Upload
others
View
3
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
3/30/2018
1
สารปฏชวนะ วา แอนไทไบโอตก หรอ แอนตไบโอตก (Antibiotics) เปนค าทมาจากภาษากรก หมายถง สารตานสงมชวต (Anti หมายถง ตอตาน Bios หมายถง ชวต) สงมชวตในทนคอ จลชพ หรอสงมชวตขนาดเลกๆ ดงนน สารปฏชวนะ กคอ สารยบย ง ฆา และ/หรอ ตาน จลชพซงโดยทวไปมกเปนเชอแบคทเรย บางคนจงเรยกวา สารตานแบคทเรย (แอนตแบคทเรยล /Antibacterial) แตยงอาจครอบคลมถงเชอไวรสบางชนด และเชอราบางชนดไดดวย
3/30/2018
2
3/30/2018
3
3/30/2018
4
3/30/2018
5
3/30/2018
6
3/30/2018
7
Chloramphenicol
3/30/2018
8
3/30/2018
9
3/30/2018
10
ยาตานเชอรายาตานเชอรา (Antifungal drug หรอ Antifungal
medication หรอ Antifungal agent) เปนยาทใชรกษาหรอใชปองกนอาการตางๆทเกดจากการตดเชอรา โดยตวยาจะออกฤทธยบย งการแบงตวของเชอรา (Fungistatic) หรอมฤทธฆาเชอรา/ยาฆาเชอรา (Fungicidal)
ยาตานเชอราแบงตามโครงสรางทางเคมทใชประโยชนในการรกษาเปนประเภท/ชนด/กลม ตาง ๆ ดงน
ก. ยาตานเชอรากลมทออกฤทธทวรางกาย (Systemic antifungal drugs): ใชรกษาการตดเชอราทอวยวะภายในรางกายเชน ปอด ตบ เชอราทผวหนงตน ๆ แตเปนทวรางกาย รกษาเชอราทไมตอบสนองตอการใชยาทา และรกษาโรคตดเชอราในผปวยทมภมคมกนตานทานโรคบกพรอง หรอมความผดปกตอนๆทมผลท าใหเชอรามการแพรกระจายไปหลายอวยวะ ซงไดแกยากลม/ชนดตาง ๆ ดงน
3/30/2018
11
- ยากลมพอลอน (Polyenes) เชน ยาแอมโฟเทอรซน บ (Amphotericin B)- ยากลมเอโซล (Azoles) เชน ยาไอทราโคนาโซล (Itraconazole), ฟลโคนาโซล (Fluco nazole), คโตโคนาโซล (Ketoconazole), โพซาโคนาโซล (Posaconazole), โวรโคนาโซล (Voriconazole)
- ยากลมอลลลเอมน (Allylamine) เชน ยาเทอรบนาฟน (Terbinafine)- ยากลมแอคไคโนแคนดน (Echinocandin) เชน ยาไมคาฟนจน (Micafungin), แอนดลาฟนจน (Anidulafungin), แคสโปฟนจน (Caspofungin)
- ยากลมทโครงสรางคลายสารไพรมดน/สารเคมชนดหนง (Pyrimidine analogues) เชนยาฟลไซโทซน (Flucytosine)
- ยาอน ๆ เชน ยากรซโอฟลวน (Griseofulvin)
ฟลโคนาโซล (Fluconazole) เปนยาตานเชอราทวงการแพทยน ามาใชทงในวตถประสงคเชงปองกนและรกษา โดยครอบคลมการตดเชอราจากเชอรา Candida เกลอน การตดเชอราในสมอง รวมไปจนถงกลมเชอราทมกเกดกบผปวยดวยโรคเอดส (AIDS)
3/30/2018
12
ข. ยาตานเชอราทใชภายนอก (Topical antifungal drugs): เปนยาทใชทาภายนอกเพอรกษาโรคตดเชอราทผวหนงชนตนๆหรอผวหนงชนนอก ผม ขน และเลบ ไดแก
- ยากลมพอลอน (Polyenes) เชน ยาไนสแตตน (Nystatin)- ยากลมเอโซล (Azoles) เชน ยาโคลไตรมาโซล (Clotrimazole), ไมโคนาโซล (Micona zole), อโคนาโซล (Econazole), ไอโซโคนาโซล (Isoconazole), คโตโคนาโซล (Keto conazole)
- ยากลมอลลลเอมน (Allylamine) เชน ยาเทอรบนาฟน (Terbinafine), แนฟทฟน (Nafti fine)
- ยากลมกลมไทโอคารบาเมท (Thiocarbamate) เชน ยาโทลนาฟเตท (Tolnaftate)
- ยากลมไฮดรอกซไพรโดน (Hydroxypyridone) เชน ยาไซโคลไพรอกโอลามน (Ciclopirox Olamine)
- ยากลมมอรโฟลาย (Morpholine) เชน ยาอะมอรโรลฟน (Amorolfine)- ยาอนๆเชน อนดไซลนก แอซด (Undecylenic acid), ยาขผงวทฟลด (Whitfield ointment) ซงประกอบไปดวยตวยา 2 ชนดคอ กรดเบนโซอก (Benzoic acid) และกรดซาลซลก (Salicylic acid)
3/30/2018
13
ยาคโตโคนาโซล มสรรพคณใชรกษาโรคเชอราทางผวหนงเชน กลาก (Tinea) เกลอน (Pityriasis versicolor) เชอราในชองคลอด (Vaginal candidiasis)
ผลของการใชยาปฏชวนะตดตอกนในระยะยาวการใชยาปฏชวนะตองใชใหเหมาะสมและตรงกบชนดของ
โรคทจะรกษา การไดรบยาไมครบตามปรมาณและในขนาดทเหมาะสม สงผลเสยโดยตรงคอ อาการของโรคไมดขน แตการใชยาปฏชวนะนานเกนไปหรอใชมากเกนไปกมผลเสย ดงนนการเลอกใชยาปฏชวนะควรตองอยในการควบคมดแลของแพทยหรอขอค าแนะน าจากเภสชกรกอนใชเสมอ
ผลเสยจากใชยาปฏชวนะนานๆหรอพร าเพรอ ทพบบอยคอ
3/30/2018
14
- เชอโรคมพฒนาการตอตานยาปฏชวนะ สงผลใหเกดภาวะดอยา (เชอดอยา)- เกดการกดภมคมกนตานทานโรคของรางกายทมตามธรรมชาต ท าใหรางกายออนแอลง ไมสามารถตานทานเชอโรคไดดวยภมคมกนของตวเอง ซงมกพบภาวะกดภมคมกนกบการใชยาปฏชวนะมากเกนไปในเดก- เกดการท าลายจลนทรยทมประโยชน ซงอาศยอยในทางเดนอาหาร สงผลใหการสราง และ/หรอ การดดซมวตามนบางกลมสญเสยไป เชน วตามน เค เปนตน- ไดรบผลอนไมพงประสงค (ผลขางเคยง) ของการใชยา เชน ทองเสย ผนคน ลมพษ และ โรคหด- รบกวนการท างานของยากลมอน (ปฏกรยาระหวางยา) เชน การใชยาปฏชวนะบางกลมพรอมกบยาเมดคมก าเนด จะท าใหฤทธในการคมก าเนดลดลง จนอาจเกดการตงครรภตามมาได
การพฒนาการดอยาตอสารปฏชวนะ
การดอยา เปนกระบวนการทจลนทรยจะทนทานตอสภาพแวดลอมใหมซงอาจเนองจากมปจจยบางอยางในตวจลนทรยเองหรออาจเกดภายหลง การดอสารปฏชวนะยงอาจเกดจาก
1. การยบย งแบบมตวแกงแยงระหวางเมแทบอไลตทจ าเปน และตวยาทมโครงสรางคลายเมแทบอไลต (metabolic analog)
2. การเปลยนแปลงทางวถเมแทบอลซม (metabolic pathway) ทจะหลกเลยงขนตอนทถกยบย งดวยยา
3. การสรางเอนไซมทเปลยนแปลงไปทท างานไดในเซลล แตไมถกท าลายไดดวยตวยา
3/30/2018
15
4. การสงเคราะหเอนไซมมากเกนกวาทจะถกท าลายดวย ตวยาหรอสารปฏชวนะ
5. ตวยาไมสามารถแทรกซมเขาไปในเซลล เนองจากเกดการเปลยนแปลงเยอหมเซลล
6. เกดการเปลยนแปลงโครงสรางโปรตนของไรโบโซม
การลดปญหาการดอยา1. หลกเลยงการใชสารปฏชวนะทไมมผลในการรกษา2. ใชสารปฏชวนะทถกตองกบโรค ในขนาดทเหมาะสมเพอ
รกษาโรคตดเชอใหหายโดยเรว3. ใชสารปฏชวนะหลายขนานรวมกน เพอใหผลสงสดใน
การรกษา4. เปลยนใชสารปฏชวนะชนดอนเมอจลนทรยมแนวโนมท
จะดอยาตวเดม
3/30/2018
16
ฟารมหมแหลงระบาด “ยนดอยา” สายพนธใหม
“โคลสตน” (Colistin) วงการแพทยทวโลกก าลงกลววาจะกลายเปนตวปญหาท าใหเชอดอยาแพรกระจายอยางรนแรง ชวงป 2558 มวจยจากจนพบการดอยา โคลสตนในฟารมหมชนดขามสายพนธได (horizontal gene transfer) หรอทเรยกวา เอมซอาร-วน (MCR-1 gene) เปนครงแรกของโลก สรางความตนตกใจมากพอสมควร เมอศกษาหาสารพนธกรรมดอยาโคลสตนทงในคนและสตวท าใหพบวามการสงสายพนธกรรมหรอเชอดอยาขามจากสตวมาคน และจากคนไปสตวรวมทงสตวเลยงดวย
ความไวของเชอจลนทรยตอยารกษาโรค
1. เจอจางในหลอดแกว (tube-dilution technique) สามารถหาปรมาณยาทนอยทสดทจะหามการเจรญของเชอในหลอดแกว ซงปรมาณทนอยทสดนเรยกวา ความเขมขนทนอยทสดทยบย งเชอได (MIC, minimal inhibitory concentration)
3/30/2018
17
Minimal inhibitory concentration
3/30/2018
18
2. ท าในจานเพาะเชอ (paper-disk plate technique) เปนเทคนคทใชมากทสดเพอหาความไวของเชอตอยารกษาโรค กระดาษซบทตดเปนแผนกลมเลกๆ ทชบตวยาททราบปรมาณจะน ามาวางบนผวอาหารทเลยงเชอไว หลงจากนบเชอแลวจะเกดบรเวณใส (inhibition zone) รอบๆ กระดาษซบทม ตวยา
Paper-disk plate technique
3/30/2018
19
Paper-disk plate technique
Cork Borer Set
Agar well diffusion method
3/30/2018
20
การใชสารปฏชวนะในดานอนๆ นอกจากทางการแพทย
สารปฏชวนะอาจใชเปนตวเรงการเจรญในสตวปก เตมออรโอไมซน เทอราไมซน หรอเพนซลลนใหเปด ไก หรอสตวปกกนในอตราสวน 5-20 กรมตออาหาร 1 ตน จะชวยใหอตราการเจรญของสตวในวยรนเพมขนอยางนอย 10% และอาจมากถง 50%
ยารกษาโรคทตอตานไวรสสารปฏชวนะทไดกลาวมาแลวไมมประสทธภาพใน
การรกษาโรคจากไวรส เนองจาก ไวรสเปนปรสตภายในเซลล ยารกษาโรคทจะท าลายไวรส จงตองผานเขาสเซลลของโฮสตดวย และยานตองไมเปนพษตอเซลลโฮสตในขณะทไปยบย งไวรส
3/30/2018
21
ยารกษาโรคทใชรกษาโรคจากไวรสทรจกกน คอ อนเตอรเฟยรอน (Interferon) อนเตอรเฟยรอนเปนสาร ไกลโคโปรตนขนาดเลก ม 2 ชนด คอ อนเตอรเฟยรอนจากเมดเลอดขาว และจากไฟโบรบลาสต (fibroblast) เซลลทไดรบสารอนเตอรเฟยรอนจะสามารถตอตานกบไวรสได
3/30/2018
22
3/30/2018
23
อะไซโครกวาโนซน (acycloguanosine) เปนตวยาคลาย นวคลโอไซด (nucleoside analog) ทใชรกษาโรคจากเฮอรพสไวรส (herpes virus) ในสตว กลไกของสารนปรากฏวาไปยบย งการใชนวคลโอไทด
อะแมนตานน (amantadine) เปนสารประกอบทมน าหนกโมเลกลต า มประสทธภาพสงมากในการตอตานกบไวรสไขหวดใหญเอ (influenza A virus) แตไมมประสทธภาพตอตานไวรสไขหวดใหญบ (influenza B) กลไกการท างานของสารตวนโดยรบกวนการถอดเปลอกโปรตน (uncoating)
Herpes simplex virus
3/30/2018
24
ยาทใชรกษาโรคตดเชอ HIV แบงอกเปนกลมใหญๆได 3 กลมคอ
1. Nucleoside reverse transcriptase inhibitors (NRTIs) ไดแกยา ZDV, D4T, DDC, DDI, 3TC
2. Protease inhibitors (PIs) ไดแกยา nelfinavir, saquinavir, ritonavir, nelfinavir
3. Non-nucleoside reverse transcriptase inhibitors (NNRTIs)ไดแกยา nevirapine, delavirdine
สตรยาทนยมใชคอยาในกลม NRTIs 2ชนดรวมกบยาในกลม PIs หนงชนดเนองจากสตรนจะท าใหเชอแบงตวลดลง และดอตอยาลดลง การกนยาควรจะกนยาวนเดยวกน
3/30/2018
25
สตรยาทนยมใชกนในการรกษาครงแรก (ผปวยไมเคยไดรบยาตานไวรสเอดส)โดยเลอกยาตวตวหนงในแตละ column
Column A Column B
•Indinavir
• Nelfinavir
•Ritonavir
•Saquinavir-SGC (soft gel capsule)
•Ritonavir + Saquinavir SGC or HGC
(hard gel capsule)
•Efavirenz
•ZDV + ddI
•d4T + ddI
•ZDV + ddC
•ZDV + 3TC
• d4T + 3TC