenlivitedava~ki {to gi primenuvaat dogo-vornite strani na GATT beazabraneti so zavr{uvaweto naUrugvajskata runda i preneseni voekvivalentni, no fiksni carini.

(Vidi isto taka: tariffication / tarifikacija)



virgin material taxtaxe sur les matières premièresviergesimpuesto sobre materias primas vírgenesdanok na nereciklirani materijali

Danok {to se pla}a za surovini{to se koristat za proizvodstvona ambalaà. Namerata e da seobeshrabri upotrebata na primarnimaterijali vo korist na upotrebatana reciklirani materijali.


voluntary export restraints (VERs) /voluntary restraint agreements(VRAs)accord d’autolimitation (des exportations)acuerdo de limitación voluntaria (de las exportaciones)dobrovolni ograni~uvawa naizvozot / spogodbi za dobrovolnoograni~uvawe na izvozot

„Dobrovolni” neformalni bilat-eralni ili multilateralniaran`mani so koi vladata iliindustrijata go ograni~uva izvo-zot na proizvodi {to £ nanesu-vaat {teta na nekoja politi~ki~uvstvitelna dejnost. Ovie merkibea zabraneti so Spogodbata zaza{titni merki od Urugvajskatarunda. Prethodno, tie ~esto beanudeni / primenuvani vo slu~aitekoga alternativata be{e antidamp-ing dava~ki. So dobrovolniteorgani~uvawa na izvozot se izbeg-nuvaat voobi~aenite standardi nadokaùvawe deka uvozot pre-dizvikal {teta na doma{nataindustrija i moèl da se naso~i konedinstven nabavuva~.

(Vidi isto taka: grey-area measures;orderly marketing arrangements /merki od sivata zona; naloènimarketing aran`mani)

[Non-tariff Measures /

Necarinski merki]

voluntary standardsnormes dont le respect est volontairenormas de aplicación voluntaria; nor-mas optativasdobrovolni standardi;nezadolìtelni standardi

(Vidi: standards / standardi)

98


W

waiverdérogationexenciónosloboduvawe od obvrska

Formalno osloboduvawe od iz-vr{uvaweto na obvrska kon STO.^len IX(3) od Marake{kata spogod-ba £ dodeluva na Ministerskatakonferencija (Generalniot sovet)primarna odgovornost da odlu~uvapo barawe za osloboduvawe odobvrska; voobi~aeno so konsenzus,no koga e potrebno, so glasawe sotri-~etvrtinsko mnozinstvo od~lenstvoto. Osloboduvawe odobvrska zaradi prodolùvawe naperiodot na sproveduvawe naspogodbite od strana na ~lenkite senosi edinstveno so konsenzus.

withdraw (the measure)retirer, rapporter, lever (la mesure)retirar, suprimir (la medida)povlekuva (merka)

Ukinuvawe ili otstranuvawe natrgovska merka so koja seprekr{uva nekoja od spogodbiteopfateni so DSB. Vo otsustvo nazaedni~ki dogovoreno re{enie me|udve ~lenki {to se strani vo spor,„prva cel na mehanizmot za re{a-vawe na sporovi e da osiguripovlekuvawe na merkite za koistanuva zbor, ako se utvrdi deka nese vo soglasnost so koja bilo odspogodbite opfateni so Dogovorotza re{avawe na sporovi”.

(Vidi isto taka: compensation; retali-ation / kompenzacija; vozvratnamerka)


written submissioncommunication écritecomunicación escritapismen podnesok

Pismeni iskazi ili kusi infor-macii {to gi podnesuvaat stra-nite, treti strani i treti u~esni-ci vo spor vo ramkite na STO.Pismenite podnesoci do panelot seuredeni so ~len 12 od DSU (za„Strani”), ~len 10 od DSU (za „Tretistrani”) i Dodatok 3 kon DSU(„Rabotni postapki”). „Pismenitepodnesoci” do Apelacionoto telo seuredeni so Pravilo 21 i 22(„Strani”) i Pravilo 24 („Tretiu~esnici”) na Rabotnite postapki zarazgleduvawe na àlbite.



“WTO-plus”“WTO-plus”, allant au-delà des règles et disciplines de l”OMC”WTO-plus”, excediendo las normas y disciplinas de la OMC„STO-plus”, pro{iruvawe nastandardite i pravilata na STO

Nedostatokot na konkretni mul-tilateralni principi i pravilaza procesot na pristapuvaweotvora prostor zemjite {topristapuvaat kon STO od 1995 god-ina navamu da prezemaat noviobvrski koi, vo pove}e slu~ai, ginadminuvaat obvrskite sodrànivo spogodbite na STO ili ob-vrskite na samite ~lenki na STO.Ovie obvrski ~esto se narekuvaat„STO-plus”, odnosno obrski koi{tose dopolnitelni na „normalnite”,kakov {to e pritisokot da sepristapi kon dvete plurilateralnispogodbi ili da se otkaàt od pre-odnite periodi.

99


(Vidi isto taka: accession; plurilater-al trade agreements / pristapuvawe;plurilateralni trgovski spogodbi)


100


Z

zero-for-zero approachproposition zéro pour zéropropuesta “cero por cero”pristap „nula za nula”

Pristap na barawe i ponuda vopregovorite za industriskitecarinski stapki so cel elimini-rawe na carinite vrz osnova nareciprocitet. Pristapot „nula zanula” be{e usvoen za vreme naUrugvajskata runda zaradi ukinu-vawe na carinite vo sektorite vokoi intenzivno se odviva trgovijakakvi {to se drvoto i drvniteproizvodi, farmacevtskite proiz-vodi, igra~kite i sl. Ovoj pristapse primenuva{e i vo pregovorite zaSpogodbata za informati~ka teh-nologija.

(Vidi isto taka: harmonisation; sec-toral approach / harmonizacija; sek-torski pristap)


zeroingréduction à zéroreducción a cerosveduvawe na nula

Metod na presmetuvawe na mar-àta na damping preku pove-}ekratno, no selektivno, spore-duvawe so proda`bi na doma{-niot pazar. Taka, istra`niot organ{to go primenuva praviloto za sve-duvawe na nula od sporedbata }e giizostavi site primeri na proda`bina doma{niot pazar kaj koi eizvestena negativna marà nadamping – so drugi zborovi, sekojprimer kade {to proda`bite nadoma{niot pazar se odivaat popovisoki ceni od onie na pazarot

uvoznik. Ovie marì se sveduvaatna nula, pri {to samo pozitivnatamarà na damping se zema predvidvo sporedbite. Ovaa praktika be{eosudena vo odlukite soglasno DSU.

(Vidi isto taka: anti-dumping / anti-damping)

101


Advisory Center on WTO Law (ACWL)Centre consultatif sur la législation de l’OMC (ACWL)Centro de Asesoría Legal en Asuntos de la OMC (ACWL)Sovetodaven centar za pravoto na STO

ACWL e me|uvladina organizacija, nezavisna od STO. Za zemjite vo razvoj i naj-malku razvienite zemji ACWL obezbeduva stru~ni pravni soveti i obuka i goolesnuva pristapot do mehanizmot za re{avawe sporovi. Najmalku razvienitezemji koi se ~lenki na STO moàt da gi koristat uslugite na Centarot, bez pri-toa da bidat negovi ~lenki i bez finansiski nadomest. Dogovorot za osnovawe naACWL e potpi{an vo dekemvri 1999 godina, ostana otvoren za potpi{uvawe odstrana na novi ~lenki s¢ do mart 2000 godina, a stapi vo sila vo juli 2001 godi-na. Sekoja zemja {to e vo proces na pristapuvawe kon STO moè da stane ~len naCentarot preku postapkata za pristapuvawe. Sedi{teto na ACWL e vo @eneva,[vajcarija.

Kostarika e vo proces na pristapuvawe kon ACWL.

(Vidi isto taka: World Trade Organization / Svetska trgovska organizacija)

African and Malagasy Patent Rights Authority (OAMPI)Office africain et malgache de propriété industrielle (OAMPI)Autoridad Africana y Malgache encargada de los Derechos de Patente (OAMPI)Nadleèn organ za prava od patent na Afrika i Madagaskar

(Vidi: African Intellectual Property Organization / Afrikanska organizacija zaintelektualna sopstvenost)

1


DEL II

ME\UNARODNI ORGANIZACII,SPOGODBI I GRUPI

^lenki: 37

Bolivija

Venecuela

Gvatemala

Danska

Dominikanska

Republika

Egipet

Ekvador

El Salvador

Indija

Indonezija

Irska

Italija

Jordan

Kanada

Kenija

Kineski Tajpej

Kolumbija

Mavricius

Nikaragva

Norve{ka

Obedineto

Kralstvo

Sultanat Oman

Pakistan

Panama

Paragvaj

Peru

Tajland

Tunis

Turcija

Urugvaj

Filipini

Finska

Holandija

Hongkong, Kina

Honduras

[vajcarija

[vedska

Veb-stranica: http://www.acwl.ch

African, Caribbean and Pacific Group of States (ACP)Groupe des États d’Afrique, des Caraïbes et du Pacifique (ACP)Grupo de los Estados de África, el Caribe y el Pacífico (ACP)Afrikanska, karipska i pacifi~ka grupa zemji

ACP e grupa od afrikanski, karipski i pacifi~ki dràvi, porane{ni kolonii nazemji od Evropskata unija, koi vospostavile „posebni odnosi” so dràvite odEvropskata zaednica, najnapred preku Konvencijata od Jaunde, potpi{ana prvi~nome|u EEZ i 18 afrikanski dràvi vo juli 1963 godina. Konvencijata od Jaunde eobnovena vo juli 1969 godina i be{e vaè~ka s¢ do potpi{uvaweto na Prvata kon-vencija od Lome vo juni 1975 godina, koga 46 dràvi od Afrika, Karibite iPacifikot se sostanaa vo Xorxtaun, Gvajana, i ja potpi{aa Spogodbata odXorxtaun za osnovawe na ACP grupata kako politi~ki subjekt. Tri drugi konvenciiod Lome, poznati kako Lome II, Lome III i Lome IV, bea ratifikuvani i zameneti soACP-EC Spogodbata za partnerstvo (poznata kako Spogodbata od Kotonu),potpi{ana vo juni 2000 godina vo Kotonu, Benin. Vrz osnova na Konvenciite odLome zemjite od ovaa grupa odrùvaa odnosi na sorabotka so EU vo oblasta natrgovijata (osobeno preku nereciprocitetni preferencijali) i finansiraweto narazvojot. Spogodbata od Kotonu predviduva poglobalen pristap kon razvojot, zas-novan pomalku na nereciprocitetni preferencijali (vaè~ki do 2008 godina), apove}e na pregovori za Spogodbi za slobodna trgovija me|u zemjite od ACP grupa-ta i EU. Sedi{teto na Generalniot sekretarijat na Afrikanskata, karipskata ipacifi~kata grupa zemji e vo Brisel, Belgija, a od januari 2002 godina ima svoepretstavni{tvo i vo @eneva, [vajcarija.

2


^lenki: 79

Angola

Antigva i

Barbuda

Barbados

Bahami

Benin

Bocvana

Bregot na

Slonovata

Koska

Burkina Faso

Burundi

Vanuatu

Gabon

Gambija

Gana

Gvajana

Gvineja

Gvineja Bisao

Grenada

Eritreja

Etiopija

Zambija

Zapadna Samoa

Zimbabve

Jamajka

Ju`noafrikanska

Republika

Kamerun

Kape Verde

Kenija

Kiribati

Komorski Ostrovi

Demokratska

Republika Kongo

Republika Kongo

Kuba

Lesoto

Liberija

Mavritanija

Mar{alski

Ostrovi

Federalna

Dràva

Mikronezija

Mozambik

Namibija

Nauru

Niger

Nigerija

Niue

Ostrovi Kuk

Palau

Papua Nova

Gvineja

Ruanda

Samoa

Sao Tome i Prinsipe

Svazilend

Sveta Lusija

Senegal

Siera Leone

Solomonski

Ostrovi

Somalija

Sudan

Surinam

Obedineta

Republika

Tanzanija

Isto~en Timor

Togo

Tonga

Trinidad i Tobago

Tuvalu

Uganda

Fixi

Haiti

Centralnoafrikanska

Republika

(Vidi isto taka: Cotonou Agreement; European Community; Lomé Convention /Spogodba od Kotonu; Evropska zaednica; Konvencija od Lome)

African Economic Community (AEC)Communauté économique africaine (CEA)Comunidad Económica Africana (CEA)Afrikanska ekonomska zaednica

AEC e me|unarodna organizacija ~ii celi se osnovawe zaedni~ki pazar me|u~lenkite na dolgoro~en plan, preku promovirawe na ekonomskiot i socijalniotrazvoj, kako i sorabotka i usoglasuvawe na politikite me|u zemjite ~lenki. Ovaaorganizacija e sozdadena kako sostaven del na Organizacijata za afrikanskoedinstvo (OAU), denes poznata kako Afrikanska unija (AU), i imaat istSekretarijat. AEC zapo~na so rabota vo maj 1994 godina i nejzinoto sedi{te e voAdis Abeba, Etiopija. ^lenstvoto e voedno otvoreno i za site zemji ~lenki na AU.

(Vidi isto taka: African Union / Afrikanska unija)

3


Dominika

Dominikanska

Republika

Ekvatorijalna

Gvineja

Mavricius

Madagaskar

Malavi

Mali

Sveti Vinsent i

Grenadini

Sveti Kits i Nevis

Sej{eli

âd

Xibuti

Veb-stranica: http://www.acpsec.org

^lenki: 52

Alìr

Angola

Benin

Bocvana

Bregot na

Slonovata Koska

Burkina Faso

Burundi

Gabon

Gambija

Gana

Gvineja

Egipet

Ekvatorijalna

Gvineja

Eritreja

Etiopija

Zambija

Zimbabve

Ju`noafrikanska

Republika

Kamerun

Kape Verde

Kenija

Komorski

Ostrovi

Demokratska

Republika Kongo

Republika Kongo

Lesoto

Liberija

Libiska Arapska

Xamahirija

Mavritanija

Mavricius

Madagaskar

Malavi

Mali

Maroko

Mozambik

Namibija

Niger

Nigerija

Ruanda

Sao Tome i

Prinsipe

Svazilend

Sej{eli

Senegal

Siera Leone

Somalija

Sudan

Obedineta

Republika

Tanzanija

Togo

Tunis

Uganda

Centralnoafrikanska

Republika

âd

Xibuti

Veb-stranica: http://fp.chasque.net:8081/ngonet/trade/procesos/aec.htm

African Growth and Opportunity Act (AGOA) I and IILoi sur la croissance et les possibilités économiques de l’Afrique (AGOA I et II)Ley de Crecimiento y Oportunidades para África (AGOA I y II)Afrikanski akt za razvoj i mo`nosti (AGOA) I i II

AGOA pretstavuva Akt na SAD izdignat na stepen na zakon vo maj 2000 godina.Negova glavna cel e zajaknuvawe na odnosite me|u supsaharskite afrikanski dr-àvi i SAD, preku obezbeduvawe bescarinski i beskvoten pristap do pazarot naSAD. AGOA voedno gi poddrùva ekonomskite i politi~kite reformi vo Afrikapreku:

� intenzivirawe na nastojuvawata za reformi vo ekonomskite i trgovskitereìmi na zemjite korisni~ki;

� ovozmoùvawe podobar pristap na afrikanskite dràvi do amerikanska-ta tehni~ka ekspertiza i krediti;

� vospostavuvawe dijalog na „visoko nivo” vo oblasta na trgovijata i inves-ticiite.

AGOA I stapi vo sila vo maj 2000 godina. AGOA II, pro{iruvaj}i go preferenci-jalniot pristap za uvoz od zemjite korisni~ki, stapi vo sila vo avgust 2002 go-dina.

African Intellectual Property Organisation (OAPI)Organisation africaine de la propriété intellectuelle (OAPI)Organización Africana de la Propiedad Intelectual (OAPI)Afrikanska organizacija za intelektualna sopstvenost

OAPI e me|unarodna organizacija ~ija glavna cel e za{tita na intelektualnatasopstvenost i zalagawe za nejzino koristewe me|u zemjite ~lenki vo soglasnost sozakonite. OAPI po~na so rabota vo mart 1977 godina i go zameni Nadle`niot organza prava od patent na Afrika i Madagaskar (OAMPI). Sedi{teto na organizacija-ta e vo Jaunde, Kamerun.

4


Zemji koi imaat pravo na beneficiite {to gi obezbeduva AGOA: 36

Angola

Benin

Bocvana

Burkina Faso

Gabon

Gambija

Gvineja

Gvineja Bisao

Etiopija

Zambija

Ju`noafrikanska

Republika

Kamerun

Kape Verde

Kenija

Demokratska

Republika Kongo

Republika Kongo

Lesoto

Mavritanija

Mavricius

Madagaskar

Malavi

Mali

Mozambik

Namibija

Niger

Nigerija

Ruanda

Sao Tome i

Prinsipe

Svazilend

Sej{eli

Senegal

Siera Leone

Obedineta

Repbulika

Tanzanija

Uganda

âd

Xibuti

Veb-stranica: http://www.agoa.gov/

5


African Union (AU)Union africaine (UA)Unión Africana (UA)Afrikanska unija

Afrikanskata unija (AU) ja zameni Organizacijata za afrikansko edinstvo (OAU)vo juli 2001 godina. AU gi ima istite celi kako i OAU:

� zalagawe za edinstvo i solidarnost me|u afrikanskite zemji;� branewe na suverenitetot na zemjite ~lenki;� iskorenuvawe na site formi na kolonijalizam;� zalagawe za me|unarodna sorabotka, vrz osnova na po~ituvawe na

Povelbata na OON i Univerzalnata deklaracija za ~ovekovi prava;� koordinirawe i usoglasuvawe na ekonomskite, diplomatskite, obra-

zovnite, zdravstvenite, nau~nite i odbranbenite politiki na zemjite~lenki.

Nejzinoto sedi{te se nao|a vo Adis Abeba, Etiopija.

^lenki: 16

Benin

Bregot na

Slonovata Koska

Burkina Faso

Gabon

Gvineja

Gvineja Bisao

Ekvatorijalna

Gvineja

Kamerun

Republika Kongo

Mavritanija

Mali

Niger

Senegal

Togo

Centralnoafrikanska

Republika

âd

Veb-stranica: http://www.oapi.wipo.net

^lenki: 53

Alìr

Angola

Benin

Bocvana

Bregot na

Slonovata Koska

Burkina Faso

Burundi

Gabon

Gambija

Gana

Gvineja

Gvineja Bisao

Egipet

Ekvatorijalna

Gvineja

Eritreja

Etiopija

Zambija

Zimbabve

Ju`noafrikanska

Republika

Kamerun

Kape Verde

Kenija

Komorski Ostrovi

Demokratska

Republika Kongo

Republika Kongo

Lesoto

Liberija

Libiska Arapska

Xamahirija

Mavritanija

Mavricius

Madagaskar

Malavi

Mali

Maroko

Mozambik

Namibija

Niger

Nigerija

Ruanda

Sao Tome i Prinsipe

Svazilend

Sej{eli

Senegal

Siera Leone

Somalija

Sudan

Obedineta

Republika

Tanzanija

Togo

Tunis

Uganda

Centralnoafrikanska

Republika

âd

Xibuti

Veb-stranica: http://www.africa-union.org

Agence intergouvernementale de la Francophonie (AIF)Agence intergouvernementale de la Francophonie (AIF)Agence intergouvernementale de la Franchophonie (AIF)Me|uvladina agencija na frankofonijata

Me|uvladinata agencija na frankofonijata (AIF), koja e glavna operativna agen-cija na Me|unarodnata organizacija na frankofonijata, e me|uvladina organi-zacija ~ii ~lenki se dràvi i vladi od francuskoto govorno podra~je. Se zala-ga za mir, demokratija, ~ovekovi prava i ekonomski i kulturen razvoj me|u~lenkite. Agencijata e osnovana so stapuvaweto vo sila na Konvencijata odNiama, vo mart 1970 godina. Po~na so rabota pod imeto Agencija za kulturna itehni~ka sorabotka (ACCT), a preimenuvana e vo AIF vo 1993 godina. Nejzinotosedi{te e vo Pariz, Francija, i ima tri regionalni pretstavni{tva: vo Lome, Togo(za Zapadna Afrika), vo Libervil, Gabon (za Centralna Afrika) i vo Hanoj,Vietnam (za azisko-pacifi~kiot region).

Agency for International Trade Information and Cooperation (AITIC)Agence de coopération et d’information pour le commerce international (ACICI)Agencia de Cooperación y de Información para el Comercio Internacional (ACICI)Agencija za informacii za me|unarodna trgovija i sorabotka

Po osnovaweto na STO vo @eneva vo januari 1995 godina, AITIC e osnovana kakonezavisna agencija od strana na {vajcarskata vlada, vo fevruari 1998 godina.Agencijata sega e vo proces na transformacija vo me|uvladina organizacija.

6


^lenki: 50

Albanija

Benin

Bregot na

Slonovata Koska

Bugarija

Burkina Faso

Burundi

Vanuatu

Vietnam

Gabon

Gvineja

Gvineja Bisao

Dominika

Egipet

Ekvatorijalna

Gvineja

Kamboxa

Kamerun

Kanada

Kanada-

Provincija Kvebek

Kanada-

Provincija

Wu Brunsvik

Kape Verde

Komorski Ostrovi

Demokratska

Republika Kongo

Republika Kongo

Narodna

Demokratska

Republika

Laos

Liban

Luksemburg

Mavritanija

Mavricius

Madagaskar

Makedonija

Mali

Maroko

Moldavija

Monako

Niger

Romanija

Ruanda

Sao Tome i Prinsipe

Sveta Lusija

Sej{eli

Senegal

Togo

Tunis

Francija

Francuski

Komuni na

Belgija

Haiti

Centralnoafrikanska

Republika

âd

Xibuti

[vajcarija

Veb-stranica: http://agence.francophonie.org

AITIC obezbeduva pomo{ za pomalku razvienite zemji preku:

� oddel za nerezidenti na AITIC, osnovan vo oktomvri 2000 godina so cel da

im pomaga na ~lenkite na STO i na nabquduva~ite bez postojano pret-

stavni{tvo vo @eneva preku obezbeduvawe specijalna pomo{, na primer

so „sistemot za rano izvestuvawe”, so cel da se ukaè na najzna~ajnite

pra{awa i sostanoci za sekoja nerezidentna delegacija. Ovoj oddel

obezbeduva pomo{ i za nerezidentnite sekretarijati na regionalnite

organizacii;

� personalizirana pomo{ za delegatite i poddr{ka vo soglasnost so

potrebite na individualnite delegacii, za identifikuvawe prioriteti,

obezbeduvawe pomo{ za nepoznati temi, pomo{ pri vospostavuvawe kon-

takti so soodvetni slu`beni lica vo soodvetni organizacii i orga-

nizirawe na neutralni i neformalni forumi za diskusija me|u dràvite

koi imaat zaedni~ki trgovski pra{awa;

� obezbeduvawe informativni materijali na angliski, francuski i {pans-

ki jazik (trite slu`beni rabotni jazici na STO), za pra{awa vo vrska so

trgovijata, za koi na delegaciite im se potrebni koncizni i aùrirani

informacii;

� rabotilnici i seminari za obuka, ponekoga{ vo sorabotka i so poddr{ka

na drugi institucii, na temi od primaren interes za delegaciite;

� redovni neformalni sredbi nameneti za u~esnici so posebni interesi.

Zemjite napi{ani so zadebeleni bukvi (7) se ~lenki-sponzori.

(Vidi isto taka: less-advantaged countries / zemji so pomali prednosti)

7


^lenki: 44

Alìr

Benin

Bolivija

Burkina Faso

Burundi

Butan

Vanuatu

Gambija

Gvajana

Gvineja

Danska

Dominikanska

Republika

Ekvador

Etiopija

Zambija

IrskaJemen

Jordan

Kamboxa

Kape Verde

Demokratska

Republika Kongo

Republika Kongo

Kuba

Mavritanija

Mavricius

Madagaskar

Mozambik

Nepal

Nigerija

Nikaragva

ObedinetoKralstvoParagvaj

Senegal

Sudan

Togo

Tunis

FinskaHaiti

HolandijaHonduras

âd

[vajcarija[vedska[ri Lanka

Veb-stranica: http://www.aitic.org

Andean Community (CAN)Communauté andine (CAN) Comunidad Andina (CAN)Zaednica na Andite

Zaednicata na Andite, sub-regionalna organizacija na ju`noamerikanskitedràvi, se zalaga za usoglasuvawe na politikite na ~lenkite, zajaknuvawe naekonomskiot i socijalniot razvoj i podobruvawe na sorabotkata me|u ~lenkite,kako i regionalna integracija. Zaednicata na Andite, koja e naslednik naAndskiot pakt, e osnovana vo maj 1969 godina so Spogodbata od Kartagena. SoAndskiot pakt se sozdade slobodna trgovska zona vo 1992 godina i se usvoijazaedni~ki nadvore{ni carini za ~lenkite vo 1995 godina. Zaednicata na Anditee osnovana vo januari 1997 godina, a zapo~na so rabota vo avgust 1997 godina.Nejzinoto sedi{te se nao|a vo Lima, Peru.

Andean Pact Pacte andinPacto AndinoAndski pakt

(Vidi: Andean Community / Zaednica na Andite)

Andean Trade Preference Act (ATPA)Loi relative aux préférences commerciales en faveur des pays andins (ATPA)Ley de Preferencias Arancelarias Andinas (ATPA)Andski akt za trgovski preferencijali

ATPA e spogodba za trgovski preferencijali, koja stapi vo sila vo dekemvri 1991godina, a prestana da vaì vo dekemvri 2001 godina. Vo avgust 2002 godina eizmeneta i dopolneta so Andskiot akt za trgovska promocija i spre~uvawe na dro-gata (ATPDEA), ~ija cel e da se ovozmoì bescarinski pristap do pazarot na SADza proizvodi {to poteknuvaat od zemjite korisni~ki na Aktot. Zemjite koris-ni~ki treba da ispolnat odredeni kriteriumi za da se kvalifikuvaat i da gozadràt svojot status. Celta na ovaa spogodba e zalagawe za ekonomski razvoj iraznovidnost na izvozot, zacvrstuvawe na demokratijata i eliminirawe natrgovijata so droga, preku pronao|awe alternativni re{enija za kulturite od koise proizveduva droga vo zemjite korisni~ki. ATPDEA prestanuva da vaì vodekemvri 2006 godina.

8


^lenki: 5

Bolivija

Venecuela

Ekvador

Kolumbija

Peru

Veb-stranica: http://www.comunidadandina.org

Asia-Pacific Economic Cooperation (APEC)Coopération économique de la zone Asie-Pacifique (APEC)Cooperación Económica de Asia y el Pacífico (APEC)Azisko-pacifi~ka ekonomska sorabotka

APEC e neformalna grupa koja se zalaga za ekonomski rast, sorabotka i investi-rawe i go pottiknuva sozdavaweto na otvoren multilateralen trgovski sistem voazisko-pacifi~kiot region. Glavna cel na APEC e eliminirawe na barieriteme|u svoite ~lenki do 2020 godina. Ovaa organizacija funkcionira vrz osnova nadobrovolni obvrski i otvoren dijalog vo odnos na obvrskite koi ne proizleguvaatod dogovorot. Voedno ja promovira sorabotkata me|u zemjite ~lenki preku olesnu-vawe na trgovijata i pottiknuvawe na transparentnosta vo odnos na razmenata nainformacii. APEC e osnovana vo noemvri 1989 godina, so sedi{te vo Singapur.

Association of Caribbean States (ACS)Association des Etats de la Caraïbe (AEC)Asociación de Estados del Caribe (AEC)Asocijacija na karipskite dràvi

ACS e regionalna asocijacija ~ija cel e zalagawe za koordiniranost i sorabotkame|u karipskite dràvi, kako i pro{iruvawe na nivnite trgovski vrski. Glavnioblasti koi gi opfa}a Asocijacijata se trgovija, transport, odr`liv turizam iprirodni katastrofi. ACS e osnovana vo juli 1994 godina, so sedi{te vo [pan-skoto pristani{te, Trinidad i Tobago.

9


^lenki: 5

Bolivija

Venecuela

Ekvador

Kolumbija

Peru

Veb-stranica: nema

^lenki: 21

Avstralija

Brunei

Darusalem

Vietnam

Indonezija

Japonija

Kanada

Kina

Kineski Tajpej

Republika

Koreja

Malezija

Meksiko

Nov Zeland

Papua

Nova Gvineja

Peru

Ruska Federacija

SAD

Singapur

Tajland

Filipini

Hongkong, Kina

île

Veb-stranica: http://www.apecsec.org.sg

(Vidi isto taka: Caribbean Community and Common Market / Karipska zaednica izaedni~ki pazar)

Association of Southeast Asian Nations (ASEAN)Association des nations de l’Asie du Sud-Est (ANASE)Asociación de Naciones del Asia Sudoriental (ASEAN)Asocijacija na jugoisto~nite aziski nacii

ASEAN e organizacija ~ija cel e zajaknuvawe na sorabotkata me|u zemjite odregionot, preku zalagawe za ekonomski rast i razvoj i odrùvawe na mirot ipoliti~kata stabilnost vo regionot. ASEAN e osnovana vo avgust 1967 godina sopet ~lenki, a do juli 2000 godina broe{e 10 ~lenki. Nejzinoto sedi{te e voXakarta, Indonezija.

Australia-New Zealand Closer Economic Relations Agreement (ANZCERTA or CER)Accord commercial de rapprochement économique entre l’Australie et la Nouvelle-Zélande (ANZCERTA ou CER)Acuerdo comercial por el que se estrechan las relaciones económicas entre Australia yNueva Zelanda (ANZCERTA o CER)Avstralisko-novozelandska spogodba za pobliski ekonomski odnosi

ANZCERTA e spogodba za slobodna trgovija potpi{ana vo mart 1983 godina me|uAvstralija i Nov Zeland, so cel da gi zajakne trgovskite vrski me|u niv preku:

� olesnuvawe na ekonomskite vrski me|u zemjite ~lenki preku zalagawe za

10


^lenki: 28

Antigva i

Barbuda

Barbados

Bahami

Belize

Venecuela

Gvajana

Gvatemala

Grenada

Dominika

Dominikanska

Republika

El Salvador

Jamajka

Kolumbija

Kostarika

Kuba

Meksiko

Nikaragva

Panama

Sveta Lusija

Sveti Vinsent i

Grenadini

Sveti Kits i

Nevis

Surinam

Trinidad i Tobago

Haiti

Honduras

Ima plus 3 asocija-

tivni ~lenki:

Aruba

Francija

Holandski Antili

Veb-stranica: http://acs-aec.org

^lenki: 10

Brunei

Darusalem

Vietnam

Indonezija

Kamboxa

Malezija

Mjanmar

Narodna

Demokratska

Republika Laos

Singapur

Tajland

Filipini

Veb-stranica: http://www.aseansec.org

slobodna trgovija i eliminirawe na pre~kite vo trgovijata so stoki iuslugi vo regionot (kvantitativni restrikcii i carini);

� razvivawe na trgovijata me|u partnerite vo uslovi na lojalna konkuren-cija.

ANZCERTA e zamislena da bide edna od najseopfatnite bilateralni spogodbi zaslobodna trgovija i prva {to ja vklu~uva trgovijata so uslugi. Nejzinoto sedi{tee vo Barton, Avstralija.

(Vidi isto taka: Australia-New Zealand Closer Economic Relations Agreement Protocolon Trade in Services / Avstralisko-novozelandska spogodba za pobliski ekonomskiodnosi, protokol za trgovija so uslugi)

Australia-New Zealand Closer Economic Relations Agreement (ANZCERTA)Protocol on Trade in Services Protocole sur le commerce des services de l’Accord commercial de rapprochementéconomique entre l’Australie et la Nouvelle-Zélande (ANZCERTA)Protocolo del Acuerdo comercial por el que se estrechan las relaciones económicasentre Australia y Nueva Zelanda (ANZCERTA) sobre el Comercio de ServiciosAvstralisko-novozelandska spogodba za pobliski ekonomski odnosi, protokolza trgovija so uslugi

ANZCERTA protokolot za trgovija so uslugi e potpi{an so cel da ja integriratrgovijata so uslugi vo ANZCERTA. Celi na spogodbata se:

� ovozmoùvawe liberalizacija vo trgovijata so uslugi me|u partnerite;� podobruvawe na nivniot usluèn sektor;� zalagawe za transparentnost na pravilata so koi se regulira trgovijata

so uslugi me|u zemjite ~lenki;� olesnuvawe na konkurencijata vo trgovijata so uslugi.

Spogodbata e potpi{ana vo 1988 godina, a stapi vo sila vo januari 1989 godina.Nejziniot Sekretarijat se nao|a vo Barton, Avstralija, zaedno so Sekretarijatotna ANZCERTA.

11


^lenki: 2

Avstralija

Nov Zeland

Veb-stranica: http://www.dfat.gov.au/geo/new_zealand/anz_cer/anzerta1.pdf

^lenki: 2

Avstralija

Nov Zeland

Veb-stranica: nema

(Vidi isto taka: Australia-New Zealand Closer Economic Relations Agreement / Avstralisko-novozelandska spogodba za pobliski ekonomski odnosi)

Basel Convention on the Control of Transboundary Movements of HazardousWastes and Their Disposal (Basel Convention)Convention de Bâle sur le contrôle des mouvements transfrontières de déchetsdangereux et de leur élimination (Convention de Bâle)Convenio de Basilea sobre el Control de los Movimientos Transfronterizos de losDesechos Peligrosos y su Eliminación (Convenio de Basilea) Bazelska konvencija za kontrola na prekugrani~nite dvièwa na {teten otpad inegovo skladirawe (Bazelska konvencija)

Bazelskata konvencija e potpi{ana so cel da gi reducira i regulira me|unarod-nite dvièwa na {tetniot otpad, zaradi za{tita na ìvotnata sredina.Stranite potpisni~ki na Konvencijata mora da sorabotuvaat vo odnos naograni~uvaweto na izvozot i uvozot na {tetniot otpad, so pomo{ i pod nadzor naSekretarijatot na Bazelskata konvencija, so sedi{te vo @eneva, [vajcarija.Stranite potpisni~ki mora da se obidat da go tretiraat otpadot tamu kade {to sesozdava i da go ograni~at izvorot na negovoto sozdavawe. Konvencijata epotpi{ana pod pokrovitelstvo na UNEP vo mart 1989 godina, a stapi vo sila vomaj 1992 godina. Nejzin poverenik e generalniot sekretar na Obedinetite nacii.

12


Strani: 166

Avstralija

Avstrija

Azerbejxan

Albanija

Alìr

Andora

Antigva i

Barbuda

Argentina

Banglade{

Barbados

Bahami

Bahrein

Belgija

Belize

Belorusija

Benin

Bolivija

Bosna i

Hercegovina

Bocvana

Brazil

Bregot na

Slonovata Koska

Brunei

El Salvador

Eritreja

Ermenija

Estonija

Etiopija

Zambija

Indija

Indonezija

Izrael

Iran

Irska

Island

Italija

Jamajka

Japonija

Jemen

Jordan

Ju`noafrikanska

Republika

Kazahstan

Kamboxa

Kamerun

Kanada

Kape Verde

Katar

Lihten{tajn

Litvanija

Luksemburg

Malavi

Malezija

Maldivi

Mali

Malta

Maroko

Mar{alski

Ostrovi

Meksiko

Federalna

Dràva

Mikronezija

Mozambik

Moldavija

Monako

Mongolija

Namibija

Nauru

Nepal

Niger

Nigerija

Nikaragva

Sveti Vinsent

i Grenadini

Sveti Kits i Nevis

Sej{eli

Senegal

Siriska Arapska

Republika

Singapur

Slova~ka

Slovenija

Srbija i Crna

Gora

Tajland

Obedineta

Republika

Tanzanija

Togo

Trinidad i

Tobago

Tunis

Turkmenistan

Turcija

Uganda

Uzbekistan

Ukraina

Berne Convention for the Protection of Literary and Artistic Works (BerneConvention)Convention de Berne pour la protection des œuvres littéraires et artistiques (Conventionde Berne)Convenio de Berna para la Protección de las Obras Literarias y Artísticas (Convenio deBerna)Bernska konvencija za za{tita na literaturni i umetni~ki tvorbi (Bernska konvencija)

Bernskata konvencija se stremi kon obezbeduvawe efikasna i edinstvename|unarodna za{tita na avtorskite prava vrz literaturnite i umetni~kite tvor-bi. Konvencijata ja administrira WIPO vo @eneva, [vajcarija, kade {to istata ei deponirana. Potpi{ana e vo septemvri 1886 godina i posleden pat izmeneta voseptemvri 1979 godina.

13


Darusalem

Bugarija

Burkina Faso

Burundi

Butan

Venecuela

Vietnam

Gambija

Gana

Gvatemala

Gvajana

Gvineja

Gvineja Bisao

Germanija

Gruzija

Grcija

Danska

Dominika

Dominikanska

Republika

Evropska zaednica

Egipet

Ekvador

Ekvatorijalna

Gvineja

Kenija

Kina

Kirgistan

Kiribati

Kipar

Kolumbija

Komorski

Ostrovi

Demokratska

Republika

Kongo

Republika Koreja

Kostarika

Kuba

Kuvajt

Lesoto

Letonija

Liban

Liberija

Libiska Arapska

Xamaharija

Mavritanija

Mavricius

Madagaskar

Makedonija

Nov Zeland

Norve{ka

Obedineto

Kralstvo

Obedineti

Arapski

Emirati

Sultanat Oman

Ostrovi Kuk

Pakistan

Panama

Papua Nova

Gvineja

Paragvaj

Peru

Polska

Portugalija

Romanija

Ruanda

Ruska

Federacija

Samoa

Saudiska Arabija

Svazilend

Sveta Lusija

Ungarija

Urugvaj

Filipini

Finska

Francija

Holandija

Honduras

Hrvatska

âd

ê{ka

île

Xibuti

[vajcarija

[vedska

[panija

[ri Lanka

Potpisnici na

Konvencijata koi s¢

u{te ne ja ratifiku-

vale:

Avganistan

SAD

Haiti

Veb-stranica: http://www.basel.int

Strani: 159

Avstrija

Avstralija

Azerbejxan

Albanija

Alìr

Ekvador

Ekvatorijalna

Gvineja

Egipet

El Salvador

Liberija

Libiska Arapska

Xamahirija

Litvanija

Lihten{tajn

Sveti Kits

i Nevis

Senegal

Siriska Arapska

Republika

(Vidi isto taka: World Intellectual Property Organization / Svetska organizacija zaza{tita na prava od intelektualna sopstvenost)

14


Andora

Antigva i

Barbuda

Argentina

Banglade{

Barbados

Bahrein

Bahami

Belgija

Belize

Belorusija

Benin

Bolivija

Bosna i

Hercegovina

Brazil

Bregot na

Slonovata

Koska

Bocvana

Bugarija

Burkina Faso

Butan

Vatikan

Venecuela

Vietnam

Gabon

Gambija

Gana

Gvajana

Gvatemala

Gvineja

Gvineja Bisao

Germanija

Grenada

Gruzija

Grcija

Danska

Dominika

Dominikanska

Republika

Ermenija

Estonija

Zambija

Zimbabve

Izrael

Indija

Indonezija

Irska

Island

Italija

Jamajka

Japonija

Jordan

Ju`noafrikanska

Republika

Kazahstan

Kamerun

Kanada

Kape Verde

Katar

Kenija

Kina

Kirgistan

Kipar

Kolumbija

Komorski Ostrovi

Demokratska

Republika

Kongo

Republika

Kongo

Narodna

Demokratska

Republika Koreja

Republika

Koreja

Kostarika

Kuba

Latvija

Lesoto

Liban

Luksemburg

Mavritanija

Mavricius

Madagaskar

Makedonija

Malavi

Malezija

Mali

Malta

Maroko

Meksiko

Federalna Dràva

Mikronezija

Moldavija

Monako

Mongolija

Namibija

Niger

Nigerija

Nikaragva

Nov Zeland

Norve{ka

Obedineti Arapski

Emirati

Obedineto Kralstvo

Sultanat Oman

Pakistan

Panama

Paragvaj

Peru

Polska

Portugalija

Romanija

Ruanda

Ruska Federacija

SAD

Saudiska Arabija

Svazilend

Sveta Lusija

Sveti Vinsent

i Grenadini

Singapur

Republika

Slova~ka

Slovenija

Srbija i

Crna Gora

Sudan

Surinam

Tajland

Obedineta

Republika

Tanzanija

Taxikistan

Togo

Tonga

Trinidad i

Tobago

Tunis

Turcija

Uzbekistan

Ukraina

Ungarija

Urugvaj

Filipini

Finska

Fixi

Francija

Haiti

Honduras

Hrvatska

Centralnoafrikanska

Republika

âd

ê{ka

île

Xibuti

[vajcarija

[vedska

[panija

[ri Lanka

Veb-stranica: http://www.wipo.org/treaties/ip/berne/

Bretton Woods InstitutionsInstitutions de Bretton WoodsInstituciones de Bretton WoodsInstitucii Breton Vuds

(Vidi: International Monetary Fund; World Bank / Me|unaroden monetaren fond;Svetska banka)

Cairns GroupGroupe de CairnsGrupo de CairnsGrupacija Kairns

Grupacijata Kairns e koalicija na zemji izvozni~ki na zemjodelski proizvodi, koise zalagaat za liberalizacija na trgovijata so zemjodelski proizvodi. Formiranae vo avgust 1986 godina i pretstavuva{e instrument pri formiraweto ramka zareformi vo trgovijata so zemjodelski proizvodi.

Caribbean Basin Initiative (CBI)Initiative concernant le Bassin des Caraïbes (IBC)Iniciativa de la Cuenca del Caribe (ICC)Inicijativa na Karipskiot basen

CBI e amerikanska programa (potpi{ana soglasno Aktot za ekonomska sanacija naKaripskiot basen), ~ija cel e zalagawe za ekonomski rast vo zemjite od Karip-skiot basen preku:

� zgolemuvawe na izvozot i diversifikacija na ekonomiite vo zemjite odregionot;

� namaluvawe ili eliminirawe na carinite (vo zavisnost od proizvodot)pri izvoz na stoki.

Inicijativata na Karipskiot basen e potpi{ana vo avgust 1983 godina, a stapi vosila vo januari 1984 godina. Prvi~no treba{e da trae 12 godini, no prodolènae do 2006 godina.

15


^lenki: 17

Avstralija

Argentina

Bolivija

Brazil

Gvatemala

Indonezija

Ju`noafrikanska

Republika

Kanada

Kolumbija

Kostarika

Malezija

Nov Zeland

Paragvaj

Tajland

Urugvaj

Filipini

île

Veb-stranica: http://www.cairnsgroup.org

Caribbean Community and Common Market (CARICOM)Communauté et Marché commun des Caraïbes (CARICOM)Comunidad y Mercado Común del Caribe (CARICOM)Karipska zaednica i zaedni~ki pazar

CARICOM e naslednik na Karipskata asocijacija za slobodna trgovija (CARIFTA),osnovana vo maj 1968 godina, so koja treba{e da zapo~ne da funkcionira Karip-skiot zaedni~ki pazar. Vo oktomvri 1972 godina, za vreme na Sedmata konferen-cija na {efovite na vladi na Karipskata zaednica, be{e odlu~eno CARIFTA dabide zameneta so Karipskata zaednica i zaedni~kiot pazar da se integrira voovaa nova zaednica. Glavni celi na CARICOM se:

� koordinirawe na nadvore{nata politika na zemjite ~lenki i razvivawena odreden broj zaedni~ki uslugi kakvi {to se zdravstvoto, obrazovani-eto, transportot i telekomunikaciite;

� zajaknuvawe na ekonomskata integracija vo regionot preku konsolidirawena dogovorite za carinska unija;

� zalagawe za slobodna trgovija na zaedni~kiot pazar i usoglasuvawe nacarinskite stapki.

CARICOM e osnovana vo avgust 1973 godina, so sedi{te vo Xorxtaun, Gvajana.

* ^lenka na Zaednicata, no ne i na zaedni~kiot pazar.

(Vidi isto taka: Association of Caribbean States / Asocijacija na karipskitedràvi)

16


^lenki: 15

Antigva i

Barbuda

Bahami*

Barbados

Belize

Gvajana

Grenada

Dominika

Jamajka

Monserat

Sveta Lusija

Sveti Vinset i

Grenadini

Sveti Kits i Nevis

Surinam

Trinidad i

Tobago

Haiti

Veb-stranica: http://www.caricom.org

^lenki: 24

Antigva i

Barbuda

Aruba

Barbados

Bahami

Belize

Britanski Devstveni

Ostrovi

Gvajana

Gvatemala

Grenada

Dominika

Dominikanska

Republika

El Salvador

Jamajka

Kostarika

Monserat

Nikaragva

Panama

Sveta Lusija

Sveti Vinsent

i Grenadini

Sveti Kits i Nevis

Trinidad i Tobago

Haiti

Holandski Antili

Honduras

Veb-stranica: http://www.mac.doc.gov/CBI/webmain/intro.htm

Caribbean Free Trade Association (CARIFTA)Zone de libre-échange des Caraïbes (CARIFTA)Asociación de Libre Comercio del Caribe (CARIFTA)Karipska asocijacija za slobodna trgovija

(Vidi: Caribbean Community and Common Market / Karipska zaednica i zaedni~kipazar)

Cartagena AgreementAccord de CarthagèneAcuerdo de CartagenaKartagenska spogodba

(Vidi: Andean Community / Zaednica na Andite)

Cartagena Protocol on BiosafetyProtocole de Carthagène sur la prévention des risques biotechnologiquesProtocolo de Cartagena sobre Bioseguridad o Protocolo sobre Seguridad de laBiotechnologíaKartagenski protokol za bio-za{tita

Kartagenskiot protokol za bio-za{tita, izvorno Protokol na konvencijata zabiolo{ka raznovidnost, e spogodba za ìvotnata sredina ~ii celi se:

� obezbeduvawe informacii za efektite i rizicite od bio-organskiteproizvodi, odnosno ìvite modificirani organizmi ili “LMOS” vrzìvotnata sredina na me|unarodno nivo;

� ponuda na “Biosafety Clearing House”, zasnovana na Internet, koja }e sluìkako platforma za spodeluvawe informacii za novite bio-tehnologii;

� pomagawe na zemjite vo razvoj da gi zajaknat svoite kapaciteti za upravu-vawe so novite bio-tehnologii.

Poverenik na Protokolot e generalniot sekretar na OON. Potpi{an e vo januari2000 godina, vo Montreal, Kanada. S¢ u{te nema stapeno vo sila, dodeka “BiosafetyClearing House” s¢ u{te se nao|a vo pilot-faza.

17


^lenki: 125

Azerbejxan

Albanija

Alìr

Antigva i

Barbuda

Avstrija

Banglade{

Barbados

Bahami

Belgija

Belize

Estonija

Etiopija

Zambija

Zimbabve

Indija

Indonezija

Iran

Irska

Italija

Japonija

Jordan

Litvanija

Luksemburg

Mavricius

Madagaskar

Makedonija

Maldivi

Malezija

Mali

Mar{alski

Ostrovi

Meksiko

Sveta Lusija

Sveti Vinsent i

Grenadini

Sveti Kits i Nevis

Siriska Arapska

Republika

Slovenija

Slova~ka

Solomonski

Ostrovi

Sudan

18


(Vidi isto taka: Convention on Biological Diversity / Konvencija za biolo{karaznovidnost)

Central African Customs and Economic Union (CACEU)Union douanière et économique de l’Afrique centrale (UDEAC)Unión Aduanera y Económica del África Central (UDEAC)Centralnoafrikanska carinska i ekonomska unija

(Vidi: Central African Economic and Monetary Community / Centralnoafrikanskaekonomska i monetarna zaednica)

Central African Economic and Monetary Community (CAEMC)Communauté économique et monétaire de l’Afrique centrale (CEMAC)Comunidad Económica Monetaria del África Central (CEMAC)Centralnoafrikanska ekonomska i monetarna zaednica

Centralnoafrikanskata ekonomska i monetarna zaednica (CAEMC) e naslednikna Centralnoafrikanskata carinska i ekonomska unija (CACEU).

CACEU se zalaga{e za usoglasuvawe na industriskata i razvojnata politika me|u~lenkite. Celite na CAEMC se mnogu poambiciozni: ovaa zaednica se zalaga zaslobodna trgovija preku vospostavuvawe zaedni~ki pazar, so cel da go zajaknerazvojniot proces i da go podobri ìvotniot standard vo zemjite ~lenki. CAEMC

Belorusija

Benin

Bolivija

Bocvana

Brazil

Bugarija

Burkina Faso

Butan

Venecuela

Vietnam

Gambija

Gana

Gvatemala

Germanija

Grenada

Grcija

Danska

Dominika

Evropska zaednica

Egipet

Ekvador

El Salvador

Eritreja

Ermenija

Ju`noafrikanska

Republika

Kamboxa

Kamerun

Kenija

Kina

Kipar

Kiribati

Kolumbija

Demokratska

Republika Kongo

Narodna

Demokratska

Republika

Koreja

Kuba

Narodna Demokratska

Republika

Laos

Lesoto

Letonija

Liberija

Libiska Arapska

Xamahirija

Mozambik

Moldavija

Mongolija

Namibija

Nauru

Niger

Nigerija

Nikaragva

Niue

Nov Zeland

Norve{ka

Obedineto Kralstvo

Sultanat Oman

Palau

Panama

Paragvaj

Peru

Polska

Portugalija

Romanija

Ruanda

Samoa

Sej{eli

Senegal

Obedineta

Republika

Tanzanija

Taxikistan

Togo

Tonga

Trinidad i

Tobago

Tunis

Turcija

Uganda

Ukraina

Ungarija

Fixi

Francija

Finska

Holandija

Hrvatska

ê{ka

Xibuti

[vajcarija

[vedska

[panija

[ri Lanka

Veb-stranica: http://www.biodiv.org/biosafety/

e osnovana vo mart 1994 godina, so potpi{uvawe na Spogodbata od Njamena. Imasedi{te vo Banxui, Centralnoafrikanska Republika.

Central European Free Trade Agreement (CEFTA)Accord de libre-échange d’Europe centrale (ALEEC)Acuerdo de Libre Comercio de Europa Central (ALCEC)Centralnoevropska spogodba za slobodna trgovija

CEFTA e spogodba za slobodna trgovija potpi{ana vo mart 1993 godina. Se stremikon progresivno sozdavawe na region za slobodna trgovija, a proizleze od potre-bata za sprotivstavuvawe na prethodno sozdadenite stavovi za trgovijata me|uovie sosedni dràvi, razvieni za vreme na nivnite procesi na tranzicija. Zavreme na implementacijata na Spogodbata za slobodna trgovija me|u ~lenstvoto,CEFTA procesot ima{e i dopolnitelna uloga na obezbeduvawe na zemjite ~lenkiso iskustvo i institucionalen kapacitet za sklu~uvawe mo`ni spogodbi za trgo-vija so EU vo idnina. Bugarija i Romanija bea poslednite ~lenki {to se prik-lu~ija, dodeka ostanatite dràvi od CEFTA £ se priklu~ija na EU vo maj 2004 go-dina. Celi na ovaa spogodba se:

� zalagawe za ekonomski razvoj preku pro{iruvawe na trgovijata i harmo-nizirawe na odnosite me|u stranite potpisni~ki;

� zgolemuvawe na produktivnosta vo regionot i podobruvawe na negovatafinansiska stabilnost;

� eliminirawe na trgovskite barieri, so cel ekspanzija na svetskatatrgovija;

� ovozmoùvawe uslovi na lojalna konkurencija za trgovija me|u stranitepotpisni~ki;

� podobruvawe na ìvotnite i rabotnite uslovi.

Poverenik na ovaa Spogodba e Vladata na Polska.

19


Strani: 7

Bugarija

Polska

Romanija

Slova~ka

Slovenija

Ungarija

ê{ka

Veb-stranica: http://www.cefta.org

^lenki: 6

Gabon

Ekvatorijalna

Gvineja

Kamerun

Republika Kongo

Centralnoafrikanska

Republika

âd

Veb-stranica: nema

Codex AlimentariusCodex AlimentariusCodex AlimentariusKodeks Alimentarius

Kodeks Alimentarius e kodeks koj pod pokrovitelstvo na Komisijata za KodeksAlimentarius postojano sozdava i gi usoglasuva standardite za hrana i jaobezbeduva nivnata implementacija i koristewe od strana na site potro{uva~i,proizvoditeli i prerabotuva~i na hrana i nacionalni agencii za kontrola nahranata na me|unarodno nivo. Na edinaesettata sesija na Konferencijata zahrana i zemjodelstvo (FAO), odràna vo noemvri 1961 godina, be{e dogovoreno dase osnova Komisija za Kodeks Alimentarius po diskusiite {to bea odràni soUNECE, OECD, Svetskata zdravstvena organizacija (WHO) i evropskiot KodeksAlimentarius za osnovawe na me|unarodna programa za standardite za hrana, {tobe{e usvoena vo maj 1963 godina kako zaedni~ka FAO/WHO programa za standardiza hrana.

Veb-stranica: http://www.codexalimentarius.net

(Vidi isto taka: Codex Alimentarius Commission; Food and Agriculture Organization ofthe United Nations; Organization for Economic Cooperation and Development; UnitedNations Economic Commission for Europe / Komisija za Kodeks Alimentarius;Organizacija za hrana i zemjodelstvo pri Obedinetite nacii; Organizacija zaekonomska sorabotka i razvoj; Ekonomska komisija na Obedinetite nacii zaEvropa)

Codex Alimentarius CommissionCommission du Codex AlimentariusComisión del Codex AlimentariusKomisija za Kodeks Alimentarius

Komisijata za Kodeks Alimentarius e me|uvladino telo osnovano vo Rim, Italija,~ija osnovna cel e implementacijata na Kodeks Alimentarius. Osnovana e vonoemvri 1961 godina, a zapo~na so rabota vo maj 1963 godina.

20


^lenki: 168

Avstralija

Avstrija

Albanija

Alìr

Angola

Antigva i Barbuda

Argentina

Banglade{

Barbados

Bahami

Bahrein

Belgija

Belize

Eritreja

Ermenija

Estonija

Etiopija

Zambija

Zimbabve

Izrael

Indija

Indonezija

Irak

Iran

Irska

Island

Libiska Arapska

Xamaharija

Litvanija

Luksemburg

Mavritanija

Mavricius

Madagaskar

Makedonija

Malavi

Malezija

Mali

Malta

Maroko

Svazilend

Sveta Lusija

Sveti Kits i Nevis

Sej{eli

Senegal

Slova~ka

Slovenija

Siera Leone

Singapur

Siriska Arapska

Republika

Solomonski

Ostrovi

(Vidi isto taka: Codex Alimentarius / Kodeks Alimentarius)

Common Fund for Commodites (CFC)Fonds commun pour les produits de base (CFC)Fondo Común para los Productos Básicios (CFC)Zaedni~ki fond za stoki za {iroka potro{uva~ka

CFC e me|uvladina finansiska institucija sozdadena pod pokrovitelstvo naOON. Se stremi kon socijalno-ekonomski razvoj vo sektorot na stoki za {irokapotro{uva~ka. Nejzinite aktivnosti vklu~uvaat:

� finansiski istraùvawa i razvoj na sektorite na stoki za {irokapotro{uva~ka;

21


Benin

Bolivija

Bocvana

Brazil

Bregot na

Slonovata Koska

Brunei Darusalem

Bugarija

Burkina Faso

Burundi

Butan

Vanuatu

Venecuela

Vietnam

Gabon

Gambija

Gana

Gvajana

Gvatemala

Gvineja

Gvineja Bisao

Germanija

Grenada

Grcija

Gruzija

Danska

Dominika

Dominikanska

Republika

Egipet

Ekvador

Ekvatorijalna

Gvineja

El Salvador

Italija

Jamajka

Japonija

Jemen

Ju`noafrikanska

Republika

Jordan

Kazahstan

Kamboxa

Kamerun

Kanada

Kape Verde

Katar

Kenija

Kina

Kipar

Kirgistan

Kolumbija

Kostarika

Republika Kongo

Demokratska

Republika Kongo

Demokratska Narodna

Republika Koreja

Republika Koreja

Kuba

Kuvajt

Narodna

Demokratska

Republika Laos

Lesoto

Letonija

Liban

Liberija

Meksiko

Federalna

Dràva

Mikronezija

Mjanmar

Mozambik

Moldavija

Mongolija

Namibija

Nepal

Nov Zeland

Niger

Nigerija

Nikaragva

Norve{ka

Sultanat Oman

Ostrovi Kuk

Obedineto Kralstvo

Obedineti

Arapski Emirati

Pakistan

Panama

Papua

Nova Gvineja

Paragvaj

Peru

Polska

Portugalija

Romanija

Ruska Federacija

Ruanda

SAD

Samoa

Saudiska Arabija

Srbija i Crna Gora

Sudan

Surinam

Obedineta

Republika Tanzanija

Tajland

Togo

Tonga

Trinidad i Tobago

Tunis

Turcija

Uganda

Ungarija

Urugvaj

Filipini

Finska

Fixi

Francija

Haiti

Holandija

Honduras

Hrvatska

Centralnoafrikanska

Republika

âd

ê{ka

île

[vajcarija

[vedska

[panija

[ri Lanka

Veb-stranica: http://codexalimentarius.net

� podobruvawe na produktivnosta, konkurencijata i kvalitetot na stokiteza {iroka potro{uva~ka;

� aktivnosti so koi im se pomaga na zemjite vo razvoj i najmalku razvienitezemji da go podobrat nivniot sektor na stoki za {iroka potro{uva~ka, socel da bide poefikasen vo me|unarodniot trgovski sistem. Proektite naCFC vo ovaa oblast vklu~uvaat poddr{ka na inicijativite vo privatniotsektor, podobruvawe na pazarnata infrastruktura itn.

Fondot poseduva dve smetki: prvata smetka vklu~uva dobrovolni pridonesi, avtorata se sostoi od kapitalna pretplata od ~lenovite.

CFC e formiran vo 1989 godina, so stapuvaweto vo sila na Dogovorot za osno-vawe zaedni~ki fond za stoki za {iroka potro{uva~ka. Negovoto sedi{te senao|a vo Amsterdam, Holandija.

22


^lenki: 106 zemji ~lenki i 3 institucionalni ~lenki

Avganistan

Avstrija

Alìr

Angola

Argentina

Banglade{

Belgija

Benin

Bocvana

Brazil

Bregot na

Slonovata Koska

Bugarija

Burkina Faso

Burundi

Butan

Venecuela

Gabon

Gambija

Gana

Gvatemala

Gvineja

Gvineja Bisao

Germanija

Grcija

Danska

Egipet

Ekvador

Ekvatorijalna

Gvineja

Etiopija

Zambija

Zimbabve

Indija

Indonezija

Irak

Irska

Italija

Jamajka

Japonija

Jemen

Kamerun

Kape Verde

Kenija

Kina

Kolumbija

Komorski

Ostrovi

Demokratska

Republika Kongo

Republika Kongo

Demokratska

Narodna

Republika Koreja

Republika Koreja

Kostarika

Kuba

Kuvajt

Narodna

Demokratska

Republika Laos

Lesoto

Luksemburg

Mavritanija

Madagaskar

Malavi

Malezija

Maldivi

Mali

Maroko

Meksiko

Mjnmar

Mozambik

Nepal

Niger

Nigerija

Nikaragva

Norve{ka

Obedineti

Arapski Emirati

Obedineto

Kralstvo

Pakistan

Papua

Nova Gvineja

Peru

Portugalija

Ruanda

Ruska Federacija

Samoa

Sao Tome i

Prinsipe

Saudiska Arabija

Svazilend

Senegal

Siera Leone

Singapur

Siriska Arapska

Republika

Somalija

Srbija i Crna

Gora

Sudan

Tajland

Obedineta

Republika

Tanzanija

Togo

Trinidad i Tobago

Tunis

Uganda

Filipini

Finska

Haiti

Holandija

Honduras

Centralnoafrikanska

Republika

âd

Xibuti

[vedska

[panija

[ri Lanka

Istitucionalni

~lenki:

Afrikanska

unija

COMESA

Evropska

zaednica

Veb-stranica: http://www.common-fund.org

Common Market for Eastern and Southern Africa (COMESA)Marché commun de l'Afrique de l'Est et de l'Afrique australe (COMESA)Mercado Común para el Este y Sur de África (COMESA)Zaedni~ki pazar za Isto~na i Ju`na Afrika

COMESA e organizacija na afrikanskite dràvi, osnovana kako naslednik naPreferencijalnata trgovska oblast na isto~nite i ju`nite afrikanski dràvi(PTA). RTA be{e osnovana so cel da ja promovira regionalnata integracija, aosobeno ekonomskata sorabotka me|u zemjite ~lenki. RTA treba{e da se trans-formira vo zaedni~ki pazar deset godini po stapuvaweto vo sila na SpogodbataRTA. COMESA ja zameni RTA. ^lenkite si postavija za cel postignuvawe celos-na regionalna integracija preku eliminirawe na site vnatre{ni carini i trgov-ski barieri me|u niv, so cel da se vospostavi region za slobodna trgovija ({tobe{e postignato vo 2000 godina) i da se sozdade zaedni~ka nadvore{na carina do2004 godina. ^lenkite na COMESA imaat namera da gi podobrat regionalnatatrgovija i investiciite, da obezbedat mir i stabilnost vo regionot i da gipodobrat odnosite me|u COMESA i drugite dràvi vo svetot. Sedi{teto se nao|avo Lusaka, Zambija. Osnovana e vo noemvri 1993 godina, a zapo~na so rabota vodekemvri 1994 godina.

Commonwealth of Independent States (CIS)Communauté des Etats indépendants (CEI)Comunidad de Estados Independientes (CEI)Komonvelt na nezavisni dràvi

CIS e alijansa na 12 od 15-te porane{ni republiki na Sovetskiot Sojuz.Komonveltot e naslednik na SSSR i se stremi kon koordinacija na nadvore{natai ekonomskata politika, trgovijata, finansiite, usvojuvaweto na zakonskata re-gulativa i bezbednosta me|u ~lenkite.

CIS e formiran so spogodba potpi{ana vo Minsk, Belorusija, vo dekemvri 1991godina. Sedi{teto e vo Minsk, Belorusija.

23


^lenki: 20

Angola

Burundi

Egipet

Eritreja

Etiopija

Zambija

Zimbabve

Kenija

Komorski

Ostrovi

Demokratska

Republika Kongo

Mavricius

Madagaskar

Malavi

Namibija

Ruanda

Svazilend

Sej{eli

Sudan

Uganda

Xibuti

Veb-stranica: www.comesa.int

(Vidi isto taka: European Bank for Reconstruction and Development / Evropskabanka za obnova i razvoj)

Convention for the Conservation of Antarctic Marine Living Resources (CCAMLR)Convention sur la conservation de la faune et de la flore marines de l’Antárctique(CCAMLR)Convención sobre la conservación de los recursos marinos vivos del Antártico (CCRM-VA)Konvencija za konzervacija na ìvite morski resursi na Antarktikot

CCAMLR e potpi{ana so cel da go za{titi morskiot svet na Antarktikot. Celi naKonvencijata se:

� obezbeduvawe site love~ki i istraùva~ki aktivnosti da bidat vosoglasnost so Konvencijata, odnosno da se po~ituva za~uvuvaweto na eko-sistemot;

� sozdavawe regulativa za za~uvuvawe na moreto;� promovirawe i pomagawe na istraùva~ki studii;� sobirawe, analizirawe i ispra}awe informacii za antarkti~kite re-

sursi.

CCAMLR e potpi{ana vo maj 1980 godina, a stapi vo sila vo april 1992 godina.

24


^lenki: 30

Avstralija

Argentina

Belgija

Brazil

Bugarija

Germanija

Grcija

Evropska zaednica

Indija

Italija

Japonija

Ju`noafrikanska

Republika

Kanada

Republika Koreja

Namibija

Nov Zeland

Norve{ka

Obedineto

Kralstvo

Peru

Polska

Ruska Federacija

SAD

Ukraina

Urugvaj

Finska

Francija

Holandija

île

[vedska

[panija

Veb-stranica: http://www.oceanlaw.net/texts/ccamlr.htm

^lenki: 12

Azerbejxan

Belorusija

Gruzija

Ermenija

Kazahstan

Kirgistan

Moldavija

Ruska Federacija

Taxikistan

Turkmenistan

Uzbekistan

Ukraina

Veb-stranica: http://www.cis.solo.by

http://www.cis.minsk.by/

Convention on Biological Diversity (CBD)Convention sur la diversité biologique (CDB)Convenio sobre la Diversidad Biológica (CDB)Konvencija za biolo{kata raznovidnost

Celite na CBD se:

� za{tita i odrùvawe na biolo{kata raznovidnost; � postojana upotreba na biolo{kite resursi i zalagawe za pravedna podel-

ba na profitot dobien so upotreba na geneti~kite resursi.

Potpi{ana e vo juni 1992 godina na Konferencijata na Obedinetite nacii zaìvotna sredina i razvoj (UNCED), poznata kako Samit za Zemjata, koj se odrà voRio de @aneiro, Brazil. Stapi vo sila vo dekemvri 1993 godina. Sekretarijatotna Konvencijata se nao|a vo Montreal, Kvebek, Kanada, a nejzin poverenik e gen-eralniot sekretar na Obedinetite nacii.

25


Strani: 188

Avganistan

Avstralija

Avstrija

Azerbejxan

Albanija

Alìr

Angola

Antigva i

Barbuda

Argentina

Banglade{

Barbados

Bahami

Bahrein

Belgija

Belize

Belorusija

Benin

Bolivija

Bosna i Hercegovina

Bocvana

Brazil

Bregot na

Slonovata Koska

Bugarija

Burkina Faso

Burundi

Butan

Vanuatu

Venecuela

Vietnam

Gabon

Estonija

Etiopija

Zambija

Zimbabve

Izrael

Indija

Indonezija

Iran

Irska

Island

Italija

Jamajka

Japonija

Jemen

Jordan

Ju`noafrikanska

Republika

Kazahstan

Kamboxa

Kamerun

Kanada

Kape Verde

Katar

Kenija

Kina

Kirgistan

Kipar

Kiribati

Kolumbija

Komorski Ostrovi

Demokratska

Republika Kongo

Madagaskar

Makedonija

Malavi

Maldivi

Malezija

Mali

Malta

Maroko

Mar{alski

Ostrovi

Meksiko

Federalna

Dràva

Mikronezija

Mjanmar

Mozambik

Moldavija

Monako

Mongolija

Namibija

Nauru

Nepal

Niger

Nigerija

Nikaragva

Niue

Nov Zeland

Norve{ka

Obedineti Arapski

Emirati

Obedineto Kralstvo

Sultanat Oman

Sveti Vinsent

i Grenadini

Sveti Kits i Nevis

Sej{eli

Senegal

Siera Leone

Singapur

Siriska Arapska

Republika

Slova~ka

Slovenija

Solomonski

Ostrovi

Somalija

Srbija

i Crna Gora

Sudan

Surinam

Obedineta

Republika

Tanzanija

Taxikistan

Togo

Tonga

Trinidad

i Tobago

Tuvalu

Tunis

Turkmenistan

Turcija

Uganda

Uzbekistan

(Vidi isto taka: Cartagena Protocol on Biosafety; United Nations Conference onEnvironment and Development / Kartagenski protokol za bio-za{tita;Konferencija na Obedinetite nacii za ìvotna sredina i razvoj)

Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Flora and Fauna(CITES)Covention sur le commerce international des espèces de faune et de flore sauvagesmenacées d'extinction (CITES)Convención sobre el Comercio Internacional de Especies Amenazadas de Fauna y FloraSilvestres (CITES)Konvencija za me|unarodna trgovija so zagrozeni vidovi na divata flora ifauna

CITES e me|unarodna konvencija, potpi{ana od ~lenkite na Me|unarodnata unijaza konzervacija na prirodata i prirodnite resursi (IUCN), poznata kako Svetskaunija za konzervacija. Zada~ata na CITES e da ja regulira trgovijata so zagrozen-ite vidovi flora i fauna, kako i da go obezbedi nivnoto za~uvuvawe i opstanok.Konvencijata e potpi{ana vo mart 1973 godina, a stapi vo sila vo juli 1975 godi-na. Nejzin poverenik e Sekretarijatot na Obedinetite nacii. Sekretarijatot naCITES ima sedi{te vo @eneva, [vajcarija.

26


Strani: 169

Avganistan

Avstralija

El Salvador

Eritreja

Luksemburg

Mavritanija

Sveti Vinsent

i Grenadini

Gambija

Gana

Gvajana

Gvatemala

Gvineja

Gvineja Bisao

Germanija

Grenada

Gruzija

Grcija

Danska

Dominika

Dominikanska

Republika

Evropska zaednica

Egipet

Ekvador

Ekvatorijalna

Gvineja

El Salvador

Eritreja

Ermenija

Republika Kongo

Demokratska

Narodna

Republika Koreja

Republika Koreja

Kostarika

Kuba

Kuvajt

Narodna

Demokratska

Republika Laos

Lesoto

Letonija

Liban

Liberija

Libiska Arapska

Xamahirija

Litvanija

Lihten{tajn

Luksemburg

Mavritanija

Mavricius

Ostrovi Kuk

Pakistan

Palau

Panama

Papua

Nova Gvineja

Paragvaj

Peru

Polska

Portugalija

Romanija

Ruanda

Ruska

Federacija

Saudiska

Arabija

Samoa

San Marino

Sao Tome i Prinsipe

Svazilend

Sveta Lusija

Ukraina

Ungarija

Urugvaj

Filipini

Finska

Fixi

Francija

Haiti

Holandija

Honduras

Hrvatska

Centralnoafrikanska

Republika

âd

ê{ka

île

[vajcarija

[vedska

[panija

[ri Lanka

Veb-stranica: http://www.biodiv.org

27


(Vidi isto taka: World Conservation Union / Svetska unija za konzervacija)

Avstrija

Azerbejxan

Albanija

Alìr

Antigva i

Barbuda

Argentina

Banglade{

Barbados

Bahami

Belgija

Belize

Belorusija

Benin

Bolivija

Bocvana

Brazil

Bregot na

Slonovata Koska

Brunei Darusalem

Bugarija

Burkina Faso

Burundi

Butan

Vanuatu

Venecuela

Vietnam

Gabon

Gambija

Gana

Gvatemala

Gvineja

Gvineja

Bisao

Gvajana

Germanija

Grenada

Gruzija

Grcija

Danska

Dominika

Dominikanska

Republika

Egipet

Ekvador

Ekvatorijalna

Gvineja

Estonija

Etiopija

Zambija

Zimbabve

Izrael

Indija

Indonezija

Iran

Irska

Island

Italija

Jamajka

Japonija

Jemen

Jordan

Ju`noafrikanska

Republika

Kazahstan

Kamboxa

Kamerun

Kanada

Kape Verde

Katar

Kenija

Kina

Kipar

Kolumbija

Komorski

Ostrovi

Demokratska

Republika Kongo

Republika

Kongo

Republika Koreja

Kostarika

Kuba

Kuvajt

Narodna

Demokratska

Republika Laos

Lesoto

Letonija

Liberija

Libiska Arapska

Xamahirija

Litvanija

Lihten{tajn

Mavricius

Madagaskar

Makedonija

Malavi

Malezija

Mali

Malta

Maroko

Meksiko

Mjanmar

Mozambik

Moldavija

Monako

Mongolija

Namibija

Nepal

Niger

Nigerija

Nikaragva

Nov Zeland

Norve{ka

Obedineti

Arapski

Emirati

Obedineto

Kralstvo

Romanija

Ruanda

Ruska

Federacija

Pakistan

Palau

Panama

Papua Nova Gvineja

Paragvaj

Peru

Polska

Portugalija

SAD

Samoa

San Marino

Sao Tome i

Prinsipe

Saudiska

Arabija

Svazilend

Sveta Lusija

Sveti Kits i Nevis

Senegal

Sej{eli

Siera Leone

Singapur

Siriska

Arapska

Republika

Slova~ka

Slovenija

Somalija

Srbija i Crna Gora

Sudan

Surinam

Tajland

Obedineta

Republika

Tanzanija

Togo

Trinidad i Tobago

Tunis

Turcija

Uganda

Uzbekistan

Ukraina

Ungarija

Urugvaj

Filipini

Finska

Fixi

Francija

Holandija

Honduras

Hrvatska

Centralnoafrikanska

Republika

âd

ê{ka

île

Xibuti

[vajcarija

[vedska

[panija

[ri Lanka

Veb-stranica: http://www.cites.org

Cotonou AgreementAccord de CotonouAcuerdo de CotonouDogovor od Kotonu

Vo juli 1963 godina, originalnite {est potpisnici na Evropskata zaednica(Francija, Germanija, Italija i dràvite na Beneluks) ja potpi{aa Konvencijataod Jaunde, spogodba za trgovija i pomo{, so Zdruènite afrikanski dràvi iMadagaskar vo Jaunde, Kamerun, koja stapi vo sila vo juni 1964 godina. Se prime-nuva{e do stapuvaweto vo sila na Konvencijata od Lome vo januari 1975 godina.

Konvencijata od Lome e potpi{ana me|u zemjite na ASR i EEZ so cel da ja pro-movira me|unarodnata pomo{ za zemjite od ASR, da ja pottiknuva trgovijata me|uzemjite ~lenki so cel zgolemuvawe na razvojot na zemjite od ASR i nivnatasamostojnost. Prvpat be{e potpi{ana vo fevruari 1975 godina (Lome I), povtornorazgleduvana vo oktomvri 1979 (Lome II), dekemvri 1984 godina (Lome III) idekemvri 1989 godina (Lome IV), Konvencijata od Lome be{e zameneta so Dogovorotza partnerstvo me|u EZ (poznat kako Dogovor od Kotonu) vo juni 2000 godina.

Dogovorot od Kotonu promovira socijalen, ekonomski i kulturen razvoj na zemjitena ASR so cel da obezbedi mir, stabilnost i namaluvawe na siroma{tijata voregionot, kako i pogolema integracija na zemjite na ASR vo svetskata ekonomija.Toj e ramka za trgovskite odnosi me|u zemjite na ASR i evropskite dràvi.Trgovskite dogovori sklu~eni me|u partnerite od 2001 do 2008 godina (tranzicio-nen period) }e se razgleduvaat povtorno vo 2008 godina, a treba da se implemen-tiraat pred 2020 godina. Dotoga{ proizvodite od zemjite na ASR }e imaat nere-ciprociteten, preferencijalen pristap na pazarite na EU i stranite trebame|usebno progresivno da gi eliminiraat pre~kite vo trgovijata. Dogovorot edeponiran vo arhivite na Generalniot sekretarijat na Sovetot na EU iGeneralniot sekretarijat na zemjite na ASR.

Formalno barawe za izzemawe od usoglasuvawe so ~len 1.1. od GATT (klauzulataza MFN tretman) be{e zaedni~ki dostaveno do Sovetot za trgovija so stoki, zaed-ni~ki od strana na Evropskata komisija i od strana na Tanzanija i Jamajka, vo imena zemjite na ASR, vo fevruari 2000 godina. STO go usvoi ova prodolùvawe naMinisterskata konferencija vo Doha, vo noemvri 2001 godina.

28


^lenki: 91

Avstrija

Angola

Antigva i

Barbuda

Barbados

Bahami

Belgija

Belize

Benin

Bocvana

Bregot na

Slonova Koska

Evropska zaednica

Ekvatorijalna

Gvineja

Eritreja

Etiopija

Zambija

Zimbabve

Irska

Italija

Jamajka

Ju`noafrikanska

Republika

Malavi

Mali

Mar{alski

Ostrovi

Federalna

Dràva

Mikronezija

Mozambik

Namibija

Nauru

Niger

Nigerija

Sej{eli

Siera Leone

Solomonski

Ostrovi

Sudan

Surinam

Obedineta

Republika

Tanzanija

Togo

Tonga

Trinidad i Tobago

(Vidi isto taka: African, Caribbean and Pacific Group of States / Afrikanska, karip-ska i pacifi~ka grupa zemji)

Customs Cooperation Council (CCC)Conseil de coopération douanière (CCD)Consejo de Cooperación Aduanera (CCA)Sovet za carinska sorabotka

(Vidi: World Customs Organization / Svetska carinska organizacija)

Earth SummitSommet de la terreCumbre para la TierraSamit za Zemjata

(Vidi isto taka: United Nations Conference on Environment and Development /Konferencija na Obedinetite nacii za ìvotna sredina i razvoj)

Economic and Social Commission for Asia and the Pacific (ESCAP)Commission économique et sociale pour l'Asie et le Pacifique (CESAP)Comisión Económica y Social para Asia y el Pacifico (CESAP)Ekonomska i socijalna komisija za Azija i Pacifikot

ESCAP (ili UNESCAP) e komisija na Obedinetite nacii ~ija cel e podobruvawena socijalniot i ekonomskiot razvoj vo Azija i pacifi~kiot region preku unapre-duvawe na sorabotkata, integracijata i zaedni~kite aktivnosti me|u ~lenkite.Komisijata ima tehni~ka programa za sorabotka koja se sostoi od objavuvaweinformacii, organizirawe aktivnosti za obuka i sproveduvawe odredeni razvo-

29


Burkina

Faso

Burundi

Vanuatu

Gabon

Gambija

Gana

Gvajana

Gvineja

Gvineja Bisao

Germanija

Grenada

Grcija

Danska

Dominika

Dominikanska

Republika

Kamerun

Kape Verde

Kenija

Kiribati

Komorski

Ostrovi

Demokratska

Republika

Kongo

Republika

Kongo

Lesoto

Liberija

Luksemburg

Mavritanija

Mavricius

Madagaskar

Niue

Obedineto

Kralstvo

Ostrovi Kuk

Palau

Papua

Nova Gvineja

Portugalija

Ruanda

Samoa

Senegal

Svazilend

Sveta Lusija

Sveti Vinsent

i Grenadini

Sveti Kits

i Nevis

Tuvalu

Uganda

Finska

Fixi

Francija

Haiti

Holandija

Centralnoafrikanska

Republika

âd

Xibuti

[vedska

[panija

Veb-stranica: http://www.acpsec.org/gb/cotonou/accord1.htm

jni proekti. Isto taka, na barawe na vladite, Komisijata obezbeduva i soodvet-ni uslugi. Osnovana e vo mart 1947 godina kako Ekonomska komisija za Azija iDale~niot Istok (ECAFE); vo avgust 1974 godina imeto e promeneto vo ESCAP.Glavnoto sedi{te se nao|a vo Bankok, Tajland.

(Vidi isto taka: United Nations Organization / Organizacija na Obedinetite nacii)

Economic and Social Commission For Western Asia (ESCWA)Commission économique et sociale pour l'Asie occidentale (CESAO)Comisión Económica y Social para Asia Occidental (CESPAO) Ekonomska i socijalna komisija za Zapadna Azija

ESCWA e regionalna kancelarija na Obedinetite nacii ~ija cel e zgolemuvawe naodr`liviot razvoj na zemjite ~lenki i podobruvawe na regionalnata sorabotka ipolitika me|u niv. ESCWA, isto taka, gi poddrùva zemjite ~lenki vo humaniot iinstitucionalen razvoj vo soglasnost so nivnite potrebi i prioriteti. Vo avgust1973 godina Ekonomskata komisija za Zapadna Azija (ECWA) e osnovana kako zame-na na Kancelarijata za ekonomski i socijalni pra{awa na Obedinetite nacii voBejrut (UNESOB). Komisijata e preimenuvana vo ESCWA vo juli 1985 godina.Glavnoto sedi{te e vo Bejrut, Liban.

30


^lenki: 62

Avganistan

Avstralija

Azerbejxan

Banglade{

Brunei

Darusalem

Butan

Vanuatu

Vietnam

Gruzija

Ermenija

Indija

Indonezija

Iran

Isto~en Timor

Japonija

Kazahstan

Kamboxa

Kina

Kiribati

Kirgistan

Demokratska

Republika

Koreja

Republika Koreja

Narodna Demokratska

Republika Laos

Maldivi

Malezija

Mar{alski

Ostrovi

Federalna Dràva

Mikronezija

Mjanmar

Mongolija

Nauru

Nepal

Nov Zeland

Obedineto

Kralstvo

Pakistan

Palau

Papua Nova

Gvineja

Ruska Federacija

SAD

Samoa

Singapur

Solomonski Ostrovi

Tajland

Taxikistan

Tonga

Tuvalu

Turkmenistan

Turcija

Uzbekistan

Filipini

Fixi

Francija

Holandija

[ri Lanka

Pridru`ni ~lenki:(9)

Amerikanska

Samoa

Guam

Makao

Niue

Nova Kaledonija

Ostrovi Kuk

Severni

Marijanski

Ostrovi

Francuska

Polinezija

Hongkong, Kina

Veb-stranica: http://www.unescap.org


Economic Commission for Africa (ECA)Commission économique pour l'Afrique (CEA)Comisión Económica para África (CEPA)Ekonomska komisija za Afrika

ECA (ili UNECA) e regionalna kancelarija na Obedinetite nacii koja e osnovanaso cel da ja promovira sorabotkata, zaedni~kite politiki i aktivnosti me|u~lenkite zaradi podobruvawe na ekonomskiot i socijalniot razvoj vo afrikan-skiot region, osobeno preku organizirawe seminari i ~asovi za obuka kako del odprogramata na ESA za tehni~ka pomo{ i zajaknuvawe na kapacitetite. Komisijatae osnovana vo april 1958 godina, so sedi{te vo Adis Abeba, Etiopija.


31


^lenki: 13

Bahrein

Egipet

Irak

Jemen

Jordan

Katar

Kuvajt

Liban

Obedineti Arapski

Emirati

Palestina

Saudiska Arabija

Siriska Arapska

Republika

Sultanat Oman

Veb-stranica: http://www.escwa.org.lb

^lenki: 53

Alìr

Angola

Benin

Bregot na Slonovata

Koska

Bocvana

Burkina Faso

Burundi

Gabon

Gambija

Gana

Gvineja

Gvineja Bisao

Egipet

Ekvatorijalna

Gvineja

Eritreja

Etiopija

Zambija

Zimbabve

Ju`noafrikanska

Republika

Kamerun

Kape Verde

Kenija

Komorski

Ostrovi

Demokratska

Republika Kongo

Republika Kongo

Lesoto

Liberija

Libiska Arapska

Xamahirija

Mavritanija

Mavricius

Madagaskar

Malavi

Mali

Maroko

Mozambik

Namibija

Niger

Nigerija

Ruanda

Sao Tome i

Prinsipe

Svazilend

Senegal

Sej{eli

Siera Leone

Somalija

Sudan

Obedineta

Republika

Tanzanija

Togo

Tunis

Uganda

Centralnoafrikanska

Republika

âd

Xibuti

Veb-stranica: http://www.uneca.org

32


Economic Commission for Asia and the Far East (ECAFE)Commission économique pour l'Asie et l'Extrême-Orient (CEAEO)Comisión Económica para Asia y el Extremo Oriente (CEAEO)Ekonomska komisija za Azija i Dale~niot Istok

(Vidi: Economic and Social Commission for Asia and the Pacific / Ekonomska i soci-jalna komisija za Azija i Pacifikot)

Economic Commission for Europe (ECE)Commission économique pour l'Europe (CEE)Comisión Económica para Europa (CEPE)Ekonomska komisija za Evropa

(Vidi: United Nations Economic Commission for Europe / Ekonomska komisija naObedinetite nacii za Evropa)

Economic Commission for Latin America and the Caribbean (ECLAC)Commission économique pour l'Amérique latine et les Caraïbes (CEPALC)Comisión Económica para América Latina y el Caribe (CEPAL)Ekonomska komisija za Ju`na Amerika i Karibite

ECLAC (ili UNECLAC) e regionalna kancelarija na Obedinetite nacii ~ija cel epodobruvawe na socijalniot i ekonomskiot razvoj na Ju`na Amerika i Karibite,osobeno preku podobruvawe na regionalnata i me|unarodnata sorabotka, prekuobezbeduvawe programi za tehni~ka pomo{ i preku obezbeduvawe pomo{ za tiesamite da moàt da gi analiziraat svoite razvojni i ekonomski politiki.Sedi{teto na ovaa Komisija se nao|a vo Santjago, île.


^lenki: 41

Antigva i

Barbuda

Argentina

Barbados

Bahami

Belize

Bolivija

Brazil

Venecuela

Gvatemala

Gvajana

Grenada

Dominika

Dominikanska

Republika

Ekvador

El Salvador

Italija

Jamajka

Kanada

Kolumbija

Kostarika

Kuba

Meksiko

Nikaragva

Obedineto

Kralstvo

Panama

Paragvaj

Peru

Portugalija

SAD

Sveta Lusija

Sveti Vinsent i

Grenadini

Sveti Kits i Nevis

Surinam

Trinidad i Tobago

île

Urugvaj

Francija

Haiti

Holandija

Honduras

[panija

Pridru`ni~lenki: (7)Angvila

Aruba

Monserat

Holandski

Antili

Portoriko

Britanski

Devstveni

Ostrovi

Devstveni

Ostrovi

na SAD

Veb-stranica: http://www.eclacpos.org

Economic Community of West African States (ECOWAS)Communauté économique des Etats d'Afrique de l'Ouest (CEDEAO)Comunidad Económica de los Estados de Africa Occidental (CEDEAO)Ekonomska zaednica na zapadnoafrikanskite dràvi

ECOWAS e regionalna zaednica ~ija cel e zalagawe za trgovska liberalizacijapreku osnovawe na slobodna trgovska zona. Se stremi i kon pottiknuvawe naekonomskata integracija i sorabotkata vo odredeni oblasti, kako na primerindustrijata, transportot, telekomunikaciite i zemjodelstvoto. Osnovana e vomaj 1975 godina, so Sekretarijat vo Abuxa, Nigerija.


Economic Cooperation Organization (ECO)Organisation de coopération économique (OCE)Organización de Cooperación Económica (OCE)Organizacija za ekonomska sorabotka

ECO ja zameni Regionalnata sorabotka za razvoj (RCD) koja postoe{e od 1964 do1979 godina. ECO e me|uvladina regionalna organizacija koja promovira regio-nalna i ekonomska sorabotka me|u zemjite ~lenki. Celite na ESO se:

� odr`liv ekonomski razvoj na zemjite ~lenki;� progresivno otstranuvawe na pre~kite vo trgovijata me|u ~lenkite; � ekonomska liberalizacija i privatizacija;� stimulirawe na poefikasna upotreba na materijalni, zemjodelski i

industriski resursi vo regionot;� razvoj na transportnata i komunikaciskata infrastruktura vo regionot;� zgolemuvawe na sorabotkata me|u zemjite ~lenki, osobeno vo oblasta na

za{titata na ìvotnata sredina i zacvrstuvawe na kulturnite vrski;� unapreduvawe na sorabotkata pome|u ESO i drugi regionalni i me|unaro-

dni organizacii.

ESO e osnovana vo 1985 godina, so sedi{te vo Teheran, Iran.

33


^lenki: 15

Benin

Bregot na

Slonovata Koska

Burkina Faso

Gambija

Gana

Gvineja

Gvineja Bisao

Kape Verde

Liberija

Mali

Niger

Nigerija

Senegal

Siera Leone

Togo

Veb-stranica: http://sec.ecowas.int

^lenki: 10

Avganistan

Azerbejxan

Iran

Kazahstan

Kirgistan

Pakistan

Taxikistan

Turkmenistan

Turcija

Uzbekistan

Veb-stranica: http://ecosecretariat.org

European Atomic Energy Community (EURATOM)Communauté européenne de l'énergie atomique (EURATOM)Comunidad Europea de la Energía Atómica (EURATOM)Evropska zaednica za atomska energija

(Vidi: European Communities / Evropski zaednici)

European Bank for Reconstruction and Development (EBRD)Banque européenne pour la reconstruction et le développement (BERD)Banco Europeo de Reconstrucción y Desarrollo (BERD)Evropska banka za obnova i razvoj

EBRD e me|unarodna banka ~ija cel e da ja pomogne i olesni „tranzicijata konotvoreni pazarno-orientirani ekonomii i da ja promovira privatnata i pret-priemni~kata inicijativa vo zemjite na centralna i isto~na Evropa i nezavisnitezemji na Komonveltot (CIS), prifa}aj}i gi i primenuvaj}i gi principite napove}epartiska demokratija, pluralizam i pazarna ekonomija”. Osnovana e vomart 1991 godina (Spogodbata e potpi{ana vo Pariz, vo maj 1990 godina, a stapi vosila vo mart 1991 godina). Sedi{teto na EBRD se nao|a vo London, ObedinetoKralstvo.

* ^lenstvoto vo Bankata e otvoreno za site evropski zemji, za neevropskite zemjikoi se ~lenki na Me|unarodniot monetaren fond (MMF), kako i za Evropskatazaednica (EZ) i Evropskata banka za investicii (EBI).

(Vidi isto taka: Commonwealth of Independent States / Komonvelt na nezavisnidràvi)

34


^lenki: 62

Avstralija

Avstrija

Azerbejxan

Albanija

Belgija

Belorusija

Bosna i

Hercegovina

Bugarija

Germanija

Gruzija

Grcija

Danska

Evropska zaednica

Evropska banka

za investicii

Egipet

Ermenija

Estonija

Izrael

Irska

Island

Italija

Japonija

Kazahstan

Kanada

Kipar

Kirgistan

Republika Koreja

Letonija

Litvanija

Lihten{tajn

Luksemburg

Makedonija

Malta

Maroko

Meksiko

Moldavija

Mongolija

Nov Zeland

Norve{ka

Obedineto

Kralstvo

Polska

Portugalija

Ruska Federacija

Romanija

SAD

Slova~ka

Slovenija

Srbija i Crna

Gora

Taxikistan

Turkmenistan

Turcija

Uzbekistan

Ukraina

Ungarija

Finska

Francija

Holandija

Hrvatska

ê{ka

[vajcarija

[vedska

[panija

Veb-stranica: http://www.ebrd.com

European Coal and Steel Community (ECSC)Communauté européenne du charbon et de l'acier (CECA)Comunidad Europea del Carbón y del Acero (CECA)Evropska zaednica za jaglen i ~elik


European Communities (EC)Communautés européennes (CE)Comunidades Europeas (CE)Evropski zaednici

Evropski zaednici e zaedni~ki termin {to se koristi kako rezultat na stapu-vaweto vo sila na Dogovorot za spojuvawe od juli 1967 godina (sklu~en vo april1965). Dogovorot za spojuvawe gi soedini izvr{nite tela na trite zaednici:Evropskata zaednica za atomska energija (EURATOM), osnovana vo mart 1957 god-ina, a vo sila od januari 1958 godina; Evropskata zaednica za jaglen i ~elik(ECSC), osnovana vo april 1951 godina, a vo sila od juli 1952 godina i Evropskataekonomska zaednica (EEZ), osnovana vo mart 1957 godina, a vo sila od januari 1958godina. Ottoga{ Evropskite zaednici imaat edinstvena Komisija i edinstvenSovet. Me|utoa, i dvete zaednici prodolìja da funkcioniraat vo soglasnost sopravilata koi vaàt vo sekoja zaednica oddelno i tie prodolìja da postojatkako posebni pravni lica. Evropskata unija, osnovana so Dogovorot od Mastriht,ne predizvika Evropskite zaednici da prestanat da postojat. Tie formiraatsvoja institucionalna ramka.

* Zemjite so zadebeleni bukvi se zemji osnova~i.

(Vidi isto taka: European Union / Evropska unija)

European Community (EC)Communauté européenne (CE)Comunidad Europea (CE)Evropska zaednica

Terminot Evropska zaednica e upotrebuvan za ozna~uvawe na Evropskata ekonom-ska zaednica (EEZ) u{te pred da zapo~ne oficijalno pravno da postoi Dogovorotod Mastriht vo 1992 godina. Evropskata zaednica e naslednik na EEZ. EEZ,

35


^lenki: 25

Avstrija

BelgijaGermanijaGrcija

Danska

Estonija

Irska

ItalijaKipar

Letonija

Litvanija

LuksemburgMalta

Obedineto

Kralstvo

Polska

Portugalija

Slova~ka

Slovenija

Ungarija

Finska

FrancijaHolandijaê{ka

[vedska

[panija

Veb-stranica: http://www.europa.eu.int

36


glavno, e naso~ena kon vospostavuvawe op{t pazar, zasnovan vrz principite naslobodno dvièwe na stoki, lica, kapital i uslugi, so cel sozdavawe pogolemaobedinetost na evropskite zemji. EEZ e osnovana so dogovorot od Rim potpi{anvo mart 1957 godina, koj stapi vo sila vo januari 1958 godina. Po potpi{uvawetona dogovorot od Mastriht vo fevruari 1992 godina, EEZ prerasna vo Ekonomskazaednica, koja e osnoven stolb na Evropskata unija.

Za razlika od Evropskata unija, EZ poseduva me|unaroden praven subjektivitet.Osnovnata cel na Zaednicata e da promovira me|u zemjite ~lenki „usoglasen, bal-ansiran i odr`liv razvoj na ekonomskite aktivnosti, visoko nivo na vrabotuvawei socijalna za{tita, ednakvost pome|u maòt i ènata, odr`liv i antiinfla-toren rast, visoko nivo na konkurencija, visoko nivo na za{tita na ìvotnatasredina, podobruvawe na standardot na ìveewe, ekonomska i socijalna kohezijai solidarnost”. Za ostvaruvawe na ovie principi EZ sozdade op{t pazar ivospostavi edinstvena ekonomska monetarna politika. Glavnoto sedi{te na EZ evo Brisel (Belgija), Luksemburg i Strazbur (Francija).

(Vidi isto taka: European Communities; European Union / Evropski zaednici;Evropska unija)

European Economic Area (EEA)Espace économique européen (EEE)Espacio Económico Europeo (EEE)Evropska ekonomska zona

Za EEA spogodbata se pregovara{e pome|u Evropskata zaednica i sedum ~lenki naEFTA. Prifatena e vo maj 1992 godina, so cel zdruùvawe na ~lenkite vo edenedinstven pazar vo koj }e vladeat takanare~enite „~etiri slobodi” (slobodnodvièwe na stoki, kapital, uslugi i lica) i pravila na konkurencija. Kako rezul-tat na spogodbata, po odràniot referendum [vajcarija se povle~e, dodekaAvstrija, Finska i [vedska £ se pridruìja na Evropskata unija. EEA be{eza~uvana, bidej}i trite ~lenki na EFTA bea zainteresirani za u~estvo na edin-stveniot pazar, bez da ja pretpostavat odgovornosta vo odnos na ~lenstvoto voEvropskata unija. Dogovornite strani sorabotuvaat vo oblasta na obrazovanieto,istraùvaweto i razvojot, so cel zacvrstuvawe na vnatre{niot pazar.Spogodbata stapi vo sila vo januari 1994 godina.

^lenki: 25

Avstrija

Belgija

Danska

Germanija

Grcija

Estonija

Irska

Italija

Kipar

Letonija

Litvanija

Luksemburg

Malta

Obedineto

Kralstvo

Polska

Portugalija

Slova~ka

Slovenija

Ungarija

Finska

ê{ka

Francija

Holandija

[vedska

[panija


(Vidi isto taka: European Communities / Evropski zaednici)

European Economic Community (EEC)Communauté économique européenne (CEE)Communidad Económica Europea (CEE)Evropska ekonomska zaednica


European Free Trade Association (EFTA)Association européenne de libre-échange (AELE)Asociación Europea de Libre Comercio (AELC)Evropska asocijacija za slobodna trgovija

EFTA se stremi kon obezbeduvawe ramka za liberalizacija na trgovijata so stokime|u zemjite ~lenki i razvivawe pogolemo ekonomsko partnerstvo so ostanatiotdel od zapadna Evropa. Ja pottiknuva slobodnata trgovija na industriski dobrai go olesnuva ramnopravnoto osnovawe na kompanii vo zemjite ~lenki. Ja reguli-ra i delovnata praktika vo zemjite ~lenki. EFTA e osnovana od strana na sedum~lenki-osnova~i, i toa: Avstrija, Danska, Norve{ka, Portugalija, [vedska, [vaj-carija i Obedineto Kralstvo. Spogodbata za osnovawe stapi vo sila vo maj 1960godina, preku Konvencijata od Stokholm, koja e dopolneta vo juni 2001 godina. Odranite 1990-ti godini, EFTA gi pro{iri trgovskite odnosi so partneri odCentralna i Isto~na Evropa, Mediteranot i Ju`na Amerika, sklu~uvaj}i slobod-ni trgovski dogovori so zemjite od ovie regioni. Glavnoto sedi{te e vo @eneva,[vajcarija.

European Union (EU)Union européenne (UE)Unión Europea (UE)Evropska unija

Evropskata unija e sostavena od tri dela: Evropska zaednica, koja e glavniotstolb na Unijata i edinstveniot entitet koj ima praven subjektivitet; op{ta nad-

37


^lenki: 4

Island

Lihten{tajn

Norve{ka

[vajcarija

Veb-stranica: http://secretariat.efta.int

Strani: 28

25 ~lenki od Evropskata

unija Island

Lihten{tajn

Norve{ka

Veb-stranica: http://europa.eu.int/comm./external_relations/eea/

vore{na i bezbednosna politika, obrazloèna vo glava 5 od Dogovorot zaEvropska unija; i sorabotka za pravi~nost i doma{ni pra{awa, obrazloèni voglava 6 od Dogovorot na Evropskata unija. Evropskata unija e osnovana vo noemvri1993 godina so Dogovorot od Mastriht, koj{to e potpi{an vo fevruari 1992 godi-na i stapi vo sila vo noemvri 1993 godina. Glavnoto sedi{te e vo Brisel(Belgija); Luksemburg i Strazbur (Francija).

(Vidi isto taka: European Community / Evropska zaednica)

Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO)Organisation des Nations Unies pour l’alimentation et l’agriculture (FAO)Organización de las Naciones Unidas para la Agricultura y la Alimentación (FAO)Organizacija za hrana i zemjodelstvo pri Obedinetite nacii

FAO e specijalizirana agencija na Obedinetite nacii ~ija cel e podobruvawe nanivoto na ishrana i ìvotniot standard vo ruralnite sredini preku unapredu-vawe na zemjodelskoto proizvodstvo. Osnovana e vo oktomvri 1945 godina, soglavno sedi{te vo Rim, Italija.

38


^lenki: 25

Avstrija

Belgija

Danska

Germanija

Grcija

Estonija

Irska

Italija

Kipar

Letonija

Litvanija

Luksemburg

Malta

Obedineto

Kralstvo

Polska

Portugalija

Slova~ka

Slovenija

Ungarija

Finska

ê{ka

Francija

Holandija

[vedska

[panija


^lenki: 187

Avganistan

Avstralija

Avstrija

Azerbejxan

Albanija

Alìr

Angola

Antigva i

Barbuda

Argentina

Banglade{

Belgija

Belize

Benin

Barbados

Bahami

Ermenija

Estonija

Etiopija

Zambija

Zimbabve

Izrael

Indija

Indonezija

Irak

Iran

Irska

Island

Isto~en Timor

Italija

Jamajka

Japonija

Luksemurg

Mavritanija

Mavricius

Madagaskar

Makedonija

Malavi

Malezija

Maldivi

Mali

Malta

Maroko

Mar{alski Ostrovi

Meksiko

Federalna Dràva

Mikronezija

Mjanmar

Sveta Lusija

Sveti Vinsent i

Grenadini

Sveti Kits i Nevis

Sej{eli

Senegal

Siera Leone

Sirija

Slova~ka

Slovenija

Solomonski Ostrovi

Somalija

Srbija i Crna Gora

Sudan

Surinam

Tajland


Free Trade Area for the Americas (FTAA)Zone de libre-échange des Amériques (ZLEA)Área de Libre Comercio de las Américas (ALCA)Slobodna trgovska zona za Severna i Ju`na Amerika

Celta na FTAA e sozdavawe slobodna trgovska zona koja }e ja pokriva celaAmerika, so isklu~ok na Kuba, otstranuvaj}i gi trgovskite i investicionite bari-eri vo regionot. Slobodnata trgovska zona treba da se vospostavi do 2005 godi-na (datumot e dogovoren vo dekemvri 1994 godina, vo Majami). Oficijalnoto mestoza sredbi na FTAA od 2001 godina do mart 2003 godina e Puebla, Meksiko.

39


Bahrein

Bolivija

Bosna i Hercegovina

Bocvana

Brazil

Bregot na Slonovata

Koska

Bugarija

Burkina Faso

Burundi

Butan

Vanuatu

Venecuela

Vietnam

Gabon

Gambija

Gana

Gvajana

Gvatemala

Gvineja

Gvineja Bisao

Germanija

Grenada

Grcija

Gruzija

Danska

Dominika

Dominikanska

Republika

Egipet

Ekvador

Ekvatorijalna

Gvineja

El Salvador

Eritreja

Jemen

Jordan

Ju`noafrikanska

Republika

Kazahstan

Kamboxa

Kamerun

Kanada

Kape Verde

Katar

Kenija

Kina

Kipar

Kirgistan

Kiribati

Kolumbija

Komorski Ostrovi

Demokratska

Repulika Kongo

Repulika Kongo

Demokratska Narodna

Republika Koreja

Republika Koreja

Kostarika

Kuba

Kuvajt

Demokratska Narodna

Republika Laos

Letonija

Lesoto

Liban

Liberija

Libiska Arapska

Xamahirija

Litvanija

Mozambik

Moldavija

Monako

Mongolija

Namibija

Niger

Nigerija

Nauru

Nepal

Nikaragva

Niue

Nov Zeland

Norve{ka

Obedineti

Arapski Emirati

Obedineto Kralstvo

Sultanat Oman

Ostrovi Kuk

Pakistan

Palau

Panama

Papua Nova

Gvineja

Paragvaj

Peru

Polska

Portugalija

Romanija

Ruanda

SAD

Samoa

San Marino

Sao Tome i Prinsipe

Saudiska Arabija

Svazilend

Obedineta Republika

Tanzanija

Taxikistan

Togo

Tonga

Trinidad i

Tobago

Tuvalu

Tunis

Turkmenistan

Turcija

Uganda

Uzbekistan

Ukraina

Ungarija

Urugvaj

Filipini

Fixi

Finska

Francija

Haiti

Holandija

Honduras

Hrvatska

Centralnoafrikanska

Republika

âd

ê{ka

île

Xibuti

[vajcarija

[vedska

[panija

[ri Lanka

Veb-stranica: http://www.fao.org

40


General Agreement on Tariffs and Trade (GATT) 1947 and 1994Accord général sur les tariffs douaniers et le commerce (GATT) 1947 et 1994Acuerdo General sobre Aranceles y Comercio (GATT) 1947 y 1994Op{ta spogodba za carini i trgovija (GATT) 1947 i 1994

Celta na Havajskata povelba (1948 godina) be{e da sozdade specijalizirana agen-cija vo ramkite na ON, paralelno na dvete Breton Vuds institucii (MMF, Svetskabanka), koja }e se zanimava so me|unarodna ekonomska sorabotka. Zada~ite naMe|unarodnata trgovska organizacija (ITO) bea regulirawe na me|unarodnatatrgovija so stoki, kako i vrabotuvawata, spogodbite za stoki, restriktivnitedelovni praktiki, investiciite i uslugite. Me|utoa, proektot za sozdavawe naITO se pokaà kako preambiciozen i be{e usvoena edinstveno Glava 4 za trgovs-ka politika, koja e del od Zavr{niot akt na Konferencijata na Obedinetitenacii za trgovija i vrabotuvawe, od Havajskata povelba. Taa vsu{nost prerasna voOp{ta spogodba za carini i trgovija koja se zanimava so trgovija na stoki.

GATT 1947, kako {to ovaa Spogodba e poznata denes, vospostavi multilateralentrgovski sistem preku trgovska liberalizacija i preku sklu~uvawe carinski kon-cesii pome|u dogovornite strani. GATT, isto taka, vospostavi zaedni~ki meha-nizam za re{avawe na trgovskite sporovi. Ova be{e ramkata za multilateral-niot trgovski sistem sî do osnovaweto na WTO.

Vo tekot na Urugvajskata runda na pregovori, GATT be{e izmeneta i dopolneta iprerasna vo GATT 1994. Kako takva stana del od delokrugot na Marake{kata spo-godba koja ja vospostavi WTO, ~ij, pak, delokrug se „spogodbite i pravnite instru-menti vklu~eni vo aneks 1, 2 i 3”, poznati kako Multilateralni trgovski spogod-bi, i od aneks 4, koj ja vklu~uva Plurilateralnata trgovska spogodba. GATT 1994 evklu~ena vo Aneks 1A (Multilateralna spogodba za trgovija na stoki).Dogovornite strani na GATT 1947 stanaa ~lenki na WTO so potpi{uvaweto i rat-ifikuvaweto na Marake{kata spogodba i preku obezbeduvawe lista na obvrski ikoncesii na stoki i uslugi.

^lenki: 34

Antigva i Barbuda

Argentina

Bahami

Barbados

Belize

Bolivija

Brazil

Venecuela

Gvajana

Gvatemala

Grenada

Dominika

Dominikanska

Republika

Ekvador

El Salvador

Jamajka

Kanada

Kolumbija

Kostarika

Meksiko

Nikaragva

SAD

Sveta Lusija

Sveti Vinsent i

Grenadini

Sveti Kits i Nevis

Surinam

Panama

Paragvaj

Peru

Trinidad i Tobago

Urugvaj

Haiti

Honduras

île

Veb-stranica: http://www.ftaa-alca.org/

^lenki: 128

Avstralija

Avstrija

El Salvador

Zambija

Maldivi

Malezija

Slova~ka

Slovenija

(Vidi isto taka: International Monetary Fund; World Bank; World Trade Organization /Me|unaroden monetaren fond; Svetska banka; Svetska trgovska organizacija)

Group of Latin American and Caribbean Countries (GRULAC)Groupe des pays d'Amérique latine et des Caraïbes (GRULAC)Grupo Latino Americano y del Caribe (GRULAC)Grupa zemji od Ju`na Amerika i Karibite

GRULAC e neformalna grupa zemji od JU`na Amerika i Karibite, osnovana zarazmena na informacii i koordinacija na poziciite vo WTO.

41


Angola

Antigva i Barbuda

Argentina

Banglade{

Barbados

Bahrein

Belgija

Belize

Benin

Bolivija

Bocvana

Brazil

Bregot na

Slonovata Koska

Brunei Darusalem

Burkina Faso

Burundi

Venecuela

Gabon

Gambija

Gana

Gvajana

Gvatemala

Gvineja

Gvineja Bisao

Germanija

Grenada

Grcija

Danska

Dominika

Dominikanska

Republika

Egipet

Zimbabve

Izrael

Indija

Indonezija

Irska

Island

Italija

Jamajka

Japonija

Ju`noafrikanska

Republika

Kamerun

Kanada

Katar

Kenija

Kina

Kipar

Kolumbija

Demokratska

Republika Kongo

Republika Kongo

Republika Koreja

Kostarika

Kuba

Kuvajt

Lesoto

Lihten{tajn

Luksemburg

Mavritanija

Mavricius

Madagaskar

Makao

Malavi

Mali

Malta

Maroko

Meksiko

Mjanmar

Mozambik

Namibija

Niger

Nigerija

Nikaragva

Nov Zeland

Norve{ka

Obedineti

Arapski Emirati

Obedineto Kralstvo

Pakistan

Papua

Nova Gvineja

Paragvaj

Peru

Polska

Portugalija

Romanija

Ruanda

SAD

Svazilend

Sveta Lusija

Sveti Vinsent i

Grenadini

Sveti Kits i Nevis

Senegal

Siera Leone

Singapur

Solomonski

Ostrovi

Surinam

Obedineta

Republika

Tanzanija

Tajland

Togo

Trinidad i

Tobago

Tunis

Turcija

Uganda

Ungarija

Urugvaj

Filipini

Finska

Fixi

Francija

Haiti

Honduras

Holandija

Hongkong, Kina

Centralnoafrikanska

Republika

âd

ê{ka

île

Xibuti

[vedska

[vajcarija

[panija

[ri Lanka

Veb-stranica: http://www.wto.org/english/docs_e/legal_e/06-gatt.doc

*Nerezidentni ~lenki (bez postojana misija vo @eneva).


Group of Eight (G-8)Groupe des Huit (G-8)Grupo de los Ocho (G-8)Grupa od osum (G-8)

G-8 e neformalen na~in da se imenuva G-7 plus Ruskata Federacija.

Group of Seven (G-7)Group des Sept (G-7)Grupo de los Siete (G-7)Grupa od sedum (G-7)

G-7 e neformalna grupa zemji ~ija cel e koordinacija na ekonomskata politika socel podobruvawe na ekonomskiot i monetarniot rast. Osnovana e vo noemvri 1975godina.

42


^lenki: 7

Germanija

Italija

Japonija

Kanada

Obedineto Kralstvo

SAD

Francija

Veb-stranica: nema

^lenki: 31

Antigva i Barbuda*

Argentina

Barbados

Belize

Bolivija

Brazil

Venecuela

Gvatemala

Gvajana*

Grenada*

Dominika*

Dominikanska

Republika

Ekvador

El Salvador

Jamajka

Kolumbija

Kostarika

Kuba

Meksiko

Nikaragva

Panama

Paragvaj

Peru

Sveta Lusija

Sveti Vinsent i

Grenadini*

Sveti Kits

i Nevis*

Surinam

Trinidad

i Tobago

Urugvaj

Honduras

île

Veb-stranica: nema

^lenki: 8

Germanija

Italija

Japonija

Kanada

Obedineto Kralstvo

Ruska Federacija

SAD

Francija

Veb-stranica: nema

43


Group of 15 Group des 15 (G-15)Groupe des 15 (G-15)Grupo de los 15 (G-15)Grupa od 15 (G-15)

G-15 e grupa zemji ~ija cel e da ja razviva sorabotkata me|u zemjite ~lenki i dapridonese, kako grupa, vo aktivnostite na razli~ni me|unarodni organizacii,me|u koi i WTO. Osnovana e vo septemvri 1989 godina, so sedi{te vo @eneva,[vajcarija.


Group of 77 (G-77) Groupe des 77 (G-77) Groupo de los 77 (G-77) Grupa od 77 (G-77)

G-77 e neformalna grupa zemji koi se stremat kon obedinuvawe na ekonomskiteinteresi na zemjite ~lenki vo razvoj, so cel tie da pregovaraat i sorabotuvaatkako grupa vo ramkite na ekonomskata programa na ON. G-77 e osnovana vo juni1964 godina, (na prvoto zasedavawe na UNCTAD) so sedi{te vo Wujork, SAD.

^lenki: 17

Alìr

Argentina

Brazil

Venecuela

Egipet

Zimbabve

Indija

Indonezija

Jamajka

Kenija

Malezija

Meksiko

Nigerija

Peru

Senegal

île

[ri Lanka

Veb-stranica: http://www.photius.com/g15/g15.html

^lenki: 132

Avganistan

Alìr

Angola

Antigva i

Barbuda

Argentina

Banglade{

Barbados

Bahami

Bahrein

Belize

Benin

Bolivija

Bosna i

Hercegovina

Eritreja

Etiopija

Zambija

Zimbabve

Indija

Indonezija

Irak

Iran

Jamajka

Jemen

Jordan

Ju`noafrikanska

Republika

Kamboxa

Kamerun

Libiska

Arapska Xamahirija

Mavritanija

Mavricius

Madagaskar

Malavi

Maldivi

Malezija

Mali

Maroko

Mar{alski

Ostrovi

Federalna

Dràva

Mikronezija

Sao Tome i

Prinsipe

Saudiska

Arabija

Sveta Lusija

Sveti Vinsent i

Grenadini

Sveti Kits i

Nevis

Svazilend

Sej{eli

Senegal

Siera Leone

Singapur

Siriska

(Bidi isto taka: United Nations Conference on Trade and Development /Konferencija na Obedinetite nacii za trgovija i razvoj)

Inter-American Development Bank (IADB)Banque interaméricaine de développment (BID)Banco Interamericano de Desarrollo (BID)Interamerikanska banka za razvoj

IADB e regionalna organizacija ~ija cel e unapreduvawe na ekonomskiot i soci-jalniot razvoj na Karibite i Ju`na Amerika, preku odobruvawe subvencii na pri-vatni kompanii. Isto taka, tehni~ki i finansiski gi poddrùva zemjite vonivnite razvojni programi. IADB e osnovana vo dekemvri 1959 godina, so glavnosedi{te vo Va{ington, SAD.

44


Bocvana

Brazil

Bregot na

Slonovata Koska

Brunei Darusalem

Burkina Faso

Burundi

Butan

Vanuatu

Venecuela

Vietnam

Gabon

Gambija

Gana

Gvajana

Gvatemala

Gvineja

Gvineja Bisao

Grenada

Dominika

Dominikanska

Republika

Egipet

Ekvador

Ekvatorijalna

Gvineja

El Salvador

Kape Verde

Katar

Kenija

Kina

Kolumbija

Komorski

Ostrovi

Demokratska

Republika

Kongo

Republika

Kongo

Narodna

Demokratska

Republika

Koreja

Kostarika

Kuba

Kuvajt

Narodna

Demokratska

Republika

Laos

Lesoto

Liban

Liberija

Mjanmar

Mozambik

Mongolija

Namibija

Nepal

Niger

Nigerija

Nikaragva

Obedineta

Republika

Tanzanija

Obedineti

Arapski

Emirati

Sultanat

Oman

Pakistan

Palau

Palestina

Panama

Papua Nova

Gvineja

Paragvaj

Peru

Romanija

Ruanda

Samoa

Arapska Republika

Surinam

Solomonski

Ostrovi

Somalija

Sudan

Tajland

Isto~en Timor

Togo

Tonga

Trinidad i

Tobago

Tunis

Turkmenistan

Uganda

Urugvaj

Filipini

Fixi

Haiti

Honduras

Centralnoafrikanska

Republika

âd

île

Xibuti

[ri Lanka

Veb-stranica: http://www.g77.org

^lenki: 47

Avstrija

Argentina

Barbados

Dominikanska

Republika

Ekvador

Nikaragva

Norve{ka

Urugvaj

Finska

Francija

45


Inter-American Institute for Cooperation on Agriculture (IICA)Institut inter-américain de coopération dans l’agriculture (IICA)Instituto Interamericano de Cooperatión para la Agricultura (IICA)Interamerikanski institut za sorabotka vo oblasta na zemjodelstvoto

IICA e specijalizirana agencija osnovana pod pokrovitelstvo na Organizacijata naamerikanskite dràvi. Nejzina cel e da gi poddrì zemjite ~lenki vo postignu-vaweto na odr`liv zemjodelski i ruralen razvoj vo Amerika, preku:

� unapreduvawe na integracijata i sorabotkata pome|u dràvite ~lenki;� modernizirawe na ruralniot sektor;� zalagawe za bezbednost na hranata i otstranuvawe na SPS pre~kite vo

trgovijata;� osiguruvawe deka zemjodelskite sektori na zemjite ~lenki se konkurent-

ni, tehnolo{ki razvieni, socijalno pravedni i vodat smetka za za{tita-ta na ìvotnata sredina;

� pomagawe na ministrite za zemjodelstvo vo prisposobuvaweto na nivniotmandat i struktura na novite predizvici {to proizleguvaat od globali-zacijata;

� promovirawe na trening aktivnosti za profesionalci.

IICA e osnovana vo oktomvri 1942 godina, so sedi{te vo San Hoze, Kostarika, i imasvoi pretstavni{tva vo sekoja zemja ~lenka.

Bahami

Belgija

Belize

Bolivija

Brazil

Venecuela

Gvajana

Gvatemala

Germanija

Danska

El Salvador

Izrael

Italija

Jamajka

Japonija

Kanada

Kolumbija

Republika Koreja

Kostarika

Meksiko

Obedineto Kralstvo

Panama

Paragvaj

Peru

Portugalija

SAD

Slovenija

Surinam

Trinidad

i Tobago

Haiti

Holandija

Honduras

Hrvatska

île

[vajcarija

[vedska

[panija

Veb-stranica: http://www.iadb.org

^lenki: 35

Antigva i Barbuda

Argentina

Barbados

Bahami

Belize

Bolivija

Brazil

Venecuela

Gvajana

Grenada

Dominika

Dominikanska

Republika

Ekvador

El Salvador

Jamajka

Kanada

Kolumbija

Meksiko

Nikaragva

Panama

Paragvaj

Peru

SAD

Sveta Lusija

Sveti Vinsent i

Grenadini

Surinam

Trinidad i Tobago

Urugvaj

Haiti

Honduras

île

[panija

(Vidi isto taka: Organization of American States / Organizacija na amerikanskitedràvi)

Interim Commission for the International Trade Organization (ICITO)Commision intérimaire de l’Organisation internationale du commerce (ICITO)Comisión Interina de la Organización International de Comercio (ICITO)Privremena komisija za Me|unarodnata trgovska organizacija

ICITO be{e osnovana za re{avawe na administrativnite problemi vo vrska soidnoto osnovawe na Me|unarodnata trgovska organizacija. So ogled na toa {toistata ne profunkcionira, ICITO potoa se zanimava{e so administrativnataproblematika na GATT i WTO. Osnovana e vo mart 1948 godina i ve}e ne postoiod dekemvri 1998 godina. ^lenki bea dogovornite strani na GATT.

(Vidi isto taka: General Agreement on Tariffs and Trade; Internatioinal TradeOrganization; World Trade Organization / Op{ta spogodba za carini i trgovija;Me|unarodna trgovska organizacija; Svetska trgovska organizacija)

International Bank for Reconstruction and Development (IBRD)Banque internationale pour la reconstruction et le développment (BIRD)Banco Internacional de Reconstrucción y Fomento (BIRF)Me|unarodna banka za obnova i razvoj

(Vidi: World Bank / Svetska banka)

International Centre for Settlement of Investment Disputes (ICSID)Centre international pour le réglement des différends relatifs aux investissements (CIRDI)Centro International de Arreglo de Diferencias Relativas a Inversiones (CIADI)Me|unaroden centar za re{avawe na investiciski sporovi

ICSID e me|unarodna institucija koja e del od grupacijata na Svetska banka.Obezbeduva pomo{ pri re{avaweto na investiciskite sporovi me|u dràvite istranskite investitori. Osnovana e vo oktomvri 1966 godina (Konvencija zare{avawe na investiciskite sporovi pome|u dràvite i narodite na drugidràvi), a glavnoto sedi{te e vo Va{ington, SAD.

46


Gvatemala Kostarika Sveti Kits i Nevis

Veb-stranica: http://www.iica.int

^lenki: 139

Avganistan

Avstralija

Avstrija

Azerbejxan

Albanija

Estonija

Zambija

Zimbabve

Izrael

Indonezija

Federalna

Dràva

Mikronezija

Mongolija

Mozambik

Senegal

Siera Leone

Singapur

Slova~ka

Slovenija

(Vidi isto taka: World Bank / Svetska banka)

International Centre for Trade and Sustainable Development (ICTSD)Centre international de commerce et de développement durable (ICTSD)Centro Internacional de Comercio y Desarrollo Sostenible (ICTSD)Me|unaroden centar za trgovija i odr`liv razvoj

ICTSD e nevladina organizacija koja se stremi kon podobro razbirawe na razvo-jot i problemite od oblasta na ìvotnata sredina, vo kontekst na me|unarodnatatrgovija. Osnovana e vo septemvri 1996 godina, so sedi{te vo @eneva, [vajcarija.

Veb-stranica: http://www.ictsd.org/

47


Alìr

Argentina

Banglade{

Barbados

Bahami

Bahrein

Belgija

Belorusija

Benin

Bolivija

Bosna i Hercegovina

Bocvana

Bregot na

Slonovata Koska

Brunei

Darusalem

Bugarija

Burundi

Burkina Faso

Venecuela

Gabon

Gambija

Gana

Gvajana

Gvatemala

Gvineja

Germanija

Grenada

Gruzija

Grcija

Danska

Egipet

Ekvador

El Salvador

Ermenija

Irska

Island

Italija

Jamajka

Japonija

Jordan

Kazahstan

Kamerun

Kenija

Kina

Kipar

Kolumbija

Komorski

Ostrovi

Demokratska

Republika Kongo

Republika Kongo

Republika

Koreja

Kostarika

Kuvajt

Lesoto

Letonija

Liban

Liberija

Litvanija

Luksemburg

Mavritanija

Mavricius

Madagaskar

Makedonija

Malavi

Malezija

Mali

Maroko

Nepal

Niger

Nigerija

Nikaragva

Nov Zeland

Norve{ka

Obedineta

Republika

Tanzanija

Obedineti

Arapski

Emirati

Obedineto

Kralstvo

Sultanat

Oman

Pakistan

Panama

Papua Nova

Gvineja

Paragvaj

Peru

Portugalija

Romanija

Ruanda

SAD

Samoa

Saudiska

Arabija

Sveta Lusija

Sveti Vinsent i

Grenadini

Sveti Kits i Nevis

Sej{eli

Svazilend

Solomonski

Ostrovi

Somalija

Sudan

Isto~en Timor

Togo

Tonga

Trinidad i

Tobago

Tunis

Turkmenistan

Turcija

Uganda

Uzbekistan

Ukraina

Ungarija

Urugvaj

Filipini

Francija

Finska

Fixi

Holandija

Honduras

Hrvatska

Centralnoafrikanska

Republika

âd

ê{ka

île

[vajcarija

[vedska

[panija

[ri Lanka

Veb-stranica: http://www.worldbank.org/icsid/

International Chamber of Commerce (ICC)Chambre de commerce internationale (CCI)Cámara de Comercio Internacional (CCI)Me|unarodna trgovska komora

ICC e me|unarodna delovna organizacija ~ija cel e unapreduvawe na otvorenatame|unarodna trgovija i investicii, preku donesuvawe pravila i obezbeduvaweodredeni uslugi, kako na primer uslugite na ICC Me|unarodniot arbitraèn sudza negovite ~lenki, koi se privatni kompanii. ICC e osnovan vo 1919 godina, sosedi{te vo Pariz, Francija.

Veb-stranica: http://www.iccwbo.org

International Cocoa AgreementAccord international sur le cacaoConvenio Internacional del CacaoMe|unarodna spogodba za kakao

Me|unarodnata spogodba za kakao e potpi{ana pod pokrovitelstvo na ON me|uzemjite proizvoditeli na kakao i zemjite korisnici na kakao, so cel:

� pottiknuvawe na sorabotkata pome|u ~lenkite vo site delovi na ekonom-skiot sektor za kakao;

� balansirawe na ponudata i pobaruva~kata na kakao na svetskiot pazar;� stimulirawe na transparentnosta na me|unarodniot pazar za kakao preku

centralizacija i distribucija na informacii (statisti~ki i drugi infor-macii) i druga dokumentacija vo vrska so kakaoto.

Prvata Me|unarodna spogodba za kakao e potpi{ana vo oktomvri 1972 godina.Drugi spogodbi se potpi{ani vo oktomvri 1975, noemvri 1980, juli 1986 i juli 1993godina. Novata spogodba e potpi{ana kako prodolùvawe na Spogodbata od 1993godina, vo fevruari 2001 godina. Spogodbata za kakao e administrirana prekuMe|unarodnata organizacija za kakao, koja se nao|a vo London, ObedinetotoKralstvo. Poverenik na Spogodbata e generalniot sekretar na ON.

48


^lenki: 39

Avstrija

Belgija

Brazil

Bregot na

Slonovata Koska

Gabon

Gana

Germanija

Grcija

Danska

Dominikanska

Republika

Evropska unija

Ekvador

Estonija

Irska

Italija

Kamerun

Kipar

Letonija

Litvanija

Luksemburg

Malezija

Malta

Nigerija

Papua Nova

Gvineja

Obedineto Kralstvo

Portugalija

Ruska Federacija

Slova~ka

Slovenija

Togo

Trinidad

i Tobago

Finska

Francija

Holandija

Ungarija

ê{ka

[vajcarija

[vedska

[panija

Veb-stranica: http://www.icco.org

49


International Coffee AgreementAccord international sur le caféConvenio Internacional del CaféMe|unarodna spogodba za kafe

Me|unarodnata spogodba za kafe e spogodba pome|u zemjite proizvoditeli nakafe i zemjite korisnici na kafe, ~ija cel e:

� zajaknuvawe na sorabotkata pome|u stranite-potpisnici;� obezbeduvawe forum za diskusii i konsultacii za pra{awa povrzani so

industrijata za kafe;� sobirawe, prou~uvawe i razmena na ekonomski i tehni~ki podatoci (na pr.

statistiki) za kafe, osobeno preku organizirawe programi za obuka;� promovirawe i organizirawe proekti vo vrska so kafeto;� pottiknuvawe na potro{uva~kata na kafe.

Me|unarodnata spogodba za kafe e potpi{ana vo septemvri 1962 godina podpokrovitelstvo na ON i e revidirana vo oktomvri 1968, oktomvri 1976, oktomvri1983, oktomvri 1994 i vo oktomvri 2001 godina. Administrirana e od strana naMe|unarodnata organizacija za kafe, so glavno sedi{te vo London, ObedinetotoKralstvo.

^lenki: 60

Avstrija

Angola

Belgija

Benin

Bolivija

Brazil

Bregot na

Slonovata Koska

Burundi

Venecuela

Vietnam

Gabon

Gana

Gvatemala

Gvineja

Germanija

Grcija

Danska

Dominikanska

Republika

Evropska

Zaednica

Ekvador

El Salvador

Etiopija

Zambija

Zimbabve

Indija

Indonzija

Irska

Jamajka

Japonija

Kamerun

Kenija

Kipar

Kolumbija

Demokratska

Republika

Kongo

Republika

Kongo

Kostarika

Kuba

Luksemburg

Madagaskar

Malavi

Meksiko

Nigerija

Nikaragva

Norve{ka

Obedineto

Kralstvo

Obedineta

Republika Tanzanija

Papua Nova

Gvineja

Paragvaj

Portugalija

Ruanda

Tajland

Togo

Uganda

Filipini

Haiti

Honduras

Centralnoafrikansk

a

Republika

[vajcarija

[vedska

[panija

Veb-stranica: http://www.ico.org/

International Commission for the Conservation of Atlantic Tunas (ICCAT)Commission internationale pour la conservation des thonidés de l’Atlantique (CICTA)Comisión Internacional para la Conservación del Atún Atlántico (CICAA)Me|unarodna komisija za za{tita na atlantskata tuna

ICCAT e me|uvladina organizacija za ribolov, osnovana so cel da gi sproveduvacelite zacrtani vo Konvencijata za za{tita na atlantskata tuna. Gi prou~uvatunite i sli~nite vidovi ribi vo Atlantskiot Okean. Fokusirana e na biometri-ja, ekologija i okeanografija vo odnos na lovot na tuni. Gi sobira i analizirastatisti~kite podatoci za izvorite na ribolov vo delovite {to se opfateni soKonvencijata.

ICCAT e osnovana vo mart 1969 godina, so Sekretarijat vo Madrid, [panija.

International Development Association (IDA)Association Internationale de développement (IDA)Asociación Internacional de Fomento (AIF)Me|unarodna asocijacija za razvoj

IDA pretstavuva del od Grupacijata na Svetska banka i ima za cel obezbeduvawe„krediti” koi, pak, pretstavuvaat zaemi so kamata od 0%, 10-godi{en grejs peri-od i rok na dospevawe od 35 do 40 godini. Ovie koncesiski zaemi za opredelenbroj siroma{ni zemji se nameneti za finansirawe na razvojnite programi na oviezemji. Od tie pri~ini, Asocijacijata promovira relativno lesen i ednakovpristap kon razvojot. Osnovana e vo septemvri 1960 godina, so sedi{te vo Va{ing-ton, SAD.

50


^lenki: 165

Avganistan

Avstralija

Avstrija

Zimbabve

Izrael

Indija

Mavricius

Madagaskar

Makedonija

Sveti Vinsent

i Grenadini

^lenki: 41

Alìr

Angola

Barbados

Belize

Brazil

Bregot na

Slonovata Koska

Vanuatu

Venecuela

Gabon

Gana

Gvatemala

Gvineja

Evropska zaednica

Ekvatorijalna

Gvineja

Island

Japonija

Ju`noafrikanska

Republika

Kanada

Kape Verde

Kina

Republika Koreja

Libiska

Arapska Xamahirija

Maroko

Meksiko

Namibija

Nikaragva

Norve{ka

Obedineto Kralstvo

Panama

Ruska Federacija

SAD

Senegal

Sao Tome i Prinsipe

Trinidad i Tobago

Tunis

Turcija

Urugvaj

Filipini

Francija (Sveti

Pjer i Mikelon)

Honduras

Hrvatska

Veb-stranica: http://www.iccat.es


51


Azerbejxan

Albanija

Alìr

Angola

Argentina

Banglade{

Barbados

Belgija

Belize

Benin

Bolivija

Bosna i

Hercegovina

Bocvana

Brazil

Bregot na

Slonovata Koska

Burkina

Faso

Burundi

Butan

Vanuatu

Vietnam

Gabon

Gambija

Gana

Gvajana

Gvatemala

Gvineja

Gvineja Bisao

Germanija

Grenada

Gruzija

Grcija

Danska

Dominika

Dominikanska

Republika

Egipet

Ekvador

Ekvatorijalna

Gvineja

El Salvador

Eritreja

Ermenija

Etiopija

Zambija

Indonezija

Irak

Iran

Irska

Island

Italija

Japonija

Jemen

Jordan

Ju`noafrikanska

Republika

Kazahstan

Kamboxa

Kamerun

Kanada

Kape Verde

Kenija

Kina

Kipar

Kirgistan

Kiribati

Kolumbija

Komorski

Ostrovi

Demokratska

Republika

Kongo

Republika

Kongo

Republika

Koreja

Kostarika

Kuvajt

Narodna

Demokratska

Republika

Laos

Lesoto

Letonija

Liban

Liberija

Libiska

Arapska

Xamahirija

Luksemburg

Mavritanija

Malavi

Maldivi

Malezija

Mali

Maroko

Mar{alski Ostrovi

Meksiko

Federalna

Dràva

Mikronezija

Mjanmar

Moldavija

Mozambik

Mongolija

Nepal

Niger

Nigerija

Nikaragva

Nov Zeland

Norve{ka

Obedineta

Republika

Tanzanija

Obedineti

Arapski

Emirati

Obedineto Kralstvo

Sultanat

Oman

Pakistan

Palau

Panama

Papua Nova

Gvineja

Paragvaj

Peru

Polska

Portugalija

Ruanda

Ruska Federacija

SAD

Samoa

Sao Tome i Prinsipe

Saudiska

Arabija

Svazilend

Sveta Lusija

Sveti Kits i

Nevis

Senegal

Siera Leone

Singapur

Siriska

Arapska

Republika

Slova~ka

Slovenija

Solomonski

Ostrovi

Somalija

Srbija i Crna Gora

Sudan

Tajland

Taxikistan

Isto~en Timor

Togo

Tonga

Trinidad i Tobago

Tunis

Turcija

Uganda

Uzbekistan

Ukraina

Ungarija

Filipini

Francija

Finska

Fixi

Haiti

Holandija

Honduras

Hrvatska

Centralnoafrikanska

Republika

âd

ê{ka

île

Xibuti

[vajcarija

[vedska

[panija

[ri Lanka

Veb-stranica: http://www.worldbank.org/ida

International Development Law Institute (IDLI)Institut international de droit du développement (IIDD)Instituto Internacional de Derecho del Desarollo (IIDD)Institut za me|unaroden razvoj na pravoto

(Vidi: International Development Law Organization / Organizacija za me|unarodenrazvoj na pravoto)

International Development Law Organization (IDLO)Organisation internationale de droit du développement (IDLO)Organización Internacional de Derecho del Desarollo (IDLO)Organizacija za me|unaroden razvoj na pravoto

IDLO e me|unarodna me|uvladina organizacija ~ii celi se promovirawe i za{titana vladeeweto na pravoto vo zemjite vo razvoj i ekonomiite vo tranzicija.Organizacijata im dostavuva na zemjite dokumenti i drugi informacii i orga-nizira obuki. IDLO e osnovana vo 1983 godina kako Institut za me|unaroden razvojna pravoto (IDLO) koj, pak, pretstavuva{e nevladina organizacija s¢ do 1991 god-ina, koga be{e transformiran i se stekna so sega{niot me|unaroden status.Sedi{teto na organizacijata e vo Rim, Italija.

International Federation of Freight Forwarders Association (FIATA)Fédération internationale des associations de transitaires at assimilés (FIATA)Federación Internacional de Asociaciones de Transitorios (FIATA)Me|unarodna federacija na {pediterska asocijacija

FIATA e nevladina organizacija ~ija glavna cel e harmonizacija na pravilata koise odnesuvaat na {pediterskata industrija na me|unarodno nivo. Organizacijata,isto taka, im dava pomo{ na {pediterite preku organizirawe obuki za pove}etemi i oblasti, kako na primer osiguruvawe, i ja informira javnosta za uslugite{to gi obezbeduvaat {pediterskite slu`bi. FIATA e osnovana vo maj 1926 godina,a nejzinoto sedi{te se nao|a vo Cirih, [vajcarija. Vo ovaa Federacija ~lenuvaatprivatni kompanii, a ne dràvi.

52


^lenki: 16

Avstralija

Avstrija

Bugarija

Egipet

Ekvador

Italija

Kina

Kolumbuja

Norve{ka

SAD

Senegal

Sudan

Tunis

Filipini

Francija

Holandija

Veb-stranica: http://www.idlo.int

International Federation of Inspection Agencies (IFIA)Fédération internationale des agences d’inspection (IFIA) Federación Internacional de Agencias de Inspección (IFIA)Me|unarodna federacija na inspekciski agencii

IFIA e neprofitna organizacija ~ija cel e harmonizacija na profesionalnitestandardi, metodi i pravila od oblasta na inspekcijata i izdignuvawe na nivotona zaedni~ko tolkuvawe na me|unarodnite dogovori pome|u inspekciskite profe-sionalci. IFIA e onovana vo 1982 godina, so sedi{te vo London, ObedinetotoKralstvo. Vo ovaa Federacija ~lenuvaat privatni kompanii, a ne dràvi.

International Finance Corporation (IFC)Société financière internationale (SFI)Corporación Financiera Internacional (CFI)Me|unarodna finansiska korporacija

IFC e ~lenka na Grupacijata na Svetska banka koja se zalaga za ekonomski razvojna svoite zemji ~lenki i go podiga standardot na nivnite ìteli preku:

� dodeluvawe zaemi na privatni kompanii na koi im e potrebno finansi-rawe na proekti;

� pomo{ i soveti za ovie privatni kompanii.

IFC e osnovana vo 1956 godina, so sedi{te vo Va{ington, SAD.

53


^lenki: 178

Avganistan

Avstralija

Avstrija

Azerbejxan

Albanija

Alìr

Angola

Antigva i Barbuda

Argentina

Banglade{

Barbados

Bahami

Bahrein

Belgija

Belize

Belorusija

Benin

Bolivija

Bosna i Hercegovina

Bocvana

Brazil

Bregot na

Slonovata Koska

El Salvador

Eritreja

Ermenija

Estonija

Etiopija

Zambija

Zapadna Samoa

Zimbabve

Izrael

Indija

Indonezija

Irak

Iran

Irska

Island

Italija

Jamajka

Japonija

Jemen

Jordan

Ju`noafrikanska

Republika

Kazahstan

Litvanija

Luksemburg

Mavritanija

Mavricius

Madagaskar

Makedonija

Malavi

Maldivi

Malezija

Mali

Malta

Maroko

Mar{alski Ostrovi

Meksiko

Federalna

Dràva

Mikronezija

Mjanmar

Mozambik

Moldavija

Mongolija

Namibija

Nepal

Sej{eli

Senegal

Siera Leone

Singapur

Siriska Arapska

Republika

Slova~ka

Slovenija

Somalija

Solomonski Ostrovi

Srbija i Crna Gora

Sudan

Tajland

Obedineta

Republika

Tanzanija

Taxikistan

Togo

Tonga

Trinidad i

Tobago

Tunis

Turkmenistan


International Grains Council (IGC)Conseil international des céréales (CIC)Consejo Internacional de Cereales (CIC)Me|unaroden sovet za ìtarki

IGC e me|uvladina organizacija koja se zanimava so trgovija so ìtarki.Organizacijata go administrira Me|unarodniot dogovor za ìtarki, koj stapi vosila namesto Me|unarodniot dogovor za p~enica, vo juli 1995 godina. Me|unarod-niot dogovor za ìtarki se sostoi od Konvencija za trgovija so ìtarki (GTC) iKonvencija za pomo{ vo hrana (FAC). IGC ima za cel:

� zajaknuvawe na me|unarodnata sorabotka vo site aspekti na trgovijata soìtarki;

� promovirawe na ekspanzijata, otvorenosta i pravi~nosta vo sektorot naìtarki;

� pridonesuvawe kon stabilnosta na pazarot na ìtarki i zgolemuvawe nasvetskata sigurnost vo odnos na hranata.

Zada~ite na IGC se naso~eni kon u~estvo vo pridonesot za sigurnosta na hranatana svetsko nivo i kon podobruvawe na sposobnosta na me|unarodnata zaednica za

54


Bugarija

Burkina Faso

Burundi

Butan

Vanuatu

Venecuela

Vietnam

Gabon

Gambija

Gana

Gvajana

Gvatemala

Gvineja

Gvineja Bisao

Germanija

Grenada

Gruzija

Grcija

Danska

Dominika

Dominikanska

Republika

Egipet

Ekvador

Ekvatorijalna

Gvineja

Kamboxa

Kamerun

Kanada

Kape Verde

Kenija

Kina

Kipar

Kirgistan

Kiribati

Kolumbija

Komorski

Ostrovi

Demokratska

Republika Kongo

Republika Kongo

Republika Koreja

Kostarika

Kuvajt

Narodna Demokratska

Republika Laos

Letonija

Lesoto

Liban

Liberija

Libiska Arapska

Xamaharija

Niger

Nigerija

Nikaragva

Nov Zeland

Norve{ka

Obedineti

Arapski Emirati

Sultanat Oman

Obedineto Kralstvo

Pakistan

Palau

Panama

Papua Nova

Gvineja

Paragvaj

Peru

Polska

Portugalija

Romanija

Ruanda

Ruska Federacija

SAD

Saudiska Arabija

Svazilend

Sveta Lusija

Sveti Kits i Nevis

Turcija

Isto~en Timor

Uganda

Uzbekistan

Ukraina

Ungarija

Urugvaj

Filipini

Finska

Fixi

Francija

Haiti

Holandija

Honduras

Hrvatska

Centralnoafrikanska

Republika

âd

ê{ka

île

Xibuti

[vedska

[vajcarija

[panija

[ri Lanka

Veb-stranica: http://www.ifc.org

odgovor na vonredni situacii vo pogled na hranata, kako i na drugi potrebi odhrana koi moàt da se pojavat vo zemjite vo razvoj.

IGC ima svoe sedi{te vo London, Velika Britanija.

International Labour Organization (ILO)Organisation internationale du travail (OIT)Organización Internacional del Trabajo (OIT)Me|unarodna organizacija na trudot

ILO, koja e specijalizirana agencija na ON, se zalaga za „socijalna pravednost ime|unarodno priznati ~ovekovi i rabotni~ki prava” preku:

� formulirawe na minimum rabotni i socijalni standardi, {to se primenu-vaat na me|unarodno nivo preku konvencii i preporaki;

� obezbeduvawe tehni~ka pomo{ za zemjite ~lenki, so cel podobruvawe narabotnite i ìvotnite uslovi na lu|eto;

� organizirawe trening-programi i sovetuvawe na nezavisnite rabotodavnii rabotni~ki organizacii, za istite da imaat pogolemo vlijanie vo zemjite~lenki.

ILO e osnovana vo 1919 godina (Versajski dogovor), a nejziniot Sekretarijat senao|a vo @eneva, [vajcarija.

55


^lenki: 178

Avganistan

Avstralija

Avstrija

Azerbejxan

Albanija

Alìr

Angola

Antigva i Barbuda

Argentina

Banglade{

Eritreja

Ermenija

Estonija

Etiopija

Zambija

Zimbabve

Izrael

Indija

Indonezija

Irak

Litvanija

Luksemburg

Mavritanija

Mavricius

Malavi

Malezija

Mali

Malta

Madagaskar

Makedonija

Siera Leone

Singapur

Siriska

Arapska

Republika

Srbija i Crna Gora

Slova~ka

Slovenija

Somalija

Solomonski

^lenki: (vklu~uvaj}i gi i privremenite) 29

Alìr

Argentina

Avstralija

Bregot na

Slonovata Koska

Vatikan

Evropska zaednica

Egipet

Ekvador

Indija

Iran

Japonija

Ju`noafrikanska

Republika

Kazahstan

Kanada

Kenija

Republika Koreja

Kuba

Malta

Maroko

Norve{ka

Pakistan

Panama

Ruska Federacija

SAD

Tunis

Turcija

Ukraina

Ungarija

[vajcarija

Veb-stranica: http://www.igc.org.uk


56


Barbados

Bahami

Bahrein

Belgija

Belize

Belorusija

Benin

Bolivija

Bosna i

Hercegovina

Bocvana

Brazil

Bregot na

Slonovata Koska

Bugarija

Burkina Faso

Burundi

Vanuatu

Venecuela

Vietnam

Gabon

Gambija

Gana

Gvajana

Gvatemala

Gvineja

Gvinea Bisao

Germanija

Grenada

Gruzija

Grcija

Danska

Dominika

Dominikanska

Republika

Egipet

Ekvador

Ekvatorijalna

Gvineja

El Salvador

Iran

Irska

Island

Italija

Jamajka

Japonija

Jemen

Jordan

Ju`noafrikanska

Republika

Kazahstan

Kamboxa

Kamerun

Kanada

Kape Verde

Katar

Kenija

Kina

Kipar

Kirgistan

Kiribati

Kolumbija

Komorski Ostrovi

Demokratska

Republika

Kongo

Republika Kongo

Republika Koreja

Kostarika

Kuba

Kuvajt

Letonija

Narodna

Demokratska

Republika Laos

Lesoto

Liban

Liberija

Libiska Arapska

Xamahirija

Maroko

Meksiko

Mjanmar

Mozambik

Moldavija

Mongolija

Namibija

Nepal

Niger

Nigerija

Nikaragva

Nov Zeland

Norve{ka

Obedineti

Arapski Emirati

Obedineto Kralstvo

Sultanat Oman

Pakistan

Panama

Papua Nova

Gvineja

Paragvaj

Peru

Polska

Portugalija

Romanija

Ruanda

Ruska Federacija

SAD

Samoa

San Marino

Sao Tome i Prinsipe

Saudiska Arabija

Svazilend

Sveta Lusija

Sveti Vinsent i

Grenadini

Sveti Kits i Nevis

Sej{eli

Senegal

Ostrovi

Sudan

Surinam

Tajland

Obedineta

Republika

Tanzanija

Taxikistan

Isto~en Timor

Togo

Trinidad i

Tobago

Tunis

Turkmenistan

Turcija

Uganda

Uzbekistan

Ukraina

Ungarija

Urugvaj

Filipini

Finska

Fixi

Francija

Haiti

Holandija

Honduras

Hrvatska

Centralnoafrikanska

Republika

âd

ê{ka

île

Xibuti

[vajcarija

[vedska

[panija

[ri Lanka

Veb-stranica: http://www.ilo.org

57


International Monetary Fund (IMF)Fonds monétaire international (FMI)Fondo Monetario Internacional (FMI)Me|unaroden monetaren fond

Me|unarodniot monetaren fond, edna od dvete Breton Vuds institucii, e speci-jalizirana agencija na sistemot na ON, ~ii celi se:

� pottiknuvawe na me|unarodnata monetarna sorabotka;� zalagawe za stabilnost na devizniot kurs i redovni odnosi na razmena

me|u zemjite ~lenki;� zajaknuvawe na ekonomskiot razvoj i zgolemuvawe na nivoata na

vrabotenost;� obezbeduvawe privremena finansiska pomo{ za zemjite ~lenki, so cel

da im se pomogne da gi prisposobat nivnite platni bilansi.

MMF e formiran vo juli 1944 godina, na Monetarnata i finansiska konferen-cija na Obedinetite nacii, odràna vo Breton Vuds, Wu Hemp{ir, so sedi{te voVa{ington, SAD.

^lenki: 184

Avganistan

Avstralija

Avstrija

Azerbejxan

Albanija

Alìr

Angola

Antigva i

Barbuda

Argentina

Banglade{

Barbados

Bahami

Bahrein

Belgija

Belize

Belorusija

Benin

Bolivija

Bosna i

Hercegovina

Bocvana

Brazil

Bregot na

Slonovata Koska

Brunei Darusalem

Bugarija

El Salvador

Eritreja

Ermenija

Estonija

Etiopija

Zambija

Zimbabve

Izrael

Indija

Indonezija

Irak

Iran

Irska

Island

Italija

Jamajka

Japonija

Jemen

Jordan

Ju`noafrikanska

Republika

Kazahstan

Kamboxa

Kamerun

Kanada

Kape Verde

Katar

Mavritanija

Mavricius

Madagaskar

Makedonija

Malavi

Maldivi

Malezija

Mali

Malta

Maroko

Mar{alski

Ostrovi

Meksiko

Federalna

Dràva

Mikronezija

Mjanmar

Mozambik

Moldavija

Mongolija

Namibija

Nepal

Niger

Nigerija

Nikaragva

Nov Zeland

Norve{ka

Sveti Vinsent i

Grenadini

Sveti Kits i Nevis

Sej{eli

Senegal

Siera Leone

Singapur

Siriska Arapska

Republika

Slova~ka

Slovenija

Solomonski

Ostrovi

Somalija

Srbija i Crna Gora

Sudan

Surinam

Tajland

Obedineta

Republika

Tanzanija

Taxikistan

Isto~en Timor

Togo

Tonga

Trinidad i Tobago

Tunis

(ÂVidi isto taka: United Nations Organization; World Bank / Organizacija naObedinetite nacii; Svetska banka)

International Office of Epizootics (OIE)Office international des épizooties (OIE)Oficina Internacional de Epizootias (OIE)Me|unarodna kancelarija za epizootika

Me|unarodnata kancelarija za epizootika e me|uvladina organizacija ~ija cel e:� obezbeduvawe informacii za site zemji ~lenki vo vrska so postoe~kite i

novi ìvotinski bolesti;� informirawe na svoite ~lenki za na~inite na kontrola na ìvotinskite

bolesti;� obezbeduvawe nau~ni studii za site zemji ~lenki {to se odnesuvaat na

kontrola na ìvotinskite bolesti;� predlagawe unificirani me|unarodni pravila za trgovija so ìvotni i

ìvotinski produkti.

Formirana e vo januari 1924 godina, so sedi{te vo Pariz, Francija.

58


Burkina Faso

Burundi

Butan

Vanuatu

Venecuela

Vietnam

Gabon

Gambija

Gana

Gvajana

Gvatemala

Gvineja

Gvineja Bisao

Germanija

Grenada

Gruzija

Grcija

Danska

Dominika

Dominikanska

Republika

Egipet

Ekvador

Ekvatorijalna

Gvineja

Kenija

Kina

Kipar

Kirgistan

Kiribati

Kolumbija

Komorski

Ostrovi

Demokratska

Republika Kongo

Republika Kongo

Kostarika

Republika Koreja

Kuvajt

Narodna

Demokratska

Republika Laos

Lesoto

Letonija

Liban

Liberija

Libiska Arapska

Xamahirija

Litvanija

Luksemburg

Obedineti

Arapski Emirati

Obedineto

Kralstvo

Sultanat Oman

Pakistan

Palau

Panama

Papua

Nova Gvineja

Paragvaj

Peru

Polska

Portugalija

Romanija

Ruska Federacija

Ruanda

SAD

Samoa

San Marino

Sao Tome i Prinsipe

Saudiska Arabija

Svazilend

Sveta Lusija

Turkmenistan

Turcija

Uganda

Uzbekistan

Ukraina

Ungarija

Urugvaj

Filipini

Finska

Fixi

Francija

Haiti

Holandija

Honduras

Hrvatska

Centralnoafrikanska

Republika

âd

ê{ka

île

Xibuti

[vajcarija

[vedska

[panija

[ri Lanka

Veb-stranica: http://www.imf.org

59


^lenki: 167

Avganistan

Avstralija

Avstrija

Azerbejxan

Albanija

Alìr

Angola

Andora

Argentina

Banglade{

Barbados

Bahrein

Belgija

Belize

Belorusija

Benin

Bolivija

Bosna i

Hercegovina

Bocvana

Brazil

Bregot na

Slonovata Koska

Brunei Darusalem

Bugarija

Burkina Faso

Burundi

Butan

Vanuatu

Venecuela

Vietnam

Gabon

Gambija

Gana

Gvajana

Gvatemala

Gvineja

Gvineja Bisao

Germanija

Gruzija

Grcija

Danska

Dominikanska

Republika

Egipet

Ekvador

Ekvatorijalna

Gvineja

El Salvador

Eritreja

Ermenija

Estonija

Etiopija

Zambija

Zimbabve

Izrael

Indija

Indonezija

Irak

Iran

Irska

Island

Italija

Jamajka

Japonija

Jemen

Jordan

Ju`noafrikanska

Republika

Kazahstan

Kamboxa

Kamerun

Kanada

Katar

Kenija

Kina

Kineski Tajpej

Kirgistan

Kipar

Kolumbija

Komorski

Ostrovi

Demokratska

Republika Kongo

Republika Kongo

Narodna Demokratska

Republika Koreja

Republika Koreja

Kostarika

Kuba

Kuvajt

Narodna Demokratska

Republika Laos

Liban

Libiska Arapska

Xamahirija

Litvanija

Lesoto

Letonija

Luksemburg

Mavritanija

Mavricius

Madagaskar

Makedonija

Malavi

Malezija

Mali

Malta

Maroko

Meksiko

Mjanmar

Mozambik

Moldavija

Mongolija

Namibija

Nepal

Niger

Nigerija

Nikaragva

Nov Zeland

Nova Kaledonija

Norve{ka

Obedineti

Arapski Emirati

Obedineto

Kralstvo

Sultanat Oman

Pakistan

Panama

Paragvaj

Peru

Polska

Portugalija

Romanija

Ruska Federacija

Ruanda

SAD

Sao Tome i Prinsipe

Saudiska Arabija

Svazilend

Senegal

Siera Leone

Singapur

Siriska Arapska

Republika

Slova~ka

Slovenija

Somalija

Srbija i

Crna Gora

Sudan

Surinam

Tajland

Obedinata Republika

Tanzanija

Taxikistan

Togo

Trinidad i

Tobago

Tunis

Turkmenistan

Turcija

Uganda

Uzbekistan

Ukraina

Ungarija

Urugvaj

Filipini

Finska

Francija

Haiti

Honduras

Hrvatska

Holandija

Centralnoafrikanska

Republika

âd

île

ê{ka

Xibuti

[vedska

[vajcarija

[panija

[ri Lanka

Veb-stranica: http://www.oie.int

International Organization for Standardization (ISO)Organisation internationale de normalisation (ISO)Organización Internacional de Normalización (ISO)Me|unarodna organizacija za standardizacija

ISO e nevladina organizacija ~ii celi se:

� zalagawe za razvoj na me|unarodnata standardizacija, so cel da sepomogne progresot na me|unarodnata trgovija so stoki i uslugi;

� razvivawe na sorabotkata me|u zemjite ~lenki vo „intelektualni, nau~ni,tehnolo{ki i ekonomski” aktivnosti.

ISO objavuva me|unarodni standardi koi treba da gi koristat zemjite ~lenki. ISOe formirana vo fevruari 1947 godina, a nejziniot Sekretarijat ima sedi{te vo@eneva, [vajcarija.

60


^lenki: 147

Avstralija

Avstrija

Azerbejxan

Albanija

Alìr

Angola

Antigva i

Barbuda

Argentina

Bahrein

Banglade{

Barbados

Belgija

Belorusija

Benin

Bolivija

Bosna i Hercegovina

Bocvana

Brazil

Bregot na Slonovata

Koska

Brunei Darusalem

Bugarija

Burundi

Venecuela

Vietnam

Gana

Gvajana

Gvatemala

Germanija

Grenada

Grcija

Estonija

Etiopija

Zambija

Zimbabve

Izrael

Indija

Indonezija

Irak

Iran

Irska

Island

Italija

Jamajka

Japonija

Jemen

Jordan

Ju`noafrikanska

Republika

Kazahstan

Kamboxa

Kanada

Katar

Kenija

Kina

Kirgistan

Kipar

Kolumbija

Demokratska

Republika Kongo

Narodna

Demokratska

Republika Koreja

Libiska Arapska

Xamahirija

Litvanija

Luksemburg

Mavricius

Madagaskar

Makao, Kina

Makedonija

Malavi

Malezija

Mali

Malta

Meksiko

Mozambik

Moldavija

Mongolija

Maroko

Namibija

Nepal

Niger

Nigerija

Nikaragva

Nov Zeland

Norve{ka

Sultanat Oman

Obedineti

Arapski Emirati

Obedineto Kralstvo

Pakistan

Palestina

Panama

Papua Nova Gvineja

Svazilend

Sveta Lusija

Sej{eli

Senegal

Singapur

Siriska Arapska

Republika

Slova~ka

Slovenija

Srbija i

Crna Gora

Sudan

Tajland

Obedineta Republika

Tanzanija

Trinidad i

Tobago

Tunis

Turkmenistan

Turcija

Uganda

Uzbekistan

Ukraina

Ungarija

Urugvaj

Filipini

Finska

Fixi

Francija

Holandija

Honduras

Honkong, Kina

61


International Sugar Organization (ISO)Organisation internationale du sucre (OIS)Organización Internacional del Azúcar (OIA)Me|unarodna organizacija za {e}er

Me|unarodnata organizacija za {e}er (ISO) e me|uvladina organizacija ~ija cel epodobruvawe na uslovite na svetskiot pazar za {e}er preku diskuii, analizi,specijalizirani studii i transparentna statistika. Organizacijata e odgovornaza administrirawe na Me|unarodniot dogovor za {e}er, potpi{an vo 1953 godina,a revidiran vo 1973, 1977, 1985 i 1992 godina. Celi na ovoj Dogovor se:

� zajaknuvawe na me|unarodnata sorabotka vo vrska so pra{awa za {e}erotna svetsko nivo i drugi pra{awa od soodvetnata oblast;

� obezbeduvawe forum za me|uvladini konsultacii za {e}er i na~inite naunapreduvawe na svetskata ekonomija za {e}er;

� olesnuvawe na trgovijata so sobirawe i davawe informacii za svetskiotpazar za {e}er i drugi zasladuva~i;

� pottiknuvawe zgolemena pobaruva~ka za {e}er, osobeno za nevoobi~aeniupotrebi.

Me|unarodnata organizacija za {e}er e osnovana vo 1968 godina, so sedi{te voLondon, Obedinetoto Kralstvo.

Danska

Dominika

Dominikanska

Republika

Egipet

Ekvador

El Salvador

Eritreja

Ermenija

Republika

Koreja

Kostarika

Kuba

Kuvajt

Lesoto

Letonija

Liban

Paragvaj

Peru

Polska

Portugalija

Romanija

Ruanda

Ruska Federacija

SAD

Saudiska Arabija

Hrvatska

ê{ka

île

[vedska

[vajcarija

[panija

[ri Lanka

Veb-stranica: http://www.iso.ch

^lenki: 73

Avstralija

Avstrija

Argentina

Belgija

Belize

Belorusija

Brazil

Bregot na

Slonovata Koska

Vietnam

Gvajana

Ekvador

El Salvador

Etiopija

Estonija

Zambija

Zimbabve

Indija

Iran

Irska

Italija

Jamajka

Litvanija

Luksemburg

Mavricius

Malavi

Malta

Meksiko

Mozambik

Moldavija

Nigerija

Obedineto Kralstvo

Pakistan

Sudan

Tajland

Obedineta Republika

Tanzanija

Trinidad i Tobago

Turcija

Ukraina

Ungarija

Filipini

Finska

Fixi

International Telecommunication Union (ITU)Union internationale des télécommunications (UIT)Unión Internacional de Telecomunicaciones (UIT)Me|unarodna unija za telekomunikacii

ITU e specijalizirana agencija na Obedinetite nacii ~ija cel e podobruvawe nasorabotkata pome|u zemjite ~lenki, vladite i privatnite kompanii za razvoj natelekomunikaciskiot sektor. Isto taka, se zalaga za podobra usoglasenost vooblasta na telekomunikaciite kaj site zemji ~lenki. ITU postoi od 1865 godina,me|unarodna organizacija e od 1947 godina, a nejzinoto sedi{te e vo @eneva,[vajcarija.

62


Gvatemala

Germanija

Grcija

Danska

Dominikanska

Republika

Evropska

zaednica

Egipet

Ju`noafrikanska

Republika

Kenija

Kipar

Kolumbija

Republika Koreja

Kostarika

Kuba

Letonija

Panama

Polska

Portugalija

Romanija

Ruska Federacija

Svazilend

Slova~ka

Slovenija

Srbija i Crna Gora

Francija

Holandija

Honduras

ê{ka

[vedska

[vajcarija

[panija

Veb-stranica: http://sugaronline.com/ISO/isohome.asp

^lenki: 189

Avganistan

Avstralija

Avstrija

Azerbejxan

Albanija

Alìr

Andora

Angola

Antigva i Barbuda

Argentina

Banglade{

Barbados

Bahami

Bahrein

Belgija

Belize

Belorusija

Benin

Bolivija

Bosna i Hercegovina

Bocvana

Brazil

Eritreja

Ermenija

Estonija

Etiopija

Zambija

Zimbabve

Izrael

Indija

Indonezija

Irak

Iran

Irska

Island

Italija

Jamajka

Japonija

Jemen

Jordan

Ju`noafrikanska

Republika

Kazahstan

Kamerun

Kamboxa

Lihten{tajn

Luksemburg

Kuvajt

Mavritanija

Mavricius

Madagaskar

Makedonija

Malavi

Maldivi

Malezija

Mali

Malta

Maroko

Mar{alski Ostrovi

Meksiko

Federalna

Dràva

Mikronezija

Mjanmar

Mozambik

Moldavija

Monako

Mongolija

Sveta Lusija

Sveti Vinsent i

Grenadini

Sej{eli

Senegal

Siera Leone

Singapur

Siriska Arapska

Republika

Slova~ka

Slovenija

Solomonski

Ostrovi

Somalija

Srbija i Crna Gora

Sudan

Surinam

Tajland

Obedineta

Republika

Tanzanija

Taxikistan

Togo

63



International Textiles and Clothing Bureau (ITCB)Bureau international des textiles et des vêtements (BITV)Oficina Internacional de los Textiles y las Prendas de Vestir (OITP)Me|unarodno biro za tekstil i obleka

ITCB e me|unarodna organizacija na izvoznici na tekstil i obleka od zemjite vorazvoj, ~ii celi se:

� borba protiv diskriminacijata i protekcionizmot vo tekstilniot sektor,so koi se soo~uvaat zemjite vo razvoj;

� celosna primena na pravilata na GATT vo me|unarodnata trgovija so tek-stil;

Bregot na

Slonovata Koska

Brunei Darusalem

Bugarija

Burkina Faso

Burundi

Butan

Vanuatu

Vatikan

Venecuela

Vietnam

Gabon

Gambija

Gana

Gvajana

Gvatemala

Gvineja

Gvineja Bisao

Germanija

Grenada

Gruzija

Grcija

Danska

Dominika

Dominikanska

Republika

Egipet

Ekvador

El Salvador

Ekvatorijalna

Gvineja

Kanada

Kape Verde

Katar

Kenija

Kina

Kipar

Kirgistan

Kiribati

Kolumbija

Komorski Ostrovi

Republika

Kongo

Demokratska

Republika Kongo

Narodna

Demokratska

Republika Koreja

Republika Koreja

Kostarika

Kuba

KUvajt

Narodna

Demokratska

Republika Laos

Lesoto

Letonija

Liban

Liberija

Libiska Arapska

Xamahirija

Litvanija

Namibija

Nauru

Nepal

Niger

Nigerija

Nikaragva

Nov Zeland

Norve{ka

Sultanat Oman

Obedineti

Arapski Emirati

Obedineto

Kralstvo

Pakistan

Panama

Papua

Nova Gvineja

Paragvaj

Peru

Polska

Portugalija

Romanija

Ruska Federacija

Ruanda

SAD

Samoa

San Marino

Sao Tome i

Prinsipe

Saudiska Arabija

Svazilend

Tonga

Trinidad i

Tobago

Tuvalu

Tunis

Turkmenistan

Turcija

Uganda

Uzbekistan

Ukraina

Ungarija

Urugvaj

Filipini

Finska

Fixi

Francija

Haiti

Holandija

Honduras

Hrvatska

Centralnoafrikanska

Republika

âd

ê{ka

île

[vedska

Xibuti

[vajcarija

[panija

[ri Lanka

Veb-stranica: http://www.itu.int

� obezbeduvawe tehni~ka pomo{ na svoite ~lenki i kontrolirawe naimplementacijata na Spogodbata za tekstil i obleka, za koja e pregovara-no za vreme na Urugvajskata runda na STO.

Organizacijata e osnovana vo 1984 godina, poddràna od rabotata na UNCTAD zapra{awa povrzani so tekstil i obleka. Sedi{teto se nao|a vo @eneva, [vajca-rija.

(Vidi isto taka: General Agreement on Tariffs and Trade; United Nations Conferenceon Trade and Development; World Trade Organization / Op{ta spogodba za carini itrgovija; Konferencija na Obedinetite nacii za trgovija i razvoj; Svetska trgov-ska organizacija)

International Trade Centre (ITC)Centre du commerce international (CCI)Centro del Comercio Internacional (CCI)Me|unaroden centar za trgovija

ITC e zaedni~ko telo na UNCTAD i WTO, specijalizirano za promocija na trgovi-jata kaj izvoznicite vo zemjite vo razvoj i zemjite vo tranzicija. Ovozmoùvatehni~ka sorabotka za zemjite ~lenki na dvete organizacii, preku pomagawe nanivniot privaten sektor da go unapredi izvozot i da go podobri uvozniot sistem.Osnovan e vo 1964 godina, so sedi{te vo @eneva, [vajcarija. Site ~lenki naUNCTAD i WTO se i ~lenki na ITC. Dokolku zemjata e nabquduva~ vo WTO, aistovremeno e ~len na UNCTAD, avtomatski stanuva ~len i na ITC.

Veb-stranica: http://www.intracen.org

(Vidi isto taka: United Nations Conference on Trade and Development; World TradeOrganization / Konferencija na Obedinetite nacii za trgovija i razvoj; Svetskatrgovska organizacija)

64


^lenki: 25

Argentina

Banglade{

Brazil

Vietnam

Gvatemala

Egipet

El Salvador

Indija

Indonezija

Kina

Republika

Koreja

Narodna Demokratska

Republika

Koreja

Kolumbija

Kostarika

Makao, Kina

Maldivi

Meksiko

Pakistan

Paragvaj

Peru

Tajland

Urugvaj

Honduras

Hongkong, Kina

[ri Lanka

Nabquduva~i:Kuba

Mavricius

Singapur

Veb-stranica: http://www.itcb.org

65


International Trade Organization (ITO)Organisation internationale du commerce (OIC)Organización Internacional del Comercio (OIC)Me|unarodna trgovska organizacija

(Vidi: General Agreement on Tariffs and Trade / Op{ta spogodba za carini i trgovija)

International Tropical Timber Organization (ITTO)Organisation internationale des bois tropicaux (OIBT)Organización Internacional de las Maderas Tropicales (OIMT)Me|unarodna organizacija za tropsko drvo

ITTO e me|unarodna organizacija za stoki ~ija osnovna cel e da sozdade forum zadiskusija, konsultacija i sorabotka me|u zemjite ~lenki proizveduva~i na drvo izemjite ~lenki potro{uva~i na drvo, vo vrska so site oblasti od svetskata indus-trija za drvo. Edna od najzna~ajnite zada~i e da im pomogne na zemjite ~lenki voostvaruvaweto na celta za 2000 godina, spored koja do 2000-ta godina siteproizvodi od tropsko drvo so koi se trguva me|u zemjite ~lenki mora da vodatpoteklo od „odr`livi upravuvani resursi”. ITTO, isto taka, se stremi kon:

� promovirawe razvoj i raznovidnost na me|unarodnata trgovija so tropskodrvo;

� zajaknuvawe na istraùvaweto i razvojot, kako i na dostavata na infor-macii za me|unarodniot pazar za drvo i transparentnost.

ITTO e osnovana so Me|unarodnata spogodba za tropsko drvo, usvoena vo noemvri1983 godina, koja stapi vo sila vo april 1985 i e revidirana vo 1994 godina.Poverenik na spogodbata e generalniot sekretar na ON. Glavnoto sedi{te naITTO e Jokohama, Japonija.

^lenki: 59

Avstralija

Avstrija

Belgija

Bolivija

Brazil

Bregot na

Slonovata Koska

Vanuatu

Venecuela

Gabon

Gana

Gvajana

Gvatemala

Germanija

Grcija

Danska

Evropska unija

Egipet

Ekvador

Indija

Indonezija

Irska

Italija

Japonija

Kamboxa

Kamerun

Kanada

Kina

Kolumbija

Demokratska

Republika

Kongo

Republika

Kongo

Republika

Koreja

Liberija

Luksemburg

Malezija

Meksiko

Mjanmar

Nov Zeland

Norve{ka

Nepal

Obedineto

Kralstvo

Panama

Papua

Nova Gvineja

Peru

Portugalija

SAD

Surinam

Tajland

Togo

Trinidad i

Tobago

Filipini

Finska

Fixi

Francija

Holandija

Honduras

Centralnoafrikanska

Republika

[vajcarija

[vedska

[panija

Veb-stranica: http://www.itto.or.jp/

International Union for the Conservation of Nature and Natural Resource (IUCN)Union internationale pour la conservation de la nature et des ressources naturelles(UICN)Unión Internacional para la Conservación de la Naturaleza y de las Recursos Naturales(UICN)Me|unarodna unija za konzervacija na prirodata i prirodnite resursi

(Vidi: World Conservation Union / Svetska unija za konzervacija)

International Union for the Protection of New Varieties of Plants (UPOV)Union internationale pour la protection des obtentions végétales (UPOV)Unión Internacional para la Protección de las Obtenciones Vegetales (UPOV)Me|unarodna unija za za{tita na novi vidovi rastenija

Celta na UPOV e da ja podobri za{titata na novite vidovi rastenija preku pravo-to na intelektualna sopstvenost. Obezbeduva sui generis vid na intelektualnasopstvenost, prisposoben na procesot na odgleduvawe rastenija. Nejzinata cel eda gi pottikne odgleduva~ite da razvivaat novi vidovi rastenija i da im obezbe-di soodvetna za{tita. UPOV e osnovana vo 1961 godina, so potpi{uvaweto naMe|unarodnata konvencija za za{tita na novi rastenija. Stapi vo sila vo avgust1968 godina, po nejzinata ratifikacija od strana na Germanija, Holandija iObedinetoto Kralstvo. Revidirana e vo 1972, 1978 i 1991 godina, so cel da gosledi tehnolo{kiot razvoj vo oblasta na odgleduvaweto rastenija. Sedi{teto evo @eneva, [vajcarija.

66


^lenki: 59

Avstralija

Avstrija

Azerbejxan

Argentina

Belgija

Belorusija

Bolivija

Brazil

Bugarija

Germanija

Danska

Evropska zaednica

Ekvador

Estonija

Izrael

Irska

Italija

Japonija

Jordan

Ju`noafrikanska

Republika

Kanada

Kenija

Kina

Kirgistan

Kolumbija

Republika

Koreja

Letonija

Litvanija

Meksiko

Moldavija

Nov Zeland

Nikaragva

Norve{ka

Obedineto Kralstvo

Panama

Paragvaj

Polska

Portugalija

Romanija

Ruska Federacija

SAD

Slova~ka

Slovenija

Singapur

Trinidad i Tobago

Tunis

Uzbekistan

Ukraina

Ungarija

Urugvaj

Finska

Francija

Holandija

Hrvatska

ê{ka

île

[vajcarija

[vedska

[panija

Veb-stranica: http://www.upov.int

Joint Integrated Technical Asssistance Program (JITAP)Programme intégré conjoint d’assistance technique (JITAP)Programa Integrado Conjunto de Asistencia Técnica (JITAP)Zaedni~ka integrirana programa za tehni~ka pomo{

ITC, UNCTAD i WTO go sozdadoa partnerstvoto JITAP, ~ija cel e namaluvawe namarginalizacijata na afrikanskite zemji vo svetskata ekonomija, preku zasilu-vawe na kapacitetite na trite klu~ni nivoa: vlada, institucii i pretprijatija,kako i pomo{ za osumte afrikanski zemji u~esnici za podobro razbirawe ipridrùvawe kon pravilata na Multilateralniot trgovski sistem. Trinaesetzemji donatori finansiski ja pomagaat programata (okolu 10 milioni amerikans-ki dolari). Donatori se Avstrija, Belgija, Kanada, Danska, Finska, Francija,Germanija, Irska, Holandija, Norve{ka, [vedska, [vajcarija i ObedinetotoKralstvo. JITAP programata e prvpat implementirana vo mart 1998 godina. Konkrajot na 2002 godina e doneseno re{enie spored koe osum novi zemji, i toa:Bocvana, Kamerun, Malavi, Mali, Mavritanija, Mozambik, Senegal i Zambija, im sepridruìja na osumte zemji ~lenki. Sedi{teto na Rakovodnata grupa na JITAPprogramata e vo @eneva, [vajcarija.

(Vidi isto taka: International Trade Centre; United Nations Conference on Trade andDevelopment; World Trade Organization / Me|unaroden centar za trgovija;Konferencija na Obedinetite nacii za trgovija i razvoj; Svetska trgovska orga-nizacija)

Latin American Economic System (SELA)Système économique latino-américain (SELA)Sistema Económico Latinoamericano (SELA)Ju`noamerikanski ekonomski sistem

SELA e postojana regionalna vladina organizacija koja se zalaga za zabrzanekonomski i socijalen razvoj vo regionot, preku podobruvawe na sorabotkata me|uzemjite ~lenki. Voedno nudi institucionalen sistem, taka {to zemjite ~lenkimoàt da zazemaat zaedni~ki stavovi vo vrska so problemite za koi se diskuti-ra vo me|unarodnite strukturi. Osnovana e so potpi{uvaweto na Panamskata kon-vencija vo oktomvri 1975 godina i ima sedi{te vo Karakas, Venecuela.

67


^lenki: 16

Benin

Bocvana

Bregot na

Slonovata Koska

Burkina Faso

Gana

Zambija

Kamerun

Kenija

Mavritanija

Malavi

Mali

Mozambik

Senegal

Obedineta Republika

Tanzanija

Tunis

Uganda

Veb-stranica: http://www.jitap.org

Latin American Integration Association (LAIA)Association latino-américaine d’intégration (ALADI)Asociación Latinoamericana de Integración (ALADI)Ju`noamerikanska asocijacija za integracija

Ministrite za nadvore{ni raboti na zemjite ~lenki postignaa dogovor za formi-rawe slobodna trgovska zona vo 1960 godina. Za ostvaruvawe na ovaa cel osno-vana e LAIA. Ovaa regionalna asocijacija e vo proces na integrirawe na site zemji~lenki vo zaedni~ki pazar, so cel podobruvawe na ekonomskiot i socijalniotrazvoj vo regionot. LAIA gi namaluva carinite pome|u zemjite ~lenki. Postoi odavgust 1980 godina, a nejzinoto sedi{te e vo Montevideo, Urugvaj.

(Vidi isto taka: Andean Community; Economic Commission for Latin America and theCaribbean; Latin American Economic System / Zaednica na Andite; Ekonomskakomisija za Ju`na Amerika i Karibite; Ju`noamerikanski ekonomski sistem)

League of Arab States Ligue des États arabesLiga de los Estados ÁrabesLiga na arapskite dràvi

Na po~etokot osnovana kako pakt me|u sedum arapski dràvi, Ligata na arapskitedràvi se pro{iri na dvaeset i dve zemji i kako regionalna organizacija se stre-mi da vospostavi pobliski odnosi me|u zemjite ~lenki, preku zajaknuvawe nasorabotkata vo oblasta na ekonomijata, kulturata i bezbednosta. Gi zgolemuvanastojuvawata za zaedni~ko dejstvuvawe na arapskite dràvi vo site oblasti,preku obezbeduvawe forum vo koj ~lenovite }e moàt:

68


^lenki: 26

Argentina

Bahami

Barbados

Belize

Bolivija

Brazil

Venecuela

Gvajana

Gvatemala

Dominikanska

Republika

Ekvador

Jamajka

Kolumbija

Kostarika

Kuba

Meksiko

Nikaragva

Panama

Paragvaj

Peru

Surinam

Trinidad i Tobago

Urugvaj

Haiti

Honduras

île

Veb-stranica: http://www.sela.org

^lenki: 12

Argentina

Bolivija

Brazil

Venecuela

Ekvador

Kolumbija

Kuba

Meksiko

Paragvaj

Peru

Urugvaj

île

Veb-stranica: http://www.aladi.org

� kolektivno da re{avaat pra{awa od nacionalna bezbednost;� da baraat na~ini za re{avawe na sporovite so drugi dràvi;� da razvivaat i da sproveduvaat razvojna politika.

Ligata na arapskite dràvi e osnovana vo mart 1945 godina, so sedi{te vo Kairo,Egipet.

Least-Developed Countries (LDCs)Pays les moins avancés (PMA)Países menos adelantados (PMA)Najmalku razvieni zemji

Vidi Del I (Termini) za definicija

Vo posledniot pregled na spisokot na najmalku razvienite zemji izdaden odEkonomskiot i socijalen sovet na Obedinetite nacii, kriteriumite za odredu-vawe na noviot spisok bea:

� niski prihodi (po glava BDP) pod 900 dolari za da pripa|a na grupata inad 1 035 dolari za da ne pripa|a na ovaa grupa;

� slabi ~ove~ki resursi, odredeni preku indeks baziran vrz sledniteindikatori: hranlivost, zdravje, obrazovanie i pismenost;

� ekonomska nestabilnost, odredena preku indeks baziran vrz sledniteindikatori: nestabilnost na zemjodelskoto proizvodstvo, nestabilnostna izvozot, ekonomska va`nost na netradicionalnite aktivnosti, koncen-tracija na izvozna stoka i mali ekonomii;

� populacija pod 75 milioni.

Zemjata treba da gi ispolnuva ovie kriteriumi za da bide dodadena na spisokotna najmalku razvieni zemji.

69


^lenki: 22

Alìr

Bahrein

Egipet

Irak

Jemen

Jordan

Katar

Komorski Ostrovi

Kuvajt

Liban

Libiska

Arapska Xamahirija

Mavritanija

Maroko

Obedineti

Arapski

Emirati

Sultanat Oman

Palestina

Saudiska Arabija

Siriska

Arapska

Republika

Somalija

Sudan

Tunis

Xibuti

Veb-stranica: http://www.arableagueonline.org/

Spisok na najmalku razvieni zemji (50)

Avganistan

Angola

Banglade{

Benin

Zambija

Jemen

Kamboxa

Kape Verde

Malavi

Maldivi

Mali

Mjanmar

Sudan

Obedineta Republika

Tanzanija

Isto~en Timor

Like-Minded Group (LMG) of Developing CountriesGroupe de pays en développement ayant des intérêts communsGrupo de Países en Desarollo de Ideas Afines Grupa na zemji vo razvoj so zaedni~ki stavovi

LMG e neformalna grupa zemji koi se obedinuvaat vo odnos na pra{awata odzaedni~ki interes vo ramkite na WTO. Se oformi so koaliciraweto predMinisterskata konferencija vo Sietl, vo vrska so stavot deka problemite soimplementacijata treba da se re{avaat pred zapo~nuvaweto na novi pregovori;deka zemjite vo razvoj treba da dobijat dopolnitelno vreme za implementacija naopredeleni obvrski; i deka postoe~kite dogovori treba da se promenat, so celzemjite vo razvoj da se steknat so beneficiite za koi se vodele pregovori, a kois¢ u{te ne se ostvareni. Tie prodolìja da prezentiraat zaedni~ki stavovi vointeres na zemjite vo razvoj, vklu~uvaj}i i pra{awa od oblasta na zemjodelstvo-to, uslugite ili sistemski pra{awa. ^lenstvoto vo grupata e promenlivo, taka{to zaedni~ki stavovi ne se sekoga{ mo`ni.

Lisbon Agreement for the Protection of Appellations of Origin and theirInternational Registration (Lisbon Agreement)Arrangement de Lisbonne concernant la protection des appellations d’origine et leurenregistrement international (Arrangement de Lisbonne)Arreglo de Lisboa relativo a la Protección de las Denominaciones de Origen y suRegistro Internacional (Arreglo de Lisboa)Lisabonska spogodba za za{tita na oznakata za poteklo na proizvodite i nivnome|unarodno registrirawe (Lisabonska spogodba)

Cel na Lisabonskata spogodba e podobruvawe na za{titata na oznakite za potek-lo na prizvodite, koi se definirani kako „geografsko ime na zemja, region,

70


^lenki: 10 (~lenstvoto e promenlivo, vo zavisnost od pra{awata i predlozite)

Dominikanska

Republika

Egipet

Zimbabve

Indija

Kuba

Malezija

Pakistan

Obedineta

Republika Tanzanija

Uganda

Honduras

Veb-stranica: nema

Burkina Faso

Burundi

Butan

Vanuatu

Gambija

Gvineja Bisao

Gvineja

Eritreja

Etiopija

Ekvatorijalna

Gvineja

Kiribati

Komorski Ostrovi

Demokratska

Republika

Kongo

Narodna Demokratska

Republika Laos

Lesoto

Liberija

Mavritanija

Madagaskar

Mozambik

Nepal

Niger

Ruanda

Samoa

Sao Tome i Prinsipe

Senegal

Siera Lone

Solomonski

Ostrovi

Somalija

Togo

Tuvalu

Uganda

Haiti

Centralnoafrikanska

Republika

âd

Xibuti

71


lokalitet, {to sluì za razgrani~uvawe na potekloto na proizvodite, nivniotkvalitet i karakteristiki koi se ekskluzivni i specifi~ni za geografskotopodra~je, vklu~uvaj}i gi prirodniot i ~ove~kiot faktor”. Registracijata naoznakite za potekloto na proizvodite ja izvr{uva Svetskata organizacija zaintelektualna sopstvenost. Lisabonskata spogodba e potpi{ana vo 1958 godina istapi vo sila vo 1966 godina. Revidirana e vo juli 1967 godina i vo septemvri1979 godina. Poverenik na spogodbata e Vladata na [vedska.


Lomé ConventionConvention de LoméConvenio de LoméKonvencija od Lome

(Vidi: African, Caribbean and Pacific Group of States; Cotonou Agreement /Afrikanska, karipska i pacifi~ka grupa zemji; Dogovor od Kotonu)

Madrid Agreement Concerning the International Registration of Marks (MadridAgreement)Arrangement de Madrid concernant l’enregistrement international des marques(Arrangement de Madrid)Arreglo de Madrid relativo al Registro Internacional de Marcas (Arreglo de Madrid)Madridska spogodba za me|unarodna registracija na ìgovi (Madridska spogod-ba)

Celta na Madridskata spogodba e me|unarodna za{tita na nacionalnite za{titniìgovi, koja se ostvaruva preku nivna unikatna registracija vo Me|unarodnotobiro za intelektualna sopstvenost na WIPO („Me|unarodna registracija”).Potpi{ana e vo april 1891 godina i posleden pat revidirana vo juli 1967 godina.Izmeneta i dopolneta e vo oktomvri 1979 godina i stapi vo sila vo oktomvri 1983godina. Poverenik na spogodbata e Vladata na [vedska.

^lenki: 23

Alìr

Bugarija

Burkina Faso

Gabon

Gruzija

Izrael

Italija

Kuba

Republika Kongo

Narodna Demokratska

Republika Koreja

Kostarika

Meksiko

Moldavija

Peru

Portugalija

Slova~ka

Srbija i Crna Gora

Togo

Tunis

Ungarija

Francija

Haiti

ê{ka

Veb-stranica: http://www.wipo.org/treaties/registration/lisbon

72



Marrakesh Agreement Accords de Marrakech Acuerdos de MarrakechMarake{ka spogodba

Marake{kata spogodba e rezultat na Urugvajskata runda na multilateralni trgov-ski pregovori, koi se vodea od 1986 do 1993 godina. Potpi{ana e vo Marake{, voapril 1994 godina i stapi vo sila vo januari 1995 godina. So ovaa spogodba seosnova WTO. Marake{kata spogodba sodrì serija aneksi. Site ~lenki na WTOse strani vo aneks 1a (Multilateralni spogodbi za trgovija so stoki); aneks 1b(Op{ta spogodba za trgovija so uslugi i aneksi); aneks 1v (Spogodba za trgovskiteaspekti od pravoto na intelektualna sopstvenost); aneks 2 (Dogovor za pravilatai postapkite za re{avawe na sporovite); i aneks 3 (Mehanizam za revizija natrgovskata politika). Samo nekolku ~lenki se obvrzani so aneks 4(Plurilateralni trgovski dogovori).

(Vidi isto taka: General Agreement on Tariffs and Trade; World Trade Organization /Op{ta spogodba za carini i trgovija; Svetska trgovska organizacija)

^lenki: 77

Avstralija

Avstrija

Azerbejxan

Albanija

Alìr

Antigva i

Barbuda

Belgija

Belorusija

Bosna i Hercegovina

Bugarija

Butan

Vietnam

Germanija

Gruzija

Grcija

Danska

Ermenija

Estonija

Evropska unija

Egipet

Zambija

Island

Irska

Iran

Italija

Japonija

Kazahstan

Kenija

Kina

Kipar

Kirgistan

Republika

Koreja

Narodna Demokratska

Republika

Koreja

Kuba

Lesoto

Letonija

Liberija

Litvanija

Lihten{tajn

Luksemburg

Makedonija

Maroko

Mozambik

Moldavija

Monako

Mongolija

Namibija

Norve{ka

Obedineto

Kralstvo

Polska

Portugalija

Romanija

Ruska Federacija

SAD

San Marino

Svazilend

Siera Leone

Singapur

Siriska Arapska

Republika

Slova~ka

Slovenija

Srbija i

Crna Gora

Sudan

Taxikistan

Turkmenistan

Turcija

Uzbekistan

Ukraina

Ungarija

Finska

Francija

Holandija

Hrvatska

ê{ka

[vajcarija

[vedska

[panija

Veb-stranica: http://www.wipo.int/madrid/en/legal_texts/madrid_agreement.htm

Miami GroupGroupe de MiamiGrupo de MiamiGrupa Majami

Grupata Majami e neformalna grupa sostavena od zemji izvoznici na ìto.Nejzinata cel e borba protiv protekcionizmot naso~en kon trgovijata sogeneti~ki modificirani organizmi (GMOc). Pokonkretno, Grupata Majami im pri-dava pogolemo zna~ewe na trgovskite problemi od oblasta na bio-sigurnosta, voslu~aj na spor poradi neusoglasenost me|u propisite na WTO i Protokolot za bio-sigurnost.

Montreal Protocol on Substances that Deplete the Ozone Layer (Montreal Protocol)Le Protocole de Montréal relatif à des substances qui appauvrissent la couche d’ozone(Le Protocole de Montréal)El Protocolo de Montreal Relativo a las Sustancias que Agotan la Capa de Ozono (Elprotocolo de Montreal)Montrealski protokol za supstancii {to ja osiroma{uvaat ozonskata obvivka(Montrealska spogodba)

Montrealskata spogodba e potpi{ana pod pokrovitelstvo na UNEP za „elimini-rawe na supstancii {to ja osiroma{uvaat ozonskata obvivka”. Usvoena e voseptemvri 1987 godina i stapi vo sila vo januari 1989 godina. Nejzin poverenik egeneralniot sekretar na Obedinetite nacii.

73


^lenki: 188

Avganistan

Avstralija

Avstrija

Azerbejxan

Albanija

Alìr

Antigva i Barbuda

Angola

Argentina

Bahami

Bahrein

Banglade{

Barbados

Belgija

Belize

Zambija

Zimbabve

Izrael

Indija

Indonezija

Iran

Irska

Island

Italija

Jamajka

Japonija

Jemen

Jordan

Ju`noafrikanska

Republika

Mavritanija

Madagaskar

Makedonija

Malavi

Maldivi

Malezija

Mali

Malta

Maroko

Mar{alski Ostrovi

Meksiko

Federalna Dràva

Mikronezija

Mjanmar

Mozambik

Sveti Vinsent i

Grenadini

Sveti Kits i Nevis

Sej{eli

Senegal

Siera Leone

Singapur

Siriska Arapska

Republika

Slova~ka

Slovenija

Solomonski

Ostrovi

Somalija

Srbija i Crna Gora

^lenki: 6

Avstralija

Argentina

Kanada

SAD

Urugvaj

île

Veb-stranica: nema

(Vidi isto taka: United Nations Environment Programme / Programa na Obedinetitenacii za ìvotna sredina)

Multilateral Investment Guarantee Agency (MIGA)Agence multilatérale de garantie des investissements (MIGA)Organismo Multilateral de Garantía de Inversiones (MIGA)Multilateralna agencija za garancija na investiciite

MIGA e del od Grupacijata na Svetska banka. Osnovana e so cel stimulacija name|unarodnite investicioni tekovi me|u svoite ~lenki, osobeno podobruvawe na

74


Belorusija

Benin

Bolivija

Bosna i Hercegovina

Bocvana

Brazil

Bregot na

Slonovata Koska

Brunei Darusalem

Bugarija

Burkina Faso

Burundi

Butan

Vanuatu

Venecuela

Vietnam

Gabon

Gambija

Gana

Gvajana

Gvatemala

Gvineja

Gvineja Bisao

Germanija

Grenada

Gruzija

Grcija

Dominika

Dominikanska

Republika

Danska

Evropska zaednica

Egipet

Ekvador

El Salvador

Ermenija

Estonija

Etiopija

Kazahstan

Kamboxa

Kamerun

Kanada

Kape Verde

Katar

Kenija

Kina

Kipar

Kirgistan

Kiribati

Kolumbija

Komorski Ostrovi

Republika

Kongo

Demokratska

Republika

Kongo

Republika Koreja

Narodna Demokratska

Republika

Koreja

Kostarika

Kuba

Kuvajt

Demokratska

Republika

Laos

Lesoto

Letonija

Liban

Liberija

Libiska Arapska

Xamahirija

Litvanija

Lihten{tajn

Luksemburg

Mavricius

Moldavija

Monako

Mongolija

Namibija

Nauru

Nepal

Niger

Nigerija

Nikaragva

Niue

Norve{ka

Nov Zeland

Obedinetoto

Kralstvo

Sultanat Oman

Obedineti

Arapski

Emirati

Ostrovi Kuk

Pakistan

Palau

Panama

Papua

Nova Gvineja

Paragvaj

Peru

Polska

Portugalija

Romanija

Ruanda

Rusija

SAD

Samoa

Sao Tome i

Prinsipe

Saudiska Arabija

Svazilend

Sveta Lusija

Sudan

Surinam

Tajland

Obedineta

Republika

Tanzanija

Taxikistan

Togo

Tonga

Trinidad i

Tobago

Tuvalu

Tunis

Turkmenistan

Turcija

Uganda

Uzbekistan

Ukraina

Ungarija

Urugvaj

Filipini

Finska

Fixi

Francija

Haiti

Holandija

Honduras

Hrvatska

Centralnoafrikanska

Republika

âd

ê{ka

île

Xibuti

[vajcarija

[vedska

[panija

[ri Lanka

Veb-stranica: http://www.unep.org/ozone/montreal.shtml

investicionite tekovi na zemjite vo razvoj, nejzini ~lenki, preku obezbeduvawerazli~ni uslugi, na primer tehni~ka pomo{ i garancija od investiciski rizici.Osnovana e vo april 1988 godina, so sedi{te vo Va{ington, SAD.

75


^lenki: 165

Avganistan

Avstralija

Avstrija

Azerbejxan

Albanija

Alìr

Angola

Argentina

Bahami

Bahrein

Banglade{

Barbados

Belgija

Belize

Benin

Belorusija

Bolivija

Bosna i

Hercegovina

Bocvana

Bregot na Slonovata

Koska

Brazil

Bugarija

Burkina Faso

Burundi

Vanuatu

Venecuela

Vietnam

Gabon

Gambija

Gana

Gvajana

Gvatemala

Gvineja

Germanija

Grenada

Grcija

Gruzija

Danska

Dominika

Dominikanska

Republika

Egipet

El Salvador

Eritreja

Estonija

Etiopija

Zambija

Zimbabve

Izrael

Indija

Indonezija

Iran

Irska

Island

Italija

Jamajka

Japonija

Jemen

Jordan

Ju`noafrikanska

Republika

Kazahstan

Kamboxa

Kamerun

Kanada

Kape Verde

Katar

Kenija

Kina

Kipar

Kirgistan

Kolumbija

Demokratska

Republika

Kongo

Republika

Kongo

Republika Koreja

Kostarika

Kuvajt

Narodna

Demokratska

Republika

Laos

Lesoto

Letonija

Luksemburg

Mavritanija

Mavricius

Madagaskar

Makedonija

Malavi

Maldivi

Malezija

Mali

Malta

Maroko

Federalna

Dràva

Mikronezija

Mozambik

Moldavija

Mongolija

Namibija

Nepal

Nigerija

Nikaragva

Norve{ka

Obedineti

Arapski

Emirati

Obedineto

Kralstvo

Sultanat

Oman

Pakistan

Palau

Panama

Papua

Nova Gvineja

Paragvaj

Peru

Polska

Portugalija

Romanija

Ruska Federacija

Ruanda

SAD

Samoa

Saudiska Arabija

Sveti Kits i Nevis

Sej{eli

Senegal

Siera Leone

Singapur

Siriska

Arapska

Republika

Slova~ka

Slovenija

Srbija i

Crna Gora

Sudan

Surinam

Tajland

Obedineta Republika

Tanzanija

Taxikistan

Isto~en Timor

Togo

Trinidad i

Tobago

Tunis

Turkmenistan

Turcija

Uganda

Uzbekistan

Ukraina

Ungarija

Urugvaj

Filipini

Finska

Fixi

Francija

Haiti

Holandija

Honduras

Hrvatska

Centralnoafrikanska

Republika

âd

ê{ka

île

[vedska

(Vidi isto taka: United Nations Organization; World Bank Group / Organizacija naObedinetite nacii; Grupacija Svetska banka)

New Partnership for Africa's Development (NEPAD)Nouveau partenariat pour le développement de l’Afrique (NEPAD)Nueva Asociación para el Desarrollo en África (NEPAD)Novo partnerstvo za razvoj na Afrika

NEPAD e sozdadena i razvivana od strana na afrikanskite lideri. Taa e,vsu{nost, akciona programa za povtoren razvoj na afrikanskiot kontinent iramka za novo partnerstvo so ostanatiot del od svetot.

Celite na NEPAD se:

� zalagawe za zabrzan rast i odr`liv razvoj vo Afrika;� iskorenuvawe na rasprostranetata i golema siroma{tija vo Afrika;� pottiknuvawe na integracijata na Afrika vo procesite na globalizacija-

ta.

Partnerstvoto ima upraven komitet, ~ii ~lenovi se Alìr, Egipet, Nigerija,Senegal i Ju`noafrikanska Republika (koi ja pottiknaa inicijativata za NEPAD).

NEPAD e osnovano vo oktomvri 2001 godina, a negoviot Sekretarijat ima sedi{tevo Midrand, Ju`noafrikanska republika.

Veb-stranica: http://www.nepad.org

North American Free Trade Agreement (NAFTA)Accord de libre-échange nord-américain (ALENA)Tratado de Libre Comercio de América del Norte (TLCAN)Severnoamerikanska spogodba za slobodna trgovija

NAFTA e me|unarodna spogodba ~ii celi se:

� olesnuvawe na trgovijata me|u potpisnicite so eliminirawe na barieritevo trgovijata so stoki i uslugi;

� zalagawe za lojalna konkurencija vo regionot;� olesnuvawe na investiciskite dvièwa;� za{tita na pravata od intelektualna sopstvenost;� sozdavawe mehanizam za re{avawe sporovi, za site sporovi {to }e se

javat me|u potpisnicite.

76


Ekvador

Ermenija

Ekvatorijalna

Gvineja

Liban

Libiska Arapska

Xamahirija

Litvanija

Svazilend

Sveta Lusija

Sveti Vinsent i

Grenadini

[panija

[ri Lanka

[vajcarija

Veb-stranica: http://www.miga.org

Usvoena e vo avgust 1992 godina i stapi vo sila vo januari 1994 godina.Sedi{teto na Sekretarijatot na NAFTA e vo Va{ington, SAD.

Organization Internationale de la Francophonie (OIF)Organisation internationale de la Francophonie (OIF) Organisation internationale de la Francophonie (OIF)Me|unarodna organizacija na frankofonijata

(Vidi: Agence intergouvernementale de la Francophonie / Me|unarodna agencija nafrankofonijata)

Organization for Economic Cooperation and Development (OECD)Organisation de coopération et de développement économiques (OCDE)Organización de Cooperación y Desarrollo Económicos (OCDE)Organizacija za ekonomska sorabotka i razvoj

OECD e naslednik na Organizacijata za evropska ekonomska sorabotka, osnovanavo april 1948 godina, so cel da bide institucija-primatel na pomo{ta odMar{aloviot plan. Denes e me|uvladina organizacija na razvienite zemji zadiskusija, analizirawe i razvoj na ekonomskata i socijalnata politika. OECDizdava studii, publikacii i statistiki, a nejzinite aktivnosti vklu~uvaat i temikako makroekonomija, trgovija, obrazovanie, razvoj, nauka i inovacii. Komitetotza pomo{ na razvojot, koj e pod nejzino pokrovitelstvo, e glavno telo preku koeOECD sorabotuva so zemjite vo razvoj. OECD e osnovana vo septemvri 1961 godi-na, so stapuvaweto vo sila na Konvencijata na OECD vo dekemvri 1960 godina.Sedi{teto e vo Pariz, Francija.

77


Strani: 3

Kanada

Meksiko

SAD

Veb-stranica: http://nafta-sec-alena.org

^lenki: 30

Avstralija

Avstrija

Belgija

Germanija

Grcija

Danska

Irska

Island

Italija

Japonija

Kanada

Republika

Koreja

Luksemburg

Meksiko

Nov Zeland

Norve{ka

Obedineto

Kralstvo

Polska

Portugalija

SAD

Slova~ka

Turcija

Ungarija

Finska

Francija

Holandija

ê{ka

[vajcarija

[vedska

[panija

Veb-stranica: http://www.oecd.org/

Organization of African Unity (OAU)Organisation de l’Unité africaine (OUA)Organización de la Unidad Africana (OUA)Organizacija za afrikansko edinstvo

(Vidi: African Union / Afrikanska unija)

Organization of American States (OAS)Organisation des Etats américains (OAS)Organización de los Estados Americanos (OAS)Organizacija na amerikanskite dràvi

OAS, prethodno imenuvana kako Pan-amerikanska unija, se zalaga za ekonomski isocijalen razvoj vo Ju`na Amerika preku:

� obid da pronajde re{enija za razli~ni ekonomski ili politi~ki proble-mi na ~lenkite;

� re{avawe na sporovite {to moàt da se javat me|u ~lenkite;� zaedni~ko dejstvuvawe vo slu~aj na agresija na edna od negovite ~lenki;� zajaknuvawe na mirot, bezbednosta i demokratijata vo regionot;� eliminirawe na siroma{tijata i ograni~uvawe na upotrebata na oru`je.

Trgovskiot oddel na OAS ja poddrùva trgovskata ekspanzija i integracijata nanejzinite zemji ~lenki.

* Suspendirano u~estvo

(Vidi isto taka: Inter-American Institute for Cooperation on Agriculture /Interamerikanski institut za sorabotka vo oblasta na zemjodelstvoto)

78


^lenki: 35

Antigva i Barbuda

Argentina

Bahami

Barbados

Belize

Bolivija

Brazil

Venecuela

Gvajana

Gvatemala

Grenada

Dominika

Dominikanska

Republika

Ekvador

El Salvador

Jamajka

Kanada

Kolumbija

Kostarika

Kuba*

Meksiko

Nikaragva

Panama

Paragvaj

Peru

Sveta Lusija

Sveti Vinsent i

Grenadini

Sveti Kits i Nevis

SAD

Surinam

Trinidad i Tobago

Urugvaj

Haiti

Honduras

île

Veb-stranica: http://www.oas.org

Organization of Islamic Conference (OIC)Organisation de la Conférence islamique (OCI)Organización de la Conferencia Islámica (OCI)Organizacija na Islamskata konferencija

OIC e me|uvladina organizacija koja se stremi kon:

� pottiknuvawe na islamskata solidarnost me|u zemjite ~lenki;� zajaknuvawe na sorabotkata vo politi~kata, ekonomskata, socijalnata,

kulturnata i nau~nata oblast;� poddr{ka na borbata na site muslimani za za~uvuvawe na nivnoto dos-

toinstvo, nezavisnost i nacionalni prava.

Za postignuvawe na svoite celi, OIC formira razli~ni institucii i stru~nikomiteti i usvoi pravni instrumenti, so cel da ja zajakne vnatre{nata ekonomskasorabotka me|u zemjite ~lenki. OIC gi koordinira i aktivnostite na svoite~lenki vo me|unarodnite forumi, kako {to se Obedinetite nacii. Osnovana e vodekemvri 1965 godina, a nejzinoto sedi{te e vo Xedaha, Saudiska Arabija.


Organization of the Petroleum Exporting Countries (OPEC)Organisation des pays exportateurs de pétrole (OPEP)Organización de los Países Exportadores de Petróleo (OPEP)Organizacija na zemjite izvoznici na nafta

OPEC e postojana me|uvladina organizacija, ~ii ~lenki se zemji vo razvoj i za-visni od prihodite od nafta kako niven glaven izvor na prihod. Nejzini celi se:

79


^lenki: 57

Avganistan

Azerbejxan

Albanija

Alìr

Banglade{

Bahrein

Benin

Bregot na Slonovata

Koska

Brunei Darusalem

Burkina Faso

Gabon

Gambija

Gvajana

Gvineja

Gvineja Bisao

Egipet

Irak

Iran

Indonezija

Jemen

Jordan

Kazahstan

Kamerun

Katar

Kirgistan

Komorski Ostrovi

Kuvajt

Liban

Libiska Arapska

Xamahirija

Mavritanija

Malezija

Mali

Maldivi

Maroko

Mozambik

Nigerija

Niger

Sultanat Oman

Obedineti

Arapski

Emirati

Palestina

Pakistan

Saudiska Arabija

Senegal

Siera Leone

Siriska

Arapska

Republika

Somalija

Sudan

Surinam

Tunis

Turkmenistan

Turcija

Togo

Taxikistan

Uganda

Uzbekistan

âd

Xibuti

Veb-stranica: http://www.oic-oci.org

� unificirawe na naftenata politika me|u zemjite ~lenki;� stabilizirawe na cenite na me|unarodniot naften pazar;� obezbeduvawe stabilen prihod na zemjite proizveduva~i;� efikasno, ekonomi~no i redovno snabduvawe so nafta na zemjite koris-

nici;� fer povrat na kapitalot na onie {to investiraat vo naftenata indus-

trija.

Osnovana e na Bagdadskata konferencija vo septemvri 1960 godina i ima sedi{tevo Viena, Avstrija.

Pacific Island Forum Secretariat (PIFS)Secrétariat du Forum des Îles du Pacifique (PIFS)Secretaría de los Países Insulares Miembros del Foro del Pacífico (PIFS)Sekretarijat na Forumot na pacifi~kite ostrovi

Forumot na pacifi~kite ostrovi (do oktomvri 2000 godina poznat kakoJu`nopacifi~ki forum) e politi~ka institucija koja gi obedinuva nezavisnite isuverenite dràvi od Pacifikot na godi{en liderski samit. Osnovana e vo 1971godina vo Velington, Nov Zeland, i ima cel da im ovozmoì na naciite ~lenki dagi izrazat zaedni~kite politi~ki stavovi i da sorabotuvaat vo oblasti kako {tose trgovijata, investiciite, ekonomskiot razvoj i politi~kite i nadvore{niteraboti. Administrativnoto telo na Forumot na pacifi~kite ostrovi eSekretarijatot na Forumot na pacifi~kite ostrovi. Negovoto sedi{te e vo Suva,Fixi, i prezema aktivnosti spored osnovnite upatstva od strana na liderite naForumot. Isto taka, im pomaga na zemjite ~lenki da razvijat sopstven kapacitetza politi~ki razvoj.

80


^lenki: 11

Alìr

Venecuela

Indonezija

Irak

Iran

Katar

Kuvajt

Libija

Nigerija

Obedineti

Arapski Emirati

Saudiska Arabija

Veb-stranica: http://www.opec.org/

^lenki: 16

Avstralija

Vanuatu

Kiribati

Federalna

Dràva

Mikronezija

Mar{alski Ostrovi

Nauru

Niue

Nov Zeland

Ostrovi Kuk

Palau

Papua

Nova Gvineja

Samoa

Solomonski

Ostrovi

Tonga

Tuvalu

Fixi

Veb-stranica: http://www.forumsec.org.fj/

Pan American UnionUnion panaméricaineUnión PanamericanaPan-amerikanska unija

(Vidi: Organization of American States / Organizacija na amerikanskite dràvi)

Paris Convention for the Protection of Industrial Property (Paris Convention)Convention de Paris pour la protection de la propriété industrielle (Convention de Paris)Convenio de París para la Protección de la Propiedad Industrial (Convenio de Paris)Pariska konvencija za za{tita na industriskata sopstvenost (Pariska konven-cija)

Pariskata konvencija e me|unarodna konvencija, potpi{ana pod pokrovitelstvona Svetskata organizacija za intelektualna sopstvenost, so cel da im obezbediosnovni prava za za{tita na industriskata sopstvenost na zemjite potpisni~ki.Potpi{ana e vo mart 1833 godina, revidirana vo dekemvri 1900, juni 1911,noemvri 1925, juni 1934, oktomvri 1958 i juli 1967 godina, i dopolneta vooktomvri 1979 godina. Poverenik na Konvencijata e Vladata na [vedska.

81


Strani: 169

Avstralija

Avstrija

Azerbejxan

Albanija

Alìr

Andora

Antigva i

Barbuda

Argentina

Banglade{

Barbados

Bahami

Bahrein

Belgija

Belize

Belorusija

Benin

Bolivija

Bosna i Hercegovina

Bocvana

Brazil

Bregot na Slonovata

Koska

Bugarija

Burkina Faso

Burundi

Butan

Vatikan

Gvineja

El Salvador

Ermenija

Estonija

Zambija

Zimbabve

Izrael

Indija

Indonezija

Irak

Iran

Irska

Island

Italija

Jamajka

Japonija

Jordan

Ju`noafrikanska

Republika

Kazahstan

Kamboxa

Kamerun

Kanada

Katar

Kenija

Kina

Kipar

Kirgistan

Libiska

Arapska Xamahirija

Litvanija

Lihten{tajn

Luksemburg

Mavritanija

Mavricius

Madagaskar

Makedonija

Malavi

Malezija

Mali

Malta

Maroko

Meksiko

Mozambik

Moldavija

Monako

Mongolija

Namibija

Nepal

Niger

Nigerija

Nikaragva

Nov Zeland

Norve{ka

Obedineto

Kralstvo

Svazilend

Sveta Lusija

Sveti Vinsent i

Grenadini

Sveti Kits i Nevis

Sej{eli

Senegal

Siera Leone

Singapur

Siriska

Arapska

Republika

Slova~ka

Slovenija

Srbija i Crna Gora

Sudan

Surinam

Obedineta Republika

Tanzanija

Taxikistan

Togo

Tonga

Trinidad i Tobago

Tunis

Turkmenistan

Turcija

Uganda

Uzbekistan

82



Preferential Trade Area for Eastern and Southern African States (PTA)Zone d’échanges préférentiels pour les Etats de l’Afrique de l’Est et de l’Afrique australeZona de Comercio Preferencial para los Estados de África Oriental y MeridionalPreferencijalna trgovska oblast za isto~nite i ju`nite afrikanski dràvi

(Vidi: Common Market for Eastern and Southern Africa / Zaedni~ki pazar za Isto~nai Ju`na Afrika)

Regional Cooperation for Development (RCD)Coopération régionale pour le développement (RCD)Cooperación Regional para el Desarrollo (RCD)Regionalna sorabotka za razvoj

(Vidi: Economic Cooperation Organization / Ekonomska organizacija za sorabotka)

Veb-stranica: http://www.wipo.int/clea/docs/en/wo/wo020en.htm

Venecuela

Vietnam

Gabon

Gambija

Gana

Gvajana

Gvatemala

Gvineja

Gvineja Bisao

Germanija

Grenada

Gruzija

Grcija

Danska

Dominika

Dominikanska

Republika

Egipet

Ekvador

Ekvatorijalna

Kolumbija

Komorski Ostrovi

Republika Kongo

Demokratska

Republika Kongo

Narodna

Demokratska

Republika

Koreja

Republika

Koreja

Kostarika

Kuba

Narodna Demokratska

Republika

Laos

Lesoto

Letonija

Liban

Liberija

Obedineti

Arapski

Emirati

Sultanat Oman

Pakistan

Panama

Papua

Nova Gvineja

Paragvaj

Peru

Polska

Portugalija

Romanija

Ruanda

Ruska

Federacija

SAD

San Marino

Sao Tome i Prinsipe

Saudiska Arabija

Ukraina

Ungarija

Urugvaj

Filipini

Finska

Francija

Haiti

Holandija

Honduras

Hrvatska

Centralnoafrikanska

Republika

âd

ê{ka

île

Xibuti

[vajcarija

[vedska

[panija

[ri Lanka

Rome Convention for the Protection of Performers, Producers of Phonograms andBroadcasting Organization (Rome Convention)Convention internationale sur la protection des artistes interprètes ou exécutants, desproducteurs de phonogrammes et des organismes de radiodiffusion (Convention deRome)Convención de Roma sobre la Protección de los Artistas Intérpretes o Ejecutantes, losProductores de Fonogramas y los Organismos de Radiodifusión (Convención de Roma)Rimska konvencija za za{tita na izveduva~ite, proizvoditelite na fonogrami iradiodifuzni organizacii (Rimska konvencija)

Rimskata konvencija e me|unarodna konvencija potpi{ana pod pokrovitelstvo naWIPO, koja gi {titi pravata na izveduva~ite, proizvoditelite na fonogrami iradiodifuznite organizacii, preku regulirawe na upotrebata na nivnata tehni-ka od strana na treti strani. Usvoena e vo oktomvri 1961 godina i stapi vo silavo maj 1964 godina. Nejzin poverenik e generalniot sekretar na Obedinetitenacii.


83


Strani: 79

Avstrija

Avstralija

Argentina

Albanija

Andora

Barbados

Belgija

Belorusija

Bolivija

Brazil

Bugarija

Burkina Faso

Venecuela

Gvatemala

Germanija

Grcija

Dominikanska

Republika

Dominika

Danska

Ekvador

El Salvador

Estonija

Ermenija

Izrael

Irska

Island

Italija

Jamajka

Japonija

Kanada

Kape Verde

Kirgistan

Kolumbija

Republika

Kongo

Kostarika

Liban

Litvanija

Lihten{tajn

Lesoto

Letonija

Luksemburg

Makedonija

Meksiko

Moldavija

Monako

Niger

Nigerija

Nikaragva

Norve{ka

Obedineti

Arapski

Emirati

Obedineto

Kralstvo

Panama

Paragvaj

Peru

Polska

Portugalija

Romanija

Ruska Federacija

Sveta Lusija

Slovenija

Slova~ka

Srbija i Crna Gora

Togo

Turcija

Ukraina

Ungarija

Urugvaj

Filipini

Fixi

Finska

Francija

Holandija

Honduras

Hrvatska

ê{ka

île

[vajcarija

[vedska

[panija

Veb-stranica: http://www.wipo.org

Secretariat for Central American Economic Integration (SIECA)Secrétariat de l’intégration économique centraméricaine (SIECA)Secretaría de Integración Económica Centroamericana (SIECA)Sekretarijat za centralnoamerikanska ekonomska integracija

SIECA e Postojan sekretarijat na Op{tiot dogovor za centralnoamerikanskaintegracija, ~ija osnovna cel e postepeno vospostavuvawe region za slobodnatrgovija, pred da se sozdade zaedni~ka trgovska politika i carinska unija.Dogovorot za centralnoamerikanska ekonomska integracija e potpi{an voManagva, Nikaragva, i stapi vo sila vo juni 1961 godina. Sedi{teto naSekretarijatot e vo Gvatemala Siti, Gvatemala.

Société générale de surveillance (SGS)Société générale de surveillance (SGS)Société générale de surveillance (SGS)Generalno zdruènie za nadzor

Generalnoto zdruènie za nadzor e privatna kompanija ~ii celi se:

� obezbeduvawe inspekcija pred isporaka i testirawe na me|unarodnitetrgovski proizvodi, kako {to se zemjodelskite i mineralnite proizvodi iproizvodite za potro{uva~ka;

� nudewe usluga za sertifikacija na tie proizvodi;� nudewe {irok opseg lokalni uslugi za razli~ni sektori, kako {to se sek-

torot za ìvotnata sredina ili higienskiot sektor.

Generalnoto zdruènie za nadzor e osnovano vo 1878 godina, so sedi{te vo@eneva, [vajcarija.

Veb-stranica: http://www.sgs.ch

South Asian Association for Regional Cooperation (SAARC)Association sud-asiatique de coopération régionale (ASACR)Asociación del Asia Meridional para la Cooperación Regional (SAARC)Ju`noaziska asocijacija za regionalna sorabotka

Ju`noaziskata asocijacija za regionalna sorabotka (SAARC) e asocijacija ~iiceli se:

� unapreduvawe na ekonomskiot i socijalniot razvoj vo zemjite ~lenki;� podobruvawe na kvalitetot na ìvotot na lu|eto;� zalagawe za zaemna sorabotka i kolektivno dejstvuvawe vo razli~ni

84


^lenki: 5

Gvatemala

El Salvador

Kostarika

Nikaragva

Honduras

Veb-stranica: http://www.sieca.org.gt/

sferi od poseben interes za ~lenkite, so cel da se podobri regionalnatasamoodr`livost.

Osnovana e vo dekemvri 1985 godina, so sedi{te vo Katmandu, Nepal.

South CentreCentre du SudCentro del SurJuèn centar

Juèn centar e me|uvladina organizacija koja raboti vo korist na jugot kako celi-na, vloùvaj}i napori site zemji vo razvoj i zainteresirani grupi i poedinci daimaat pristap do negovite publikacii i rezultatite od negovata rabota, nezavis-no od ~lenstvoto. Glavni celi na Ju`niot centar se:

� zalagawe za ju`na solidarnost, ju`na svest i zaemno poznavawe i razbi-rawe me|u dràvite i naciite od jugot;

� zalagawe za razli~ni vidovi sorabotka i aktivnosti me|u zemjite od jugot,vospostavuvawe vrski, mre`no povrzuvawe i razmena na informacii me|univ;

� pridones kon po{iroka me|usebna sorabotka na zemjite od jugot vo pro-movirawe na nivnite zaedni~ki interesi i koordinirano u~estvo nazemjite vo razvoj na me|unarodnite forumi {to se zanimavaat so raznipra{awa vo vrska so me|usebnata sorabotka na zemjite od jugot, i nazemjite od severot i jugot, kako i so drugi globalni problemi;

� pottiknuvawe zaedni~ki stavovi i pristapi me|u dràvite od jugot voodnos na globalnite ekonomski, politi~ki i strategiski pra{awapovrzani so progresivni koncepti za razvoj, suverenost i bezbednost;

� pridonesuvawe kon podobro zaemno razbirawe i sorabotka me|u zemjite odjugot i severot, vrz osnova na ednakvost i pravda za site.

Osnovan e vo juli 1995 godina, so sedi{te vo @eneva, [vajcarija.

85


^lenki: 7

Butan

Banglade{

Indija

Maldivi

Nepal

Pakistan

[ri Lanka

Veb-stranica: http://www.saarc-sec.org

^lenki: 46

Alìr

Angola

Benin

Bolivija

Brazil

Bregot na

Indonezija

Irak

Iran

Jamajka

Jordan

Ju`noafrikanska

Kuba

Libiska Arapska

Xamahirija

Malavi

Malezija

Mali

Panama

Sej{eli

Siera Leone

Srbija i Crna Gora

Sudan

Surinam

Southern African Customs Union (SACU)Union douaniére d’Afrique australe (SACU)Unión Aduanera del África Meridional (UAAM)Ju`noafrikanska carinska unija

Cel na Ju`noafrikanskata carinska unija (SACU) e da promovira slobodna raz-mena na stoki me|u svoite ~lenki. Za postignuvawe na ovaa cel, vo site zemji~lenki se primenuvaat zaedni~ki nadvore{ni tarifi i zaedni~ki stapki naakcizite. Dogovorot so koj se osnova SACU e potpi{an vo 1969 godina i stapi vosila vo 1970 godina. Nejzinoto sedi{te e vo Pretorija, Ju`noafrikanskaRepublika.

Southern African Development Community (SADC)Communauté de développement de l’Afrique australe (SADC)Comunidad para el Desarrollo del Africa Meridional (SADC)Ju`noafrikanska zaednica za razvoj

Prethodnikot na Ju`noafrikanskata zaednica za razvoj (SADC), Ju`noafrikan-skata konferencija za koordinacija na razvojot, e formirana vo april 1980 god-ina vo Lusaka, Zambija, so cel da go usoglasuva ekonomskiot razvoj me|u dràvitevo Ju`na Afrika. Transformirana e vo SADC vo avgust 1992 godina, vo Vind~ik,Namibija. Celi na zaednicata se:

� obezbeduvawe suverena ednakvost na zemjite ~lenki;� zalagawe za solidarnost, mir i bezbednost;� zgolemuvawe na ~ovekovite prava, demokratijata i vladeeweto na pravo-

to;� promovirawe na kapital, bilans i zaemna korist.

Sedi{teto na SADC e vo Gaborn, Bocvana.

86


Slonovata Koska

Burundi

Vietnam

Gana

Gvajana

Egipet

Zimbabve

Indija

Republika

Kamboxa

Kape Verde

Kina

Kolumbija

Narodna

Demokratska

Republika Koreja

Maroko

Federalna

Dràva

Mikronezija

Mozambik

Namibija

Nigerija

Pakistan

Obedineta

Republika

Tanzanija

Uganda

Filipini

Honduras

[ri Lanka

Veb-stranica: http://www.southcentre.org

^lenki: 5

Bocvana

Ju`nafrikanska Republika

Lesoto

Namibija

Svazilend

Veb-stranica: http://www.dfa.gov.za/for-relations/multilateral/sacu.htm

Southern Common Market (MERCOSUR)Marché commun du Sud (MERKOSUR)Mercado Común del Sur (MERCOSUR)Juèn zaedni~ki pazar

Ju`niot zaedni~ki pazar, MERCOSUR, sozdaden spored modelot na Dogovorot zaEvropska zaednica od Rim, treba da vovede zaedni~ki nadvore{ni carini i da gieliminira barierite vo trgovijata so uslugi. Celi na MERCOSUR se:

� integracija na zemjite ~lenki preku slobodna cirkulacija na stoki, uslu-gi i faktori na produktivnost;

� voveduvawe zaedni~ki nadvore{ni carini i usvojuvawe na zaedni~katrgovska politika;

� koordinacija na makroekonomskata sektorska politika i usoglasuvawe nazakonodavstvoto na zemjite ~lenki vo soodvetni oblasti, so cel zajaknu-vawe na integracionite procesi.

Dogovorot od Asunsion, so koj e osnovan MERCOSUR e potpi{an vo mart 1991 god-ina i stapi vo sila vo noemvri 1992 godina. Sedi{teto na MERCOSUR e voMontevideo, Urugvaj.

Zabele{ka: île nema pobarano ~lenstvo vo MERCOSUR, no ima sklu~eno dogo-vor so Argentina i so Bolivija, {to na ovaa zemja £ obezbeduva sli~ni povolnos-ti.

United Nations Commission for International Trade Law (UNCITRAL)Commission des Nations Unies pour le droit commercial international (CNUDCI)Comisión de las Naciones Unidas Para el Derecho Mercantil Internacional (CNUDMI)Komisija za me|unarodno trgovsko pravo pri Obedinetite nacii

UNCITRAL e komisija ~ija cel e da go prodolì procesot na usoglasuvawe iunificirawe na me|unarodnoto trgovsko pravo. Denes UNCITRAL e glavno pravno

87


^lenki: 4

Argentina

Brazil

Paragvaj

Urugvaj

Veb-stranica: http://www.mercosur.org.uy

^lenki: 14

Angola

Bocvana

Zambija

Zimbabve

Ju`noafrikanska

Republika

Demokratska

Republika

Kongo

Lesoto

Mavricius

Malavi

Mozambik

Namibija

Svazilend

Sej{eli

Obedineta

Republika

Tanzanija

Veb-stranica: http://www.sadc.int

telo za me|unarodnoto trgovsko pravo vo Obedinetite nacii. Osnovana e vodekemvri 1966 godina so odluka na Generalnoto sobranie na ON i ima sedi{te voViena, Avstrija.


United Nations Conference on Environment and Development (UNCED)Conférence des Nations Unies sur l’environnement et le développement (CNUED)Conferencia de las Naciones Unidas sobre el Medio Ambiente y el Desarrollo (CNUMAD)Konferencija na Obedinetite nacii za ìvotna sredina i razvoj

UNCED, poznat i kako Svetski samit, e odràn vo juni 1992 godina vo Rio de@aneiro, Brazil. Vo tekot na Konferencijata pretstavnicite na 172 zemji disku-tiraa za odr`liviot razvoj i za pra{awa povrzani so ìvotnata sredina.Rezultat na ovie diskusii e usvoenata agenda 21, koja e zakonski obvrzuva~kidokument {to promovira odr`liv razvoj nasekade vo svetot, preku:

� zalagawe za otvoren i nediskriminatorski trgovski sistem;� podobruvawe na pazarniot pristap za izvoz vo zemjite vo razvoj;� izdignuvawe na konzistentnata proizvodna politika na nacionalno i

me|unarodno nivo.

Deklaracijata od Rio za ekologija i razvoj e, isto taka, usvoena na ovaaKonferencija. Nejzinata cel e unapreduvawe na sorabotkata me|u stranite, so celvospostavuvawe otvoren me|unaroden ekonomski sistem, koj }e dovede do ekonom-ski rast i odr`liv razvoj, osobeno vo odnos na merkite na trgovskata politika zaekolo{ki celi. Partner na Konferencijata e UNEP.

Veb-stranica: http://www.unep.org

(Vidi isto taka: United Nations Environment Programme; United Nations Organization/ Programa na Obedinetite nacii za ìvotna sredina; Organizacija naObedinetite nacii)

88


^lenki: 37 (izbirani od strana na Generalnoto sobranie na ON na sekoi 6 godini)

Avstrija

Argentina

(naizmeni~no)

Benin

Brazil

Burkina Faso

Germanija

Indija

Iran

Italija

Japonija

Kamerun

Kanada

Kina

Kenija

Kolumbija

Litvanija

Makedonija

Maroko

Meksiko

Obedineto

Kralstvo

SAD

Paragvaj

Romanija

Rusija

Ruanda

Siera Leone

Singapur

Sudan

Tajland

Uganda

Ungarija

Urugvaj

(naizmeni~no)

Fixi

Francija

Honduras

[vedska

[panija

Veb-stranica: http://www.uncitral.org

United Nations Conference On Trade and Development (UNCTAD)Conférence des Nations Unies sur le commerce et le développement (CNUCED)Conferencia de las Naciones Unidas sobre Comercio y Desarrollo (UNCTAD)Konferencija na Obedinetite nacii za trgovija i razvoj

UNCTAD e glavno telo na ON {to se stremi kon unapreduvawe na trgovijata,investiciite i ekonomskiot razvoj na zemjite, so cel da im pomogne da se inte-griraat vo globalniot trgovski sistem. Voedno e i forum za diskusija me|u vla-dite, i me|u vladite i vladinite eksperti. UNCTAD gi poddrùva istraùva~kitei analiti~kite programi i sobira podatoci i statistiki za trgovijata na zemjitei nivnata razvojna politika. Sama ili vo sorabotka so drugi instituciiobezbeduva tehni~ka pomo{ za zemjite vo razvoj. UNCTAD e osnovana kako posto-jana Konferencija vo 1964 godina so odluka na Generalnoto sobranie na ON, iakoottoga{ funkcionira kako dobro razviena vnatre{no-vladina organizacija, sosopstven Sekretarijat. Nejzinoto sedi{te e vo @eneva, [vajcarija.

89


^lenki: 192

Avganistan

Avstralija

Avstrija

Azerbejxan

Albanija

Alìr

Angola

Andora

Antigva i Barbuda

Argentina

Banglade{

Barbados

Bahami

Bahrein

Belgija

Belize

Belorusija

Benin

Bolivija

Bosna i

Hercegovina

Bocvana

Brazil

Bregot na

Slonovata

Koska

Brunei Darusalem

Bugarija

Burkina Faso

Burundi

Butan

Vatikan

Estonija

Etiopija

Zambija

Zimbabve

Izrael

Indija

Indonezija

Irak

Iran

Irska

Island

Italija

Jamajka

Japonija

Jemen

Jordan

Ju`noafrikanska

Republika

Kazahstan

Kamboxa

Kamerun

Kanada

Kape Verde

Katar

Kenija

Kina

Kipar

Kirgistan

Kiribati

Kolumbija

Komorski

Ostrovi

Litvanija

Lihten{tajn

Luksemburg

Mavritanija

Mavricius

Madagaskar

Makedonija

Malavi

Maldivi

Malezija

Mali

Malta

Maroko

Mar{alski

Ostrovi

Meksiko

Federalna

Dràva

Mikronezija

Mjanmar

Mozambik

Moldavija

Monako

Mongolija

Namibija

Nauru

Nepal

Niger

Nigerija

Nikaragva

Nov Zeland

Norve{ka

Sao Tome i Prinsipe

Saudiska Arabija

Svazilend

Sveta Lusija

Sveti Vinsent i

Grenadini

Sveti Kits i Nevis

Sej{eli

Senegal

Siera Leone

Singapur

Siriska

Arapska

Republika

Slova~ka

Slovenija

Solomonski

Ostrovi

Somalija

Srbija i Crna Gora

Sudan

Surinam

Tajland

Taxikistan

Isto~en Timor

Togo

Tonga

Trinidad i

Tobago

Tuvalu

Tunis

Turkmenistan


United Nations Development Program (UNDP)Programme des Nations Unies pour le développement (PNUD)Programa de las Naciones Unidas para el Desarollo (PNUD)Razvojna programa na Obedinetite nacii

UNDP e agencija na Obedinetite nacii ~ija cel e namaluvawe na siroma{tijata ipostignuvawe odr`liv razvoj. Obezbeduva soveti i pomo{ za zemjite vo razvoj, socel da im pomogne vo:

� izgradba na demokratskoto vladeewe;� namaluvawe na siroma{tijata i spre~uvawe na {ireweto na HIV/SIDA;� spre~uvawe na konflikti i prirodni katastrofi i popravawe na {teta-

ta od niv;� pro{iruvawe na pristapot do informacii i komunikaciska tehnologija.

UNDP izrabotuva izve{tai za ~ovekoviot razvoj i ima svoi pretstavni{tva vosekoja od zemjite, so pretstavnici koi gi koordiniraat aktivnostite.

90


Vanuatu

Venecuela

Vietnam

Gabon

Gambija

Gana

Gvajana

Gvatemala

Gvineja

Gvineja Bisao

Germanija

Grenada

Gruzija

Grcija

Danska

Dominika

Dominikanska

Republika

Egipet

Ekvador

Ekvatorijalna

Gvineja

El Salvador

Eritreja

Ermenija

Demokratska

Republika

Kongo

Republika

Kongo

Narodna

Demokratska

Republika

Koreja

Republika

Koreja

Kostarika

Kuba

Kuvajt

Narodna

Demokratska

Republika

Laos

Lesoto

Liban

Liberija

Libiska

Arapska

Xamahirija

Letonija

Obedineta

Republika

Tanzanija

Obedineti

Arapski

Emirati

Obedineto

Kralstvo

Sultanat Oman

Pakistan

Palau

Panama

Papua Nova

Gvineja

Paragvaj

Peru

Polska

Portugalija

Romanija

Ruanda

Ruska

Federacija

SAD

Samoa

San Marino

Turcija

Uganda

Uzbekistan

Ukraina

Ungarija

Urugvaj

Filipini

Finska

Francija

Fixi

Haiti

Holandija

Honduras

Hrvatska

Centralnoafrikanska

Republika

âd

ê{ka

île

Xibuti

[vajcarija

[vedska

[ri Lanka

[panija

Veb-stranica: http://www.unctad.org

Programata e osnovana vo 1966 godina i ima sedi{te vo Wujork, SAD.

Veb-stranica: http://www.undp.org


United Nations Economic and Social Commission for Asia and the Pacific(UNESCAP)Commission économique et sociale des Nations Unies pour l’Asie et le Pacifique(CESAP-ONU)Comisión Económica y Social de las Naciones Unidas para Asia y el Pacifico (UN/CES-PAP)Ekonomska i socijalna komisija na Obedinetite nacii za Azija i Pacifikot

(Vidi: Economic and Social Commission for Asia and the Pacific / Ekonomska i soci-jalna komisija za Azija i Pacifikot)

United Nations Economic and Social Commission for Western Asia (UNCWA)Commision économique et sociale des Nations Unies pour l’Asie occidentale (CESAO-ONU)Comisión Económica y Social de las Naciones Unidas para Asia Occidental (UN-CES-PAO)Ekonomska i socijalna komisija na Obedinetite nacii za Zapadna Azija

(Vidi: Economic and Social Commission for Western Asia / Ekonomska i socijalnakomisija za Zapadna Azija)

United Nations Economic Commission for Africa (UNECA)Commission économique des Nations Unies pour l’Afrique (CEA-ONU)Comisión Ecónomica de las Naciones Unidas para África (UN/CEPA)Ekonomska komisija na Obedinetite nacii za Afrika

(Vidi: Economic Commission for Africa / Ekonomska komisija za Afrika)

United Nations Economic Commission for Europe (UNECE)Commission économique des Nations Unies pour l’Europe (CEE-ONU)Comisión Económica de las Naciones Unidas para Europa (UN/CEPE)Ekonomska komisija na Obedinetite nacii za Evropa

UNECE e regionalna kancelarija na ON {to se stremi kon unapreduvawe nasorabotkata me|u svoite ~lenki, so cel podobruvawe na nivniot ekonomski razvoj.Osnovnata zada~a na Komisijata e da obezbedi tehni~ka pomo{ za zemjite votranzicija, od centralno upravuvawe do pazarna ekonomija. Voedno, ima mandat ipotrebna stru~nost za vospostavuvawe pravila vo odredeni oblasti, osobeno voekonomskata, ekolo{kata, demografskata, tehni~kata i nau~nata oblast.Nejzinata glavna cel e da ja usoglasi politikata i praktikata na nejzinite zemji~lenki. Za pove}e od 300 me|unarodni spogodbi e pregovarano pod pokrovitelstvona UN/ECE. Me|u niv se i zna~ajni zakonski obvrzuva~ki spogodbi od oblasta na

91


trgovijata, transportot i ekologijata, kako na primer TIR (Transports internationalroutiers) Konvencijata za me|unaroden paten transport, koja{to gi olesnuva for-malnostite pri transportot i carinite, i Konvencijata za dolgoro~no preku-grani~no vozdu{no zagaduvawe (LRTAP), prv multilateralen dogovor za za{titana kvalitetot na vozduhot.

UNECE e osnovana vo mart 1947 godina, so sedi{te vo @eneva, [vajcarija.


United Nations Economic Commission for Latin America and the Caribbean(UNECLAC)Commision économique des Nations Unies pour l’Amérique latine et les Caraïbes(CEPALC-ONU)Comisión Económica de las Naciones Unidas para América Latina y el Caribe(UN/CEPAL)Ekonomska komisija na Obedinetite nacii za Ju`na Amerika i Karibite

(Vidi: Economic Commission for Latin America and the Caribbean / Ekonomskakomisija za Ju`na Amerika i Karibite)

United Nations Environment Programme (UNEP)Programme des Nationes Unies pour l’environnement (PNUE)Programa de las Naciones Unidas para el Medio Ambiente (PNUMA)Programa na Obedinetite nacii za ìvotna sredina

UNEP se stremi kon „obezbeduvawe rakovodstvo i sozdavawe partnerstvo zagrià za ìvotnata sredina, preku pottiknuvawe, informirawe i ovozmoùvawena naciite i gra|anite da go podobrat kvalitetot na svoeto ìveewe, bez da gozagrozat ìvotot na idnite generacii”. Rabotnata programa se sostoi od:

92


^lenki: 55

Avstrija

Azerbejxan

Albanija

Andora

Belgija

Belorusija

Bosna i Hercegovina

Bugarija

Germanija

Gruzija

Grcija

Danska

Ermenija

Estonija

Izrael

Irska

Island

Italija

Kazahstan

Kanada

Kipar

Kirgistan

Latvija

Litvanija

Lihten{tajn

Luksemburg

Makedonija

Malta

Moldavija

Monako

Norve{ka

Obedineto

Kralstvo

Polska

Portugalija

Romanija

Ruska Federacija

SAD

San Marino

Slova~ka

Slovenija

Srbija i Crna Gora

Taxikistan

Turkmenistan

Turcija

Uzbekistan

Ukraina

Ungarija

Finska

Francija

Holandija

Hrvatska

ê{ka

[vajcarija

[vedska

[panija

Veb-stranica: http://www.unece.org

� kontrolirawe na globalnite, regionalnite i nacionalnite ekolo{kiuslovi i trendovi;

� inicirawe i poddr{ka na sklu~uvaweto me|unarodni i nacionalnispogodbi za ìvotna sredina;

� zajaknuvawe na institucionalniot kapacitet za kontrolirawe na ìvot-nata sredina;

� pomagawe vo prenosot na znaewe i tehnologija za odr`liviot razvoj;� pottiknuvawe novi partnerstva i idei vo gra|anskoto op{testvo i pri-

vatniot sektor.

Programata UNEP e sozdadena vo 1972 godina, a sedi{teto na nejzinoto rakovod-stvo e vo Najrobi, Kenija.


United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC)Convention-cadre des Nations Unies sur les changements climatiques (CCNUCC)Convención Marco de las Naciones Unidas sobre el Cambio Climático (CMNUCM)Ramkovna konvencija na Obedinetite nacii za klimatskite promeni

UNFCCC e konvencija koja ima za cel postignuvawe „stabilizacija na efektot nastaklena gradina vrz atmosferata, do nivo na spre~uvawe na {tetnite antropo-genetski vlijanija vrz klimatskiot sistem”. Iako Konvencijata ne definira vakvonivo, se naglasuva deka „treba da im se ovozmoì na eko-sistemite prirodno dase prisposobat na klimatskite promeni”, ne treba da se zagrozi proizvodstvoto nahrana i treba da se postigne odr`liv ekonomski razvoj.

93


^lenki: 58 (izbirani od strana na Generalnoto sobranie na ON na sekoi 4 godini)

Antigva i Barbuda

Argentina

Banglade{

Bahami

Belgija

Benin

Brazil

Bugarija

Burkina Faso

Gana

Germanija

Grcija

Zambija

Zimbabve

Izrael

Indija

Indonezija

Iran

Japonija

Kazahstan

Kamerun

Kanada

Kape Verde

Kenija

Kina

Kirgistan

Kolumbija

Republika

Kongo

Republika

Koreja

Kuba

Maroko

Meksiko

Mjanmar

Monako

Namibija

Nigerija

Nikaragva

Obedineto

Kralstvo

Polska

Romanija

Ruska

Federacija

SAD

Saudiska Arabija

Senegal

Siriska

Arapska Republika

Somalija

Sudan

Obedineta Republika

Tanzanija

Tuvalu

Turcija

Ungarija

Urugvaj

Francija

Holandija

âd

ê{ka

[vajcarija

[vedska

Veb-stranica: http://www.unep.org

UNFCCC e potpi{ana vo maj 1992 godina i stapi vo sila vo mart 1994 godina.Nejzin poverenik e generalniot sekretar na ON.

94


Strani: 189

Avganistan

Avstralija

Avstrija

Azerbejxan

Albanija

Alìr

Angola

Antigva i Barbuda

Argentina

Banglade{

Barbados

Bahami

Bahrein

Belgija

Belize

Belorusija

Benin

Bolivija

Bosna i Hercegovina

Bocvana

Brazil

Bregot na Slonovata

Koska

Bugarija

Burkina Faso

Burundi

Butan

Vanuatu

Vatikan

Venecuela

Vietnam

Gabon

Gambija

Gana

Gvajana

Gvatemala

Gvineja

Gvineja Bisao

Germanija

Grenada

Gruzija

Grcija

Danska

Dominika

El Salvador

Eritreja

Ermenija

Estonija

Etiopija

Zambija

Zimbabve

Izrael

Indija

Indonezija

Iran

Irska

Island

Italija

Jamajka

Japonija

Jemen

Jordan

Ju`noafrikanska

Republika

Kamboxa

Kamerun

Kanada

Kape Verde

Katar

Kazahstan

Kenija

Kina

Kipar

Kirgistan

Kiribati

Kolumbija

Komorski Ostrovi

Demokratska

Republika Kongo

Republika Kongo

Narodna Demokratska

Republika Koreja

Republika Koreja

Kostarika

Kuba

Kuvajt

Narodna Demokratska

Republika Laos

Latvija

Mavritanija

Mavricius

Madagaskar

Makedonija

Malavi

Maldivi

Malezija

Mali

Malta

Maroko

Mar{alski

Ostrovi

Meksiko

Federalna

Dràva

Mikronezija

Mjanmar

Mozambik

Moldavija

Monako

Mongolija

Namibija

Nauru

Nepal

Niger

Nigerija

Nikaragva

Niue

Nov Zeland

Norve{ka

Obedineta Republika

Tanzanija

Obedineti Arapski

Emirati

Obedineto Kralstvo

Sultanat Oman

Ostrovi Kuk

Pakistan

Palau

Panama

Papua Nova

Gvineja

Paragvaj

Peru

Polska

Saudiska Arabija

Svazilend

Sveta Lusija

Sveti Vinsent i

Grenadini

Sveti Kits i Nevis

Sej{eli

Senegal

Siera Leone

Singapur

Siriska

Arapska

Republika

Slova~ka

Slovenija

Solomonski

Ostrovi

Srbija i Crna Gora

Sudan

Surinam

Tajland

Taxikistan

Togo

Tonga

Trinidad i Tobago

Tuvalu

Tunis

Turkmenistan

Turcija

Uganda

Uzbekistan

Ukraina

Ungarija

Urugvaj

Filipini

Finska

Francija

Fixi

Haiti

Holandija

Honduras

Hrvatska

Centralnoafrikanska

Republika

âd

United Nations Industrial Development Organization (UNIDO)Organisation des Nationes Unies pour le développement industriel (ONUDI)Organización de las Naciones Unidas para el Desarrollo Industrial (ONUDI)Organizacija na Obedinetite nacii za industriski razvoj

UNIDO e specijalizirana agencija na ON ~ija cel e razvivawe odr`liv indus-triski razvoj vo zemjite vo razvoj i zemjite vo tranzicija. Osnovana e od stranana Generalnoto sobranie na ON vo noemvri 1996 godina i stana {esta specija-lizirana agencija na ON vo dekemvri 1985 godina. UNIDO ima sedi{te vo Viena,Avstrija.

95


^lenki: 171

Avganistan

Avstrija

Azerbejxan

Albanija

Alìr

Angola

Argentina

Banglade{

Barbados

Bahami

Bahrein

Belgija

Belize

Belorusija

Benin

Bolivija

Bosna i Hercegovina

Bocvana

Brazil

Bregot na Slonovata

Koska

Bugarija

Burundi

Burkina Faso

Butan

Vanuatu

Eritreja

Ermenija

Etiopija

Zambija

Zimbabve

Indija

Indonezija

Irak

Iran

Irska

Italija

Izrael

Jamajka

Japonija

Jemen

Jordan

Ju`noafrikanska

Republika

Kazahstan

Kamboxa

Kamerun

Kape Verde

Katar

Kenija

Kina

Kipar

Litvanija

Luksemburg

Mavritanija

Mavricius

Madagaskar

Makedonija

Malavi

Maldivi

Malezija

Mali

Malta

Maroko

Meksiko

Mjanmar

Moldavija

Monako

Mongolija

Mozambik

Namibija

Nepal

Niger

Nigerija

Nikaragva

Nov Zeland

Norve{ka

Sveti Vinsent i

Grenadini

Sveti Kits i Nevis

Svazilend

Sej{eli

Senegal

Siera Leone

Siriska

Arapska Republika

Slova~ka

Slovenija

Somalija

Srbija i Crna Gora

Sudan

Surinam

Tajland

Taxikistan

Isto~en Timor

Togo

Tonga

Trinidad i Tobago

Tunis

Turkmenistan

Turcija

Uganda

Uzbekistan

Dominikanska

Republika

Evropska ekonomska

zaednica

Egipet

Ekvador

Ekvatorijalna

Gvineja

Lesoto

Liban

Liberija

Libiska Arapska

Xamahirija

Litvanija

Lihten{tajn

Luksemburg

Portugalija

Romanija

Ruanda

Ruska Federacija

SAD

Samoa

San Marino

Sao Tome i Prinsipe

ê{ka

île

Xibuti

[vajcarija

[vedska

[ri Lanka

[panija

Veb-stranica: http://unfccc.int/


United Nations Institute for Training and Research (UNITAR)Institut des Nations Unies pour la formation et la recherche (UNITAR)Instituto de las Naciones Unidas para la Formación Profesional y la Investigación(UNITAR)Institut na Obedinetite nacii za obuka i istraùvawe

UNITAR e osnovan kako nezavisno telo vo ramkite na sistemot na Obedinetitenacii, formirana so mandat za zgolemuvawe na efikasnosta na OON preku imple-mentirawe programi za obuka i istraùvawe. Svojot mandat UNITAR go sprovedu-va vklu~uvaj}i:

� implementacija na programite za obuka na slu`benite lica od OON i nazdruènite nacionalni vladi, vo odnos na multilateralnata diplomati-ja i me|unarodnata sorabotka;

� razvivawe {irok opseg na programi za obuka vo oblasta na socijalniot iekonomskiot razvoj;

� istraùvawe i razrabotka na materijali za obuka, nameneti za paketi zau~ewe „od dale~ina”, rabotni materijali, kako i softverski ivideopaketi za obuka;

� koordinacija so drugite me|uvladini agencii, fakulteti i akademskiinstitucii, vo vrska so istraùvawa i obuki.

96


Venecuela

Vietnam

Gabon

Gambija

Gana

Gvajana

Gvatemala

Gvineja

Gvineja Bisao

Germanija

Grenada

Gruzija

Grcija

Danska

Dominika

Dominikanska

Republika

Egipet

Ekvador

Ekvatorijalna

Gvineja

El Salvador

Kirgistan

Kolumbija

Komorski

Ostrovi

Demokratska

Republika Kongo

Republika Kongo

Narodna Demokratska

Republika Koreja

Republika Koreja

Kostarika

Kuba

Kuvajt

Narodna

Demokratska

Republika

Laos

Lesoto

Liban

Liberija

Libiska Arapska

Xamahirija

Obedineti

Arapski

Emirati

Obedineto

Kralstvo

Sultanat Oman

Pakistan

Panama

Papua Nova

Gvineja

Paragvaj

Peru

Polska

Portugalija

Romanija

Ruanda

Ruska

Federacija

Sao Tome i Prinsipe

Saudiska

Arabija

Sveta Lusija

Ukraina

Ungarija

Urugvaj

Filipini

Finska

Fixi

Francija

Haiti

Holandija

Honduras

Hrvatska

Centralnoafrikanska

Republika

âd

ê{ka

île

Xibuti

[vajcarija

[vedska

[ri Lanka

[panija

Veb-stranica: http://www.unido.org

UNITAR e osnovan vo 1965 godina, so sedi{te vo @eneva, [vajcarija.

Veb-stranica: http://www.unitar.org


United Nations Organization (UNO)Organisation des Nations unies (ONU)Organización de las Naciones Unidas (ONU)Organizacija na Obedinetite nacii

OON (ili ON) e me|unarodna organizacija ~ija glavna cel e razvivawe nasorabotkata me|u zemjite ~lenki, so cel odrùvawe na me|unarodniot mir ibezbednosta. Organizacijata raboti preku golem broj specijalizirani agencii iprogrami za re{avawe razni problemi, me|u koi ekonomski, socijalni, humani-tarni i kulturolo{ki.

[este glavni organi na OON se:

- Generalno sobranie;- Sovet za bezbednost;- Ekonomski i socijalen sovet (ECOSOC);- Povereni~ki sovet;- Me|unaroden sud na pravdata;- Sekretarijat.

Organizacijata na ON e osnovana vo oktomvri 1945 godina, so sedi{te vo Wujork,SAD.

97


^lenki: 191

Avganistan

Avstralija

Avstrija

Azerbejxan

Albanija

Alìr

Angola

Andora

Antigva i Barbuda

Argentina

Banglade{

Barbados

Bahami

Bahrein

Belgija

Belize

Belorusija

Benin

Bolivija

Ermenija

Estonija

Etiopija

Zambija

Zimbabve

Izrael

Indija

Indonezija

Irak

Iran

Irska

Island

Italija

Jamajka

Japonija

Jemen

Jordan

Ju`noafrikanska

Republika

Luksemburg

Mavritanija

Mavricius

Madagaskar

Makedonija

Malavi

Maldivi

Malezija

Mali

Malta

Maroko

Mar{alski

Ostrovi

Meksiko

Federalna Dràva

Mikronezija

Mjanmar

Mozambik

Moldavija

Sveta Lusija

Sveti Kits i Nevis

Svazilend

Sej{eli

Senegal

Siera Leone

Singapur

Siriska

Arapska

Republika

Slova~ka

Slovenija

Solomonski

Ostrovi

Somalija

Srbija i Crna Gora

Sudan

Surinam

Tajland

West African Economic and Monetary Union (WAEMU)Union économique et monétaire ouest-africaine (UEMOA)Unión Económica y Monetaria del África Occidental (UEMOA)Zapadnoafrikanska ekonomska i monetarna unija

WAEMU promovira ekonomski i socijalen razvoj preku sozdavawe zaedni~kipazar me|u ~lenkite, so cel da se zajakne konkurencijata, da se usoglasat nivniteekonomski, socijalni i sudski politiki i strategii i da se olesni regionalnatasorabotka. WAEMU e osnovana vo januari 1994 godina, so sedi{te vo Uagadugu,Burkina Faso.

98


Bosna i Hercegovina

Bocvana

Brazil

Bregot na

Slonovata Koska

Brunei Darusalem

Bugarija

Burkina Faso

Burundi

Butan

Vanuatu

Venecuela

Vietnam

Gabon

Gambija

Gana

Gvajana

Gvatemala

Gvineja

Gvineja Bisao

Germanija

Grenada

Gruzija

Grcija

Danska

Dominika

Dominikanska

Republika

Egipet

Ekvador

Ekvatorijalna

Gvineja

El Salvador

Eritreja

Kamboxa

Kamerun

Kanada

Kape Verde

Katar

Kazahstan

Kenija

Kina

Kipar

Kirgistan

Kiribati

Kolumbija

Komorski Ostrovi

Demokratska

Republika Kongo

Republika Kongo

Narodna Demokratska

Republika Koreja

Republika Koreja

Kostarika

Kuba

Kuvajt

Narodna

Demokratska

Republika

Laos

Lesoto

Latvija

Liban

Liberija

Libiska Arapska

Xamahirija

Litvanija

Lihten{tajn

Monako

Mongolija

Namibija

Nauru

Nepal

Niger

Nigerija

Nikaragva

Nov Zeland

Norve{ka

Obedineti

Arapski Emirati

Obedineto Kralstvo

Sultanat Oman

Pakistan

Palau

Panama

Papua Nova

Gvineja

Paragvaj

Peru

Polska

Portugalija

Romanija

Ruanda

Ruska

Federacija

SAD

Samoa

San Marino

Sao Tome i Prinsipe

Sveti Vinsent i

Grenadini

Saudiska Arabija

Obedineta Republika

Tanzanija

Taxikistan

Isto~en Timor

Togo

Tonga

Trinidad i Tobago

Tuvalu

Tunis

Turkmenistan

Turcija

Uganda

Uzbekistan

Ukraina

Ungarija

Urugvaj

Filipini

Finska

Fixi

Francija

Haiti

Holandija

Honduras

Hrvatska

Centralnoafrikanska

Republika

âd

ê{ka

île

Xibuti

[vajcarija

[vedska

[ri Lanka

[panija

Veb-stranica: http://www.un.org

World BankBanque mondialeBanco MundialSvetska banka

Me|unarodnata banka za obnova i razvoj (IBRD), popoznata kako Svetska banka, eedna od Breton Vuds instituciite. Svetskata banka e specijalizirana agencijana OON, ~ija cel e razvoj na ekonomiite na zemjite koi se smetaat za siroma{nii odr`livo namaluvawe na siroma{tijata preku:

� dodeluvawe grantovi i beskamatni zaemi na zemjite, so cel da im se ovoz-moì da gi nudat osnovnite uslugi;

� obezbeduvawe tehni~ka pomo{.

Svetskata banka e osnovana vo juli 1944 godina na Monetarnata i finansiskakonferencija na Obedinetite nacii vo Breton Vuds. Sedi{teto na Svetskatabanka se nao|a vo Va{ington, SAD, i ima regionalni pretstavni{tva vo pove}e od100 dràvi.

Vo ramkite na Svetskata banka rabotat IBRD, ICSID, IDA, IFC i MIGA.

99


^lenki: 184

Avganistan

Avstralija

Avstrija

Azerbejxan

Albanija

Alìr

Angola

Antigva i Barbuda

Argentina

Banglade{

Barbados

Bahami

Bahrein

Belgija

Belize

Belorusija

Benin

Bolivija

Eritreja

Ermenija

Estonija

Etiopija

Zambija

Zimbabve

Indija

Indonezija

Irak

Iran

Irska

Island

Italija

Izrael

Jamajka

Japonija

Jemen

Jordan

Madagaskar

Makedonija

Malavi

Maldivi

Malezija

Mali

Malta

Maroko

Mar{alski

Ostrovi

Meksiko

Federalna Dràva

Mikronezija

Mjanmar

Mozambik

Moldavija

Mongolija

Namibija

Svazilend

Sej{eli

Senegal

Siera Leone

Singapur

Siriska Arapska

Republika

Slova~ka

Slovenija

Solomonski Ostrovi

Somalija

Srbija i Crna Gora

Sudan

Surinam

Tajland

Obedineta Republika

Tanzanija

Taxikistan

^lenki: 8

Benin

Bregot na Slonovata Koska

Burkina Faso

Gvineja Bisao

Mali

Niger

Senegal

Togo

Veb-stranica: http://www.uemoa.int

World Bank GroupGroupe de la Banque mondialeGrupo del Banco MundialGrupacija Svetska banka

Vo ramkite na Svetskata banka rabotat IBRD, ICSID, IDA, IFC i MIGA.

(Vidi isto taka: International Bank for Reconstruction and Development; InternationalCentre for Settlement of Investment Disputes; International Development Association;International Finance Corporation; Multilateral Investment Guarantee Agency / Me|una-rodna banka za obnova i razvoj; Me|unaroden centar za re{avawe investiciskisporovi; Me|unarodna asocijacija za razvoj; Me|unarodna finansiska korpo-racija; Multilateralna agencija za garancija na investiciite)

100


Bosna i Hercegovina

Bocvana

Brazil

Bregot na Slonovata

Koska

Brunei Darusalem

Bugarija

Burkina Faso

Burundi

Butan

Vanuatu

Venecuela

Vietnam

Gabon

Gambija

Gana

Gvajana

Gvatemala

Gvineja

Gvineja Bisao

Germanija

Grenada

Gruzija

Grcija

Danska

Dominika

Dominikanska

Republika

Egipet

Ekvador

Ekvatorijalna

Gvineja

El Salvador

Ju`noafrikanska

Republika

Kazahstan

Kamboxa

Kamerun

Kanada

Kape Verde

Katar

Kenija

Kina

Kipar

Kirgistan

Kiribati

Kolumbija

Komorski Ostrovi

Demokratska

Republika Kongo

Republika Kongo

Republika Koreja

Kostarika

Kuvajt

Narodnam

Demokratska

Republika Laos

Letonija

Liban

Liberija

Libiska Arapska

Xamahirija

Litvanija

Luksemburg

Mavritanija

Mavricius

Nepal

Niger

Nigerija

Nikaragva

Nov Zeland

Norve{ka

Obedineta Republika

Tanzanija

Obedineti Arapski

Emirati

Obedineto Kralstvo

Sultanat

Oman

Pakistan

Palau

Panama

Papua Nova Gvineja

Paragvaj

Peru

Polska

Portugalija

Romanija

Ruanda

Ruska Federacija

SAD

Samoa

San Marino

Sao Tome i Prinsipe

Saudiska Arabija

Sveta Lusija

Sveti Kits i Nevis

Sveti Vinsent i

Grenadini

Isto~en Timor

Togo

Tonga

Trinidad i

Tobago

Tunis

Turkmenistan

Turcija

Uganda

Uzbekistan

Ukraina

Ungarija

Urugvaj

Filipini

Finska

Fixi

Francija

Haiti

Holandija

Honduras

Hrvatska

Centralnoafrikanska

Republika

âd

ê{ka

île

Xibuti

[vajcarija

[vedska

[panija

[ri Lanka

Veb-stranica: http://www.worldbank.org

101


World Conservation UnionUnion mondiale pour la natureUnión Mundial para la NaturalezaSvetska unija za konzervacija

Svetskata unija za konzervacija, ~ij praven naziv e Me|unarodna unija za konzer-vacija na prirodata i prirodnite resursi (IUCN) e asocijacija ~ii glavni celi seza{tita i za~uvuvawe na prirodata i obezbeduvawe na po~ituvaweto na svetskiteekolo{ki pravila pri koristeweto na prirodnite resursi. IUCN e osnovana vo1948 godina, so sedi{te vo Gland, [vajcarija.

(Vidi isto taka: Convention on International Trade in Endangered Species of WildFlora and Fauna / Konvencija za me|unarodna trgovija so zagrozeni vidovi nadivata flora i fauna)

World Customs Organization (WCO)Organisation mondiale des douanes (OMD)Organización Mundial de Aduanas (OMA)Svetska carinska organizacija

WCO e naslednik na Sovetot za carinska sorabotka (CCC) i pretstavuva me|una-rodna organizacija ~ii celi se:

^lenki: 75

Avstralija

Argentina

Banglade{

Belgija

Benin

Bocvana

Burkina Faso

Vietnam

Gambija

Gvineja

Gvineja Bisao

Germanija

Grcija

Danska

Egipet

Ekvador

Zambija

Zimbabve

Indija

Irska

Island

Italija

Japonija

Jordan

Ju`noafrikanska

Republika

Kamerun

Kanada

Kenija

Kina

Kipar

Demokratska

Republika Kongo

Republika Kongo

Kostarika

Kuvajt

Narodna

Demokratska

Republika Laos

Liban

Libiska Arapska

Xamahirija

Lihten{tajn

Luksemburg

Mavritanija

Mavricius

Madagaskar

Malezija

Mali

Maroko

Monako

Nepal

Niger

Nov Zeland

Norve{ka

Obedineto

Kralstvo

Sultanat Oman

Pakistan

Panama

Peru

Portugalija

Ruska Federacija

SAD

Saudiska

Arabija

Svazilend

Sej{eli

Senegal

Siriska

Arapska

Republika

Tajland

Tunis

Turcija

Uganda

Finska

Francija

Holandija

ê{ka

[vajcarija

[vedska

[panija

[ri Lanka

Veb-stranica: http://www.iucn.org

� obezbeduvawe pomo{ za zemjite vo usoglasuvaweto na carinskiteoperacii i promovirawe na trgovijata;

� uprostuvawe, standardizacija i izedna~uvawe na carinskite postapki;� razvivawe standardi za razmena na trgovski podatoci i za odreduvawe

me|unarodni pravila za potekloto i za soodvetni me|unarodni carinsko-tehni~ki pra{awa.

WCO go zameni CCC vo 1994 godina i sedi{teto na ovaa organizacija se nao|a voBrisel, Belgija.

102


^lenki: 168

Avganistan

Avstralija

Avstrija

Azerbejxan

Albanija

Alìr

Angola

Andora

Argentina

Banglade{

Barbados

Bahami

Bahrein

Belgija

Belorusija

Benin

Bermudski Ostrovi

Bolivija

Bocvana

Brazil

Bregot na

Slonovata Koska

Brunei Darusalem

Bugarija

Burkina Faso

Burundi

Butan

Venecuela

Vietnam

Gabon

Gambija

Gana

Gvajana

Gvatemala

Gvineja

Germanija

Gruzija

Grcija

Danska

Ermenija

Estonija

Etiopija

Zambija

Zimbabve

Indija

Indonezija

Irak

Iran

Irska

Island

Italija

Izrael

Jamajka

Japonija

Jemen

Jordan

Ju`noafrikanska

Republika

Kazahstan

Kamboxa

Kamerun

Kanada

Kape Verde

Katar

Kenija

Kina

Kipar

Kirgistan

Kolumbija

Komorski Ostrovi

Narodna Demokratska

Republika Kongo

Republika Kongo

Republika Koreja

Kostarika

Kuba

Kuvajt

Lesoto

Luksemburg

Mavritanija

Mavricius

Madagaskar

Makao, Kina

Makedonija

Malavi

Maldivi

Malezija

Mali

Malta

Maroko

Meksiko

Mjanmar

Mozambik

Moldavija

Mongolija

Namibija

Nepal

Niger

Nigerija

Nikaragva

Nov Zeland

Norve{ka

Obedineti

Arapski Emirati

Obedineto Kralstvo

Sultanat Oman

Pakistan

Panama

Papua Nova

Gvineja

Paragvaj

Peru

Polska

Portugalija

Romanija

Ruanda

Ruska Federacija

Senegal

Siera Leone

Singapur

Siriska

Arapska Republika

Slova~ka

Slovenija

Srbija i Crna Gora

Sudan

Tajland

Obedineta Republika

Tanzanija

Taxikistan

Isto~en Timor

Togo

Tonga

Trinidad i Tobago

Tunis

Turkmenistan

Turcija

Uganda

Uzbekistan

Ukraina

Ungarija

Urugvaj

Filipini

Finska

Fixi

Francija

Haiti

Holandija

Holandski

Antili

Hongkong, Kina

Hrvatska

Centralnoafrikanska

Republika

âd

ê{ka

World Intellectual Property Organization (WIPO)Organisation mondiale de la propriété intellectuelle (OMPI)Organización Mundial de la Propiedad Intelectual (OMPI)Svetska organizacija za za{tita na prava od intelektualna sopstvenost

WIPO e specijalizirana agencija na OON, ~ii celi se pottiknuvawe na inovaci-ite i ekonomskiot razvoj preku me|unarodna promocija i za{tita na intelektual-nata sopstvenost. Organizacijata administrira 23 me|unarodni dogovori vo vrskaso razli~ni aspekti na intelektualnata sopstvenost, kako {to se, me|u drugoto,za{tita na avtorskite prava, patentite i za{titnite znaci. Konvencijata so kojase osnova WIPO e potpi{ana vo juli 1967 godina, a stapi vo sila vo 1970 godina.Organizacijata stana del od sistemot na OON vo 1974 godina. Sedi{teto na ovaaorganizacija se nao|a vo @eneva, [vajcarija.

103


^lenki: 182

Avstralija

Avstrija

Azerbejxan

Albanija

Alìr

Angola

Andora

Antigva i Barbuda

Argentina

Banglade{

Barbados

Bahami

Bahrein

Belgija

Belize

Belorusija

Benin

Bolivija

Bosna i Hercegovina

Bocvana

Brazil

Bregot na

Slonovata Koska

Brunei Darusalem

Ermenija

Estonija

Etiopija

Zambija

Zimbabve

Izrael

Indija

Indonezija

Irak

Iran

Irska

Island

Italija

Jamajka

Japonija

Jemen

Jordan

Ju`noafrikanska

Republika

Kazahstan

Kamboxa

Kamerun

Kanada

Kape Verde

Luksemburg

Mavritanija

Mavricius

Madagaskar

Makedonija

Malavi

Maldivi

Malezija

Mali

Malta

Maroko

Meksiko

Mjanmar

Mozambik

Moldavija

Monako

Mongolija

Namibija

Nepal

Niger

Nigerija

Nikaragva

Nov Zeland

Norve{ka

Sej{eli

Senegal

Siera Leone

Singapur

Siriska

Arapska

Republika

Slova~ka

Slovenija

Somalija

Srbija

i Crna Gora

Sudan

Surinam

Tajland

Obedineta

Republika

Tanzanija

Taxikistan

Togo

Tonga

Trinidad i

Tobago

Tunis

Dominikanska

Republika

Egipet

Ekvador

El Salvador

Eritreja

Letonija

Liban

Liberija

Libiska Arapska

Xamahirija

Litvanija

SAD

Samoa

Saudiska Arabija

Svazilend

Sveta Lusija

Sej{eli

île

[vajcarija

[vedska

[panija

[ri Lanka

Veb-stranica: http://www.wcoomd.org


World Trade Organization (WTO)Organisation mondiale du commerce (OMC)Organización Mundial del Comercio (OMC)Svetska trgovska organizacija

STO e me|uvladina organizacija koja ja regulira trgovijata me|u zemjite ~lenki.STO e edinstvena globalna organizacija koja se zanimava so me|unarodna trgovi-ja. Glavnite aktivnosti na STO vklu~uvaat:

� administracija na grupa spogodbi, vo ~ie sredi{te e Op{tata spogodba zacarini i trgovija (GATT); ostanatite spogodbi ureduvaat pra{awa odoblasta na zemjodelstvoto, uslugite, trgovskite aspekti na pravata odintelektualna sopstvenost (TRIPS), antidamping, sanitarnite i fitosan-itarnite merki itn.; STO voedno gi administrira plurilateralnitedogovori {to se odnesuvaat na pra{awa kako {to se civilnoto vozduho-plovstvo i javnite nabavki;

� dejstvuvawe kako forum za trgovski pregovori;

104


Bugarija

Burkina Faso

Burundi

Butan

Vatikan

Venecuela

Vietnam

Gabon

Gambija

Gana

Gvajana

Gvatemala

Gvineja

Gvineja Bisao

Germanija

Grenada

Gruzija

Grcija

Danska

Dominika

Dominikanska

Republika

Egipet

Ekvador

Ekvatorijalna

Gvineja

El Salvador

Eritreja

Katar

Kenija

Kina

Kipar

Kirgistan

Kolumbija

Komorski Ostrovi

Demokratska

Republika Kongo

Republika Kongo

Narodna Demokratska

Republika Koreja

Republika Koreja

Kostarika

Kuba

Kuvajt

Narodna

Demokratska

Republika

Laos

Lesoto

Letonija

Liban

Liberija

Libiska

Arapska Xamahirija

Litvanija

Lihten{tajn

Obedineti

Arapski

Emirati

Obedineto Kralstvo

Sultanat

Oman

Pakistan

Panama

Papua Nova

Gvineja

Paragvaj

Peru

Polska

Portugalija

Romanija

Ruanda

Ruska Federacija

SAD

Samoa

San Marino

Sao Tome i Prinsipe

Saudiska Arabija

Svazilend

Sveta Lusija

Sveti Vinsent i

Grenadini

Sveti Kits

i Nevis

Turkmenistan

Turcija

Uganda

Uzbekistan

Ukraina

Ungarija

Urugvaj

Filipini

Finska

Fixi

Francija

Haiti

Holandija

Honduras

Hrvatska

Centralnoafrikanska

Republika

âd

ê{ka

île

Xibuti

[vajcarija

[vedska

[panija

[ri Lanka

Veb-stranica: http://www.wipo.org

� re{avawe na me|unarodni trgovski sporovi so posredstvo na Organot zare{avawe sporovi;

� nadzor na nacionalnite trgovski politiki;� obezbeduvawe tehni~ka pomo{ i podigawe na kapacitetite za zemjite vo

razvoj;� sorabotka so drugi me|unarodni organizacii.

STO e osnovana vo januari 1995 godina, so sedi{te vo @eneva, [vajcarija.

105


^lenki: 148

Avstralija

Avstrija

Albanija

Angola

Antigva i Barbuda

Argentina

Banglade{

Barbados

Bahrein

Belgija

Belize

Benin

Bolivija

Bocvana

Brazil

Bregot na

Slonovata Koska

Brunei Darusalem

Bugarija

Burkina Faso

Burundi

Venecuela

Gabon

Gambija

Gana

Gvajana

Gvatemala

Gvineja

Gvineja Bisao

Germanija

Grenada

Gruzija

Grcija

Danska

Dominika

Dominikanska

Republika

Evropski zaednici

El Salvador

Ermenija

Estonija

Zambija

Zimbabve

Izrael

Indija

Indonezija

Irska

Island

Italija

Jamajka

Japonija

Jordan

Ju`noafrikanska

Republika

Kamboxa

Kamerun

Kanada

Katar

Kenija

Kina

Kineski Tajpej

Kipar

Kirgistan

Kolumbija

Demokratska

Republika Kongo

Republika Kongo

Republika Koreja

Kostarika

Kuba

Kuvajt

Lesoto

Letonija

Litvanija

Lihten{tajn

Luksemburg

Madagaskar

Makedonija

Makao, Kina

Malavi

Maldivi

Malezija

Mali

Malta

Maroko

Meksiko

Mjanmar

Mozambik

Moldavija

Mongolija

Namibija

Nepal

Niger

Nigerija

Nikaragva

Nov Zeland

Norve{ka

Obedineti

Arapski Emirati

Obedineto

Kralstvo

Sultanat Oman

Pakistan

Panama

Papua Nova

Gvineja

Paragvaj

Peru

Polska

Portugalija

Romanija

Ruanda

SAD

Sveta Lusija

Sveti Kits i Nevis

Svazilend

Senegal

Siera Leone

Singapur

Slova~ka

Slovenija

Solomonski Ostrovi

Surinam

Tajland

Obedineta Republika

Tanzanija

Togo

Trinidad i Tobago

Tunis

Turcija

Uganda

Ungarija

Urugvaj

Filipini

Finska

Fixi

Francija

Haiti

Holandija

(i Holandski Antili)

Hongkong, Kina

Honduras

Hrvatska

Centralnoafrikanska

Republika

âd

ê{ka

île

Xibuti

[vajcarija

[vedska

[panija

(Vidi isto taka: General Agreement on Tariffs and Trade / Op{ta spogodba za cari-ni i trgovija)

World Wide Fund for Nature (WWF)Fonds mondial pour la nature (WWF)Fondo Mundial para la Naturaleza (WWF)Svetski fond za prirodata

WWF e nevladina organizacija ~ija glavna cel e spre~uvawe na degradacijata naplanetata i za{tita na ìvotnata sredina, so cel lu|eto da ìveat vo harmoni-ja so prirodata. Osnovana e vo septemvri 1961 godina, so sedi{te vo Gland, [vaj-carija. WWF nema zemji ~lenki, tuku samo delovni partneri.

Yaoundé ConventionConvention de YaoundéConvenio de YaoundéKonvencija od Jaunde

(Vidi: Cotonou Agreement / Spogodba od Kotonu)

106


Egipet

Ekvador

Mavritanija

Mavricius

Sveti Vinsent i

Grenadini

[ri Lanka

Veb-stranica: http://www.wto.org

AB

Appellate BodyApelaciono telo

ACCT

Agence de coopération culturelle ettechniqueAgencija za sorabotka na poleto nakulturata i tehnikata

ACP

African, Caribbean and Pacific GroupAfrikanska, karipska i pacifi~kagrupa zemji

ACS

Association of Caribbean StatesAsocijacija na karipskite dràvi

ACWL

Advisory Centre on WTO LawSovetodaven centar za pravoto naSTO

AD

anti-dumpingantidamping

AEC

African Economic CommunityAfrikanska ekonomska zaednica

AGOA

African Growth and Opportunity ActAfrikanski akt za razvoj imo`nosti

AIF

Agence intergouvernementale de laFrancophonieMe|uvladina organizacija nafrankofonijata

AITIC

Agency for International TradeInformation and CooperationAgencija za informacii zame|unarodna trgovija i sorabotka

AMSAggregate Measurement of SupportAgregatno merewe na poddr{ka

AoAAgreement on AgricultureSpogodba za zemjodelstvo

ANZCERTA or CERAustralia – New Zealand CloserEconomic Relations Agreement Avstralisko-novozelandskaspogodba za pobliski ekonomskiodnosi

ANZCERTA Protocol on Trade andServices Australia – New Zealand CloserEconomic Relations AgreementProtocol on Trade and ServicesAvstralisko-novozelandskaspogodba za pobliski ekonomskiodnosi, protokol za trgovija iuslugi

APECAsia-Pacific Economic CooperationAzisko-pacifi~ka ekonomskasorabotka

ASCMAgreement on Subsidies andCountervailing MeasuresSpogodba za subvencii i kompen-zaciski merki

ASEANAssociation of Southeast Asian NationsAsocijacija na jugoisto~ni aziskinacii

ATCAgreement on Textiles and ClothingSpogodba za tekstil i obleka

ATPAAndean Trade Preference ActAndski akt za trgovski preferen-cijali

1


DEL III

AKRONIMI

AU

African UnionAfrikanska unija

BDV

Brusseles Definition of ValueBriselska definicija na vrednost

BISD

Basic Instruments and SelectedDocumentsOsnovni instrumenti i izbranidokumenti

BOP

balance of paymentsplaten bilans

BTA

border tax adjustmentgrani~no prisposobuvawe na danok

CACEU

Central African Customs and EconomicUnionCentralnoafrikanska carinska iekonomska unija

CAEMC

Central African Economic andMonetary CommunityCentralnoafrikanska ekonomska imonetarna zaednica

CAN

Andean CommunityZaednica na Andite

CAP

Common Agricultural PolicyZaedni~ka agrarna politika

CARICOM

Caribbean Community and CommonMarketKaripska zaednica i zaedni~kipazar

CBD

Convention on Biological DiversityKonvencija za biolo{kataraznovidnost

CBI

Caribbean Basin InitiativeInicijativa na karipskiot basen

CCAMLR

Convention for the Conservation ofAntarctic Marine Living ResourcesKonvencija za konzervacija naìvite morski resursi naAntarktikot

CCC

Customs Cooperation CouncilSovet za carinska sorabotka

CEFTA

Central European Free TradeAgreementCentralnoevropska spogodba zaslobodna trgovija

CER or ANZCERTA

Australia and New Zealand CloserEconomic Relations Trade AgreementAvstralisko-novozelandska trgov-ska spogodba za pobliski ekonoms-ki odnosi

CET

Common External TariffZaedni~ka nadvore{na carina

CFC

Common Fund for CommoditiesZaedni~ki fond za stoki za {irokapotro{uva~ka

CIF

Cost, Insurance and FreightCena so osiguruvawe i vozarina

CIS

Commonwealth of Independent StatesKomonvelt na nezavisni dràvi

CITES

Convention on International Trade inEndangered Species of Wild Flora andFaunaKonvencija za me|unarodna trgovijaso zagrozeni vidovi na divataflora i fauna

2


COMESA

Common Market for Eastern andSoutheastern AfricaZaedni~ki pazar za Isto~na iJu`na Afrika

CSE

Consumer Support EstimateProceneto nivo na poddr{ka napotro{uva~ite

CVD

countervailing duties kompenzaciski dava~ki

DRS

Deposit Refund SystemSistem za povrat na depozit

DSB

Dispute Settlement BodyTelo za re{avawe na sporovi

DSM

Dispute Settlement MechanismMehanizam za re{avawe na sporovi

DSU

Dispute Settlement UnderstandingDogovor za re{avawe na sporovi

EBA

Everything but Arms InitiativeInicijativa „Sî osven oru`je”

EBRD

European Bank for Reconstruction andDevelopmentEvropska banka za obnova i razvoj

EC

European CommunityEvropska zaednica

ECA

Economic Commission for AfricaEkonomska komisija za Afrika

ECAFE

Economic Commission for Asia and theFar EastEkonomska komisija za Azija iDale~niot Istok

ECEEconomic Commission for EuropeEkonomska komisija za Evropa

ECLACEconomic Commission for LatinAmerica and the CaribbeanEkonomska komisija za Ju`naAmerika i Karibite

ECOEconomic Cooperation OrganizationOrganizacija za ekonomskasorabotka

ECOSOCUnited Economic and Social CouncilObedinet ekonomski i socijalensovet

ECOWASEconomic Community of West AfricanStatesEkonomska zaednica na zapadnoafrikanskite dràvi

ECSCEuropean Coal and Steel CommunityEvropska zaednica za jaglen i~elik

ECWAEconomic Commissionfor Western Asia Ekonomska komisija za Zapadna Azija

EEAEuropean Economic AreaEvropska ekonomska zona

EECEuropean Economic CommunityEvropska ekonomska zaednica

EEPExport Enhancement ProgrammePrograma za zgolemuvawe na izvo-zot

EFTAEuropean Free Trade Association Evropska asocijacija za slobodnatrgovija

3


EIB

European Investment BankEvropska investiciska banka

EPZ

Export Processing ZoneIzvozno-prerabotuva~ka zona

ESCAP

Economic and Social Commission forAsia and the PacificEkonomska i socijalna komisija zaAzija i Pacifikot

ESCWA

Economic and Social Commission forWestern AsiaEkonomska i socijalna komisija zaZapadna Azija

EU

European UnionEvropska unija

EURATOM

European Atomic Energy CommunityEvropska zaednica za atomskaenergija

FAO

Food and Agriculture Organization ofthe United NationsOrganizacija za hrana i zemjodel-stvo pri Obedinetite nacii

FDI

Foreign Direct InvestmentStranska direktna investicija

FIATA

International Federation of FreightForwarders AssociationsMe|unarodna federacija na asocijacii na prevoznici

FOB

Free on BoardFranko brod

FPEI

Foreign Portfolio Equity Investment Stranski portfolio investicii vokapital na firma

FTA

Free Trade AgreementSpogodba za slobodna trgovija

FTAA

Free Trade Area for the AmericansSlobodna trgovska zona za Severnai Ju`na Amerika

G-7

Group of SevenG-7

Grupa od sedum

G-8

Group of EightG-8

Grupa od osum

G-15

Group of FifteenG-15

Grupa od petnaeset

G-21

Group of Twenty-OneG-21

Grupa od dvaeset i eden

G-77

Group of seventy-sevenG-77

Grupa od sedumdeset i sedum

GATS

General Agreement on Trade inServicesOp{ta spogodba za trgovija souslugi

GATT

General Agreement on Tariffs andTradeOp{ta spogodba carini i trgovija

GDP

gross domestic productbruto doma{en proizvod

GMO

genetically modified organismgeneti~ki modificirani organizmi

4


GNP

gross national productbruto nacionalen proizvod

GRULAC

Group of Latin American and theCaribbean CountriesGrupa zemji od Ju`na Amerika iKaribite

GSP

Generalised System of Preferences Op{t sistem na preferencijali

HS

Harmonized SystemHarmoniziran sistem

IADB

Inter-American Development BankInteramerikanska banka za razvoj

IBRD

International Bank for Reconstructionand DevelopmentMe|unarodna banka za obnova irazvoj

ICC

International Chamber of CommerceMe|unarodna trgovska komora

ICCAT

International Commission for theConservation of Atlantic TunasMe|unarodna komisija za za{titana atlantskata tuna

ICITO

Interim Commission for theInternational Trade OrganizationPrivremena komisija za Me|unaro-dnata trgovska organizacija

ICSID

International Centre for Settlement ofInvestment DisputesMe|unaroden centar za re{avawena investiciski sporovi

ICTSD

International Centre for Trade andSustainable DevelopmentMe|unaroden centar za trgovija iodr`liv razvoj

IDA

International Development AssociationMe|unarodna asocijacija za razvoj

IDLI

International Development LawInstituteInstitut za me|unaroden razvoj napravoto

IDLO

International Development LawOrganization Organizacija za me|unaroden razvojna pravoto

IE

Independent Review EntityOrgan za nezavisno razgleduvawe

IF

Integrated FrameworkIntegrirana ramka

IFC

International Finance CorporationMe|unarodna finansiska korpo-racija

IFIA

International Federation of InspectionAgenciesMe|unarodna federacija nainspekciski agencii

IGO

Intergovernmental organizationMe|uvladina organizacija

IICA

Inter-American Institute forCooperation on Agriculture Interamerikanski institut zasorabotka vo oblasta na zemjodel-stvoto

5


ILO

International Labour Organization Me|unarodna organizacija na trudot

ILP

import licensing procedurepostapki za izdavawe na uvoznidozvoli

IMF

International Monetary FundMe|unaroden monetaren fond

IP

intellectual propertyintelektualna sopstvenost

IPR

intellectual property rightpravo na intelektualna sop-stvenost

ISO

International Organization forStandardizationMe|unarodna organizacija za standardizacija

International Sugar OrganizationMe|unarodna organizacija za {e}er

IT

information technologyinformati~ka tehnologija

ITA

Information Technology AgreementSpogodba za informati~katehnologija

ITC

International Trade CentreMe|unaroden trgovski centar

ITCB

International Textiles and ClothingBureau Me|unarodno biro za tekstil iobleka

ITOInternational Trade Organization Me|unarodna trgovska organizacija

ITTOInternational Tropical TimberOrganization Me|unarodna organizacija za tropsko drvo

ITUInternational TelecommunicationsUnionMe|unarodna unija za telekomunikacii

IUCNInternational Union for theConservation of Nature and NaturalResources, more commonly referred toas the World Conservation UnionMe|unarodna unija za konzervacijana prirodata i prirodnite resursi,poznata kako Svetska unija zakonzervacija

JITAPJoint Integrated Technical ssistanceProgramZaedni~ka integrirana programa zatehni~ka pomo{

LACless-advantaged countryzemja so pomala prednost

LAIALatin American Integration Association Ju`noamerikanska asocijacija zaintegracija

LCAlife cycle analysisanaliza na ìvoten ciklus

LDCLeast-developed countryNajmalku razviena zemja

LMGLike Minded Group of DevelopingCountriesGrupa na zemji vo razvoj so zaed-ni~ki stavovi

6


LMO

living modified organismìv modificiran organizam

LRTAP

Long-Range Transboundary AirPollutionDolgoro~no prekugrani~no zagadu-vawe na vozduhot

MAI

Multilateral Agreement on Investment Multilateralna spogodba zainvesticii

MEA

Multilateral Environmental AgreementMultilateralna spogodba zaìvotna sredina

MERCOSUR

Southern Common MarketJuèn zaedni~ki pazar

MFA

Multifibre ArrangementAran`man za me|unarodna trgovijaso tekstil

MFN

most-favoured-nation treatmenttretman na najpovlastena nacija

MIGA

Multilateral Investment GuaranteeAgencyMultilateralna agencija za garancija na investiciite

MRA

Mutual Recognition AgreementSpogodba za zaemno priznavawe

MTN

multilateral trade negotiationsmultilateralni trgovski pregovori

MTS

multilateral trading systemmultilateralen trgovski sistem

NAFTA

North American Free Trade AgreementSevernoamerikanska spogodba zaslobodna trgovija

NAMA

non-agricultural market accesspristap na pazar za nezemjodelskiproizvodi

NEPAD

New Partnership for Africa’sDevelopmentNovo partnerstvo za razvoj naAfrika

NGO

non-governmental organization NVO

nevladina organizacija

NTB

non-tariff barriernecarinska bariera

NTM

non-tariff measurenecarinska merka

OAMPI

African and Malagasy Patent RightsAuthorityNadleèn organ za prava od patentna Afrika i Madagaskar

OAPI

African Intellectual PropertyOrganizationAfrikanska organizacija zaintelektualna sopstvenost

OAS

Organization of American StatesOrganizacija na amerikanskiteDràvi

OAU

Organization of African UnityOrganizacija za afrikansko edin-stvo

7


OECD

Organization for EconomicCooperation and DevelopmentOrganizacija za ekonomskasorabotka i razvoj

OIC

Organisation of Islamic ConferenceOrganizacija na Islamskata konferencija

OIE

International Office of EpizooticsMe|unarodna kancelarija za epizootika

OIF

Organization international de laFrancophonieMe|unarodna organizacija nafrankofonijata

OMA

orderly marketing arrangementnaloèni marketing aran`mani

PIFS

Pacific Island Forum SecretariatSekretarijat na Forumot na paci-fi~kite ostrovi

PPP

polluter-pays principlePrincip „zagaduva~ot pla}a”

PPMs

processes and production methodsproizvodni procesi i metodi

PRSP

Poverty Reduction Strategy PapersDokumenti za strategija zanamaluvawe na siroma{tijata

PSE

producer subsidy equivalentekvivalent na proizvodna subvencija

PSI

preshipment inspectionkontrola pred isporaka

PTA

Preferential Trade Area for Eastern andSouthern African StatesPreferencijalna trgovska oblastza isto~nite i ju`nite afrikanskidràvi

QR

Quantitative restrictionKvantitativno ograni~uvawe

RCD

Regional Cooperation for DevelopmentRegionalna sorabotka za razvoj

RPB

restrictive business practicerestriktivna delovna praktika

SAARC

South Asian Association for RegionalCooperationJu`noaziska asocijacija za regionalna sorabotka

SACU

Southern African Customs UnionJu`noafrikanska carinska unija

SADC

Southern African DevelopmentCommunityJu`noafrikanska zaednica zarazvoj

SCM

subsidies and countervailing measuressubvencii i kompenzaciski merki

S&D

special and differential treatmentspecijalen i diferencijalen tret-man

SELA

Latin American Economic SystemJu`noamerikanski ekonomski sis-tem

SGS

Société Générale de SurveillanceGeneralno zdruènie za nadzor

8


SIECA

Secretariat for Central AmericanEconomic IntegrationSekretarijat za centralnoamerikanska ekonomskaintegracija

SPS

sanitary and phytosanitary measuressanitarni i fitosanitarni merki

TBT

technical barriers to tradetehni~ki barieri vo trgovijata

TIR

Transports internationaux routiersMe|unarodni transporteri

TMB

Textiles Monitoring BodyTelo za nadzor na tekstil

TPRB

Trade Policy Review BodyTelo za preispituvawe na trgov-skata politika

TPRM

Trade Policy Review MechanismMehanizam za preispituvawe natrgovskata politika

TRIMS

trade-related investment measuresmerki pri vloùvawa so vlijanie vrz trgovijata

TRIPS

trade-related aspects of intellectualproperty rightstrgovski aspekti na pravata odintelektualna sopstvenost

TRQ

tariff rate quotacarinska kvota, tarifna kvota

UN

United NationsObedineti nacii

UNECD

United Nations Conference onEnvironment and DevelopmentKonferencija na Obedinetitenacii za ìvotna sredina i razvoj

UNCITRAL

United Nations Center for InternationalTrade LawCentar na Obedinetite nacii zame|unarodno trgovsko pravo

UNCTAD

United Nations Conference on Tradeand DevelopmentKonferencija na Obedinetitenacii za trgovija i razvoj

UNDP

United Nations DevelopmentProgrammeRazvojna programa na Obedinetitenacii

UNECA

United Nations Economic Commissionfor AfricaEkonomska komisija naObedinetite nacii za Afrika

UNECE

United Nations Economic Commissionfor EuropeEkonomska komisija naObedinetite nacii za Evropa

UNECLAC

United Nations Economic Commissionfor Latin America and the CaribbeanEkonomska komisija naObedinetite nacii za Ju`naAmerika i Karibite

UNEP

United Nations EnvironmentProgrammePrograma na Obedinetite nacii zaìvotna sredina

9


UNESCAP

United Nations Economic and SocialCommission for Asia and the PacificEkonomska i socijalna komisija naObedinetite nacii za Azija iPacifikot

UNCWA

United Nations Economic and SocialCommission for Western AsiaEkonomska i socijalna komisija naObedinetite nacii za ZapadnaAzija

UNESOB

United Nations Economic and SocialOffice in BeirutKancelarija za ekonomski i socijalni pra{awa na Obedinetitenacii vo Bejrut

UNFCCC

United Nations Framework on ClimateChangeRamka na Obedinetite nacii zaklimatski promeni

UNIDO

United Nations Industrial DevelopmentOrganizationOrganizacija na Obedinetite naciiza industriski razvoj

UNITAR

United Nations Institute for Trainingand ResearchInstitut na Obedinetite nacii zaobuka i istraùvawe

UNO

United Nations OrganizationOrganizacija na Obedinetite nacii

UPOV

International Union for the Protection ofNew Varieties of PlantsMe|unarodna unija za za{tita nanovi vidovi rastenija

UPP

user-pays principleprincip „korisnikot pla}a”

UR

Uruguay RoundUrugvajska runda

US

United StatesSoedineti Amerikanski Dràvi

USTR

United Stated Trade RepresentativeTrgovski pretstavnik naSoedinetite Amerikanski Dràvi

VER

voluntary export restraintdobrovolno ograni~uvawe na izvozot

VRA

voluntary restraint arrangementaran`man za dobrovolnoograni~uvawe na izvozot

WAEMU

West African Economic and MonetaryUnionZapadnoafrikanska ekonomska imonetarna unija

WCO

World Customs Organization Svetska carinska organizacija

WHO

World Health Organization Svetska zdravstvena organizacija

WIPO

World Intellectual PropertyOrganization Svetska organizacija za za{tita na prava od intelektualna sopstvenost

WTO

World Trade OrganizationSvetska trgovska organizacija

WWF

World Wide Fund for NatureSvetski fond za prirodata

10


INDEKS NA TERMINI

accession pristapuvawe .................................................................................................................. 1

accounting rate presmetkovna stapka ......................................................................................................1

accreditation procedurespostapki za akreditacija ..............................................................................................1

actionable subsidiessubvencii protiv koi moè da se inicira spor vo STO ..........................................2

administrative charges administrativni dava~ki ..............................................................................................2

ad valorem dutyad valorem carina..............................................................................................................2

advance deposit for importsavansen depozit za uvoz ..................................................................................................2

African Growth and Opportunity Act (AGOA)Afrikanski akt za razvoj i mo`nosti ..........................................................................2

Agenda 2000Agenda 2000........................................................................................................................3

Agenda 21Agenda 21............................................................................................................................3

Aggregate Measurement of Support (AMS)Agregatno merewe na poddr{ka......................................................................................3

amber box support portokalova kategorija na poddr{ka ............................................................................3

amicus curiae brief podnesoci od „prijateli na sudot” ................................................................................4

Analytical IndexAnaliti~ki indeks............................................................................................................4

annex aneks ..................................................................................................................................4

anti-dumping / anti-dumping duties antidamping / antidamping dava~ki ..............................................................................4

anti-trust laws / regulations antimonopolski zakoni / propisi ..................................................................................5

1


appellantàlitel..............................................................................................................................5

Appellate Body (AB)Apelaciono telo ..............................................................................................................5

Appellate Body reportIzve{taj na Apelacionoto telo ....................................................................................5

appellations of originoznaki za poteklo ............................................................................................................5

appelleeobàlenik..........................................................................................................................6

applied tariffsprimeneti carinski stapki ............................................................................................6

arbitragearbitraà ........................................................................................................................6

arbitration / arbitrator arbitraà, posreduvawe / arbiter ..............................................................................6

Article XII (GATT)~len XII (GATT) ..................................................................................................................7

Article XVIII (GATT)~len XVIII (GATT) ..............................................................................................................7

Article XX(b) (GATT)~len XX(b) (GATT)..............................................................................................................7

Article XXI (national security exemption) (GATT)~len XXI (isklu~ok zaradi nacionalna bezbednost) (GATT) ......................................7

Article XXIV (GATT)~len XXIV (GATT) ..............................................................................................................8

Article 21.5 Panel ~len 21.5 Panel ................................................................................................................8

Article 27.3(b) (TRIPS Agreement) ~len 27.3(b) (Spogodba za TRIPS) ....................................................................................8

Article 66.2 (TRIPS Agreement) ~len 66.2 (Spogodba za TRIPS) ........................................................................................9

authoritative interpretationovlasteno tolkuvawe ......................................................................................................9

automatic import licensingreìm na avtomatski dozvoli za uvoz ..........................................................................9

averaginguprose~uvawe ....................................................................................................................9

2


balance of payments (BOP)platen bilans..................................................................................................................10

balance-of-payments consultations konsultacii za platniot bilans ..................................................................................10

balance-of-payments difficultieste{kotii vo platniot bilans ......................................................................................10

balance of trade / trade balancetrgovski bilans ..............................................................................................................10

Basic Instruments and Selected Documents (BISD)Osnovni instrumenti i izbrani dokumenti................................................................11

best endeavour clause klauzula za naj~esni nameri ........................................................................................11

bilateral trade agreementbilateralna trgovska spogodba....................................................................................11

biological diversity biolo{ka raznovidnost ................................................................................................11

blue box supportsina kategorija na poddr{ka ........................................................................................12

border protectiongrani~na za{tita............................................................................................................12

border tax adjustment (BTA)grani~no prisposobuvawe na danok ............................................................................12

boxkategorija ........................................................................................................................12

Brussels Definition of Value (BDV) Briselska definicija na vrednost ............................................................................13

built-in-agendavgradena agenda ..............................................................................................................13

burden of prooftovar na dokaùvawe ....................................................................................................13

“carousel approach”pristap „karusel” ..........................................................................................................14

carry forwardpredvremeno koristewe ................................................................................................14

carry overprenesuvawe....................................................................................................................14

Cartagena ProtocolKartagenski protokol ....................................................................................................14

3


causationpri~inska vrska..............................................................................................................15

certification potvrda, sertifikat ......................................................................................................15

circumventionzaobikoluvawe ................................................................................................................15

commercial presence komercijalno prisustvo ................................................................................................15

Common Agricultural Policy (CAP)Zaedni~ka agrarna politika ........................................................................................16

common external tariff (CET)zaedni~ka nadvore{na carina ....................................................................................16

comparative advantage, theory ofkomparativna prednost, teorija na..............................................................................16

compensationkompenzacija ....................................................................................................................16

competition policy / antitrust policypolitika na konkurencija / antimonopolska politika ............................................17

complaining partystrana tuìtel ..............................................................................................................17

complainttu`ba ................................................................................................................................17

compliance panelpanel za usoglasenost ..................................................................................................17

compulsory licensezadolìtelna licenca ..................................................................................................18

computed valuepresmetana vrednost ....................................................................................................18

confidentialitydoverlivost ....................................................................................................................18

conformity assessment procedurepostapki za ocenuvawe na soobraznosta ....................................................................18

consensuskonsenzus ........................................................................................................................19

constructed valuekonstruirana vrednost..................................................................................................19

Consumer Support Estimate (CSE)Proceneto nivo na poddr{ka na potro{uva~ite ......................................................19

contingency trade investments / contingent protection uslovni trgovski merki / uslovna za{tita ................................................................20

4


contracting parties (to the GATT)dogovorni strani (na GATT) ..........................................................................................20

Convention on Biological Diversity (CBD)Konvencija za biolo{ka raznovidnost........................................................................20

copyrightavtorsko pravo................................................................................................................20

core labour standards osnovni trudovi standardi ..........................................................................................21

cost, insurance and freight (CIF)cena so osiguruvawe i vozarina ..................................................................................21

counterfeitfalsifikuvawe ..............................................................................................................21

countervailing duties (CBD)kompenzaciski dava~ki..................................................................................................21

country-hopping zaobikoluvawe na zemja ................................................................................................22

coupled / couplingpovrzanost / povrzuvawe ..............................................................................................22

covered agreements spogodbi opfateni so Dogovorot za re{avawe na sporovi (DSU) ..........................22

cross-border sales of servicesprekugrani~na proda`ba na uslugi ............................................................................22

cross-compensation vkrstena (me|usektorska) kompenzacija ......................................................................23

cross-retaliation vkrsteno (me|usektorsko) vozvra}awe ........................................................................23

cultural exceptionkulturolo{ki isklu~ok..................................................................................................23

cumulation kumulativnost ................................................................................................................23

customs dutycarina ..............................................................................................................................24

customs harmonization carinska harmonizacija ................................................................................................24

customs territorycarinska teritorija ......................................................................................................24

customs unioncarinska unija ................................................................................................................24

5


decision-making processproces na odlu~uvawe / donesuvawe odluki ..............................................................26

decoupling / delinkagerazdvojuvawe ..................................................................................................................26

de factode facto ..............................................................................................................................26

deficiency paymentpla}awe na kusok ............................................................................................................26

de jurede jure (spored zakon) ....................................................................................................26

deposit refund system (DRS)sistem za povrat na depozit ........................................................................................27

derestriction derestrikcija..................................................................................................................27

determination of (serious) injuryutvrduvawe na (seriozna) {teta ..................................................................................27

developed countriesrazvieni zemji ................................................................................................................27

developing countrieszemji vo razvoj ................................................................................................................28

development boxkategorija za razvoj ........................................................................................................28

disclosure of informationobjavuvawe na informacii............................................................................................28

disputespor ..................................................................................................................................29

Dispute Settlement Body (DSB)Telo za re{avawe na sporovi ......................................................................................29

Dispute Settlement Understanding (DSU)Dogovor za re{avawe na sporovi ................................................................................29

distortionnaru{uvawe ....................................................................................................................29

Doha Work Programme Rabotna programa od Doha ............................................................................................30

domestic content requirement barawe za doma{na sodrìna vo proizvodot............................................................30

domestic supportdoma{na poddr{ka ........................................................................................................30

6


drawbackspovrat na carina ............................................................................................................30

dumpingdamping ............................................................................................................................31

early harvestprvi~ni rezultati ..........................................................................................................32

eco-certification eko-sertifikacija ..........................................................................................................32

eco-labellingeko-ozna~uvawe ..............................................................................................................32

economies in transitionekonomii vo tranzicija..................................................................................................32

emission chargesdava~ki za zagaduvawe ..................................................................................................33

Enabling ClauseOvozmoùva~ka klauzula ..............................................................................................33

Equivalent Measurement of Support (EMS)Ekvivalentno merewe na poddr{ka ............................................................................33

erosion of preferenceserozija na preferencijali ..........................................................................................33

escalation of tariff rateseskalacija na carinski stapki ....................................................................................34

escape clauseklauzula za odbegnuvawe ..............................................................................................34

establishmentosnovawe..........................................................................................................................34

“Everything but Arms” Initiative (EBA)Inicijativa „S¢ osven oru`je”......................................................................................34

ex ante, ex postex ante, ex post ................................................................................................................34

ex parte communication komunikacija ex parte ......................................................................................................34

export credits / export credit guaranties / exprot credit insuranceizvozni krediti / garancii za izvozni krediti / osiguruvawe na izvozni krediti ........................................................................................................35

Export Enhancement Programme (EEP)Programa za zgolemuvawe na izvozot ..........................................................................35

export incentivesizvozni stimulacii........................................................................................................35

7


export performance requirements barawa za izvozni rezultati........................................................................................35

export processing zones (EPZs)izvozno-prerabotuva~ki zoni ......................................................................................36

export restraint agreement spogodba za vozdrùvawe od izvoz..............................................................................36

export subsidiesizvozni subvencii ..........................................................................................................36

“fast track”„brza postapka” ................................................................................................................37

food securityobezbeduvawe na hrana ..................................................................................................37

forced technology transferprisilen transfer na tehnologija ..............................................................................37

foreign direct investment (FDI)stranski direktni investicii (SDI) ..........................................................................37

foreign portfolio equity investment (FPEI)stranski portfolio investicii vo kapital na firma ............................................38

formula tariff cutsnamaluvawe na carinski stapki spored opredelena formula ..............................38

Framework AgreementRamkoven dogovor ..........................................................................................................38

free on board (FOB)franko brod ....................................................................................................................38

free-rider“free-rider”, korisnik na povolnosti bez da pravi otstapki ......................................38

free-trade agreement (FTA)spogodba za slobodna trgovija......................................................................................39

free-trade zones slobodni trgovski zoni ................................................................................................39

GATT 1947GATT 1947 ........................................................................................................................40

GATT 1994GATT 1994 ........................................................................................................................40

GATT acquisAcquis na GATT ................................................................................................................40

GATT law pravoto na GATT ............................................................................................................40

8


GATT precedents presedani na GATT ........................................................................................................41

Generalized System of Preferences (GSP)Op{t sistem na preferencijali ................................................................................41

genetically-modified organisms (GMOs)geneti~ki modificirani organizmi (GMO) ................................................................41

geographical indicationsgeografski oznaki ..........................................................................................................42

Girard Paper on Market AccessDokument na @irard za pristap na pazarot ..............................................................42

graduation clauseklauzula za postapnost..................................................................................................42

grandfathering / grandfather clause klauzula za steknati prava ..........................................................................................42

green box supportzelena kategorija na poddr{ka ....................................................................................43

Green RoomZelena soba ....................................................................................................................43

grey-area measuresmerki od sivata zona ....................................................................................................43

gross domestic product (GDP)bruto doma{en proizvod (BDP) ....................................................................................44

gross national product (GNP)bruto nacionalen proizvod (BNP) ..............................................................................44

Group of 21 (G-21)Grupa od 21 (G-21)............................................................................................................44

Harbinson PaperDokument na Harbinson ................................................................................................45

hard-core cartelsekstremni karteli..........................................................................................................45

harmonisation harmonizirawe................................................................................................................45

harmonisation formulaformula za harmonizirawe..........................................................................................45

Harmonised System (HS)Harmoniziran sistem (HS) ............................................................................................45

hearing, oral hearingrasprava, usna rasprava ..............................................................................................46

9


implementation of recommendations and rulingsimplementirawe na preporaki i odluki ....................................................................47

import licensing procedures (ILP)postapki za izdavawe na uvozni dozvoli ..................................................................47

import-substitution policiespolitika za supstitucija na uvozot..............................................................................47

Independent Review Entity (IE)Organ za nezavisno razgleduvawe ..............................................................................47

industrial designsindustriski dizajn ........................................................................................................48

infant industry protectionza{tita na mlada industrija........................................................................................48

Information Technology Agreement (ITA)Spogodba za informati~ka tehnologija ......................................................................48

initial commitmentsinicijalni obvrski ........................................................................................................48

initial submissioninicijalen podnesok ......................................................................................................49

injury{teta ................................................................................................................................49

in-quota / within accessvo ramki na kvotata........................................................................................................49

integrated circuit layout-designstopografija na integralni kola ..................................................................................49

Integrated Framework (IF)Integrirana ramka ........................................................................................................49

integration programmesintegrira~ki programi ..................................................................................................50

intellectual property rights (IPRs)prava od intelektualna sopstvenost ..........................................................................50

interim reportvremen izve{taj..............................................................................................................50

interim reviewvremen pregled ..............................................................................................................51

internal supportvnatre{na poddr{ka ....................................................................................................51

Invisible CommitteeNevidliv komitet ..........................................................................................................51

10


ISO 9000ISO 9000............................................................................................................................51

judicial economyekonomi~nost na postapka ............................................................................................52

jurisdictionnadle`nost......................................................................................................................52

Kennedy RoundKenedieva runda ............................................................................................................53

least-developed countries (LDCs) najmalku razvieni zemji ................................................................................................54

less-advantaged countries (LACs)zemji so pomali prednosti............................................................................................54

life cycle analysis (LCA)analiza na ìvotniot ciklus ......................................................................................54

like productssli~ni proizvodi ..........................................................................................................54

linear tariff cutslinearni namaluvawa na carinite..............................................................................55

living modified organism (LMO)ìv modificiran organizam ......................................................................................55

local content requirements barawa za lokalni inputi vo doma{nite proizvodi ................................................55

mailboxpo{tensko sanda~e ........................................................................................................56

mainstreamingintegrirawe ....................................................................................................................56

Marrakesh AgreementMarake{ka spogodba ......................................................................................................56

members ~lenki ..............................................................................................................................56

Ministerial Conference Ministerska konferencija ..........................................................................................56

modalitiesmodaliteti ......................................................................................................................57

Mode 4Na~in 4 ............................................................................................................................57

modes of deliveryna~ini na davawe uslugi ..............................................................................................57

11


most-favoured-nation (MFN) exemptions isklu~oci od tretmanot na najpovlastena nacija ......................................................57

most-favoured-nation (MFN) treatment tretman na najpovlastena nacija ................................................................................57

movement of natural personsdvièwe na fizi~ki lica ............................................................................................58

Multifibre Arrangement (MFA)Aran`man za me|unarodna trgovija so tekstil..........................................................58

multifunctionalitymultifunkcionalnost ....................................................................................................58

Multilateral Agreement on Investment (MAI)Multilateralna spogodba za investicii ..................................................................58

multilateral environmental agreements (MEA)multilateralni spogodbi za ìvotna sredina ........................................................59

multilateral trade negotiations (MTN)multilateralni trgovski pregovori ..........................................................................59

multilateral trading system (MTS)multilateralen trgovski sistem ................................................................................59

multi-modalmultimodalen transport ..............................................................................................59

mutual recognition agreements (MRAs)spogodbi za zaemno priznavawe ..................................................................................59

national schedulesnacionalni listi na obvrski ......................................................................................61

national treatment (rule)nacionalen tretman (pravilo) ....................................................................................61

natural persons fizi~ki lica ..................................................................................................................61

net food-importing developing countries zemji vo razvoj neto uvozni~ki na prehranbeni proizvodi......................................61

non-actionable subsidies (green box subsidies)subvencii {to ne podleàt na kompenzaciski merki, dozvoleni subvencii (subvencii od zelenata kategorija) ............................................................................62

non-agricultural market access negotiations (NAMA negotiations)pregovori za pristap na pazarot na nezemjodelski proizvodi (pregovori zaNAMA) ..............................................................................................................................62

non-applicationneprimenuvawe................................................................................................................62

non-automatic import licensingreìm na neavtomatsko izdavawe uvozni dozvoli....................................................63

12


non-governmental organisation (NGO)nevladina organizacija ................................................................................................63

non-reciprocitynereciprocitet ..............................................................................................................63

non-tariff barriers (NTBs) / non-tariff measures (NTMs)necarinski barieri / necarinski merki ....................................................................63

non-trade concernsnetrgovski pra{awa ......................................................................................................64

non-violation complaints tu`bi vo slu~ai koga ne postoi prekr{uvawe ..........................................................64

nuisance tariffsnepotrebni carini..........................................................................................................64

nullification and impairmentanulirawe i namaluvawe ..............................................................................................64

observernabquduva~......................................................................................................................65

orderly marketing arrangement (OMA)naloèni marketing aran`mani ..................................................................................65

out-of-quota / over accessnadvor od kvotata / pogolem pristap ..........................................................................65

outward processing arrangements aran`man za lon dorabotki ..........................................................................................65

panel / panel proceedingpanel / postapka pred panelot ....................................................................................66

panelist~len na panel ..................................................................................................................66

panel reportizve{taj na panelot ......................................................................................................66

parallel importsparalelen uvoz ..............................................................................................................66

Part IV of the GATTDel IV od GATT ................................................................................................................67

patentpatent ..............................................................................................................................67

peace clause mirovna klauzula ..........................................................................................................67

peak tariffscarinski vrvovi, vrvovi na carinskite stapki ........................................................67

13


permissible subsidiesdozvolivi subvencii......................................................................................................67

pipeline protectionprodolèna za{tita......................................................................................................68

piracypiraterija........................................................................................................................68

plurilateral trade agreements plurilateralni trgovski spogodbi ............................................................................68

polluter-pays principle (PPP)princip „zagaduva~ot pla}a” ........................................................................................68

portfolio investment / foreign portfolio equity investment (FPEI)portfolio investicii / stranski portfolio investicii vo kapital na firma....69

positive agendapozitivna programa........................................................................................................69

precautionary principleprincip na pretpazlivost ............................................................................................69

preferences / preferential treatment / preferential arrangementpreferencijali / preferencijalen tretman / preferencijalen aran`man ........69

pre-shipment inspection (PSI)kontrola pred isporaka ................................................................................................70

price takerprifa}a~ na cena............................................................................................................70

price undertakingprezemawe cenovna obvrska ........................................................................................70

prima facie caseslu~aj prima facie ............................................................................................................70

processes and production methods (PPMs)proizvodni procesi i metodi ......................................................................................71

producer subsidy equivalent (PSE)ekvivalent na proizvodna subvencija ........................................................................71

product mandating requirementsbarawa za zadolìtelen plasman na proizvodi ......................................................71

progressive liberalisation progresivna liberalizacija ........................................................................................71

prohibited subsidieszabraneti subvencii ......................................................................................................72

protocolsprotokoli ........................................................................................................................72

14


Poverty Reduction Strategy Papers (PRSP)Dokumenti za strategija za namaluvawe na siroma{tijata......................................72

prudential carve-outisklu~ok zaradi pri~ini na pretpazlivost ..............................................................73

Quad, the Quad ..................................................................................................................................74

quantitative restrictions (QRs) / quotaskoli~inski (kvantitativni) ograni~uvawa / kvoti ....................................................74

quotakvota ................................................................................................................................74

quota modulationprisposobuvawe na kvoti ..............................................................................................74

rebuttable presumptionpretpostavka {to moè da se pobie............................................................................75

reciprocityreciprocitet ..................................................................................................................75

reduction commitmentsobvrski za namaluvawe..................................................................................................75

reform programmeprograma za reforma ....................................................................................................75

regional trading agreementregionalna trgovska spogodba ......................................................................................76

request / offerbarawe / ponuda ..............................................................................................................76

responding party / respondenttuèna strana / tuèn ..................................................................................................76

restrictive business practices (RBPs)restriktivni delovni praktiki ..................................................................................76

retaliation vozvratna merka..............................................................................................................77

rollbacknapu{tawe (na trgovski ograni~uvawa) ......................................................................77

rounds of trade negotiations / trade roundsrundi na trgovski pregovori / trgovski rundi ..........................................................77

rules of originpravila za poteklo ........................................................................................................77

safeguards / safeguards measuresza{tita / za{titni merki..............................................................................................79

15


sanitary and phytosanitary measuressanitarni i fitosanitarni merki ..............................................................................79

schedule / schedule of concessionslista / lista na otstapki ..............................................................................................79

sectoral approachsektorski pristap ..........................................................................................................79

security exceptionisklu~ok {to se odnesuva na bezbednosta ................................................................79

sequencingredosled ..........................................................................................................................80

serious injury seriozna {teta ..............................................................................................................80

serious prejudiceseriozna povreda ..........................................................................................................80

Singapore IssuesSingapurski pra{awa....................................................................................................80

single undertakingedinstven paket, sevkupen paket za pregovori ..........................................................80

small open economymala otvorena ekonomija ..............................................................................................81

small suppliersmali snabduva~i ............................................................................................................81

special and differential treatment (S&D)specijalen i diferencijalen tretman ........................................................................81

special productsposebni proizvodi..........................................................................................................81

specific commitmentsspecifi~ni obvrski ......................................................................................................82

specific tariffspecifi~ni carinski stapki ........................................................................................82

standard of proofstandard na dokaùvawe ..............................................................................................82

standard of reviewstandard na ispituvawe ................................................................................................82

standardsstandardi ........................................................................................................................82

standard terms of referencestandarden delokrug na rabota....................................................................................83

16


stand-still provisionodredba za status kvo ....................................................................................................83

state trading enterprisespretprijatija za dràvna trgovija ..............................................................................83

subsidiessubvencii ........................................................................................................................83

substantial interestzna~itelen interes ........................................................................................................84

sui generissui generis ........................................................................................................................84

sunset clause klauzula za ukinuvawe ..................................................................................................84

Super 301 (Omnibus Trade and Competitiveness Act 1988)Super 301 (Zaedni~ki zakon za trgovija i konkurentnost od 1988) ........................85

supply management / orderly marketing systemsupravuvawe so ponudata / naloèni sistemi za marketing ....................................85

supply-side constraints ograni~uvawe na ponudata ............................................................................................85

swingprefrluvawe ..................................................................................................................85

Swiss formula {vajcarska formula ......................................................................................................86

Tarif intégré de la Communauté (européene) (TARIC)Tarif intégré de la Communauté (européene) (TARIC) ....................................................87

tariffcarina / carinska stapka / tarifa ..............................................................................87

tariff anomalyanomalija na carinskite stapki ..................................................................................87

tariff bindingsmaksimalni obvrzuva~ki carinski stapki..................................................................87

tariff escalationeskalacija na carinski stapki ....................................................................................88

tarifficationtarifikacija ..................................................................................................................88

tariff peaksvrvovi na carinskite stapki ........................................................................................88

tariff quota / tariff rate quota (TRQ)carinska kvota / tarifna kvota ..................................................................................88

17


tariff schedulelista na carinski stapki ..............................................................................................89

tariff surchargesdopolnitelni carinski dava~ki ..................................................................................89

technical barriers to trade (TBT)tehni~ki barieri vo trgovijata....................................................................................89

technical regulations tehni~ki propisi ............................................................................................................89

terms of referencedelokrug na rabota ........................................................................................................90

Textiles Monitoring Body (TMB)Telo za nadzor na tekstil ............................................................................................90

third participant (in an appeal)tret u~esnik (vo àlbena postapka) ............................................................................90

third party (in a proceeding before the panel) / third party rightstreta strana (vo postapka pred panelot) / prava na tretata strana ....................90

“three sisters”, the„trite sestri”..................................................................................................................91

Tokyo RoundTokiska runda..................................................................................................................91

trade and environmenttrgovija i ìvotna sredina ..........................................................................................91

trade-balancing requirements barawa za vramnoteùvawe na trgovijata..................................................................91

trade contingency measures / trade defence instrumentstrgovski merki vo nepredvideni okolnosti / trgovski odbranbeni instrumenti ....92

trade creationsozdavawe na trgovska razmena ..................................................................................92

trade diversionprenaso~uvawe na trgovijata........................................................................................92

trade facilitationolesnuvawe na trgovijata..............................................................................................92

trademarkstrgovski marki ................................................................................................................93

Trade Policy Review Mechanism (TPRM) / Trade Policy Review Body (TPRB)Mehanizam za preispituvawe na trgovskata politika / Telo za preispituvawe na trgovskata politka ........................................................................93

trade-related aspects of intellectual property rights, Agreement on TRIPS / TRIPS Counciltrgovski aspekti na pravata od intelektualna sopstvenost, Spogodba za TRIPS /Sovet za TRIPS................................................................................................................93

18


trade-related investment measures, Agreement on TRIMSmerki pri vloùvawa so vlijanie vrz trgovijata, Spogodba za TRIMS..................94

trade roundtrgovska runda ................................................................................................................94

trade secrettrgovska tajna ..................................................................................................................94

trade weighted average tariffprose~na ponderirana carinska stapka ....................................................................94

traditional knowledgetradicionalno znaewe ..................................................................................................94

transaction valuetransakciska vrednost ..................................................................................................95

transcriptprepis, transkripcija....................................................................................................95

transitional safeguard mechanismpreoden za{titen mehanizam........................................................................................95

transparencytransparentnost ............................................................................................................95

unadopted reportneusvoen izve{taj ..........................................................................................................96

undisclosed information / trade secretsneobjaveni podatoci / trgovski tajni ..........................................................................96

Uruguay Round (UR)Urugvajska runda ............................................................................................................96

user-pays principle (UPP)princip „korisnikot pla}a” ..........................................................................................96

variable levypromenliva dava~ka, prelevman ..................................................................................98

virgin material taxdanok na nereciklirani materijali............................................................................98

voluntary export restraints (VERs) / voluntary restraint agreements (VRAs)dobrovolni ograni~uvawa na izvozot / spogodbi za dobrovolno ograni~uvawe na izvozot ..............................................................................................98

voluntary standardsdobrovolni standardi; nezadolìtelni standardi ................................................98

waiverosloboduvawe od obvrska ............................................................................................99

withdraw (the measure)povlekuva (merka) ..........................................................................................................99

19


written submissionpismen podnesok ............................................................................................................99

“WTO-plus”„STO-plus”, pro{iruvawe na standardite i pravilata na STO..............................99

zero-for-zero approachpristap „nula za nula” ................................................................................................101

zeroingsveduvawe na nula........................................................................................................101

20


INDEKS NA ORGANIZACII

Advisory Center on WTO Law (ACWL)

Sovetodaven centar za pravoto na STO........................................................................1

African and Malagasy Patent Rights Authority (OAMPI)

Nadleèn organ za prava od patent na Afrika i Madagaskar..................................1

African, Caribbean and Pacific Group of States (ACP)

Afrikanska, karipska i pacifi~ka grupa zemji ..........................................................2

African Economic Community (AEC)

Afrikanska ekonomska zaednica ..................................................................................3

African Growth and Opportunity Act (AGOA) I and II

Afrikanski akt za razvoj i mo`nosti (AGOA) I i II ....................................................4

African Intellectual Property Organisation (OAPI)

Afrikanska organizacija za intelektualna sopstvenost ..........................................4

African Union (AU)

Afrikanska unija..............................................................................................................5

Agence Intergouvernementale de la Francophonie (AIF)

Me|uvladina agencija na frankofonijata ....................................................................6

Agency for International Trade Information and Cooperation (AITIC)

Agencija za informacii za me|unarodna trgovija i sorabotka ................................6

Andean Community (CAN)

Zaednica na Andite ..........................................................................................................8

Andean Pact

Andski pakt........................................................................................................................8

Andean Trade Preference Act (ATPA)

Andski akt za trgovski preferencijali ......................................................................8

Asia-Pacific Economic Cooperation (APEC)

Azisko-pacifi~ka ekonomska sorabotka ......................................................................9

Association of Caribbean States (ACS)

Asocijacija na karipskite dràvi ................................................................................9

21


Association of Southeast Asian Nations (ASEAN)

Asocijacija na jugoisto~nite aziski nacii ................................................................10

Australia-New Zealand Closer Economic Relations

Agreement (ANZCERTA or CER)

Avstralisko-novozelandska spogodba za pobliski ekonomski odnosi ..................10

Australia-New Zealand Closer Economic Relations Agreement (ANZCERTA)

Protocol on Trade in Services

Avstralisko-novozelandska spogodba za pobliski ekonomski odnosi,

protokol za trgovija so uslugi ....................................................................................11

Basel Convention on the Control of Transboundary Movements of Hazardous Wastes

and Their Disposal (Basel Convention)

Bazelska konvencija za kontrola na prekugrani~nite dvièwa na {teten otpad i

negovo skladirawe (Bazelska konvencija)..................................................................12

Berne Convention for the Protection of Literary and Artistic Works (Berne Convention)

Bernska konvencija za za{tita na literaturni i umetni~ki tvorbi

(Bernska konvencija) ......................................................................................................13

Bretton Woods Institutions

Institucii Breton Vuds................................................................................................15

Cairns Group

Grupacija Kairns ............................................................................................................15

Caribbean Basin Initiative (CBI)

Inicijativa na Karipskiot basen ................................................................................15

Caribbean Community and Common Market (CARICOM)

Karipska zaednica i zaedni~ki pazar ........................................................................16

Caribbean Free Trade Association (CARIFTA)

Karipska asocijacija za slobodna trgovija ................................................................17

Cartagena Agreement

Kartagenska spogodba ....................................................................................................17

Cartagena Protocol on Biosafety

Kartagenski protokol za bio-za{tita ........................................................................17

Central African Customs and Economic Union (CACEU)

Centralnoafrikanska carinska i ekonomska unija ..................................................18

22


Central African Economic and Monetary Community (CAEMC)

Centralnoafrikanska ekonomska i monetarna zaednica ........................................18

Central European Free Trade Agreement (CEFTA)

Centralnoevropska spogodba za slobodna trgovija..................................................19

Codex Alimentarius

Kodeks Alimentarius ....................................................................................................20

Codex Alimentarius Commission

Komisija za Kodeks Alimentarius ..............................................................................20

Common Fund for Commodities (CFC)

Zaedni~ki fond za stoki za {iroka potro{uva~ka ..................................................21

Common Market for Eastern and Southern Africa (COMESA)

Zaedni~ki pazar za Isto~na i Ju`na Afrika............................................................23

Commonwealth of Independent States (CIS)

Komonvelt na nezavisni dràvi..................................................................................23

Convention for the Conservation of Antarctic Marine Living Resources (CCAMLR)

Konvencija za konzervacija na ìvite morski resursi na Antarktikot................24

Convention on Biological Diversity (CBD)

Konvencija za biolo{kata raznovidnost....................................................................25

Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Flora and Fauna

(CITES)

Konvencija za me|unarodna trgovija so zagrozeni vidovi na divata flora i

fauna................................................................................................................................26

Cotonou Agreement

Dogovor od Kotonu ..........................................................................................................28

Customs Cooperation Council (CCC)

Sovet za carinska sorabotka........................................................................................29

Earth Summit

Samit za Zemjata ............................................................................................................29

Economic and Social Commission for Asia and the Pacific (ESCAP)

Ekonomska i socijalna komisija za Azija i Pacifikot ............................................29

23


Economic and Social Commission For Western Asia (ESCWA)

Ekonomska i socijalna komisija za Zapadna Azija ....................................................30

Economic Commission for Africa (ECA)

Ekonomska komisija za Afrika ....................................................................................31

Economic Commission for Asia and the Far East (ECAFE)

Ekonomska komisija za Azija i Dale~niot Istok........................................................32

Economic Commission for Europe (ECE)

Ekonomska komisija za Evropa ......................................................................................32

Economic Commission for Latin America and the Caribbean (ECLAC)

Ekonomska komisija za Ju`na Amerika i Karibite ..................................................32

Economic Community of West African States (ECOWAS)

Ekonomska zaednica na zapadnoafrikanskite dràvi ............................................33

Economic Cooperation Organization (ECO)

Organizacija za ekonomska sorabotka ........................................................................33

European Atomic Energy Community (EURATOM)

Evropska zaednica za atomska energija ......................................................................34

European Bank for Reconstruction and Development (EBRD)

Evropska banka za obnova i razvoj ..............................................................................34

European Coal and Steel Community (ECSC)

Evropska zaednica za jaglen i ~elik ..........................................................................35

European Communities (EC)

Evropski zaednici..........................................................................................................35

European Community (EC)

Evropska zaednica ........................................................................................................35

European Economic Area (EEA)

Evropska ekonomska zona ..............................................................................................36

European Economic Community (EEC)

Evropska ekonomska zaednica ......................................................................................37

European Free Trade Association (EFTA)

Evropska asocijacija za slobodna trgovija ................................................................37

24


European Union (EU)

Evropska unija ................................................................................................................37

Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO)

Organizacija za hrana i zemjodelstvo pri Obedinetite nacii ..............................38

Free Trade Area for the Americas (FTAA)

Slobodna trgovska zona za Severna i Ju`na Amerika ............................................39

General Agreement on Tariffs and Trade (GATT) 1947 and 1994

Op{ta spogodba za carini i trgovija (GATT) 1947 i 1994 ........................................40

Group of Latin American and Caribbean Countries (GRULAC)

Grupa zemji od Ju`na Amerika i Karibite ................................................................41

Group of Eight (G-8)

Grupa od osum (G-8)..........................................................................................................42

Group of Seven (G-7)

Grupa od sedum (G-7) ......................................................................................................42

Group of 15 (G-15)

Grupa od 15 (G-15)............................................................................................................43

Group of 77 (G-77)

Grupa od 77 (G-77)............................................................................................................43

Inter-American Development Bank (IADB)

Interamerikanska banka za razvoj ..............................................................................44

Inter-American Institute for Cooperation on Agriculture (IICA)

Interamerikanski institut za sorabotka vo oblasta na zemjodelstvoto ............45

Interim Commission for the International Trade Organization (ICITO)

Privremena komisija za Me|unarodnata trgovska organizacija ............................46

International Bank for Reconstruction and Development (IBRD)

Me|unarodna banka za obnova i razvoj ........................................................................46

International Centre for Settlement of Investment Disputes (ICSID)

Me|unaroden centar za re{avawe na investiciski sporovi ..................................46

International Centre for Trade and Sustainable Development (ICTSD)

Me|unaroden centar za trgovija i odr`liv razvoj ..................................................47

25


International Chamber of Commerce (ICC)

Me|unarodna trgovska komora ......................................................................................48

International Cocoa Agreement

Me|unarodna spogodba za kakao....................................................................................48

International Coffee Agreement

Me|unarodna spogodba za kafe ....................................................................................49

International Commission for the Conservation of Atlantic Tunas (ICCAT)

Me|unarodna komisija za za{tita na atlantskata tuna............................................50

International Development Association (IDA)

Me|unarodna asocijacija za razvoj ..............................................................................50

International Development Law Institute (IDLI)

Institut za me|unaroden razvoj na pravoto ..............................................................52

International Development Law Organization (IDLO)

Organizacija za me|unaroden razvoj na pravoto........................................................52

International Federation of Freight Forwarders Association (FIATA)

Me|unarodna federacija na {pediterska asocijacija ............................................52

International Federation of Inspection Agencies (IFIA)

Me|unarodna federacija na inspekciski agencii ....................................................53

International Finance Corporation (IFC)

Me|unarodna finansiska korporacija ........................................................................53

International Grains Council (IGC)

Me|unaroden sovet za ìtarki ....................................................................................54

International Labour Organization (ILO)

Me|unarodna organizacija na trudot ..........................................................................55

International Monetary Fund (IMF)

Me|unaroden monetaren fond ......................................................................................57

International Office of Epizootics (OIE)

Me|unarodna kancelarija za epizootika ....................................................................58

International Organization for Standardization (ISO)

Me|unarodna organizacija za standardizacija ..........................................................60

26


International Sugar Organization (ISO)

Me|unarodna organizacija za {e}er............................................................................61

International Telecommunication Union (ITU)

Me|unarodna unija za telekomunikacii ......................................................................62

International Textiles and Clothing Bureau (ITCB)

Me|unarodno biro za tekstil i obleka ......................................................................63

International Trade Centre (ITC)

Me|unaroden centar za trgovija ..................................................................................64

International Trade Organization (ITO)

Me|unarodna trgovska organizacija ............................................................................65

International Tropical Timber Organization (ITTO)

Me|unarodna organizacija za tropsko drvo................................................................65

International Union for the Conservation of Nature and Natural Resource (IUCN)

Me|unarodna unija za konzervacija na prirodata i prirodnite resursi..............66

International Union for the Protection of New Varieties of Plants (UPOV)

Me|unarodna unija za za{tita na novi vidovi rastenija ........................................66

Joint Integrated Technical Assistance Program (JITAP)

Zaedni~ka integrirana programa za tehni~ka pomo{ ..............................................67

Latin American Economic System (SELA)

Ju`noamerikanski ekonomski sistem..........................................................................67

Latin American Integration Association (LAIA)

Ju`noamerikanska asocijacija za integracija ..........................................................68

League of Arab States

Liga na arapskite dràvi ............................................................................................68

least-developed countries (LDCs)

najmalku razvieni zemji ................................................................................................69

Like-Minded Group (LMG) of Developing Countries

Grupa na zemji vo razvoj so zaedni~ki stavovi..........................................................70

Lisbon Agreement for the Protection of Appellations of Origin and their International

Registration (Lisbon Agreement)

Lisabonska spogodba za za{tita na oznakata za poteklo na proizvodite i nivno

me|unarodno registrirawe (Lisabonska spogodba) ..................................................70

27


Lomé Convention

Konvencija od Lome ........................................................................................................71

Madrid Agreement Concerning the International Registration of Marks

(Madrid Agreement)

Madridska spogodba za me|unarodna registracija na ìgovi

(Madridska spogodba) ....................................................................................................71

Marrakesh Agreement

Marake{ka spogodba ......................................................................................................72

Miami Group

Grupa Majami ..................................................................................................................73

Montreal Protocol on Substances that Deplete the Ozone Layer (Montreal Protocol)

Montrealski protokol za supstancii {to ja osiroma{uvaat ozonskata obvivka

(Montrealska spogodba) ................................................................................................73

Multilateral Investment Guarantee Agency (MIGA)

Multilateralna agencija za garancija na investiciite ..........................................74

New Partnership for Africa's Development (NEPAD)

Novo partnerstvo za razvoj na Afrika ......................................................................76

North American Free Trade Agreement (NAFTA)

Severnoamerikanska spogodba za slobodna trgovija................................................76

Organization internationale de la Francophonie (OIF)

Me|unarodna organizacija na frankofonijata ..........................................................77

Organization for Economic Cooperation and Development (OECD)

Organizacija za ekonomska sorabotka i razvoj ..........................................................77

Organization of African Unity (OAU)

Organizacija za afrikansko edinstvo ........................................................................78

Organization of American States (OAS)

Organizacija na amerikanskite dràvi ....................................................................78

Organization of Islamic Conference (OIC)

Organizacija na Islamskata konferencija ................................................................79

Orgnization of the Petroleum Exporting Countries (OPEC)

Organizacija na zemjite izvoznici na nafta ............................................................79

28


Pacific Island Forum Secretariat (PIFS)

Sekretarijat na Forumot na pacifi~kite ostrovi ..................................................80

Pan American Union

Pan-amerikanska unija ..................................................................................................81

Paris Convention for the Protection of Industrial Property (Paris Convention)

Pariska konvencija za za{tita na industriskata sopstvenost

(Pariska konvencija) ......................................................................................................81

Preferential Trade Area for Eastern and Southern African States (PTA)

Preferencijalna trgovska oblast za isto~nite i ju`nite

afrikanski dràvi........................................................................................................82

Regional Cooperation for Development (RCD)

Regionalna sorabotka za razvoj ..................................................................................82

Rome Convention for the Protection of Performers, Producers of Phonograms and

Broadcasting Organizations (Rome Convention)

Rimska konvencija za za{tita na izveduva~ite, proizvoditelite na fonogrami i

radiodifuzni organizacii (Rimska konvencija) ......................................................83

Secretariat for Central American Economic Integration (SIECA)

Sekretarijat za centralnoamerikanska ekonomska integracija ............................84

Société générale de surveillance (SGS)

Generalno zdruènie za nadzor ..................................................................................84

South Asian Association for Regional Cooperation (SAARC)

Ju`noaziska asocijacija za regionalna sorabotka ..................................................84

South Centre

Juèn centar ..................................................................................................................85

Southern African Customs Union (SACU)

Ju`noafrikanska carinska unija ................................................................................86

Southern African Development Community (SADC)

Ju`noafrikanska zaednica za razvoj ........................................................................86

Southern Common Market (MERCOSUR)

Juèn zaedni~ki pazar ..................................................................................................87

United Nations Commission for International Trade Law (UNCITRAL)

Komisija za me|unarodno trgovsko pravo pri Obedinetite nacii..........................87

29


United Nations Conference on Environment and Development (UNCED)

Konferencija na Obedinetite nacii za ìvotna sredina i razvoj........................88

United Nations Conference On Trade and Development (UNCTAD)

Konferencija na Obedinetite nacii za trgovija i razvoj ......................................89

United Nations Development Programme (UNDP)

Razvojna programa na Obedinetite nacii ..................................................................90

United Nations Economic and Social Commission for Asia and the Pacific (UNESCAP)

Ekonomska i socijalna komisija na Obedinetite nacii za Azija i Pacifikot ....91

United Nations Economic and Social Commission for Western Asia (UNCWA)

Ekonomska i socijalna komisija na Obedinetite nacii za Zapadna Azija ............91

United Nations Economic Commission for Africa (UNECA)

Ekonomska komisija na Obedinetite nacii za Afrika ............................................91

United Nations Economic Commission for Europe (UNECE)

Ekonomska komisija na Obedinetite nacii za Evropa ..............................................91

United Nations Economic Commission for Latin America and the Caribbean (UNECLAC)

Ekonomska komisija na Obedinetite nacii za Ju`na Amerika i Karibite............92

United Nations Environment Programme (UNEP)

Programa na Obedinetite nacii za ìvotna sredina ..............................................92

United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC)

Ramkovna konvencija na Obedinetite nacii za klimatskite promeni ..................93

United Nations Industrial Development Organization (UNIDO)

Organizacija na Obedinetite nacii za industriski razvoj ....................................95

United Nations Institute for Training and Research (UNITAR)

Institut na Obedinetite nacii za obuka i istraùvawe ........................................96

United Nations Organization (UNO)

Organizacija na Obedinetite nacii ..........................................................................97

West African Economic and Monetary Union (WAEMU)

Zapadnoafrikanska ekonomska i monetarna unija ....................................................98

World Bank

Svetska banka..................................................................................................................99

30


World Bank Group

Grupacija Svetska banka..............................................................................................100

World Conservation Union

Svetska unija za konzervacija ....................................................................................101

World Customs Organization (WCO)

Svetska carinska organizacija ..................................................................................101

World Intellectual Property Organization (WIPO)

Svetska organizacija za za{tita na prava od intelektualna sopstvenost ........103

World Trade Organization (WTO)

Svetska trgovska organizacija ..................................................................................104

World Wide Fund for Nature (WWF)

Svetski fond za prirodata ........................................................................................106

Yaoundé Convention

Konvencija od Jaunde ..................................................................................................106

31
