Annual Report (Final) 22.10.2010 - VIZAG STEEL report_ 2009-10_Hindi.pdfkMpnaI ko ilae vaYa- 2009¹10Ê GaTnaaAaoM sao pirpUNa- rha hOÊ @yaaoMik ipClao vaYa- ko ]

1

28 vaaM vaaiYa-k pitvaodna 2009–10inadoSak maMDlainadoSak maMDlainadoSak maMDlainadoSak maMDlainadoSak maMDlainadoSak maMDlainadoSak maMDlainadoSak maMDlainadoSak maMDla

p`dIp kumaar ibaSnaao[-p`dIp kumaar ibaSnaao[-p`dIp kumaar ibaSnaao[-p`dIp kumaar ibaSnaao[-p`dIp kumaar ibaSnaao[-AQyaxa¹sah¹p`baMQa inadoSak

esa macao Md` naaqanaesa macao Md` naaqanaesa macao Md` naaqanaesa macao Md` naaqanaesa macao Md` naaqana[spat maM~alaya ko Apr saicava va

iva<aIya salaahkar va inadoSak

pàoº rmaoSa caMd`pàoº rmaoSa caMd`pàoº rmaoSa caMd`pàoº rmaoSa caMd`pàoº rmaoSa caMdìnadoSak

vaa[- manaa ohrvaa[- manaa ohrvaa[- manaa ohrvaa[- manaa ohrvaa[- manaa ohrinadoSak ³kaima-k´

]maoSa caMd`]maoSa caMd`]maoSa caMd`]maoSa caMd`]maoSa caMdìnadoSak ³p`caalana´

pI maQausa UdnapI maQausa UdnapI maQausa UdnapI maQausa UdnapI maQausa UdnainadoSak ³iva<a´

pI maaohna ravapI maaohna ravapI maaohna ravapI maaohna ravapI maaohna ravakMpnaI saicava

Da^ dlaIp isaMhDa^ dlaIp isaMhDa^ dlaIp isaMhDa^ dlaIp isaMhDa^ dlaIp isaMh[spat maM~alaya ko saMyau> saicava

va inadoSak

³24 jaulaa[- 2010 kao Aayaaoijat vaaiYa-k Aama baOzk ko Anausaar´

AmaroMd` p`saad caaOQarIAmaro Md` p`saad caaOQarIAmaro Md` p`saad caaOQarIAmaro Md` p`saad caaOQarIAmaro Md` p`saad caaOQarIinadoSak ³piryaaojanaa´

2

raYT/Iya [spat inagama ilaimaToD

inainainainainadoSak ma MDladoSak ma MDladoSak ma MDladoSak ma MDladoSak ma MDla

AQyaxa¹sah¹p `banQa inad oSakAQyaxa¹sah¹p `banQa inad oSakAQyaxa¹sah¹p `banQa inad oSakAQyaxa¹sah¹p `banQa inad oSakAQyaxa¹sah¹p `banQa inad oSak

EaI p`dIp kumaar ibaSnaa o[ -EaI p`dIp kumaar ibaSnaa o[ -EaI p`dIp kumaar ibaSnaa o[ -EaI p`dIp kumaar ibaSnaa o[ -EaI p`dIp kumaar ibaSnaa o[ -

kaya -karI inad oSakkaya -karI inad oSakkaya -karI inad oSakkaya -karI inad oSakkaya -karI inad oSak

kaima-kEaI vaa[- manaa ohr

vaaiNajyaEaI saI jaI paiTla ³idº28º2º2010 tk´

iva<aEaI ko esa SaMkr ³idº31 A>UbarÊ 2009 tkÉaI pI maQausaUdna ³idº2 navaMbarÊ 2009 sao´

p`caalanaEaI ]maoSa caMd`

piryaaojanaaEaI Amarond` p`saad caaOQarI ³idº1 jaUnaÊ 2009 sao´

sarkarI inad oSak

EaI baI esa maInaa ³idº30 maaca-Ê 2010 tkÉaI esa macaoMd` naaqana ³idº24 ma[-Ê 2010 saoÉaI yaU pI isaMh ³idº12º11º2009 sao 19º1º2010 tk´Da^ dlaIp isaMh ³idº11º11º2009 tk evaM 2º3º2010 sao

svatM~ inadoSak

Da^ jagat pala ³idº1 maaca-Ê 2010 tk´pàofosar rmaoSa cand` ³idº3 AgastÊ 2009 sao´

kMpnaI saicava

EaI pI maa ohna rava

p MjaIÌt kayaa -laya

p`Saasainak BavanaivaSaaKp+Nama [spat saMyaM~ivaSaaKp+Nama 530 031Ê AaMQa` p`doSavaobasaa[TÁ www.vizagsteel.com

s a ars a ars a ars a ars a ar

AQyaxaIya saMbaaoQana 3

inadoSakaoM ka pitvaodna 6

pbanQana Wara ivacaar¹ivamaSa- va ivaSlaoYaNa pitvaodna 30

iva<aIya pirNaamaaoM kI ek JaaÐkI 39

vaaiYa-k laoKa 41

nakd pvaah ivavarNa 68

mau#ya kaya-palak AiQakarI va

mau#ya iva<a AiQakarI ko pmaaNana 70

laoKa prIxakaoM ka pitvaodna 71

inayaM~k va maha laoKa prIxak kI iTPpNaI 79

inagaimat AiBaSaasana ko saMbaMQa maoM pitvaodna 80

inagaimat AiBaSaasana ko idSaa¹inado-SaaoM ko 88 Anaupalana ka pmaaNa¹p~saicavaIya Anaupalana pìtvaodna 89

dRiYTÊ ]_oSya va laxya 96

baO MkrbaO MkrbaO MkrbaO MkrbaO MkrBaartIya sToT baOMkbaD,aOda baOMkkonara baOMkhOdrabaad sToT baOMk[laahabaad baOMkyaUkao baOMkmaOsaUr sToT baOMk[MdaOr sToT baOMkeca esa baI saI baOMkAa[- DI baI Aa[- baOMk ilaimaToDAanQaà baOMkAa[- saI Aa[- saI Aa[- baOMkeca DI ef saI baOMksaoNT/la baOMk Aa^f [MiDyaaAaoiryaMTla baOMk Aa^f ka^masa-pMjaaba va isaMQa baOMk[MDsa[MD baOMkei@jama baOMk

la oKaprIxakmaosasa- baI vaI rava va kMpnaIsanadI laoKakarivaSaaKp+Nama

3

28 vaaM vaaiYa-k pitvaodna 2009–10

ip `ya AMSaQaarka o M Ê

maOM kMpnaI kI [sa 28vaIM vaaiYa-k Aama baOzk maoMÊ ApnaI AaOr maMDla ko Apnao sahyaaoigayaaoM kI Aaor sao Aap sabakahaid-k svaagat krta hUÐ. inadoSakaoM ka pìtvaodna AaOr vaYa- 2009¹10 ka laoKaprIixat ivavarNa tqaa AMSaQaarkaoMko ilae saUcanaa phlao hI saMcaairt ikyao jaa cauko hOM tqaa Aap laaogaaoM kI Anaumait sao maOM ]nhoM pZ, ilayaa gayaaÊ maanatahUÐ.

vaYa - 2009¹10

kMpnaI ko ilae vaYa- 2009¹10Ê GaTnaaAaoM sao pirpUNa- rha hOÊ @yaaoMik ipClao vaYa- ko ]<araw- maoM jaao vaOiSvak Aaiqa-kmaMdI AayaI qaIÊ vah QaIro¹QaIro Aa%masaat hao rhI hO AaOr BaartIya Aqa-vyavasqaa ko ]barnao kI majabaUtI ko karNakMpnaI [sa saMkT kI maar kao Jaola sakI hO. [sako ilae Baart sarkar Qanyavaad ka pa~ hOÊ @yaaoMik ]sako Wara inamaa-NaÊ maUlasaMrcanaaÊAa^Taomaaobaa[la evaM }jaa- jaOsao ivaivaQa xao~aoM maoM samayabaw evaM t%prta sao pUÐjaI lagaanao ko karNa Aaiqa-k ivakasa kao banaae rKa jaa saka hO. ifrBaI saavaQaanaI pUva-k ]barnao hotu vaYa- 2009¹10 sava-EaoYz AaOr kMpnaI ko ilae ]%saahvaQa-k rha hO. [spat baajaar maoM [spat kI Kpt maoM vaRiwtao doKI gayaIÊ laoikna kImatoM ABaI BaI dbaava Jaola rhI hOM.

vaYa- ko daOranaÊ kMpnaI nao kuC xao~aoM jaOsao maUlyavaiQa-t [spat ]%padna ³2º403 imaºTº´Ê rolamaaga- sao 2º07 imailayana Tna [spat ka poYaNa AaOr]%padkta ko maamalao maoM sava-EaoYz vaaiYa-k ]plaibQa haisala kI hO AaOr ]%ÌYT pàOVaoigakI Aaiqa-k maanadMD ³vaayar ra^D imala AaOr maIiDyama macaoM-MT\sa eND sT/@carla imala´ ko saaqa¹saaqa Aba tk ka sava-EaoYz 10635 kraoD, Épyao ka ibaËI karaobaar tqaa ivaiSaYT jala kI Kpt maamalao maoMpìt Tna d`va [spat ko ilae 2º16 GanamaITr Kpt dr haisala ikyaa hO. yah ivaVut kI AnauplabQata Aaid jaOsaI kuC id@ktaoM ko baavajaUdhaisala ikyaa gayaa hO.

va O iSvak [spat ]Va oga

idsaMbar 09 maoM 75º1‰ ³idsaMbar 2008 ko 58º1‰ kI tulanaa maoM ko vaOiSvak [spat xamata ]pyaaoga ko Anaupat sao yah p`tIt haota hO ikvaOiSvak Aqa-vyavasqaa ]bar rhI hO. ipClao vaYa- mao M Aae iva<aIya saMkT nao k[- doSaao M kao p`Baaivat ikyaa qaa. halaaMik BaartIyaAqa-¹vyavasqaa nao mah%vapUNa- lacaIlaapna idKayaa AaOr phlao kI tulanaa maoM sakla GarolaU ]%pad maoM }ÐcaI vaRiw dr dja- krto hue vaOiSvak ]qala¹puqalamaoM BaI saÐBalaI rhI. BaartIya [spat ]Vaoga nao BaI saBaI p`kar sao sakara%mak ivakasa krto hue ipClao vaYa- kI tulanaa maoM 2º7‰ vaRiw dja- kIÊjabaik Anya ivakisat doSaaoM maoM yah nakara%mak rhI.

[spat kI Kpt ABaI BaI ivakasa ka p`mauK saMvaahk hO tqaa sakla GarolaU ]%pad ko 7‰ sao 7º5‰ ivakasa dr ko AaQaar pr [spat kI KptmaoM 7‰ kI vaRiw haonao ka Anaumaana lagaayaa gayaa hO AaOr raYT/Iya [spat naIit ko Wara vaYa- 2019¹20 tk 110 imailayana Tna ]%padna ka jaaoAnaumaana lagaayaa gayaaÊ vah bahut phlao hI haisala ikyaa jaa sakogaa.

ivaSva maoM kccao [spat ka ]%padna 1220 imailayana Tna tk phuÐca cauka hO. AagaoÊ ]VaogaaoM maoM samaokna nao ivakasa evaM inavaoSakaoM ko ivaSvaasa kaobaZ,ayaa hO AaOr vaYa- ko daOrana AMtra-YT/Iya kImatoM AiQak haonao ko karNa BaartIya kMpinayaaoM kao ApnaI maaija-na sauQaarnao maoM sahayata imalaI hO. ivaSva[spat saMGa nao Anaumaana lagaayaa hO ik vaYa- 2010 AaOr 2011 ko daOrana ivaSva maoM pirsaijjat [spat ]%padaoM kI Kpt ËmaSaÁ 10º7‰ AaOr5º3‰ rhogaI. ivaSva [spat saMGa nao yah BaI Anaumaana lagaayaa hO ik vaYa- 2009 maoM [spat kI Anaumaainat Kpt 1º121 ibailayana Tna kI tulanaamaoM vaYa- 2010 maoM 1º241 ibailayana Tna tk phuÐca jaayaogaIÊ tqaa yah Anaumaana hO ik vaYa- 2011 tk yah 1º306 ibailayana Tna tk hao jaayaogaI. yahBaI Anaumaana lagaayaa gayaa hO ik vaYa- 2010 maoM vaOiSvak maaMga ko 66º2‰ AaOr vaYa- 2011 maoM 65º5‰ ihssao ko saaqa eiSayaa mahaWIp Aga`NaI rhogaaAaOr Baart jaOsaI ]BartI Aqa-vyavasqaa ivakasa kao gait p`dana krogaIÊ jaao ]VaogaaoM ko ilae ek SauBa saMkot hO.

BaartIya [spat pird RSya

Baart ivaSva maoM 2º7‰ ko ivakasa dr ko saaqa [spat ka savaa-iQak ]%padna krnao vaalaa 5vaaÐ raYT/ bana gayaa hO tqaa pUrI duinayaa maoM spMja Aayarnaka savaa-iQak ]%padna krnaovaalao raYT/ ko $p maoM ]Bara hO. [spat ]VaogaÊ saava-jainak xao~ ko pìtYzanaaoM saiht [spat kMpinayaaoM ko ivastarNa kIAaor Qyaana do rha hOÊ AaOr yaid yah samaya sao pUra hao saka tao vaYa- 2016 tk yah ivaSva ka dUsara savaa-iQak [spat ]%padk doSa bana jaayaogaa.Baart sarkar Wara maUlasaMrcanaa AaOr ivakasa saMbaMQaI Anya gaitivaiQayaaoM ko xao~ maoM baZ,ayao gayao pirvyaya nao doSa ko [spat ]Vaoga kao navajaIvanap`dana ikyaa hO tqaa xamata maoM baZ,ao<arI ko saaqa ivaiBanna p`kar kI maaMgaaoM kao pUra krnaa Aba sao p`mauK kaya-¹xao~ hO.

AQyaxaIya saMbaaoQanaAQyaxaIya saMbaaoQanaAQyaxaIya saMbaaoQanaAQyaxaIya saMbaaoQanaAQyaxaIya saMbaaoQana

4


vaYa- 2010¹11 ko pirp` oxya ma o M kMpnaI ka dRiYTkaoNa

maUlasaMrcanaa maoM pUÐjaI lagaanao kI majabaUt pìtbawta AaOr ]samaoM sauQaar tqaa Aa^Tao xao~ maoM Aa rhI majabaUtI ko karNa Anaumaana hO ik [spat kI maaÐga10‰ tk baZ,ogaIÊ jaao kMpnaI ka samaga` inaYpadna sauQaarnao ko ilae ek ]%saahjanak Avasar hO. halaaÐik kccao maala kI kImatoM ABaI BaI icaMtaka ivaYaya hOÊ ijasasao ipClao vaYa- kMpnaI ko maaija-na maoM kTaOtI hu[- hO AaOr Aanaovaalao vaYa- maoM BaI Apnaa ?Naa%mak p`Baava idKato hue kMpnaI kokaraobaar maoM saoMQa lagaayaoMgaI. laaOh Ayask kI kImatoM vaYa- 2009¹10 ko str sao phlao hI 40‰ tk baZ, ga[- hOMÊ tqaa AaOr BaI baZ,nao kI saMBaavanaahOÊ jabaik vaYa- 2010¹11 kI phlaI itmaahI maoM Aayaaitt kaoyalao kI kImataoM maoM 56‰ kI baZ,ao<arI hu[- hO. kMpnaI kao inajaI xao~ kI kMpinayaaoMsaoÊ ivaSaoYatÁ dixaNa Baart kI inajaI kMpinayaaoM sao kD,I spwa- ka maukabalaa krnaa haogaaÊ @yaaoMik vao baajaar maoM AiQak maa~a maoM laMbao ]%pad ]plabQakra rhI hOM. maUlyavaiQa-t ]%padna sao Sauw ibaËI laaBa maoM sauQaar laanao AaOr Kpt kao baZ,anao ko ilae baohtr AapUit- p`NaalaI ko maaQyama sao p`yaasaikyao jaa rho hOM.

laagat maoM kmaI laakr AaMiSak $p sao maUlyavaRiw raoknao ko ilae kMpnaIÊ ]%padaoM ka [YTtmaIkrNa AaOr baajaar maoM k[- p`kar ko ]%pad ]plabQakranao tqaa dxata ko ]cca str pr ]%padna AaOr ]%padkta hotu Qyaana do rhI hO. saBaI ]payaaoM ko baavajaUd p`mauK kccao maalaÊ jaOsao kaoikMgakaoyalaa AaOr laaOh Ayask tqaa baajaar kI maMdI evaM igarto ibaËI maUlyaÊ maaija-na pr Aagao AaOr BaI dbaava DalaoMgao. caalaU vaYa- maoM ivastar yaaojanaa³6º3 imaºTº str´ kI ivaivaQa [ka[yaaoM kao jahaÐ tk saMBava haoÊ p`vat-na ko saaqa jaaoD,nao ko ilae kMpnaI taik-k ZMga sao Qyaana do rhI hOÊ taik]%padna baZ,akr laaîjaisTkÀ p`caalana mad maoM Kca- kao kma ikyaa jaa sako.

saMyau> ]Vma kMpnaIÊ [MTrnaoSanala kaola vaoMcar ilaimaToD ko maaQyama sao raYT/Iya [spat inagama ilaimaToD nao ivadoSa maoM kaoyalaa Kdana tqaa kaoyalao kop`mauK AapUit-karaoM sao dIGa-kailak krar AaOr maosasa- maa^yala ko saaqa imalakr forao- elaa^ya saMyaM~ sqaaipt krnao ko ilae saMyau> ]Vma kMpnaI‘irnamaa^yala’ banaanao hotu Apnao naIitgat phla ko p`yaasaaoM kao jaarI rKa hO. [sasao Aagao baZ,kr kMpnaI nao saMyaM~ kI }jaa- dxata maoM sauQaar ko ilae20º60 maogaavaa^T vyaqa- }Ymaa punaÁpàiPt p`NaalaI hotu ‘naoDao’ ko saaqa samaJaaOta &apna pr hstaxar ikyaa hO.

hmaaro laaogaÊ Aqaa-t raYT/Iya [spat inagama ilaimaToD samaUh hmaarI saflata ko mau#ya kark hOM. [spat maM~I T/a^fIÊ jaao phlaI baar p`dana kI ga[-hOÊ ]sao kMpnaI nao [sa saala haisala ikyaa hO AaOr [sako saaqa pàPt ikyao gayao Anya purskarÊ jaOsao BaartIya vyaapar saMGa Wara p`dana ikyaa gayaa‘}jaa- saxama [ka[-’ purskarÊ rajaBaaYaa purskarÊ saI ema ema Aa[-¹3 p`maaNanaÊ ifilapInsa maoM Aa[- saI @yaU saI saI Wara svaNa- va kaMsya pdkÊBaart maoM kama krnao ko ilae sava-EaoYz kMpnaI¹2009 [%yaaid ]%ÌYT [spat banaanao maoM hmaarI kMpnaI kI pìtbawta ko p`maaNa hOM.

]jjvala BaivaYya ka inamaa -Na

kMpnaI nao ApnaI xamata kao dugaunaa krnao ko ilae 3 imaºTº sao 6º3 imaºTº tk kI ivastar yaaojanaa AarMBa kI hO AaOr eosaa Anaumaana hO ik phlaocarNa kI [ka[yaaoM ka p`vat-na vaYa- 2010¹11 kI caaOqaI itmaahI tk hao jaaegaa. vaYa- ko daOrana kaok Aaovaona baOTrI saMº4 ka p`vat-na huAa AaOrma[-Ê 2010 maoM maananaIya koMdÌya [spat maM~I Wara yah raYT/ kao samaip-t kI gayaI.

[sa vaYa- ko daOrana kMpnaI nao satt Zlaa[- maSaIna¹2 maoM [- ema esa tqaa [spat galana Saalaa¹1 maoM kMbaa[MD blaao[Mga sauivaQaa lagaanao ko saaqa hI Tbaao-janaroTr¹1 maoM svacaalana lagaakr ]nako AaQauinakIkrNa evaM ]nnayana pr BaI Qyaana idyaa.

sama aja sa o v a a

kMpnaI nao Apnao inagaimat saamaaijak daiya%va kI gaitivaiQayaaoM maoM ipClao vaYa- Kca- ikyao gayao 38º83 kraoD, Épyao kI tulanaa maoM [sa vaYa- 12º75kraoD, Épyao Kca- ikyao. mau#yatÁ [sa vaYa- kr pScaat laaBa maoM kmaI Aanao ko karNa [samaoM kmaI Aa[- hO.

i n a g a i m at AiBaSa as a n a

jaOsaa ik saava-jainak ]Vma ivaBaaga Wara pardiSa-taÊ p`kTIkrNa AaOr saUcanaa p`dana krnao ko ilae idSaainado-Sa jaarI ikyao gayao hOMÊ ]nhoM sauinaiScatkrnao ko ilae AapkI kMpnaI ]cca maanadMD vaalao inagaimat AiBaSaasana ko ilae pìtbaw hO.

vaYa - 2009¹10 ko ilae laaBaa MSa

kma inavala ibaËI laaBa ko karNa ipClao vaYa- kI tulanaa maoM iva<a vaYa- 2009¹10 ko daOrana Sauw laaBa maoM 40‰ kI igaravaT Aa[-. kMpnaI kIiva<aIya isqait AaOr caalaU ivastarNa piryaaojanaa ko ilae pyaa-Pt AaMtirk saMsaaQana jauTanao kI AavaSyakta kao doKto hue evaM AaQauinakIkrNa maoMsahyaaoga tqaa p`mauK kccao maala kI saMrxaa yaaojanaaAaoM ko ilae inaiQayaaoM ka saMrxaNa AavaSyak hO.

5


³p`dIp kumaar ibaSnaa o[ -ÁQyaxa¹sah¹p`ba MQa inad oSak

idnaaMkÁ 24 jaulaa[-Ê 2010sqaana Á ivaSaaKp+Nama

yah GaaoiYat krto hue maOM baohd p`sanna hUÐ ik AapkI kMpnaI ko inadoSak maMDla nao iva<a vaYa- 2009¹10 ko ilae [-i@vaTI va AiQamaanya AMSaQaarkaoMtqaa AMSaQaarkaoM kao phlao hI idyao gayao 100º01 kraoD, Épyao ko AMtirma laaBaaMSa saiht [-i@vaTI AMSaQaarkaoM kao kr pScaat laaBa ko 10‰³79º67 kraoD, Épyao AaOr AiQamaanya AMSaQaarkaoM kao AiQamaanya Saoyar pUÐjaI ka 7‰ ³205º62 kraoD, Épyao ko kula laaBaaMSa kI isafairSakI hO AaOr tdnausaar vaYa- 2009¹10 ko ilae idº24 jaulaa[-Ê 2010 kao Aayaaoijat kMpnaI kI 28vaIM vaaiYa-k saamaanya baOzk maoM laaBaaMSa kI GaaoYaNaakI gayaI hO.

AaB a a r

maOMÊ raYT/Iya [spat inagama ilaimaToD samaUh kI Aaor sao AMSaQaarkaoM Wara idyao gayao sahyaaoga ko ilae Qanyavaad dota hUÐ AaOr Aanaovaalao vaYaao-M maoM BaI eosaIhI Apoxaa krta hUÐ.

maOMÊ saBaI AMSaQaarkaoMÊ [spat maM~alayaÊ Baart sarkarÊ AaMQa` p`doSa sarkar tqaa Anya ivaivaQa sarkarI ivaBaagaaoM evaM Anya saMsqaanaaoM kao haid-kAaBaar vya> krta hUÐ.

kMpnaI Apnao kma-caairyaaoM kI pUNa- pìtbawta evaM saamaUihk p`yaasaaoM Wara ivaivaQa gaitivaiQayaaoM maoM ikyao gayao ]%ÌYT inaYpadna hotu ]naka AaBaarvya> krtI hO.

maOM AaSvast hUÐ ik ipClao 28 vaYaao-M sao tOyaar kI ga[- pìtbawtaÊ ivaSaoYa&taÊ kuSaaga`ta AaOr ivaSvaasa Aagao BaI ]plabQa rhoMgao AaOr Aapkosamaip-t evaM saRjanaSaIla p`yaasaaoM sao hma vaYa- 2020 tkÊ Apnao ]_oSya ivavarNa maoM kho Anausaar 16 imailayana Tna banaanao kI rah ZUÐZ, laoMgao.

6


inadoSakaoM ka pìtvaodnainadoSakaoM ka pìtvaodnainadoSakaoM ka pìtvaodnainadoSakaoM ka pìtvaodnainadoSakaoM ka pìtvaodnaip `ya sadsyaa o M Ê

kMpnaI ko inadoSak maMDla ko sadsyaaoM kI trf saoÊ 31 maaca-Ê 2010 kaosamaaPt iva<a vaYa- ko ilae laoKaAaoM ko laoKaprIixat ivavarNaÊlaoKaprIxakaoM ko pìtvaodna AaOr Baart ko inayaM~k va maha laoKaprIxakWara laoKaAaoM pr iTPpiNayaaoM saiht 28vaoM vaaiYa-k pìtvaodna AapkosammauK p`stut krto hue maOM A%yaMt hYa- ka AnauBava kr rha hUÐ.

vaYa - 2009¹10kMpnaI ko ilae vaYa- 2009¹10Ê GaTnaaAaoM sao pirpUNa- rha hOÊ @yaaoMikipClao vaYa- ko ]<araw- maoM jaao vaOiSvak Aaiqa-k maMdI AayaI qaIÊ vahQaIro¹QaIro Aa%masaat hao rhI hO AaOr BaartIya Aqa-vyavasqaa ko ]barnaokI majabaUtI ko karNa kMpnaI [sa saMkT kI maar kao Jaola sakI hO.[sako ilae Baart sarkar Qanyavaad ka pa~ hOÊ @yaaoMik ]sako Warainamaa-NaÊ maUlasaMrcanaaÊ Aa^Taomaaobaa[la evaM }jaa- jaOsao ivaivaQa xao~aoM maoMsamayabaw evaM t%prta sao pUÐjaI lagaanao ko karNa Aaiqa-k ivakasa kaobanaae rKa jaa saka hO. ifr BaI saavaQaanaI pUva-k ]barnao hotu vaYa-2009¹10 sava-EaoYz AaOr kMpnaI ko ilae ]%saahvaQa-k rha hO. [spatbaajaar maoM [spat kI Kpt maoM vaRiw tao doKI gayaIÊ laoikna kImatoMABaI BaI dbaava Jaola rhI hOM.

vaYa- ko daOranaÊ kMpnaI nao kuC xao~aoM jaOsao maUlyavaiQa-t [spat ]%padna³2º403 imaºTº´Ê rolamaaga- sao 2º07 imailayana Tna [spat ka poYaNaAaOr ]%padkta ko maamalao maoM sava-EaoYz vaaiYa-k ]plaibQa haisala kIhO AaOr ]%ÌYT pàOVaoigakI Aaiqa-k maanadMD ³vaayar ra^D imala AaOrmaIiDyama macaoM-MT\sa eND sT/@carla imala´ ko saaqa¹saaqa Aba tk kasava-EaoYz 10635 kraoD, Épyao ka ibaËI karaobaar tqaa ivaiSaYT jalakI Kpt maamalao maoM pìt Tna d`va [spat ko ilae 2º16 GanamaITrKpt dr haisala ikyaa hO. yah ivaVut kI AnauplabQata Aaid jaOsaIkuC id@ktaoM ko baavajaUd haisala ikyaa gayaa hO.va O iSvak [spat ]Va oga

idsaMbar 09 maoM 75º1‰ ³idsaMbar 2008 ko 58º1‰ kI tulanaa maoMko vaOiSvak [spat xamata ]pyaaoga ko Anaupat sao yah p`tIt haota hOik vaOiSvak Aqa-vyavasqaa ]bar rhI hO. ipClao vaYa- maoM Aae iva<aIyasaMkT nao k[- doSaaoM kao p`Baaivat ikyaa qaa. halaaMik BaartIyaAqa-¹vyavasqaa nao mah%vapUNa- lacaIlaapna idKayaa AaOr phlao kI tulanaamaoM sakla GarolaU ]%pad maoM }ÐcaI vaRiw dr dja- krto hue vaOiSvak]qala¹puqala maoM BaI saÐBalaI rhI. BaartIya [spat ]Vaoga nao BaI saBaIp`kar sao sakara%mak ivakasa krto hue ipClao vaYa- kI tulanaa maoM2º7‰ vaRiw dja- kIÊ jabaik Anya ivakisat doSaaoM maoM yah nakara%makrhI.[spat kI Kpt ABaI BaI ivakasa ka p`mauK saMvaahk hO tqaa saklaGarolaU ]%pad ko 7‰ sao 7º5‰ ivakasa dr ko AaQaar pr [spat kIKpt maoM 7‰ kI vaRiw haonao ka Anaumaana lagaayaa gayaa hO AaOrraYT/Iya [spat naIit ko Wara vaYa- 2019¹20 tk 110 imailayana Tna]%padna ka jaao Anaumaana lagaayaa gayaaÊ vah bahut phlao hI haisalaikyaa jaa sakogaa.

ivaSva maoM kccao [spat ka ]%padna 1220 imailayana Tna tk phuÐcacauka hO. AagaoÊ ]VaogaaoM maoM samaokna nao ivakasa evaM inavaoSakaoM koivaSvaasa kao baZ,ayaa hO AaOr vaYa- ko daOrana AMtra-YT/Iya kImatoM AiQakhaonao ko karNa BaartIya kMpinayaaoM kao ApnaI maaija-na sauQaarnao maoMsahayata imalaI. ivaSva [spat saMGa nao Anaumaana lagaayaa hO ik vaYa-2010 AaOr 2011 ko daOrana ivaSva maoM pirsaijjat [spat ]%padaoM kIKpt ËmaSaÁ 10º7‰ AaOr 5º3‰ rhogaI. ivaSva [spat saMGa naoyah BaI Anaumaana lagaayaa hO ik vaYa- 2009 maoM [spat kI AnaumaainatKpt 1º121 ibailayana Tna kI tulanaa maoM vaYa- 2010 maoM 1º241ibailayana Tna tk phuÐca jaayaogaIÊ tqaa yah Anaumaana hO ik vaYa- 2011tk yah 1º306 ibailayana Tna tk hao jaayaogaI. yah BaI Anaumaanalagaayaa gayaa hO ik vaYa- 2010 maoM vaOiSvak maaMga ko 66º2‰ AaOrvaYa- 2011 maoM 65º5‰ ihssao ko saaqa eiSayaa mahaWIp Aga`NaI rhogaaAaOr Baart jaOsaI ]BartI Aqa-vyavasqaa kao ivakasa kI gait p`danakrogaaÊ jaao ek SauBa saMkot hO.BaartIya [spat pird RSya

Baart ivaSva maoM 2º7‰ ko ivakasa dr ko saaqa [spat ka savaa-iQak]%padna krnao vaalaa 5vaaÐ raYT/ bana gayaa hO tqaa pUrI duinayaa maoM spMjaAayarna ka savaa-iQak ]%padna krnaovaalao raYT/ ko $p maoM ]Bara hO.[spat ]VaogaÊ saava-jainak xao~ ko pìtYzanaaoM saiht [spat kMpinayaaoMko ivastarNa kI Aaor Qyaana do rha hOÊ AaOr yaid yah samaya sao pUra haosaka tao vaYa- 2016 tk yah ivaSva ka dUsara savaa-iQak [spat]%padk doSa bana jaayaogaa. Baart sarkar Wara maUlasaMrcanaa AaOrivakasa saMbaMQaI Anya gaitivaiQayaaoM ko xao~ maoM baZ,ayao gayao pirvyaya naodoSa ko [spat ]Vaoga kao navajaIvana p`dana ikyaa hO tqaa xamata maoMbaZ,ao<arI ko saaqa ivaiBanna p`kar kI maaMgaaoM kao pUra krnaa Aba saop`mauK kaya-¹xao~ hO.vaYa- 2010¹11 ko pirp` oxya ma o M kMpnaI ka dRiYTkaoNa

maUlasaMrcanaa maoM pUÐjaI lagaanao kI majabaUt pìtbawta AaOr ]samaoM sauQaartqaa Aa^Tao xao~ maoM Aa rhI majabaUtI ko karNa Anaumaana hO ik [spatkI maaÐga 10‰ tk baZ,ogaIÊ jaao kMpnaI ka samaga` inaYpadna sauQaarnao koilae ek ]%saahjanak Avasar hO. halaaÐik kccao maala kI kImatoMABaI BaI icaMta ka ivaYaya hOÊ ijasasao ipClao vaYa- kMpnaI ko maaija-na maoMkTaOtI hu[- hO AaOr Aanaovaalao vaYa- maoM BaI Apnaa ?Naa%mak p`BaavaidKato hue kMpnaI ko karaobaar maoM saoMQa lagaayaoMgaI. laaOh Ayask kIkImatoM vaYa- 2009¹10 ko str sao phlao hI 40‰ tk baZ, ga[- hOMÊtqaa AaOr BaI baZ,nao kI saMBaavanaa hOÊ jabaik vaYa- 2010¹11 kI phlaIitmaahI maoM Aayaaitt kaoyalao kI kImataoM maoM 56‰ kI baZ,ao<arI hu[-hO. kMpnaI kao inajaI xao~ kI kMpinayaaoM saoÊ ivaSaoYatÁ dixaNa BaartkI inajaI kMpinayaaoM sao kD,I spwa- ka maukabalaa krnaa haogaaÊ @yaaoMikvao baajaar maoM AiQak maa~a maoM laMbao ]%pad ]plabQa kra rhI hOM.maUlyavaiQa-t ]%padna sao Sauw ibaËI laaBa maoM sauQaar laanao AaOr Kptkao baZ,anao ko ilae baohtr AapUit- p`NaalaI ko maaQyama sao p`yaasa ikyaojaa rho hOM.

7


]pya-u@t p`yaasaaoM ko maaQyama sao kMpnaI nao 3 imaºTº pìtvaYa- d`va [spatxamata kao dunaa krnao ko ]_oSya sao 6º3 imaºTº pìtvaYa- tk krnao hotuivastar ka p`qama carNa phlao hI AarMBa kr idyaa hO. raYT/Iya[spat inagama ilaimaToD maa Oja Uda carNa ma o M doSa ma o M Ana umaainatAvasaMrcanaa%mak ivakasa ko ma_onajar laMbao ]%padaoM kI EaoNaI maoM Apnaavaca-sva banaanao hotu Qyaana do rha hO AaOr ivastar ko Agalao carNa maoMivaSaaKp+Nama [spat saMyaM~ kI yaaojanaa FlaOT ]%pad banaanao kI hOtaik raYT/Iya [spat inagama ilaimaToD ka ]%pad–imaEaNa samaRw haosako. phlao carNa ka ivastar kaya- p`gait pr hO AaOr vaYa- 2010¹11ko AMt tk [sasao ]%padna SaU$ hao jaayaogaa. ivastar ko [sa carNa maoMA%yaMt ]nnat pàOVaoigakIyau@t na[- QamanaBa+IÊ isaMTr saMyaM~Ê kccaamaala p`hstna p`NaalaIÊ @laIna [spat ko ]%padna hotu AaQauinak pàOVaoigakIsao laOsa [spat galana SaalaaÊ vaa^yar raD imala AaOr sahyaaogaI [ka[yaaÐbana rhI hOM. raYT/Iya [spat inagama ilaimaToD ka maaOjaUda saMyaM~mau#yatÁ $saI pàOVaoigakI ko sahyaaoga sao sqaaipt hO. ivastarNa kovat-maana carNa hotu raYT/Iya [spat inagama ilaimaToD nao saBaI p`mauK doSaaoMsao saupìsaw pàOVaoigakI AapUit-karaoM sao [ka[yaaoM kI sqaapnaa vap`vat-na hotu pàOVaoigakI pàPt kI hOÊ ijanamaoM [TlaI ko maosasa- paOlavaqa-Êjama-naI ko esa ema esaÊ AaisT/yaa ko saImaonsa vaI e Aa[-Ê [TlaI koDoinayalaIÊ $sa kI TI pI [- AaOr saupìsaW BaartIya BaagaIdaraoM jaOsaomaosasa- maokanaÊ baI eca [- elaÊ ela va TIÊ iba`D\ja va $f Aaid SaaimalahOM. kaok kI Aitir@t AavaSyakta kI pUit- ko ilae ek nayaIkaok Aaovaona baOTrI ¹4 ka p`vat-na kr ilayaa gayaa hOÊ ijasakao koMdÌya[spat maM~I nao ma[- 2010 maoM raYT/ kao samaip-t ikyaa. vaYa- ko daOranakMpnaI maoM [- ema esa sauivaQaa vaalaI saI saI ema¹2 AaOr [spat galanaSaalaa¹1 maoM saMyau@t blaao[Mga sauivaQaa jaOsao k[- AaQauinakIkrNa va ]nnayanapiryaaojanaaAaoM kI Sau$Aat kI ga[- AaOr ]nhoM p`caailat ikyaa jaa rhahO.vat-maana ivastar ko dUsaro carNa maoM dao na[- ifinaiSaMga imalaaoM ivaSaoYa baarimala AaOr sT/@carla imala kI sqaapnaa kI jaa rhI hO. Agalao iva<avaYa- Aqaa-t 2011¹12 ko daOrana [naka pcaalana ikyaa jaa sakogaa.xamata ivastarNa ko Alaavaa ivastarNa ko daOrana }jaa- dxata maoMkTaOtIÊ ]%padkta va laibQa maoM baZ,ao<arIÊ AaOr AiQak sa#t sahnaSai@tvaalao nayao ]%padaoM AaOr [na saBaI sao }pr pyaa-varNa snaoihla pàOVaoigaikyaaoMpr AiQak Qyaana idyaa jaa rha hO.}jaa- kI Kpt kma krnao hotu malTI islaT bana-raoMÊ isaMTr kUlaraoM saovyaqa- ]Ymaa kI pìtpàiPtÊ QamanaBaT\zI maoM pI saI Aa[-Ê QamanaBaT\zI kosTaovaaoM ka nayaa iDjaa[naÊ vyaqa- ]Ymaa kI pìtpàiPt hotu Tap irkvarITbaa-[naÊ 100‰ satt Zlaa[-Ê imalsa maoM saxama punaÁ }iYmat BaiT\zyaaÐÊsaxama ivaVut D/a[varaoMÊ raoilaMga imalaaoM maoM AaoisalaoiTMga kmbaSanaÊ imalainayaM~Na ko saaqa ekIÌt BaT\zI inayaM~NaÊ BaT\zI ka saa[D caaija-MMgava iDscaaija-MgaÊ kma tap raoilaMgaÊ ha}isaMga riht sToMDaoMÊ gama- ibalaoTaoMcaaija-MgaÊ ha[- spID raoilaMgaÊ isaMigala fOimalaI raola pasa iDjaa[na jaOsaIAnaok }jaa- saxama pàOVaoigaikyaaÐ ivastarNa maoM Apnaa[- jaa rhI hOM.

laagat maoM kmaI laakr AaMiSak $p sao maUlyavaRiw raoknao ko ilaekMpnaIÊ ]%padaoM ka [YTtmaIkrNa AaOr baajaar maoM k[- p`kar ko ]%pad]plabQa kranao tqaa dxata ko ]cca str pr ]%padna AaOr ]%padktahotu Qyaana do rhI hO. saBaI ]payaaoM ko baavajaUd p`mauK kccao maalaÊjaOsao kaoikMga kaoyalaa AaOr laaOh Ayask tqaa baajaar kI maMdI evaMigarto ibaËI maUlyaÊ maaija-na pr Aagao AaOr BaI dbaava DalaoMgao. caalaUvaYa- maoM ivastar yaaojanaa ³6º3 imailayana Tna str´ kI ivaivaQa [ka[yaaoMkao jahaÐ tk saMBava haoÊ p`vat-na krko saaqa jaaoD,nao ko ilae kMpnaItaik-k ZMga sa o Qyaana d o rhI h OÊ taik ]%padna baZ ,akrlaaîjaisTkÀp`caalana mad maoM Kca- kao kma ikyaa jaa sako.

saMyau> ]Vma kMpnaIÊ [MTrnaoSanala kaola vaoMcar ilaimaToD ko maaQyama saoraYT/Iya [spat inagama ilaimaToD nao ivadoSa maoM kaoyalaa Kdana tqaakaoyalao ko p`mauK AapUit-karaoM sao dIGa-kailak krar AaOr maosasa- maa^yalako saaqa imalakr forao- elaa^ya saMyaM~ sqaaipt krnao ko ilae saMyau>]Vma kMpnaI ‘irnamaa^yala’ banaanao hotu Apnao naIitgat phla ko p`yaasaaoMkao jaarI rKa hO. [sasao Aagao baZ,kr kMpnaI nao saMyaM~ kI }jaa-dxata maoM sauQaar ko ilae 20º60 maogaavaa^T vyaqa- }Ymaa punaÁpàiPtp`NaalaI hotu ‘naoDao’ ko saaqa samaJaaOta &apna pr hstaxar ikyaa hO.

raYT/Iya [spat inagama ilaimaToD samaUh hmaarI saflata ka mau#ya karkhO. [spat maM~I T/a^fIÊ jaao phlaI baar p`dana kI ga[- hOÊ ]sao kMpnaInao [sa saala haisala ikyaa hO AaOr [sako saaqa pàPt ikyao gayao AnyapurskarÊ jaOsao BaartIya vyaapar saMGa Wara p`dana ikyaa gayaa ‘}jaa-s axama [ka[ - ’ p urskarÊ rajaBaaYaa p urskarÊ saI ema emaAa[-¹3 p`maaNanaÊ ifilapInsa maoM Aa[- saI @yaU saI saI Wara svaNa- vakaMsya pdkÊ Baart maoM kama krnao ko ilae sava-EaoYz kMpnaI¹2009[%yaaid ]%ÌYT [spat banaanao maoM hmaarI kMpnaI kI pìtbawta kop`maaNa hOM.pìtbaw BaivaYya ko kdma

raYT/Iya [spat inagama ilaimaToD ka ivaSaaKp+Nama sao ApnaI pirsaMpi<ayaaoMka p`caalana krnaa [spat ]Vaoga ko ilae A%yaMt pìtspQaa-%mak hOAaOr xamata ivastar krnaa saMgazna kI ek mah%vapUNa- kaya-naIit hO.raYT/Iya [spat inagama ilaimaToD nao ApnaI ]%padktaÊ gauNava<aa AaOr]cca kaOSalayau@t kma-caairyaaoM ko maaQyama sao mah%vapUNa-Sai@t AaOrpìtspQaa-%mak isqait haisala kI hO. raYT/Iya [spat inagama ilaimaToDko pasa ]%ÌYT BaUKMD tqaa ApnaI xamata kao k[- gaunaa tk baZ,anao hotumaoM sahayak maUlasaMrcanaa%mak sauivaQaaeÐ ]plabQa hOM. [nhIM taktaoM koAaQaar pr raYT/Iya [spat inagama ilaimaToD nao vaYa- 2020 tk d`va[spat ]%padna xamata kao carNabaw trIko sao 16 imailayana Tna tkbaZ,anao hotu ApnaI inado-Saa%mak dIGa-kailak yaaojanaa ¹ ‘inagaimat yaaojanaa2020’ tOyaar kI hO. vyaapar kI badlatI pirisqaityaaoM AaOr BaartIya[spat baajaar maoM Apnaa p`mauK sqaana banaayao rKnao hotu inagaimat yaaojanaaka punaravalaaokna ikyaa jaa rha hOÊ ijasasao ik vaI esa pI vat-maanasqaana pr hI 20 imailayana Tna pìt vaYa- tk xamata ivastar kr sako‚tqaa yah ek sqaana pr sqaaipt doSa ka sabasao baD,a [spat saMyaM~ banaoAaOr Aaiqa-k sauivaQaaAaoM ka laaBa pàPt kr sako.

8


[ka[-Á ‘000 Tna

ivastRt vaastivak ivastRt piryaaojanaa 2008¹09 mad piryaaojanaa 2009¹10 2008¹09 pìtvaodna kI tulanaa

kI pUit- ‰ maoM vaRiw ‰ puSa ikyao gayao Aaovaona ³saMºÀidna´ 296 256 µµ 16tPt Qaatu 3400 3900 3546 115 10

kccaa laaoha 556 408 322 73 27

d`va [spat 3000 3399 3145 113 8

iballaoT 1857 1983 1904 107 4

baar ]%pad 710 870 825 123 6

vaa^yar ra^D 850 1016 972 119 5

ema ema esa ema ]%pad 850 1073 748 126 44

pirsaijjat ]%pad 2410 2959 2544 123 16

ibaËI yaaogya [spat 2656 3167 2701 119 17

maUlyavaiw-t ]%padna 2403 2008 µµ 20

maUlyavaiw-t hIT ³saM#yaa´ 18327 15192 µµ 21

ibajalaI ]%padna ³maogaavaa^T´ 203º1 198º8 µµ 2

ra [ ina ila maoM pyaa-varNa saMrxaa va saMsaaQana saMrxaNa ko ]paya kao sadOva pàqaimakta dI jaatI hO ijasasao kMpnaI kao jala kI Kpt nyaUnatma banaaerKnaoÊ }jaa- kI Kpt nyaUnatma krnaoÊ vyaqa- ]Ymaa ko ]ccatma ]pyaaoga sao 40 maogaavaaT kI ibajalaI ko ]%padna krnao Aaid sao [samaoM sahayata imalaIhO. ivastarNa maoM jaao nayaI p`NaailayaaÐÀpàOVaoigaikyaaÐ lagaa[- jaa rhI hOM ]namaoM SaUnya iDscaaja- p`NaalaIÊ dUiYat jala ]pcaar hotu yaaMi~kÊ jaOivak varsaayainak ]pcaar [ka[-Ê Aar ema eca pI maoM vyaqa- SauYk QaUla dmana p`NaalaIÊ [spat galana Saalaa maoM Da^ga ha]sa³gaaONa ]Ymaa maaocana p`NaalaI´ tqaaDI DisTMga ko k[- dxa sauivaQaaAaoM ko iDjaa[na Aaid Saaimala hOM.11 sao 12 imailayana Tna pìt vaYa- d`va [spat ]%padna hotu ivastar ko Agalao carNa ko ilae phlao hI ivacaar pìËyaa kI SauÉAat kr dI ga[- hO.raYT/Iya [spat inagama ilaimaToD [sa carNa maoM FlaOT ]%pad va ]cca EaoNaI ko [spat ko ]%padna maoM p`vaoSa krnao kI [cCa rKta hOÊ jaao ik vat-maanamaoM hmaaro doSa maoM nahI banaayaa jaa rha hO Aqavaa AaMiSak $p sao Aayaat ikyaa jaa rha hO.samaaja sa o vaa

kMpnaI inagaimat saamaaijak daiya%va ko kaya-kalaapaoM ko pìt ipClao vaYa- ko 38º83 kraoD, Épyao kI tuulanaa maoM vaYa- 2009–10 maoM 12º75 kraoD, Épyaoko ilae pìtbaw hO. yah kmaI mau#yatÁ vaYa- maoM kr pScaat laaBa ko kma haonao ko karNa hu[- hO.i n ag a i m at AiBaSa as a n a

jaOsaa ik saava-jainak ]Vma ivaBaaga Wara pardiSa-taÊ p`kTIkrNa AaOr saUicat krnao ko ilae idSaainado-Sa jaarI ikyao gayao hOMÊ ]nhoM sauinaiScat krnaoko ilae AapkI kMpnaI ]cca maanadMD vaalao inagaimat AiBaSaasana ko ilae pìtbaw hO.

kma inavala ibaËI laaBa ko karNa ipClao vaYa- kI tulanaa maoM iva<a vaYa- 2009¹10 ko daOrana Sauw laaBa maoM 40‰ kI igaravaT Aa[-. kMpnaI kIiva<aIya isqait AaOr caalaU ivastarNa piryaaojanaa ko ilae pyaa-Pt AaMtirk saMsaaQana jauTanao kI AavaSyakta kao doKto hue evaM AaQauinakIkrNa maoMsahyaaoga tqaa p`mauK kccao maala kI saMrxaa yaaojanaaAaoM ko ilae inaiQayaaoM ka saMrxaNa AavaSyak hO.

vya apar in aYpadnaipClaa vaYa- bahut GaTnaaAaoM sao pirpUNa- rha AaOr kMpnaI nao ivagat ko saBaI kIit-maanaaoM kao par krto hue inamnailaiKt p`kar sao karaobaar ikyaa.]%padn a

9

28 vaaM vaaiYa-k pitvaodna 2009–10]<ama ]%padna va tknaIkI maanadMD

vaaiYa -k ]ccatma

lagaatar 9vaoM vaYa- BaI saBaI p`mauK [ka[yaaoM ka ]%padna inaQaa-irt xamata ko 100‰ sao AiQak huAa hO .³naoDaoÊ jaapana ko saaqa´ Baart maoM phlaI baar isaMTr saMyaM~ maoM 20º6 maogaavaa^T kI vyaqa- }Ymaa punaÁpàiPt p`NaalaI lagaa[- jaa rhI hO.Anya ivaSa oYataeÐ• saBaI tInaaoM ela DI knvaT-raoM maoM saMyau@t blaao[Mga sauivaQaaeÐ lagaanaa.• AgastÀisatMbarÊ 2009 ko daOrana saIºsaIºemaº–2 ka AaQauinakIkrNa va svacaalana.• saMyau@t blaao[Mga sauivaQaa ko ilae Aaga-na gaOsa kI AapUit- hotu e esa pI maoM Aaga-na TMikyaaoM kI dao [ka[yaaoM ka p`vat-na.• idsaMbar 2009 maoM TI jaI ¹1 ko ilae inayaM~Na va yaM~IkrNa ka ]nnayana.• ApOla 2009 maoM baOTrI–4 ka p`vat-na.• saI DblaU pI¹1 ko icallaraoM ko p`vat-na Wara SaItla jala ka tap kma krnaa.• gaMgaavarma p<ana sao knvaoyar Wara kaoyalao kI pàiPt.• kaoyalao ko imaEaNa ko [YTtmaIkrNa ko ilae kaoikMga kaoyalao ka saIQaa p`yaaoga.• 2º4 imailayana Tna ko maUlyavaiQa-t [spat ka ]%padnaÊ jaao ABaI tk ko ilae savaao-cca hO.• vaYa- 2008¹09 ko ]%ÌYT ]%padna kI tulanaa maoM 20‰ kI vaRiw.• maUlyavaiw-t [spat ka ]%padna kula ibaËI yaaogya [spat ko ]%padna ka 76‰ ³Aba tk ka savaao-cca´.• tPt Qaatu va d`va [spat ko ]%padna maoM idº21º01º2010 va idº07º03º2010 kao ËmaSaÁ 62 ima T va 50 ima T kI saImaa par hu[-.• vaYa- 2009¹10 maoM lagaatar tIna mahInaaoM ³janavarI¹maaca- 2010´ ko ilae SaUnya inavala ivalaMba Saulk haisala ikyaa gayaa.• rola Wara 2º07 ima T [spat ka poYaNa AarMBa sao laokr Aaja tk ko vaYaao-M maoM savaao-cca hO.kMpnaI nao lagaatar tIsarI baar 10Ê000 Épyao kI kula ibaËI kI saImaa kao par ikyaa. kMpnaI maoM jahaÐ AiQaSaoYa inaiQayaaoM pr Aaya maoM vaRiw kI jaarhI qaIÊ vahIM byaajaÊ baOMk p`Baar evaM baImaa pr vyaya ko [YTtmaIkrNa kI idSaa maoM Aaiqa-k ]paya jaarI qao.

mad [ka[- vaastivak phlao ka EaoYztma2009-10

]%padn a

maUlyavaiw-t ]%padna '000 Tna 2403 2008 2008-09

maUlyavaiw-t hIT saM#yaa 18327 15192 2008-09

Qaai%vak vyaqa- Kpt '000 Tna 375 360 2006-07

tknaIkI maanadMD

saI Aao va saI saI pI naT kaok ]%padna % 6.16 6.12 2004-05

isaMTr saMyaM~ ivaVut Kpt ikºvaaºGaMÀTI jaI esa 45.95 46.67 2006-07

Qamana BaT\zI }Ymaa Kpt ema kOlarIÀTna tPt Qaatu 470 482 2005-06

[spat galana Saalaa AaOsat laODla jaIvanakala hIT 96.38 88.00 2007-08

AaOsat TMiDSa jaIvanakala hIT 5.27 4.93 2008-09

ka^sT blaUma ]%padna % 94.31 94.20 2008-09

}Ymaa Kpt ema kOlarIÀTna d`va [spat 33 33.9 2007-08

vaayar ra^D imala vaayar ra^D ]%padna % 98.06 97.90 2006-07

ivaVut Kpt ikºvaa^ºGaMÀTna ibalaoT raolD 118.94 119.31 2008-09

ema ema esa ema ema ema esa ema maoM ]%padna % 96.25 95.88 2007-08

samaga` ivainaid-YT jala Kpt Gana maITrÀTna d`va [spat 2.18 2.29 2006-07

10


pyaa -varNa p `ba MQana

Aa[- esa Aao 14001Á2004 p`maaNap~ kI maanyata kao Aagao AgastÊ

2010 tk jaarI rKnao hotu maosasa- baI vaI saI Aa[- Wara kMpnaI kI

laoKa prIxaa kI ga[-. inaQaa-irt maanadMDaoM ko AnausarNa maoMÊ Aagao baZ,nao

ko p`yaasa maoM kMpnaI Wara pyaa-varNaIya inaYpadna maoM sauQaar hotu naIcao dI

gayaI piryaaojanaaAaoM kao phcaanaa gayaa.

vaYa - 2009¹10 ko da Orana pUrI kI gayaI baD,I pyaa -varNaIya

piryaa ojana ae Ð

laagat kma krnao ko ]paya[sa vaYa- ko daOrana laagat kma krnao sao saMbaMiQat kMpnaI kI pìtbawtainamna ]payaaoM ko saaqa jaarI rKI gayaI.1º QamanaBaT\zI maoM Qaai%vak kaok ko sqaana pr naT kaok ka

AaMiSak p`yaaoga.2º isaMTr saMyaM~ maoM AaMiSak taOr pr laaOh Ayask caUNa- ko sqaana

pr Qaai%vak vyaqa- ka ]pyaaoga.3º kaba-na kI dr kao kma krnao ko ilae saIQao kaoikMga kaoyalao

ko ivaiBanna trIkaoM ka imaEaNa.

4º saI saI ema¹1Ê 2 AaOr 3 maoM blaUma kiTMga ko ilae eisaTa[lagaOsa ko badlao ela pI jaI gaOsa ka ]pyaaoga.

5º caUnaap%qar kI Kpt kma krnao ko ilae isaMTr saMyaM~ AaOrQamana BaT\zI maoM ela DI slaOga ka ]pyaaoga.

6º caUnao ko iba`koiTMga Wara [spat galana Saalaa maoM laa[ma DsTka ]pyaaoga.

7º AnaurxaNa kaya-klaapaoM sao pàPt sËop ka [spat galana SaalaamaoM ]pyaaoga.

8º TMiDSa ko jaIvana kala maoM 4º93 sao 5º27 hIT\sa kI vaRiw.9º ivaVut saMrxaNa.10º jala saMrxaNa.11º ivaVut maaoTraoMÊ TUyaraoM Aaid sao taMbao ko sËOp ka saMcayana AaOr

pìËyaa.ibaËI inaYpadna

1 º vaYa- 2009¹10 ka saar saMxa opvaYa- 2008¹09 kI tulanaa maoM vaYa- 2009¹10 maoM [spat ]%padaoM kImaaMga maoM vaRiw doKI ga[-. vaYa- 2009¹10 ko daOranaÊ inamaa-Na xao~ AaOrAaTaomaaobaa[la xao~ maoM ipClao saala kI isqait kI tulanaa maoM sauQaar dja-ikyaa gayaa. inamaa-Na va AaTaomaaobaa[la xao~aoM maoM vaYa- 2008¹09 kItulanaa maoM vaYa- 2009¹10 maoM ËmaSaÁ 10‰ AaOr 25‰ kI pà@kilatvaRiw dr pMjaIÌt kI gayaI. jaulaa[- 2009 tk GarolaU baajaar komaUlyaaoM maoM vaRiw jaarI rhI AaOr maaija-na sakara%mak rho. [sako baadÊbaajaarI maUlyaaoM maoM qaaoD,I saI igaravaT hu[-Ê ijasasao maaija-na pr dbaavapD,a AaOr yah idsaMbarÊ 2009 tk jaarI rha. idsaMbarÊ 2009 koAMt maoM baajaarI maUlyaaoM maoM sauQaar payaa gayaa AaOr yah iva<a vaYa- ko AMttk jaarI rha. isqar AMtra-YT/Iya maUlyaaoM ko karNaÊ GarolaU baajaar maoMmaMdI kI [sa AvaiQa ko daOrana vaI esa pI nao kccao laaoho AaOr [spatka inayaa-t ikyaa.vaYa- 2009¹10 maoM AaTaomaaobaa[la xao~ kI vaRiw maoM sauQaar ko karNaÊ[sa vaYa- ko daOrana maUlyavaiQa-t [spat kI maaÐga baZ,I. maUlyavaiQa-t[spat kI ibaËIÊ vaYa- 2008¹09 kI tulanaa maoM vaYa- 2009¹10 maoM19‰ kI vaRiw AMikt krto hue 2º36 ima Tna tk baZ, ga[-.2º ivapNana inaYpadna kI ivaSa oYataeÐ• 10635 kraoD, Épyao ko saaqa AarMBa sao laokr Aaja tk kI

savaao-%ÌYT kula ibaËI dja- kI ga[-. samaJaaOta &apna ko9861 kraoD, Épyao ko laxya ko ivaÉw kula ibaËI maoM 108‰kI pUit- hu[-.

• [sa vaYa- ibaËI yaaogya [spat kI ibaËI kI maa~a vaYa- 2008¹09kI tulanaa maoM 20‰ vaRiw pMjaIÌt krto hue 3º131 imaºTºrhI.

• ibaËI yaaogya [spat kI ibaËI maoM 75‰ ibaËI maUlyavaiQa-t[spat kI rhI. [sa vaYa- ko daOrana maa[lD [spat prmaUlyavaiQa-t [spat ko pÌimayama maoM vaRiw hu[-.

• vaYa- 2008¹09 ko 78 kraoD, Épyao kI tulanaa maoM vaYa- 2009¹10ko daOrana 351 kraoD, Épyao ka inayaa-t ikyaa gayaa.

ËºpUrI kI ga[- piryaaojanaaeÐ

l a a g atsa Mº ³laaKa o M Épya o´

1 saI Aar ema pI¹1Ê 2Ê 3 va 4 maoM 1256

]cca tapmaanaÊ maoMbaona baOga iflTr lagaayao gayao

2 TI pI pI baa^yalar¹1Ê 2 va 5 ko 120

[- esa pI maoM ivaVutIya inayaM~k lagaanaa

3 Amaaoinakla naa[T/aojana ko inayaM~Na ko 4600

ilae ema baI saI baihYp`vaah ka naa[iT/ifkoSana DI¹naa[iT/ifkoSana

4 naa^na Aao DI esaÀsaI DblyaU icallaraoM saiht 650

‘Aao DI esa’ pr kama kr rho kMposaraoM kI pìtsqaapnaa

kula 6626

iva<aIya mad ³kraoD, Épya o´2009-10 2008-09

sakla karaobaar 10635 10411

kula Aaya 10567 10052

kula vyaya 8964 7697

sakla maaija-na 1603 2355

byaaja p`Baar 78 88

nakd laaBa 1525 2267

maUlyahàsa 277 240

kr pUva- laaBa 1248 2027

kraQaana ka pàvaQaana 451 691

inavala laaBa 797 1336

11

28 vaaM vaaiYa-k pitvaodna 2009–10ipClao 3 vaYaao - M ko daOrana ibaËI karaobaar ³AaMtirk Kpt

kao CaoD,to hue´

4º inayaa-tvaYa- ko daOrana vaI esa pI nao kccaa laaoha AaOr ibaËI yaaogya [spatdaonaaoM ka inayaa-t ikyaa. vaYa- 2009¹10 maoM 145 hjaar Tna kccaalaaoha AaOr 58 hjaar Tna ibaËI yaaogya [spat ka inayaa-t ikyaa gayaa.vaYa- 2009¹10 ko daOrana 351 kraoD, Épyao kI inayaa-t ibaËI kIgayaI.5º ma UlyavaiQa -t [spatvaYa- 2008¹09 maoM kI gayaI 1º98 ima Tna maUlyavaiQa-t [spat kIibaËI kI tulanaa maoM vaYa- 2009¹10 maoM 19‰ kI vaRiw dja- krto hue2º36 ima T kI ibaËI kI gayaI. vaYa- 2009¹10 ko daOranakula ibaËI yaaogya [spat kI ibaËI maoM maUlyavaiQa-t [spat kI ibaËI75º3‰ rhI. maUlyavaiQa-t [spat ko ]%padaoM kI ibaËI ka ivavarNanaIcao idyaa gayaa hOÁ

• vaYa- 2008¹09 ko 214 kraoD, Épyao ko ]p¹]%padaoM kI ibaËIkI tulanaa maoM vaYa- 2009¹10 ko daOrana 266 kraoD, Épyao ko]p ]%padaoM kI ibaËI kI gayaIÊ ijasamaoM 24‰ kI vaRiw dja-hu[-.

• vaYa- 2009¹10 ko daOranaÊ isaf- vaYa- maoM ]%paidt gaOnyaulaoToDslaOga hI nahIMÊ bailk DMp yaaD- ko slaOga kI BaI ibaËI kIga[-. vaYa- 2009¹10 ko daOrana ]%paidt gaOnyaulaoToD slaOga kapoYaNa 117‰ tk rha.

• vaYa- 2009¹10 ko daOrana AanQa`p`doSa ko kDpa AaOrivaSaaKp+Nama evaM ihmaacala p`doSa maoM kaMgaD,a ijalao ko damaTlamaoM tIna proYaNa ibaËI AiBakrNaaoM kao inayau@t ikyaa gayaa.

• vaYa- 2009¹10 ko daOrana 48 nayao ijalaa strIya DIlar inayau@tikyao gayao.

3º ibaËI inaYpadnaipClao vaYa- ³2008¹09´ kI tulanaa maoM 2‰ kI vaRiw ko saaqa

samaJaaOta &apna ko 9861 kraoD, Épyao kI kula ibaËI ko badlao maoM

108‰ kI laxya pUit- AMikt krto hue vaYa- 2009¹10 maoM 10Ê635

kraoD, Épyao kI kula ibaËI kI gayaI. AagaoÊ vaYa- 2009¹10 ko ilae

laxyaaoM ko saMdBa- maoM vaastivak inaYpadna ka byaaOra naIcao idyaa gayaa hO.

maa~a Á ‘000 TnaÊ maUlya Á kraoD, Épyao

vaYa- 2009¹10 ko daOrana samaJaaOta &apna ko ]<ar maoM vaYa- 2008¹09

kI tulanaa maoM kccao laaoho AaOr ibaËI yaaogya [spat kI ibaËI kI maa~a

maoM ËmaSaÁ 157‰ AaOr 102‰ laxyaaoM kI pUit- krto hue ËmaSaÁ

96‰ AaOr 20‰ kI vaRiw dja- kI ga[-.

ibakÌ karaobaar ³kraoD, $pyao´

10433 10411

10635

07-08 08-09 09-10

07-08 08-09 09-10

inayaa -t kara obaar ³kraoD, $pya o´

555

78

351

Garola U kara obaar³kraoD, $pya o´

9878

10333 10284

07-08 08-09 09-10

[ka[-Á ‘000 Tna

2008-09 2009-10 vaRiw ‰

maUlyavaiw-t [spat 1981 2359 19

kula ibaËI yaaogya [spat 2617 3131 20

kula [spat ma o M ma Ulyavaiw-t

[spat ka ‰ 75.7 75.3

doSaIya ibaËI ¹ maa~a

kccaa laaoha 186 382 205% 246 55%

[spat 2980 3073 103% 2617 17%

i n a y a a -t

kccaa laaoha 150 145 96% 23 542%

[spat 100 58 58% - -

kula

kccaa laa oha 336 527 157% 269 96%

[sp at 3080 3131 102% 2617 20%

ibaËI ma Ulya

doSaIya 9360 10284 110% 10333 -

inayaa-t 501 351 70% 78 348%

kula 9861 10635 108% 10411 2%

mad2009-10

laxya vaastivak pUit-vaRiw

2008-09

12


ipClao tIna vaYaao-M maoM maUlyavaiQa-t [spat kI ibaËI ka byaaOra naIcao

p`stut hO Á [ka[-Á ‘000 Tna

6º piryaa ojanaa ibaËIvaYa- 2008¹09 ko 6º71 laaK Tna [spat ]%padaoM kI ibaËI kI

tulanaa maoM vaYa- 2009¹10 maoM piryaaojanaa gaàhkaoM kao 6º59 laaK Tna

³vaI esa pI kI AaMtirk Kpt ko saaqa´ kI ibaËI kI gayaI.

piryaaojanaaAaoM kao [spat ]%padaoM kI xao~vaar ibaËI naIcao dI gayaI hOÁ

[ka[-Á ‘000 Tna

]<ar va pUvaI- xao~ maoM vaYa- 2008¹09 kI tulanaa maoM vaYa- 2009¹10 ko

daOrana ËmaSaÁ 58‰ AaOr 8‰ kI vaRiw dja- krto hue 202 hjaar

Tna AaOr 77 hjaar Tna kI savaao-cca vaaiYa-k piryaaojanaa ibaËI kI

ga[-.

xao~vaar ibaËI maa~a ³‘000 Tna´ AaOr piryaaojanaaAaoM ko [spat

]%padaoM ko ihssao ³‰´ ka ivavarNa naIcao gaàf maoM p`stut hOÁ

[ka[-Á ‘000 Tna

7º ]p ]%padao M kI ibaËIvaYa- 2008¹09 kI tulanaa maoMÊ [sa vaYa- ko daOrana samaJaaOta &apnalaxya ko 159‰ kI pUit- ko saaqa 24‰ vaRiw dja- krto hue 266kraoD, Épyao ko ]p¹]%padaoM kI ibaËI kI ga[-. vaYa- 2009¹10 AaOr2008¹09 ko daOrana ]p ]%padaoM kI ibaËI naIcao dI gayaI hOÁ

o

8º vastusa UcaI inaya M~NaibaËI yaaogya [spat kI vastusaUcaI idº31º03º2010 kao vaYa- ko pàrMBamaoM jaOsaI qaIÊ vaOsaI hI rhI AaOr vaYa- 2009¹10 ko daOrana kccao laaohokI vastusaUcaI maoM pyaa-Pt kmaI Aa[-.idº01º04º2009 ³vaYa- ko pàrMBa´ AaOr idº01º04º2010 ³vaYa- koAMt´ tk kccao laaohoÊ Aw- pirsaijjatÊ pirsaijjat [spat AaOribaËI yaaogya [spat kI vastusaUcaI kI isqait [sa p`kar hOÁ

³µ ibaËI ko ilae AiBapot hOMQyaana idyaa jaaya ik vaYa- 2009¹10 ko daOrana ]%paidt kula ibaËIyaaogya [spat kI vaYa- maoM hI ibaËI kI gayaI.

9º [-–ivapNana

vaYa- 2009¹10 maoMÊ idyao gayao 1389 [-¹naIlaaimayaaoMM Wara 92Ê008 Tna[spat ]%padaoM kI [-¹naIlaamaI kI gayaI. [sako AlaavaaÊ idyao gayao14 [-¹naIlaaimayaaoM Wara 16Ê887 Tna kccao laaoho sao saMbaMiQat ]%padaoMkI [-¹naIlaamaI kI gayaI. 202 [-¹naIlaaimayaaoM Wara 71Ê322 Tna ]p]%padaoM kI [-¹naIlaamaI kI gayaI. [-¹naIlaamaaoM ka maUlya 278 kraoD,Épyao rha.[sa vaYa- ko daOrana 3º6 laaK Tna laaoha va [spat ]%padaoM ko pirvahnako ilae 72 [-¹p`%yaavait-t naIlaaimayaaoM ka AiQainaNa-ya ilayaa gayaa.

10º ga ` amaINa ivapNana

gaàmaINa gaàhkaoM kao ]nako Aasa¹pasa [spat ]plabQa kranao kI dRiYTsao vaYa- 2004–05 maoM raYT/Iya [spat inagama ilaimaToD¹ivaSaaKp+Nama[spat saMyaM~ maoM ijalaa strIya DIlariSap yaaojanaa ³DI ela DI´ Sau$kI ga[-. ijalaa strIya DIlaraoM ³DI ela DI´ kI saM#yaa vaYa-2004–05 ko 15 sao baZ,kr vaYa- 2008–09 ko AMt tk 136 hu[-.

xa o~ 2008-09 2009-10

pUva- 71 77

]<ar 128 202

piScama 98 93

dixaNa 172 137

AaMQa` 166 116

AaMtirk Kpt 35 34

kula yaa oga 671 659

]p¹]%pad 167 266 159 214 24

2009-10

m a d l axy a vaastivak pUit- ka ‰2008-

09

2008¹09 s a o2009¹10 m a o Mv a R iw ka ‰

[ka[-Á kraoD, Épya

laaOha 125 7 -118

tOyaar [spat 171 175 4

Aw- pirsaijjat 23 *16 *-7

ibaËI yaa ogya [spat 194 191 -3

[ka[-Á ‘000 Tna

m a d01.04.2009

tk01.04.2010

tk

01.04.2009

sa o va R iw ³†´

À kmaI ³¹´

13


vaYa- 2009–10 ko daOrana inamna karNaaoM sao vaYa- ko AMt tk 84³ijalaa strIya DIlar´ ijalaa strIya DIlaraoM kao kma ikyaa gayaa.

• ivastarNa ko ivaklp ko saaqa¹saaqa saMivada kI AvaiQa samaaPthao jaanao ko karNa kuC ijalaa strIya DIlaraoM ka pMjaIkrNasamaaPt hao gayaa.

• nyaUna inaYpadna kI vajah sao saMivada kI AvaiQa baZ,anao koivaklp ka ]pyaaoga nahIM ikyao jaanao ko karNa kuC ijalaastrIya DIlaraoM ka pMjaIkrNa samaaPt hao gayaa.

Aija-t AnauBavaÊ satk-ta sauJaavaÊ ijalaa strIya DIlaraoM ³ijalaa strIyaDIlar´ ko fIDbaOk ko AaQaar prÊ inagaimat AiBaSaasana ko AMSa ko$p maoM ijalaa strIya DIlar naIit ka saMSaaoQana ikyaa gayaa AaOr2009¹10 sao ijalaa strIya DIlaraoM ka nayaa pMjaIkrNa SauÉ ikyaagayaa.

vaYa- 2009–10 ko daOrana 48 nayao ijalaa strIya DIlar inayau> ikyaogayao. vaYa- ko AMt tk kula 100 ijalaa strIya DIlar kaya-rt qao.

saamaga ` I p `ba MQana Á

Baart maoM ]plabQa kaoyalao maoM kuC AavaSyak maanadMDaoM kI kmaI haonao kokarNa QamanaBaiT\zyaaoM ko ilae AavaSyak Qaai%vak kaok ko ]%padna koilae BaartIya [spat ]Vaoga Aayaaitt kaoyalao pr inaBa-r hO.raYT/Iya [spat inagama ilaimaToD ko pasa ApnaI inajaI KdanaaoM ko nahaonao AaOr baRhd QamanaBaiT\zyaaoM ko karNaÊ Aayaaitt kaoyalao pr [sakIinaBa-rta AiQak rhtI hO. jaulaa[- sao jaUna tk kI AapUit- hotu iva<avaYa - kI SauÉAat mao M hI Aayaaitt kaoikMga kaoyalao ko ilaedIGa-kailak kraraoM ko AQaIna vaaiYa-k maUlya tya ikyao jaato hOM. [sap`kar jaulaa[- 2008 sao jaUna 2009 tk kI AvaiQa ko ilae maUlyaaoM kainaQaa-rNa Aaiqa-k maMdI sao phlao tya kr ilayao gayao qao. [sa baIcaÊisatMbarÊ 2008 kI Aaiqa-k maMdI sao [spat ko maUlya tojaI sao GaTnaoko karNa kMpnaI ko laaBaaja-na pr pìtkUla p`Baava pD,a. [na pirisqaityaaoMmaoM kMpnaI nao kaoyalao ko AapUit-karaoM sao saflatapUva-k AnauraoQa ikyaaik pàpNa caË kao ApOlaÊ 2009 sao maaca-Ê 2010 tk baZ,ayaoM AaOr31º03º2009 kao SaoYa maa~a ka Agalao tIna vaYaao-M tk Tala doMoM. maMdIkI [sa kizna AvaiQa maoM [sa ]paya sao kMpnaI kao Apnao p`caalanamaoM qaaoD,I raht imalaIÊ @yaaoMik ApOla 09 kI kImataoM kao maaca- 10 tkko pàpNa caË ko ilae dr tya kI ga[-MÊ jaao jaulaa[- 08 sao jaUna 09 kopàpNa caË ko ilae kafI kma qaIM.

]plabQa kaoyalaaoM sao AnaukUlatma laagat pr ABaIYT kccao maala kIpàiPt hotu Qaai%vak kaok ko ]%padna ko ilae ivaivaQa Aayaaitt AaOrGarolaU kaoyalaaoM ka samaya samaya pr [YTtmaIkrNa ikyaa jaata hO.AasT/oilayaa ko kaoyalaa AapUit-kar Aba tk ApnaI Aaor sao imaiEatkaoyalao kI AapUit- kr rho qao. [sa p`yaasa sao eosaa Anaumaana hO ikpàÌitk ivapdaAaoM Aqavaa kaoyalao kI AapUit- kI AinaiScatta kosamaya sahayata imalaogaI.

kMpnaI nao yaaMi~k sauivaQaaAaoM sao laOsa evaM samaIpvatI- gaMgaavarma p<anakI saovaaAaoM ka AiQaktma ]pyaaoga ikyaa. kMpnaI nao ]na CaoTojahajaaoM ka ]pyaaoga krnaa SauÉ ikyaaÊ ijanako ilae kma BaaD,a lagatahao. ivaSaaKp+Nama p<ana AaOr gaMgaavarma p<ana ko baIca Anya CaoTojahajaaoM ko ]pyaaoga ka Aaiqa-k gaNanaa ko AaQaar pr ivaklp banaayaagayaa.

kMpnaI [-¹p`yaasaaoM’ kao lagaatar pàqaimakta dotI Aa rhI hO. vaYa- kodaOrana pujao- AaOr ]pBaaojya vastuAaoM kI KrId 75‰ tk [-¹pàpNaWara kI ga[- qaI. Aana laa[na pr Aavaodna donao AaOr Aana laa[na prApnao Aavaodna kI isqait doKnao kI sauivaQaa maaMgakta- va Ëota kaoidlaanao hotuÊ Aana laa[na ivaËota pMjaIkrNa p`NaalaI laagaU kI gayaI hO.

pìSaxaNa va ivakasa kI gaitivaiQayaa ÐÁ

AiQakairyaaoM AaOr kma-caairyaaoM ko saaqa kMpnaI maoM nayao BatI- haonaovaalaop`baMQana pìSaxaNaaiqa-yaaoM Aaid ko pìSaxaNa sao saMbaMiQat AavaSyaktaAaoMkI pUit- ko ilae kMpnaI maoM Alaga sao ek pìSaxaNa va ivakasa kond` hO.pìSaxaNa maoMÊ kMpnaI ko ivaiBanna ivaBaagaaoM kI AavaSyaktaAaoM kao pUrakrnao hotu ivaSaoYa AavaSyakta AaQaairt kaya-ËmaÊ vyaapar saMbaMQaIprIxaaeM va AiBamauKIkrNa kaya-Ëma Saaimala hOM.[sa vaYa- ko daOrana pìSaixat kma-caairyaaoM kI kula saM#yaa 32850 qaIAaOr Aayaaoijat kaya-Ëmaao M kI saM#yaa 1156 qaI. 766 nayaokma-caairyaaoM kao pìSaxaNa idyaa gayaa AaOr 1º64 maanava pUÐjaI ivakasaAnausaUcaI saiht 85º4‰ pìSaxaNa p`Baavakairta ko saaqa kula pìSaxaNamaanava idvasa 12º9 pìt kma-caarIÀvaYa- qaa.haijara maoM isqat essaar sTIla sao 14 AiBayaMtaAaoM kao 30 kaya-idvasaaoM kI AvaiQa ko ilae pìSaxaNa idyaa gayaa. ivaiBanna AiBayaaMi~kImahaivaValayaaoM ko 5112 ivaVaiqa-yaaoM kao vaRi<aprk pìSaxaNaÀpiryaaojanaakaya- sauivaQaaeÐ p`dana kI gayaIM. pìSaxaNa gaitivaiQayaaoM sao kula76º84 laaK Épyao ka rajasva pàPt ikyaa gayaa.

sa Ucanaa pà OVa oigakI Á

raYT/Iya [spat inagama ilaimaToD nao AMtra-YT/Iya saaFTvaoyar ivakasa komaanakaoM ko Anau$p Apnao kao Zalanao ka p`yaasa AarMBa ikyaa.AMtra-YT/Iya p`maaNana pàiQakrNa Wara kMpnaI ka maUlyaaMkna ikyaa gayaa.AgastÊ 2009 maoM saMyau> rajya AmaorIka ko saaFTvaoyar AiBayaaMi~kIsaMsqaana Wara AMitma maUlyaaMkna maoM kMpnaI kao pìtYza%mak saI ema emaAa[- str¹3 ka p`maaNap~ p`dana ikyaa gayaa. BaartIya inamaa-Na va[spat ]Vaoga maoM phlaI baar yah p`maaNa p~ p`dana ikyaa gayaa hO.

[sa vaYa- ko daOrana ikyao gaya o ‘[-¹p`yaasa’Á

[ MT / a n a oT pa oT -l a ³www.vspsite´Ê [ MTrna oT va o b as a a[T³www.vizagsteel.com´ AaOr caoyarmaOna Aana laa[na p`NaalaI kaivakasa ikyaa gayaa. ema Aar AaoÊ Aayaat Ëya maamalao AaOr BaMDarpirvahna saMivadaAao M ko ilae ivapNana pirvahna saMivadaAao M hotup`%yaavait-t [-¹naIlaamaI ka ivakasa ikyaa gayaa AaOr 722 kraoD, ÉpyaokI [-¹naIlaamaI kI gayaI.

14


doSa ko saBaI [spat ]%padk kMpinayaaoM ko vaobasaa[TaoM maoM hmaara [MTrnaoTvaobasaa[T ³www.vizagsteel.com´ kao iWtIya sqaana pàPt huAa.jaaoiKma ]Vma p`baMQana ko ilae [- Aar ema paoT-la ka ivakasa ikyaagayaa.kagaja riht kayaa-laya ko ivakasa kI idSaa maoM Aagao baZ,nao ka p`yaasaSauÉ ikyaa gayaaÊ ijasako AMtga-t AapUit-karaoM kao [-¹maola Wara inaivadainamaM~Na ³roKaica~ saiht´ Baojanaa jaOsao ivaiBanna xao~ Saaimala ikyaogayao. nayao ËotaAaoM kao vaoba Wara pMjaIkrNa kI sauivaQaa p`dana kIgayaI. saamagaÌ p`baMQana AaOr kaima-k ivaBaagaaoM ko ilae Aa^na¹laa[naCu+I p`baMQana p`NaalaI laagaU kI gayaI. saBaI SaaKaAaoM Wara ]pyaaogahotu vaoba ko maaQyama sao p`Saasana bajaT p`baMQana p`NaalaI ³e baI emaesa´ ka ivakasa ikyaa gayaa.ivaiQak kaya-klaapÊ saurxaaÊ nagar p`SaasanaÊ saamaanya p`SaasanaÊ yaM~IkrNaAaOr pyaa-varNa p`baMQana ivaBaagaaoM ko [MT/anaoT paoT-laaoM ka ivakasa ikyaagayaa.[sako AlaavaaÊ pìËyaa inayaM~Na p`yaasaaoM ko AQaInaÊ na[- pya-vaoxakIyainayaM~Na AaOr AaMkD,aoM kI AiQaga`hNa ³skaDa´ p`NaalaI ka SaBaarMBaikyaa gayaa.

]Vma sa MsaaQana yaa ojanaa Á

vaYa- 2009¹10 ko daOranaÊ kMpnaI nao ‘]Vma saMsaaQana yaaojanaa’ kakayaa-nvayana SauÉ ikyaa. kMpnaI maoM ‘[- Aar pI saaolyaUSana’ pNaalaI kokayaa-nvayana hotuÊ maosasa- eca ko pIÊ maosasa- esa e pI AaOr maosasa- tulaIp saMGako Anya sadsyaaoM ko saaqa maosasa- ivapao [nfaoTok ilaimaToD kayaa-nvayanaBaagaIdar hO. ‘[- Aar pI saaolyaUSana’ sao kMpnaI maoM saBaI vyaapar piËyaaAaoMka maanakIkrNa AaOr saImalaosa [MTogaoSana saMBava haogaa tqaa saMgazna maoMAaMtirk xamataAaoM ka ivakasa haogaa. ‘[- Aar pI’Ê ekla laona¹donaivavarNa AaQaairt pNaalaI hOÊ ijasako AMtga-r pUro saMgazna kao jaanakarI]plabQa haotI hOÊ AVtna kI jaatI hO AaOr saBaI EaoiNayaaoM ko AMSaQaarkaoMkao jaanakarI evaM pardiSa-ta kI sauivaQaa pdana kI jaatI hO. iva<a vaYa-2010¹11 ko daOrana piryaaojanaa laagaU haonao kI saMBaavanaa hO.

p`ba MQana sa ovaaeÐ Á

p`baMQana saovaa ivaBaaga nao gauNava<aa caË piryaaojanaaAaoMÊ sauJaava pàPthaonao AaOr 5¹esa ko p`maaNana ko kayaa-nvayana kI idSaa maoM kdma AagaobaZ,ayaa AaOr vaYa- ko daOrana p`mauK ]plaibQayaaÐ [sa p`kar hO Á

Ëºsa M º ]_oSya l ax y a vaastivak

1 2009¹10 maoM saMgazna maoM kayaa-invat 3800 4277

gauNava<aa caË piryaaojanaaAaoM kI saMº

2 2009¹10 maoM saMgazna maoM idyao 35299 36021

gayao sauJaavaaoM kI saMº

3 2009¹10 maoM 5 esa p`maaNap~ 11 18

pàPt ivaBaagaaoM kI saMº¹ saamaUihk $p sao p`maaNap~ pàPtivaBaaga 45 52

saIbaUÊ ifilapIna maoM Aayaaoijat gauNava<aa inayaM~Na caË¹2009 ko ³Aa[-saI @yaU saI saI´ AMtra-YT/Iya sammaolana maoM kMpnaI kao svaNa- va rjat pdkpàPt hue.vaI esa pI kao raYT/Iya str pr pàPt Baart sarkar ko ivaSvakmaa-raYT/Iya purskar ³vaI Aar pI´¹2008 sao vaI esa pI ko taja maoM ekAaOr r%na jauD, gayaa. vaI esa pI kao yah purskar lagaatar paÐcavaIMbaar imalaa.

vaYa - ko daOrana naIitgat phlaÁ

raYT/Iya [spat inagama ilaimaToD nao ApnaI ivastarNa yaaojanaa ko AlaavaakMpnaI ko vyaapar¹ivakasa ko ilae p`yaasa SauÉ ikyaaÊ ijasamaoM BaartAaOr ivadoSaaoM maoM saMyau> ]VmaaoM ka gaznaÊ pirsaMpi<ayaaoM ka AiQaga`hNaÊivalaya Aaid Saaimala hOM. vaI esa pI AiQaga`hNaÀsaMyau@t ]Vma komaaQyama sao Apnao kccao maala ko saMrxaNa kao sauinaiScat krnao hotusaiËya $p sao ivaivaQa ivaklp ZUÐZ, rha hO. kuC p`mauK p`yaasaaoM kaivavarNa naIcao idyaa gayaa hOÁma osasa - maa ^yala ko saaqa sa Mya u@t ]VmaÁ raYT/Iya [spat inagamailaimaToD¹ivaSaaKp+Nama [spat saMyaM~ nao maosasa- maOMMganaIja Aaor [MiDyaailaimaToD ko saaqa irnamaa^yala forao- elaaysa pà[vaoT ilaimaToD naamakek sa Mya u@t ]Vma kMpnaI ka gazna ikyaa. yah kMpnaIidº29º07º2009 kao samaaiht kI gayaI. [sa saMyau@t ]Vma kMpnaImaoM ek 27 ema vaI e BaT\zI AaOr ek 9 ema vaI e BaT\zI Wara37Ê500 TnaÀvaYa- isailakao maOMMganaIja AaOr 20Ê000 TnaÀvaYa- forao-maOMganaIja ko ]%padna kI pirklpnaa kI gayaI. yah saMyau@t ]VmakMpnaIÊ inaya-at ko Avasar saiht vaI esa pI kI forao-- elaaysa kIAavaSyakta kI pUit- kI idSaa maoM kaya-rt haogaI. yah kMpnaI ApnaImaaOjaUda KdanaaoM sao kma EaoNaI ko maOMganaIja Ayask AaOr maosasa- Aao ema DIsaI Aaid sao maOMganaIja ko laaBakarI ]pyaaoga maoM sahayata phuÐcaaegaI.baD- gaUp kMpnaI samaUh Á idº10º09º2009 kao Aayaaoijat doSa kImaMi~maMDla baOzk maoM baD- gaUh kMpnaI ko punaga-zna ka p`stava Anaumaaoidtikyaa gayaa. p`staivat punaga-zna mao M maosasa- [- Aa[- ela kIsahayak kMpinayaaÐ maosasa- Aao ema DI saI AaOr maosasa- baI esa ela saIkMpinayaaÐ haoMgaIÊ jaao raYT/Iya [spat inagama ilaimaToD kI sahayakkMpinayaaÐ banaoMgaI. [sa p`kar maosasa- [- Aa[- elaÊ maosasa- Aao ema DIsaIÊ maosasa- baI esa ela saI kao raYT/Iya [spat inagama ilaimaToD koAQaIna laayaa jaaegaa. Anya dao kMpinayaaÐ jaOsao maosasa- ko DI saI AaOrmaosasa- esa esa ela inakala dI jaayaoMgaI. maosasa- Aao ema DI saI ko pasa200 imailayana Tna laaOh Ayask evaM 45 imailayana Tna maOMganaIja inaxaopko 6 Knana p+o hOMOM AaOr maosasa- baI esa ela saI ko pasa 375 imailayanaTna caUnaap%qar va 287 imailayana Tna Daolaaomaa[T ko inaxaop hOM. [sasao[na kMpinayaaoM ka parspirk laaBa haogaa.laaOh Ayask ka saMrxaNa Á rajasqaana ko iBalavaaD,a laaOh AyaskKdanaaoM maoM dao xao~aoM ko ilae Knana p+o ko Aavaodna p`stut ikyao gayao.pollaoTa[jaoSana saMyaM~Á raYT/Iya [spat inagama ilaimaToD AarMBa saoena ema DI saI kI baOlaaDIlaa KdanaaoM sao Apnao ilae AavaSyak pUraAyask pàPt kr rha hO. AvaraoQaI kaya-klaapaoM ko karNa rolavaolaa[na sao laaOh Ayask ko pirvahna mao M phlao kuC kiznaa[yaaÐ

15


AatI qaIM. baOlaaDIlaa sao laaOh Ayask ko saurixat pirvahna kaosauinaiScat krnao AaOr Aagao maUlyavaQa-na ko ilaeÊ d`va $p maoM laaOhAyask ko pirvahna hotu ivaSaaKp+Nama maoM esa pI vaI ko $p maoM 6–8imaºTºÀvaYa- kI xamata ka pollaoTa[jaoSana saMyaM~ sqaaipt krnao kIidSaa maoM AiBaÉica vya> krnao hotu AamaMi~t ikyaa gayaa.esa ema esa Ea o N a I ca U n a ap%qarÁ d ub a[ - ³ya U e [ -´ÊifilapInsa Aaid maoM caUnaap%qar kI ]pyau@tta ka AnvaoYaNa ikyaa jaarha hO.pìËyaa sa uQaar Á

raola¹Aa^na yaaojanaa kI saMklpnaa laagaU krtoo hue kMpnaI maoM vaaiYa-kyaaojanaaAaoM kI $proKa kI saMrcanaa saMSaaoiQat kI gayaI AaOr tdnausaardIGa-kailak yaaojanaa 2009¹10 AaOr vaYa- 2013¹14 tk raola¹Aa^nayaaojanaa tOyaar kI gayaI. dIGa-kailak laxyaaoM sao samaJaaOta na krtohueÊ mah%vapUNa- mau_aoM pr Qyaana donao AaOr prvatI- vaYaao-M maoM AavaSyaksaMSaaoQana pScaat yaaojanaa ko AQaUro kayaao-M kao Saaimala krnao ko ]_oSyasao eosaa ikyaa gayaa.purskar Á

vaYa- 2009¹10 ko daOrana vaI esa pI kao vaYa- 2006¹07 ko ilaep`qama [spat maM~I T/a^fI ka ivajaota GaaoiYat ikyaa gayaa.'vaYa- 2009 maoM kama krnao hotu savaao-cca kMpnaI' ko ilae ekanaaimakTa[msa Aaf [MiDyaa ko saaqa d gaoT Plaosa TU vak- saMsqaana ³Amaoirka´Wara Aayaaoijat savao-xaNa maoM kMpnaI kao inamna sqaana pàPt hueÁ• Baart maoM kama krnao vaalaI 50 savaao-cca BaartIya kMpinayaaÐ• 2 savaao-cca saava-jainak ]pËma• baDo saMgaznaaoM maoM savaao-cca caar saMgazna• ivainamaa-Na ko xao~ maoM savaao-cca CÁ saMMgaznakccao maala kI sa urxaa

maaQarma Daolaa omaa[T Kana ³ema DI ema´ Á]%padna AaOr pòYaNaÁ vaYa- 2008¹09 kI tulanaa maoM ipClao vaYa-]%padna AaOr pòYaNa maoM ËmaSaÁ 14º03‰ va 10º39‰ kI vaRiwhu[-. tPt Qaatu AaOr d`va [spat ko samaJaaOta &apna ko laxyaaoM kIpUit- hotu [sa vaYa- maaQarma Kana ko ]%padna AaOr pòYaNa maoM ËmaSaÁ96º10‰ va 92º31‰ ka inaYpadna huAa.Anya ]plaibQayaa Ð Á• 13 frvarI 2010 kao 567 maITr ka iD/ilaMgaÊ jaao savaao-<ama

ek¹idvasaIya irkaD- hO ³idº22º10º2009 kao ipClaairkaD- 462 maITr qaa´

• maaQarma Kana kI TIma kao ena saI @yaU saI 2009 maoM]%ÌYT samatulya purskar pàPt huAa.

• SaUnya duGa-Tnaa dr haisala kI ga[-.jaggayyapoTa ca Unaap%qar Kana Á]%padna va poYaNa Á vaYa- 2009¹10 kI tulanaa maoM [sa vaYa- tPt Qaatuva d`va [spat ko samaJaaOta &apna ko laxyaaoM kI pUit- ko ilae jaggayyapoTa

caUnaap%qar ko Kana ka inaYpadnaÊ ]%padna AaOr pòYaNa maoM ËmaSaÁ103‰ va 99‰ huAa.Anya ]plaibQayaa Ð Á• ipClao vaYa- kI tulanaa maoM vastusaUcaI maoM 3º17‰ tk kTaOtI• vaYa- 2008¹09 kI tulanaa maoM [sa vaYa- rolavao kao idyao jaanaovaalao

ivalaMba Saulk 9º31 ÉpyaoÀTna sao GaTakr 5º21 ÉpyaoÀTnatk ikyaa gayaa.

• ibajalaIÊ ivasfaoTkÊ eca esa DIÊ laUiba`koMT\saÊ [lao@T/aoD\saAaOr ihssao¹pujaao-M kI Kpt laxya ko AnaukUla hu[-.

• jaulaa[-Ê 2009 ko daOrana iD/ilaMga ka savaao-cca maaisak inaYpadna³2390 maI´ huAa.

• SaUnya duGa-Tnaa dr haisala kI ga[-.gaBa -ma ma O MganaIja Kana Á]%padna va poYaNa ka inaYpadna Á ipClao vaYa- 2008¹09 kI tulanaamaoM [sa vaYa- ]%padna AaOr poYaNa maoM vaRiw ka pìtSat ËmaSaÁ 14º51‰³–´41º43‰ rha. [sa vaYa- laxyaaoM maoM kmaI [sailae AayaIÊ @yaaoMiksaMyaM~ kI AavaSyaktaAaoM ko Anau$p zokodar T/k mauhOyaa nahIM krasako.poYaNa inaYpadna Á saaropilla baalaU Kdana sao 11277 Tna¹nadI ko baalaUka poYaNa ikyaa gayaa hOÊ jaao ipClao vaYa- kI tulanaa maoM 57º63‰ kmahO. [sa vaYa- laxyaaoM maoM kmaI [sailae AayaIÊ @yaaoMik saMyaM~ kIAavaSyaktaAaoM ko Anau$p zokodar T/k mauhOyaa nahIM kra sako.naya o p`yaasaÀnaya o Knana p+o

laaOh Ayask Á raYT/Iya [spat inagama ilaimaToDÀivaSaaKp+Nama[spat saMyaM~ nao rajasqaana maoM dao jagahaoM pr ËmaSaÁ 2303º75 va2948º50 ho@Toyar kI BaUima maoM laaOh Ayask inaxaopaoM ko ilae dao Knanap+aoM hotu Aavaodna idyaa hO.kaoikMga kaoyalaa Á raYT/Iya [spat inagama ilaimaToD¹ivaSaaKp+Nama[spat saMyaM~ kao JaarKND rajya maoM BaUimagat Knana hotu kaoyalao ko daoblaa^kaoM ka AabaMTna ikyaa gayaa hO. idº09º12º2005 ko p~saMº13016À64À2004¹saI eÀsaI e¹1 ko Anausaar phlaI Kdanamahla AaOr idº10º09º2008 ko p~ saMº38011À11À2006¹saI e¹1ko Anausaar dUsarI Kdana tonauGaaT iJakI- maoM AabaMiTt hO.daonaaoM blaa^kaoM maoM ca+anaoM gahra[- maoMÊ A%yaiQak }Qvaa-QarÊ A%yaiQak gaOsavaalaIÊ drar bahulaÊ inaxaopaoM ko pasa maaOjaUd naalaoÀnadI ka vyavaQaanaÊkccao maala kI kma pàiPt Aaid ko karNa Knana kafI kizna hO.kMpnaI nao kaoyalaa maM~alayaÀBaart sarkar sao AnauraoQa ikyaa ik ]saoKulao va Knana yaaogya AcCo kaoikMga kaoyalao ko blaa^k ka AabaMTnaikyaa jaayaÊ taik phlao AabaMiTt [na blaa^kaoM kao vaapsa ikyaa jaasako.Daolaaomaa[T Á AaMQa` p`doSa ko Kmmama ijalao ko Qama-purma gaaÐva maoMDaolaaomaa[T ko Knana ko p+o hotu idº02º11º2009 kao kao<agaUDoma koeºDIºemaºjaIº kayaa-laya maoM ek nayaa Aavaodna p`stut ikyaa gayaa.ra [ ina ilaÀvaI esa pI kao AnaapiM<a p`maaNap~ donao hotu Kmmama koijalaaiQakarI nao vana AaOr rajasva ivaBaagaaoM ko saaqa saMyau@t savao-xaNakrko ]pyau@t inaNa-ya laonao kI salaah dI.

16


• ema Aar esa sao ela baI esa esa¹6Ê ela baI esaesa¹7Ê 1¹ela baI DI esa¹1Ê 2 va 3 tk 220iklaaovaa^T T/ansaimaSana laa[na ka prIxaNa ikyaa gayaa.

� maaOjaUda va ivastarNa [ka[yaaoM ko baIca vaayauÊ naa[-T/aojanaÊjala AaOr Baap kI AaMiSak AapUit- ko ilae [MTrknao@SansakI vyavasqaa kI gayaI.

� vaayar ra^D imala va Qamana BaT\zI maoM 5 ËonaaoM ka p`vat-naikyaa gayaa AaOr [spat galana Saalaa va isaMTr saMyaM~ maoM 15ËonaaoM ka SaItla prIxaNa pUra ikyaa gayaa.

� kccao maala p`hstna saMyaM~ maoM knvaoyaraoMÊ isaMTr saMyaM~¹3 vaQamana BaT\zI¹3 maoM ]pskrÊ ivaiBanna pOkojaaoM maoM ivaVutIyasqaapnaa ka prIxaNa AaOr T/ayala rna SauÉ ikyaa gayaa.

kayaa-invat kuC p`mauK AaQauinak evaM ]nnaiyat piryaaojanaaeÐÁ

• ApOlaÊ 2009 maoM kaok Aaovana baOTrI¹4 kIM na[- sauivaQaa kap`vat-na ikyaa gayaa.

• maaOjaUda tInaaoM knvaT-raoM maoM kMbaa[MD blaao[MMga sauivaQaa lagaa[-ga[- AaOr ]saka p`vat-na ikyaa gayaa.

• maaOjaUda [spat galana Saalaa maoM satt Zlaa[- maSaIna ³saI saIema´¹2 ka AaQauinakIkrNa va ]nnayana kaya- pUra ikyaagayaa AaOr ]saka p`vat-na ikyaa gayaa.

• saI saI ema ¹1 maoM Albaa gaOsa kiTMga maSaIna lagaa[- gayaI.

• gaMgaavarma p<ana sao Aayaaitt kaoikMga kaoyalao ko pirvahnako ilae knvaoyar ³na[- sauivaQaa´ ka p`vat-na ikyaa gayaa.

• maaOjaUda [spat galana Saalaa maoM laODla fnao-sa pI ela saI vaema ema Aa[- ka ]nnayana kaya- pUra ikyaa gayaa.

• maaOjaUda saMyaM~ ko baar imala maoM baOMiDMga maSaIna ka svacaailatsT/OipMga maSaIna ko $p maoM pirvat-na.

• nayao yaMai~kÊ jaOivakÊ rsaayainak ]pcaar saMyaM~ ka p`vat-naikyaa gayaa.

kuC mau#ya ivaSaoYataeÐ Á

• vaYa- 2009¹10 ko ilae samaJaaOta &apna ko 100‰ laxyahaisala ikyao gayao.

• vaI esa pI ko ivastarNa xao~ AaOr BaartIya [spat ]Vaogako kuC xao~aoM maoM nayao kIit-maana ³maaisak inaYpadna´ sqaaiptikyao gayao.

• 15Ê133 Tna kI ]ccatma maUlasaMrcanaa sqaapnaa haisala kIgayaIÊ jaao BaartIya [spat ]Vaoga ko [ithasa maoM sava-EaoYzhO.

• 36Ê320 Gana maITr ]ccatma kMËIiTMga haisala ikyaa gayaa.

• 14Ê298 Tna ]ccatma ]pskr AapUit- haisala kI gayaI.

• 10Ê075 Tna ]ccatma ]pskr sqaapnaa haisala kI gayaI.

• saMrcanaagat sqaapnaaÊ ]pskr AapUit- AaOr ]pskr sqaapnaakI vaastivak p`gait naIcao dSaa-yaI gayaI hO.

@vaaT - \ja a[TÁAaMQa p`doSa sarkar ko ]Vaoga va vaaiNajya ivaBaaga nao idnaaMk27º01º2009 ko &apna saMº9133ÀemaºAa[ Aa[ Aa[³2´À2007Êko Anausaar ivaSaaKp+Nama ijalao maoMÊ koºkao<aapaDU maMDla ko ipMD/gaIgaaÐva ko savao- saMº268 ko tht 40º47 ho@Toyar kI BaUima 30 vaYaao-M kIAvaiQa ko ilae ra [ ina ila ko ilae maMjaUr kI hO.AaMQa p`doSa sarkar ko ]Vaoga va vaaiNajya ivaBaaga nao idnaaMk27º01º2009 ko &apna saMº9132ÀemaºAa[ Aa[ Aa[³2´À2007–3 ko Anausaar ivaSaaKp+Nama ijalao maoMÊ koºkao<aapaDU maMDla komarI-valasaa gaaÐva ko savao- saM 1 ko tht 20º64 ho@Toyar kI BaUima 30vaYaao-M kI AvaiQa ko ilae ra [ ina ila ko ilae maMjaUr kI hO.pyaa-varNa Anaumait pàPt krnao hotu 1´ ek maaOsama hotu pyaa-varNaAnauEavaNa ko AaQaarBaUt AaMkD,o banaanao evaM ³2´ pyaa-varNa prduYp`Baava ka Anaumaana va pyaa-varNa p`baMQana yaaojanaa tOyaar krnao koilae hOdrabaad ko ³Baart sarkar ko pyaa-varNa vana maM~alaya Waramaanyata pàPt´ maosasa- AipT\kao ilaimaToD kao inayau@t ikyaa gayaahO.

piryaa ojanaa p `Baaga

doSa maoM raYT/Iya [spat inagama ilaimaToD Apnao 6º3 imailayana TnaÀvaYa-xamata ivastar kaya- kao pUra krnao maoM sabasao Aagao hO AaOr saava-jainak]pËmaaoM maoM vaYa- 2010¹11 ko daOrana ApnaI ivastairt xamata ka]pyaaoga krnao vaalaa phlaa saMyaM~ haogaa. pUNa- ivastarNa dao carNaaoMmaoM kayaa-invat haogaa. iva<a vaYa- 2010¹11 ko daOrana phlao carNa maoMna[- QamanaBaT\zIÊ knvaT-saM-Ê ibalaoT kasTsa-Ê vaayar ra^D imala kaËimak p`vat-na ikyaa jaayaogaa. t%pScaat vaYa- 2011¹12 ko daOranadUsaro carNa maoM ivaSaoYa baar imala AaOr sT/@carla imala jaOsaI dao p`mauKifinaiSaMga imalaaoM ka BaI p`vat-na ikyaa jaayaogaa.

vaYa- 2009¹10 ko daOrana vaastivak gaitivaiQayaaoM maoM mah%vapUNa- p`gaithu[- hO. [sasao ivastarNa ko pUÐjaI inavaoSa ko lagaBaga 6000 kraoD,Épyao ko laxya kao BaI haisala ikyaa gayaa.

kaya- kI p`gait Á

vaYa- 2009¹10 ko daOrana ivastar va Anya piryaaojanaaAaoM ko xao~ maoM%vairt p`gait hu[- hO.• AadoSa idyao jaa cauko hOM.• Aitir@t kamaaoM ko ilae ivastRt AiBayaaMi~kI kaya- pUra

ikyaa gayaa.• p`qama carNa ko ilae isaivala kaya- pUro ikyao jaa cauko hO.• BaarI saMrcanaa%mak fOiba`koSana kaya- pUra ikyaa gayaa.

inamnailaiKt sauivaQaaeÐ p`vait-t kI jaa caukI hOM AaOr Anya piryaaojanaaeÐinaYpadna ko Aga`gaamaI carNa maoM hOM.

� mau#ya irsaIivaMga sToSana• krIba 150 ma ogaavaa ^T ibajalaI kI Aitir@t

AavaSyakta kI pUit- ko ilae 220 iklaaovaaT p`NaalaIkI vyavasqaa.

17


kma -caarI Áidº01º04º2009 sao 31º03º2010 ko baIca kI AvaiQa maoM maanava Sai@t maoM 605 kI vaRiw hu[-Ê Aqaa-t\ maanava Sai> idº01º04º2009 kI17Ê225 saM#yaa sao baZ,kr idº31º03º2010 kao 17Ê830 hao ga[-.kMpnaI kI naamaavalaI maoM idº31º03º2010 kao ivasqaaipt vyai>yaaoM kI saM#yaa 5693 qaI.

18


Anausa Uicat jaaityaa o M ³A jaa´ AaOr Ana usa Uicat janajaaityaa o M ka pìtinaiQa%vaÁkMpnaI maoM idnaaMk 31º03º2010 tk AnausaUicat jaaityaaoM evaM AnausaUicat janajaaityaaoM ka samaUhvaar pìtinaiQa%va inamna p`kar sao hO.

BatI- Wara Baro gayao pd Á

µ ³inayau> kula pdaoM maoM sao pìtBaa ko AaQaar pr cayainat ]mmaIdvaaraoM kI saM#yaa kaoYzkaoM maoM dI gayaI´

µµ ³samaudaya¹K ko pdaoM maoM kao[- saIQaI BatI- nahIM haotI´

31º03º2010 tk maanavaSai> ka sama udayavaar ivatrNa Á

iSakayat inavaarNa p `NaalaIsaava -jainak iSakayato Msaava-jainak iSakayat inavaarNa p`NaalaI kao kargar banaayaa gayaa hOÊ AaOr [samaoM AapUit-karaoM va gaàhkaoM Aaid kI iSakayataoM kao Saaimala krnao hotu[sako dayaro ka ivastar ikyaa gayaa hOÊ tqaa p`NaalaIbaw trIko sao [na iSakayataoM ka pMjaIkrNa evaM inapTara ikyaa jaata hO. [sa maamalao maoMAavaSyak ivaSvaasa baZ,anao ko ilae ek maha p`baMQak str ko vairYz AiQakarI kao ivaSaoYa kaya- AiQakarI naaimat ikyaa gayaa hOÊ taik saava-jainakiSakayataoM ka koMdÌya str pr doKBaala va AnauEavaNa ikyaa jaa sako. saBaI ivaBaagaaQyaxaao kao salaah dI gayaI hO ik vao ivaBaagaaoM maoM saava-jainakiSakayataoM ko inavaarNa kao samayabaw trIko sao pàqaimakta doM. pàPt saava-jainak iSakayataoM evaM ]nako inapTaro ka byaaOra naIcao idyaa gayaa hO.

AvaiQa ³1º4º2009 sao 31º3º2010 tk´mao M pàPt01

AvaiQa ³1º4º2009 sao 31º3º2010 tk´ma o M dUr kI gayaIÀinapTayaI gayaI iSakayato M

01

Ea oN a I i l a M g a l a a ok i n a m a a - N a i v a B a a g a B a Utp Uva - sa O i n aki v a s q a a ipt

v y a i>s a m a ud ay a k ulay a a o g a

s a a m a a n y aAny a

ipCD,a vaga -Ana usa U icat

jaait

Ana usa U icatjanajaait s~ I p uÉYa sa Mº % sa Mº %

k 5263 3490 527 864 382 292 4971 10 0.19 6 0.11 159

K 2370 1787 78 376 129 52 2318 11 0.46 1 0.04 885

ga 7710 5396 565 1214 535 88 7622 56 0.73 94 1.22 2503

Ga 2487 1830 137 394 126 51 2436 18 0.72 43 1.73 2146

kula yaaoga 17830 12503 1307 2848 1172 483 17347 95 0.53 144 0.81 5693

(1) (2) (3) (4) (5)

k 122 29 9 25(3*) 7

K** - - - - -

ga 599 75 33 105(6*) 45(1*)

Ga 100 30 14 18(2*) 4

kula 821 134 56 148(11*) 56(1*)

pdao M ka vaga- BarI gayaI

iri>yaao M kI kula saMº

Aarixat iri>yaa o M kI sa Mº inaya u> ]mmaIdvaara o M kI sa MºAna usa U icat

jaait

Ana us a U icat

janajaa itAna us a U icat

jaaitAna us a U icatjanajaa it

sama udaya kula Sai> Anausa Uicat Anausa Uicat Anausa Uicat Anausa Uicatjaait ³saMº´ jaait ³‰´ janajaait ³sa Mº´ janajaait ³‰´

k 5263 864 16.4 382 7.3

K 2370 376 15.9 129 5.4

ga 7710 1214 15.7 535 7.0

Ga 2487 394 15.8 126 5.1

kula 17830 2848 16.0 1172 6.6

19


� idsaMbarÊ 2009 ko daOrana karKanaa ivaBaaga va raYT/Iyasaurxaa pirYad ¹ AanQa` p`doSa caOPTr Wara saMyau@t $p sao‘iDjaayainaMga fa^r saoFTI eND caoMja maOnaojamaoMT' ivaYaya prraYT/Iya kaya-Saalaa ka Aayaaojana ikyaa gayaa.

inagaimat saamaaijak daiya%va Á

raYT/Iya [spat inagama ilaimaToD Apnao trIko sao saamaaijak ]war koilae pìtbaw hO AaOr samaaja ko pìt Apnao daiya%va ka &ana rKta hOevaM ApnaI inagaimat saamaaijak daiya%va ko gaitivaiQayaaoM ko maaQyama saosaamaaijak saovaa maoM sabasao Aagao hO. Apnao inavala laaBa ka 2‰inagaimat saamaaijak daiya%va kI gaitivaiQayaaoM ko ilae AabaMiTt ikyaahO. ApnaI inagaimat saamaaijak daiya%va kI gaitivaiQayaaoM maoM yahpyaa-varNa kI doKBaalaÊ iSaxaaÊ svaasqya rxaaÊ jana rxaaÊ pirtÁ ivakasaÊsaaMsÌitk ivakasaÊ pàÌitk AapdaAaoM ko samaya sahayata AaOr ekijammaodar inagaimat naagairk kI trh Aqa-pUNa- jaIvana hotu sahayataAaid p`dana kr rha hO.

vaYa- 2009¹10 inagaimat saamaaijak daiya%va vaYa- rha AaOr hmaarIinagaimat saamaaijak daiya%va naIit maoM ]illaiKt saBaI mau_aoM pr balaidyaa gayaa. kMpnaI nao vaYa- 2009¹10 ko daOrana inagaimat saamaaijakdaiya%va kI gaitivaiQayaaoM ko ilae 1275 laaK Épyao ka Kca- ikyaa.pirsaMpi<ayaaoM ko saRjana ko $p maoM maUla saMrcanaaAaoM pr jaaor idyaa gayaataik BaavaI pIZ,I kao baad maoM [sasao laaBa imala sako. [sa vaYa-inagaimat saamaaijak daiya%va kI piryaaojanaaAaoM kao [saI tja- prinaYpaidt ikyaa gayaa hOÊ ivavarNa naIcao p`stut hO.

pyaa - v arNa rxaaÁ

³maUlyaÁ 18º80 laaK $pyao AaOr laaBaaqaI-Á lagaBaga 1300´

inagaimat saamaaijak daiya%va ko maaQyama sao hmanao ‘jalaQaara’ naamak ekAiWtIya piryaaojanaa kao pUra ikyaa ijasako tht ivaSaaKp+Nama ijalaoko janajaatIya xao~aoM maoM poyajala kI gaMBaIr samasyaa pr Qyaana idyaagayaa. gauÉ%vaakYa-Na ko karNa pàÌitk Jarnao ka panaI saMga`hNa TOMktk Apnao Aap phuÐcata hO tqaa [sako p`caalana ko ilae ibajalaI kIAavaSyakta nahIM haotI. yah jalaapUit- baarhmaasaI hOÊ AtÁ samasyaa

kma-caairyaa o M kI iSakayato MraYT/Iya [spat inagama ilaimaToD maoM kma-caairyaaoM kI iSakayataoM kainapTara krnao ko ilae xao~Iya iSakayat inavaarNa pwit evaM koMdÌyaiSakayat inavaarNa pwit jaOsaI saimait pwit Apnaa[- ga[- hO. samaoknaÊgaNanaa evaM AnauEavaNa ko ilae kma-caairyaaoM sao pàPt evaM ]namaoM inapTa[-ga[- iSakayataoM kI saM#yaa pr maaisak p`gait pìtvaodna Baojanaovaalaoxao~Iya kaima-k kaya-palak Wara kma-caairyaaoM kI iSakayataoM ko inavaarNahotu samanvaya ikyaa jaata hO. kaima-k samanvayak AnauBaaga WarakoMdÌya str pr iSakayat inavaarNa pìËyaa ka pUNa-tÁ AnauEavaNaikyaa jaata hO. kma-caairyaaoM sao pàPt iSakayataoM AaOr ]nako inapTaroka ivavarNa naIcao idyaa gayaa hO.

sa urxaa va svaasqya

saMgazna maoM saurxaa kao A%yaMt mah%va idyaa jaata hO Aao eca esa e esa18001 ko kayaa-nvayana sao saurixat kaya- saMsÌit sauinaiScat hu[- hO.ma[-Ê 2009 maoM ra [ ina ilaÊ iva [ saM kao Aao eca esa e esa18001Á2007 ko AVtna p`maaNa p~ sao saflatapUva-k p`maaiNatkrayaa gayaa hO. saurxaa maanakaoM ko kayaa-nvayanaÊ jaaoiKma inayaM~Na kaAnauEavaNa va Anya caaOksa ]payaaoM ko pirNaamasva$p saMBaaivat jaaoiKmaaoMmaoM kmaI Aa[-ÀjaaoiKmaaoM kao dUr ikyaa jaa saka.Aao eca esa e esa 18001Á 2007 ko p`maaNana ko maanakaoM kI pUit- koilae 2500 sao AiQak KtraoM kao phcaanaa gayaa va jaaoiKmaaoM kaAnaumaana ikyaa gayaa. mau#ya saMyau@t inarIxak karKanaa va inarIxakkarKanaa ko sammauK saMyaM~ maoM Aakismak tOyaarI kao prKnao hotujaUna Ê09 maoM baoMjaaola saMyaM~ ko kccao va tOyaar ]%padaoM ko saMcayana TMikyaaoMko pasa saMyaM~ strIya maa^k iD/la Aayaaoijat kI ga[-. ek baa(AiBakrNa kao vyaapk jaaoiKma Anaumaana ³eca e jaoD Aao pIÊ eca ejaoD e enaÊ Aakismak yaaojanaaÊ saurxaa laoKaprIxaNa Aaid´ ka kaya-saaOMpa gayaa hOÊ ijasanao isatMbar 2009 sao kaya- AarMBa kr idyaa hO.saurxaa jaaga$kta kao baZ,anao ko ilae inamnailaiKt ]payaaoM kao BaIlaagaU ikyaa gayaa hO.� ‘}Mcaa[- pr kama krnao’ ko mau_o pr zoka majadUraoMoMÊ zoka

pya-vaoxakaoM AaOr maanyata pàPt Eaimak saMGa ko pìtinaiQayaaoMko baIca prspr pircacaa- Aayaaojana.

� ‘kaya-sqala saurxaa va saD,k saurxaa’ pr saurxaa pìSaxaNakaya-Ëma.

� saurxaa ]pkrNaaMo kI p`dSa-naI lagaayaI gayaI.� ‘gaaD,I calaato samaya maaobaa[la ko p`yaaoga sao ]%pnna KtraoM’ kI

jaanakarI hotu p`caar kaya-Ëma calaayaa gayaa.� piryaaojanaa p`BaairyaaoM va zoka pya-vaoxakaoM ko ilae ‘inamaa-Na

saurxaa’ ivaYaya pr mau#ya saMyau@t karKanaa inarIxak ko va@tvyaka Aayaaojana ikyaa gayaa.

AvaiQa ³1º4º2009 sa o31º3º2010 tk´ mao M dUr kI

gayaIÀinapTayaI gayaI iSakayat o M

33

AvaiQa ³1º4º2009sao 31º3º2010 tk´

mao M pàPt

34

20


ka sqaayaI inarakrNa ikyaa gayaa hO. yah yaaojanaa paDo$ va icaMtpillako saudUr janajaatIya xao~aoM maoM p`yaaogaa%mak AaQaar pr laagaU kI gayaIqaI. piryaaojanaa pr 18º80 laaK $pyao Kca- hue AaOr [sasao 1300laaoga laaBaainvat hue hOM.

iSaxaa Á³maUlyaÁ 82º55 laaK $pyao AaOr laaBaaqaI- lagaBaga 6090´]prao@t AnausaarÊ iSaxaa ko xao~ maoM BaI maUla saMrcanaaAaoM ko ivakasa prhI bala idyaa gayaa. caar punavaa-sa ka^laaoinayaaoM ko 20 ivaValayaBavanaaoM ka inamaa-Na krayaa gayaa AaOr pazSaalaaAaoM ko ilae Dosk¹kma¹baoMcava KolakUd saamagaÌ jaOsao saMsaaQana ]plabQa krayao gayao. inagaimatsaamaaijak daiya%va ivaBaaga nao samaaja maoM Aaiqa-k va saamaaijak $p saoipCDo, vaga- ko 225 ivaVaiqa-yaaoM kao Ca~vaRi<ayaaÐ p`dana kI.

svaasqya sa ovaa Á³maUlyaÁ 18º46 laaK $pyao AaOr laaBaaqaI- lagaBaga 5320ínagaimat saamaaijak ]payaaoM ko AMtga-t saMyaM~ ko Aasapasa isqat saBaIpunavaa-sa ka^laaoinayaaoMÊ AaOr pirtÁ gaaMvaaoM maoM icaik%saa iSaivar lagaayaojaato hOM. [na iSaivaraoM ³35´ sao lagaBaga 5000 laaogaaoM kao laaBaphuÐcaa AaOr 1253 laaogaaoM kao maaoityaaibaMd Aa^proSana ikyaa gayaa.

ivaSaaKp+Nama ko ikMga jaaja- Asptala³8 laaK Épe´ AaOr ÌiYaAaqaao-pooiDk vaolfoyar saaosaa[TI kao ³7º35 laaK Épe´ icaik%saa]pkrNa KrIdnao hotu iva<aIya sahayata dI gayaI. [sasao ËmaSaÁ 100raogaIÀpìt idna va 20 raogaIÀpìt idna laaBaainvat haoto hOM.pàqaimak svaasqya saovaa kI maUlasaMrcanaa maoM vaRiw hotu vaD\lapUiD vaAganaMpUiD ko punavaa-sa ka^laaoinayaaoM ko svaasqya koMdàoM kao 2º5 laaKÉpyao ko maUlya ko ]pkrNa jaOsao janaroTrÊ vaaTr iflTrÊ maoja va pMKoide gae. lagaBaga 200 laaogaÀpìt idna [sasao laaBa pàPt kr rhohOM.

jana¹sa o v a aÁ ³maUlyaÁ 53º17 laaK Épe AaOr laaBaaqaI- lagaBaga 26020´punavaa-sa ka^laaoinayaaoM AaOr janajaatIya xao~aoM maoM rhnao vaalao laaogaaoM kIkiznaa[yaaoM kao kma krnao hotu inamnailaiKt yaaojanaaAaoM kao iËyaainvatikyaa gayaaÁ� caar punavaa-sa ka^laaoinayaaoM maoM ]masa BarI garmaI ko mahInaaoM maoM

TOMkraoM Wara 64 idnaaoM tk poya jala kI AapUit- kI gayaIÊijasasao 15000 laaoga pìt idna laaBaainvat hue.

21


esa hotu madr blaD baOMk Aaid kaya-Ëma AarMBa ike gae AaOr jaarIhOM. pirtÁ xao~aoM maoM AaMganavaaDI BavanaÊ ivaValayaaoM maoM maQyaa*na Baaojanahotu rsaao[- Gar ³6º5 laaK Épe kI laagat AaOr lagaBaga 200 baccaaMokao laaBa´Ê ivaValayaaoM ko ilae rsaao[- Gar va SaaOcaalaya blaa^k ³10laaK ÉpyaaoM ko Kca- AaOr lagaBaga 150 ivaVaqaI- laaBaainvat hOM koinamaa-Na ko Wara madd dI ga[-.saa MsÌitk ivakasaÁ³maUlyaÁ 6º30 laaK va laaBaaqaI-Á lagaBaga 1200´� saaMsÌitk ivakasa ko maMca pr ]@kunagarma ko baccaaoM kao

ekjauT krnao ko ]_oSya sao ‘ivaValaya idvasa’ ko daOranaAaMQa`p`doSa rajya rajaBaaYaa Aayaaoga ko t%vaavaQaana maoM ‘tolaugaup`sqaanama’ naamak ek naR%yanaaiTka Aayaaoijat kI ga[-.

� ivaSva saMgaIt idvasa va ispkmaoko kaya-ËmaaoM kao sahyaaogaidyaa gayaa.

ek ijamma odar inagaimat naagairk kI trhÁ

µ ivaSaaKp+Nama maoM isqat ikMga jaaja- Asptala ko %vacaaiva&anaivaBaaga kao 8 laaK Épyao ka caok p`dana krto hue raYT/Iya[spat inagama ilaimaToD ko AQyaxa¹sah¹p`baMQa inadoSak

jaIivaka calaanao maoM sahyaaoga ko ]_oSya sao kma Aaya vaalao20 laaogaaoM kao 0º85 laaK Épe maUlya ko isalaa[- maSaIna vavaoT gaà[MDraoM ka ivatrNa ikyaa gayaa.

� garIba va ja$rtmaMd baccaaoM kao bat-naÊ caSmaoÊ EavaNa yaM~Êitpihyaa vaahna ivatirt ike gae.

� ijalaa strIya fuTbaa^laÊ ha^kI pìtyaaoigataAaoM va AnyaKolakUdaoM ko Aayaaojana hotu 23º55 laaK Épe kI Aaiqa-ksahayata dI ga[-Ê ijasasao lagaBaga 6800 laaogaaoM kao laaBaphuÐcaa.

� maihlaaAaoM AaOr baoraojagaar yauvakao ko saSa>IkrNa hotujana iSaxaNa saMsqaana ko maaQyama sao vyaavasaaiyak pìSaxaNakaya-ËmaaoM ka Aayaaojana ikyaa gayaaÊ ijasapr 6 laaK Épeka vyaya huAa AaOr 500 laaoga pìSaixat hue.

� naSaoD,I caalakaoM kI jaaMca ko ilae puilasa ivaBaaga kao AalkaomaITsa- KrIdnao hotu 5º27 laaK Épe ka sahyaaoga idyaagayaa.

pirtÁ ivakasaÁ³maUlyaÁ 16º50 laaK Épe va laaBaaqaI-Á lagaBaga 350´pirtÁ ivakasa hmaaro inagaimat saamaaijak daiya%va ko pàqaimak ]_oSyaaoMmaoM sao ek hO. punavaa-sa ka^laaoinayaaoM AaOr pirtÁ gaaÐvaaoM maoM saamaudaiyakklyaaNa koMd`Ê A jaaÀA ja jaa ko ivaVaiqa-yaaoM ko ilae Ca~avaasaÊivaSaoYa $p sao saxama baccaaoM ko ilae ivaValaya BavanaÊ Aa[- Aar saI

22


� duga-vaainapalaoma maoM saamaudaiyak klyaaNa koMd`pàÌitk AapdaAao M ko daOrana maddÁ³maUlyaÁ 500º00 laaK Épyao va laaBaaqaI-Á lagaBaga 7Ê00Ê000ÁaMQa`p`doSa maoM baaZ, kI ivaBaIiYaka ko daOrana raYT/Iya [spat inagamailaimaToD laaogaaoM ko kYTaoM kao kma krnao ko ilae Aagao Aayaa. vaI esapI ko kma-caairyaaoM ko AMSadana ko Aitir> kMpnaI nao mau#yamaM~I koraht kaoYa maoM 500 laaK Épe ka dana idyaa. [sasao lagaBaga 7laaK laaoga laaBaainvat hue.

inagaimat saamaaijak daiya%va ko phla ko thtÊ vaYa- ko daOrana 187skUlaI baccaaoM kao kMPyaUTr ka pìSaxaNa idyaa gayaa AaOr 272 laaogaaoMkao iSaxau pìSaxaNa idyaa gayaa evaM 5112 laaogaaoM kao vyaavasaaiyak vaAaOVaoigak pìSaxaNa idyaa gayaa tqaa vaYa- ko daOrana 2029 AagaMtukaoMko ilae kula 413 saMyaM~ daOraoM ka Aayaaojana ikyaa gayaa. inagaimatsaamaaijak daiya%va ko AQaInaÊ AaMQa` ivaSvaivaValaya ko ivaSvaivaValayaAnaudana Aayaaoga SaOixak kma-caarI mahaivaValaya ko sahyaaoga sao idº2va 3 maaca-Ê 2010 kao jaI vaI ema saI ha[- skUla ko AQyaapkaoM ko ilae‘iSaxaNa maoM ]%ÌYTta kI Aaor’ naamak ivaYaya pr dao idvasaIya pìSaxaNakaya-Ëma ka Aayaaojana ikyaa gayaa. [sa kaya-Ëma maoM jaI vaI ema saIha[- skUla ko 40 AQyaapkaoM nao Baaga ilayaa. ispkmaoko Wara vaI esapI ko ivaValayaaoM maoM 8 saaMsÌitk kaya-Ëma Aayaaoijat ike gae.

inagaimat saamaaijak daiya%va ]payaaoM ko AQaIna vaYa- 2007 sao laagaU'inaÁSaulk iSaxaa kao baZ,avaa donao' kI yaaojanaa ko tht vaYa- 2009–10maoM ivaSaaKa ivamala ivaValayama³]@kunagarma va baI saI raoD´ maoM kula225 ³Aqaa-t ivaSaaKa ivamala ivaValayama –]@kunagarma maoM 185 vaivaSaaKa ivamala ivaValayama–baI saI raoD maoM 40´ ivaVai-qa-yaaoM kao p`vaoSaidyaa gayaa. A$Naaodya ivaSaoYa ivaValaya ko ivaSaoYa saxama baccaaoM koilae skUla basa ]plabQa kranao ko saaqa–saaqa ]saka saD,k krÊbaImaaÊ ifTnaosa p`maaNap~ Aaid ko vyaya kI vyavasqaa BaI kI gayaI.nagar p `SaasanaÁ

kma-caairyaaoM kI sauivaQaa ko ilae kMpnaI ko pasa AavaasaIya [ka[-vaalaa hiryaalaI sao pUNa- Ta}naiSap hO. Ta}naiSap ka AnaurxaNabaohtr ZMMga sao ikyaa jaata hO AaOr maaca- 2010 maoM baa( laoKaprIxakaoMWara [sao 5 esa p`maaNap~ sao navaajaa gayaa. Anya gaitivaiQayaaoM maoMcaaObaIsaaoM GaMTo iSakayataoM ko inavaarNa hotu kama krnaovaalaI Aa[- vaIAar esa p`NaalaIÊ [MT/anaoT pr Aa^nalaa[na isqait jaananaa AaOr AnaurxaNasaMbaMQaI Aavaodna donaa Aaid Saaimala hOM.icaik%saa AaOr svaasqya sa ovaaeÐÁ

kMpnaI ko pasa ]@kunagarma maoM rhnaovaalao kma-caairyaaoM ko ilae hI nahI

bailk samaIpvatI-ÀpirtÁ xao~ ko gaOr–hkdar laaoMgaao ko ilae BaI saBaI

p`kar kI icaik%saa sauivaQaaAaoM sao laOsa Apnaa ek baD,a Asptala hO.

kMpnaI ka ivaSvaasa hO ik saBaI kma-caairyaaoM kao Apnao svaasqya kI

rxaa ka AiQakar hO. [sa idSaa maoM ]zayao gayao kuC kdmaÁ

� inavaarNa yaaogya ivaivaQa p`kar ko raogaaoM sao bacaava hotuÊ Kasakr‘svaa[na FlaU’ kI mahamaarI ko daOrana jaaga$kta AiBayaanacalaayaa gayaa. vaYa- ko daOrana jaggayyapoTa AaOr maaQarmaKdanaaoM ko saaqa¹saaqa bahut sao jaaga$kta AiBayaana calaayaogae. [sako ilae ek ivaSaoYa icaik%saalaya BaI Kaolaa gayaahO.

� maVpana sao bacaavaÊ nao~ prIxaNaÊ baala TIkakrNaÊ eD\sajaaga$kta Aaid hotu k[- icaik%saa iSaivar lagaayao gayao.

� paOiYTk Baaojana va svaasqyaÊ stna va gaÌvaa kOMsar ka phlaopta lagaanao AaOr Aisqa icaik%saa saMbaMQaI maamalaao M prjaaga$kta kaya-ËmaaoM ka Aayaaojana.

� punavaa-sa ka^laaoinayaaoMo AaOr ]sako Aasapasa ko skUlaaoM ko 1500baccaaoM kao hopTa[TIsa–baI sao bacaava hotu inaraoQak TIkalagaanao ka ek ABaUtpUva- kaya-Ëma Aayaaoijat ikyaa gayaa.

� ArkuÊ tonaMga Aaid jaOsao saudUr ipCDo, [laakaoM maoM BaI svaasqyasaovaaeÐ p`dana kI ga[-.

� ivaSva svaasqya idvasaÊ ivaSva dmaa idvasaÊ ivaSva maQaumaohidvasaÊ raYT/Iya svaOicCk r>dana idvasa jaOsao svaasqya saosaMbaMiQat mah%vapUNa- svaasqya idvasa manaae gae.

Asptala kI sauivaQaaAaoM maoM vaRiw AaOr baohtr svaasqya rxaa hotu nae]nnat va A%yaaQauinak ]pkrNa lagaayao gayao. Apnao xao~ maoM nae ]nnat

23


kaya-SaalaaAaoM ka Aayaaojana ikyaa gayaaÊ ijanamaoM 103 AiQakairyaaoM kaopìSaxaNa idyaa gayaa. ‘AaOVaoigak kma-caairyaaoM maoM AcCI AadtaoM kaivakasa Á saMgazna ko ]jjvala BaivaYya ka maUla AaQaar’ naamak ivaYayapr ek raYT/Iya str kI rajaBaaYaa saMgaaoYzI ka Aayaaojana ikyaa gayaaÊijasamaoM kMpnaI AaOr Anya saMgaznaaoM sao 54 pìtBaaigayaaoM nao Baaga ilayaa.pìtBaaigayaaoM Wara p`stut laoKaoM kao Saaimala krto hue ‘saMskar’ naamakek ivaSaoYaaMk p`kaiSat ikyaa gayaa. mau#yaalaya AaOr ivaivaQa SaaKava xao~Iya kayaa-layaaoM maoM ihMdI saPtah samaaraoh Aayaaoijat ikyao gayao.[sa saMdBa- maoM kma-caairyaaoMÊ ]nako baccaaoM AaOr ]nako pirvaar ko sadsyaaoMko ilae ihMdI maoM ivaivaQa pìtyaaoigataeÐ Aayaaoijat kI gayaIM. ihMdIgaRh pi~ka ‘saugaMQa’ ko 4 AMk p`kaiSat hue. 4 kaya-SaalaaeÐAayaaoijat kI gayaIMÊ ijanamaoM 117 kma-caairyaaoM kao pìSaixat ikyaagayaa. kMPyaUTraoM pr 72 kma-caairyaaoM kao ihMdI maoM pìSaxaNa idyaagayaa. p`baaoQaÀp`vaINa kxaaAaoM maoM 200 kma-caairyaaoM kao pìSaxaNaidyaa gayaa. ]@kunagarma kI gaRihiNayaaoM ko ilae Alaga sao ihMdIkxaaeÐ Aayaaoijat kI gayaIM. gaRh maM~alaya ko koMdÌya Anauvaad byaUraoWara maaca-Ê 2010 maoM paÐca idvasaIya Anauvaad pìSaxaNa kaya-Ëma kaAayaaojana ikyaa gayaaÊ ijasamaoM kMpnaI evaM koMdÌya AaOVaoigak saurxaabala ko ËmaSaÁ 30 va 3 kma-caairyaaoM kao pìSaxaNa idyaa gayaa. kMpnaIkI ivaivaQa [ka[yaaoM maoM ihMdI ko kayaa-nvayana ka jaayajaa ilayaa gayaaAaOr ]nhoM AavaSyak sahyaaoga idyaa gayaa.

kMpnaI kao pìtYza%mak [Midra gaaMQaI rajaBaaYaa SaIlD p`dana ikyaagayaa. 14 isatMbarÊ 2009 kao Baart ko mahamaihma raYT/pit kokrkmalaaoM sao raYT/Iya [spat inagama ilaimaToD ko AQyaxa–sah–p`baMQainadoSak nao yah SaIlD ga`hNa ikyaa.

m a ihlaa saSa>IkrNa

maihlaa kma-caairyaaoM kao Alaga phcaana evaM ivakasa ko Avasar p`danakrnao hotu ]nhoM ]pyau> saimaityaaoM maoM saimmailat ikyaa gayaa. maanavasaMsaaQana ivakasa Wara p`%yaxa $p sao evaM vaYa- 1997 maoM skaop kot%vaavaQaana maoM gaizt ‘saava-jainak ]pËmaaoM maoM maihlaaeÐ ³ivaPsa´’ komaaQyama sao maihlaa kma-caairyaaoM ko ilae ivaSaoYa kaya-ËmaaoM ka Aayaaojanaikyaa gayaa.

vyaavasaaiyak ]nnaitÊ maihlaa saSa>IkrNaÊ vyai>%va ivakasaÊ laOMigaksaMvaodIÊ saurxaa jaaga$ktaÊ vyaavasaaiyak svaasqyaÊ AisqaCodnajaaga$ktaÊ AMtvaO-yai>k kaOSalaÊ kMPyaUTr kaOSalaÊ saMpoYaNa kaOSalaÊxamata ivakasaÊ kaya- inaYpadna maoM saMtulanaÊ naotR%va AaOr saurixat vasvasqa jaIvana Aaid mau_aoM kao Qyaana maoM rKto hue pìSaxaNa va ivakasakaya-Ëma Aayaaoijat ike gae. [sa vaYa- ko daOranaÊ eosao kaya-ËmaaoM maoMlagaBaga 461 maihlaa kma-caairyaaoM kao Saaimala ikyaa gayaa.

]pkrNaaoM sao pìSaxaNa pàPt ivaSaoYa&aoM Wara icaik%saa va pOra–icaik%saakma-caairyaaoM kao pìSaixat ikyaa gayaa.

gaOr–hkdar marIjaaoM ³gaOr–vaI esa pI maamalaaoM kI saovaa sao 28º63laaK Épyao kI Aaya hu[-Ê [sasao pta calata hO ik yahaÐ gauNava<aapUNa-icaik%saa dI jaatI hO.

Anya ]payaa o M m a o M icaik%saa p `Saasana skMQa ma o M 5¹esa kakayaa-nvayana AaOr 20vaIM raYT/Iya sammaolana maoM ]<ama gauNava<aa caË TImaka iWtIya purskar pàPt krnaa Aaid hOM.

saUcanaa pàiPt AiQakar AiQainayama 2005 ka kayaa -nvayanaÁ

vaYa- ko daOranaÊ pàPt 216 AnauraoQaaoM maoM sao 179 kI jaanakarI ]plabQakrayaI ga[-Ê AiQainayama ko pàvaQaanaaoM ko Anau$p 4 Kairja kr idegae tqaa idº31º03º2010 tk 30 laMibat hOM.

vaYa- 2009 ko isatMbar mahInao maoM sqaanaIya koMdÌya saava-jainak ]pËmaaoMko kma-caairyaaoM ko saaqa ek idvasaIya gaaolamaoja baOzk Aayaaoijat kIgayaI. saUcanaa AiQakar sao saMbaMiQat maamalaaoM sao jauD,o hue kMpnaI koAiQakairyaaoM ko ilae janavarIÊ 2010 maoM ek idvasaIya pìSaxaNa vakaya-Saalaa ka Aayaaojana ikyaa gayaa.

saUcanaa AiQakar AiQainayama kI Qaara 4³1´ kI AavaSyaktaAaoM koAnau$p kMpnaI ko vaobasaa[T ko maaQyama sao maaMgaI gayaI AavaSyakjaanakairyaaoM kao AVtna ikyaa gayaa.

maaisak ivavarNaÊ itmaahI pìtvaodnaÊ vaaiYa-k ivavarNaÊ vaaiYa-k pìtvaodnajaOsao saaMivaiQak pìtvaodna AaOr Anya kao[- pìtvaodna jaba BaI maaMgao jaatohaoMÊ tdnausaar samaoikt krko maM~alaya kao AgaoiYat ike jaato hOM.

saMgazna maoM saUcanaa ko AiQakar saMbaMiQat maamalaaoM sao inayaimat $p sao jauD,ohue AiQakairyaaoM kI sauivaQaa hotu saUcanaa pàiPt AiQakar AiQainayama–2005 ko kayaa-nvayana saMbaMQaI ek maaga-diSa-kaÊ A@sar pUCo jaanaovaalaop`SnaaoM AaOr koMdÌya saUcanaa Aayaaoga ko mah%vapUNa- inaNa-yaaoM Aaid kaokMpnaI ko [MT/anaoT pr rKa gayaa hO.

kana U na ka Ana upalanaÀivaiQak AavaSyaktaeÐÁ

saMgazna maoM kMpnaI kI ivaiQak kaya-klaapaoM ko ilae ek Alaga [MT/anaoTpaoT-la banaayaa gayaa hO. sarkar Wara jaarI idSaainado-SaaoM ko Anau$pmaQyasqata ko maamalaaoM ka itmaahI p`gait pìtvaodna inadoSak maMDla kosaUcanaaqa- p`stut ikyaa jaata hO. p`baMQana Wara maamalaaoM kI p`gait koAnauEavaNa hotu ek AaMtirk saUcanaa p`NaalaI laagaU kI ga[- hOÊ jaaoivaivaQa nyaayaalayaaoM maoM cala rho maamalaaoM ko saMbaMQa maoM vaYa- ko AarMBa saolaokr AMt tk kI p`gait kI isqait dSaa-tI hO.

ihMdI ka p`gaamaI p`yaa oga

kMpnaI nao sarkar kI rajaBaaYaa naIit ko kayaa-nvayana hotu Apnao p`yaasajaarI rKo. vaYa- ko daOranaÊ vairYz AiQakairyaaoM ko ilae ivaSaoYa ihMdI

24


ivavarNa naIcao p`stut hOÁ

]prao> ko Alaavaa maihlaaAaoM ko ilae ivaSaoYa $p sao inamnailaiKt kaya-Ëma BaI Aayaaoijat ikyao gayao Áµ 45 pìtBaaigayaa o M ka o Saaimala krto h ue maihlaa zoka Eaimaka o M ko ilae sa urxaa jaaga$kta Aa Or vyaavasaaiyak svaasqya

kaya-Ëma ka Aayaaojana ikyaa gayaa.µ vaI esa pIÊ saava-jainak ]pËmaaoM evaM ]@kunagarma ko ivaValayaaoMÊ koMdÌya AaOVaoigak saurxaa bala evaM gaRihiNayaaoM Aaid ivaivaQa kaya-¹xao~aoM sao

jauD,o hue lagaBaga 300 maihlaaAaoM ko ilae ivaSaaKa sTIla janarla Asptala ko sahyaaoga sao AisqaCodna jaaga$kta kaya-Ëma ka Aayaaojanaikyaa gayaa. [sa kaya-Ëma maoM lagaBaga 145 maihlaaAaoM kao hD\DI Kinaja Gana%va ³baI ema DI´ prIxaNa ikyaa gayaa.

µ raYT/Iya ikSaaoravasqaa kaya-Ëma ko AQaInaÊ ]@kunagarma ko koMdÌya ivaValaya kI 300 laD,ikyaaoM ko ilae ek iSaxaa kaya-Ëma Aayaaoijat ikyaagayaaÂ

kaya-sqalaaoM maoM maihlaaAaoM ko pìt laOMigak ]%pID,na pr maananaIya ]ccatma nyaayaalaya ko inaNa-ya ko AnausarNa maoM AaOr sarkarI AnaudoSaaoMÀidSaainado-SaaoM kao dRiYT maoM rKto hue kaya-¹sqalaaoM maoM laOMigak ]%pID,na kI iSakayataoM kI jaaÐca krnao ko ilae ek maihlaa AiQakarI kI AQyaxata maoMek saimait ka gazna ikyaa gayaa. [sa saMbaMQa maoM kMpnaI ko AacarNaÊ AnauSaasana AaOr ApIla inayamaÀsqaayaI AadoSaaoM maoM ek pàvaQaana kao BaIsamaaivaYT ikyaa gayaa.[sa vaYa- ko daOranaÊ maihlaaAaoM ko laOMigak ]%pID,na yaa ilaMga ko AaQaar pr maihlaa kma-caairyaaoM maoM iksaI Baod¹Baava kI GaTnaa nahIM GaTI.ivaklaa Mga vyai> ³samaana AvasarÊ AiQakara o M va pUNa - BaagaIdarI kI sa Mrxaa´ AiQainayamaÊ 1995vaYa- 2009¹10 ko daOrana ivaklaaMga vyai> ³samaana AvasarÊ AiQakaraoM va pUNa- BaagaIdarI kI saMrxaa´ AiQainayamaÊ 1995 ko kayaa-nvayana kI isqaitnaIcao p`stut hO Á

kula

AiQainayama ko laagaU haonao³yaaina 7º2º1996´ ko baadinayau> kma-caairyaaoM kI saMº

³iva<a vaYa- 2009¹10 maoM saIQaI BatI- ³iva<a vaYa- 2009¹10´ maoM pdaonnait

Aarixat iri>yaaoMkI saMº

kI ga[- inayaui>yaaoMkI saMº

Aarixatiri>yaaoM kI saMº

inayaui>yaaoM kI saMº

vaI eca eca eca Aao eca vaI eca eca eca Aao eca kula vaI eca eca eca Aao eca vaI eca eca eca Aao eca kula vaI eca eca eca Aao eca

samaudaya k 130* 2 1 4 1 2 1 11* 1 - 2 SaUnya SaUnya SaUnya SaUnya SaUnya SaUnya SaUnya

samaudaya K - - - - - - - - - - - SaUnya SaUnya SaUnya SaUnya SaUnya SaUnya SaUnya

samaudaya ga 1379 10 10 18 6+1# 5+2# 3+1# 599 2+1$1+ 1$7+3$ SaUnya - - - - - -

samaudaya Ga 290 3 4 3 2# 2# 2# 100 1$ 1$ 1$ - - - - - - -

kula 1799 15 15 25 7+3# 7+4# 4+3# 710 3+2$ 1+2$9+4$ - - - - - - -

I AaMtirk p`baMQana ivakasa 134

kaya-ËmamaihlaaAaoM ko ilae ivaSaoYa kaya-Ëmak´ maihlaa ivakasa kaya-Ëma 2

K´ ilaMga saMvaodI kaya-Ëma 2 144

ga´ pUva-inayaaoijat kaya-Ëma 1

II baa( naamaaMkna 49

kula 327

III gaRihiNayaaoM ko ilae 4 105

Aayaaoijat kaya-Ëma

ivavarNaAayaaoijat

kaya-ËmaaoM kI saMºpìtBaaigayaao M

kI saMºËºsaMº

25


µ ivasqaaiptaoM ko ilae phcaanao gayao pd

# BatI- pìËyaaQaIna pd

$ 1º4º2009 sao phlao AiQasaUicat pdÊ laoikna ijanakI BatI- 2009¹10 maoM kI ga[-

naaoT Á

1º vaI eca sao nao~raogaI ³AMQaopna Aqavaa dRiYTdaoYa rKnaovaalao vyai>´ AiBapot hOM

2º eca eca sao bahro ³EavaNadaoYa rKnaovaalao vyai>´ AiBapot hOM

3º Aao eca sao AisqaraogaI ³hiD\DyaaoM Aqavaa jaaoD,aoM saMbaMQaI raogaaoM sao pIiD,t vyai>´ AiBapot hOM

raYT/Iya [spat inagama ilaimaToD ko kma-caairyaaoM ko ivaklaaMga baccaaoM kao pào%saaiht krnao evaM samaqa-na donao ko ]_oSya sao inamnailaiKt Ca~vaRi<ayaaÐ p`danakI gayaIM Á

AagaoÊ raYT/Iya [spat inagama ilaimaToDÀivaSaaKp+Nama [spat saMyaM~ maoM raYT/Iya [spat inagama ilaimaToDÀivaSaaKp+Nama [spat saMyaM~ ko inagaimatkayaa-layaÊ Aqaa-t mau#ya p`Saasainak Bavana ko ivaivaQa kayaa-layaaoM maoM Aanaovaalao ivaSaoYa $p sao saxama vyai>yaaoM kI sauivaQaa ko ilae inamnailaiKt ]payaikyao gayao ÁA´ rOMp vao .Aa´ Bavana ko daonaaoM ilaFTaoM maoM Eavya saMkot .[´ mau#ya p`Saasainak Bavana ko p`vaoSa sqaana pr isqat svaagat kxa maoM vhIla caOyar ka pàvaQaana

klyaaNa sa Mba MQaI gaitivaiQayaa Ð Á

inamnailaiKt raYT/Iya eva M Anya kaya -Ëma Aayaa oijat ikyao gaya o Á

Ëºsa Mº samaara oh ka naama it i q a

1 svatM~ta idvasa samaaraoh 15-08-2009

2 gaNatM~ idvasa samaaraoh 26-01-2010

3 raYT/Iya [spat inagama ilaimaToD gazna idvasa 18-02-2010

samaaraoh

p`yaa ojya

iksaI maanyata pàPt ivaValayaÀ mahaivaValayaÀsaamaanya vavyaavasaaiyak saMsqaana maoM iksaI paz\yaËma ka AQyayana krnaovaalaokma-caairyaaoM ko baccaoÊ jaao inamnailaiKt AxamataeÐ rKto haoM

AMQaapnabahrapnaAisqa saMbaMQaI Axamatamaanaisak ivaklaaMgatamaanaisak baImaarImaistYk saMbaMQaI ivaklaaMgata

cayana hotu maanadMD Ca~va Ri<ayaa o M kI raiSa Ca~va Ri<ayaa o M kIsa M#y a a

icaik%saaÊ KolakUdÊ iva<a va laoKaAaOr kaima-k ivaBaagaaoM ko ek¹eksadsya sao gaizt saimait ko maUlyaaMknako Anausaar baccao kI Axamata kap`kar evaM ivastar AaOr ]sako ilaeAavaSyak pìSaxaNaÀiSaxaa kaivastarÊ ijasasao baccao ko sauQaar maoMsahyaaoga phuÐcata hao

saimait Wara isafairSa kI ga[-AvaiQa ko ilae 750À¹ pìtmaah

6 ³CÁ´ pìt vaYa-

26


Anya Ca~va Ri<ayaa Ð Á

inamnailaiKt samaara oh manaaya o gaya o Á

vaYa- 2009¹10 ko daOrana ]@kunagarma va baI saI raoD maoM isqat koMdÌya ivaValayaÊ DI e vaI saoMTonarI piblak skUla AaOr ivaSaaK ivamalaa ivaValayaaoM kaovaotna va Anya p`Saasainak vyaya ko AMtga-t 7º42 kraoD, Épyao jaarI ikyao gayao .

purskar ka p`kar yaa ogyata maanad MD idyaa gayaap urskar

p urskarivaja otaAao M kI

sa M#y a a

kula raiSa³Épya o´

Da ^ ^ b a I Aar Amba oD \krvaaiYa-k pìtBaa nakd purskar

Da^ sava o -pilla raQaaÌYNanapìtBaa nakd purskar

kna-la saI ko naayauDu KolakUdnakd purskar

SaOixak vaYa- 2008¹09 ko ilae KdanaaoM maoM isqat ivaValayaaoMsaiht vaI esa pI ko ivaValayaaoM maoM dsavaIM kxaa hotu p`qamava iWtIya sqaana

vaYa- 2009¹10 ko daOrana Aa[- Aa[- TIÊ Aa[- Aa[- emaÊAa[- Aa[- esa saIÊ Aa[- esa Aa[-Ê e Aa[- Aa[- emaesaÊ e ef ema saI ¹ pUNaoÊ ijapmaor maoM daiKlaaAMtra-YT/Iya pìtBaaigata Aqavaa Baart ko saMbaw foDroSanaAqavaa raYT/Iya ivaValaya KolakUd Aaid Wara vaYa-2008¹09 maoM Aayaaoijat raYT/Iya KolaaoM maoM p`qama purskar

p`qama sqaana hotu500À¹ Épyao AaOriWtIya sqaana hotu250À¹ Épyao

5000À¹ Épyao

5000À¹ Épyao

54

27

22

20,250

1,35,000

1,10,000

javaahrlaala naohÉ purskar ¹ pìt vaYa- raYT/Iya [spat inagama ilaimaToD gazna idvasa ³18 frvarI pìt vaYa- samaaraoh maoM ivaSaaKp+Nama [spatsaMyaM~ ko kma-caairyaaoM ko ]%ÌYT inaYpadna kao maanyata doto hue ‘javaahrlaala naohÉ purskar’ idyaa jaata hO . vaYa- 2009¹10 ko daOrana 24kaya-palak AaOr 36 gaOr¹kaya-palakaoM kao javaahrlaala naohÉ purskar p`dana ikyao gayao .klyaaNa saMbaMQaI ]payaaoM ko AMtga-t raYT/Iya [spat inagama ilaimaToD ko kma-caairyaaoM ko baccaaoM ko ilae kMpnaI Ca~vaiR<ayaaÐ p`dana kr rhI hO. ivavarNanaIcao p`stut hMO.

Ëºsa Mº samaara oh ka naama it i q a1 Da^ baabaU jagajaIvana rama jayaMtI 05-04-2009

2 Baart r%na Da^ baI Aar AmbaoD\kr jayaMtI 14-04-2009

3 AllaUir saIta rama rajau jayaMtI 04-07-2009

4 Da^ tonnaoiT ivaSvanaaqama jayaMtI 21-09-2009

5 maha%maa gaaMQaI jayaMtI 02-10-2009

6 TI AmaRt rava jayaMtI 21-10-2009

7 AaMQa` p`doSa gazna idvasa pr tolaugau tilla kao maalaap-Na 01-11-2009

8 javaahrlaala naoh$ jayaMtI 14-11-2009

9 Baart r%na [Midra gaaMQaI jayaMtI 19-11-2009

10 Da^ baI Aar AmboaD\kr vaQa-MtI 06-12-2009

11 maha%maa gaaMQaI vaQa-MtI 30-01-2010

12 paoi+ EaIramaulau jayaMtI 16-03-2010

Ea oN a Isam a udaya¹1

³vyaavasaa iyak paz \ \ y aËma´1500À¹ Épya oÀmaah

sam a udaya¹2³iDga ` IÀiDPla a o m a a´750À¹ Épya oÀmaah

sama udaya¹3³†2À[ MTrm a I iDyaT´400À¹ Épya oÀmaah

kula

s a a m a a n y a 11 3 11 25

AnausaUicat jaait 4 - 5 9

Ana usa U icat janajaait 2 - 2 4

kula 17 3 18 38

raYT/Iya [spat inagama ilaimaToD ko kma-caairyaaoM ko ivaklaaMga baccaaoM kao kao[- BaI kxaaÀpaz\yaËma pZ,nao ko ilae 750À¹ ÉpyaoÀmaahÀpaz\yaËmako ihsaaba sao 6 Ca~vaRi<ayaaÐ dI jaatI hOM.Ca~vaRi<ayaaoM kI kula saM#yaa 44

27


p`baMQana nao vaYa- 2009¹10 ko ilae saamaudaiyak klyaaNa koMdàoM ³saI DblyaU saI´ kao ivaivaQa saamaaijak kaya-klaapaoM hotu AavaSyak Anaudana ko Ép maoM7º25 laaK Épyao kI raiSa dI gayaI.

vaYa- 2009¹10 ko daOrana raYT/Iya roigastana gamana AiBayaana va raYT/Iya ihmaalaya pva-taraohNa AiBayaana ko 18 pìtBaagaI kma-caairyaaoM kao ivaSaoYaAakismak Cu+ maMjaUrI kI ga[- .

vaYa- 2009¹10 maoM naMdI naaTkao%savama¹2009 ³AaMQa`p`doSa sarkar ko AaMQa`p`doSa dUrdSa-na va calaica~ ivakasa inagamaÊ inajaamaabaad ko va Anya saMGaaoMWara Aayaaoijat ivaivaQa saaMsÌitk kaya-ËmaaoM maoM Baaga laonao hotu 42 kma-caarI¹klaakaraoM kao pàyaaoijat ikyaa gayaa.

kma-caarI pirvaar laaBa yaaojanaa³[- ef baI esa´Á kMpnaIÊ maRt kma-caairyaaoM ko AaiEataoM va icaik%saIya $p sao Ayaaogya vyai>yaaoM ko laaBa koilae phlaI Agast 1995 kao yah yaaojanaa laagaU kI qaI. [saka ³[- ef baI esa´ ivavarNa naIcao p`stut hOÁ

vaYa- 2009¹10 tk 943 vyai>yaaoM³jaaoD,o¹416µ2Ä832 AaOr ekla¹111´³saovaainavaRt kma-caarI va ]nako jaIvanasaaqaI tqaa maRt kma-caairyaaoM kojaIvanasaaqaI´ kao samaUh icaik%saIya baImaa yaaojanaa ko AQaIna Saaimala ikyaa gayaa hO.

kma -caarI AiQavaiYa -ta laaBa inaiQa

kma-caarI AiQavaiYa-ta laaBa inaiQa banaa[- ga[- hO AaOr yah ek dSak sao AiQak samaya sao laagaU hO tqaa [sako AMtga-t laaBaaiqa-yaaoM kao inayaimat $p saomaaisak raiSa ka Baugatana ikyaa jaata hO.

kt-vyainaYzaÀsatk-ta gaitivaiQayaa o M ka o baZ,avaa donaaÁ

raYT/Iya [spat inagama ilaimaToD maoM pardiSa-taÊ svacCta va nyaayanaIit kao baZ,avaa donao ko ilae satk-ta ivaBaaga Wara ivaivaQa ]paya ikyao gayao hOM.satk-ta inaraoQak ko $p maoM saMivadaAaoM ko ËyaÊ ivaËya va inaNa-yaÊ saMivadaAaoM va Ëya AadoSaaoM ka prIxaNaÊ gauNava<aa va Anya phlauAaoM sao saMbaMiQatAakismak jaaMcaÊ saD,k va rola maaga- Wara BaojaI ga[- saamagaÌ kI tulaa[-Ê ibalsa kI jaaÐcaÊ laoKaprIxak pìtvaodna ka AQyayana va saMvaodnaSaIla xao~aoMkI inagaranaI Aaid maoM Apnaa[- ga[- pìËyaaAaoM pr AQyayana ikyao gayao. yaaojanaabaw sauQaar laanao ko ilae inagaranaI krko idyao gayao sauJaava saMbawivaBaagaaoM kao saUicat ikyao gayao. kma-caairyaaoM saiht ivaivaQa AMSaQaarkaoM maoM satk-ta jaaga$kta pOda krnao ko AaSaya sao ivaivaQa kaya-klaapaoM kIyaaojanaa banaayaI gayaI.

[-¹naIlaamaIÊ [-¹p`%yaavait-t naIlaamaI tqaa [-¹Baugatana ko maaQyama sao kMpnaI kI inaYpxataÊ pardiSa-ta maoM baZao<arI laanao evaM kMpnaI kao laaBa p`dana krnaoko ilae mah%vapUNa- xao~aoM maoM saUcanaa pàOVaoigakI kI saovaaAaoM kI sauivaQaa p`dana kI gayaI. sTok haolDsa- kao saMbaMiQat jaanakarI ]plabQa kranao hotu ra[ ina ila vaobasaa[-T ka p`yaaoga ikyaa gayaa hO.

Aa[- esa Aao 9001Á 2008 maanakta haisala krnao ko ilae satk-ta ivaBaaga kI gauNava<aa puistka kI samaIxaa kI gayaI AaOr ]sao AVtnaikyaa gayaa.

samaga`ta samaJaaOta kaya-Ëma kao Apnaayao yaa Apnaanao maoM saiËyaÊ saI pI esa yaU ko AnauBavaaoM kao baaMTnao ko ilae ra [ ina ila Wara ‘koMdÌyasaava-jainak ]pËmaaoM maoM samaga`ta samaJaaOta ka kayaa-nvayana’ naamak ivaYaya pr ek saMgaaoYzI Aayaaoijat kI ga[-.

satk-ta jaagaRit saPtah¹2009 ko Avasar pr Aaitqaoya kaya-klaap Aayaaoijat ikyao gayao ijasamaoM kma-caairyaaoM ko ilae naaro ilaKnao kI pìtyaaoigataAaOr saBaI vyavaharaoM maoM ]cca pardiSa-taÊ AaOica%ya va saamyata baZ,anao ko ilae saUcanaa pàOVaoigakI kI p`Baavana xamata pr kma-caairyaaoM sao sauJaava maaMganaajaOsao kaya-klaap qao. ra [ ina ila ko zokodarÊ ivaËota va gaàhkaoM ko ilae prspr saMvaad sa~ ka BaI Aayaaojana ikyaa gayaa. satk-ta jaagaRit kIporNaa kao ivastar $p donao ko ilae satk-ta jaagaRit saPtah ko daOrana Aayaaoijat kaya-klaapaoM maoM baccao AaOr maihlaaAaoM kao BaI saimmailat ikyaagayaa. yah baccao AaOr maihlaaAaoM ko ilae ivaivaQa pìtyaaoigataAaoM ka saMcaalana ko saaqa ikyaa gayaa. [spat saMyaM~ AaOr ]sako pirsar maoM sqaaiptijalaa pirYad ivaValayaaoM ko baccaaoM ko ilae inabaMQa pìtyaaoigatayaoM ikyao gayao AaOr jaggayyapoTa va maaQaarma jahaM ra [ ina ila ko inajaI Kana hOMÊ maoMsqaaipt ivaValayaaoM ko baccaaoM ko ilae inabaMQa va BaaYaNa klaa pìtyaaoigatayaoM Aayaaoijat ikyao gayao.

vaYa- 2009¹10 maoM pìvaYT [- ef baI esa laaBaaiqa-yaaoM kI saM#yaa 70

[- ef baI esa laaBaaiqa-yaaoM kI kula saM#yaa 719

inakala idyao gayao ³baMd´ maamalaaoM kI saM#yaa 81

31 maaca-Ê 2010 kao maaOjaUda [- ef baI esa laaBaaiqa-yaaoM kI kula saM#yaa 638

28


purskar AaOr sammaanaÁpurskar AaOr sammaanaÁpurskar AaOr sammaanaÁpurskar AaOr sammaanaÁpurskar AaOr sammaanaÁ

� ra [ ina ila kao vaYa- 2006¹07 maoM sava-EaoYz samaga` [spat saMyaM~hotu phlaI pìtiYzt [spat maM~I T/a^fI pàPt hu[-.

� }jaa- p`baMQana maoM ]%ÌYTta ko ilae 10vaoM raYT/Iya purskar maoMraº[ºinaºilaº nao saI Aa[- Aa[- Wara idyao jaanaovaalao ‘}jaa- saxama[ka[-’ purskar jaIta.

� A>UUbarÊ 2009 ko daOrana ifilaipMsa ko saobauÊ maoM Aayaaoijat Aa[-saI @yaU saI saI¹2009 maoM ra [ ina ila ko dao gauNava<aa caË ³@yaUsaI´ TImaaoM nao Baaga ilayaa AaOr ek svaNa- va ek kaMsya pdkjaIta.

� BaartIya gauNava<aa caË maMca Wara idsaMbar 2009 ko daOrana baoMgaulaUÉmaoM gauNava<aa caË ivaYaya pr saMcaailat raYT/Iya sammaolana maoM baIsagauNava<aa caË TImaaoM nao Baaga ilayaa. p`stutIkrNa ko ilae saatgauNava<aa caË TImaaoM nao ‘]%ÌYTta samatulya’ AaOr torh TImaaoM nao]%ÌYT purskar jaIta.

� navaMbar 2009 ko daOrana hOdrabaad maoM Aayaaoijat ikyao gayao saI Aa[-Aa[- rajya strIya gauNava<aa caË pìtyaaoigataAaoM maoM dao gauNava<aacaË TImaaoM nao Baaga ilayaa AaOr ek TIma nao tRtIya purskar jaIta.

� ra [ ina ila nao mauMba[- ko BaartIya raYT/Iya sauJaava yaaojanaa saMGa³Aa[- ena esa esa e ena´ Wara p`dana ikyao jaanao vaalao raYT/Iyastr pr ‘sauJaava yaaojanaa ko [spat [ka[- vaga- maoM ]%ÌYTta koilae Aa[- ena esa esa e ena purskar’³p`qama purskar´ jaIta.

� vaYa- 2009 maoM baoMgalaUÉ maoM gauNava<aa caË ivaYaya pr AayaaoijatraYT/Iya sammaolana ko daOrana ra [ ina ila ko ivaBaagaaoM ko 5 esa TImaaoMnao ]%ÌYTta samatulya purskar jaIta.

� AiKla BaartIya p`baMQana saMGa Wara saMcaailat ‘raYT/Iya p`baMQana

i@vaja,¹2009’ maoM ra [ ina ila kao raYT/Iya ivajaota GaaoiYat ikyaa

gayaa.

la oKa prIxakla oKa prIxakla oKa prIxakla oKa prIxakla oKa prIxakBaartIya inayaM~k va mahalaoKa prIxak Wara ivaSaaKap+Nama ko maosasa-rava va kumaar kao vaYa- 2009¹10 ko ilae kMpnaI ka saaMivaiQak laoKaprIxak inayau@t ikyaa gayaa.

p`ba MQana cacaa - va ivaSla oYaNa pìtva odnap`ba MQana cacaa - va ivaSla oYaNa pìtva odnap`ba MQana cacaa - va ivaSla oYaNa pìtva odnap`ba MQana cacaa - va ivaSla oYaNa pìtva odnap`ba MQana cacaa - va ivaSla oYaNa pìtva odnap`baMQana cacaa- va ivaSlaoYaNa pìtvaodna saMlagna hO AaOr yah 'inadoSakaoM kopìtvaodna' ka ek AMSa hO.

inagaimat AiBaSaasana irpa oT -inagaimat AiBaSaasana irpa oT -inagaimat AiBaSaasana irpa oT -inagaimat AiBaSaasana irpa oT -inagaimat AiBaSaasana irpa oT -kMpnaIÊ inagaimat AiBaSaasana ko ]cca maanakao kao pàPt krnao kIidSaa maoM p`ya%naSaIla hO. saava-jainak ]Vma ivaBaaga Wara jaarIidSaainado-SaaoM ko Anausaar inagaimat AiBaSaasana hotu ek AnauBaaga banaayaagayaa tqaa yah inadoSakaoM ko pìtvaodna ko AMSa maoM hO.

maMDla ko sadsyaaoM evaM vairYz p`baMQana hotu AQyaxa–sah–p`baMQa inadoSakWara hstaxairt GaaoYaNaap~ ko saaqa–saaqa saI [- AaoÀsaI ef Aao

Wara p`maaiNat p`maaNa p~ BaI inagaimat AiBaSaasana pìtvaodna ka AMSahO.

inagaimat AiBaSaasana ko idSaainad o -Saa o M ko Ana upalana kap ` m a aN ap~

saava-jainak ]Vma ivaBaaga Wara jaUnaÊ 2007 maoM jaarI inagaimat AiBaSaasanako idSaainado-SaaoM ko Anaupalana p`maaNap~Ê poSaovar kMpnaI saicava WarapàPtanausaar saMlagna hO AaOr inadoSakaoM ko pìtvaodna ka AMSa hO.

iva<aIya vaYa- 2009–10 hotu saicavaIya Anaupalana pìtvaodna

saicavaIya Anaupalana pìtvaodna kMpnaI AiQainayamaÊ 1956 va ]sakoAQaIna banaae gayao inayamaaoM tqaa kMpnaI ko AMtina-yama AaOr kMpnaI ko&apna maoM ]illaiKt pàvaQaanaaoM ko Anaupalana kI puiYT krta hOÊ tqaapoSaovar kMpnaI saicava kao pàPtnausaar yah inadoSakaoM ko pìtvaodna kaAMSa hO.

la oKa prIxakao M ka pìtva odna

31 maaca-Ê 2010 kao samaaPt iva<a vaYa- ko ilae kMpnaI ko saaMivaiQaklaoKa prIxakaoM ko laoKaAaoM saMbaMQaI pìtvaodna inadoSakaoM ko pìtvaodna kosaaqa Anaulagnak¹1 maoM saMlagna hO.

inaya M~k va maha la oKa prIxak kI iTPpiNayaa Ð

kMpnaI ko laoKaAaoM pr inayaM~k va maha laoKa prIxak kI iTPpiNayaaÐAnaulagnak¹2 maoM dI ga[- hOM.

}jaa - sa MrxaNaÊ pà OVa oigakI AvaSaa oYaNa Aaid ka pìtva odna

kMpnaI AiQainayama 1956 kI Qaara 217³1´³[-´ jaao kMpnaI inayama1988 ko saaqa pZ,I jaaeÊ ko AQaIna ³inadoSak maMDla ko pìtvaodna koivavarNaaoM ka p`kTna´ }jaa- saMrxaNaÊ pàOVaoigakI AvaSaaoYaNa AaOriva<a vaYa- 2009¹10 maoM ivadoSaI maudà ko Aja-na evaM vyaya saMbaMQaIivavarNa pìtvaodna ko Anaulagnak¹k maoM idyaa gayaa hO AaOr [sakosaaqa p`p~¹'k' va 'K' maoM BaI p`stut hO.

ivadoSaI ma ud à Aja-na va vyaya

ipClao vaYa- 78º89 kraoD, Épyao kI tulanaa maoM vaYa- 2009¹10 kodaOrana 351º73 kraoD, Épyao kI ivadoSaI maudà Aija-t kI ga[-. ipClaovaYa- 3565º24 kraoD, Épyao ³ivastarNa maoM 755º24 kraoD, Épyaosaiht´ kI tulanaa maoM vaYa- 2009–10 maoM 3910º30 kraoD, Épyao³ivastar pr 309º53 kraoD, Épyao saiht´ kI ivadoSaI maudà ka vyayahuAa.

kma -caairyaa o M ka ivavarNa

kMpnaI ko iksaI kma-caarI nao kMpnaI ³kma-caairyaaoM ka ivavarNa´ inayamaÊ1975 ko saaqa pZ,o jaanaovaalao kMpnaI AiQainayamaÊ 1956 kI Qaara217 ³2k´ ko AQaIna inaQaa-irt saImaaAaoM sao AiQak pìtdana pàPtnahIM ikyaa.

29


inad oSaka o M ka daiya%va ivavarNa

kMpnaI AiQainayamaÊ 1956 kI Qaara 217 ³2kk´ ko pàvaQaanaaoM koAnausarNa maoMÊ 31 maaca-Ê 2010 kao samaaPt iva<a vaYa- ko ilae vaaiYa-klaoKaAaoM sao saMbaMiQat inamnailaiKt ivavarNa tOyaar ikyaa gayaa ikÁ

k´ vaaiYa-k laoKaAaoM maoM saamagaÌ pòYaNa ko saMbaMQa maoM ]pyau>spYTIkrNa saiht laagaU laoKakrNa maanakaoM ka Anaupalanaikyaa gayaa.

K´ inadoSakaoM nao eosaI laoKa naIityaaoM ka cayana ikyaa AaOr ]nhoMinayaimat $p sao laagaU ikyaa tqaa eosao inaNa-ya evaM AaklanatOyaar ikyaoÊ jaao ]pyau> haoÊ taik iva<a vaYa- ko AMt maoMkMpnaI ko kaya-klaapaoM evaM ]sa AvaiQa ko ilae kMpnaI kolaaBa va haina Kato kI sahI va spYT dRiYT p`dana krtIhao.

ga´ inadoSakao M nao kMpnaI kI pirsaMpi<ayaao M kI saMrxaa tqaaQaaoKa¹QaD,I va Anya AinayaimattaAaoM kao phcaananao evaM]nako inavaarNa hotu [sa AiQainayama ko pàvaQaanaaoM ko Anausaarpyaa-Pt laoKa AiBalaoKaoM ko AnaurxaNa ko ilae ]pyau> evaMpyaa-Pt Qyaana idyaa hO.

Ga´ inadoSakaoM nao ‘mah%va doto hue’ vaaiYa-k laoKo tOyaar ikyao hOM.

i n ad oSak ³inaya u i>Àsama a iPt´

vaYa- ko daOrana kMpnaI ko inadoSak maMDla maoM inamnailaiKt pirvat-na hueÁi n ay a u i>yaa Ð

EaI e pI caaOQarI kao inadoSak ³piryaaojanaa´ ko $p maoM idº1 jaUnaÊ2009 sao inayau> ikyaa gayaa.

pàoºrmaoSa caMd` kao idº3 AgastÊ 2009 sao AMSakailak gaOr–sarkarIinadoSak ko $p maoM inayau> ikyaa gayaa.

EaI pI maQausaUdna kao idº2 navaMbarÊ 2009 sao inadoSak ³iva<a´ ko $pmaoM inayau> ikyaa gayaa.

EaI yaU pI isaMh kao idº12 navaMbarÊ 2009 sao inadoSak ko $p maoM inayau>ikyaa gayaa.

Da^ dlaIp isaMhÊ Aa[- e esa kao idº2 maaca-Ê 2010 sao inadoSak ko $pmaoM inayau> ikyaa gayaa.

[spat maM~alaya ko e esa va ef eÊ EaI esa macaoMd`naaqanaÊ Aa[- eesaÊ kao idº24 ma[-Ê 2010 sao inadoSak ko $p maoM inayau> ikyaagayaa.

s a m a a i Pty a a Ð

EaI ko esa SaMkrÊ inadoSak ³iva<a o idº31 A>UbarÊ 2009 kao saovaainavaR<a hue.

Da^ dlaIp isaMhÊ inadoSak nao idº12 navaMbarÊ 2009 kao %yaagap~idyaa.

EaI yaU pI isaMhÊ Aa[- e esaÊ inadoSak nao idº20 janavarIÊ 2010 kao%yaagap~ idyaa.

EaI saI jaI paiTlaÊ inadoSak ³vaaiNajya´ idº28 frvarIÊ 2010 kaosaovaainavaR<a hue.

Da^ jagat\palaÊ Aa[- e esaÊ svatM~ inadoSak nao idº2 maaca-Ê 2010 kao%yaagap~ idyaa.

EaI baI esa maInaaÊ Aa[- e esaÊ inadoSak nao idº31 maaca- 2010 kao%yaagap~ idyaa.

inadoSak maMDla inavat-maana inadoSakaoM Wara kMpnaI kao ]nako saovaakalako daOrana raYT/Iya [spat inagama ilaimaToD maoM kI gayaI maUlyavaanasaovaaAaoM kao AiBalaoiKt krnao kI [cCa rKta hO.

AaB a a r

kMpnaI ko inadoSak maMDla ko sadsya Baart sarkarÊ ivaSaoYatÁ [spatmaM~alaya AaOr AanQa` p`doSa sarkar Wara p`d<a mah%vapUNa- maaga-dSa-naÊsahayataÊ sahyaaoga AaOr samaqa-na ko ilae sammaana ko saaqa ]nakaAaBaar p`kT krto hOM.

p`mauK gaàhkaoMÊ AapUit-karaoMÊ rolavaoÊ baOMksa-Ê laoKa prIxakaoMÊ saaoilasaTraoMMAaOr vyaapar sahyaaoigayaaoMÊ sqaanaIya ijalaa p`Saasana evaM ivaiQa vakanaUna ko pàiQakairyaaoM ko sahyaaoga ko ilae kMpnaI ko inadoSak Ìt&ta&aipt krto hOM.

kMpnaI ko saBaI kma-caairyaaoMÊ Eaimak saMGaaoM AaOr sTIla e@jao@yaUiTvaAsaaoisaeSana kI pìtbawtaÊ inaYza sao yau@t p`yaasaaoM AaOr AqakpirEama ko ilae kMpnaI ko inadoSak ]nhoM Qanyavaad doto hOM. ]nakohaid-k sahyaaoga sao hI kMpnaI ]nnat iSaKraoM tk phuMca sakI hO.

Ìto inadoSak maMDla

³p`dIp kumaar ibaSnaao[-´

ivaSaaKp+Nama AQyaxa¹sah¹p`banQa inadoSak

idº24 jaUna 2010

idº24 jaulaa[-Ê 2010 kao hu[- 28vaIM vaaiYa-k saamaanya baOzk maoM Apnaa[-ga[-.

30


k´ ]Vmak´ ]Vmak´ ]Vmak´ ]Vmak´ ]Vma ZaMcaa AaOr ]saka ivakasa ZaMcaa AaOr ]saka ivakasa ZaMcaa AaOr ]saka ivakasa ZaMcaa AaOr ]saka ivakasa ZaMcaa AaOr ]saka ivakasaAqa -¹vyav asqa aAqa -¹vyav asqa aAqa -¹vyav asqa aAqa -¹vyav asqa aAqa -¹vyav asqa airjava- baOMk Aaf [MiDyaa Wara ApOlaÊ 2010 maoM jaarI vaaiYa-k naIitivavarNa ko Anausaar saMBaavanaa vya@t kI ga[- hO ik BaartIyaAqa-–vyavasqaa kI ivakasa dr vaYa- 2008¹09 ko daOrana dja- 6º2‰kI tulanaa maoM vaYa- 2009–10 ko daOrana 7º2 sao 7º5‰ rhogaI.BaartIya irjava- baOMk nao vaYa- 2010–11 ko ilae vaastivak saklaGarolaU ]%pad ko ivakasa dr kao vastutÁ 8‰ Anaumaainat ikyaa hO.yao AnaukUla Anaumaana doSa maoM Kpt va maaÐga maoM vaRiw pr AaQaairt hO.AaOVaoigak ]%padna A>UbarÊ 2009 sao hI p%yaok mahInao dha[- koAMk ³10‰ sao 18‰ tk´ maoM dja- hao rhI hOÊ jaao samaga $p sao vaYa-2009–10 maoM 10º3‰ dja- kI ga[-Ê ijasasao BaartIya Aqa-–vyavasqaako Saanadar Z,Mga sao ]barnao ka saMkot imalata hO.[spat ka pirdRSyavaYa- 2008 ko ]<araw- maoM Aa[- vaOiSvak Aai-qak maMdI ko p`Baava sao]barnao hotu vaOiSvak [spat baajaar kao bahut hI p`yaasa krnaapD,a hOÊ ivakasaSaIla Aqa-–vyavasqaa ko p`mauK doSa caIna AaOr BaarthI kovala [spat ]%padna ko xao~ maoM vaYa- 2008 saoo sakara%makvaRiW dja- ikyao hOMÊ ijasaka vaYa-vaar inamnap`kar sao hOÁ

halaaÐikÊ vaYa- 2009–10 ko daOrana doSa maoM [spat ko maUlya prigaravaT ka dbaava pD,a. vaOiSvak [spat xamata ]pBaaoga Anaupatjaao idsaMbarÊ 2008 maoM 58º1‰ qaa kI tulanaa maoM idsaMbarÊ 2009maoM 75º1‰ ka sauQaar AayaaÊ ikMtu jaUnaÊ 2008 maoM dja- 90º8‰sao yah kma rhI. vaOSivak [spat xamata Anaupyaaoga ko karNaAMtra-YT/Iya str pr [spat kI kImatoM doSa maoM ]plabQa str saokma rhIMÊ ijasako karNa inarMtr sasto Aayaat ka Baya banaa huAahO.saMyau@t saMsadIya saimait ko Anaumaainat Aa^kD,aoM ko AnausaarÊ vaYa-2009–10 maoM doSa maoM [spat kI Kpt 7º9‰ tk baZ,I. Baartpirsaijjat [spat ka inarMtr Aayaatk banaa rha. vaYa- 2010–11ko daOrana doSa ko [spat Kpt maoM lagaBaga 10‰ kI vaRiw dja- ga[-ÊvahIM ivaSva [spat saMGa ³DblyaU esa e´ ko Alpkailak pirdRSya maoMvaYa- 2010 ko daOrana Anaumaana hO ik Baart maoM dRSyamaana [spat Kpt

vaYa- 2009¹10 ko ilae p`baMQana Wara ivacaar¹ivamaSa- va ivaSlaoYaNa pìtvaodnavaYa- 2009¹10 ko ilae p`baMQana Wara ivacaar¹ivamaSa- va ivaSlaoYaNa pìtvaodnavaYa- 2009¹10 ko ilae p`baMQana Wara ivacaar¹ivamaSa- va ivaSlaoYaNa pìtvaodnavaYa- 2009¹10 ko ilae p`baMQana Wara ivacaar¹ivamaSa- va ivaSlaoYaNa pìtvaodnavaYa- 2009¹10 ko ilae p`baMQana Wara ivacaar¹ivamaSa- va ivaSlaoYaNa pìtvaodna

doSa 2009 2008 vaRiw ka ³imailayana Tna´ ³imailayana Tna´ ‰

caIna 567º8 500º3 13º5jaapana 87º5 118º7 –26º3$sa 59º9 68º5 –12º5yaU esa e 58º1 91º4 –36º4Baart 56º6 55º1 2º7dixaNa kaoiryaa 48º6 53º6 –9º4jama-naI 32º7 45º8 –28º7ivaSva 1219º7 1326º5 –8º0

dr lagaBaga 13º9‰ rhogaI. caIna kI [spat Kpt maaMga lagaBaga6º8‰ ko Anaumaainat vaRiw kI tulanaa maoM Baart kI Anaumaainat [spatmaaÐga maoM AaOr AiQak vaRiw kI saMBaavanaa hO.dUsarI trf kaoikMga kaoyalaa AaOr laaOh Ayask jaOsao p`mauK kccao maalakI kImatoM baZ, rhIM hMO. vaYa- 2009–10 maoM ApOla–maaca- kI AvaiQa kodaOrana laaOh Ayask AaOr kaoikMga kaoyalao kI sqaanaIya kImatoM ËmaSaÁlagaBaga 126‰ tqaa 95‰ tk baZ,I hOMÊ ijanako pirNaama sva$p vaYa-2009–10 kI tulanaa maoM kaoikMga kaoyalao kI saMivada dr lagaBaga56‰ tqaa laaOh Ayask kI kImatoM janavarIÊ 10 kI tulanaa maoM 40‰baZ,I.K´ takt evaM kmajaa oiryaa Ð Á¹

g a ´ maa Oko evaM caunaa Oityaa Ð Á¹maa Ok o ca u n aa O ityaa Ð

• [spat kI BaarI maaMga kI saMBaavanaaAaoMsao laaBa ]zanao hotu p`tIxaa.

• baarhvaIM pMcavaYaI-ya yaaojanaa ³paqaimakAaklana´ maoM maUlaBaUt saMrcanaa koxao~ maoM 41Ê00Ê000 kraoD, Épeka inavaoSa.

• ivaSva [spat saMGa Wara Baart maoMvaYa- 2010 va 2011 maoM ËmaSaÁ13º9‰ va 13º7‰ dRSyamaana[spat kI Kpt maoM vaRiw kaAnaumaana.

• samaIpvatI- gahro gaMgaavarma baMdrgaahÊvaI esa pI ela evaM vaI pI TI³gahra[- va yaM~IkrNa ko saaqaAaQauinakIkrNa ko AQaIna´ saoAayaatÀinayaa-t maoM AasaanaI.

• ivastar ko Agalao carNa maoM FlaOT]%padaoM kao Saaimala krnaa.

• kccao maala kI baZ,tI kImataoM evaMkccao maala ko AiQaga`hNa ko pìtAakYa-Na.

• kaoyalao ko AapUit-karaoM kI kmaI.• vyavaQaanapUNa- xao~ maoM isqat laaOh

Ayask ka ekla AapUit-kar.• laMbao ]%padaoM maoM gaaONa ]%padkaoM

ka vaca-sva.• pitspiQa-yaaoM Wara xamata ivastarNa

AaOr AMtra-YT/Iya pìtBaaigayaao MmaoM Saaimala haonaa.

• saava-jainak va inajaI daonaaoM xao~aoM maoMAitir> GarolaU xamata ivastar.

• inaiQayaaoM kI ]plabQata.• inaiQayaaÐ jauTanao kI yaaogyata.• baMdrgaah sao samaIpta AaOr 20

imailayana Tna tk ko ivastar koilae jamaIna evaM laoAa]T kI]plabQata.

• gauNava<aapUNa- AaOr gaàhk saovaa kopìt samaip-t ]%padk kI Civa.

• pàr MBa sa o hI Ea oYztma ma UlapaOVaoigakI.

• 6º3 imailayana Tna ivastar maoMA%yaaQauinak paOVaoigakI.

• pitbaw kaya-bala.

takto M• laaOh Ayask evaM kaoikMga kaoyalao

ko inajaI KdanaaoM kI kmaI ko karNapìtspiQa-yaaoM ko saaqa spQaa- maoMAsamaanata.

• ek hI sqaana pr Avaisqat saMsqaa– kovala laMbao ]%padÊ baajaar ko]tar–caZ,ava sao pBaaivat haotI hO.

• Ba arI m arm m at kaya - Aa OrAaQauinakIkrNa laMibat hO.

• vaYa- 2009¹10 kI saMivada koAnausaar }ÐcaI kImat pr KrIdogaya okaoikMga kaoyalao ka ]pyaaoga.

• vaRhd [-i@vaTI ko saovaaqa- AiQakkImat .

kmajaa o iryaa Ð

31


ica Mta ko ivaYaya

]prao@t esa DbalyaU Aao TI ³svaa^T´ maaiT/@sa maoM ]zanaoÀQyaana donaoyaaogya mau_o inamnailaiKt Anausaar hOM Á1º Alp–AvaiQa va maQyam a¹AvaiQa

ivaSaoYa [spat ]%padna hotu saMyaM~ kao inarMtr ]cca xamata prp`caailat krnao ko pirNaamasva$p k[- ]pskraoM ka turMt punaraowareva M BaarI marmmat AavaSyak hO. [na ]pskra o M kopunaraowarÀBaarI marmmat haonao tk ]nhoM caalaU halat maoM rKnao koilae AnaurxaNa saMbaQaI maamalaaoM pr pUNa-tÁ Qyaana donaa AavaSyakhO.³k´ kccao maala kI kImato MÁ

p`mauK kccao maala kI kImataoM mao M tIva` vaRiw saolaaBadaiyakta pr pìtkUla p`Baava pD,ogaaÁµ idº1 janavarIÊ 2010 ko str sao laaOh Ayask kI

kImat 40‰ AiQak.µ vaYa- 2010–11 kI p`qama itmaahI maoM Aayaaitt

kaoikMga kaoyalao kI kImat vaYa- 2009–10 kIsaMivada kImat sao 56‰ AiQak

³K´ AaQa u inakIkrNa va BaarI marmmatÁ[spat galana Saalaa AaOr isaMTr maSaInaaoM ko punaraowarko saaqa–saaqa Qamana BaT\zI kI EaoNaI–1 marmmat krnaoko ilae SaTDa]na laoto samaya talamaola banaanaa hO taik[sa p`kar ko p`mauK punaraowarÀBaarI marmmat ko karNahaonaovaalaI ]%padna haina kao kma ikyaa jaa sakoM.

³ g a´ iv a starNaÁisaMTr saMyaM~–3Ê Qamana BaT\zI–3Ê baa^yalar–6Ê [spatgalana Saalaa–2 AaidÊ carNa–1 ko ivastar [ka[yaaoMka taik-k Ëma maoM p`vat-na ikyaa jaaeÊ taik AarMBaAaOr sqaayaIkrNa ko pàrMiBak AvaiQa ko daOranalaaîjaisTkla AaOr p`caalana p`Baar kma ikyaa jaa sako.

³ G a´ i b aËIÁbaajaar maoM [YTtmaIkrNa pr Qyaana tqaa ibaËI maoM baZ,ao<arIhotu ]%pad saUcaI maMo vaRiw AaOr gaàhk inaYza kao barkrarrKnao hotu inamnailaiKt ]paya ikyao jaa rho hOMÁµ jao esa D\blyaUÊ jao esa pI ela AaOr Anya gaaONa

]%padka o M k o p ` v a o S a k o pirNaa m a sva$pivaSaaKp+Nama [spat saMyaM~ ko ]%padaoM kI EaoNaIko ]%padaoM kI AiQak ]plabQata.

µ ivastarNa [ka[yaaoM p`gaamaI p`yaaoga sao Agalao 3–4saalaaoM maoM vaYa- dr vaYa- ]%padna vaRiw.

2º dIGa -kailak[sako AMtga-tÊ laaOh Ayask evaM kaoikMga kaoyalao kI ApnaIinajaI Kdanaao M kI AnauplabQata kMpnaI kao pMgau banaa rhIhO. baZ,tI kImataoM ko saaqa AapUit-yaaoM maoM maa~a evaM gauNava<aa

kI AinayaimattaAao M ka kMpnaI ko inaYpadna pr inarMtrbaura p`Baava pD,a. [sako samaaQaana ko ilae Aar Aa[- enaela JaarKMDÊ ]D,Isaa evaM knaa-Tk rajyaaoM ko rajya Kinajaivakasa inagamaaoM ko sahyaaoga sao saMyau@t ]VmaaoM ko maaQyama saolaaOh Ayask kI KdanaaoM ko AiQaga`hNa ka p`yaasa kr rhahO. saaqa hI raYT/Iya [spat inagama ilaimaToD kccao maalako saMrxaNa hotu doSa AaOr ivadoSa maoM maaOjaUda ]%padkaoM ko saaqasaMyau> ]VmaÀnaIitgat sahBaaigata ko ilae ivaivaQa AvasaraoMka AnvaoYaNa kr rha hO. kuC naIitgat p`yaasa [sa p`karhOMÁ• ivaSaaKp+Nama [spat saMyaM~ ko ilae forao- elaa^ysa kI

BaavaI AavaSyakta va inayaa-t AvasaraoM ka laaBa ]zanao koilae maoosasa- ema Aao Aa[- ela ko saaqa irnamaa^yala forao-elaa^ysa pà[vaoT ilaimaToD naamak saMyau> ]Vma kMpnaI kagazna.

• maosasa- Aao ema DI saI va maosasa- baI esa ela saI kI p`Bau%vakMpnaI maosasa- [- Aa[- ela ka 51‰ ihssaa raYT/Iya [spatinagama ilaimaToD kao hstaMtirt krnao kI AaOpcaairktaeÐ

pUrI haonao ko kgaar pr hOM. [sasao raYT/Iya [spat inagama

ilaimaToD kao lagaBaga 200 imailayana Tna laaOh Ayask ko

inaxaop pàPt haoMgao.

• rajasqaana kI iBalavaaD,a laaOh Ayask KdanaaoM ko dao xao~aoM maoM

Knana p+o ko ilae Aavaodna idyaa gayaa.

• baOlaaDIlaa sao laaOh Ayask ko saMrixat pirvahna AaOr Aagao

maUlyavaQa-na kao sauinaiScat krnao ko ilae ivaSaaKp+Nama maoM

esa pI vaI ko maaQyama sao pollaoTa[jaoSana saMyaM~ kI sqaapnaa

hotu ApnaI AiBaÉica vya> krnao ka inamaM~Na ikyaa gayaa.

raYT/Iya [spat inagama ilaimaToDÊ ivadoSaao M mao M kaoyalao Knana

pirsaMpi<ayaaoM ko AiQaga`hNa krnao ko ]_oSya sao gaizt spoSala

pp-sa voihkla maosasa- Aa[- saI vaI ela ka sadsya banaa.

ivadoSaao M mao M Qaai%vak AaOr tapIya kaoyalao pirsaMpi<ayaao M ko

AiQaga`hNa hotu maosasa- ena ema DI saIÊ maosasa- saI Aa[- elaÊ maosasa-

ena TI pI saIÊ maosasa- saola va ra [ ina ila kI samaana sahBaaigata

saiht AMtra-YT/Iya kaoyalaa ]Vma ilaimaToD ³Aa[- saI vaI ela´

ka gazna ikyaa gayaa AaOr [sao idº20 ma[-Ê 2009 kao samaaiht

ikyaa gayaa. Aa[- saI vaI ela kaoyalaa pirsaMpi<ayaaoM ko

AiQaga`hNa ko k[- p`stavaaoM pr ivacaar kr rha hO.

raYT/Iya [spat inagama ilaimaToDÊ ivaSaaKp+Nama ko Apnao

vat-maana xao~ maoM 16À20 imailayana Tna [spat saMyaM~ kI sqaapnaa

ko ilae ]%ÌYT yaaojanaa banaanao ko Ëma maoM ivaivaQa ivaSaoYa&À

pramaSa-dataAaoM sao saMpk- kr rha hO.

32


3º pird RSya

maUla saMrcanaaÊ inamaa-NaÊ Aa^Taomaaobaa[la AaOr pa^var [%yaaid jaOsao

ivaiBanna xao~ao M ma o M inaiQayaa o M ko inava oSa lagaana o ko Wara

Aqa-¹vyavasqaa kao majabaUt banaanao kI idSaa maoM sarkar kI

yaaojanaaAaoM sao Baart maoM isqar AaOr AiQak ivakasa kI p`%yaaSaa

kI jaatI hO. halaaÐikÊ kaoyalao va laaOh Ayask ko ]cca

kImataoM ko karNa laaBadaiyakta kao AaGaat phuÐcanao kI saMBaavanaa

hO. yaUraoipyana p`Bausa<aavaalao ?Na doyataAaoM ka BaI vaOiSvak

Aqa-–vyavasqaa pr SaIGa` hI p`Baava pD,naovaalaa hO. 13º9‰kI Anaumaainat Kpt dr AaOr p`qama carNa ko [ka[yaaoM ko

saflatapUva-k p`vat-na sao AaSaa baMQatI hO AaOr laaBadaiyakta

pr inaiva-YTaoM ko vyaya maoM vaRiw sao pD,naovaalaa pìtkUla p`Baava

kma haonao kI saMBaavanaa dIKtI hOÊ ijasasao laaBadaiyakta pr

AnaukUla p`Baava pD, sakta hO.

4º KMDvaar yaa ]%padvaar inaYpadnaÁ

]pyau-> mad sao saMbaMiQat ivavarNa inadoSakaoM ko pìtvaodna maoM

phlao hI Saaimala ike gae hOMÊ ijasaka saMdBa- ilayaa jaa sakta

hO.

G a ´ AaMtirk inaya M~Na p`NaalaI eva M ]sakI pyaa -Ptta

p`caalana maoM dxataÊ saMsaaQanaaoM ko saMrxaNaÊ iva<aIya pìtvaodna maoM

yaqaaqa-ta va SaIGa`ta kao sauinaiScat krnao tqaa saMbaw kanaUnaaoM

va ivainayamaaoM saiht laagaU naIityaaoM tqaa pwityaaoM ko Anaupalana

Wara kMpnaI maoM Apnao ]_oSyaaoM kI pàiPt ko ilae ek saxama

AaMtirk inayaM~Na p`NaalaI hO.

raYT/Iya [spat inagama ilaimaToD mao M ek Alaga AaMtirk

laoKaprIxaa ivaBaaga hO. yah AaMtirk laoKaprIxaa ek

bahumauKI AnauSaasainak kaya-ivaiQa hOÊ jaao AnauBavaI sanadI

laoKakarao MÊ laagat laoKakarao MÊ AiBayaMtaAao M evaM Anya

kma-caairyaao M Wara kI jaatI hO. AaMtirk laoKaprIxaa

ivaBaaga kMpnaI kI ivaivaQa p`Naailayaao MÊ pwityaaoMÊ naIityaao M

kI samaIxaaÊ maUlyaaMkna evaM maUlyaina$pNa krta hO AaOr

jahaÐ AavaSyak hao vahaÐ Aqa-pUNa- evaM ]pyaaogaI sauQaar hotu

sauJaava BaI dota hO.

p`NaailayaaoM evaM AaMtirk inayaM~Na tM~aoM maoM pardiSa-ta pr Qyaana

donao ko ilae maMDla Wara gaizt laoKaprIxaa saimait ko pya-vaoxaNa

maoM samaga` inayaM~Na maahaOla maoM yah AaMtirk laoKaprIxaa Aayaaoijat

kI jaatI hO. kMpnaI maoM samaga` $p sao sauQaar laanao ko Ëma maoM

ivaiBanna ivaBaagaaoM ko mah%vapUNa- xao~aoM kao Saaimala krto hue

vaaiYa-k laoKaprIxaa kaya-Ëma tOyaar ikyao jaato hOM.

kMpnaI ko Aakar ko Anau$p AaMtirk inayaM~Na p`NaalaI hOÊ

tqaa mah%vapUNa- laoKaprIxaa kI jaanakairyaaoM vaalao pìtvaodna

kMpnaI kI laoKa saimait ko maaQyama sao maMDla ko sammauK p`stut

ikyao jaato hOM.

vaYa- ko daOrana kMpnaI nao ]Vma jaaoiKma p`baMQana ³[- Aar ema´

naIit banaayaI evaM vah maMDla Wara Anaumaaoidt ikyaa gayaa tqaa

]sao kMpnaI ko vaobasaa[T maoM rKa gayaa. saMgazna ko saMkma-Ê

gaOr¹saMkma- daonaaoM ko ivaBaagaaoM maoM ]Vma jaaoiKma p`baMQana naIit ek

[na¹ha}sa TIma Wara laagaU kI jaa rhI hO.

=´ p`caalana inaYpadna ko sa Mba MQa ma o M iva<aIya inaYpadna pr

c ac a a -.

c a ´ inaya u@t laa ogaa o M kI sa M#yaa saaqa¹saaqa maanava sa MsaaQanaÊ

AaOVaoigak saMbaMQa Aaid ko maamalao maoM vaastivak ivakasa.

C ´ pyaa -varNa sa Mrxaa eva M sa MrxaNaÊ p à OVa o igakI sa MrxaNaÊAxaya }jaa- ka ivakasaÊ ivadoSaI ma udà ka sa MrxaNa.

j a´ inagaimat saamaaijak daiya%va.

]prao@t mad Aqaa-t\ =Ê caÊ C AaOr ja ko ivavarNa inadoSakaoM ko

pìtvaodna maoM Saaimala hOMÊ ijanaka saMdBa- ilayaa jaa sakta hO.

33


Aaya ma

oM vaRiw

Aaya

maoMvaRiw

kraoD, Épyao

34


inaval

a maUly

a maoM v

aRiw

inaval

amaUly

amaoMv

aRiw

kraoD, Épyao

35


Aaya ka byaaOra 2009¹10Aaya ka byaaOra 2009¹10Aaya ka byaaOra 2009¹10Aaya ka byaaOra 2009¹10Aaya ka byaaOra 2009¹10Aaya ka byaaOra 2009¹10

]p¹]%pad va Anya kI ibaËI

350 kraoD, Épyao ³3‰´

Aija-t byaaja


Anya

rajasva 101º75 kraoD

Épyao ³1‰´

AaMtirk Kpt


laaoha va [spat kI ibaËI


36


Aaya ka ivatrNa 2009¹10Aaya ka ivatrNa 2009¹10Aaya ka ivatrNa 2009¹10Aaya ka ivatrNa 2009¹10Aaya ka ivatrNa 2009¹10Aaya ka ivatrNa 2009¹10sTa^k maoM kmaI415 kraoD, Épe ³4‰´

kma-caairyaaoM ko laaBa1400 kraoD, Épyao ³12‰´

BaMDarNa evaM klapujaao-M kI Kpt466 kraoD, Épyao ³4‰´

ivaVut va [-MQana408 kraoD, Épe ³4‰´

Aar eND emaÊ BaaD,aÊ AnyaKcao-Ê byaaja Aaid818 kraoD, Épe ³7‰´

]%pad Saulk825 kraoD, Épe ³7‰´

maUlyahàsa277 kraoD, Épe ³2‰´

kraQaana ko ilae pàvaQaana451 kraoD, Épe ³4‰´

kr¹pScaat laaBa 797kraoD, Épe ³7‰´

kccao maala kI Kpt5535 kraoD, Épyao ³49‰´

37

28 vaaM vaaiYa-k pitvaodna 2009–10sak

la blaak

va i

navala

blaak

kraoD, Épyao

inaval

a bl

aa^ksak

la b

laa^k

38


iva%tIya isqait kI mau#ya baatoMiva%tIya isqait kI mau#ya baatoMiva%tIya isqait kI mau#ya baatoMiva%tIya isqait kI mau#ya baatoMiva%tIya isqait kI mau#ya baatoM

2009-10 2008-09

k p`caalana pirNaama ³kra oD , Épe´karaobaar 10635 10411

sakla Aaya 11392 11334

sakla vyaya 10067 9219

sakla laaBa 1326 2115

sakla laaBa ³AavaiQak jamaa pr byaaja kao CaoD,kr´ 819 1359

kr¹pUva- laaBa 1248 2027

kr¹pScaat inavala laaBa 797 1336

K vaYa- ko AMt mao M iva%tIya isqait ³kraoD, Épe´Saoyar pUÐjaI 7827 7827

Aarixat AaOr AiQaSaoYa 5058 4593

lagaa[- ga[- pUÐjaI 5476 7892

lagaa[- ga[- pUÐjaI ³AavaiQak jamaa kao CaoD,kr´ 132 1309

inavala maUlya 12885 12420

sakla blaa^k 9474 8972

maUlyahàsa 8009 7750

inavala blaa^k 1465 1222

maalasaUcaI 2452 3215

g a laaBap`dta AaOr Anya Ana upat(i) pìtSatta

ibaËI sao sakla laaBa 12.5 20.3

ibaËI sao inavala laaBa 7.5 12.8

inavala maUlya sao sakla laaBa 10.3 17.0

inavala maUlya sao inavala laaBa 6.2 10.8

lagaa[- ga[- pUÐjaI ³AavaiQak jamaa kao CaoD,kr´ sao sakla laaBa ³AavaiQak jamaaAaoM pr byaaja kao CaoD,kr´ 618.1 103.9

lagaa[- ga[- pUÐjaI sao inavala laaBa 14.5 16.9

Saoyar pUÐjaI sao sakla laaBa 16.9 27.0

ibaËI sao maalasaUcaI 23.1 30.9

lagaa[- ga[- pUÐjaI sao ibaËI 194.2 131.9

(ii) AnaupatcaalaU doyataAaoM sao caalaU pirsaMpi%tyaaÐ 1.7 2.3

caalaU doyataAaoM sao %vairt pirsaMpi%tyaaÐ 1.3 1.7

39

28 vaaM vaaiYa-k pitvaodna 2009–10sq

aapnaa

ko samay

a sao iva%t

Iya

pirN

aamaaoM k

I Ja

aÐkI

kra

oD,

Épy

aosaM#yaa

v a Y a -

kara o b a ar

Anya rajasva

Aay a

Kpt ikyaa gayaa kccaa

m a a l a

Ba MDar ³va Riw´ÀkmaI

kma -caarI laaBa

ma Ulyahàsa eva MDI Aar [-

byaaja va saMpi<a kr

BaMDarNaÊ Aar va emaÊivaVut evaM Anya Kcao -

kr¹pUva - laaBaÀ³haina´

kr¹pScaat laaBaÀ³haina´

pU ÐjaI

Aarixat eva M AiQaSa oYa

?NaÀivaËotaAao M kI saaK

Acala pirsa Mpi%tyaa Ð

sakla blaa ^k

kula ma Ulyahàsa

Acala pirsa Mpi%tyaa Ð

inavala blaa ^k

31 maaca - tk kma-caarI

90

-91

24

53

62

45

17

5(2

7)

29

19

71

92

19

1(4

78)

(478)

35

06

39

24

37

20

24

83

47

21

44

33

91

-92

77

22

26

76

40

2(7

0)

54

44

94

37

50

9(9

87)

(987)

35

06

54

76

50

31

70

44

32

71

66

56

92

-93

11

85

14

81

24

56

80

(152)

77

34

01

98

75

8(5

68)

(568)

37

06

34

95

61

57

10

26

51

31

17

45

4

93

-94

17

51

15

61

52

68

75

16

01

03

34

03

47

65

5(5

73)

(573)

64

94

34

74

73

26

13

65

59

61

17

48

3

94

-95

22

09

50

20

92

10

59

(200)

12

84

15

36

68

55

(364)

(364)

64

94

37

35

82

89

17

47

65

42

17

36

9

95

-96

30

39

11

62

81

01

31

1(5

0)

15

54

30

40

71

10

7(2

04)

(204)

64

94

38

31

83

92

21

77

62

15

17

64

2

96

-97

31

35

78

28

88

13

85

(115)

17

44

22

43

01

16

3(2

46)

(246)

64

94

37

35

85

48

28

19

57

29

17

47

8

97

-98

30

71

97

27

51

14

05

(118)

21

04

39

19

81

21

1(1

77)

(177)

64

94

22

05

85

92

30

37

55

55

17

35

4

98

-99

27

61

19

72

18

21

22

03

18

25

51

11

36

11

15

1(4

57)

(457)

64

94

22

43

86

15

31

48

54

67

17

40

0

99

-00

29

73

15

52

63

61

39

4(9

5)

27

24

32

38

21

30

3(5

62)

(562)

78

27

23

43

86

35

35

80

50

55

17

25

4

00

-01

34

36

18

03

04

91

44

4(1

03)

40

84

45

35

11

36

4(2

91)

(291)

78

27

22

93

86

43

40

12

46

30

17

13

1

01

-02

40

81

15

33

39

61

60

26

23

75

47

52

91

15

04

(75)

(75)

78

27

19

89

87

03

44

68

42

35

17

02

6

02

-03

50

58

16

84

10

71

80

62

81

40

64

55

12

31

63

55

21

52

17

82

71

18

68

73

14

90

33

82

81

68

94

03

-04

61

69

20

95

39

82

05

02

64

81

47

64

91

74

81

54

71

54

77

82

73

78

71

05

33

83

37

21

67

55

04

-05

81

81

28

67

58

43

02

0(3

10)

49

01

00

61

11

99

72

25

42

00

87

82

75

31

87

63

63

22

24

41

16

61

3

05

-06

84

91

44

77

41

33

58

56

65

72

44

83

12

34

61

89

01

25

27

82

73

46

45

88

83

26

75

42

07

81

65

74

06

-07

91

51

66

18

23

13

88

92

47

41

36

24

92

52

52

22

21

36

37

82

71

71

19

17

88

76

70

85

17

90

16

40

1

07

-08

10

43

39

04

99

18

42

80

(343)

10

31

48

83

22

85

42

99

51

94

37

82

73

65

44

41

89

01

75

16

13

85

16

41

6

08

-09

10

41

19

24

10

68

25

89

6(9

17)

11

57

24

08

82

84

22

02

71

33

67

82

74

59

31

00

88

97

27

75

01

22

21

72

25

09

-10

10

63

57

58

98

39

55

35

41

51

40

02

77

78

24

39

12

48

79

77

82

75

05

81

23

39

47

48

00

91

46

51

78

30

40


41


41

42


42

43

28 vaaM vaaiYa-k pitvaodna 2009–10idº31 maaca- 2010 tk tulana p~idº31 maaca- 2010 tk tulana p~idº31 maaca- 2010 tk tulana p~idº31 maaca- 2010 tk tulana p~idº31 maaca- 2010 tk tulana p~

kraoD, ÉpeAnausaUcaI saMº 31` maaca- 2010 kao 31 maaca- 2009 kao

inaiQayaao M ko saàotAMSaQaarkao M kI inaiQayaaÐ

Saoyar pUMjaI 1 7827º32 7827º32Aarixat evaM AiQaSaoYa 2 5057º68 4592º59

?Na inaiQayaa Ðsaurixat ?Na 3 407º28 907º72Asaurixat ?Na 4 825º27 100º04

Aasqaigat kr doyata ³inavala´ 97º82 124º49kula 14215º37 13552º16

inaiQayaao M ka ]pyaaogaAcala pirsaMpi<ayaa Ð

sakla blaak 5 9473º90 8971º80GaTavaÁ maUlyahàsa 8008º55 7749º74inavala blaa^k 1465º35 1222º06inapTana ko ilae 6 0º05 0º05jaarI pUMjaIgat kaya- 7 7506º90 4652º00

8972º30 5874º11inava oSa 9 0º25 0º05caalaU pirsaMpi<ayaaÐÊ ?Na va Aiga`ma

maalasaUicayaaÐ 10 2451º52 3215º28ivaivaQa donadar 11 181º18 191º27nakd va baOMk SaoYa 12 5415º54 6624º17Anya caalaU pirsaMpi<ayaaÐ 13 137º40 258º91?Na va Aiga`ma 14 1365º02 1569 º69

9550º66 11859º32GaTavaÁ caalaU doyataeÐ va pàvaQaana

doyataeÐ 15 2871º95 2560º79pàvaQaana 16 1435º89 1620º53

4307º84 4181º32inavala caalaU pirsaMpi<ayaaÐ 5242º82 7678º00

kula 14215º37 13552º16mah%vapUNa- laoKa naIityaaÐ va laoKa iTPpiNayaaÐ 28laoKaAaoMM ko AMtga-t saMlagna 1 sao 28 tk kI AnausaUicayaaÐ

Ìto va maNDla ko inadoSakaoM kI Aaor sao sama tarIK ko hmaaro irpaoT- ko AnausaarÌto baI vaI rava va kMpnaI

hÀ¹ hÀ¹ sanadI laoKakar ³p`dIp kumaar ibaSnaao[- ³pI maQausaUdna´ pMjaIkrNa saMº³efºAarºena´ 003118SAQyaxa sah p`banQa inadoSak inadoSak ³iva<a´ hÀ¹

³sanadI laoKakar e Aar ]nnaI´ BaagaIdar

hÀ¹ ema naM: 07447³pI maaohna rava´ kMpnaI saicava

sqaana Á ivaSaaKp+Namaidº24 jaUnaÊ 2010

44


31` maaca- 2010 kao samaaPt haonaovaalao vaYa- ko ilae laaBa va haina ka laoKa31` maaca- 2010 kao samaaPt haonaovaalao vaYa- ko ilae laaBa va haina ka laoKa31` maaca- 2010 kao samaaPt haonaovaalao vaYa- ko ilae laaBa va haina ka laoKa31` maaca- 2010 kao samaaPt haonaovaalao vaYa- ko ilae laaBa va haina ka laoKa31` maaca- 2010 kao samaaPt haonaovaalao vaYa- ko ilae laaBa va haina ka laoKakraoD, Épe

Anausa UcaI saMº idº31 maaca - 10 kao idº31 maaca- 09 kaosamaaPt vaYa - ko ilae samaaPt vaYa- ko ilae

Aay asakla ibaËI 1 7 10634º63 10410º63GaTava Á ibaËI pr vasaUla ikyaa gayaa ]%pad Saulk 825º48 1282º25inavala ibaËI 9809º15 9128º38AaMtirk Kpt 121º07 114º10Aija-t byaaja 18 534º71 787º21Anya rajasva 19 101º75 22º36kula 10566º68 10052º05v y a y a]pyaaoga ikyaa gayaa kccaa maala 20 5535º11 5896º25Aw- pirsaijjatÀpirsaijjat maala ko BaMDar maoM kmaIÀ³vaRiw´ 2 1 415º35 ³916º65´kma-caairyaaoM kao pairEaimak va laaBa 22 1399º74 1157º35]pyaaoga ike gae BaMDar¹saamagaÌ evaM pujao- 466º48 501º23ivaVut evaM [-MQana 23 408º27 340º31marmmat evaM AnaurxaNa 24 142º13 149º81baihgaa-maI maalaBaaD,a 312º65 286º53Anya vyaya va pàvaQaana 25 334º63 324º46byaaja va iva<aIya p`Baar 26 77º55 87º47maUlyahàsa 277º17 240º46saMpi<a kr 0º45 0º89

9369º53 8068º11GaTava Á AMtr Kata samaayaaoojana¹kccaa maala Knana laagat 43º26 38º06inavala vyaya 9326º27 8030º05vaYa- ko ilae laaBa 1240º41 2022º00pUvaa-vaiQa samaayaaojana¹inavala ]Qaar 27 7º24 4º59kr pUva- laaBa 1247º65 2026º59kraQaana ko ilae pàvaQaana caalaU kr 463º08 746º38 ]paMt laaBa kr ³0º05´ 4º66 ipClao saalaaoM ka samaayaaojana 14º62 ³21º39´ Aasqaigat kr ³26º67´ ³38º63´kr pScaat laaBa 796º67 1335º57ipClao vaYa- ka Aga`naIt SaoYa laaBa 1653º83 3652º55ivainayaaojana ko ilae ]plabQa raiSa 2450º50 4988º12i v a i n ay a a o j a n aAMtirma laaBaaMSa 100º01 0º00p`staivat laaBaaMSa ³AMitma´ 185º28 339º18AMtirma laaBaaMSa pr kr 16º61 0º00p`staivat laaBaaMSa pr kr³AMitma´ 30º77 57º64AiQamaanya Saoyar pUÐjaI ko ilae Aarixat raiSa 0º00 2937º47tulana p~ maoM Aga`naIt SaoYa 2117º83 1653º83kula ivainayaaojana 2450º50 4988º12maUla va trilat Aja-na pìt Saoyar³Épe´³pìt Saoyar 1000 Épe AMikt maUlya´ 113º89 223º93mah%vapUNa- laoKa naIityaaÐ va laoKaAaoM kI iTPpiNayaaÐ 28laoKaAaoMM ko AMtga-t saMlagna 1 sao 28 tk kI AnausaUicayaaÐ Ìto va maNDla ko inadoSakaoM kI Aaor sao sama tarIK ko hmaaro irpaoT- ko Anausaar

Ìto baI vaI rava va kMpnaIhÀ¹ hÀ¹ sanadI laoKakar

³p`dIp kumaar ibaSnaao[- ³pI maQausaUdna´ pMjaIkrNa saMº³efºAarºena´ 003118SAQyaxa sah p`banQa inadoSak inadoSak ³iva<a´ hÀ¹

³sanadI laoKakar e Aar ]nnaI´ hÀ¹ BaagaIdar³pI maaohna rava´ ema naM: 07447kMpnaI saicava


45


idº31 maaca- 2010 ko tulana p~ mao M Saaimala AnausaUicayaaÐidº31 maaca- 2010 ko tulana p~ mao M Saaimala AnausaUicayaaÐidº31 maaca- 2010 ko tulana p~ mao M Saaimala AnausaUicayaaÐidº31 maaca- 2010 ko tulana p~ mao M Saaimala AnausaUicayaaÐidº31 maaca- 2010 ko tulana p~ mao M Saaimala AnausaUicayaaÐAnausa UcaI 01¹Saoyar pU MjaIAnausa UcaI 01¹Saoyar pU MjaIAnausa UcaI 01¹Saoyar pU MjaIAnausa UcaI 01¹Saoyar pU MjaIAnausa UcaI 01¹Saoyar pU MjaI kraoD, Épe

31 maaca- 2010 kao 31 maaca- 2009 kao

pàiQaÌt

1000 Épe p`%yaok ko 4Ê89Ê00Ê000 ³ipClao vaYa- 4Ê89Ê00Ê000´ [-i@vaTI Saoyar 4890º00 4890º00

1000 Épe p`%yaok ko 3Ê11Ê00Ê000 ³ipClao vaYa- 3Ê11Ê00Ê000´ ip`frooMsa Saoyar 3110º00 3110º00

kula 8000º00 8000º00

jaarIÊ AiBad<a va p`d<a

1000 Épe p`%yaok ko 4Ê88Ê98Ê462 ³ipClao vaYa- 4Ê88Ê98Ê462´ [-i@vaTI Saoyar 4889º85 4889º85

2Ê93Ê74Ê700 Saoyar ³ipClao vaYa- 2Ê93Ê74Ê700´ maoM p`%yaok 1000 Épyao ko samatulya rIDImaobaula Saoyar ko 7‰ gaOr saMcayaI rIDImaobaula AiQamaanya SaoyarÊ

ijanaka inamnaanausaar hOÁ 2937º47 2937º47

2011¹12 ko daOrana 10Ê00Ê000 2014¹15 ko daOrana 55Ê00Ê000

2012¹13 ko daOrana 1Ê38Ê05Ê000 2015¹16 ko daOrana 30Ê00Ê000

2013¹14 ko daOrana 60Ê69Ê700

pirSaaoQana kI phlaI tarIK 31 maaca- 2012 hO.

kula 7827º32 7827º32

]pyau-@t maoM sao nakd ko Alaavaa p`%yaok 1000 Épe

ko 21Ê80Ê612 [-i@vaTI Saoyar pUNa- $p sao p`d<a $p maoM AabaMiTt ike gae.

AnausaUcaI 02 Á Aarixat evaM AiQaSaoYa kraoD, Épe


p`Qaana maM~I T/afI purskar inaiQa

AMitma tulana p~ ko Anausaar 1º29 1º17

jaaoD, 1º09 0º12

2º38 1º29

rIDIimaMga ip`fronsa Saoyar pUMjaI ko ilae Aarixat raiSa 2937º47 2937º47

laaBa AaOr haina Kato ko Anausaar AiQaSaoYa 2117º83 1653º83

kula 5057º68 4592º59

AnausaUcaI 03 Á saMrixat ?Na kraoD, Épe


baOMkaoM sao laI ga[- kaya-karI pUMjaI

³caalaU saMpi<ayaaoM kI igarvaI Wara saMrixat´ 349º36 334º19

AavaiQak jamaaAaoM ko AaQaar pr baOMk ?Na 57º92 573º53

kula 407º28 907º72

AnausaUcaI Á 4 AsaMrixat ?Na kraoD, Épe


baOkaoM Wara Alpkailak ?Na 550º00 100º04

Alpkailak ivadoSaI maudà sauivaQaaeÐ 225º31 0º00

AnyaaoM Wara Alpkailak ?Na 49º96 0º00

kula 825º27 100º04

46


AnausaUcaI Á 05 Acala pirsaMpi<ayaaÐ kraoD, Épe

sakla blaak

1 ApOlaÊ 2009 jaaoD, va ibaËI va 31 maaca- 2010ko Anausaar samaayaaojana samaayaaojana ko Anausaar

eº saMyaM~Ê Kana va AnyaBaUima¹ÍIhaolD ³ivakasa¹vyaya ko saaqa´ 41º97 41º97p+o pr laI ga[- BaUima 1º65 1º65rolavao laa[nsa va saa[iDMgsa 48º03 48º03saD,kÊ pula AaOr naalao 116º36 3º35 119º71Bavana 738º26 4º49 742º75saMyaMM~ va maSaInarI 7012º16 426º50 19º72 7418º94fnaI-car va ifi+Mgsa 17º81 0º73 0º01 18º53laaokaomaaoiTvsa 66º56 31º88 98º44vaahna 12º76 0º20 12º96ivaVut sqaapnaa 274º90 21º81 296º71jalaapUit- va inakasa p`NaalaI 252º61 17º14 269º75ivaivaQa pirsaMpi<ayaaÐ 102º03 12º16 0º31 113º88Kana p+o AiQakar³AmaUt- pirsaMpi<a´ 5º83 5º83kula ³e´ 8690º93 518º26 20º04 9189º15ipClao vaYaao-M ko AaMkD,o 8630º72 69º25 9º04 8690º93baIºsaamaaijak sauivaQaaeMBaUima¹ÍIhaolD ³ivakasa¹vyaya ko saaqa´ 9º51 9º51saD,kÊ pula AaOr naalao 13º11 13º11Bavana 194º66 2º93 197º59saMyaM~ va maSaInarI 2º07 2º07fnaI-car va ifi+Mgsa 0º66 0º04 0º70ivaVut sqaapnaa 29º57 ³0º11´ 29º46jalaapUit- va inakasa p`NaalaI 19º14 19º14ivaivaQa pirsaMpi<ayaaÐ 12º15 1º08 0º06 13º17kula ³baI´ 280º87 3º94 0º06 284º75ipClao vaYa- ko AaMkDo, 270º11 11º59 0º83 280º87

kula³e†baI´ 8971º80 522º20 20º10 9473º90ipClao vaYa- ko ilae AaMkDo, 8900º83 80º84 9º87 8971º80

47


AnausaUcaI Á 05 Acala pirsaMpi<ayaaÐ ³jaarI …´ kraoD, Épe

maUlyahasa inavala blaa^k

1 ApOla 09 vaYa- ko daOrana ibaËI 31 maaca- 2010 31 maaca- 10 31 maaca- 09

ko Anausaar ³pI pI e saiht´ va samaayaaojana ko Anausaar ko Anausaar ko Anausaar

41º97 41º97

0º58 0º03 0º61 1º04 1º07 44º50 2º04 46º54 1º49 3º53 19º33 2º02 21º35 98º36 97º03 428º65 24º23 452º88 289º87 309º616544º20 207º45 19º68 6731º97 686º97 467º96 12º09 0º65 0º01 12º73 5º80 5º72 56º87 3º07 59º94 38º50 9º69 7º96 0º83 8º79 4º17 4º80

233º54 13º84 247º38 49º33 41º36 223º61 11º48 235º09 34º66 29º00 74º51 6º20 0º32 80º39 33º49 27º52

2º61 0º29 2º90 2º93 3º227648º45 272º13 20º01 7900º57 1288º58 1042º487421º75 234º73 8º03 7648º45 1042º48 1208º97

9º51 9º51 3º58 0º23 3º81 9º30 9º53 55º77 3º38 59º15 138º44 138º89 1º67 0º10 1º77 0º30 0º40 0º26 0º01 0º27 0º43 0º40 16º30 1º39 17º69 11º77 13º27 16º36 0º84 17º20 1º94 2º78 7º35 0º76 0º02 8º09 5º08 4º80

101º29 6º71 0º02 107º98 176º77 179º58 94º44 6º86 0º01 101º29 179º58 175º67

7749º74 278º84 20º03 8008º55 1465º35 1222º06

7516º19 241º59 8º04 7749º74 1222º06 1384º64

48


pUva- AvaiQa

maUlyahàsa ka AabaMTna kraoD, Épe31 maaca- 10 31 maaca- 09ko Anausaar ko Anausaar

caalaU vaYa- 277º17 240º46pUva- AvaiQa 0º00 0º32

277º17 240º78naaoT ÁmaUlyahàsa ka AabaMTnaÊ jaao ]prao> mao M Saaimala nahIM hO evaM inamnailaiKt ko ilae p`Baairt Áinamaa-Na ko daOrana vyaya 1º67 0º81AnausaUcaI Á 06 vat-maana mao M ]pyaaoga mao M nahIM Aa rhI tqaa inapTana hotu rKI ga[- pirsaMpi<ayaaÐ kraoD, Épe

31 maaca - 2010 31 maaca- 2009ko Anausaar ko Anausaar

Acala pirsaMpi<ayaaoM ka maUlya 4º29 4º29GaTavaÁ haina ko ilae pàvaQaana 4º24 4º24SaoYa 0º05 0º05

AnausaUcaI 7Á jaarI pUMjaIgat kaya- kraoD, Épe


jaarI kaya- ³zokodaraoM kao dI ga[- saamagaÌ ko saaqa´kaok Aaovaona baOTrI 4 87º85 341º26

6º3 imailayana Tna ivastar 6378º14 3419º18

Anya 396º616862º60

249º69

4010º13GaTava Á kmaI ko ilae pàvaQaana 0º09 0º09

sqaigat esa ela TI ema piryaaojanaa ko ilae pàvaQaana 23º92 24º01 17º90 17º996838º59 3992º14

zokodaraoM kao Aiga`ma 485º60 526º69sarkarI ivaBaagaaoM kao Aiga`ma 6º59 6º57

492º19 533º26

inamaa-Na ko daOrana vyayaÊ ijasaka AabaMTna haonaa hO ³AnausaUcaI¹08´ 176º12 126º60

kula 7506º90 4652º00Aiga`maÁ Asaurixat va sahI maanaa gayaa 492º19 533º26Aiga`ma Á Asaurixat va saMdohaspd maanaa gayaa 0º00 0º00

AnausaUcaI 08Á inamaa-Na ko daOrana vyaya kraoD, Épe


AarMiBak SaoYa 126º60 67º59vaYa- ko daOrana vyaya

kma-caairyaaoM ko pairEaimak evaM laaBa 35º12 44º55ivaVut evaM [-MQana 6º96 4º60marmmat va AnaurxaNa 0º72 4º13tknaIkI pramaSa- 0º69 0º05Anya vyaya evaM pàvaQaana 11º34 7º17byaaja 0º00 0º03maUlyahàsa 1º67 0º81

56º50 61º34GaTavapàPt byaaja 0º14 0º20Anya rajasva 6º84 2º13

AnausaUcaI saMº07 maoM laae gae kula p`tIixat AabaMTna 6º98 2º33176º12 126º60

49

28 vaaM vaaiYa-k pitvaodna 2009–10AnausaUcaI 09Á inavaoSa ³laagat pr´ ¹ dIGa-kailak kraoD, Épe

Saoyar ka SaoyaraoM kI pìt Saoyar 31 maaca - 2010 31 maaca- 2009 p`kar saM#yaa maUlya³É´ ko Anausaar ko Anausaar

e´ AnauwRt Ávyaapar inavaoSa

irnamaa^yala forao- elaa^ysa pà[vaoT ilaimaToD [-i@vaTI 100000 10 0º10 0º00[MTnanaoSanala kaola vaoMcasa- pà[vaoT ilaimaToD [-i@vaTI 100000 10 0º10gaOr¹vyaapar inavaoSa# ÍI posa ha}sa ilaimaToD [-i@vaTI 2280 1 0º00 0º00sTIlaskop knsalTonsaI pàºilaº [-i@vaTI 50000 10 0º05 0º05

b a I´ ]wRtµ ibasara laa[ma sTaona kMpnaI ilaimaToD [-i@vaTI 182927 10 0º00 0º00

kula 0º25 0º05µ 1000 Épe kI raiSa ka inavaoSa. AtÁ SaUnya ko $p maoM dSaa-yaa gayaa# 2380 Épe kI raiSa ka inavaoSa ikyaa gayaaÊ ijasao SaUnya ko $p maoM dSaa-yaa gayaa AaOr [samaoM AnakapllaI $rla [laoi@T/k kao¹AaproiTva saaosaayaTI ilaº maoM lagaae gae pìt 100 Épe pUNa-tÁ p`d<a [-i@vaTI Saoyar Saaimala hO.

AnausaUcaI 10Á maala saUcaI ³p`banQana Wara laI ga[- evaM p`maaiNat´ kraoD, Épe


Aw- pirsaijjatÀpirsaijjat saamaana 1213º10 1688º31jaaoD,Á maaga- maoM 79º91 20º05

1293º01 1708º36kccaa maala 596º72 1161º29

jaaoD Á maaga- maoMÀinarIxaNaaQaIna 388º33 150º47985º05 1311º76

GaTava Á kimayaaoM hotu pàvaQaana 120º02 117º44865º03 1194º32

BaMDar va pujao- 296º47 307º21jaaoD,Á maaga- maoMÀ inarIxaNaaQaIna 30º57 45º69

327º04 352º90GaTavaÁ Ap`cailat evaM Acala madaoM hotu pàvaQaana 33º56 40º30

293º48 312º60kula 2451º52 3215º28

Anausa UcaI 11Á ivaivaQa donadar kraoD, Épe


ivaivaQa donadarCÁ maah sao AiQak ko ?Na 20º79 21º04Anya ?Na 180º91 191º27

201º70 212º31GaTava Á saMdohaspd ?NaaoM hotu pàvaQaana 20º52 21º04

kula ¹ Asaurixat evaM AcCo maanao gae 181º18 191º27

AnausaUcaI 12Á nakd evaM baO Mk SaoYa kraoD, Épe


haqa maoM nakd 0º09 0º05haqa maoM caOk 51º03 36º77saUcaIbaw baOkaoM maoM caalaU Kato 21º28 4º13saUcaIbaw baOkaoM maoM AavaiQak jamaa raiSa 5343º14 6583º22kula 5415º54 6624º17

50


Anausa UcaI 13 Á Anya caala U pirsa Mpi<ayaa Ð kraoD, Épe31 maaca- 2010 31 maaca- 2009

ko Anausaar ko Anausaar

kma-caairyaaoM kao ide gae ?Na pr pàod\BaUt byaaja 6º41 4º32Anya saàotaoM sao pàod\BaUt byaaja 136º88 260º71

GaTava Á vasaUla na krnao yaaogya byaaja hotu pàvaQaana 6º24 130º64 6º24 254º47Anya saàotaoM sao pàod\BaUt Aaya 0º35 0º12kula 137º40 258º91

Anausa UcaI 14Á ?Na va Aiga `ma kraoD, Épe31 maaca- 2010 31 maaca- 2009

ko Anausaar ko Anausaar

?Nakma-caarI 48º12 43º33Anya 233º61 281º73 240º00 283º33

Aiga`ma va Anya vasaUlaI yaaogyasarkarI ivaBaagaaoM sao³nakd ko $p maoM yaa [saI p`kar ko yaapàPt haonaovaalao maUlya ko ilae vasaUlaI yaaogya´ 17º44 15º48

GaTava Á saMdohaspd Aiga`ma ko ilae pàvaQaana 0º62 0º6216º82 14º86

Aiga`ma Aaya kr evaM ]paMt laaBa kr 432º73 738º64zokodar 18º34 18º09

GaTava Á saMdohaspd Aiga`maaoM ko ilae pàvaQaana 0º54 0º5417º80 17º55

AapUit-kta- 46º84 48º35GaTava Á saMdohaspd Aiga`maaoM ko ilae pàvaQaana 6º30 6º50

40º54 41º85kma-caarI 6º94 25º55

GaTava Á saMdohaspd Aiga`maaoM ko ilae pàvaQaana 0º16 6º78 0º16 25º39Anya µ 409º78 299º42

GaTava Á saMdohaspd Aiga`maaoMÀvasaUlaI ko ilae pàvaQaana 29º73 27º88380º05 271º54

894º72 1109º83Baugatana pUva- vyaya 3º70 1º66vasaUla krnao yaaogya davao 49º80 37º93 GaTava Á saMdohaspd davaaoM ko ilae pàvaQaana 6º26 5º55

43º54 32º38jamaa 141º33 142º49kula 1365º02 1569º69³µ´ Saoyar pUÐjaI va saMyau> ]VmaaoM ko Anya vyayaaoM ko ilae AMSadana ko $p maoM 0º58 kraoD, AaOr 0º07 kraoD, Épyao ko Aiga`ma Saaimala hOM?Na va Aiga`maao M ka ivavarNa?Na

saurixat va sahI maanaa gayaa 233º61 240º00Asaurixat va sahI maanaa gayaa 48º12 43º33

Aiga `maAsaurixat va sahI samaJaa gayaa 894º72 1109º83

AnyaAsaurixat va sahI samaJaa gayaa 188º57 176º53

1365º02 1569º69Aiga `ma

Asaurixat va saMdohaspd maanaa gayaa 37º35 35º70

dava oAsaurixat va saMdohaspd maanaa gayaa 6º26 5º55

43º61 41º25kula 1408º63 1610º94inadoSakaoM Wara doya raiSayaaÐ 0º03 0º01inadoSakaoM Wara vaYa- maoM iksaI BaI samaya doya AiQaktma raiSayaaÐ 0º04 0º01

51


Anausa UcaI 15Á doyataeÐ kraoD, Épe

31 maaca- 2010 31 maaca- 2009ko Anausaar ko Anausaar

ivaivaQa laonadar 1265º25 1149º44gaàhkaoM sao Aiga`ma 140º90 137º46Anya Aiga`ma 1º88 1º43bayaanaaÊ pìtBaUit va Anya jamaa 207º96 137º87pàod\BaUt byaajaÊ ikMtu doya nahIM 2º38 0º14Anya doyataeÐ 1253º58 1134º45kula 2871º95 2560º79

ivaivaQa laonadarao M ka ivavarNasaUxma ]VmaaoM AaOr laGau ]VmaaoM kIo kula bakayaa raiSa 0º08 0º00saUxma ]Vma AaOr laGau ]VmaaoM kao CaoD, kr Anya laonadaraoM kI kula bakayaa raiSa 1265º17 1149º44kula 1265º25 1149º44

Anausa UcaI 16Á inamnailaiKt ko ilae pàvaQaana kraoD, Épe

31 maaca- 2010 31 maaca- 2009ko Anausaar ko Anausaar

caalaU Aayakr 463º08 746º38]paMt laaBa kr 0º00 4º66saMpi<a kr 0º45 0º89AMtirma laaBaaMSa 100º01 0º00pstaivat laaBaaMSa³AMitma´ 185º28 339º18AMtirma laaBaaMSa pr kr 16º61 0º00p`staivat laaBaaMSa pr kr ³AMitma´ 30º77 57º64kma-caairyaaoM kao ]pdana 72º21 34º55pitpUirt AnaupisqaityaaÐ 346º46 253º00saovaainavaRi<a pScaat\ laaBa 143º39 123º68kma-caarI pirvaar laaBa yaaojanaa 64º15 53º33dIGa- kala saovaa purskar 7º05 5º11Cu+I yaa~a iryaayat 4º00 0º00KanaaoM ka band haonaa 2º43 2º11kula 1435º89 1620º53

,

52


31 maaca- 2010 kao samaaPt vaYa- ko ilae31 maaca- 2010 kao samaaPt vaYa- ko ilae31 maaca- 2010 kao samaaPt vaYa- ko ilae31 maaca- 2010 kao samaaPt vaYa- ko ilae31 maaca- 2010 kao samaaPt vaYa- ko ilae

laaBa evaM haina Kato sao saMbaMiQat AnausaUicayaaÐlaaBa evaM haina Kato sao saMbaMiQat AnausaUicayaaÐlaaBa evaM haina Kato sao saMbaMiQat AnausaUicayaaÐlaaBa evaM haina Kato sao saMbaMiQat AnausaUicayaaÐlaaBa evaM haina Kato sao saMbaMiQat AnausaUicayaaÐAna usa UcaI 17Á sakla Ana usa UcaI 17Á sakla Ana usa UcaI 17Á sakla Ana usa UcaI 17Á sakla Ana usa UcaI 17Á sakla ibaËIibaËIibaËIibaËIibaËI kraoD, Épe

31 maaca - 2010 31 maaca - 2009kao samaaPt vaYa- kao samaaPt vaYa-

GarolaU 10283º69 10332º31inayaa-t 350º94 78º32kula 10634º63 10410º63

Anausa UcaI 18Á Aija-t byaaja kraoD, Épe31 maaca - 2010 31 maaca- 2009kao samaaPt vaYa- kao samaaPt vaYa -

kma-caairyaaoM kao ?Na 2º53 2º17baOMk 506º74 755º47Anya 25º44 29º57kula 534º71 787º21

Anausa UcaI 19Á Anya rajasva kraoD, Épe31 maaca - 2010 31 maaca - 2009kao samaaPt vaYa- kao samaaPt vaYa-

ikrayaa vasaUlaI 3º93 3º36Acala pirsaMpi<ayaaoM kI ibaËI pr laaBa 1º02 0º47r_ ikyaa gayaa AnaavaSyak pàvaQaana 8º26 15º02pirsamaaPt xaityaaM 12º11 10º83pirsaijjat maala ko ilae davao ³kma hue va laapta vaOgana´ 1º44 1º89inayaa-t laaBa 9º70 3º05Anya p`caalanaaoM sao pàPt inavala Aaya 0º92 0º84ivainamaya dr maoM AMtr³inavala´ 20º72 ³52º66ívaivaQa pàiPtyaaÐ 43º65 39º56kula 101º75 22º36

Tna maoM maa~aAnausa UcaI 20Á ]pyaa oga ikyaa gayaa kccaa maala maUlyaÁ kraoD, Épe

31 maaca- 2010 kao samaaPt vaYa- 31 maaca- 2009 kao samaaPt vaYa-m a a~a ma Ulya maa~a maUlya

kaoyalaa 3874581 3266º78 3312835 3101º20kaok evaM kaok baÌja 0 0º00 201765 438º39laaOh Ayask 5734901 1779º38 5201536 1725º37caUnaa p%qar 889224 102º89 844907 110º46Daolaaomaa[T 635360 63º77 662570 64º01isailakao maOMganaIsa 45513 212º34 40681 276º10forao- isailaka^na 5150 32º61 5162 27º44AlyaUimainayama 3891 38º28 3435 39º27maOMganaIsa Ayask 14728 1º88 20215 2º10poT//aoilayama kaok 6781 12º11 5353 12º08samaudÌ jala maOognasaa[T 2800 10º19 3156 9º35ibalaoT\sa 0 0º00 19735 75º23Anya 14º88 15º25kula 5535º11 5896º25

Anausa UcaI 21Á Aw- pirsaijjatÀpirsaijjat maala ma o M kmaIÀ³va Riw´ kraoD, Épe

31 maaca- 2010 kao samaaPt vaYa- 31 maaca- 2009 kao samaaPt vaYa-AarMiBak maala 1708º36 791º71GaTaeM Á AMitma maala 1293º01 1708º36inavala kmaI ³vaRiw´ 415º35 ³916º65´

53


Anausa UcaI 22Á kma -caairyaa o M kao pairEaimak va laaBa kraoD, Épe

31 maaca- 2010 kao samaaPt vaYa- 31 maaca- 2009 kao samaaPt vaYa-

vaotnaÊ pairEaimak va Ba<ao 1013º42 794º98kMpnaI ka AMSadana ¹ BaivaYya inaiQa va Anya inaiQayaaÐ 55º15 68º38klyaaNa saMbaMQaI vyaya 245º74 209º74]pdana 85º42 84º10svaOicCk saovaa inavaRi<a laaBa 0º01 0º15kula 1399º74 1157º35

naa oTkma-caairyaaoM ko pairEaimak va laaBaaoM pr vyayaÊ jaao }pr Saaimala na ike gae haoM AaOr na p`Baairt ike gae haoM

inamaa-Na ko daOrana vyayavaotnaÊ pairEaimak va Ba<ao 28º00 38º86kMpnaI ka AMSadana ¹ BaivaYya inaiQa va Anya inaiQayaaÐ 1º67 2º39klyaaNa saMbaMQaI vyaya 3º61 1º73]pdana 1º84 1º56kula 35º12 44º54

jaarI pUMjaIgat kaya-vaotnaÊ pairEaimak va Ba<ao 0º00 1º78kMpnaI ka AMSadana ¹ BaivaYya inaiQa va Anya inaiQayaaÐ 0º00 0º02klyaaNa saMbaMQaI vyaya 0º00 0º22]pdana 0º00 0º12kula 0º00 2º14

Anausa UcaI 23Á ivaVut va [- MQana kraoD, Épe

31 maaca- 2010 kao samaaPt vaYa- 31 maaca- 2009 kao samaaPt vaYa-ivaVut Ëya 137º27 102º07baayalar kaoyalaa 265º46 223º75maIiDyama kaoikMga kaoyalaa 0º00 11º77fnao-sa Aa^yalaÀela esa eca esaÀela DI Aao 5º54 2º72kula 408º27 340º31ivaVut va [-MQana ¹ ivastar 6º96 4º60

Anausa UcaI 24Á marmmat va Ana urxaNa kraoD, Épe

31 maaca- 2010 kao samaaPt vaYa- 31 maaca- 2009 kao samaaPt vaYa- saMyaM~ va maSaInarI 68º09 75º59 Bavana 21º96 18º58 Anya 52º08 55º64 kula 142º13 149º81 naaoT marmmat va AnaurxaNaÊ jaao }pr Saaimala na ike gae haoM AaOr na p`Baairt ike gae haoM inamaa-Na ko daOrana vyaya marmmat evaM AnaurxaNa ¹ saMyaM~ va maSaInarI evaM Anya 0º72 4º13

54


AnausaUcaI 25Á Anya vyaya va pàvaQaanaAnausaUcaI 25Á Anya vyaya va pàvaQaanaAnausaUcaI 25Á Anya vyaya va pàvaQaanaAnausaUcaI 25Á Anya vyaya va pàvaQaanaAnausaUcaI 25Á Anya vyaya va pàvaQaana kraoD, Épe

31 maaca- 2010 kao samaaPt vaYa- 31 maaca- 2009 kao samaaPt vaYa-

tknaIkI saovaaeÐ 3º15 2º17ikrayaa 3º76 3º72dr va kr 31º04 35º79saImaa Saulk ³1º29´ ³12º13ínayaa-t Saulk 0º00 10º92baImaa 5º20 4º34p`hstna AaOr sËOp irkvarI 102º00 93º02ibaËI vyaya 17º53 8º18yaa~a vyaya 41º72 42º35maud`Na va laoKna saamagaÌ 2º13 2º37DakÊ tar va dUrBaaYa 2º74 2º75jala p`Baar 25º63 32º03kanaUnaI vyaya 1º12 0º98baOMk p`Baar 2º90 1º62samaudaya ivakasa klyaaNa 0º47 0º48caMda

saI esa Aar kI sqaa[- inaiQa 1º82 9º09Anya 6º09 7º91 1º57 10º66

saMrxaa vyaya 28º20 21º15iva&apna 12º90 15º53ivalaMba Saulk va GaaT Saulya 1º01 3º32laoKaprIxakaoM kao pairEaimak

saaMivaiQak laoKa prIxaa 0º06 0º05kr laoKaprIxaa 0º01 0º01Anya saovaaeÐ 0º00 0º01yaa~a evaM Anya vyaya 0º05 0º12 0º13 0º20

pàvaQaanakmaIÀKraba saamagaÌÀAp`yau@tÀBaMDar kI Acala madoM 0º46 3º04

saMdohaspd Aiga`ma evaM davao 2º68 3º12saMdohaspd ?Na 0º04 2º31sqaigat esa ela TI ema piryaaojanaa 6º01 9º19 1º61 10º08

rd\d ike gaekmaIÀKraba saamagaÌÀAp`yau@tÀBaMDar kI Acala madoM 0º20 0º20

ivaivaQa 37º00 34º73kula 334º63 324º46naa oTAnya Kcaao - M va pàvaQaanaao M pr vyayaÊ jaao }pr Saaimala na ikegae haoM AaOr na p`Baairt ike gae haoM

inamaa-Na ko daOrana vyayayaa~a vyaya 2º18 2º02maud`Na va laoKna saamagaÌ 0º01 0º02DakÊ tar va dUrBaaYa 0º29 0º26jala p`Baar 6º61 2º63iva&apna 1º53 1º36baOMk p`Baar 0º47 0º14ivaivaQa 0º25 0º74

kula 11º34 7º17jaarI pUMjaIgat kaya-

yaa~a vyaya 0º00 0º07kula 0º00 0º07

55


AnausaUcaI 26Á byaaja va iva<AnausaUcaI 26Á byaaja va iva<AnausaUcaI 26Á byaaja va iva<AnausaUcaI 26Á byaaja va iva<AnausaUcaI 26Á byaaja va iva<a p`Baara p`Baara p`Baara p`Baara p`Baar kraoD, Épe31 maaca- 2010 31 maaca- 2009kao samaaPt vaYa- kao samaaPt vaYa-

byaajaÁ baOMk ¹ kaya-karI pUMjaI ko ]Qaar va ?Na 55º71 25º19 AavaiQak jamaa pr ?Na 8º13 61º83

63º84 87º02 Aaya kr pr byaaja 1º94 0º14 iva<a p`Baar 3º43 0º00 Anya 8º34 0º31kula 77º55 87º47

naa oTbyaaja evaM iva<a p`BaaraoM pr vyayaÊ jaao }pr Saaimala na ike gae haoM AaOr na p`Baairt ike gae haoMÁinamaa-Na ko daOrana vyaya

0º00 0º03byaaja ¹ baOMk

AnausaUcaI 27Á pUvaa-vaiQa samaayaaojanaAnausaUcaI 27Á pUvaa-vaiQa samaayaaojanaAnausaUcaI 27Á pUvaa-vaiQa samaayaaojanaAnausaUcaI 27Á pUvaa-vaiQa samaayaaojanaAnausaUcaI 27Á pUvaa-vaiQa samaayaaojana kraoD, Épe

31 maaca-Ê 2010 kao 31 maaca-Ê 2009 kaosamaaPt vaYa- samaaPt vaYa-

pirsaijjat maala ko ilae davao 0º00 ³0º15´ jamaa]%padaoM kI ibaËI 0º631 naama o 0º00kccaa maala 0º00 ³5º99´ jamaamaUlyahasa 0º00 0º32 naamaoAnya vyaya 0º83 jamaa 0º28 naamaoAnya rajasva ³0º06´jamaa ³2º98´ jamaamarmmat va AnaurxaNa ³0º63´jamaa 3º93 naamaoAaMtirk Kpt ³6º35´ jamaa 0º00kula ³7º24´ jamaa ³4º59´ jamaa

56


Anausa UcaI 28Á laoKa naIityaaÐ va laoKa iTPpiNayaaÐAnausa UcaI 28Á laoKa naIityaaÐ va laoKa iTPpiNayaaÐAnausa UcaI 28Á laoKa naIityaaÐ va laoKa iTPpiNayaaÐAnausa UcaI 28Á laoKa naIityaaÐ va laoKa iTPpiNayaaÐAnausa UcaI 28Á laoKa naIityaaÐ va laoKa iTPpiNayaaÐ

kº mah%vapUNa- laoKakrNa naIityaaÐkº mah%vapUNa- laoKakrNa naIityaaÐkº mah%vapUNa- laoKakrNa naIityaaÐkº mah%vapUNa- laoKakrNa naIityaaÐkº mah%vapUNa- laoKakrNa naIityaaÐ

1º01º01º01º01º0 saamaanyasaamaanyasaamaanyasaamaanyasaamaanya

1º1 Baart maoM maUla laoKa maanyataAaoM AaOr saamaanya $p sao svaIkaya- laoKa isawaMtaoM ³jaI e e pI´ evaM AiQasaUicat laoKakrNa maanakaoM kosaaqa¹saaqa kMpnaI AiQainayama 1956 ko saMbaW pàvaQaanaaoM ko Anau$p eoithaisak laagat saMyaaojana ko AQaIna iva%tIya ivavarNa tOyaar ikejaato hOM.

2º0 Acala pirsa Mpi%tyaa ÐAcala pirsa Mpi%tyaa ÐAcala pirsa Mpi%tyaa ÐAcala pirsa Mpi%tyaa ÐAcala pirsa Mpi%tyaa Ð

2º1 eoithaisak laagat maoM maUlyahàsa kao GaTakr Acala pirsaMpi%tyaaoM ka ivavarNa idyaa jaata hO.

2º2 rajyaÀkond` sarkar Wara laI ga[- Acala pirsaMpi%tyaaoM kI laagat ko $p maoM kMpnaI Wara ide gae AMSadana AaOr kMpnaI Wara rKI ga[-[saI p`kar kI pirsaMpi%tyaaoM kao imalaakr ]icat $p sao dSaa-yaa jaata hO.

2º3 iksaI ivaiSaYT saMyaM~ [ka[- ko ilae saIQao na idKae jaanao yaaogya madÊ jaOsao inamaa-Na kaya-klaapaoM sao saMbaMiQat vyaya Acala pirsaMpi%tyaaoMko AabaMTna ko ilae 'inamaa-Na ko daOrana vyaya’ ko AQaIna rKa jaata hO AaOr ]sao 'jaarI p`Qaana kamaaoM’ kI EaoNaI maoM idKayaa jaata hO.

3º0 inava oSainava oSainava oSainava oSainava oSa

3º1 caalaU inavaoSa laagat va ]icat maUlya ko nyaUnatma maUlya pr ikyao jaato hOM.

3º2 dIGaa-vaiQa inavaoSa laagat ko Anausaar ikyao jaato hOM. Asqaa[- sao iBannaÊ maUlya maoM GaTava ka pàvaQaana hO.

4º0 maalasa UcaImaalasa UcaImaalasa UcaImaalasa UcaImaalasa UcaI

4º1 maalasaUcaI ka maUlyaaMkna nyaUnatma laagat va kula pàPya maUlya ko AaQaar pr ikyaa jaata hO.

4º2 laagat inaQaa-rNa ka AaQaar Á

4º2º1 pirsaijjatÀAw- pirsaijjat ]%pad ¹ inaQaa-irt AaOsatna laagat

4º2º2 kccaa maalaÊ BaMDarNa va klapujao-Ê ivaivaQa AaOjaar ¹ pìt maah inaQaa-irt AaOsatna laagat AaOr jaao pirvahna maoM haoMÊ ]nakI laagat.

4º3 Ap`yau>ÀAiQaSaoYaÀAcala maalasaUcaI ka ]pyau@t $p sao pàvaQaana hO.

5º0 rajasva kI phcaanarajasva kI phcaanarajasva kI phcaanarajasva kI phcaanarajasva kI phcaana

5º1 svaaima%va ko saBaI mau#ya jaaoiKma va purskar jaba Ëota ko ilae hstaMtirt ike jaato hOMÊ tba ibaiËyaaoM kI phcaana haotI hO.

5º2 ivaivaQa yaaojanaaAaoM ko AQaIna inayaa-t pào%saahnaÊ vasaUlaI kI inaiScatta pr tya ike jaato hOM.

6º0 dava odava odava odava odava o

6º1 baahrI AiBakrNaaoM ko iKlaaf davaoÊ vasaUlaI kI inaiScatta pr tya ike jaato hOM.

57


7º0 ivadoSaI maudà ka laona¹donaivadoSaI maudà ka laona¹donaivadoSaI maudà ka laona¹donaivadoSaI maudà ka laona¹donaivadoSaI maudà ka laona¹dona

7º1 ivadoSaI maudà Aaiqa-k mad AMitma dr pr irkaD- ike jaato hOM.

7º2 ivadoSaI maudà laona¹dona ko inapTanaÀpirvat-na ko karNa ]%pnna AMtrÊ ijasa AvaiQa ko daOrana vao ]%pnna hueÊ ]sa AvaiQa ko vyaya yaa Aayamaanao jaato hOM.

8º08º08º08º08º0 kma -caarI laaBakma -caarI laaBakma -caarI laaBakma -caarI laaBakma -caarI laaBa

8º1 inaiScat laaBa yaaojanaaAaoM pr vaastivak laaBa va haina vaYa- ko daOrana tya ike jaato hOM.

9º09º09º09º09º0 maUlyahàsa AaOr pirSaa oQanama Ulyahàsa AaOr pirSaa oQanama Ulyahàsa AaOr pirSaa oQanama Ulyahàsa AaOr pirSaa oQanama Ulyahàsa AaOr pirSaa oQana

9º1 inamnailaiKt kao CaoD,kr Ëmabaw pwit ³esa ela ema´ prÊ kMpnaI AiQainayamaÊ 1956 kI AnausaUcaI 14 ko pàvaQaanaaoM ko Anausaar

ivainaid-YT AvaiQa maoM pirsaMpi<a kI laagat ko pUro maUlya tk maUlyahàsa idKayaa jaata hO.

9º1º1 5000À¹ Épe kI laagat kI pirsaMpi<ayaaoM ka maUlyahàsa pUÐjaIkrNa ko vaYa- maoM ikyaa jaata hO.

9º1º2 kaoYzkaoM maoM ide gae Anausaar p`banQana ko Aaklana ko mautaibak Ëmabaw pwit ³esa ela ema´ pr pirsaMpi<ayaaoM kI p`yaaoga¹AvaiQa maoM

]nakI laagat ko pUro maUlya tk pirsaMpi<ayaaoM kI inamnailaiKt EaoiNayaaoM pr maUlyahàsa idyaa jaata hO.

faoTaokapIyar va fO@sa maSaInaÊ TolaIkma ]pskr ³5 saala´Â ËonaÊ slaOga pa^T kOiryarÊ Eavya va dRSya ]pskr ³10 saala´Â Anya

kayaa-layaIna ]pkrNaÊ Aqa- maUivaMga ]pskrÊ faok- ilaFT T/kÊ eyar kMDISanarÊ roiÍjaroTrÊ jala SaItlanaÊ hvaa SaItlana ³7 saala´Â

kar ³6 saala´Â saurxaa ]pskrÊ Anya hlko vaahna ³8 saala´Â kMPyaUTr ³isasTma saa^FTvaoyar saiht´ ³4 saala´Â kaok Aaovana va

kaoyalaa rsaayana saMyaM~ ³15 saala´.

9º1º3 rajyaÀkond` sarkar sao Acala pirsaMpi<ayaaoM kI laagat ko ilae kMpnaI Wara ike gae AMSadana ka ]na pirsaMpi<ayaaoM kI ]pyaaoigata kI

Aakilat AvaiQa Aqavaa paÐca vaYa-Ê jaao BaI kma haoÊ ]sako Anausaar maUlyahàsa ikyaa jaata hO.

9º2 Knana p+o AiQakar ka p+o kI AvaiQa ko baad pirSaaoQana ikyaa jaata hO.

10º010º010º010º010º0 ?Na¹laagat?Na¹laagat?Na¹laagat?Na¹laagat?Na¹laagat

10º1 pirsaMpi<ayaaoM kao pàPt krnao ko ilae hu[- ?Na laagatÊ ijanaka vaaMiCt Anausaar ]pyaaoga maoM laanao ko ilae 12 maah sao AiQak samaya lagata

haoÊ jahaÐ BaI [sa p`kar kI pirsaMpi<ayaaoM ko ilae laagat saIQao lagaa[- ga[- haoÊ tqaa Anya maamalaaoM maoM [sa p`kar kI pirsaMpi<ayaaoM pr vyaya

ko ilae ?Na kao AaOsatna Baairt maanaa jaata haoÊ ]na pirsaMpi<ayaaoM ko ilae pUÐjaI lagaa[- jaatI hO.

10º2 Anya ?Na laagat kao vaYa- ko ilae vyaya maanaa jaata hO.

11º011º011º011º011º0 pUvaa -vaiQa samaayaa ojanapUvaa -vaiQa samaayaa ojanapUvaa -vaiQa samaayaa ojanapUvaa -vaiQa samaayaa ojanapUvaa -vaiQa samaayaa ojana

11º1 AayaÀvyaya ko madÊ jaao p`%yaok maamalao maoM 5Ê00Ê000À¹ Épe sao AiQak maUlya ko ek yaa AiQak pUvaa-vaiQa iva<aIya ivavarNa tOyaar krto

samaya ~uiT Aqavaa caUk ko karNa caalaU vaYa- ko daOrana saamanao Aato haoMÊ ]nhoM pUvaa-vaiQa samaayaaojana ko $p maoM maanaa jaata hO.

58


AnausaUcaI 28 jaarI …

K´ idnaaMk 31 maaca-Ê 2010 kao samaaPt vaYa- ko ilae laoKa ko ek Baaga ko $p mao M iTPpiNayaaÐ

1º0 tulana p~

1º1 Acala pirsa Mpi<ayaa Ð

1º1º1 39º99 kraoD, Épe ³ipClao vaYa- 39º99 kraoD, Épe´ kI laagat sao KrIdI ga[- BaUima Baart ko raYT/pit ko naama pr rKIjaa rhI hO. piryaaojanaa AaOr ]sasao saMbaw AaSayaaoM ko ilae ]pyaaoga krnao hotu Baart sarkar Wara jaarI kI ga[- pavar Aa^fATanaI- kMpnaI ko pasa hO.

1º1º2 [samaoM p+o ko AaQaar pr ivaiBanna AiBakrNaaoM kao AabaMiTt 358º3042 ekD, ³ipClao vaYa- 358º0571 ekD, BaUima SaaimalahO.

1º1º3 inamnailaiKt pirsaMpi<ayaaoM ko saMbaMQa maoM ibaËI dstavaoja ABaI tOyaar ike jaanao hOM Á

k´ caonna[- maoM sTa^kyaaD- 2º37 kraoD, Épe ³ipClao vaYa- 2º37 kraoD, Épe´K´ na[- idllaI maoM kayaa-laya Bavana 1º19 kraoD, Épe ³ipClao vaYa- 1º19 kraoD, Épe´ga´ Ahmadabaad maoM kayaa-laya Bavana 0º18 kraoD, Épe ³ipClao vaYa- 0º18 kraoD, Épe´Ga´ kaolakata maoM AavaasaIya Bavana 0º95 kraoD, Épe ³ipClao vaYa- 0º95 kraoD, Épeća´ hOdrabaad maoM sTa^kyaaD- 1º00 kraoD, Épe ³ipClao vaYa- 1º00 kraoD ÉpeĆ´ baoMgalaUr maoM kayaa-laya Bavana 3º60 kraoD, Épe ³ipClao vaYa- SaUnya´

1º1º4 k´ 10º05 kraoD, Épe ³ipClao vaYa- 10º05 kraoD, Épe´ kI pirsaMpi<ayaaoM ko saaqa¹saaqa Acala pirsaMpi<ayaaoM ³saklablaa^k´Ê ijana pr kMpnaI ka svaaima%va nahIM hOÊ ]naka kMpnaI kI laoKa naIit 9º1º3 ko Anausaar pUNa- maUlyahàsa ikyaa gayaahO.

K´ 1 ApOlaÊ 2004 sao pUva- Acala pirsaMpi<ayaaÐ KrIdnao ko ilae hu[- ivadoSaI maudà doyataAaoM ko saMbaMQa maoM vaYa- maoM ivainamaya draoMmaoM pirvat-na ko karNa Acala pirsaMpi<ayaaoM maoM 0º64 kraoD, Épe ³jamaa´ ³ipClao vaYa- 0º39 kraoD, Épe ³naamao ´Saaimala hOM.

1º1º5 imalaaoM saiht mau#ya saMyaM~ [ka[yaaoM kao satt\ pà^saosa saMyaM~ maanaa jaata hO.

1º1º6 vaYa- ko daOrana jaarI pUÐjaIgat kayaao-M ³AnausaUcaI¹07´ maoM ?Na laagat SaUnya Épe ³ipClao vaYa- 0º03 kraoD, Saaimala hO.

1º2 inavaoSa1º2 inavaoSa1º2 inavaoSa1º2 inavaoSa1º2 inavaoSa1º2º1 saMyau@t ]Vma phcaana

Baart maoM Saaimala ike gae saBaI saMyau@t ]Vma phcaana maoM svaaima%va BaagaIdarIÊ pirsaMpi<ayaaÐÊ doyataeÐÊ Aja-naÊ vyayaÊ Aakismak doyataeÐAaOr p`mauK pìtbawtaAaoM maoM kMpnaI ka Saoyar ivavarNa naIcao idyaa gayaa hO.

59


1º3 caala U pirsa Mpi<ayaa ÐÊ ?Na va Aiga `maÊ caala U doyataeÐ va pàvaQaana1º3º1 m a al as a U c a I1º3º1º1 bahI KataoM maoM ide Anausaar 8º68 kraoD, Épe ³ipClao vaYa- 8º13 kraoD, Épe´ ko klsaa[ND laa[maÊ d`va Aa^@saIjanaÊ

d`va naa[T/aojanaÊ Aa^ga-na gaOsaÊ Aa^@saIjana gaOsaÊ naa[T/aojana gaOsaÊ maOgnaosaa[T iba`@saÊ kOilSayama kabaa-[D slaD\jaÊ kaok slaD\jaÊkaok DsT tqaa Kulao yaaD- maoM klsaa[ND laa[ma ko sTa^k kao CaoD,krÊ pirsaijjatÀAw- pirsaijjat madaoM ka AMitma sTa^kvaastivak jaaMca ko AaQaar pr rKa gayaa hO.

1º3º1º2 sTa^k va ibaËI

naaoTÁ (i) kaoYzkaoM maoM ide gae AaMkD,o ipClao vaYa- ko hOM.(ii) AMitma sTa^k maoM proYaNaÀp`hstna AiBakta-AaoM kI saMrxaa maoM rKa gayaa 72381º883 Tna sTa^k ³ipClao vaYa-

84809º251 Tna´ Saaimala hO.

(iii)AMitma sTa^k ko AaMkD,o AaMtirk KptÊ pUÐjaIgat kayaao- M mao M hstaMtirtÊ kmaIÀvaRiw hotu ike gaesamaayaaojana ko baad ko hOM.

(iv) ]p¹]%padÊ ivaVut evaM laaOh va [spat sËOp kI ibaËI Anya maoM Saaimala hO.

1º3º1º3 AaOVaoigak prMpra ko AnausaarÊ imalsa maoM pD,I hu[- saamagaÌ kao CaoD,kr ]%padna pìËyaa maoM saamagaÌ ko maUlya maoM kao[- ËoiDT nahIMilayaa gayaa.

1º3º1º4 Kdana Ayask AaOr Kdana maoM AsvaIÌt BaMDar ko ilae laoKaAaoM maoM kao[- ËoiDT nahIM ilayaa gayaa.

1º3º1º5 AaMtirk Kpt ko ilae kaok baÌja ka ]pyaaoga krnao ko karNaÊ [saka maUlya baI ef kaok ko ]%padna kI laagat ka60‰ lagaayaa gayaa hO.

1º3º1º6 DMp yaaD- maoM baI ef gaOnaulaoToD slaOgaÊ ijasaka maUlya nahIM lagaayaa gayaa hOÊ kao CaoD,kr kaok va Anya ]p¹]%padaoM ka maUlya inavalapàPya maUlya AaOr jahaÐ ËmaSaÁ laagat ka inaQaa-rNa AaOr laagat pr inavala pàPya maUlya ]plabQa nahIM haotaÊ vahaÐ lagaayaa jaatahO.

60


1º3º1º7 laaoho AaOr [spat ko sËOp maala saMbaMQaI maala ko laoKaAaoM maoM vaastivak savao-xaNaÀAnaumaana ko AaQaar pr gaNanaa kIgayaI AaOr [naka maUlya kccao laaoho kI laagat yaa inavala pàPt GarolaU maUlya sao kmaÊ Aqaa-t ËmaSaÁ 75‰ AaOr90‰ lagaayaa jaata hO.

1º3º2 nakd evaM baO Mk SaoYa

1º3º2º1 nakd evaM baOMk SaoYa³AnausaUcaI¹12´ ko AMtga-t AnausaUicat baOMkaoM maoM saavaiQa jamaa maoM inamnailaiKt Saaimala hOM Á

k´ kMpnaI Wara ilae gae ?NaaoM ko ilae pìtBaUit ko $p maoM baOMkraoM ko pasa rKI ga[- 333º64 kraoD, Épe ³ipClao vaYa-1290 kraoD, Épe´ ko maUlya kI AavaiQak jamaa.

K´ baOMkr Wara AapUit-kar kao saaK p~ kI sauivaQaa idlaanao ko ilae pìtBaUit ko $p maoM baOMkraoM ko pasa rKI ga[-3º81 kraoD, Épe ³ipClao vaYa- 3º65 kraoD, Épe´ koo maUlya kI AavaiQak jamaa.

1º3º3 ?Na va Aiga `ma

1º3º3º1 kma-caairyaaoM ko makanaÀvaahna ?NaaoM kao Asaurixat ?NaaoM ko $p maoM vagaI-Ìt ikyaa gayaa tqaa sahI maanaa gayaa.1º3º3º2 ?Na AaOr Aiga`maÊ ivaivaQa donadarÀlaonadarÊ zokodaraoMÀAnyaaoM ko yahaÐ laMibat maalaÊ saonavaoT vasaUlaI yaaogya jaaÐcaÀpuiYT

kI Sat- pr hOM.1º3º41º3º41º3º41º3º41º3º4 caalaU doyataeÐ AaOr pàvaQaanacaalaU doyataeÐ AaOr pàvaQaanacaalaU doyataeÐ AaOr pàvaQaanacaalaU doyataeÐ AaOr pàvaQaanacaalaU doyataeÐ AaOr pàvaQaana1º3º4º1 saUxmaÊ laGau AaOr maQyama ]Vma ivakasa AiQainayamaÊ 2006 ko tht AapUit-karaoM sao saMbaMiQat jaanakarI

ivavarNa raiSa ³kraoD, Épe´ 2009–10 2008–09

i) vaYa- ko AMt maoM iksaI AapUit-kar kao Baugatana ko ilae doya raiSamaUla raiSa – 0º08 SaUnyabyaaja – SaUnya SaUnya

ii) inaQaa-irt itiqa ko pScaat Baugatana AaOr vaYa- ko daOrana ]sa pr byaaja – SaUnya SaUnyaiii) BaugatanaaoM maoM ivalaMba kI AvaiQa ko ilae doya byaaja kI raiSaÊ

ijasamaoM AiQainayama maoM inaid-YT byaaja Saaimala na hao – SaUnya SaUnyaiv) pàod\BaUt byaaja raiSa AaOr vaYa- ko AMt maoM Baugatana na kI ga[- SaoYa raiSa – SaUnya SaUnyav) Aagao byaaja kI doya SaoYa raiSa evaM AagaamaI vaYa- maoM ijasa idna tk eosao

byaaja raiSa ka vaastivak Baugatana ikyaa gayaa haoÊ tba tk doya raiSa – laagaU nahIM laagaU nahIM

1º3º4º2 Anya doyataAaoM maoM ³AnausaUcaI¹15´ idº1º1º2007 sao laagaU haonaovaalao kma-caairyaaoM ko vaotna saMSaaoQana sao saMbaMiQatpàvaQaana ko ilae 388º90 kraoD, Épe ³ipClao vaYa- 342º81 kraoD, Épe´ Saaimala hOM.

1º3º4º3 laoKakrNa maanak ³e esa´ 29 pàvaQaanaÊ Aakismak doyataAaoM AaOr Aakismak pirsaMpi<ayaaoM Wara AavaSyakpàvaQaanaaoM ka p`kTIkrNa.

kraoD, Épe ivavarNa idº1º4º2009 vaYa- ko daOrana jaaoD, vaYa- ko daOrana ]pyaaoga idº31º3º2010

tk pàrMiBak SaoYa tk AMitma SaoYa

Kana baMd krnao ko vyaya 2º11 0º32 0º00 2º43ko ilae pàvaQaana

61


1º4 Aakismak doyataeÐ1º4 Aakismak doyataeÐ1º4 Aakismak doyataeÐ1º4 Aakismak doyataeÐ1º4 Aakismak doyataeÐ1º4º1 kMpnaI ko ivaÉw davaoÊ ijanakI ?NaaoM ko $p maoM puiYT nahIM hu[- ³inavala Aiga`ma Baugatana ikyaa gayaa´Á

kraoD, Épe

ivavarNa idº31 maaca -Ê idº31 maaca-Ê2010 tk 2009 tk

zokodarÀAapUit-karÀgaàhk 686º77 545º54sqaanaIya pàiQakarI ¹ rajya sarkar 9º06 9º17ibaËI kr ko maamalao µ 1187º53 914º87Aayakr 2º04 0º00saImaa SaulkÀ]%pad Saulk 86º43 68º81AnausaMQaana va ivakasa ]p¹kr 3º38 3º38Anya 6º38 0º49

³µ´ saMBaaivat ibaiËyaaoM pr sTa^k sqaanaaMtrNa AaOr ibaËI kr ka Baugatana pr saamagaÌ ko Aavaagamana ko karNa kao[- doyata kIsaMBaavanaa nahIM kI ga[-.

1º4º2 pUÐjaIgat laoKa pr inaYpadna ko ilae SaoYa zokaoM kI pà@kilat raiSa ko ilae 6433º39 kraoD, Épe ³ipClao vaYa- 7412º47kraoD, Épe´ maoM pàvaQaana nahIM hO ³Aiga`maaoM kI inavala raiSa´.

1º4º3 nyaayaalayaaoM maoM BaUima AiQaga`hNa saMbaMQaI davao ¹ raiSa inaScaya nahIM

1º4º4 saMrcanaa%mak kayaao-M pr ]%pad Saulk kI pìtpUit- doyataÊ jahaÐ laagaU hao ¹ raiSa inaScaya nahIM

1º4º5 vasaUlaI yaaogya Aiga`ma ko Anausaar Saaimala ivavaadaspd maaMgaaoM ko ilae Baugatana kI ga[- raiSaÊ ijasako ilae kao[- doyata nahIM hO.

kraoD, Épe

ivavarNa idº31 maaca-Ê idº31 maaca-Ê

2010 tk 2009 tk

Aaya kr 56º36 91º96

ivadoSaI AapUit-karaoM pr Aaya kr AaOr TI DI esa 23º85 23º85

ibaËI kr 87º59 86º93

]%pad Saulk 5º67 5º87

rolavao 0º71 0º71

1º4º6 ivaiBanna sarkarI pàiQakrNaaoM Wara jaarI ikyao gayao karNa bataAao naaoiTsaaoM kao daiya%va nahIM maanaa jaata.

2º0 laaBa va haina Kata2º1º1 ivaVut va [-MQana maoM ivaVut ]%padna AaOr saMyaM~ maoM kuC [-MQana t%vaaoM ko ]%padna kI laagat Saaimala nahIM ike jaatoÊ ijanakI AaMtirk $p

sao Kpt kI jaatI hO. saMbaMiQat vyaya pàqaimak laoKa SaIYaao-M maoM Saaimala ike gae hOM.

2º1º2 pìt Saoyar Aja-na ³[- pI esa´

2009–10 2008–09

i) laaBa va haina Kato ko Anausaar inavala laaBa ³kraoD, Épe´ 796º67 1335º57

ii) AiQamaanya laaBaaMSa AaOr ]sapr kr ³kraoD, Épe´ 239º78 240º57

iii) [-i@vaTI AMSaQaarkaoM kao donao yaaogya inavala laaBa ³kraoD, Épe´ 556º89 1095º00

iv) vaYa- ko daOrana bakayaa [-i@vaTI SaoyaraoM kI inaQaa-irt AaOsat saM#yaa ³SaoyaraoM kI saM#yaa´ 48898462 48898462

v) AMikt maUlya pìt Saoyar ³Épe´ 1000 1000

vi) maUla va trilat [- pI esa ³Épe´ 113º89 223º93

62


2º1º3 Aayakr AiQainayamaÊ 1961 kI Qaara 115 jao baI ko AQaIna 109º63 kraoD, Épe ko Aayakr ³ema Aa[- TI´ kI doyata ko ivaYaya pr

Aiga`ma inaNa-ya ko ilae maananaIya Aiga`ma inaNa-ya pàiQakarI Wara maananaIya ]ccatma nyaayaalaya ko sammauK ek yaaicaka fa[la kI ga[-Ê ijasaka

vaYa- 2006¹07 ko daOrana pàvaQaana qaa. [sa idSaa maoM punaÁ ivavaad saimait kI puiYT evaM maamalao maoM Aagao baZ,nao ko ]d\doSya sao [sao vaapsa nahIM

ilayaa gayaa.

2º1º4 ‘Aaya pr kr ko ilae laoKakrNa’ saMbaMQaI laoKakrNa maanak ³e esa´ 22 ko Anaupalana hotu caalaU vaYa- maoM 97º82 kraoD, Épe ³ipClao

vaYa- 124º49 kraoD, Épe´ kI inavala Aasqaigat kr doyata ko ilae pàvaQaana hO. Aasqaigat kr doyataAaoM AaOr Aasqaigat kr

pirsaMpi<ayaaoM maoM inamnailaiKt GaTk Saaimala hOM.

kraoD, Épe

ivavarNa idº31 maaca-Ê idº31 maaca-Ê

2010 kao 2009 kao

Aasqaigat kr doyataeÐ

bauk AaOr kr maUlyahàsa ko baIca ka AMtr 157º89 174º94

]p¹yaaoga ³e´ 157º89 174º94

Aasqaigat kr pirsaMpi<ayaa Ð]pdana ko ilae pàvaQaana 23º99 11º74

saMidgQa ?NaaoMÊ Aiga`maaoMÊ davaaoM AaOr byaaja ko ilae pàvaQaana 23º38 23º29

Anya Aasqaigat kr pirsaMpi<ayaaÐ 12º70 15º42

]p¹yaaoga ³baI´ 60º07 50º45

Aasqaigat inavala kr doyata ³e´ ¹ ³baI´ 97º82 124º49

2º1º5 kMpnaI AiQainayamaÊ 1956 kI Qaara 441 e ko Anausaar karaobaar pr ]pkr doya hO. Baart sarkar nao [sa saMbaMQa maoM ABaI tkkao[- inayamaÀidSaa¹inado-Sa nahIM banaae hOMÊ AtÁ iksaI QanaraiSa ka pàvaQaana nahIM ikyaa gayaa AaOrÀAqavaa Baugatana BaI nahIMikyaa gayaa hO.

2º1º6 kccao maala ka maUlya AaOr ]pyaaoga ike gae BaMDarNaÀklapujao-

2009–10 2008–09

kccaa ma ala Ba MDarNa evaM klapuja o - kccaa maala BaMDarNa evaM klapujao-kraoD, Épe ‰ kraoD, Épe ‰ kraoD, Épe ‰ kraoD, Épe ‰

³k´ svadoSaI 2411º30 43º56 411º88 88º30 2647º62 44º90 430º92 85º97³K´ Aayaaitt 3123º81 56º44 54º60 11º70 3248º63 55º10 70º31 14º03

kula 5535º11 100º00 466º48 100º00 5896º25 100º00 501º23 100º00

2º1º7 2º72 kraoD, Épe ³jamaa´ ko ]%pad Saulk ³ipClao vaYa- 12º13 kraoD, Épe ³jamaa´´ kao Anya vyaya va pàvaQaanaaoM³AnausaUcaI¹25´ maoM dSaa-yaa gayaa hO AaOr [samaoM Aw- pirsaijjatÀpirsaijjat saamaana maoM vaRiwÀkmaIÊ Ap`cailat BaMDar vaklapujao- kI ibaËI AaOr Anya ]%pad Saulk BaugatanaÀsamaayaaojana Aaid Saaimala hOOM.

kraoD, Épe2009–10 2008–09

2º1º8 ivadoSaI maudà maoM vyaya³k´ tknaIkI pramaSa- SaulkÀjaanakarI 2º51 0º58³K´ byaaja 3º33 0º00³ga´ Anya 1º80 1º55

63


kraoD, Épe2009–10 2008–09

2º1º9 ivadoSaI maudà ka Aja-na³k´ saamaana ka inayaa-t ³ef Aao baI AaQaar pr´ 350º94 78º32³K´ Anya 0º79 0º23

2º1º10 vaYa- ko daOrana Aayaat ko maUlya kI gaNanaa saI Aa[- ef AaQaar pr kI ga[-³k´ klapujao- 112º19 101º05³K´ kccaa maala 2689º88 3552º86³ga´ pUÐjaIgat saamaana 755º53 356º64

2º1º11 inadoSakaoM ko pìtdana ka ivavarNa³e´ vaotna evaM Ba<ao µ 1º13 0º44³baI´ BaivaYya inaiQa maoM kMpnaI ka yaaogadana µ 0º08 0º05³saI´ Cu+I yaa~a iryaayat 0º01 0º02³DI´ ]pdana 0º00 0º04kula 1º22 0º55µ 0º21 kraoD, Épe ko bakayaa saiht ³ipClao vaYa- 0º04 kraoD, Épyao

2º1º12 jana saMpk- pr vyaya³e´ kma-caairyaaoM ko pairEaimak evaM laaBa 1º38 1º35³baI´ saMsqaagat p`caar pr vyaya 1º57 2º19kula 2º95 3º54

2º1º132º1º132º1º132º1º132º1º13 kma -caarI laaBakma -caarI laaBakma -caarI laaBakma -caarI laaBakma -caarI laaBa2º1º13º1 saovaainavaRi<a laaBa yaaojanaa ³raojagaar pScaat\ laaBa ¹ inaiScat AMSadana yaaojanaa´ kI idSaa maoM laaBa va haina Kato maoM 5º74

kraoD, Épe ³ipClao vaYa- 5º94 kraooD, Épe´ AaOr jaarI pUÐjaIgat kayaao-M maoM 0º16 kraoD, Épe ³ipClao vaYa- 0º22 kraoD,Épe´ inaQaa-irt ikyao gayao.

2º1º13º2 raojagaar pScaat laaBa ¹ inaiScat laaBa yaaojanaaAaoM ka saamaanya ivavarNa

BaivaYya inaiQa – kMpnaIÊ svaIÌt pìtBaUityaaoM maoM inavaoSa krnaovaalao ek Alaga nyaasa maoMpUva-¹inaQaa-irt draoM pr BaivaYya inaiQa ko inaiScat AMSadana ka BaugatanakrtI hO. Baart sarkar ko inado-Saanausaar nyaasa sadsyaaoM ko AMSadanaaoM koilae nyaUnatma dr pr byaaja ka Baugatana krta hO. kMpnaI ka daiya%vainavaoSaaoM kI vaapsaI pr GaaoiYat dr kI tulanaa maoM byaaja¹dr maoM kmaI tk hIsaIimat rhta hO.

]pdana – 5 saala yaa ]sasao AiQak AvaiQa tk lagaatar ApnaI saovaaeÐ donaovaalaokma-caairyaaoM ko kMpnaI sao ivalaga haonao pr ]nako Wara p`d<a saovaa ko p`%yaokpUNa- vaYa- ko ilae 15 idnaaoM ka vaotna idyaa jaata hO.

pìtpUirt AnaupisqaityaaÐ – kMpnaI sao ivalaga haonao pr AiQaktma svaIkaya- saImaa tk saMicat Aija-tCu+I AaOr Aw- vaotna Cu+I doya hOM. saovaa AvaiQa ko daOranaÊ pìt kOlaoMDrvaYa- maoM AiQaktma 30 idnaaoM kI saMicat Aija-t Cu+I Baunaanao kI Anaumait hO.

64


saovaainavaRi<a pScaat icaik%saa laaBa – kMpnaI ko Asptala AaOrÀyaa svaasqya baImaa naIit ko AQaIna saovaainavaR<akma-caairyaaoM kao ]plabQa hO.

saovaainavaRi<a inapTana laaBa – saovaainavaR<a kma-caarIÊ ]nako AaiEat evaM saovaa¹kala ko daOrana ijanakma-caairyaaoM kI maR%yau hu[- haoÊ ]nako AaiEat Apnao maUla inavaasa sqaana tkyaa~a va pirvahna vyayaaoM ko hkdar hOM. saovaainavaRi<a ko samaya kma-caairyaaoMkao 10 gaàma saaonaa idyaa jaata hO.

kma-caarI pirvaar laaBa yaaojanaa – ApMgata ko karNa kMpnaI sao Alaga hue kma-caairyaaoMÀmaRt kma-caairyaaoM kokanaUnaI vaairsaÊ jaao jamaa raiSa ko inaQaa-irt maanadMD kI pUit- krto haoMÊ ]nhoMsaovaainavaRi<a kI vaastivak tarIK tk maaisak Baugatana ike jaato hOM.

dIGa-kala saovaa purskar – jaao kma-caarI 25 saala kI saovaa pUra krto hOMÊ ]nhoM 150 gaàma ko caaMdI kaisa@ka idyaa jaata hO.

2º1º13º3 inaiScat laaBa daiya%vaaoM ko vat-maana maUlya ka samaaQaana kraoD, Épe

ivavarNa ]pdana pìtpUirt saovaainavaRi<a saovaainavaRi<a dIGa-kala kma-caarIAnaupisqaityaaÐ icaik%saa laaBa inapTana laaBa saovaa pirvaar

purskar laaBa yaaojanaa

AvaiQa ko pàrMBa maoM daiya%va 428º00 253º00 96º84 26º84 5º11 53º33³314º44´ ³184º61´ ³83º59´ ³23º08´ ³4º04´³45º90´

saovaa laagat 28º03 27º35 4º03 1º14 0º30 9º09³22º11´ ³20º54´ ³3º56´ ³0º93´ ³0º22´ ³7º56´

byaaja laagat 29º78 16º19 6º76 1º86 0º36 3º46³24º98´ ³13º72´ ³6º66´ ³1º84´ ³0º35´ ³3º41´

vaastivak laaBa ³¹´Àhaina ³†´ 69º31 93º87 3º38 3º57 1º28 6º07³70º80´ ³60º45´ ³3º59´ ³1º25´ ³0º14´ ³3º08´

Baugatana ike gae laaBa –5º12 –43º41 –0º68 –0º35 0º00 –7º80³–4º33´ ³–26º32´ ³–0º56´ ³–0º26´ ³0º00´³–6º62´

AvaiQa ko AMt mao M daiya%va 550º00 347º00 110º33 33º06 7º05 64º15³428º00´ ³253º00´ ³96º84´ ³26º84´ ³5º11´ ³53º33´

naaoTÁ kaoYzk maoM ide gae AaMkD,o ipClao vaYa- ko hOM.2º1º13º4 idº31 maaca-Ê 2010 tk 550º00 kraoD, Épe ³ipClao vaYa- 428º00 kraoD, Épe´ ko ]pdana daiya%va ko vat-maana maUlya

hotu kMpnaI nao Alaga ]pdana inaiQa sao 477º79 kraoD, Épe ³ipClao vaYa- 393º45 kraoD, Épe´ kI inaiQa lagaa[-Êijasao nyaasa kI yaaojanaaAaoM ko AQaIna barabar kI raiSa ko ilae Saaimala ikyaa gayaa hO. Anya inaiScat laaBa daiya%vaaoM koilae inaiQa nahIM lagaa[- ga[-.

2º1º13º5 yaaojanaa pirsaMpi<ayaaoM ko AMikt maUlya ka samaaQaana kraoD, Épe ivavarNa ]pdana

2009–10 2008–09AvaiQa ko pàrMBa maoM SaoYa 393º45 269º37p`%yaaiSat irTna- 37º41 28º38vaastivak laaBa ³†´Àhaina ³¹´ 2º45 3º73inayaao>a Wara AMSadana 49º60 96º30Baugatana ike gae laaBa ³5º12´ ³4º33ÁvaiQa ko AMt maoM SaoYa 477º79 393º45

65


2º1º13º6 inaiScat laaBa daiya%va ko vat-maana maUlya AaOr yaaojanaa pirsaMpi<ayaaoM ko AMikt maUlya ka samaaQaana

kraoD, Épe

ivavarNa ]pdana2009–10 2008–09

yaaojanaa pirsaMpi<ayaaoM ka AMikt maUlya 477º79 393º45inaiScat laaBa daiya%va ka vat-maana maUlya 550º00 428º00AvaiQa ko AMt tk tulana p~ ³AnausaUcaI¹16´ maoM svaIkaya-- raiSa 72º21 34º55

2º1º13º7 laaBa va haina Kato maoM phcaanao gae vyaya kraoD, Épe

2º1º13º8 saovaainavaRi%t pScaat\ icaik%saa laaBa yaaojanaa ko AQaIna maUlyaaMkna ko maamalao maoM Anaumaainat maudàsfIit dr maoM ek pìtSat pa[MTpirvat-na ka p`Baava

kraoD, Épe

icaik%saa laagat T/oMD dr maoM icaik%saa laagat T/oMD dr maoMivavarNa ek pìtSat pa[MT vaRiw ka p`Baava ek pìtSat pa[MT kmaI ka p`Baava

2009–10 2008–09 2009–10 2008–09

saovaainavaRi%t pScaat icaik%saa laaBaaoM 0º20 0º17 ³0º18´ ³0º16´kI kula saovaa va byaaja kI kImat

AvaiQa ko AMt tk inaiScat laaBa 5º58 4º86 ³5º57´ ³4º84´daiya%vaaoM ka vat-maana maUlya

]pdana pitpUirt saovaainavaRi<a saovaainavaRi<a dIGa-kala kma-caarI ivavarNa AnaupisqaityaaÐ icaik%saa laaBa inapTana laaBa saovaa pirvaar

purskar laaBa yaaojanaasaovaa laagat 28º03 27º35 4º03 1º14 0º30 9º09

³22º 11´ ³20º54´ ³3º56´ ³0º93´ ³0º22´ ³7º56´byaaja laagat 29º78 16º19 6º76 1º86 0º36 3º46

³24º98´ ³13º72´ ³6º66´ ³1º84´ ³0º35´ ³3º41´vaastivak laaBa ³†´Àhaina ³¹´ 66º86 93º87 3º38 3º57 1º28 6º07

³67º07´ ³60º45´ ³3º59´ ³1º25´ ³0º14´ ³3º08ýaaojanaa pirsaMpi<ayaaoM pr p`%yaaiSat irTna- ¹37º41 0º00 0º00 0º00 0º00 0º00

³–28º38´ ³0º00´ ³0º00´ ³0º00´ ³0º00´ ³0º00´pàrMiBak daiya%va pr laoKakrNa 0º00 0º00 0º00 0º00 0º00 0º00Aaklana pirvat-na ³0º00´ ³0º00´ ³0º00´ ³0º00´ ³0º00´ ³0º00´

p`Baairt kI jaanaovaalaI kula raiSa¹ 87º26 137º41 14º17 6º57 1º94 18º62kma-caarI pairEaimak va laaBa ³85º78´ ³94º71´ ³13º81´ ³4º02´ ³0º71´ ³14º05´

lagaae gae p`Baar kI raiSa ÁlaaBa va haina Kata ³AnausaUcaI¹22´ 85º42 134º51 13º87 6º43 1º90 18º22

³84º10´ ³92º64´ ³13º39´ ³3º71´ ³0º70´ ³14º05ínamaa-Na ko daOrana vyaya 1º84 2º90 0º30 0º14 0º04 0º40

³1º56´ ³1º92´ ³0º24´ ³0º07´ ³0º01´ ³0º00´jaarI pUÐjaIgat kama 0º00 0º00 0º00 ¹ 0º00 0º00

³0º12´ ³0º15´ ³0º18´ ³0º24´ ³0º00´ ³0º00´

naaoT Á kaoYzk maoM ide gae AaMkD,o ipClao vaYa- ko hOM.

66


2º1º13º9 vaastivak Anaumaana

ivavarNa idº31 maaca-Ê 2010 idº31 maaca-Ê 2009

CUT dr ³pìtvaYa- 7º5‰ 7‰maR%yau dr jaIvana baImaa inagama ³1994¹96´ jaIvana baImaa inagama ³1994¹96´

ivaiQavat \ sa MSaa o iQat ivaiQavat\ saMSaaoiQatinakasaI dr ³pìtvaYa-´ 30 saala kI ]ma` tk 3‰Â 30 saala kI ]ma` tk 3‰Â

44 saala kI ]ma` tk 2‰Ê 44 saala kI ]ma` tk 2‰Ê44 saala sao jyaada ]ma` tk 1‰ 44 saala sao jyaada ]ma` tk 1‰

yaaoijat pirsaMpi<ayaaoM pr pà@kilat vasaUlaI dr 9‰ 9‰

icaik%saa laagat ToMMD dr ³vaaiYa-k´ Asptala ko vyaya AaOr icaik%saa Asptala ko vyaya AaOr icaik%saa

dava o pÌimayama ka 6‰ davao pÌimayama ka 6‰

dIGaa-vaiQa AaQaar pr maudàsfIit drÊ varIyataÊ pdaonnait AaOr Anya saMbaw kark¹t%vaaoM ko karNa vaastivak maUlyaaMkna maoM vaotna maoMBaavaI vaRiwyaaoM ka Aaklana ivacaar maoM ilayaa gayaa.

3º03º03º03º03º0 saamaanyasaamaanyasaamaanyasaamaanyasaamaanya3º1º1 kMpnaI mau#yatÁ [spat ]%padaoM ka ]%padna krko ]nasao karaobaar krtI hO. [sasao saMbaw jaaoiKma AaOr pìtfla samaana hOM.

[sako AlaavaaÊ kMpnaI ka kao[- BaaOgaaoilak saogamaoMT nahIM hOMÊ ijasasao iBanna jaaoiKmaaoM AaOr pìtfla kI AaSaMka hao. AtÁ‘saogamaoMT pìtvaodna’ sao saMbaMiQat laoKa maanak ³eesa´ 17 ko tht Alaga sao jaanakarI donaa ja$rI nahIM maanaa gayaa hO.

3º1º2 vaYa- 2009¹10 ko ilae saMbaw paiT-yaao M ko baaro mao M p`kTIkrNa

vaYa- ko daOrana kMpnaI evaM saMbaw paiT-yaaoM ko baIca laona¹dona ko ivavarNa [sa p`kar hOM ÁkraoD, Épyao

laona¹dona ka p`kar

1º inavaoSa

2º Anya ?NaÀAiga`ma

1º pìtdana

2º ivaivaQa vyaya

sa Mya u> ]Vma p`ma uK p`ba MQana vyai> Anausa UcaI saMº AaOrÀAqavaa

iva<aIya ivavarNa ko la oKaSaIYa -

31 maaca - -Ê 2010

ko Anausaar

31 maaca-Ê 2009 ko

Anausaar

31 maaca - -Ê 2010

ko Anausaar

31 maaca-Ê 2009 ko

Anausaar

31 maaca - -Ê 2010ko Anausaar

31 maaca-Ê 2009 ko

Anausaar

31 maaca - -Ê 2010ko Anausaar

31 maaca-Ê 2009 ko

Anausaar

samaaPt vaYa - ko ilae samaaPt vaYa - ko ilae

09 ¹ inavaoSa ¹ vyaapar

14 ¹ ?Na va Aiga`ma

22 ¹ kma-caarI pìtdana va laaBa

25 ¹ Anya vyaya va pàvaQaana

0º20 0º00 ¹ ¹

0º65 0º00 0º03 0º01

¹ ¹ 1º23 0º58

0º30 0º00 ¹ ¹

67


3º1º3 kMpnaI ka mau#ya karaobaar laaoha AaOr [spat ]%padaoM ka ]%padna AaOr ]nakI ibaËI krnaa haota hO. caUÐik kMpnaI Warap+o ivalaoKaoM ka inaYpadna pàsaMigak haonao ko karNa laoKa maanak ³e esa´¹19 ko Anausaar 'p+aoM' ka ivainaid-YTp`kTIkrNa AavaSyak nahIM maanaa gayaa hO.

3º1º4 pUro saMyaM~ kao nakdI saRjak [ka[- maanaa gayaa hO. nakdI saRjak [ka[- kI pàPya raiSa ko $p maoM [sakI Aitir> raiSaka ]pyaaoga krnao maoM laoKakrNa maanak ³e esa´ 28 kI dRiYT sao 'pirsaMpi<ayaaoM kI haina' nahIM hu[-.

3º1º5 Anau&Pt xamataÊ sqaaipt xamata va vaastivak ]%padna ³'000 Tna´2009–10 2008–09

sqaaipt vaastivak sqaaipt vaastivak xamata xamata xamata xamata

k´ vaa^yar ra^D\sa 850 1016 850 972K´ laa[T AaOr maIiDyama macao-MT ]%pad ¹ baar imala 710 870 710 825ga´ ibaËI yaaogya ibalaoT 246 100 246 75Ga´ maIiDyama macao-M-T sT/@carla imala 850 1073 850 748yaaoga 2656 3059 2656 2620=´ kccaa laaoha 556 408 556 322ca´ kNaIÌt slaOga 1440 1334 1440 1381C´ kaok Aaovana ]p ]%pad 186 169 186 140

naaoTÁ Baart sarkar kI AiQasaUcanaa saM#yaa esa Aao¹477 ³[-´Ê idº25º7º1991 kI Satao-M ko Anausaar Anau&Pt xamatalaagaU nahIM hO.

3º1º6 caalaU vaYa- ko vagaI-krNa kI puiYT hotu AavaSyaktanausaar ipClao vaYa- ko AaMkD,aoM kao punaÁvyavaisqatÀpunaÁ jaaoD,kr dSaa-yaagayaa hO.

68


4º0 nakd p`vaah ivavarNa kraoD, Épe2009–10 2008–09

kº p`caalana kaya-klaapao M sao nakd p`vaahkraQaana sao pUva- inavala laaBaÀ³haina´ 1247º65 2026º59inamnailaiKt ko ilae samaayaaojana ¹ jaaoD,À³kmaI´

maUlyahasa 277º17 240º78byaaja va iva<aIya p`Baar 77º55 87º47pàvaQaana ³107º14´ ³371º37ÁpàPt ivadoSaI maudà ³laaBa´Àhaina ³11º21´ 47º85Acala pirsaMpi<ayaaoM kI ibaËI pr ³laaBa´Àhaina ³1º02´ ³0º47´p`mauK kayaao-M ko ilae p`yau> pirsaijjat [spat ³94º90´ ³80º87´byaaja sao Aaya ³534º71´ ³787º21´

kaya-karI pUÐjaI mao M pirvat-na sao phlao p`caalana laaBa 853º39 1162º77inamnailaiKt ko ilae samaayaaojana

vastusaUcaI maoM ³baZ,t´ÀGaTava 763º76 ³1454º13ívaivaQa donadaraoM maoM ³baZ,t´ÀGaTava 10º09 ³97º86´?Na va Aiga`maaoM maoM GaTava 204º67 388º80doyataAaoM maoM baZ,t 281º99 382º23

p`caalana kaya-klaapao M sao pàPt nakd 2113º90 381º81GaTavaÁ ]paMt laaBa kr saiht Baugatana ikyaa gayaa Aaya kr ³491º00´ ³716º04´

p`caalana gaitivaiQayaao M sao pàPtÀ³p`yau>´ inavala nakd 1622º90 ³334º23´Kº inaiQa lagaanao kI gaitivaiQayaao M mao M p`yau> inavala nakd

Acala pirsaMpi<ayaaoM kI KrId ³3276º58´ ³2038º63ínavaoSa ³0º20´ 0º00Acala pirsaMpi<ayaaoM kI ibaËI kI kaya-vaahI` 35º28 2º29pàPt byaaja 656º22 820º73inavaoSa kaya-klaapaoM sao ³p`yau>´ inavala nakd ³2585º28´ ³1215º61´

g aº inaiQa lagaanao kI gaitivaiQayaao M sao nakd p`vaahsaMrixat ?NaaoM sao AayaÀ]naka ³punaÁ Baugatana´ ³500º44´ 574º94AsaMrixat ?NaaoM AayaÀ]naka ³punaÁ Baugatana´ 725º23 ³7º91´byaaja va iva<aIya p`Baar ³74º22´ ³92º13´Baugatana ikyaa gayaa laaBaaMSa ³339º18´ 0º00Baugatana ikyaa gayaa laaBaaMSa kr ³57º64´ 0º00inavaoSa kaya-klaapaoM sao ³p`yau>´ inavala nakd ³246º25´ 474º90

nakd AaOr nakd samatulya mao M inavala vaRiwÀkmaI ³e†baI†saI´ ³1208º63´ ³ 1074º94ńakd AaOr nakd samatulya ka pàrMiBak SaoYa 6624º17 7699º11nakd AaOr nakd samatulya ka AMitma SaoYa 5415º54 6624º17³nakd AaOr baOMk SaoYa Wara p`diSa-t ¹ AnausaUcaI¹12´

naaoT Á 1º laoKakrNa maanak¹3 maoM inaQaa-irt ‘Ap`%yaxa pwit’ ko Anausaar yah ivavarNa tOyaar ikyaa gayaa hO.2º mah%vapUNa- laoKakrNa naIityaaÐ AaOr laoKa iTPpiNayaaÐ ³AnausaUcaI¹28´ nakd p`vaah ivavarNa ko AMSa hOM.3º naaoT 1º3º2º1 maoM saMdi-Ba-t Anausaar nakd AaOr nakd samatulya SaoYa ]pyaaoga ko ilae ]plabQa nahIM hOM.4º caalaU vaYa- ko vagaI-krNa kI puiYT hotu ipClao vaYa- ko AaMkD,aoM kao punaÁ vyavaisqatÀpunayaao-ijat kr idyaa gayaa hO.

Ìto va maNDla ko inadoSakaoM kI Aaor sao sama tarIK ko hmaaro irpaoT- ko Anausaar hÀ¹ hÀ¹ Ìto baI vaI rava va kMpnaI ³p`dIp kumaar ibaSnaao[- ³pI maQausaUdna´ sanadI laoKakarAQyaxa sah p`banQa inadoSak inadoSak ³iva<a´ pMjaI saMº³ef Aar ena´ 003118s

hÀ¹³pI maaohna rava´ kMpnaI saicava


hÀ¹³sanadI laoKakar e Aar ]nnaI´

BaagaIdarema naM: 07447

69


5º0 tulana¹p~ ka saara MSa AaOr kMpnaI ko saamaanya karaobaar kI $proKa

1 pMjaIkrNa ivavarNa

saI Aa[- ena U 2 7 1 0 9 A P 1 9 8 2 G O I 0 0 3 4 0 4

pMjaIkrNa saMº 3 4 0 4 sToT kaoD 0 1

tulana p~ kI tarIK 3 1 0 3 2 0 1 0

idna maah vaYa-

2 vaYa- ko daOrana jauTa[- ga[- pUMjaI ³laaK ÉpyaaoM maoMpiblak [SyaU ra[-T\sa [SyaU

SaUnya SaU nya

baaonasa [SyaU pà[vaoT PlaosamaoMT SaUnya SaU nya

3 inaiQayaaÐ jauTanao va ivainayaaojana kI isqait ³laaK ÉpyaaoM maoM kula doyataeÐ kula pirsaMpi<a1 8 5 2 3 2 1 1 8 5 2 3 2 1

inaiQayaa o M ko sa à otp`d<a pUMjaI Aarixat va AiQaSaoYa

7 8 2 7 3 2 5 0 5 7 6 8

saurixat ?Na Asaurixat ?Na4 0 7 2 8 8 2 5 2 7

inaiQayaa o M ka ]pyaa oga

inavala Acala pirsaMpi<ayaaÐ inavaoSa8 9 7 2 3 0 2 5

inavala caalaU pirsaMpi<ayaaÐ ivaivaQa vyaya5 2 4 2 8 2 SaU nya

saMicat haina SaU nya

4 kMpnaI ka inaYpadna ³laaK Épyao karaobaar kula vyaya1 0 6 3 4 6 3 9 3 1 9 0 3

kr pUva- laaBa kr pScaat laaBa1 2 4 7 6 5 7 9 6 6 7

pìt Saoyar Aaya ³Épe´ laaBaaMSa ³‰ ´

1 1 4 [-i@vaTI Á 1º63Â ip`fronsa Á 7º00

5 kMpnaI ko tIna p`Qaana ]%padaoMÀsaovaaAaoM ko saamaanya naama³maaOid`k Satao-M ko Anausaar´

mad kaoD saMº ³Aa[-TIsaI kaoD´ 7 2 1 3 9 1 0 9

]%pad ivavarNa vaa^ ya r ra^ D


]%pad ivavarNa k ccaa laao ha


]%pad ivavarNa sa ir yaa

70


mau#ya kaya-palak AiQakarI ³saI [- Aao´ AaOrmau#ya kaya-palak AiQakarI ³saI [- Aao´ AaOrmau#ya kaya-palak AiQakarI ³saI [- Aao´ AaOrmau#ya kaya-palak AiQakarI ³saI [- Aao´ AaOrmau#ya kaya-palak AiQakarI ³saI [- Aao´ AaOr

mau#ya iva<a AiQakarI ³saI ef Aao´ ko p`maaNanamau#ya iva<a AiQakarI ³saI ef Aao´ ko p`maaNanamau#ya iva<a AiQakarI ³saI ef Aao´ ko p`maaNanamau#ya iva<a AiQakarI ³saI ef Aao´ ko p`maaNanamau#ya iva<a AiQakarI ³saI ef Aao´ ko p`maaNana

hmaÊ raYT/Iya [spat inagama ilaimaToD ko mau#ya kaya-palak AiQakarI va AQyaxa¹sah¹p`baMQa inadoSak p`dIp kumaar ibaSnaao[- AaOr mau#ya

iva<a AiQakarI va inadoSak ³iva<a´ pI maQausaUdnaÊ ApnaI jaanakarI AaOr ivaSvaasa ko AaQaar pr yah p`maaiNat krto hOM ikÁ

1º hmanao nakd p`vaah ivavarNa va inadoSakaoM ko pìtvaodna ko saaqa¹saaqa tulana–p~ AaOr laaBa va haina Kata va ]sasao saMbaMiQat saBaI

AnausaUicayaaoM evaM iTPpiNayaaoM kI samaIxaa kI hO.

2º hmaarI jaanakarI va saUcanaaAaoM ko AaQaar prÊ [na ivavarNaaoM maoM kao[- Asa%ya tqya nahIM hO Aqavaa ijana pirisqaityaaoM ko AQaIna

ivavarNa tOyaar ikyao gayaoÊ ]na pirisqaityaaoM ko ma_onajar ivavarNa tOyaar krnao ko ilae AavaSyak iksaI tqya kao inakalaa nahIM gayaa

hOÊ ijasasao ivavarNaaoM ko saMdBa- maoM gaumarah ikyaa jaa sako.

3º hmaarI jaanakarI va saUcanaaAaoM ko AaQaar prÊ [sa pìtvaodna maoM p`stut AvaiQayaaoM ko AnausaarÊ AaOr ]na AvaiQayaaoM ko ilaeÊ saBaI saMdBaao-

mao M p`stut iva<aIya ivavarNaÊ AaOr [sa pìtvaodna maoM samaaiht Anya iva<aIya jaanakarIÊ kMpnaI ko kaya-klaapaoM ko sahI va spYT

dRiYTkaoNaÊ kMpnaI kI iva<aIya isqaitÊ kMpnaI ko p`caalana va nakd p`vaah ko pirNaamaÊ ivaVmaana laoKakrNa maanakaoM AaOrÀAqavaa

laagaU kanaUnaaoM va ivainayamaaoM ko Anaupalana maoM hOM.

4º hmaarI jaanakarI va saUcanaaAaoM ko AaQaar prÊ [sa vaYa- ko daOrana kMpnaI Wara ikyao gayao laona dona maoM kao[- jaalasaajaIÊ AvaOQata Aqavaa

kMpnaI ko AacarNa saMihta ka kao[- ]llaMGana nahIM hO.

5º hmanaoÊ hala hI ko maUlyaaMkna ko AaQaar prÊ kMpnaI ko laoKa prIxakaoM va kMpnaI ko inadoSak maMDla ko laoKa prIxak saimait ³AaOr

[sako samatulya kaya-klaapaoM ka inaYpadna krnaovaalao vyai@t´ kaoÊ jahaÐ BaI laagaU haoÊ ivavarNa p`stut ikyao hOM.

³k´ AiBaklp maoM saBaI KaimayaaoM Aqavaa AaMtirk inayaM~NaaoM ka p`caalanaÊ jaao AiBalaoiKt krnaoÊ kaya-vaahI krnaoÊ saar ilaKnao

va iva<aIya ivavarNa p`stut krnao kI kMpnaI kI xamata kao p`Baaivat krto haoMÊ tqaa kMpnaI ko laoKa prIxakaoM ko ilaeÊ

KaimayaaoM ko saMbaMQa maoM kao[- sauQaara%mak kar-vaa[- saiht iva<aIya pìtvaodna pr AaMtirk inayaM~NaaoM maoM iksaI tqya sao saMbaMiQat

KaimayaaoM kao phcaanaa gayaa hO.

³K´ vaYa- ko daOrana AaMtirk inayaM~NaaoM maoM ]llaoKnaIya pirvat-na [sa irpaoT- maoM samaaiht ikyao gayao hOM.

³ga´ vaYa- ko daOrana laoKa naIityaaoM maoM ]llaoKnaIya saBaI pirvat-naÊ yaid haoM taoÊ ]nhoM iva<aIya ivavarNaaoM kI iTPpiNayaaoM maoM p`kT

ikyaa gayaa hO.

6º hma Aagao GaaoiYat krto hOM ikÊ maMDla ko saBaI sadsya evaM vairYz p`baMQakIya kma-caairyaaoM nao caalaU vaYa- ko ilae AacarNa saMihta ko

Anaupalana kI puiYT kI hO.

³pI maQausaUdna´ ³p`dIp kumaar ibaSnaao[-´

mau#ya iva<a AiQakarI va inadoSak ³iva<a´ mau#ya kaya-palak AiQakarI va

AQyaxa¹sah¹p`baMQa inadoSak

sqaana Á ivaSaaKp+Nama

idnaaMkÁ 08º06º2010

71


laoKaprIxalaoKaprIxalaoKaprIxalaoKaprIxalaoKaprIxak kak kak kak kak ka pìtvaodnapìtvaodnapìtvaodnapìtvaodnapìtvaodna

raYT/Iya [spat inagama ilaimaToD ko sadsyaa o M ka oraYT/Iya [spat inagama ilaimaToD ko sadsyaa o M ka oraYT/Iya [spat inagama ilaimaToD ko sadsyaa o M ka oraYT/Iya [spat inagama ilaimaToD ko sadsyaa o M ka oraYT/Iya [spat inagama ilaimaToD ko sadsyaa o M ka o

1º hmanao idº31 maaca-Ê 2010 tk ko raYT/Iya [spat inagama ilaimaToD ko saMlagna tulana p~ kI AaOr ]sa tarIK kao samaaPt vaYa- ko ilae]nako saaqa saMlagna laaBa AaOr haina Kato tqaa nakd p`vaah ivavarNaI kI laoKaprIxaa kI. yao iva%tIya ivavarNa kMpnaI ko p`banQana kodaiya%va hOM. ApnaI laoKaprIxaa ko AaQaar pr [na iva%tIya ivavarNaaoMoM ko saMbaMQa maoM raya vya@t krnaa hmaara daiya%va hO.

2º hmanao Baart ko saamaanya laoKa prIxaa maanakaoM ko Anausaar laoKa prIxaa kI hO. [na maanakaoM kI Apoxaa hO ik hma laoKa prIxaa kIyaaojanaa evaM inaYpadna [sa ZMga sao kroM ik hmaoM ]pyau> AaSvaasana pàPt haoÊ ik iva%tIya ivavarNaaoM maoM kao[- galatI nahIM hO. laoKa prIxaamaoM iva%tIya ivavarNaaoM maoM dI ga[- QanaraiSayaaÐ AaOr jaanakarI ko samaqa-na maoM p`stut saaxyaaoM kI prIxaa ko AaQaar pr jaaMca krnaa Saaimala hO.p`yau@t laoKa isawaMtaoM AaOr p`banQana Wara ike gae mah%vapUNa- AnaumaanaaoM ka maUlyaaMkna krnaa AaOr saaqa hI samaga` iva%tIya ivavarNap`stutIkrNa ka maUlyaaMkna krnaa BaI laoKa prIxaa maoM Saaimala hO. hmaoM ivaSvaasa hO ik hmaarI laoKa prIxaa hmaarI raya ko ilae ]pyau>AaQaar p`dana krtI hO.

3º kMpnaI AiQainayamaÊ 1956 kI Qaara 227 kI ]p Qaara ³4 k´ kI Satao-M ko Anausaar Baart kI saMGa sarkar Wara jaarI ike gae kMpnaIAadoSa ³laoKa prIxaa irpaoT- Ê 2003 ko Apoxaanausaar AaOr ]pyau@t maanaI jaanaovaalaI jaaMcaaoM ko AaQaar AaOr hmaoM dI ga[- jaanakarI evaMspYTIkrNa ko Anausaar ]sa AadoSa ko AnaucCod 4 AaOr 5 maoM ]illaiKt maamalaaoM pr ivavarNa hma saMlagnak maoM do rho hOM Á

4º ]pyau-@t AnaucCod 3 maoM ]illaiKt Anaulagnak kI iTPpiNayaaoM ko Ëma maoM hmaara khnaa hO ik Á

k´ hmanao ApnaI jaanakarI AaOr ivaSvaasa ko Anausaar laoKa prIxaa ko ilae AavaSyak saBaI jaanakairyaaÐ AaOr spYTIkrNapàPt ike hOM.

K´ hmaarI raya maoM ivaiQa Wara Apoixat saBaI laoKa pustkoM kMpnaI Wara rKI ga[- hOM. ]na pustkaoM AaOr ]pyau> irTnaaoM- kI jaaMcakrnao pr eosaa p`tIt haota hO ik yao pustkoM AaOr irTna- laoKa prIxaa ko ilae ]na SaaKaAaoM sao pàPt ike gae hOMÊ ijanakahmanao daOra nahIM ikyaa hO.

ga´ [sa irpaoT- maoM vyava)t tulana p~Ê laaBa¹haina ko Kato tqaa nakd p`vaah ivavarNa laoKa pustkaoM evaM SaaKaAaoM kI irTnaao-M koAnausaar hOM.

ºººº2

baI vaI rava va kMpnaIbaI vaI rava va kMpnaIbaI vaI rava va kMpnaIbaI vaI rava va kMpnaIbaI vaI rava va kMpnaIsanadI laoKsanadI laoKsanadI laoKsanadI laoKsanadI laoKakarakarakarakarakar

p`qama tla 1Ê 49–28–12Ê sa%yalaxmaI ivanaayak Ta^vasa-Ê maQauranagarÊ ivaSaaKp+Nama – 530 016

faonaÁ kayaa-laya : 0891-2549707À2549561 AavaasaÁ 0891-2799234À2551827 maaobaa[laÁ 93931 03175, 93931 00103

SaaKa kayaa -laya hOdrabaad ma o M

72


Ga´ hmaarI raya maoMÊ kMpnaI kI [sa irpaoT- sao saMbaMiQat tulana p~ AaOr laaBa¹haina Kata tqaa nakd p`vaah ivavarNaÊ jaao ik laoKa

AnausaUcaI 28 ko naaoT 1º3º1 ko saaqa pZ,a jaaeÊ kMpnaI AiQainayamaÊ 1956 kI Qaara 211 kI ]p Qaara ³3 ga´ maoM

]illaiKt laoKa maanakaoM ko Anausaar hOMÂ

=´ kond` sarkar ko idº21º10º2003 kI AiQasaUcanaa saMºjaI esa Aar 829 ³[- Wara kI ga[- GaaoYaNaa ko Anausaar sarkarI

kMpinayaaoM ko ilae Qaara 274 ³1´ ³jaI´ ko pàvaQaana laagaU nahIM haotoÂ

ca´ Qaara '441 k' ko tht doya ]pkr ko saMbaMQa maoM kMpnaI nao laoKa AnausaUcaI 28 ko naaoT 2º1º5 ko Wara na tao kao[- pàvaQaana

hO AaOr na hI kao[- Baugatana ikyaa hOÊ @yaaoMik Baart sarkar nao [sa saMbaMQa maoM kao[- inayamaÀ idSaa¹inado-Sa tOyaar nahIM ike

hOM.

C´ hmaarI raya maoM AaOr jahaÐ tk hmaoM maalaUma hO tqaa hmaoM ide gae spYTIkrNa ko Anausaar ]pyau-@t laoKaeÐÊ mah%vapUNa-

la oKakrNa naIityaao M AaOr laoKaAao M kI Anausa UcaI 28 Wara dI ga[- iTPpiNayaa o MÊ jaa o laoKaAao M ka Baaga hOÊko saaqa pizt kI Sat- ko AQaIna kMpnaI AiQainayamaÊ 1956 Wara Apoixat trIko sao AavaSyak jaanakarI doto hOM AaOr

Baart maoM saamaanya $p sao svaIkaya- laoKakrNa isawaMtaoM ko Anausaar saaf AaOr sahI dRiYTkaoNa p`stut krto hOMÂ

(i) idº31 maaca-Ê 2010 kI isqait ko Anausaar tulana¹p~ ko saMbaMQa maoM kMpnaI ko kayaao-M ko maamalao.

(ii) samaaPt vaYa- ko ]sa tarIK ko daOrana laaBa ko saMbaMQa maoM laaBa AaOr haina Kato ko maamalaoÊ AaOr

(iii) samaaPt vaYa- ko ]sa tarIK ko ilae nakd p`vaah ko saMbaMQa maoM nakd p`vaah ivavarNa ko maamalao.

Ìto baI vaI rava va kMpnaI

sanadI laoKakar

pMjaI saMº³ef Aar ena´ 003118s³sanadI laoKakarÊ e Aar ]nnaI´

BaagaIdar

sadsyata saMº07447

sqaanaÁ ivaSaaKp+Nama

idnaaMkÁ24 jaUnaÊ 2010





73


laoKaprIxak irpaoT- ka AnaulagnaklaoKaprIxak irpaoT- ka AnaulagnaklaoKaprIxak irpaoT- ka AnaulagnaklaoKaprIxak irpaoT- ka AnaulagnaklaoKaprIxak irpaoT- ka AnaulagnakhmaarI samasa M#yak tarIK kI irpaoT- ko AnaucCod 3 sao sa MdiBa -thmaarI samasa M#yak tarIK kI irpaoT- ko AnaucCod 3 sao sa MdiBa -thmaarI samasa M#yak tarIK kI irpaoT- ko AnaucCod 3 sao sa MdiBa -thmaarI samasa M#yak tarIK kI irpaoT- ko AnaucCod 3 sao sa MdiBa -thmaarI samasa M#yak tarIK kI irpaoT- ko AnaucCod 3 sao sa MdiBa -t

1º Acala pirsa Mpi%tyaa Ð

³k´ kMpnaI Wara Acala pirsaMpi%tyaaoM ko maa~a ivavarNa saiht pUrI jaanakarI ko saaqaÊ ]icat irkaD- rKo gae hOM.

³K´ vaYa- ko daOrana p`banQana Wara vaastivak $p sao saBaI pirsaMpi%tyaaoM kI jaaMca nahIM kI ga[- hOÊ ikntu kMpnaI AaOr]sakI pirsaMpi%tyaaoM ko Aakar AaOr p`Ìit ko Anau$p jaaMca ka ek inayaimat kaya-Ëma hOÊ jaao hmaarI raya maoM sahIAaOr ]pyau@t hO. jaaMca krnao pr kao[- gaMBaIr ivasaMgait nahIM pa[- ga[-.

³ga´ vaYa- ko daOrana kMpnaI kI Acala pirsaMpi%tyaaoM ko iksaI BaI AMSa ka inapTana nahIM ikyaa gayaa.

2º maalasa UcaI ka vaastivak sa%yaapna Aa Or saama Mjasya

³k´ laoKa saMbaMQaI naaoT saMº1º3º1º1 maoM saMdiBa-t tqaa AiBarxakaoM ko yahaÐ ]plabQa maala kao CaoD,kr vaYa- ko daOranap`banQana Wara vaastivak $p sao maalasaUcaI kI jaaMca kI ga[-Ê jaao 2451º52 kraoD, Épe ³ipClao vaYa- 3215º28kraoD, Épe´ ko kula saUicat sTa^k maoM sao 8º68 kraoD, Épe ³ipClao vaYa- 8º13 kraoD, Épe´ ko Kata maUlya prrKo gae hOM. BaMDar AaOr Aitir@t klapujaao-M ko saMbaMQa maoM kMpnaI Wara jaaMca ka ek carNabaw AaOr inayaimat kaya-Ëma Apnaayaa gayaa hOÊ jaao hmaarI raya maoM sahI AaOr ]pyau@t hO. yah saamagaÌ ko sqaana AaOr p`Ìit ko AnaukUla hO.

³K´ p`banQana Wara maalasaUcaI kI vaastivak jaaMca ko saMbaMQa maoM ApnaayaI jaanaovaalaI pìËyaa sahI AaOr pyaa-Pt hO tqaayah kMpnaI ko Aakar AaOr ]sako karaobaar kI p`Ìit ko Anau$p hO.

³ga´ kMpnaI maalasaUcaI ka ]pyau@t irkaD- rK rhI hO. jaaÐca krnao pr kao[- gaMBaIr ivasaMgait nahIM pa[- ga[- hO.

3º kMpnaI AiQainayamaÊ 1956 kI Qaara 301 ko tht rKo gae rijasTr mao M Saaimala paiT-yaao M kao ?Na va Aiga`ma

kMpnaI Wara AiQainayama Aa[- baI Aa[- DI kI Qaara 301 ko tht rKo gae rijasTr maoM Saaimala iksaI kMpnaIÊ fma- AqavaaAnya paTI- saoÀkao kao[- saurixat Aqavaa Asaurixat ?Na nahIM ilayaa gayaa AaOr na hI idyaa gayaa hO. AtÁ AnaucCod 4³iii´ ko AnaucCod ³K´Ê ³ga´ AaOr ³Ga´ ko AadoSa laagaU nahIM haoto.

ºººº2…jaarI





74






…2…Aagao

4º AaMtirk inaya M~Na pwit

hmaarI raya evaM hmaoM pàPt jaanakarI tqaa spYTIkrNa sao yah spYT haota hO ik KrIdo gae madaoM maoM sao kuC mad Kasa iksma

ko hOM AaOr ]nako tulanaa%mak kaoToSana pàPt krnao hotu ]pyau> vaOkilpk saàot nahIM hMO. maalasaUcaI AaOr Acala pirsaMpi%tyaaÐ

KrIdnao Aqavaa maala kI ibaËI krnao ko ilae kMpnaI ko Aakar AaOr vyaapar kI p`Ìit ko Anau$p pyaa-Pt AaMtirk

inayaM~Na pwityaaÐ hOM. hmaaro laoKa prIxaa ko daOranaÊ AaMtirk inayaM~Na pwityaaoM maoM iksaI p`mauK kmajaaorI kao zIk krnao

maoM lagaatar Asaflata nahIM payaI gayaI.

5º AiQainayamaÊ Aa[- baI Aa[- DI kI Qaara 301 ko AQaIna rKo gae rijasTr maoM laona¹dona kI pìvaiYT

hmaoM pàPt jaanakarI tqaa spYTIkrNa ko Anausaar kMpnaI AiQainayamaÊ 1956 kI Qaara 301 ko tht rKo gae rijasTr maoM

AavaSyakta ko Anausaar pìvaiYTyaaÐ hOM.

6º saava -jainak jamaa svaIkar krnaa

kMpnaI Wara kao[- saava-jainak jamaa svaIkar nahIM ikyaa gayaa. [sailae BaartIya irjava- baOMk Wara jaarI inado-Sa tqaa

AiQainayama kI Qaara 58 k va 58 k k ko pàvaQaana AaOr [nako tht banaae gae inayama laagaU nahIM haoto.

7º AaMtirk la oKa prIxaa p`NaalaI

hmaarI raya maoMÊ kMpnaI maoM ]sako Aakar AaOr karaobaar kI p`Ìit ko Anau$p AaMtirk laoKa prIxaa p`NaalaI hO.

8º laagat AiBala oKa o M ka Ana urxaNa

kMpnaI AiQainayamaÊ 1956 kI Qaara 209 ³1´ ³Ga´ ko tht laagat AiBalaoKaoM ko AnaurxaNa ko ilae koMd` sarkar ko

inayamaaoM ko Ëma maoM kMpnaI Wara Anaurixat laoKa pustkaoM kI hmanao vyaapk samaIxaa kI hO. hmaarI raya maoM p`qamatÁ inaQaa-irt

laoKa pustkoM AaOr AiBalaoK p`yaaojya ]%padaoM ko saMbaMQa maoM tOyaar ike evaM rKo gae hOM. ibajalaI ]%padna ko saMbaMQa maoM Baart

sarkar nao laoKa prIxaa vaYa- ko ilae laagat laoKa prIxaa AiQasaUicat kI hO. hmaoM batayaa gayaa hO ik laagat laoKakrNa

AiBalaoKaoM ka saMklana kaya- cala rha hO. AtÁ hma ibajalaI ]%padna sao saMbaMiQat laagat AiBalaoKaoM kI jaaMca nahIM kr

sako. AiBalaoKaoM kI yaqaaqa-ta AaOr pUNa-ta kao inaQaa-rNa krnao kI dRiYT sao hmanao ivastRt jaaÐca nahIM kI.

…3…jaarI

75






…3…Aagao

9º saa MivaiQak pàiQakrNaa o M ka o Ba ugatana va p` oYaNa

³k´ kMpnaI ko AiBalaoKaoM ko AnausaarÊ BaivaYya inaiQaÊ AayakrÊ ibaËI krÊ saMpi%t krÊ saovaa krÊ saImaa SaulkÊ ]%padSaulkÊ ]pkr AaOr Anya saaMivaiQak doyaaoM ko saaqa inaiva-vaad saaMivaiQak doyaaoM kI raiSayaaÐ kMpnaI ko Wara ]pyau@tpàiQakrNaaoM maoM jamaa kI jaa rhI hOMM. vyaapk jaaÐca tqaa hmaoM dI ga[- saUcanaa AaOr spYTIkrNa ko Anausaaridº31 maaca-Ê 2010 tk }pr batae gae kraoM sao saMbaMiQat kao[- Aivavaaidt doya raiSaÊ ]nakI doya tarIK sao 6 maahsao AiQak AvaiQa tkÊ bakayaa nahIM hO.

³K´ hmaoM ide gae spYTIkrNa ko Anausaar kma-caarI rajya baImaa AiQainayama ko tht kMpnaI Wara kao[- AMSadana idyaajaanaa Apoixat nahIM hO.

³ga´ hmaoM ide gae spYTIkrNa AaOr jaanakarI ko Anausaar idº31º03º2010 tk AayakrÊ ibaËI krÊ saImaa SaulkÊ ]%padSaulk evaM ]pkr kI doya raiSayaaM jaao ivavaad ko karNa jamaa nahIM kI jaa sakI hOMÊ vao inamnaanausaar hOMÁ

ººº4ººjaarI

76






…4…Aagao

10º sa M icat hainayaa Ð

iva%tIya vaYa- ko AMt tk kMpnaI kI kao[- saMicat haina nahIM hu[- hO. laoKa prIxaa ko AQaIna [sa iva%tIya vaYa- tqaa [sako

zIk phlao vaalao iva%tIya vaYa- maoM kMpnaI kao kao[- nakd haina nahIM hu[- hO.

11º ba O Mkao M Aqavaa iva%tIya sa MsqaaAao M ko bakayaa o M ka Baugatana

hmaarI raya maoM AaOr hmaoM p`stut ike gae AiBalaoKaoM ko Anausaar kMpnaI Wara iksaI iva%tIya saMsqaa Aqavaa baOMk kao vaYa- ko

daOrana ApnaI doyataAaoM kI AdayagaI maoM kao[- caUk nahIM kI ga[- hO.

12º saMrxaa ko AaQaar pr Saoyara o M Aaid kao igarvaI rKkr ?Na va Aiga`ma

hmaarI raya tqaa hmaoM pàPt jaanakarI AaOr spYTIkrNa ko Anausaar kMpnaI nao saMrxaa ko AaQaar pr SaoyaraoMÊ ?Nap~aoM va Anya

pìtBaUityaaoM kao igarvaI rKkr kao[- ?Na yaa Aiga`ma nahIM idyaa hO.

13º icaT fMD yaa inaiQaÀmya uca uAla ba OnaIifT fMDÀsaa osaa[TI

hmaarI raya maoM kMpnaI icaT fMD yaa inaiQaÀmyaucyauAla baOnaIifT fMDÀsaaosaa[TI nahIM hO. AtÁ AnaucCod 4 ³xiii´ ko

pàvaQaana kMpnaI pr laagaU nahIM haoto.

14º Saoyar Aaid ka T/ oiDMga

hmaarI raya maoM kMpnaI SaoyaraoMÊ saMrxaaÊ ?Na p~aoM AaOr Anya inavaoSaaoM sao saMbaMiQat DIilaMga AaOr T/oiDMga nahIM kr rhI hO.

tdnausaar AnaucCod 4 ³xiv´ ko pàvaQaana kMpnaI pr laagaU nahIM hOM.

15º dUsarao M ko Wara ilae gae ?Na ko ilae gaarMTI

hmaoM saUicat ikyaa gayaa hO ik kMpnaI nao iksaI kao baOMkaoM Aqavaa iva%tIya saMsqaaAaoM sao ilae gae ?Na ko ilae gaarMTI nahIM dI

hO.

16º saavaiQa ?Naa o M ka Aava odna

hmaoM dI ga[- jaanakarI AaOr spYTIkrNa ko Anausaar kMpnaI nao vaYa- ko daOrana AnaucCod 4 ³xvi´ ko tht iksaI saavaiQa ?Na

kI sauivaQaa ka laaBa nahIM ]zayaa hO.

…5…jaarI

77


ºººº5ººAagao

17º Alpkailak AaOr dIGa -kailak inaiQayaa o M ka ]pyaa oga

hmaoM pàPt jaanakarI AaOr spYTIkrNa ko Anausaar tqaa kMpnaI ko tulana p~ kI samaga` jaaMca krnao ko pScaat\ hma saUicat

krto hOM ik Alpkailak AaQaar pr jauTa[- ga[- iksaI BaI inaiQa ka ]pyaaoga dIGa-kailak yaa Alpkailak inavaoSa ko ilae

nahIM ikyaa gayaa hO.

18º Saoyara o M ko Aaba MTna kI pàqaimakta

hmaoM dI ga[- jaanakarI AaOr spYTIkrNa ko Anausaar kMpnaI nao vaYa- ko daOrana AiQainayama Aa[- baI Aa[- DI kI Qaara 301 ko

tht rijasTr maoM dSaa-[- ga[- paiT-yaaoM AaOr kMpinayaaoM kao SaoyaraoM ka AabaMTna iksaI pàqaimakta ko AaQaar pr nahIM ikyaa hO.

19º ?Nap~ jaarI krnaa

hmaoM dI ga[- jaanakarI AaOr spYTIkrNa ko Anausaar kMpnaI nao vaYa- ko daOrana ?Nap~ jaarI nahIM ikyaa hO.

20º piblak [Sya U Wara ja uTae gae Qana ka AMitma ]pyaa oga

hmaoM dI ga[- jaanakarI AaOr spYTIkrNa ko Anausaar vaYa- ko daOrana kMpnaI nao piblak [SyaU ko Wara Qana nahIM jauTayaa hO.

21º ja al a s a aj a I

hmaoM dI ga[- jaanakarI AaOr spYTIkrNa ko Anausaar hmaarI laoKa prIxaa ko daOrana kMpnaI Wara kao[- jaalasaajaI nahIM doKI

ga[- Aqavaa nahIM pa[- ga[- hO.





Ìto baI vaI rava va kMpnaI

sanadI laoKakar

pMjaI saMº³ef Aar ena´ 003118s

hÀ¹

³sanadI laoKakarÊ e Aar ]nnaI´

BaagaIdar

sadsyata saMº07447

sqaanaÁ ivaSaaKp+Nama

idÁ 24 jaUnaÊ 2010

78


idº15 jaulaa[- 2010

saovaa maoMAQyaxa¹sah¹p`banQa inadoSakraYT/Iya [spat inagama ilaimaToDivaSaaKp+Nama

ivaYayaÁ idº31 maaca-Ê 2010 kao samaaPt vaYa- ko ilae raYT/Iya [spat inagama ilaimaToDÊ ivaSaaKp+Nama ko laoKaAaoMpr kMpnaI AiQainayamaÊ 1956 kI Qaara 619³4´ ko AQaIna Baart sarkar ko inayaM~k va maha laoKaprIxak kI iTPpiNayaaÐ.

mahaodyaÊ

maOM etWara saUicat krta hUÐ ik idº31 maaca-Ê 2010 kao samaaPt vaYa- ko ilae raYT/Iya [spat inagama ilaimaToDÊivaSaaKp+Nama ko laoKaAaoM pr kMpnaI AiQainayamaÊ 1956 kI Qaara 619³4´ ko AQaIna Baart sarkar ko inayaM~k va mahalaoKa prIxak kI iTPpiNayaaÐ 'SaUnya' hOM.

vaaiYa-k laoKaAaoM ko saaqa iTPpNaI AaOr laoKa prIxak pìtvaodna kMpnaI ko SaoyarQaairyaaoM ko sammauK p`stut krnao kItarIK saUicat kI jaae AaOr baOzk kI kaya-vaahI kI ek pìt saMlagna kI jaae. laoKa prIxak pìtvaodna ko saaqa kMpnaIka vaaiYa-k pìtvaodna AaOr vaaiYa-k laoKa evaM Baart sarkar ko inayaM~k va maha laoKa prIxak kI iTPpiNayaaÐ saMGa sarkarkao Baojanao kI tarIK kI saUcanaa dI jaaeÊ taik ]sao saMsad ko sammauK p`stut ikyaa jaa sako.

idº31 maaca-Ê 2010 kao samaaPt vaYa- ko ilae vaaiYa-k pìtvaodna kI tIsa pìtyaaÐ samaya pr BaojaI jaaeM.

[sa p~ va saMlagnakaoM ko pàPt haonao kI pavatI dI jaae.

BavadIyaÊ

mau#ya inadoSaksaMlagnakÁ yaqaaopir

79


31 maaca -Ê 2010 kao samaaPt vaYa - ko ilae raYT/Iya [spat inagama ilaimaToDÊ ivaSaaKp+Nama ko la oKaAao M pr kMpnaI31 maaca -Ê 2010 kao samaaPt vaYa - ko ilae raYT/Iya [spat inagama ilaimaToDÊ ivaSaaKp+Nama ko la oKaAao M pr kMpnaI31 maaca -Ê 2010 kao samaaPt vaYa - ko ilae raYT/Iya [spat inagama ilaimaToDÊ ivaSaaKp+Nama ko la oKaAao M pr kMpnaI31 maaca -Ê 2010 kao samaaPt vaYa - ko ilae raYT/Iya [spat inagama ilaimaToDÊ ivaSaaKp+Nama ko la oKaAao M pr kMpnaI31 maaca -Ê 2010 kao samaaPt vaYa - ko ilae raYT/Iya [spat inagama ilaimaToDÊ ivaSaaKp+Nama ko la oKaAao M pr kMpnaI

AiQainayamaÊ 1956 kI Qaara 619³4´ ko AQaIna inaya M~k evaM mahala oKa prIxak kI iTPpiNayaa ÐAiQainayamaÊ 1956 kI Qaara 619³4´ ko AQaIna inaya M~k evaM mahala oKa prIxak kI iTPpiNayaa ÐAiQainayamaÊ 1956 kI Qaara 619³4´ ko AQaIna inaya M~k evaM mahala oKa prIxak kI iTPpiNayaa ÐAiQainayamaÊ 1956 kI Qaara 619³4´ ko AQaIna inaya M~k evaM mahala oKa prIxak kI iTPpiNayaa ÐAiQainayamaÊ 1956 kI Qaara 619³4´ ko AQaIna inaya M~k evaM mahala oKa prIxak kI iTPpiNayaa Ð

kMpnaI AiQainayamaÊ 1956 ko tht iva%tIya irpaoiT-Mga ko ilae inaQaa-irt pà$p ko Anausaar idº31 maaca-Ê 2010 kao samaaPt vaYa- ko ilae

raYT/Iya [spat inagama ilaimaToDÊ ivaSaaKp+Nama ka iva%tIya ivavarNa tOyaar krnaa kMpnaI ko p`banQana kI ijammaodarI hO. Baart ko inayaM~k

evaM mahalaoKa prIxak Wara kMpnaI AiQainayamaÊ 1956 kI Qaara 619 ³2´ ko tht inayau@t saaMivaiQak laoKa prIxakÊ poSaovar inakaya 'd

caaT-D- eka]NToNT\sa Aa^f [MiDyaa' Wara inaQaa-irt laoKa prIxaa tqaa AaSvaasana maanakaoM ko AnausaarÊ svatM~ laoKa prIxaa ko AaQaar pr

kMpnaI AiQainayamaÊ 1956 kI Qaara 227 ko tht [na iva%tIya ivavarNaaoM pr ApnaI raya vya@t krnao ko ilae ijammaodar hOM. yah spYT ikyaa

jaata hOÊ ik idº24 jaUna 2010 kI laoKa prIxaa irpaoT- ko Anausaar ]nako Wara eosaa ikyaa gayaa hO.

Baart ko inayaM~k evaM mahalaoKa prIxak kI Aaor sao maOMnao kMpnaI AiQainayamaÊ 1956 kI Qaara 619 ³3´ ³K´ ko AMtga-t idº31 maaca-Ê

2010 kao samaaPt vaYa- ko ilae raYT/Iya [spat inagama ilaimaToDÊ ivaSaaKp+Nama ko iva%tIya ivavarNaaoM kI ek AnaupUrk laoKa prIxaa kI hO.

yah AnaupUrk laoKa prIxaa maUlatÁ saaMivaiQak laoKa prIxakaoM tqaa kMpnaI ko kaima-kaoM kI jaaMca AaOr kuC cauinaMda laoKaMkna AiBalaoKaoM kI

jaaMca tk saIimat hO. maorI laoKa prIxaa ko AaQaar pr jahaÐ tk mauJao maalaUma hOÊ kuC BaI ivaSaoYa nahIM hOÊ ijasasao kMpnaI AiQainayamaÊ 1956

kI Qaara 619 ³4´ ko AQaIna saaMivaiQak laoKa prIxaa ko AnaupUrk pìtvaodna pr iTPpNaI kI jaa sako.

Ìto evaM Baart ko inaya M~k va mahalaoKa prIxakÌto evaM Baart ko inaya M~k va mahalaoKa prIxakÌto evaM Baart ko inaya M~k va mahalaoKa prIxakÌto evaM Baart ko inaya M~k va mahalaoKa prIxakÌto evaM Baart ko inaya M~k va mahalaoKa prIxak

kI trf saokI trf saokI trf saokI trf saokI trf sao

³vaI rvaI Md `na´³vaI rvaI Md `na´³vaI rvaI Md `na´³vaI rvaI Md `na´³vaI rvaI Md `na´

p`Qaana inadoSakÊ vaaiNaijyak la oKa prIxaaÊp`Qaana inadoSakÊ vaaiNaijyak la oKa prIxaaÊp`Qaana inadoSakÊ vaaiNaijyak la oKa prIxaaÊp`Qaana inadoSakÊ vaaiNaijyak la oKa prIxaaÊp`Qaana inadoSakÊ vaaiNaijyak la oKa prIxaaÊ

pdona sadsyaÊ la oKa prIxaa ma MDlaÊ hOdrabaadpdona sadsyaÊ la oKa prIxaa ma MDlaÊ hOdrabaadpdona sadsyaÊ la oKa prIxaa ma MDlaÊ hOdrabaadpdona sadsyaÊ la oKa prIxaa ma MDlaÊ hOdrabaadpdona sadsyaÊ la oKa prIxaa ma MDlaÊ hOdrabaad

sqaanaÁ h OdrabaadsqaanaÁ h OdrabaadsqaanaÁ h OdrabaadsqaanaÁ h OdrabaadsqaanaÁ h Odrabaad

idº15 jaulaa[- 2010idº15 jaulaa[- 2010idº15 jaulaa[- 2010idº15 jaulaa[- 2010idº15 jaulaa[- 2010

80


inagaimat AiBaSaasana ko sa Mba MQa ma o M pìtva odnainagaimat AiBaSaasana ko sa Mba MQa ma o M pìtva odnainagaimat AiBaSaasana ko sa Mba MQa ma o M pìtva odnainagaimat AiBaSaasana ko sa Mba MQa ma o M pìtva odnainagaimat AiBaSaasana ko sa Mba MQa ma o M pìtva odna

³k´³k´³k´³k´³k´ kMpnaI ka dSa-nakMpnaI ka dSa-nakMpnaI ka dSa-nakMpnaI ka dSa-nakMpnaI ka dSa-na

inagaimat AiBaSaasana ko saMbaMQa maoM kMpnaI ka dSa-na saMgazna maoM pardiSa-taÊ p`kTIkrNa kao sauinaiScat krnaa hO tqaa yah BaIsauinaiScat krnaa hO ik yah pUNa- $p sao saMaivaiQayaaoMÊ ivainayamaaoMÊ idSaa¹inado-SaaoM Aaid ko Anau$p hO AaOr pUro saMgazna maoM naOitk vyavaharkao baZ,avaa donaovaalaa hO. raº[ºinaºilaº doSa maoM inagaimat AiBaSaasana ko ]nnat maanakaoM ko Anau$p banao rhnao maoM ivaSvaasa rKta hO.[sasao baaoD- ko hr sadsya ka mau#ya daiya%va kMpnaI ko iht ko saMrxaNa AaOr ]sao Aagao baZ,anao maoM sahayata krnaa haota hO.

³K´³K´³K´³K´³K´ inadoSak ma MDlainadoSak ma MDlainadoSak ma MDlainadoSak ma MDlainadoSak ma MDla

ma MDla ka gaznama MDla ka gaznama MDla ka gaznama MDla ka gaznama MDla ka gazna

kMpnaI inadoSak maMDla Wara calaa[- jaatI hO AaOr inadoSak maMDla kaya-¹naIityaaÐÊ naIityaaÐ banaata hO tqaa AavaiQak $p sao ]sakoinaYpadna kI samaIxaa BaI krta hO. kMpnaI ko AMtina-yamaaoM ³e Aao e´ ko Anausaar inadoSakaoM kI saM#yaa 5 sao kma na hao AaOr 14 saoAiQak na hao.

idº31 maaca-Ê 2010 tk kMpnaI ko inadoSak maMDla maoM inadoSak ³piryaaojanaa´ ³1 ApOla 09 sao 31 ma[- 09 tk´ AaOr inadoSak³vaaiNajya´ 1 maaca- 2010 sao 31 maaca- 2010 tk AaOr nae inadoSak ko kaya-Baar ga`hNa krnao tk´ ka Aitir@t Baar saMBaalatohue ek pUNa-kailak AQyaxa¹sah¹p`banQa inadoSak ³yaaina kaya-palak AQyaxa´Ê caar kaya-karI inadoSak yaaina inadoSak ³p`caalana´ÊinadoSak ³kaima-k´Ê inadoSak ³piryaaojanaa´ AaOr inadoSak ³iva%t´ tqaa ek sarkar Wara naaimat inadoSak AaOr ek AMSakailakgaOr¹sarkarI inadoSak ³yaaina svatM~ inadoSak´ Saaimala hOM.

ma MDlaÀsaimait kI baOzkao M ko ilae kaya-sa UcaI kI Anausa UcaI va cayanama MDlaÀsaimait kI baOzkao M ko ilae kaya-sa UcaI kI Anausa UcaI va cayanama MDlaÀsaimait kI baOzkao M ko ilae kaya-sa UcaI kI Anausa UcaI va cayanama MDlaÀsaimait kI baOzkao M ko ilae kaya-sa UcaI kI Anausa UcaI va cayanama MDlaÀsaimait kI baOzkao M ko ilae kaya-sa UcaI kI Anausa UcaI va cayana

maMDlaÀsaimait ko AQyaxa sao Anaumaaodna pàPt krnao ko baad pyaa-Pt samaya pUva- saUcanaa doto hue baOzkoM Aayaaoijat kI jaatI hOM. baOzkaoMko daOrana sadsyaaoM kao saaqa-kÊ saUicat va p`kaSa Dalao gae inaNa-yaaoM kI sauivaQaa ko ilae banaae gae inaQaa-irt kaya-saUcaI p`p~ maoMivastRt kaya-saUcaIÊ p`banQana pìtvaodna AaOr Anya spYT ivavarNa phlao saUicat ike jaato hOM. A%yaavaSyak saMdBaao-M maoM BaI kma samayamaoM saUcanaa dokr baOzkoM Aayaaoijat kI jaatI hOM. Aapat saMdBaao-M maoM kBaI¹kBaI saMklp ivatirt krko BaI pairt ike jaato hOM.

saMbaw kaya-karI inadoSakaoM Wara inaQaa-irt saMbaw pàiQakairyaaoM Wara kaya-saUcaI kagajaat tOyaar ike jaato hOM AaOr AiQaktr maamalaaoMmaoM [sako ilae inadoSak ³iva%t´ sao sahmait pàPt kI jaatI hO tqaa samaya pr p`banQa inadoSak ko Anaumaaodna ko ilae p`stut ikyaajaata hO. kMpnaI saicava Wara maMDla ko sadsyaaoM kao ivaiQavat Anaumaaoidt kaya-saUcaI kagajaat ivatirt ike jaato hOM.

maMDlaÀsaimait ko sadsya kMpnaI ko saMbaMQa maoM saBaI p`kar kI saUcanaaAaoM kI pUNa- jaanakarI rKto hOM. maMDla BaI cacaa- krnao hotu kaya-saUcaI maoM kao[- mad Saaimala krnao kI isafairSa krnao kI svaocCa rKta hO. yaid AavaSyak hao taoÊ maMDlaÀsaimait Wara ijana madaoMpr cacaa- kI jaatI hOÊ ]nako baaro maoM Aitir@t saamagaÌ ]plabQa kranao ko ilae vairYz pàiQakairyaaoM kao baulaayaa jaata hO.

ma MDlaÀsaimait kI baOzkao M ko kaya-va R%t irkaD- krnaama MDlaÀsaimait kI baOzkao M ko kaya-va R%t irkaD- krnaama MDlaÀsaimait kI baOzkao M ko kaya-va R%t irkaD- krnaama MDlaÀsaimait kI baOzkao M ko kaya-va R%t irkaD- krnaama MDlaÀsaimait kI baOzkao M ko kaya-va R%t irkaD- krnaa

maMDlaÀsaimait kI hr baOzk ko kaya-vaR%t irkaD- ike jaato hOM. kaya-vaR%t maMDlaÀsaimait ko AQyaxa Wara Anaumaaoidt ike jaato hOM.baOzkaoM kI kaya-vaaihyaaoM ko puYT ike gae kaya-vaR%tÊ kaya-vaR%t¹puistka maoM sqaa[- irkaD- ko ilae fa[la ike jaato hOM.

AnauvatI- kar-vaa[- tM~AnauvatI- kar-vaa[- tM~AnauvatI- kar-vaa[- tM~AnauvatI- kar-vaa[- tM~AnauvatI- kar-vaa[- tM~

maMDlaÀsaimait kI baOzkaoM ko idSaa¹inado-SaaoM sao baOzk ko ]praMt maMDla va saimait ko inaNa-yaaoM pr p`BaavaI AnauvatI- kar-vaa[-Ê samaIxaatqaa kI ga[- kar-vaa[- ko ilae irpaoiT-Mga pìËyaa maoM sauivaQaa haotI hO. maMDlaÀsaimait ko inaNa-yaaoMÀAnaudoSaaoMÀinadoSaaoM pr kI ga[-AnauvatI- kar-vaa[- ka pìtvaodna ³e TI Aar´ maMDlaÀsaimait kao inayaimat $p sao p`stut ikyaa jaata hO.

ma MDla kI baOzkoMma MDla kI baOzkoMma MDla kI baOzkoMma MDla kI baOzkoMma MDla kI baOzkoM

maMDla kI baOzkoM inayaimat $p sao haotI hOM AaOr maMDlaÊ kMpnaI ko sahI idSaa¹inado-Sa tqaa p`banQana ko ilae ]<ardayaI haota hO.idº31 maaca-Ê 2010 kao samaaPt iva%tIya vaYa- ko daOrana maMDla kI idº4 ma[-Ê 2009Ê 4 jaulaa[-Ê 2009Ê 28 jaulaa[-Ê 2009Ê15 isatMbarÊ 2009Ê 18 idsaMMbarÊ 2009 AaOr 9 maaca-Ê 2010 kao kula CÁ baOzkoM Aayaaoijat hu[-M.

81


gazna eva M ]pisqaitgazna eva M ]pisqaitgazna eva M ]pisqaitgazna eva M ]pisqaitgazna eva M ]pisqait

baaoD- ko gaznaÊ baOzkaoM maoM sadsyaaoM kI ]pisqait saMbaMQaI ivavarNa [sa p`kar hOM Á

# [samaoM sadsyataÀkayaa-laya vaahk ³baorr´ Saaimala nahIM hOMÊ yaaina saMsqaanaÀivaSvaivaValayaÀsaMGa Aaid jaOsao gaOr¹inagaimatinakayaaoM ko AQyaxa Aaid.

naaoTÁ ³µ´

1º EaI e pI caaOQarI idº1 jaUnaÊ 2009 kao inadoSak ³piryaaojanaa´ ko $p maoM inayau> hue.

2º EaI pI maQausaUdna idº2 navaMbarÊ 2009 kao inadoSak ³iva<a´ ko $p maoM inayau> hue.

3º EaI yaU pI isaMhÊ saMyau> saicava ³[spat´ idº12 navaMbarÊ 2009 sao inadoSak ko $p maoM inayau> hue.

4º Da^ dlaIp isaMhÊ saMyau> saicava ³[spat´ idº2 maaca-Ê 2010 kao inadoSak ko $p maoM inayau> hue.

5º pàoºrmaoSa caMd`Ê idº3 AgastÊ 2009 kao svatM~ inadoSak ko $p maoM inayau> hue.

naaoTÁ ³µµ´

1º AMSakailak gaOr¹kaya-palak inadoSak ³svatM~ inadoSak´ ko $p maoM EaI Aar esa esa ela ena BaaskÉDu kIAvaiQa ³3 saala´ idº25 ApOlaÊ 2009 kao samaaPt hu[-.

#

µ

82


2º AMSakailak gaOr¹kaya-palak inadoSak ³svatM~ inadoSak´ ko $p maoM EaI Da^ vaI ko Ballaa kI AvaiQa ³3 saalaídº28 jaUnaÊ 2009 kao samaaPt hu[-.

3º EaI ko esa SaMkrÊ inadoSak ³iva<a´ idº31 A>UbarÊ 2009 kao saovaainavaR<a hue.4º Da^ dlaIp isaMhÊ saMyau> saicava ³[spat´ nao idº12 navaMbarÊ 2009 kao [stIfa dI.5º EaI yaU pI isaMhÊ saMyau> saicava ³[spat´ nao idº20 janavarIÊ 2010 kao [stIfa dI.6º EaI saI jaI paiTlaÊ inadoSak ³vaaiNajya´ idº28 frvarIÊ 2010 kao saovaainavaR<a hue.7º Da^ jagat pa^laÊ svatM~ inadoSak nao idº2 maaca-Ê 2010 kao [stIfa dI.8º EaI baI esa maInaaÊ ivaSaoYa saicava tqaa iva<aIya salaahkar nao idº31 maaca-Ê 2010 kao [stIfa dI.

maMDla nao vaaiYa-k va AMtirma iva%tIya pirNaamaÊ inapTana evaM saMyau@t ]Vma tqaa saamagaÌ krarÊ BaarI pUÐjaIgat vyayaÊ BaarI ibaËI saMivadaeÐÊkma-caairyaaoM ko pairEaimak va p@sa--Ê pào%saahna yaaojanaaeÐÊ maanava¹Sai@t yaaojanaaeÐ AaOr dIGaa-vaiQa yaaojanaaeÐ Aaid ko saaqa AiBaSaasana kokuC madaoM kao ApnaI trf, sao samaIxaa evaM Anaumaaodna ko ilae Aarixat rKo.

pUNa-kailak inadoSakaoM ko pìtdana saMbaMQaI ivavarNa naIcao p`stut hOMÁ

³µsaovaa inavaRi%t AaOr Anya laaBaaoM ko tht Baugatana ike gae kOMTIna saibsaDI evaM ]pdana Saaimala hOM

pUNa-kailak inadoSakaoM ko vaotna sarkar ko vaotnamaana va inayamaaoM ko Anausaar inayaMi~t ike jaato hOM.

inaba MQana AaOr Sato - M

Baart ko raYT/pit Wara kMpnaI ko AQyaxa sao pramaSa- ko saaqa 5 saala kI AvaiQa yaa ]mmaIdvaar kI AiQavaiYa-ta kI Aayau tk yaa AgalaoAadoSaaoM tkÊ jaao BaI phlao haoÊ ]sa AvaiQa ko ilae kMpnaI ko AMtina-yamaaoM ko Anausaar pUNa-kailak inadoSak inayau@t ike jaato hOM.

inayaui@t daonaaoM trf sao tIna mahInao kI saUcanaa dokr yaa [sako badlao maoM tIna mahInao ko vaotna ka Baugatana krko samaaPt kI jaa saktI hO.

AMSakailak sarkarI inad oSak

AMSakailak sarkarI inadoSak Baart sarkar Wara inadoSakaoM ko $p maoM inayau@t ike jaato hOM. kMpnaI Wara AMSakailak sarkarIinadoSakaoM kao kao[- pìtdana nahIM idyaa jaata.

AMSakailak ga Or¹sarkarI inadoSak ³svatM~ inadoSak´

AMSakailak gaOr¹sarkarI inadoSak ³Aqaa-t\ svatM~ inadoSak´ Baart sarkar Wara inadoSak ko $p maoM ]nako kaya-¹Baar ga`hNa krnao kItarIK sao tIna saala kI AvaiQa yaa Agalao AadoSaaoM tkÊ jaao BaI phlao haoÊ inayau@t ike jaato hOM.

83


p`%yaok maMDlaÀmaMDla kI ]p¹saimait kI baOzkaoM maoM AMSakailak gaOr¹sarkarI inadoSakaoM kI ]pisqait ko ilae ]nhoM isaiTMga Saulk ko $pmaoM 10Ê000À¹ Épyao kI raiSa dI jaatI hOÊ ijasao idº18 idsaMbarÊ 2009 sao 20Ê000À–Épyao tk baZ,ayaa gayaa. [sa vaYa- ko daOrana]nakao Baugatana kI ga[- kula raiSa [sa p`kar hO Á

1º EaI Aar esa esa ela ena BaaskÉDu 80Ê000À¹ Épyao2º Da^ºvaI ko Ballaa 1Ê00Ê000À¹ Épyao3º Da^ºjagat pa^la 3Ê40Ê000À¹ Épyao4º pàoºrmaoSa caMd` 3Ê70Ê000À– Épyao

AMSakailak gaOr¹sarkarI inadoSakaoM kao kMpnaI kI trf, sao idyaa jaanaovaalaa ekmaa~ pìtdana isaiTMga Saulk hO.

maMDla nao inamnailaiKt saimaityaaoM ka gazna ikyaa hO AaOr ]nhoM ivainaid-YT daiya%va saaOMpo hOM.

la oKa prIxaa saimait

g az n a

saava-jainak ]Vma ivaBaagaÊ Baart sarkar Wara jaarI ike gae kayaa-laya &apna saMº18³8´À2005¹maºp`ºÊ idº16 jaUnaÊ 2005 koAnausaar vaYa- 2006¹07 ko daOrana maMDla kI laoKa¹prIxaa saimait gaizt kI ga[-. idº1º3º2010 tk laoKa prIxaa saimait ka gaznainamnailaiKt Anausaar rha Á

Da^ jagat pa^la AQyaxa svatM~ inadoSakpào rmaoSa caMd` sadsya svatM~ inadoSakEaI vaa[- manaaohr sadsya inadoSak³kaima-k´–kaya-karI inadoSak

laoKa prIxaa ko mau#ya kaya- [sa p`kar hOM Á

1º iva%tIya ivavarNa sahIÊ pyaa-Pt AaOr ivaSvasanaIya hOÊ yah sauinaiScat krnao kI idSaa maoM kMpnaI kI iva%tIya irpaoiT-Mga pìËyaaAaOr ]sakI iva%tIya jaanakarI ko p`kTIkrNa ka pya-vaoxaNa krnaa.

2º laoKa prIxaa SaulkaoM ko inaQaa-rNa hotu maMDla kao isafairSa krnaa.

3º saaMivaiQak laoKa prIxakaoM kI iknhIM Anya saovaaAaoM hotu Baugatana ka Anaumaaodna.

4º maMDla ko Anaumaaodna hotu vaaiYa-k ivavarNa p`stut krnao sao phlao inamnailaiKt madaoM ko saMdBa- maoM p`banQana ko saaqa samaIxaa Á

k´ kMpnaI AiQainayamaÊ 1956 kI Qaara 217 ko KMD ³2 k k´ kI Satao-M ko Anausaar maMDla ko pìtvaodna maoM Saaimala krnaoko ilae inadoSak daiya%va ivavarNa maoM Saaimala ike jaanao hotu AavaSyak mad.

K´ yaid laoKa naIityaaoM AaOr pwityaaoM maoM kao[- pirvat-na hao tao ]naka karNa.

ga´ p`banQana ko fOsalao ko AaQaar pr AaklanaaoM saiht mau#ya laoKa pìvaiYTyaaÐ.

Ga´ laoKa prIxaa ko inaYkYaao-M sao ]%pnna iva%tIya ivavarNaaoM maoM ike gae mah%vapUNa- samaayaaojana.

=´ iva%tIya ivavarNaaoM ko saMbaMQa maoM kanaUnaI AavaSyaktaAaoM ka Anaupalana.

ca´ iksaI saMbaw paTI- ko laona¹dona ka p`kTna.

C´ masaaOda laoKa prIxaa pìtvaodna kI yaaogyataeÐ.

5º p`banQana ko saaqa maMDla ko Anaumaaodna hotu p`stut krnao sao phlao itmaahI iva%tIya ivavarNa kI samaIxaa.

6º saaMivaiQak va AaMtirk laoKa prIxakaoM ko inaYpadnaÊ AaMtirk inayaM~Na p`NaalaI kI p`banQana ko saaqa samaIxaa.

7º AaMtirk laoKa prIxaa ivaBaaga kI saMrcanaaÊ yaid hao taoÊ kma-caarI inayaui@t va ivaBaagaaQyaxa kI varIyataÊ irpaoiT-Mga saMrcanaaAaOr AaMtirk laoKa prIxaa kI AavaRi<a ko saaqa AaMtirk laoKa prIxaa pìËyaa kI pyaa-Ptta kI samaIxaa krnaa.

84


8º AaMtirk laoKa prIxakaoM sao cacaa- krko mah%vapUNa- inaYkYa- inakalakr ]saka Anaupalana krnaa.

9º saamagaÌ kI p`Ìit sao saMbaMiQat AaMtirk inayaM~Na p`NaalaI kI Asaflata yaa Ainayaimatta Aqavaa Cla ka saMdoh haonao prAaMtirk laoKaprIxakaoM Wara eosao maamalaaoM kI AaMtirk jaaMcaaoM ko inaYkYa- kI samaIxaa krko maMDla kao irpaoT- p`stut krnaa.

10º laoKa prIxaa Sau$ haonao sao phlao saMbaMiQat xao~aoM ko baaro maoM inaNa-ya laonao ko ilae laoKa prIxaa kI p`Ìit AaOr piriQa ko baaromaoM saaMivaiQak laoKa prIxakaoM sao cacaa- krnaa.

11º jamaakta-AaoMÊ iDbaoMcarQaarkaoMÊ SaoyarQaairyaaoM AaOr ?NadtaAaoM kao Baugatana krnao maoM ³GaaoiYat laaBaaMSa ka Baugatana nahIM haonaopr´ caUk ko karNaaoM pr cacaa- krnaa.

12º yaid kMpnaI maoM 'ivaiSala blaaovar maokainajma' hao tao ]sakI samaIxaa krnaa.

13º laoKa prIxaa saimait ko saMdBa- maoM saUicat kao[- Anya kaya- krnaa.

14º inayaM~k evaM mahalaoKa prIxak Wara laoKa prIxaa jaaMca pr kI ga[- kar-vaa[- kI samaIxaa krnaa.

15º saMsadIya saava-jainak ]pËma saimait kI isafairSaaoM pr kI ga[- kar-vaa[- kI samaIxaa krnaa.

16º svatM~ laoKa prIxakÊ AaMtirk laoKa prIxak AaOr inadoSak maMDla ko baIca Kulao saMcaar kI sauivaQaa ]plabQa kranaa.

17º kMpnaI maoM saMbaw paTI- ko saBaI laona¹dona ka pUva- Anaumaaodna AaOr ]nakI samaIxaa krnaa. [sa AaSaya ko ilaeÊ laoKa prIxaasaimait iksaI sadsya kao pdnaaimat kr saktI hOÊ jaao saMbaw paTI- ko laona¹dona ko ilae pUva- Anaumaaodna ko ilae ijammaodarhaoMgao.

18º kvaroja kI pUNa-taÊ AnaavaSyak p`yaasaaoM kao kma krnaa AaOr laoKa prIxaa ko saBaI saMsaaQanaaoM ko p`BaavaI ]pyaaoga koAaSvaasana ko ilae laoKa prIxaa p`yaasaaoM ko samanvaya hotu svatM~ laoKa prIxak ko saaqa samaIxaa krnaa.

19º svatM~ laoKa prIxak AaOr p`banQana ko saaqa inamnailaiKt pr ivacaar AaOr samaIxaa krnaa Á

¹ saMgaNakIÌt saUcanaa p`NaalaI inayaM~Na AaOr saMrxaa ko saaqa pyaa-Pt AaMtirk inayaM~NaÊ AaOr

¹ p`banQana ko ]<araoM ko saaqa svatM~ laoKa prIxak AaOr AaMtirk laoKa prIxak kI saMbaMiQat iTPpiNayaaÐ AaOrisafairSaoM.

20º p`baMQanaÊ AaMtirk laoKa prIxak AaOr svatM~ laoKa prIxak ko saaqa inamnailaiKt pr ivacaar AaOr samaIxaa Á

¹ ipClaI laoKa prIxaa kI isafairSaaoM kI isqait saiht [sa vaYa- kI mah%vapUNa- iTPpiNayaaÐ.

¹ AavaSyak jaanakarI doto samaya yaa kaya-klaapaoM kI piriQa maoM hue pìtbaMQaaoM saiht laoKa prIxaa ko daOrana saamanao Aa[- kao[-samasyaa.

spYTIkrNa Á k´ 'saMbaw paTI- laona¹dona' Sabd ka Aqa- vahI haogaaÊ jaao Baart ko sanadI laoKakar saMsqaana Wara jaarI ike gaelaoKa maanak 18 maoM 'saMbaw paTI- laona¹dona' sao hO.

spYTIkrNa Á K´ yaid kMpnaI nao kMpnaI AiQainayama ko pàvaQaanaaoM ko Anaupalana maoM kao[- laoKa prIxaa saimait gaizt kI hao tao [namaaga-dSa-k saU~aoM maoM saUicat Anausaar ]sa laoKa prIxaa saimait ko Aitir> kaya- haoMgao.

la oKa prIxaa saimait Wara sa Ucanaa kI samaIxaa Á

1º iva<aIya isqait pr p`banQana kI cacaa- AaOr ivaSlaoYaNa AaOr p`caalana ko pirNaama.2º p`banQana Wara p`stut mah%vapUNa- saMbaw paTI- ko laona¹dona ³laoKa prIxaa saimait Wara ]illaiKt Anausaar´ ka ivavarNa.3º saaMivaiQak laoKa prIxakaoM Wara jaarI ike gae p`banQana ko p~ÀAaMtirk inayaM~Na kI kmajaaorI ko p~.4º AaMtirk inayaM~Na kmajaaoiryaaoM sao saMbaMiQat laoKa prIxaa irpaoT-.5º mau#ya AaMtirk laoKa prIxak kI inayaui> AaOr inaYkasana kI irpaoT- laoKa prIxaa saimait ko sammauK p`stut kI jaanaI caaiheÊ

AaOr

85


6º mau#ya kaya-palak Aqaa-t\ AQyaxa sah p`banQa inadoSaÀinadoSak ³iva<a´ Wara iva<aIya ivavarNaaoM ka p`maaNanaÀGaaoYaNaa.iva<aIya irpaoT-Ê iva<a ko saMbaMQa maoM AaMtirk inayaM~Na sao saMbaMiQat kMpnaI kI p`NaailayaaoMÊ p`banQana va maMDla Wara sqaaiptlaoKa AaOr ivaiQak AnaupalanaÊ kMpnaI kI laoKa prIxaaÊ laoKakrNa AaOr saamaanya iva<aIya irpaoiT-Mga pìËyaaAaoM kIsamaIxaa krto hue ijammaodairyaaÐ inaBaanao maoM inadoSak maMDla kI sahayata krnaa laoKa prIxaa saimait ka pàqaimak kaya-hO.

saimait kI Sai@tyaa o M ma o M inamnailaiKt Saaimala hO M Á1º saMdBa- kI Satao-MM ko AQaIna iksaI kaya--klaap kI jaaMca¹pD,tala krnaa.2º iksaI kma-caarI sao jaanakarI maaMganaa.3º baahr sao saaMivaiQak yaa Anya vyaavasaaiyak salaah pàPt krnaa.4º AavaSyakta pD,nao pr saMbaMiQat kuSalata rKnaovaalao baahrI vyai@tyaaoM kao baulaanaa.

la oKaprIxaa saimait kI ba Ozk[sa saala ko daOrana 25 ApOlaÊ 22 jaUnaÊ 15 isatMbarÊ 17 idsaMbar 2009 AaOr 23 frvarIÊ 2010 kao 5 baOzkoM kI ga[-AaOr [na saBaI baOzkaoM maoM saBaI sadsya haijar hue. kMpnaI saicava laoKa prIxaa saimait ko saicava BaI hOM. laoKaprIxaa saimait kI baOzkaoM ko kaya-vaR,<a maMDla ko tdupraMt baOzkaoM maoM saUcanaaqa- p`stut ike gae. maMDla baOzk ko daOranalaoKa prIxaa saimait ko AQyaxa laoKa prIxaa saimait kI iTPpiNayaaoMM kao maMDla ko sammauK p`stut krto hOM AaOr vao kMpnaIkI vaaiYa-k saamaanya baOzk maoM BaI ]pisqat haoto hOM.

]ccastrIya kaya -¹sa Mcaalana saimait ³eca pI esa saI´Baart sarkar ko inadoSaaoM ko Anausaar ivastar piryaaojanaa kao Anaumaaodna doto samaya Aar Aa[- ena ela maMDla nao 6º3imailayana Tna d`va [spat tk vaI esa pI ko ivastar kaya- pr Qyaana donao hotu inamnailaiKt Anausaar ek ha[- pavarsTIirMga saimait gaizt kI AaOr idº31º3º2010 tk saimait ka gazna [sa p`kar hO ÁA´ AQyaxa sah p`baMQa inadoSak Á AQyaxaAa´ saMyau@t saicavaÊ [spat maM~alaya Á sadsya[´ pàoºrmaoSa caMd`

³AMSakailak gaOr¹sarkarI inadoSak´ Á sadsya[-´ inadoSak³iva<a´ Á sadsya]´ kaya-karI inadoSak ³piryaaojanaa p`BaarI´ Á sadsya}´ kMpnaI saicava Á saMyaaojak

inadoSak³iva<a´ kI Anaupisqait maoM kaya-palak inadoSak ³iva<a´Àmaha p`banQak ³iva<a´ vaOkilpk sadsyarhoMgao.kaya-palak inadoSak yaa maha p`banQak kI hOisayat sao piryaaojanaa p`Baaga ko ivaBaagaaQyaxa sqaa[- AamaMi~t ko $pmaoM rhoMgao.[sa vaYa- ko daOrana eca pI esa saI kI dao baOzkMo idº15 isatMbar 09 AaOr 10 maaca- 2010 kao Aayaaoijat kIga[-.

piryaa ojanaa ivastar sa MivadaeM p`dana krna o kI saimaitivastar piryaaojanaa ko saMbaMQa maoM 500 kraoD, Épe tk ko maUlya kI saMivadaAaoMÀAadoSaaoM kao Anaumaaodna donao ko ilaemaMDla nao ‘ivastar piryaaojanaa sao saMbaMiQat saMivadaeM p`dana krnao kI saimait’ ko naama sao ek saimait ka gazna ikyaa hO.idº31º03º2010 sao saimait ka sva$p [sa p`kar hO Á1º AQyaxa sah p`baMQa inadoSak Á AQyaxa2º inadoSak³iva<a´ Á sadsya3º inadoSak ³piryaaojanaa p`Baaga ka p`BaarI´À inadoSak ³piryaaojanaa´ Á sadsya4º raº[ºinaºilaº ko AMSakailak gaOr sarkarI inadoSak

³svatM~ inadoSak´ Á sadsya5º raº[ºinaºilaº ko AMSakailak gaOr sarkarI inadoSak

³svatM~ inadoSak´ Á sadsya6º kMpnaI saicava Á saMyaaojak

86


sa Mivada p`da~I saimait ³saI e saI´

idº31º3º10 tk saMivada p`da~I saimait inamna p`kar hOÁ

1º AQyaxa sah p`baMQa inadoSak Á AQyaxa

2º svatM~ inadoSak Á sadsya

3º pàoºrmaoSa caMd`Ê svatM~ inadoSak Á sadsya

4º inadoSak ³iva<a´ Á sadsya

5º saMbaMiQat kaya-karI inadoSak Á sadsya

6º kMpnaI saicava Á saMyaaojak

maaOjaUda saMyaM~ kao p`caailat krnao tqaa Anya AavaSyaktaAaoM kI pUit- hotu evaM kMpnaI kao calaanao ko ilae 250 kraoD,Épe tk kI e ema Aar yaaojanaaAaoM evaM rajasva saMbaMQaI Anya zokaoM AaOr pUÐjaI saMbaMQaI maamalaaoM ko p`stavaaoM kao Anaumaaoidtkrnao ka AiQakar [sa saimait kao hO.

250 kraoD, Épe tk maaOjaUda zokaoM ko jaaoD,ÀsaMSaaoQanaÀpìtsqaapna saiht saBaI baD,o Kcao- AaOr p`%yaok maamalao maoM vat-maanasauivaQaaAaoM yaa ]namaoM ivastar ko ilae Anaumaaodna donao ka AiQakar BaI ]@t saimait kao hO ³jahaÐ tk saMpUNa- bajaT saImaaka saMbaMQa hOÊ [sa vaYa- ko ilae Anaumaaoidt BaarI bajaT maoM [sao Saaimala nahIM ikyaa gayaa´.

[sa vaYa- ko daOrana ek baOzk idº18 idsaMbar 09 kao hu[-.

p`ba MQana saima it

p`caalana maoM AiQak lacaIlaapna laanao kI dRiYT sao saBaI kaya-karI inadoSakaoM sao p`baMQana saimait gaizt kI ga[-.

idº31º03º2010 tk saimait [sa p`kar hOÁ

1º AQyaxa sah p`baMQa inadoSak Á AQyaxa

2º inadoSak ³kaima-k´ Á sadsya

3º inadoSak ³p`caalana´ Á sadsya

4º inadoSak ³iva<a´ Á sadsya

5º inadoSak ³piryaaojanaa´ Á sadsya

baOzk ko Aayaaojana ko ilae AQyaxaÊ inadoSak ³iva<a´ va saMbaMiQat kaya-karI inadoSak AavaSyak hOM.

]pyau-@t saimait Éº100 kraoD, tk ko p`stavaaoM kao Anaumaaoidt krnao AaOr saava-jainak ]pËmaaoMÀsarkarI AiBakrNaaoM saomaIiDyama kaoikMga kaoyalaaÊ baa^yalar kaoyalaaÊ laaOh Ayask Aaid ka Ëya krnao ka AiQakar rKtI hO. [sa vaYa- ko daOranap`baMQana saimait kI 20 baOzkoM Aayaaoijat hu[-.

g a ´ saa M ivaiQak la oKa prIxak

inayaM~k AaOr maha laoKaprIxak Wara kMpnaI AiQainayamaÊ 1956 kI Qaara 619³2´ko Anausaar vaYa- 2009¹10 ko ilae ivaSaaKp+Namako maosasa- baI vaI rava va kMpnaI kao hmaarI kMpnaI ko saaMivaiQak laoKaprIxak ko $p maoM inayau@t ikyaa gayaa hO.

G a ´ saa MivaiQak la oKa prIxakao M kao Sa ulk

[sa vaYa- ko ilae saaMivaiQak laoKa prIxakaoM kao Baugatana krnao hotu Saulk kI raiSa CÁ laaK Épe hOM.

=´ saamaanya ba Ozk

ipClao 3 vaYaao-M ko daOrana Aayaaoijat saamaanya baOzkaoM ka ivavarNa [sa p`kar hO Á

87


c a ´ p `kTIkrNa

kMpnaI ko inadoSakaMo ko p`kTIkrNaaoM ko Anausaar Aaja tk kMpnaI ko iht maoM ]llaoKnaIya ivavaad rKnaovaalaI kao[- vastuprk paTI-nahIM hO.

C´ sa Mcaar ko maaQyama

pardSaI- va svacC saMgazna ko ilae saMcaar ek kMujaI hO.

vaI esa pI maoM saBaI saMBava saMcaar ko maaQyama p`NaalaIbaw ikyao gayao hOM. ivaiBanna gaRh pi~kaeM [sa ko p`maaNa hOM. [namaoM kuC [sap`kar hOM Á

• ]@kuvaaNaI

• ko ema nyaUsa

• ivakasa Qaara

• saugaMQa

• gaÌna laIf

• kMpnaI ka vaaiYa-k pìtvaodna

• spMdnaa

• saoht

]pyau-@t ko Alaavaa kMpnaI Apnao vaobasaa[T www.vizagsteel.com pr AavaSyak saamagaÌ AplaaoD krtI hO.

j a´ ma MDla sadsyaa o M ka pìSaxaNa

saava-jainak ]pËma ivaBaaga Wara vaYa- ko daOrana Aayaaoijat ek pìSaxaNa kaya-Ëma maoM ek AMSakailak gaOr–sarkarI inadoSak naoBaaga ilayaa. [sako Aitir> maMDlaÀsaimait kI baOzkaoM maoM inadoSak maMDla kI jaanakarI hotu vairYz kaya-palakaoMÀpoSaovaraoMÀpramaSa-dataAaoM Wara vyaapar sao saMbaMiQat maamalaoÊ jaaoiKma inaQaa-rNa Aaid pr ivastRt p`stutIkrNa ide jaato hOM.

J a ´ ivaiSala blaa o v ar naIit

kMpnaI nao Aaja tk kma-caairyaaoM ko ilae kao[- ivaiSala blaaovar naIit nahIM Apnaa[-. ifr BaI iksaI kma-caarI kao laoKa prIxaasaimait sao pramaSa- kI manaahI nahIM hO.

T ´ ma u#ya kaya -palak Aqaa -t \ A p` inaÀinadoSak ³iva<a´ Wara iva<aIya ivavarNaa o M ka p`maaNanaÀGaa oYaNaa

vaYa- 2009¹10 ko ilae iva<aIya ivavarNaaoM ko ilae A p` ina AaOr inadoSak ³iva<a´ nao p`maaNana idyaa.

z´ maMDla ko sadsya va vairYz p`ba MQana ko ilae AadSa- Aacaar sa Mihta

savaa-occa maanakaoM ko saaqa Apnaa karaobaar calaanao AaOr laagaU krnao yaaogya kanaUnaÊ inayama va ivainayama ko Anaupalana ko ilae kMpnaIpìtbaw hO. yah AadSa- Aacaar saMihta maMDla va vairYz p`baMQana ko saBaI sadsyaaoM pr laagaU haogaI tqaa [sa samaIxaaQaIna vaYa- koilae maMDla ko saBaI sadsyaaoM AaOr p`banQana ko vairYz sadsyaaoM nao [sako Anaupalana kao puYT ikyaa hO. Aacaar saMihta kI pìtkMpnaI maamalao ivaBaaga ko [MT/anaoT paoT-la ko Aitir> kMpnaI ko vaobasaa[T www.vizagsteel.com pr rKI ga[- hO.

AQyaxa Wara hstaxairt GaaoYaNaa inamnailaiKt hO.

'maOM etWara puYT krta hUÐÊ ik

maMDla ko sadsyaaoM AaOr vairYz p`banQana Wara kMpnaI sqaaipt hOÊ maOM pìt&a krta hUÐ ik iva<a vaYa- 2009¹10 ko saMdBa- maoM maMDlako sadsyaaoM AaOr vairYz p`banQana ko ilae banaa[- ga[- AadSa- Aacaar saMihta ka ]nhaoMnao Anaupalana ikyaa hO.

pI ko ibaSnaao[-AQyaxa

88


pI ena rava eND kMpna IpI ena rava eND kMpna IpI ena rava eND kMpna IpI ena rava eND kMpna IpI ena rava eND kMpna I

kMpnaI saicavakMpnaI saicavakMpnaI saicavakMpnaI saicavakMpnaI saicavaDaor na Mº30¹11¹11À2Ê DabaagaaDo -nsaÊ Aayakr kayaa -laya ko saamana oÊ ivaSaaKp+Nama¹530 020 va Á2751934

inagaimat AiBaSaasana pr idSaainado-SaaoM ko Anaupalana ka p`maaNa–p~inagaimat AiBaSaasana pr idSaainado-SaaoM ko Anaupalana ka p`maaNa–p~inagaimat AiBaSaasana pr idSaainado-SaaoM ko Anaupalana ka p`maaNa–p~inagaimat AiBaSaasana pr idSaainado-SaaoM ko Anaupalana ka p`maaNa–p~inagaimat AiBaSaasana pr idSaainado-SaaoM ko Anaupalana ka p`maaNa–p~saovaa maoM

maananaIya sadsyagaNa

raYT/Iya [spat inagama ilaimaToDÊ ivaSaaKp+Nama

1º hmanao BaarI ]Vaoga evaM saava-jainak ]pËma maM~alayaÊ ko saava-jainak ]pËma ivaBaaga Wara jaarI ikyao gayao kaº&aºsaM 18³8´À2005–

jaIºemaºÊ idnaaMk 22 jaUna 2007 ko thtÊ 31 maaca- 2010 kao samaaPt iva<aIya vaYa- maoMÊ inagaimat AiBaSaasana ko idSaainado-SaaoM ko

Anaupalana ko p`maaNana hotu raYT/Iya [spat inagama ilaimaToDÊ Baart sarkar ko ]pËma ³gaOr¹saUcaIbaw kMpnaI´ sao saMbaMiQat AiBalaoKaoM kI

jaaÐca kI. p`maaNana ko p`yaaojanaaqa- hmanao saBaI jaanakarI AaOr spYTIkrNa pàPt ikyaoÊ jaao hmaaro &ana AaOr ivaSvaasa ko mautaibak

AavaSyak qao.

2º inagaimat AiBaSaasana ko ilae idSaainado-SaaoM ko Anaupalana kI ijammaodarI p`baMQana kI hO. hmaarI jaaÐcaÊ inagaimat AiBaSaasana ko ilae

idSaainado-SaaoM ko Anaupalana maoM kmpnaI Wara Apnaayao gayao trIkaoM tqaa ]nako kayaa-nvayana tk hI saIimat qaI. yah kMpnaI ko iva<aIya

ivavarNaaoM ka na tao laoKa–prIxaNa hO AaOr na hI ivacaaraoM ka AiBavya>IkrNa. Aagao yah p`maaNa p~ na tao kMpnaI ko BaivaYya kI BaavaI

saxamata ka na hI dxata yaa p`Baavakairta ka AaSvaasana hOÊ ijasasao p`baMQana Wara kMpnaI ko kaya-klaap ikyao gayao hOM.

3º }pr saMdiBa-t inagaimat AiBaSaasana pr DI pI [- maaga-dSa-na ko AnausaarÊ kMpnaI maoM pUNa-kailak AQyaxa sah p`baMQa inadoSak haonao ko karNa

svatM~ inadoSakaoM kI saM#yaa maMDla ko inadoSakaoM kI saM#yaa maoM kma sao kma ek¹itha[- haonaI caaihe. ifr BaI iva<a vaYa- 2009–10 maoM

inadoSak maMDla maoM svatM~ inadoSakaoM kI saM#yaa AavaSyaktanausaar samaaivaYT nahIM kI gayaI.

4º hmaaro ivacaar va savaao-<ama saUcanaaAaoM tqaa hmaoM ide gae spYTIkrNa AaOr inadoSak ko pìtvaodna maoM ikyao gayao p`kTIkrNaaoM ko AnausaarÊ hma

yah p`maaiNat krto hOM ik kMpnaI nao ]prao@t ko Ëma maoM }pr saUicat &apna maoM inaQaa-irt Anausaar inagaimat AiBaSaasana kI Satao-M ka

Anaupalana ikyaa hO.

pIºenaºrava eND kMpnaI ko ilae

kMpnaI saicava

³pIºnarisa M g a ravaív aS a aKp+Na m a Pa ` a op ` a[Tr

4 jaUna 2010 saI pI 2552

89


pI ena rava eND kMpna IpI ena rava eND kMpna IpI ena rava eND kMpna IpI ena rava eND kMpna IpI ena rava eND kMpna I

kMpnaI saicavakMpnaI saicavakMpnaI saicavakMpnaI saicavakMpnaI saicavaDaor na Mº30¹11¹11À2Ê DabaagaaDo -nsaÊ Aayakr kayaa -laya ko saamana oÊ ivaSaaKp+Nama¹530 020 va Á2751934

31 maaca- 2010 kao samaaPt iva<aIya vaYa- ko ilae31 maaca- 2010 kao samaaPt iva<aIya vaYa- ko ilae31 maaca- 2010 kao samaaPt iva<aIya vaYa- ko ilae31 maaca- 2010 kao samaaPt iva<aIya vaYa- ko ilae31 maaca- 2010 kao samaaPt iva<aIya vaYa- ko ilae

saicavaIya Anaupalana pìtvaodnasaicavaIya Anaupalana pìtvaodnasaicavaIya Anaupalana pìtvaodnasaicavaIya Anaupalana pìtvaodnasaicavaIya Anaupalana pìtvaodnasa ovaa ma o Msa ovaa ma o Msa ovaa ma o Msa ovaa ma o Msa ovaa ma o M

m a a n a n a Iy a s adsyag aNam a a n a n a Iy a s adsyag aNam a a n a n a Iy a s adsyag aNam a a n a n a Iy a s adsyag aNam a a n a n a Iy a s adsyag aNa

raYT / Iya [spat inagama ilaimaT oDÊ ivaSaaKp+NamaraYT / Iya [spat inagama ilaimaT oDÊ ivaSaaKp+NamaraYT / Iya [spat inagama ilaimaT oDÊ ivaSaaKp+NamaraYT / Iya [spat inagama ilaimaT oDÊ ivaSaaKp+NamaraYT / Iya [spat inagama ilaimaT oDÊ ivaSaaKp+Nama

hmanaoÊ Baart sarkar ko ]pËmaÊ raYT/Iya [spat inagama ilaimaToD ³gaOr¹saUcaIbaW kmpnaI´ kI pMijayaaoMÊ dstavaojaaoMÊ pustkaoM evaM

kagajaataoMÊ jaOsaa ik ]nhoM kMpnaI AiQainayamaÊ 1956 ko AQaIna banaae gayao inayamaaoM ko Anausaar tOyaar rKnaa haota hO AaOr 31 maaca- 2010

kao samaaPt hue iva<aIya vaYa- ko ilae &apnaaoM maoM saMbaMiQat pàvaQaanaaoM tqaa kMpnaI sao saMbaW AnaucCodaoM kI jaaÐca BaI kI. hmaaro ivacaar AaOr

savaao-<ama pàPt saUcanaaAaoM tqaa kMpnaI tqaa ]sako AiQakairyaaoM ko Wara hmaoM ide gae spYTIkrNa ko AnausaarÊ hma yah p`maaiNat krto hOM

ik ]prao@t iva<a vaYa- ko ilae Á

1º kMpnaI kI EaoNaIÁkMpnaIÊ Qaara 617 ko AQaIna ]illaiKt Anausaar ek ‘sarkarI kMpnaI’ hO. yah ek gaOr¹saUcaIbaW inajaI kMpnaI hO.

2º ivaiQak AiBala oKa o M ka Ana urxaNaÁ

kMpnaI nao Qaara AaOr inayama ko pàvaQaanaaoM ko AQaIna banaae gae inayamaaoM ko Anau$p saBaI rijasTraoM kao jaOsaa banaae rKnaa caaiheÊ vaOsao hI

rKa hO tqaa ]namaoM saBaI pìvaiYTyaaoM kao ivaiQavat\ irkaD- ikyaa gayaa hO.

3º ivaiQak irTna -Àp`p~ Á

kMpnaI nao yaqaaoicat $p sao maaMga p~aoM evaM vaapsaI p`p~aoM kaoÊ Qaara AaOr inayama ko pàvaQaanaaoM ko AQaIna banaayao gayao inayamaaoM ko Anau$pÊ

kMpnaI rijasT/arÊ hOdrabaad ko samaxa daiKla ikyaa hO.

4º ma MDla ka gazna Á

}pr saMdiBa-t inagaimat AiBaSaasana pr DI pI [- ko maaga-dSa-na ko AnausaarÊ kMpnaI ko ilae pUNa-kailak AQyaxa sah p`baMQa inadoSak haonao

ko karNa svatM~ inadoSakaoM kI saM#yaa maMDla ko inadoSakaoM kI saM#yaa maoM nyaUnatma ek itha[- haonaI caaihe. ifr BaI iva<a vaYa- 2009–

10 maoM inadoSak maMDla maoM svatM~ inadoSakaoM kI saM#yaa AavaSyaktanausaar nahIM hO.

5º maMDla kI baOzkoM Á

kMpnaI ko inadoSak maMDla nao ]icat $p sao ËmaSaÁ 4 ma[- 2009Ê 4 jaulaa[- 2009Ê 28 jaulaa[- 2009Ê 15 isatMbar 2009Ê 18 idsaMbar

2009 AaOr 9 maaca- 2010 kao kula CÁ baOzkoM kIÊ [na baOzkaoM ko ilae ]icat $p sao saUcanaaeÐ dI gayaIM tqaa [sako ilae banaa[- ga[-

puistka maoM baOzk kI kaya-vaahI kao samauicat ZMga sao dja- ikyaa gayaa tqaa ]samaoM hstaxar ikyao gayao.

90


6º la oKa prIxaa saimaitÁ

maMDla nao inagaimat AiBaSaasana ko idSaa¹inado-SaaoM kI AavaSyakta ko Anau$p ek laoKa prIxaa saimait ka gazna ikyaa. laoKa prIxaa

saimait nao ËmaSaÁ 25 ApOla 2009Ê 22 jaUna 2009Ê 15 isatMbar 2009Ê 17 idsaMbar 2009 AaOr 23 frvarI 2010 kao kula 5 baOzkoM

kIÊ ijanako ilae ]icat $p sao saUcanaaeÐ dI gayaIM tqaa [sako ilae banaa[- ga[- puistka maoM baOzk kI kaya-vaahI kao samauicat ZMga sao dja-

ikyaa gayaa tqaa ]samaoM hstaxar ikyao gayao.

7º [cCa ka vya@tIkrNaÁinadoSakaoM nao Anya saMsqaaAaoMÀkMpinayaaoM ko inadoSak maMDla kao [sa Qaara AaOr inayama ko AQaIna laanao ko ilae inadoSak maMDla ko samaxa

ApnaI [cCa vya@t kI.

8º vaaiYa -k Aama ba Ozk Á31 maaca- 2009 kao samaaPt iva<aIya vaYa- ko ilae kMpnaI kI vaaiYa-k Aama baOzk 1 Agast 2009 kao Aayaaoijat kI ga[-. ]samaoM jaao

p`stava pasa hueÊ ]nhoM [sako ilae banaae ga[- puistka maoM ]icat ZMga sao dja- ikyaa gayaa.

9º ivaSa oYa Aama ba Ozk Áiva<a vaYa- ko daOrana kao[- ivaSaoYa Aama baOzk Aayaaoijat nahIM kI gayaI.

10º inadoSakao M ma o M inaya ui@tyaa M va pirvat-naÁ

kMpnaI ko inadoSak maMDla ka ivaiQavat gazna huAa AaOr kMpnaI ko AiQainayama ko saMbaw pàvaQaanaaoM ko saaqa kMpnaI ko AMtina-yama ko

pàvaQaanaaoM ko tht pUNa-kailak inadoSakaoMÊ p`baMQa inadoSak ko saaqa inadoSakaoM kI inayaui> kI gayaI.

11º inadoSakao M ka pìtva odnaÁ

kMpnaI nao inadoSakaoM ko pìtvaodna sao saMbaMiQat AiQainayama kI Qaara 217 ko pàvaQaanaaoM ka ]icat Anaupalana ikyaa hO.

12º saava -jainak jamaa kI svaIÌit Á

kMpnaI nao AiQainayama kI Qaara 58 e ko AQaIna iva<a vaYa- ko daOrana Aanao vaalao iksaI jamaa kao AamaMi~tÀsvaIkar nahIM ikyaa hO.

13º laagat laoKa prIxakao M kI inaya ui@t Á

Apnao pa^var PlaaMT ko p`caalana tqaa AiQainayama ko pàvaQaanaaoM ko Anaupalana ko ilae kMpnaI nao AiQainayama kI Qaara 233 baI ko AQaIna

laagat laoKa prIxakaoM kI inayaui@t kI hO.

14º Ba iv aYy a i n a iQ aÁkMpnaI nao AiQainayama kI Qaara 418 ka Anaupalana krto hue kma-caairyaaoM evaM inayaao@ta daonaaoM ko AMSadanaaoM kao vaI esa pI kma-caarI

AMSadayaI BaivaYya inaiQa nyaasa maoM inaQaa-irt samaya saImaa ko BaItr jamaa kr idyaa hO.

15º inadoSakaoM kao ?Na Á

kMpnaI ko ek ‘inajaI kMpnaI’ tqaa saaqa hI saaqa ek ‘sarkarI kMpnaI’ haonao ko karNaÊ AiQainayama kI Qaara 295 ko pàvaQaana laagaU nahIM

haoto.

16º AiBayaa ogaÀja u maa - naa Á

[sa iva<a vaYa- ko daOrana AiQainayama ko AMt-gat kMpnaI pr kao[- AiBayaaoga nahIM lagaayaa gayaa Aqavaa kMpnaI Wara kao[- ‘karNa bataAao

naaoiTsa’ nahIM pàPt ikyaa gayaa tqaa kMpnaI pr kao[- jaumaa-naa yaa Aqa-dND yaa Anya kao[- dND [sako inadoSakaoM yaa AiQakairyaaoM pr nahIM

lagaayaa gayaa.

pIºenaºrava eND kMpnaI ko ilae

kMpnaI saicava

³pIºnarisa M g a rava´

iv aS a aKp+Na m a Pa ` a op ` a[Tr4 jaUna 2010 saI pI 2552

91


Anaulagnak¹k

vaYa- 2009¹10 ko daOrana }jaa- saMrxaNa ko ilae ike gae ]payavaYa- 2009¹10 ko daOrana }jaa- saMrxaNa ko ilae ike gae ]payavaYa- 2009¹10 ko daOrana }jaa- saMrxaNa ko ilae ike gae ]payavaYa- 2009¹10 ko daOrana }jaa- saMrxaNa ko ilae ike gae ]payavaYa- 2009¹10 ko daOrana }jaa- saMrxaNa ko ilae ike gae ]payak´k´k´k´k´ vaYa- 2009¹10 maoM ivaiSaYT }jaa- kI Kpt 6º44 jaIºkOlarIÀTna d`va [spat qaI.

}jaa- saMrxaNa ko ilae vaYa- 2009¹10 ko daOrana inamnailaiKt ]paya ike gae hOMÁ1º saI DI saI pI¹2 ilaFTraoM evaM baOTrI¹1Ê 2 va 3 kI saBaI Aaovaona maSaInaaoM maoM vaI ef DI ³vaoiryabaula ÍI@vaoMsaI D/a[vasa- kI

saMsqaapnaa.2º jala SaItlana saMyaM~¹3 va 4 maoM vat-maana icallaraoM ko sqaana pr pyaa-varNa ko Anau$p va }jaa- saxama icallaraoM ³6 saM#yaa´ kI

pìtsqaapnaa.3º jala SaItlana saMyaM~¹1 maoM vat-maana icallaraoM ko sqaana pr pyaa-varNa ko Anau$p va }jaa- saxama icallaraoM ³5 saM#yaa´ kI

pìtsqaapnaa.4º baa^yalar–1 T\yaUbalar eyar hITr pìtsqaaipt krto hue Qamana Ba+I gaOsa kI ]pyaaoigata baZ,anaa.5º baa^yalar–5 maoM prMpragat Aa[- ef ema [gnaa[Tsa- ko sqaana pr eca [- e [gnaa[Tsa- kI pìtsqaapnaa.6º vaogana iTPlaraoM ko ilae vaI vaI ef D/a[-vsa ³5 saM#yaa´ kI pìtsqaapnaa.7º ela ema ema ema kI BaT\zI–2 maoM dao eyar ir@yauproTraoM kI pìtsqaapnaa.8º pUro saMyaM~ maoM }jaa- saxama T\yaUba laa[T\sa ko saaqa [MkaMiDsaoMTÀFlaaorosaoMT laOMpaoM kI pìtsqaapnaa.9º ivaVut }jaa- kI Kpt kao kma krnao ko ilae }jaa- saMrxakÊ Ta[mar kMT/aola saMsqaaipt.10º ivaVut Baar kao kma krnao ko ilae ivaivaQa jagahaoM pr idna kI raoSanaI ka ]pyaaoga krnao hotu paolaI kabaao-naoT ³T/aMsalaUsaoMT SaIT´

kI saMsqaapnaa.K´ ³A´ Anya ]paya

1º ma[-Ê 2009 maoM hirt Anaudana yaaojanaa ko AQaIna isaMTr kUlar pr 20º6 maogaa vaaT vyaqa- }Ymaa punaÁpàiPt p`NaalaI kIsaMsqaapnaa hotu raYT/Iya [spat inagama ilaimaToD nao jaapana ko maosasa- ena [- DI Aao ko saaqa samaJaaOta &apna pr hstaxar ikyaa.samaJaaOta &apna pr hstaxar krnao kI tarIK sao 34 mahInaaoM ko AMdr [sa piryaaojanaa ka p`vat-na haonao kI saMBaavanaa hO. [sapiryaaojanaa pr kama Sau$ ikyaa gayaa AaOr pUro kama kao k[- pOkojaaoM maoM baaÐTa gayaa evaM ivaiBanna pOkojaaoM ko ilae ena Aa[ TItOyaar hao rha hO.

2º ivastarIkrNa ko carNa ko daOrana raYT/Iya [spat inagama ilaimaToD Wara kaba-na ËoiDT\sa ko davao hotu maaOjaUda [ka[yaaoM ko ]nnayanako saaqa saI DI ema ko Avasar phcaanao gayao AaOr pramaSa-dataAaoM kao inayau@t krnao ko ilae ena Aa[ TI jaarI kI gayaI.inaivada pìËyaaQaIna hO.

3º saMyaM~ maoM }jaa- dxata maoM sauQaar ko ilae raYT/Iya [spat inagama ilaimaToD baI esa [- enaÁ16000 }jaa- p`baMQana p`NaalaI kokayaa-nvayana kI idSaa maoM Aga`sar hO.

K´ ³Aa´ Anya ]plaibQayaa Ð1º ela DI gaOsa punaÁpàiPt saMyaM~

punaÁpàPt ike gae ela DI gaOsa kI kula maa~a 323º42 emaenasaIyaUema2º inamnailaiKt xao~aoM maoM vyaqa- }Ymaa punaÁpàiPtk´ baOk poSar Tbaa-[na sToSana

punaÁpàPt ikyao gayao ivaVut kI kula maa~a 113992 emaDblyaUecaK´ gaOsa e@sponSana Tbaa-[na sToSana

punaÁpàPt ikyao gayao ivaVut kI kula maa~a 88578 emaDblyaUecag a ´ ivadoSaI ma udà ka Aja-na va vyaya

ivadoSaI maudà [naFlaao 351º73 kraoD, ÉpyaoivadoSaI maudà Aa]TFlaao 3565º24 kraoD, Épyaoµ³µivastarIkrNa gaitivaiQayaaoM pr 755º24 kraoD, Épyao saiht´

92


pp~ ‘k’k´ ivaVut evaM [- MQana kI Kpt 2009¹10

1 ´ ivaV utk´ KrIdI ga[- ³e pI T/aMsakao sao inavala Aayaat´ 285430 ema DblyaU ecaK´ sakla inayaa-t 3166 ema DblyaU ecaga´ Aayaaitt 288596 ema DblyaU ecaGa´ inajaI ]%padna

¹ sTIma Tbaa-[naÀjaonaroTr ko Wara 1576607 ema DblyaU eca¹ baIpITI ko Wara 113992 ema DblyaU eca¹ jaI[-TIesa ko Wara 88578 ema DblyaU eca

2 ´ kaoyalaa KpttapIya ivaVut saMyaM~ maoM p`yau@t baa^yalar kaoyalaa ³doSaIya´ 1284290 TnatapIya ivaVut saMyaM~ maoM p`yau@t baa^yalar kaoyalaa ³Aayaaitt´ 151910 TnaAayaaitt kaoikMga kaoyalaa 2593508 TnaAayaaitt trla kaoikMga kaoyalaa 449253 TnayaU esa kaoyalaa 398714 Tnapàqaimak kaoikMga kaoyalaa 2648 TnadoSaIya maQyama kaoikMga kaoyalaa 361238 Tna

3´ fnao -sa Aa^yala Kpt 1556º2 iklaao laITr

4 ´ eca esa DI Kpt 2244º1 iklaao laITr

K´ ]%padna KptÀ[ka[-

mad [ka[ - pìt Tna d`va [spat ]%padna

Ëya ikyaa gayaa ivaVut ikºvaa^ºGaMº 84.9

BaT\zI tola laITr 0.46

eca esa DI laITr 0.66

kaoikMga ka oyalaa

Aayaaitt kaoikMga kaoyalaa ikºgaàº 763.1

Aayaaitt maRdu kaoikMga kaoyalaa ikºgaàº 132.2

AmaorIkI kaoyalaa 117.3

pàqaimak kaoikMga kaoyalaa ikºgaàº 0.78

GarolaU maQyama kaoikMga kaoyalaa ikºgaàº 106.3

baa ^yalar ka oyalaa

tapIya ivaVut saMyaM~ maoM p`yau> baa^yalar kaoyalaa ³GarolaU ikºgaàº 377.9

tapIya ivaVut saMyaM~ maoM p`yau> baa^yalar kaoyalaa ³Aayaaitt´ ikºgaàº 44.7

d`va [spat ]%padna 3398564 Tna

93


p`p~¹Kp`p~¹Kp`p~¹Kp`p~¹Kp`p~¹K

pàOVaoigakI Aamaolana sao saMbaMiQat byaaOro ko p`kTIkrNa hotu p`p~pàOVaoigakI Aamaolana sao saMbaMiQat byaaOro ko p`kTIkrNa hotu p`p~pàOVaoigakI Aamaolana sao saMbaMiQat byaaOro ko p`kTIkrNa hotu p`p~pàOVaoigakI Aamaolana sao saMbaMiQat byaaOro ko p`kTIkrNa hotu p`p~pàOVaoigakI Aamaolana sao saMbaMiQat byaaOro ko p`kTIkrNa hotu p`p~

1º kMpnaI Wara ike gae AnausaMQaana evaM rIÍO@TrI kao saMxaarNaraoQaI banaanao hotu naanaao¹saamagaÌ AaQaairt laop ka

ivakasa kaya-klaap ko ivaiSaYT xao~. ivakasaÊ vaI esa pI ko raoilaMga imalsa AaOr tapIya ivaVut saMyaM~ maoM Qvaina¹maapnaÊ

laOnsa iTp iDjaa[na ka ivakasaÊ vaI esa pI maoM saMyaM~ kI maaOjaUda sauivaQaaAaoM

ka ]pyaaoga krto hue satt Zlaa[- ka tknaIkI ivaSlaoYaNa AaOr AiQaktma

]pyaaogaÊ Algao ka ]pyaaoga krko FlaU gaOsa maoM sao ka^ba-na maaonaaoAa^@saa[D kao

inakalanaaÊ pa[laoT Aaovaona prIxaNaÊ [spat kI nayaI EaoiNayaaoM ka ivakasa

Aaid.

2º ]pyau-@t AnausaMQaana va ivakasa ko ApÒla '09 ¹ maaca- '10 ko daOrana AnausaMQaana va ivakasa kI p`mauK

pirNaamasva$p pàPt laaBa. gaitivaiQayaaÐ Anaulagnak¹1 maoM dI ga[-M hOM.

3º BaavaI yaaojanaaeM Agalao 3 saalaaoM ko ilae pirkilpt AnausaMQaana va ivakasa piryaaojanaaeÐ

Anaulagnak¹2 maoM dI ga[-M hOM.

4º AnausaMQaana va ivakasa pr vyaya

³A´ vyaya 12º66 kraoD, Épe

³Aa´ karaobaar ‰ ko $p maoM

kula AnausaMQaana va ivakasa vyaya 0º12‰

³10Ê614 kraoD, Épyao ko karaobaar ko AaQaar pr´

94


p`p~ 'K' ka Anaulagnak¹1p`p~ 'K' ka Anaulagnak¹1p`p~ 'K' ka Anaulagnak¹1p`p~ 'K' ka Anaulagnak¹1p`p~ 'K' ka Anaulagnak¹1

AnausaMQaana va ivakasa piryaaojanaaAaoM sao pàPtÀp`%yaaiSat laaBaAnausaMQaana va ivakasa piryaaojanaaAaoM sao pàPtÀp`%yaaiSat laaBaAnausaMQaana va ivakasa piryaaojanaaAaoM sao pàPtÀp`%yaaiSat laaBaAnausaMQaana va ivakasa piryaaojanaaAaoM sao pàPtÀp`%yaaiSat laaBaAnausaMQaana va ivakasa piryaaojanaaAaoM sao pàPtÀp`%yaaiSat laaBa

95


p`p~ 'K' ka Anaulagnak¹2p`p~ 'K' ka Anaulagnak¹2p`p~ 'K' ka Anaulagnak¹2p`p~ 'K' ka Anaulagnak¹2p`p~ 'K' ka Anaulagnak¹2

Agalao 3 saalaaoM ko ilae pirkilpt AnausaMQaana va ivakasa piryaaojanaaeÐAgalao 3 saalaaoM ko ilae pirkilpt AnausaMQaana va ivakasa piryaaojanaaeÐAgalao 3 saalaaoM ko ilae pirkilpt AnausaMQaana va ivakasa piryaaojanaaeÐAgalao 3 saalaaoM ko ilae pirkilpt AnausaMQaana va ivakasa piryaaojanaaeÐAgalao 3 saalaaoM ko ilae pirkilpt AnausaMQaana va ivakasa piryaaojanaaeÐ

1º isaMTirMga pìËyaa ka gaiNatIya namaUnaa

2º ]@kunagarma maoM BaUjala saMsaaQana ¹ ek vyaapk AQyayana

3º saI saI esa maoM blaUmsa kI [YTtma kTa[-

4º knvaT-r kI xamata baZ,anao hotu ema jaI Aao ¹ ka^ba-na [-MT kI gauNava<aa maoM sauQaar

5º vaI esa pI ko kccao maala p`hstna saMyaM~Ê tapIya ivaVut saMyaM~ ivaBaagaaoM maoM kaoyalao ko p`vaah kI samasyaa ka AQyayana

6º mau#yatÁ faoija-MgaÊ AaTaomaaobaa[laÊ [lao@T/aoD ]VaogaaoM Aaid ko ilae nayaI EaoNaI ko [spat ka ivakasa

7º baoMjaaola TMikyaaoM maoM saMxaarNa kao raoknaa

8º laaOh Ayask caUNa- va Qaai%vak vyaqa- ko ]pyaaoga sao Qaai%vak naggaoT\sa tOyaar krnaa

9º saI saI ema maoM baokAa]T Anaumaana p`NaalaI lagaanaa

10º SaItla namaUnaa p`yaaogaaoM ko saaqa¹saaqa isamaulaoSana ko maaQyama sao knvaT-r ko iDjaa[na evaM p`caalana maanadMD ka [YTtmaIkrNa

11º snaa^rkola rIÍO@TrI ³ka^sTobaula´ kI xamata evaM TI ela saI spa]T ka^sTebaula xamata maoM sauQaar

12º knvaT-rÊ gaaONa Qaai%vak evaM satt Zlaa[- ko ekIkrNa hotu laaîjaisTk p`baMQana

96


dRiYTÊ laxya evaM ]d\doSyadRiYTÊ laxya evaM ]d\doSyadRiYTÊ laxya evaM ]d\doSyadRiYTÊ laxya evaM ]d\doSyadRiYTÊ laxya evaM ]d\doSya

dRiYTdRiYTdRiYTdRiYTdRiYTdRiYTdRiYTivaSvastrIya kMpnaI ko $p maoM inarMtr ivakisat haonao ko ilaeivaSvastrIya kMpnaI ko $p maoM inarMtr ivakisat haonao ko ilaeivaSvastrIya kMpnaI ko $p maoM inarMtr ivakisat haonao ko ilaeivaSvastrIya kMpnaI ko $p maoM inarMtr ivakisat haonao ko ilaeivaSvastrIya kMpnaI ko $p maoM inarMtr ivakisat haonao ko ilae

hmahmahmahmahma

¹ ApnaI ivakasa xamataAaoM AaOr dIGa-kailak laaBa maoM vaRiw kroMgao.

¹ ]cca gauNava%ta AaOr pitspwa-%mak maUlya pr ]%padaoM kI AapUit- krko gaahkaoM kI phlaI psaMdbanaoMgao.

¹ kma-caairyaaoM kI saRjana¹Sai@t kI svatM~ta hotu porNaadayak maahaOla banaayaoMgao.

¹ ]Vma pbanQana maoM ]%ÌYTta haisala kroMgao.

¹ sammaainat inagaimat naagairk kI trh svacC evaM hirt pyaa-varNa sauinaiScat kroMgao AaOr ApnaopirtÁ ko ivaivaQa samaudayaaoM kao ivakisat kroMgao.

laxyalaxyalaxyalaxyalaxyalaxyalaxyapaOVaoigakI ]nnayanaÊ pcaalana dxata AaOr ivastarIkrNa ko maaQyama sao dva [spat kI 16 imailayana Tnaxamata haisala krnaaÊ maUlya evaM gauNava<aa ko AMtra-YT/Iya maanakaoM ko Anau$p [spat ka ]%padna krnaaÂAaOr AMSaQaarkaoM kI AakaMxaaAaoM pr Kra ]trnaa.

]d\doSya]d\doSya]d\doSya]d\doSya]d\doSya]d\doSya]d\doSya¹ inagaimat yaaojanaa ko Anausaar vaYa- 2011¹12 tk saMyaM~ kI xamata kao carNabaw trIko sao 6º3

imailayana Tna tk baZ,ayaoMgao.

¹ saamaiyak str ko Anau$p maaOjaUda Qamana BaiT\zyaaoM kao }jaa- saxama banaanao hotu ]naka punaraowar krkoxamata maoM 1º0 imailayana Tna kI vaRiw kroMgao. [sa trh kula tPt Qaatu xamata 7º5 imailayana Tnahao jaaegaI.

¹ ivaSva maoM nyaUnatma laagat pr [spat banaanaovaalao 5 ]%padkaoM kI saUcaI maoM banao rhoMgao.

¹ ]cca str kI gaahk saMtuiYT haisala kroMgao.

¹ saMgazna maoM ivaivaQa kaya-¹saMsÌit ApnaayaoMgao.

¹ pyaa-varNa saMrxaNaÊ ]ccastrIya saurxaa ]payaaoM evaM saamaaijak daiya%va ko inava-hna maoM ]Vt rhoMgao.

Documents

Annual Report (Final) 22.10.2010 - VIZAG STEEL report_ 2009-10_Hindi.pdfkMpnaI ko ilae vaYa- 2009¹10Ê GaTnaaAaoM sao pirpUNa- rha hOÊ @yaaoMik ipClao vaYa- ko ]