1Milied 2011

Il-©ranet tal-kalendarju ma jdumux ma jg˙addu, u sena wara l-o˙ra jer©a’ jasal ix-xahar ta’ Diçembru – ix-xahar tal-Milied. Ìeneralment inkunu a˙na minn tal-ewwel illi nibdew narmaw u nΩejnu bi preparazzjoni g˙al din il-festa. Dlonk jibda jintlema˙ l-armar fit-twieqi u l-galleriji tad-djar, immedjatament tibda’ tara xi kartellun imdendel bil-kelma ‘presepju’. It-toroq ixiddu fuqhom il-libsa festiva u kull fejn titfa’ g˙ajnejk dejjem tara indikazzjoni li wasal dan iΩ-Ωmien tant speçjali. Imma x’jag˙mel dan iΩ-Ωmien speçjali? It-tiΩjin? Il-kummerç? Jew dik ix-xena sempliçi ta’ tarbija mwielda f’maxtura? Jekk ikollna nistaqsu x’inhuma l-karatteristiçi tal-Milied, Ωgur li ji©una f’mo˙˙na l-fer˙ u l-paçi, imma dejjem ninsew illi fuq kollox ix-xena ta’ Betlehem hija xena ta’ skiet u ˙emda. Jekk in˙arsu lejn ir-rakkont tat-twelid ta’ Ìesù, li nsibu f’Lq 2:6-7, nosservaw klima ta’ silenzju. L-Evan©elista jo˙loq din il-klima billi jsemmi biss l-essenzjal, ma jid˙olx fid-dettalji, jelimina d-djalogi; i˙alli biss is-silenzju u s-sempliçità. Fir-rakkont ta’ San Luqa kollox ©ie ridott g˙al ftit ©esti: “wildet l-ewwel iben tag˙ha, fisqietu u medditu f’maxtura” (Lq 2:7). Kemm seta’ semma dettalji l-Evan©elista! Imma safrattant ried jurina li l-ikbar avveniment tal-istorja – it-twelid tal-Iben t’Alla minn Marija – sar bl-aktar mod sempliçi u silenzjuΩ. Il-bnedmin baqg˙u siekta quddiem il-mi©ja ta’ Alla fost il-bnedmin. Alla tkellem bis-skiet ta’ tarbija u l-bniedem irrisponda billi waqaf u siket hu wkoll.

EE

X’inhu dan is-silenzju li nosservaw fir-rakkont ta’ Ìesù tarbija? Dan is-skiet li nsibu fir-rakkont tat-twelid, huwa s-skiet tal-persuna li ltaqg˙et m’Alla. Dan huwa silenzju tat-Teofanija, ji©ifieri silenzju li huwa provokat mil-laqg˙a t’Alla mal-bniedem. Dan m’huwiex silenzju vojt, imma g˙all-kuntrarju huwa silenzju mΩejjen bil-fer˙, bl-g˙a©eb, u bl-adorazzjoni quddiem Alla. Quddiem il-kobor ta’ Alla, il-bniedem jiskot. Mat-twelid ta’ Kristu, fid-dinja dewa skiet perfett. Skiet li mhux immotivat mill-bΩonn tal-bniedem, imma mill-preΩenza ta’ Alla fostna. F’dan ir-rigward, jo˙ro© aktar fid-dieher dak li ried jg˙id il-profeta Ûakkarija meta qal: “G˙ajjat bil-fer˙ u infexx fl-hena, bint Sijon. G˙aliex arani ©ej biex ng˙ammar f’nofsok… Ûommu s-skiet quddiem il-Mulej, intom il-˙ajjin ilkoll, g˙ax stenba˙ mill-g˙amara mqaddsa tieg˙u!” (Ûak 2:14, 17). Ûgur li l-persuna li g˙exet tabil˙aqq dan is-skiet kienet Marija; dik l-omm, li quddiem it-twelid ta’ binha, tibqa’ siekta. L-Evan©elista ma jpo©©i l-ebda kelma fuq fomm Marija. Quddiem il-kobor t’Alla li deher fil-misteru tal-Inkarnazzjoni u tat-twelid, mimlija b’g˙a©eb u b’adorazzjoni, Marija tlissen dak li San Girgor Nazjanzenu jsejja˙lu ‘innu ta’ silenzju’. Quddiem il-Kreatur li sar jixba˙ lill-kreaturi, Marija “baqg˙et tg˙oΩΩ f’qalbha dawn il-˙wejje© kollha” (Lq 2:19). Kemm hu diffiçli li ng˙ixu l-Milied fl-ispirtu ta’ silenzju li kien hemm dakinhar fl-g˙ar ta’ Betlehem! Kemm hu tabil˙aqq façli li nwarrbu lit-tarbija ta’ Betlehem g˙all-©enb u nitfg˙u ˙arsitna esklussivament fuq l-aspett materjali ta’ din il-festa! F’Milied fejn façilment iç-çentru ma jibqax Ìesù tarbija, nimma©inaw li quddiem il-kakofanija ta’ bejg˙, storbju, ikliet,

ditorjal

L-ikbar avveniment tal-istorja sar bl-aktar mod

sempliçi u silenzjuΩ.

Carl Scerri

ACTION2

çelebrazzjonijiet, din it-tarbija qeg˙dha tg˙idilna “biΩΩejjed, kunu afu li jien Alla” (Salm 46:11). Kien propju g˙alhekk li Marija siktet, g˙ax indunat li f’dik il-maxtura, kien g˙adu kif twieled dak li kien t˙abbrilha b˙ala Re u Iben Alla. Kemm qed jirnexxieli nag˙raf dan? Nistedinkom biex f’dan il-Milied, nieqfu, nisktu u nduqu minn din il-verità: Alla tneΩΩa’ minn kollox biex, g˙all-im˙abba tag˙na, sar tarbija mimduda f’maxtura. Ejjew in˙arsu lejn dik it-tarbija u nlissnu ‘Ghimmanu-El - Alla jinsab mag˙na’. Alla ççekken, Alla wera ru˙u b˙ala dg˙ajjef, Alla umilja ru˙u biex ikun fostna l-bnedmin. M’humiex dawn ra©unijiet biΩΩejjed biex jiena niskot u nadura lil din it-Tarbija? F’dan il-Milied quddiem il-misteru tat-tarbija ta’ Betlehem, ejjew fuq l-eΩempju ta’ Marija, ninΩlu g˙arkupptejna u nisktu g˙aliex Alla ©ie fostna. Ejjew in˙allu lil qalbna titkebbes bil-g˙a©eb u lil le˙inna jing˙aqad ma’ tant il˙na o˙ra li f’dawn il-jiem ikantaw:

O Lejl ta’ skiet, Lejl tal-Milied,Ìriet l-a˙bar - li fil-g˙ar

Twieled fil-faqar - ir-Re tar-Rejjiet,Ìara kif Alla kien wieg˙ed u ried:

Il-Kbir miraklu kien sar!Il-Kbir mirablu kien sar!

Nawguralek il-Milied it-tajjeb.

Il-Bord Editorjali tal-’Action’, is-Superjuri Il-Bord Editorjali tal-’Action’, is-Superjuri tas-Seminarju u s-Seminaristi jawguraw tas-Seminarju u s-Seminaristi jawguraw

il-Milied u s-Sena t-Tajba lill-Qarrejja kollha, il-Milied u s-Sena t-Tajba lill-Qarrejja kollha, lill-Óbieb u l-Benefatturi tas-Seminarju.lill-Óbieb u l-Benefatturi tas-Seminarju.

3Milied 2011

G˙eΩieΩ ˙bieb u benefatturi, It-twelid ta’ Kristu huwa t-twelid tas-Salvatur tag˙na. Hekk ©ie m˙abbar mill-an©lu lir-rg˙ajja: “Illum... tweldilkom Salvatur, li hu Kristu, l-Mulej” (Lq 2:11). Ìesù ©ie, u g˙adu ji©i, biex isalvana. L-g˙ajta tal-Knisja fi Ωmien l-Avvent: “Ejja, Mulej Ìesù” (Maranatha), tfisser g˙alhekk: Ejja, Mulej, ˙a ssalvani! Din hija l-g˙ajta tal-bniedem f’kull Ωmien. Hija l-g˙ajta li nsibu f’kull pa©na tal-Iskrittura, u l-aktar fil-ktieb tas-Salmi. Il-bniedem jaf li hu limitat, u spiss isib ru˙u qed jeg˙req f’xi sitwazzjoni negattiva jew diffiçli li jsib ru˙u fiha. Fl-istess ˙in il-bniedem jaf li wa˙du ma jistax isalva, g˙ax ˙add ma jista’ jsalva lilu nnifsu. Mela g˙andu bΩonn ta’ xi ˙addie˙or biex isalvah, imma dan irid ikun xi ˙add akbar minnu, ’il fuq minnu, aktar setg˙ani minnu, biex ikun jista’ tabil˙aqq jg˙inu. G˙alhekk dan ma jistax ikun sempliçi bniedem ie˙or b˙alu, g˙ax dan ukoll hu dg˙ajjef b˙alu. Il-bniedem jaf, g˙alkemm mhux dejjem jammettiha, li fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar, Alla biss jista’ jsalvah! G˙alhekk fil-waqt tal-prova l-bniedem idur lejn Alla. Fl-Evan©elju ta’ San Mattew g˙andna rakkont mill-isba˙ li ji©bor fih l-esperjenza ta’ kull dixxiplu ta’ Ìesù, ippersonifikat fil-persuna ta’ Pietru li, fil-waqt tal-prova, idur lejn Ìesù u jg˙ajjat: “Salvani, Mulej!” (Mt 14:22-33). Dakinhar Pietru, fuq il-kelma ta’ Ìesù, kien “niΩel mid-dg˙ajsa u qabad jimxi fuq l-ilma u jersaq lejn Ìesù. IΩda meta ra li r-ri˙ kien qawwi, baΩa’, ˙abat jeg˙req, u beda jg˙ajjat u jg˙id: ‘Salvani, Mulej!’. Malajr Ìesù medd idu u qabdu...” Peress li din is-sena b˙ala komun i t à t a s - Sem ina r j u g˙aΩilna dan ir-rakkont biex jiggwidana fil-mixja tag˙na ta’ formazzjoni, nixtieq naqsam mag˙kom xi riflessjonijiet fuq dan l-Evan©elju. G˙edna li Ìesù ©ej biex isalvana. Minn x’hiex irid isalvana? F’dan ir-rakkont insibu erba’ elementi l i minnhom Ìesù j ixt ieq isalvana:

L-ewwelnett, Ìesù jrid isalvani mill-biΩa’. L-appostli “rawh miexi fuq il-ba˙ar u twerwru... U qabdu jg˙ajjtu bil-biΩa’. IΩda hu minnufih kellimhom u qalilhom: ‘Ag˙mlu l-qalb, jiena hu, tibΩg˙u xejn’.” (Mt 14:27). Jien nista’ nibΩa’ quddiem xi realtà kerha jew diffiçli li ma g˙andix kontroll fuqha. Nista’ nibΩa’ quddiem l-o˙rajn g˙ax b’xi mod in˙oss li huma ta’ theddida g˙alija. Nista’ nibΩa’ sa˙ansitra quddiem ir-realtà tieg˙i nnifsi, g˙ax insibha diffiçli naççetta lili nnifsi kif jien. Il-biΩa’ tista’ wkoll ta˙kimni f’dak li g˙andu x’jaqsam mal-futur tieg˙i, jew ma’ sa˙˙ti, jew mal-familja tieg˙i, eçç. Il-biΩa’ tista’ tant tkun qawwija li kapaçi tipparalizzani, ma t˙allinix inkun bniedem ˙ieles; kapaçi ΩΩommni mwa˙˙al, wieqaf, indeçiΩ, u ma t˙allinix nimxi, niddeçiedi, nirriskja, niffaççja r-realtà b’kura©© u ottimiΩmu. Ìesù jrid je˙lisni minn din il-biΩa’. Ejja, Mulej Ìesù, u salvani mill-biΩa’! It-tieni, Ìesù jrid isalvani min-nuqqas ta’ fidi. Pietru, dubjuΩ quddiem il-preΩenza ta’ Ìesù, jg˙idlu: “Mulej, jekk huwa int, ordnali ni©i ˙dejk fuq l-ilma... Kien id-dubju li wasslu g˙all-biΩa’, u g˙alhekk biex jibda jeg˙req. Aktar tard Ìesù jg˙idlu: “Bniedem ta’ fidi Ωg˙ira, g˙aliex iddubitajt?” (Mt 14:28.30-31). Il-fidi hija l-g˙arfien ta’ Alla, li ji©i mill-esperjenza tal-im˙abba tieg˙u. Hija dik iç-çertezza li Alla j˙obbni, qieg˙ed mieg˙i, u qatt ma hu se j˙allini wa˙di. Hija dik il-fiduçja li twassalni biex

nintelaq f’idejh g˙al kollox u n˙alli lilu jmexxini. Hi g˙alhekk il-qawwa fil-waqt tal-prova, fis-salib, fil-lejl mudlam tal-fidi. In-nuqqas ta’ fidi huwa n-nuqqas ta’ dan kollu; huwa l-bniedem wa˙du, ming˙ajr Alla, il-bn iedem l i ma ja fdax , mag˙luq fih innifsu, li mhux kapaçi jg˙ajjat: “Salvani, Mulej” u jnewwel idejh; huwa l-bniedem li jrid isalva lilu nnifsu, u jispiçça biex jeg˙req dejjem iΩjed fil-vojt, fid-dwejjaq, fis-solitudni,

Dun

Dani

el X

erri

Dun

Dani

el X

erri

“Salvani, Mulej!”

ACTION4

fin-nuqqas ta’ sens. Ejja, Mulej Ìesù, u salvani min-nuqqas ta’ fidi! It-tielet, Ìesù jrid isalvani mill-imma©ni falza tieg˙u. Meta Ìesù mar riesaq lejhom miexi fuq il-ba˙ar, huma ˙asbuh xi fantaΩma: “Dan xi fantaΩma” qalu, “iΩda hu minnufih kellimhom u qalilhom: ‘Ag˙mlu l-qalb, jiena hu...!” (Mt 14:25-27). Il-kelma “Jiena hu” tfakkarna fl-isem li Alla ta lil Mosè fid-deΩert (EΩ 3:14). IΩda lil “Dak li hu”, ˙asbuh “fantaΩma”. Alla juri lilu nnifsu meta l-inqas li nistennewh (bil-lejl) u kif l-inqas li nistennewh (miexi fuq l-ilma). Alla tag˙na hu Alla tas-sorpriΩi; i˙obb jissorprendina u g˙alhekk façli jiddeludina, g˙ax triqatu m’humiex triqatna. Jekk ma noqog˙dux attenti, dan jista’ jwassalna biex no˙olqu xi alla falz. Il-poplu Lhudi fid-deΩert, meta Alla ddeludieh g˙ax ˙allieh jistenna ˙afna, spiçça jadura l-g˙o©ol tad-deheb (EΩ 32). Allat b˙al dawn façli nsawwruhom, nemmnu fihom, nadurawhom, u sa˙ansitra nag˙tu ˙ajjitna g˙alihom. Alla l-veru, Alla l-˙aj, ji©ifieri Alla ta’ Ìesù Kristu, jitlob minna li naççettawh kif inhu u kif hu stess juri lilu nnifsu lilna. Ejja, Mulej Ìesù, u salvani mill-imma©ni falza tieg˙ek! Fl-a˙˙arnett, Ìesù jrid isalvani mill-qilla tal-ba˙ar

inkurlat, xbieha tal-˙aΩen ta’ madwari. Id-dg˙ajsa tal-appostli kienet “f’nofs il-ba˙ar tit˙abat mal-mew©, g˙ax kellhom ir-ri˙ kontra tag˙hom”, u r-ri˙ “kien qawwi”. Imma mbag˙ad, meta Ìesù tala’ fid-dg˙ajsa, “ir-ri˙ waqaf” (Mt 14:24.29-30.32). Il-˙aΩin, fid-diversi forom tieg˙u, irid ja˙bat g˙ad-dg˙ajsa ta’ ˙ajti u jg˙arraqha. B˙ar-ri˙, jonfo˙ b’qawwietu kontra tieg˙i u jipprova jçedini, jaqtg˙ali qalbi. San Pawl jg˙id: “Il-©lieda tag˙na mhijiex kontra d-demm u l-la˙am, imma kontra s-Setg˙at, kontra l-Qawwiet, kontra l-Prinçpijiet ta’ din id-dinja ta’ dlamijiet, kontra l-ispirti ˙Ωiena li jg˙ammru fil-wisa’ tas-smewwiet.” (Ef 6:12). Imma Ìesù huwa mieg˙i, fid-dg˙ajsa tieg˙i, u jrid isalvani minnhom. Ejja, Mulej Ìesù, u salvani mill-˙aΩen ta’ madwari. Quddiem dan kollu, Ìesù jibqa’ l-uniku Salvatur tag˙na. Kif jg˙id San Pietru: “F’˙add ˙liefu ma hemm salvazzjoni, g˙ax imkien ta˙t is-sema ma hemm isem ie˙or mog˙ti lill-bnedmin li bih a˙na g˙andna nkunu salvi!” (Atti 4:12). G˙alhekk, “Ejja, Mulej Ìesù” (Apok 22:20), u “Salvani, Mulej!” (Mt 14:30). Waqt li nirringrazzjakom g˙al dak li tag˙mlu mas-Seminarju tag˙na, nixtieqilkom li dan il-Milied ikun tassew “festa” tas-salvazzjoni tag˙na!

Nawguraw lil

E.T. Mons. Emanuel Barbara

OFM Cap fl-okkaΩjoni

tal-Konsagrazzjoni tieg˙u b˙ala isqof tad-djoçesi ta’ Malindi fil-Kenya.

Nirringrazzjawh tal-g˙ajnuna li dejjem

ta lis-Seminarju, b’mod partikulari

b˙ala lecturer fil-kors tal-Filosofija (1982 - 83).

5Milied 2011

L-IKONA TINQASAM FI TLIET XENI LI LKOLL HUMA MEÓUDA MILL-ISTESS EVANÌELJU (Mt 14:22-33).

Fl-isfond tal-ewwel xena fuq in-na˙a tax-xellug tal-ikona, jidher Ìesù li wara li tema lill-˙amest elef ru˙ (14:13-21) jitla’ fuq il-muntanja biex jitlob: “Wara li bag˙at lin-nies, tela’ wa˙du fuq l-g˙oljiet biex jitlob” (v. 23). F’diversi mumenti tal-˙ajja tieg˙u fost il-bnedmin, Ìesù jinqata’ mill-o˙rajn u jsib ˙in li fih jing˙aqad ma’ missieru fit-talb. G˙alih din l-intimità ma’ missieru fuq xi g˙olja, jew f’xi post imwarrab anke f’˙inijiet skabruΩi tal-©urnata kienet baΩilari. Fit-tieni xena li hi dik çentrali u dominanti fl-ikona kollha naraw lil Ìesù miexi fuq l-ilma. Ìesù “imidd idu u jaqbad” (v. 31) minn idu lil San Pietru. Pietru “˙abat jeg˙req... [min˙abba] il-fidi Ωg˙ira” tieg˙u (vv. 30-31). Imma Ìesù “malajr medd idu u qabdu” (v. 31). Ìesù jid˙ol fl-azzjoni mill-ewwel; hekk kif Pietru jg˙ajjat “Salvani, Mulej!” (v. 30). Ìesù f’idu x-xellugija g˙andu l-Iskrittura Mqaddsa, sinjal li hu huwa l-qofol tal-weg˙diet u tal-profeti, mentri b’idu l-leminija jaqbad lil Pietru mill-polz u jsalvah. Fl-ikonografija, dan il-fatt tal-polz huwa sinjal li l-azzjoni ta’ salvazzjoni hija kollha kemm hi ta’ Ìesù. Fl-istess ˙in fl-id mitluqa ta’ Pietru naraw ukoll il-passività u l-inutilità tieg˙u filli jsalva lilu nnifsu. Ìesù qed isalva lil Pietru mhux biss mill-mew© tal-ba˙ar (possibiltà ta’ mewt fiΩika), imma aktar minn hekk qed isalvah mid-dnub tan-nuqqas ta’ twemmin, li dan tal-a˙˙ar jaf ikollu konsegwenzi ikbar. Minkejja dan hu ta’ min jammira l-fatt li Pietru wara li naqsitu l-fidi u “˙abat jeg˙req” (v. 30), ma ttamax aktar fuq il-˙ila tieg˙u biss, ma darx lura lejn id-dg˙ajsa jew beda jg˙um wa˙du. Lanqas ma dar lejn s˙abu fuq id-dg˙ajsa u talabhom l-g˙ajnuna. Imma mill-©did tefa’ ˙arstu fuq Ìesù u l-g˙ajnuna talabha lilu: g˙ajjat “Salvani, Mulej!” kif jidher çar fl-ikona. Finalment Ìesù flimkien ma’ Pietru jitilg˙u fuq id-dg˙ajsa mal-o˙rajn u minnufih ir-ri˙ jieqaf (ara v. 32). Din hija t-tielet xena tal-ikona (na˙a tal-lemin, fuq). Id-dg˙ajsa hija simbolu tal-Knisja li ladarba hemm Kristu fiha, hi tinsab fiΩ-Ωgur. Barra minn dan Kristu jwieg˙ed li l-preΩenza ˙ajja tieg˙u qatt ma hi sa ti©i nieqsa, “U ara, jiena mag˙kom dejjem, sal-a˙˙ar taΩ-Ωmien.” (Mt 28:20). Aspett ie˙or f’din it-tielet xena huwa l-arblu tad-dg˙ajsa; huwa forma ta’ salib. Hu permezz tas-salib ta’ Kristu li kull min jemmen jikseb is-salvazzjoni. Jalla din l-ikona sservi sabiex nid˙lu aktar u nikkontemplaw il-misteru u l-persuna ta’ Ìesù Kristu s-Salvatur, li jnewwel idu lil kull min b’umiltà jag˙raf ix-xejn tieg˙u u lejh le˙nu jg˙olli: “Salvani, Mulej!”.

it-tematas-sena

Is-su©©ett li g˙aΩilna b˙ala motto g˙al din is-sena ta’ formazzjoni fis-Seminarju, li jakkumpanjana matul is-sena kollha huwa “Salvani, Mulej!” me˙ud mill-Evan©elju skont San Mattew (14:30). Il-kuntest s˙i˙ ta’ dan is-su©©ett huwa Mt 14:22-33 (Ìesù jimxi fuq il-ba˙ar). Fuq din is-silta s˙i˙a, b˙as-snin l-img˙oddija nkitbet ikona minn Loreta Grech biex isservi wkoll ta’ g˙ajnuna o˙ra biex a˙na, il-Komunità tas-Seminarju aktar nid˙lu fil-misteru u s-sbu˙ija li jrid iwasslilna dan l-episodju mill-Iskrittura.

tifsira tal-ikona: Salvani Mulej

Dun Michael Curmi, Viçi-Rettur

ACTION6

Matul ix-xahar ta’ Mejju saret ©img˙a ta’ talb g˙all-Vokazzjonijiet f’Ta’ Kerçem. Din intemmet b’quddiesa fil-knisja ta’ Kerçem li saret nhar il-Ìimg˙a, 13 ta’ Mejju, wara li ©urnata qabel kienet saret ukoll adorazzjoni b’talb g˙all-istess intenzjoni. Matul il-quddiesa, is-seminarista Carl Scerri qasam l-esperjenzi tas-sej˙a tieg˙u.

mid-djarjutas-seminarju 2010-2011

SEMINAR DWAR IL-PUBLIC SPEAKINGSar fin-nofstanhar ta’ filg˙odu nhar il-Óamis 5 ta’ Mejju u kien immexxi mis-Sur Joe Gerada li fih ing˙ata tag˙rif lis-seminaristi dwar tattiçi ta’ kif inwasslu l-messa©© tag˙na waqt xi ta˙dita jew omelija.

tag˙hom g˙aç-çelibat, l-ubbidjenza u l-faqar kif ukoll l-istqarrijiet tal-fidi.

ATTIVITAJIET MARBUTA MAL-PROMOZZJONI GÓAL-VOKAZZJONIJIETNhar it-Tlieta, 10 ta’ Mejju lqajna mag˙na lill-istudenti tal-Form 5 u 6th Form biex ikollhom esperjenza ta’ din id-dar ta’ formazzjoni kif ukoll il-programm tag˙ha. Ing˙aqdu mag˙na g˙all-adorazzjoni fis-7.00pm u g˙all-ikel. Wara qsamna flimkien mumenti divertenti.

WEGÓDA TAL-ORDINANDINhar is-Sibt, 7 ta’ Mejju tlaqna lejn Ta’ Pinu fejn waqt çelebrazzjoni Ewkaristika fil-BaΩilika iddedikata lil Ommna Marija Assunta, il-kandidati g˙ad-djakonat u l-presbiterat g˙amlu l-weg˙diet

Daniel Meilak

7Milied 2011

L-ORDINAZZJONIJIETSaret il-velja bi thejjija nhar is-Sibt, 27 ta’ Mejju fis-Seminarju stess. L-ordinazzjoni presbiterali ta’ Krystof Buttigieg, Simon M. Cachia, Samuel Grech, John Meilak, Trevor Sultana, Franklin Vella u Patri Stephen Magro O.F.M. saret nhar il-Óadd, 28 ta’ Mejju u dik djakonali ta’ Mark Bonello u Daniel Grech nhar il-Óamis, 23 ta’ Ìunju fil-Katidral djoçesan.

KAÛIJIET MORALISar wie˙ed nhar it-17 ta’ Mejju dwar is-SataniΩmu u s-Superstizzjoni mis-seminaristi Mario Curmi u Daniel Meilak.

GÓELUQ IL-MINISTERINhar l-Erbg˙a 25 ta’ Mejju kellna ç-çelebrazzjoni tal-Ewkaristija fil-knisja tar-Rag˙aj it-Tajjeb f’taç-Çawla li fiha ikkonkludejna l-ministeri g˙al din is-sena. Wara kellna wkoll barbeque flimkien.

TMIEM IS-SENA FORMATTIVA 2010-2011Spiççajna l-eΩamijiet nhar l-10 ta’ Ìunju. It-Tlieta, 14 ta’ Ìunju saru laqg˙at konklussivi u l-barbeque tal-a˙˙ar f’Óondoq ir-Rummien. Imbag˙ad l-Erbg˙a, 15 ta’ Ìunju kellna quddiesa ta’ radd il-˙ajr immexxija mill-Isqof Mons. Mario Grech u wara kellna festin flimkien mal-familjari, organizzat mid-dami tas-Seminarju.

SAJF 2011Nhar il-25 ta’ Ìunju kellna quddiesa fil-kappella tal-Kunvent tas-Sorij iet tal-Qalb ta’ Ìesù f’Marsalforn, immexxija mis-saçerdoti l-©odda. Fis-Sajf, minbarra mumenti ta’ mistrie˙ u ta’ ˙idma pastorali fil-parroççi, is-seminaristi wettqu diversi esperjenzi ta’ volontarjat barra minn xtutna. Fostna lqajna lis-seminarista Daniel Sultana li wasal lura mis-sena intermedjarja li wettaq f’Ottawa, il-Kanada. Sellimna wkoll lis-seminaristi Joseph Attard, Mario Curmi u Stanley J. Portelli li nhar it-30 ta’ Awwissu ˙allew lill-artna g˙as-sena intermedjarja. L-ewwel tnejn marru lejn New York fl-Istati Uniti tal-Amerika u tal-a˙˙ar lejn Sedan fi Franza. Attendejna wkoll g˙as-servizz fil-festi ta’ San Ìor© Martri u ta’ Santa Marija u nhar is-Sibt 27 ta’ Awwissu kellna nofstanhar flimkien ta’ riflessjoni u talb f’Dar Stella Maris.

Is-Sibt, 14 ta’ Mejju fin-nofstanhar ta’ filg˙odu lqajna fostna lill-gruppi tal-vokazzjonijiet minn parroççi diversi ta’ G˙awdex. Bdejna minn messa©© mill-Isqof djoçesan Mons. Mario Grech, laqg˙a formattiva, imbag˙ad mumenti ta’ divertiment fi gruppi.

ACTION8

HALF-DAY OF RECOLLECTION U KAÛIJIET MORALINhar is-27 ta’ Ottubru u nhar il-25 ta’ Novembru saru l-Half Days of Recollection f’Dar ÌuΩeppa Debono, mumenti li fihom a˙na nieqfu mir-rutina u nirriflettu. Il-kaΩijiet morali dis-sena bdew bl-ewwel wie˙ed nhar is-16 ta’ Novembru li tmexxa mis-Seminarista Daniel Sultana u kien jitratta dwar il-˙ajja sagramentali tal-persuni divorzjati u fit-tieni relazzjoni. G˙alih, minbarra a˙na attendew ukoll g˙add sabih ta’ qassisin kif ukoll l-Isqof Mons. Mario Grech.

145 ANNIVERSARJU TAL-FTUÓ TAS-SEMINARJU TAGÓNAKien b˙allum 4 ta’ Novembru tal-1866 li feta˙ dan is-seminarju tag˙na. Min jaf kemm persuni

SENA FORMATTIVA 2011-2012Kien nhar il-Óamis, 22 ta’ Settembru 2011 li fta˙na s-sena formattiva l-©dida. Filg˙axija kellna l-quddiesa b’talb speçjali lill-Ispirtu s-Santu, li jrid imexxina dejjem. Il-quddiesa tmexxiet minn Mons. Mario Grech, Isqof ta’ G˙awdex. Filg˙axija kellna l-barbeque tal-bidu li sar f’Óondoq ir-Rummien. Matul dawn il-©ranet kellna diversi laqg˙at inkluΩi dik tar-Rettur Dun Daniel Xerri, il-Prefett Dun Michael Curmi, id-Direttur Spiritwali Dun Joseph Farrugia u l-Prefett tal-Istudji Mons. Salv Grima. Ilqajna fostna lil Joseph Hili li qed jibda l-formazzjoni tieg˙u f’dan is-Seminarju u lil Daniel Sultana li rritorna lura mis-sena intermedjarja. Ilqajna wkoll lis-Sur Joseph Bezzina li huwa l-prokuratur l-©did tas-Seminarju tag˙na u lil Swor Norah li ng˙aqdet fil-komunità tas-Sorijiet fis-Seminarju. Nhar l-24 ta’ Settembru ipparteçipajna fil-laqg˙a djoçesana tas-saçerdoti tal-bidu tas-sena pastorali li saret fis-sala prinçipali tas-Seminarju. Mill-Óadd 25 sal-Óamis 29 ta’ Settembru konna waqt l-irtir tal-bidu tas-sena li sar f’Dar il-Lunzjata, fir-Rabat tal-Imdina, Malta. L-irtir mexxieh Mons. Charles Cordina. Is-Sibt, 1 ta’ Ottubru kellna nofstanhar f’Dar Manresa li fih ©iet introdotta t-tema tas-sena: “Salvani Mulej” (Mt 14:30), il-karba ta’ fiduçja li San Pietru g˙amel lil Ìesù waqt li ˙assu jeg˙req. Dan in-nofstanhar tmexxa minn Mons. Joseph Sultana, Arçipriet tal-G˙arb. L-elezzjoni tal-Kunsill RapreΩentattiv tas-Seminaristi saret nhar il-Ìimg˙a, 30 ta’ Settembru. Daniel Sultana ©ie mag˙Ωul b˙ala president flimkien ma’ John Paul Cefai (P.R.O.), Daniel Meilak (TeΩorier) u Carl Scerri (Segretarju). Nhar it-Tnejn, 3 ta’ Ottbubru bdew il-lezzjonijiet akkademiçi waqt li l-Erbg˙a, 5 ta’ Ottubru bdew l-ewwel laqg˙at tal-ministeri. Il-barbeque tal-K.R.S. din is-sena sar nhar it-13 ta’ Ottubru fi M©arr ix-Xini. Fih irringrazzjajna lil Mons. Ìor© Farrugia li qed jirtira minn Ekonomu tas-Seminarju tag˙na.

ÌIMGÓA MISSJUNARJAÌiet imfakkra fis-Seminarju tag˙na bejn is-17 u t-22 ta’ Ottubru. Saru laqg˙at lill-istudenti tas-Seminarju Minuri, ©ie mistieden Dun Manwel Cutajar li irritorna lura mill-Albanija wara diversi snin ta’ ˙idma, kif ukoll ˙sibijiet ta’ esperjenzi li kellhom ir-Rettur, Prefett u Direttur Spiritwali dan is-sajf.

RINGRAZZJAMENTMinbarra li ©ie ringrazzjat Mons. Farrugia, nhar il-21 ta’ Ottubru, festa ta’ Sant’Ursola, patruna tad-djoçesi tag˙na, kellna mag˙na lil Madre Carmelina Debono li qag˙det mag˙na sal-g˙ada. Matul dawn il-mumenti rringrazzjajnieha tas-servizz li tat lis-Seminarju tag˙na b˙ala Madre g˙al diversi snin.

9Milied 2011

kellhom kuntatt ma’ dan il-post f’dawn is-snin kollha. Filg˙odu saret quddiesa solenni ta’ radd il-˙ajr mir-Rettur li fiha g˙amel ukoll ˙sieb tal-okkaΩΩjoni.

ATTIVITAJIET MARBUTA MAL-PROMOZZJONI VOKAZZJONALIKellna ©img˙a vokazjonali fi l-parroçça ta’ G˙ajnsielem. Il-Óamis, 10 ta’ Novembru, tmexxiet nofs sieg˙a adorazzjoni minn Ωew© seminaristi u l-g˙ada l-Ìimg˙a saret quddiesa mmexxija mir-Rettur b’talb g˙all-vokazzjonijiet fil-Knisja Arçipretali ta’ G˙ajnsielem. Matul il-quddiesa, id-djaknu Rev. Daniel Grech qasam l-esperjenza tas-sej˙a tieg˙u. Il-Ìimg˙a, 18 ta’ Novembru kellna laqg˙a mal-istudenti tal-Form 5 u 6th Form. Dawn esperjenzaw il-programm tag˙na fis-Seminarju, kellna flimkien l-adorazzjoni, messa©© mir-Rettur, u anke xi mumenti li fihom tkellemna mal-Isqof Mons. Mario Grech. Wara kilna flimkien u g˙addejna mumenti ta’ divertiment.

LUNGO PASSEGGIODin is-sena l-lungo passeggio sar il-Óamis 3 ta’ Diçembru u ©ie deçiΩ li jsir il-gΩira ta’ Kemmuna. G˙alhekk, g˙al ˙abta tad-9.30am irkibna d-dg˙ajsa u waslitna l-Blue Lagoon minn fejn bdejna il-mixja tag˙na g˙all-kwiet f’temp sabi˙.

LAQGÓA U IKLA TAL-LECTURERSNhar is-Sibt 3 ta’ Diçembru ©iet organizzata laqg˙a tal-lecturers u wara ing˙aqdu mag˙na g˙all-ikel ta’ nofsinhar.

FESTA TAL-KUNÇIZZJONI IMMAKULATA TAL-MADONNA (8 TA’ DIÇEMBRU)Fis-Seminarju, din hi l-festa titulari u ˙abtet il-Óamis. Apparti li attendejna g˙all-I G˙asar u l-Pontifikal fl-Katidral, kellna wkoll l-innu tal-Akatistos, priedka mid-djaknu Daniel Grech u l-litur©ija tas-sieg˙at. Filg˙axija imbg˙ad iççelebrajna l-ewkarijstija fil-Knisja tal-Patrijiet Fran©iskani Konventwali fl-okkaΩjoni tal-Festa tal-Immakulata Kunçizzjoni.

Fil-vaganza ta’ Jum ir-Repubblika (13 ta’ Diçembru) filg˙odu lqajna fostna lill-abbatini u gruppi tal-vokazzjonijiet g˙al laqg˙a flimkien ta’ formazzjoni u mumenti ta’ log˙ob u divertiment.

IKLA TA’ SAN MARTINDin is-sena saret fuq darbtejn, nhar is-Sibt 12 u l-Óadd, 20 ta’ Novembru. Kellna attendenza tajba u wara n-nies kellhom iç-çans iΩuru l-kwartieri tas-seminaristi, xi ˙a©a li soltu ssir wara d-dramm, imma, peress li din is-sena ma sarx, allura ing˙ata xorta dan iç-çans wara l-ikla.

ACTION10

g˙all-Óajja Çelibiil-formazzjoni

Fid-dawl tal-iskandli ta’ abbuΩi sesswali fuq minorenni minn membri tal-kleru, li f’dawn l-a˙˙ar snin laqtu lill-Knisja Kattolika, kienu ˙afna dawk li ppuntaw subg˙ajhom lejn iç-çelibat saçerdotali b˙allikieku kien kawΩa prinçipali tal-imsemmija abbuΩi. Din mhix l-ewwel darba li ç-çelibat saçerdotali spiçça fil-mira ta’ kritika, kemm mid-dinja sekulari u kif ukoll minn membri tal-kleru stess. Fl-istess waqt il-Knisja llum g˙adha tikkonsidra ç-çel ibat b˙ala valur importanti f i l -˙aj ja saçerdotali u b˙ala konsegwenza ç-çelibat g˙andu post importanti fil-formazzjoni tas-seminarju. Fil-fatt il-formazzjoni tas-seminarju titlob li l-kandidati g˙as-saçerdoΩju jirçievu formazzjoni adegwata sabiex jg˙ ixu ˙ajja çelibi. F’dan l-artiklu se nippreΩenta xi elementi formattivi marbuta maç-çelibat saçerdotali. Qabel xejn nibda biex nirrispondi g˙al akkuΩa (kritika) li saret liç-çelibat saçerdotali fid-dawl tal-iskandli tal-abbuΩi fuq minorenni li aççennajt g˙aliha aktar ’il fuq. Fir-realtà l-akkuΩa msemmija hija wa˙da bla ebda fundament xjentifiku. Filfatt, ir-rata perçentwali ta’ persuni çelibi li abbuΩaw sesswalment minn minorenni hija nferjuri g˙ar-rata perçentwali li nsibu fil-popolazzjoni in-©enerali1. Fi kliem ie˙or, insibu ˙afna inqas abbuΩi sesswali fuq minorenni minn membri tal-kleru meta mqabbla ma’ persuni li ma g˙andhomx il-vot taç-çelibat li wettqu l-imsemmija reati. Din l-evidenza turi li ma teΩistix relazzjoni diretta ta’ kawΩa u effett bejn ç-çelibat u l-abbuΩi sesswali fuq minorenni. Fir-realtà l-kawΩi ta’ dawn l-atti ta’ abbuΩ fuq minorenni huma marbuta ma’ diffikultajiet ta’ natura psikolo©ika li g˙andhom g˙eruq fl-iΩvilupp tal-individwu.

Issa se nippreΩenta xi riflessjonijiet dwar is-sinjifikat taç-çelibat saçerdotali: X’nifhmu meta ng˙idu “çelibat”? Óafna drabi bil-kelma çelibat nifhmu persuna li ma tiΩΩewwi©x u ma tid˙olx f’relazzjoni ta’ im˙abba esklussiva ma’ ebda persuna partikolari. B˙ala konsegwenza l-persuna çelibi tastjeni minn rapporti sesswali. Minkejja li din hija definizzjoni tajba ta’ çelibat, tibqa’ definizzjoni formali u fl-opinjoni tieg˙i ma tesprimix fil-fond in-natura taç-çelibat. Personalment nippreferi definizzjoni o˙ra li tag˙mel miç-çelibat kattoliku realtà aktar umana u tesprimi pro©ett prattiku ta’ ˙ajja. G˙alhekk nippreferi ng˙id li l-persuna çelibi hija msej˙a sabiex t˙obb b’im˙abba s˙i˙a. Wie˙ed g˙alhekk jista’ jistaqsi: lil min t˙obb il-persuna çelibi u x’tip ta’ m˙abba tesprimi? Il-persuna çelibi hi msej˙a sabiex t˙obb lil Alla fuq kollox, fuq kull kreatura, sabiex imbag˙ad t˙obb bil-qalb u b’libertà ta’ Alla lil kull bniedem, bla ma tintrabat ma’ ebda bniedem b’xi tip ta’ affettività diΩordinata u fl-istess ˙in bla ma teskludi lil ebda bniedem mill-im˙abba tag˙ha. Fi kliem ie˙or il-persuna çelibi trid tkun esperta tal-im˙abba, ovvjament l-im˙abba ta’ Alla, li tiskopri f’˙ajjitha

Dun Joseph FarrugiaDirettur Spiritwali

11Milied 2011 11Milied 2011

b˙ala don imsawwab fiha mill-Ispirtu s-Santu. L-iskoperta ta’ din l-im˙abba twassal sabiex il-˙ajja taç-çelibi ssir espressjoni ta’ im˙abba totali indirizzata lejn Alla nnifsu u lejn kull bniedem. Fil-konfront tal-bniedem din l-im˙abba turi attenzjoni speçjali lil dak li l-aktar i˙ossu mhux ma˙bub. Fir-realtà l-bniedem li l-aktar i˙ossu mhux ma˙bub huwa l-bniedem midneb, il-bniedem li qieg˙ed ’il bog˙od minn Alla, li Hu l-Im˙abba. F’dan id-dawl jidwi ˙elu l-kliem ta’ Ìesù li jg˙id: “Mela morru tg˙allmu x’ji©ifieri, ‘Óniena rrid, u mhux sagrifiççju’; g˙ax mhux lill-©usti ©ejt insejja˙, iΩda lill-midinbin.” (Mt 9:13).

Fid-dawl ta’ din d-definizzjoni, iç-çelibat allura mhux sempliçi rinunçja tal-˙ajja affettiva, kif ˙afna drabi wie˙ed jista’ ja˙seb. Din hija idea riduttiva u pessimista taç-çelibat. G˙all-kuntrarju, is-sej˙a g˙all-˙ajja çelibi hija fuq kollox sej˙a sabiex wie˙ed jg˙ix l-affettività tieg˙u b’mod matur fid-dawl tal-im˙abba ta’ Alla, l-im˙abba agape. Fi kliem ie˙or il-persuna çelibi trid tkun esperta tal-im˙abba vera u tag˙ti xhieda f’˙ajjitha ta’ din l-im˙abba lil kull bniedem li tiltaqa’ mieg˙u. B’dan il-mod wie˙ed isir xhud u profeta li j˙abbar l-im˙abba ta’ Alla. Il-profeta huwa dak li j˙abbar il-messa©© ta’ Alla. Iç-çelibi allura b’˙ajtu jsir ˙abbâr tal-im˙abba salvifika ta’ Alla, liema im˙abba twassal g˙all-˙elsien s˙i˙. Sa issa dejjem irreferejt g˙aç-çelibat b˙ala “sej˙a”. Inkwantu ç-çelibat huwa sej˙a, din ma ti©ix mog˙tija lil kul˙add u mhux kul˙add jifhem in-natura ta’ din is-sej˙a (Mt 19:11-12). Però dawk li lilhom ©ie mog˙ti li jifhmu dan id-don, huma msej˙a sabiex jg˙ixu fil-milja l-im˙abba. Hawn jidher il-paradoss u fl-istess ˙in l-iskandlu ta’ dawk il-membri tal-kleru li wettqu abbuΩi fuq minorenni. Però mhux dawn biss, iΩda wkoll dawk il-membri tal-kleru li ma jg˙ixux iç-çelibat b˙ala espressjoni ta’ im˙abba. Fir-realtà dawn m’humiex ikunu xhieda tal-im˙abba ta’ Alla fil-˙ajja konkreta, peress li f’kull relazzjoni tag˙hom ma jg˙arfux i˙obbu b’mod appropjat lill-persuna jew persuni li jkunu f’relazzjoni mag˙ha jew mag˙hom.

Fid-dawl ta’ kultura edonista u konsumista li qeg˙din ng˙ixu fiha, wie˙ed façli jiddubita l-qawwa tas-sej˙a taç-çelibat jew sa˙ansitra jirridikola din is-sej˙a. Filfatt, it-tendenzi kulturali tallum jistiednu g˙al stil ta’ ˙ajja impulsiva u egoista, li ti©i espressa fi gratifikazzjoni mmedjata tal-bΩonnijiet g˙as-skapitu ta’ kull valur ie˙or. F’dan id-dawl il-valur tal-im˙abba agape ji©i ssagrifikat u g˙alhekk is-sej˙a g˙aç-çelibat tidher b˙ala “verità dg˙ajfa”. Spiss il-bniedem jistmerr kull ˙a©a li tista’ tidher dg˙ajfa u g˙alhekk façli li jipprova sentimenti ta’ stmerrija fil-konfront taç-çelibat. Sfortunatament, dan jista’ ji©i mill-persuni çelibi infushom. IΩda fir-realtà kull “verità dg˙ajfa”, sabiex ti©i emmnuta, je˙tie© li wie˙ed jag˙ti xhieda qawwija u koerenti tag˙ha, sabiex tidher il-qawwa ta’ dik il-verità. Filfatt tibqa’ verità, li meta ti©i mg˙ixha kif suppost, tmiss il-qalb tal-bniedem u turi l-qawwa liberatriçi tag˙ha. Hawn tidher allura l-importanza li l-persuni çelibi jew persuni li qeg˙din ji©u ffurmati g˙all-˙ajja çelibi, jifhmu l-kobor tas-sej˙a tag˙hom, jiskopru s-sens qawwi tas-sej˙a çelibi, li mhi xejn g˙ajr sej˙a g˙all-im˙abba vera.

1 GIOVANNI CUCCI – HANS ZOLLNER, Chiesa e pedofilia. Una ferita aperta, Milano 2010, 23-26.

Il-persuna çelibi hi msej˙a sabiex t˙obb lil Alla

fuq kollox, fuq kull kreatura, sabiex imbag˙ad t˙obb bil-qalb u b’libertà ta’ Alla lil kull bniedem.

Dawn huma ftit punti importanti dwar is-sinjifikat taç-çelibat. Wie˙ed jista’ jkompli jsemmi diversi sfumaturi o˙ra ta’ dak li jag˙mel iç-çelibat Kattoliku b˙ala valur importanti fil-˙ajja saçerdotali jew reli©juΩa. Fid-dawl ta’ dak li spjegajt dwar is-sens taç-çelibat, nistg˙u ng˙idu li ç-çelibat isir espressjoni qawwija tal-missjoni tas-saçerdot, ji©ifieri, il-missjoni li jg˙ix l-im˙abba ta’ Alla b’mod totali. Dan kollu jitlob impenn qawwi mis-seminaristi fil-formazzjoni tag˙hom li jitg˙allmu j˙obbu b’mod s˙i˙. Meta sse˙˙ din il-formazzjoni (li hija formazzjoni permanenti), wie˙ed jista’ jg˙ix iç-çelibat b’mod integru u jag˙ti xhieda s˙i˙a tal-im˙abba ta’ Alla, dik l-im˙abba ta’ Alla li dehret fostna f’tarbija çkejkna ©ewwa Betlehem u li g˙andha qawwa li ssalva lil kull bniedem.

ACTION12

indunajt li ’l hinn mill-˙afna xog˙ol huma kienu jistennew kumpanija, persuna li tkun disponibbli li tismag˙hom. Fi kliem ie˙or il-voluntier huwa msejja˙ sabiex jg˙ix il-˙ajja ordinarja tag˙hom, fis-sempliçità ˙elwa li huma stess jg˙ixu biha.

Biex nag˙ti idea tax-xog˙ol li kont nwettaq matul il-©urnata, fil-g˙odu kont inkun id-dar fejn jg˙ixu, waqt li huma imorru f’dawk li jsej˙ulhom laboratorji ji©ifieri fejn ja˙dmu xi affarijiet sempliçi b˙ala tip ta’ arti©©janat. Fid-dar, xog˙li kien li

Matul Lulju li g˙adda, kelli çans nag˙mel esperjenza ta’ erba’ ©img˙at b˙ala voluntier mal-komunità tal-‘Arche’ ©ewwa Bologna. L-‘Arche’ hi fondazzjoni Internazzjonali, mag˙mula minn djar komunitarji madwar id-dinja kollha, li fihom jilqg˙u persuni b’diΩabilità fiΩika u ankè mentali, u jg˙inuhom jg˙ixu ˙ajja ordinarja flimkien waqt li jkunu indipendenti.

Matul din is-sena l-komunità internazzjonali kienet iddedikata g˙all-apprezzament fil-qasam tal-volontarjat. L-ewwel ˙a©a li ti©i f’mo˙˙na meta nisimg˙u b’din il-kelma hu x-xog˙ol li ma jitlobx rikumpens jew kemm se jirnexxilek tag˙ti lil ˙addie˙or mill-˙in li g˙andek disponibbli g˙alik. Illum il-©urnata wara din l-esperjenza, nista’ ng˙id li hi aktar minn hekk.

Meta tlaqt g˙all-esperjenza, mort bil-˙sieb li nipprova nag˙ti mill-˙in tieg˙i g˙al dawn il-persuni li ma tiltaqax mag˙hom ta’ spiss fil-˙ajja ta’ kuljum. Mort bi ˙sieb li nkun n˙ossni utli g˙alihom. Dan rajtu biç-çar mill-attitudni tieg˙i meta wasalt hemm, biss bil-mod il-mod bdejt ninduna li kont jien li kelli bΩonn dawn il-mumenti u lill-istess persuni. Kont jien li kelli bΩonn esperjenza b˙al din li fiha stajt induq il-paçi f’˙ajja hekk sempliçi li huma jg˙ixu. Kont jien li kelli bΩonn ng˙ix dak il-fer˙ imnissel frott it-tbissima sempliçi u profonda tag˙hom.

M e t a w a s a l t l - e w w e l ˙a©a l i ra j t u ˙asse j t , biex ma ng˙ idx l - iktar ˙a©a l i impress jonatn i tu l l -esper jenza ko l lha kienet propju l-akkoljenza u l-mer˙ba tag˙hom, kif ukoll id-disponibilità tal-istess residenti u ta’ dawk li jg˙inuhom. Mill-bidu tal-esperjenza bdejt ming˙ajr ma ridt nirrifletti fuq dak li kont qed nara u dan kif jien ng˙ixu fil-˙ajja tieg˙i ta’ kuljum, ˙a©a li bqajt na˙seb fuqha anki wara li temmejt din il-˙idma tieg˙i ta’ voluntarjat. Personalment, l-ewwel ˙a©a li xtaqt inkun naf hi kif se nqatta’ l-©urnata u allura x’˙a jkun x-xog˙ol li jiena se nag˙mel. Imma bil-mod

esperjenzi ta’ volontarjatis-seminaristi fis-sajf

CHRISTIAN MIFSUD - Archè, Bologna

Din l-esperjenza kienet wa˙da providenzjali, li g˙enitni napprezza d-don tal-˙ajja u wrietni s-sabi˙ li ng˙ix dan id-don fis-sempliçità u l-ordinarjetà...

13Milied 2011

“Im˙awlin u mibnija f’Ìesù Kristu, s˙a˙ fil-fidi” (Kol 2:7). Din kienet it-tema tas-26 Jum Dinji taΩ-Ûg˙aΩag˙ li jien, flimkien ma’ grupp ta’ ˙amsin minn G˙awdex, u g˙exieren ta’ eluf minn madwar id-dinja, iççelebrajna fil-belt ta’ Madrid, Spanja. B˙alma qal il-Papa, dawn iç-çelebrazzjonijiet – g˙alkemm wie˙ed mhux dejjem jara l-frott tag˙hom – huma pellegrina©© li jg˙in biex Ωag˙Ωug˙ jinduna li mhux wa˙du li qed jemmen, li hemm o˙rajn li qed jg˙ixu l-fidi fi Kristu fl-istess dinja li fiha qed jipprova jg˙ixha hu; u biex f’dan il-kuntest isib sostenn f’din l-esperjenza ta’ fidi ming˙and ˙utu.

F’kull Jum Dinji taΩ-Ûg˙aΩag˙ dawk kollha preΩenti jkunu mistiedna jattendu g˙al tlitt ijiem ta’ katekeΩi mill-isqfijiet. It-tema ta’ JMJ 2011 kienet iddur mal-fidi fi Kristu, u g˙alhekk il-Papa talab lill-isqfijiet ikellmuna dwar dan id-don ta’ Alla, li nirçievu fil-Mag˙mudija. Il-grupp tag˙na l-G˙awdxin kien jiltaqa’ ma’ gruppi o˙ra minn madwar id-dinja ta’ lingwa In©liΩa fi knisja Parrokkjali f’Madrid

fejn f’çelebrazzjoni ta’ kant, talb u qsim ta’ esperjenzi, k ienet i s s i r i l -pr iedka mill-isqfijiet u wara ti©i ççelebrata l-Ewkaristija. It-tielet katekeΩi, dik ta’ nhar il-Ìimg˙a, saritilna mill-isqof tag˙na, Mons. Mario Grech. Kienu mumenti tassew sbie˙, fejn stajt naqsam, flimkien ma’ insara tampari minn madwar id-dinja, il-fer˙ li tkun Kristjan, u allura l-©miel tal-mixja wara Kristu.

Imma Ωgur li dan il-©miel deher aktar çar waqt il-laqg˙at mal-Papa: dawk kollha li jersqu lejn Kristu min˙abba l-fidi, joqorbu wkoll lejn xulxin, ming˙ajr barrieri ta’ lingwa u kultura. F’mumenti b˙al dawn kienet tin˙oloq atmosfera ta’ festa, b’Ωg˙aΩag˙ ixejru l-bnadar ta’ pajjiΩhom, içapçpu u jkantaw flimkien, ilkoll ˙erqana jistennew li jaraw u jisimg˙u lill-Papa, li b˙alma qalilna hu stess, kien ©ie fostna biex “iwettaqna fil-fidi.”

Il-Papa wasal Madrid fil-jum tal-Óamis, u hemm ta mer˙ba liΩ-Ωg˙aΩag˙ preΩenti fil-belt ta’ Madrid. Hu kellem lil kull wie˙ed u wa˙da minna, u qalilna kemm hu sabi˙ li tfittex lil Kristu Ìesù, u li ssaqsi dwaru biex toqrob aktar lejh. Qalilna wkoll biex fit-tfittxija g˙all-fer˙, ma nikkuntentawx ru˙na sakemm insibu l-aqwa fer˙, lil Ìesù.

L-g˙ada filg˙axija, fil-jum tal-Ìimg˙a, saret it-talba tal-Via Crucis. Tul triq dritta u twila ©ew preparati erbatax-il vara minn madwar Spanja li

DANIEL SULTANA - Jum Dinji taΩ-Ûg˙aΩag˙, Madrid

flimkien ma’ volontiera o˙ra nnadfu l-postijiet li fihom l-iktar iqattg˙u ˙in. Filg˙axija mbag˙ad kont inkun mag˙hom u ng˙inhom f’dak li jkunu jag˙mlu b˙al tisqija tal-©nien, tisjir u passi©©ati. Imma ta’ min isemmi l-mumenti komunitarji li kien ikollna mag˙hom b˙all-ikel, il-mistrie˙ u anke mumenti sbie˙ ta’ talb, esperjenzi li kollha ˙allew impatt kbir fuqi. B’mod partikolari t-talb li kienu jg˙iduh fis-sempliçità tag˙hom, anke ©ieli b’xi tbissima li ma tonqosx, kien jesprimi s-sempliçità tal-komunikazzjoni tag˙hom ma’ Alla. Fosthom stajt in˙oss dik il-qawwa tal-preΩenza ˙elwa ta’ Alla fil-mumenti li g˙alihom jin©abru biex

jirringrazzjawh ta’ dawk il-persuni li mag˙hom iltaqg˙u u ta’ dak li g˙addiehom minnu matul il-©urnata.

Jekk ikolli ni©bor fi ftit kliem din l-esperjenza, ng˙id li kienet wa˙da providenzjali, li g˙enitni napprezza d-don tal-˙ajja u wrietni s-sabi˙ li ng˙ix dan id-don fis-sempliçità u l-ordinarjetà. Kienet ukoll esperjenza li laqqg˙etni ma’ bosta voluntiera o˙ra ta’ kulturi, etajiet u oqsma differenti tal-˙ajja, li lkoll g˙enuni nikber u n˙ares lejn il-˙ajja b’mod differenti. Ta’ dan kollu u ˙afna iktar in˙ossni grat lejn Alla.

ACTION14

jirrapreΩentaw ©rajja mill-istorja tal-Passjoni ta’ Ìesù, u o˙ra ta’ Marija Addolorata. Il-Via Crucis hija wa˙da mill-eqdem talbiet ta’ pellegrina©©, il-pellegrina©© fil-belt ta’ Ìerusalemm fuq il-passi ta’ Ìesù mg˙obbi bis-salib. Il-Papa talab u mmedita mag˙na kull stazzjon. Fl-a˙˙ar hu qalilna biex, kull meta nikkontemplaw il-misteru tat-Tbatija u l-Mewt ta’ Ìesù, a˙na nag˙rfu kemm ˙abbna, u hekk naslu li n˙obbu lil ˙utna, l-aktar dawk fil-bΩonn.

Il-qofol ta’ dawn il-laqg˙at intla˙aq fi Cuatro Vientos, ajruport militari, wita kbira fil-bera˙ fi truf tal-belt ta’ Madrid. F’dan il-post g˙addejna l-biçça l-kbira tal-jiem tas-Sibt u tal-Óadd. Mag˙na kellna biss fuqhiex norqdu, ftit o©©etti, u ikel g˙al jumejn; fuq rasna kienet qed tisre© xemx qawwija ferm; madwarna kollu stajna naraw xena tal-g˙a©eb: a˙na konna parti minn ’il fuq minn miljun u nofs Ωag˙Ωug˙ u Ωag˙Ωug˙a li lkoll in©abru hemm g˙all-Velja ta’ talb u g˙all-Ewkaristija tal-Óadd.

Il-˙in ta’ filg˙axija wasal, u l-wasla tal-Papa tajret minn fuq kul˙add l-g˙ejja u l-˙edla tax-xemx. Ma’ tmiem il-©urnata bdiet il-Velja

ta’ Talb, u kul˙add kien jistenna l-messa©© importanti tal-Papa. Imma f’teptipa t’g˙ajn qamet maltempata ta’ ri˙ qawwi u xita, li waqqfet iç-çelebrazzjoni milli tibqa’ sejra. Il-Papa deher li bl-ebda mod ma ried jid˙ol jistkenn ’il ©ewwa, u wara li g˙adda kollox, fa˙˙arna tal-perseveranza u tal-entuΩjaΩmu – li x-xita ma rnexxilhiex titfi. Wara dan, ©ie espost Ìesù Ewkaristija, u hemm ©rat xi ˙a©a tal-g˙a©eb: ilkoll, fuq l-art u l-friex imxarrba, inΩilna g˙arkupptejna, u fi skiet kbir, saru ftit minuti ta’ Adorazzjoni. F’dak il-mument, qisu d-dinja kollha kienet f’ri©lejn Ìesù; l-affarijiet dehru kif tassew huma: Ìesù hu Alla, u a˙na nsibu l-paçi biss jekk inserr˙u qalbna fih.

L-g˙ajta “esta es la juventud del Papa” dwiet ma’ kullimkien: il-Papa, mag˙na u b˙alna, hu miexi wara Kristu; imma g˙alina huwa r-Rag˙aj li bil-kelma tieg˙u jsej˙ilna u ji©borna flimkien, Mg˙allem li b˙all-Appostli jaqdina bit-tag˙lim tieg˙u, u b˙al Pietru jqawwilna qalbna fit-triq tal-fidi.

Wara lej l avventuruΩ – l i f ih minkej ja t-temp, il-wisa’, u l-iskumdità kul˙add

Kienu mumenti tassew sbie˙, fejn stajt naqsam, flimkien ma’ insara tampari minn madwar id-dinja, il-fer˙ li tkun Kristjan, u allura l-©miel tal-mixja wara Krisu.

Il-Grupp tal-G˙awdxin mal-Isqof tag˙na l-E.T. Mons. Mario GrechIl-Grupp tal-G˙awdxin mal-Isqof tag˙na l-E.T. Mons. Mario Grech

15Milied 2011

Is-Sajf li g˙adda, bejn it-12 ta’ Lulju u t-2 t’Awwissu kelli l-opportunità li nag˙mel esperjenza ta’ volontarjat fid-dar tal-Missjunarji tal-Karità (mag˙rufa a˙jar b˙ala s-sorijiet ta’ Madre TereΩa) ©ewwa Liverpool. Nista’ ng˙id li kienet opportunità li ©iet fuqi ˙abta u sabta u qatt qabel ma kont g˙amilt esperjenza b˙al din barra minn Malta u hekk fit-tul.

Malli wasalt l-Ingilterra, fid-dar tas-sorijiet, rajt numru ta’ nies foqra u mitluqin fit-triq li dak il-˙in kienu qeg˙din fis-sala ewlenija tad-dar jistennew l-ikel. Kien il-˙in tas-soup kitchen, li fih is-sorijiet u numru ta’ voluntiera mill-belt jift˙u l-bibien tad-dar g˙al dawk li ma jkollhomx g˙axja ta’ lejla sabiex jieklu platt s˙un u jitrejqu b’xi ˙a©a. L-ewwel impatt ma tantx kien sabi˙ wisq, speçjalment x’˙in bdejt nara t-telqa ta’ dawn in-nies, il-˙mie© li jkollhom fuqhom kif ukoll it-tben©il ta’ xi w˙ud minnhom frott ©lied u kwistjonijiet. IΩda d-dedikazzjoni u l-im˙abba li s-sorijiet u l-voluntiera juru ma’ dawn in-nies kienu g˙alija ta’ g˙ajnuna sabiex anki jien nag˙mel l-istess u ninqeda b’din l-esperjenza sabiex ni©i f’kuntatt ma’ din il-kategorija ta’ nies li f’Malta ftit g˙andna b˙alha. Tul it-tliet ©img˙at li domt hemm nista’ ng˙id li kuljum, speçjalment fil-©urnata tal-Óadd kont ni©i f’kuntatt ma’ dawn in-nies. Nhar ta’ Óadd, is-sorijiet kienu jorganizzaw quddiesa g˙alihom fil-kunvent, u hawnhekk kien anki jo˙ro© l-g˙atx ta’ dawn in-nies, li jg˙umu fit-telqa, fil-vizzji u fl-injoranza g˙al xi ˙a©a spiritwali li tag˙ti sens lil ˙ajjithom. Fuq kollox is-sorijiet g˙allmuni xi ftit il-virtù tal-˙niena lejn dawn in-nies li diversi minnhom spiççaw f’dan l-istat mhux tort tag˙hom imma min˙abba problemi soçjali u psikolo©içi.

Kategorija o˙ra li ftit jew wisq kelli x’naqsam mag˙ha kienu in-nies li kienu joqog˙du fin-

GABRIEL GAUCI - Sorijiet Missjunarji tal-Karità, Liverpool

Nista’ ng˙id li din g˙alija kienet skola kontinwa...

ipprova jie˙u ftit mistrie˙ – seba˙ il-jum tal-Óadd, il-Jum Dinji taΩ-Ûg˙aΩag˙. Kull çelebrazzjoni tal-Ewkaristija hija g˙aqda mal-Knisja kollha, mal-poplu kollu ta’ Alla. Dan deher çar ˙afna tul din il-Quddiesa ççelebrata mill-Papa flimkien ma’ g˙add kbir ta’ isqfijiet u saçerdoti, bis-sehem ta’ ©emg˙a numeruΩa. Waqt l-omelija dwar il-Van©elu tal-jum (Mt 16:13-20), il-Papa ˙e©©i©na biex insiru nafu lil Ìesù mhux tant bl- informazzjoni l i niksbu, imma f’relazzjoni vera mieg˙u. Qalilna wkoll li din ir-relazzjoni – li hi msej˙a Fidi – tibda bl-inizjattiva ta’ Alla li j˙obbna lkoll, u tissa˙˙a˙ meta naqsmuha flimkien, fil-

Knisja: “˙add ma jista’ jimxi wara Ìesù g˙alih wa˙du,” qal.

Ming˙ajr dubju, l-esperjenza ta’ JMJ 2011 kienet wa˙da memorabbli anke min˙abba l-grupp li mieg˙u g˙extha. Ûg˙aΩag˙ minn diversi p arroççi ta’ G˙awdex, erba’ seminaristi s˙abi, saçerdoti Ωg˙ar – ilkoll qsamna flimkien din l-avventura fl-aspetti kollha tag˙ha: il-katekeΩi, iç-çelebrazzjonijiet mal-Papa, il-˙in ta’ mistrie˙, l-attivitajiet kulturali, id-djalogi ta’ bejnietna, l-g˙ejja, u l-bqija. Jalla, b˙alma ˙e©©i©na l-Papa nnifsu, inkunu ta’ xhieda g˙al s˙abna tas-sabi˙ li hemm f’li timxi wara Ìesù, il-©miel li deher tant çar tul dawn il-jiem.

Id-Dar tas-SorijietId-Dar tas-Sorijiet

ACTION16

night shelter li kien hemm fid-dar tas-sorijiet. Dan ir-rifu©ju kien jilqa’ fih 16-il persuna li jkunu sfaw ming˙ajr saqaf fuq rashom sakemm dawn isibu xog˙ol u dar fejn joqog˙du. Jien, flimkien ma’ voluntiera o˙ra kont noqg˙od ma’ dawn in-nies u kellna d-dmir li naraw li dawn g˙andhom dak li je˙tie©u, kif ukoll min-na˙a l-o˙ra li naraw li dawn qeg˙din jirrispettaw ir-regolamenti tad-dar u li mhux qed ida˙˙lu xorb, drogi jew armi fid-dar. F’din id-dar kien hemm ir©iel ta’ età, nazzjonalità u reli©jon differenti. Óafna minnhom ma kinux IngliΩi, imma kienu nies barranin, speçjalment G˙arab u nies mil-Lvant tal-Ewropa li spiççaw fl-Ingilterra biex ja˙dmu imma ma sabux xog˙ol u g˙alhekk spiççaw joqog˙du barra fit-triq. Xi w˙ud minnhom lanqas biss kienu jafu jitkellmu bl-IngliΩ. A˙na kellna l-isfida li min-na˙a kemm jista’ jkun nag˙mulha ma’ dawn in-nies u nag˙tuhom l-opportunità li jitkellmu mag˙na u jift˙u qalbhom. Min-na˙a l-o˙ra ridna noqog˙du attenti li dawn ma jabbuΩawx mit-tjieba tas-sorijiet u tag˙na, u allura ridna nkunu l-˙in kollu attenti fuqhom biex naraw humiex qeg˙din jobdu r-regolamenti tad-dar. Li ΩΩomm bilanç mhux dejjem façli, u s-sigriet kien li wie˙ed jitkellem mas-sorijiet li huma esperti f’dan il-qasam, u li kapaçi j˙obbu b’im˙abba, li dak li hu ˙aΩin tg˙idlu ˙aΩin imma wkoll li tag˙mel distinzjoni bejn il-˙aΩin u l-bniedem li jag˙mlu. Nista’ ng˙id li din g˙alija kienet skola kontinwa, u indunajt kemm qieg˙ed fuq l-g˙atba tas-saçerdozju u g˙adni m’inhiex kapaçi n˙obb jew in˙obb bi m˙abba zoppa!

L-istess bilanç ta’ m˙abba kien mitlub minni x’˙in kont inkun qieg˙ed mal-bieb tal-kunvent nifta˙ lil dawk li kienu ji©u g˙all-ikel. Kien hemm ˙inijiet fejn ma stajniex nag˙tu ikel iΩda li xorta ridna nift˙u lil min ikun ©ie. F’xi kaΩijiet konna nsibu nies li ji©u j˙abbtu filg˙axija, jew wara nofsinhar u wara li ng˙idulhom li ©ew barra mill-˙in kienu jsiru vjolenti u jibdew jheddu u jinsultaw. Anki f’dawn il-kaΩi tg˙allimt l-importanza li wie˙ed iΩomm il-kalma u l-˙lewwa ma’ dawn in-nies, u ma jirrispondix lura bir-rabja. IΩda barra dawn il-ftit kaΩijiet kien ikun hemm ˙afna nies o˙rajn li kienu jirringrazzjawna u j©ibu ru˙hom mag˙na b’˙afna edukazzjoni u ˙lewwa. Kont nibqa’ impressjonat b’dawk in-nies li avolja l-˙ajja tathom fuq wiççhom xorta wa˙da baqg˙u nies edukati u mimlijin paçi.

Fl-a˙˙ar ©img˙a li domt hemm kelli wkoll iç-çans li nie˙u sehem fis-summer project li ji©i organizzat mis-sorijiet, fejn dawn juΩaw l-intelli©enza prattika tag˙hom biex jag˙tu ftit mistrie˙ lil tfal li jkunu ©ejjin minn ambjenti mimlijin problemi soçjali kif ukoll jg˙allmuhom xi ftit katekiΩmu u ftit talb. Anki hawnhekk ˙assejtni fqir quddiem id-dedikazzjoni tas-sorijiet u ta’ xi w˙ud mill-voluntiera lejn dawn it-tfal, li ˙afna drabi kienu jindunaw kemm huma ma˙bubin.

Xi ˙a©’o˙ra l i kel l i ç-çans nesperjenza kienet l-interess ta’ ˙afna nies fija g˙aliex jien seminarista. Óafna drabi kienu jistaqsuni g˙alfejn g˙aΩilt li nsir saçerdot u jekk inhiex interessat li meta nqaddes immur na˙dem fid-djoçesi ta’ Liverpool peress li fi ftit snin o˙ra f’din il-belt ikun miet nofs il-kleru. Hemm interess ˙aj fil-persuna tas-saçerdot. Darba minnhom mort g˙al quddiesa fi knisja ©ol-belt u s-saçerdot li kien jaf li jien seminarista fettillu jippreΩentani quddiem il-knisja kollha. Jien g˙alkemm st˙ajt ˙afna, bqajt sorpriΩ kemm in-nies fer˙uli u awgurawli li nkun saçerdot qaddis. Iltqajt ma’ ˙afna nies li jridu jisimg˙u u g˙andhom g˙atx sabiex jiltaqg˙u mal-verità.

X’˙in in˙ares lura lejn din l-esperjenza ma nistax ˙lief inrodd ˙ajr lil Alla g˙al dak kollu li offrieli ©ewwa Liverpool. Kienet esperjenza li kont qed nistenna ftit minnha , imma li indunjt kemm tatni!

17Milied 2011

wara l-ordinazzjoni

Kif kien mistenni mill-programm tal-formazzjoni g˙alina d-djakni, din is-sena wkoll, ing˙atajna l-possibiltà li nag˙mlu l-esperjenza pastorali f’parroçça fid-djoçesi ta’ Malta. Din is-sena mess lili biex nag˙mel din l-esperjenza fil-parroçça taΩ-Ûejtun; parroçça li laqg˙et diversi djakni G˙awdxin qabli. L-esperjenza hija wa˙da qasira, ta’ tliet ©img˙at, però xi ftit jew wisq tatni idea ta’ kif il-parroçça ta˙dem fix-xhur tas-Sajf bi preparazzjoni g˙as-sena pastorali l-©dida. In˙oss li l-parruççani laqg˙uni tajjeb u kul˙add ˙a ˙sieb li jag˙tini xi parir jew tnejn biex l-esperjenza t˙alli l-frott. Kemm l-Arçipriet Eric Overand kif ukoll is-saçerdoti tal-parroçça kienu l-aktar li tawni g˙ajnuna u eΩempji bil-modi tag˙hom ta’ kif jag˙tu servizz b’dedikazzjoni g˙all-glorja t’Alla u g˙all-©id tal-proxxmu. Mag˙hom kelli x-xorti li ‘naqdi’ fuq l-artal u nipprietka b˙ala djaknu. Attendejt g˙al diversi laqg˙at ta’ gruppi differenti fi ˙dan il-parroçça: laqg˙at tal-Ìimg˙a l-Kbira, taΩ-Ωg˙aΩag˙, abbatini u vokazzjonijiet, tal-katekisti, tal-koppji Ωg˙ar u kbar, tal-Museum, u ˙afna o˙rajn. Peress li anke l-parroççi l-kbar ta’ G˙awdex huma ferm iΩg˙ar minn dik ta’ Santa Katerina fiΩ-Ûejtun, dawn il-laqg˙at kienu t’g˙ajnuna g˙alija biex nifhem kif ta˙dem parroçça kbira bil-g˙ajnuna ta’ numri kbir ta’ lajçi li jag˙mlu ˙afna xog˙ol ta’ voluntarjat tant bΩonnjuΩ. In-numru sabi˙ tal-abbatini Ωgur li huwa

ta’ kura©© u l-atmosfera ta’ ˙biberija li hemm bejniethom urietni li huma ffurmati tajjeb. Ammirajt ˙afna l-inizjattivi li g˙amlu, b˙al dik ta’ “Skola Sajf b’Im˙abba” (prattikament kienu ji©bru t-tfal darbtejn fil-©img˙a tul is-Sajf biex jg˙allmuhom krafts, jilg˙abu, u jwasslulhom messa©© ta’ m˙abba) u nittama li jkomplu jwettqu pjanijiet o˙ra sbie˙ li jag˙mlu l-©id kemm lilhom u kemm lill-komunità kollha. Mag˙hom kelli ç-çans inqatta’ ftit Ωmien tul it-tlett ijiem live-in li g˙amlilhom l-Arçipriet fuq ix-xewqa tag˙hom. Hawn rajt id-dedikazzjoni tal-Arçipriet g˙all-vokazzjonijiet u l-formazzjoni tal-adoloxxenti kif ukoll rajt ix-xewqa ta’ dawn l-adoloxxenti biex ikomplu jfittxu ˙alli jg˙arfu t-triq tal-Mulej g˙alihom. Anke l-˙ idma taΩ-Ωg˙aΩag˙ hi ja wa˙da inkorra©©anti speçjalment fil-preparazzjoni tal-quddiesa li jie˙du ˙sieb kull nhar ta’ Óadd. Waqqfu wkoll band li tanima dawn il-quddies g˙aΩ-Ωg˙aΩag˙ u ftit ©img˙at ilu ˙ar©u g˙all-bejg˙ CD ma˙dum minnhom stess li jwassal messa©© Kristjan. Ammirajt ˙afna l-˙e©©a tag˙hom u jalla ˙afna aktar Ωg˙aΩag˙ jag˙Ωlu li jimpenjaw irwie˙hom u jag˙tu x-xhieda tag˙hom b˙alhom. Fl-a˙˙ar mill-a˙˙ar nirringrazzja lill-komunità kollha li laqg˙etni u g˙enitni sabiex dawn it-tliet ©img˙at jkunu ta’ skola g˙alija ˙alli nkompli nikber u ninbena f’saçerdot tajjeb, medjatur bejn Alla u l-bnedmin.

REV. DJAKNU MARK BONELLO

Parroçça ta’ Santa Katerina, Ûejtun

Hawn rajt id-dedikazzjoni tal-Arçipriet g˙all-vokazzjonijiet u l-formazzjoni tal-adoloxxenti...

Il-Grupp Il-Grupp Teens in Christ Teens in Christ (T.IN.C) waqt (T.IN.C) waqt live-inlive-in

ACTION18

L-ewwel esperjenza li g˙amilt b˙ala parti mill-ministeru tieg˙i b˙ala djaknu tul ix-xhur tas-sajf kienet propju l-˙idma fost il-komunità parrokkjali ta’ Marija Immakulata ©ewwa Bormla. Minkejja Ω-Ωmien relattivament qasir, perjodu ta’ tliet ©img˙at, xorta wa˙da nista’ ng˙id li kienet esperjenza mimlija b’diversi opportunitajiet li fihom u permezz tag˙hom stajt nilmah l-irwol tas-saçerdot qalb il-poplu afdat f’idejh. Ûgur li din l-esperjenza ma kinitx tkun possibli jekk mhux

dawk ta’ preparazzjoni tat-tfal li kienu ser jirçievu s-sagrament tal-GriΩma tal-Isqof, laqg˙at ta’ programmazzjoni tal-Kummissjoni Familja u anki laqg˙at tal-Kumitat tal-organizzazzjoni tal-festa. Waranofsinhar kont inkun preΩenti fl-uffiççju parrokkjali fejn konna nilqg˙u lin-nies u ng˙inuhom fid-diversi sitwazzjonijiet li j©ibu mag˙hom li kienu jvarjaw minn sempliçi formuli ta’ çertifikat g˙al problemi ta’ natura soçjali jew reli©juΩa. Ûgur li wa˙da mill-affarijiet li tibqa’ immarkata f’mo˙˙i hija l-kuntatt li l-arçipriet g˙andu man-nies tal-post u l-atte©©jament tieg˙u quddiem id-diffikultajiet li nista’ ng˙id huma l-˙ajja ta’ kuljum. Mhux darba jew tnejn li konna ng˙addu ˙in konsiderevoli mill-©urnata nΩuru xi familji li jkunu qed i˙abbtu wiççhom ma’ faqar materjali, mard serju jew diffikultajiet serji fil-familja fejn il-kliem b˙al donnu ma jibqax jag˙mel sens. Realtà o˙ra li esperjenzajt tul dan iΩ-Ωmien kienet l-g˙aqda u l-fraternità li teΩisti bejn is-saçerdoti tal-unità tal-Kottonera (Bormla, Isla, Birgu u Kalkara). KwaΩi kuljum konna niltaqg˙u flimkien g˙all-ikel ta’ nofsinhar, is-saçerdoti flimkien mas-seminaristi li kienu wkoll assenjati f’dawn il-parroççi. Flimkien konna naqsmu l-esperjenzi li lkoll ng˙addu minnhom fil-pastorali, kif ukoll opportunità li ji©u diskussi xi aspetti komuni li hemm bejniethom u li jistg˙u jg˙inu lil xulxin fihom. Quddiem din l-esperjenza n˙ossni grat ˙afna lejn Alla g˙al dak kollu li stajt ng˙ix tul dawn it-tl iet ©img˙at, kif ukoll g˙all-g˙ajnuna imprezzabbli tal-arçipriet flimkien mal-entuΩjaΩmu u l-valuri li pprova jitraΩmettili minn dak stess li hu kien qed jg˙ix qalb din il-komunità. Konvint li din il-˙idma flimkien ma’ dawk kollha li ltqajt mag˙hom kienu mezz sabiex ikomplu jkabbru fija dawk il-kwalitajiet li bihom nista’ nkompli n˙ares ’il quddiem u naqdi l-ministeru tieg˙i quddiem l-isfidi u l-esi©enzi tad-dinja tallum.

REV. DJAKNU DANIEL GRECH

Parroçça ta’ Marija Immakulata, Bormla

Wa˙da mill-karatteristiçi ewlenin li stajt nilma˙ fl-irwol tas-saçerdot kienet propju l-preΩenza tieg˙u qalb realtajiet diffiçli.

g˙ad-dedikazzjoni u l-g˙ajnuna li offrieli l-arçipriet Dun Joe Mifsud flimkien mas-saçerdoti li jag˙tu s-sehem tag˙hom fil-parroçça u l-lajçi impenjati fi ˙dan il-komunità. Ir-realtà tal-parroçça ta’ Bormla hija wa˙da partikolari frott ta’ diversi elementi u sitwazzjonijiet soçjali ta’ w˙ud mir-residenti. G˙aldaqstant, wa˙da mill-karatteristiçi ewlenin li stajt nilma˙ fl-irwol tas-saçerdot kienet propju l-preΩenza tieg˙u qalb realtajiet diffiçli, ma’ familji bi problemi soçjali u l-mod ta’ kif wie˙ed jieqaf mag˙hom u l-g˙ajnuna li jista’ joffrilhom. Nista’ ng˙id li minkejja li kien iΩ-Ωmien tas-sajf, xorta wa˙da l-attivitajiet u l-˙ajja fil-parroçça ma kienu jaqtg˙u xejn. Fost il-˙idmiet li wettaqt tul dawn il-©img˙at, kont nattendi g˙al-laqg˙at tal-grupp tal-adulti li kienet issir kull ©img˙a fejn wara li kont naqsam mag˙hom xi riflessjonijiet fuq l-Evan©elju tal-Óadd, konna naqsmu flimkien l-esperjenzi tag˙na fid-dawl tal-Kelma li nkunu g˙adna kemm smajna. Kienet ukoll l-ewwel esperjenza tieg˙i f’dik li hija predikazzjoni fil-quddies li jsir matul il-weekend, çelebrazzjoni tas-sagrament tal-Mag˙mudija, kif ukoll li nassisti fil-funerali u l-a˙˙ar mumenti lejn iç-çimiterju. Attendejt ukoll g˙al diversi laqg˙at fosthom

g

g

19Milied 2011

Wara ˙idma sfiqa ta’ tletin sena ©ewwa l-Isptar ta’ G˙awdex, fejn sakemm kien possibbli g˙alija dejjem kont ta’ g˙ajnuna spiritwali, l-Isqof Mario Grech g˙o©bu ja˙tarni b˙ala l-ewwel prokuratur tas-Seminarju Ma©©uri. Dan wara li s-Seminarju ©ie maqsum fi tnejn bi prokuratur kull wie˙ed, cioe wie˙ed g˙all-Minuri u ie˙or g˙all-Ma©©uri. G˙al dawn l-a˙˙ar kwaΩi ˙ames snin ˙dimt bil-qalb fis-Seminarju. Biçça w©ieg˙ ta’ ras li trid ta˙seb mhux biss g˙as-seminaristi imma wkoll g˙as-Seminarju li g˙andu bΩonn ta’ manutenzjoni tajba. Bil-mod, ˙a©a ˙a©a jibda jidher ix-xog˙ol u l-˙idma ta’ fejn infaqna l-flus li l-Mulej g˙o©bu jipprovdielna. Kont ninkwieta meta ma kienx ikoll i biΩΩejjed flus f’idejja biex t˙allas, però bil-mod il-mod konna n˙allsu. Illum il-flus ma tantx jiswew – l-Ewro jisparixxu qishom xejn. Trid il-flus, g˙ax x’˙in joqrob l-a˙˙ar tax-xahar trid t˙allas: ˙addiema, u lecturers. Kul˙add ikun jistenna s-sehem tieg˙u. Però l-Mulej dejjem ipprovdielna. Tajjeb li ˙afna qlub ©eneruΩi ja˙sbu fis-Seminarju tag˙na – il-Missjoni ag˙tuhom bil-qalb però ftakru li s-Seminarju tag˙na g˙andu l-bΩonnijiet tieg˙u wkoll. Na˙sbu

grazzi grazzi grazzi grazzi grazzi grazzi grazzi grazzi grazzi graz

˙afna f ’ ta l -bog˙od imma rridu na˙sbu wkoll f’dawk tal-qrib. G˙alhekk in˙ajjarkom g˙eΩieΩ benefatturi biex tkunu ©eneruΩi mas-Seminarju tag˙na. Dak li tag˙mlu mas-Seminarju tkunu tag˙mluh mal-futuri saçerdoti. Anke matul il-perjodu tas-Seminarju tag˙hom huma dejjem jitolbu g˙all-benefatturi ˙ajjin u mejtin. B’hekk biss nistg˙u n˙allsukom ta’ dak li tag˙mlu mag˙na. Però l-Mulej i˙allaskom bil-mija fil-wie˙ed.

grazzi grazzi grazzi grazzi grazzi grazzi grazzi grazzi grazzi grazSr Carmelina Debono aaaazzzzzzzzzzi grazzzzzzzzzzzzz

“Kull bidu g˙andu t-tmiem tieg˙u, jg˙id il-qawl Malti.” Kien nhar it-30 ta’ Settembru 2007 meta jiena er©ajt ©ejt mibg˙uta s-Seminarju tal-Qalb ta’ Ìesù ©ewwa G˙awdex. Din kienet it-tieni darba li jiena kelli l-opportunità li na˙dem f’dan is-Seminarju. Óallejt dan ix-xog˙ol fil-bidu ta’ Settembru ta’ din is-sena. Kienu erba’ snin ta’ servizz

lil l-Komunità tas-Seminarju li jitlob minnek dedikazzjoni s˙i˙a u kontinwa. B˙al kull xog˙ol ie˙or, je˙odlok il-˙in kemm sabiex twettqu kif ukoll sabiex tipprepara g˙alih. Hu xog˙ol li fih it-ta˙bit tieg˙u imma fuq kollox fih is-sodisfazzjon ukoll. G˙al din l-opportunità li g˙al darb’o˙ra kelli jiena sabiex nag˙ti s-servizz tieg˙i fis-Seminarju

Tie˙u gost tara dak il-fer˙ sinçier ˙iere© mill-qalb

ta’ dawk iΩ-Ωg˙aΩag˙.

il-komunità tas-seminarju taghti merhba u trodd hajr lil...

- - -

Mons. Gorg Farrugia. .

Ng˙id ˙a©a o˙ra, kont nie˙u gost na˙dem mag˙hom, tarahom jikbru u ji©u ordnati. Konna nitkellmu flimkien u niççajtaw. Tie˙u gost tara dak il-fer˙ sinçier ˙iere© mill-qalb ta’ dawk iΩ-Ωg˙aΩag˙. Nitlob ˙afna g˙alikom issa li m’g˙adnix mag˙kom u jalla l-Mulej jipprovdielkom dejjem.

aaaazzzzzzzzzi grazzzzzzzzzzzzz

ACTION20

er˙ba mer˙ba mer˙ba mer˙ba mer˙ba mer˙ba mer˙ba mer˙ba

m

Joesph Bezzina eeeeeeeeeeeer˙ba meeeeeeeeeeee

Minn xi Ωmien qabel ma wasalt biex nirtira bil-wie˙ed u sittin sena, li l-Mulej g˙o©bu jislifni, minn ma’ Heritage Malta, kien sikwit itektikli l-˙sieb ta’ x’kont ser nag˙mel bija nnifsi fil-˙in liberu li ser ikolli. Kienu bosta l-pjanijiet li ˙sibt u ppruvajt infassalhom g˙alija. Kien hemm ˙bieb li ssu©©erewli ˙in ta’ mistrie˙ b˙as-sajd, li sa minn meta bdejt na˙dem Ωmien ilu, fl-1967 qatt ma rnexxieli nirrealizza, delizzju li kien g˙al qalbi ˙afna meta kont Ωag˙Ωug˙ , mid˙ la sew ta’ Marsal forn.

O˙rajn issu©©erewli nibda na˙dem ftit fir-raba, imma ng˙id il-verità dan it-tip ta’ passatemp ma jdoqqlix. Biex ng˙id kollox jien in˙obb il-varjazzjoni f’dak li nag˙mel, b˙al fl-ikel in˙obb it-tog˙miet differenti. Imma dejjem xtaqt li nikkontribwixxi ftit mill-˙in liberu li kien ser ikolli g˙ad-diΩpoΩizzjonji tieg˙i lill-Knisja tag˙na, li sa minn nieqa bdiet ta˙seb fil-bΩonnijiet spiritwali u minn xi daqqiet anke materjali tieg˙i.

t’G˙awdex g˙andi g˙ax nirringrazzja ’l Alla u lis-Superjuri tieg˙i. Tul dawn is-snin fis-Seminarju kelli ˙afna waqtiet sbie˙. Imma l-isba˙ fosthom kienu dawk ta’ meta tara lis-seminaristi, li g˙al snin tkun g˙ext mag˙hom, jaslu fuq l-artal sabiex jirçievu l-Ordni Sagri minn idejn l-Isqof tad-Djoçesi. Imbag˙ad hemm it-tifkiriet ta’ g˙add ta’ funzjonijiet li jsiru fis-Seminarju matul is-sena kollha li a˙na s-sorijiet konna nattendu g˙al ihom. Fost dawn ma nistax ma nsemmix il-preparazzjoni li konna nag˙mlu g˙all-mi©ja ta’ Ìesù Bambin permezz taΩ-Ωmien tal-Avvent. Hawn ma nistax ma nsemmix ukoll il-dramm li s-seminaristi kienu jtellg˙u ta’ kull sena, li dejjem kienet tkun divertenti. Dan biex ma nsemmix ukoll praspar li xi kultant dawn kienu jag˙mlu ta’ Ωg˙aΩag˙ li huma. Minn barra dawn il-waqtiet ferrie˙a, kien ikun hemm o˙rajn fejn a˙na b˙ala sorijiet konna ta’ g˙ajnuna waqt li xi seminarist kien ikun qieg˙ed i˙ossu g˙addej minn xi mumenti ta’ dwejjaq – b˙al kull bniedem ie˙or. Konna naqsmu mag˙hom l-ansjetà tal-eΩamijiet u diffikultajiet o˙ra. Nittama li fina s-sorijiet, is-seminaristi kienu jsibu l-wens li bl-g˙ajnuna t’Alla a˙na dejjem g˙amilna ˙ilitna sabiex ng˙arfu nag˙tu pariri tajba sabiex kollox jimxi g˙al tmiem b’wiçç il-©id. Jiena nqis li s-snin li g˙addejt fis-Seminarju t’G˙awdex kienu snin sbie˙ li g˙alihom in˙oss li g˙andi nirringrazzja l-ewwel nett lil Alla li bil-g˙ajnuna tieg˙u jiena stajt naqdi mill-a˙jar li nista’ d-dmirijiet tieg˙i, imbag˙ad lis-Superjuri tieg˙i g˙all-fiduçja li wrew fija meta

g˙aΩluni sabiex immur na˙dem f’dan il-post. Nirringrazzja lir-Rettur Dun Daniel Xerri, lill-Viçi Rettur Dun Michael Curmi, lill-eks Viçi Rettur Dun Joseph Bajada u lill-membri kollha tal-amministrazzjoni tas-Seminarju t’G˙awdex g˙all-g˙ajnuna li dejjem tawni tul is-snin li g˙addejt na˙dem hemmhekk. Nirringrazzja lis-seminaristi kollha li sirt naf kemm domt is-Seminarju g˙ar-rispett li dejjem urewni. U la qieg˙da nsemmi r-rispett, ma nistax ma ng˙idx grazzi kbir u mill-qalb lill-Isqof t’G˙awdex l-E.T. Mario Grech, lis-Superjuri tal-Komunità tag˙na u dawk tas-Seminarju, lil Sr ÌuΩeppina, lis-saçerdoti u s-seminaristi u lil dawk kollha li tawni u wrewni sapport meta aktar kmieni din is-sena g˙addejt minn waqtiet xejn sbie˙ fejn tid˙ol sa˙˙ti. Nag˙laq billi nitlob skuΩa lil kull min jekk f’xi ˙in jiena stajt inqast tul il-perjodu li g˙addejt fis-Seminarju. Qatt ma kelli intenzjoni li nag˙mel dan. Inweg˙dkom it-talb tieg˙i. Nie˙u din l-okkaΩjoni sabiex nag˙ti l-awguri g˙all-festi t-tajba lil kul˙add. Paçi u Ìid.

Kienu snin sbie˙ li g˙alihom in˙oss li g˙andi nirringrazzja l-ewwel nett

lil Alla li bil-g˙ajnuna tieg˙u jiena stajt naqdi

mill-a˙jar li nista’ d-dmirijiet tieg˙i...

21Milied 2011

I t is the season of Advent, when I am reflecting on my life with God, how I live and where am I going with him, as well as living with my brothers and sisters in the Seminary. My life is a gift from God, and he sends me anywhere to share it with others, wherever he wants. My name is Sister Norah Mary Momanyi. I am a Kenyan citizen. I belong to the Franciscan Sisters of the Heart of Jesus. It was on Sunday 11th September 2011, when God sent me to the Seminary of Gozo. We are two sisters, Sr Giuseppina and I. That same day of my arrival, Sr Carmelina and Sr Giuseppina, together with Fr Daniel welcomed me in the refectory. It was a moment of grace to meet and share together the meal. It is my f irst experience in the Seminary, so life and the ways of doing apostolate here is different from the one I had before where I was taking care of the children in Malta. Day by day God is helping me to get used to the place and my apostolate. I am grateful for this opportunity that God has given me, because there are many things I learn and enjoy from my apostolate. They are helping me in my spir itual journey, example: praying together, sharing meals, fundraising together, the beauty

a

mer˙ba mer˙ba mer˙ba mer˙ba mer˙ba mer˙ba mer˙ba mer˙bSr Norah Momanyi aaaaa mer˙baaaaaaaaaa

...dejjem xtaqt li nikkontribwixxi ftit mill-˙in liberu li kien

ser ikolli g˙ad-diΩpoΩizzjoni tieg˙i lill-Knisja tag˙na...

We are the instruments of God in different ways for his

glory in our daily lives.

of each other and that belongs to God. We are the instruments of God in different ways for his glory in our daily lives. As the wind blows every day and in every moment, so I get a chance to go to different places: on the 14th September 2011 - the feast of the Exaltation of the Cross, I went to Ta’ Pinu to celebrate mass with the Christians. We went outings with Fr Daniel, Fr Michael,

Sr Giuseppina and the Seminarians in different places. It is a good and enriching experience to me and for his glory, all the time with my brothers and sisters. As God rebirths my spirit every day, he calls me to dance according to his music and ways. I am three months old in Gozo. Together in the spirit of God to build his kingdom in his love which is unloved and unknown. Christ with me, Christ before me, Christ behind me and Christ in me, let it be done according to you Love and Will.

Insomma, xi ˙add issu©©erieli li mmur ng˙in fl-arkivju tal-Kurja, u hekk g˙amilt. G˙amilt xi ftit xhur ta’ ˙idma hemmhekk li kien interessanti u wara kont avviççinat minn Dun Eddie Zammit u Dun Giovanni Curmi biex i nkompli bl-g˙ajnuna tieg˙ i b˙ala Amministratur fis-Seminarju Ma©©uri tal-Qalb ta’ Ìesù. Issa Ω-Ωmien irid jg˙id kemm jien kapaçi g˙al din il-kariga peress li jien ma ˙assejtnix maqtug˙ qatig˙ g˙al din ir-responsabiltà. Li hu Ωgur hu li sibt g˙ajnuna kbira mill-Amministratur ta’ qabli, Mons. Ìor© Farrugia u s-Sinjorina Georgia Gauci, mill-istess uffiççju, li wrewni x-xog˙ol marbut ma’ dan l-inkarigu, kif ukoll mir-Rettur tas-Seminarju Dun Daniel Xerri, li bi kliem ta’ kura©© ˙e©©i©ni nilqa’ din l-isfida. Ma rridx in˙alli barra lil Dun Michael Curmi u lis-seminaristi kollha li mill-ewwel ©ieg˙luni

n˙ossni wie˙ed minnhom f’dan l-imkien ta’ formazzjoni. Nirringrazzja b’mod partikulari lil l-Eççellenza Tieg˙u Mons. Isqof Mario Grech tal-fiduçja li wera fija. L-a˙˙ar imma mhux l-inqas nirringrazzja lil marti Pauline talli fehmet il-bΩonn li kelli ner©a’ no˙ro© mid-dar fin-nofstanhar ta’ filg˙odu, matul il-©img˙a, g˙ax filli ˙asbet li issa ser inkun aktar id-dar u ng˙ inha fil-bΩonnijiet ta’ kuljum, u filli re©g˙et spiççat we˙idha wara tmienja u tletin sena (kemm ilna miΩΩew©in) xog˙ol fiç-çivil.

ACTION22

Dun Anton twieled fit-12 ta’ Ìunju 1940, iben ÌuΩepp Dimech u Rosa, xebba Dimech ukoll. Ìie mg˙ammed mill-kappillan taΩ-Ûebbu© ta’ dak iΩ-Ωmien Dun Fran©isk Mercieca. Peress li missieru kien purtinar fl-iskola primarja tal-G˙asri, Dun Anton beda l-iskola primarja tieg˙u f’dan ir-ra˙al. Aktar tard attenda fil-Liçeo fir-Rabat G˙awdex. Bil-g˙ajnuna u l-inkora©©iment ta’ Mons. Andrea Vella, tg˙allem il-Latin u nibtet fih il-vokazzjoni g˙as-saçerdozju. Fl-1957 beda l-kors tal-Filosofija u t-teolo©ija fis-Seminarju Ma©©uri tal-Qalb ta’ Ìesù fir-Rabat G˙awdex. Ìie ordnat Saçerdot mill-Isqof ta’ G˙awdex l-E.T. Mons. ÌuΩeppi Pace, fil-Katidral ta’ G˙awdex, nhar il-5 ta’ April 1964, fl-età ta’ 24 sena. G˙amel il-Prima Messa tieg˙u fl-24 ta’ Mejju 1964 u pprietkalu Patri Fidiel, kapuççin. Ìie msejja˙ mill-Isqof ta’ G˙awdex Mons. Nikol Ì. Cauchi sabiex jibda jg˙allem is-

“ag˙tihom o Mulej il-mistrie˙ ta’ dejjem...

apprezzament

Dun Anton Dimech

1940 – 2011

Dun Gwann Grech

1923 – 2011

Dun Ìwann Grech twieled fix-Xewkija nhar id-19 ta’ Lulju 1923. Huwa attenda l-iskola sekondarja tas-Seminarju ta’ G˙awdex, fejn kompla l-kors tal-Filosofija u t-Teolo©ija fl-istess Seminarju. Ìie ordnat saçerdot mill-E.T. Mons. Isqof ÌuΩeppi Pace fil-Katidral ta’ G˙awdex fit-22 ta’ Mejju 1948. Fil-ministeru tieg˙u, Dun Ìwann kien i˙obb ˙afna x-xog˙ol fil-Parroçça, fejn ta servizz b˙ala Viçi-Parroku, fil-kura spiritwali tal-morda u fl-amministrazzjoni tas-Sagramenti. Biss il-˙idma tieg˙u ma kinitx limitata biss g˙all-parroçça tax-Xewkija. Kien jag˙ti s-servizz tieg˙u f’parroççi o˙ra fosthom f’dik tal-Munxar fejn dam imur iqarar g˙al aktar minn 30 sena. Ta servizz mhux biss f’G˙awdex imma wkoll barra minn Malta. Kien mill-ewwel saçerdoti li mar Ruma. Barra dan, Dun Ìwann serva wkoll b˙ala supply priest fl-Ingilterra, fil-Kanada, fl-Amerka u fl-Awstralja. Kienet tispikka fih l-im˙abba lejn l-g˙aqdiet u l-formazzjoni tal-lajçi. G˙al bosta snin huwa serva ta’ Direttur Spiritwali ta’ g˙aqdiet reli©juΩi kemm tal-Legion kif ukoll tal-Azzjoni Kattolika. Kien anki Direttur Spiritwali tal-Banda Prekursur g˙al medda twila ta’ snin. Biex jil˙aq kemm jista’ jkun ir©iel, kien jorganizza quddies u qrar fl-ewwel Ìimg˙a tax-xahar fil-kaΩin. Imma l-iktar ˙a©a li tispikka f’Dun Ìwann kienet l-im˙abba li kellu mhux biss lejn il-knisja tal-©ebel, lejn ir-Rotunda tax-Xewkija, imma wkoll lejn il-Knisja tal-bnedmin. Qeda l-ministeru saçerdotali tieg˙u g˙al 63 sena s˙a˙. L-ikbar im˙abba tieg˙u

kienet lejn is-sagrifiççju tal-quddiesa. Qatt ma tilef ©urnata milli jiççelebra l-Ewkaristija, anke meta sa˙˙tu naqsitu u tilef id-dawl t’g˙ajnejh. Assistit minn xi saçerdot huwa dejjem iççelebra bl-ikbar qima u skruplu s-sagrifiççju tal-quddiesa. Huwa miet il-Ìimg˙a, 21 ta’ Ottubru 2011 fl-età ta’ 88 sena. Il-funeral sar fit-22 ta’ Ottubru fil-knisja tax-Xewkija mill-Arçipriet Mons. Carmelo Mercieca fil-preΩenza ta’ Mons. Giovanni B. Gauci, Vigarju Ìenerali.

Arc. Carmel Mercieca

23Milied 2011 23MilMilMiliMilieiediediediedi 22020200111111

Mons. Edward Bondì Dalli1914 – 2011

Soçjolo©ija fis-Seminarju Ma©©uri, kif ukoll il-Malti fis-Seminarju Minuri ta’ G˙awdex. Il-Kappillan Dun Fran©isk Mercieca talab lill-Isqof sabiex Dun Anton jibqa’ joffri s-servizz pastorali tieg˙u fil-parroçça ta’ Santa Marija fiΩ-Ûebbu©, kif fil-fatt g˙amel g˙al 47 sena s˙a˙. Il-quddiesa tal-5.00 am kienet parti sinonima mal-˙ajja ta’ Dun Anton fejn ta’ kuljum, Sajf u Xitwa, kien iqum kmieni jifta˙ il-Knisja u jqaddes tal-ewwel. Dan g˙amlu g˙al iktar minn 40 sena! G˙al diversi snin kien iqaddes kull nhar ta’ Sibt matul ix-xhur tas-Sajf fil-kappella tas-Sorijiet Fran©iskani fil-Qbajjar. Fil-parroçça Dun Anton regolarment kien iqarben il-morda fi djarhom. Kien Assistent EkkleΩjastiku tal-Azzjoni Kattolika fiΩ-Ûebbu©. Kien editur tar-rivista tal-G˙awdxin, Il-Óajja f’G˙awdex u kittieb ta’ g˙add ta’ artikli interessanti kif ukoll xi poeΩiji. G˙al ˙afna snin kien jag˙ti daqqa t’id fl-Uffiççju Parrokkjali, fejn fost affarijiet o˙ra, irnexxielu jo˙loq indiçi tar-re©istri parrokkjali kollha sabiex min ikollu bΩonn çertifikat mill-uffiççju parrokkjali jkun jista’ jinqeda b’façilità u ming˙ajr telf ta’ ˙in. Mill-1978 ’il quddiem kien jie˙u ˙sieb l-organizzazzjoni tal-funerali u l-quddies kantat. Kien jinteressa ru˙u fil-bniedem s˙i˙, tant li g˙al ˙afna snin kien jg˙in lil ˙afna billi jimlielhom il-formola tal-income tax, formoli tal-passaport jew formoli o˙ra. Dun Anton kien jinsisti fuq il-˙tie©a tad-direzzjoni spiritwali tal-g˙aqdiet tar-ra˙al tag˙na, l-aktar tal-Klabb tal-Futboll taΩ-Ûebbu© Rovers u tal-Klabb tal-Boççi fil-Qbajjar.Dun Anton kellu sehem importanti fil-bini tal-qasam tal-MuΩew fiΩ-Ûebbu©, pro©ett li nfeta˙ fl-2003 u ©ie mbierek mill-E.T. Mons. Nikol Ì. Cauchi, l-Isqof ta’ G˙awdex ta’ dak iΩ-Ωmien. Huwa kien imfittex g˙all-prietk i prattiçi t ieg˙u, g˙all-qrar u biex j ipprepara l i l l -adolexxenti u Ω-Ωg˙aΩag˙ g˙all-eΩamijiet tal-Malti fil-Livell Ordinarju u fil-Livell Avvanzat. Kien devot kbir ta’ San ÌuΩepp, ta’ Santa Marija u tal-Ewkaristija. Sakemm kien possibbli, kien imexxi l-Adorazzjoni Ewkaristika ta’ nhar ta’ Óamis g˙as-saçerdoti u l-erwie˙ ikkonsagrati. Dun Anton kien bniedem d˙uli, ikellem lil kul˙add, ta’ Ωaqqu f’fommu, taf fejn int mieg˙u, ma jridx unuri, jibΩa’ mill-postijiet ta’ responsabbiltà diretta, saçerdot li tispikka fih l-ubbidjenza lejn l-awtorità u lejn il-Ma©isteru tal-Knisja, iben denn tar-ra˙al taΩ-Ûebbu©. Fl-2010, l-E.T. Mons. Mario Grech, l-Isqof ta’ G˙awdex, ried ja˙tru Monsinjur tal-Katidral, imma Dun Anton oppona l-idea, u ma aççettax dan l-unur. Il-Mulej sejja˙lu g˙all-premju tal-eternità nhar is-Sibt, 14 ta’ Mejju 2011 ma’ sbie˙ il-jum.

Dun Noel Saliba

Nhar it-Tlieta 23 ta’ Awwissu 2011 ˙alliena Mons. Edward Bondì Dalli, l-ixje˙ saçerdot tad-Djoçesi ta’ G˙awdex, fl-età venerabbli ta’ 97 sena. Hu miet fid-dar ta’ Ìan©u u Ìolina Saliba, fi Triq Fortunato Mizzi, il-Belt Victoria, li kienu ilhom jie˙du ˙siebu g˙al dawn l-a˙˙ar sittin sena. Kont nippreferi kieku floki, fuq Dun Dward kiteb xi ˙add tal-età tieg˙u jew qrib li jiftakru fis-snin iktar bikrin ta’ ˙ajtu. Il-ftit tifkiriet li g˙andi tieg˙u huma marbuta mal-BaΩilika ta’ San Ìor©, fejn, sakemm tatu sa˙˙tu, hu baqa’ jag˙ti s-servizz assidwu tieg˙u. Min jaf kemm g˙ent mieg˙u l-Quddiesa tas-12.40pm, li hu kien jiççelebra kuljum matul il-©img˙a fil-baΩilika g˙all-benefiççju tal-˙addiema tal-Gvern li dak il-˙in kien ikollhom il-brejk kif ukoll g˙as-sidien tal-˙wienet. Din kienet saret quddiesa assoçjata mieg˙u. Il-lum naf li dan kien jag˙mlu wkoll b’sagrifiççju kbir personali, mhux biss g˙ax kien ikun ˙in l-ikel, imma wkoll g˙ax hu kien joqg˙od pjuttost ’il bog˙od, u, fuq kollox, kien di©à mda˙˙al fiΩ-Ωmien. Edward Bondì twieled i l -Belt Victor ia, G˙awdex, fid-19 ta’ Marzu 1914, minn Luigi, spiΩ jar, u martu Maria Mercieca. Hu ©ie mg˙ammed tlitt ijiem wara fil-Katidral tal-Assunta, u f’din l-istess knisja ©ie ordnat saçerdot fil-31 ta’ Lulju 1938. Ftit sibt iktar tag˙rif fuq is-snin bikrija tas-saçerdozju tieg˙u, iΩda Mons. Karm Grech, li kien jafu sew, qalli li b˙ala saçerdot Ωag˙Ωug˙ Dun Dward kien ukoll jg˙in fil-lezzjonijiet tal-KatekiΩmu li Dun Pawl Micallef kien jag˙ti lit-tfal ta’ l-Oratorju tieg˙u fl-ewwel snin tat-twaqqif tieg˙u. Dan l-a˙˙ar sirt naf ukoll li fi Ωmien it-Tieni Gwerra Dinjija, Dun Dward kien jinΩel bil-mixi ta’ kuljum biex jg˙in fil-knisja tax-Xlendi, fejn kien jag˙ti daqqa t’id lir-rettur Dun ÌuΩepp Grech Attard fil-˙ti©ijiet li kellha l-knisja billi joqg˙od g˙all-qrar, iqaddes u jippriedka, iqarben lill-morda fi djarhom u jie˙u sehem fil-festi li kienu jsiru fil-knisja. G˙al min, b˙ali, inzerta xi ftit dilettant tar-ritratti qodma ta’ G˙awdex, ma tistax ta˙rablu l-figura twila imma siekta ta’ Mons. Edward Bondì Dalli ma©enb l-Isqof ÌuΩeppi Pace waqt xi çerimonja uffiçjali. Dan g˙ax il-biçça l-kbira

ACTION24

riPa

wlu

Cam

iller Pawlu Camilleri twieled 24 ta’ N ovembru 1939, iben An©lu Camilleri u Marija Assunta neé

Muscat. Huwa kien l-akbar wie˙ed minn fost erba’ a˙wa, li wie˙ed minnhom miet ta’ seba’ snin. Pawlu trabba f’Wales flimkien ma’ ˙u˙ u o˙tu fejn il-©enituri tag˙hom kellhom guesthouse. Óafna ˙addiema G˙awdxin u anke Maltin kienu joqg˙odu g˙andhom fil-guesthouse u huma kienu jg˙inuhom isibu x-xog˙ol. Meta kellu madwar 13-il sena ©ie G˙awdex u g˙amel l-eΩami g˙al Form 1. Fil-Milied, ji©ifieri l-Christmas Exams, kif kien isir dakinhar g˙amel l-eΩami g˙al Form 2 u g˙adda. F’Settembru ta’ wara meta kien isir l-eΩami msejja˙ reparatorju, g˙amel l-eΩami g˙al Form 3 u g˙adda wkoll.

Wara li spicca Form 4 u 5 hu g˙amel l-eΩamijiet tal-GCE u g˙adda b’marki g˙oljin ˙afna mis-suggetti kollha. Dan kollu jikxef kemm kien intelli©enti. Billi hu xtaq isir qassis u kien bravu ˙afna

l-Isqof ÌuΩeppi Pace bag˙tu jistudja Ruma u kien joqg˙od il-Kulle©© Capranica, l-istess kulle©© li fih kien joqg˙od l-Isqof Pace meta kien jistudja ©ewwa Ruma. Mill-università ta’ San Tumas mag˙rufa a˙jar b˙ala l-Angelicum ˙a l-Liçenzja fil-Filosofija. Wara waqaf mill-formazzjoni u ©ie lura G˙awdex. Pawlu da˙al jg˙allem is-Seminarju Minuri f’Mejju tal-1969 b˙ala g˙alliem tal-IngliΩ. Hu baqa’ jg˙allem sas-sena 1994. Fis-Seminarju barra li kien g˙alliem, kien jag˙mel ˙afna xog˙ol voluntarju u kien apprezzat ˙afna g˙aliex kien bniedem matur u jfittex biss li jag˙mel il-©id. Iktar tard fl-1989, l-Isqof Cauchi ˙atru b˙ala lecturer tas-Seminarju Ma©©uri. Pawlu beda jg˙allem l-Istorja tal-Filosofija fis-sena Akkademika 1989-1990 u dan baqa’ jag˙mlu sas-sena 2005-2006. Fis-sena 1998-1999 hu beda jg˙allem ukoll il-Lo©ika. Kellu kapaçità kbira biex jag˙ti l-lezzjoni tal-Filosofija u kien jg˙in ˙afna lill-istudenti fis-su©©ett. Pawlu kien dejjem mehdi f’Alla u fl-istudju speçjalment tal-Filosofija u t-Teolo©ija. Studja diversi lingwi: il-Malti, l-IngliΩ u t-Taljan u lingwi klassiçi b˙al-Latin, Grieg u Lhudi. Studja wkoll il-FrançiΩ, l-Ispanjol, il-ÌermaniΩ u r-Russu. Ir-rikreazzjoni tieg˙u kienet il-ba˙ar g˙all-kwiet u r-riflessjoni. Kien bniedem umli u ta’ qalb tajba, dejjem lest li jg˙in lil min jitolbu l-g˙ajnuna jew xi parir speçjalment studenti universitarji. Dan jidher biç-çar meta s-sena l-g˙addiet, 2010-2011 intalab sabiex jer©a’ jg˙allem il-kors tal-Lo©ika g˙all-istudenti li jkunu qed jag˙mlu s-sena Propedewtika b˙ala preparazzjoni g˙as-Seminarju. Pawlu qatt ma fittex lilu nnifsu jew il-flus. Kien jg˙ix ˙ajja sempliçi ‘l bog˙od mill-g˙ag˙a u l-istorbju tan-nies. It-Tnejn, 31 ta’ Ottubru 2011 kienet il-©urnata li fiha l-a˙bar tal-mewt ta’ Pawlu ˙asdet lil kul˙add. Il-funeral tieg˙u ©ie ççelebrat fil-BaΩilika ta’ San Pietru u San Pawl, in-Nadur nhar il-Óamis, 3 ta’ Novembru.Pa

wlu

Cam

iller

ital-ministeru saçerdotali tieg˙u Dun Dward qattag˙ha f’servizz dedikat lill-Knisja qrib Ωew© isqfijiet tag˙ha f’G˙awdex. Hu kien g˙al xi Ωmien Kappillan tal-Isqof Mikiel Gonzi, u mbag˙ad tal-Isqof Pace tul l-episkopat kollu tieg˙u. Iktar minn sempliçi ‘kappillan’ tieg˙u, nistg˙u ng˙idu li hu kien is-segretarju privat tieg˙u u ma kien i˙allih imur wa˙du mkien. Jekk ridt tasal g˙and l-Isqof Pace, kellek tg˙addi minn g˙and Dun Dward. Interessanti nΩidu wkoll li l-istess Palazz tal-Isqof fi Triq ir-Repubblika kien ori©inarjament propjetà ta’ l-antenati ta’ Dun Dward: il-Familja Bondì kienet wa˙da mill-familji aristokratiçi ta’ G˙awdex. B’rikonoxximent g˙as-servizz kbir tieg˙u, Dun Dward kien ©ie mΩejjen bit-titlu ta’ Kamrier Sigriet tal-Qdusija Tieg˙u, u iktar tard ©ie ma˙tur ukoll monsinjur onorarju tal-Katidral ta’ G˙awdex. Minkejja l-esperjenza kbira tieg˙u fiç-çrieki ta’ l-awtorità ekkleΩjastika, hu dejjem baqa’ bniedem umli, rispettuΩ u bla ebda pretensjoni Ωejda. L-iktar li kienet tolqotni fih kienet it-tbissima u s-sens ta’ umoriΩmu li kellu; niftakru sew jiççajta mag˙na

t-tfal u l-abbatini fis-sagristija ta’ San Ìor©. Minkejja d-difett li kellu fis-smig˙, hu kien kapaçi jisimg˙ek b’modi o˙ra, fost l-o˙rajn billi jaqra minn fuq xofftejk dak li tkun trid tg˙idlu. Barra minn hekk, minkejja tant snin ji©ri ma’ l-Isqof, Dun Dward baqa’ jg˙oΩΩ l-ambjent agrikolu li kien tassew g˙al qalbu u li kien i˙ossu jlaqqg˙u mal-Óallieq. L-g˙alqa kienet dejjem f’mo˙˙u u kien iqatta’ ˙afna ˙in jg˙arrex fiha! Il-funeral ta’ Mons. Edward Bondì Dalli sar nhar l-Erbg˙a 24 ta’ Awwissu 2011, fil-BaΩilika ta’ San Ìor©, il-Belt Victoria, u tmexxa mill-Isqof ta’ G˙awdex Mons. Mario Grech. G˙all-q uddiesa attendew bosta li kienu jafuh, fosthom il-President Emeritu ta’ Malta Dr Edward Fenech Adami. Forsi ˙addie˙or kien ikun jaf jg˙idilkom ˙afna iΩjed minni fuq min kien Mons. Edward Bondì Dalli. Ng˙id biss li g˙alija dan is-saçerdot, li f’Lulju li g˙adda g˙alaq 73 jqaddes, hu mudell sabi˙ ta’ saçerdozju m˙addan f’servizz s˙i˙ lejn il-Knisja. Nitolbu lill-Mulej jag˙tih il-mistrie˙ ta’ dejjem.

Francesco Pio Attard

PawM

wWg

l-Isqo

PaM

Wsu

l-Isq

25Milied 2011

˙idma pastorali fil-Gwatemala

mid-dinja missjunarja

Kien frott iΩ-Ωelu missjunarju u l-viΩjoni ta’ Dun Mikiel Attard li jien sibt ru˙i fil-Gwatemala. Kien hu d-direttur spiritwali fis-seminarju u meta konna nid˙lu g˙al sena skolastika ©dida fis-Seminarju Ma©©uri konna nammiraw li sa Jum il-Missjoni kien i˙alli l-le˙ja b˙ala xhieda ta’ esperjenza o˙ra li jkun g˙amel f’xi art imbieg˙da. B˙ala Ωg˙aΩag˙ fis-seminarju, il-©img˙a missjunarja kienet tkun mimlija attivitajiet, kant u nirrakkontaw stejjer fis-Seminarju Minuri. Meta wasal il-mument ta’ deçiΩjoni g˙as-

sena barra kien hu li ˙e©©i©ni biex immur ma’ patri G˙awdxi min-Nadur Pietru Pawl Meilak fl-Amerika Çentrali. “Aqbadlu maç-çinglu tieg˙u u ˙alli l-ispirtu jmexxik” kien qalli. Kienet sena li mmarkatli ˙ajti u Ωerg˙et fija l-im˙abba g˙all-evan©elizzazzjoni fost il-fqar tal-Amerika Latina. Issa ilni kwaΩi ˙mistax-il sena hawn fil-Gwatemala u doqt l-˙idma pastorali fi tliet parroççi differenti. L-ewwel ftit xhur ma’ Dun ÌuΩepp Camilleri, imbag˙ad intbag˙att ©o distrett ie˙or ta’ Jalapa f’post jismu San Manuel Chaparrón. Kellha tkun g˙al ftit xhur ukoll biex

Dun Michael Curmi (Viçi-Rettur) ma’ Dun Anton Grech Dun Michael Curmi (Viçi-Rettur) ma’ Dun Anton Grech waqt esperjenza missjunarja fix-xhur tas-sajf li g˙adda.waqt esperjenza missjunarja fix-xhur tas-sajf li g˙adda.

ACTION26

fil-˙ajja ministerjali trid t˙alli l-ispirtu jmexxik

nimla vacancy, imma l-urugan Mitch waqqa’ l-knisja parrokkjali u minn hemm bdejt ˙idma ta’ rikostruzzjoni f’dan il-villa©© qalb il-muntanji. U mill-ftit xhur, spiççajt kwazi tnax-il sena hawn fejn Ωaruni ˙afna Maltin u G˙awdxin, fosthom seminaristi u qassisin. G˙all-grazzja ta’ Alla sar ˙afna xog˙ol materjali u spiritwali u tie˙u gost ˙afna tara tfal li tkun g˙ammidt isiru parti ˙ajja mill-parroçça. Sentejn ilu, g˙aΩilt li mmur f’re©jun ie˙or ©did fejn kien hemm iktar ˙tie©a u nuqqas kbir ta’ qassisin. Ma kinitx façli g˙alija li nag˙mel g˙aΩla ©dida u l-iktar g˙aliex ir-re©jun ta’ Izabal hu rain forest, b’temp mill-iktar umdu u li trid ta˙dem mal-indi©eni mayas q’eqchis. Però hawn er©ajt ftakart fil-kliem ta’ Dun Mikiel Attard li fil-˙ajja ministerjali trid t˙alli l-ispirtu jmexxik. U hekk bdejt il-˙idma fil-formazzjoni ta’ parroçça ©dida, inΩur villa©©i fejn qatt ma kienet saret quddiesa u ˙idma ta’ evan©elizzazzjoni. Izabal hu Vigarjat ta’ art missjunarja ta˙t amministrazzjoni ta’ Vigarju Appostoliku. Qeg˙din tmintax-il qassis biss f’estenzjoni kbira. Apparti Ω-Ωona çentrali u l-˙idma pastorali ©o belt imdaqqsa madwar il-port prinçipali ta’ San Tomas fl-Atlantiku, ˙afna mill-˙in ikollok tg˙addih iΩΩur dawn il-villa©©i mbieg˙da u qalb il-muntanji, b’four-wheel drive u drabi o˙ra bil-mixi jew bil-canoe.

Nirringrazzja ’l Alla li jag˙tini s-sa˙˙a biex inkompli nwassal l-Evan©elju qalb nies li huma bil-g˙atx g˙alih. Xejn ma jista’ jifridna mill-im˙abba tieg˙u, kif jg˙id San Pawl, u g˙alhekk wie˙ed ja pprezza jara nies mill-parroçça çentrali jakkumpanjaw huma wkoll lejn il-villa©©i mbieg˙da. U qed jin˙oloq rapport speçjali bejn l-indi©eni u n-nies latini l-iktar fejn jid˙ol il-qasam tas-sa˙˙a. Nitlobkom titolbu g˙all-missjunarji kollha Maltin li qed iwasslu lil Kristu f’˙afna postijiet.

Dun Anton Grech

hija kemm çelebrazzjoni u kemm sfida. Hija çelebrazzjoni tal-impenn ta’ miljuni ta’ nies fl-Ewropa (bejn 92 u 94 miljun) li ja˙dmu fil-komunitajiet tag˙hom fil-˙in liberu tag˙hom ming˙ajr ma jit˙allsu – pereΩempju mal-anzjani, ma’ g˙aqdiet tal-isports, tal-parroççi, tal-palk, filantropiçi, ambjentali u anke dawk li jissapportjaw missjunarji barra mill-pajjiΩ. L-isforz ta’ dawn kollha jag˙mel differenza kbira lil ˙ajjitna b’diversi modi. Id-dinja tkun ˙afna ag˙ar ming˙ajr il-voluntiera. G˙alhekk din is-sena partikulari, li bdiet fit-8 ta’ Jannar 2011 u spiççat fil-5 ta’ Diçembru 2011, kienet sena ta’ sfida wkoll g˙al tliet kwarti tal-Ewropej li ma jag˙mlu l-ebda tip ta’ voluntarjat. G˙alkemm is-sena ntemmet, l-effett tag˙ha m’g˙andux jieqaf milli jibqa’ jin˙ass. Is-Seminarju tag˙na g˙all-grazzja ta’ Alla g˙adu jgawdi ˙afna mill-˙idma ta’ numru sabi˙ ta’ voluntiera g˙ax dawn, kemm fis-Seminarju stess u kemm mid-djar tag˙hom, g˙adhom jimpenjaw irwie˙hom u jiddedikaw il-˙in u l-ener©ija tag˙hom biex jg˙inu lis-Seminarju b’diversi

modi. Li kieku ma jkunux dawn, Ωgur li s-Seminarju jsibha bi tqila biex ikompli jdawwar ir-rota. G˙alhekk m’hemmx ˙afna aktar kliem xi ng˙idu ˙lief: GRAZZI LILL-VOLUNTIERA KOLLHA TAS-SEMINARJU!

IS-SENA EWROPEA TAL-VOLUNTARJAT

27Milied 2011

G˙all-grazzja ta’ Alla d-Djoçesi tag˙na dejjem kellha g˙al qalbha l-vokazzjonijiet, partikularment il-vokazzjonijiet saçerdotali. Dan jidher fin-numru sabi˙ ta’ saçerdoti li bih id-Djoçesi tag˙na dejjem kienet imΩejna, fil-˙idma li kull parroçça tag˙mel g˙al dan il-qasam: kura lill-gruppi tal-vokazzjonijiet u abbatini, talb fil-komunitajiet parrokkjali (adorazzjonijiet u quddies), talb ta’ ˙afna nies o˙ra mis-skiet ta’ djarhom u anke g˙ajnuniet materjali direttament lis-Seminarju, li grazzi g˙all-providenza ta’ Alla u l-qalb ˙anina tal-insara, din qatt ma tonqos. F’dan id-dawl id-Djoçesi tag˙na qed tkompli ta˙dem sabiex tiddedika aktar ener©ija f’dan il-qasam tal-Pastorali Vokazzjonali sabiex in-numru ta’ saçerdoti qaddisa g˙all-poplu t’Alla qatt ma jonqos. G˙aldaqstant bil-g˙ajnuna tas-Seminarju, tas-seminaristi u anke ta’ xi saçerdoti o˙ra qed ting˙ata attenzjoni partikulari lill-adoloxxenti (Form 5 u 6th Form) fil-gruppi tal-abbatini u vokazzjonijiet. L-istudenti f’din il-faxxa ta’ età

pastorali vokazzjonali

fid-djocesi ta’ ghawdex-

.

jinsabu f’salib it-toroq u jridu jag˙mlu l-g˙aΩla ta’ ˙ajjithom. Permezz ta’ laqg˙at (anke informali) u attivitajiet o˙rajn qed ng˙inuhom jag˙mlu din l-g˙aΩla u fl-istess ˙in infakkruhom li l-Mulej jista’ jkun li qed isejja˙ anke lilhom sabiex jaqduh u jing˙ataw g˙alih direttament. G˙all-fatt li jiltaqg˙u flimkien fuq livell djoçesan (minn ir˙ula differenti, Ωg˙ar u kbar) jindunaw li m’humiex wa˙edhom, speçjalment jekk hemm minnhom li ©a g˙andhom ˙jiel li Alla jista’ jkun qed isej˙ilhom. Jalla a˙na, flimkien mal-kleru kollu u l-Knisja ta’ G˙awdex ng˙inu lil dawn iΩ-Ωg˙aΩag˙ biex b˙all-appostli – kif qal il-Papa Benedittu XVI fil-Kungress Dinji tal-Vokazzjonijiet li sar f’Ruma f’Novembru 2011 – titnissel fihom ix-xewqa li ja˙dmu ma’ Ìesù, jing˙ataw b’mod s˙i˙ u liberu, u jkunu jixtiequ jrawmu fihom atte©©jament ta’ qadi fuq l-istess eΩempju tar-Rag˙aj l-Kbir, Kristu Ìesù.

Dun Michael Curmi, Direttur tal-Pastorali Vokazzjonali

Il-Komunità tas-Seminarjutag˙ti mer˙ba lil

Joseph Hilimill-Parroçça tax-Xag˙rali beda l-mixjatal-formazzjoni tieg˙u

G˙ ll j t ’ All d Dj ç i t ˙ d jj

ACTION28

Il-grazzja, hija don li Alla joffri lill-bniedem, hija l-offerta li Alla jag˙mel tieg˙u nnifsu lill-bniedem. Meta a˙na l-bnedmin nafdaw fil-˙iliet tag˙na biss, infendu ming˙ajr l-g˙ajnuna tal-grazzja, ma nistg˙a©bux jekk il-pass li nag˙mlu jmur fil-vojt. Illum qeg˙din nag˙mlu din is-solennità tal-Immakulata Kunçizzjoni – il-mara li sa mit-tnissil tag˙ha, Alla fawwarha bil-grazzja, g˙amilha immakulata, ji©ifieri ming˙ajr ebda tebg˙a ta’ dnub. Nixtieq nitlob lill-Immakulata Kunçizzjoni sabiex tg˙inna ma nitfg˙ux ta˙t ri©lejna l-grazzja li kisbilna Kristu; ta˙t ri©lejna nitfg˙u s-serp, li huwa s-simbolu bibliku tal-ÓaΩin li jipprova jbattal lill-bniedem mill-grazzja ˙alli jimtela bid-dnub. Hemm bΩonn ta’ bidla fil-˙ajja nisranija g˙ax il-marda tad-drawwa li semmejna fl-a˙˙ar Ittra Pastorali, messet ukoll il-˙ajja spiritwali tag˙na. Drajna ng˙ixu ming˙ajr il-grazzja. Drajna ng˙ixu f’dak li hu nuqqas ta’ grazzja: id-dnub. L-abitudni waslitna biex tlifna s-sensibilità li nag˙rfu li qed ng˙ixu f’sitwazzjonijiet ˙Ωiena. Id-dnub, bil-mod il-mod qed irawwam fina il-konvinzjoni li qeg˙din ng˙ixu fis-sewwa. Quddiem il-problemi n-nisrani g˙andu jistaqsi jekk ikunx qed jg˙ix fl-istat tal-grazzja. G˙ax ming˙ajr il-grazzja, flok nirran©aw is-sitwazzjoni, nag˙mlu ˙erba. G˙andna miΩΩew©in insara li jg˙ejjew jerfg˙u d-dmirijiet tal-familja proprju g˙ax ma jemmnux fil-qawwa tas-Sagrament taΩ-Ûwie©. Hemm saçerdoti u reli©juΩi li jfelqu fil-vokazzjoni u l-missjoni tag˙hom g˙ax ma jie˙dux il-˙ajja tal-grazzja bis-serjetà! Kemm infittxu d-direzzjoni spiritwali biex naraw jekk ahniex qed ng˙ixu fl-istat tal-grazzja? Ix-xjenzi umani huma g˙odda valida ˙afna biex il-bniedem jag˙raf lilu nnifsu, imma billi n-natura umana hija dg˙ajfa, din dejjem g˙andha tkun imsie˙ba minn ˙ajja interjuri serja. Huwa minnu li l-grazzja tibni fuq in-

natura umana, imma huwa veru wkoll li n-natura wa˙idha ming˙ajr il-grazzja ma tag˙mel xejn! L-g˙ejun tal-grazzja huma s-Sagramenti, fosthom is-Sagrament tal-Ewkaristija u dak tar-Rikonçiljazzjoni. Ûgur li niftaqru fil-˙ajja tal-grazzja jekk nittraskuraw dawn is-sagramenti. Ìesù stess jistedinna biex “nibqg˙u mieg˙u” – is-sahra Ewkaristika hija riΩorsa spiritwali tremenda! Is-Sagrament tal-Ma˙rfa jew tal-Penitenza ja˙raq id-dnub, ifejjaq il-©ibda g˙all-˙aΩin u jfawwarna bil-grazzja. Ma nistax ng˙ix il-˙ajja tal-grazzja jekk qed ng˙ix imbieg˙ed minn Ìesù Kristu. Nitlob lilll-Immakulata Kunçizzjoni, il-mara mlibbsa bil-©miel tal-grazzja, dik li tatna lill-awtur tal-grazzja, il-feddej tag˙na Ìesù Kristu, biex tg˙inna nkunu Knisja mimlija bil-grazzja. Nitlob biex il-poplu t’Alla jkun poplu mimli bil-grazzja, g˙aliex ming˙ajr il-grazzja, ebda “ministeru” fil-Knisja ma j˙alli frott.

siltiet mill-omelija ta’ Mons. Isqof Mario Grech

nhar il-Kunçizzjoni (2011)

mill-kelma tar-raghaj taghna--