ACHIEVEMENT OF HIGH SCHOOL - 2017 · Achievement of high school - 2017 ★ Volume 5 2 То публикува«Бял ГРАД-БГ» ООД , Република България,

МАТЕРИАЛИ XIII МЕЖДУНАРОДНА НАУЧНА ПРАКТИЧНА

КОНФЕРЕНЦИЯ

ACHIEVEMENT OF HIGH SCHOOL -

2017

15 - 22 November, 2017

Volume 5

София

«Бял ГРАД-БГ ОДД»

2017

Achievement of high school - 2017 ★ Volume 5

2

То публикува«Бял ГРАД-БГ» ООД , Република България,

гр.София,район «Триадиц», бул.« Витоша« №4, ет.5

Редактор: Милко Тодоров Петков

Мениджър: Надя Атанасова Александрова

Технически работник: Татяна Стефанова Тодорова

Материали за XIII международна научна практична конференция,

Achievement of high school - 2017 , 15 - 22 November, 2017: София.« Бял ГРАД-БГ » - 128 c.

За ученици, работници на проучвания.

Цена 10 BGLV

ISBN 978-966-8736-05-6

© Колектив на автори , 2017

©«Бял ГРАД-БГ » OOД, 2017

МАТЕРИАЛИ ЗА XIII МЕЖДУНАРОДНА НАУЧНА ПРАКТИЧНА КОНФЕРЕНЦИЯ ★ 15 - 22 November, 2017

3

ПЕДАГОГИЧЕСКИ НАУКИ

Дистанционно обучение Жунисбекова Д.А., Орынбасар Г., Аширбаев Х.А., Тажибекова Г.Н. ПЕДАГОГИЧЕСКИЙ АСПЕКТ ПРИМЕНЕНИЯ ДИСТАНЦИОННОГО ОБУЧЕНИЯ В ВУЗЕ

Жунисбекова Д.А., Орынбасар Г., Аширбаев Х.А., Тажибекова Г.Н.

Южно-Казахстанский государственный университет им. М.Ауэзова,

Шымкент, Казахстан

ПЕДАГОГИЧЕСКИЙ АСПЕКТ ПРИМЕНЕНИЯ ДИСТАНЦИОННОГО ОБУЧЕНИЯ В ВУЗЕ

Термин «дистанционное обучение» (distance education) еще до конца не

устоялся. Однако в виде заочного обучения дистанционное обучение очень

развито по всей стране. Оно означает такую организацию учебного процесса, при

которой преподаватель разрабатывает учебную программу, главным образом

базирующуюся на самостоятельном обучении студента. Такая среда обучения

характеризуется тем, что учащийся в основном, а зачастую и совсем отделен от

преподавателя в пространстве или во времени, в то же время, студенты и

преподаватели имеют возможность осуществлять диалог между собой с

помощью средств телекоммуникации.

К основным моделям дистанционного обучения относятся:

− модель смешанного обучения, интегрирующего его очную и

дистанционную формы;

− модель сетевого обучения;

− модель автономного дистанционного обучения;

− модель виртуальной школы, кафедры, университета как

информационно-образовательной среды;

− модель сетевого обучения и кейс-технологии;

− модель видеоконференции, интерактивного телевидения.

Для каждой модели характерны особые методы, организационные формы

и средства обучения. Отбор и структурирование содержания обучения для

конкретного дистанционного курса зависят также и от специфики

предмета/дисциплины.


4

Как известно, сегодня на повестке дня практически для каждого

преподавателя высшего учебного заведения стоит вопрос о применении

инновационных (в том числе дистанционных) образовательных технологий,

активных и интерактивных методов обучения. Потребность их использования в

учебном процессе подчеркивается в государственных образовательных

стандартах высшего профессионального образования нашей страны республики

Казахстан.

Особо следует отметить неоднозначное отношение преподавателей и

студентов к дистанционному обучению, к возможностям использования

дистанционного общения для образовательных целей. Преподаватели более

осторожно подходят к оценке его возможностей и необходимости применения,

чем студенты.

Отвечая на вопрос: «Сейчас распространяется так называемое дистанционное

обучение, когда весь учебный процесс или его часть осуществляется через

Интернет, в том числе и в режиме реального времени. Как Вы относитесь к

дистанционному обучению?» - преподаватели разделились в своем мнении на

три почти равные группы. Первая группа выразила положительное отношение

(примерно одна треть всех преподавателей), вторая группа - отрицательное (чуть

меньше, чем одна треть всех преподавателей), третья видит в дистанционном

обучении, как положительные, так и отрицательные аспекты (чуть больше, чем

одна треть всех преподавателей).

Студенты также разделились в своем мнении в отношении к

дистанционному обучению на три почти равные подгруппы.

По мнению одних, дистанционное обучение необходимо развивать

только для определенных групп населения (например, для лиц с ограниченными

физическими возможностями, для проживающих в отдаленных населенных

пунктах), а для остальных же более эффективным остается такое обучение, когда

происходит непосредственное общение обучающегося с обучаемым.

Следует отметить, что сторонников перехода на полное дистанционное

обучение, когда все аудиторные занятия и вся самостоятельная работа студента

проходят в дистанционном режиме, очень мало. Почти каждый пятый

преподаватель и каждый седьмой студент считают, что аудиторные занятия

вообще не могут проходить в дистанционном режиме, а каждый десятый

преподаватель и каждый десятый студент - что и при выполнении


5

самостоятельной работы общение студента с преподавателем должно

организовываться исключительно в контактом режиме, без использования

дистанционных технологий. Остальные допускают, но только в ограниченном

объеме проведение дистанционных аудиторных занятий и дистанционное

общение во время выполнения самостоятельной работы.

Среди форм занятий и видов учебной работы со студентами, которые

лучше всего организовывать в дистанционном режиме, преподаватели чаще

всего называли: разнообразные консультации (по самостоятельной работе,

написанию курсовых и выпускных квалификационных работ, выполнению

индивидуальных практических заданий, изучению теоретического материала,

подготовке к семинарским и практическим занятиям и другие); лекции и

контрольные процедуры (тестирования, контрольные работы). Отмечались

также возможности организации дискуссий, видеоконференций, деловых игр,

брифингов и тренингов и других форм работы. Студенты тоже говорят о

целесообразности применения в дистанционном режиме, прежде всего,

консультирования, проведения контроля знаний и организации лекций и бесед.

Также они готовы дистанционно участвовать в дискуссиях, лабораторных

работах, на семинарских занятиях и конференциях.

Литература

1. Щенников, С.А. Открытое дистанционное образование. - М.: Мирос,

2002. – 268 с.


6

Проблеми на обучението на специалисти Гаврилюк В. В. ПЕРІОДИЗАЦІЯ ЗАСВОЄННЯ МАЙБУТНІМИ ОФІЦЕРАМИ-ПРИКОРДОННИКАМИ СИСТЕМИ ВІЙСЬКОВО-ПРОФЕСІЙНИХ КОМПЕТЕНЦІЙ БОЙОВОГО

ЗАБЕЗПЕЧЕННЯ ОПЕРАТИВНО-СЛУЖБОВИХ ДІЙ ПІДРОЗДІЛІВ

Гаврилюк В. В.

Національна академія Державної прикордонної служби України імені Богдана

Хмельницького, Україна

ПЕРІОДИЗАЦІЯ ЗАСВОЄННЯ МАЙБУТНІМИ ОФІЦЕРАМИ-ПРИКОРДОННИКАМИ СИСТЕМИ ВІЙСЬКОВО-ПРОФЕСІЙНИХ КОМПЕТЕНЦІЙ БОЙОВОГО ЗАБЕЗПЕЧЕННЯ ОПЕРАТИВНО-

СЛУЖБОВИХ ДІЙ ПІДРОЗДІЛІВ

Унаслідок російської агресії проти України – тимчасової окупації

Автономної Республіки Крим і міста Севастополя, а також воєнних дій

терористичних угруповань на сході України – обстановка на державному

кордоні України (на лінії розмежування та адміністративній межі)

характеризується як складна та динамічна.

Організація та здійснення заходів бойового забезпечення, спрямованих на

створення сприятливих умов для успішного ведення бою, ефективного

застосування підрозділів, збереження їх боєздатності, недопущення раптового

нападу противника, зниження ефективності його вогню (ударів) по підрозділах

та інших є невід’ємною частиною роботи командирів прикордонних підрозділів.

Своєчасне та якісне виконання заходів усіх без виключення видів бойового

забезпечення потребує сформованості відповідних професійних компетенцій (і

військово-професійної компетентності в цілому) командирів усіх ступенів, що у

свою чергу визначає необхідність постійної оптимізації освітнього процесу,

участь у якому беруть майбутні офіцери-прикордонники.

Результати аналізу нормативних документів і наукових досліджень

дозволили визначити основні періоди засвоєння майбутніми офіцерами-

прикордонниками системи військово-професійних компетенцій бойового

забезпечення оперативно-службових дій підрозділів, формування професійно

важливих якостей особистості та готовності до майбутньої професійної

діяльності: адаптаційний період («прищеплюються» фундаментальні вміння та

навички, які життєво необхідні під час виконання первинних завдань з охорони


7

та оборони державного кордону: застосування стрілецької зброї, використання

засобів індивідуального захисту; дії на місцевості, забрудненій

вибухонебезпечними предметами, зараженій у радіаційному, хімічному та

біологічному відношенні; фортифікаційного обладнання позицій тощо).

Навчальний матеріал спрямовано на системне опанування курсантами порядку

дій солдата в бою та дій молодшого прикордонного наряду. На цьому етапі

застосовуються традиційні методи навчання: розповідь, показ з роз’ясненням,

тренування;

період набуття професійного досвіду, розвитку властивостей і якостей

особистості, необхідних для кваліфікованого виконання професійних завдань

(навички керівництва дрібними підрозділами у різних умовах обстановки).

Майбутні офіцери-прикордонники вивчають порядок дій командира

механізованого відділення та дій старшого прикордонного наряду.

Застосовуються активні методи навчання, наприклад, військово-професійні ігри;

період інтеграції сформованих професійно важливих компетенцій та

якостей особистості до індивідуального стилю діяльності (навички творчого

керівництва основними підрозділами Державної прикордонної служби України,

а також механізованими взводом та ротою). Під час цього періоду навчання

поряд з попередніми застосовуються частково-пошукові, пошукові та евристичні

методи навчання.

Урахування визначеної періодизації засвоєння майбутніми офіцерами-

прикордонниками системи військово-професійних компетенцій бойового

забезпечення оперативно-службових дій підрозділів дає можливість

оптимізувати методику загальновійськової підготовки курсантів.

Література:

1. Гаврилюк, В. В. Обґрунтування методики навчання майбутніх

офіцерів-прикордонників основ бойового забезпечення

оперативно-службових дій підрозділів / В. В. Гаврилюк // Збірник

наукових праць Національної академії Державної прикордонної

служби України. Серія : педагогічні та психологічні науки / [гол.

ред. О. В. Діденко]. – Хмельницький : Видавництво НАДПСУ,

2017. – № 1(8). – С. 73–80.


8

2. Гаврилюк, В. В. Педагогічні умови навчання майбутніх офіцерів-

прикордонників основ бойового забезпечення оперативно-

службових (бойових) дій підрозділів / В. В. Гаврилюк // Збірник

наукових праць Національної академії Державної прикордонної

служби України. Серія : педагогічні та психологічні науки / [гол.

ред. О. В. Діденко]. – Хмельницький : Видавництво НАДПСУ,

2016. – №4(6). – С. 46–54.


9

Серховець С.В. Особливості використання наочних методів навчання під час підготовки курсантів-кінологів

К.пед.н. Серховець С. В.

Національна академія Державної прикордонної служби України

імені Б. Хмельницького

ОСОБЛИВОСТІ ВИКОРИСТАННЯ НАОЧНИХ МЕТОДІВ НАВЧАННЯ ПІД ЧАС ПІДГОТОВКИ КУРСАНТІВ-КІНОЛОГІВ

Серед наочних методів навчанні у підготовці курсантів-кінологів

найчастіше застосовується метод показу, в основі якого знаходяться ілюстрація

й демонстрація.

Показ є сукупністю прийомів, дій і засобів, за допомогою яких у

курсантів-кінологів створюється наочний образ предмета, що вивчається,

формується конкретне уявлення про нього.

Зазначений метод навчання використовується під час проведення

переважної більшості занять з дисциплін службової кінології, незалежно від їх

виду й змісту. За його допомогою реалізується принцип наочності навчання

військовослужбовців.

У науковій та спеціальній літературі розрізняють два різновиди показу:

ілюстрація й демонстрація. Перший характеризується як допоміжний при

словесному методі. Його значення полягає в тому, щоб яскравіше підкреслити

думку керівника заняття. Засоби ілюстрування – це різноманітні плакати, схеми,

таблиці, умовні моделі, муляжі, малюнки на дошці тощо. Головна їх властивість

– це нерухомість. Вони мають «оживати» в розповіді викладача.

На відміну від ілюстрації демонстрація характеризується рухомістю

засобу показу. Це можуть бути навчальний кінофільм чи його фрагменти;

навчальна телепередача; тренажер для виконання вправ з дресирування

службових собак тощо. У демонстрації менше елементів супроводу, а більше

самостійного значення натурального експоната, тому вона сприймається більш

ефективно, ніж ілюстрація.

Широкого застосування наочні методи отримали на заняттях під час

дресирування службових собак у формі показу з коротким поясненням. Суть

цього методу полягає у повторенні курсантами-кінологами дій, які виконуються


10

керівником заняття (помічником керівника заняття). Цей метод викликає у

курсантів інтерес до роботи зі службовими собаками, забезпечує значно вищі

результати підготовки кінологів і дресирування службових собак та має

закономірні етапи використання, які можна подати наступною схемою: на

початку курсу навчання (дресирування службових собак), під час введення

нового прийому дресирування, під час введення нових ускладнень в кожному

прийомі дресирування.

Мета першого етапу – викликати у курсантів інтерес до роботи зі

службовими собаками. На другому етапі потрібно навчити курсантів технічно

правильному виконанню дій з перших занять по відпрацюванню прийому

дресирування, який вводиться. Третій етап передбачає формування у курсантів

системи знань щодо методики вироблення у службового собаки конкретного

навику.

Правильний показ сприяє вихованню у дресирувальників-початківців

любові до вибраної спеціальності, викликає бажання добитися таких самих

результатів у підготовці закріпленого за ним службового собаки, які вони бачили

на показовому занятті (під час показу з коротким поясненням).

У навчанні курсантів-кінологів показ можна використовувати і як

окремий метод навчання (наприклад, показ навчально-матеріальної бази для

утримання, догляду, підготовки і використання службових собак, заняття на

смузі перешкод, містечку утримання службових собак, огляду транспортних

засобів та ін.), і як дидактичний прийом (наприклад, під час розповіді,

пояснення).

Дієвість показу передусім залежить від всебічної підготовки. Тому

викладач керівник заняття повинен чітко уявити всі аспекти показу, добре

оволодіти його методикою і правильно демонструвати предмет. Відомо, що

пізнання починається з відчуттів, які виникають у результаті впливу предметів і

явищ матеріального світу на органи чуття. Тому під час показу важливо не тільки

створити цілісний образ, а й виділити його істотні характеристики.

Таким чином, ефективність показу забезпечується дотриманням таких

методичних умов його здійснення:

чітке визначення мети та предмета показу;


11

зосередження уваги курсантів-кінологів на предметі показу або на

відповідному його елементі та постійне її підтримання;

забезпечення оптимальних умов спостереження для усіх учасників

показу – робота в колі або квадраті;

загальний показ усіх елементів предмета (прийому дресирування

стройових собак), а потім повторення його окремих елементів з акцентуванням

уваги на ключових деталях методики і техніки дресирування;

темп і пояснення відповідних елементів або дій повинні відповідати їх

демонстрації та швидкості роботи зі службовим собакою;

надання можливості всім учасникам показу особисто ознайомитися з

предметом показу (наприклад, з дистанційним викидачем апортувального

предмету тощо);

використання різноманітних засобів демонстрації предмета показу;

відповідність елементів показу методиці і змісту заняття;

суворе дозування засобів наочності (під час читання лекцій найкращий

результат дає демонстрація кінофільмів, що займає не більше 8–10 хвилин, а

демонстрація кінофрагмента у вступній частині лекції повинна складати 3–5

хвилин);

відповідність засобів показу змісту навчального матеріалу, що вивчається

(тому не рекомендується їх вивішувати або виставляти заздалегідь);

вмотивованість, диференційованість і комплексність застосування

методу показу.


1. Афанасьєв А. О. Підготовка інспекторів-кінологів зі

службовими собаками : навчально-методичний посібник / А. О.

Афанасьєв, С. В. Серховець. – Хмельницький : Видавництво

НАДПСУ 2015. – 152 с.


12

Ташкенбаева Ж.М. Pedagogical conditions of self-study activity of students of the research university

PhD, Tashkenbayeva Zh.M.

Kazakh AgroTechnical university named after S.Seifullin, Kazakhstan

PEDAGOGICAL CONDITIONS OF SELF-STUDY ACTIVITY OF STUDENTS OF THE RESEARCH UNIVERSITY

The learning process is a two-way process. In the case of interaction between the

teacher and the student, as a result of the interaction between the two, a student is educated

and learns skills. The teacher manages this process. So, teaching is to manage the student's

learning activities, and as a result, he learns skills, skills, and business skills.

"Training depends on three factors: what it teaches, who teaches, and who teaches.

First of all, the nature of the learning depends on the learned material, its contents, the

learning system. Secondly, the nature of the training depends on the methodological skills

and experience of the teacher, the peculiarity of his personality as well as the teaching

methodology used in each specific case. Thirdly, the learning process can be characterized

by the student's specificity, psychological development (mentality, emotionality, will), its

attitude to attitudes, flexibility, adaptability, interest, ie the essence of the learning process:

1. Good relationships with students, formation of public motives.

2. Knowledge of education systems.

3. Skills, improvement of business practices.

4. The development of a student's mind is an active, self-motivating, creative way

of thinking, the formation of the skills and self-esteem skills.

5. Formation in the educational process, formation of positive outlook on various

subjects, good moral qualities, positive motives of behavior.

The goal of the research university in organizing students' self-study activities is

as follows:

1) providing information and forming scientific understanding;

2) interest in scientific research;

3) Psychological positive emotions;

4) organization of educational and cognitive activity of students;

5) to help students to overcome the difficulties in the learning process, to learn to

solve the problem problem;


13

6) encourage the student to creativity and independence;

7) evaluation of students' educational achievements.

The main objective of the teacher of the research university in agrarian sector is

to provide students with the ability to use their knowledge and skills in a new environment,

creatively to work creatively by organizing effective learning of each student through the

provision of scientific information, training and assessment of students' knowledge [1].

The goal of a student studying university in agrarian research is to:

1) to acquire knowledge, skills, business skills, to strengthen the outlook and to

apply knowledge in life;

2) self-motivation for solving academic tasks, efforts for research, achievement of

academic achievement;

3) Understand the social significance and importance of cultural values and human

experience, environmental phenomena and processes;

4) to master the content of specific subjects in a scientific manner, to deepen the

theoretical knowledge, to gain knowledge about the surrounding world, to gather

information and to practice in practice.

Learning outcomes are recognized by knowledge, skills, business, relationship,

and overall development of the student.

The student's self-study activity in the research university in the agrarian sector

includes:

1) mastering and applying educational systems;

2) formation of skills and abilities by mastering educational systems;

3) development of motivational motives (motivation, motivation, reasons),

understanding of its necessity, meaning;

4) Further development of the ability to manage their activities (activities) and

mental processes (memory, perception, thinking, speech, free, emotions, etc.).

The educational effectiveness of the student in the educational process is defined

by the internal and external criteria. Internal marks can be considered as a student's

academic achievement and academic achievement, as well as knowledge, skills, business

qualities, level of development, practicing and learning. The academic achievement is

reflected in the mark score. Success in learning is driven by little effort and is achieved by

achieving high results [2].


14

Student Intelligence means that students are prepared to adopt new psychosocial

skills, to adapt and to make changes in psychological, educational, and educational

experiences. In other words, intelligence is the general level of knowledge acquired.

The cognitive character of the educational process will increase only if students

of the research university in the agrarian sector are creative. The development of students'

self-study activities to the creative level is the basis for improving the quality of future

professional training. The creative nature of the individual learning activity is a long

process that requires the student's and teacher's two-sided work. This work needs to know

its effect on creativity in order to bear fruit, as well as to know the ways, means and

methods of effective self-reliance and creativity.

Individual studying activities of students of the research university in the agrarian

sector have been shown to be adapted to the personality, its curiosity, needs and abilities,

and creativity. Therefore, it is flexible enough to work independently, and the aspiration

to work is regarded as the quality of the co-ordinator. But the intellectual, emotional, and

will-power qualities of a person are socially conventional and specific. That is not a

congenital property of an independent person. Independence is shaped and improved in

the context of social interaction in various aspects.

The motivation of students of the research university in the agrarian sector to

pursue creativity in their own learning is inextricably linked to the motive. The motive is

based on the need and is formed when the student understands the contradictions between

cognitive activities and the ability to satisfy his needs. An important motivation for

positive motivation is to understand the importance of the knowledge gained for the future

profession. However, educational and educational work at the university is compounded

by the fact that some students do not notice the need for their future service. Hence, their

motivation for studying their curiosity does not develop well enough. But cognitive

autonomy motives remain the same. Because of the fact that a student understands the

knowledge gained, professional flexibility can change due to cognitive interest.

The content of special training, the student-centered work is essential to forming

professional knowledge, skills and abilities. It is also important to cultivate genuine

interest in the subject. Training for interest in the subject can be considered as a means of

special training for the following two reasons. First of all, the interest in the subject gives

the student a high degree and deep understanding of the content of the science. Secondly,

most technical and engineering specialties have a medium or low level of majority of the

first year courses (more than 70% of our knowledge) in physics and mathematics. But

there are those who have a clear vision of their professional career. Thus, the choice of the


15

content of the training material in the development of special vocational guidance plays

an important role in the development of methods and means of cognitive activity in the

process of its development. Professional orientation is a cognitive interest. Changing

motives to cognitive interest also changes the nature of the service, which is creative.

It is considered to be able to distinguish scientific creativity from high school

didactics. In the process of scientific creativity, humanity opens unknown branches of

public historical experience. Creative learning comprehension is characterized by the

addition of new subjective knowledge, which is not in the individual practice of a student.

But in all cases creativity is characteristic. The scientist poses a problem and plans and

ways to solve it. It should be distinguished by certain news. The novelty of creative

products for the student depends on the ways of solving the problem, the nature of the

solution methods. Therefore, the way of self-learning in a workplace plays a crucial role,

and the main task of the teacher here is to be able to arrange this service properly. In

cognitive creativity students acquire knowledge, skills and skills. Increases creative

independence and activity. "Education, knowledge and skills only form cognitive

personality and become part of it if it is a means of creativity" [3]. But the organization of

the educational process at the creative level is insufficient because "the level of scientific

knowledge in the disciplines differs from both in terms of logic and in terms.

Thus, the process of organizing independent learning activities of students of the

research university should ensure the unity of modernization and creative activity.

Lectures, seminars, laboratory, practical, etc. are used to solve this problem in a practical

way. At the lessons, the approach to the use of tools and forms and methods that would

allow the students to develop their cognitive autonomy has become broader. Among them

is a unique learning environment. It is possible to solve the problem of training specialists,

trying to solve practical problems by means of self-study.

References

1. Sabyrov T. Ways to improve students' learning activity. - Almaty, 1978. - 110 p

2. V.D. Shadrikov. Psychological activity and human abilities. - M .: The publishing

corporation "Logos", 1996. - 320 p.

3. A. ABDYROV; Zh TASHKENBAYEVA; A. ASKAROVA; S

KUDAIBERGENOVA; E. ALIMKULOVA. Establishment of agricultural research

universities and their role in the innovative development in the Republic of Kazakhstan.

Revista ESPACIOS. ISSN 0798 1015 Vol. 38 (Nº 25) Año 2017


16

Курманова А.И.- Основы подготовки и развития менеджеров

Курманова А.И.

магистр университета «Туран-Астана»

ОСНОВЫ ПОДГОТОВКИ И РАЗВИТИЯ МЕНЕДЖЕРОВ

Рыночные отношения, внедряемые в экономику республики, кардинально

изменяют подходы к образованию в целом и методике подготовки менеджеров в

частности. В учебный план включен целый ряд новых дисциплин, формирующих

менеджера высшей квалификации, способного работать в новой социально-

экономической среде. Важное место, как показывает мировой опыт, занимает

достижение науки и искусства менеджмента.

Принятие удачных управленческих решений руководителями и

специалистами предприятий во многом зависит от качества, полученного ими

образования. Поэтому вполне уместным является рассмотрение вопроса о

подготовке специалистов по менеджменту в высших учебных заведениях.

Для того чтобы успешно управлять персоналом, необходимо четко

представлять основные механизмы и закономерности, по которым

осуществляется работа с кадрами, на что нужно обратить внимание, иными

словами руководителю необходимо владеть современными технологиями

управления трудовыми ресурсами. Существует обширная литература, в которой

обсуждаются разнообразные подходы к обучению и развитию [1].

Прежде чем говорить о менеджере и его функциях, надо ввести понятие

«менеджмент». Менеджмент (в максимально широком смысле) - означает

разработку (моделирование), создание, управление и максимально эффективное

использование социально-экономических систем различных уровней.

Управление социально-экономическими системами, в том числе

производственными, получило название менеджмент (англ. management, от

старофранцузского слова menagement «искусство сопровождать, направлять», от

лат. manu agere «указывать рукой» ср. рус. руководить).

Это понятие более узкое и применяется лишь к управлению социально-

экономическими процессами на уровне фирмы, действующей в рыночных


17

условиях, хотя в последнее время его стали применять в США и в отношении

непредпринимательских организаций.

Если немного раскрыть определение «менеджмента», то мы увидим, что

в него входит:

• изучение рынка (спроса, потребления), т.е. маркетинг и

прогнозирование;

• производство продукции с минимальными затратами и реализация ее с

максимальной прибылью;

• управление персоналом, следовательно, знание социологии,

психологии, а также анализ информации и разработка программ для достижения

поставленной цели.

Основная функция менеджмента – это умение достигать

поставленных целей. В мелких фирмах эту роль выполняет сам директор, а в

крупных – менеджер (организатор, управляющий, руководитель). С одной

стороны, в связи с многоуровневой системой управления директор не может

довести свои решения сам и контролировать их выполнение на более низких

ступенях, к тому же, у него много других дел, более глобальных задач и проблем.

С другой стороны, профессиональный менеджер решит многие проблемы

зачастую лучше директора.

Целесообразность специальной и непрерывной профессиональной

подготовки в области менеджмента обусловлена рядом причин. Первоначальная

идея обеспе-

чения эффективности управления за счет подбора людей, обладающих «чертами

лидера», оказалась далеко не универсальной. Кроме того, даже если человек

обладает способностью к управлению людьми, для ее успешной реализации

необходимы специальные знания и умения. Значительное влияние на

успешность управленческой деятельности оказывает стиль управления людьми.

Осознание этого и совершенствование собственного стиля воздействия также

могут стать предметом специальной подготовки менеджера.

Интенсивность происходящих в обществе изменений создает ситуацию,

которая требует постоянного обновления знаний, освоения новых подходов. В

менеджменте традиционные школы и методы управления исчерпывают свои

возможности, не отвечая в полной мере требованиям настоящего и будущего, и


18

многим менеджерам необходимо постоянно переучиваться для того, чтобы

соответствовать этим требованиям.

При подготовке менеджеров необходимо принимать во внимание смещение

смысла и целей образования в сторону идеи самовыражения и полного

раскрытия возможностей и способностей личности. Концепции обучения, в

основе которых лежит передача опыта предыдущими поколениями, больше не

действуют эффективно.

М.Мид выделяет три типа культур[2]:

1) постфигуративную — обучаемые учатся прежде всего у своих

предшественников;

2) кофигуративную — обучаемые учатся у сверстников;

3) префигуративную — взрослые учатся также у младших поколений.

Современный менеджмент имеет многочисленные примеры

впечатляющего успеха организаций, которые реализовывали идеи новичков,

пусть не обладавших большим опытом, но отличавшихся большой

чувствительностью и восприимчивостью к возникающим шансам.

Подготовка и развития менеджеров: Важнейшим требованием к

менеджеру любого уровня является умение управлять людьми. Менеджер

должен знать условия, связывающие предприятие и работников, защищать

интересы тех и других на справедливой основе. Он должен быть лидером. Лидер

обладает широким взглядом, для него не должно быть не решаемых проблем.

Широкий общественный интерес к менеджменту на протяжении

последних лет тесно связан с появлением и развитием школ бизнеса или школ

менеджмента[3].

Разнообразие в содержании программ бизнес-школ создает большое

количество проблем выбора у потенциальных студентов. Обычно усугубляет эти

проблемы недостаток достоверной информации о качестве той или иной

программы подготовки. Наиболее остро этот вопрос стоит перед желающими

получить высший и общепризнанный в мире уровень менеджерской

квалификации МВА (Master of Business Administration). Сегодня существует

возможность получить степень МВА в любой стране мира. Но лидером науки

управления, исследований в области бизнеса и менеджмента является США.

Только зарегистрированных, имеющих официальный сертификат Американской

ассамблеи университетских школ бизнеса, программ в области бизнеса и


19

управления в Америке свыше 1300, в том числе 600 - это школы бизнеса,

самостоятельно действующие в рамках многопрофильных университетов. Более

70 периодических изданий, свыше 10 издательств специализируются на

литературе по управлению и бизнесу.

Все же важнейшим требованием к менеджеру любого уровня является

умение управлять людьми. Что значит управлять людьми? Чтобы быть хорошим

менеджером вам надо быть психологом. Быть психологом - значит знать,

понимать людей и отвечать им взаимностью. В этом во многом поможет язык

жестов и телодвижений. Изучив этот язык менеджер сможет лучше понимать

людей, их действия, чем они обоснованы, сможет добиться взаимного согласия,

доверия людей, а это самое главное. Это способствует заключению выгодных

сделок и многому другому.

Кроме того, хороший менеджер должен быть и организатором, и другом,

и учителем, и экспертом в постановке задач, и лидером, и человеком, умеющим

слушать других… и все это только для начала. Он должен знать в совершенстве

своих прямых подчиненных, их способности и возможности выполнения

конкретной поручаемой им работы. Менеджер должен знать условия,

связывающие предприятие и работников, защищать интересы тех и других на

справедливой основе, устранять неспособных с целью удержания единства и

правильности функционирования фирмы.

Менеджер должен быть лидером, достойным подражания [4]. На этом

необходимо остановиться и рассказать подробней. Главная задача менеджера -

делать дело при помощи других людей, добиваться коллективной работы. Это

значит сотрудничество, а не запугивание. Хорошего менеджера всегда заботят и

интересы всей фирмы. Он стремится сбалансировать интерес группы, интересы

«босса» и других менеджеров, необходимость выполнения работы с

необходимостью найти время для обучения, производственные интересы с

человеческими потребностями подчиненных.

Лидерство - искусство, мастерство, умение, талант. Некоторые люди

обладают им от природы. Другие - обучаются этому. А третьи никогда этого не

постигают.

В конце концов каждый находит свой стиль. Один динамичен, обаятелен,

способен воодушевлять других. Другой спокоен, сдержан в речи и поведении.

Однако оба они могут действовать с равной эффективностью - внушать к себе


20

доверие и добиваться того, чтобы работа выполнялась быстро и качественно. Но

некоторые характерные черты, все же присущи лидерам различных стилей.

Лидер предан своей фирме, он не принижает свою фирму в глазах

сотрудников и не унижает своих сотрудников в глазах руководства фирмы.

Лидер должен быть оптимистом. Оптимист всегда охотно выслушивает

других и их идеи, потому что он всегда ждет хороших новостей. Пессимист

слушает как можно меньше, т. к. ожидает плохих новостей. Оптимист думает,

что люди по преимуществу готовы прийти на помощь, обладают творческим

началом, стремятся к созиданию. Пессимист считает, что они ленивы, строптивы

и от их мало прока. Интересно, что оба подхода обычно оказываются

правильными.

Лидер любит людей. Если работа менеджера состоит в управлении

людьми, как он может выполнять ее хорошо, если не любит людей. Лучшие

лидеры заботятся о своих сотрудниках. Их интересует, что делают другие.

Хороший лидер доступен и не прячется за дверью кабинета. Лучшие лидеры

человечны, они отдают себе отчет в собственных слабостях, что делает их

терпимее к слабостям других.

Лидер должен быть смелым. Он всегда попытается найти новый способ

выполнить задачу только потому, что этот способ лучше. Но он никогда не

делает это необоснованным. Если он разрешит кому-то провести эксперимент и

тот окончится неудачей, то он не возложит вину на него и не потеряет в него

веру.

Лидер обладает широтой взглядов. Он никогда не скажет: «Это не мое

дело». Если Вы ожидаете, что Ваша группа сотрудников энергично включится в

работу, когда возникнут какие-либо необычные ситуации, нужно

продемонстрировать им, что Вы сами готовы взяться за новое дело, когда Вас об

этом попросят. Лидер проявляет большой интерес ко всем аспектам

деятельности фирмы.

Руководитель должен быть решительным. Лидер всегда готов принимать

решения. Когда есть вся необходимая информация, то правильное решение

всегда лежит на поверхности. Труднее, когда известны не все исходные данные,

а решение все равно необходимо принять. Требуется настоящая смелость, чтобы

принять решение и сознавать при этом, что оно может быть ошибочным.


21

Лидер тактичен и внимателен. Основной принцип: критиковать работу, а

не человека, ее выполняющего. Один мудрец сказал, что каждое критическое

замечание нужно упаковывать как бутерброд - меж двух ломтей хвалы.

Справедливость - тоже важная черта лидера. Например, если сотрудник

получает надбавку, а он ничего не сделал, чтобы ее заслужить, у Вас, вероятно

появится десяток недовольных. Когда подчиненный совершает ошибку, ему

нужно указать на нее, он должен ее признать, а потом надо забыть об этом.

Лидер всегда честен. Быть честным по отношению к руководству - это

говорить вышестоящим менеджерам то, что им, возможно, не всегда приятно

слышать. Быть честным по отношению к подчиненным - это говорить когда они

правы, и когда они неправы. Быть честным - это умение признавать свои ошибки.

Не всегда легко сказать правду, не ущемив чувства других и не показавшись

бестактным, но честность в интересах общего блага - фирмы и ее сотрудников -

всегда должна быть превыше всего.

Но в любом случае, как было отмечено выше, к менеджеру

предъявляются большие требования, которые хороший менеджер сможет

удовлетворить только, если он будет постоянно совершенствоваться, ведь нет

пределов мастерству.

См., например, Michael L. Moore, «Superior, Self, and Subordinate

Difference in Perception of Managerial Learning Times», Personnel Psychology, 27

(лето 1974), 287–305; Robert N. Carter, «OD Strategy for Today's Training», Training

and Development Journal, 29 (апрель 1975).

Мид М. Культура и мир детства / Пер. с англ. М., 1988.

Г. В. Щёкин. Управление бизнесом: Экспресс-курс для деловых людей.

2004

Кричевский Р. Л. Если Вы руководитель. М., 1993.

https://lib.sale/organizatsiya-predprinimatelstvo/upravlenie-biznesom-ekspress-kurs-dlya.html

https://lib.sale/organizatsiya-predprinimatelstvo/upravlenie-biznesom-ekspress-kurs-dlya.html


22

Вельчева Л. Г., Солдатенко Н. А., Герасько Т. В. Проблема формування біологічній картини світу

К.б.н. Вельчева Л.Г., Солдатенко Н.А., Герасько Т.В.

Мелітопольський державний педагогічний університет імені Богдана

Хмельницького, Україна

ПРОБЛЕМА ФОРМУВАННЯ БІОЛОГІЧНІЙ КАРТИНИ СВІТУ

Загальну мету шкільної біологічної освіти Державні стандарти базової і

повної середньої освіти визначають через ряд завдань, серед яких формування

знань про наукову картину світу і наукового світогляду вважаються

першочерговими [1].

Проблема формування у школярів природничо-наукової картини світу і

світогляду завжди була об'єктом дослідження фахівців, але найбільшу

актуальність вона набула останнім часом.

Навчальна програма з біології для загальноосвітніх закладів основана на

використанні системно-структурного і функціонального підходів. Системно-

структурний підхід передбачає вивчення живої природи як системи з

відповідними рівнями організації, з властивими їм будовою і функціями. Отже

виникає можливість розглядати конкретні поняття як окремі випадки прояву

загальнобіологічних закономірностей, навчальну діяльність учнів направляти на

оволодіння суті понять, застосовувати узагальнюючий підхід для пояснення

конкретних процесів життєдіяльності.

Міністерством освіти і науки України проведено дослідження рівня

навчальних досягнень з природничо-математичних дисциплін згідно

міжнародній методиці обстеження ТІМSS. Серед завдань найскладнішими для

учнів виявилися завдання, які потребували трансформації знань про природу як

систему.

Науковий світогляд ґрунтується на системі наукового знання, спирається

на раціонально-логічні способи пізнання, характеризується теоретичністю,

широко використовує наукові категорії та аргументи.

Аналіз методичної літератури з питань визначення складу біологічної

картини світу свідчить про відсутність фундаментальних досліджень в цій галузі.

Хоча ще Б.Д. Комісаров – провідний методолог сучасної біологічної освіти, –


23

відмічав важливість формування в учнів уявлень про наукову картину світу під

час вивчення шкільного курсу біології з метою формування у них наукового

світогляду [2]. Дослідження Н.І. Чайченко, С.Є. Каменецького, Н.С. Пуришевої

спеціалізуються на розгляді фізичної і хімічної картин світу, але в їх роботах

розглядаються деякі аспекти загальної проблеми формування у школярів

наукової картини світу. Дослідження О. Заболоцької присвячені ролі

міжпредметних зв'язків у формуванні наукової картини світу у школярів.

Проблема формування біологічної картини світу залишається малорозробленою.

Лише останніми роками з'явилися дослідження М. М. Сидорович присвячені

даній проблемі [4-7].

Більшість дослідників погоджуються з наступними положеннями, що

єдина наукова картина світу складається з природничонаукової (ПНКС) і

соціальної картин світу. Незважаючи на наявність різних поглядів, ми

дотримуємося думки, що на сучасному етапі розвитку природознавства ПНКС

складається з фізичної (ФКС) і біологічної (БКС) картин світу. Хімічна картина

світу (ХКС) розглядається як частина ФКС. БКС складається з таких

структурних елементів: визначальні філософські категорії, які є загальними для

всіх галузей знань; теорії і закони біологічної науки або теоретичні узагальнення

з їх характеристиками (система положень і принципів, понятійний апарат,

емпіричний базис і тому подібне); системи методологічних принципів, які

відображають взаємозв'язок між теоріями.

Висновки дидактів, що основною одиницею змісту біологічної освіти

повинні бути основи теорій, не знайшли відображення в сучасних підручниках,

в яких поняття залишається основною одиницею змісту освіти. Формування

біологічної картини світу неможливе без теоретичних біологічних знань, що

базуються на основних одиницях змісту – біологічних теоріях: клітинній теорії,

загальній теорії еволюції, загальній теорії спадковості, загальній теорії

мінливості, концепції структурних рівнів живого, концепції біосфери.

Недостатня розробленість методології вивчення біологічних теорій не

дозволяє перейти до розкриття повної структури біологічних теорій. Тому

формування біологічної картини світу залишається актуальною проблемою

сучасної біологічної освіти.



24

1. Державні стандарти базової і повної середньої освіти: Проекті

Освіта України. – 2003. – №1-2. – С.2-5.

2. Комиссаров Б.Д. Методологические проблеми школьного

биологического образования. – М.: Просвещение, 1991.

3. Національна доктрина розвитку освіти // Освіта. – 2002. – № 26. –

С. 2–4.

4. Сидорович М. Дидактична модель формування в школярів

теоретичних біологічних знань як педагогічна технологія / Перші

Міжнародні Драгоманівські читання, 2004. – Т.2. – С. 125-128.

5. Сидорович М. Дидактична модель формування теоретичних знань

учнів при вивченні шкільного курсу біології // Наукові записка

Тернопільського державного педагогічного університету. Серія:

Педагогіка. – 2002. – №3. – С. 80-88.

6. Сидорович М. Місце теоретичних знань школярів з біології у

формуванні цілісної науково-природничої картини світу // Імідж

сучасного педагога. – 2003. – №4(33). – С.49-52.

7. Сидорович М.М. Формування теоретичних знань школярів з

біології і особистісно-орієнтовні технології навчання // Наукові

записки. – Серія: Педагогічні науки. Кіровоград: РВЦ КДПУ ім. В.

Винниченко. – 2002. – №46. – С. 79-183.


25

Мухамадиева М. Н. БАСТАУЫШ МЕКТЕПТЕ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ӘДІСТЕРДІ ПАЙДАЛАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ

Мухамадиева М.Н.

«Өрлеу» БАҰО» АҚ филиалы

Алматы облысы бойынша ПҚБАИ

Басқару және білім сапасы

кафедрасының аға оқытушысы

БАСТАУЫШ МЕКТЕПТЕ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ӘДІСТЕРДІ ПАЙДАЛАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ

«ХХІ-ғасырда білімді дамыта алмаған мемлекет тоқырауға ұшырайтыны

сөзсіз... барлық нәрсе мектептен басталады, сондықтан мұғалімдердің кәсіби

деңгейін, оқулықтар мен оқыту бағдарламаларының сапасын көтеруіміз

қажет.» Н.Ә.Назарбаев.

Қазақстан Республикасы білім беру саласын жаңғыртудың басты міндеті

саналы тәрбие, сапалы біліммен қамтамасыз ету, бәсекеге қабілетті жеке

тұлғаның, қоғам мен мемлекеттің өзекті болашақ талабы мен сәйкестендіру

болып табылады.

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі қазақстандық

педагогтардың біліктілігін ең мықты әлемдік тәжірибеге негізделген жаңа

форматта арттыру ынтасын білдірді. Қазақстан Республикасы мұғалімдерінің

біліктілігін жаңа сапалы әдіспен арттыруға негізделген Бағдарлама

мұғалімдердің сабақ беру мен оқытудағы жаңа әдістерді, және үзіліссіз өзін-өзі

жетілдіру мен кәсіби дамуды қамтамасыз ететін өз тәжірибесімен ойлауындағы

өзгертулерді түсінуін дамытуға бағытталған.

Заманауи технологиялар - қазақстандық мұғалімдерге білім саласында

инновациялық белсенді әдіс-тәсілдерді пайдалана отырып жоғары жетістіктерге

жету,тәжірибелерін жетілдіру мен бағалауға көмектесу.

Атап айтсақ сын тұрғысынан ойлау технологиясы – әлемнің түпкір-

түпкірінен жиылған білім берушілердің бірлескен еңбегі. Жобаның негізі

Ж.Пиаже, Л.С.Выгодский теорияларын басшылыққа алады. Мақсаты: Барлық

жастағы оқушыларға кез – келген мазмұнға сын тұрғыдан қарап, екі ұйғарым бір

пікірдің біреуін таңдауға, саналы шешім қабылдауға сабақтарға үйрету.


26

Жаңартылған білім беру бағдарламасы оқулықтарының талаптарын

жүзеге асыруда, оқушылардың білім деңгейін көтеруде, балаларды

шығармашылыққа баулуға, ойларын еркін айтуға, тез арада дұрыс шешім

қабылдауға көмектесетін бірден – бір тиімді технология. СТО технологиясын

пайдаланатын әр ұстаз өз педагогикалық қызметінде, оқушы мен мұғалім

арасындағы қарым – қатынасқа дегенде көзқарасының мүлдем өзгергенін

байқайды. Бұл бағдарлама бойынша қысқа мерзімді жоспар өзінің құрылымы

мен ерекшеленеді. Сабақ жоспарының құрылымы үш кезеңнен тұрады. Әр

кезеңнің өзінің қызметі бар. Жалпы стратегияларының саны 100 – ден асады.

СТО технологиясының сабақ кезеңдері:

Қызығушылығын ояту – Эвокация

Мағынаны тану - Реализация.

Ой толғаныс- - Рефлексия.

Эвокация – қызу оқу жұмысымен шұғылдануға қызығушылықтың оянуы.

Реализация – оқып жатқан тақырыптардың қажетін түсіну.

Рефлексия – тұжырымға келу, қорытындылау, жаңа білімді бекіту.

Қызығушылығын ояту. Мағынаны тану. Ой толғаныс

Бұл кезеңде мұғалім бұрынғы білетін білімдерін жаңа материалмен

ұштастыруға жағдай жасайды. Сабақтың мазмұнына сай алынған стратегиялар

арқылы оқушылардың ойы шыңдалып, аршылады. Сабаққа белсенділігі, ынта –

жігері артады.

Бұл кезеңде мұғалім жаңа ақпаратты таныстырады. Тақырып бойынша

жұмыс жасауға итермелейді. Таңдап алынған стратегияларға байланысты өз

бетімен білім алуға көмектеседі. Мағынаны тану кезеңі негізгі кезең сондықтан

оқылып жатқан материалдың қажеттілігін түсіндіреді. Бұл бағдарламаның

қорытынды үшінші кезеңінде үйренгенін саралап, салмақтап ой елегінен

өткізеді, білімді бекітеді. Оқушылар осы кезеңде өз шығармашылықтарын

көрсете алады. Өзіне және сыныптастарына сын көзбен қарайды. Өздерін

бағалайды. Оқып, білгендерін таразылайды.

СТО - дамыту сабақтарының мақсаты біреу(нақты сабаққа байланысты)

Міндеттері үш түрлі болады. Олар: Мазмұнға байланысты, СТО ды дамытуға

байланысты, топпен жұмысқа байланысты. Сабақ құрылымы үш кезеңнен

тұрғанымен, ондағы қолданылатын стратегиялар ауыса береді. Ал, кейбір


27

стратегиялар кезеңге нақты арналған. Сол себептен, орынымен пайдаланған

ұтымдырақ болады.

Сабақ кезеңдері. Әр кезеңде қолданылатын стратегиялар.

Қызығушылығын ояту кезең. Болжау кестесі, Тірек сөздер, Венн

диограммасы, Т кестесі, бір айналым күнделік, Блум таксаномиясы, Миға

шабуыл, Топтастыру, Мағынаны тану кезеңі, Т кестесі, Пікірталас, Аквариум,

İNSERT, RAFT, ДЖИК СО, Куббизм, Геометриялық фигуралар, Бір айналым

сұхбат, Түртіп алу, Жұпта талқылау, Бағытталған оқу, Талдау картасы,

Топтастыру.

Ой толғаныс кезеңі. Эссе, Топтастыру, Пирамида, Құндылық сызығы, Т

кестесі, Sinkuein немесе бес жолды өлең, RAFT, Түйін сөз, Семантикалық карта,

Концептуалды таблица, Бір айналым сұхбат,

Миға шабуыл стратегиясы – бұл ұжымдық талқылау, мәселенің

шешімін іздеуде қолданылатын тиімді әдіс. Қандайда бір проблеманы әр

мүшенің пікірін еркін тыңдау арқылы шешу. Бұл әдіс жеке тұлғаны

қалыптастырудағы маңызды әдістердің бірі. Миға шабуыл стратегиясының

өзіндік ережесін сақтап, дұрыс пайдаланса оқушының стандарты емес

шығармашыл ойлауын жақсы дамытады. Миға шабуыл стратегиясының

қағидасы қиын емес. Мұғалім топ құрады да, қандай да бір проблеманың

шешімін табуды өтінесіз (айтасыз). Барлық оқушылар өз пікірлерін айта

бастағанда, ешкім оның ойын бөліп, өз пікірін айта алмайды және бағаланбайды.

Іс –тәжірибеден байқағанда бірнеше минут ішінде көптеген пікірлер яғни

шешімдер табуға болады. Бұл жерде пікірдің көптігі мақсат емес, ол тек нақты

саналы шешім қабылдауға негіз болады. Қағидасы: - Ұсынылған пікір

бағаланбайды, сыналмайды. - Жұмыс пікірдің сапасына емес санына

бағытталған (неғұрлым пікір көп болса, соғұрлым нақты шешім қабылдауға

таңдау болады). – Барлық пікірлер «бір ауыз сөзбен» жазылып отырғаны жақсы.

– Белгіленген уақыт сақталуы тиіс.

Инновациялық белсенді әдіс-тәсілдерді ықпалдастырып жүргізілген

сабақтар оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын арттырады. Себебі

сабақтар шаттық шеңбері, мерейлі доға жаттығулырын орындатудан басталып,

сабақ тақырыптарына лайықталған топқа бөлу әдістері, ойындар, сергіту сәттері,

кері байланыстар ұйымдастырылады. Мысалы: оқушыларға суреттерді тарату

арқылы («Жемістер», «Көкөністер», «Тәттілер», «Өсімдіктер» суреттері)


28

оларды біріктіру арқылы шағын топтарға бөлу. Әрбір сабақта топтық, жұптық

жұмыс арқылы бірлесе әрекеттенген жұмыстар жүргізіледі. Бұл ұстаным

құрастырылған (конструктивтік) білімнің басты идеяларының бірі. Осы бағытта

ұстанған оқу/үйрену жобаларының барлығы да бірлескен әрекеттерді үйренудің

негізі деп таниды. Дәстүрлі сабақта оқушы тек дайын мағлумат алып отырады,

дайын білім есте сақталмайды, оқушы есте сақтамаған білімді өмірде пайдалана

алмайды. Белсенді әдістер ықпалдастырған сабақтарда оқушылар өз ойларын

еркін айтып, толық жеткізеді, тапсырмаларды топтасып орындайды. Топтық

жұмыс оқушылар арасындағы сыйластықты, ұйымшылдықты, өзгенің ой-пікірін

құрметтеуді, достық қарым-қатынасты нығайтады. Оқушылар тапсырмаларды

дербес, жұппен, топпен орындайды. Бағалау кезінде бағалау критерийлері

бойынша оқушылар бағаланады. Бағалау критерийлерін мұғалім оқушылармен

бірге дайындайды. Сабақта мұғалім оқушыларды (қалыптастырушы бағалаумен

бағалайды) фишкалар, жұлдызшалар арқылы да бағалайды. Оқушылар өзін, бір-

бірлерін және топтар бірін-бірі бағалайды. Тапсырмалыр оқушыларға жас

ерекшелігіне сай, сыни тұрғыдан ойлуына ықпал ететіндей, ойын түрінде

беріледі.

Инновациялық әдістер оқушылардың сөйлеу дағдыларын

қалыптастырып, тіл мәдениетін дамытып, ана тіліне деген қызығушылығын

арттыруына, ой-пікірлерін қалыптастыруына, оны айналасындағыларға жеткізе

алуына көмектесті, демек табысты білім беруге болады.

«Жеті жұрттың тілін біл, жеті түрлі білім біл» деген халық мақалдары

Қазақстан халқының білімге, ғылымға деген көзқарасының қаншалықты

жоғары екенін көрсетеді.

Жаһандану жағдайында білім беру саласында инновациялық әдістерді

тиімді қолдану арқылы, өткізілетін сабақтар барысында ұсаздардың болашақ

ұрпаққа саналы тәрбие мен сапалы білім беретіні сөзсіз.


29

Тулекова Г.М., Антикеева С.К., Хаймулдина А.Ю. РОЛЬ И МЕСТО УПРАВЛЕНЧЕСКОГО ПОТЕНЦИАЛА В СОВРЕМЕННЫХ УСЛОВИЯХ

Доктор PhD, ассоциированный профессор(доцент) Тулекова Г.М.

Старший преподаватель, Антикеева С.К.

Преподаватель (ассистент) Хаймулдина А.Ю.

Павлодарский государственный университет им.С.Торайгырова, Казахстан

РОЛЬ И МЕСТО УПРАВЛЕНЧЕСКОГО ПОТЕНЦИАЛА

В СОВРЕМЕННЫХ УСЛОВИЯХ

В современных условиях конкурентоспособность и эффективность

деятельности организаций в значительной степени зависит от уровня их

потенциала и его использования. Однако, даже если организация имеет

достаточный производственный, инновационный, маркетинговый и

инвестиционный потенциалы, ему не всегда удается достичь поставленных

целей. Это объясняется тем, что недостаточно используется управленческий

потенциал, который необходимо рассматривать как основной рычаг влияния на

эффективность деятельности организаций.

Чтобы оценить формирование и использование управленческого

потенциала и его влияние на эффективность деятельности организации,

необходимо сначала выяснить его сущность. Категория "управленческий

потенциал" сложная и неоднозначная. Большинство исследований этой

категории осуществляют представители психологических и социальных наук,

обращая внимание на потенциальные возможности управленческих работников.

В труде И. Ансоффа "Стратегическое управление" управленческий потенциал

определяется как объем работы, с которым эффективно может справиться

руководство. Однако не совсем понятно, каким должен быть объем работы и что

входит в нее.

Японский менеджер А.Морімаса считает, что развитие управления

зависит от творческого подхода к этому процессу. При этом способ управления

определяется сочетанием идей, стратегии управления, политики с творчеством.

А к основным составляющим управления А. Морімаса относит идею управления,

творчество, лидерство и жизненность.


30

А. Егоров и Л. Никелин в труде "Пульсирующий менеджмент", исследуя

потенциал управления, рассматривают зависимость его величины от знаний,

квалификации и профессионализма персонала организации. Однако не

учитывается влияние на формирование управленческого потенциала творческих

возможностей и организационной способности руководителей. Этого мнения

также придерживается В. Бовыкин. Так, в своем труде "Новый менеджмент.

Управление организациями на уровне высших стандартов" он утверждает, что

для выживания организации в конкурентных условиях и достижение ее целей

недостаточно наличия определенного потенциала, а необходимо направить его

на обеспечение эффективной деятельности организации. Организация должна

быть внутренне эффективной, то есть, рационально использовать такие виды

ресурсов, как трудовые, материальные, финансовые, энергетические и тому

подобное.

Управленческий потенциал организации является важнейшим

внутренним ресурсом, который способен создавать новые конкурентные

преимущества для организации и характеризует в совокупности уровень

профессионально-квалификационного развития работников аппарата

управления, их творческие возможности и организационную способность

обеспечить управленческую деятельность.

Управленческий потенциал - это потенциальная способность

управленческого персонала на принципах профессионализма оптимально

применить профессионально-квалификационный, творческий потенциалы и

организационную способность с целью достижения устойчивого и эффективного

функционирования организации.

Такое определение потенциала имеет важный смысл, поскольку отражает

не только влияние знаний, навыков, но и творческих возможностей и

организационной способности руководителей на эффективность

функционирования организации.

Поскольку направления управленческого потенциала на достижение

эффективности функционирования организации зависит от профессионализма

управленческого персонала, его компетентности, то рассмотрим подробнее их

сущность. Профессионализм управленческой деятельности является главным

условием н эффективности. Суть профессионализации управления заключается

в овладении руководителями глубокими профессиональными знаниями,


31

практическими навыками управленческого мастерства, формировании

готовности к эффективной и результативной управленческой деятельности,

умении быстро и правильно ориентироваться в конкретной ситуации,

прогнозировать развитие событий, планировать свою деятельность. То есть все

большее значение приобретают интеллектуальные и социально-

психологические качества человека. Поэтому компетентность как признак

профессионализма становится важной чертой современного управления.

Большинство исследователей отождествляет компетентность со

знаниями, авторитетностью, умениями и способностями личности. Достаточно

близким к понятию "компетентность" есть понятие "компетенция". Однако

компетентность - это личностная черта, а компетенция — это круг вопросов, в

которых человек достаточно сведущий, или способность выполнять любое

задание или делать что-нибудь. Кроме того, различают также компетенцию и

умение.

Умения - это действие в специфической ситуации.

Это проявление компетенции или способности, более общей

подготовленности к действию или возможности выполнять действия в

специфической ситуации. Однако только умение подлежат наблюдению, а

компетенция — это то, что порождает умение.

Формирование и использование управленческого потенциала

организаций целесообразно рассматривать в тесной взаимосвязи, как две

составляющие единой системы.

Так, использование управленческого потенциала организаций - это

постоянный процесс попадания обнаруженной: компетентностей руководства с

целью достижения устойчивого и эффективного развития организации.

Формирование управленческого потенциала организации предполагает

создание и совершенствование компетенций персонала для достижения шлей

деятельности организации и успешного его функционирования. Формирование

управленческого потенциала организации является важным направлением его

стратегии. Оно предусматривает создание и совершенствование системы

ресурсов и компетенций таким образом, чтобы результат их взаимодействия был

фактором успеха в достижении целей деятельности организации.


32

В основных составляющих управленческого потенциала, относятся

профессионально-квалификационный потенциал, творческий потенциал и

организационная способность.

Современные руководители должны обладать такими

компетентностями:

1. Профессиональная, то есть наличие и способность к восприятию

профессиональных знаний в сферах управления организациями, экономики,

базовых знаний финансов, хозяйственного права и социальной психологии,

навыков и умений выполнять управленческие функции.

2. Инновационно-интеллектуальная - это способность руководства к

инновационному мышлению, принятию нестандартных, но эффективных

решений и умение развивать творческие способности коллектива, чтобы

получить уникальные инновационные идеи и материализовать их в

производстве.

3. Социально-психологическая - это компетентность, которая дает

возможность руководителю решать конкретные стратегические и тактические

задачи, способность к восприятия, осмысления и адекватной интерпретации

информации, структурированию проблем, системному реагированию на вызовы

внешней и внутренней сред, умение осуществлять аналитико-прогностическую

деятельность, разрабатывать альтернативные решения и обосновать выбор

наиболее эффективных и развивать ораторские, коммуникативные способности,

умение работать "в команде", быть готовым к сотрудничеству и разрешению

конфликтов.

Быстрые темпы изменений управленческих технологий, создание и

внедрение инноваций в менеджменте, совершенствование информационных

систем для управления организацией и принятия управленческих решений

требуют значительного внимания их руководства. Постоянная реакция на

изменения, происходящие не только во внутреннем, но и внешнем средах,

обусловливает необходимость пополнять знания руководителей, развивать

способности и направить их на то, чтобы обеспечить стабильное эффективное

функционирование организации. В этом направлении важную роль играет

качественное повышение квалификации управленческого персонала как уровня

знаний и практических навыков, необходимых для выполнения задач

определенной сложности в конкретных производственных условиях.


33

Другой составляющей профессиональной компетентности является

уровень профессионально-должностного развития управленческого персонала

организации. Профессионально-должностное развитие персонала составляет

содержание тех изменений, которые заметны, является необходимым и

достаточным основанием для должностных перемещений, должностного

движения управленческого персонала. Качественные изменения в

профессионально-должностном развитии персонала отражаются в изменении

статуса человека в организации и проявляются в форме его должностной

карьеры.

Профессионально-должностной развитие персонала напрямую связан с

профессиональным опытом человека, с его уровнем знаний, умений и навыков,

которые он приобретает в течение трудовой деятельности. Профессиональный

опыт человека является частью жизненного опыта, что всегда выступает

важнейшей основой его профессиональных достижений. Следовательно,

профессионально-квалификационный потенциал - это потенциальная

способность руководителей применять профессиональную компетентность для

интегрирования своих знаний, навыков в выполнении профессиональных

обязанностей и создание условий на организации для совершенствования и

развития компетенций персонала.

Профессиональное развитие компетентности персонала можно

рассматривать на отдельных этапах кадровой работы организации. Так,

потребность в персонале соответствующей профессиональной квалификации

определяется на этапе планирования. Во время набора и отбора персонала

специалисты отдела кадров должны оценивать уровень профессионализма

кандидатов. Стоит учитывать то, что знания и умения персонала увеличиваются

при наличии профессионального опыта. Поэтому, стимулируя работников,

руководство организации должно учитывать профессиональную

компетентность, а в случае сокращения штатов - ставить задачу сохранить

талантливых работников организации, обеспечить им надлежащую возможность

реализовать себя.

Важной задачей руководства организации является создание

благоприятных условий для развития их творческого потенциала, роста

инновационно-интеллектуальной компетентности. Уровень креативности

руководителя как составляющая инновационно-интеллектуальной


34

компетентности является очень важным для бизнеса. Если возникают

интересные и полезные для организации идеи, то со временем они превращаются

в инновации. А инновации - залог развития организации и его эффективного

функционирования.

Существует закон креативности, который заключается в том, что

качество и уникальность идей на выходе напрямую зависит от качества и

уникальности стимула на входе. В этом случае стимул - это любые новые

события и впечатления. Поэтому для уникальных идей мало мозгового штурма,

нужны новые впечатления, новые события. Каждый менеджер должен постоянно

стимулировать себя к поиску нового, ведь итогом будет не просто новая идея,

которую скопируют конкуренты, а система, которая порождает поток идей, и

которую скопировать уже значительно труднее.

При современных реалиях выжить может только та организация, которое

за меньший промежуток времени выполняет большее количество заданий

необходимого качества. Такой режим требует быстрого анализа и мгновенной

реакции руководства организации. Это, с одной стороны, неплохо, поскольку

организация будет работать на полную мощность. Однако такой режим делает

невозможным генерирование новых идей. Во многих случаях новая идея

вызывает мгновенную критику, поскольку в "скоростном режиме" нет времени

на обдумывание и анализирование чего-то совсем нового и необычного. А за

такую реакцию, в свою очередь исчезает желание думать над чем-то новым в

дальнейшем.

Идеи должны быть реальными для воплощения. Чтобы воплотить их,

управленцы должны иметь такую черту характера, как энергичность. Энергия

нужна для того, чтобы не просто выполнять задания, а испытывать удовольствие

от этого. Именно такой является поведение творческих людей, тем более, что

действительно креативные люди умеют создавать соответствующую атмосферу

и в деятельности организации. Это ощутимо сразу, ведь их энергия передается,

и люди, которые ею вдохновляются, тоже хотят выполнять работу с

удовольствием.

Итак, организационная способность руководства связана с наличием и

использованием социально-психологической компетентности (способности

восприятия, осмысления и адекватной интерпретации информации, умение

интуитивно принимать соответствующие решения в условиях дефицита


35

информации, времени и наличия ораторских, коммуникативных способностей,

умения работать "в команде", готовности к сотрудничеству и разрешению

конфликтов), которые способствуют полной реализации потенциальных

возможностей руководства с целью эффективного управления организациями.

Поэтому приобрести организаторской способности довольно сложно, поскольку

невозможно всесторонне объяснить, как развивать интуицию, как достичь

определенного уровня коммуникабельности, как стать волевым, как верить в

свои силы и создать благоприятный климат в организации. Такую социально-

психологическую компетентность можно продемонстрировать только личным

примером - собственным поведением. Однако для этого необходимо достичь

определенной степени социальной и личностной зрелости.


1. Киллен К. Вопросы управления / Сокр. пер. с англ. Под ред.

Верещагина И. М. М. : Экономика, 1991. 200 с.

2. Аунапу Ф. Ф. Методы подбора и подготовки руководителей

производства. М. : Экономика, 1971. 102 с.

3. Керженцев П. М. Принципы организации. М. : Экономика, 1968.

464 с.


36

Методически основи на учебния процес Shkutina L.A., Denivarova N.V., Verkhoturtseva Z.P. Pedagogical conditions of use of gaming technology in preschool education

Shkutina L.A., Denivarova N.V., Verkhoturtseva Z.P.

The Karaganda State University of the name of academician E.A. Buketov

Karaganda, Kazakhstan

PEDAGOGICAL CONDITIONS OF USE OF GAMING TECHNOLOGY

IN PRESCHOOL EDUCATION

The game is a special activity that blossoms in childhood and accompanies the

person throughout his life. It is not surprising that the problem of the game attracted and

attracts the attention of researchers, pedagogues, psychologists, philosophers, sociologists,

art historians, biologists.

In the studies of L. S. Vygotsky, A. N. Leontiev, A.V. Zaporozhets, D. B. Elkonin,

the game is defined as leading activity does not arise by spontaneous maturation, and is

influenced by social conditions and education. The game creates favorable conditions for

formation of abilities to carry out actions mentally, realize the psychological replacement

of real objects.

Preschool age is a unique and crucial period in which the foundations of

personality, produced by the will, formed a social competence. Training in the form of the

game can and should be interesting, entertaining, but not entertaining [1].

Game is the leading activity of the child. In the game he is developing as a person,

he formed those aspects of the psyche, from which later will depend on the success of its

social practices. The game is a training ground for social testing, which is chosen by

children for self-examination and in which they mastered the ways of solving the

gameplay problems of interpersonal relations. This game has the basis for a new leading

activity – training. Therefore, the main task of pedagogical practice is the optimization

and organization in preschool special space for the revitalization, expansion and

enrichment of play activities of the preschooler.

For the implementation of this approach requires that educational gaming

technologies developed for teaching preschool children contain clearly defined and

described step by step system of games and different games. This is necessary to using


37

this system, the teacher could be sure that he will receive a guaranteed level of assimilation

of the child or other subject matter.

Of course, the achievement level of the child must be diagnosed and used by the

teacher, technology should provide for consultation with the relevant materials [2, p. 94].

Games educational technology - organization of pedagogical process in the form

of various educational games. This sequential operation of the teacher: selection,

development, training games; the inclusion of children in the play activities; the

implementation of the game itself; summing up the results of gambling activities.

The conceptual basis of game technology:

1.A form of joint activity with children is created by using game techniques and

situations, acting as means of motivation and stimulation of the child to the activity.

2.Implementation of pedagogical games in the following sequence - didactic aim is in the

form of game problems, educational activities subject to the rules of the game; the

educational material is used as its means; the successful implementation of didactic tasks

associated with the game result.

1.Games technology covers a certain part of the educational process, United by

common content, plot, character.

2.Gaming technology is consistently games and exercises, forming one of the

integrative qualities or knowledge of the educational field. But the game material should

intensify the educational process and to increase the effectiveness of learning material.

The main purpose of gaming technology - the creation of the adequate

motivational basis for the formation of skills and activities, depending on the conditions

of functioning of preschool and level of development of children.

Its task:

1. To achieve a high level of motivation, self-perceived need in learning

knowledge and skills at the expense of own activity of the child.

2. You choose the means of activating the children's activity and increasing its

effectiveness.

The only language that comes easily to children is the language of the game. It

allows you to correct the emerging age problems and difficulties in relationships. Without

play a child's life is impossible! Baby games – the phenomenon is heterogeneous. Even

the eyes of the layman will notice how different games in terms of content, degree of

children's independence, forms of organization, the game material.


38

Because of the variety of children's games is difficult to determine the original

reasons for their classification «Gaming technology» must meet the reasonable

requirements of the psychologically-to-use game situations in educational process in the

kindergarten, creating the opportunity for the child to assume the role of the current in

game situation of the character. Such organization of joint activity of teacher and child is

a means of recreating some elements of games, and helps to bridge the gap arising from

the transition from leading games to educational activities [3, p. 128].

Gaming technology has created a pedagogical system that is as close to the ideal

situation when the child learns himself. The system consists of three parts: child,

environment, teacher. In the center of the whole system is a child. Around it creates a

special environment in which he lives and learns. In this environment, the child develops

his physical condition, forms of motor and sensory skills, age-appropriate, acquire

experience, learn to sort and match different objects and phenomena, learns by experience.

The teacher also observes the child and helps him when required. The basis of Montessori

pedagogy, its motto - «help me do it myself». Maria Montessori, Italian educator and

psychologist.

Zoltán Dienes world - famous Hungarian pedagogue and mathematician,

Professor. The founder of a gaming approach to the development of children the «New

math» («New Mathematics»), which idea is for kids to mathematics through exciting

puzzle games, songs and dances. Puzzle games with blocks of Dienes contribute to the

development of logical, combinatorial and analytical abilities of children. The child divide

the blocks on the properties, remembers and generalizes. Game exercises by the method

of Dienes is available to introduce children to shape, color, size, and thickness of objects

with mathematical concepts and fundamentals of computer science. The blocks help to

develop children's mental operations: analysis, synthesis, comparison, classification,

generalization, and logical thinking, creative abilities and cognitive processes - perception,

memory, attention and imagination. With blocks of Dienes can play children of all ages:

from the youngest (two years) to elementary (and even middle) school. At present

worldwide for the development of children and preparation for school are widely used

«Dienes Logical blocks» in different versions: three-dimensional and flat [4, p. 95].

Cecile Lupan (b. 1955) Belgium «the Child is not a vessel to be filled but a fire to

be lighted up». You need not to «educate» children according to a strict schedule and to

develop an innate «inclination» kids, to grasp what it is currently interested in child and,

respectively, at the peak of this interest to conduct educational sessions on exactly this

topic.


39

Zheleznova Sergey S. Ekaterina, Father and daughter – Jeleznova Sergey S. and

E. S. are the authors of the program and teaching materials of early music education

«Music with mom». They have produced many different audio and video with fun music,

beautiful melodies, simple songs, bright design aimed at the development of musical

abilities and perfect pitch kids practically since they were born. The method of «Music

with mom» is popular in many countries around the world.

Advantages of the gaming technology motivates, stimulates and activates

cognitive processes of children with attention, perception, thinking, memory and

imagination; the game, requiring some acquired knowledge, increases their strength; one

of the main advantages is increasing interest in the object under study almost all children

in the group; by game activated near perspective in teaching; the game allows you to

combine harmoniously the emotional and the logical assimilation of knowledge due to

which children get a solid, lucid, and heartfelt knowledge [5].

Thus, the phenomenon of the game is treated as a unique phenomenon of

childhood. The game is not only an imitation of life, this is a very serious activity that

allows the child to self-esteem, self-actualization. Participating in different games, the

child chooses a characters that are most close to him, conform to his moral values and

social attitudes. The game becomes a factor of social development.

Literature:

1. Pechora KA, Shirvanova OV, Perunova VM Learn to play children of early

age // Pre-school upbringing, 2005. - №3

2. Vavilova L. N., Cousin T. S. guidelines/ ed. by V. M. Panina. – Kemerovo:

Publishing house GOU «, CRICO», 2007.- 94 p.

3. Dubina O.V. Gaming technology familiarize preschoolers with objective

reality. Practice-oriented monograph – M.: Pedagogical society of Russia,

2008. – 128 p.

4. Mikhailova Z.A., Nosova E.A. Logical and mathematical development of

preschool children. Games with Gyenes logic blocks and colored

chopsticks / Edited by Ermolaev SD Publishing house: Childhood - Press,

2016. - 95 р.

5. Cherkasheva G.P. Modern gaming technologies of teaching in the DOW //

Pedagogy, 2016.


40

Кабиева А.К. Мир и согласие как основа основ нашего государства

Кабиева А.К., доцент, Алим М., старший преподаватель

Таразский государственный университет имени М.Х. Дулати, Республика

МИР И СОГЛАСИЕ КАК ОСНОВА ОСНОВ НАШЕГО ГОСУДАРСТВА

Основа основ нашего государства − это мир и согласие, единство и

стабильность. На фоне социальных потрясений во многих странах мира и

нарастающей глобальной нестабильности Казахстан развивается устойчиво и

уверенно. Выдающиеся инициативы Главы государства: «Стратегия-2050»,

новая индустриализация, «Нұрлы жол», Пять институтициональных реформ,

«Мәңгілік Ел», рассчитаны на многие годы вперед и запустить их способен

только мощный всенародный механизм. Таковым может стать нация единого

будущего. Только нация единого будущего, основанная на дальнейшем

укреплении казахстанской идентичности и принципе гражданства,

консолидирующие ценности на базе идеи «Мәңгілік Ел», развитие триединства

языков, средний класс как основа казахстанской нации будут самым надежным

фундаментом устойчивого и успешного государства.

«Мәңгілік Ел» − это неиссякаемый источник энергии нашего единства.

«Мәңгілік Ел» − это надежная духовная опора нашей Независимости,

объединяющая всех казахстанцев.

«Мәңгілік Ел» − это общенародная идея, показывающая историческую

глубину казахстанской государственности.

«Мәңгілік Ел» − это олицетворение любви к своей Отчизне, высокая

степень казахстанского патриотизма, сила духа, верность Родине, преданность

народу, гражданский долг.

В целях воспитания патриотизма и толерантности, духовно-

нравственного формирования подрастающего поколения в условиях реализации

общенациональной идеи «Мәңгілік Ел» повсеместно проводятся мероприятия,


41

нацеленные на знакомство и изучение основных положений выступлений

Президента Республики Казахстан Н.А. Назарбаева на XVI съезде партии «Нұр-

Отан» «Современное государство для всех: Пять институциональных реформ» и

на ХХII сессии Ассамблеи народа Казахстана «Мәңгілік Ел: одна страна, одна

судьба» и настоящая конференция подтверждение этому. Единство – это сила,

которая способна преодолеть все трудности. Решая общие задачи, каждый

улучшает собственную жизнь. Только у сплоченного народа есть уверенность в

завтрашнем дне. Сильная единая нация – залог процветания в любых

исторических условиях. При этом осознание принадлежности к

преуспевающему государству породило солидарную ответственность каждого

казахстанца за мир и стабильность.

Именно Ассамблея народа Казахстана инициировала всенародный

референдум по принятию новой Конституции Республики Казахстан, 20-летие

которой также отмечается в текущем году. За эти годы Ассамблея превратилась

в конституционный орган с правом избирать депутатов Мажилиса Парламента

РК. Был принят Закон «Об Ассамблее народа Казахстана», не имеющий аналогов

в мире и чрезвычайно важный для будущего нашей страны, потому что его

нормы формируют основу нашей межнациональной политики. Казахстанская

модель получила самую высокую оценку всего международного сообщества.

Была успешно презентована в ООН и переведена на 60 языков. Для всего мира

она стала образцом общественной стабильности, примером сохранения и

укрепления баланса интересов 100 этносов и 17 конфессий. Нам известно, что в

Республике Казахстан действуют 88 школ, в которых обучение полностью

ведется на узбекском, таджикском, уйгурском и украинском языках. В 108

школах языки 22 этносов Казахстана преподаются в качестве самостоятельного

предмета. Кроме того, открыто 195 специализированных лингвистических

центров, где изучают языки 30-ти этносов. На информационном поле активно

работают более 35 этнических газет и журналов. Наиболее крупных 6 этнических

республиканских газет работают при государственной поддержке. Газеты и


42

журналы выпускаются на 11-ти языках, радиопередачи – на 8-ми, а телепередачи

на 7-ми языках.

Как педагог высшего учебного заведения, на своих занятиях особый

акцент делаю на формирование у нашей молодежи, прежде всего, духовно-

нравственных качеств, казахстанского патриотизма, развитие толерантности и

умения общаться в условиях межэтнической и межкультурной коммуникации.

Также стараюсь расширять кругозор, углубление знаний студентов о

достижениях и успехах современного Казахстана. Регулярно используем на

занятиях отдельные выдержки из Послания Президента Республики Казахстан

Н.А. Назарбаева народу Казахстана «Нұрлы жол – путь в будущее», из

выступлений Главы государства на XVI съезде партии «Нұр Отан»

«Современное государство для всех: Пять институциональных реформ» и на

XXІІ сессии Ассамблеи народа Казахстана, например, такие как: «Нас

объединяют, во-первых, общая любовь к нашему общему дому – Казахстану. Во-

вторых, общественное согласие по отношению к истории нашей древней земли

и развитию языков. В-третьих, глубокая вера в настоящее и великое будущее

нашего государства и ее граждан. Это и есть основа нашей Вечной Родины −

Мәңгілік Ел»;

При этом даем разъяснения к основным понятиям таким как:

-Казахстанский патриотизм − общее для всех жителей, населяющих

многонациональный Казахстан интегральное чувство, основанное на глубоком

уважении к традициям национальной культуры и духовности казахского народа

и других этносов страны, внесших свой вклад в формирование общего для всех

граждан достояния.

-Межкультурная коммуникация − совокупность разнообразных форм

отношений и общения между индивидами и группами, принадлежащими к

разным культурам.


43

-Межнациональное согласие − вид межнациональных процессов,

достижение взаимопонимания, взаимоуважения, взаимодоверия и

взаимодействия различных национальностей, единство народов.

-Патриотическое воспитание – формирование у подрастающего

поколения чувства любви к Родине, защиты и самопожертвования в интересах

Отечества.

-Родина – единственная, уникальная для каждого человека родная земля,

данная ему судьбой, доставшаяся от предков, связывающая с духовной

культурой своего народа и его историческим прошлым.

-Толерантность − терпимость к иному мировоззрению, образу жизни,

поведению и обычаям, вероисповеданию, национальности.

-Ценности – общественно-значимые для личности, социальной

общности, общества в целом материальные, социальные объекты, одобряемые и

разделяемые большинством людей представления о том, что такое добро,

справедливость, патриотизм.

На своих занятиях, а также на любых мероприятиях, имеющих

воспитательный характер мы – педагоги должны неустанно обращать внимание

на важность укрепления казахстанской идентичности, которая основывается на

принципе гражданства. В свою очередь все граждане должны пользоваться

одним объемом прав, нести один груз ответственности и иметь доступ к равным

возможностям. Ключом к всеказахстанской идентичности, нации единого

будущего должна стать всеказахстанская культура, а главным источником

казахстанского национального духа является единство народа на основе общих

духовно-нравственных ценностей. Особое внимание должно уделяться

патриотическому воспитанию подрастающего поколения. Несомненно, любая

нация-государство – это её уникальный государственный язык. Развитие

казахского языка никогда в истории ещё не знало таких масштабов и темпа. При

этом в Казахстане широко используется русский язык. Государство заботится о

развитии языков всех этнических групп казахстанцев. В стране наращиваются

темпы внедрения трёхъязычия. 20 процентов казахстанцев уже владеют

английским языком. Знание трёх языков – это путёвка в глобальную жизнь.

Одним словом, все наши усилия должны быть направлены на

формирование личности, обладающей развитыми духовно-нравственными


44

качествами и чувством ответственности за судьбу страны, способной к

сотрудничеству и межкультурному взаимодействию, активно участвующую в

достижении главной цели Стратегии «Казахстан − 2050» − Мәңгілік Ел.

Список используемой литературы:

1. -Послание Президента Республики Казахстан Н.А. Назарбаева

народу Казахстана «Казахстанский путь – 2050: «Единая цель,

единые интересы, единое будущее». – Астана. – 2014.

2. -Послание Президента Республики Казахстан Н.А. Назарбаева

народу Казахстана «Нұрлы жол – путь в будущее». – Астана. – 2014.

3. -Выступление Президента Республики Казахстан, Председателя

партии «Нұр-Отан» Н.А. Назарбаева на XVI съезде партии

«Современное государство для всех: Пять институциональных

реформ». – Астана. – 2015.

4. -Выступление Президента Казахстана Н.А. Назарбаева на ХХII

сессии Ассамблеи народа Казахстана «Мәңгілік Ел: одна страна,

одна судьба». – Астана. – 2015.


45

Гүлнұр Қ. О. ҮШ ТІЛДІ БІЛУ ЗАМАН ТАЛАБЫ

Оспанбекова Г.Қ.

ОҚО, Шымкент қаласы, №2 Колледжінің Қазақ тілі мен әдебиеті

пәнінің оқытушысы

ҮШ ТІЛДІ БІЛУ ЗАМАН ТАЛАБЫ

Әлемнің жетекші елдерінің көпшілігі білім беру жүйесін, білім берудің

мақсатын, мазмұны мен технологияларын оның нәтижесіне қарап бағалайтын

болды. Білім берудің қазіргі негізгі мақсаты білім алып, білік пен дағды, іскерлікке

қол жеткізу ғана емес, солардың негізінде дербес, әлеуметтік және кәсіби

біліктілікке – ақпаратты өзі іздеп табу, талдау және ұтымды пайдалану, жылдам

қарқынмен өзгеріп жатқан бүгінгі дүниеде лайықты өмір сүру және жұмыс істеу

болып табылады. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев «Болашақта еңбек етіп, өмір

сүретіндер - бүгінгі мектеп оқушылары, мұғалім оларды қалай тәрбиелесе

Қазақстан сол деңгейде болады. Сондықтан ұстазға жүктелетін міндеттер ауыр»

деген болатын. Қазіргі заман мұғалімінен тек өз пәнінің терең білгірі болу емес,

тарихи танымдық, педагогикалық - психологиялық сауаттылық, саяси

экономикалық білімділік және ақпараттық сауаттылық талап етілуде. Бұл заман

талабына сай білім беруде жаңалыққа жаны құмар, шығармашылықпен жұмыс

істеп, оқытудың озық технологиялары мен инновациялық әдістерді сабақ үрдісінде

тиімді пайдалана алатын білігі мен білімі жоғары ұлағатты ұстаз болу керек деген

сөз. [5,3].

Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңының 8 - бабында «Білім

беру жүйесінің басты міндеті - оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді

ақпараттандыру, халықаралық коммуникациялық желілерге шығу, ұлттық және

жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке

тұлғаны қалыптастыруға, дамытуға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу

үшін қажетті жағдайлар жасау» - деп атап көрсеткендей, қазіргі кезеңде әрбір

мұғалімнің алдына қойып отырған басты міндеттерінің бірі - оқытудың әдіс -

тәсілдерін үнемі жетілдіріп отыру және жаңа педагогикалық технологияны меңгеру.

Ал білім беру жүйесінің алдындағы жаңа міндеттердің бірі инновациялық

педагогикалық оқыту технологияларын пайдаланып білім сапасын арттыру. [2,8] .


46

Қазіргі кездегі жаңа білім саласына қойылатын талап инновациялық

технологиялар мен әдістемелерді көптеп қолдану болып табылады. Сонымен қатар

дәстүрлі оқыту әдісіне қарағанда инновациялық технология арқылы білім беру

оқушының пәнге деген қызығушылығын, ізденісін арттырады. Жаңа кезеңдегі білім

берудің өзекті мәселесі жас ұрпаққа адамгершілік-рухани тәрбие беру десек,

оқытушылар осы талапқа сай оқытудың инновациялық технологиялары мен

әдістемелерінің мән-мағынасын түсініп, өз тәжірибелерінде қолдана білудің

маңызы зор.Инновациялық технология - алға қойған мақсатқа жетудің тиімділігін

қамтамасыз ететін оқудың әдіс-құрал және түрлерінің жүйесі арқылы оқыту

мазмұнын жүзеге асыру жолы болып табылады. Инновациялық технологияда

мазмұн, әдіс және құралдардың өзара байланысы десек, ал аталған озық әдістемені

қажетінше педагогикалық міндетке сәйкес іріктей білу оқытушының педагогикалық

шеберлігіне байланысты. Оқушылардың ағылшын тілі пәніне деген

қызығушылығын арттыруда көп ізденіп, жаңа ақпараттық технологияларды

меңгеруді, әр - түрлі әдіс-тәсілдерді білуді қажет деп санаймын және мен өз

сабақтарымда қолданамын.

Сындарлы оқыту теориясындағы жеті модульді бір-бірімен байланыстыра

отырып, ондағы әр түрлі әдіс тәсілдерді ағылшын тілі сабағында қолданғанда

күтілетін нәтижелер

сыныптағы оқушының барлығы дерлік сабаққа қатысады;

• оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын арттырады;

• сабақта пайдаланылатын көрнекіліктердің санын арттырады;

• оқушылардың шығармашылығын арттырады;

• оқушыларды жеке және топпен жұмыс істеуге үйретеді;

• грамматикалық құрылымдарды оңай түсінуге көмектеседі;

• оқушылардың есте сақтау, есту, көру, сөйлеу, ойлау қабілеттерін

дамытады;

• пікірталас, талдау, анализ жасау мүмкіндіктерін арттырады;

Көбіне мен ағылшын тілі пәнінде интерактивті әдістерді және түрлі

ақпараттық технологияларды жаңа сабақ түсіндіргенде, грамматикалық

құрылымдарды өткенде және қорытынды сабақта қолданамын. Бұл әдістер

бойынша сабақ барысында оқушылар көп сөйлеп, оқытушылар аз сөйлеуге тиісті

болады. Оқытудың басқа әдістеріне қарағанда, интерактивтік әдіс оқытушының

жоғары белсенділік танытуын талап ететін әдіс. Сабақ кезінде оқытушының


47

көбінесе тыңдаушы рөлін атқаруы оның процестен шет қалуы болып саналмайды.

Сабақтың жоспары оқушылар өзара талқылау барысында нені ұғынуы керектігін

көрсетеді, яғни, оқытушы оқушылардың іс-әрекетін алға қойған мақсатқа жетуге

бағыттайтын басқарушының міндетін атқарады.Оқушыларға көптілді оқытудың

әртүрлі деңгейлеріне сәйкес оқытудың жаңа технологияларын, ақпараттық және

компьютерлік жүйелер арқылы ізденіс жұмыстарын жандандыра түсудің барлық

мүмкіндіктері жасалған. Ағылшын тілін оқытуда лингафондық құрал-жабдықтар,

аудио, видео кешені – оқушылардың ауызша және жазбаша аударудағы білімін

жетілдіру, сөздік қорын қосымша жаңа сөздермен байыту, толықтыру, ой-өрісін

дамыту мақсатында қолданылады.Сондай-ақ оқыту процесінде мультимедия

бағдарламасының көмегімен, ғаламтордан алынған әлемдік жағдайлар,

педагогикалық технологиялардың түрлі әдіс – тәсілдері, комуникативтік бағыттағы

оқыту элементтері кең қолданылады.

Техникалық құралдарды пайдаланудың ең тиімді жағы уақытты ұтасың, дәл,

тиянақты оқу-материалдарын алдын-ала дайындап, оқушыға беріп отырсаң өзінен-

өзі жасауға тырысады, қызығады, жасамай,үлгермей отырған оқушы болмайды,

себебі оның алдында бәрі дайын тұр. Сонымен қатар мұғалім қазіргі мектептегі

ақпараттық құралдарды жетік меңгеру, Power Point, Active Studio

бағдарламаларымен жұмыс істеп қана қоймай үнемі интернет жүйесіндегі

жаңалықтар мен өзгерістерді өзінің кәсіби шеберлігіне қолдана білу, білім кеңістігін

кеңейту, ашу бағытындағы өзгерістер мен әлемдік білім беру кеңістігіне кіруге

талпыну керек.

Ағылшын тілін үйрету қиын да, қызықты жұмыс. Мектептерде жаңа

технологиялар арқылы оқыту шет тілін үйренудің сапасы мен маңызын арттырады.

Ағылшын тілін оқыту процесінде тілді дұрыс үйрету ауызша сөйлеу, сауатты жазу,

мәнерлеп оқыту өте маңызды. Қазіргі кезеңде мектептерде ағылшын тілін оқыту

дұрыс жолға қойылған. Оқушылардың ағылшын тілін біліп ғана қоймай, оның

тарихын, ұлттық мәдениетін білуге көп көңіл бөлінеді. Ағылшын тілін оқытудағы

білімділік мақсаты –ағылшын тілінде сөйлеуді үйрету, байланыста бола алу мен

ортақ тіл табысып, қарым - қатынасты нығайтуға ұмтылу болса, тәрбиелік мақсаты

- өзге адамдарды тыңдау мәдениетін қалыптастыру негізінде өз пікірін айта алу

және қорғауға үйрету.ілім беру жүйесінің алдындағы жаңа міндеттердің бірі

инновациялық педагогикалық оқыту технологияларын пайдаланып білім сапасын

арттыру екенін жоғарыда атап айттық. Ал ағылшын тілін ақпараттық технологиялар

жүйесімен оқытудың ерекшелігі: оқу материалдарының ақпараттық-


48

коммуникативтік технологиялар арқылы оқушылардың оқу іс-әрекетін мұғалімнің

көмегімен немесе компьютер арқылы меңгерілуі. Тілдің қоғам мен жеке адамның

өміріндегі маңызы, жастардың сөйлеу әдебі, тіл мәдениетінің төмендігі педагогика

ғылымының алдына жастардың сөйлеу тілін дамыту мен тіл мәдениетін жетілдіру

ісін жан-жақты шешуді талап етеді.

Жеке тұлғалардың қалыптасуын қамтамасыз ететін деңгейлеп, саралап

оқыту, жобалап оқыту, коммуникативті оқыту, ақпаратты-коммуникациялы

оқытудың негізгі-қағидалары балаға өз бетімен ықпал ету, өзіндік пікірлерін анық

жүйелі жеткізе алатын жеке тұлға қалыптастыру, оқушылардың, танымдық,

шығармашылық қабілетін дамыту болып табылады. Қорыта айтатын болсақ,

көптілді білім беру бағдарламасы аясында тәжірибе жинақтап, әлемдік деңгейде

көтерілуіміз керек. Бұл оқушылардың халықаралық жобаларға қатысуын кеңейтуге,

шетел тілдеріндегі ақпарат көздеріне қол жеткізуіне мүмкіндік береді. Елдің ертеңі

өресі биік, дүниетанымы кең, кемел ойлы азаматтарын өсіру үшін бүгінгі ұрпаққа

ұлттық рухани қазынаны әлемдік озық ой-пікірімен ұштастырған сапалы білім мен

тәрбие берілуі қажет.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. ҚР «Тілдер туралы» Заңы

2. Мектептегі шет тілі. Республикалық әдістемелік-педагогикалық

журнал. №4 (22), 2006

3. Сулейменова Э.Д, Смагулова Ж.С. Языковая ситуация и языковое

4. планирование в Казахстане. /Под общ.ред. Э.Д.Сулейменовой. -

Алматы, Қазақ Университетi: 2005. - 344 c.

5. Балақаев М., Жанпейісов Е., Томанов М., Манасбаев М. Қазақ тілінің

стилистикасы. Оқулық. - Алматы: «Дәуір», 2005 - 256 б.

6. Уәли Н. Сөз мәдениетінің ғылыми-теориялық негіздері. Филология

ғылымдары докторы атағын алу үшін дайындалған диссертация. -

Алматы, 2007.


49

Турсунов Б.Д. ПРОФЕССИОНАЛЬНО – ПРИКЛАДНОЕ ЗНАЧЕНИЕ ФИЗИЧЕСКОГО ВОСПИТАНИЯ

Турсунов Б.Д.,

руководитель отделения физической культуры Колледжа № 2 г. Шымкент,

ЮКО, Казахстан

ПРОФЕССИОНАЛЬНО – ПРИКЛАДНОЕ ЗНАЧЕНИЕ

ФИЗИЧЕСКОГО ВОСПИТАНИЯ

Эффективность выполнения производственных операций в большей

степени зависит от физической и функциональной подготовленности организма

к трудовой деятельности. Каждая из профессий имеет свою специфику и

требования к психофизиологическому потенциалу специалиста. Вот почему в

колледжах нашей страны одним из направлений физического воспитания

является профессионально-прикладная физическая подготовка (ППФП).

Преимущественное развитие качеств, важных для осваиваемой профессии,

достигаетсярешением следующих задач:

Формирование и совершенствование двигательных структурных

элементов профессиональных функций.

Совершенствование профессионально значимых психофизиологических

функций.

Подготовка к работе в специфических условиях труда.

Прикладное значение физического воспитания базируется на

профессиографии(Профессиография – (fessiography на английском языке)

технология изучения требований, предъявляемых профессией к личностным

качествам, психологическим способностям и физиологическим возможностям

человека).Без всестороннего глубокого знания операций конкретного

профессионального труда и их влияния на организм невозможно произвести

отбор соответствующих и наиболее эффективных средств ППФП, в том числе

видов спорта и их элементов.

Для профессиограмм применяют описание характерных рабочих поз,

рабочих приемов, производственных факторов, показатели реакций организма

высококвалифицированного рабочего в динамике труда или студента в течении


50

дня производственного обучения. При этом напряжение ключевых систем под

действием трудовых операций определяется по степени утомляемости функций.

К профессионально важным качествам организма относятся те, которые

непосредственно связаны с освоением профессии и совершенствованием в ней и

от состояния которых зависит полноценность и успешность освоения профессии.

Наибольшее значение для целей ППФП имеет развитие общей выносливости,

которая обусловливает успешность выполнения продолжительной работы

умеренной интенсивности, характерной для целого ряда массовых профессий.

Иногда выносливость определяется как основное профессионально – важное

качество, обеспечивающее полноценное освоение профессии и

высокопроизводительный труд.

Виды спорта являются наиболее адекватным средством развития и

воспитания необходимых трудовых качеств. Выносливость различна у

спортсменов разных видов спорта. Если расположить виды спорта в порядке

уменьшения этого показателя, тополучится следующее: легкая атлетика,

футбол, бокс, баскетбол, борьба, гимнастика,тяжелая атлетика.Что касается

топографии мышечной силы,то мышцы спины хорошо развиты у штангистов,

гребцов, борцов и легкоатлетов – метателей, а мышцы сгибатели – уборцов,

боксеров, гимнастов. Устойчивость равновесия самая высокая у гимнастов и

акробатов, несколько ниже – у борцов. Подвижность нервных процессов и

функциональная лабильность нервной системы развиваются в большей степени

при занятиях спортивными играми, глазомер, помимо баскетболистов, хорошо

развит у стрелков и лучников. При анализе основных массовых видов спорта,

входящих в программу физического воспитания студентов, было выявлено, что

ряд из них оказывает тренирующее действие на функции, без высокого уровня

развития которых полноценное освоение профессии невозможно, другие

благоприятно воздействуют на системы организма, обеспечивая приспособление

студентов к условиям производства. В любом случае максимальных эффект

воздействия спортивной подготовки на организм студента достигается лишь при

условии единой функциональной направленности вида спорта и

профессионального труда. Основой прикладной ценности служит

направленность влияния профессионального и спортивного воздействия на

организм, оцениваемая по следующим показателям: общность формируемых

навыков, дентичность требуемых физических качеств, одинаковая


51

направленность на психофизиологические функции. Совпадение

направленности вида спорта или его элемента с основными требованиями

специальности к организму студента обеспечивает высокий профессионально –

прикладной эффект спортивных занятий. Рассмотрим на примере профессий

Колледжа № 2:

Штукатуры – маляры - спортивная гимнастика.

Столяры – плотники – вольная и классическая борьба, стрельба пулевая,

теннис, ручной мяч.

Машинисты кранов – спортивная гимнастика, баскетбол.

Автослесарь – борьба, гинастика, гребля, ручной мяч.

Автоэлектрик – настольный теннис, баскетбол, волейбол.

Понимание основ отбора профессионально – прикладных видов спорта и

их элементов и умение пользоваться рекомендациями к нему, несомненно, будут

способствовать большей эффективности профессионально – прикладной

физической подготовке студентов колледжей.

Список использованной литературы:

1.Физическое воспитание учащейся молодежи. - С.А.Полиевский. Москва

«Медицина». 1989 год.


52

Бердишева А.О.,Бимурзаев Е.Т Иcлам және білім мен ғылым

Бердишева А.О.,Бимурзаев Е.Т

М.Х. Дулати атындағы Тараз мемлекеттік университеті, Қазақстан

Республикасы

ИCЛАМ ЖӘНЕ БІЛІМ МЕН ҒЫЛЫМ

XXI ғасыр жаһандану тұсында Ислам діні мен құндылықтары

трансформациялық кезеңін бастан кешіп отыр. Еліміздегі діни құбылыстардың

үлес салмағы Ислам діні төңірегінде өріс алып отыр. Исламның әлемдік

көрінісіне баға берсек, Исламды ескі евроцентристік, біржақтылық көзқараспен

қарау қалдықтары әлі бар екендігіне көзіміз жетеді. Исламға деген тұрпайы

көзқарас, яғни, Исламофобия деген көзқарас әлемдік деңгейде белең алды.

Жалпы, "фобия" деген сөз қандай да бір құбылысқа үрей мен қорқыныш

дегенді білдіреді. Ал, "Исламофобия" деген түсінік Ислам діні мен

құндылықтарына және мұсылмандарға теріс көзқарастан, қорқыныштан туған

ұғым.

Белгілі европалық шығыстанушы ғалым Этьен Дине 1992 жылы жазған

"Батыстың көзімен қарағандағы Шығыс" деген эссесінде "Исламофобия"

ұғымын алғаш айналымға енгізді. Алғашқы бұйрығы "Оқы" деп келген Ислам

діні ең әуелі адамзатты білімге, оқуға үндеді. Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ә.у)

ғылым үйренуді әйел-еркек деп бөлмей, әрбір мұсылман баласына парыз етіп

қойды.

Ислам әлемінің қалаларында кітапханалар мен медреселер көптеп бой

көтерген. Европаның түбіндегі Андалуссия мәдениеттің бай орталығы еді. X

ғасырдың басында-ақ Кордовада бір каталогының өзі 44 томға баратын алты

жүз мың қолжазба еңбектерге толы кітапханалар болған. Мұндай бай білім

қазынасы батыс ғалымдарын да, шіркеу мамандарын да Андалуссияға барып

білім алуға асықтырды.VIII-XII ғасырларда ғылымның дамуы тұрғысынан

мұсылмандарға жетер ешкім болмаған.

Ислам діні Европаның мәдени өрлеуіне өте жақсы ықпал

еткен.Европалықтар ислам мәдениетін үйрену арқылы антикалық мәдениетті

бойларына сіңірді және "Исламдық ренессанс" Европадағы қайта өрлеу дәуірінің


53

ұйытқысы болды. Себебі, математика, философия, астрономия, физика секілді

ғылымдар арабтық Андалуссия арқылы Европаға жетті.Тіпті қазіргі арабтық

цифрлардың Европаға таралуын айтсақ та болады.

Ислам діні ғалымдарға ерекше құрмет қалыптастырған. Мұсылман үмбеті

қай ғасырда да ғалымдарды құрметтеп, әр сөзін алтынға балаған.

Тарихқа үңілсек, батыстықтардан бұрын көптеген ғылыми жаңалықтарды

мұсылман ғалымдардың ашқанына куә боламыз. Айталық, алғаш күн сағатын

ойлап тапқан Жабир ибн Әфлаһ, атом бомбасы жайлы алғаш түсінік берген

Жабир ибн Хайян, автоматтық жүйені алғаш ойлап тапқан Жәзари,

тригонометрияға тангенс, котангенс, синус және косинус заңдылықтарын қосқан

Абул Уәфа, алгебра кітабын жазған әл-Хорезми, агрономия саласында тұңғыш

еңбек жазған Ибн Аууам, ішек, құрт микробын тапқан Камбур Уасим, жер

шарының диаметрін алғаш өлшеген Мұхаммед ибн Мұса, алгебрадағы "Бином"

формуласын тапқан Омар Хайям, тарих ғылымын алғаш жүйелеген Ибн Халдун,

химия саласында Кантитаф тәсілін ашқан Әбул-Қасым әл-Каши, 1000 жыл

бұрын майда тамырларды тауып, алғаш рет рак ауруына операция жасаған Әли

ибн Аббас секілді жүздеген ғалымдар мұсылмандар еді.

Европа Ислам мәдениетін синтездей отырып, ғылымда, өнерде үлкен

табыстарға қол жеткізді. XII ғасырдағы арабша аудармалардың ықпалы өте зор

болды. Мисе Либиридің айтқанындай, «XV ғасырға дейін арабтардың

кітаптарынан пайдаланбаған және оларды аудармаған европалық ғалым некен

саяқ болатын. Олардың қатарында Р.Бэкон, А.Мангустар да бар».

X ғасырда Ислам мәдениеті бүкіл мұсылман әлеміне тарады. Бұл кезеңде

әдебиеттің дамығаны сонша, ғылым мен өнерге де ықпал еткен. Ислам дінінің

кең таралуының арқасында, сондай-ақ Құранның тілі, құлшылықтардың да сол

тілде жасалуының ықпалымен сөздік қоры бай араб тілі ортақ тілге айналды.

Қасиетті Құранда білімсіздерге қарағанда ғалымдардың Аллаға

әлдеқайда сүйкімді және жақын екендігі аз айтылмайды. Құранда Алла тағала

зейінділер мен білімділердің дәрежесін әлдеқайда жоғары бағалайды. Сен айт:

"Білімділер мен білмейтіндер тең бола ма? - мұны тек ақыл иелері ғана ғибрат

етеді" - дейді.( Зумар сүресі 39, 9 аят)


54

Ә.Дербісәлиевтің "Араб әдебиеті" атты оқу құралында Әзірет Әлінің

білімділігі, шешендігі туралы айтылады.

Ислам дінінің келуімен ислам әлеміне ортақ бірегей мәдениет, өнер,

өркениет қалыптасты. Ислам өркениеті аясында араб, парсы, түркі тілді

ойшылдар мен ғалымдар адамзат мәдениетінде өшпес із қалдырды. Оған

мұсылман шығысындағы Мауараннаһр, яғни Орта Азиялық, сонымен қатар

қазақ елінің 30-дан астам Фарабилері, 40-қа жуық Таразилері, сандаған

Сайрамилер, Сығанақилер, Жендилер, Кердерилер, Мұхаммед Хайдар Дулати,

Жалайырилер және т.б. атақты ғұламалары да үлес қосты.

Европаны ауылшаруашылық өнімдерінің түр түрімен алғаш таныстырған

да мұсылман әлемі болатын. Мәселен, 8-ғасырда Испанияда күрішті, анар

ағашын, жидек пальмасын, жібек құртын және мақтаны өсірген де мұсылмандар

болатын. Суармалы жерлерге егін егіп, каналдар тартуды да алғаш рет қолға

алған арабтар. Қағазды бірінші болып пайдаланып, астрономиялық

обсерваториялар мен алғашқы кітапханаларды ашқан да солар.

Пайдаланған әдебиеттер:

1. Ә.Дербісәлиев "Араб әдебиеті" Классикалық дәуір. – Алматы:

Мектеп, 2013

2. А.Айталы «Дін және ұлттық дәстүр» Ақиқат 3 / 2014

3. М.Бұлұтай « Дін және ұлт» Алматы, «Арыс» баспасы, 2006

4. Е.Малғажыұлы «Иманмен өрілген өмір құнды» Парасат 1/ 2014

5. Е.Малғажыұлы «Дін мен дәстүр» Алматы 2014

6. Ә. Ахметов «Ислам діні» Түркістан 17/ 2014


55

Бердишева А.О., Бимурзаев Е.Т Ұлт руханияты - ел дамуының қайнар көзі

Бердишева А.О., Бимурзаев Е.Т



ҰЛТ РУХАНИЯТЫ - ЕЛ ДАМУЫНЫҢ ҚАЙНАР КӨЗІ

XXI ғасырдағы адамзаттың рухани ізденістері, мәдени, тарихи

тамырыңды іздеу мәселесі алға шықты. Яғни, елдің әлеуметтік-гуманитарлық

саласын жаңғырту - бүгінгі күннің басты мәселесі. Ал мұның кепілі - қазақ

ұлтының рухын, ой-санасын тұтастай жаңғырту болып табылады. Ал, "өзінің

тарихын қадірлемейтін, өзінің ұлттық байлығын бағаламайтын халық табысты

да бола алмайды" (Н.Назарбаев) [ 1. 7 б.] Ұлағатты тоқтам көкіректің көлеңкелі

астарын басып тастайтындай, соған меңзейді.

Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев "Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру"

атты мақаласында: "Жаңа тұрпатты жаңғырудың ең басты шарты - ұлттық

кодыңды сақтай білу. Абайдың даналығы, Әуезовтың ғұламалығы, Жамбылдың

жырлары мен Құрманғазының күйлері, ғасырлар қойнауынан жеткен бабалар үні

- бұлар біздің рухани мәдениетіміздің бір парасы ғана"-деп атап өтеді.

Біздің бүгінгі жастарымыз әдебиетте Ақтамбердіні, Доспамбет,

Қазтуғандардың тіл байлығы мен көркемдігін, Абайдың ойшылдығын, Қасым

мен Мұқағалидың сыршылдығын, Мұхтар Әуезовтың кеңдігі мен Қадырдың

тапқырлығын сіңірмей, жаңа сұңғыла дүние тудыра алмайды. Сондай тума

таланттардың бай мұрасы балаларға мультфильмдер түрінде жетіп, халыққа

классикалық кино мен драмалық туынды болып оралуы керек. [4, 2б.]

Қазақ халқының тәлімдік қазынасы - тәрбиелі тоқтамның

бастауында, халықтың рухани мұрасында. Қазақ халқының мәні зор ой-

толғаныстары бесік жыры, айтыс, терме, мақал-мәтелдерде көптеп кездеседі.

Рухани құндылықтарды ұрпақтан-ұрпаққа әдептілікпен, сыйластықпен,

әділеттілікпен жеткізу - ұлттық құндылықтардың жүйесін құрайды.


56

Толық өркениетті ел болу үшін, алдымен өз тарихымызды,

мәдениетімізді бойымызға сіңіріп, содан кейін өзге дүниені игеруге

ұмтылғанымыз жөн. Десек те, бұл ұстаным күнделікті тіршілікте әлі де толық

ескерілмеуде. Әр саладағы кәсіби маманның міндеті, мақсаты, талаптары дер

кезінде дөп ескерілмесе, рет-ретімен жүзеге аспаса, онда патриоттық, ұлттық

тәрбиенің қадірі артпайды. Өзіне сенетіндер озық тәжірибені тез игереді, оны өз

міндетіне орай оң өзгеріске қолданудан тартынбайды. Ынталылар саяси-мәдени

жаңаруға дайын. [2, 2б.]

Ұлттық дүниетанымды игеру - алдымен қазақтың өзіне ғана тән

мінезді, жүріс-тұрысын, салт-санасын, ұлттық дәстүр мен тәрбие нысандарын

игеру, яғни отандық тарих пен халықтың әлеуметтік тәжірибесін жақсы білу,

олардың ұстанымдарын ұлағат тұту.Сонда ғана қазақтың қадір-қасиеттері,

дүниетанымы оның рухани тұтастығы мен ұлттық болмысының қайнар көзіне

айналып, ұрпақ санасын баурай түседі. [3, 9б.]

Әрбір халық өзінің дүниетанымы арқылы тарихи даму кезеңі мен

ойлау жүйесін зерделейді. Рухани жаңғыру толыққанды болмыстың,

адамгершіліктің көзі, сараланған саналы тәлімнің аясы.

Елбасының мақаласында атап өтілгендей: "мақсатқа жету үшін

біздің санамыз ісімізден озып жүруі керек. Ел дамуының жасампаз жолы, асыл

арқауы - қоғамның, оның әрбір мүшесінің санасын жаңғырту болса, бұл

мақсаттағы басым бағыттар қатарына: бәсекеге қабілеттілік, прагматизм, ұлттық

бірегейлікті сақтау, білімнің салтанат құруы, Қазақстанның революциялық емес,

эволюциялық жолмен дамуы, сананың ашықтығы жатады. Демек, біртұтас ел

болу - бұқаралық сананы өзгертіп, рухани жаңғыруға батыл қадам жасауға жол

ашады

Стратегиялық тұрғыдан сараптасақ, толеранттылық саяси

тұрақтылықтан, қоғамдық келісімнен, әлеуметтік түсінушіліктен, елді

басқаратын қатынастан, татулықтан, ұлтаралық келісімнен және саяси

этникалық - діни төзімділіктен тұрады. Мәдениеттегі толеранттылық тактикалық

амалды әрекеттен- төзімділік, шыдамдылық, сабырлылық, жанашырлық,

қолдаушылық, көрегендік, мейірімділік сияқты ұстанымдардан құралады.

Мемлекеттің дамуын және рухани мәдени келбетін қамтамасыз ету үшін

төзімділік таныту, тіл табысу, өзара көмектесу- мәдени мүдденің мәйегі.


57

Сана мен тіл – мәдениеттің негізі. Мәдениет өз кезегінде рухани

өмірдегі барлық жетістіктердің жиынтығы бола отырып, ұлттық салт - дәстүрмен

өзектеседі. Ал салт - дәстүрің - халық пен тарих жазған ата заңың. Сондықтан да

оны Нұрсұлтан Әбішұлы «Қазақстан – 2050» Стратегиясы - қалыптасқан

мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты Жолдауында ұлттың генетикалық кодына

теңеген болатын [4, 5б.] Бұл болашақтың мамандарын даярлайтын

оқытушылар қауымы үшін жауапкершілікті бұрынғыдан да арттыра түседі.

Кемеңгер ағартушы Ы.Алтынсарин "Мектептің жаны-мұғалім" деп бекер

айтпаған. Білім саласы қаншалықты заманауи технологиялармен, инновациялық

оқу құралдарымен жабдықталып, материалдық тұрғыдан байытылса да,

мұғалімнің орнын оның ешқайсысы алмастыра алмайтыны аян. Ұстаз шәкірті

арқылы өз заманын тәрбиелейді. Ұлт руханияты - ел дамуының қайнар көзі,

құндылықтар жиынтығы, болашақ бағдарының басты негізі.


1. Н.Назарбаев."Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру" атты мақаласы,

Егемен Қазақстан, 2017

2. Смайыл А. « Ұлттық мәдениет» Егемен Қазақстан, № 145, 2014.

3. «Ата салтың - халықтық қалпың» (Құрастырғандар А.Зәкірианов,

М.Молдабаева) Алматы: Рауан, 1998

4. «Қазақстан жолы – 2050»: бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ»

Қазақстан Республикасы Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан

халқына Жолдауы, Егемен Қазақстан, 2014


58

Куненова П. Мұқтарова Ш Мәдени – рухани құндылықтарымыздың негізі – Мәңгілік ел

Куненова П.С., Мұқтарова Ш



МӘДЕНИ – РУХАНИ ҚҰНДЫЛЫҚТАРЫМЫЗДЫҢ НЕГІЗІ

– МӘҢГІЛІК ЕЛ

Жаңа ғасырлардың белесінде өзінің көп жылдық тарихына табан тіреген

Қазақ елінің патриоттардың мекеніне айналуы өзгеге үлгі, өзімізге медеу.

Жастарды жақсылыққа бастайтын жақсы қасиеттердің бірі - ауызбірлік пен

ынтымақтастық. Ұлттық құндылықтарды жастар санасына қалыптастыру үшін

біз ең алдымен ұлттық құндылықтарымыздың не екенін жастарға дәріптеп

түсіндіруіміз керек. Нәтижесінде жастардың көбісі ұлттық құндылықтардың не

екенін білмейді және мән бермейді. Ең басты құндылық - елбасының ұсынған

«Мәңгілік ел» жобасын іске асыруда, басты мақсат өркениетті, дамыған отыз

мемлекеттің қатарына қосылу жолында алға қойған барлық міндеттердің

орындалуы үшін әрбір қазақстандық тұлғаның бойынан патриоттық сезім

табылуы шарт. Қазіргі дағадарыс кезінде бірлік, ынтымақ ұлттар арасындағы

жарасымдылық бұрынғыдан да маңызды болып тұр. Өйткені, әлемде теңдесі жоқ

Қазақстан халқы Ассамлеясы құрылды. Көп ұлтты еліміз осы сындарлы

саясаттың арқасында өзара тату-тәтті ғұмыр кешіп, өсіп-өркендеп жатырмыз.

Біздің ортақ үйіміз – Қазақстанда барлық мереке мен береке бәрімізге, барлық

этнос өкілдеріне ортақ. Біз оны дәстүріміз бен салтымызға енгізіп те үлгердік.

Өйткені, барлық қазақстандықтарды бір мақсат пен бір мүддеге топтастырып, бір

кеменің басын мықтап ұстап, мызғымас бейбіт елдің бейбіт жырын

шарықтайтын тағы да бір тамаша сәт келді. Ынтымағы жарасқан бір шаңырақтың

астында өмір сүріп, бейбіт аспанның атында еңбек еткеннен асқан бақыт жоқ.

Ұлттар арсындағы достық – елімізде бейбітшілік пен тыныштықты сақтай

білудің таптырмас тетігі. Көп этносты тұрғындар арасындағы татулықты

тереңдетудің қайнар көзі. Ел бірлігі, достық пен бауырмалдық, бейбіт күннің,

татулықтың темірқазығындай ең басты құндылық – бекем бірлік біздің баға

жетпес байлығымыз болып табылады. Этнос аралық келісім – ол өміршеңдік


59

оттегі. Біз дем алған кезде оны байқамаймыз, ол өздігінен болады – біз тек өмір

сүреміз. Бірлігіміз бен этносаралық келісімді біздің өзіміз сақтауға тиіспіз. Оны

біз үшін ешкім ешқашан сырттан келіп жасамайды. Тұрақтылық пен келісім

дегеніміз не? Ол – отбасылық әл-ауқат, қауіпсіздік, баспана.

Бейбітшілік – ол әке мен ана қуанышы, ата-аналар денсаулығы және

біздің балалардың бақыты. Бейбітшілік – ол тұрақты жұмыс және ертеңгі күнге

деген сенім. Бейбітшілік пен тұрақтылық – күн сайынғы еңбекпен қорғап,

нығайтуды қажет ететін жалпыхалықтық жетістік.

«Мәңгілік Ел» идеясының бастауы тым тереңде жатыр. Осыдан 13 ғасыр

бұрын Тоныкөк абыз «Түркі жұртының мұраты – Мәңгілік Ел» деп өсиет

қалдырған. Бұл біздің жалпыұлттық идеямыз, мемлекеттігіміздің тамыры сияқты

көне тарихтан бастау алатынын көрсетеді. Бүгінгі «Мәңгілік Ел» ұлттық

идеясының негізгі мәні – өшпейтін мақсат – мұраттарымыз бен мәдени – рухани

құндылықтарымызға негізделген, мемлекет құрушы қазақ халқы мен өзге де

ұлттардың ұлттық идеяларын бір арнаға тоғыстыратын идеология арқылы

қалыптастырылатын Қазақтың ұлттық мемлекеті. «Мәңгілік Ел» ұлттық идеясы

дегеніміз – өткенімізден сабақ ала отырып, болашағымызды баянды ету

жолындағы хақ мұраттарымыз!

Жалпыұлттық идеяны өміршең ететін – елдің бірлігі. Біз барлық

қазақстандықтар арасындағы сенімді нығайтуға тиіспіз! Бір-бірімізге тағатты

болуымыз керек. Бұлар – Қазақстанның болашағына кілттер. Яғни, Қазақстан

халқы Ассамблеясы – ол әрі іргетас, әрі бейбітшілік, рухани келісім мәдениеттің

негізгі қағидасы. Қазіргі таңда жастарға халқымыздың тілін, ділін, мәдениетін,

ежелден келе жатқан салт-дәстүрін, ұлттық өнерін үйретіп, оны өн бойына

сіңіруге әрі дамытуға септігін тигізіп келе жатқан бұл қазақ мәдени орталығы

басқа этностық қоғамдық бірлестіктердің көшбасшысы ретінде ұлттық

құндылықтарымызды басқа ұлт өкілдеріне де насихаттауда зор үлес қосуда.

Сондықтан облысымыздағы достықтың мекені – достық үйіміз - бүкіл облыс

этнос өкілдері мүдделерінің инновациялық моделі. Түптеп келгенде, Ассамблея

еліміздегі халықтардың тұрмыстық деңгейдегі ұлтшылдықтың пайда болуына

жол бермейтін, бір-біріне төзімділікке, шыдамдылыққа тәрбиелеуді дәріптейтін

ең маңызды ұйымның бірі болып саналады. Осының нәтижесінде әрбір

қазақстандық кең ауқымды ойланып, достық пен өзара түсіністікті бағалауға

жетелеу жолында жемісті еңбек етуде. Осыған байланысты бұл ұйым


60

мемлекетімізді мекендейтін эстнос өкілдерін бірлікке шақырып, елдегі

демократияның қалыптасуына да тікелей атсалысуда. Ел Президентінің

бастамасы бойынша құрылған мемлекеттік, ұлттық саясатты дамыту мен

жетілдірудің ерекше маңызды құралы болып саналатын Қазақстан халқы

Ассамблеясы бүгінде елді біріктіруде, этностар мен ұлттар арасындағы

бейбітшілік пен келісімді, татулықты нығайтуда аса маңызды қызмет атқарып

келеді. Бүгінде Қазақстан Халқы Ассамблеясы теңдесі жоқ жоқ Еуразиялық

үлгісіне айналды. Осы жылдары көпэтносты қоғамның мәдениеті мен тілдерін,

әдет – ғұрыптары мен салт-дәстүрлерін үйлесімді өркендетуге ат салысуда бай

тәжірибе жинақтады. Қазіргі уақытта әрбір үйге, әрбір отбасына Қазақстандық

келімі мәдениеті мен бейбітшіліктің негігі қағидаттарын жеткіз мақсатында

көптеген жұмыстар атқарылуда. Біздің елдегі бірлік пен қоғамдық келісімнің

бастауы - Қазақстан халқының ортақ тарихы.


1. Қыдыралиев Д.Қ. «Жерұйық» - Деловой мир Астана, 2014.11-15б

2. Жастар: тәрбие, жауапкершілік, парыз [Текст] / Ө. Нұрғалиев. -

Алматы: Қазақстан, 1988. - 45 с. - Б. ц.

3. Әкімқұлов Е. Білгенге маржан. Алматы «Өнер», 1988 ж. – 24 бет.

4. Байтұрсынов А. Ақ жол, Алматы «Жалын», 1991 ж., 404 бет.

5. Жұмағұлов Кеш жарық , Алматы «Өнер», 232 бет


61

Куненова П.С, Айдарова Д. Мәңгілік елдің бесігі – ана жүрегінде

Куненова П.С, Айдарова Дилара



МӘҢГІЛІК ЕЛДІҢ БЕСІГІ – АНА ЖҮРЕГІНДЕ

Елбасының «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» мақаласы өз елімізге,

туған жерімізге деген махаббаты арқылы ұлттық сана мен ұшқыр ой, білім мен

бәсеке, прагматизм мен ұлттық бірігейлікті сақтау, ұлттық салт-дәстүріміз,

тіліміз бен өнеріміз, әдебиетіміз сияқты ұлттық рухтарды бойымызға мәңгі

сіңіру керектігін айтып өткенін бәріңіз білесіздер.

Ия. Көне ғасырлардан тамыр алған мәдениет пен өнеріміз жалғасын

тауып, ұлттық салт-дәстүріміз жаңа белестерден көрінуде. Елбасының

«Мәдениет – тіршіліктің тірегі. Бейбітшілік, руханият пен келісім – бәрінің

тамыры мәдениетте», - деп, қазақ зиялылары мен рухани жетекшілерді ұлы

ұстаздардың ұлағатын ұмытпауға, сонымен қатар, ұрпақты жат ықпалдан

қорғауға, адасқандарды оқыс қадамдардан сақтандыруға тиіс екенімізді атап

Қазақ баласының өмірге «шыр» етіп келгенде, алғаш еститіні анасының

әлди жыры. Тал бесігін тербеген бесік жырында қаншама тағылым, терең тәрбие

жатыр десеңші.

Ал, қазақ үшін ерекше қасиетті, Құранның сөзіндей үш ұғым бар;

Ана! Жер-ана, Отан –Ана!.

Әйел-ана ұлтымыздың бойындағы бар жақсы қасиеттерді - тілін,

ділін, әдет-ғұрпын, салт-санасын, ұлттық дәстүрін келешек ұрпаққа жеткізуші,

дарытушы, дамытушы.

Біз әйелдер қауымы, елімізде болып жатқан саяси мәселелерден тыс қала

алмаймыз, өйткені, Қазақ елінің ертеңі - отбасымыздың, ұрпағымыздың

болашағы. Ол болашаққа біз кіммен бірге аяқ басып, кіммен бірге

аттанатынымыз - өмірлік маңызды мәселе. Менің білім жүйесіндегі тәжірибеден

түйгенім; біз дамыған елдердің озық технологиясын меңгерейік, тілінде

үйренейік, мәдениетінен де хабардар болайық, бірақ тәрбие ұлттық рухта болуы

керек. Сонда ғана өз ұлттық құндылықтарымызды бағалайтын қасиетті ұлы


62

мекеніміздің иесін, басқаның жылтырағанына қызықпайтын ұрпақ өсіреміз. Ол

көбіне аналарға байланысты.

Бүгінде «қазақ», «қазақ» деп шырылдап, жаһандану деп аталатын жеті

басты айдаһардың аузында жұтыла жаздап, қалт-құлт етіп әрең тұрған қазақтың

тілі мен ділін, жерін, дінін, дүниетанымын қалай сақтап қала аламыз деп

сарыуайым шегетін ата-аналар бар. Ал баласы ұялы телефон мен интернетті

ойлап тапқан жарқ-жұрқ әлем көшінен қалмауы керек деп ойлайтын ата-ана да

бар. Міне, осы орайда «Әулиета» қазақ мәдени орталығының аналар кеңесі мен

«Мәдениет және өнер» кафедрасының жанынан құрылған «Рухани әдеп

мектебі», «Эстет», «Шабыт», «Інжу» сияқты қыздар клубы мен жалпы

студенттердің шығармашылық клубтарының ұйымдастыруымен жастардың бос

уақытын дұрыс пайдалану жөнінде, отбасы мен қыздар тәрбиесіне, жастар

руханиятына байланысты дөңгелек үстел, пікірталас кештері мен

шығармашылық мәдени-іс шараларын ұйымдастыру бізде дәстүрге айналған.

Жалпы, отбасында ер адамның табиғатына ауқымды түрде ойлап, ірі

істер атқару тән болса, әйелдер сол істің ерлер елемеген, бірақ маңызы зор

жақтарын түгендеп, жігін жатқызып жүреді, өйткені оның болмысы осындай.

Әйел адам әр мәселеге өзінің жеке проблемасы ретінде қарап, сол тұрғыдан

шешім қабылдауға ұмтылады

Елдің намысын, арын қорғай білмейтін жасық, жағымпаздардың тым

көбейіп кеткендігінен туып отыр. Біз аналар кеңесінің мүшесі ретрінде бірнеше

аудандар мен қаладағы оқу орындарының студенттерін аралап, көз жеткізгеніміз

жастарымыздың ұлттық рухани мәдениетінің төмендігі, қыздар тәрбиесіне

байланысты жұмыстар жасалып жатқандығын, дегенмен жібектей ару

қыздарымызға арналған қыздар клубының аздығы, ана мен қызының арасындағы

алшақтық, әке мен баланың арасындағы қарым-қатынастың әсерінен әр түрлі

жағдайлар орын алып жатады. Мен жанбасам лапылдап, сен жанбасаң лапылдап,

ол жанбаса лапылдап, аспан қалай ашылмақ, - деп ақын Мұқағали айтқандай

жаныңды жадыратар жақсы адамдар жанымызда жүр, көп балалы батыр ана,

мыңдаған шәкірттері еліміздің түкпір-түкпірінде абырой арқалап жүрген

ардақты ұстаз, аяулы әжелер, мейірімді ана, мерейлі ұстаз, бүгінде барлық этнос

орталықтарының көшбасшы аналардың атқарып жатқан іс-шаралары,

қайырымдылық жұмыстарын мақтан тұтып, жасаған өнеге істерін кейінгі

жастарға үлгі етіп, кітап жазуға тұрарлықтай.


63

Қазақтың дархан даласындай дарынды ұлдары мен қыздарының

болатыны мың жылдықтардан бастау алған рухани құндылықтардың әлемдік

өркениеттен алатын өз орны, өз биігі бар екендігіне бүгінгі ұрпақтың көзін

жеткізу. Білім әрине, тек басқаларға үйрету үшін қажет емес, өзінің рухани

адамгершілік құндылықтарын қалыптастыру үшін де қажет. Парасатты адам

әрқашан да алды – артын бағамдап алып, әрекет жасайды, тарих тағлымын, ата –

бабалардан қалған өмір сабақтарын, жол-жосықты, үлгі - өнегені келешекке

өсиет етеді. Олай болса, мәңгілік еліміздің бесігін тербейтін аналарымыз көп

болсын. Еліміз аман, халқымыздың бірлігінің туы берік болсын демекпін!

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Қ. Мұхамеджанов Өнер жайлы ойлар.алматы «Атамұра».1998

2. Қыдыралиев Д.Қ. «Жерұйық» - Деловой мир Астана, 2014.11-15б

3. Жастар: тәрбие, жауапкершілік, парыз [Текст] / Ө. Нұрғалиев. -

Алматы: Қазақстан, 1988. - 45 с. - Б. ц. Нәсіпқаным Камалова

«Мәдени – тынығу жұмысының ұлттық дәстүрлері»,-

Шымкент,2009

4. Қазақстан Республикасы этникалық-мәдени білім беру

тұжырымдамасы. //Егемен Қазақстан, 7 тамыз, 1996

5. Арай жастар газеті.»Тәрбие – тал бесік» , №41.19 қазан. 9бет


64

Сураншиева Р.К. Әлемдік мәні бар құбылыс-рухани жаңғыру

Сураншиева Р.К.,



ӘЛЕМДІК МӘНІ БАР ҚҰБЫЛЫС-РУХАНИ ЖАҢҒЫРУ

Барша халқымыздың ең басты

құндылығы Тәуелсіздік! Біз көшпенділердің ұрпағымыз, ат үстінде жүрген

елміз. Ержүрек халықтың жалғасымыз. Естеріңде болсын, тарихта қазақты

ешкім ешуақытта жаулап алған жоқ.Жаулап алғысы келгендер ел ішіне іріткі

салды.Бүгінгі тәуелсіз елімізде қазақтың ішкі бірлігі сақталуға тиіс. Біз бір

ұлтпыз, қанымыз бір, жанымыз бір. Сыртта жүрсек те, іште жүрсек те, барлық

мәселені бірлесіп шешуге тиіспіз. Н.Ә.Назарбаев.

Егемен еліміздің жаңалығының бастысы тұңғыш президентіміздің

«Болашаққа бағдар жаңғыру» атты еңбегінің басты мақсаты қазақ жазуын латын

әліпбиіне көшіру туралы. Бұл келешегі зор мәселе көпшілік қолдау табуда.

Себебі бүгінде негізгі жазуымыз ұлттық сипат алып жазуға ыңғайлы болуы

керек. Жаңа әліпби қосымша драйверлерсіз ақ қазақ сөзін теруге, қазақ тілін

кеңінен қолдануға мүмкіндік береді. Біздің дәуірімізге дейін 700-жылдары латын

әліпби әлемге кең тарағаны белгілі. Біздің қазақ еліде латын қарпін қолданғаны

(1929-1940)ж белгілі. Одан кейінгі жылдарда бұл латын қарпі жоғалып кеткен

жоқ. Ғылым мен білім саласында, медицина саласында қолданылып келді. Шет

елдік тауарлар мекеме, мәдени іс шара орындарының аттары латын әрпімен

жазыла бастаған. Егемендік ел бола сала көпшілік латын қарпін үйренуге

ұмтылды. Қ.Р. мемлекеттік тілінің жаңа әліпбиінің бірыңғай стандартымен

бекіту жауапкершілігі мол, аса ауқымды шара. Жаңа әліпби бойынша ғылыми

әдістемелік база дайындап, мұғалімдер мен тіл мамандарын оқыту, оқулықтар,

орфографиялық сөз жазу күтпеуі керек. Президент жанындағы рухани жаңғыру

туралы құрылған комиссияның пікірі өте орынды. Кезек күттірмейтін шара

жұртшылықтың ой пікірін кеңінен талдап ортақ шешім керек. Басты мәселе

латын жазуына көшу әлемдегі қазақтардың ұлт ретіндегі бірегейлігін

қалыптастыруға зор ықпал етеді. Ортақ жазу шетелдік қазақтар өз ұлтының


65

тілінде күнделікті ақпарат және латын қарпімен жазылған әдеби туындылармен

танысуға зор мүмкіндік туары сөзісіз жаңа әліпбиге көшу зор қызығушылық

тудырып отыр. Жаңа әліпбиге көшу тарихымыздағы ең маңызды бетбұрыс.

Латын графикасын үйреніп алу аса қиындық туғызбайтыны пешенеден белгілі.

Әлем қабылдап отырған әліпбидің егемен еліміздің бүкіл тұрғындарына

жаттығы байқалмауы керек. Он ойланып, жүз толғанып, бүкіл ғалымдар

сарыптаудан өткізіп, тездеп іске кірісе құптарлық іс болары белгілі. Бұл шара

мәңгілік қазақ тарихында қалары аян. Іске сәт тіл мамандары, құптарлық бастама

жеңіске жетіп жас егемен еліміздің келешегі жастарға жарқын жол ашуды

жазсын деп қуана қолдаймыз елдің ардагерлері мен алдыңғы буын аға-апайлары

болашағымыз жарқын, еліміз күннен-күнге зор табысқа жетіп, жақын жылдары

дамыған зор елдің ішінен орын алуын бүкіл ел болып қолдау көрсету.

Тұңғыш президентіміздің соңғы халыққа жолдауында « Бүгін мен

Қазақстанды үшінші жаңғырту жөнінде міндет қылып отырмын. Елдің жаһандық

бәсекеге қабілеттігін қамтамасыз ететін экономикалық өсімнің жаңа моделін

құру қажет. Тәуелсіздігіміздің 25 жылдығында бірге қалыптасқан әулетімізді

жоғалтып алмауымыз керек»- деп атап көрсетті. Жергілікті жерде мәдениет

ошақтарының ескілері жаңартылып, жаңадан мәдениет үйлері бой көтерілуде

жұртшылық тарапынан оңды іс бағасын алғанын атап айту қажет. Түптеп

келгенде бұл халықтың мәдениетінін көшіруге игі шара болып табылады.

Мемлекетіміздің ішкі өміріндегі осындай оңды іс шара басқа көршілес елдер мен

басқа бүкіл қауымдастықтың тарапынан қолдау тауып жатқаны қуантады. Бұл

ретте Қазақстанның халықаралық дәрежедегі беделін одан әрі көтерген Астанада

өткен халықаралық көрмені ерекше атап өту керек. Осынау маңызды

халықаралық шараны ұтымды ұйымдастырып, оны елбасының тапсырмасына

сәйкес үлгілі түрде өткізу мақсатында мәдениет және спорт министрлігі кешенді

бағдарлама қабылдап, мұнда қазақ халқының тарихы, мәдениеті мен дәстүрін

көрсететін іс шара ерекше көңіл бөлінді. Осы мақсатта қазақ ұлтының дәстүрін

паш ететін орталық «қазанатиподромының аумағындағы 2,5 мың шаршы метр

жерде орналасқан «Этноауыл» бірегей жобасы қазақтың арғы» тегі

көшпенділерді мәдениеті мен тұрмысын қайта жаңғыртумен қатар,

Қазақстанның оң имиджін қалыптастыру мақсатындағы мәдени туристік және

имидждік жоба болуға, сондай-ақ еліміздің туристік тартымдылығын арттыруға

бағытталды. Этноауыл келушілерді қазақ халқының бай тарихын, мәдениеті,


66

өнері және салт-дәстүрімен таныстырып көшпелі өркениет пен өткен ғасырдың

атмосферасын сезінуге мүмкіндік жасаған өнегелі орынға айналды. Бүгінгі таңда

қоғамдық кеңістіктегі(музейлердегі, кітапханалардағы, бос уақыттағы және де

басқа мәдени іс-қимылдағы жаңа формалар) ұдайы өзгеріп отырған жағдайда

бейімдеу қоғамдық сананы жаңғыртуға және жаңғыруға бастайтын құбылыс. Бұл

ретте осындай маңызды жұмыста мәдениет қызметкерлері халықтың неғұрлым

көбірек бөлігін қамтуға, әсіресе жастармен жұмысқа баса көңіл бөлу қажет.

Елбасы көтерген көкейтесті мәселе әрбірі Қазақстандық үшін маңызды.

Барынша жігермен іске асыруға өз үлестерін қосу керек. Болашағымыз жарқын,

Елбасының игі бастамасы жолында еңбек ету бәріміздің басты мақсатымыз

келешегіміз жарқын жақсылыққа толы болсын.


1. Н.Ә.Назарбаев «Бейбітшілік кіндігі» .- Алматы, 2002

2. Н.Ә.Назарбаев «Сындарлы он жыл» .- Алматы, 2002

3. Н.Ә.Назарбаев «Еуразия жүрегінде» .- Алматы, 2005

4. Н.Ә.Назарбаев «Қазақстан жолы» .- Алматы, 2012

5. Н.Ә.Назарбаев «Тәуелсіздік белестері» .- Алматы, 2012


67

Утепова А.К.,Қосбергенов Б. Өнер білім бар жұртта

Утепова А.К.,Қосбергенов Б.



ӨНЕР БІЛІМ БАР ЖҰРТТА

Көңілдің жатқан шексіз тереңінде,

Әуелеген саздарын,өлеңінде.

Жүрекке жетердей қып көрсетейік,

Өнегесі ұлы елдің Өнерінде!

Берекет Қосберген

Өнер-адамның ішкі жан дүниесін,көңіл күйін халыққа

жеткізетін,адамның танымдық формасы.

Әр ұлттың өзіне тән мәдениеті мен ұлттық салт-дәстүрлері болады.Біздің

қазақ елімізде ежелгі дәуірлерден-ақ өнер қатты дамыған.Қазіргі ән өнері

қарқынды дамып жатыр. Алайда,қазақтың ән өнері – сонау көне заманнан бері

қалыптасқан халқымыздың асыл қазынасы, фольклордың музыкалық саласының

бір тармағын құрайды. Фальклор сөзі ағылшын сөзінен алынған

Ол «халық даналығы, халық білімі, халықтың ауызша шығарған туындылары»

деген мағынаны білдіреді. Фольклор шығармалары халықтың әр дәуірдегі

тұрмыс – салтымен, наным – сенімімен, күнделікті тіршілігімен тығыз

байланыста туады. Оларда өмірде болып өткеннің ғана емес, халықтың «осылай

болса екен» деген арман, үміттері де бейнеленіп, табиғат, өмір құбылыстарына

баға беріледі.Ән – халықтың сүйіп айтатын, тыңдайтын, сан ғасырлық тарихы

бар халық музыкасының ең бір бай арнасы болып табылыды. Көне заманнан келе

жатқан ән – күй туралы халықтың аузында қалыптасқан көптеген мақал –

мәтелдер, аңыздар, жырлар осының айғағы. Халықтың: «Сөз күміс — ән

алтын», «Ел көркі – қыз, той көркі — ән», немесе «Ән өмір ұзартады» деген

асыл сөздері осы өнерге арналған.Әл-Фараби айтып кеткендей музыканың үш

түрі бар. Біріншісі жай ғана рахат сезімін туғызады, екіншісі құмарлықты,


68

ынтықты білдіреді. үшіншісі біздің қиялымызға бағытталады. Жағымды сезімді

оятататын музыка демалыс үшін қолданылады, ол бізді жақсы танықтырады.

Адамзат ән мен күйдің кереметіне, ләззатына бөленіп, кейінгі ұрпағын

адамгершілікке, адалдыққа, еңбекке, парасаттылыққа тәрбиелеп, эстетикалық

талғамын байытып келді. Адам шыр етіп дүниеге келген күннен бастап бесік

жырымен басталған ән-күй өмірінің соңына дейін адаммен бірге өтетіні табиғи

заңдылық.. Әнші болып жаратылу сол адамға «Алла-тағаланың мейірімі

түсіп», табиғаттың берген үлкен сыйы деп түсінуіміз керек.

Әншінің ерекшелігі басқа музыканттардай емес, «әншілік аспабы» үнемі

өзімен бірге болатындығында. Әнші болу үшін, ең алдымен, дауыс болу керек.

Екінші, тыңдау кабілеті ерекше жетілген болуы керек. Әншінің ерекшелігі дауыс

пен есту қабілеті музыкалық ерекшелігінде. Әнші кәсіби немесе әуесқой болуы

мүмкін, бірақ екеуі-де тыңдаушы көңілінен шығу үшін табиғат берген таланттың

сыртында ән айтудың қарапайым, оңай, алғашқы шарттарын білгені жөн. Ән

айту физиологиялық құбылыс болғандықтан, ағза қызметіне, оның

функционалдық қабілетіне байланысты құбылыс. Ән айтуда ми, жүйке жүйелері,

дыбыс аппараттары, көмей, ауыз қуысы, тіл, таңдай, кеңірдек, кеуде, өкпе

сияқты, ағзалар бір-бірімен өзара тығыз байланыста қызмет атқарады. Осы,

ағзаларға жүйелі талдау жасамасақ та, әнші үшін келешекте «дауысты

тәрбиелеу», баптау, дамыту, сақтау, аялау сияқты маңызды қадамдар кезінде жиі

кезігетін болғандықтан кейбір қарапайым ерекшеліктері жайлы дыбыс

аппаратының құрылымына қатысты айта кеткен жөн. Дауыс шығару

органдарының орналасуы, олардың құрылымы мен қызметіне байланысты

адамның дауысы әр түрлі үнді, реңкті болып келеді. Сол үнді «тембр» дейді.

Тембр «тимпанс» деген грек сөзінен шыққан. Ол дегеніміз бір биіктіктегі

естілетін әрбір дыбыстың өзіндік үні, өңі мен реңк өзгешелігін білдіреді. Қазақ

халқының дарындылығы туралы Ш.Уәлихановтың айтуы бойынша «Қазақ

даласының Геродоты» А.И.Левшин былай деп айтқан: «Қазақтар адамның сазгер

немесе ақын болып туылатынының бір дәлелі болып табылады».

ХХ ғасырда да,қазақ елінің ән өнері қарқынды дамыды.Өмірге көптеген

тың дүниелермен,халық жадында күні бүгінге дейін сақталып келе жатқан әндер

қалыптасты.Вокалдық үйірмелер,өнер мектептері,өнер академиясы бой көтерді.

Қазақ даласында озық ойлы,ұшқыр қиялды компазиторлар пайда болды.Жалпы

өн бойына поэзия мен музыканы тұтастай ендірген бұл өнер түрі,өзінің


69

нәзіктілігі мен,әдемілігі мен,сезімталдығы мен,жүректі баурап алар қасиетімен

ерекше.

Әннің де естісі бар,есері бар,Тыңдаушының құлағын тесері бар»

дейді,-қазақтың бас ақыны,ұлт мақтанышы Хәкім Абай. Қазақтың қай баласын

алып қарасаң да,өнерге бір табан жақын келеді.Ән мен әнші бір-бірін дәл

тапқанда,кез келген жанның жүрегіне жететін дүние пайда болады.


1. М. Жұмабаев. Педагогика. Алматы, Ана тілі, 1992, 154 б.

2. Ж.Аймауытов. Бес томдық шығармалар жинағы. 5-том, Алматы.

Ғылым, 1999,301

3. Жастар: Тәрбие, жауапкершілік, парыз Ө. Нүрғалиев. -

4. Идеологиялық күрес және жастар Исмағүлов. - Алматы: Қазақстан,

1978. - 54 с. - Б. ц.


70

Жулибаева Ж.Т., Ергалиева А.Ж. Білім сапасын арттырудағы мұғалімнің кәсіби шеберлігі

Жулибаева Ж.Т.,Ергалиева А.Ж.

Казахстан. г.Караганда.

Академик Е.А.Букетов атындағы № 52 ЖББОМ

БІЛІМ САПАСЫН АРТТЫРУДАҒЫ МҰҒАЛІМНІҢ КӘСІБИ ШЕБЕРЛІГІ

Қазіргі мектептерде тәрбиенің сапасына, әдіс-тәсілдерінің мазмұнына,

мақсатына зор көңіл бөлуде және жаңаша көзқарастар қалыптастырылуда. Жаңа

талап негізі қарқынды өркениет бағыттарынан қалыспай, терең білімді игеру.

Осыған орай, қазақ мектептерінің оқыту жүйесінде әлемдік және ұлттық негізде

жеке тұлғаны дамыту үшін өте орынды жағдайлар жасалып, нәтижелері көрінуде

болашақ ұрпақты тәрбиелеу ең басты міндеттердің бірі- мектеп оқушыларының

іс-әрекетін ізгілендіріп, рухани дамуының дұрыс жолға қойылуы. Ол үшін

оқушылардың жеке тұлғалық қасиеттерін гуманистік бағытта тәрбиелеп,

олардың алдын-ала шығармашылықпен дамытуына жол ашу.

Тәрбие процесінің барлық кезеңінде белгілі бір сапалар қалыптасады,

бірақ әр жеке сыныпта тәрбие әдісі өзгеріп отыруы тиіс. Бірінші сыныпқа дәл

келетіні, үшінші сыныптағыларға сәйкес келмейді, ал бесінші сыныптағылар

оны қабылдамауы мүмкін. Тәрбиеленушілердің жекелік және түлғалық

ерекшеліктері. Жалпы әдістер, жалпы бағдарламалар тәрбиелік өзара әрекеттегі

тек бастама ғана. Жекелік және тұлғалық түзетулер қажет. Инабатты тәрбиеші өз

әдістерінше әр тұлғаның өзіне тән қабілетгерін дамытуға, оның өзіндік

қасиеттерінің сақталуына, "мендік" белгілерін қалыптастыруға мүмкіндік

беретін әрекеттерді жасайды.

Жаңа ғасырдағы мектеп алдындағы міндет – егеменді еліміздің жас

ұрпағын жан-жақты дамыта отырып тәрбиелеу. « Елімізді 2030 жылы барысқа

айналдыратын күш – мектеп партасында отырған оқушылар мен 15-20 жас

аралығындағы жастар » деп Елбасымыз бекер айтқан жоқ. Өйткені Қазақстанның

бүгіні мен ертеңі жас ұрпақтың еншісінде. Ал жас ұрпақты жан-жақты, терең

білімді, интнллектуалдық деңгейін жоғары етіп қалыптастырудың бірден бір

жолы – оқушыға білімді терең игертудің тиімді әдіс – тәсілдерін іздестіру,

шығармашылыққа жетелеу. Бұл ретте мұғалімнің терең біліктілігі қажет.


71

Біліктілік – бұл білімдегі, тәжірибедегі, берілген білімді меңгертудегі бейімділік,

құндылықты бейнелейтін жалпы қабілеттілік.

Педагогтің өз еңбегіне, сапалы көрсеткішіне зерттеу және талдау жасау

біліктілігіне қарай шығармашылық мынандай деңгейлерге бөлінеді:

1. Ақпараттық – өндірушілік: педагог басқаның тәжірибесін ескере

отырып , нәтижеге жету жолындағы педагогикалық міндеттерді шешеді, нақты

стуацияларды шешудің тиімділігін талдауды біледі. Бұл педагогикалық

шығармашылықтың төменгі деңгейі болып табылады.

2. Бейімділік- болжаушылық: педагог өзіне белгілі ақпараттан

оқушылардың потенциялық мүмкіндіктері мен өзіндік жеке қасиеттерін ескере

отырып, өзара әрекет әдістерін, құралдарын, тәсілдерін іріктеп, өзгертіп

пайдалана біледі.Бұл деңгейде пәнаралық байланыс, саралап оқыту, білім, білік

дағдыларын меңгертужұмыстары жүреді. Бірақ әліде болса оқушының жеке

басын дамытуды оптималды болжау жағдайы жетіспейді.

Бұл педагогикалық шығармашылықтың І деңгейі.

3. Ұтымдылық: педагогтің құрастырушылық – болжаушылық қабілеті

байқалады, яғни жаңашылдық, педагогикалық үрдісті мақсатты,ұйымдастыру,

педагогикалық міндеттерді шешудің қалыптан тыс түрлерін қолдану, т.б. Бұл І І

деңгейі.

4. Зерттеушілік: педагог өзінің ізденісінің тұжырымдамалық негізін

анықтай біледі, оларды еркін қисындырады. Оның нәтижесінзерттеу негізінде

өзінің жүйесін дайындайды. Бұл деңгейде педагог шығармашылықтың жоғары

категориясына жақын. Бұл педагог өзінің тәжірибесін жинақтай біледі. Егер оны

әріптестері мойындаса, оның идеясы басқа мұғалімдердің жұмысында тиімді

нәтиже беруі мүмкін.

Бұл педагогикалық шығармашылықтың « жоғары » деңгейі.

5. Креативтік. (шығармашылықты елестете білу) – болжаушылық:

педагог жоғары міндеттерді ұсыну және оларды шешудің әдістерін негіздеу

қабілеттерін көрсетеді. Мұндай қызмет нәтижесінде өмірлік шығармашыл

инновациялық тұлға қалыптасады. Бұл деңгейде педагог қызметінде өзара әрекет

жасау әдісі орын алады. Принцип бойынша бұл әдістерді оның оқушылары да

меңгереді. Олар тұрақты жағдайда өз мүмкіндіктері бойынша өзіне – өзі іштей

жарысқа түсу үрдісінде нәтижеге жетуге тырысады.


72

Алғашқы екі деңгейде шығармашылықпен жұмыс істейтін мұғалім өзін

іздейді, яғни ол өзіне : Мен не істей аламын?, Қолымнан не келеді? Деген

сұрақтарын қойса ІІІ-деңгейде, Қалай жақсы істеуге боладжы?, Қандай әдіс –

тәсілдер , құралдар жоғары нәтиже береді? деген сұрақтарды басшылыққа алса,

ал ІV, V деңгейде өз іс әрекетіне шығармашыл-педагог:Мен кімді

қалыптастырамын?Менің қызметімнің нәтижесі не? Сұрақтарын басшылыққа

алады.

Мұғалім сабағына қатысу және талдау жасау, бағыт – бағдар беру мектеп

басшыларының қызметінің негізгі және маңызды кезеңі болуы тиіс. Ол үшін бұл

жұмысқа уақытты аямау керек , өйткені сол арқылы мұғалім еңбегінің сапасы

және нәтижесі анықталады.

Оқыту сапасының негізгі критерийлері оқыту үрдісінің нәтижесі мен

оқушылардың білім, білік дағдысының сапасы болып табылады. Ал, бұның

барлығы мұғалім кәсіптілігіне тікелей байланысты екендігін шексіз қайталап

айта беруге болады. Өйткені сапалы, білімді, шығармашыл оқушы ( кіші ғылым

академиясы жанында ұйымдастырылатын ғылыми жұмыстар жоба жарыстары

жүлдегерлері мен пәндік олимпиада, «Дарын» бағдарламасы бойынша

өткізілетін байқау, жарыстарының жеңімпаздары және т.б. ) шығармашылықпен

жұмыс жүргізетін мұғалім еңбегінің жемісі.

Мұғалім – өте нәзік инструмент, ол барлық адами қызметтерді өзінде

жинақтауға ұмтылады. Ол философ, дирижер, ұйымдастырушы, оқымысты,

психолог, артист. Сондықтан оның бойындағы байқалатын қызметтерге

сыйластықпен қарай отырып, оны жетілдіруге көмек көрсету және бұл

инструменттің ерекшеліктері мен дауысына үн қосу негізгі міндеттердің бірі.

Мұғалімнің эмоциялық жағдайы, оның дайындық дәрежесі және көбеюі

баламен жұмыс жүргізудегі басты одақтас болатындығын әкімшілік білуі тиіс

және мұғалімді соған бағыттауға тілектес бола білуі керек. Сондай-ақ олардың

тұлғалық қасиеттерін аша отырып, оқушыларға сапалы білім беру және

шығармашылдығын қалыптастыруда жан – жан жақты көмек ұйымдастыру

сапалы еңбекке қол жеткізудің бірден-бір жолы болмақ.

Мұғалім – оқушы атаулыға үлгі болатын өмірінің сан алуан жолынан

адаспай өтуде оған бағыт беріп, жөн сілтеуші, баланы адамгершілікке, еңбек

сүйгіштікке, адалдыққа және басқа да сол сияқты ізгі қасиеттерге баулитын жан.


73

Қазіргі заманымызда оқушының білім деңгейін көтеру мәселесі ең басты

мәселелердің бірі болып отыр. Оқушының білім деңгейін көтерудегі басты тұлға

– ұстаз екені бәрімізге белгілі.

Оқушының білім деңгейін көтеру дегеніміз – оқушыны жан-жақты

тәрбиелеп, ғылым негіздерінен берік білім беру, болашақ қоғамға пайдалы

қызмет ететін азамат етіп шығару. Оқушының бойындағы білімін ары қарай

тереңдетіп, жетілдіре түсу.

Психология ғылымының докторы, профессор Қ. Жарықпаевтың

пікірінше: «Әрекет дегеніміз түрлі қасиеттерді өтеуге байланысты белгілі

мақсатқа жетуге бағытталған процесс».

«Бір мақсатқа біріккен әрекеттердің жиынтығын ғана іс-әрекет деп»,-

анықтама берді психолог Ф.Н. Гоноболин. Ол белгілі бір ұзақ уақытқа

созылуымен сипатталады. Педагогикалық іс-әрекет туралы айтқанда біз

мұғалімнің бір рет жасаған әрекетін емес, ұзақ уақыт бойы педагогтік толып

жатқан қылықтары мен әрекеттерінен тұратын оның мектепке жасаған

күнделікті жүйелі еңбегін айтамыз.

Сонымен, оқушылардың білім деңгейін арттырудағы мұғалімнің іс-

әрекеті дегеніміз – оқушының білімін жетілдірудегі, түрлі қажеттерді өтеуге

байланысты белгілі мақсатқа жетуге бағытталған процессті айтамыз.

Қолданылған әдебиеттер тізімі

1. Нағымжанова Қ.М. Инновациялы-креативті технологиялар. -

Өскемен, , 2005.

2. Мұқаметқали М. Мұғалімдерді кәсіби педагогикалық

инновациялық іс-әрекетке даярлау жолдары - Өскемен, 2004.

3. Дарменова Қ. Көрнекілік арқылы ойлау қабілетін арттыру / Қ.

Дарменова // Бастауыш мектеп.- 1991.- № 4.- 12-14 бет.

4. Корпешова Г. Оқушылардың қызығушылығын арттырудағы

көрнекіліктің рөлі / Г.Корпешова // Қазақстан мектебі. - 1986.- № 4.-

20-21 бет.

5. Қаниева Г. Оқушының ойлау қабілетін дамыту / Г.Қаниева //

Қазақстан мектебі.- 1991.-№ 5.- 3-10 бет.


74

Жаксимбетова Б.А. ,Рожкова Н. В.. Система воспитания как условие стоновления личности...

Жаксимбетова Б.А. ,Рожкова Н. В.

Казахстан. г.Караганда.

КГУ «СОШ№ 52 имени академика Е.А.Букетова»

СИСТЕМА ВОСПИТАНИЯ КАК УСЛОВИЕ СТОНОВЛЕНИЯ ЛИЧНОСТИ

Формирование человека как личности требует от общества постоянного

и сознательно организуемого совершенствования системы общественного

воспитания, преодоления застойных, традиционных, стихийно сложившихся

форм. Такая практика преобразования сложившихся форм воспитания

немыслима без опоры на научно-теоретическое психологическое знание

закономерностей развития ребенка в процессе онтогенеза, ибо без опоры на

такое знание существует опасность возникновения волюнтаристского,

манипулятивного воздействия на процесс развития, искажения его подлинной

человеческой природы, техницизм в подходе к человеку.1, С. 58.

Под воспитанием понимается целенаправленное развитие каждого

растущего человека как неповторимой человеческой индивидуальности,

обеспечивание роста и совершенствования нравственных и творческих сил этого

человека, через построение такой общественной практики, в условиях которой

то, что у ребенка находится в зачаточном состоянии или пока только составляет

возможность, превращается в действительность. "Воспитывать - это, значит,

направлять развитие субъективного мира человека", с одной стороны, действуя

в соответствии с тем нравственным образцом, идеалом, который воплощает

требования общества к растущему человеку, а с другой стороны, преследуя цель

максимального развития индивидуальных особенностей каждого ребенка. Как

указывал Л. С. Выготский, "учитель с научной точки зрения - только организатор

социальной воспитательной среды, регулятор и контролер ее взаимодействия с

каждым учеником". Такой подход к построению процесса воспитания - как

активного целенаправленного формирования личности - согласуется с нашей

методологической установкой на оценку роли общества и места генотипа

растущего человека в становлении его личности.


75

Установлено, что ценностно-ориентированная внутренняя позиция

ребенка возникает не как итог некоторых "педагогических воздействий" или

даже их системы, а в результате организации общественной практики, в которую

он включен. Однако организация общественной практики воспитания личности

ребенка может быть ориентирована двояко. Один тип направлен на

воспроизведение уже сложившегося социального характера. Такому типу

организации соответствует приспособление педагогического процесса под уже

достигнутый уровень психического развития ребенка. Управление процессом

воспитания, осуществляемое как целенаправленное построение и развитие

системы задаваемой многоплановой деятельности ребенка, реализуется

педагогами, вводящими детей в "зону ближайшего развития". Это означает, что

на определенном этапе развития ребенок может продвигаться дальше не

самостоятельно, но под руководством взрослых и в сотрудничестве с более

умными "сотоварищами", а уж затем и вполне самостоятельно.

Не может быть колебаний, писал А. С. Макаренко, - стремиться ли к

воспитанию смелых, честных, настойчивых или малодушных, трусливых и

лживых. При этом особое значение приобретает учет внутренних побудительных

сил, потребностей человека, его сознательных стремлений.

Главная цель развития личности - возможно более полная реализация

человеком самого себя, своих способностей и возможностей, возможно более

полное самовыражение и самораскрытие2, С. 151.

Рост круга потребностей, закон возвышения потребностей, развитие

потребностно-мотивационной сферы определяют характер формирования

конкретных черт и качеств личности. К таким конкретным чертам личности,

которые формируются в процессе воспитания, относятся: ответственность и

чувство внутренней свободы, чувство собственного достоинства (самоуважение)

и уважение к другим; честность и совестливость; готовность к социально

необходимому труду и стремление к нему; критичность и убежденность;

наличие твердых, не подлежащих пересмотру идеалов; доброта и строгость;

инициативность и дисциплинированность; желание и (умение) понимать других

людей и требовательность к себе и другим; способность размышлять, взвешивать

и воля; готовность действовать, смелость, готовность идти на определенный

риск и осторожность, избегание ненужного риска.


76

Для того чтобы быть полноценной, социально активной личностью,

полезным членом общества, для того, чтобы в течение жизни развиваться,

человек должен ставить перед собой крупные, социально значимые,

привлекательные для него и не простые идеи. Только серьезные цели могут

послужить действенным стимулом в жизни, позволяя человеку не

"размениваться на мелочи", и не "плыть по течению". Отсутствие таких целей,

суженность временной перспективы делают человека максимально зависимым

от внешних обстоятельств.

Наконец, важнейшая характеристика мотивационно-потребностной

сферы - наличие у человека твердой воли, т.е. реальной способности превратить

свои мысли и намерения в дела, поступки.

Самое главное нравственное качество, которое должно быть

сформировано у каждого растущего человека, - действенность его

мировоззрения, морально-нравственных идеалов, убеждений. Ребенок,

подросток, юноша (девушка) должен не только думать, но и действовать по

совести, в соответствии со своим мировоззрениям 3, С. 25.

Список использованной литературы

1. Планирование воспитательной работы в классе: методическое

пособие/Под ред. Е.Н. Степанова. М., 2003.

2. Плахова Л.М. Анализ учебно-воспитательного процесса:

моделирование структуры. М., 2005.

3. Строганова Л. Помнить о последствиях свободного воспитания//

Воспитание школьников. – 2006. - №6 – С.59-62.


77

Маргаскина О.В Нетрадиционные формы организации обучения в современной школе....

Маргаскина О. В.

Казахстан. г.Караганда. Школа-гимназия № 95

НЕТРАДИЦИОННЫЕ ФОРМЫ ОРГАНИЗАЦИИ ОБУЧЕНИЯ В СОВРЕМЕННОЙ ШКОЛЕ

Нововведения, или инновации, характерны для любой профессиональной

деятельности человека и поэтому естественно становятся предметом изучения,

анализа и внедрения. Инновации сами по себе не возникают, они являются

результатом научных поисков, передового педагогического опыта отдельных

учителей и целых коллективов. Этот процесс не может быть стихийным, он нуждается

в управлении.

С внедрением в учебно-воспитательный процесс современных технологий

учитель и воспитатель все более осваивают функции консультанта, советчика,

воспитателя. Это требует от них специальной психолого-педагогической

подготовки, так как профессиональной деятельности учителя реализуются не только

специальные, предметные знания, но и современные знания в области педагогики и

психологии, технологии обучения и воспитания. На этой базе формируется

готовность к восприятию, оценке и реализации педагогических инноваций.

В. А. Сластёнин пишет «понятие "инновация" означает новшество, новизну,

изменение; инновация как средство и процесс предполагает введение чего-либо

нового. Применительно к педагогическому процессу инновация означает введение

нового в цели, содержание, методы и формы обучения и воспитания, организацию

совместной деятельности учителя и учащегося» [1.492].

Индивидуальные, фронтальные формы обучения являются

традиционными, а коллективные – принципиально новыми в современном

образовании.В последнее время интерес школьников к учению резко упал, чему

в определённой степени способствовали устаревшие формы урока. Поиск

инноваций в формах обучения привёл к появлению так называемых

нестандартных уроков. Среди наиболее распространённых типов нестандартных

уроков наиболее распространённые: деловые игры, пресс-конференции, уроки

типа КВН, уроки-конкурсы, уроки-«суды», уроки-концерты, ролевые игры,


78

уроки-конференции, уроки-семинары, интегрированные уроки, уроки-экскурсии

и др[2.72].

В понимании сущности инновационных процессов в образовании лежат две

важнейшие проблемы педагогики — проблема изучения, обобщения и

распространения передового педагогического опыта и проблема внедрения

достижений психолого-педагогической науки в практику. Необходимость в

инновационной направленности педагогической деятельности в современных

условиях развития общества, культуры и образования определяется рядом

обстоятельств.

Во-первых, происходящие социально-экономические преобразования

обусловили необходимость коренного обновления системы образования, методологии

и технологии организации учебно-воспитательного процесса в учебных заведениях

различного типа. Инновационная направленность деятельности учителей и

воспитателей, включающая в себя создание, освоение и использование

педагогических новшеств, выступает средством обновления образовательной

политики.

Во-вторых, усиление гуманитаризации содержания образования,

непрерывное изменение объема, состава учебных дисциплин, введение новых

учебных предметов требуют постоянного поиска новых организационных форм

обучения. В данной ситуации существенно возрастает роль и авторитет

педагогического знания в учительской среде.

В-третьих, изменение характера отношения учителей к самому факту

освоения и применения педагогических новшеств. В условиях жесткой

регламентации содержания учебно-воспитательного процесса учитель был

ограничен не только в самостоятельном выборе новых программ, учебников, но и в

использовании новых приемов и способов педагогической деятельности. Если

раньше инновационная деятельность сводилась в основном к использованию

рекомендованных сверху новшеств, то сейчас она приобретает все более

избирательный, исследовательский характер. Именно поэтому важным направлением

в работе руководителей школ, органов управления образованием становится анализ и

оценка вводимых учителями педагогических инноваций, создание условий для их

успешной разработки и применения.

Последняя форма является коллективной. Учебная работа имеет

специфику: это работа с людьми. Нет учителя без учеников и каждый ученик у


79

кого-то учится. А это значит, что при всяком обучении, особенно если каким-то

образом обучаемые объединяются, всегда имеют место какие-то элементы

сотрудничества, коллективизма, повышается интерес к обучению, формируется

самостоятельность, инициативность учеников – устроняются основные

недостатки традиционных форм организации процесса обучения.Процесс

обучения реализуется только через организационные формы, которые

выполняют интегративную роль, обеспечивая объединение и взаимодействие

всех его компонентов. Совокупность форм, объединенных по признаку связи

учащихся и учителя посредством учебного материала и дополняющих друг

друга, составляет организационную систему обучения.Организационные формы

и системы обучения историчны: рождаются, развиваются, заменяются одна

другой в зависимости от уровня развития общества, производства, науки и

образовательной теории и практики

Список используемой литературы

1. Махмутов М.И. Современный урок. – М. 1999.

2. Минекин Е.М. От игры к знаниям. – М., 2001.

3. Мухина С.А. Соловьева А.А. Нетрадиционные педагогические

технологии в обучении. – Р.-н-Д., 2004.


80

Мяленко М.В. Этнокультурное воспитание как основа формирования личности...

Мяленко М.В.


ЭТНОКУЛЬТУРНОЕ ВОСПИТАНИЕ КАК ОСНОВА ФОРМИРОВАНИЯ ЛИЧНОСТИ

Рассматривая воззрение народа на воспитание и формирование личности

человека, очень важно проследить отношение народа к семье. Отец и мать в

этнопедагогике – это естественные первые воспитатели. Но наряду с ними

существуют и безымянные – местные аксакалы, дедушки, бабушки,старшие

братья. Весьма разнообразны и богаты представления народа о формировании

личности и умственном воспитании молодого поколения. Загадки, считалки,

наблюдения всегда служили воспитанию любознательности, развитию

логического мышления. Сердцевиной семейного воспитания является трудовое

воспитание. Нравственное воспитание молодого поколения всегда связано с

моральным кодексом семьи. Любовь к Родине, преданность интересам народа,

чувство ответственности, правдивость,скромность и верность в дружбе и любви

– таковы основные черты нравственной личности в понимании народа. Много

интересного содержится в народном представлении о физическом и

эстетическом воспитании. Нельзя себе представить народную педагогику без

народа, не услышав «голоса народа». Эта народная мудрость выражена в

памятниках народной педагогики: пословицах, эпосах, легендах, преданиях. На

этом училось воспитывалось не одно поколение людей, более того, некоторые

пословицы стали девизом в жизни великих людей. Русский народ называет

поговорки и послвицы крылатыми словами, казахский народ – жемчужиной,

нанизанной на ниточку.

Сказки же имеют свои характерные особенности. Это любовь к Родине и

ее защита, беспредельная отвагав борьбе со злом, трудолюбие и мастерство.

Сказки выражают характер народа, его психологию, жизненные позиции. Они

побуждают у слушателей целую гамму ощущений: веселье, юмор, радость, смех,

нежность и тут же ужас, жалость, горе. Синонимом истины всегда выступает

добро разумно, а зло глупо. Значение сказок не ограничивается только


81

воздействием на детей, они оказывают определенное влияние и на самих

родителей, на их нравственный облик, жизненные позиции, взгляды и

убеждения. Ч.Айтматов писал: «В наш цивилизованный научно-технический век

не до сказок вроде бы, но это не значит, что сказку можно выбросить как

ненужную вещь из жилища. Это было бы с нашей стороны неразумно и даже

бесчеловечно. Нельзя пренебрегать опытом прошлого. Сказка – это опыт

человечества. Мы должны беречь сказку так же, как бережем памятники

старинного зодчества».

При работе со сказками надо тщательно проанализировать момент

появления сказки на свет, выделить и в деталях осмыслить эпизоды. Такой

анализ обострит внимание учащихся, будет способствовать развитию речи,

наблюдательности, образного видения детей и поможет им понять, почему так, а

не иначе сложились судьбы сказочных персонажей.

Наряду с умственным воспитанием народ выработал свои нормы, методы

и средства физического воспитания молодого поколения. Ухудшение природной

среды обитания человека, распространение таких отрицательных воздействий на

детей, как алкоголизм, курение, наркомания, очень остро ставят вопрос о

физическом здоровье молодежи. Физическое воспитание, физическая культура

становятся неотъемлемыми компонентами разностороннего, гармоничного

развития личности. В народных эпосах воспевался народный идеал физически

закаленного, смелого и сильного героя.

Казалось бы, что на таком серьезном предмете, как математика нет места

этнопедагогике, но оказалось, что включение таких элементов способствует

укреплению познавательных интересов к самому предмету; углублению

понимания изучаемого фактического материала, расширению кругозора,

приобщению их к общей культуре. Ознакомление должно проводиться не только

на внеклассных занятиях, но и на уроках.

Чтобы подойти с научной точки зрения к решению многих вопросов

начального курса математики надо помнить об исторической связи. Если начать

такую работу с первого класс, то постепенно включение элементов истории в

урок станет для учащихся необходимой его частью.

Содержание, объем и стиль изложения должны соответствовать

возрастным возможностям учащихся. Форма сообщения сведений может быть


82

разной. Это и краткая беседа, и справка, и решение задачи, и экскурс в прошлое

, показ фрагмента диафильма или видеофильма, разъяснение рисунка.

Источники по истории содержат богатый литературный материал, но его

следует дидактически обработать, т.е. видоизменить так, чтобы элементы

грамотно вписались в урок и в комплексе решали задачи, как образовательные,

развивающие, так и воспитательные. Полностью запомнить материал детям

трудно, но это не главное. Использование таких элементов не самоцель, а лишь

средство, придающее уроку развивающий характер, помогающее вызвать

активную умственную деятельность.

Дети,готовясь к уроку, стали чаще посещать библиотеку. Такие справки

являются стимуло развития интереса к учебе, положительные эмоции,

получнные на уроке, еще долгл владеют детьми после окончания занятия.

Список использованной литературы

1. Библер B.C. Целостная концепция школы диалога культур.

Теоретические основы программы // Психологическая наука и

образование. 1999. №4.

2. Жарикбаев К.Б., Калиев С.К. Антология педагогической мысли

Казахстана /Сост.— Алматы: Рауан, 2000.— С. 523


83

Крамченинова Е.Ю. Формирование личности дошкольника в процессе занятий физическими упражнениями.....

Крамченинова Е.Ю.


ФОРМИРОВАНИЕ ЛИЧНОСТИ ДОШКОЛЬНИКА В ПРОЦЕССЕ

ЗАНЯТИЙ ФИЗИЧЕСКИМИ УПРАЖНЕНИЯМИ.

Дошкольный возраст – это период первоначального складывания

личности, период развития личностных механизмов поведения. Главная цель

развития личности – реализация ребенком своего «Я», а также переживания себя

в качестве социального индивида – успешно может решаться в процессе занятий

физическими упражнениями в детском саду. Движение, даже самое простое, дает

пищу детской фантазии, развивает творчество, которое является высшим

компонентом в структуре личности, представляет собой одну из наиболее

содержательных форм психической активности ребенка, которую ученые

рассматривают как универсальную способность, обеспечивающую успешное

выполнение разнообразных видов деятельности.

Двигательное творчество раскрывает ребенку моторные характеристики

собственного тела учит относится к движению как к предмету игрового

экспериментирования. Основное средство его формирования – эмоционально

окрашенная двигательная активность, с помощью которой дети в воображаемую

ситуацию, через движения тела учатся выражать свои эмоции и состояния,

искать творческие композиции. Создавать новые сюжетные линии, новые формы

движений.

Особую значимость в формировании двигательного творчества

дошкольников имеют игровые двигательные задания, подвижные спортивные

игры, спортивные развлечения которые всегда интересны детям они обладают

большим эмоциональным зарядом, отличаются вариативностью составных

компонентов, дают возможность быстро осуществлять решение двигательных

задач. Дети учатся придумывать двигательное содержание к предложенному

сюжету, самостоятельно обогащать и развивать игровые действия, создавать

новые сюжетные линии, новые формы движения. Это исключает привычку

механического повторения упражнений, активирует в доступных пределах


84

творческую деятельность по самостоятельному осмыслению и успешному

применению знакомых движений в нестандартных условиях. Постепенно

коллективное творчество, организуемое взрослым , становится самостоятельной

деятельностью детей.

Важная характеристика личности- ее направленность, система ведущих

мотивов в поведении. Мотив – побуждение к деятельности, связанное с

удовлетворением потребности человека, отражающих требования внутренней

среды организма или внешних условий жизни и побуждают его к активности.

Двигательная деятельность способствует формированию одной из важных

потребностей человека – в здоровом образе жизни. Она представляет собой

отношение человека к собственной деятельности, поддерживающей и

укрепляющей его здоровье. Здоровье ребенка, с которым в смысловом

отношении связан термин: здоровый образ жизни,- показатель уровня развития

общества, в котором он живет.

Потребность в здоровом образе жизни необходимо формировать с

детства, когда организм пластичен и легко поддается воздействиям окружающей

среды. У детей укрепляется желание быть здоровым, вырасти красивым,

активным, уметь обслужить и вести себя так, чтобы не причинить вреда себе и

другим. С помощью взрослого ребенок осознает: для того, чтобы быть здоровым,

нужно ежедневно выполнять физические упражнения, закаляться, делать

зарядку, соблюдать режим дня, есть здоровую пищу, следить за чистотой

окружающей среды и помещения, а также соблюдать правила гигиены.

На занятиях физическими упражнениями дети получают элементарные

представления о строении собственного тела, функциях и назначениях

внутренних органов и систем организма. Через систему специальных

упражнений и игр дети знакомятся с признаками здоровья(правильная осанка,

походка), учатся защищаться от микробов, избегать опасных мест, при

необходимости оказывать себе и другим элементарную помощь. Чем скорее

ребенок осознает необходимость своего непосредственного приобщения к

богатствам физической культуры, тем скорее у него сформируется важная

потребность, отражающая положительное отношение и интерес физической

стороне своей жизни.

В дошкольном возрасте начинает складываться самооценка – наиболее

сложный продукт развития сознательности ребенка, проявляющейся в оценке


85

личности самой себя. Основными факторами формирования самооценки

признаются : собственная активность личности, оценка окружающих людей,

умение правильно оценивать действия других. На ранних этапах формирования

самооценка дошкольника является отражением оценочных суждений

окружающих, прежде всего взрослых. Формирование самооценки в процессе

двигательной деятельности предполагает : привлечения внимания ребенка к

художественному образу, «картине мира» окружающей его природы; к

способности создавать собственный художественный образ – «образ красивого

тела»; красивому двигательному поведению окружающих взрослых.

Двигательная деятельность активизирует нравственное развитие личности

ребенка. Прежде всего она способствует формированию таких положительных

личностных качеств, как сочувствие, стремление к оказанию помощи, дружеской

поддержки, чувство справедливости, честности, порядочности. Это ярко

проявляется в играх и игровых упражнениях, выполнение которых ставит

ребенка перед необходимостью вступить в контакт со сверстником, оказать

помощь в выполнении двигательного задания, найти оптимальные варианты

согласований действий.

Таким образом, занятия физическими упражнениями – важный фактор

формирования личности ребенка дошкольника


86

Съвременните методи на преподаване Жунисбекова Д.А., Султан Е., Суйгенбаева А.Ж., Джумагалиева А.И., Серикулы Ж. ОСОБЕННОСТИ ВНЕДРЕНИЯ ИННОВАЦИОННЫХ АКТИВНЫХ И ИНТЕРАКТИВНЫХ

МЕТОДОВ ОБУЧЕНИЯ И ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В ВУЗЕ

Жунисбекова Д.А., Султан Е., Суйгенбаева А.Ж., Джумагалиева А.И.,

Серикулы Ж.

Южно-Казахстанский государственный университет им. М.Ауэзова,

Шымкент, Казахстан

ОСОБЕННОСТИ ВНЕДРЕНИЯ ИННОВАЦИОННЫХ АКТИВНЫХ И ИНТЕРАКТИВНЫХ МЕТОДОВ ОБУЧЕНИЯ И ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ

ТЕХНОЛОГИЙ В ВУЗЕ

Как известно, сегодня на повестке дня практически для каждого

преподавателя высшего учебного заведения стоит вопрос о применении

инновационных (в том числе дистанционных) образовательных технологий,

активных и интерактивных методов обучения. Потребность их использования в

учебном процессе подчеркивается в государственных образовательных

стандартах высшего профессионального образования нашей страны республики

Казахстан.

Однако, следует отметить и неоднозначное отношение к названным

методам и технологиям в вузах, осведомленность о них и готовность, а в

некоторых отдельных случаях, просто неспособность преподавателей к их

применению, то есть реальное использование в образовательной практике.

Вместе с тем сама необходимость обновления технологий и методов

обучения в соответствии с изменяющимися подходами к современному высшему

образованию, насущное требование формирования и оценки компетенций

выпускника вуза (а именно в компетентностном формате построены новые

образовательные стандарты) уже, как нам кажется, осознаны преподавателями -

и востребованы студентами.

В настоящее время полным ходом идет процесс разработки и внедрения

новых методов и методик, их апробация и совершенствование, освоение лучших

образцов, растет стремление наиболее активной части профессорско-

преподавательского состава (ППС) вузов повышать свою квалификацию в

данном направлении.


87

Сегодня, как показывает изучение, по мнению как преподавателей, так и

студентов, дают положительные результаты, в первую очередь, занятия в

активных и интерактивных формах по сравнению с традиционными, лекциями,

семинарами и практическими занятиями. Преподаватели считают, что, прежде

всего благодаря их использованию студенты активнее работают на занятиях,

повышается интерес к теме занятия и лучше усваивается материал, студенты

получают больше практических навыков. Также следует отметить, что студенты

учатся при этом работать в команде. Но в то же время некоторые преподаватели

вообще не видят в этих формах ничего положительного, либо не используют их.

Таким образом, мнение по поводу активизации работы студентов весьма

значительно расходятся у преподавателей и студентов. К сожалению, студенты

значительно чаще скептически относятся к пользе новых методов обучения.

Большинство преподавателей считают, что активные и интерактивные

формы занятий в равной мере подходят для формирования и общекультурных, и

профессиональных компетенций, треть остальных респондентов полагают, что

эти формы более пригодны для формирования профессиональных компетенций.

Итак, вышеуказанные инновационные образовательные технологии,

активные и интерактивные методы обучения следует применять, в основном, в

практическим, лабораторным и семинарским занятиям.

Также следует отметить и использование различных форм при

проведении внеаудиторной самостоятельной работы: подготовку докладов и

выступлений, работу с первоисточниками и научными журналами, подготовку к

участию в научно-практических конференциях, олимпиадах, конкурсах,

оформление презентаций, наглядных пособий, решение задач, примеров,

выполнение упражнений, практических и аналитических заданий, участие в

научных исследованиях кафедр, решение ситуационных и проблемных задач,

слайдового сопровождения докладов с использованием компьютерных

технологий, изучение официальной, статистической, научной информации и, как

ни удивительно, участие в научных проектах. Значительно реже используются в

самостоятельной работе студентов: работа с базами данных, доклад,

выступление, подготовка глоссария, кроссвордов, разработка сценариев ролевых

(деловых) игр, написание эссе на заданные темы.

В заключение хотелось бы отметить, что с вхождением системы высшего

образования в Болонский процесс многие вузы нашей страны стали внедрять


88

модульно-рейтинговые системы обучения и оценки успеваемости студентов,

главной целью которых является повышение качества обучения.

Предполагается, что достижение этой цели осуществляется через повышение

мотивации студентов к систематической работе по изучению дисциплин;

активизацию их самостоятельной работы; вовлечение в управление оценкой

качества учебной работы; активизацию работы профессорско-

преподавательского состава по обновлению содержания и методов обучения.

Все это немыслимо без применения инновационных образовательных

технологий, активных и интерактивных методов обучения


1. 1.Компетентностный подход. Инновационные методы и

технологии обучения: Учебно-методическое пособие / Сост. Н. В.

Соловова, С. В. Николаева. Самара: «Универс групп», 2009. 137 с.


89

Голубова Г. В. Викладання англійської мови у руслі когнітивно-комунікативного підходу

Канд. пед. н. Голубова Г. В.

Південноукраїнський національний педагогічний університет

імені К. Д. Ушинського, м. Одеса, Україна

ВИКЛАДАННЯ АНГЛІЙСЬКОЇ МОВИ

У РУСЛІ КОГНІТИВНО-КОМУНІКАТИВНОГО ПІДХОДУ

Оволодіння іноземною мовою передбачає активну участь в

інтерактивному спілкуванні. Процес спілкування – це комунікація в усній чи

письмовій формі, когнітивна сутність якої полягає в обміні інформацією, її

зберіганні та оцінюванні. Комунікативна спрямованість занять передбачає

організацію системи знань, умінь і навичок, яка дає можливість студентові

сформувати низку компетенцій (лінгвістичну, соціокультурну, дискурсивну,

соціальну, стратегічну). Сучасні модифікації комунікативного підходу до

навчання іноземних мов одержали найбільш послідовне теоретичне

обґрунтування в лінгводидактичній комунікативно-когнітивній парадигмі. У

теперішній час відбувається подальша теоретична розробка і практична

реалізація когнітивно-комунікативно підходу до навчання професійно-

орієнтованої іноземної мови в моделях навчання різних видів мовленнєвої

діяльності: читання, аудіювання, писемного мовлення, усного мовлення.

Когнітивно-комунікативний метод у навчанні мови спирається на

принцип усвідомлення у викладанні. Усвідомлення може належати як до

суб’єкта діяльності (усвідомлення себе, рефлексія), так і до змісту, процесу

діяльності. У викладанні мови це означає, що навчання певних лінгвістичних

явищ повинно спиратися на мислення і дії, що лежать в основі розуміння і

використання цих явищ у мовленні. Так, О. В. Тарасовою запропоновано

розглядати проблему зв’язків між мовою та мисленням у таких категоріях

когнітивної та лінгвокогнітивної природи як знання, його мовні різновиди, мовні

способи репрезентації знань, мовні процедури оперування знаннями [5, с. 175].

Взаємозв’язок знань про світ та знань мови передбачає розгляд питання про їх

співвідношення. За будь-яким мовним знаком (морфема, слово, висловлення,

текст) прихована позамовна дійсність і усвідомлена, цілеспрямована мовленнєва


90

діяльність, яка має когнітивну інфраструктуру. Водночас, когнітивна

характеристика мовної особистості пов’язана з її інтелектуальними здібностями,

її пізнавальною діяльністю, яка зумовлює розумові процеси та національно-

специфічну сукупність понять, ідей, концептів. Вона складається у певну

картину світу і привласнена особистістю у даному соціокультурному

середовищі, що реалізується нею у мовленнєвому спілкуванні. У процесі

розвитку в кожного індивіда створюються ідеї, концепти, які відображають його

бачення картини світу. У його свідомості вони представлені як певна ієрархія ‒

система соціальних і культурних цінностей, сформованих у конкретних умовах

соціального досвіду і діяльності [3].

Проблемою когнітивного підходу у навчанні іноземної мови займалися

багато методистів та лінгвістів. Інтерес до когнітивно-комунікативного навчання

іноземних мов поступово зростає. Когнітивний аспект вивчення мов

розглядалися у працях Б. А. Глухова, О. О. Леонтьєва, С. Ф. Шатілова,

В. Н. Щукіна. Комунікативно-когнітивний підхід до вивчення іноземних мов

вивчали Г. В. Колшанський, О. С. Кубрякова, Л. В. Цурікова та ін. Когнітивний

підхід дослідження мови вивчає мовні процеси і явища, одиниці і категорії у

взаємозв’язку з іншими когнітивними процесами, а саме: із сприйняттям,

пам’яттю, уявленням, емоціями та мисленням людини. О. С. Кубрякова

говорить про те, що будь-яке мовне явище можна ґрунтовно описати і пояснити,

якщо його розглядати на перехресті когніції та комунікації [2, с. 11].

Під комунікативно-когнітивним підходом розуміють таку організацію

навчального процесу, основу якого складає комунікативна взаємодія студентів,

яка забезпечує участь кожного з них як об’єкта і суб’єкта пізнавальної діяльності.

Вирішальними факторами, що визначають ефективність комунікативно-

когнітивного підходу, вважають такі: активна мисленнєва діяльність у процесі

отримання та переробки інформації; комплекс вправ, де врахована когнітивна

стратегія; створення умов для реалізації творчого мислення. Найвищою формою

комунікативно-когнітивного підходу до навчання іноземної мови є занурення в

іншомовне середовище, де професійні проблеми обговорюються мовою, що

вивчається. У такому разі вивчення мови відбувається одночасно з вивченням

предметного змісту спеціальності.

Важливою проблемою також залишається формування фонетичних

навичок – оволодіння апроксимованою вимовою звуків та звукосполучень


91

іноземної мови, що виконують у мовленні смислорозрізняльну функцію, а також

наголосом та головними інтонемами найбільш поширених типів речень. Серед

актуальних проблем сучасної вищої школи подальших досліджень вимагає

подолання психологічного бар’єру, що виникає в процесі дискусій між

викладачем та студентами.

Особливої актуальності набуває вивчення взаємодії мови, мислення,

пізнання та сприйняття з точки зору когнітивної фонетики. Особливістю

когнітивної фонетики є те, що процес мовлення розглядається в ній з погляду

цілісності комунікативного каналу, тобто звернення не лише до самого процесу

мовлення як такого, а до мовця та слухача у їх взаємодії. Інтонація слугує

допоміжним каналом у процесі сприйняття та подальшої репрезентації

інформації. Когнітивні структури посідають важливе місце у формуванні

просодичних маркерів, а тому здійснювати просодичні дослідження мови

доцільно з урахуванням когнітивних та комунікативно-прагматичних аспектів.

Використання комунікативно-когнітивного підходу до викладання

іноземних мов вважається найдоцільнішим, оскільки він забезпечує

інтенсифікацію навчального процесу, що є важливим за умов скорочення

аудиторних годин і збільшення обсягів самостійної роботи студентів. Цей підхід

спрямований на розвиток основних видів мовленнєвої діяльності – читання,

письма, аудіювання та говоріння – в умовах, що моделюють ситуації реального

професійного спілкування іноземною мовою, та стимулює мовленнєво-розумову

активність студентів. Комунікативно-когнітивний підхід також передбачає

вирішення практичних завдань, доцільних у професійній діяльності, тобто таких,

що охоплюють інтереси і потреби студентів та відображають систему

взаємовідносин комунікантів.


1. Коростелев В. С., Пассов Е. И., Кузовлев В. П. Принципы создания

системы коммуникативного обучения иноязычной культуре //

Иностранные языки в школе.– 1987. – № 2. – С. 43-44.

2. Кубрякова Е. С. Проблемы представления знаний в современной

науке и роль лингвистики в решении этих проблем /

Е. С. Кубрякова // Язык и структура представления знаний. М.,

2009. – С. 4-38.


92

3. Пожидаєва О. А. Щодо проблеми мовної особистості у сучасній

лінгвістиці / О. А. Пожидаєва // Нова філологія. Збірник наукових

праць. ‒ Запоріжжя: ЗНУ, 2010. ‒ № 39. ‒ С. 160-165.

4. Полєєва Ю. С. Когнітивна фонетика: постановка проблеми /

Ю. С. Полєєва // Вісник Київського лінгвістичного університету.

Серія: Філологія. ‒ К, 2005. ‒ Том 8. ‒ № 2. ‒ С. 111-115.

5. Тарасова Е. В. Когнитивные основания системной организации

речи / Е. В. Тарасова // Вісник Харківського держ. ун-ту. – 1999. ‒

№ 424. ‒ С. 174-183.


93

Адамбекова Ботагоз Токанаевна Деңгейлеп саралап оқыту технологиясын математика сабағында қолданудың тиімділігі

Адамбекова Б.Т.

№195 жалпы білім беретін мектебі

математика пәнінің мұғалімі

Алматы қаласы, Қазақстан Республикасы

ДЕҢГЕЙЛЕП САРАЛАП ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯСЫН МАТЕМАТИКА САБАҒЫНДА ҚОЛДАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ

Қазіргі таңда білім берудің әлеуметтік құрылымы маңызды

элементтердің біріне айналып отыр. Дүниежүзінде білімнің рөлі артып, әр елдің

өзіндік білім беру жүйесі тағайындалған. Бірақ, ол әлем халықтарының білім

берудегі тәжірибесімен, бағыт-бағдарымен деңгейлес болуы қажет. Қазақстан

Республикасындағы үлкен өзгерістердің білім беру саласында қамтылуы маңызды

іс-шара болып табылады. Осы орайда білім беруді дамыту тұжырымдамасы

Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін дамытудағы маңызды құжат

екендігі сөзсіз.

Білім беру жүйесінің басты – міндеті ұлттық және адамзаттық құндылықтар,

ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға

және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау,

оқытудың жаңа технологиясын енгізу, білім беруді ақпараттандыру.

Міне осындай маңызды мәселелерді шешуде жас ұрпақты сапалы да, саналы ой

еңбегіне тәрбиелеуде математиканың алатын орны ерекше.

Қазіргі заман – математика ғылымының өте кең, жан-жақты тараған кезеңі.Ал

талапқа сай математикалық мәдениеттіліктің деңгейін көтеру болып табылады.

Ал математиканың дамуына адамзат тіршілігінің дамуының басқа да түрлерін;

тарихтың дамуын, өндірістік қатынастар мен өндірістік күштердің дамуы, мәдени

тарихпен, техника, физика, астрономия, механика, философия тарихымен де тығыз

байланысты.

Демек, математиканың дамуына жетілдіріп,толықтырып, математика

мен математикалық теориялардың, идеялардың дамуы емес – сол кездегі халықтың

тұрмыс тіршілігінің деңгейіне сәйкес, білімнің дамуы зор ықпал етеді. Ал білімнің

оқыту процесімен тығыз байланыстылығы мәлім. Сонымен қатар қоғам үшін де

математиканың рөлі ерекше, себебі әр түрлі бағыттағы математикалық әдістерді

қолданбаса ғылыми – прогресстің болуы мүмкін емес. Бұл жерде математикалық


94

дайын ақпараттарды қолдану ғана емес, ғылым мен техниканың дамуына ықпал

ететін жаңа туындыларға жол ашу, мүмкіндік жасау. Бұл үшін қажет болған

жағдайда жаңа идеялар айтатын, математикалық сауаты жоғары мамандар

дайындау қажет.

Қазіргі қоғамымызда болып жатқан түбірлі өзгерістерге байланысты әрбір

мұғалім оқытудың сан қилы әдістері мен формаларын білуі қажет. Сабақ барысында

шәкірттің білімге құштарлығын арттыру, өздігінен ойлау қабілетін жандандыру,

еңбек етуге баулу, жауапкершілік сезімін қалыптастыру мұғалімнің басты талабы.

Жаңа талаптарға сай көптеген оқыту технологиялары бар. Солардың бірі –

профессор Ж.Қараевтың деңгейлеп саралап оқыту технологиясы. Бұл технология

оқушының ой-өрісінің дамуына, пәнге деген қызығушылығын арттыруға мүмкіндік

береді. Әрбір тарау бойынша деңгейлік тапсырмалар –дамыта оқыту идеясын

жүзеге асыруға мүмкіндік береді, өйткені, ол оқушының ойлауын, елестету мен еске

сақтауын, белсенділігін, дағдысын, білім сапасын қамтамасыз етеді. Еліміздің,

қоғамның экономикалық, саяси, мәдени дамуына үлес қосатын әлемдік өркениетке

көтерілетін білімді де мәдениетті, парасатты азамат тәрбиелеп шығару ұстаздар

қауымының бүгінгі таңдағы басты міндеті.

XXІ ғасырдың жан-жақты зерделі, дарынды, талантты адам қалыптастыру

бағытындағы білім беру ісі –бүгінгі күн талабы. Бұл талапқа жету жолы - білім

берудің тиімді жолдарын таңдай білу. Сондай жолдардың бірі – деңгейлік оқытудың

математика сабағындағы тиімділігі. Оны меңгеру мұғалімнің өзін-өзі дамытып, оқу-

тәрбие үрдісін ұйымдастыруына көмектеседі. Оқытудың жаңа технологияларын

алдымен жете меңгеріп, одан соң оқу мазмұнына, оқушылардың жас және

психологиялық ерекшеліктеріне қарай таңдап пайдаланудың маңызы зор.

Осы технологияны қолдану негізінде әрбір бала бойындағы дара

қабілет анықталады, әр оқушы әр сабақ кезінде жаңа білім қосып қана қоймай, соны

өзі игеріп, ізденіп, пікір таластыру деңгейіне жетіп, даму үстінде болады.

Деңгейлік тапсырмаларды орындағанда мұғалім – бақылаушы, кеңесші.

Деңгейлік тапсырмаларды қолдануда оқушылардың ақыл-ой еңбегін жетілдіру

талабы қойылады. Оқушыларға деңгейлік тапсырмалар оны орындау әдістемелік

кешенімен ұсынылады

Бұл технологияда жұмыс міндеті үш деңгейлік және қосымша шығармашылық

деңгей талаптарынан тұрады.

1-деңгей: міндетті, оқушылық;

2-деңгей: алгоритмдік;


95

3-деңгей: эвристикалық материалды саналы түрде меңгеру;

4-денгей: шығармашылық – өз бетімен ауқымды оқу материалын меңгеру.

1-деңгейдегі тапсырмаларға:

1) Жаттап алуға лайықталған болуы керек;

2) Алдыңғы сабақта жаңадан меңгерілген білімнің өңін өзгертпей қайталап,

пысықтауына мүмкіндік беру тиіс;

3) Тапсырмалар жаңа тақырып үшін тиімді және өмірмен байланысты

болуы керек. Мұндай тапсырмаларды құрастырған кезде олардың танымдылығы

мен қызығушылық жақтарына көңіл аударған жөн.

2-деңгейлі тапсырмаларға:

1) Өтіп кеткен материалды реттеуге және жүйелеуге берілген тапсырмалар;

2) Оқушылардың ойлау қабілетін жетілдіруге берілетін тапсырмалар. Бұлар:

логикалық есептер, ребустер мен сөз жұмбақтар.

3-деңгейлік тапсырмаларға:

1) Танымдық – ізденім түрдегі тапсырмаларды орындау барысында

оқушылар жаңа тақырып бойынша меңгерген алғашқы қарапайым білімділігін

жетілдіріп, тереңдетумен қатар, ол тағы да жаңа білімді меңгеріп, өзі үшін жаңалық

ашуы тиіс.

Эврика! Мұндай жұмыс – анализ бен синтез және салыстыру арқылы

негізгісін анықтау, қорытындылау сияқты ой жұмыстарын қажет етеді.

2) Әртүрлі әдіс-тәсілдермен шешілетін есептер.

3) Өздігімен мысалдар мен есептер құрастыру және оны өздігімен шығару,

өмірден алынған мәліметтер диаграмма, графиктер салу, жергілікті жағдайда өлшеу

жұмыстарын жүргізу, көрнекі құралдар дайындауға берілетін тапсырмалар, ой

қорытуға арналған, дағды қалыптастыратын тапсырмалар.

4-деңгей шығармашылық деңгей тапсырмалары:

1) Оқушылардың жинаған өмірлік тәжірибесі мен қалыптастырған ұғым,

түсініктердің қиялы мен белсенді ой еңбегінің нәтижесінде жаңаша, бұған дейін

болмаған, белгілі бір дәрежеде олардың басының икемділігін байқататын дүние

жасап шығуына негізделген (теорема дәлелдеу, заңдылықтарды оқулыққа сүйенбей

мұғалімнің көмегінсіз қорытып шығару).

2) Олимпиада есептерін шығару

3) Берілген тақырыпқа өз бетімен реферат, ғылыми жобалар қорғау.

Демек, бұл тапсырмалар – оқушылардың біліктілігі мен дағдысын


96

қалыптастыру және оны бағалау деңгейі болады.

Барлық оқушылар жұмысын бір мезгілде бастап әрқайсысы білім игерудегі

өз қабілетіне қарай өз биігіне жетеді. Әр оқушының әр пәннен 100% үлгеріміне қол

жеткізудің кепілі болады және әр оқу пәнінің барлық тақырыбы бойынша ең

болмағанда міндетті 1-деңгейді игеруін толық жүзеге асырады.

Қорытынды жасай отырып, деңгейлеп оқыту технологиясының негізгі

ерекшелігін, ұтымдылығын, тиімділігін сабағымда қол жеткізген төмендегідей

жетістіктермен көрсетуге болады:

- жаңа материалды оқып-үйренуге және оқып игеруге деген оқушылардың

пәнге қызығушылығын арттырады;

- жаңа білімнің мазмұнын жоспарлағанда оқушыға берілетін тапсырма

оқушының қабілетін ұштайтындай, ойын, қиялын дамытатындай етіп дайындау;

- оқушы өзін жеңімпаз ретінде сезіне алатындай тапсырмаларды әртүрлі

күрделілік дәрежеде орындату арқылы оқушылардың білімін саралауды

ұйымдастыру;

- білімді дайын күйінде бермей, оқушының өзі білімді қарқынды ой еңбегін

қажет ететін тапсырмаларды орындауы арқылы жетуін ұйымдастыру;

- оқушылардың шығармашылық мүмкіндіктерін тудыратын, қабілеттерін

жан-жақты дамытатын әр түрлі белсенді оқыту әдіс-тәсілдерді кеңінен қолдану;

- оқушылардың білім алу нәтижелерін жүйелі талдап, бағалап қорытынды

жасау.

Бүгінгі күннің ұстаздарына қоғамымыздың экономикалық, саяси,

мәдени дамуына үлес қосатын әлемдік талапқа сай келетін білімді, мәдениетті

азамат дайындап, тәрбиелеп шығару міндеті жүктеледі. Оқыту мен тәрбиелеудің

жаңа технологияларын ізденіп әзірлену - ғалымдар мен тәжірибелі ұстаздардың

бірлесе отырып атқарар ісі.


97

Нуриева Ш. Я. Химия пәнін оқытуда жаңа технологияларды тиімді қолданудың маңыздылығы

Нуриева Ш.Я.

№195 жалпы білім беретін мектебінің

химия пәнінің мұғалімі

Алматы қаласы, Қазақстан Республикасы

ХИМИЯ ПӘНІН ОҚЫТУДА ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ТИІМДІ ҚОЛДАНУДЫҢ МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ

Қазіргі уақытта негізгі әдістемелік инновацияны қолдану интерактивті

оқыту әдістеріне байланысты. Интерактивті («Inter» - бұл өзара, «act» - әрекеттесу)

дегеніміз біреулермен диалогқа түсу немесе әңгімелесу режимінде болу, өзара

әрекеттесу болып табылады.

Химия пәнін оқыту үдерісінде интерактивті оқытуды енгізу оқушылар мен

студентер арасында химия ғылымын кеңінен танылуын, адам өмірінің әртүрлі

салалары мен оны қоршаған орта үшін маңыздылығын көрсететін арнаулы формасы

және бағыты болып табылады. Сонымен қатар, химиялық дүниетаным арқылы

оқушылардың бойында экологиялық мәдениетті қалыптастыру да жоғарыдағы тізімге

кіреді.

Қазіргі кезде республикамызда білім берудің жаңа жүйесі жасалып,

әлемдік оқу кеңістігіне өтуге дайындалуда . Интерактивті оқыту әдісі нақты және

болжамды мынадай мақсаттарды ескереді: оқушылардың зияткерлік қабілеттерін және

өзіндік ойлауды дамыту және оқу материалын берік сіңіруде жылдамдыққа жету, ақыл

мен ойды қолданып зерттелетін құбылыстарға тереңдеу, шығармашылық әлеуетті

немесе болатын мәселелерді «көре білуді» арттыру, икемділік, диалектілік,

шығармашылық идеяларды генерациялау, өзіндік іздеу әрекетіне қабілеттілік, нақты

өндірістік практикада кәсіптік білімді қолдану, біліктілік пен машықтықтың

тиімділігін көрсетуді. Осы әдістің тағы бір мақсаты жайлы оқу жағдайын жасау, яғни,

оқушы немесе тыңдаушы өзінің табыстылығын, өзіндік интеллектуальды

мүмкіншілігін сезінсе, онда оқу үдерісін өнімді етеді.

Химия ғылымы – эксперименттік ғылым. Сондықтан бұл пәннің

сабақтарында эксперименттік, демонстрациялық тәжірибелер, зертханалық жұмыстар,

сарамандық сабақтарға көп мән беріледі.

Сабақ барысында әрбір оқушы осы химиялық эксперименттерде заттарды

көзбен көріп, қолмен ұстайды. Жаңа заттардың қасиеттерін жаңаша талдайды.


98

Зертханалық сабақ мұғалімнің жаңа тақырыпты түсіндіру барысында жүргізіледі,

сарамандық сабақ – белгілі бір тарау немесе оның бір бөлігі өтілгеннен кейін

химиялық тәжірибелерді оқушылардың өздігінен орындауы үшін арнайы бөлінген

сабақ. Зертханалық тәжірибелер негізгі ұғымдарды қалыптастыруға байланысты болса,

сарамандық сабақтарда оқушылардың алған білімдері тереңдетіліп, іс жүзінде

қолдану іскерлігі мен дағдылары қалыптасады.

Химия пәнін оқытуда қолданылатын технологиялар:

1. Дамыта оқыту технологиялары;

2. Саралап және даралап оқытуға негізделген педагогикалық технологиялар;

3. Тақырып бойынша тірек конспект жүйесін қолдана оқыту;

4. Ойын технологиялары.

Мультимедиа, электронды оқулықтар мүмкіндіктерін қолдану химия

сабақтарын дәстүрлі емес сабақтар деңгейіне көтере алады, оның ішінде кіріктірілген

сабақтарды ұйымдастыруда оқытушының таптырмас көмекшісі бола алады.

Жұмыс барысында қолданылатын әдіс-тәсілдер:

1. Даралап, әрі саралап оқыту – оқушының физиологиялық, психологиялық

ерекшеліктері негізінде оқыту үрдісі барысында өз мүмкіндігіне сай мәселелерді

шешуге, дұрыс қорытындылар жасауға мүмкіндік жасайды.

2. Танымдық ойындар, ділгірлік оқыту (мәселе қойып оқыту) - бүгінгі

талаптардың бірі. Оқыту барысында бұл ұстаным сабақтың барысында, дәріс-диалог,

эксперимент жасау, зерттеу түрінде іске асады.

Қазіргі оқыту үрдісіне жаңа педагогикалық технологияла, АКТ кеңінен

енуде. Оқушыларды пәнге қызықтырумен қатар, саналы ойлауға тәрбиелейтін,

қоғамдық көзқарастарын қалыптастыра алатын, өзіндік пікірі бар, қоғамдағы болып

жатқан түрлі қарама-қайшылықтарды түсіне білетін, еркін сөйлеп, өз пікірін ашық айта

алатын ойлы ұрпақ тәрбиелеуде сабақтың маңызы зор. Сол сабақ атты театрдағы басты

кейіпкеріміз – оқушылар болса, онда барлығымыздың бағытымыз бір, бағдарымыз

байсалды болмақ.

Әр мұғалім алдындағы оқушыларға көпқырлы сабақ беретін болған соң,

қазіргі жаhандану саясатына сәйкес жаңа технологияны өз ыңғайына, пәніне лайықтап

пайдалануы тиіс. Ұстаз шеберлігі – ізденіс нәтижесі. Сондықтан, орыстың ұлы

педагог-ғалымы К.Д.Ушинскийдің “Мұғалім - өзінің білімін үздіксіз көтеріп

отырғанда ғана мұғалім, оқуды, ізденуді тоқтатысымен оның мұғалімдігі де

жойылады” – деген. Бұл “Ұстаз” атты ұлы сүрлеуге соқпағын салып жол тартқан

көкірегі ояу, көзі ашық әрбір адамға берілген елеулі ескерту.


99

Сабақты тартымды өткізіп, оқушылардың қызығушылығын арттыру үшін

әр сабағымызды түрлендіріп отыру шарт. Ол үшін тек бір технологиямен шектеліп

қалмай, әртүрлі технологияның элементтерін пайдалу қажет.

Химия сабағын жүргізгенде:

1) химия ғылымының негізін, маңызды деректерді, заңдар мен заңдылықтарды,

теорияларды ұғындырамын. Ол үшін интерактивті тақтаның мүмкіншіліктерін толық

пайдалануға болады. Яғни, кітапхана қорын, жылдарды немесе ғалымдардың аттарын

шторлармен жасыру т.б.

2) табиғаттағы барлық құбылыстардағы химиялық үрдістердің маңызды

орынын түсіндіруде электронды оқулықтарды қолдану.

3) практикалық дағдыларын қалыптастыруда «виртуальды химиялық

лаборатория» оқулығын қолдану.

АКТ-ны қолданудың негізгі міндеті - білім беру сапасын арттырып, әрбір

білім алушының біліктілігін дамыта отырып, білім алудың жаңа деңгейіне қол

жеткізуге мұмкіндік береді.

Жалпы, осы айтылған технологияларды жоспарлы, жүйелі түрде қолдану

арқылы ғана көздеген мақсатқа жетуге болады. Сондықтан, мен өз жұмысымда химия

пәнін электрондық оқулықтарды қолдану арқылы оқытуды тиімді деп есептеймін.

Дұрыс ұйымдастырылған, талапқа сай өткізілген сарамандық, зертханалық жұмыстар

білім алаушылардың пәнге деген қызығушылығын арттырып, дарындылығын

дамытуға жағдай жасайды.

Сөзімді Ш.Амоношвилидің нақыл сөзімен қорытындылағым келеді:

“Ұстаз болуды таңдаған әр адам алдына өте биік, тіпті өзі орындай алмайтын мақсат

қою керек. Оны орындау үшін, соған жетуге арналған әрекеті оны да, оқушыларын да

асқақтатады. Биік мақсат мұғалімнің болашаққа сеніп оптимизммен жұмыс істеуіне,

ізденіс әрекеттерінің армандаған нәтижеге әкеліп, мүмкін емес деген істің

орындалуына жағдай жасайды. Мұғалімнің биік мақсат қоюының тағы бір себебі, ол –

адам, тәңірдің өзіне берген уақыты аралығында айналасына, барлық планетаға

мейірімділік, әділдік, адалдық, сүйіспеншілік, сыйластық, еңбекқорлық нәрін сеуіп

үлгеруі керек.”


100

Ағаділова Б. Е. Жаңа инновациялық технологияларды қазақ тілінде тиімді қолдану

Ағаділова Б.Е.

Ақтоған орта мектебінің

ағылшын тілі, қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімі

Жамбыл облысы, Рысқұлов ауданы, Көгершін ауылы

Қазақстан Республикасы

ЖАҢА ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚАЗАҚ ТІЛІНДЕ ТИІМДІ ҚОЛДАНУ

Қазіргі кездегі жаңалықтар білім беру жүйесіне жаңа

технологияларды әкелгені баршамызға белгілі. Оған білім стандарты,

инновациялық технологиядан іздену, әлемдік білім кеңістігіне ену жұмыстарын

жатқызуға болады.

Мемлекеттік білім стандарты деңгейінде оқыту үрдісін ұйымдастыру

жаңа педагогикалық технологияны ендіруді міндеттейді. Осы міндеттерді іске

асыру мақсатында білім беру саласы қызметкерлерінен оқытудың әдіс-

тәсілдерін үнемі жетілдіріп отыруын, сондай-ақ қазіргі заманғы педагогикалық

технологияларды меңгерген, психологиялық-педагогикалық диагностиканы

қабылдай алатын педагог-зерттеуші оқытушы болуын қажет етіп отыр.

Қазіргі таңда 80-нен астам педагогикалық технологиялар

қолданылып жүр. Оқытудың жаңа технологиясы дегенде, ең алдымен

«инновация», «технология» ұғымдарына тоқталған жөн.

«Инновация» ұғымы туралы ғалымдар әр түрлі анықтамалар берген.

Мысалы, Э.Роджерс инновацияны былай түсіндіреді: «Инновация – нақтылы

бір адамға жаңа болып табылатын идея» десе, ал Майлс: «Инновация - арнайы

жаңа өзгеріс. Біз одан жүйелі міндеттеріміздің жүзеге асуын, шешімдерін

күтеміз», - дейді .

«Инновация» термині латын тілінен алынған, ол «жаңару»,

«жаңалық», «өзгеру» дегенді білдіреді. ХІХ ғасырдың 30-жылдарында Еуропада

жаңа саласы, жаңашылдық ғылым пайда болып, ал 50-жылы педагогикалық

инновация қалыптасты .


101

Ғалымдар Т.И.Шамова, П.И.Третьякова «Инновация» дегенді

былай түсіндіреді: «Жаңа мазмұнды ұйымдастыру, ал жаңалық енгізу дегеніміз

– тек қана жаңалықты енгізу, қалыптастыруды анықтайды, ал «жаңаша» деп

жаңаның мазмұны, оны енгізудің әдіс-тәсілі мен технологиясын қамтитын

құбылыс» делінген .

Қазақстанда ең алғаш «Инновация» ұғымына қазақ тілінде

анықтама берген ғалым Немеребай Нұрахметов. Ол: «Инновация,

инновациялық үрдіс деп отырғанымыз – білім беру мекемелерінің

жаңалықтарды жасау, меңгеру, қолдау және таратуға байланысты бір бөлек

қызметі» деген анықтаманы ұсынады.

Ендеше «инновация» ұғымы – педагогикалық сөздік қорына

ежелден енген термин. Ол кейбір ғалымдардың еңбектерінде «жаңа», «жаңалық

енгізу» деп көрсетілсе, кейбіреулер оны «өзгеріс» деген терминмен анықтайды.

Қазіргі күні инновация деп көбінесе жаңа технологияларды, әдістер

мен құралдарды жасау және қолдануды айтса, сонымен бірге жаңа идеяларды,

прцестерді бірлікте жетілдірудің де жүйесі. Сондықтан оқыту мен тәрбиедегі

жаңа технология инновациялық идеяларды енгізу, жаңарту нысаны болып

табылады.

Қазір «жаңа, өзгеру, жаңаша» деген мағынаны білдіреді және дәл

қазіргі заманға да «жаңа, жаңаша өзгерудің» мазмұны терең және анық екендігі

белгілі. Бұл әдістеменің негізінде тіл үйренушінің дербес қабілеті, белсенділігін

қалыптастыру, оқыту материалдарын өзінше пайдалану арқылы танымдық

белсенділігін арттыру алға шығады. Мұның ерекшеліктері негізінен мыналар:

- тіл үйренушінің белсенділік іс-әрекетін дамыту;

- оқыту мен үйретудің өзара үйлесімділігін қалыптастыру;

- мұнда тіл үйренушінің дербес қабілетін дамытуға көмек беру;

- тіл үйренушінің танымдық үрдіске белсенді қатысуын анықтау

мүмкіндігі;

- көрнекі құралдарын көбірек пайдалану арқылы сезімін жоғарлату

болып табылады.

Инновациялық технологиялар тілдік білім сапасын арттырып,

қарым-қатынаста еркін қолдана алу мүмкіндіктеріне жол ашады: әр сабақта қазақ

тілін игертуге қатысты интерактивті әдістерін қолдану; әр оқушының


102

психологиялық ерекшеліктерін ескеру, қазақ тілді үйренуге деген ынтасы,

зейіні, қызығушылығына көңіл аудару; міндетті деңгейдегі білімді қалыптастыра

отырып, мүмкіндік деңгейлерін ашу; инновациялық технологияларды сынау

арқылы тиімділігін арттыруға болады.

Еліміздің білім беру саласында соңғы жылдары жақсы

нәтижелерімен белгілі бола бастаған жаңа педагогикалық технологиялар

баршылық. Соның ішінде төмендегілерді атап айтқымыз келеді:

- дамыта оқыту;

- деңгейлеп оқыту технологиясы;

- модульдік оқыту;

- проблемалық оқыту;

- қатысымдық технологиясы;

- сын тұрғысынан ойлауды дамыту;

- сатылай комплексті талдау;

- жобалау технологиясы;

- тірек сигналдары технологиясы;

- саралап даралап оқыту.

Тіл үйрету жұмысы - өте күрделі үдеріс. Оқушылар қазақ тілі

сабағында тек тіл үйреніп қоймайды, олардың сабақ үдерісінде қазақша ойлау

дағдылары қалыптасып, өмірге өзіндік көзқарасы айқындалып, ұғым-түсінігі

кеңейеді. Сондықтан да оқытушы әр студенттің қабілетін, қазақ тіліне деген

көзқарасын білуі керек. Жоғарыда аталған инновациялық технологиялардың

ішінде тіл үйретуде қайсысы тиімдірек екендігіне тоқталсақ. Қазіргі таңда қазақ

тілін үйретуде мұғалімдер жаңа инновациялық технологияларды сабақ

барысында пайдалана отырып, сабақтың сапалы әрі қызықты өтуіне ықпалын

тигізуде.

Қазақ тілін оқытуда инновациялық технологияларды қолданудың

мазмұндық ерекшеліктері мен тиімділігі тоқталған жөн.

Қазіргі жаңа технологиялардың алдарына қоятын мақсаты – тіл

үйренушілердің дербес ерекшеліктерін ескере отырып, өз бетінше ізденуін,

шығармашылығын арттыруды көздейді.

Инновациялық әдіс-тәсілдерді қолдануда оқытушы сабақты дайын

күйінде бағалайды, әрбір білім алушының өзі ізденіп, ғылыми негіздерін өз


103

бетінше игеріп, ғылыми зерттеуді көздейді, ал оқытушының негізгі міндетіне

білім алушының іс-әрекетін бақылау жатады.

Қазақ тілін оқытуда инновациялық технология әдіс-тәсілдері

оқушылардың тілге деген қызығушылығын, талпынысын арттырып, өз

ізденістері мен шығармашылық деңгейлерін дамытуға жол ашу болып табылады.

Қазақ тілін оқыту үрдісінде жаңа технологияларды енгізу төрт кезеңнен тұрады:

І. Тілге қатысты жаңа идеяны іздеу; Инновацияларды ұйымдастыру,

жаңалықтарды іздестіру.

ІІ. Жаңалықтарды ұйымдастыру;

ІІІ. Жаңалықтарды енгізу, яғни жаңа инновациялық әдіс-тәсілдерді

пайдалану;

ІV. Жаңалықтарды бекіту.

Инновациялық технологияның беретін нәтижелері: түрлі әдістерді

пайдаланумен мемлекеттік тілді үйренудің нақты мәнін терең ашуға көмектеседі;

оқушылардың барлығын сабаққа қатыстыруға мүмкіндік туды; олардың

әрқайсының деңгейін анықтауға; бағалау мүмкіндіктері мол болуына;

оқушыларды өз бетінше жұмыс істеуге үйретеді; оқушылардың қабілеттері,

ұйымшылдықтары, шығармашылық белсенділігі, лексикалық қоры артады; жеке

тұлғалық сипатын дамытуға, шығармашылығын шыңдауда, ең негізгісі пәнге

қызығушылықтары арта түседі.

Оқытудың жаңа технологияларын пайдалану арқылы білім де,

тәрбие де, оқушылардың дүниеге деген көзқарастары қалыптасып, орнығады.

Қазақ тілін оқытуда аталған инновациялық технологиялар сабақтың тақырыбы

мен мазмұнына сай жасалса, ол оқыту үдерісін жетілдірудің бірден-бір тиімді

жолы. барлығы да өз дәрежесінде тиімді әрі

Қорыта айтқанда, жаңа технологияларды қолдану барысында

оқушылардың пәнге ынтасы, белсенділігі артып, білім сапасы тереңдей түседі.

Сол сияқты ізденімпаздық, дербес ойлау, өзіндік қорытындылау қабілеттері

дамиды.


104

Досанова У. Ж. РОЛЬ И МИССИЯ МУЗЫКАЛЬНОГО ПЕДАГОГА В ОБРАЗОВАТЕЛЬНОМ ПРОЦЕССЕ

Досанова У. Ж.

Казахский национальный педагогический университет имени Абая

Республика Казахстан, г. Алматы

РОЛЬ И МИССИЯ МУЗЫКАЛЬНОГО ПЕДАГОГА В СОВРЕМЕННОМ ОБРАЗОВАТЕЛЬНОМ ПРОЦЕССЕ

Подготовка молодого певца включает в себя как задачи образования, то

есть вооружение необходимыми знаниями, умениями, навыками, сообщение ему

необходимых сведений из различных дисциплин, развитие его умственных и

музыкально-артистических способностей, так и воспитательные задачи. В

процессе обучения, то есть путем систематической работы с учеником, педагог

не только передает ему необходимые знания, но и воспитывает его как личность:

формирует его мировоззрение, направляет развитие его интеллекта, участвует в

формировании его характера, прививает ему общую и музыкальную культуру и

тому подобное. Конечно, воспитательные задачи, как и задачи

профессионального обучения в высших учебных заведениях, которые лежат на

педагоге по сольному пению, идут рука об руку с воспитательной силой

коллектива, со всей системой воспитания и обучения в музыкальном учебном

заведении. Все же вокальный педагог в вопросе воспитания ученика играет

основную роль.

Педагог по специальности всегда является одним из самых больших

авторитетов для ученика. Без авторитетности невозможны успешные занятия.

Поскольку контакт с педагогом почти ежедневный, сила его воспитательного

воздействия на ученика является ведущей. Таким является педагог народный

артист Республики Казахстан профессор Б. Жилисбаев. Он очень грамотный, с

большим стажем работы на оперной сцене, опытный певец – получивший

вокальное образование в Казахстане и был удостоен звания «Народный артист

КазССР», у него есть много полезных советов, особенно для молодых педагогов,

его ученики известны всему миру и являются ведущими певцами оперного

театра в Казахстане. Особое внимание он обращает на правильное певческое


105

звучание голоса, воспитанию слуха, улучшению деятельности голосового

аппарата, тембра. [1]

Важное место среди воспитательных задач, которые стоят перед

педагогом-вокалистом, является формирование в ученике качества

современного человека. Педагог призван воспитывать в ученике скромность,

уважение к персоналу и коллективу, правильное понимание своего места в

искусстве, развитие таких качеств, как принципиальность, честность,

дисциплинированность, как чувство ответственности перед коллективом.

Вместе с тем, до сих пор еще встречается с проявлениями самомнения,

зазнайства среди наших талантливых учеников. Некоторые из них плохо

уживаются с коллективом, переоценивают свой талант, замыкаются в себе,

используют учебное заведение в узкопрофессиональных целях, желая получить

диплом и не считаясь с интересами общества. В задачу педагога по

специальности входит борьба с самыми элементарными проявлениями

указанных качеств.

Педагог должен стремиться глубоко изучить своего ученика. Следует

знать, каков он как певец и музыкант на уроке. Необходимо знать, что он

представляет собою как личность, вне учебного заведения. Его моральный

облик, внутренний мир, поведения в жизни должны быть известны педагогу,

чтобы оказать на них направляющее воздействие. Для этого мало встреч с

студентами в аудитории, необходимо более широкое общение, а также

постоянное внимание к поведению его в коллективе. Следует всегда

внимательно следить за отношениями ученика к занятиям по другим предметам,

за отношением его к общественным обязанностям, за активностью в

общественной жизни. Во всем этом проявляются те стержневые качества его

личности, которые следует направлять систематическим воспитанием в нужную

сторону. Надо знать круг интересов ученика, направленность его личности,

особенности темперамента и характера. Поэтому вокальный педагог обязан быть

в определенной степени психологом: наблюдать достоинства и недостатки

психологического склада ученика, быть вдумчивым в отношении выбора метода

воспитательного воздействия. Педагог должен не только владеть своей

специальностью, то есть быть певцом-музыкантом и уметь это передать ученику.

Никакие беседы с учеником, никакие убеждения и примеры не будут так

действенны, как личный пример педагога. Если сам педагог проявляет себя


106

активным, целеустремленным, идейным человеком, стоящим в курсе

современных событий, задач, стоящих перед страной, если он в своей

деятельности выявляет принципиальное отношение к тем или иным явлениям,

не мирится с недостатками, показывает трудолюбие, то действенность такого

педагога на формирования личности ученика будет всегда велика. Одним из

важнейших педагогических качеств является глубокая заинтересованность в

каждом ученике, преданность и любовь к своей профессии. Только тогда легко

налаживается контакт с учеником, когда он чувствует постоянное,

неослабевающее к нему внимание, чуткое желание помочь ему стать певцом,

выработать необходимые для этого качества. Постоянное беспокойство и

чувство ответственности за взятое на себя обязательство и перед учеником и

перед обществом является побудительной силой, заставляющей педагога

постоянно искать новые пути, лучшие приемы, повышать свой педагогический

уровень. [2]

Истинный педагог постоянно думает о судьбе своих учеников. В

свободное время он подбирает для них репертуар, составляет упражнения,

думает об их быте, поведении подыскивает литературные и художественные

произведения, которые могли бы помочь в воспитании у них вкуса. Следует

отметить, что большинство наших вокальных педагогов - энтузиасты своего

дела, бескорыстно отдающие много времени своим ученикам. Эти педагоги

показывают примеры истинно человеческие отношения. Поэтому часто

отношения между педагогом и учеником напоминают родственные.

Исключительно большую роль должен сыграть педагог в воспитании

мировоззрения своего ученика, в развитии чувства прекрасного.

Необходимо руководить формированием вкуса учеников. Это касается не

только развития чувства музыки, приобщения к пониманию музыкального

языка, но и к овладению чувством прекрасного вообще. Прекрасное заключено

не только в искусстве, но и в природе, в обществе. Умение видеть внутреннюю

красоту человека, красоту идеи, красоту подвига, умение видеть прекрасное в

различных проявлениях деятельности человека, как и в природе, зависит от

развития в человеке чувства прекрасного. Чувство прекрасного обогащает

человека. Люди стремятся к тому, что прекрасно. Посещение спектаклей

драматических и оперных театров совместно с учениками, особенно совместное

посещение концертов и живое обсуждение виденного - лучшее средство


107

воспитания вкуса учеников. Совместные посещения симфонических и камерных

концертов особенно важны, так как позволяют более конкретно и наглядно

анализировать как особенности исполнения: манеру интерпретации,

технические приемы, так и музыку композитора. Это относится к концертам

певцов и оперным спектаклям, где имеется возможность давать оценку и общей

постановке, режиссерской и дирижерской трактовке произведения, и

профессионализму отдельных исполнителей.

Весьма важен анализ особенностей интерпретации того или иного

исполнителя и подробный разбор вокально-технических элементов. Анализ

вокальной техники певца при совместном слушании концерта педагогом и

учеником - чрезвычайно полезен, так как он не только воспитывает вокальный

слух молодого певца, но и помогает ему глубже понять требования своего

педагога и лучше осознать ошибки своей технологии пения. [3]

Чрезвычайно большую пользу приносит постоянные прослушивания

звукозаписи исполнения великих певцов прошлого и настоящего: Р.Баглановой,

Б.Тулегеновой, Е.Серкебаева, русских: А.Неждановой, И. Архиповой,

Ф.Шаляпина, итальянской: М.Каллас, М.Кабалье, П.Доминго, Л.Паваротти,

Х.Кореррос и современных М.Мухамедкызы, Н. Усенбаевой, Т.Мусабаева и

другие. Анализ вокальной технологии, стиль исполнения музыки различных

авторов, особенности исполнительного стиля и вокальной технологии

различных национальных школ пения - все это чрезвычайно развивает вкус

ученика, расширяет его кругозор, способствует формированию мировоззрения,

воспитывает понятие о вокальном идеале. Такое живое общение педагога с

учеником, обмен мнениями по только что прослушанному исполнению - в

высшей степени полезное дело. При этом важно предоставить инициативу

критики ученику, требуя обоснования высказываемых суждений. Активность

ученика в этом анализе помогает его развитию, учит анализировать и

формулировать свои наблюдения. В развитии эстетического чувства большое

значение имеет репертуар, на котором строится воспитание ученика в аудитории

по специальности. Этот репертуар должен основываться на лучших

классических образцах музыки прошлого и настоящего. Репертуар, который

ученик проходит в аудитории педагога по специальности, повторяясь

многократно из урока к уроку, хорошо фиксируется памятью и входит в его

репертуарный багаж.


108

Особое внимание следует уделять современности. Надо обязательно

включать в репертуар ученика сочинения современных авторов, приучать его

вслушиваться в новый круг музыкальных интонаций, чтобы он знакомился со

стихами современных поэтов. В стихах в поэтической форме оживают

интонация современного языка, обороты речи, живой язык сегодняшнего дня.

Современные стихи, его ритм, ударения, его музыкальная структура отражает

пульс современной жизни, характер чувств, настроений. Необходимо

слушать и знать современных казахских певцов и музыкантов: Ж.Аубакировой,

А.Мусакожаевой, М.Бисенгалиева, Ж.Серкебаева, сестры Накыпбековы,

Г.Мырзабековой, М.Мухамедкызы. Особенно важно читать отдельно от музыки

поэтические тексты вокальных произведений современных композиторов.

Необходимо усвоить тот язык, те интонационные обороты, почувствовать те

образы, которые вызвали к жизни музыкальные мысли композитора. Умение

достигать органического слияния интонаций живого слова и отличного вокала

обязательное качество современного певца. На развитие этого положения

должно быть постоянно направлено внимание педагога. [4]

В произведениях талантливых современных авторов живут образы

сегодняшнего дня, переживания и чувства человека нового общества. Эти

образы и чувства очень близки современному исполнителю. Если язык и музыка

поэтического текста легко доходят до певца, то музыкальный язык композитора

в силу консерватизма нашего слуха - более трудно усваивается. Непривычные

для слуха произведения новых авторов кажутся молодым певцам очень

сложными, нелогичными по структуре, по гармонизации. Однако по мере

распевания и освоения, если композитор талантлив, эти произведения начинают

нравиться, доставлять удовольствие. Нередко, молодые певцы встречают такой

репертуар с нежеланием, разучивают его с неохотой. Нужна настойчивая

повседневная работа педагога над воспитанием в молодом певце чувства нового,

умение заразить его этим новым, раскрыть перед ним ту ценность, которую несут

произведения современных авторов. Именно консерватизм слуха и боязнь

вокальных трудностей причина пассивности большинства молодых певцов в

отношении современной музыки с ее сложным языком. Педагог призван по

возможности преодолевать этот разрыв между современной музыкой и

традиционным классическим воспитанием слуха и техники молодых певцов.

Важно, чтобы ученик видел постоянную работу своего педагога над


109

расширением знаний, интерес к новой музыке, живописи, литературе, работу над

освоением новых вокальных произведений. Развивая в ученике чувство

прекрасного, совершенствуя его музыкальные способности, воспитывая чувства

музыки, надо одновременно воспитывать в нем певца. Молодой певец не может

ясно не ощущать те национальные корни, которые питают музыку и

исполнительский стиль.

Роль личности педагога в воспитании молодого певца трудно

переоценить. Каждый педагог должен ясно представить себе то воздействие,

которое он оказывает на ученика как личность и поэтому должен строго, с

большой ответственностью относиться к своим взаимоотношениям с учеником

(Рисунок 1). Педагог, желая наладить контакт с учеником, не должен допускать

приятельских отношений с учеником, что неминуемо ведет к потере

дисциплины, к снижению тонуса в работе, к постепенной потере авторитета

педагога.

Рисунок 1 - Модель воспитательного воздействия педагога вокала

Сочетание науки и практики – непременное современное требование к

педагогу в любой специальности, и вокальный педагог не может быть тут

исключением. Сложность вопроса в том, что наука быстро развивается, и тот

уровень теоретических знаний, который получил певец, оказывается

несовременным к тому времени, когда он приходит после окончания певческой

карьеры к педагогике. Теоретическая подготовка таких певцов недостаточна для

педагогической деятельности. Современный педагог обязан иметь знания о

состоянии и развитии основных вопросов, связанных с голосом и его

воспитанием. [5]


110

Таким образом, круг требований, предъявляемых к вокальному педагогу

достаточно широк. Он включает и педагогическое мастерство, и высокую

культуру, глубокую эрудицию в теории вокального искусства, и комплекс

личных качеств. Для того чтобы воспитывать талантливого певца, педагог сам

обязан быть специалистом с большой культурой, глубоким знанием теории и

истории искусства, то есть служить примером для ученика. Педагог обязан быть

чуток к передовому, современному искусству, приобщать ученика к

современной музыке. Как наследник казахской школы пения, он призван

воспитывать ученика в стиле ее лучших исполнительских традиций. Вокальный

педагог должен, обладать педагогическим даром, умением правильно решать

конкретные задачи, определенные индивидуальными качествами ученика,

иметь педагогическую интуицию, опыт. Задача педагога - формирования

профессионального, технически совершенного голоса.


1. Гарина З. Голос: музыкальная грамота для вокалистов. – М.:

Издательство «АСТ», 2015.

2. Маркези М. Школа пения. – Спб.: Издательство «Музыка», 2011.

3. Дмитриев Л.Б. Основы вокальной методики. – Спб.: Издательство

«Музыка», 2012.

4. Варламов А.Е. Полная школа пения. - Спб.: Издательство «Лань»,

2012.

5. Морозов Л.Н. Школа классического вокала. - Спб.: Издательство

«Планета музыки», 2013.


111

Aitzhanova K., Seydullayeva S. The role of games on language lessons

Aitzhanova K., Seydullayeva S.

University of Foreign Languages and Professional Career

[email protected]

THE ROLE OF GAMES ON LANGUAGE LESSONS

Games offer students a fun-filled and relaxing learning atmosphere. After learning

and practicing new vocabulary, students have the opportunity to use language in a non-

stressful way. While playing games, the learners' attention is on the message, not on the

language. Rather than pay attention to the correctness of linguistic forms, most participants

will do all they can to win. This eases the fear of negative evaluation, the concern of being

negatively judged in public, and which is one of the main factors inhibiting language learners

from using the target language in front of other people. In a game-oriented context, anxiety is

reduced and speech fluency is generated--thus communicative competence is achieved.

Games are also motivating. Games introduce an element of competition into

language-building activities. Many experienced textbook and methodology manuals writers

have argued that games are not just time-filling activities but have a great educational value.

W. R. Lee holds that most language games make learners use the language instead of thinking

about learning the correct forms. He also says that games should be treated as central not

peripheral to the foreign language teaching programme. A similar opinion is expressed by

Richard-Amato, who believes games to be fun but warns against overlooking their

pedagogical value, particularly in foreign language teaching. There are many advantages of

using games. "Games can lower anxiety, thus making the acquisition of input more likely"

(Richard-Amato). They are highly motivating and entertaining, and they can give shy students

more opportunity to express their opinions and feelings (Hansen). They also enable learners

to acquire new experiences within a foreign language which are not always possible during a

typical lesson. Furthermore, to quote Richard-Amato, they, "add diversion to the regular

classroom activities," break the ice, "[but also] they are used to introduce new ideas". In the

easy, relaxed atmosphere which is created by using games, students remember things faster

and better (Wierus and Wierus). Further support comes from Zdybiewska, who believes

games to be a good way of practicing language, for they provide a model of what learners

will use the language for in real life in the future.

mailto:[email protected]


112

Games encourage, entertain, teach, and promote fluency. If not for any of these

reasons, they should be used just because they help students see beauty in a foreign language

and not just problems.

There are many factors to consider while discussing games, one of which is

appropriacy. Teachers should be very careful about choosing games if they want to make

them profitable for the learning process. If games are to bring desired results, they must

correspond to either the student's level, or age, or to the material that is to be introduced or

practiced. Not all games are appropriate for all students irrespective of their age. Different

age groups require various topics, materials, and modes of games. For example, children

benefit most from games which require moving around, imitating a model, competing

between groups and the like. Furthermore, structural games that practice or reinforce a certain

grammatical aspect of language have to relate to students' abilities and prior knowledge.

Games become difficult when the task or the topic is unsuitable or outside the student's

experience.

Another factor influencing the choice of a game is its length and the time necessary

for its completion. Many games have a time limit, but the teacher can either allocate more or

less time depending on the students' level, the number of people in a group, or the knowledge

of the rules of a game etc.

Games are often used as short warm-up activities or when there is some time left at

the end of a lesson. Yet, as Lee observes, a game "should not be regarded as a marginal

activity filling in odd moments when the teacher and class have nothing better to do". Games

ought to be at the heart of teaching foreign languages. Rixon suggests that games be used at

all stages of the lesson, provided that they are suitable and carefully chosen. At different

stages of the lesson, the teacher's aims connected with a game may vary:

Games also lend themselves well to revision exercises helping learners recall material

in a pleasant, entertaining way. All authors referred to in this article agree that even if games

resulted only in noise and entertained students, they are still worth paying attention to and

implementing in the classroom since they motivate learners, promote communicative

competence, and generate fluency. However, can they be more successful for presentation

and revision than other techniques? The following part of this article is an attempt at finding

the answer to this question.

Game with prepositions

MAGAZINE SEARCH

Materials: Magazines to share in groups

Dynamic: Small groups

Time: 15 minutes


113

Procedure: 1. On the board, write a list of prepositions of place that the students have

studied. Divide the students into groups of three or four and give each group several

magazines. You may want to ask students to bring in their own. If you are supplying them,

be sure that they have full-page ads or other large pictures.

2. Give the groups a time limit and have them search through their magazines to find

a picture that contains situations illustrating prepositions of place.

3. When the time is up, each group goes to the front of the class, holds up its picture,

and explains (in sentences) the contents of the picture, using prepositions of place.

Example: The dog is under the table.

The table is next to the man.

The table is in front of the window.

4. The group that found a picture allowing them to correctly use the most prepositions

of place from the list on the board wins.

NOTE: With an intermediate group, choose a wider range of prepositions that they

have already reviewed.

In the present qualification work we attempted to investigate the problem of game

using at English language lessons, one of the main problems in theory of English grammar

teaching. We chose the theme of our qualification work because we interested in it. We used

different kind of references to investigate the role of games in teaching English.

Recently, using games has become a popular technique exercised by many educators

in the classrooms and recommended by methodologists. Many sources, including the ones

quoted in this work, list the advantages of the use of games in foreign language classrooms.

Yet, nowhere have I found any empirical evidence for their usefulness in vocabulary

presentation and consolidation.

Though the main objectives of the games were to acquaint students with new words

or phrases and help them consolidate lexical items, they also helped develop the students'

communicative competence.

The present material can be used at the lessons of grammar, practical course of

English language, lexicology, and speech practice in both: universities and English classes at

schools. This paper can help to create the teaching aids, textbooks, etc. Teachers and students

might use the results of the present work for the further investigations.


114

Жансеркеева Э.Н. ЛЕКСИКАЛЫҚ ИНТЕРФЕРЕНЦИЯНЫҢ РӨЛІ МЕН МАҢЫЗЫ

Жансеркеева Э.Н.

Қазақ Мемлекеттік Қыздар Педагогикалық Университеті

[email protected]

ЛЕКСИКАЛЫҚ ИНТЕРФЕРЕНЦИЯНЫҢ РӨЛІ МЕН МАҢЫЗЫ

Шет тілін үйренушілерге жаңа сөздерді түсіндірудің алуан түрлі тиімді

жолдары көптеп кездеседі. Тілдегі лексика саласы бойынша жұмыс істеудің

ерекше маңыздылығын атап өткен жөн. Дегенмен, лексикалық аспект жеткілікті

дәрежеде талданып, әдістемелік тұрғыда ұйымдастырылуы жағынан әлі де болса

кемшін күйде қалып келе жатқаны мәлім. Үйреніп жатқан тілдегі лексиканы

түсіндірудің олқы соғып жатқан себептерін былайша түсіндіруге болады:

біріншіден, лексиканың жүйелілігі – тіл құрылымындағы ең күрделі құбылыс

болып есептеледі, ал екіншіден, сөз сипаты жағынан ең күрделі, жан-жақты және

атқаратын қызметі бойынша ерекше болып есептелетін негізгі, базистік бірлік

болып табылады. Өзге тілді меңгерту барысында сол тілдің лексикасын

түсіндірудің (семантизациялаудың) әр түрлі жолдары болады десек, олардың

ішінде ең тиімді дегендерін былайша топтастыруға болады:

1) жаңа сөзді көрнекі құралдарды пайдалана отырып түсіндіру;

2) синонимдер арқылы түсіндіру;

3) жаңа сөзді мәнмәтін (контекст) арқылы түсіндіру;

4) антонимдер арқылы түсіндіру;

5) туынды сөздердің жасалу жолдарын талдау негізінде түсіндіру;

6) жаңа сөзді санақ (перечисление) арқылы түсіндіру;

7) сөздерді білдіретін мағынасына сипаттама беру арқылы түсіндіру;

8) жаңа сөзді ана тіліне аудару арқылы түсіндіру.

Осы сегіз топтың әрқайсысына жеке-дара тоқталып өтейік.

1. Жаңа сөзді көрнекі зат арқылы (құрал) түсіндіру. Бұл әдіс аты айтып

тұрғандай, нақты ұғым беретін, заттық атауы бар сөздерді сол затты көрсету

арқылы түсіндіруге келіп саяды. Сонымен қатар, ым-ишара арқылы да

http://kazmkpu.kz/

mailto:[email protected]


115

лексиканы меңгертуге болады. Осы мақсатта әдетте, фильмдер, диафильмдер

қолданылады.

Алғашқы сабақтарда аудиториядағы заттарды қөрсету арқылы көп

сөздерді түсіндіруге болады. Мысалы, ағылшын тілінде: blackboard, window,

door, table, copy-book, pencil, dictionary, book, chalk, chair деген сөздер арқылы

кейбір етістіктердің мағынасын түсіндіруге болады. Бұл дегеніміз, жоғарыда

аталып өткен заттарды (ашу − open, тазалау − clean, жабу − close, отыру − sit,

жазу − write, оқу − read) етістіктерді өткенде пайдалануға болады деген сөз.

Ағылшын тіліндегі үстеулерді (алдында − in front of, оң жақта − оn the right,

артында − behind, ортасында − in the middle, жоғарыда − above) заттың

орналасқан орнын көрсету арқылы түсіндіруге, сын есімдерді заттың түр-түсін,

сапасын, көлемін көрсету арқылы түсіндіруге болады. Сол себептен, мұндай

сөздерді түсіндіру барысында басқа амалдарды іздестіруге тура келеді.

2) Синонимдер арқылы түсіндіру. Бастапқа кезеңде ағылшын тіліндегі

жаңа сөздерді түсіндіру барысында синонимдерді пайдалану арқылы түсіндіру

әдісі әдетте қолданылмауы тиіс. Оқытуды жалғастыру кезеңі мен жоғары

кезеңінде синонимдер арқылы түсіндіру белсенді түрде қолданылады. Мысалы:

continue – go on – proceed; look – stare – gaze; finish – complete – end; answer –

reply – respond; vacant – free – not engaged – loose – free. Бірақ, синонимдерді

пайдалану кезінде олардың ұғымдары мен стилистикалық тұрғыда әр түрлі

қолданылатындығы мен сөздермен таңдап тіркесетіндігін ұғындыру, түсіндіру

қажет. Мысалы, go on reading − continue reading, vacant room – free room деп айта

алмаймыз.

3) Жаңа сөзді мәнмәтін (контекст) арқылы түсіндіру. Ағылшын тілінде

кейбір сөздердің мағынасы сөйлем арқылы айқындалады. Бұл тұрғыда анық

және түсінікті мәнмәтін қолданылуы қажет, демек, тілді үйренуші сөйлемнің

білдіретін негізгі ойын, не туралы айтылғанын дұрыс түсіну үшін мәнмәтінді

дұрыс түсінуі керек. Мысалы:

saw with half an eye – бір көзімен көру;

open one’s eyes − көзі шарасынан шыға жаздап қарау (таңқалу);

open person’s eyes to the truth – шындыққа көзін жеткізу;

mind your eye! – сақтаныңыз!


116

4) Антонимдер арқылы түсіндіру. Тіл үйренушінің лексикалық қоры

кеңейген сайын, соғұрлым, антоним сөздерді көбірек пайдалануға болады. Егер,

жаңа сөздер құрамында қыс − winter, ақ − white, түн − night, қымбат –expensive,

оңай − easy, келу – to come, т.с.с. сөздер болса, осы сөздердің антонимдерін бере

отырып, тілді үйренушілердің сөздік қорын кеңейтуге болады: жаз − summer,

қара − black, күн − day, арзан − cheap, қиын − difficult, кету - leave.

5) Туынды сөздерді олардың жасалу жолдары арқылы және жасалуын

талдау негізінде түсіндіруге болады. Бұл тәсіл тілді үйренудің барлық кезеңінде

қолданылады. Оқыту кезеңіндегі лексикалық минимумдар ағылшын тілінің

сөздік қорының бір ғана бөлшегі болып табылады. Осыған орай, оқу материалы

бойынша берілген лексикалық минимумдар жаңа сөздері көп мәтінді түсінуге

мүмкіндік бермейді. Тілді үйренушілердің сөз мағынасын сөзжасам элементтері

арқылы анықтай алу қабілетін тілді үйренудің алғашқы сатысынан бастау қажет.

Мысалы:

to write (жазу) cөзінен writ + er (жазушы)

writ + ing (жазу)

writ + ing – ink (cия)

writ + ing – paper (пошта қағазы) [59, 674]. Ағылшын тіліндегі to write

(жазу) cөзінен туындаған туынды сөздерді тіл үйренушілерге бастапқы кезеңнен

бастап аңғартып отырса, бұдан өзге де туынды сөздердің мағынасын олар түсініп

отыратын болады.

6) Жаңа сөздерді санамалау (перечисление) арқылы түсіндіру. Бұл

дегеніміз жалқыдын жалпыға көшу, бөлшектің бүтінге айналуы арқылы

түсіндіріледі. Мысалы: What are the types of furniture? (Жиһаздың қандай түрлері

бар?) десеңіз, ағылшын тілін үйренушілер desk (үстел), table (орындық),

sideboard (шкаф) (sofa) диван деп санамалай жөнеледі.

7) Сөздерді білдіретін мағынасына сипаттама беру арқылы меңгерту. Бұл

әдіс көбінесе тілді меңгеруді жалғастыру сатысындағы оқушытер үшін

қолданылады. Егер де кейбір сөздердің ана тілінде баламасы болмаған жағдайда

сол сөздің білдіретін мағынасына сипаттама беріледі.

8) Жаңа сөзді ана тіліне аудару арқылы түсіндіру. Аударма әдісіне

байланысты түрлі пікірлер өте көп. Жаңа сөздерді тек аудару арқылы түсіндірген

жағдайда немесе аудармадан мүлдем бас тарту жағдайында керемет нәтижеге


117

қолымыз жетеді деп айту қиын. Бұл кез келген сөзді түсіндіру кезінде

семантизациялаудың жан-жақты әдісі болып табылмайды.

Интерференция нәтижесінде туындайтын қателердің себептерін тілді

меңгерушілермен бірге талдап интерференцияны түсінуге көмектеседі.

Қателерді сезіну қабілеті оларды айқындай алу қабілетін қалыптастырады, сыни

тұрғыда талдай алу мен өзіне ескертіп отыруға септігін тигізеді. Сонымен,

интерференция қатенің бірнеше типтерін туындатады. Тасымал оқу үдерісінің ең

басты сипаттамасы болып табылады, алайда, екінші шет тілін меңгеруде оқудағы

барлық жетістіктер мен мәселелер оның қолданылуымен ғана түсіндірілмейді.

Қателердің туындау себептерін талдау тасымалдың іс-әрекет саласы мен өзге де

танымдық стратегияларын шектеуге мүмкіндік береді.

Қолданылған әдебиеттер тізімі:

1. А. Салқынбай, Е. Абақан. Лингвистикалық түсіндірме сөздік: −

Алматы: Сөздік – словарь. 1998, - 304 б.

2. Словарь иностранных слов. Изд. 9. М.: Русский язык, 1982. - С.199.

3. “Қазақстан” Ұлттық энциклопедия. Бас ред. Ә. Нысанбаев. –

Алматы: “Қазақ энциклопедиясының” Бас редакциясы, 2002. – 720

б.

4. Н.В. Имедадзе. К психологической природе раннего двуязычия //

Вопросы психологии.- I960.- №1.- С.7

5. Н.А. Пашковская. направление и характер интерференции

украинского языка в русской письменной речи учащихся-

украинцев // Русский язык в национальной школе.- 1973.- №1. С. 46.

6. Э. Хауген. Языковой контакт // Новое в лингвистике. Вып. VI. - М.

1972. – 17 с.


118

Байсеңгіров М.Қ. Мектепте бейнелеу өнерін оқытудың мақсаты және оқушылардың жаңа технологияға деген түсінігін арттыру

Байсеңгіров М.Қ. аға оқытушы

Ы.Алтынсарин атындағы Арқалық мемлекеттік педагогикалық институты

МЕКТЕПТЕ БЕЙНЕЛЕУ ӨНЕРІН ОҚЫТУДЫҢ МАҚСАТЫ ЖӘНЕ ОҚУШЫЛАРДЫҢ ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯҒА ДЕГЕН ТҮСІНІГІН АРТТЫРУ

Бүгінгі таңдағы мектептердің алдында тұрған мәселе оқушыларды

дамыта оқыту, яғни, оқушыны оқу әрекетіне қалыптастыру, олардың оқуға

ынтасын ояту, қызығушылығын арттыру. Сондықтан, мұғалімнің алға қойған

маңызды міндетінің бірі – талабы таудай жеке тұлғаны іздеп табу, оны өсіру. Жас

ұрпақтың білім алуының бірден-бір шарты – мұғалімнің жаңашыл болуы. Себебі,

еліміздің болашағы бүгінгі жас ұрпақтың білім деңгейімен өлшенеді. Сондықтан

сабақты жаңаша құрып, инновациялық әдіс-тәсілдерін, педагогикалық

білімдерін жетілдіре отырып, оны дер кезінде қабылдап, өңдеп, нәтижелі

пайдалана білу әрбір ұстаздың міндеті болуы керек. Қазіргі кездегі қоршаған

ортадағы өзгерістер ақпараттық - коммуникативтік технологиялар саласында

болып жатқаны белгілі. Бұл саладағы маңызды өзгерістер білім беру саласына да

оң ықпалын тигізіп отырғаны бүгінгі білім ордасындағы ұстаздар қауымына

кеңінен таныс [1, 3 б].

Жаңа ақпараттық - коммуникативтік технологиялардың адам, қоғам

өміріндегі орны туралы Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев өзінің «Жаңа әлемдегі жаңа

Қазақстан» атты жолдауында білім ордаларын жаңа технологиялармен

қамтамасыз етуді одан әрі жетілдіретіндігін атап өткен болатын. Ақпараттық -

коммуникативтік технологиялар бүгінгі күні біздің қоғамымызға кеңінен енді.

Компьютерлік технология мен мультимедиялық құралдардың жылдам дамуы

мұғалімдердің осы мүмкіндіктерді сабақтарында қолдануы талап етілуде.

Ақпараттық технологиялар әртүрлі ақпарат көздеріне жол ашып,

оқушылардың өздік жұмыстарының тиімділігін арттырады, оқушылар мен

педагогтардың шығармашылығына жол ашады, оқытудың жаңа формалары мен

әдістерін іске асыруға мүмкіндік береді. Оқу үрдісін ұйымдастыруда ақпараттық

технологиялар оқушылардың танымдық іс-әрекетін белсендіріп, оларды жоғары

білімділік нәтижеге жеткізетін құралға айналады. Сонымен қатар осы мезетте


119

оқушылардың шамадан тыс жүктелуін жою мақсаты қойылады. Осы

мәселелердің барлығын іске асыру қазіргі заманғы білім беру технологияларын,

соның ішінде ақпараттық технологияны белсенді түрде енгізгенде ғана мүмкін

болады.

Тәжірибе көрсеткендей, компьютерлік жүйе қолданылатын сабақтар

мұғалімнің орнын баспайды, керісінше, мұғалім мен оқушы арасындағы қарым-

қатынасты неғұрлым мазмұнды, жеке тұлғалы және әрекетті етеді.

Оқушылардың жеке тұлғасын, оның рухани әлемін, қабілеті мен ынтасын

дамыту бүгінгі таңдағы негізгі мәселенің бірі. Оның себебі оқушы өз бетімен

ізденіп жұмыс істеуге, өз бетінше алған білімін тәжірибеде, өмірде пайдалануды

үйренбеген. Сол үшін де оқшының өзіне сенімін арттыру, шығармашылығын

дамыту мақсатында мұғалімнің әр сабағы әр түрлі, жан - жақты болуы қажет.

Сабақ мазмұнының теориялық - практикалық құндылығы жоғары болған сайын

оқушыларды оқыту мен тәрбиелеу өте тиімді жүргізіледі. Оқушыларға білім

негізін меңгерудің әдіс - тәсілдері сан алуан. Оны таңдап алу мұғалімнің

шеберлігіне байланысты. Оқушының пәнге деген қызығушылығын арттыру –

мұғалімнің өз еңбегін ұтымды ұйымдастыра отырып, жаңа сабақ үлгілерімен

оқушыларды шығармашылыққа ізденуін қалыптастыру, оқушыларға сұрақ қою,

эксперименттік тапсырмаларды шештіру, ой таласын жасау, танымдық ойындар

ұйымдастыру арқылы іске асады [2, 8 б].

Мұғалім өз іс - тәжірибесінде сабақ беру үрдісінде мынадай факторларға

сүйенеді: Оқушыларды өз бетінше жұмыс істеуге үйрету; Оқушылармен

жекелей, топпен жұмыстар жүргізу; Оқушылардың компьютерлік сауаттылығын

арттыру;

Оқушылардың шығармашылық қызметін дамыту.

АКТ - ны сабақтарының келесі кезеңдерінде іске асырады:

Үй жұмысын тексеруде;

Жаңа сабақты түсіндіргенде;

Қайталау, бекіту сабақтарында;

Сабақ барысында оқушылардың білімдерін тексеруде.

Ақпараттық - коммуникативтік технологиялар сабаққа дайындалуда

қосымша ақпаратты іздеуді кеңейтеді. АКТ - ны бейнелеу өнері және сызу

сабақтарында қолдану көрнекіліктің және жұмыстың тез орындалуы (жазбаша


120

жұмыстың болмауы) арқасында материалды игеруге уақыт үнемдеуге мүмкіндік

береді. Интерактивті режимде оқушылардың білімдерін тексеру оқытудың

тиімділігін арттырып, тұлғаның барлық потенциалын, танымдық, моральды -

адамгершілік, шығармашылық, коммуникативтілік және эстетикалық

мүмкіндіктерін іске асыруға көмектеседі, оқушылардың зияткерлігін,

ақпараттық мәдениетін дамытуға әсер етеді [3, 15 б].

Жаңа материалды игеру кезеңінде графиктерді, суреттерді, шеберлік

сыныптарынан үзінділер көрсету үшін интерактивті тақтаны немесе

мультимедиялық презентацияны қолдана отырып, материалды түсіндіреді.

Бейнелеу өнері сабағында түстік байланыс тақырыбында paint, сызу сабағында

графикалық жұмыс кезінде Kompas-3D бағдарламасымен, сонымен қатар

презентацияларды түрлі бағдарламаларда жасауға тырысады. Ол үшін арнайы

интернет беттерінен қосымша мағлұматтар алып, өз беттерімен жаңа

бағдарламаларда жұмыс жасауды үйренеді. Тақырып бойынша оқу дағдысын

игеру кезеңінде бейнелеу өнері сабақтарында интерактивті тақтаны сонымен

қатар ноутбук, планшеттерді қолданған дұрыс. Бұл оқушының сабаққа деген

қызығушылығын арттырады.


1. Қазіргі педагогикалық технологиялар: оқу - әдістемелік құрал. Алматы.

2. Е.С. Сарманов, С.К. Сапаров. Сабақта жаңа технологияларды қолдану.

Шымкент. 2006 ж.

3. Б.Р.Айтмамбетова. Жаңашыл педагогтар идеялары мен тәжірибелері.

Алматы,1991ж.


121

Shukanova N. A.. Active games in teaching grammar

Senior instructor Shukanova N. A.

Taraz State University, Kazakhstan

ACTIVE GAMES IN TEACHING GRAMMAR

Presenting new information is thing; getting the student to apply the new

information another. So far, we have been concerned with how to present the student

with new material; but how is he to apply what he has learnt? The basic aim in any

language is to train the student to use new patterns. In traditional textbooks, all

information is presented in the form of «rules» which the student applies in a series of

disconnected sentences by filling in blank spaces, or by giving the correct form of

words brackets. It has become abundantly clear that this approach to language-learning

is highly ineffective. It encourages the teacher to talk ABOUT the language, instead of

training his students to use it. The emphasis is on written exercises. The greatest

weakness in this approach is that the student cannot transfer what he has learnt from

abstract exercises of this kind to other language skills like understanding, speaking and

creative writing.

There are numerous techniques concerned with grammar presentation, if

teachers want students to remember new grammar material it needs to learn in the

context, practiced and then revised to prevent students from forgetting. By using visual

techniques teachers help students and associate the presented material in a meaningful

way and incorporate it into their system of the language units.

Recent years have seen a reawakening of interest in the role of grammar in

English language teaching. Grammar is usually a necessary or desirable part of

classroom language learning. Nowadays the teachers follow different creative

techniques by entertaining and relaxing the learners while they are learning or

practicing a linguistic structure which eliminates students` negative attitude towards

learning.

Games are a lively way of maintaining students’ interest in the language, they

are fun but also part of the learning process, and students should be encouraged to take

them seriously. They should also know how much time they have to play a game. It’s

not useful to start a game five minutes before the end of the lesson. Students are usually


122

given a ‘five-minute warning’ before the time is over so they can work towards the

end.

The older the students are, the more selective a teacher should be in choosing

a game activity. Little kids love movements, while older ones get excited with puddles,

crosswords, word wheels, and poster competitions whatever.

Modern language teaching requires a lot of work to make a lesson interesting

for modern students who are on familiar terms with computers, Internet and electronic

entertainment of any kind. Sympathetic relations must exist not only among students

but between students and a teacher. It’s of special importance for junior students

because very often they consider their teachers to be the subject itself, i.e. interesting

and attractive or terrible and disgusting, necessary to know or useless and thus better

to avoid.

Teachers should be very careful about choosing games if they want to make

them profitable for the learning process. If games are to bring desired results, they must

correspond to either the student's level, or age, or to the material that is to be introduced

or practiced. Not all games are appropriate for all students irrespective of their age.

Different age groups require various topics, materials, and modes of games. For

example, children benefit most from games which require moving around, imitating a

model, competing between groups and the like. Furthermore, structural games that

practice or reinforce a certain grammatical aspect of language have to relate to students'

abilities and prior knowledge. Games become difficult when the task or the topic is

unsuitable or outside the student's experience.

Games are often used as short warm-up activities or when there is some time

left at the end of a lesson. Yet, as Lee observes, a game "should not be regarded as a

marginal activity filling in odd moments when the teacher and class have nothing better

to do". Games ought to be at the heart of teaching foreign languages. Rixon suggests

that games be used at all stages of the lesson, provided that they are suitable and

carefully chosen.

The aim of all language games is for students to practice the language. Games

are highly motivating and entertaining. The games can give the students more

opportunities to express their opinion and feelings, remember things faster and better

to gain knowledge.


123

Some of the creative activities that we use while teaching grammar are as

follows:

«There is …»

The teacher divides the class into two teams. The teacher puts some things into the box.

The members of the teams name the things. There is a book in the box. There is an

eraser in the box and etc.

“Interpreters”

The class is divided into two teams. The teacher reads the sentence in Kazakh

language. The students find the translation of the sentences in the text. The team with

the most points is the winner.

“Detectives”

The teacher divided the class into some teams. The teacher gives the each team

different tasks. The students must find out different parts of speech in the text. I team

- noun, II team-adjectives, III team- verb and etc. The team who copes with the task is

the winner.

“Tic Tac Toe”

Play “Tic Tac Toe” with your classmates. The teacher will draw a big tic-tac-

toe grid on the blackboard and fill in each square with the name of a resource or

product. Divide the class into two teams –X and O. X goes first. One student chooses

a word from the grid and makes a passive voice statement telling where that product or

resource is produced, raised, or grown. If the statement is incorrect, the teacher erases

the word and writes an X, and the other team has a chance. If the other team makes a

correct statement, the teacher erases the word and writes an O. The purpose of the team

is to get three Xs or three Os in a row.

Phrasal verbs races.

Language structure – to ask for, to find out, to grow up and etc.

- Put SS in pairs or groups of 3 or 4. Give each pair or group a sheet face down.

oranges X horses

airplanes cheese silver

tobacco pineapples


124

- Explain that the activity is a race. Each group should have a ‘secretary’ who

writes down the answers. The winner is the pair or group who can find the most correct

answers in the time limit. They only have to write one answer to each question unless

it specifies more, and if they are stuck with one question, they should move on to the

next.

- Set a time limit, e.g. five minutes, and tell SS to start. Give more time if you

can see that SS need it.

- When the time limit is up, check answers, encouraging SS to use full

sentences, e.g.

1. When you get to a restaurant the first thing you usually ask for is a table (or

a menu);

2. How can you find out what’s on at the cinema?

3. What are two typical things young children want to be when they grow up?

4. What do people usually say to each other when they hang up?

5. Can you name two times of year that people normally look forward to?

6. Can you name three things you can turn on with a remote control?

Suggested answers (but others are possible)

A table

By looking on the Internet, phoning the cinema, etc.

Footballer/actress, etc.

Bye.

The summer holidays, national holidays, e.g. Christmas

TV, hi-fi, DVD player, etc.

Synonyms Ball Game

This game is useful for helping students build their vocabulary and understand

how to use synonyms. Arrange the students so they are standing in a circle and give

one student the ball. When the teacher calls out an adjective, such as "beautiful," the

student holding the ball throws the ball to his classmate who then must say a synonym

for the adjective, such as "pretty." Each student must call out a synonym in five seconds

or he is out of the round. The last student remaining wins the game.

Grammar games also lend themselves well to revision exercises helping

learners to recall a grammar material in a pleasant, entertaining way. Grammar games


125

should be an integral part of a lesson providing the possibility intensive practice. They

are useful and more successful than other methods of grammar presentation and

revision.

Literature:

1. «Иностранные языки в школе» Журнал, Москва.

2. Новые педагогические и информационные технологии в системе

образования. Е. С. Полат, М. Ю. Бухаркина, М. В. Моисеева, А. Е. Петров

– М.: Издательский центр "Академия", 2004.

3. “English in mind”. Cambridge University Press. 2010.

4. Полат Е.С. «Компьютер на уроках английского языка». Ин.яз. 2004г.

5. “New English file”. Oxford University Press. 2006.

6. Rixon, S. 1981. How to use games in language teaching. London: Macmillan

Publishers Ltd.

7. Lee Su Kim. Creative Games for the Language. Class Forum Vol. 33 No 1,

January - March 1995


126

CONTENTS

ПЕДАГОГИЧЕСКИ НАУКИ

Дистанционно обучение

Жунисбекова Д.А., Орынбасар Г., Аширбаев Х.А., Тажибекова Г.Н. ПЕДАГОГИЧЕСКИЙ АСПЕКТ ПРИМЕНЕНИЯ ДИСТАНЦИОННОГО ОБУЧЕНИЯ

В ВУЗЕ ............................................................................................................... 3

Проблеми на обучението на специалисти

Гаврилюк В. В. ПЕРІОДИЗАЦІЯ ЗАСВОЄННЯ МАЙБУТНІМИ ОФІЦЕРАМИ-

ПРИКОРДОННИКАМИ СИСТЕМИ ВІЙСЬКОВО-ПРОФЕСІЙНИХ КОМПЕТЕНЦІЙ

БОЙОВОГО ЗАБЕЗПЕЧЕННЯ ОПЕРАТИВНО-СЛУЖБОВИХ ДІЙ ПІДРОЗДІЛІВ . 6

Серховець С.В. ОСОБЛИВОСТІ ВИКОРИСТАННЯ НАОЧНИХ МЕТОДІВ

НАВЧАННЯ ПІД ЧАС ПІДГОТОВКИ КУРСАНТІВ-КІНОЛОГІВ .............................. 9

Ташкенбаева Ж.М. PEDAGOGICAL CONDITIONS OF SELF-STUDY ACTIVITY

OF STUDENTS OF THE RESEARCH UNIVERSITY ............................................ 12

Курманова А.И.ОСНОВЫ ПОДГОТОВКИ И РАЗВИТИЯ МЕНЕДЖЕРОВ ...... 16

Вельчева Л. Г., Солдатенко Н. А., Герасько Т. В. ПРОБЛЕМА

ФОРМУВАННЯ БІОЛОГІЧНІЙ КАРТИНИ СВІТУ ................................................ 22

Мухамадиева М. Н. БАСТАУЫШ МЕКТЕПТЕ ИННОВАЦИЯЛЫҚ ӘДІСТЕРДІ

ПАЙДАЛАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ ........................................................................... 25

Тулекова Г.М., Антикеева С.К., Хаймулдина А.Ю. РОЛЬ И МЕСТО

УПРАВЛЕНЧЕСКОГО ПОТЕНЦИАЛА В СОВРЕМЕННЫХ УСЛОВИЯХ ............ 29

Методически основи на учебния процес Shkutina L.A., Denivarova N.V., Verkhoturtseva Z.P. PEDAGOGICAL

CONDITIONS OF USE OF GAMING TECHNOLOGY IN PRESCHOOL EDUCATION

......................................................................................................................... 36

Кабиева А.К. МИР И СОГЛАСИЕ КАК ОСНОВА ОСНОВ НАШЕГО

ГОСУДАРСТВА ................................................................................................ 40

Гүлнұр Қ. О. ҮШ ТІЛДІ БІЛУ ЗАМАН ТАЛАБЫ ................................................ 45

Турсунов Б.Д. ПРОФЕССИОНАЛЬНО – ПРИКЛАДНОЕ ЗНАЧЕНИЕ

ФИЗИЧЕСКОГО ВОСПИТАНИЯ ....................................................................... 49

Бердишева А.О.,Бимурзаев Е.Т ИCЛАМ ЖӘНЕ БІЛІМ МЕН ҒЫЛЫМ.......... 52

Бердишева А.О., Бимурзаев Е.Т ҰЛТ РУХАНИЯТЫ - ЕЛ ДАМУЫНЫҢ

ҚАЙНАР КӨЗІ ................................................................................................... 55

Куненова П. Мұқтарова Ш МӘДЕНИ – РУХАНИ ҚҰНДЫЛЫҚТАРЫМЫЗДЫҢ

НЕГІЗІ – МӘҢГІЛІК ЕЛ ...................................................................................... 58

Куненова П.С, Айдарова Д. МӘҢГІЛІК ЕЛДІҢ БЕСІГІ – АНА ЖҮРЕГІНДЕ . 61

Сураншиева Р.К. ӘЛЕМДІК МӘНІ БАР ҚҰБЫЛЫС-РУХАНИ ЖАҢҒЫРУ ........ 64

Утепова А.К.,Қосбергенов Б. ӨНЕР БІЛІМ БАР ЖҰРТТА ............................ 67

Жулибаева Ж.Т., Ергалиева А.Ж. БІЛІМ САПАСЫН АРТТЫРУДАҒЫ

МҰҒАЛІМНІҢ КӘСІБИ ШЕБЕРЛІГІ .................................................................... 70


127

Жаксимбетова Б.А. ,Рожкова Н. В.. СИСТЕМА ВОСПИТАНИЯ КАК

УСЛОВИЕ СТОНОВЛЕНИЯ ЛИЧНОСТИ... ........................................................ 74

Маргаскина О.В НЕТРАДИЦИОННЫЕ ФОРМЫ ОРГАНИЗАЦИИ ОБУЧЕНИЯ

В СОВРЕМЕННОЙ ШКОЛЕ.... ........................................................................... 77

Мяленко М.В. ЭТНОКУЛЬТУРНОЕ ВОСПИТАНИЕ КАК ОСНОВА

ФОРМИРОВАНИЯ ЛИЧНОСТИ... ...................................................................... 80

Крамченинова Е.Ю. ФОРМИРОВАНИЕ ЛИЧНОСТИ ДОШКОЛЬНИКА В

ПРОЦЕССЕ ЗАНЯТИЙ ФИЗИЧЕСКИМИ УПРАЖНЕНИЯМИ..... ........................ 83

Съвременните методи на преподаване

Жунисбекова Д.А., Султан Е., Суйгенбаева А.Ж., Джумагалиева А.И.,

Серикулы Ж. ОСОБЕННОСТИ ВНЕДРЕНИЯ ИННОВАЦИОННЫХ АКТИВНЫХ

И ИНТЕРАКТИВНЫХ МЕТОДОВ ОБУЧЕНИЯ И ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ

ТЕХНОЛОГИЙ В ВУЗЕ ..................................................................................... 86

Голубова Г. В. ВИКЛАДАННЯ АНГЛІЙСЬКОЇ МОВИ У РУСЛІ КОГНІТИВНО-

КОМУНІКАТИВНОГО ПІДХОДУ ........................................................................ 89

Адамбекова Б.Т. ДЕҢГЕЙЛЕП САРАЛАП ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯСЫН

МАТЕМАТИКА САБАҒЫНДА ҚОЛДАНУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ ............................... 93

Нуриева Ш. Я. ХИМИЯ ПӘНІН ОҚЫТУДА ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ

ТИІМДІ ҚОЛДАНУДЫҢ МАҢЫЗДЫЛЫҒЫ ........................................................ 97

Ағаділова Б. Е. ЖАҢА ИННОВАЦИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚАЗАҚ

ТІЛІНДЕ ТИІМДІ ҚОЛДАНУ ........................................................................... 100

Досанова У. Ж. РОЛЬ И МИССИЯ МУЗЫКАЛЬНОГО ПЕДАГОГА В

ОБРАЗОВАТЕЛЬНОМ ПРОЦЕССЕ ................................................................ 104

Aitzhanova K., Seydullayeva S. THE ROLE OF GAMES ON LANGUAGE

LESSONS ....................................................................................................... 111

Жансеркеева Э.Н. ЛЕКСИКАЛЫҚ ИНТЕРФЕРЕНЦИЯНЫҢ РӨЛІ МЕН

МАҢЫЗЫ ........................................................................................................ 114

Байсеңгіров М.Қ. МЕКТЕПТЕ БЕЙНЕЛЕУ ӨНЕРІН ОҚЫТУДЫҢ МАҚСАТЫ

ЖӘНЕ ОҚУШЫЛАРДЫҢ ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯҒА ДЕГЕН ТҮСІНІГІН АРТТЫРУ

....................................................................................................................... 118

Shukanova N. A.. ACTIVE GAMES IN TEACHING GRAMMAR ....................... 121

CONTENTS...................................................................................................... 126


128

*230138*

*230342*

*230346*

*230383*

*230384*

*230401*

*230434*

*230510*

*230347*

*230393*

*230394*

*230395*

*230423*

*230424*

*230425*

*230427*

*230428*

*230429*

*230551*

*230552*

*230591*

*230592*

*230593*

*230135*

*230435*

*230490*

*230491*

*230492*

*230520*

*230549*

*230550*

*230568*

*230575*

Documents

ACHIEVEMENT OF HIGH SCHOOL - 2017 · Achievement of high school - 2017 ★ Volume 5 2 То публикува«Бял ГРАД-БГ» ООД , Република България,