46
AMICULUM sUMMI t sACERDOTIs . HEBR.TORUM, D IsssßL ATIO PHILO LOGICA V Adumbratum Occas. Exod. :XXVlIsi ssbod >; i •/'/• j: Auxilio summi Numinis | Et suffragio Ampliss. Facultatis Phil. In Regia, Aboensi Ac ad. ( P Ef ID E , Rectore* Magnifico " t Admodum Reverendo AtCeleberrimo ; M- I s A A C & $3 Danaam/ - Liogv. Orientalium Proteli. Reg. Ord. Public£ bonorum (trisur* , m And. Max. . boris ante meridiem (alitis, >- Ad diem 7 Decemb, Anni CMDCCI '■■■> ; i-, r i: ty mode/le /übmittit t \ gustavus polviander, satae. Fini. Abo ,exc.jmi.

AMICULUM sUMMI sACERDOTIs HEBR.TORUM,neri obeundo ordinabitpersimus, primogeniti mm antea officiofaterdotalisungebantur. E ligil unam exduodecimtribubus,qua/aera rumrerum curam gereret,

  • Upload
    others

  • View
    5

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: AMICULUM sUMMI sACERDOTIs HEBR.TORUM,neri obeundo ordinabitpersimus, primogeniti mm antea officiofaterdotalisungebantur. E ligil unam exduodecimtribubus,qua/aera rumrerum curam gereret,

AMICULUM sUMMIt sACERDOTIs . HEBR.TORUM,

■ D IsssßL ATIO PHILO LOGICA VAdumbratum Occas. . Exod. :XXVlIsi

ssbod >; i •/'/•

j: Auxilio summi Numinis|Et suffragio Ampliss. Facultatis Phil.

In Regia, Aboensi Ac ad.( - P Ef ID E , .

...

Rectore* Magnifico " t

Admodum Reverendo AtCeleberrimo -

; M- I s A A C &$3Danaam/ -

Liogv. Orientalium Proteli. Reg. Ord.Public£ bonorum (trisur*,

m And. Max.. boris ante meridiem (alitis, ,

>-

Ad diem 7 Decemb, Anni CMDCCI'■■■> ; i-, r i: ty mode/le /übmittit t

\

gustavus polviander,satae. Fini.

Abo ,exc.jmi.

Page 2: AMICULUM sUMMI sACERDOTIs HEBR.TORUM,neri obeundo ordinabitpersimus, primogeniti mm antea officiofaterdotalisungebantur. E ligil unam exduodecimtribubus,qua/aera rumrerum curam gereret,

sACRE REGIE majestatissum fidei viro.

In CHIUsTO Patri ac DominoRcverendissimoy

Dn. JOHAN NIGez e Lio,

.; s.s. Theologia® DOCTOR!longe Celeberrimo,

Dioecesios Aboensis EPIsCOPOEminentissirno, ■s./ .

.

Regiae ibidem AcademiaePRO. CANCELLARIO

Mapnisicenrissimo,Cdnsistorii Ecclesi PRAEsIDI

Gravissimo,Patrono &Promotori Maximo*

FELICirATEM&4XNOs\

Page 3: AMICULUM sUMMI sACERDOTIs HEBR.TORUM,neri obeundo ordinabitpersimus, primogeniti mm antea officiofaterdotalisungebantur. E ligil unam exduodecimtribubus,qua/aera rumrerum curam gereret,

MAgna parat calamus tener M du-bitat tremebundus

. praesui is ut magni tangere cel•sa cupit

Limina Verum animum dat gratia ma- ,. . , gria timenti,

Dignari servos quo /oleas humiles,

Te Mu sis mitem genuit natura benignaJgyod Phoebi toties sensit abunde chorus.

s)yid, bona mm reseram ,-Macenas Ma-' ■ u' • xime, nostrt

J-jsjs domui clemens exhibuisi humili ?

Vix numerare qveo, nedum celebrare Va-lebo : at;

- . Olim pensabit largiter ilia DEUs.Adjpice nunc placidus tenui de messe ma.

niplos£)Vos ceu primitias sert Tibi nodi

ager.Et siceti sine Te htc ad vilia dona clientis

Ut Vigeas felix, qui pia Vota facit.Reverendissi Vest. Paternitatis

humilimut servusCuji. Polviandtr.

Page 4: AMICULUM sUMMI sACERDOTIs HEBR.TORUM,neri obeundo ordinabitpersimus, primogeniti mm antea officiofaterdotalisungebantur. E ligil unam exduodecimtribubus,qua/aera rumrerum curam gereret,

:. VIPlurimum Reserendis 'Clarijsi

Dn. NICOLAO l/Praepono & Pastori Weckelaxen-sium celebrarissimo Promotori & a-vunculo qvovis oblervantiae cultu de-

. venerando.Dn. HENRICO PAULI

Camoesisinm Pastori o*prime merito , Patrono debita animisubjectione honorando. •

M. ANDRE INDRENI'O,Pastori in sKuotVCjt meritissimo,

* Patrono optime de me merito.Dn. JACOBO C A LL lA, in supe-

riori saracundia praetecto Territoriisolertissimo, affini perpetim hono-rando. .

Page 5: AMICULUM sUMMI sACERDOTIs HEBR.TORUM,neri obeundo ordinabitpersimus, primogeniti mm antea officiofaterdotalisungebantur. E ligil unam exduodecimtribubus,qua/aera rumrerum curam gereret,

Rls ._

'•

•m. spestatissims & egregie Dociis,

M. I s A A C G sTEN 10,Ecciesiae qvae DEO in ssircPala colli-gitur Pastori meririssimo Evergetae& Fautori femper devenerando.' 1

:

Dn. sIMONI POLVI ANDRO,1° Pastori vigilanrissimo, Pa-renti ut indulgentissimo, ita siliali ob-seqvio & honore seraper proseqvendo.

M. ARVI D O IO.THO.V 10,Pastori injuro Tavastiae dignissimo’Evergetae & Fautori submissircolendo.

Dn. H-E NRI CO. PraetorinruXojoxHU4 in oia(s6 adcurasissimoaffini omni obiervancia proseqvendo..

Page 6: AMICULUM sUMMI sACERDOTIs HEBR.TORUM,neri obeundo ordinabitpersimus, primogeniti mm antea officiofaterdotalisungebantur. E ligil unam exduodecimtribubus,qua/aera rumrerum curam gereret,

chdrtula jam Vestra hae conatur te&U . subireFautores tantos sit venerata sisos

'yllsle Volens istis meritas persicere gratis

Pro placidis animis, pro meritisque piis

'Gsvantas o Genitor Fili debeo, vos sle Patroni,

Grales; consiteor, posse meum superani'sed precor accipite 0 Fautores fronte si

renaMunera qV<e Vobis no(Ira Thalia dahit

Parva qVidem, sateor,[unt bae nec dignisavore-

Non qva sini, sed qVa, sumite mmdata.

polliceor lumen qVod dum /olare tendo,spiritus hic vesiro serViet officio.

<J, p•

Page 7: AMICULUM sUMMI sACERDOTIs HEBR.TORUM,neri obeundo ordinabitpersimus, primogeniti mm antea officiofaterdotalisungebantur. E ligil unam exduodecimtribubus,qua/aera rumrerum curam gereret,

napa sk e 11.

'Rnavit DELIs O A/. populumIsrasticum quem sili in pe-culium elegit ingentibus bene-

fici ts, siostquam e ' domo ser-• itutis Aegyptiaemilium hbe-

ravit, (*> hosi/hm in mari rubro hppressis ,

/alvum & incolumem traduxit, qua plurimain libris Mosts definiuntur. Inter ea non in-

simum locum obtinet , quod sitrium inter(os constit ecclesiasiicam , s's certas huic mu*neri obeundo ordinabit persimus, primogenitimm antea officiofat erdotali sungebantur. Eligil unam ex duodecim tribubus, qua /aera

rum rerum curam gereret, populum doceretproco oraret (s sacriscaret ; hinc a ca-pite [ua iribus LeVits appellati simi. illis prs-pohiit unum qui summi sacerdotis titulo hone-{latus fuit, penes quemproximus Regia digni-

»'di honos sinisit , and:Rabbimrum vetus ver-

Page 8: AMICULUM sUMMI sACERDOTIs HEBR.TORUM,neri obeundo ordinabitpersimus, primogeniti mm antea officiofaterdotalisungebantur. E ligil unam exduodecimtribubus,qua/aera rumrerum curam gereret,

2hnm : Ifrastitas tribus qVasi coronis siliae Ac-loratos , Regno , Pontificatu, (si Lege. Fuititaque primus Pontisex a DEO vocatus , in de-serto a fratre Mosi consictatus, ei suce (sit siliusnatu major Eleazar , qVem M-ises posi obitumparonis vesitbus patris scilicet Pontificalibus,duit Num. XX. 26, in hujus familia (j qOtdtmlinea primogeniti, debebat summis sacerdotiumcontinuari juxta promi(sum Divinum. Num,XXV. /j. esferi ejus po sleri vocabantur /im-pliciter siacerdute, Vel sacerdotes secundam ;

qui eunt in magnum exereseerent numerum,

ut omnes simul non posjent minisinire, divistsini 4Davide in Viginti qvatvor familias, siliiEleazar in sedecim,silti Jthamar, qvoniaminulto pauciores inventisini , in essio. l. Pani.XXIX. (silia unaqvaquefamilia per vices siassacerdotio sungebatur. Luc.l. Ne Vero in VishtqVarendo officia sacerdotalia negligerent , ter-

tos, reditus in eorum sientasionem providit,ordinavit enim illis decimas. Num. XXIII. at.

Et ne bestitu quo alias utebantur, /'aera peras

gerent,sid ut inter obeunda munia/aera Ve siemsingularem (sipretiosam gesiarent, Mos man-

Page 9: AMICULUM sUMMI sACERDOTIs HEBR.TORUM,neri obeundo ordinabitpersimus, primogeniti mm antea officiofaterdotalisungebantur. E ligil unam exduodecimtribubus,qua/aera rumrerum curam gereret,

satum dedit, utpararet iliis ve siles quibus in*iutt sacra adminisirarent ; ipsi vero Ponti-(ci prctio/iores (s ornatiores belles curavitconficio (s inter alias unam per quam respon-si' a Deo acciperet , cum interrogaret in rebusdubiis quidagendum esseta utpote debello gerendocontra hostes , Vel a'ia de graVi eausa: quamin argumentum , Dissertationis hujus Philo*logica , ejus consilia cujus interest , elegi.It Vero Benev. Lect. etiam atque etiam orout lineolas has qualescunque , contra male'lotorum invidiam in tutelam accipias.

MOMENTUM PRIMUM.

Accessuri propius ad commentatio-nem super amiculum summi sa-

cerdotis Hebraeorum, existimamus pau-cissima praemittenda de vocis 7BN tumoriginatione tum significatione, id enimnon (olum mos in Academiis receptus(ed & Clarissimorum in Palaestra li-teraria virorum s monita jubent. .Hbmigitur omnium Lexicographorum con-tentu, natales suos debet verbo IsNquod

Page 10: AMICULUM sUMMI sACERDOTIs HEBR.TORUM,neri obeundo ordinabitpersimus, primogeniti mm antea officiofaterdotalisungebantur. E ligil unam exduodecimtribubus,qua/aera rumrerum curam gereret,

4idiomase latino essertur , accinxit, ami-civit,Riverus hocverbum per superin-duere exposuic. AEq vi vocationem quodattinet accipitur xox T3N i. Pro vesti-mento aliqvo Generali lineo, qvo nonsolum sacerdotes minores &Levitae, ve-rum etiam alii de reliqvis tribubus ure-bantur; ut de lamuele scribitur, qvod ad-ministraverit ante faciem Domini pueraccinctus Ephod lineo I sam.ll. 18.& desacerdotibus, qvossaul percussir, qvodsuerintvestiti Ephod lineo I. sam.XXls,18. Ira deDa vide qvi neque sacerdos ne-qve Levita. saltavit ante arcam rotis vi-ribus, accinctus Ephod lineo 11. sam. VI.14 Hoc Generale Ephod sijisle simplexlineum asqve roto candore purissimumjfactum adsimilimdinem amiculi Ponti-sicis, sentiunt omnes tam Hebraei qvamLatini 2° accipitur pro veste Particu-lari summi sacerdotis, qvam Moses pa,ravit juxta mandatum Divinum, qvodnulli alii licitum fuit gestare,praeter sum-mum sacerdotem. Hoc iterum Dupli*citer sumitur. I°. Qvatenus denotat so-

Page 11: AMICULUM sUMMI sACERDOTIs HEBR.TORUM,neri obeundo ordinabitpersimus, primogeniti mm antea officiofaterdotalisungebantur. E ligil unam exduodecimtribubus,qua/aera rumrerum curam gereret,

5!am partem pocteriorem hujus vectis,prout inculcatur v.6. & nominatur hu-merale quo respecto pars anterior ap-pellatur pectorale, eo quod pectori ad-,haerear. 2; Prout ea voce significaturtota haec vectis, tam ea pars quaepectori,quam ea quae humeris adhaeret. In haclententia dicitDavid 1. sani;XXIII. v.9.Consulrurus DEUM persacei dotemAb-jathar&cap.XXX.y.applicaamiculum.

MOMENT. 11.postq*uam haec ad vocis hujus melio-I rem intellectum qvodammodo sa-cientia praemisimus, ad ipsius rei expli-cationem nos convertimus übi occurritdisqvirenda cauta efficiens. Erat haecvellis artificiose & decorecontexta im-mixtis variis coloribus cum auro, undeisti vecti adsuit summa gloria & decus,Ifraelitae vero qui durissimae servituti

hactenus subjecti erant, & per totumvitae suae tempus operibus rusticis addi-di, non poterant tam variegatam &

honorificam vestem contexere, in ar-

Page 12: AMICULUM sUMMI sACERDOTIs HEBR.TORUM,neri obeundo ordinabitpersimus, primogeniti mm antea officiofaterdotalisungebantur. E ligil unam exduodecimtribubus,qua/aera rumrerum curam gereret,

6nsice enim duo reqviruntur , sapienterexcogitare & quaeexcogitavit artificioseoperari; necessum itaque arbitramur,sapientissimum aliqvem praecessisie arti-sicem, qvemstariiimussuisse ipIuDEUM,ex collatione, cap. XXXI. v.;. &4. tan-qvam cautam principalem operantemperßczalel si Oholiab, tanquam causasministeriales & instrumentales, implen-do eos spiritu luo , sapientia intelii-gentia scientia, & omni artificio, adpersiciendum opus qvodlibet.,.

MOMENT. 111.

Nevero pro lubitusuo eligerent qvam- 1libet materiam ad contexendam hancvestem ipse. DEUs indicat , ex quamateria & quibus coloribus consi-ceretur dicendo ad Mosen : inp*' mil&nMPi sini rtenn —‘nsi snjrt- nswwn pini w ttibrinsiHae sunt mate*naevaestis pretiolae qua indutum oportuitesse Pontificem dum ministerio sung-eretur. & qvidem primo nominatur 3t

Page 13: AMICULUM sUMMI sACERDOTIs HEBR.TORUM,neri obeundo ordinabitpersimus, primogeniti mm antea officiofaterdotalisungebantur. E ligil unam exduodecimtribubus,qua/aera rumrerum curam gereret,

7Aurum qvod inrermiscebaturhuic operi,non rude,sed in si'a deductum ejus generis silum a Plinio vocatur aurum textile,lib. c. 3. ut eo splendidior & digniorconstrueretur vestis ; est hoc metallumperfecttssimum & (plendidissimum, a-deo ut. a Phystcis appelletur rex & ca-put metallorum. secunda dicitur rtsenquod latine essertur hyacinthus : dicunt

eo nomine effo plantam cum flore quaesub Martii sinem & Aprilis initium intersegetes & in sylvis provenit, est & lapispretiosus ejus nominis, aureo colore se-eundum Plinium lucens;nos arbitramurhic loci intelligi sericum vel lanam pre-

siosam, coloris hyacinthini, qui sinctusest violae luteae, hujus coloris lana, pre-tiosa fuit apud veteres, ur docet illudOdi sT. 4. übi Helenae samula adsert co-lum violaceam lanam habentem; citan-te Franc; Ribera. Tertia dicitur pPiNpurpura, quam nos censemus effo sert-cum si ve lanam purpurei coloris; estpurpura concha nobilissima, succum,

vestes seu lanae tinguntur, in mediis

Page 14: AMICULUM sUMMI sACERDOTIs HEBR.TORUM,neri obeundo ordinabitpersimus, primogeniti mm antea officiofaterdotalisungebantur. E ligil unam exduodecimtribubus,qua/aera rumrerum curam gereret,

8habens saucibus., succus hic, flos .purpu-rae appellatur, qvem cum vira emittit,ideoque vivas capi oportet, PliV/lib.9.cap. 56. est color hic rubeus suboblcu-rus, juxta modo nominati‘Plinii lo-cum, übi ita : Nigrantisrose colore suhlu-cms, hujus coloris vestis olim in sum-mo habebatur pretio & insigne Roma-norum Magistratuum dicebatur: insi.gnibus'itera Regiis & imperatoriis an-numerabatur. Qvarra nominatur rugiricoccum seu lana coccinei coloris, qva'tingebatur, sangvine vermiculi , admo-dum rubri, ut docet Plin. 16. cap. Be-um colorem itidem in , maxima esse_,laude, & inveniri in Galatia, & circaEmeritam Lasaniae dicit idem lib. 9.cap. 4*. ut autem lana plenius hocpreriosissimo colore imbueretur , bistingi solebat; semel anteqvarn in sila de*duceretur & rudis esser, & iterum post-quam deducta erat. Qyinta dicitur WIstinc byssus, quae est genus lini subtilis-simi, delicatissimi, pretiosissimi, hancluisse in deliciis mulierum, & natam

•' '' .‘ i > ' *: i_ r . . . . . . . . . ..1

Page 15: AMICULUM sUMMI sACERDOTIs HEBR.TORUM,neri obeundo ordinabitpersimus, primogeniti mm antea officiofaterdotalisungebantur. E ligil unam exduodecimtribubus,qua/aera rumrerum curam gereret,

9primum circa Elin in Achaja, memcr

rat Plin: lib 19. 1. hujus generis sila sir-miora esse sparteis sunibus , Autor estPaullinus Jambo ad Cynrherium.Contexta, mqvit, Bysso irruptam sidem, si

gnat valente stamine. . sNara sila bpffrsortior (5 (sarteis, seruntur

ejje sunibus.Nec taedebit nos mentionem facere si-

gnificationis allegoricae qvam traditjoljiCunr: Dieter; superbos colores in An-tiqvit; amiculo sum misacerdotis.Irae ephod, inqvir, contextus ex auro, caeco,hsa hyacintho & purpura, ut vel ipsis colo-nias sili* videretur, qvasi indutus omnibusdementis, ipsu toto mundo, ipsa tota rerummi)>er(itate, ut /ummis ima consodit , ut(epulet cato terram precibus , aperiatquetalum, coctus igneus resert caelum

, hya-cinthus aerem , purpura mare. & Hiero*nym; citante Dier. qvatur colores adsian>or elementa reseruntur, ex qhibusoniier/a /tbsisiunt. Byssis terra deputatur

Vsj* ex terra gignitur-, purpura mariph ex ejus cochleolistingitur: hyacinthus aeri,

Page 16: AMICULUM sUMMI sACERDOTIs HEBR.TORUM,neri obeundo ordinabitpersimus, primogeniti mm antea officiofaterdotalisungebantur. E ligil unam exduodecimtribubus,qua/aera rumrerum curam gereret,

10propter coloris similitiidisiem: coetus igni (s*.theri. & deinde: tisjp, adeo color hyacinthiruis placuit DEO ut rudi 'adhuc populohominibus ad obedientiam in/vetis, per.Mosinimperetur a Domino, ut in stgnutn memoris,qva prscepta Domini recordentur, per stngthlas Vestimentisimbriashabeant mm cocco hy-acinthini coloris insignia. ut etiam casii hucilluc qve refacientibus oculis mandatorum coe-leshum memoria nascatur.

MOMENT. IV.Ita levi penicillo adumbrata materia* amiculi, ultroprogredimur ad disqvisi-tionem formae, in qva delcribenda noneadem omnium est sententia. Josephusqvi accuratissimus rerum Judaicarumkriptor est, amiculum hoc, omni si*gura in modum tunicae factum esle»dicit, verba ejus haec sunt; super histertium induitur q\n sphodes dicitur (i

gracanica spotnidi siuniis esi. Fit antei»bae modo-, textus deorsum cubitali mensura exomnigenis coloribus, (s auro (imul Variegato,lacunam circa medium EI tu relinqOit, euntmanicitqVe fabricatus (5 omni-figura in >r0 ‘

Page 17: AMICULUM sUMMI sACERDOTIs HEBR.TORUM,neri obeundo ordinabitpersimus, primogeniti mm antea officiofaterdotalisungebantur. E ligil unam exduodecimtribubus,qua/aera rumrerum curam gereret,

11

Im tunica fastus. Huic ronsentit Franc.Ribera qvi ex his Jolephi verbis con-cludit. Ex his videmus Ephod non habere ma-niculas feci manicas integras, lib. }.Cap. io.de sacerd., Verum illorumsententiamnon existimamus sibi consistere, qvi e-nim potuit in modum tunicae esle sa-ctum, cum in parte anteriori non ha-buerit nisi pectorale, cujus latitudo utinfra patebit , respondebat longitudinispithamae, qvod etiam habuit duas o-

ras junctas in utroqve latere ssimmi-tatum, non qvidem sub axillis, sed su-per humeros in summo Ephod, ut pereas posset commodius Pontisex caputinsicere, & amiculum induere; qvocum erat indutus, tunc orae illae sibulanectebantur. In parte inseriori erat cin-gulum amiculo adhaerens, eodem ope-re & ex eadem materia, qvod arcta-bat inseriorem partem, ut pressiuscorpori adhaereret. Dicunt qvidam per-sigo a parte postica ad pedes usqve,& Hebr. Tos verrunt msypvv, sed cumtunicae talaris mentio siat veri. 51. ha-

Page 18: AMICULUM sUMMI sACERDOTIs HEBR.TORUM,neri obeundo ordinabitpersimus, primogeniti mm antea officiofaterdotalisungebantur. E ligil unam exduodecimtribubus,qua/aera rumrerum curam gereret,

12

beasqve infra mala punica cum tinri-nabulis, merito horum lententia reji-citur. Errarunt in qvalirare amiculidesenbenda multi alii, inter eos etiamfixrussenensis,qvi traditur dixissehb.j.cap. n. Esse factum ad modum scapu-laris monastici. Alti dicunt pertigisleEphoda collo ad lumbos,respondentemlatitudini tergi virsi&qvideß.Raschiita.!superhumerale seti ephod, nomen habet a cin-gendo, (s erat cingulus (eu amiculum, cujuslatitudo refrondebat latitudini tergi Viri, admodum cinguli, qvod Vocatur aitalie Por-zmtb, qvo circumlintis. Principes sxmins, e-qpttantes in eqvis 'reserente ejus verba Joh.Cunr. Dieterico,qvi ipse ita; ct*4/,inqvir,ve(lis extima brevi(sima, qv£ manicis carebat,t's c/Podammvdo ar slabat & conflringcbat la-xitatem interiorum Pestium. His conserititJoh. Leusd. in Phil. qvi ait sa sium ad mo-dum pefloris tegens tergum & latera a collousqPe ad lumbos, sed anteriorem pefloris par-temrelinqVit acuam, ut ei inureretur peflorale.Qyoruro lententia & nobis/arridete,

Page 19: AMICULUM sUMMI sACERDOTIs HEBR.TORUM,neri obeundo ordinabitpersimus, primogeniti mm antea officiofaterdotalisungebantur. E ligil unam exduodecimtribubus,qua/aera rumrerum curam gereret,

13tum ex iis qvae supra dicta sunt,tum ex collatione *vers 27. & cap.XXXIX v. 20. Porro, si manicas ha-buisser juxta josephum & Hiberam, a-liqvam eorum mentionem secisiet.,DEUs, dum mandatum dedit Mosi deparando amiculo; vel etiam Moses, in:execurione mandati qvam describit.,Cap. XXXIX verbo (altem tetigisses,cura omnes alias minutissimas partes,cum uncinulissc catenisenumerer. Itaqjcum nullum apicem de manicis repe-siamus, iisdem caruisse arbitramur, &

humerale hoc, non tam ad operimentum.quam ornamentum factum effo,dicimus.-.Erant huicimpositae duae gemmae pre- ,

tios®, auro inclute, una in utroque hu-suero, quae Hebraice dicuntur CZsnU)quod LXX verterunt smaragdos, A-qvila & symmachus Onychinos, quoderia m in nostris vernaculis reperimus.Cst autem Onyx, juxta Plinium, gesstetranstucida, colore ungvem hominis re-cretis carnibus impositum. lib ;6.cap .6.

Page 20: AMICULUM sUMMI sACERDOTIs HEBR.TORUM,neri obeundo ordinabitpersimus, primogeniti mm antea officiofaterdotalisungebantur. E ligil unam exduodecimtribubus,qua/aera rumrerum curam gereret,

14Joseph. & Tremell. verterunt sardony.chen, quae putatur eadem ede cum O-ryche, eos vero vernsfe sardonychen,ur & colorem lapidum & patriam simulindicarent/n sardinia enim insula marismediterranei, primum inventa dicitur.His lapidibus insculpta erant nomina si-liorum Ifrael, sex nomina in utroque la-pide, ira ut sex femorum nomina micui,praedent gemmae dextri humeri, sexjuniorum gemmae sinistri humeri. Mi-rum qvippiam & notatu dignum resertJoseph.de his gemmis lib, ? Anriq.cap.9.Ex lapillis , inqvis, qt>os Pontisex in hu-meris geslabat , micabat ter qPoties litatumessit, is qvi dextrum humerum occupabat , tau-tum que fulgorem emittebat , ut procul etiamintnentibus con/piceretur , idejut praeter natu-ram siam is eonspetudinem-t. '

MOMENT. V.Cie pro modulo ingenii tactis iis, quaec 'ad exposirionem partis posticae facerevidebantur, jam accessiim facimus ad eaquae partem spectam anteriorem, qua

Page 21: AMICULUM sUMMI sACERDOTIs HEBR.TORUM,neri obeundo ordinabitpersimus, primogeniti mm antea officiofaterdotalisungebantur. E ligil unam exduodecimtribubus,qua/aera rumrerum curam gereret,

15I vocatur pectorale,'eo quod pectori supra> corapplicabatur: saljarchiappelasse ser-tur: abmjCO mtonornaraemu e regionecordis. Hebraeis dicitur pyn qva voce de-sindere dicunt qvidam a tu;» quod signi-ficar divinavit, alii arutsn hoc estsiluir de-ducunt, tutissimu arbitramur si dicamushanc voce originetrahere abAra.pun h. e.circumdedit qviaPontisexDEura mterro-

ite Koytov. versione germanicas(mpt*oC§llsctctn/quod essetqvasi insigneofficii Pontificalis,&Pontisex hoc femperu(usfuerit dsi munere sacerdotali sunge-retur,& sine eo nunqua ministraret.LatiniRationale reddiderunt, & forte ideo, cumper illud ederentur divina responsa nonvidetur sies quaedam irrationalis,ledratio-ne atque intelligenria poliens.Cur vero di-catur IOEUtD mm pectorale judicii,variasvariorum sententias& rationes memorat

Polus in &;Bibl.Crit. qvarumprima, qvod sacerdos sine eo nunquamDEUM consulebat, aut jus dicebat in regravi, quae est Riyeti. 2. Qyod conti-

Page 22: AMICULUM sUMMI sACERDOTIs HEBR.TORUM,neri obeundo ordinabitpersimus, primogeniti mm antea officiofaterdotalisungebantur. E ligil unam exduodecimtribubus,qua/aera rumrerum curam gereret,

16neret judicium& sententiam DEI, nem-•pe quod Pontisex dlet & doctrina &

moribus ornatissimus. Paul.Fag.j, qviaadmonebat sacerdotem & populum ju-dicii h. e. officii & debiti sili. Menoeti.4. Qvia judicium i, e. caulas siliorum■'lfrael super cor silum portavit. Aaron.-Oleast. 5. Qvod docuit eos quo pactole gerere deberent, tam in bello quamin republicae lo&PD significat admini*ssrationem rei i qua publicae qua priva*

• tae. Drus: 6. Qvod in eo edet judiciumi. e. ordo, dispositio, specimen, monu-

• mentum, exemplar siliorum Ifrael, nem.pe nomina & memoriae. Malvend. E*gregie etiam disserit de hac impetraTargum jonathan his verbis :

:o'facies'pedor ale judicii quo declarabuntur judiciij/raelis, qua abseondita sune a judicibus , dordines vtstoriarum in praliis ipsorunt. sient

R. David inLibro übi vocum senia ex-plicat. Vocatur pedor ale judicii , cj\>ia tn eoerant Urini (5 Ibutnmim, qvji judicabant ju-dicium hominis cum interrogarent ea. In qvi'bus omnibus licet sit aliqua dsscrepantia

Page 23: AMICULUM sUMMI sACERDOTIs HEBR.TORUM,neri obeundo ordinabitpersimus, primogeniti mm antea officiofaterdotalisungebantur. E ligil unam exduodecimtribubus,qua/aera rumrerum curam gereret,

/

verborum, sendis tamen'non adeo dis-conveniens est , sed in hoc omnesconveniunt, qvod, cum interrogaretsacerdos in rebus dubiis DEUM, perhoc qvid faciendum essiet edoctusfuerit.,- .

Texturam qvod attinet, eratex eademmateria & iisdem coloribus cum hu-merali contextum , auro videlicet,hyacintho, purpura, cocco, & bysso[ut patet ex verbis DEI ad Mosen v. ry.mvwtoD nun na&D-BsKtsd iwn,nww nybvn pnss nbrn ani wvn isn,Tin nwr\ HWD Win &ut sustinereposser pondus gemmarum quae in eoponebantur, erat duplici panno con-textum. Qyantum ad magnitudinem,erat mensura parvum, ejusdem & lon-gitudinis & latitudinis, ad magnitudi-nem palmi sc; majoris, qvi etiam spi-thama appellatur, licet nonnulli hic in-selligant palmum minorem, qvatvor tan-tum digitorum: eum tamen hic non in-telligi innuit voxHebr. mi qvae signssi-cat mensuram digitorum extentorum,

Page 24: AMICULUM sUMMI sACERDOTIs HEBR.TORUM,neri obeundo ordinabitpersimus, primogeniti mm antea officiofaterdotalisungebantur. E ligil unam exduodecimtribubus,qua/aera rumrerum curam gereret,

18continentem dimidium ‘cubiti 'majorissi ve sacri, q\sl conflabat sex palmis: un-de (pithama fuit trium palmorum mi-norum, seu duodecim digitorum ut no-tat R. Kimchi in libro radicum citanteBuxtors. cui menlurae responder (pa-ctum qvod est inter extremitatem pol-licis & medii extensorurn.

Rutilabant in eo duodecim gemmaeadmirabili serie auro inclusae perqvac-vor ordines dflpositae, ira ut in singulisordinibus terni collocarentur lapides,qvorumnomina Dominus enumerat, &

cuiqve certum, locum dar, .ira ur pri-mi ordinis gemmae essient iTiIOEJ D~NsipD sardius , Topazius , smaragdussecundi cZDbIT' TDD *]33 Carbunculus,sapphirus Adamas. Tertii 'Dtp OwrID?r!N Hyacintus Achates.Amethystus.Qyarti n£wr* DTP itnpTl Chrysolirus,Onychinus Jaipis. His insculpi jubetnomina siliorum Ifrael, sicur & duobusillis lapidibus, qvae DTP dicebantur &

humeris impositae erant: übi dissicultasqvaedam sele explicandam offert. Utram

Page 25: AMICULUM sUMMI sACERDOTIs HEBR.TORUM,neri obeundo ordinabitpersimus, primogeniti mm antea officiofaterdotalisungebantur. E ligil unam exduodecimtribubus,qua/aera rumrerum curam gereret,

19wsttn Levi ex (si /i trihu Pontisex erat, suerit in/culptutn bis gemmis? asfirmant qvi-dam urgentes ordinem nativitatis,& qvi-dem tertio gemmae primi ordinis, qvaesmaragdus dicitur, insculptum nomenLevi volunt; nos negativam ruemur, &

demto Levi in locum Josephi poni-mus duos ejus silios Ephraim & Ma-nasTe, qvos Jacob reputari voluit sibi*ita ut Ephraim qvi minor erat antepo-neretur Manassi majori natu. Genes:XLVIII. v. 5. & 14. si ergo ponereturLevi necesse erat praeteriri Ephraimaut Manasse, qvod absonum, qvia uter-qve horum caput & princeps (bae tri-bus-extitit, partem etiam suam ut aliaetribus in divisione terrae acceperunt_,Jo(. XIII. & XVI. Levi vero nullamterrae partem datam videmus, dicimusitaque duodecim effo tribus exclusa sa-milia Levitica- ipsum etiam Pontisi-cem, portantem in pectore & hume-ris gemmas qvibus nomina insculptaerant* dum orarer & sacrificaret pro

Page 26: AMICULUM sUMMI sACERDOTIs HEBR.TORUM,neri obeundo ordinabitpersimus, primogeniti mm antea officiofaterdotalisungebantur. E ligil unam exduodecimtribubus,qua/aera rumrerum curam gereret,

20

populo,per se Tuamrepraesentavisse tribu,&.(ui tpsius non potuissenon meminisle.

PosTer ex coloribus & proprietatibusgemmarum adstrui similitudo inter eas& conditionem duodecim siliorum Is-rael si juxta ordinem nativitatis con-serantur cum gemmis eo ordine qvopolitae (unt, si certa gemmarum cogni-tione essemus praediti, & earum virtu-tes exacte seneremus,<qvantum per vires ingenii licebit, con-serre virtutes Patriarcharum & eorumposterorum , coloribus & virtutibusgemmarii,seqventes ea qvae de eis (criptasunt Gen.-XLIX. & Deut;XXXHL Necnos movere debet illud Thomae Cajetanidicentis. De nominibus lapidum ne (is sol-licitus, cj\>ia periijje ajunt apud Hebraei no-titiam nominum propriorum lapidum , ani-

vialium, atq\>e locorum. sed cum LXX.interpretes & Jolephus, aliqvatenus no-verint valorem nominum Hebraeorum,qvi nobis ea in Graeca verterunt. Orae*ca autem qvam vim habeant, nobilesicriptores Graeci & Latini docent-,.

Page 27: AMICULUM sUMMI sACERDOTIs HEBR.TORUM,neri obeundo ordinabitpersimus, primogeniti mm antea officiofaterdotalisungebantur. E ligil unam exduodecimtribubus,qua/aera rumrerum curam gereret,

21Primi ordinis gemma avae primumlocum obtinui erat Dis & latinoidiomate essertur sardius a sardibusurbe Adae übi invenitur; ess lapis ru-bei coloris, transtucens & ignis habensspeciem. Huic intcriptum luit Ruben,& cum ejus conditione convenire vi-detur, übi aliqvid rubens erat & splen-didum, ille enim non adeo consentie-bar ad occidendum Josephum sed eumincolumem servare cupiebar. Genes:XXXVII. 21. aliqvid etiam oblcurum& terrenis cupiditatibus scedatum Gen:XXXV. 22. Qvae secundum locum oc-cupavit dicitur iIUDD & latine redditurTopazius, hanc inveniri in insula marisrubri autor ess Plinius, qvi etiam diciteam esse coloris viridis, & praeserri o-mnibus gemmis ejus coloris; huic in»sculptum erat nomen simeonis, cujusfortem animum & timori non ceden-tem, qvi cum fratre Levi stuprum so-roris plurimis intersectis vindicavit ,

repraesentat. Genes: XXXIV. 25. solahaec nobilium gemmarum limam sen-

Page 28: AMICULUM sUMMI sACERDOTIs HEBR.TORUM,neri obeundo ordinabitpersimus, primogeniti mm antea officiofaterdotalisungebantur. E ligil unam exduodecimtribubus,qua/aera rumrerum curam gereret,

22tire & usu atteri dicitur hoc re*spectu etiam convenit simeoni, cu-jus gloria multum qvasi lima attritafuit Patris maledictione. GemXLlX.y,Tertius in hoc ordine dicitur red-ditursmaragdus qvae estgtsha vindissimaoculoru aciem lassam recreans, & gratit-simi coloris, ut tradit Plin: hb, 97. cap.s.hujus gemmae nobilitatem laudat Phae-drus dum ad Pavonem avem nobilis-simara corulcantem pennis incompa-rabilibus ita loqvenrem Junonem me-morat nitor smaragdi collo prxfulget tuo.lib. 9. sab. 19. huic inscriprum Juda, cuiconvenire, ob sortitudinem & RegiamPotestatem, qvae in hac tribu mansir,inqvam universus Ifrael oculos cum lae-titia convertebar, ut per eam ab hosti*bus liberaretur, videtur: ob fulgoremetiam & recreationem qvae ex hactribu exiit, dum Clinctus sol Justitiaex hac tribu natus est.

In secundo ordine prima gemma ap•pellarur “)s2 & redditur larine Carbuncu-lus hanc gemrnan principatum habere,

Page 29: AMICULUM sUMMI sACERDOTIs HEBR.TORUM,neri obeundo ordinabitpersimus, primogeniti mm antea officiofaterdotalisungebantur. E ligil unam exduodecimtribubus,qua/aera rumrerum curam gereret,

23& ira appellat! a similitudine igniumdocet Plin. lib. 7- cap. 7. unde Menoch.Carbunculus igniti carbonis speciemresert, huic inscribitur Dan, cujus ma-gna fuit sortitudo , quae LaudaturDeut. XXXIII. & ad similitudinemignis exussir urbem Lais Judic. XllX.samson qvi velut ignis fuit in Phili-staeos, ex hac tribu, lorrum habuit.secunda in eodem ordine dicitur».'O2O. sapphirus qvae est gemma coelectisac caerulei coloris, aureis punctis col-lucens. huic inscriprum fuit Naphtaii;color hic reserre videtur coelestes mo-

res nonnullorum Apoflosorum, qvi exhac tribu suerunt: aurea puncta qvibuscollucet gemma, verba Apostoloram deidivinis mystersls, ut edixit Jacob Gen:XLIX. 21. Apostoli enim qvasi cervi e-misti a Ghricto, velociter per orbem ter-

ra discurrerunt, emittentes pulcherri-ma ac saluberrima eloqvia. Tertia no-minatur DViT' Jdatnas, a duritie ita di-sta, qvod omnia contundar, & soli lan»Jvini hircino calido & recenti, a qvo

Page 30: AMICULUM sUMMI sACERDOTIs HEBR.TORUM,neri obeundo ordinabitpersimus, primogeniti mm antea officiofaterdotalisungebantur. E ligil unam exduodecimtribubus,qua/aera rumrerum curam gereret,

24se atteri patitur, cedat, huicinscriptsi eratGad,cujusrribussortitudinem leoninamlaudat Moses Deut: XXXIII,-20.

temo ordine primo loco poniturlapis qvi dicitur Qttsb in hujus gemma;expositione controversas sovent senten-tias auctores, qvidam lyncurium red-dunt, alii Cyanum ,alii Liguriam, autho-rirate LXX. interpretum; qvi Hebs,

reddiderunt & Joseph. qvihtyxjjcv verri?. nos Hyacinthum suisleexistimarmis,qvae etiam in Apocal.dumfundamenta ccelestis Hierosolymae du-odecim gemmis conflare describuntur,commemoratur , qvibus duodecim A-pofloli significantur, & cum graeco Ai»yjsiv qvod est svave & jucundum facileconsonat. qvemadmodum & JosephusJigurium ab admiranda pulchritudinecommendat. Est enim Hyacinthus colo-ris violacei ex stavedine qvasi rubens& aureum fulgorem reserens, robora-re cor & sulminum ictus avertere di-cit Boethius lib. 2 de Gem. cap. 14. de

Page 31: AMICULUM sUMMI sACERDOTIs HEBR.TORUM,neri obeundo ordinabitpersimus, primogeniti mm antea officiofaterdotalisungebantur. E ligil unam exduodecimtribubus,qua/aera rumrerum curam gereret,

25hac talia protulisse verba serturHjeron:Epist. ad Fabio). miror cur hyacinthusjnUosijJimus lapis in horum numero non po-satur, nisi forte ipse tst alto nomine Lyntu-ritUyscrutans toscjvi de lapidum scripsere na-luris lyncuriutn invenire non potus. Huicinsculprum nomen Aser, cui propter co-piam spiritualium bonorum in terraebonis indicatam, convenire Videtur. se-cundo loco ponitur 'litu Achates qvaenomen sutim a fluvio siciliae Achate ac-cepit, hujus gemmae mira in coloribusest varietas, qvam plurimis etiam polletvirtutibus, advertetur venenis, medeturaraneorum & scorpionum ictibus , vi*sum acuit, ut tradit Plih. Hb 97. cap. io*huic infixum Iteschar & convenit tribuipropter varietatem virtutum & sancti-tatem qvae in ea eminebar, illi enim vo-cabunt populos ad montem, & immo-labunt victimas justitiae Deut XXXIII.19, Ternum in eodem ordine locumhabet HDbriM Ametystm, est hic lapis co-loris violacei |Plin. hb. 97.' cap. 9* dici.Hir ebrietatirepugnare , Asistoteles enim

Page 32: AMICULUM sUMMI sACERDOTIs HEBR.TORUM,neri obeundo ordinabitpersimus, primogeniti mm antea officiofaterdotalisungebantur. E ligil unam exduodecimtribubus,qua/aera rumrerum curam gereret,

26autor est amerhystum umbilico admo-tum, vini vaporem primum ad (e tra-here, deinde eum diseurere. huic inscri-pthm. erae, nomen Zabulon, & coloreluo resert charitatem & mores coelessi-s,praesertim ' cum ex hac tribu : qvidamApostoli suerint.electi.: ut intelhgunusex Psal. 67.2^.

In qvarto & ultimo ordine prima esl:essutitus est lapis aureo colore

transtucens Plin. hb. 57. cap. 10. siveursssidorus sertur dixisse, est similis au-ro cum marini coloris similirudine. haecgesha nomini Ephrairn datur cb Regiampotestarem,qvam tribus habuit tem-pore Jeroboham; i Reg. XII & qvodqvasi mare multiplicata fuerit, ut «prae-dixit Jacob Gen: XLVIII. 19. semen illi-us crescet; in i gentes. secunda hujusordinis est tZDiltts Onychinus cujus colorin praecedentibus demonstratus est, huicManasse • insculprum erat-, ut enimhaec gemma candidior, est aliis hicinominatis & , repraesenrac. cando-rem, virtutum, qvae in Joseph Patre

Page 33: AMICULUM sUMMI sACERDOTIs HEBR.TORUM,neri obeundo ordinabitpersimus, primogeniti mm antea officiofaterdotalisungebantur. E ligil unam exduodecimtribubus,qua/aera rumrerum curam gereret,

ipsius Manasse & in iplo Manasse, emi-nebar. ; Omnium ultima est nsun qvi-dam Beryilum reddunt, ac nos Jasptdemretinemus cum conveniar Hebraeo ip(elonus vocis, est haec-gemma variarumcolorum, viridis,caerulaei.purpuraei prae-toris vero.inprimis naturae qvemad-modum in veteri est versiculo. - P-?Auro c/Vid melius* Jaspis.Qvid'jajpide?virttul

Huic lapidi insenptum erat nomenBeniamin, qvae tribus praestantia' virtu-tum a DEO expolita siest'si in hac Do-minum habitaturum ; praedixit Mo-ses Dent. XXXIII. 12. mirum fulgo-rem emisit tribus Benjamin Dum Apo-stolus -Paulus ex ea natus est. em >:■• : Non autem adsuebatur pectorale hu-merali, sed alligabatur catenis aureis &vitta qvadam hyacinthina, erant enimin parte superiori pectoralis duo annu-ii aurei, qvibus catena aurea intereba-tur & annectebatur circulis & uncinisaureis qvi in summitate humeralis e-ranr, atque catena illa & humerale su-

Page 34: AMICULUM sUMMI sACERDOTIs HEBR.TORUM,neri obeundo ordinabitpersimus, primogeniti mm antea officiofaterdotalisungebantur. E ligil unam exduodecimtribubus,qua/aera rumrerum curam gereret,

28jstinebatur ne defluere posset, & pectenjrale separari non poterat a humerali,In

.parte inseriori itidem erant duo an-*

nuli aurei, qvjbus in extremitatibus hu-meralis respondebant alii duo, qvi vittahyacinthina per se jungebantur, ut qvo*dammodo ' interiorum vestium laxita-tem arctaret. .

-

" • - r: ,•

MOMENT. VI.

Materia & forma sio pro (implicita-te qva sumus, simfflicirer evolutis,

mandat lex methodi, ut animum adsinem pari simplicitate exponendumconvertamus; qvem duplicem reperi-mus & prior proponitur, v. 2. TOafr

Voltjit (ummufreru arbiter, Di-vinae suae gratiae splendorem elegantis*simarum & nobihssimarum vtstium i*magine tanquam in pictura & emble-mate qvodam illustn adumbrare, quaea 'Talmudicis sDt VJs3 veH/rnenta aureiappellantur: quas deputavit DEUs sumosacerdoti, ut gloriosus & decorus spe?ctaretur, & ne illi honorem & reveren-

Page 35: AMICULUM sUMMI sACERDOTIs HEBR.TORUM,neri obeundo ordinabitpersimus, primogeniti mm antea officiofaterdotalisungebantur. E ligil unam exduodecimtribubus,qua/aera rumrerum curam gereret,

29tlam debitam denegarent,* sed ut omnesmagni eum sacerent, & ex solo vesticuagnoscerehr esse miniffrii alrissimi,suum-que inrercessorem.Posteriorem exv. 12.scig.mtelhgimus prot recordatione:hoc pvtis/onvcy reserri potest 1. ad Deum,ut haedus illud pactum, sinui 1 & negotiaIfraelitarum hoc modo, per lapides ami-culo adhaerentes, DEO in memoriamrevocarentur, non quodbbliviosus; esser,sed sio; voluit qvasi excitari, vel potiuspopulum suum invitare, ad capiendamconsolationem , dum scirent se per ve-llem eicj impositos lapides coram DEOsidi. 2» Ad Pontificem, si qvidem pri-mo, ut meminisset fidei & probae vitaePatriarcharu, eorumque & sidem si vir-tutes imitaretur. Deinde ut in memo-riam revocaret in sacrisiciis st ora-tionibus duodecim tribus. 3. Reserri, po-test addpsos Praelitas, ut videntes no-mina Patrum suorum in humeris & pe-ctore summi sacerdotis recordarentur& fidei st virtutum eorum, & nede-seiscentes ab illorum virtutibus, aderro-tum contagia declinarent

Page 36: AMICULUM sUMMI sACERDOTIs HEBR.TORUM,neri obeundo ordinabitpersimus, primogeniti mm antea officiofaterdotalisungebantur. E ligil unam exduodecimtribubus,qua/aera rumrerum curam gereret,

30MOMENT. VII

ipum autem rerum actione factarumsit usus earum > ut tradit svamz

nec illud praetereundum ceniemus,cui usui adhibita erat haec vectio in su*perioribus memoravimus, qvodhac veste ; indutum - oportuit esse Pon-tisicem dum ministraret; sed supertstadhuc alius ejus usus, nempe, ut sum-mus sacerdos hac veste indutus DEUMconsuleret in rebus dubiis& per hanc ac-ciperet responsa, non qvidem-per' ip-sam vestem, sed per & tZ3M5inqvae DEUs in pectorali, amiculi ponimandavit. solus enim Moses hacpolluit praerogativa & ei concestum fu-it immediate DEUM alloqvi, alii vero,occurrente dubia aliqva re,interrogarenecessum habuerunt per summum sa-cerdotem,qvi indutus Ephod rtsponsumper Urim & Thummim accepit, qvodex plurimis scripturae locis patet.Num:XXVII. 211. sam. XXIII. 9 10. Has vo-

Page 37: AMICULUM sUMMI sACERDOTIs HEBR.TORUM,neri obeundo ordinabitpersimus, primogeniti mm antea officiofaterdotalisungebantur. E ligil unam exduodecimtribubus,qua/aera rumrerum curam gereret,

31ces & ;tZ3MW) Bctlarminus utinsallibile-Judicium Pontificis Romaniobtineret,exponit doctrina & ventarem,hac sussultus ratione', qvia Hieron; do*-frinam & veritatem,LXX. / n*unr %atixjdaa* verterint, est deducit CDWN a

qvod si docuit - & CUNCTI a }£*•<credidit. sed istam derivationem ve?lur nimis coactam si remotam omninorejiciendam censemus, cum serme nullasuliterarum convenientia, & dicimusvo-cem derivari ab qvod estilluxit.CDjpjin vero a C3Dn perfectusest, & ita has voces significare apudlatinos luces & integritates, vel qvodidem est juxta Pagninum, illuminatio-nes & perfectiones: Censent nonnulliipsutri pectorale duodecim gemmis or-natum ira appellatura ; sed contradicitcollocatio sive-positio. Aliud enim fuitUrim&Thummim qvod ponebatur, a-liud pectorale in qvo ponebatur. R. 837!omo-& cum eo Paul. Fag. vult edenomen Tetragrammaton schemham»

Psiorasch scriptum in pectorali, ex cu-

Page 38: AMICULUM sUMMI sACERDOTIs HEBR.TORUM,neri obeundo ordinabitpersimus, primogeniti mm antea officiofaterdotalisungebantur. E ligil unam exduodecimtribubus,qua/aera rumrerum curam gereret,

32itis fulgore Pontisex divinum respon*isim cognoscebat cum ab ahqvo inserarogaretur: & Hanc scripturam dictamUri & Thum. qvod' Dominus per eamclare & perspicue manisestaverit > vo-luntatem suam, ac qvod locutus estetiam persecerit: addit Fag. nomen Te*tragtammaronideo dictum elleUrim &

Thumrtssn qvia notitia s. s. Triadosruentem illuminet & sidat. AriasMontani tuisse duos lapides pretio*sisiimos a DEO Mosi dsitrug datos,& Mosen accepisse jam - paratos ex eocolligit, qvod nihil legatur de causa d-siciente, nec dicitur ad Mosen facies, leni-pes’ sed tantum pones. Alii putant vocesUrirh&Thummim’ fuisse inscripras ra-tionali, qvemadmodum Tiarae Pontisi-cisitiscripta erat itisrb unp. Major parslapiehtumCabalistarum consentir, qvodsuerint nomina sancta, id est nomen DVsl'cum certis qvibusda ejus per alia nomi-na Divina expolitionibus, «st haec nomi-na volunt ab interiori parte gemmarumscripta smsse, sicut. Ab exteriori parte

Page 39: AMICULUM sUMMI sACERDOTIs HEBR.TORUM,neri obeundo ordinabitpersimus, primogeniti mm antea officiofaterdotalisungebantur. E ligil unam exduodecimtribubus,qua/aera rumrerum curam gereret,

33p, omina tribuum. In tanta sententiarumvarietate qvidstatuendum (it, non faci-le apparer; sic enim auctores variant, utnihil certi definire liceat, led illud Au-gustini, Potius assumendum sit; Non sa-tis liqver. Inrerim tamen maxime pro-babilis videtur illorum lententia qvitxistimanc duodecim gemmas in pecto-rali politas Urim & Thummim appel-latas- effo cum qvihus etiam Lutherus

facit; eo qvod insoliti splendoris coru-scationem emiserint, omnimodam per-sectionem sine vitio habuerint, & sa-cerdotes ex illa in rebus dubiis mentem

'jehovae perceperint. Rationes pro baesententia stabilienda possimr adduci cales.Qvod MolesExod XXXIX accurate o-mnia vtstimenta describens pectoralisqvidem cum gemmis meminit,sed Urini& Thummim nullam mentionem facit.'&Levit; VIII. übi.Urim&Thunsim me-minit,nihil de duodecim lapillis dicit,necctlibi in scripturis legitur qvod Mosi aDEOjamparatitraditi sine: causa existi*Hiamus, qvod eadem res fuit variis nomi

Page 40: AMICULUM sUMMI sACERDOTIs HEBR.TORUM,neri obeundo ordinabitpersimus, primogeniti mm antea officiofaterdotalisungebantur. E ligil unam exduodecimtribubus,qua/aera rumrerum curam gereret,

34n bus significata.miniir.e omisisset MolesUrim&ThummimExodXXXlX. imovero pluribus disenpsisiet, si aliud qvid.dam praeter duodecim lapides intellexitser,cum alia longe minora diligentissimerecensear. Hanc sententiam sovet Jo*sephiis lib. 3, Antiq. cap. 9. Cum inqvir.Dslls in pefloraliponi Urim i'sTbummim ,

tntelhgat lessor stgnificdri, debere poni in ra-

tionali duodecim illos lapides prettosos , (siDitundm hanc Virtutem haberent, pramon-slrandi futura ,

(5 predocendi cj\>£ agenda e.rant Idem sentit Pererius. Cuius ver-ba B. Meisn. resert; lapides illosDEUs ap-pellavit duobus Vocabulis Hebrais, Urim (sJhummim, qV£ virtutem illam rationali!reddendi retyonsa divina sgnifiiant. Aliiqvibus non placer, advectus eam dflpu*tant dicentes; si per duo* illa nominaidem significarer,frustra adderetur,qvodjam fuit mandatum, & non jussisiet Do-minus poni gemmas in pectorali, qvaejam in palis ipsiiis pectoralis in clurae -ef*serta qvo non separabantur, & sine qvi-bus non erae Pectorale. sed his respon-

Page 41: AMICULUM sUMMI sACERDOTIs HEBR.TORUM,neri obeundo ordinabitpersimus, primogeniti mm antea officiofaterdotalisungebantur. E ligil unam exduodecimtribubus,qua/aera rumrerum curam gereret,

35ciemus qvod C\t'uvu%e<petha.ta<ns si ve re-petitio & inculcatio, ur, qvod. miniment-gligsndum erae, bis aut ter inculcarer

tur; prius Mandavit Dominus, ur duo-decim gemmae in pectorali collocaren-tur cum nominibus Patriarcharum, de-inde multis interposiris id repetit nonsine causa, sed iit offendat qvam vir?tutem inesse voluerit gemmis illis; acsi diceret jussi , ut gemmas cum nomi-nibus poneres, nunc jubeo ut in eodempectorali ponas Urim & Thummim hocess praedictionem rerum futurarum ex-ceperas & lapides poni scias , ut pesillos vos futura & agenda doceam qvo-sies oportebit. Prius ut lapides tantumponi jussi, nunc jubeo poni tanqvam,Urim & Thummim. Id est tanqvam o*raeda & signa futurorum. , ...In definiendo modo relponsionis factae

per Urim & Thummim in diversas et-iam trahuntur opiniones seriptores.

Dicuntrqvidam literas, per qyafresppn-dendura erat, ex locis luis prqmJnuisse,.cumqve omnes literae non adsuerint Icili

Page 42: AMICULUM sUMMI sACERDOTIs HEBR.TORUM,neri obeundo ordinabitpersimus, primogeniti mm antea officiofaterdotalisungebantur. E ligil unam exduodecimtribubus,qua/aera rumrerum curam gereret,

36in lireris duodecim tribuum, atque itaomnes voces non potuerint exprimi,ascripta fuisse nomina Abraharssi, Isaaci,jacobi, & ita ajunt unam literam pri-mo iuxisse, mox prioris luce cessantealiam luxisse, donec perfectum fuit re-sponsum .Alii volunt responsum factumper vocem editam & a [sacerdote au-ditam. De modo responsionis Icriblrß.D.Kimchi ad Gap. 20 jud-hunc in mo-dum qvorum meminit Joh. Cunr. Die-ter. in Ant. Bibi. £>yt Volebat de publicojsi/ alioqVi de gravi negotio percontar/, venit*hat ad sacerdotem. Is indutus ■‘Bphod/labatcoram arca\ Domini, in tphod erant tnclusiduodecim ' lapides pretio/i , in quibus nominaduodecimtribuum erant inscripta, addebanturnomina Abrahami, Isaaci, Jacobi, aiqve itain illis lapidibus erant omnia elementa alpha-beti. Interrogantem oportuit faciem obver-tere ad sacerdotem (sinterrogare non qvidtnitam aperte ut Vox audiretur, nec ita obscu-tre, ut tantum in anima cogitaret qVs pe-teret, /ed eo modo ut Manna - legitur precata,in primo sam. libro, tantum labra mvissii

Page 43: AMICULUM sUMMI sACERDOTIs HEBR.TORUM,neri obeundo ordinabitpersimus, primogeniti mm antea officiofaterdotalisungebantur. E ligil unam exduodecimtribubus,qua/aera rumrerum curam gereret,

m dixisse qviccjvam qvod 'audiri potuit. De-inde sacerdott hoc patio reddebatur oraculumss, sancti militera: qVadam in petiorati emi•nebant, idqVe Vel loco vel fulgore, in cjvtbussacerdos oraculum ($ Voluntatem DEI tegebat,Tutissimumexistimamus si dicamus,re-Ipondisse DEUM invocatum a sacerdo-te, certo ritu gemmas illas gessante, perlluminatidnem intellectus illius, & cer-tam persvasionem, inditam menti ipsiusde verisate responsi. hanc tamen opi-nionem, scriptura tacente, pro insalli-bili non venditamus, sed, si alia melio-re informati suerimus,parati sumus eampermutare, acqviescentes in gravisiiraoB. Gerhardi in Exeg. H.Theol: judicio,modum verum divinae revelationis perUrim & Thummim hodie scire neminem. sed hic silium, cum voto hoc adsushum Pontificem nostrum JEsUMCHRIsTUM, abrumpimus, velit sacer-dotes, qvos in Ecclesiam Tuam, ad prae-dicandum verbum Coeleste misir, gratia& spiritu implere. Cui cum Patre-v & spiritu sancto sit Gloria

in aeternum.

Page 44: AMICULUM sUMMI sACERDOTIs HEBR.TORUM,neri obeundo ordinabitpersimus, primogeniti mm antea officiofaterdotalisungebantur. E ligil unam exduodecimtribubus,qua/aera rumrerum curam gereret,

s«gite s 2\ijm/ssh)et ssDCC Respondenten

©a |an sin 3>sc§t<Tm2sot:oiis2Mslbcboitab i sici*

gebomctt/£i)cscsisien s6rsdctjtsltc*

sui £EBctlb jacticm roanbra/tvisl 1 ©ygbeii cstsrctnbra/sßir (tt (tyrligr sgnd;n)ars ;

.sc!lß i s)sga /Klgcbommfrasllsm ar ben sicta sictum

'stH sili bpgb/borr anbra lars.isiom ber man umesit samblat -*

git i mctcsut salkr/ camelae /

(Jnslgs (lupae uti erdcs /

©U©3 W&' ac rena illati/spm ojj san sili sicta (liliapelac {Trabae 6ri(l oA sirdes.

©tsisa.saii d unberlctaGsulbcti min/ min gratibc sata

‘sili att snsgbasi isstvctr als<sss«t i ()aan traslFat gtunben/©asssstt ocsi as oicms lunbm

®rucsit Cr» si margesalltIsss sßrtenstull. gaussii faller/som <s)t scog ,sa Ipcstig sdOec

sisi slll bitsb 0(8 tb«3&«s■t.t.. • ■ .

Page 45: AMICULUM sUMMI sACERDOTIs HEBR.TORUM,neri obeundo ordinabitpersimus, primogeniti mm antea officiofaterdotalisungebantur. E ligil unam exduodecimtribubus,qua/aera rumrerum curam gereret,

' som sym sitr tstutbsmtlUscts striffrsiis <3Ma Arctum*»

Jpwilsa s(sAer telis(j(ct{(svtn si acti mtt> tiibttu■ §i bc» frogb som i sct&issm-

Uti -Omittis srsotbrsaal©c()ti i sisr|Vmc& 2»ciron£T mantili/ssii scctisist cd; uti dantjcll

gcttr fram ©U®g dMa ffls;!©lll /)cr Coustn sili watyffrtunt

Qiljtanitme siutubeNICOLAUs 2sMiion

st mihi Pegasides diliarent carmina blandet Prasenti qua ejsent congrua materia ,

Gratarer valde sulcris conatibus hujus ,

ssot mihi fraterno sidere juntlus adejl,dum veslem 'saeni trattantis mysiica 'aera -*

Tentat adumbrare ts purpureum hocce decutiInde tibi video cahllta saeris placere

Ut tibi pra .cunilis sint.potiore locoUnde etiam egregio circumvelaris amistu

Ulter Musis si invigilare velisHoc mihi restat nunc onerem ut celsum a*

thera votisIn Patri faciat cunila secunda , decus

Assectu qvam verbis prolixiorgratulari Puduit

sIMON POLVIANDER.

Page 46: AMICULUM sUMMI sACERDOTIs HEBR.TORUM,neri obeundo ordinabitpersimus, primogeniti mm antea officiofaterdotalisungebantur. E ligil unam exduodecimtribubus,qua/aera rumrerum curam gereret,

QVis fuit, (3 alis Ve(litus qvamqve de•

'tsk 'V 'coriis; : :

''-Amrumidi jnssit qvem DEUs dari,jlltim cum populo qbondam prssecit Hebreo,

Collegam fratri eonstituitqVe sio. ,}dorirr)ea 3 lingva pote si’ suppre/si palato,

Nec Palet ' hunc ' aptis pingere crena notis.Is Bombyce fuit jpkndens, gemmis jssuperbiii,

' 'Eximio \Cultus‘'pe&ore , dignus erae. •

Hunc noslri digno depinxit soada colorePolvandri, prssens ceu dabit hicce, liber, h

Is essera Da daled Contexuit impiger arte,t' ' < -.-,

j>-v, ,.■ •- /-.t ,

*»• Ut daret ingemi (tc monumenta sui.Hinc ego non pojjiiin qhin Isto .peflore tantis

Grat inceptis illi Patriota ! tuis'Et VoVeam felix (ludus felicibus omen |

EoXoylav istipero: sippeditante ■ suarn. ■

Perge proin conflans (ludium decurrerecaptisicVenit.in casses prsda polita tuas, U

sjhic tibi The spiadii mox reddet prsr.ua Turba,| . Pr4tnia'\ Vix ullo dtspentura ■ die.

,

'”

vi* % -• Vj t . %: i' \ k

Hic, pauca lubens, utut cseter:s|dissictus, in illibati assictus

tesserain Vereximio Dn. syssi-■'patriota: - sudit & erexit. ,

J/IC. HOsLEßtts, IL F.sae. Fini.