Embed Size (px)
การเมองการปกครองเปรยบเทยบ
อรรถสทธ เมองอนทร
การเมองการปกครองเปรยบเทยบ
Comparative Politics and Government
อรรถสทธ เมองอนทร
สาขาวชารฐศาสตร
คณะรฐศาสตรและสงคมศาสตร
มหาวทยาลยพะเยา
ค ำน ำ
ต ำรำวชำกำรเมองกำรปกครองเปรยบเทยบฉบบนมำจำกกำรเรยบเรยงและ
เขยนเพมเตมจำกเอกสำรประกอบกำรสอนขนำดไมหนำนกซงถกใชโดยผเขยนในกำรสอนนสต
สำขำวชำรฐศำสตรมำหลำยภำคกำรศกษำ ต ำรำฉบบนยงไดรบกำรเพมเตมเนอหำและขอมล
ททนสมยเขำกบกำรเมองยคโลกำภวฒนทเปลยนแปลงอยำงรวดเรวและซบซอนอยำงมหำศำล
นอกจำกนผเขยนไดใชต ำรำมำชวยในคนควำเพมเตมและอำงองอกเปนจ ำนวนหลำยเลม
รวมไปถงเวบไซตอกจ ำนวนมำกทผเขยนคดวำนำเชอถอในขอมลมำประกอบรวมไปถง
บทวเครำะหและแผนภำพซงมแหลงอำงองจำกต ำรำอนรวมไปถงจำกควำมคดของผเขยนเอง
อนงผเขยนสงเกตวำไมคอยมต ำรำเกยวกบวชำกำรเมองกำรปกครองเปรยบเทยบ
เปนภำษำไทยนกจงหวงวำต ำรำฉบบนจะชวยใหนกศกษำหรอผทสนใจในวชำนไดเกดควำมร
และควำมเขำใจเกยวกบวชำกำรเมองกำรปกครองเปรยบเทยบและยงเปนบนไดพำพวกเขำไปยง
ต ำรำภำษำตำงประเทศเลมอนๆทน ำเสนอองคควำมรอนลกซงขนไป ส ำหรบควำมบกพรองใดๆท
อำจจะมในต ำรำฉบบน ผเขยนขอนอมรบควำมผดแตเพยงผเดยวแตถำมควำมดอยบำงก
ขออทศใหกบบดำและมำรดำรวมไปถงวงวชำกำรทตองกำวไปขำงหนำอยเสมอ
ดร.อรรถสทธ เมองอนทร
สำขำวชำรฐศำสตร
คณะรฐศำสตรและสงคมศำสตร
มหำวทยำลยพะเยำ
สารบญ
บทท หนา
1 แนะน าวชาการเมองการปกครองเปรยบเทยบ ............................................... 1
ลกษณะส ำคญของวชำกำรเมองกำรปกครองเปรยบเทยบ .............................. 2
เปำหมำยของกำรศกษำ ................................................................................. 3
ประโยชนจำกกำรศกษำกำรเมองกำรปกครองเปรยบเทยบ ............................. 3
ประวตศำสตรกำรเมองกำรปกครองเปรยบเทยบโดยสงเขป ........................... 4
แนวคดในกำรศกษำ ....................................................................................... 8
ระเบยบวธกำรวจย ....................................................................................... 11
ประเทศทใชเปนกรณศกษำ………………………………………………………………………….. 12
กำรแบงบทเรยน ....................................................................................... 13
ค ำถำมส ำหรบกำรอภปรำย ............................................................................ 13
2 การเมอง รฐ และการแบงประเภทของรฐ (Politics, State and State Classification)15
กำรเมอง....................................................................................................... 15
ควำมส ำคญของกำรเมอง ........................................................................ 15
ควำมหมำยของกำรเมอง ........................................................................ 16
รฐ .............................................................................................................. 18
ควำมหมำยและองคประกอบของรฐ ...................................................... 19
กำรแบงประเภทของรฐ ................................................................................. 20
สรป ...................................................................................................... 25
ค ำถำมส ำหรบอภปรำย .................................................................................. 26
3 อดมการณทางการเมอง (Political ideology) ................................................. 29
นยำมของอดมกำรณ ..................................................................................... 29
ควำมส ำคญของอดมกำรณ............................................................................ 30
กำรแบงประเภทของอดมกำรณ ..................................................................... 31
ตวอยำงของอดมกำรณทจดอยในปกซำย .............................................. 31
สารบญ (ตอ)
บทท หนา
ตวอยำงของอดมกำรณทจดอยในปกขวำ ............................................... 33
อดมกำรณทเปนไดทงขวำและซำย ........................................................ 36
ประเทศกรณศกษำ ไดแก สหรฐอเมรกำ อหรำน และรสเซย .................. 38
สรป ................................................................................................................ 45
ค ำถำมส ำหรบกำรอภปรำย ............................................................................ 45
4 รปแบบการปกครอง (Regime) ........................................................................ 48
คณสมบตของรปแบบประชำธปไตยและเผดจกำร .......................................... 49
ประชำธปไตยเสรนยม .......................................................................... 49
เผดจกำร ............................................................................................... 50
ภำวะเปลยนผำนของรปแบบกำรปกครอง ..................................................... 53
ลกษณะกำรปกครองทบงชควำมเปนเผดจกำร ............................................... 64
สรป ................................................................................................. 67
ค ำถำมส ำหรบกำรอภปรำย ........................................................................... 68
5 เศรษฐกจ (Economy) ....................................................................................... 72
อดมกำรณทำงกำรเมองและตลำด ................................................................. 72
เศรษฐกจยคโลกำภวฒน ................................................................................ 74
ตววดระบบเศรษฐกจ ..................................................................................... 75
ประเทศกรณศกษำ ไดแก สหรฐอเมรกำ ฝรงเศส และจน ....................... 77
สรป ............................................................................................................. 86
ค ำถำมส ำหรบกำรอภปรำย ............................................................................ 86
6 ฝายบรหาร (Executive) ................................................................................... 90
กษตรยเปนประมขของรฐ ............................................................................... 91
ระบบกษตรยนยมและระบบสมบรณำญำสทธรำช ............................... 91
ระบบกษตรยภำยใตรฐธรรมนญหรอกษตรยเปนประมข ................. 92
สำธำรณรฐ .................................................................................................. 97
สารบญ (ตอ)
บทท หนา
6 ฝายบรหาร (Executive) (ตอ)
ระบบรฐสภำอนมประธำนำธบดเปนประมข ........................................... 97
ระบบประธำนำธบด ............................................................................. 99
ระบบประธำนำธบดกงรฐสภำ .............................................................. 103
แบบเผดจกำร ................................................................................................ 107
สรป ........................................................................................................... 113
ค ำถำมส ำหรบกำรอภปรำย ............................................................................ 114
7 ฝายนตบญญต (Legislature) .......................................................................... 117
หนำทของรฐสภำ ......................................................................................... 117
รฐสภำของประเทศประชำธปไตยเสรนยม ...................................................... 118
ระบบของรฐสภำ ............................................................................................ 118
ระบบสภำเดยว .................................................................................. 118
ระบบสภำค ...................................................................................... 120
ระบบคณะกรรมำธกำร ................................................................................. 125
สรป ............................................................................................................. 127
ค ำถำมส ำหรบกำรอภปรำย ............................................................................ 128
8 ฝายตลาการ (Judiciary) .................................................................................. 130
บทบำทและหนำทของฝำยตลำกำร ................................................................ 130
ชนดของศำล .................................................................................................. 130
ฝำยตลำกำรกบแนวคดนตรฐ ........................................................................ 131
ควำมสมพนธระหวำงฝำยตลำกำรกบกำรเมอง .............................................. 132
ฝำยตลำกำรกบอดมกำรณทำงกำรเมอง ........................................................ 132
ฝำยตลำกำรกบบทบำททำงกำรเมอง ............................................................. 133
ขอไดเปรยบและเสยเปรยบของระบบตลำกำรทเขมแขง .................................. 134
สารบญ (ตอ)
บทท หนา
8 ฝายตลาการ (ตอ)
ประเทศกรณศกษำ (ฝรงเศส สหรฐอเมรกำ รสเซย จน) ................................. 134
สรป ....................................................................................................... 139
ค ำถำมส ำหรบกำรอภปรำย ............................................................................ 140
9 รฐธรรมนญ (Constitution) .............................................................................. 142
ประเภทของรฐธรรมนญ ................................................................................ 142
ประโยชนของรฐธรรมนญ .............................................................................. 143
แนวคดรฐธรรมนญนยม ................................................................................ 143
รปแบบกำรปกครองกบรฐธรรมนญ ............................................................... 144
ประเทศกรณศกษำ (องกฤษ สหรฐอเมรกำ รสเซย และจน) ............................ 145
สรป ............................................................................................................. 151
ค ำถำมส ำหรบกำรอภปรำย ............................................................................ 152
10 ขาราชการ (Bureaucracy) ............................................................................... 154
ควำมส ำคญของขำรำชกำร ............................................................................ 154
ปญหำของขำรำชกำร ..................................................................................... 155
กำรปฏรประบบรำชกำร ................................................................................. 156
กำรปฏรประบบรำชกำรและรปแบบกำรปกครอง…………………………………………………156
ชนดของระบบรำชกำร ................................................................................... 157
ประเทศในกรณศกษำ (องกฤษ อนเดย และจน).............................................. 158
สรป ......................................................................................................... 162
ค ำถำมส ำหรบกำรอภปรำย ............................................................................ 163
11 กองทพ (Military) ............................................................................................ 165
ลกษณะเฉพำะของกองทพ ............................................................................. 165
ควำมสมพนธระหวำงกองทพกบกำรเมอง ...................................................... 166
สารบญ (ตอ)
บทท หนา
11 กองทพ (ตอ)
รฐประหำรและกำรปฏวต ............................................................................... 167
ประเทศกรณศกษำ (พมำ อนเดย สหรฐอเมรกำ และรสเซย) .......................... 168
สรป ............................................................................................................ 174
ค ำถำมส ำหรบกำรอภปรำย ............................................................................ 175
12 ระดบการปกครอง (Levels of Governments) ................................................ 177
รฐเดยว ........................................................................................................ 177
หลกกำรปกครองของรฐเดยว.............................................................. 177
ประเทศกรณศกษำ (ฝรงเศส และจน) ............................................. 179
สหพนธรฐ .................................................................................................... 182
ระบบสหพนธรฐแบบเชงบบบงคบ ....................................................... 183
ประเทศกรณศกษำ (เยอรมน และรสเซย) ........................................... 185
สรป ............................................................................................................. 189
ค ำถำมส ำหรบกำรอภปรำย ............................................................................ 190
13 การเลอกตง (Election) ..................................................................................... 192
ควำมส ำคญของกำรเลอกตง .......................................................................... 192
ระบบกำรเลอกตง .......................................................................................... 193
ระบบเสยงสวนขำงมำก (พรอมกรณศกษำ) ........................................ 193
ระบบสดสวน (พรอมกรณศกษำ) ................................................ 199
ระบบเสรมสมำชก (พรอมกรณศกษำ) ............................................... 202
สรป ............................................................................................................... 205
ค ำถำมส ำหรบกำรอภปรำย ............................................................................ 206
14 พรรคการเมอง (Political Party) ...................................................................... 209
ควำมส ำคญของพรรคกำรเมอง ....................................................................... 209
พรรคกำรเมองกบอดมกำรณ .......................................................................... 210
ควำมไมชดเจนของกำรเอยงซำยและเอยงขวำ ..................................... 210
พรรคซำยจดและขวำจด ..................................................................... 211
ระบบพรรคกำรเมอง ................................................................................... 212
ระบบพรรคเดยว .......................................................................... 213
ระบบพรรคเดยวกงผกขำด ................................................................. 215
ระบบ 2 พรรคกำรเมอง (พรอมกรณศกษำ) ................................... 218
ระบบหลำยพรรคกำรเมอง (พรอมกรณศกษำ) ..................................... 222
สรป .......................................................................................................... 227
ค ำถำมส ำหรบกำรอภปรำย ............................................................................ 229
15 กลมผลประโยชน (Interest Groups) .................................................................... 233
ประเภทของกลมผลประโยชน ...........................................................................233
ควำมแตกตำงและควำมสมพนธระหวำงกลมผลประโยชนกบพรรคกำรเมอง .. 233
แนวคดส ำคญเกยวกบกลมผลประโยชน ......................................................... 234
กลมผลประโยชนกบกลมประชำสงคม ............................................................ 235
ประเทศกรณศกษำ (สหรฐอเมรกำ เยอรมน รสเซย และจน) .................... 236
สรป .......................................................................................................... 242
ค ำถำมส ำหรบกำรอภปรำย ............................................................................ 244
16 การมสวนรวมทางการเมอง (Political Participation) .................................... 246
ประเภทของกำรมสวนรวมทำงกำรเมอง ......................................................... 246
กำรมสวนรวมอยำงเปนแบบแผน ...................................................... 246
กำรมสวนรวมอยำงไมเปนแบบแผน ................................................... 246
กำรมสวนรวมทำงกำรเมองกบกจกรรมทผดกฎหมำย .................................... 247
กำรไมมสวนรวมทำงกำรเมอง ...................................................................... 248
เทคโนโลยและกำรแสดงออกทำงกำรเมอง...................................................... 248
ประเทศกรณศกษำ (องกฤษ ฝรงเศส และรสเซย) ................................... 249
สารบญ (ตอ)
บทท หนา
16 การมสวนรวมทางการเมอง (ตอ)
สรป ........................................................................................................ 252
ค ำถำมส ำหรบกำรอภปรำย ............................................................................ 253
17 วฒนธรรมทางการเมอง (Political Culture) ............................................... 256
กลมศกษำของเกเบรยล อลมอนดและซดนย เวอรบำ ..................................... 256
ประเดนส ำคญของวฒนธรรมทำงกำรเมอง .................................................... 258
ประเทศกรณศกษำ (สหรฐอเมรกำ อนเดย และจน) .................................... 259
สรป ............................................................................................................ 264
ค ำถำมส ำหรบกำรอภปรำย ............................................................................ 265
บทท 1
แนะน ำวชำกำรเมองกำรปกครองเปรยบเทยบ (Introduction)
วชาการเมองการปกครองเปรยบเทยบเปนวชาทส าคญส าหรบความเขาใจการเมอง
ในยคปจจบน หรอโลกยคโลกาภวตน ในโลกกอนยคโลกาภวฒน การเมองและการปกครอง
ของมนษยมความหลากหลาย และแตกตางกนมาก เพราะปราศจากเทคโนโลยทจะชวยให
การตดตอสอสารเปนไปไดอยางรวดเรว การซมซบหรอเลยนแบบทางวฒนธรรมและแนวคด
ทางการเมองรวมกนระหวางรฐโบราณยอมเปนไปไดอยางเชองชา ถงแมวารฐโบราณเหลานน
มรปแบบทางการเมองทคลายคลงกนในหลายดานเชน มการปกครองแบบราชาธปไตย
อนตงอยบนความเชอทวา ผน าคอกษตรยหรอจกรพรรดเปนพระเจาอวตารลงมาเพอชวยเหลอ
ประชาราษฎร แตลกษณะเชนนไมมฉนทานมตหรอการเหนพองรวมกนของรฐทงหลาย
ปรากฏการณเหลาน จงแตกตางจากโลกยคโลกาภวตนทประเทศตาง ๆ มความใกลชดกนมากขน
เพราะเทคโนโลยทเจรญกาวหนา ท าใหมการลอกเลยนหรอไดรบอทธพลรปแบบทางการเมอง
ตอกน จนในทสดถกจดระเบยบใหมลกษณะคลายคลงกนมากขนเรอย ๆ นอกจากนยงมการจดตง
องคกรรวมกนระหวางรฐตาง ๆ เพอชวยขจดความขดแยง และเออประโยชนตอการอยรวมกน
โดยสนตอยางเชนองคการสหประชาชาตและองคกรการคาโลก มการจดระเบยบโลก
ผานสงครามเยน เชน คายประชาธปไตยกบคายคอมมวนสต หรอคายทนนยมกบคายสงคมนยม
นอกจากน แนวคดทางการเมองบางประการ กลายเปนกระแสหลกของโลก
ในศตวรรษท 20 และ 21 ไป เชน ระบอบประชาธปไตย ทถงแมแตละประเทศจะมแตกตางกน
แตวงวชาการกสามารถหาฉนทานมตรวมกน ในการก าหนดคณสมบตของประชาธปไตย
มการจดประเภทของประชาธปไตยของแตละประเทศ มการจดดชนอยางชดเจน คณคาหลายอยาง
ของประชาธปไตย เชน สทธและเสรภาพในการแสดงออกหรอการก าหนดวถชวตตวเอง
กลายเปนขอไดเปรยบของประเทศทเปนประชาธปไตยเชนสหรฐอเมรกา ในการย าเตอนและ
กดดนประเทศทไมเปนประชาธปไตยใหปฏบตตามหนทางทตนตองการ
อนง เปนทนาสนใจวาประเทศทไมเปนประชาธปไตยเอง กพยายามเลยนแบบรปแบบ
ของประชาธปไตยของประเทศอนมาผสมผสานกน เพอความอยรอดของรฐบาลตน อยางเชน
การมรฐสภาและการเลอกแบบหลอก ๆ โดยมขออางส าคญคอเอกลกษณเฉพาะของประเทศตน
(Exceptionalism) เพอตานกระแสประชาธปไตย และเสรมสรางการปกครองแบบเผดจการ
ดงเชน ประเทศตะวนออกกลาง ซงใหความส าคญตอศาสนาอสลาม อยางเชน ซาอดอาระเบย
2
การตา และอหราน (Bellin, 2004, p. 141) หรอประเทศในเอเชย อยางเชน สงคโปร และมาเลเซย
กยกยองคณคาของเอเชย (Asian values) ทใหความส าคญแกสงคมมากกวาปจเจกชน
(Inoguchi and Newman, 1997, Online) อยางไรกตาม แนวคดประชาธปไตยยงเปนเงอนไขแอบแฝง
ทจะท าใหประชาชนพรอมจะโคนลมผปกครองของตนไดเสมอ หากเงอนไขอน เชน ปญหา
ทางเศรษฐกจเอออ านวย ดงเชน การปฏวตส (Color revolution) ในกลมประเทศทเคยเปน
คอมมวนสตมากอนคอจอรเจยและยเครน หรอกรณประทวงครงใหญทภมภาคอาหรบ
(Arab spring) ในป 2011 ทผน าของหลายประเทศในภมภาคตะวนกลาง ตองพนจากต าแหนง
ทครองมาหลายทศวรรษ เพราะการประทวงครงใหญของประชาชน
ปจจยเหลาน ยอมท าใหวชาการปกครองเปรยบเทยบ มความส าคญมากขนเรอย ๆ
เพราะการเมองการปกครองเปรยบเทยบ คอ การศกษาและการเปรยบเทยบตอระบบการเมองโลก
อยางเปนรปแบบ ซงจะชวยท าใหเราเขาใจถงการเมองโลกยคโลกาภวฒนไดอยางกวางขวาง
และลกซงยงขน ในทางกลบกน การศกษาจะเปนไปไดอยางยากยง หากไมมปรากฏการณ
โลกาภวตนมาเอออ านวยใหเปนไปดงทไดกลาวมาแลว
ลกษณะส ำคญของวชำกำรเมองกำรปกครองเปรยบเทยบ
วชาการเมองการปกครองเปรยบ ไมวาอยในหลกสตรของสถาบนศกษา หรอในรปแบบ
งานวจยใด มลกษณะส าคญหรอลกษณะรวมกน ดงตอไปน
1. การส ารวจสถาบน รปแบบและ กระบวนการทางการเมองและการปกครองของ
ในประเทศตาง ๆ เชน รฐบาล รฐสภา รฐธรรมนญ การมสวนรวมทางการเมอง สทธของ
พลเมอง ฯลฯ
2. การเปรยบเทยบความแตกตาง และความเหมอนกน ของการเมองและการปกครอง
ระหวางประเทศตาง ๆ โดยไมบอกวาการปกครองใดด หรอเลวกวากน เพราะเปนภาวะอตวสย
การเปรยบเทยบเชนน จะท าใหผศกษาปราศจากอคต และสามารถเหนภาพการเมองและ
การปกครองของประเทศเหลานน ไดกวางกวาเดม
3. การเปรยบเทยบเพอหาแนวโนมของการเปลยนแปลงทางการเมองและการปกครอง
ของประเทศตาง ๆ เชน การจรรโลงประชาธปไตย (Democratization) การลมสลายของประชาธปไตย
(Democracy breakdown) กระบวนการท าใหเปนตลาดเสร (Liberalization) รวมไปถงการเปนรฐ
ลมเหลว (Failed state)
4. การพฒนาทฤษฎ เพออธบายแนวโนมของการเมองการปกครองเหลานน วาเหตใด
จงเกดขน และจะด าเนนทางไปทางทศทางใดเชน กาวหนา ลมเหลว หรออยกบท เชน
3
ทฤษฎการจรรโลงประชาธปไตย ทฤษฎเสรนยมใหม ทฤษฎเผดจการอ านาจนยม ทฤษฎการเปน
รฐลมเหลว
เปำหมำยของกำรศกษำ
วชาการเมองการปกครองเปรยบเทยบ มเปาหมายของการศกษาทหลากหลาย อนเกดจาก
ความซบซอนของนยามทางการเมองดงทไดกลาวมา กระนน กสามารถมรปแบบรวม
ส าหรบเปาหมายของการศกษาดงตอไปน
1. การเปรยบเทยบเฉพาะภายในประเทศ โดยอาศยประเดนใดประเดนหนงขนไป
ดงเชน พรรคการเมอง กองทพ รฐสภา กลมผลประโยชนตาง ๆ กระบวนการทางการเมอง
นโยบายสาธารณะ ฯลฯ ซงอาจจะอยคนละเวลากน เพอน าไปสการหาบรบททกวางกวาเดม
เชน เปรยบเทยบบทบาทของกองทพในการเมองไทย ระหวางชวงทศวรรษท 2490 กบยค
หลงคณะมนตรความมนคง (ตงแตป 2549 เปนตนไป)
2. การเปรยบเทยบระหวาง 2 ประเทศขนไป โดยไมจ ากดทวป หรอภมภาคโดยอาศย
ประเดนใดประเดนหนงขนไป เชน เปรยบเทยบระบอบประชาธปไตยระหวางไทยและมาเลเซย
หรอเปรยบเทยบระบบรฐสภาและการเลอกตง ระหวางสหรฐอเมรกาและบราซล
3. การเปรยบเทยบระหวางประเทศทต งอยเฉพาะในทวป หรอภมภาคแหงใด
การศกษาเชนน เกยวของกบกลมประเทศซงมหลายสงหลายอยางคลายคลงกน เชน
ประวตศาสตร วฒนธรรม ภาษา ศาสนา มรดกตกคางของลทธลาอาณานคม ฯลฯ เชน
เปรยบเทยบบทบาทและพฒนาการของพรรคการเมองในประเทศตาง ๆ ของแอฟรกา
4. การเปรยบเทยบระหวางทวปหรอภมภาค โดยใชประเดนใดประเดนหนงกได
ถงแมวาทง 2 ทวป จะมความแตกตางกนทางประวตศาสตร หรอวฒนธรรมอยางมากกตาม
เชน เปรยบเทยบบทบาทกองทพในทวปแอฟรกาและตะวนออกกลาง หรอเปรยบเทยบการ
พฒนาทางการเมองและเศรษฐกจของประเทศในเอเชยและยโรป
ประโยชนจำกกำรศกษำกำรเมองกำรปกครองเปรยบเทยบ
1. ชวยใหผศกษามองเหนการเมองและการปกครองของประเทศอนไดชดเจนและ
ลกซงยงขน อนจะน ามาสความเขาใจตอการเมองของประเทศตวเองทดกวาเดม โดยเฉพาะอยางยง
เมอผศกษาสามารถเชอมโยงอทธพลความเหมอน หรอความแตกตางระหวางประเทศเหลานน
กบประเทศตวเองได ตวอยางเชน การศกษาเปรยบเทยบพฒนาการรฐธรรมนญไทยกบฝรงเศส
4
วาไทยไดรบอทธพลทางอดมการณการเมองจากฝรงเศสอยางไร และมสถาบนทางการเมอง
เชนรฐบาลแตกตางหรอคลายคลงกบฝรงเศสอยางไร
2. ชวยใหผศกษาเขาใจภาวะปจจบน รวมไปถงกฎเกณฑสากลเกยวกบการเมองโลก
ดงตวอยางเชน เหตใดระบอบประชาธปไตยจงกลายเปนกระแสทางการเมองซงทรงอทธพลของโลก
เหตใดประเทศไทยจงไดอยอนดบเชนนนตามดชนของประชาธปไตย (Democracy index)
ในประเทศตาง ๆ ทวโลก ประเทศตาง ๆ อยางเชน เอเชยตะวนออกเฉยงใต มแนวโนมทจะม
อนดบทดขนหรอลดลง อนสงผลกระทบถงดานอน ๆ ของประชาชน ไมวาเศรษฐกจหรอสงคม
3. ชวยใหผศกษามทางเลอกหรอการแกไขปญหาทางการเมองทหลากหลายกวาเดม
จากการเรยนรถงบรบท และพฒนาการทางการเมองของประเทศตาง ๆ ซงอาจมลกษณะ
คลายคลงกบประเทศซงผศกษาอาศยอยไมมากกนอย อยางเชนการเปรยบเทยบกระบวนการ
การเจรจาสนตภาพระหวางกลมกองโจรกบรฐบาลในภมภาคอเมรกากลางกบกรณ 3 จงหวด
ภาคใตของไทยวาทางรฐบาลไทยควรหาวธการอนใด ในการแกไขปญหาความรนแรง
พนทดงกลาว
4. ชวยใหผศกษาหลกเลยงการใชเชอชาตตวเองเปนศนยกลาง (Ethnocentrism)
ในการตดสนผอนอนน าไปสการเปดใจกวางตอการปกครองทหลากหลายยงขน เพราะรปแบบ
การเมองและการปกครองของประเทศทผศกษาอาศยอยนนไมไดมลกษณะเฉพาะตวมาตงแตตน
หากแตไดรบอทธพลและไดผสมผสานกบรปแบบการเมองการปกครองของประเทศอนมานาน
อยางเชน การเปรยบเทยบประชาธปไตยตามแนวคดของรฐบาลในยคของคณะรกษาความมนคง
แหงชาต กบประชาธปไตยเชงชน าของอนโดนเซยในยคซการโนวามความเหมอนหรอแตกตาง
กนอยางไร เพอทจะไดน าไปสการพสจนวา ประชาธปไตยแบบไทย ๆ นน มจรงหรอไม
ประวตศำสตรกำรเมองกำรปกครองเปรยบเทยบโดยสงเขป
การเมองการปกครองเปรยบเทยบ มประวตหรอทาทมาตงแตอดต เมอมนษยสามารถ
บนทกเปนลายลกษณอกษร โดยการเขยนบรรยายเพอเปรยบเทยบชนเผา หรอเมองของตน
กบชนตางถนทมาตดตอดวย สวนคมภรทางศาสนาเองในหลายประเดน กจดไดวาเปนทาท
เปรยบเทยบการเมองการปกครองระหวางแควนหรอรฐตาง ๆ เชนคมภรไบเบล ทคนเขยน
เปรยบเทยบการปกครองระหวางชนชาตยวกบอยปต และเปอรเซย หรอพระไตรปฎก กมการกลาวถง
รปแบบการปกครองของเมองตาง ๆ ในยคพทธกาล ส าหรบนกปรชญากรก ทเกยวของกบ
การเมองเปรยบเทยบอยางมากคอเปลโตผเขยนหนงสอเรองอตมรฐ (The Republic) ซง
5
บรรยายรฐในอดมคต แตทผทเปรยบเทยบในดานการเมองการปกครองทเปนระบบกวาคอ อา
รสโตเตล ผเปนลกศษยของเปลโต
อารสโตเตลแบงรปแบบการเมองออกเปน 6 อยาง แนวคดของเขามอทธพลตอวงการ
รฐศาสตรจนถงปจจบน โดยแบงตามจ านวนผปกครองดงน (Miller, 2011, Online)
ผปกครองมเพยงคนเดยว
1. รำชำธปไตย (Royalty)
คอ การปกครองโดยบคคลคนเดยว ผมปญญาและความสามารถเหนอบคคลทงปวง
เพอประโยชนสขของประเทศ เปนกำรปกครองทดทสด หากเปนไปตามบรบทของเปลโต คอ
ราชานกปราชญ (Philosopher-King) หรอ กษตรย ซงมกจดวาอยในการปกครองเชนน ไดแก
กษตรยในยคแหงการรแจง (ดรายละเอยดในบทฝายบรหาร) อยางไรกตามราชาธปไตย
อาจไมไดหมายถง ผเปนกษตรยทสบต าแหนงผานทางสายเลอด ตามความเขาใจของคนทวไป
เพราะราชานกปราชญในหนงสอของเปลโตซงเปนตนแบบของความคดของอารสโตเตล
เปนบคคลธรรมดา ทไดรบการศกษาและสอบเลอนชนตามความสามารถตน
2. ทรรำช (Tyranny)
คอ การปกครองโดยบคคลคนเดยว ทปกครองเพอผลประโยชนของตวเอง
เปนกำรปกครองทเลวรำยทสด เชน กษตรยในอดตทปกครองบานเมองดวยความโหดราย
และแสวงหาความสขสวนตวมากกวา การท าประโยชนใหกบประชาชน หรอผน าในยคใหม ไดแก
เหมา เจอตง ของจน สตาลนของสหภาพโซเวยต ฮตเลอรของเยอรมน อด อามน ของอกนดา ผน า
ตระกลคมของเกาหลเหนอคอคม อลซง คม จองอล และผน าคนปจจบน คอ คม จองอน
ผปกครองเปนกลมบคคล
3. อภชนำธปไตย (Aristocracy)
คอ การปกครองโดยกลมบคคล เพอผลประโยชนของปวงประชาชน และกลมบคคล
เหลานนมกเปนผมชาตตระกลด ความรดและมคณธรรม อภชนาธปไตยเปนกำรปกครองทด
รองจำกรำชำธปไตย ตวอยางเชน กลมผน าของอาณาจกรโรมนในบางยค หรอสภาเจาชาย
ของแควนตาง ๆ ยคพทธกาล
4. คณำธปไตย (Oligarchy)
คอ การปกครองโดยบคคลหลายคน ทปกครองเพอผลประโยชนของตวเอง
เปนกำรปกครองทเลวรองจำกทรรำช เชน คณะทหารทปกครองประเทศตาง ๆ เชน พมา
พรรคคอมมวนสตของจน หรอประเทศละตน ในทศวรรษท 70 อยางเชน อาเจนตนา ชล และ
บราซล
6
ผปกครองเปนมวลชน
5. มชณมชนำธปไตย (Polity)
คอการปกครองโดยรฐธรรมนญ ประชาชนมสทธเลอกผปกครองทมาจากชนชนกลาง
เปนการปกครองเพอประชาชน แตอารสโตเตลถอวา เปนกำรปกครองทดนอยทสด
6. ประชำธปไตย (Democracy)
คอการปกครองโดยคนจน ท มเปนจ านวนมากท สดในสงคม ถอวำเปนกำร
ปกครองทเลวนอยทสด เพราะอารสโตเตลพจารณาจากแงมมของตนในฐานะชนชนกลางทมอง
ชนชนลางในเชงไมวางใจ วาคนเหลานนซงมอยเปนจ านวนมาก อาจท าใหสงคมเกดความวนวาย
สบสนไดโดยใชกฎหม (Mob Rule) เพอผลประโยชนของกลมตวเอง ซงไดเกดขนกบประเทศ
จ านวนมากในปจจบน รปแบบการเมองทง 6 สามารถสรปเปนตารางไดดงตอไปน
ตำรำง 1 แสดงรปแบบกำรเมอง
จ ำนวนผปกครอง ปกครองเพอประชำชน (ด) ปกครองเพอตวเอง (เลว)
คนเดยว ราชาธปไตย (ดทสด) ทรราช (เลวทสด)
กลมบคคล อภชนาธปไตย (ด) คณาธปไตย (เลว)
มวลชน มชณมชนาธปไตย (ดนอยทสด) ประชาธปไตย (เลวนอยทสด)
อยางไรกตามผเขยนต าราเหนวาการจะตดสนวาผใดหรอกลมบคคลใดมการปกครอง
เชนน ลวนมลกษณะเชงสมพทธ (Relativism) คอ เปลยนแปลงไปไดตามมมมองของผตความ
หรอบรบทของสงคม การเมองในแตละยคสมย นกปกครองคนหนงอาจถกจดประเภทโดย
ประชาชนยคเดยวกนอยางหนง แตในยคตอมาเมอบรบทหรออดมการณทางการเมองใน
ประเทศนนมการเปลยนแปลง รวมไปถงขอมลใหมทเคยถกปกปดไวถกเปดเผย ประชาชนของ
ประเทศนน กอาจจะตความนกปกครองในอดตของตนเปนอกอยางหนงกได สงเหลานน
เกดขนเสมอกบนกปกครองชอดง อยางเชน นโปเลยน โจเซฟ สตาลน วลาดมร เลนน เหมา เจอ
ตง ซงสวนใหญมกไดรบการยกยองในยคทตวเอง แตเมอเสยชวตหรอหมดจากอ านาจกจะถก
โจมตโดยผมอ านาจใหม ตวอยางทเดนชดไดแก สตาลน ซงขณะมชวตอยถกเปรยบกบบดา
แหงชาตโซเวยต ซงมอ านาจและบารมสงสด หากใหคนในยคนนประเมนกคงจะยกยองวาเปน
ราชาธปไตย อยางไรกตาม สตาลน ไดถก นกตา ครสชอฟ ผน าคนถดมาโจมตอยางหนก
เพยงไมกปหลงจากเขาเสยชวต นอกจากน การเปดเผยขอมลประวตศาสตรในยคใหม จงมกเปน
7
การแสดงถงความเลวรายของสตาลนตอสงคมโซเวยต ดงนนในสายตาของคนยคใหมจ านวนมากจง
เปนทรราชกระหายอ านาจทสงหารชาวรสเซยไปหลายสบลานคน (Gazeta,2012,Online)
นอกจากน ยงมนกปรชญาการเมองในยคอน โดยเฉพาะยคใหม (Modern philosophy)
ไดพฒนาแนวคดทางการเมอง โดยผานการเปรยบเทยบระบบการเมองของรฐตาง ๆ ในยคของตน
เชน
นโคโล แมคเคยวำล เสนอแนวคดสจนยม ทใหผปกครองของรฐ เนนไปทความสมดล
ของอ านาจ มากกวาเรองศลธรรม
โธมส ฮอบส สรางแนวคดสญญาประชาคม ทประชาชนท าสญญากบผปกครอง
โดยยอมสละเสรภาพ เพอความปลอดภยของชวตตน
บำรอน เดอมองเตสกเออ ไดแยกความแตกตางระหวางสาธารณรฐ ระบอบกษตรย
และระบบทรราชย
คำรล มำรกซ สรางคดทางเศรษฐศาสตรการเมอง ทองอยบนไมความเทาเทยมกน
ของชนชน โดยสนบสนนใหชนชนกรรมาชพทวโลก มการตอสกบชนชนปกครอง
แมก เวเบอร มงานเขยนเกยวกบรปแบบของอ านาจ ระบบราชการ รวมไปถงผลกระทบ
ของวฒนธรรมตอการพฒนาเศรษฐกจและการเมอง
ในปจจบน การศกษาการเมองการปกครองเปรยบเทยบจงมลกษณะทเปนทางการ
และเปนวทยาศาสตรมากขนตามการเมองแบบโลกาภวตน ดงตวอยางของนกรฐศาสตรเชน
แบรรงตน มวร ในชวงทศวรรษท 1960 คอ ไดท าการแบงแยกระหวางระบบรฐศาสตร
แบบประชาธปไตยเชนในสหรฐอเมรกาหรอองกฤษ ระบบเผดจการอ านาจนยมกบฟาสซสต
เชน เยอรมนนาซ รวมไปถงระบบคอมมวนสต เชน สหภาพโซเวยต
เกเบรยล อลมอนด และจ บงแฮม โพเวล ไดสรางทฤษฏโครงสรางนยม หนาทนยม
ซงวเคราะหรฐบาลในฐานะเปนระบบ ซงประกอบไปดวย โครงสราง อยางเชน สถาบนตาง ๆ
ซงปฏบตไปตามหนาท ซงมการก าหนดอยางแนนอน และไดท าการเปรยบเทยบรปแบบ
การท างานของรฐบาลตาง ๆ
แซมมล ไฟเนอร ไดท าการแบงรฐตาง ๆ ออกเปน ประชาธปไตยเสรนยม
ประชาธปไตยแบบลกครง ประชาธปไตยแบบเปลอก รฐเผดจการอ านาจนยม รฐทปกครองโดย
ระบอบกษตรย รฐทปกครองโดยกองทพ ตอมา ไฟเนอร ยงไดเสนอระบบซงแบงรฐออกเปน
4 ประเภทอนไดแก (McCormick, 2007, p.10)
8
1. รฐราชวง (Palace state) นนคอ รฐทถกปกครองโดยคน ๆ เดยว
2. รฐโบสถ (Church polity) นนคอ รฐมศาสนาเขามามบทบาทอยางสง
3. รฐขนนาง (Nobility polity) นนคอ รฐทมกลม ๆ หนงมอทธพลในการปกครอง
4. รฐเชงปรกษา (Forum polity) นนคอ รฐทผปกครองไดรบสทธจากผอยใตการปกครอง
ทงหมดนสรปไดวารองรอยหรอทาทของการเมองการปกครองเปรยบเทยบนน ม
มานานกอนตววชาการเมองการปกครองเปรยบเทยบเสยดวยซ า โดยนกวชาการในดานน
อาจจะไมไดเปนนกรฐศาสตรเพยงอยางเดยว เชน นกบวช นกปรชญา นกสงคมวทยา นก
เศรษฐศาสตร ฯลฯ ซงสรางทฤษฏจากการเปรยบเทยบการเมอง เศรษฐกจและสงคม ตงแต 2
รฐขนไปจนในทสดนกรฐศาสตรกไดเขามาท าหนาทเชนนแทน
แนวคดในกำรศกษำ
สงส าคญในฐานะเปนเครองมอส าหรบการท าความเขาใจ ตอการเมองการปกครอง
เปรยบเทยบ อนมความหลากหลายกคอ แนวคดในการศกษา (Approach) ซงสามารถแบงเปน
แนวคดหลกได 4 ประการ คอ (Ann and Orvis, 2011, pp. 15-24)
1. แนวคดเชงสถาบน (Institutional Approach)
2. แนวคดเชงโครงสรางนยมหนาทนยม (Structural Functional Approach)
3. แนวคดเชงเหตผล (Rational Choice Approach)
4. แนวคดเชงพฤตกรรมนยม (Behavioral Approach)
5. แนวคดเชงวฒนธรรมการเมอง (Political Cultural Approach)
1. แนวคดเชงสถำบน (Institutional Approach)
แนวคดน เนนการศกษาไปทสถาบนเปนหลก เพราะเหนวาสถาบนนนมความส าคญ
มากกวาตวมนษยเพราะสถาบนหมายถงโครงสรางหรอกลไกทางสงคมท สรางระเบยบ
กฎเกณฑในการควบคมพฤตกรรมของปจเจกชน
การเมองการปกครองเปรยบเทยบทเนนแนวคดเชงสถาบนมลกษณะทวไปเชน
1) เนนการศกษาสถาบนมากกวาตวปจเจกชน เชน ฝายบรหาร ฝายนตบญญต
ฝายตลาการ รฐธรรมนญ กองทพ สถาบนกษตรย ฯลฯ รวมไปถง สถาบนทไมเปนทางการ
แตมบทบาท หรอผลกระทบทางออมตอการเมอง เชน ครอบครว ศาสนา วฒนธรรม ฯลฯ
2) ศกษาความสมพนธระหวางปจเจกชนและสถาบนตาง ๆ ดงทไดกลาวมา ดงเชน
การศกษาความสมพนธระหวางนกการเมอง ทมาจากการเลอกตงกบระบบราชการ
9
3) ใหความส าคญแกสถาบนและปฏสมพนธระหวางสถาบนดวยกนเอง วาเปน
ตวขบเคลอนความเปนไปของรฐ ดงเชน การศกษาความสมพนธระหวางองคกรฝายบรหาร
และกองทพ ซงจะเปนตวสะทอนถงความเปนประชาธปไตยของประเทศนน ๆ หรอศกษาการเมอง
ภายในระบบราชการของประเทศในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต
2. แนวคดเชงโครงสรำงนยมหนำทนยม (Structural Functional Approach)
แนวคดนมาจากแนวคดสงคมวทยาซงกไดรบอทธพลมาจากทฤษฎทางชววทยา
ของ ชารลส ดารวน ทถอวา หนาทของสงคมเปรยบไดดงการท าหนาทของอวยวะสวนตาง ๆ
ของรางกาย โดยแตละสวนจะชวยเหลอและเกอกลซงกนและกน เพอใหระบบทงระบบสามารถ
ด ารงอยได นกรฐศาสตรทใชแนวคดนในการศกษาการเมองการปกครองเปรยบเทยบ ไดแก
กาเบรยล อลมอนด ซงไดขยายการศกษาไปยงเรองของโครงสราง นอกเหนอจากสถาบน
ทางการเมอง เชน พรรคการเมอง ฝายบรหาร กลมผลประโยชน ฯลฯ ทง 2 ประเภท
อาจมสถาบนเหลานนคลายคลงกน แตสงทท าใหระบบการเมองของทงคมความโดดเดน
ออกจากกน นนคอ สถาบนเหลานนไดมโครงสราง และหนาทแตกตางกนอยางไร
นอกจากนแนวคดนยงไมใหความส าคญแกตวบคคลหรอสถาบนแบบโดด ๆ
วามบทบาทส าคญตอปรากฏการณทางการเมองเทากบระบบหรอโครงสรางเปนพลงอนยงใหญ
ทมอ านาจยงกวาสถาบนและตวบคคลจ านวนมาก การศกษาเชนน จงกระท าไดทวโลกไมจ ากด
เฉพาะบางประเทศดงเชนการศกษาแนวโนมการปฏวต (Revolution) ทวโลก กบประเทศตาง ๆ
ไมวา สหรฐอเมรกา รสเซย จน โบลเวย ในศตวรรษท 20 ฯลฯ
3. แนวคดเชงเหตผล (Rational Choice Approach)
แนวคดน พฒนามาจากทฤษฎทางเศรษฐศาสตร คอ ใหความส าคญแกตวมนษย
มากกวาสถาบน โดยเหนวามนษยมเหตมผลมการคาดคะเน และคดค านงถงเปาหมาย
โดยตงอยบนหลกของผลประโยชนสงสดของตน โดยอาศยสถาบนและกฎระเบยบของสงคม
เปนเครองมอในการแสวงหาผลประโยชนนน ส านกทศกษาการเมองการปกครองเปรยบเทยบ
ผานแนวคดเชนนจงมกใหความส าคญตอการศกษาการตดสนใจและบทบาทของผน า ทมตอ
การเมอง เชน ศกษาเปรยบเทยบบทบาทผน าในระบอบประชาธปไตย และเผดจการตอการเมอง
วามความเหมอน หรอความแตกตางกนอยางไร หากค านงถงเรองของผลประโยชนของตน
รวมไปถงพรรคการเมอง นอกจากน การศกษายงขยายขอบเขตไปยงสถาบน องคกร หรอกลมตาง ๆ
วาสามารถคดค านวณถงผลประโยชนเชนเดยวกบตวมนษย จงด าเนนบทบาทไปดวยการใชเหตผล
ตวอยางไดแก การศกษาบทบาทของสถาบนกองทพ ตอการเมองในประเทศโลกท 3 วาการทกองทพ
10
เขามาเกยวของกบการเมอง หรอการมปฏสมพนธกบผน าทเปนพลเรอนในแตละประเทศนน
ไดมการค านงถงผลประโยชนของประเทศ หรอของประชาชน หรอของตวกองทพเองอยางไร
4. แนวคดเชงพฤตกรรมนยม (Behavioral approach)
แนวคดนเนนไปทการศกษาตวบคคลมากกวาสถาบน เชนเดยวกบแนวคดเชงการใช
เหตผล แตการศกษาไมไดเฉพาะจงเจาะไปทตวบคคลใดบคคลหนง นอกจากตวบคคลในฐานะ
องคประกอบหนงของการศกษา ทไดรบอทธพลจากปจจยภายนอกมากกวาการครนคดภายใน
ตามแนวคดเชงการใชเหตผล วธการน ใชรปแบบทางวทยาศาสตรในการสรางกฎทวไป เกยวกบ
ทศนคต และพฤตกรรมทางการเมอง แนวคดพฤตกรรมนยมเปนทนยมในชวงหลงสงครามโลก
ครงท 2 ตวอยางเชนในระบบรฐสภา วธศกษานจะเนนไปทสมาชกสภาผแทนราษฎรมากกวา
สภาผแทนราษฎร นกรฐศาสตรจะศกษาพนฐานทางสงคมของตวสมาชกเชนเดยวกบสถต
การไดรบคะแนนเสยง ความกาวหนาในดานการงาน รวมไปถงแนวโนมทจะแสดงแนวคดขดแยง
กบพรรคทตวเองสงกดอย หรอการศกษาระบบตลาการ อยางเชน ศาลรฐธรรมนญ แทนทจะ
ศกษาตวสถาบน แนวคดเชงพฤตกรรมนยมจะใชการค านวณเชงสถตในการประเมนวา พนฐาน
ทางสงคม และทศนคตของผพพากษาแตละคนนนสงผลอยางไรตอการตความรฐธรรมนญ
งานวจยซงองอยกบแนวคดพฤตกรรมนยมอนโดดเดน ไดแก “การศกษาบคลก
ของประธานาธบด: การพยากรณการบรหารรฐบาลในท าเนยบขาว” (Presidential Character,
The: Predicting Performance in the White House) ในป 1972 ของเจมส บารเบอร ซงไดเสนอ
แนวคดวา ตวของประธานาธบดสหรฐอเมรกา โดยเฉพาะอยางยงบคลกหรอโลกทศนนน มผลตอ
ทศทางทางการเมองในแตละยคแตละสมยมากกวาปจจยจากภายนอก เชน ประวตศาสตร
สถาบน อ านาจทางการเมอง ฯลฯ อยางไรกตามบารเบอรมความแตกตางจากแนวคด
พฤตกรรมนยมคอเนนไปทการศกษาตวประธานาธบดในฐานะเปนปจเจกชนเสยมากกวา
การศกษาตวแปรตาง ๆ (Hague and Harrop, 2013, p. 81)
5. วฒนธรรมกำรเมอง (Political Cultural Approach)
แนวคดน ใหความส าคญตอวฒนธรรมทมอทธพลตอการเมอง แนวคดวฒนธรรม
ทางการเมองจะศกษาการกอตวของความโนมเอยง ทศนคต ความคดเหน คานยม ฯลฯ
ของบคคลตอการเมองในประเทศตน แนวคดนเหนวา พฤตกรรมทางการเมองของประชาชน
ในประเทศตาง ๆ ยอมมความแตกตางกน อนเนองจากวฒนธรรมทโดดเดนของแตละสงคม เชน
การศกษาคานยมของประชาชน ตอการไปลงคะแนนเสยงเลอกตง ซงมความแตกตางกน
ในแตละประเทศ ไมวาดานการพจารณาตวบคคล บางประเทศประชาชนอาจเนนทนโยบาย
ของพรรคการเมอง แตประชาชนในบางประเทศอาจเนนไปทตวบคคลหรอตระกลทมอทธพล
11
ประจ าทองถนมากกวา แนวคดนยงเหนวา ความโดดเดนของวฒนธรรมทางการเมอง สงผลตอ
ความถกตองชอบธรรม ( legitimacy) ของระบบการเมองนน ๆ อกดวย ดงเชน ค าอางของ
ประเทศทเปนเผดจการ โดยเฉพาะประเทศในโลกท 3 ทวา ควรจะมรปแบบการปกครอง
อยางเชน ประชาธปไตยเปนของตวเองมากกวาจะลอกเลยนรปแบบการปกครองจากประเทศ
ตะวนตก ซงมวฒนธรรมแตกตางจากตนอยางสง อนกอใหเกดค าถามทวาประชาธปไตยนน
ควรจะมการจดประเภทไปตามวฒนธรรมของประเทศนน ๆ หรอไม
งานเขยนชนส าคญของแนวคดวฒนธรรมทางการเมอง ไดแก บทความของโรนลด
องเกลฮารต ทชอ “ยคฟนฟของวฒนธรรมทางการเมอง” (The Renaissance of Political Culture)
ในป 1988 องเกลฮารต ไดพยายามตรวจสอบตวแปรทางวฒนธรรมในรปแบบตาง ๆ เพอเปน
การเชอมโยงระหวางการศกษาทางวฒนธรรม และแนวคดเชงประจกษนยมแบบวทยาศาสตร
เขายงเหนวาสงคมตาง ๆ นน ถกก าหนดโดยวถทางวฒนธรรม อนสงผลทางการเมองและเศรษฐกจ
เขายงน าเสนอการจดล าดบโดยการส ารวจประเทศตาง ๆ ผานกรอบแนวคด “วฒนธรรมแบบ
พลเมอง” (Civic culture) อนประกอบไปดวย ความพงพอใจตอชวตตวเอง การพงพอใจตอ
รปแบบการเมอง การไววางใจตอผอน และการสนบสนนระเบยบทางสงคมในประเทศตวเอง
ประเทศซงมล าดบของวฒนธรรมแบบเมองในระดบทสงกจะมแนวโนมการเปนประชาธปไตยท
มนคงกวาประเทศทอยในล าดบทต ากวา (Seligson, 2002, Online)
ระเบยบวธกำรวจย (Research Methodology)
วชาการเมองการปกครองเปรยบเทยบ ยงมการศกษาทใชหลกวทยาศาสตรอยางเปนระบบ
ดงเชน ระเบยบวธการวจย ซงสามารถแบงออกไดเปน การศกษาเชงพรรณนา (Qualitative method)
ดงเชน การอธบายความเหมอน หรอความแตกตางกน ระหวางระบบรฐสภาขององกฤษและ
อนเดย โดยการพรรณนา หรอการบรรยาย และในเชงปรมาณ (Qualitative method) ทไดขอมล
มาจากการเกบสถตในดานตาง ๆ ของประเทศทงหลาย เพอมาค านวณแลวหาความแตกตาง
ความเหมอน แนวโนม หรอความเปนไปไดในอนาคตของการเมองในประเทศ (Ann and
Orvis, 2011, p. 11) โดยอาจใชการเปรยบเทยบระหวาง 2 ประเทศขนไป ดงเชน ความเปนรฐ
ลมเหลว และความเปนประชาธปไตย ดงจะกลาวโดยละเอยดในบทท 2
การศกษาวชาการเมองการปกครองเปรยบเทยบโดยเฉพาะดานปรมาณเปนการศกษา
ท ละเอยดออนมากเพราะใชวธแบบวทยาศาสตรเชนการต งทฤษฎ การต งสมมตฐาน
การหาตวแปรทงตนและปลายรวมไปถงการควบคมตวแปร เชนเดยวกบการค านวณสถตท
มสตรมากมายแตองคประกอบทส าคญทสดในการศกษาคอรฐมธรรมชาตทซบซอนและไม
12
คงทเหมอนกบวตถ ในขณะเดยวกนกมปจจยอนเขามามบทบาทตอรฐเปนจ านวนมาก
ดงเชนวฒนธรรมและประวตศาสตรซงแตละรฐมความแตกตางกน ผศกษายงตองจดใหตว
แปรคอมนษยหรอปจเจกชนเปนสงทหยดนงตายตว เชน การถอวาปจเจกชนเปนผมเหตผลกตอง
ยอมรบวามนษยทกคนมการตอบรบกบสถานการณหนง ๆ ในแบบเดยวกนดงแนวคดเชง
เหตผล (Rational Choice Approach) ในทางกลบกน แนวคดเชงโครงสรางนยมหนาทนยม
(Structural Functional Approach) ถอวามนษย เปนไปตามโครงสรางของการเมองและสงคม
มากกวาเสรภาพในการตดสนใจของมนษย ทงทความจรงแลว พฤตกรรมของมนษยอาจจะ
ไมไดเปนอยางท 2 แนวคดดงกลาวคดกได ดงนนการลดคณคาของการเมองใหเปนเพยง
ตวเลขอาจท าใหไมทราบความเปนจรงเทาไรนก
ถงแมการวจยการเมองการปกครองเปรยบเทยบ จะมความซบซอนดงกลาว
แตการไดผลลพธเปนสถตจะดมน าหนกและพลงมากกวาในการอางอง หรอการยนยน
เพราะเปนความจรงเชงภววสย หรอเปนกลาง และมระบบชดเจน ดงจะดไดจากรปแบบของ
การเมองการปกครองเปรยบเทยบทนยมกนมากในปจจบน คอ ดชนหรอการจดล าดบ
ขององค กรต างๆ ต อแงม มทางการเม องของประเทศท งหลายเช น ด ชน ความเป น
ประชาธปไตย (Democracy index) ดชนกระบวนการจรรโลงประชาธปไตย (Democratization index)
ดชนภาวะรฐลมเหลว (Failed state index) ฯลฯ
ประเทศทใชเปนกลมศกษำ
ต าราเรยนเลมน เนนการเปรยบเทยบระหวางกลมประเทศทตงอยบนรปการปกครอง
แบบประชาธปไตยและเผดจการอย 3 กลม อนไดแก ประเทศประชำธปไตยเสรนยมทมนคง
เชน องกฤษ ฝรงเศส สหรฐอเมรกา นอรเวย เยอรมน ญปน อนเดย ฯลฯ ประเทศประชำธปไตยท
ไมเสถยร คอ สามารถเปลยนเปนเผดจการ หรอประชาธปไตยในระยะเวลาอนสนกได เชน
เยอรมนในอดต ปากสถาน และทจะกลาวถงมากเปนพเศษคอรสเซย ฯลฯ อยางไรกตามใน
ต าราเลมนจดใหรสเซยมการปกครองแบบเผดจการ จากการทผน าซงมการปกครอง
แบบเผดจการ คอวลาดมร ปตน ด ารงต าแหนงอยางยาวนาน สวน ประเทศเผดจกำร
อ ำนำจนยมแบบมนคงคอถกก าหนดโดยโครงสรางทางบรหารและอ านาจมากกวาตวผน า
เชน อหราน พมา และทจะกลาวถงมากเปนพเศษคอ จน ฯลฯ เสรมดวยขอมลเชงสถตทไดจาก
แหลงอน
13
กำรแบงบทเรยน
บทเรยนมทงหมด 17 บท นอกจากบทแนะน าวชาแลว การแบงบทเรยนเปนไปตาม
ประเดนตาง ๆ เกยวกบการเมอง ดงตอไปน
บทท 1 แนะน าวชาการเมองการปกครองเปรยบเทยบ (Introduction)
ธรรมชำตของกำรเมอง
บทท 2 การเมอง รฐ และการแบงประเภทของรฐ (Politics, State and State Classification)
บทท 3 อดมการณทางการเมอง (Political ideology)
บทท 4 รปแบบการปกครอง (Regime)
บทท 5 เศรษฐกจ (Economy)
รฐบำลและกำรปกครอง
บทท 6 ฝายบรหาร (Executive)
บทท 7 ฝายนตบญญต (Legislature)
บทท 8 ฝายตลาการ (Judiciary)
บทท 9 รฐธรรมนญ (Constitution)
บทท10 ขาราชการ (Bureaucracy)
บทท 11 กองทพ (Military)
บทท 12 ระดบการปกครอง (Levels of Governments)
พฤตกรรมทำงกำรเมอง
บทท 13 การเลอกตง (Election)
บทท 14 พรรคการเมอง (Political Party)
บทท 15 กลมผลประโยชน (Interest Groups)
บทท 16 การมสวนรวมทางการเมอง (Political Participation)
วฒนธรรมทำงกำรเมอง
บทท 17 วฒนธรรมทางการเมอง (Political Culture)
ค ำถำมส ำหรบกำรอภปรำย
1. การเปรยบเทยบกบประเทศอนจะท าใหทานรจกประเทศตวเองไดดขนหรอไม
เพราะอะไร
2 .ทานคดวาในโลกปจจบน แนวโนมการเปลยนแปลงทางการเมองใดทมบทบาททสด
3. ทานชอบความคดของนกคดหรอนกรฐศาสตรคนใดในบทเรยน จงอธบาย
14
4. ทานคดวาผปกครองในยคของทานนนสอดคลองกบรปแบบการปกครองแบบใด
ของอารสโตเตล
5. ทานเหนดวยหรอไมกบค าพดของอารสโตเตลทวาประชาธปไตยเปนการปกครอง
ทเลวนอยทสด เพราะเหตใด
6. ทานเหนดวยกบแนวคดเชงเหตผลทวามนษยกระท าการใดโดยค านวณถงเหตผล
และผลประโยชนของตวเองหรอไม เพราะเหตใด
7. ทานคดวารปแบบการปกครองอยางเชนประชาธปไตยควรเปนไปตามบรบทของ
วฒนธรรมของแตละประเทศหรอไม เพราะเหตใด
บรรณำนกรม
Ann, C. and Orvis, S. (2014). Introducing Comparative Politics: Concepts and Cases
in Context. US: CQ Press.
Berlin, E. (2004). The Robustness of Authoritarianism in the Middle East:
Exceptionalism in Comparative Perspective: Comparative Politics, 36(2).
Gazeta ,R.(2012). Josef Stalin: revered and reviled in modern Russia.Retrieved Jun
15, 2012 ,from
http://www.telegraph.co.uk/sponsored/rbth/features/9335008/josef-stalin-
revered-reviled.html
Hague, R. and Harrop, M. (2013). Comparative Government and Politics :
An Introduction.UK: Palgrave Macmillan.
Inoguchi,T. and Newman, E. (1997). Asian Values and Democracy in Asia. Retrieved
March 28, 1997, from http://archive.unu.edu/unupress/asian-values.html
McCormick, J. (2007). Comparative Politicsin Transition.USA:Wadsworth publishing.
Miller, F. (2011). Aristotle's Political Theory. Retrieved March 15, 2015,
from http://plato.stanford.edu/entries/aristotle-politics/
Seligson, M. A. (2002). The Renaissance of Political Culture or the Renaissance of
the Ecological Fallacy. Retrieved September 25, 2014, from
https://my.vanderbilt.edu/seligson/files/2013/12/Ecological_Fallacy_published_paper
_in_CP.pdf
บทท 2
การเมอง รฐ และการแบงประเภทของรฐ (Politics, State and State Classification)
กอนจะศกษาวชาการเมองการปกครองเปรยบเทยบนน จ าเปนตองศกษาเกยวกบ
ความส าคญ และความหมายของการเมองการปกครอง รวมไปถง องคประกอบส าคญของ
การศกษาการเมองการเปรยบเทยบ นนคอ รฐ วามความหมายวาอยางไร และมองคประกอบคอ
อะไร ในตอนทายนนวชาการเมองการปกครองไดมผลตอการแบงรฐออกเปนประเภท
และกลมตาง ๆ อยางไรบาง
การเมอง (Politics)
ความส าคญของการเมอง
การเมองนนมความส าคญส าหรบมนษยอยางมาก ดงจะพจารณาไดจากนยามของ
อารสโตเตลทวา “มนษยคอสตวสงคม” (Man is by nature a social animal) มนษยน
หลกเลยงการเมองไมไดเพราะการเมองนนชวยจดระเบยบทางอ านาจใหกบมนษยจนสามารถ
อยรวมกนในสงคมไดอยางปลอดภยและมประสทธภาพในการประกอบกจการตาง ๆ ไมวา
ดานเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม การจดระเบยบเชนนปรากฏออกมาในรปแบบของ
การแบงกลม ชนเผา หรอชนชนมการจดวางต าแหนงในการบรหารกลมอยางเปนระบบ
เมอมนษยมจ านวนมากขน กลมหรอเผากขยายตวเปนเมอง จนเปนอาณาจกรหรอ
จกรวรรดรปแบบการเมองและการปกครองกซบซอนมากกวาเดม อนสงผลใหสงรอบขาง
อดมการณ เศรษฐกจ ศลปะ วฒนธรรม วถชวตของมนษยฯลฯ กมความซบซอนตาม
ซงสงเหลานนกจะมอทธพลตอรปแบบการเมองและการปกครองเปนลกโซกนไป ในทางกลบกน
การแบงแยกเปนกลมกอาจท าใหชวตมนษยไมมความปลอดภยไดอนเกดจากความขดแยงหรอ
สงครามระหวางชนเผาหรอระหวางอาณาจกรตาง ๆ จนน าไปสการลมสลายขององคกร
ทางการเมองและสงคมของพนใดพนหนงซงอาจน าไปสรปแบบทางการเมองใหมแบบใหม ๆ
ของพนทนนในกาลตอมากเปนไดดงเชนสงครามโลกครงท 2 ทน าอตาลและเยอรมนจากเผดจการ
แบบเบดเสรจไปสการปกครองแบบประชาธปไตยในเวลาตอมา
16
ความหมายของการเมอง
การเมองมาจากภาษาองกฤษวา Politicsซงมรากศพทจากภาษากรกวา polis
อนหมายถงกจกรรมทกระท าในเมองใหญ ซ งในท น มลกษณะตามแบบนครรฐ ( City-
state)ของกรกยคโบราณเทานนค าวา polis ยงหมายถง“ส าหรบ” หรอ “เกยวกบ”พลเมอง
(Citizen) (Heywood,2007, p. 5)
ความหมายโดยทวไปของการเมอง ม 4 ประการดงตอไปน
1. ศลปะในการปกครอง (Art of Government)
ตามนยามของเดวด อสตน การเมองหมายถงการทรฐใชอ านาจหนาทในการจดสรร
หรอแจกแจงคณคาตาง ๆ ใหกบสงคมอยางชอบธรรม (The authoritative allocation of values
to society) (Joseph, 2013, p. 8)
นยามนหมายความวารฐตองเปนตวกลางในการปฏบตตอพลเมองทตนปกครอง
อยางมศลปะคอสามารถตอบสนองประโยชนหรอทรพยากรทมอยอยางจ ากดตอกลมตาง ๆใน
สงคมอยางยตธรรมทวถง เพอใหสงคมสามารถด ารงอยางสงบสข อนสอดคลองกบแนวคด
พหนยม (Pluralism) ดงนนการเมองและการปกครองจงมความหมายอยางเดยวกนหากเรา
ใหค านยามของการปกครองคอการบ าบดทกขบ ารงสขของรฐตอประชาชน ดงนนในความหมายน
การเมองจงมความหมายเดยวกบการปกครอง
2. กจกรรมทท าในสาธารณะ (Public affairs)
นยามของการเมองแบบนถอไดวานยามแบบเกาทมการแบงแยกขอบเขตของสงคม
ออกเปนสาธารณะ (Public) และสวนบคคล (private) ตามนยามเชนน การเมองจะถกวางกรอบ
ไวทองคกรทางการเมองดงทเขาใจในปจจบนเชน รฐบาล รฐสภา ศาล ระบบราชการ ฯลฯ เปนหลก
สวนองคกรและกจกรรมตางๆ ของประชาชนเชนสหภาพ วงการธรกจ สถาบนครอบครว
กจกรรมทางศาสนา ฯลฯ จะไมถกจดวาเปนเรองการเมอง
ถงแมแนวคดเชนนยงคงมอทธพลตอความคดของคนทวไปอยจนถงปจจบนแตกได
เปลยนแปลงไปบางดงเชนตงแตทศวรรษท 70 นกสตรนยม (feminist) ไดเหนวาเรองสวนตว
อยางเชนเพศเปนเรองทางการเมอง (Personal is political) นนคอความเปนผหญงถกสรางผาน
โครงสรางทางอ านาจโดยผชาย ขบวนการประชาสงคมอยางเชนกลมเพอสทธสตรและขยายความ
ไปถงกลมอนเชนพวกรกรวมเพศจงไดชวยกระตนใหเกดขบวนการประชาสงคมทตอสเพอ
เรยกรองสทธใหเทาเทยมกบกลมอนๆ ในสงคม (Hanisch,2006, Online)
17
3. การประนประนอมและการหามมมองรวมกน (Compromise and Consensus)
ตามแนวคดของกลมพหนยม (Pluralism) การเมองหมายถงการเจรจาและพดคยกน
เพอหาทางประนประนอมและเพอหาทางแกไขปญหาหรอขอตกลงรวมกนระหวางกลมตาง ๆ
ในสงคม (Shively,2008,pp. 10-13)
ดงนนการเมองในนยามเชนนยอมไมไดน าไปสการแกไขปญหาหรอท าใหสงคม
เจรญรงเรองในระยะเวลาอนสนเพราะการเจรจาของคนหลายกลมเตมไปดวยความซบซอน
และตองใชเวลาในการหาทางออกรวมกนนยามเชนน จ งกระท าไดในประเทศ ท เป น
ประชาธปไตยทมความอดทนตอความหลากหลายทางความคด ดงในอเมรกาและยโรป
ตะวนตก แตไมเปนทนยมหรอประสบความส าเรจในประเทศทคนเคยกบการปกครองเผดจการ
ซงมงใชอ านาจในการควบคมเสรภาพและสทธการแสดงออกของพลเมองตน
4. อ านาจ (power)
การเมองยงหมายถงอ านาจอนหมายถงสงทท าใหบคคลหนงสามารถบงคบใหอก
บคคลหนงกระท าตามหรอไมกระท าตามทตวเองตองการไดอนมผลตอพลเมองในดานดงไปน
4.1 การตดสนใจ(Decision making)
การเมองในมตอ านาจของรฐทมตอการตดสนใจของประชาชนมดงตอไปน
4.1.1 ก าลงบงคบ (Coercive force) หมายถงการทผมอ านาจคอรฐสามารถ
บงคบใหผอยใตอ านาจคอประชาชนปฏบตตามนโยบายทตนวางไวโดยใชผานต ารวจและทหาร
4.1.2 ขอตกลงรวมกน (Consensus) เชนประชาชนยอมรบวาตองมอบสทธและ
เสรภาพในระดบหนงใหกบรฐบาลประชาชนตองตดสนใจกระท าตามการใดตามนโยบายหรอ
กฎหมายทรฐไดวางไวใหแมยงไมถกการใชอ านาจบงคบ
4.1.3 หนาท ความซอสตย พนธะ (Duty loyalty and commitment) การเมอง
ในมตนยงหมายถงการทรฐมอ านาจบงคบใหพลเมองตองปฏบตตามรฐผานคณคาดงกลาว
เชนพลเมองมหนาทตองจงรกภกดตอรฐและมพนธะ คอท าประโยชนใหกบรฐ หรอการเปนคน
ชาตใดกตองซอสตยตอชาตนนโดยการไมบอกขอมลส าคญของประเทศแกคนตางชาต
4.2 ก าหนดวาระทางการเมอง (Agenda setting)
ส าหรบการเมองในแงมมน รฐมอ านาจสามารถก าหนดวาเรองใดควรเปน
หรอไมเปนวาระทางการเมองทจะแจงใหประชาชนทราบเพอมสวนในการแสดงความคดเหน
เพอถกเถยงกนสงหนงทชวยใหรฐมอ านาจคอการควบคมสอมวลชนในการน าเสนอวาระ
ทางการเมองนน อ านาจของรฐจะมมากหรอนอยกขนอยกบรปแบบการปกครอง เชน
รฐประชาธปไตยมแนวโนมทจะน าเสนอทกประเดนใหสาธารณชนไดรบทราบแตรฐเผดจการ
18
พยายามปดบงประเดนทางการเมองเสยสวนใหญโดยเฉพาะอยางยงความลมเหลวของ
การบรหารงานหรอการฉอราษฎรบงหลวง และรฐเผดจการยงพยายามเนนไปทความส าเรจ
ของรฐบาลในบางประเดนหรอการเนนลทธบชาบคคลเชนยกยองบคคลส าคญคนใดคนหนง
เสยจนเกนความเปนจรงดงเชนสหภาพโซเวยตเนนการยกยองสตาลนอยางมากมายเพอท าให
ประชาชนจงรกภกดตอพรรคคอมมวนสต
4.3 ควบคมความคด(Thought control)
การเมองในแงมมนคอการทรฐมอ านาจคอสามารถควบคมและการปลกฝง
อดมการณใหกบพลเมองผานการโฆษณาชวนเชอ (Propaganda) ของรฐการควบคมความคด
เชนนเปนสงทรฐไมวาประชาธปไตยหรอเผดจการลวนแตใชในการควบคมพลเมองของตน
แตรฐทเปนประชาธปไตยนนอนญาตใหมการแสดงความคดเหนทแตกตางจากโฆษณาชวนเชอได
ในขณะทรฐเผดจการโดยเฉพาะเผดจการแบบเบดเสรจมกไมเปดโอกาสใหเทาใดนก
ดวยนยามอนซบซอนของการเมองเชนนยอมท าใหวชาการเมองการปกครองเปรยบเทยบ
นนมความซบซอนและประเดนส าหรบการศกษาอยางมากมาย นอกเหนอไปจากการเมอง
ของประเทศตาง ๆ ในโลกนซงมกมลกษณะทโดดเดนเฉพาะตวแมวาจะไดรบอทธพล
ทางการเมองจากยคโลกาภวฒนอยางมากกตาม
รฐ (State)
วชาการเมองการปกครองเปรยบเทยบมองคประกอบส าหรบการวเคราะหตงแต
ระดบใหญจนมาถงขนาดเลกเชนองคกรระหวางรฐรฐภมภาคสงคมเชนกลม องคกร สถาบนจน
มาถงระดบเลกทสดคอปจเจกชน แตองคประกอบทถอวาส าคญทสดคอ รฐ ( State)ใน
ฐานะสถาบนซงเปนเปนองคประกอบหลกส าหรบวชาการเมองการปกครองเปรยบเทยบ ใน
การศกษา เพราะรฐมอ านาจสงสดในการควบคมทกสงทกอยางเหนอดนแดนทตนรบผดชอบ
แมแตองคประกอบซงดใหญกวาคอองคกรระหวางรฐเชน สหประชาชาตหรอสหภาพยโรปม
สถานะอยเหนอรฐ แททจรงไมมอ านาจเหนอรฐมากเทาใดนกเพราะนโยบายตาง ๆ ตองอาศย
การยนยอมพรอมใจจากแตละรฐ นอกจากนแมแตกลมทางสงคมเชนกลมผลประโยชน
จากองคกรธรกจชนชน กลมอตลกษณ ฯลฯ ซงปจจบนเรมมบทบาทอยางสงกยงตองถกก าหนด
หรอวางขอบเขตจากรฐวาใหมบทบาทมากนอยเพยงใด
19
ความหมายและองคประกอบของรฐ
รฐมนยามคอนขางหลากหลาย แตนยามทชดเจนทสดนยามหนงคอองครฐาธปตยอน
หมายถงผปกครองซงมอ านาจสงสดเหนอดนแดนตวเอง (Hauss,2009, p. 7) อยางไรกตามองค
รฐาธปตยในทนมลกษณะเปนนามธรรมคอหาตวตนไมได จงตองมตวแทนของรฐในการใชอ านาจ
นนคอองคกรทเรยกวารฐบาล ดงนนในปจจบนจงมกมคนใชค าวารฐ รฐบาลรวมไปถงประเทศ
สลบกนไป
รฐมองคประกอบส าคญ 4 อยางดงตอไปน (Ibid., pp. 7-8)
1.รฐบาล (Government)
หมายถง ผใชอ านาจสงสดในการปกครองรฐและยงรบผดชอบในการบรหาร
กจกรรมตาง ๆ ของรฐ รฐบาลตองมหวหนาผเปนจดศนยรวมทางอ านาจและบารม ดงทเรยกวา
ประมขของรฐบาล (Head of Government) ดงเชนประธานาธบดหรอนายกรฐมนตรอยางไรกตาม
หลายรฐอาจมการแบงระหวางประมขของรฐบาลกบประมขของรฐ (Head of State) ออกจากกน
(ดลายละเอยดไดในบทฝายบรหาร) รฐมเครองมอเพอใหนโยบายของรฐเกดความศกดสทธ
ดงเชนกฎหมายอนจะเปนการทงใหคณแกผปฏบตตามหรอลงโทษผทไมปฏบตตาม
2. ประชากร (Population)
หมายถง กลมบคคลซงอาศยอยภายในพนทรฐนนประชากรของแตละรฐมกไมเทากน
คอมจ านวนตงแตประมาณพนสรอยลานคนอยางประเทศจนไปจนถงไมกรอยคนอยางนครรฐ
วาตกนอยางไรกตามในปจจบนค าวา “ประชากร” มความซบซอนยงขน เพราะอาจจะรวมไปถง
กลมบคคลทอาศยอยในรฐอนแตยงถอวาตนเปนประชากรของรฐนน อยางเชนคนพลดถนจ านวน
ประชากรมผลตอเรองเสถยรภาพของรฐ รฐซงมประชากรเปนจ านวนมากและฐานะยากจน
สงผลใหตวรฐขาดเสถยรภาพเพราะตองเผชญกบปญหาตาง ๆ ดานสงคมและเศรษฐกจดงเชน
บงคลาเทศ ในทางกลบกนรฐซงแมจะพฒนาแลวแตมจ านวนประชากรนอยกท าใหเกดความไร
เสถยรภาพอกเชนกนเพราะขาดก าลงคนในการขบเคลอนและพฒนาประเทศอยางเชนสงคโปรซง
จ าเปนตองรบแรงงานตางชาตเขามาเปนจ านวนมากอนกอใหเกดปญหาในเรองเชอชาตและความไม
เทาเทยมกนทางเศรษฐกจ (Fenn, 2014, Online)
3. ดนแดน (Territory)
หมายถง พนทหรอเขตแดนทก าหนดตวตนของรฐนนดนแดนอาจมปจจยก าหนดมา
จากการเมองภายในรฐเองเชนรฐบาลกลางเขาไปมอ านาจควบคมเหนอทองถนซงเคยเปนคนละ
อาณาจกรมากอนดงเชนในสมยรชกาลท 5 ทางกรงเทพฯไดรวมหวเมองตาง ๆ มาเปนประเทศ
เดยวกน หรออาจเกดจากการเมองภายนอกรฐเชนประเทศเจาอาณานคมไดรวมกนแบงพนท
20
ส าหรบปกครองจนในทสดไดกลายเปนเปนประเทศในทสด ดงกรณทเกดขน ในทวป
แอฟรกาและเอเชย หรออาจจะเปนขอตกลงกนระหวางทง 2 ประเทศ ตวอยางไดแกอนเดย
และปากสถานซงกอนสงครามโลกครงท 2 เคยอยในพนทเดยวกนคอชมพทวป แตในป
1947 ดวยความแตกตางทางศาสนายดถอคอฮนดและอสลามจงท าใหประชาชนทง 2 กลม
แยกประเทศกนคออนเดยและปากสถานในปจจบน
4. อ านาจอธปไตย (Sovereignty)
หมายถง อ านาจสงสดของรฐบาลทมเหนอประชาชนหรอกลมเชอชาตตาง ๆ
ในดนแดนของตวเอง อ านาจอธปไตยของรฐจงมภาวะทซบซอนอยางมากเชนหากประชาชน
กลมใดไมปฏบตตามกฎหมายหรอแมแตการปรากฏตวของชาวตางชาตเขามาในดนแดนของรฐนน
โดยปราศจากการรบรของรฐบาล กถอไดวาอ านาจอธปไตยของรฐนนก าลงถกลวงละเมด
รฐจงมหนาทในการรกษาอ านาจอธปไตยไวผานกองก าลงรกษาความมนคงอยางเชนกองทพ
นอกจากนหากมกลมบคคลมอทธพลเขามาแทรกแซงการท างานของรฐบาลไมวาจะเปนต ารวจ
กองทพหรอองคกรนอกกฎหมายกถอวาเปนปรากฏการณรฐซอนรฐ (State within state)
อยางไรกตามรฐอนกมเขามาแทรกแซงอธปไตยของของรฐ ๆ นนไดเชนกนดงใน
สงครามเยน สหรฐอเมรกาและสหภาพโซเวยตไดเขามามครอบง ารฐทเลกกวาเชนเขาไปตงฐานทพใน
รฐนนแตมอ านาจปกครองตวเองไมสนใจกฎหมายของรฐเจาบานหรอสามารถบบบงคบไมให
รฐนนตดตอหรอคาขายกบรฐทมหาอ านาจทง 2 ถอวาเปนศตร ปรากฏการณนถอไดวา เปน
ลวงละเมดอ านาจอธปไตยทงภายในและภายนอกนอกจากนชมชนนานาชาตกมผลกระทบตอ
ตวตนของรฐนนเชนการยอมรบการด ารงอยของรฐ (Recognition) ซงปจจบนมอทธพลอยาง
มากเชนตวอยางของไตหวนซงมสถานภาพของรฐไมชดเจน เพราะแมไตหวนจะมองคประกอบของรฐ
ทกอยาง แตจนถอวาไตหวนเปนมณฑลหนงของตน ในขณะทประเทศโดยสวนใหญไมรบรองการม
อย ของรฐ ไตหวน เพราะยอมรบนโยบายท จ นประกาศวามเพย งจน เดยว เทาน น
(BBC,2015, Online)
วชาการเมองการปกครองเปรยบเทยบจงศกษารฐ เปนหลกแลว โยงไปถง
ความสมพนธระหวางรฐกบองคประกอบอน ๆ ดงทไดกลาวมา
การแบงประเภทของรฐ(State Classification)
การเมองมสวนส าคญอยางยงในการแบงรฐออกมาเปนกลมตาง ๆ อนเปนลกษณะ
ทขดแยงในตวเองของยคโลกภวฒนคอถงแมการเมองของประเทศตาง ๆ จะมลกษณะ
คลายคลงกนมากขนเรอย ๆ แตกมความแตกตางไปในตวดวยดงรปแบบทางการเมองเชน
รฐประชาธปไตย รฐประชาธปไตยเทยม รฐเผดจการ รฐเผดจการเบดเสรจ ซงต าราจะกลาว
21
อยางโดยละเอยดในบทรปแบบทางการเมอง การแบงการปกครองดงเชนรฐเดยว สหพนธรฐ
ซงต าราจะกลาวอยางโดยละเอยดในบทระดบการปกครอง นอกจากนตวอยางทโดดเดน
ไดแก “ทฤษฎ 3 โลก” โดยผน าของจนคอเหมา เจอตง ซงเปนการแบงประเทศตาง ๆ
ออกเปน 3 กลมใหญๆ และเปนทแพรหลายทวไปในชวงระหวางสงครามเยน (1945-1991)
ดงตอไปน (McCormick, 2007, pp. 10-11)
1.ประเทศโลกท 1
หมายถงประเทศทพฒนาแลว มระบบเศรษฐกจแบบทนนยมและเปนประชาธปไตย
เสรนยมดงเชนสหรฐอเมรกา แคนาดาออสเตรเลย นวซแลนด ยโรปตะวนตก สวนในทวป
เอเชยไดแกญปน
2.ประเทศโลกท 2
หมายถงประเทศทปกครองโดยระบอบคอมมวนสตเชน จนยโรปตะวนออกควบา
เกาหลเหนอสวนสหภาพโซเวยตนนเหมาไดจดใหอยในประเทศโลกท 1 เพราะมความเจรญ
ทางการเมองและเศรษฐกจเหมอนกบประเทศทนนยม
3.ประเทศโลกท 3
หมายถงประเทศดอยพฒนาทไมไดมการปกครองแบบคอมมวนสตเชนมการปกครอง
แบบประชาธปไตยแบบไมสมบรณจนไปถงระบบเผดจการทหารอยางเตมทซงมอยเปนจ านวนมาก
กระจายไปทวทวปเอเชย แอฟรกาและอเมรกาใต ระบบเศรษฐกจของประเทศเหลานมกเปนทนนยม
แตลาหลงเพราะรวมศนยอ านาจไวทรฐและเตมไปดวยการฉอราษฎรบงหลวง เนนระบบพวกพอง
ขาดหลกธรรมาภบาล
นอกจากนยงไดแกการจดอนดบของคณสมบตตาง ๆ ของประเทศ ผานวธการวจย
เชงปรมาณ โดยค านวณสถตจากดานตาง ๆตวอยางทโดดเดนของวชาการเมองการปกครอง
เปรยบเทยบไดแกการวดความเขมแขง (strength) ของรฐตาง ๆ โดยกองทนเพอสนตภาพ
อนมตวชวดดงตอไปน (Ann and Orvis, 2014, p. 55)
1.ตวชวดวดทางสงคม อนไดแก
1.1 ความหนาแนนของประชากร หากรฐทมความหนาแนนของประชากรสงหรอ
ต าเกนไปกอาจะท าใหรฐนนมความเขมแขงนอยลงจากปญหาเชนความมนคง อาชญากรรม
การขาดแคลนปจจย 4
1.2 ความสมพนธระหวางชนเผาหรอกลมตาง ๆ ภายในประเทศ หากรฐใด
มแตความสามคคของประชาชนกจะมความเขมแขง ส าหรบรฐทออนแอหรอใกลเคยงกบการเปน
22
รฐลมเหลว (Failed State) ความสมพนธระหวางประชาชนภายในประเทศเตมไปดวยความขดแยง
และการใชความรนแรงตอกน
1.3 จ านวนผอพยพออกนอกประเทศหรอไปยงพนทอนภายในประเทศ
ปรากฏการณเชนนเกดจากความขดแยงภายในประเทศเชนสงครามกลางเมองสงครามฆาลาง
เผาพนธประเทศทมตววดเชนนในระดบสงกมปจจยมาจากขอขางบนคอเกดจากความขดแยง
ของกลมภายในประเทศ
2.ตวชวดทางเศรษฐกจ อนไดแก
2.1 การเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ หากรฐใดมความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ
ทตอเนองและคงทกจะมความเขมแขงเพราะมงบประมาณเปนจ านวนมากจากการเจรญเตบโต
ของชนชนกลางจนสามารถสรางโครงการทมประโยชนตอประเทศได
2.2 ปญหาทางเศรษฐกจ หากรฐใดตองพบกบปญหาทางเศรษฐกจครงใหญ
และกนระยะเวลานานยอมสงผลกระทบถงดานอนเชนชวตความเปนอยของประชาชน รวมไปถง
ความสงบเรยบรอยอยางเชนอาชญากรรม ความเขมแขงของรฐยอมลดลง
2.3 ปญหาความยากจน เชนรฐทมสดสวนของคนยากจนสงกยอมท าใหรฐบาล
ไมสามารถตอบสนองความตองการขนพนฐานแกประชาชนไดมากนกเพราะรายไดจากภาษ
มาจากชนชนกลางทมขนาดไมใหญและรฐบาลมกฉอราษฎรบงหลวง อนกอใหเกดปญหา
อาชญากรรมและความวนวายทางสงคม
3.ตวชวดทางการเมอง อนไดแก
3.1 ความถกตองชอบธรรมของรฐบาลประเทศทมความเขมแขงดงเชน
ประเทศประชาธปไตยเสรนยมมกมรฐบาลทมาจากการเลอกตงทใสบรสทธไดรบการยอมรบ
จากประชาชน จงท าใหสามารถบรหารรฐกจไดอยางเตมท ไมมการประทวงหรอความขดแยง
จากประชาชนจากเกนขอบเขตทพอด
3.2 กองก าลงรกษาความมนคง ประเทศมกองทพและต ารวจทเขมแขงและมการ
จดการองคกรทดท าใหสามารถรกษาความมนคงทงภายนอกและภายในประเทศไดกจดวาเปน
ประเทศทมความมนคง
3.3 การแทรกแซงจากอ านาจภายนอกประเทศ ประเทศซงถกแทรกแซงจาก
กลมอทธพลภายนอกไมวารฐบาลของตางชาตหรอบรษทขามชาตยอมบรหารประเทศทเออตอ
ผลประโยชนของบคคลเหลานน อนสงผลถงเรองเศรษฐกจและชวตโดยรวมของประชาชน
และยงน าไปสการกอความไมสงบในสงคมท าใหรฐมความเขมแขงนอยลง
23
3.4 มพรมแดนทแนนอนและแทรกซมไดยาก ประเทศซงมความเขมแขงมาก
จะมการจดพรมแดนหรออาณาเขตประเทศทชดเจน เชนเดยวกบการปองกนไมใหตางชาต
ไมวารฐบาลหรอผอพยพสามารถแทรกซมเขาไปไดจนกอใหเกดปญหาดานความมนคง
ประเทศทมความเขมแขงนอยทสดในโลกตามการจดอนดบเชนนไดแกโซมาเลย
ชาด ซดาน ซงอยในทวปแอฟรกาและเปนประเทศโลกท 3 สวนประเทศทมความเขมแขงมาก
ทสดในโลกไดแกนอรเวย สวเดน ฟนแลนดซงอยในยโรปและเปนประเทศโลกท 1
นอกจากนยงมการจดดชนความเปนประชาธปไตย (Democratic index) ซงจดโดย
องคกรทไมแสวงหาก าไรอยางเชนเดอะอโคโนมสต อนเทลลเจนท ยนตซงจดอนดบประเทศ
ตางๆ วามความเปนประชาธปไตยมากนอยเพยงใดในแตละปผานเกณฑดงตอไปน (The
Economist Intelligence Unit, 2014, Online)
1.การเลอกตง เชนมการเลอกแบบเสร มความโปรงใสหรอไม ผลงสมครมอสระใน
การหาเสยงหรอไม ฯลฯ
2.หนาทของรฐบาลเชนรฐบาลทมาจากการเลอกตงมอ านาจในการบรหารงาน
มากนอยเพยงใด รฐบาลมการตรวจสอบและถวงดลหรอไม ฯลฯ
3. การมสวนรวมทางการเมองเชนประชาชนมสวนรวมทางการเมองมากนอยเพยงใด
ชนกลมนอยสามารถเขามารวมในการก าหนดนโยบายของรฐหรอไมอยางไร ฯลฯ
4.สทธเสรภาพของพลเมองเชนประชาชนมสทธเสรภาพเทาเทยมกนหรอไม ชนกลมนอยม
สทธและเสรภาพเทากบประชากรสวนใหญหรอไมอยางไร ฯลฯ
5.วฒนธรรมทางการเมองเชนสงคมนนมทศนคตตอประชาธปไตยอยางไร มการ
เปดใจกวางตอความหลากหลายของประชากรดงเชนความเชอทางศาสนา เพศ สผวมากนอย
เพยงใด ฯลฯ
ซงผลทไดในป 2014 ประเทศซงมอนดบของประชาธปไตยสงสดไดแก นอรเวย สวเดน
ไอซแลนด นวซแลนด เดนมารกเปนตน สวนประเทศทมอนดบของประชาธปไตยต าสดไดแก
เกาหลเหนอ สาธารณรฐแอฟรกากลาง ชาด ซเรยเปนตน
นอกจากนยงมการจดอนดบของประเทศตาง ๆ อกเปนจ านวนมากตามมตอนซบซอน
ของความหมายทางการเมองดงทไดกลาวมาตงแตตนเชนการบรหารงานภาครฐเชนการจดดชน
ความโปรงใสของประเทศตาง ๆ ในโลก (Transparency index) ดชนการฉอราษฎรบงหลวง
(Corruption index) ในมตทางสงคมเชน ดชนชวตเปยมสข (Better Life index) ดชนการพฒนามนษย
(Human development index) ดชนความเทาเทยมกนทางเพศ (Gender Equality index)
24
ดชนความสขมวลรวมประชาชาต(Gross National Happiness index) ดชนการรกษาสงแวดลอม
(Environmental Performance index) ฯลฯ
การเมองไมไดมสวนส าคญในเรองการจดอนดบของประเทศเทานนหากยงมสวน
ในการจดกลมของประเทศสงผลถงอตลกษณและบทบาทบนเวทโลกของประเทศนนๆอยางเชน
ในยคหลงสงครามเยนทสหภาพโซเวยตลมสลายและอดมการณคอมมวนสตหมดบทบาทไปแลว
กยงมการใชทฤษฏ 3 โลกของเหมาในการแบงเปนประเทศพฒนาแลว (Developed country)
อนหมายถงโลกท 1กบประเทศก าลงพฒนาหรอดอยพฒนา (Developing Country) อนหมายถง
โลกท 3 โดยใชความเจรญทางเศรษฐกจมาเปนตวแบงมากกวารปแบบการเมองหรอการยดถอ
อดมการณในชวงสงครามเยน ประเทศซงยงคงยดถอสงคมนยมอยเชนจน ลาว ควบา เวยดนาม
เกาหลเหนอ กไมไดอยในโลกท 2 ตอไปแตถกจดใหมาอยในโลกท 3 แทนเพราะขาดความเจรญ
อยางไรกตามประเทศซงสรางปญหาใหกบการนยามวาจะอยโลกท 1 หรอ 3 คอจนใน
ปจจบนซงมพฒนาทางเศรษฐกจทเจรญกาวหนาจนสามารถกาวเขามาทดเทยมกบสหรฐอเมรกาซง
อยในอนดบ 1 ของโลกพฒนาแลวแตจนยงขาดการกระจายรายไดทด แมจะมคนร ารวย เปน
จ านวนมาก แตประชากรสวนใหญกอยในภาวะยากไร (World Bank,2015, Online)อนง
ประเทศพฒนาแลวยงมอกชอหนงวาประเทศกลมเหนอ (North) สวนประเทศก าลงพฒนายงมอก
ชอหนงวาประเทศกลมใต (South) ซงมกมความขดแยงตอกนเสมออยางเชนประเทศ
พฒนาแลวมกจะแสวงหาผลประโยชนจากประเทศดอยพฒนาในฐานะเปนลทธลา อาณา
นคมใหม (Magstadt,2006, p. 215)
ส าหรบประเทศพฒนาแลวไดแกกลมประเทศจ 8 (G 8) หรอประเทศทมเศรษฐกจ
ใหญทสดในโลกและยงเปนประเทศทพฒนาแลวอนไดแก สหรฐอเมรกา องกฤษ ญปน แคนาดา
อตาล เยอรมน ฝรงเศส รสเซย ตอมารสเซยถกระงบการเปนสมาชกในป 2014 อนเนองมาจาก
วกฤตยเครน กลมจงกลบไปใชชอเดมกอนป 1998 คอจ 7 (Acosta,2014, Online) นอกจากน
กลมจ 7 ยงรวมกลมกบประเทศก าลงพฒนาอก 11 ประเทศอนไดแกอารเจนตนา ออสเตรเลย
บราซล จน อนเดย อนโดนเซย เมกซโก ซาอดอาระเบย แอฟรกาใต เกาหลใต และตรก รวมไปถง
สหภาพยโรปภายใตชอกลมประเทศเศรษฐกจขนาดใหญ จ 20 โดยมการประชมประจ าประหวาง
ประมขของรฐในการปรกษาหารอกนเพอความรวมมอทางดานเศรษฐกจ (Turkey G20,2015,
Online)
ในบรรดาประเทศก าลงพฒนาเองกมความแตกตางกนอยางมากเชนประเทศทม
ความเจรญดานบนดงเชนกลมทเจรญทางอตสาหกรรมใหม (Newly Industrialized Countries)
เชนเสอ 4 ตวของเอเชยคอไตหวนเกาหลใตสงคโปรและฮองกง โดยมตวบงชเชนการ
25
เปลยนแปลงจากระบบเศรษฐกจทองกบเกษตรกรรมไปยงอตสาหกรรมโดยเฉพาะสวนของการ
สงออกบรษทตางชาตเขามาลงทนเปนจ านวนมากและมทนของตางชาตเขามาหมนเวยน ใน
ประเทศ มประชากรและการพฒนากลายเปนเมองเจรญเตบโตอยางรวดเรว เปนตน
(Wikipedia, 2015 , Online )นอกจากนยงมกลมประเทศท เศรษฐกจก าลงเตบโตเรว
(Emerging Economy) อยางเชนกลมประเทศบรกส (BRICS) อนเปนอกษรยอมาจากชอของ
ประเทศบราซล รสเซย อนเดย จนและแอฟรกาใตซงมการประชมอยางเปนทางการ
ระหวางประมขของประเทศตงแตป 2009 โดยมงเนนตอความรวมมอและการชวยเหลอกน
ทางเศรษฐกจและการเมองรวมไปถงการสรางตนใหเปนขวอ านาจใหมทางเศรษฐกจของโลก
นอกเหนอไปจากคายตะวนตก (Scott ,2015, Online)
ส าหรบประเทศก าลงพฒนาทถกจดวาอยในกลมทต าทสดคอประเทศซงมการพฒนา
ทางดานสงคมและเศรษฐกจต าทสด (Least developed country) หรอแอลดซเชนคองโก ซดาน
อฟกานสถาน ฯลฯเกณฑทใชวดความเปนประเทศเชนนเชนรายไดของประชากร จ านวน
ประชากรทไดรบอาหารพอเพยง อตราการเสยชวตของเดกเลก การศกษาของประชากร
ความเปราะบางทางเศรษฐกจทมตววดเชนการกระจายทางรายไดและทรพยากร ซงทงหมด
อยในเกณฑต าตามทสหประชาชาตไดวางไว (UN-OHRLLS.,2015, Online)
การแบงกลมของประเทศดงกลาวสะทอนถงความซบซอนของโลกยคโลกาภวฒน
ทอาจจะไมไดมมตแหงความเหมอนกนในดานการเมองและเศรษฐกจเพยงอยางเดยว แตโยงไปยง
เรองความสมพนธระหวางประเทศเชนการรวมกลมกนเพอสรางพนทในการตอรองทางอ านาจ
กบประเทศหรอกลมทางประเทศอน ๆ ซงวชาการเมองการปกครองเปรยบเทยบยงจ าเปนตอง
ท าการศกษาตอไปซงอาจจะไดผลไมสอดคลองกบการแบงกลมเหลานเสมอไป
สรป
มนษยมความสมพนธกบการเมองเพราะการเมองเปนสงทจ าเปนส าหรบชวตมนษย
ดวยมนษยไมสามารถหลกเลยงการอาศยอยรวมกนหรอเปนสงคมขนาดใหญและซบซอนได
การเมองจะชวยสรางใหสงคมมนษยมความมนคงและกอใหเกดการสรางสรรคกบประโยชนตาง ๆ
การเมองมความหมายอนหลากหลายไดแก 1) ศลปะในการปกครอง หรอการทรฐแบงปน
คณคาใหกบทกภาคสวนของสงคม2) กจกรรมทท าในสาธารณะ ซงแบงออกเปนกจกรรม
สาธารณะและสวนตว3) การประนประนอมและการหามมมองรวมกน 4) อ านาจซงสามารถ
แบงออกเปน 4.1) การตดสนใจซงสามารถแบงออกเปน 4.1.1) ก าลงบงคบ 4.1.2) ขอตกลงรวมกน
4.1.3) หนาท ความซอสตย พนธะ รวมไปถง 4.2) ก าหนดวาระทางการเมอง 4.3) ควบคมความคด
26
ส าหรบรฐนนมความหมายถงองครฐาธปตยอนหมายถงผปกครองซงมอ านาจสงสด
เหนอดนแดนตวเอง รฐเปนองคประกอบทส าคญทสดส าหรบการวเคราะหวชาการเมอง
การปกครองเปรยบเทยบ รฐมองคประกอบอนไดแก 1) รฐบาลอนหมายถงผใชอ านาจสงสด
ในการปกครองรฐและยงรบผดชอบในการบรหารกจกรรมตาง ๆของรฐ 2) ประชากร
อนหมายถงกลมบคคลซงอาศยอยภายในพนทรฐนน3) ดนแดนหมายถงพนทหรอเขตแดนท
ก าหนดตวตนของรฐนน 4) อ านาจอธปไตยอนหมายถงอ านาจสงสดของรฐบาลทมเหนอ
ประชาชนหรอกลมเชอชาตตาง ๆในดนแดนของตวเองนอกจากนยงรวมถงการยอมรบการมอย
ของประเทศนนโดยประเทศตาง ๆ
การเมองมบทบาทในการแบงรฐออกเปนประเภทตาง ๆ เชนในชวงสงครามเยน
เหมา เจอตงไดแบงประเทศในโลกเปน 3 โลกคอโลกท 1 เปนประชาธปไตยทพฒนาแลวโลกท 2
คอโลกคายสงคมนยม โลกท 3 คอโลกดอยพฒนานอกจากนรฐยงถกแบงโดยตววดคอ
ความเขมแขง โดยใชตวชวดตาง ๆ เชนทางสงคมทางเศรษฐกจและโดยเฉพาะอยางยง
ทางการเมอง รฐทขาดความเขมแขงคอรฐลมเหลว การจดดชนความเปนประชาธปไตย
รวมไปถงอยางอนเชนความโปรงใสของประเทศตาง ๆ ดชนการฉอราษฎรบงหลวง
ดชนการพฒนามนษยดชนความเทาเทยมกนทางเพศฯลฯนอกจากนการเมองยงชวยใหรฐม
การจดกลมตาง ๆ ไมวาทางการเมองกบเศรษฐกจเชนการแบงโลกเปนโลกพฒนาแลวกบ
โลกก าลงพฒนาในยคหลงสงครามเยน กลมประเทศพฒนาแลวไดมการรวมกลมดงเชน
กลมจ 7 และ 8 รวมไปถงจ 20 ซงเปนการรวมกลมระหวางประเทศพฒนาแลวกบดอยพฒนา
ซงมขนาดทางเศรษฐกจทใหญโตในโลกก าลงพฒนานนยงถกแบงเปนกลมทเหนอกวาอยางเชน
กลมทเจรญทางอตสาหกรรมใหมและกลมประเทศทเศรษฐกจก าลงเตบโตเรว และกลมทต ากวา
ไดแกประเทศซงมการพฒนาทางดานสงคมและเศรษฐกจต าทสด
ค าถามส าหรบการอภปราย
1.ทานคดวานยามทางการเมองและการปกครองทดสมเหตสมผลทสด ไดแกอะไร
2.เรองทางเพศสามารถเกยวของกบการเมองไดหรอไม อยางไร
3.ทานคดวารฐควรมองคประกอบอนนอกจากทไดกลาวไวในต าราหรอไม
เพราะเหตใด
4.ทานคดวาประเทศของทานมความเขมแขงมากนอยเพยงใด จงใชขอมลในต ารา
เพออภปราย
27
5.การจดอนดบของประเทศตาง ๆ เปนเหนอและใต เปนสงทสมเหตสมผลหรอไม
จงอภปราย
6. ทานคดวาประเทศของทานควรจดอยในกลมใดบางดงทไดกลาวมาในต ารา
จงยกตวอยางประกอบ
7. ทานคดวาการแบงกลมประเทศดงทน าเสนอในต ารานนมกลมใดทไมเหมาะสมบาง
จงอภปราย
บรรณานกรม
Acosta,J.(2014).U.S., other powers kick Russia out of G8. Retrieved March 25,
2014,from http://edition.cnn.com/2014/03/24/politics/obama-europe-trip/
Ann, C. and Orvis, S. (2014).Introducing Comparative Politics: Concepts and Cases
in Context.US:CQ Press.
BBC. (April 14, 2015). Taiwan profile–Overview.Retrieved June, 30, 2015,from
http://www.bbc.com/news/world-asia-16164639
Fenn,M.(2014).Singapore’s Foreigner Problem.Retrieved February 21, 2015,from
http://thediplomat.com/2014/02/singapores-foreigner-problem/
Hanisch,C.(2006).The Personal Is Political.Retrieved February 21, 2015,from
http://www.roehampton.ac.uk/uploadedFiles/Pages_Assets/PDFs_and_Word_Docs/
Courses/Drama_Theatre_and_Performance/PersonalisPol[1].pdf
Hauss, C. (2009).Comparative Politics:Domestic Response to Global
Challenges.New York:WadworthCengage learning.
Heywood,A.(2007).Politics.NewYork:Palgrave Macmillan.
Joseph K.(2013).Comparative Politics: An Introduction.USA:McGraw-Hill Education.
Magstad, T. M.(2006).Understanding Politics:Ideas,Institutions and
Issues.USA:WadworthCengage Learning.
McCormick,J.(2007).Comparative PoliticsinTransition.USA:Wadsworth publishing.
28
Scott, M.(2015).Here's the $17 Trillion Reason Why the BRICS Summit This Week Is
a Big Deal.Retrieved July 7, 2015,from
http://www.bloomberg.com/news/articles/2015-07-06/here-s-the-17-trillion-
reason-why-the-brics-summit-this-week-is-a-big-deal
Shively, W. P.(2008). Power & Choice: An Introduction to Political Science.UK:
McGraw-Hill Education.
The Economist Intelligence Unit. (2014). Democracy Index 2014: Democracy and its
discontents: A report from The Economist Intelligence Unit.Retrieved July
7, 2015,from http://www.sudestada.com.uy/Content/Articles/421a313a-d58f-
462e-9b24-2504a37f6b56/Democracy-index-2014.pdf
Turkey G20.(2015).About G20.Retrieved June 22, 2015,from https://g20.org/about-g20/
World Bank.(March 25, 2015).China Overview.Retrieved March 25, 2015,from
http://www.worldbank.org/en/country/china/overview
UN-OHRLLS.(2015). About LDCs. Retrieved July, 15, 2015,fromhttp://unohrlls.org/about-ldcs/
Wikipedia.(April 23,2015).Comparison of Nazism and Stalinism.Retrieved April 24,
2015, from http://en.wikipedia.org/wiki/Comparison_of_Nazism_and_Stalinism
บทท 3
อดมการณทางการเมอง (Political ideology)
แมวาในปจจบนคนสวนใหญจะเขาใจความหมายของค าวา อดมการณ เปนสงสงสง
และเลอนลอย แตอดมการณทางการเมองเปนสงส าคญทรฐตาง ๆ ในโลกขาดไมไดเปนอนขาด
เพราะอดมการณทางการเมองเปรยบไดดงเขมทศส าหรบการด าเนนทศทางของรฐ
ในดานการเมอง อนจะสงผลกระทบถงเรองของเศรษฐกจ สงคม ชนชน ฯลฯ อดมการณทางการเมอง
ยงครอบคลมและครอบง าวถชวตทกดานของมนษย แมแตศลปวฒนธรรม วถชวต เครอง
แตงกาย การกนอยหลบนอน หรอแมแตการสบพนธ ฯลฯ อนเปนกจกรรมทมนษยคดวาเปน
เรองสวนตว แตเมออยใตการจดระเบยบของรฐ กเทากบวาถกอดมการณเขามาครอบง าดวย
ยกตวอยางเชน การทประเทศตาง ๆ ในชวงทศวรรษท 60 ไดรณรงคใหมการวางแผนครอบครว
เพอไมใหประชาชนมลกมากเกนไป เชน การสงเสรมใหใชถงยาง และการท าหมน เพราะความ
ตนตระหนกวา จ านวนประชากรทมากไปโดยเฉพาะในโลกท 3 จะสงผลกระทบดาน
ลบตอดานตาง ๆ ของโลกโดยเฉพาะดานอาหาร (Gallager, 2011,Online)
นยามของอดมการณ
อดมการณทางการเมอง มความหมายทซบซอนและหลากหลาย แตสามารถแสดงเปน
นยามและความส าคญโดยคราว ๆ ดงตอไปน (Ethridge and Handelman, 2012, pp. 28-29)
1. ระบบความเชอทางการเมอง
หมายถง ชดของความคดของมนษยทมตอปรากฏการณทางการเมองบางอยาง
ระบอบการปกครองไมวาประชาธปไตย คอมมวนสต เผดจการ ฯลฯ หรอรปแบบของรฐ
เชน รฐเดยว และสหพนธรฐ
2. ชดความคดอนน าไปสการปฏบต
หมายถง แนวคดตาง ๆ ไมวาจะเปน ลทธเสรนยม สงคมนยม ทนนยม ฯลฯ แตละรฐ
มกยดถอชดความคดใดความคดหนง เพอเปนแนวทางในการบรหารรฐกจ ดงเชน รฐทยดถอ
ลทธเสรนยมจะยอมรบความแตกตางของมนษยอยางเชนรปแบบการใชชวต เรองทางเพศ
หรอแนวคดทางการเมอง
30
3. โลกทศนของกลมหรอชนชนทางสงคม
หมายถง มมมองของชดความคดของกลมบคคลใดบคคลหนง ดงเชน มมมองของ
ชนชนปกครอง ทมกถอวาตนนนอยเหนอชนชนลาง เพราะมบญบารมทสะสมมาเมอชาตปางกอน
หรอ มมมองของชนชนลาง ทถอวาตนนนตองอยภายใตการปกครอง เพราะมความดอยกวา
ในเรองบญบารม
4. ตวเชอมระหวางปรชญาเขาการปฏบตในโลกแหงความเปนจรง
อดมการณจะน าเอาปรชญา ซงเปนแนวคดซงคอนขางเปนนามธรรมมาแปลงเปน
รปแบบทแนชด ดงเชน ลทธคอมมวนสต ซงไดน าเอาปรชญาแบบมารกซ มาแปลงเปนนโยบาย
ทจะผลกดนใหรฐตาง ๆ ซงปฏบตตาม อยางเชน การยกเลกกรรมสทธสวนบคคล หรอการใหรฐ
เขามาควบคมกจการส าคญของรฐ
5. มความหมายเดยวกบลทธหรอแนวคดทมกลงทายโดยค าวาอสต (Ism)
อดมการณจงมกถกน าเสนอในรปแบบของลทธ ดงเชน ลทธเสรนยม (Liberalism)
ลทธสงคมนยม (Socialism) ลทธทหารนยม (Militarism) ลทธฟาสซสต (Fascism) ฯลฯ
ซงจะไดรบการขยายความในตอนตอไป
ความส าคญของอดมการณ
อดมการณ มความส าคญตอการเมองดงตอไปน (Axford, et al., 2002, pp. 252-256)
1. เปนตวก าหนดอตลกษณของกลมทางการเมอง และรฐบาล เชน พรรคคอมมวนสต
รฐบาลสงคมนยม รฐบาลเสรนยม
2. เปนตวก าหนดความสมพนธระหวางรฐกบตวบคคล เชน ประชาธปไตย ถอวา
ประชาชนทกคนมความเทาเทยมกน ตรงกนขามกบลทธฟาสซสต ทถอวาผน ามความสงสง
และมอ านาจเหนอประชาชนทกคน
3. เปนตวก าหนดรปแบบการกระจายรายได เชน ลทธนยมสงคม เนนการกระจายรายได
ใหกบลทธกรรมาชพ มากกวาลทธทนนยม ทเนนใหรายไดกระจกตวอยทชนชนนายทน
4. เปนตวก าหนดคณคาทางการเมอง เชน ลทธประชาธปไตย ใหความส าคญตอสทธ
และเสรภาพของประชาชน ในขณะทลทธเผดจการเนนการจ ากดสทธและเสรภาพของประชาชน
5. เปนตวบงบอกเปาหมายทางการเมอง เศรษฐกจ สงคมของประเทศนน ๆ วา
จะด าเนนไปยงจดใด เชน ทนนยมกลาววาเปาหมาย คอ ความร ารวยและมงคง สวนสงคมนยม
มเปาหมาย คอ ความเทาเทยมของมนษยทกคน
31
การแบงประเภทของอดมการณ
อดมการณมกถกแบงเปน 2 ประเภทหลก โดยใชปกซาย (Left wing) และปกขวา
(Right wing) เปนตวแบงอยางคราว ๆ อนเปนอทธพลมาจากชวงหลงการปฏวตฝรงเศส
ทพระเจาหลยสท 16 ทรงโปรดใหมการประชมสภาฐานนดร (estate assembly) ทมาจากชนชนตาง ๆ
ชนชนสง เชน พระชนผใหญ (ฐานนดรท 1) และขนนาง (ฐานนดรท 2) ซงสนบสนนระบอบเกา
คอ สมบรณาสทธราช มกจะนงอยพนทดานขวาของประธาน สวนสามญชน (ฐานนดรท 3)
ซงตอตานระบอบสมบรณาญาสทธราช มกนงพนทดานซายของประธาน ต าแหนงเชนน
กลายเปนจด หรอต าแหนงของแนวคดทางการเมองไปในทสด (Calvert, 2002, p. 114)
ตวอยางของอดมการณทจดอยในปกซาย
1. ลทธกาวหนานยม (Progressivism)
ลทธทใหรฐบาลมบทบาทอยางสงตอสงคม เชน มการกระจายรายไดหรอปฏรป
โครงสรางรฐ และสวสดการแกมวลชน ลทธนสนบสนนใหรฐมขนาดอนใหญโต (big government)
ทคอยเชอเหลอประชาชนในดานตาง ๆ แตกไมจ ากดสทธและเสรภาพของประชาชน ตวอยาง
ไดแก สหรฐอเมรกาในชวงตนศตวรรษท 20
2. ลทธสงคมนยม (Socialism)
ลทธทเนนใหรฐเขามามบทบาทในการกระจายความเทาเทยม หรอรายได ระหวาง
ชนชน ใหเกดความยตธรรม เชน สนบสนนสวสดการสงคม ลทธนเหนวากจกรรมทางเศรษฐกจ
ทส าคญควรอยภายใตการควบคมของรฐไมใชเอกชน เพราะรฐจะท าหนาทไดอยางเปนกลางกวา
3. ลทธอนาธปไตย (Anarchism)
ลทธทตอตานการมอยของรฐบาล เพราะถอวารฐบาลเปนองคกรทไมพงปรารถนา
เพราะชวราย และคอยกดขขมเหงประชาชน แนวคดนเนนใหกลมทางสงคมตาง ๆ รวมมอ
หรอประสานงานกน ในการบรหารประเทศแทนรฐบาล โดยทองคกรทางการเมองเหลานน
มความเทาเทยมและมอสระตอกนอยางสง ลทธอนาธปไตยในอดต ดงเชน ในรสเซย มกเนน
วธการรนแรง เชน การลอบสงหารประมขของรฐ
4. ลทธอนรกษสงแวดลอม (Environmentalism)
ลทธทเนนการอนรกษและรกษาสงแวดลอม ผทยดมนในอดมการณน มกจะยดถอ
ลทธอนาธปไตยไปดวย เพราะถอวารฐเปนผรวมมอกบกลมนายทนในการสงเสรมอตสาหกรรม
อนเปนตวสรางความเสยหายใหกบสงแวดลอม รฐจงควรยตบทบาท และปลอยใหองคกร
ทเกยวของ หรอชมชนจดการกบสงแวดลอมทยงยน ส าหรบสงคมดงทเรยกกนวา Eco-Anarchism
(Spunk Library, n.d.)
32
5. ลทธสตรนยม (Feminism)
ลทธทถอวาความสมพนธระหวางเพศชายและหญง ตงอยบนไมเทาเทยมกน
ลทธสตรนยมบางกลมเพยงตองการใหผหญงมสทธเสรภาพเทาเทยมกบผชาย สวนบางกลม
ตองการใหผหญงตอสเพอหลดพนจากการครอบง าและการกดขของเพศชายบางกลม และ
บางกลมถอวาควรกดกนผชายออกไปจากทกสวนในสงคมของผหญงดงทเรยกวาลทธสตร
นยมแบบสดข ว (Radical Feminism) ปจจบนลทธสตรนยมไดกระจายไปทวโลกเพราะการ
ตนตวทางการเมองและสงคมของผหญง
6. ลทธสนตนยม (Pacifism)
ลทธทตอตานสงครามและความรนแรงในดานตาง ๆ โดยเหนวาเปนสงทไมถกตอง
ชอบธรรม ลทธนจงมกจะไดรบความนยมในบรรดาพวกเสรนยม สงคมนยม และอนาธปไตย
ทแสดงความไมเหนดวยกบการท าสงครามของสหรฐอเมรกาและยโรปในยคตาง ๆ พวกเสรนยม
เหนวาสงคราม เปนการลดทอนมนษยใหเปนเครองจกรสงคม พวกสงคมนยมเหนวาสงคราม คอ
เครองมอของนายทน และพวกอนาธปไตยถอวาสงครามเปนเครองมอของรฐในการสราง
ความยงใหญใหกบตนเอง
7. ลทธฆราวาสนยม (Secularism)
ลทธนเหนวาการบรหารรฐกจควรแยกตวออกจากอทธพลขององคกร หรอ
หลกค าสอนของศาสนา เพราะมนษยมเสรภาพท จะด าเนนชว ต โดยปราศจากการ
แทรกแซงหรอการควบคมจากศาสนาใดศาสนาหนง แนวคดนไดรบอทธพลจากลทธเสร
นยมซงเชอวาจะน ารฐไปสความทนสมยทพลเมองทกคนมความเทาเทยมกน ตวอยางไดแก
สหรฐอเมรกาและฝรงเศส ทประกาศหามไมใหโรงเรยนบงคบนกเรยนสวดมนต
8. ลทธมารกซ (Marxism)
ลทธตามชอของนกปรชญาเยอรมนคอคารล มารกซ ผวเคราะหความสมพนธ
ของชนชนทตงอยบนรปแบบการครอบครองปจจยการการผลต เชนระหวางชนชนนายทนและ
ชนชนกรรมาชพ โดยมารกซเหนวาชนชนกรรมาชพถกชนชนนายทนกดขขมเหง เขาจงเรยกรอง
ใหพวกกรรมาชพรวมตวกนตอส เพอโคนลมนายทน และสถาปนาสงคมทไรรฐบาลและปราศจาก
ชนชน ลทธมารกซจงมกถกใชสลบกบลทธคอมมวนสต (Communism)
9. ลทธเลนน (Leninism)
ลทธทกอตงโดยผน าของพรรคบอลเชวกคอวลาดมร เลนน ซงพฒนาแนวคดมาจาก
คารล มารกซ โดยเขาเหนวาการทสงคมจะเขาสสภาวะไรชนชน และปราศจากรฐบาล ตามแบบ
แนวคดมารกซนนจะตองมพรรคหรอกลมการเมองชน าและเปนรฐบาลเผดจการของชนชน
33
กรรมาชพเสยกอน เลนนยงพฒนาทฤษฎของมารกซไปยงทฤษฎความสมพนธระหวางประเทศ
วาลทธทนนยมขยายขอบเขตจากภายในประเทศไปยงตางประเทศดงเชนประเทศทนนยมได
กลายเปนจกรวรรดนยมกดขและแสวงหาผลประโยชนจากประเทศดอยพฒนา
10.ลทธสตาลน (Stalinism)
ชอของลทธมาจาก โจเซฟ สตาลน ผน าของสหภาพโซเวยตซงเหนวาสหภาพโซเวยต
ควรเปนปอมปราการส าหรบลทธสงคมนยม โดยการพฒนาประเทศ เชน การปฏวตทางอตสาหกรรม
และการเกษตรแบบนารวม สตาลนปกครองประเทศแบบเผดจการโดยจดตงต ารวจลบและ
คกลบ เนนการเทดทนตวเขาเองผานโฆษณาชวนเชอ สตาลนเชอวาในสงคมคอมมวนสตยงแฝงดวย
พวกฝกใฝทนนยมและศกดนา จงตองก าจดคนเหลานนออกไปเปนระยะ ๆ
11. ลทธทรอสก (Trotskyism)
ลทธซงน ามาจากชอของลออน ทรอสก ปญญาชนคนหนงของพรรคบอลเชวก
เขาตความตามลทธมารกซวา การปฏวตของสหภาพโซเวยตจะประสบความส าเรจได โดยกตองอาศย
การปฏวตของชนชนกรรมาชพทวโลก ในการเปลยนรฐบาลของประเทศตาง ๆ โดยเฉพาะในยโรป
ใหเปนคอมมวนสต ดงทฤษฎการปฏวตตลอดกาล (Permanent revolution) ทรอสกยงโจมต
รปแบบการปกครองของสตาลนซงเปนปรปกษของเขาวาเปนเผดจการอยเสมอ
12. ลทธเหมา (Maoism)
ลทธของเหมา เจอตง ผน าของพรรคคอมมวนสตจน ทวาชาวนาเปนพลงส าคญ
ในการกอการปฏวต เพอโคนลมนายทน ลทธเหมาเนนการเขาสอ านาจโดยใชก าลง ดงประโยค
ค าพดทวา “อ านาจมาจากปลายกระบอกปน” (Political power grows out of the barrel of a gun)
เหมา ยงไดรบอทธพลจากลทธสตาลน เชน การพฒนาอตสาหกรรม และระบบเกษตรกรรม
และการก าจดพวกฝกใฝนายทน หรอพวกตานปฏวต ซงแฝงตวอยในสงคมคอมมวนสตอนน าไปส
การปฏวตวฒนธรรมของจนในชวงระหวางป 1966-1976
ตวอยางของอดมการณทจดอยในปกขวา
1. ลทธปฏกรยานยม (Reactionary)
ลทธทตอตานสงใหม ๆ เพราะมกใหความส าคญแกสถานภาพเดม (Status quo)
หรอยดถอในอ านาจของรฐและสงคมทมาแตเกาแก ลทธปฏกรยานยมนไมมตวตนทแนนอน
นอกจากจะเปนค าไวประณามผมความคดอนรกษนยมและกษตรยนยม ลทธฟาสซสตมกถกมองวา
เปนลทธนไปดวย เพราะเนนความเจรญรงเรองของสงคมและรฐในอดต โดยเฉพาะยคกอนปฏวต
อตสาหกรรม (Wikipedia, 2015)
34
2. ลทธฟาสซสต (Fascism)
ลทธทถอวา มวลชนตองยอมสละเสรภาพทงหมดใหกบผน าหรอพรรคการเมอง
เพยงพรรคเดยว ลทธฟาซสต เนนการควบคมสงคมแบบเผดจการ คอ ควบคมความคด
และการแสดงออกของพลเมองอยางสนเชง เนนต ารวจลบ รวมถงคายกกกน และการลงโทษ
ประหารชวต ลทธฟาสซสต จงมกคกบเผดจการแบบเบดเสรจ ตวอยางไดแก เยอรมนในยค
พรรคนาซเรองอ านาจ อตาลในยคของเบนนโต มสโสลน ญปนในยคทศวรรษท 30 และสเปน
ในยคทอยภายใตการปกครองของจอมพลฟรานซสโก ฟรงโก
3. ลทธชาตนยม (Nationalism)
ลทธทมงเนนความรกและความภกดของประชาชนตอชาต โดยมจดศนยกลางอยทรฐ
ลทธชาตนยม เปนอดมการณทแตละประเทศขาดไมได เพราะสามารถชกจงประชาชนใหสามคค
หรอเชอฟงอยางไรขอโตแยงตอรฐ ดงนน อดมการณอนไมวาปกซาย เชน ลทธสตาลน ลทธเหมา
หรอปกขวา เชน ลทธฟาสซสต ลทธกษตรยนยม จงมกใชประโยชนจากลทธนไปดวย
ดวยบรบททางการเมองและสงคมของแตละประเทศมความแตกตาง จงท าใหลทธชาตนยม
มความหลากหลายไปดวย
4. ลทธกษตรยนยม (Monarchism)
ลทธทยกยองเชดชและใหความส าคญแกสถาบนกษตรยอยางสง พวกลทธกษตรย
นยมบางกลมสนบสนนใหกษตรยมอ านาจอยางเดดขาด อยางเชน ระบอบสมบรณาญาสทธราช
(Absolute Monarchy) หรอบางพวกตองการใหกษตรยมอ านาจภายใตระบอบรฐธรรมนญ
(Constitutional Monarchy) แตกมบทบาททางการเมองดวยในหลายกรณ อนงลทธกษตรยนยม
อยตรงกนขามกบลทธนยมสาธารณรฐ (Republicanism) ซงตองการใหประมขของรฐเปนผทมาจาก
การเลอกตง เพราะถอวากจกรรมของรฐทกอยางตองถกก าหนดโดยประชาชน
5. ลทธเครงศาสนา (Fundamentalism)
ลทธหรอขบวนการทางศาสนา ทมงฟนฟหลกค าสอน และกระตนใหศาสนกชน
ปฏบตตอหลกค าสอนโดยเครงครดผานคมภรของศาสนาเปนหลก เปนลทธทไมยอมรบตอ
มมมองทแตกตาง หรอแหวกแนวไปจากแนวคดกระแสหลกของศาสนา ลทธนในหลายประเทศ
โดยเฉพาะในตะวนออกกลาง มกผสมผสานศาสนาเขากบการเมอง กลมกอการรายอสลาม
เชน กลมฮซบลลอฮ หรอ กลมตาลบนในอฟกานสถาน ชวงทศวรรษท 90 หรอแมแตพวก
ศาสนาพทธหวรนแรงในพมาทตอตานชาวมสลม
35
6. ลทธอนรกษนยม (Conservatism)
ลทธนไมมตวตนทชดเจน เพราะสามารถเปนทาทของกลมทางสงคมหรอระดบ
ปจเจกชนกได ลกษณะส าคญของลทธอนรกษนยม คอ ปฏเสธการเปลยนแปลงอยางรวดเรว
และเนนการอนรกษคณคาทางการเมอง หรอสงคมแบบเกา ๆ ผยดถอลทธนบางกลมยงตอตาน
พวกรกรวมเพศ และการท าแทงเสร เพราะขดกบจารตประเพณและหลกศาสนา ลทธอนรกษนยม
ในสหรฐอเมรกาหมายถงแนวคดทางเศรษฐศาสตรทวา รฐควรเขาไปแทรกแซงกจกรรม
ทางเศรษฐกจใหนอยทสด
7. ลทธทหารนยม (Militarism)
ลทธทใหความส าคญอยางสงตอกองทพ และการเสรมสรางอาวธในการปองกน
ประเทศ จนไปถงแนวคดทนยมใชก าลงทางทหาร เชน การรกรานประเทศอน ลทธชาตนยม
มกอยคกบลทธฟาสซสต และลทธชาตนยม ตวอยางไดแก เยอรมนนาซ อตาลในยคมสโสลน
สหรฐอเมรกา ในยคสงครามโลกครงท 2 หรอในยคของจอรจ ดบเบลย บช ภายหลงการกอการราย
ทนครนวยอรกเมอวนท 11 กนยายน ป 2001
8. ลทธทนนยม (Capitalism)
ลทธทใหความส าคญแกการถอครองทรพยสน การสะสมทน และการด าเนน
กจกรรมทางเศรษฐกจโดยเอกชน อนตงอยบนการแขงขนกนอยางเสรของตลาด (Laissez-faire)
ลทธทเหนวาความเปนเสรของตลาด หรอกลไกของตลาดโดยปราศจากอ านาจรฐ จะน าความมงคง
และความเทาเทยมมาใหสงคมมชอวา ลทธเชดชตลาดเสรอยางสดโตง (Market Fundamentalism)
(Longview Institution, undated)
9. ลทธบรโภคนยม (Consumerism)
เปนลทธทถอวาการบรโภคของมนษยตอตวสนคาและบรการเปนจ านวนมาก
จะสงผลดตอระบบเศรษฐกจและสงคม ลทธนมกด าเนนคกบลทธทนนยม ในปจจบนลทธ
บรโภคนยม มกถกโจมตโดยลทธอน เชน ลทธเครงศาสนา หรอลทธสงคมนยม เพราะเหนวา
ลทธบรโภคนยม ไดสงผลเสยตอสงคมอยางมหาศาล โดยเฉพาะเรองศลธรรม และการท าลาย
สงแวดลอม
10. ลทธลาอาณานคม (Colonialism)
ลทธทใชก าลงทางทหารในการครอบง า หรอยดครองประเทศทดอยกวา เพอแยงชง
ทรพยากรจากประเทศเหลานน ลทธจกรวรรดนยมในประเทศยโรปในศตวรรษท 19 มกจะอยคกบ
ลทธชาตนยม ลทธทหารนยมหรอแมแตลทธกษตรยนยม ปจจบนยงเกดลทธจกรวรรดนยมใหม
(Neo-Colonialism) ซงมลกษณะทซบซอนยงขน เชน การครอบง าทางสงคม เศรษฐกจ หรอ
36
วฒนธรรมตอประเทศดอยพฒนา ผานบรษทขามชาต และองคกรทางเศรษฐกจระหวางประเทศ
แมวาจะไมมการเขาไปใชก าลงทหารเขายดเหมอนกบในอดตกตาม (Heywood, 2007, p. 454)
11. ลทธเหยยดเชอชาต (Racism)
ลทธทถอวาเชอชาตของตนมความเหนอกวาเชอชาตอน บางกลมถงกลบเชอวา
เชอชาตทดอยกวาจะตองตกเปนทาสของตน หรอถกท าลายใหหมดสนไป ลทธเหยยดเชอชาตน
ถกน ามาใชสรางความชอบธรรมของประเทศในยโรปศตวรรษท 19 ในการลาอาณานคมทวโลก
ในศตวรรษท 20 เยอรมนนาซ ไดใชลทธเหยยดเชอชาตเพอฆาลางเผาพนธชาวยวหลายลานคน
ปจจบนลทธเหยยดเชอชาตยงแฝงอยทวโลก แมแตประเทศประชาธปไตยเสรนยมกตาม
12. ลทธนวอนรกษนยม (Neo-conservative)
ลทธทเชอมนตอการใชก าลงทหารในการตอสกบฝายชวรายเพอพทกษฝายคณธรรม
หรอการใชก าลงทางทหารในการโจมตศตร กอนทศตรจะท าอนตรายตอตนกอน (Preemptive war)
ลทธนเกดขนในสหรฐอเมรกา โดยกลมนกคดทางการเมองเชอสายยว และมอทธพลตอการท า
สงครามของประธานาธบดจอรจ ดบเบลย บช ในอรก
อดมการณทเปนไดทงขวาและซาย
อยางไรกตามมอดมการณทสามารถจดไดวาอยในปกขวาหรอปกซาย เชน ลทธเสรนยม
และลทธถอนรากถอนโคน
1. ลทธเสรนยม (Liberalism)
ลทธนใหความส าคญตอเสรภาพและสทธ ในการครอบครองทรพยสนของปจเจกชน
อนไดรบอทธพลจากนกปรชญาชาวองกฤษ คอจอหน ลอค ลทธเสรนยมสามารถอยในปกซาย
ส าหรบนกคดยคใหม ทตองการโจมตฝายอนรกษนยมทจ ากดเสรภาพของปจเจกชน
นอกจากน นกคดแนวคดเสรนยมหลายคนไดผสมแนวคดสงคมนยมทตองการใหรฐสงเสรม
สวสดการและกระจายความเทาเทยมกนแกชนชนตาง ๆ ดงทเรยกวา แนวคดเสรนยมสงคมนยม
(Social liberalism) โดยเฉพาะในสหรฐอเมรกา ซงตองการใหรฐมขนาดใหญเพอสรางโครงการตาง ๆ
อนกอประโยชนใหประชาชน (Lawson, 2006, p. 43)
ในทางกลบกน แนวคดเสรนยมอาจอยในปกขวาได ถาผสมผสานกบลทธทนนยม
อยางเชนแนวคดลเบอรทาเรยน (Libertarianism) ทเนนเสรภาพของปจเจกชนในการครอบครอง
และการจดสรรทรพยสนโดยปราศจากการเขามาของเกยวของรฐ ตามแนวคดน รฐตองปลอยให
เศรษฐกจ โดยเฉพาะกลไกทางตลาดด าเนนไปดวยตวเอง เพราะจะน าประโยชนสงสดมาใหแก
ผบรโภค (Joseph, 2013, pp. 203-204) แนวคดลเบอรทาเรยนยงคลายคลงกบแนวคด
เสรนยมใหม (Neo-liberalism) ซงไดรบความนยมอยางสงในโลกยคโลกาภวฒน แนวคด
37
เสรนยมใหมเหนวารฐควรเขาไปแทรกแซงในตลาดใหนอยทสด อนปรากฏมาในรปแบบการแปรรป
องคกรของรฐใหเปนเอกชน (Privatization) เพอใหรฐมความคลองตว ตดสวสดการสงคม
เพอใหปจเจกชนมแรงกระตนในการแขงกน และประหยดงบประมาณของรฐ รฐควรสงเสรม
การจดตงเขตการคาเสร (Free Trade Area) ซงน าไปสการคาระหวางประเทศทภาษการสงออก
และการน าเขาเปนศนย เพอใหการคาเปนไปอยางสะดวก เชนเดยวกบการลดกฎเกณฑของรฐ
เพอใหกอใหเกดความสะดวกตอธรกจ
2. ลทธหวรนแรง (Radicalism)
ลทธนเชอวาตองมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวในทกดาน แบบถอนรากถอนโคน
โดยใชความรนแรง หรอแมแตการเสยสละชวตของตนเองหรอผอน เพอบรรลผลทางการเมอง
และสงคม แนวคดนอยบนขวตรงกนขามกบแนวคดปฏกรยานยม ทปฏเสธการเปลยนแปลงทกอยาง
แตทวาสามารถอยไดทงขวาจนไปถงซาย คอ สามารถผสมกบลทธใดกได ไดแก ลทธเหยยดเชอชาต
ลทธเครงศาสนา ลทธกษตรยนยม ลทธชาตนยม ลทธอนาธปไตย ลทธมารกซ ลทธสตาลน
ตวอยางกลมลทธหวรนแรง ไดแก กลมผกอการรายซงเปนพวกลทธเครงศาสนา
อยางเชน กลมฮซบลลอฮ กลมอลกออดะห กลมชาวพทธในพมา และศรลงกา ทมงเนนตอตาน
ผนบถอศาสนาอสลามในประเทศตน กลมเหยยดเชอชาต ไดแก ขบวนการคล คลก แคลน
(Klu-Klax-Klan) กลมนาซใหมในยโรป กลมคาทอลกและโปรเตสแตนทหวรนแรงในยโรป
กลมอนาธปไตยของรสเซย ในศตวรรษท 19 กลมกองโจรทยดถอลทธเหมาบางกลม ฯลฯ
ซายจด ซาย กลาง ขวา ขวาจด
ลทธสตาลน ลทธสงคมนยม ลทธชาตนยม ลทธกษตรยนยม ลทธทหารนยม
ลทธเหมา ลทธกาวหนานยม ลทธนวอนรกษนยม
ลทธมารกซ ลทธสงแวดลอมนยม ลทธเหยยดเชอชาต
ลทธอนาธปไตยลทธ เสรนยมสงคมนยม ลทธเสรนยม ลทธทนนยม ลทธฟาสซสต
ลทธทนลเบอรทาเรยน ลทธเครงศาสนา
ลทธสนตนยม ลทธบรโภคนยม ลทธเสรนยมใหม
ภาพ 1 แสดงอดมการณ ซายจด ซาย กลาง ขวา ขวาจด
ทมา: ผเขยนต ารา
38
อยางไรกตามฝายซายสดอยางเชน ลทธเลนน ลทธสตาลน ลทธเหมา (A) กถกต
กลบไปมลกษณะเชนเดยวกบขวาจด คอ ฟาสซสต เชน ลทธนาซ (B) คอ เปนเผดจการแบบ
เบดเสรจเชนเดยวกน แตมอดมการณท แตกตางกน เชน ตอนท สตาลนมอ านาจเหนอ
สหภาพโซเวยต (ปกซาย) และฮตเลอรมอ านาจเหนอเยอรมน (ปกขวา) กไมมใครระบความ
แตกตางของผน าทง 2 ในรปแบบของการบรหารประเทศไดมากนก แมวาทงคจะพยายามโจมตซง
กนและกน สาเหตทท าใหอดมการณทงซายและขวาจดมสภาพคลายคลงกนกเพราะมอดมการณ
อนเขามาเกยวของดวยเชน ลทธชาตนยม และลทธทหารนยมในยคน น ผสมผสานกบ
อดมการณสวนบคคลและความตองการอ านาจโดยเดดขาดของทงสตาลนและฮตเลอร
(Wikipedia, 2015)
ซายจด ขวาจด
ซาย ขวา
กลาง
ภาพ 2 แสดงอดมการณซายจดและขวาจด
ทมา: ผเขยนต ารา
ประเทศกรณศกษา ไดแก สหรฐอเมรกา อหราน และรสเซย
สหรฐอเมรกา
สหรฐฯ เปนตวอยางทโดดเดนส าหรบประเดนอดมการณของวชาการเมองการปกครอง
เปรยบเทยบ เพราะนอกจากจะเปนตนแบบของอดมการณอยางประชาธปไตยใหกบประเทศ
โลกท 3 แลว ยงมกใชอดมการณเปนแรงผลกดนตอนโยบายตางประเทศ โดยเฉพาะในชวง
สงครามเยนเชนการสงเสรมประชาธปไตยกบสทธมนษยชน อนเปนสวนหนงในการเสรมสราง
อ านาจของสหรฐฯ ทมอยางยงใหญในปจจบน
สหรฐฯ ถอก าเนดมาบนพนของอดมการณประชาธปไตยและทนนยม ภายหลงจาก
การประกาศเปนเอกราชจากองกฤษ เมอป 1776 อยางไรกตามดวยความกวางใหญของประเทศ
และความหลากหลายของชาวอเมรกนพรอมกบการทรฐธรรมนญรบประกนสทธ ใน
A B
39
การแสดงออกความคดเหนทางการเมอง สหรฐฯ จงเปนประเทศทเตมไปดวยอดมการณ
ทางการเมองตาง ๆ ทไมวาน าเขาจากยโรป หรอมาจากกลมนกคดภายในประเทศเอง ลทธยคแรก ๆ
เปนลทธซงตความรปแบบการปกครองของสหรฐฯ เชน ลทธนยมสหพนธรฐ (Federalism)
ซงตองการใหรฐตาง ๆ มาอยรวมกน โดยยอมสละอ านาจใหรฐบาลกลาง ในขณะเดยวกน
รฐบาลทองถนกมอ านาจปกครองตวเองอย หรอลทธรฐธรรมนญนยม (Constitutionalism)
ซงตองการใหรฐธรรมนญเปนตวจ ากดอ านาจของรฐบาล นอกจากน ยงมหลายลทธมความ
แตกตางกนโดยสนเชง ตงแตลทธเครงศาสนา (Fundamentalism) ตาง ๆ จนไปถงกลมเสรนยม
ทไมนบถอศาสนาอะไรเลย ซงมมากในปจจบน หรอตงแตลทธทใหความส าคญตอชมชน
(Communitarianism) จนไปถงลทธทเนนความเปนปจเจกชนอยางสดโตง เชน ลทธลเบอรทาเรยน
แตในตนศตวรรษท 20 บางลทธซงรฐถอวามแนวโนมจะเปนอนตรายตอประชาธปไตย
และความมนคงของชาต อยางเชน ลทธอนาธปไตย และลทธคอมมวนสต กจะถกทางรฐบาล
สงหามเผยแพรและกวาดลาง ผน าลทธเหลานตองถกทางการเนรเทศไปยงยโรป บางลทธ
ซงมมานานกวา 100 ป อยางเชน ลทธสตรนยม และลทธตอสเพอความเทาเทยมกนของคนสผว
แตในชวงทศวรรษท 60 จงจะไดรบความนยมแพรหลายโดยไดรบอทธพลจากกระแสการ
เรยกรองสทธพลเมองและการตอตานสงครามเวยดนาม ส าหรบลทธสงแวดลอมนยม
ไดรบความสนใจ เพราะการตระหนกของชาวโลกถงภยจากการท าลายสงแวดลอม ดงเชน
ภาวะโลกรอน (Global warming)
พรรคการเมองใหญ 2 พรรคของสหรฐฯ คอ พรรครพบลกนและพรรคเดโมแครต
กไดน าอดมการณทอยตรงกนขามกนในสงคมอเมรกน มายดเปนอตลกษณของพรรคและ
ผลกดนใหเกดนโยบายของพรรค พรรครพบลกนมแนวคดอนรกษนยม ทไดรบอทธพลจาก
ลทธเครงศาสนา เชน สนบสนนคานยม จารตประเพณเกา ๆ ในขณะเดยวกนกสงเสรมสทธ
สวนบคคล ตอตานการท าแทง และไมเหนดวยกบการแตงงานของพวกรกรวมเพศ เพราะขดกบ
หลกศาสนา พรรครพบลกน ถอวาโทษการประหารชวตเหมาะสมส าหรบโทษรายแรง
สวนพรรคเดโมแครต มแนวคดคอนไปทางเสรนยม แตองอยบนแนวคดของชมชนและ
ความรบผดชอบทางสงคม พรรคเดโมแครต ยอมรบการแตงงานของพวกรกรวมเพศ ไมสนบสนน
โทษการประหารชวต สวนการท าแทง ควรเปนสทธของมารดาทจะเลอกวาควรท าหรอไมมากกวา
ตงอยบนหลกของศาสนา (John and Brian, 2008, pp. 45-47)
อยางไรกตาม ยคหลงสงครามโลกครงท 2 และสงครามเยน ไดท าใหประธานาธบด
ทกคน ไมวาจากพรรคใด ลวนมแนวโนมไปทางอนรกษนยม ในประเดนความมนคงในประเทศ
และตางประเทศ เพอตอบรบกบลทธคอมมวนสต คนอเมรกนสวนใหญยงยดมนในลทธชาตนยม
40
และลทธทหารนยม โดยเฉพาะการปองกนประเทศ อนจะดไดจากนโยบายการตางประเทศ
ของประธานาธบดแตละสมย ซงไมเคยหยดยงการสงเสรมกองทพ และไมเคยตดงบประมาณ
ของกองทพเปนจ านวนมาก อยางไรกตามในชวงปลายทศวรรษท 60 จนถงกลางทศวรรษท
70 ลทธชาตนยม และทหารนยมของสหรฐฯ กตองพบกบการตอตานจากลทธ เสรนยมและ
ลทธสนตนยม เพราะผลกระทบในดานลบจากสงครามเวยดนาม นอกจากนสงครามใน
อฟกานสถานและอรก อนเกดจากแรงผลกดนของลทธนวอนรกษนยม ในสมยของจอรจ
ดบเบลย บช ท าใหคนอเมรกนไมสนบสนนใหกองทพสหรฐฯ เขาไปยดครองประเทศอนอก
ตอไป จนถงปจจบน พรรคการเมอง และประธานาธบด ไดน าเอาขอดของอดมการณของ
พรรคตรงกนขามเขามาผสมกลมกลน ท าใหปจจบนอดมการณของทง 2 พรรค มความไม
ชดเจนเชนเดยวกนกบหลายประเทศทไดกลาวมา
อยางไรกตาม ผซงถอไดวาเปนตวแทนของอดมการณทางการเมองทโดดเดน ไดแก
ประธานาธบดโรนลดเรแกน (ด ารงต าแหนงชวงป 1981-1989) ของพรรครพบลกนซงเปนผ
ตองการเปลยนสงคมอเมรกน ใหกลบมาเปนอนรกษนยมอกครง เพราะเหนวาสงคมอเมรกนเตม
ไปวฒนธรรมทเสอมทรามอนเปนผลจากการปฏวตทางเพศ และสงคมยคทศวรรษท 70 ซงเนน
ความสขของตวบคคลเปนหลก ในยคของเรแกน จงเปนยคความยงใหญของกลมทางศาสนา และ
ชมชนมอทธพลในการเผยแพรศาสนาและจารตประเพณเกาแกแบบอเมรกนแกเยาวชนรนใหม
ส าหรบยคของบารค โอบามา คอ ยคแหงลทธเสรนยมเฟองฟ เชน กระแสยกยองสทธ
พลเมอง พวกรกรวมเพศในหลายรฐ มสทธแตงงานตามกฎหมาย แมแตตวโอบามาและสมาชก
ระดบชนน าในพรรคเดโมแครต ไดประกาศสนบสนนใหคนเพศเดยวกนสามารถแตงงานกนได
ในขณะเดยวกน รฐยงมงเนนเขามาชวยเหลอดแลสวสดภาพตาง ๆ ของประชาชน อยางไรกตาม
โอบามา กถกโจมตวาค านงถงกลมนายทนและกลมผลประโยชนมากจนเกนไป และยงไมตอส
เพอสทธคนผวสมากเทาทควร ปจจบนยงเกดกรณประชาชนผวด าท าการประทวงหลายตอหลายครง
ตอการปฏบตอนไมเปนธรรมจากต ารวจกบคนสผว
อหราน
ส าหรบวชาการเมองการปกครองเปรยบเทยบ อหราน เปนตวอยางของประเทศ
ซงมอดมการณหลก ทมความหลากหลาย และแตกตางกนโดยสนเชง ในตางยคสมย เชน
จากระบอบกษตรยทเนนลทธฆราวาสนยม มาเปนรฐศาสนา ในอดตอหรานเคยมการปกครอง
แบบระบอบสมบรณาญาสทธราชมายาวนาน จนถงปลายราชวงศการญาในสมยราชวงศปาหลาว
อหราน มกษตรยปกครองประเทศอย แตกอยภายใตรฐธรรมนญทรฐสภามบทบาทส าคญ
ในการบรหารประเทศ ในสมยพระเจาชาหปาหลาว (ชวงระหวางป 1941-1979) นายโมหะหมด
41
โมซาเดเดช นายกรฐมนตร ซงไดรบการแตงตงจากรฐสภา มแนวคดชาตนยมและลทธสงคมนยม
จงไดวางแผนในการแปรรปโรงงานน ามนทเปนขององกฤษใหเปนของรฐ แตนายทหารซงไดรบ
การสนบสนนจากส านกขาวกรองของทงองกฤษ และอเมรกา ท าการรฐประหารโคนลมรฐบาล
ของนายโมซาเดเดช เสยกอนในป 1953 ฝายรฐประหารไดถวายอ านาจคนพระเจาชารปาหลาว
การเมองอหรานภายหลงจากนน จงมลกษณะคลายกบระบอบสมบรณาญาสทธราชทพระเจา
ชารปาหลาวทรงมอ านาจอยางเตมท แตดวยความลมเหลวในการกระจายความเจรญ
ทางเศรษฐกจของรฐบาลผสม กบลทธชาตนยมของชาวอหราน ท าใหสาธารณชนไมพอใจรฐบาล
อยางมาก โดยเฉพาะบรรดานกสอนศาสนาอสลาม ซงเปนกลมพลงทชน าประเทศ โดยมองวา
พระเจาชารปาหลาวเอยงขางเขาฝายตะวนตก และชนชนสงของอหรานฝกใฝในวฒนธรรม
ซงกลมเครงศาสนาอสลามถอวาเสอมทรามและผดบาป (Coughlin, 2010, p. 15)
อายะตลลอฮ โคมยน ผน าของนกายชอะห ไดพยายามปลกระดมใหชาวอหรานรวมตวกน
โคนลมพระเจาชาห แมวาจะถกทางการปราบปรามและจ าคก จนตองหนไปลภยในฝรงเศส
ในภายหลง เมอมวลชนสามารถโคนลมพระเจาชาหไดส าเรจในป 1979 ดงชอทเรยกวา
การปฏวตอสลาม (Islamist revolution) โคมยน จงเดนทางกลบมาเปนผน าสงสดของรฐบาลชดใหม
อหราน ไดหนมายดถอลทธอนรกษนยมและลทธเครงศาสนา ซงถอวาศาสนาควรเขามายงเกยวกบ
การเมอง การทโคมยน มกกวาดลางฝายตรงกนขาม โดยใชวธทรนแรง และยงเนนการตอตาน
ตะวนตก ท าใหสหรฐอเมรกาโจมตอยเสมอวา โคมยนเปนพวกคลงศาสนาและยงเปนพวกคลง
ลทธชาตนยม และลทธทหารนยม ในชวงทอหรานท าสงครามกบอรก (1980-1989) นอกจากน
อหราน ยงถกกลาวหาวาสนบสนนผกอการรายบางกลม ในการออกไปปฏบตการในประเทศตาง ๆ
กรณทตอกย าภาพของพวกคลงศาสนาของโคมยน ไดแก การทนกเขยนองกฤษเชอสายอนเดย
คอ ซลแมน รชด ซงไดออกงานเขยน หรอนวนยายทชอ Satanic Verses ในป 1988 ไดรบการโจมต
และขอาฆาตโดยชาวมสลมจ านวนมาก ทถอวามเนอหาดหมนพระศาสดามฮมหมด และในป 1989
โคมยนไดประกาศฟาตวา (fatwa) ใหมการสงหารนายรชด ซงเปนสาเหตใหองกฤษประกาศ
ตดความสมพนธทางการทตกบอหราน (BBC, 2014,Online)
แมวาประมขสงสดจะมอ านาจมากกวาประธานาธบด แตประธานาธบดกมสวน
ตออดมการณของชาตอยไมนอย ดงเชน โมฮมหมด คาตาม (ด ารงต าแหนงป 1997-2005) ซง
มหว เสรนยมท เ นนการปฏร ปและลทธก าวหนานยม เชน สนบสนนสทธสตร แต
ประธานาธบดคนถดมา คอ นายมะหมด อะหมะดเนจาด (ด ารงต าแหนงป 2005-2013) กลบมาม
หวอนรกษนยมทจ ากดสทธและเสรภาพการแสดงของพลเมอง และยงมงเนนใหบทบาทของ
ผหญงจ ากดอยแตในครอบครวเหมอนในอดต นอกจากนนายอะหมะดเนจาดยงเนนลทธทหาร
42
นยมคอเรงกระบวนการผลตอาวธนวเคลยรและตอตานตางชาตโดยเฉพาะอสราเอลและสหรฐฯ
อยางรนแรง นายอะหมะดเนจาดยงถกตะวนตกโจมตวาละเมดสทธมนษยชน เมอป 2009
ประชาชนถกปราบปรามโดยใชความรนแรง หลงจากท าการประทวงคร งใหญตอการ
เล อกต ง ท ถ กกล าวหาว า เต ม ไปด วย การท จร ต ซ ง เป นผลให มวลชนห นมาเล อก
ประธานาธบดหวปฏรปและหวเสรนยมคนปจจบนคอนายฮสซน รฮาน (ด ารงต าแหนง ป 2013
-?) ซงพยายามเปลยนแปลงภาพพจนของอหรานในสายตาของตะวนตก เชน ประกาศ
อดมการณสนตนยม โดยใหค ามนสญญาวาจะไมผลตอาวธนวเคลยร ในปแรกทด ารงต าแหนง
นายรฮานยงไดสนทนากบประธานาธบดบารค โอบามาแหงสหรฐฯ ทางโทรศพทเปนครงแรกใน
ประวตศาสตร นบตงแตป 1979 เปนตนมา การกระท าเชนนไดรบการสนบสนนจากประมขสงสด
คนปจจบนคอ อายะตลลอฮอะล คามยนยดวยสาเหตหนงเพราะตองการใหยกเลกการคว าบาตร
ทางเศรษฐกจของสหรฐ ฯ (Roberts and Borger, 2013, Online)
รสเซย
เชนเดยวกบอหราน รสเซยเปนกรณของความผนผวนทางอดมการณระดบชาตไปตาม
สถานการณทางการเมอง จนหาความแนนอนไมไดจนถงปจจบน ตงแตซายสดโตงจนไปถง
ขวาสดโตง รสเซยเมอครงยงเปนจกรวรรด มการปกครองแบบระบอบสมบรณาสทธราช
มายาวนาน เชนเดยวกบจน ภายใตการปกครองของจกรพรรดหรอซาร จกรพรรดองคสดทาย
ของรสเซย คอ พระเจาซารนโคลสท 2 (1894-1917) ไดวางอดมการณ 3 ประการของพระจกรพรรด
เพอสรางความชอบธรรมใหกบระบอบของพระองค ดงตอไปน (Barrington,et al., 2010, pp.
138-139)
1. พระจกรพรรดทรงเปนพระประมขของครสตจกร
2. พระจกรพรรดทรงเปนประมขโดยเดดขาดของรสเซย
3. พระจกรพรรดทรงเปนบดาและผรวมรสเซยเปนหนง
อยางไรกตาม กไดมกลมอดมการณหวรนแรงพยายามเผยแพรความคดไปใหประชาชน
ถงแมจะถกทางการปราบปรามไปมากเทาไรกตาม เชน กลมอนาธปไตยหรอกลมคอมมวนสต
ไดพยายามเผยแพรความคด และชกจงใหสาธารณชนตอตานรฐบาล ในป 1881 กลมอนาธปไตย
ชอนารอดนายา วอลกาไดปลงพระชนมพระเจาซารอเลกซานเดอรท 2 (Service,2009,p.18)
ภายหลงจากจกรวรรด รสเซยไดเปลยนแปลงการปกครองเปนคอมมวนสต ภายใต
พรรคคอมมวนสต และเปลยนชอเปนสหภาพโซเวยต อดมการณหลกของประเทศจงเปลยนเปน
ลทธมารกซและเลนน (Marxism –Leninism) เมอโจเซฟ สตาลน ไดขนมามอ านาจแทนวลาดมร
เลนน ในป 1922 กไดปกครองประเทศตามแบบของตนจนไดรบการตงชอวาลทธสตาลน ซง
43
มผลตอรปแบบของสหภาพโซเวยตและรฐบรวารอยางมาก แตลทธสตาลน ไมไดรบการ
ประกาศเปนอดมการณของรฐ และถกประณามโดยนกคดส านกมารกซวาเบยงเบนจาก
อดมการณคอมมวนสตแบบเดม เมอสตาลนถงแกอสญกรรมในป 1953 ผน าสบตอมาไดแก
นกตา ครสชอฟ (ด ารงต าแหนงชวงป 1953-1964) ไดเรมกระบวนการก าจดลทธสตาลน (De-
Stalinization) โดยการกลาวประณามสตาลนอยางเปนทางการในป 1956 มการผอนปรนการ
กดขทางการเมองในสหภาพโซเวยตลงเชนปลดปลอยนกโทษการเมองออกจากคายกกกน
และเปดใหประชาชนมสทธเสรมากขนบาง แตในยคของ ลโอนด เบรซเนฟ ไดถกกลาวหาวา
พยายามรอฟนลทธสตาลนขนมาใหมโดยเนนลทธเชดชบคคลคอตวของเบรซเนฟเอง และรฐบาล
หนกลบมาปราบปรามฝายตรงกนขามพรอมกบควบคมประชาชนอยางเขมงวดมากขนกวาใน
ยคของครสชอฟ (Ibid ,pp. 380-381)
เมอมคาอล กอรบาชอฟ ไดขนมามอ านาจในป 1985 ไดประกาศอดมการณแบบเสรนยม
ในการปฏรปประเทศ เชน การเปดใหการปฏรปเศรษฐกจสอดคลองกบระบบทนนยมมากขน
(เปเรสตอยกา) และเปดใหพลเมองสามารถแสดงความคดเหนได มเสรมากขน (กลาสนอสต)
อยางไรกตาม ดวยปญหาทสะสมในสหภาพโซเวยตมานาน นโยบายนกลบเปนตวเรงส าคญ
ใหสหภาพโซเวยตลมสลาย ในป 1991 ประธานาธบดคนแรกของสหพนธรฐรสเซย คอบอรส
เยลตซน (ด ารงต าแหนงชวงป 1991-1999) มแนวโนมการปกครองไปทางเผดจการ แตในดาน
สงคม กลบเนนอดมการณลเบอรทาเรยน คอใหรฐเลกชวยเหลอประชาชนในทกดาน
เชนยกเลกระบบสวสดการทเคยมในชวงเปนสหภาพโซเวยต สวนทางเศรษฐกจ เยลตซน
มงเนนการปรบปรงโครงสรางทางเศรษฐกจและสงคมของรสเซยใหสอดคลองกบระบบทนนยม
ตลาดเสรแตประสบความลมเหลว ท าใหรสเซยเตมไปดวยปญหาการฉอราษฎรบงหลวง
การตกงาน อาชญากรรม และปญหาเศรษฐกจ
เมอวลาดมร ปตนขนด ารงต าแหนงประธานาธบด (ระหวางป 2000 –2008 และ
2012–?) รสเซยมสภาพทกระเตองขนในดานเศรษฐกจและสงคม อนเปนผลกระทบระยะยาว
จากการบรหารงานของเยลตซน โดยเฉพาะเรองน ามนและกาซธรรมชาต ซงมราคาทพงสงขน
ฝายตรงกนขามไดโจมตนายปตนโดยขนานนามวาเปนผสรางลทธปตน (Putinism) อนเปนนยาม
ตอการปกครองเผดจการของนายปตน ทเตมไปดวยการฉอราษฎรบงหลวงและการเออประโยชน
แกพวกพอง (Applebaum, 2013,Online) กลมประทวงยงไดแสดงความไมเหนดวยกบนโยบายของ
รฐรวมไปถงการเลอกตงประธานาธบดทไมใสสะอาด แตกถกรฐบาลสกดกนไวในทกวถทาง
รฐบาลของปตนยงมอดมการณแบบอนรกษนยม (แตส าหรบมมมองของฝายคาน
คอ อดมการณฟาสซสต) เชน มความสมพนธอนแนบแนนกบศาสนจกรออรโธดอกซ ซงม
44
ความเหนรวมกนในการตอตานพวกรกรวมเพศ ปตนยงพยายามปลกฝงลทธชาตนยมและตอตาน
ชาวตางชาตในบรรดาชาวรสเซยรนใหม นอกจากนปตนยงพยายามเสรมสรางกองก าลง
ทหาร จงถกมองวานยมลทธทหารนยม อนจะมสวนในการน าโลกเขาสสงครามเยนครง
ใหญอกครง ในยคทความสมพนธระหวางรสเซยและสหรฐอเมรกาอยในภาวะเสอมทราม
แมวารสเซยจะมชวงเวลาเพยงสน ๆ ในการมแนวโนมไปทางเสรนยมและสนตนยม ภายใตการ
น าของดมทร เมดเวเดฟ พนธมตรของปตน ซงเปนประธานาธบดรสเซย ชวงป 2008-2012
เชน มการผอนปรนใหสอของรสเซยมเสรภาพมากขน เชนเดยวกบการรวมลดอาวธหวรบ
นวเคลยรกบทางสหรฐอเมรกา ภายใตสนธสญญานวสตารท (NEW START) ในป 2012
(Washington post, 2010, Online)
จากการเปรยบเทยบประเทศกรณศกษา สามารถสรปโดยสงเขปดงตอไปน
1. ทกประเทศทเปนกรณศกษา มการยดถออดมการณหลายชดควบคกน เชน ลทธ
สงคมนยม ลทธชาตนยม ลทธทหารนยม ฯลฯ อนเกดจากปจจยของแตละประเทศโดยเฉพาะ
ประวตศาสตร ลทธเหลานนจะสงอทธพลถงกน ท าใหรปแบบแตละชดเปลยนแปลงไปจากเดม
ผสมกบปจจยอน ๆ เชน สงคม และวฒนธรรมทางการเมองของทองถน
2. อดมการณของแตละประเทศประกอบดวยอดมการณ 2 ชดใหญ คอ อดมการณ
กระแสหลก ซงเปนทยดถอของประเทศนน ซงอาจมหลายลทธผสมกน และอดมการณกระแสรอง
ซงมอยจ านวนมาก ทมการตอสกนเพอใหไดเขาสการเปนอดมการณกระแสหลก โดยมปจจยหลก
เชน บคคล ซงขนมามอ านาจไดพยายามสงเสรมอดมการณทตนยดถอใหเปนอดมการณกระแสหลก
ประเทศทเปนประชาธปไตย มกเปดใหมการแขงขนของอดมการณอยางเสร ระหวางคนกลมตาง ๆ
ไมใชเฉพาะผน า หรอพรรคการเมองทมอ านาจ ในขณะทประเทศเผดจการมกเนนไปทการยดมน
ของอดมการณเพยงประการเดยว และจะมการเปลยนแปลงไดกเกดจากผมอ านาจของรฐบาล
เพยงอยางเดยว
3. ในกลมอดมการณแบบเดยวกน กอาจจะแบงเปนกลมยอย ๆ ทเนนไปในจดทแตกตางกน
ตามแตการตความของตวบคคลเอง ท าใหเกดปรากฏการณกลมเลกแฝงตวในกลมใหญ ซงจะ
น าไปสการตอสแยงชงอ านาจกนของกลมทางการเมองเหลานน เชน อหรานมทงลทธเครงศาสนา
และพวกหวปฏรป ส าหรบสหภาพโซเวยต ในพรรคคอมมวนสตกมกลมทหวอนรกษนยม
และพวกหวเสรนยม
4. รฐไมวาเปนประชาธปไตย หรอเผดจการ จะมแนวโนมทคอนมาอยตรงกลาง เชน
เปนกลางคอนขวา หรอกลางคอนซาย มากกวาจะตงอยบนปกใดปกหนงเดดขาดไปเลย ปจจยส าคญ
เพราะกระแสโลกาภวฒนทงการเมอง เศรษฐกจ และสงคม ทท าใหรฐไมสามารถวางนโยบาย
45
เปนแบบหวรนแรง หรอบนจดสดโตง (Far) เชน ซายจด (Far left) หรอขวาจด (Far right) ไดอกตอไป
อนท าใหลทธแบบหวรนแรงไดรบการยอมรบเพยงจากกลมบคคลเลก ๆ
สรป
อดมการณ เปนบททส าคญทสดจงตองกลาวในชวงตน ๆ ของวชาการเมองการปกครอง
เปรยบเทยบ เพราะจะเปนตวก าหนดความเปนรฐในทกมต เชน ระบบความเชอทางการเมอง
ชดความคดอนน าไปสการปฏบต โลกทศนของกลมหรอชนชนทางสงคม ตวเชอมระหวางปรชญา
เขาการปฏบตในโลกแหงความเปนจรง ฯลฯ อนมประโยชน เชน เปนตวก าหนดอตลกษณของกลม
ทางการเมองและรฐบาล เปนตวก าหนดความสมพนธระหวางรฐกบตวบคคล เปนตวก าหนด
คณคาทางการเมอง และยงเปนตวบงบอกเปาหมายทางการเมอง เศรษฐกจ สงคมของประเทศนน ๆ
อดมการณโดยสวนใหญถกแบงเปน 2 ประเภทหลก โดยใชปกซาย และปกขวาเปนตวแบง
อยางคราวๆ อนเปนอทธพลมาจากชวงหลงการปฏวตฝรงเศส
ตวอยางของอดมการณปกซาย ไดแก ลทธเสรนยม ลทธสงคมนยม ลทธสนตนยม
ลทธมารกซ ฯลฯ ลกษณะโดยรวมของอดมการณฝายซาย คอ เนนเสรภาพและความเสมอ
ภาคของปจเจกชนมากกวา ระเบยบความมนคงและอ านาจ ยกเวนลทธทงหลายซงอย
ในกลมคอมมวนสต ตวอยางของอดมการณปกขวา ไดแก แนวคดอนรกษนยม ศาสนานยม
ทหารนยม ฟาสซสต ฯลฯ ลกษณะโดยรวมของอดมการณฝายขวา คอ การเนนระเบยบ
วนยของสงคม และสถาบน เนนเรองอ านาจ ยกยองคณคาเกา ๆ ของสงคม เนนการใชความ
รนแรงมากกวาวธการทางสนตในแตละประเทศนน ตางมการยดถออดมการณทแตกตางกนได
ประเทศในกรณศกษาไมวาจะเปนประชาธปไตย อยางเชน สหรฐฯ หรอเผดจการ เชน อหราน และ
รสเซย ไดสะทอนใหเหนถงการเกดและพฒนาการของอดมการณทางการเมองในรปแบบท
หลากหลาย และเปลยนแปลงไปตามสถานการณทางการเมอง แมวาสหรฐฯ จะมความมนคง
ทางการเมองมากกวา ในขณะเดยวกนอดมการณทางการเมอง กมผลตอสถานการณทาง
การเมองเปนลกโซไปดวย
ค าถามส าหรบการอภปราย
1. อดมการณทางความคดของทานควรจะมความหมายอยางไร
2. ประเทศตาง ๆ ควรมการยดถออดมการณอยางทหนงสอไดกลาวอางหรอไม
อยางไร
46
3. ทานเหนดวยหรอไมกบลทธสตรนยมทวาผชายและผหญงมความไมเทาเทยมกน
ควรจะแกไขปญหานอยางไร
4. ทานเหนดวยหรอไมกบแนวคดของทรอสกในเรองการปฏวตตลอดกาล เพราะเหตใด
5. เหตใดปจจบนอดมการณของกลมหรอพรรคการเมองตาง ๆ จงขาดความชดเจน
6. ลทธชาตนยมเปนลทธทส าคญทสดส าหรบรฐหรอไม เพราะอะไร
7. ทานคดวาประเทศททานอาศยอยมลกษณะของอดมการณดานใดชดเจนทสด
และอดมการณทรองลงมาไดแกอะไรบาง อดมการณเหลานนมความขดแยงกนเองหรอไม
เพราะเหตใด
บรรณานกรม
Applebaum, A. (2013). Putinism: the Ideology. Retrieved February, 21, 2013,
from http://www.lse.ac.uk/IDEAS/publications/reports/pdf/SU13-2-Putinism.pdf
Axford, B.,Browning,G.K.,Huggins,R.,Rosamond,B.,Grant,A.,and Turner,J.(2002). Politics:
An Introduction. London and New York: Routledge.
Barrington, L.,Bosia,M.J.,Bruhn,K.,Giaimo,S.,and McHenry,Jr.,D.E.(2010). Comparative
Politics: Structure& Choices. Boston: Cengage Learning.
Bootle, R. (April 8, 2013). Margaret Thatcher: the Economic Achievements and
Legacy of Thatcherism. Retrieved July 15, 2015,
from http://www.telegraph.co.uk/news/politics/margaret-
thatcher/9979362/Margaret-Thatcher-the-economic-achievements-and-
legacy-of-Thatcherism.html
Calvert, P. (2002). Comparative Politics: An Introduction. UK: Pearson Education
Limited.
Coughlin, C. (2010). Khomeini's Ghost: The Iranian Revolution and the Rise of
Militant Islam. New York: Harper Collins Publishers.
Ethridge, M., and Handelman, H. (2012). Politics in a Changing World.
USA: Wadsworth Publishing.
Gallager,M.(28 October 2011). Population control: Is it a tool of the rich? Retrieved April
15, 2015, from http://www.bbc.com/news/magazine-15449959
Heywood, A. (2007). Politics. New York: Palgrave Macmillan.
47
John, F. B., and Brian, F. S. (2008). Politics, Parties, and Elections in America.
USA: Thomson Wadsworth.
Joseph K. (2013). Comparative Politics: An Introduction. USA: McGraw-Hill Education.
Lawson, K. (2006). The Human Polity. USA: Houghton Mifflin Company.
Longview Institution. (n.d.). Market Fundamentalism. Retrieved April 15, 2015,
from
http://www.longviewinstitute.org/projects/marketfundamentalism/marketfundament
alism/
Roberts, D., and Borger, J. (September 28, 2013). Obama holds historic phone call
with Rouhani and hints at end to sanctions. Retrieved September 11, 2014,
from http://www.theguardian.com/world/2013/sep/27/obama-phone-call-iranian-
president-rouhani
Service,R.(2009).Russia:From Tsarism to the Twenty-first Century.UK:Penguin
group.
Spunk Library. (n.d.). ECO-ANARCHISM. Retrieved June 28, 2014,
from http://www.spunk.org/texts/intro/sp001695.html
Washington post. (April 8, 2010). Obama, Medvedev sign treaty to reduce nuclear
weapons. Retrieved June 22, 2015 from
http://www.washingtonpost.com/wpdyn/content/article/2010/04/08/AR201004080
1677.html
Wikipedia. (April 23, 2015). Reactionary. Retrieved April 23, 2015,
from http://en.wikipedia.org/wiki/Reactionary
Wikipedia. (April 23, 2015). Comparison of Nazism and Stalinism. Retrieved April 24,
2015, from http://en.wikipedia.org/wiki/Comparison_of_Nazism_and_Stalinism
บทท 4
รปแบบการปกครอง (Regime)
รปแบบการปกครองของรฐมบทบาทส าคญตอการจดกลมของประเทศตางๆ ใน
ปจจบนจากแหลงตางๆ เชนสอมวลชนหรอต าราเรยนในวชารฐศาสตรโดยเฉพาะอยางยงวชา
การเมองการปกครองเปรยบเทยบ รปแบบการปกครองยงมความสมพนธอยางมากกบ
อดมการณของรฐแบบลกโซดงจะกลาวในบทตอไปน รปแบบการปกครองสามารถแบงไดเปน
2ประเภทซงตงอยบนขวทอยตรงกนขามกนคอ ประชาธปไตย (Democracy) และเผดจการ (Dictatorship)
ปจจบนประเทศตางๆ ไมวาจะมอดมการณหรอลกษณะของฝายบรหารแตกตางกนมากนอย
เพยงใดกจะสามารถถกจดวาง ใหอย ภ ายในชว งการปกครองท ง 2 ประ เภท โดย
ประชาธปไตยแบงออกเปนประชาธปไตยเสรนยม (Liberal Democracy) และประชาธปไตย
เทยม (Illiberal Democracy) สวนเผดจการแบงออกเปนเผดจการอ านาจนยม (Authoritarianism)
และเผดจการแบบเบดเสรจ (Totalitarianism) ตามแตวาประเทศใดจะมลกษณะการปกครอง
ใกลเคยงกบขวใดมากกวากนโดยมตวบงชคอ 1) สทธและเสรภาพของประชาชนและ 2) อ านาจ
ของรฐ ประเทศทคอนไปทางประชาธปไตยเสรนยมจะเนนใหสทธและเสรภาพของ
ประชาชนมากกวาอ านาจของรฐสวนประเทศทคอนไปทางเผดจการกจะเนนอ านาจของรฐ
มากกวาสทธและเสรภาพของประชาชนโดยสามารถแสดงออกเปนภาพดงตอไปน (อางองจาก
ผเขยนต ารา)
สทธและเสรภาพของประชาชน อ านาจของรฐ
ภาพ 2 แสดงรปแบบการปกครอง
ประชาธปไตยเสรนยม เผดจการเบดเสรจ ประชาธปไตยเทยม เผดจการอ านาจนยม
49
คณสมบตของรปแบบประชาธปไตยและเผดจการ
ประชาธปไตยเสรนยม (Liberal Democracy)
ประชาธปไตยเสรนยม ตามแนวคดของตะวนตกมลกษณะเชน (The Economist
Intelligence Unit,2014, Online)
1. มการเลอกตงทโปรงใส บรสทธและยตธรรม
2. ประชาชนมสทธในการเลอกตงและสามารถเลอกตวแทนตามเจตจ านงของตน
3.ผสมครและพรรคการเมองมสทธและเสรภาพในการก าหนดนโยบายของตนรวมไปถงม
ความปลอดภยในการรณรงคหาเสยง
4. รฐบาลถกจ ากดอ านาจโดยรฐธรรมนญทถกรางโดยตวแทนของประชาชน
5. รฐบาลมวาระด ารงต าแหนงทแนนอน
6. รฐบาลสามารถถกตรวจสอบได
7. รฐบาลไมแทรกแซงฝายตลาการ องคกรอสระและสอมวลชน
8. ไมมองคกรอนเชนทหาร ขาราชการหรอตางประเทศเขาแทรกแซงการท างาน
ของรฐบาล
9. ฝายคานมอสระและประสทธภาพในการตรวจสอบรฐบาลอยางเตมท
10.ประชาชนรวมถงชนกลมนอยเชนผหญง พวกรกรวมเพศ คนสผวมสทธในการ
ด ารงชวตเทาเทยมกบคนกลมอนและมเสรภาพอยางเตมทในการแสดงออกดานความคด
11. ขบวนการประชาสงคมมสวนรวมในการก าหนดนโยบายของรฐอยางมาก
12. กฎหมายมความเขมแขง ยตธรรมและปฏบตตอพลเมองทกคนโดยเทาเทยมกน
ตวอยางของประเทศทไดชอวาเปนประชาธปไตยเสรนยมไดแกประเทศแถบ
สแกนดเนเวยนเชนนอรเวย สวเดน ทวปอเมรกาเหนอคอแคนนาดา อเมรกา ยโรปตะวนตก
ไดแก องกฤษ ฝรงเศสเยอรมนหรอเอเชยไดแก เกาหลใต ญปน อยางไรกตามหลายประเทศก
อาจจะมคณสมบตของประชาธปไตยเสรนยมบกพรองไปถงแมจะคงลกษณะส าคญของ
ประชาธปไตยไวดงทเรยกวาประชาธปไตยเทยม ( Illiberal Democracy) อยางเชน มการเลอก
ตงแตการเลอกตงทจรตในบางสวนหรอเออประโยชนใหผสมครบางราย รฐบาลพยายามผกขาด
อ านาจ รฐบาลถกตรวจสอบไดบางเพยงบางสวนหรอแจงขอมลเทจแกสาธารณชน มองคกร
อนเชนทหาร ขาราชการหรอตางประเทศเขาแทรกแซงการท างานของรฐบาล ประชาชน
มสทธและเสรภาพนอย มกฎหมายควบคมเขมงวด ชนกลมนอยเชนผหญง พวกรกรวมเพศหรอชน
ผวสถกปราบปรามและจ ากดบทบาท ขาดสทธโดยชอบธรรม ฯลฯ (Zakaria,1997,Online)
50
ตวอยางของประเทศทไดชอวาเปนประชาธปไตยเทยมไดแกประเทศทมอดมการณ
ปะปนกนไปเชนเปนทงเสรนยมแตกมลทธอนรกษนยมควบคไปดวยโดยมากเปนประเทศโลกท 3
เชนเมกซโกและประเทศในทวปละตนอเมรกาเชน ฮอนดรส เอกวาดอร เวเนซเอลา ตะวนออกกลาง
ไดแกอยปต ทวปอเมรกาใตไดแกอาเจนตนา บราซล ทวปแอฟรกาเกอบทงหมดทวปเอเชยเชน
ฟลปปนส อนโดนเซยมาเลเซยฯลฯ ซงแตละประเทศกจะมความบกพรองของประชาธปไตยใน
รปแบบและสดสวนทแตกตางกนออกไป
เผดจการ
เผดจการสามารถแบงออกเปน 2 ชนดคอเผดจการอ านาจนยมและเผดจการเบดเสรจ
1. เผดจการอ านาจนยม (Authoritarianism)มความบกพรองเหมอนกบ
ประชาธปไตยเทยมแตมลกษณะทเปนเผดจการมากกวาดงเชน
1.1 มการเลอกตงทถกก าหนดไวลวงหนาแลวจนไปถงไมมการเลอกตงเลย
1.2 ประชาชนถกชกจงหรอบงคบใหลงคะแนนเสยงแกพรรคทรฐบาลตองการ
1.3 ผสมครและพรรคการเมองถกจางหรอจดตงขนหรอถกก าหนดไวตายตว
เพอใหรฐประกาศตนตอประชาคมโลกวามการเลอกตงแบบประชาธปไตย
1.4 รฐบาลก าหนดรฐธรรมนญเพอตวเองเพอใหวาระด ารงต าแหนงทยาวนาน
หรอไดผลประโยชนอนๆจากการฉอราษฎรบงหลวง
1.5 รฐบาลไมมการตรวจสอบจากสาธารณชน
1.6 ฝายตลาการ องคกรอสระและสอมวลชนอยภายใตอ านาจของรฐ
1.7 มองคกรอนเชนทหาร ขาราชการประจ า องคกรนอกกฎหมายมอทธพลหรอ
ควบคมรฐบาล บางประเทศมรฐบาลตางชาตเขาครอบง า
1.8 ฝายคานในรฐสภาเปนแบบสภาตรายาง (Rubber stamp) หรอมไวเพอใหรองรบมต
ทถกก าหนดไวแลวจากฝายบรหาร
1.9 รฐสภาถกพรรคการเมองเพยงพรรคเดยวครอบง านานเกนไปจนกลายเปน
สวนหนงของระบบทางการเมอง อนสงผลใหประเทศตองพงพงพรรคการเมองนนมากเกนไป
1.10 ประชาชนไมมสทธและเสรภาพผหญงไมมบทบาททางสงคมและการเมอง
พวกรกรวมเพศและชนผวสถกประทษรายไมวาโดยรฐหรอประชาชนดวยกนหรออาจถกจบกม
และเขาคายกกกนในขอหาตางๆ
1.11 ขบวนการประชาสงคมไมมบทบาทหรอจะตองมกจกรรมเคลอนไหวตามอดมการณ
ทรฐวางไวเทานน
1.12 กฎหมายขาดความศกดสทธและยงเออประโยชนแกชนชนสงและคนร ารวย
51
ตวอยางของประเทศทไดชอวามการปกครองแบบเผดจการอ านาจนยมไดแก
ประเทศซงมอดมการณแบบอนรกษนยม ทหารนยมอยางเชนรสเซยประเทศทยงคงเปนสงคมนยม
แบบควบา จน เวยดนามและลาวทวปแอฟรกาบางประเทศเชนซมบบเว สวาซแลนด หรอ
ประเทศทเปนทนนยมตามแบบของตวเองอยางเชนสงคโปรประเทศทเปนอนรกษนยมและ
เครงศาสนาอยางเชนซาอดอาระเบย จอรแดน บาเรน
การปกครองเผดจการอ านาจนยมมอยหลายประเภทไดแก (Brooker,2014, p. 20-32)
1.เผดจการอ านาจนยมแบบทหาร (Military Authoritarianism)
การปกครองททหารมบทบาทแทรกแซงหรอมอทธพลเหนอรฐบาลพลเรอน หรอ
กองทพเขามาเปนรฐบาลเองเชนประเทศในทวปละตนอเมรกา ทวปแอฟรกา ไทย อนโดนเซยใน
ทศวรรษท 70
2.เผดจการอ านาจนยมแบบพรรคการเมองผกขาด (Party Authoritarianism)
การปกครองทพรรคการเมองพรรคเดยวครอบง าการเมองเปนระยะเวลานาน
ซงพรรคเหลานอาจจะมาจากการเลอกตงอยางเชนพรรคอมโนของมาเลเซย หรอพรรคพเพล
แอคชนปารตของสงคโปร หรอการยดอ านาจโดยใชอาวธกไดอยางเชนจน ลาว เวยดนามทม
พรรคคอมมวนสตเปนพรรคเดยวทถกกฎหมายพรรคบาธของอรกในสมยของซดดม ฮซเซน
3.เผดจการอ านาจนยมแบบระบบราชการผกขาดอ านาจ (Bureaucratic
Authoritarianism)
การปกครองทระบบราชการมความเขมแขงกวานกการเมองหรอขบวนการทาง
สงคม การปกครองหรอการบรหารรฐกจตงแตเรมตนการวางนโยบาย การน านโยบายไปปฏบต
และการจดการงบประมาณขนอยกบขาราชการประจ า สวนบางประเทศ อ านาจการเมอง
กขนอยกบขาราชการทหาร อยางไรกตามประเทศประชาธปไตยบางประเทศเชนฝรงเศส
หรอสหรฐฯ มลกษณะคอนไปทางลทธอ านาจนยมอยบางเพราะขาราชการมอทธพลตอ
การตดสนใจของรฐบาลสงมากแมอยภายใตอ านาจของนกการเมองทมาจากการเลอก
อยางไรกตามการปกครองเผดจการอ านาจนยมยงมอกลกษณะหนงดงทเรยกวา
เผดจการอ านาจนยมเชงแขงขน (Competitive Authoritarianism) นนคอรฐเผดจการเลยนแบบรฐท
เปนประชาธปไตยเสรนยมโดยการเปดใหพรรคการเมองและขบวนการประชาสงคมมพนททาง
การเมองแตกลมบคคลเหลานนไมสามารถมอ านาจทางการเมองไดอยางแทจรงเพราะรฐใช
วธการทจรตเชนการแทรกแซงการเลอกตงเพอใหพรรคการเมองของรฐบาลไดรบชยชนะหรอ
การขมขกลมประชาสงคมผานการใชกฎหมาย ตวอยางเชนโคเอเชยภายใตการน าของฟรานโจ
ทดจมนเซอเบยภายใตการน าของสโลโบดน มโลเซวก ยเครนภายใตการน าของลโอนด
52
คราชก เปรภายใตการน าของอลแบรโต ฟจโมร (Levitsky and Way,2010, pp. 5-15) หรอ
แมแตพมาในปจจบนทเปดใหพรรคฝายคานคอพรรคเนชนนลลกฟอรเดโมเครซของนางออง
ซาน ซจสามารถลงแขงขนในการเลอกตงระดบประเทศแตนางอองซานไมสามารถลงสมคร
แขงขนเปนประธานาธบดได นอกจากนรฐบาลยงใชวธการกลนแกลงไมใหพรรคของนางออง
ซานสามารถหาเสยงไดอยางสะดวก (Tun and Mclaughlin,2015,Online)
2. เผดจการแบบเบดเสรจ (Totalitarianism)
เผดจการแบบเบดเสรจมลกษณะทคลายคลงกบเผดจการแบบอ านาจนยม
ดงทไดกลาวมาทง 12 ขอทงนกขนอยแตละประเทศวาจะมลกษณะอยางไร มากนอยเพยงใด
อยางไรกตามรฐเผดจการแบบเบดเสรจและรฐเผดจการอ านาจนยมมความแตกตางกน
ดงตอไปน (Ethridge and Handelman,2012, p. 12)
2.1 รฐเผดจการแบบเบดเสรจเนนการใชอดมการณของรฐเขาครอบง าประชาชน
อยางเตมทจนไมเปดชองวางใหประชาชนไดแสดงออกทางการเมองทแตกตางแมแตนอย
ในขณะทรฐเผดจการอ านาจนยมยงมชองวางอยบาง
2.2 รฐเผดจการแบบเบดเสรจไมยอมรบความหลากหลายของประชาชนเชนเชอชาต
ความเชอทางศาสนา รสนยมทางเพศ ฯลฯ ในขณะทรฐเผดจการอ านาจนยมยงมการเปดรบ
สงดงกลาวอยบางแตกยงมขดจ ากดอยตามแตวถทางของแตละประเทศ
2.3 รฐเผดจการแบบเบดเสรจมวธการจดการกบประชาชนอยางไรขอบเขตเชนไม
ใสใจตอกฎหมายหรอหลกมนษยธรรมไมวาการประหารชวตหรอการคมขงประชาชนโดยไมผาน
กระบวนการยตธรรม แตรฐเผดจการแบบอ านาจนยมยงมการใสใจตอเรองเหลานอยบาง
ดงนนจงกลาวไดวาเผดจการเบดเสรจเปนเผดจการทมความเขมขนหรออยในอนดบท
ตดกบดานขวาของเสนแบงการปกครองมากกวาเผดจการอ านาจนยมอนถอไดวาเปนเผดจการขน
สงสด ตวอยางอนโดดเดนในอดต ไดแกเยอรมนในยคนาซเรองอ านาจสหภาพโซเวยตในยค
ของสตาลนและจนในยคของเหมา เจอตง และเกาหลเหนอในปจจบนนนอาจถอไดวาเปนรฐ
เผดจการเบดเสรจทเหลออยเพยงรฐเดยวในโลกเพราะรฐเผดจการสวนใหญหนไปยดถอตลาด
เสร หรอเปดเสรภาพใหกบประชาชนอยบางเพราะแรงกดดนจากตะวนตก
อยางไรกตามเกอบทกประเทศทงหลายในโลกแมแตประเทศคอมมวนสตอยางลาว
หรอเกาหลเหนอไมมการยอมรบวาตวเองเปนเผดจการ แตกพยายามประกาศตนวามรปแบบ
ปกครองเปนประชาธปไตย เชนชอทางการของเกาหลเหนอคอ สาธารณรฐประชาธปไตย
ประชาชนเกาหลหรอชอทางการของลาวคอ สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว ถงแมจะ
ปราศจากคณสมบตทจดไดวาเปนประชาธปไตยกตามขออางของประเทศเหลานนคอ
53
พรรคเปนตวแทนของชนชนกรรมาชพซงเปนคนสวนใหญของประเทศหรอแมแตประเทศทม
การปกครองแบบสมบรณาญาสทธราชกอางวาเปนจารตประเพณอนเกาแกหรอความยนยอม
พรอมใจของประชาชนในการยอมรบสนบสนนกษตรยในการใชอ านาจเดดขาด ในขณะเดยวกน
ประเทศทเปนเผดจการกมสถาบนทางการเมองแบบเดยวกบประชาธปไตยเชนมรฐ สภา ม
สถาบนตลาการมองคกรอสระหรอขบวนการประชาชนทมกถกจดตงขนเพอสนบสนนรฐบาล
หรอตอตานรฐบาลแบบหลอก ๆ
ภาวะเปลยนผานของรปแบบการปกครอง (Regime transition)
ภาวะเปลยนผานของรปแบบการปกครองหมายถงการเปลยนแปลงในรปแบบของรฐ
ระหวางประชาธปไตยและเผดจการโดยมปจจยเขามาก าหนดเชนสภาพการเมอง เศรษฐกจ
สงคม รวมไปถงอทธพลจากตางประเทศ รฐจ านวนมากมรปแบบการปกครองทขาด
เสถยรภาพจงมสภาวะการเปลยนผานทวกวนและสบสนอยางเชนเยอรมนในชวงศตวรรษท 20 เปน
เผดจการอ านาจนยมเพราะอยภายใตระบบสมบรณาญาสทธราช (A) ภายใตการปกครอง
ของสมเดจพระจกรพรรดวลเฮลมท 2 แหงเยอรมน สวนในป 1919 ประเทศเปลยนการปกครองเปน
สาธารณรฐและมชอเปนทางการวาสาธารณรฐไวมาร (Weimar republic) ทมประมขเปน
ประธานาธบดซงมอ านาจสงมากและมการเลอกตงทขาดความโปรงใสจงเปนประชาธปไตย
เทยม (B) และเมอฮตเลอรขนครองอ านาจในป 1933 เยอรมนเปลยนการปกครองเปนเผดจ
การเบดเสรจ (C) ภายหลงสงครามโลกคร งท 2 เยอรมนตะวนตกมการปกครองแบบ
ประชาธปไตยเสรนยม (E) สวนเยอรมนตะวนออกมการปกครองแบบคอมมวนสตแบบ
รฐสตาลน (D) และไดเปลยนเปนประชาธปไตยเสรนยม (E) เมอถกรวมเขากบเยอรมนตะวนตก
ในป 1989 แสดงดงภาพตอไปน (อางองจากผเขยนต ารา)
ภาพ 3 แสดงภาวะเปลยนผานของรปแบบการปกครอง (รปแบบท 1)
ประชาธปไตยเสรนยม เผดจการเบดเสรจ ประชาธปไตยเทยม เผดจการอ านาจนยม
E
C
D B A
เยอรมน
54
สวนรฐจ านวนไมนอยมรปแบบการปกครองทมเสถยรภาพสง อยางนอยในรอบ 100 ป
ถงแมจะมการเปลยนแปลงอยบางไมวาจะไปในดานซายคอประชาธปไตยหรอขวาคอเผดจการแต
เปนในระดบยอยๆเชนมผน าทมแนวคดแตกตางจากอดมการณกระแสหลกหรอประเทศอย
ภายในภาวะสงคราม แตประเทศกสามารถกลบมาสรปแบบการปกครองแบบเกาได
อยางเชนสหรฐอเมรกา องกฤษ นวซแลนด ออสเตรเลย
แผนผงอกแบบหนงของภาวะเปลยนผานรปแบบการปกครอง (อางองจากผเขยนต ารา)
กระบวนการจรรโลงประชาธปไตย ภาวะลดถอยความเปนประชาธปไตย
ประชาธปไตย เผดจการ
ภาพ 4 แสดงภาวะเปลยนผานของรปแบบการปกครอง (รปแบบท 2)
ภาวะตามจดตางๆ และกระบวนการเปลยนผาน ผเขยนต าราขออธบายดงตอไปน
1.ภาวะประชาธปไตยทมนคง (Consolidated/Durable Democracy)
2.กระบวนการจรรโลงประชาธปไตย (Democratization)
3.ภาวะลดถอยความเปนประชาธปไตย (Decline of Democracy)
4.ภาวะประชาธปไตยหรอเผดจการทไมมนคง (Unstable Democracy/Dictatorship)
5 .ภาวะเผดจการทมนคง (Consolidated/Durable Dictatorship)
1.ภาวะประชาธปไตยทมนคง (Consolidated/Durable Democracy)
ภาวะประชาธปไตยทมนคงหมายถงภาวะทประเทศมการปกครองแบบประชาธปไตย
เสรนยมในระยะเวลาอนยาวนานและตอเนอง อาจมการเปลยนแปลงคอการถอยกลบไปทาง
เผดจการเพยงเลกนอยหรอชวงเวลาสนๆ ดงประเทศกรณศกษาคอนอรเวยซงถอไดวาเปน
ประเทศทเปนประชาธปไตยมากทสดในโลกและสหรฐอเมรกาซงมลกษณะประชาธปไตยท
ซบซอนและมความขดแยงในตวเองอยางสง
ภาวะประชาธปไตยท
มนคง
ภาวะเผดจการท
มนคง
ประเทศประชาธปไตย
หรอเผดจการทไมมนคง
55
นอรเวย
นอรเวยไดเปล ยนการปกครองแบบกษตรย น ยมมาส ระบอบกษตรยภายใต
รฐธรรมนญผานรฐธรรมนญทถกน าออกใชในป 1814 โดยรฐธรรมนญฉบบนไดรบอทธพล
จากรฐธรรมนญของสหรฐอเมรกาและฝร งเศส แมนอรเวยจะมการเปล ยนผานทาง
การเมองอยางชาๆ โดยไมมการปฏวตหรอการนองเลอดเหมอนทง 2 ประเทศและอทธพล
จากแนวคดสาธารณรฐของทงสหรฐฯและฝรงเศสกไดสงผลใหรฐธรรมนญของนอร เวยม
การจ ากดอ านาจของกษตรยอยางมาก รฐธรรมนญไดแบงแยกอ านาจของการปกครอง
ดงเชนการมอบอ านาจใหกบรฐสภาโดยเฉพาะการเลอกกษตรยแทนทการสบสนตสมบต
ผานสายเลอดเพยงอยางเดยวเหมอนอดต ในขณะทพระราชอ านาจของกษตรยในการยง
ย งกฎหมายได ถ กตดออกไป เช นเด ยวกบศาสนจกรท อ านาจตกอย ภายใตร ฐสภา
นอกจากน รฐธรรมนญของนอรเวยยงเนนไปทเสรภาพและสทธของประชาชนดงเช น
เสรภาพในการเลอกนบถอศาสนารวมไปถงมอบสทธในการเลอกตงซ งรวมถงชาวนา
ระดบกลาง อนถอไดวารฐธรรมนญของนอรเวยกาวหนาทสดในยโรปซงประเทศสวนใหญ
ยงถกปกครองโดยระบอบสมบรณาญาสทธราช นอกจากนนอรเวยยงเปนประเทศตนๆ ของ
โลกทมอบสทธใหกบผหญงในการเลอกตงและเปนประเทศซงมความเสมอภาคทางเพศสงมาก
ดงเชนในป 2009 มนกการเมองผหญงถงรอยละ 40 ในรฐสภา (Freedom House,2013,Online)
ปจจบนนอรเวยกมวถแบบประชาธปไตยทเปนไปตามรฐธรรมนญไดก าหนดไวจน
มกถกจดอนดบจากองคกรทไมแสวงหาก าไรใหอยในอนดบของประเทศทเปนประชาธปไตยใน
ระดบสงโดยเฉพาะอนดบ 1 อยเสมอ (Wikipedia,2015,Online) โดยพจารณาจากหลายปจจยใน
นอรเวยอยางเชนมการเลอกตงทบรสทธ ใสสะอาด รฐบาลเคารพในสทธและเสรภาพของ
ประชาชน ประชาชนมสวนรวมในการปกครอง มวฒนธรรมทเคารพตอความหลากหลายทาง
เชอชาตและศาสนา ฯลฯ อยางไรกตามนอรเวยตองพบกบการทาทายของประชาธปไตยจาก
ปจจยภายนอกคอจากผอพยพทเดนทางเขามาตงรกรากในนอรเวยซงมกเปนพลเมองจาก
ภมภาคตะวนออกกลางและนบถอศาสนาอสลามท าใหเกดกระแสตอตานอสลามขนมาแมจะ
เปนเพยงชาวนอรเวยกลมเลกๆ แตกไดสรางปญหาใหกบสงคมนอรเวยอยางมากดงเชนกรณ
นายแอนเดอรส ไบรวกไดกอการรายโดยการสงหารประชาชนโดยเฉพาะเยาวชนเปนจ านวนถง
77 คนโดยมวตถประสงคคอปลกระดมใหชาวนอรเวยหนมาตอตานอสลามและยตการยอมรบ
ความหลากหลายของวฒนธรรมของสงคมนอรเวยโดยเฉพาะวฒนธรรมจากตะวนออกกลาง
(Knausgaard,2015,Online)
56
สหรฐอเมรกา
สหรฐฯ ไดรบการยอมรบวาเปนประเทศประชาธปไตยแบบมนคงเชนเดยวกบ
นอรเวยและยงตนแบบของประชาธปไตยส าหรบทวโลกโดยเฉพาะในชวงสงครามเยน สหรฐฯ ม
รฐธรรมนญเพยงฉบบเดยวตลอดเวลา 200 กวาปทผานมา รวมไปถงระบบการตรวจสอบและ
ถวงดลกนทมประสทธภาพระหวางฝายบรหาร นตบญญตและตลาการรวมไปถงการเขามาม
สวนรวมของกลมทางประชาสงคมและการเมองทองถนซงไดมการประทวงเพอสทธและเสรภาพ
ของตนเสมอมา สหรฐฯ ยงภมในส าหรบการเปนสงคมทยกยองความหลากหลายของเชอชาต
และภาษา (Melting pot) แตตามมมมองของคนอเมรกนจ านวนมากกลบปฏเสธวาสหรฐฯไมใช
ประชาธปไตยเสรนยม แตเปนเผดจการอ านาจนยมอยางเชนลทธฟาสซสตซงถกปลกฝงโดย
สอมวลชนทถกควบคมโดยบรษทขนาดใหญ ชนชนปกครองผวขาวยงใชระบบทนนยมใน
การแสวงหาผลประโยชนจากชนชนลางทเปนพวกสผว รฐยงใชวธการสอดสองและลวง
ละเมดสทธสวนบคคลโดยการกกขงและหนวงเนยวประชาชน (Haiphong,2015,Online) ดง
จะเหนไดจากการประทวงและการจลาจลของคนสผวเพราะความไมพอใจตออคตทางเชอ
ชาตและความไมเทาเทยมกนทางสงคมกบเศรษฐกจซงยงอยคสงคมอเมรกนจนถงปจจบน
นโยบายการตางประเทศยงท าใหภาพพจนของสหรฐฯ ในฐานะประเทศประชาธปไตย
เสรนยมมวหมองเพราะใหการสนบสนนประเทศเผดจการโดยเฉพาะชวงสงครามเยนและหนวยงาน
อยางเชนส านกขาวกรองกลางหรอซไอเอซงขนตรงกบประธานาธบดโดยตรงแตมความลกลบ
ขอมลตรวจสอบไมไดและมความขดแยงกบรฐสภาซงถอวาเปนตวแทนของประชาชน
(Nelson, 2015, Online) นอกจากนยงมกรณจอรจ ดบเบลย บชทผลกดนใหออกกฎหมาย
รฐบญญตความรกปตภม(PATRIOT Act) ภายหลงจากเกดการกอวนาศกรรมทตกเวรด
เทรดและกระทรวงกลาโหมเมอวนท 11 กนยายน 2001 กฎหมายฉบบนถกโจมตวาเพมอ านาจ
ใหกบรฐบาลในการสอดสองและตรวจคนประชาชนจนเปนการละเมดสทธสวนบคคล
เมอป 2013 นายเอดเวรด สโนวเดนอดตลกจางของส านกขาวกรองกลางไดออกมาเปดเผย
ตอส านกพมพเดอะการเดยนขององกฤษวาสภาความมนคงแหงชาตของสหรฐ (National
Security Agency)ไ ด ล ว ง ค ว ามลบ จ ากชาวอ เ ม ร ก น จ า น วนมากผา น เ ว บ ไ ซต แ ล ะ
โปรแกรมตางๆในคอมพวเตอรเชนกเกล เฟซบค ไมโครซอฟ รวมไปถงโทรศพทมอถอ (The
Telegraph,2014) ถงแมจะถกโจมตวาลวงละเมดสทธสวนบคคลแตประธานาธบดบารค โอบามา
ไดออกมาปกปองการท างานของสภาความมนคงแหงชาตวาชวยใหสงคมอเมรกนปลอดภยจาก
ภยการกอการราย ดวยสาเหตดงกลาวท าใหดชนของการเปนประชาธปไตยของสหรฐฯ นนมไม
สงมากนกเหมอนกบประเทศนอรเวยและแถบสแกนดเนเวย
57
2.กระบวนการจรรโลงประชาธปไตย (Democratization)
กระบวนการจรรโลงประชาธปไตยหมายถงกระบวนการทน าประเทศไปสลกษณะ
ของประชาธปไตยเสรนยมจากประเทศทเปนประชาธปไตยเทยมหรอเผดจการหรอในแผนภาพ
เปนการเปลยนทศทางจากขวาไปซาย กระบวนการเชนนสามารถเกดขนได 2 ลกษณะคอ
2.1 มการเปลยนผานแบบคอยเปนคอยไป (Gradual change)
การเปลยนผานเชนนอาจมปจจยจากภายในประเทศเชนประชาชนมจตส านก
ประชาธปไตยมากขนจากการศกษาหรอสถาบนมการเปลยนแปลงอยางชาๆอยางทนกรฐศาสตร
คอแซมมลฮนตงตนเรยกวาคลนลกท 3 ของประชาธปไตย (Democracy’s Third Wave)ซง
เกดขนในชวงป1974-1991 คอการทประเทศในโลกท 3 ไดเปลยนการปกครองจากเผดจ
การทหารมาเปนประชาธปไตยกนระลอกใหญ (Calvert, 2002, p. 88) โดยมจดก าเนดมา
จากประเทศในยโรปบางประเทศเชนสเปนในยคของนายพลฟรานซสโก ฟรง โก
(ชวงระหวางป 1936-1975) ทมการปกครองแบบฟาสซสต ภายหลงจากฟรงโกถงแกอสญกรรมม
การฟนฟระบอบกษตรย เพอมาเปนเสาหลกแกประเทศอนเปนปจจยหนงทท าใหสถาบนทหาร
ของสเปนหมดอ านาจลง
การเปลยนผานแบบคอยเปนคอยไปยงมปจจยภายนอกประเทศเชน
การเปลยนระบอบเศรษฐกจเปนทนนยม (Liberalization) หรอประเทศมความเจรญทางเศรษฐกจ
มากขนอนเปนผลจากกระแสโลกโลภาภวฒน เหตการณเชนนยงเกดกบการสนสดของระบอบ
เผดจการในละตนอเมรกาอยางเชนนการากว เอซาวาดอร อาเจนตนา บราซล การจบสน
ของลทธเหยยดสผวในแอฟรกาใตเมอป 1994 อนเปนผลใหเนลสน เมนเดลาไดเปนประธานาธบด
ผ วด าคนแรกของประเทศ รวมไปถงการลมสลายของ ลทธคอมมวนสตของยโรป
ตะวนออกรวมถงสหภาพโซเวยตในชวงระหวางป 1989-1991 กจดวาอยในลกษณะนเชนกน
อยางไรกตามในกรณของจนนน การทประธานาธบดบล คลนตนไดสนบสนน
ใหองคกรการคาโลก (World Trade Organization) เปดรบจนเขาเปนสมาชกในป 2001 ดวย
ความหวงวากระแสโลกาภวตน จะท าใหจนกลายเปนประชาธปไตยมากขน แต 10 กวาปทผานมา
พรรคคอมมวนสตจนกลบสามารถปรบตวเขากบกระแสทนนยมไดอยางดและยงคง
เปนเผดจการเหมอนเดม เชนเดยวกบกมพชาในป 2013 นายกรฐมนตรคอสมเดจฮนเซน
สามารถเอาชนะการเลอกตงเหนอนายสม รงส ผน าของพรรคฝายคานแมวาคะแนนเสยงของฮน
เซนจะลดลงและมการประทวงเปนระลอกจากชาวกมพชารนใหมซงปลกกระแสตอตานการ
เลอกตงทไมโปรงใสและการปกครองแบบเผดจการของฮนเซน (The Economist,2013,
Online) แตฮนเซนยงคงบรหารประเทศตอไปไดและประเทศยงอยในรปแบบอ านาจนยม อน
58
สะทอนวาปจจยทจะท าใหเกดคลนกระบวนการจรรโลงประชาธปไตยเปนสงทพยากรณทศทาง
ไดยาก
2.2 มการเปลยนผานแบบฉบพลน(Abrupt change)
การเปลยนผานแบบฉบพลนไปสการเปนประชาธปไตยอาจมปจจยจาก
ภายในประเทศโดยเฉพาะการประทวงอยางฉบพลนเชนการท ารฐประหารของทหารโปรตเกสท
ไดรบการสนบสนนโดยประชาชนในการโคนลมรฐบาลเผดจการพลเรอนในป 1974 อนเปนท
รจกกนวาการปฏวตดอกคารเนชน (Carnation Revolution) สงผลใหโปรตเกสมการปกครองแบบ
ประชาธปไตยและลมเลกลทธลาอาณานคมไปท วโลกหรอการปฏวตพลงงานประชาชน
(People Power Revolution) ทประชาชนชาวฟลปปนสรวมตวประทวงโคนลมนายเฟอรดนล
มารคอส ผน าเผดจการในป 1986 หรอการปฏวตดอกกหลาบ (Rose Revolution) ทชาวจอรเจย
เดนขบวนประทวงขบไลนายเอดอารด เชวาสนาสเซจนประสบความส าเรจในป 2004
นอกจากนยงรวมไปถงปรากฏการณการลกฮอทอาหรบ (Arab Spring)
ทประชาชนในประเทศแถบตะวนออกกลางไดรวมตวประทวงขบไลผน าเผดจการทด ารงต าแหนง
มาหลายทศวรรษออกจากต าแหนงซงประสบความส าเรจในระดบหนงเชนตนเซย อยปต ลเบย
เยเมน สงทเปนตวจดประกายเหตการณครงส าคญนมจดเรมตนทไมส าคญคอมาจากการทชาว
ตนเซยคนหนงชอโมฮมเหมด บวซซพยายามประทวงรฐบาลทองถนทไมอนญาตใหตนเปดแผง
ขายผลไมโดยการจดไฟเผาตวเองจนไดรบบาดเจบสาหส อนเปนผลใหชาวเมองออกมาชมนม
ประทวงรฐบาลทองถน ถงแมจะมการปลดนายกเทศมนตรออกแตกระแสกยงลกลาม
ไปถงการขบไลนายซนอลอาบดน บน อะล ประธานาธบดตนเซยซงด ารงต าแหนงมา
ตงแตป 1987 นายบน อะลตองลภยไปยงซาอดอาระเบยและกระแสการประทวงยงลกลาม
ไปยงประเทศรอบขาง (Abouzeid,2011, Online)
การเปลยนผานแบบฉบพลนยงอาจไดรบปจจยจากภายนอกประเทศเชน
อทธพลจากกองก าลงตางชาตเชนสหรฐอเมรกาบกรกปานามาเพอท าการจบกมนายพลมานเอล
นอรเอลกาผน าเผดจการของปานามาในป 1989 จนส าเรจนอกจากนกองทพสหรฐฯ
และพนธมตรไดสงกองก าลงเขาโคนลมรฐบาลเผดจการอ านาจนยมของกลมตาลบน
ในอฟกานสถานเมอป 2001 และซดดม ฮสเซนของอรกในป 2003 อนเปนผลมาจาก
นโยบายการตางประเทศอยางเชนนโยบายการเปนผสงออกประชาธปไตยของจอรจ ดบเบลย บช
แมวาเขาจะถกโจมตวาเพออ านาจของตนกตาม (Allman,2004,pp. 1-24)
อยางไรกตามการเปลยนผานแบบฉบพลนยงอาจเกดจากสวนผสมของ
ทงปจจยภายนอกและภายในอยางเชนกรณอาหรบสปรงทการประทวงในบางประเทศไดท าใหเกด
59
ความรนแรงขยายตวจนถงระดบสงครามกลางเมองอนสงผลใหกองก าลงตางชาตเขามาแทรกแซง
ในประเทศเชนลเบยซงองคการสนธสญญาปองกนแอตแลนตกเหนอ (North Atlantic Treaty
Organization) ไดเขามารวมกบฝายขบถในการตอสกบกองก าลงของนายมฮมเมด กดดาฟ
จนไดชยชนะในป 2011 และสงครามกลางเมองในซเรย (2011-?) ทตางประเทศเชนสหรฐอเมรกา
และตะวนตกสนบสนนใหฝายขบถตอสกบรฐบาลของนายบารชาร อลอดสดซงกไดรบการสนบสนน
จากรสเซยและจน (Yan,2013, Online)
ผลลพธของการเปลยนแปลงอยางรวดเรวไมวาจากปจจยภายในหรอภายนอกก
เปนสงพยากรณไดยากเชนกนแมวาจะประสบความส าเรจในบางประเทศอยางเชนฟลปปนสและ
จอรเจย แตในหลายประเทศซงไมมความคนเคยกบประชาธปไตยนกอยางเชนตะวนออกกลาง
ผลลพธคอนขางคลมเครออยางเชนตนเซยแมวาการเปลยนผานอ านาจไปสรฐบาลทมาจาก
การเลอกตงคอนขางเรยบรอยแตกยงมความวนวายอยบาง สวนลเบยและเยเมนขาดเสถยรภาพ
อยางรนแรงจนเขาใกลความเปนรฐลมเหลว ในขณะทอยปตมความวนวายอยเปนเวลานานกวาท
กองทพจะเขาปกครองประเทศจนมลกษณะเปนประชาธปไตยครงใบ ส าหรบซเรยยงพบกบ
สงครามกลางเมองทท าใหมชาวซเรยเสยชวตไปกวา 250,000 คน อนสะทอนวายงมปจจยอน
เขามาเกยวของกบเรองของประชาธปไตยเชนเชอชาต ศาสนา หรอบทบาทของกลมทาง
อ านาจเชนกองทพ ศาล ฯลฯ
3.ภาวะถดถอยความเปนประชาธปไตย (Decline of Democracy)
ภาวะเชนนคอการทรฐเคลอนยายต าแหนงไปดานขวาคอจากประชาธปไตยเสรนยมไป
เปนประชาธปไตยเทยมหรอไปยงเผดจการอ านาจนยม ปรากฏเชนนสามารถเกดขนไดเหมอนกบ
กระบวนการจรรโลงประชาธปไตยคอสามารถเปนไปได 2ลกษณะดงตอไปน
3.1 มการเปลยนผานคอยเปนคอยไป
ภาวะเชนนยงมค าศพทเฉพาะคอเผดจการแบบคบคลาน (Creeping Authoritarianism)
คอผน ารฐบาลมาจากกระบวนการตามประชาธปไตยแตกใชกลยทธในการน ากลไกของรฐ
เพอเออตอประโยชนของตวเองและพวกพองเชนแกรฐธรรมนญเพอตนสามารถด ารงต าแหนงได
น า น ข น (Barrington, et al., 2010, p. 240) ผ น า เ ช น น ย ง โ ก ง ก า ร เ ล อ ก ต ง เ พ อ ใ ห
นกการเมองอยในพรรคของตนเขามาในรฐสภาเปนจ านวนมากเพอออกกฎหมายไดตามใจ
ชอบ ตวอยางโดยมากมกเปนประธานาธบดอนไดแกประเทศในเอเชยกลาง นซลตน นาซารบายฟ
(ด ารงต าแหนงป 1990 - ?) ของคาซกสถาน นายอสลามคารมอฟ (ด ารงต าแหนง ป 1990 - ?)
แหงอซเบกสถานนายฮโก ชาเวซ (ด ารงต าแหนงป 1999-2013) แหงเวเนซเอลาซงในหลายประเทศ
60
ไดรบการสนบสนนอยางทวมทนจากประชาชนเพราะเหนวาท าประโยชนใหกบกลมตนผาน
นโยบายบางประการดงเชนนโยบายประชานยม (Populism) ของนายชาเวซ
นอกจากนยงมตวอยางของมฮมหมด มอรซซงเปนประธานาธบดคนแรก
ของอยปตทมาจากการเลอกตงในป 2012 แตมอรซไดพยายามรางรฐธรรมนญเพอเออประโยชน
แกกลมของตวเองคอกลมภราดรภาพมสลมและออกกฎหมายใหอ านาจแกประธานาธบด
อยางเตมท จนในทสดประชาชนชาวอยปตหลายลานคนกไดเดนขบวนประทวงตามทองถนน
อนเปนเหตใหทหารท าการรฐประหารโคนนายมอรซและใหประธานศาลฎกาขนด ารงต าแหนง
ประธานาธบดรกษาการ เมอมการเลอกตงในป 2014 กไดอบเดล ฟตตอห เอล ซซอดตผบญชาการ
ทหารบกขนด ารงต าแหนงแทนแตการเลอกตงนนถอวาไมใสสะอาด อนสะทอนใหเหนถง
ภาวะถดถอยของความเปนประชาธปไตยอยปต (Al Jazeera,2014, Online)
3.2 มการเปลยนผานแบบรวดเรวกะทนหน
การเปลยนแปลงเชนนอาจเกดจากปจจยภายในประเทศคอการท ารฐประหาร
ของทหารตอผน ารฐบาลพลเรอนซงมมากในทวปแอฟรกา ละตนอเมรกาและเอเชยเชน ใน
ปจจบนไดแกประเทศไทยในป 2006 และป 2014 และบกรนาฟาโซในป 2015นอกจากนการ
ท ารฐประหารยงไดรบการสนบสนนจากตางชาตเพอลมลางรฐบาลพลเรอนเชนกองทพชลไดรบ
การสนบสนนจากส านกขาวกรองกลางของสหรฐอเมรกาเพอโคนลมรฐบาลทไดรบ การ
เลอกตงของนายซลวาดอร อาลนเดประธานาธบดทนยมลทธมารกซในป 1973 ซง เปนหนงใน
ตวอยางของประเทศดอยพฒนาจ านวนมากในชวงสงครามเยนทรฐบาลสหรฐอเมรกาและ
รฐบาลโซเวยตตองการใหมการปกครองตามแบบทตนตองการเพอแยงชงรฐบาลทเปนมตรตอ
ตนเอง
4 . ภ า ว ะ ป ร ะ ช า ธ ป ไ ต ย ห ร อ เ ผ ด จ ก า ร ท ไ ม ม น ค ง ( Unstable
Democracy/Dictatorship)
หมายถงภาวะทรฐ เปลยนแปลงรปแบบวกกลบไปมาในชวงเวลาอนสน
ตามสถานการณทางการเมองและตวบคคลทขนมามอ านาจดงเชนประเทศจ านวนมาก
โดยเฉพาะในประเทศโลกท 3 และประเทศทเคยมการปกครองแบบคอมมวนสตมากอน
ทสถาบนในระบอบประชาธปไตยอยางเชนรฐสภา รฐบาล ร ฐธรรมนญขาดพฒนาการ
ปราศจากความเขมแขงอนแบงออกได 2 ภาวะคอ 4.1 ภาวะประชาธปไตยทไมมนคงและ
4.2 ภาวะเผดจการทไมมนคง
61
4.1 ภาวะประชาธปไตยทไมมนคง
หมายถงภาวะทประเทศมการเปลยนผานวกกลบไปกลบมาระหวาง
ประชาธปไตยเสรนยมและประชาธปไตยเทยมดงประเทศตวอยางเชนรสเซย
รสเซย
รสเซยเมอ เปนสวนหนงของสหภาพโซเวยตเคยเปนรฐเผดจการแบบ
เบดเสรจในยคของสตาลน เมอพนยคสตาลน ความเปนเผดจการไดลดถอยลงเขาไปใกลเคยงกบ
เผดจการอ านาจนยม ประชาชนมสทธและเสรภาพรวมไปถงความปลอดภยในชวตมากกวาใน
ยคสตาลน ในยคของ มคาอล กอรบาชอฟซงมบทบาทอยางสงในการปฏรปประเทศทความ
เสรมากขนคอยงคงใหพรรคคอมมวนสตมอ านาจแตเปดอสระใหประชาชนมากขนในการ
แสดงออกทางการเมอง เม อสหภาพโซ เวยตลมสลาย รส เซยมการปกครองแบบ
ประชาธปไตยแตการเปลยนรปแบบการปกครองอยางรวดเรวทงระบบและองคกรไดกอปญหา
และความวนวายใหกบสงคมรสเซยอยางมาก อนเปนสาเหตใหชาวรสเซยตองการบคคลทเขมแขงในการ
แกไขปญหาโดยการสนบสนนประธานาธบด บอรส เยลตซน แมเขาจะถกโจมตวาเปนพวกเผดจการแบบคบ
คลานโดยการลดรอนบทบาทและอ านาจของรฐสภาเพอใหอ านาจอยทตวเองจนเขาไดรบเลอกตง
เปนประธานาธบดเปนครงท 2 เมอวลาดมร ปตนขนมามอ านาจกถกโจมตวาเปนเผดจการกวา
เยลตซน กลมประชาสงคมทเคยเฟองฟในยคเยลตซนถกปราบปรามและประชาชนถกจ ากดสทธ
เสรภาพแตกยงไดรบคะแนนความนยมจากประชาชนอยางสงดวยปจจยส าคญคอนโยบาย
ตางประเทศทเนนการทหารและแขงกราวของรสเซย (CNN,2015,Online) ปตนยงถกกลาวหาวา
พยายามน ารสเซยกลบไปสรปแบบการปกครองในยคสตาลน จนในปจจบนปตนไดพารสเซยกาว
จากภาวะประชาธปไตยทไมมนคงจนเขาสเผดจการในทสด
4.2 ภาวะเผดจการทไมมนคง
หมายถงภาวะทประเทศมรปแบบการปกครองแบบเผดจการอ านาจนยม
เสยสวนใหญแตกวกวนกลบไปกลบมาระหวางการเปนประชาธปไตยเทยมและเผดจการอ านาจนยม
ประเทศกรณศกษาไดแกปากสถานซงสถาบนและระบอบการปกครองแบบประชาธปไตย
ขาดความมนคงและพฒนาการตวอยางเชนปากสถาน
ปากสถาน
ตงแตปากสถานไดรบเอกราชตงแตป 1947 กมการปกครองแบบประชาธปไตย
ในระบอบรฐสภาสลบการปกครองแบบเผดจการทหาร อนเปนผลเนองจากความไรเสถยรภาพ
ของปากสถานซงเกดจากความขดแยงกบอนเดยทางทหารในเรองการแยงชงแควนแคชเมยร
รวมไปถงความไรเอกภาพของพนทและแควนตางๆ ท าใหทหารตองเขามาเกยวของกบการเมอง
62
และมอทธพลเหนอการเมองของปากสถานอยเกอบตลอดเวลา ในป 1958 นายพลมฮมเหมด
อายบ คานไดกอรฐประหารกอนจะมการเลอกตงครงใหญและคานไดเขาปกครองประเทศดวย
ระบอบเผดจการในชวงป 1958 ถงป 1969 ในป 1971 การทปากสถานตองสญเสยปากสถาน
ตะวนออกซงตอมากลายเปนประเทศบงคลาเทศไดท าใหรฐบาลทหารหมดความชอบธรรมจง
ตองมอบอ านาจใหกบรฐบาลพลเรอนของนายซฟการ อาล บตโตซ งด ารงต าแหนง
นายกรฐมนตรในชวงป 1971-1977 (Associated Press, 2013, Online) แตดวยความวนวายทาง
การเมองของปากสถานไดเปดโอกาสใหนายพลมฮมเหมด เซยอลฮกท าการรฐประหารในป
1977และไดปกครองประเทศแบบเผดจการจนถงป 1988 การเสยชวตของเซยอลฮกจาก
อบตเหตเครองบนตกไดท าใหประเทศกลบมาใชการปกครองแบบประชาธปไตยแบบรฐสภาอย
ชวงระหวางป 1988-1999 เมอรฐบาลของนายนาวาร ชารรฟไดถกนายพลเปอรเวซ มชารราฟ
ท ารฐประหารและปกครองประเทศแบบเผดจการตงแตป 2001 แตมชารราฟตองลาออกจาก
ต าแหนงประธานาธบดในป 2008 เนองมาจากความขดแยงกบฝายตลาการนบตงแตป 2008
จนถงปจจบน (ป 2015) ปากสถานมรปแบบการปกครองแบบประชาธปไตยโดยมรฐบาลมาจาก
การเลอกตง อยางไรกตามกองทพและระบบราชการของปากสถานกยงทรงอ านาจอยอยาง
มหาศาลในขณะทรฐบาลพลเรอนทมาจากการเลอกตงขาดความมนคงและเตมไปดวยปญหา
การฉอราษฎรบงหลวง
4.ภาวะเผดจการทมนคง(Consolidated/Durable Dictatorship)
หมายถงภาวะทประเทศด ารงความเปนเผดจการอยางยาวนาน ปราศจาก
การเปลยนแปลง หรอมการเปลยนแปลงไปทางประชาธปไตยบางเลกนอย ปจจบนมประเทศ
อกจ านวนมากทยงเขาขายประเภทนอยางเชนประเทศยานตะวนออกกลางเชน ซาอดอาระเบย
การตาร โอมาน จอรแดน ประเทศคอมมวนสตในชวงหลงการลมสลายของสหภาพโซเวยต อน
ไดแกจน เวยดนาม ลาว ควบา เกาหลเหนอ ซงมลกษณะเขาขายเปนเผดจการเบดเสรจ รวมไปถง
ประเทศในยานเอเชยกลางดงทไดกลาวมาแลวและทวปแอฟรกาบางประเทศ เชนซมบบเว
ภายใตการปกครองของโรเบรต มกาเบ
แตหลายประเทศกเปลยนทาทไปทางประชาธปไตยกวาเดม อนเปนอทธพลจาก
ระบบเศรษฐกจตลาดเสรและกระแสโลกาภวฒนอยางเชนพมา ซงปจจบนเรมมการเปดประเทศ
เขาสประชาธปไตยและระบบทนนยมลาวซงเปดใหประชาชนมเสรภาพในการนบถอศาสนาอนท
ไมใชศาสนาพทธ เชนครสตหรอบาไฮ เพราะแตเดมนนพรรคคอมมวนสตลาวใชประโยชนจาก
ศาสนาพทธเพอสรางอ านาจใหตวเองรฐบาลลาวยงอนญาตใหองคกรไมแสวงหาผลก าไร (Non-
Governmental Organization) สามารถปฏบตงานในประเทศแตรฐบาลกลบโดนโจมตวามสวน
63
ท าใหน กพฒนาคอนายสมบต สมพอนหายสาบสญไปอยางไร ร องรอยในป 2013
(Pearce,2013, Online) สวนควบามการเปดรบเสรภาพของประชาชนมากขนเชนในทศวรรษท 90ได
เปดโอกาสใหประชาชนมสทธเสรภาพในการประกอบกจทางศาสนาคอศาสนาครสต
นกายคาทอลกและยงหนมาเชอมความสมพนธกบนครวาตกน รวมไปถงยอมรบสทธพวกรกรวม
เพศอยบาง (BBC,2015, Online)
บางประเทศอาจมการขยบรปแบบการปกครองจากเผดจการอ านาจนยมไปยง
เผดจการเบดเสรจคอจากดานซายไปดานขวาเชนจนซงเคยเปนเผดจการแบบเบดเสรจ ใน
ยคทเหมา เจอตงมอ านาจโดยเฉพาะชวงปฏวตวฒนธรรม (ชวงระหวางป 1965-1975) ท
ประชาชนจนไดรบการปลกฝงลทธเหมาอยางสดขว ผซงมความคดคอนขางแตกตางจากลทธ
เหมาแมวาจะเปนคอมมวนสตเหมอนกนกจะถกกลาวหาวาเปนพวกตอตานการปฏบต
(Counter-revolutionary) หรอนายทนแบบแอบแฝงหรอพวกความคดแบบศกดนาเกาถกกลม
เยาวชนเรดการดจบไปแหประจาน หรอท ารายรางกายจนเสยชวตไปเปนจ านวนมาก
ภายหลงเหมาถงแกอสญกรรมและจนเปดประเทศจนไดยายอดมการณกลบไปเปนเผดจการ
อ านาจนยมคอรฐบาลจนไมสามารถบงคบใหคนจนมความเลอมใสตอพรรคและอดมการณ
คอมมวนสตไดอยางมากมายเหมอนในอดต กระนนรฐยงคงระวงตอการแสดงออกของประชาชน
ในดานสอโซเชยลมเดยเชนบลอค(ในจนเรยกวาโปรแกรมเหวยโป) โดยเฉพาะอยางยง
การวพากษวจารณพรรคคอมมวนสตและการเปดโปรงความไรประสทธภาพหรอการทจรต
ของเจาหนาทรฐ ดงเชนรฐบาลไดท าการจบกมผเขยนบลอคอยเปนครงคราวโดยขอหาหลาย
อยางเชนการหมนประมาท (BBC,2013, Online)
มเพยงเกาหลเหนอซงมการปกครองแบบเผดจการแบบเบดเสรจอยางมนคง
โดยการยดมนในอดมการณสตาลนและลทธทหารนยม (ซนกน) ตงแตกอตงประเทศในป
1945 เกาหลเหนอเปนประเทศตกขอบ หลดจากกระแสโลกาภวฒนเพราะปดประเทศอยาง
เหนยวแนน มเพยงการยอมรบการชวยเหลอเฉพาะเงนและวตถจากจนและสหภาพยโรป แต
ไมเปดรบอดมการณหรอวฒนธรรมใดๆ จากตะวนตก ชาวเกาหลเหนอไมสามารถรบรขาว
จากโลกภายนอกและยงไมสามารถเชอมโยงระบบอนเทอรเนตกบตางประเทศไดยกเวน
ชนชนสงกลมเลกๆ ถงแมชาวตางชาตจะสามารถเดนทางเขามาทองเทยวในเกาหลเหนอไดแตกถก
สะกดรอยตามอยตลอดเวลาส าหรบชาวเกาหลเหนอทวไปไมสามารถเดนทางออกนอกประเทศ
ไดนอกจากการหลบหนขามชายแดนทตดกบจนเพอหาทางลภยไปยงประเทศท 3 ถาคนเหลานน
ถกจบกมกจะตองถกสงเขาคายกกกนทมสภาพความเปนอยทเลวราย
64
ลกษณะการปกครองทบงชความเปนเผดจการ
ยงมลกษณะการปกครองอกชดหนงซงสามารถบงชไดวาประเทศนนเปนเผดจการ
มากนอยเพยงใด ลกษณะการปกครองเชนนไมเปนทางการคอไมมลกษณะหรอรปแบบแนชด
ไมมการประกาศอยางเปนทางการในรฐธรรมนญลกษณะหลายขออาจมาจากมมมองทวไปท
มตอลกษณะอปนสยหรอจตวทยาของประชาชนและผน าทางการเมองในประเทศนน
การปกครองแบบนกระจายแฝงเรนไปกบทกประเทศ โดยผเขยนต าราขอแบงประเภทดงตอไปน
1.ธนาธปไตย (Plutocracy)
หมายถงการปกครองโดยกลมคนรวย นายทน บรษทขามชาต มการใชเงนซอเสยง
ในการเลอกตงหรอการใชระบบเสนสายจากนกการเมองเพอแสวงหาผลประโยชนของตน
เปนการปกครองทกระจายไปทกประเทศของโลกแมแตสหรฐฯ ดงทมใครหลายคนเหนวา
ประธานาธบดของสหรฐอเมรกาและรฐสภาไมวาจะมาจากพรรคใดลวนเปนตวแทนของ
กลมนายทนทออกกฎหมายเพอเออประโยชนของคนรวยซงเปนคนสวนนอยของประเทศ
ประเทศทมรปแบบเชนนมากยอมมแนวโนมไปทางเผดจการเพราะกดกนไมใหประชาชนสวนใหญม
สวนในการบรหารประเทศ
2.เทคโนเครซ (Technocracy)
หมายถงการปกครองโดยกลมนกวชาการผ เ ชยวชาญ เฉพาะดานหรอ
นกวทยาศาสตร(Technocrat) ไมไดจากการเลอกตงแตผานจากการเลอกสรรจากระบบราชการ
หรอรฐบาลทหารบางประเทศการปกครองแบบนมประสทธภาพเชนตองพบกบวกฤตเศรษฐกจ
รวมไปถงปญหาทางการเมองทจงตองรฐบาลเฉพาะการณอยางเชนอตาลในป 1994
ทพรรคการเมองมความขดแยงกนมากจนตองมการจดตงรฐบาลเฉพาะกจซงน าโดยคนกลางท
ไมไดมาจากการเลอกตง (Hague and Harrop,2013, p.183) อาจถอไดวาเปนการชะงกงนของ
ประชาธปไตยเสรนยมทตวแทนของประชาชนขาดความนาเชอถอและความสามารถใน
การบรหารประเทศ
3. เทวาธปไตย (Theocracy)
หมายถงการปกครองซงถอวาพระเจาเปนผปกครองสงสดกฎของพระเจาอยเหนอ
กฎเกณฑของมนษยผน าของประเทศจงมกเปนนกบวชหรอผเชยวชาญทางศาสนา นอกจากน
องคกรของศาสนายงเขามามอทธพลตอการบรหารรฐกจเชนทเบต นครรฐวาตกน อหราน
อยางไรกตามการปกครองนอาจจะปนอยกบประเทศอนๆ หากผน าหรอรฐบาลใหความส าคญ
ตอศาสนาใดศาสนาหนงมากเกนไปจนกดกนศาสนาอน ดงเชนกลมตาลบนทเคยปกครอง
อฟกานสถานหรอกลมไอเอสในตะวนออกกลาง
65
ส าหรบสหรฐอเมรกาซงถอวาเปนรฐประชาธปไตยทเนนลทธฆราวาสนยม (secularism)
คอไมใหองคกรทางศาสนาเขามาเกยวของกบรฐกจในหลายยคกมลกษณะปกครองเชนนเจอปน
อยดวยเมอประธานาธบดทมกแสดงตนวาเครงศาสนามกจะเอาคณคาทางศาสนาโดยเขาไปผสม
กบนโยบายตางๆ ดวยอยางเชนโรนลด เรแกนทผกประชาธปไตยของโลกตะวนตกเขากบคณคาของ
ศาสนาครสตเพอปลกกระแสอนรกษนยมภายในประเทศและยงท าใหประเทศคอมมวนสตม
ภาพเหมอนอาณาจกรแหงความชวรายหรอจอรจ ดบเบลย บชทกลาววาสหรฐฯ เปนชาต
ของชาวครสตเพอตอกย านโยบายตางประเทศตามแบบกลมนวอนรกษนยมทตองการตอสกบ
ประเทศท เปนฝายอธรรม (Amy,2004, p. 5, Online) เม อบารค โอบามาด ารงต าแหนงก
ด าเนนนโยบายเสรนยมโดยการไมใหนโยบายใดๆของรฐเขาเกยวของกบศาสนาและยงยอมรบ
สทธของผไมนบถอศาสนาใดๆการปกครองแบบเทวาธปไตยมกคอนไปทาง เผดจการอ านาจ
นยมเพราะไปเนนคณคาของศาสนาบางประการซงมคณสมบตทไมสอดคลองกบประชาธปไตยเชน
เนนผ น าท มบารมและความศกด สทธ มากกวาผ น าท เปนประชาชนธรรมดาและเนนการ
ปรกษาหารอจากกลมการเมองอนๆ
4.เคลพโตเครซ (Kleptocracy)
หมายถงการปกครองทถกครอบง าโดยผมอ านาจไมวาทหารหรอพลเรอนท
กอบโกยผลประโยชนจากประชาชน ผานนโยบายของรฐและกฎหมายทเออตอการฉอราษฎร
บงหลวง ผน าของประเทศเชนนมกยกยอกเงนของรฐแลวเกบไวในบญชสวนตวในธนาคาร
ตางประเทศเพอไมใหถกตรวจสอบไดและยงเปนทนส ารองถาตวเองถกขบออกจากต าแหนงเปน
การปกครองทสอดคลองกบการปกครองแบบประชาธปไตยเทยมจนไปถงเผดจการเบดเสรจ
ตวอยางไดแก ซฮาโตของอนโดนเซย ญอง คลอดวารเยห แหงไฮต เฟอรดนล มารคอสและ
โจเซฟ เอสตาดาแหงฟลปนส
5.รฐแหงอาชญากร (Mafia State)
หมายถงรฐทผน าและเจาหนาทของรฐมความสมพนธตางตอบแทนอยางแนบแนน
กบองคกรนอกกฎหมายเชนกลมคายาเสพตด กลมผกอการราย กลมคายาเสพตดกลมอทธพล
เชนกลมมาเฟยซงมพวกอนธพาลในสงกดทพรอมจะชวยงานของรฐบาลในกรณตางๆ เชน
การปราบปรามกลมทางสงคมหรอกลมประทวงรวมไปถงการกออาชญากรรมเพอสรางความกลว
ใหกบสงคมเชนการลกพาตวผเปนปรปกษกบรฐบาลประเทศเหลานจงสะทอนใหเหนวา ม
การปกครองเปนประชาธปไตยเทยมหรอเผดจการทผน าและเจาหนาของรฐไมยดถอนตรฐ
และไมไดรบการตรวจสอบหรอคานอ านาจเทาทควร ตวอยางไดแกกลมประเทศทเคยเปน
คอมมวนสตเชนโปแลนดอฟกานสถานในยคตาลบนทคายาเสพตดและสนบสนนการกอการราย
66
พมาซงผน าทหารมความสมพนธกบกลมพอคายาเสพตดและปานามาในยคของนายพลมานเอล
นอรเอลกาและทโดงดงทสดในปจจบนคอรสเซยในยคของวลาดมร ปตน (Lucas,2008,pp.73-
111)
6. รฐสอดสอง (Surveillance state)
หมายถงรฐทใชเทคโนโลยตรวจสอบหรอสอดสองความประพฤตของประชาชน
เชนการใชหนวยงานความมนคงในการดกฟงโทรศพทมอถอหรอการตรวจดขอความทประชาชน
สอสารกนทางอเลกทรอนกสโดยรฐมเหตผลวาเพอสบหารองรอยของผกอการรายหรออาชญากร
แตกมกถกโจมตวาเปนการลวงละเมดสทธมนษยชนหรอเจาหนาทของรฐสามารถใชในการขมข
เพอแสวงหาผลประโยชนสวนบคคล รฐเชนนไดแก รสเซย จน ฯลฯ อยางไรกตามประเทศอนๆ
ทไดชอวาเปนประชาธปไตยเสรนยมอยางเชนสหรฐอเมรกาและยโรปกยงนยมตรวจสอบ
การใชอนเทอรเนตหรอเทคโนโลยดานอนของประชาชนไดเหมอนกน และขาวออฉาวของ
รฐบาลสหรฐฯซงก าลงโดงดงในเรองการแอบดกขอมลจากประชาชนตวเองโดยการเปดเผยของ
นายเอดวารดสโนวเดนอดตเจาหนาของส านกขาวกรองกลาง ไดท าใหสหรฐฯ นนเปนรฐชนดน
เชนเดยวกบจนและรสเซยแมวาสหรฐฯ จะไมมการควบคมสออยางเขมงวดเชนเดยวกบ 2
ประเทศกตาม(The Economist,2015, Online)
จากการเปรยบเทยบประเทศกรณศกษาสามารถสรปไดอยางสงเขปดงตอไปน
1.การตดสนวาประเทศใดเปนประชาธปไตยหรอเปนเผดจการนนซบซอนและเลอนไหล
แมวาจะมเกณฑตายตวกตามแตเกณฑดงกลาวกตองพบขอยกเวนหลายประการดงจะดไดจาก
เชนสหรฐอเมรกา ปากสถาน รสเซย ยกเวนนอรเวยซงมความเปนประชาธปไตยชดเจนทสด
2.ปจจยทมผลตอการเปลยนแปลงทศทางของรปแบบการปกครองมความหลากหลาย
เชนจากตวบคคลผมอ านาจ จากประชาชน หรอปจจยจากภายนอกเชนกระแสความนยม
จากตางประเทศหรอแมแตก าลงทางทหารจากตางประเทศ
3 .การท านายท ศทางของการจรร โลงประชาธ ป ไตย เป นส งท ท า ได ย าก
เพราะการเปลยนแปลงของหลายประเทศทขาดเสถยรภาพนนไมมทศทางสามารถไปขางหนา
หรอถอยหลงกไดตามแตสถานการณอยางเชนรสเซย สวนปากสถานมการเปลยนแปลงในชวง
แคบๆ เพราะสถาบนกองทพยงคงมอ านาจและบทบาทอยางคงเสนคงวา
4. ไมวาประเทศใดจะมลกษณะภายนอกเปนประชาธปไตยหรอเผดจการ แตถามลกษณะ
การปกครองกจะไมมความแตกตางกนนกอยางเชนสหรฐฯ ซงถอไดมรปแบบธนาธปไตยท
เงนเขามามบทบาทอยางสงในการเมองเชนนายทนสามารถเขามาก าหนดนโบายของรฐได
67
หรอการเปนรฐสอดสอง ซงกไมแตกตางจากประเทศทมกถกโจมตวาไมเปนประชาธปไตย
เชนรสเซยและจนทนายทนเขามามอทธพลตอรฐบาล
สรป
รปแบบการปกครองสามารถถกแบงเปน 2 ประเภทซงตงอยบนขวทอยตรงกนขามกน
คอ ประชาธปไตยและเผดจการ ในแตละประเทศจะมรปแบบการปกครองอยระหวาง 2 ขว
ในจดทแตกตางกนออกไป โดยมตวบงชคอ สทธและเสรภาพของประชาชน และอ านาจของรฐ
ลกษณะของประชาธปไตยเสรนยมไดแก มการเลอกตงทโปรงใส บรสทธและยตธรรม
รฐบาลถกจ ากดอ านาจโดยรฐธรรมนญทถกรางโดยตวแทนของประชาชน ประชาชนรวมถง
ชนกลมนอยเชนผหญง พวกรกรวมเพศ คนสผวมสทธในการด ารงชวตเทาเทยมกบคนกลมอน
และมเสรภาพอยางเตมทในการแสดงออกดานความคด ฯลฯ ในขณะทการปกครองทคอนไปทาง
เผดจการอยางเชนประชาธปไตยเทยม เผดจการอ านาจนยมนนขาดคณสมบตเหลาน น
เผดจการอ านาจนยมถกแบงออกเปน เผดจการอ านาจนยมแบบทหาร ส าหรบเผดจการอ านาจนยม
แบบพรรคการเมองผกขาด เผดจการอ านาจนยมแบบระบบราชการผกขาดอ านาจ
ส าหรบเผดจการอ านาจนยมเชงแขงขนนนมลกษณะทคลายกบประชาธปไตยเชนมการแขงขนกน
แตยงคงมลกษณะแบบเผดจการไวอยางเชนการผกขาดของกลมทางอ านาจ
สวนเผดจการแบบเบดเสรจมความบกพรองทางประชาธปไตยแตเนนไปทเรองของ
อดมการณและเรองอ านาจสงกวาเผดจการแบบอ านาจนยม นอกจากนรฐตางๆ ยงตองเผชญกบ
ภาวะเปลยนผานของรปแบบการปกครองในลกษณะทแตกตางกนโดยเฉพาะประเทศเยอรมนท
มการเปลยนรปแบบการปกครองสงมากในศตวรรษท 20 การเปลยนผานยงของรปแบบ
การปกครองสามารถแบงตามจดตาง ๆ ไดแก 1)ประเทศทประชาธปไตยมนคงไดแก
ประเทศทางตะวนตกเชนนอรเวยและสหรฐอเมรกาซงมความซบซอนของประชาธปไตย
2) กระบวนการจรรโลงประชาธปไตยกคอการเปลยนเปนประชาธปไตยซงเปนไดทงคอยเปนคอยไป
และอยางรวดเรว 3) ภาวะถดถอยความเปนประชาธปไตยกคอการเปลยนไปทางดานเผดจการ
ซงเปนไดทงคอยเปนคอยไปและอยางรวดเรว 4) ภาวะประชาธปไตยหรอเผดจการทไมมนคง
คอประเทศซงเปลยนรปแบบการปกครองไดงายเพราะสถาบนทางการเมองขาดความมนคง
ตวอยางของประชาธปไตยทไมมนคงไดแกรสเซย สวนตวอยางของเผดจการทไมมนคงไดแก
ปากสถาน 5) เผดจการท ม นคงคอการเปนเผดจการอยางยาวนานและมการพฒนา
ประชาธปไตยเพยงเลกนอย ตวอยางไดแกจน ลาว หลายประเทศในตะวนออกกลางและ
แอฟรกา
68
นอกจากนยงมลกษณะการปกครองทบงชความเปนเผดจการอนไดแก 1) ธนาธปไตย
ทมเงนเปนเรองส าคญในการปกครอง 2) เทคโนเครซ ทเนนใหผเชยวชาญปกครองประเทศ
3) เทวาธปไตย ทใหความส าคญแกศาสนาและนกบวชตอการเมอง 4) เคลพโตเครซ
ทผปกครองมงเนนการกอบโกยปลนสะดมประเทศ 5) รฐแหงอาชญากรทผน ารฐมความสมพนธ
กบองคกรอาชญากร และ 6) รฐสอดสองทรฐมงเนนการสะกดรอยตามหรอจบตาดพลเมอง
ค าถามส าหรบการอภปราย
1.ทานคดวาทางตะวนออกมรปแบบการปกครองแบบประชาธปไตยเสรนยมเปนของ
ตวเองหรอไม จงอธบาย
2.ทานคดวาควรจะแกไขปญหาเผดจการทหารไดอยางไร
3.ทานคดวาเผดจการจะชวยท าใหประเทศมความกาวหนาหรอเจรญรงเรองหรอไม
เพราะอะไร
4.ประเทศททานอยมการเปลยนผานรปแบบการปกครองอยางไรในรอบศตวรรษท
ผานมา จงอธบาย
5.สหรฐอเมรกาตามททานไดศกษาและไดตดตามขาวมามการปกครองแบบ
ประชาธปไตยหรอไมเพราะเหตใด
6.ทานคดวาถาจนยงคงกาวหนาทางเศรษฐกจตอในอนาคตแลวจะมแนวโนมในการเปน
ประชาธปไตยเพมสงกวาเดมหรอไม เพราะเหตใด
7.ทานคดวาประเทศททานอาศยอยมลกษณะการปกครองทบงบอกความเปนเผดจการ
ขอใดบาง จงอภปราย
บรรณานกรม
Abouzeid,R.(January 21,2011).Bouazizi: The Man Who Set Himself and Tunisia on
Fire.Retrieved September11, 2015,from
http://content.time.com/time/magazine/article/0,9171,2044723,00.html
Al Jazeera.(May 30, 2014). Sisi elected Egypt president by landslide.Retrieved May
30, 2014, from http://www.aljazeera.com/news/middleeast/2014/05/sisi-wins-
egypt-elections-landslide-2014529134910264238.html
Allman, T.D.(2004).Rouge State:American at War with the World.NewYork:Nation
Books.
69
Amy E. B.(2004).With God on Our Side:Religion in George W. Bush’s Foreign
Policy Speeches (Article).Retrieved May 30, 2015, from
http://www.ucs.louisiana.edu/~ras2777/relpol/bushreligion.PDF
Associated Press.(11 May 2013). Key events in Pakistan's political history.Retrieved
May 30, 2015,fromhttp://www.foxnews.com/world/2013/05/11/key-events-in-
pakistan-political-history/
Barrington, L.,Bosia,M.J.,Bruhn,K.,Giaimo,S.,and McHenry,Jr.,D.E.(2010). Comparative
Politics: Structure& Choices. Boston: Cengage Learning.
BBC.(October 10, 2013).China journalist arrested after exposing corruption.Retrieved
October 10, 2013,from http://www.bbc.com/news/world-asia-24476615
BBC.(May 10, 2015). Cuba gay pride calls for same-sex marriage to become
legal.Retrieved May 10, 2015,from http://www.bbc.com/news/world-latin-
america-32679658
Brooker,P.(2014).Non-Democratic Regimes.NewYork:Palgrave Macmillan.
Calvert,P.(2002).Comparative Politics:AnIntroduction.UK:PearsonEduction Limited.
CNN. (October 22, 2015). Putin's popularity at record high, government-funded poll
says.Retrieved October 22, 2015,from
http://edition.cnn.com/2015/10/22/europe/russia-putin-poll/
Ethridge, M., and Handelman,H.(2012).Politics in a Changing World.USA:Wadsworth
Publishing.
Freedom House. (2015).Freedom in the World :Norway. Retrieved 2015 from
https://freedomhouse.org/report/freedom-world/2013/norway
Hague, R., and Harrop,M.(2013).Comparative Government and Politics : An
Introduction.UK: Palgrave Macmillan.
Haiphong, D. (April 8, 2014). Is the U.S. a Fascist Society? Fascism is a Political
Economic Structure Which Serves Corporate Interests.Retrieved March 14,
2015, from http://www.globalresearch.ca/is-the-us-a-fascist-society-
examining-the-existence-of-fascism-in-the-united-states/5377146
70
Knausgaard, K.O. (July 18, 2015). Inside the warped mind of Anders Breivik.Retrieved
July 18, 2015,from
http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/norway/11736395/Inside-
the-warped-mind-of-Anders-Breivik.html
Levitsky, S., and Way, L. A. (2010).Competitive Authoritarianism Hybrid Regimes
after the Cold War. UK:Cambridge University Press.
Lucas, E. (2008).The New Cold War: How the Kremlin Menaces both Russia and
the West.UK:Bloombury Publishing Plc.
Nelson,S.(2 February, 2015).Obama Won't Disclose Spy Agency Budgets. Retrieved 2
February, 2015, from http://www.usnews.com/news/articles/2015/02/02/black-
budget-requests-remain-secret
Pearce, F. (March 13, 2013).Laos campaigner's abduction sends shockwaves
through activist community.Retrieved March 13,2013, from
http://www.theguardian.com/environment/2013/mar/13/ laos-campaigner-
abduction-activist-community
Sturcke, J.(February 2, 2010). Clare Short: Tony Blair lied and misled parliament in
build-up to Iraq war.Retrived February 2, 2010,from
http://www.theguardian.com/uk/2010/feb/02/clare-short-warned-tony-blair
The Economist. (2013).The humbling of Hun Sen Cambodia’s strongman gets a
shock at the polls.Retrieved March 13, 2013,from
http://www.economist.com/news/asia/21582544-cambodias-strongman-gets-
shock-polls-humbling-hun-sen
The Economist Intelligence Unit. (2014). Democracy Index 2014: Democracy and its
discontents: A report from The Economist Intelligence Unit.Retrieved
March 23,2014,from http://www.sudestada.com.uy/Content/Articles/421a313a-
d58f-462e-9b24-2504a37f6b56/Democracy-index-2014.pdf
71
The Economist.(March 13,2015).Reviewing the surveillance state: America argues a
news over how much snooping the NSA can do.Retrieved March
13,2013,from http://www.economist.com/news/united-states/21651817-america-
argues-anew-over-how-much-snooping-nsa-can-do-reviewing-surveillance-
state
Tun ,A.H. and Mclaughlin ,T.(October 11, 2015). Barred from remote island,
Myanmar's opposition sees dirty tricks in campaign.Retrieved October 11,
2015, from http://uk.reuters.com/article/2015/10/11/uk-myanmar-election-
islands-idUKKCN0S500W20151011
Yan, H.(August 30, 2013).Syria allies: Why Russia, Iran and China are standing by
the regime.Retrieved August 30, 2013,from
http://edition.cnn.com/2013/08/29/world/meast/syria-iran-china-russia-
supporters/
Wikipedia.(November 20,2015). Democracy Index. Retrieved November 20,2015,
https://en.wikipedia.org/wiki/Democracy_Index#Democracy_index_by_country_.28
2014.29
Zakaria,F.(1997).The Rise of Illiberal Democracy.Retrieved August 30, 2014, from
https://www.foreignaffairs.com/articles/1997-11-01/rise-illiberal-democracy
บทท 5
เศรษฐกจ (Economy)
เศรษฐกจกบการเมองและการปกครองมความสมพนธตอกนอยางแยกไมออกในทก
ระดบ โดยเฉพาะการเมองโลกในยคหลงสงครามโลกครงท 2 เศรษฐกจ หมายถง กจกรรมใด ๆ
ของสงคมและมนษยอนกอใหเกดการผลต การจ าหนาย และการบรโภค (Carbaugh,2007,p.3)
ดงนนเศรษฐกจจงมความส าคญตอมนษย เพราะเกยวของกบการด ารงชวตขนพนฐาน ปจจย
ส าคญในการแบงโลกเปน 2 คายในชวงสงครามเยน คอ ระบบเศรษฐกจทแตกตางกน คอ คาย
ทนนยมและคายสงคมนยม ในทสดปจจยส าคญทท าใหสหภาพโซเวยต และประเทศคอมมวนสต
ลมสลาย กเพราะเศรษฐกจอกเชนกน ในปจจบนสงส าคญทรฐบาลไมวาของประเทศทมการ
ปกครองประชาธปไตยหรอเผดจการตองค านงถงมากทสด คอ เรองเศรษฐกจ ซงอาจเปน
ปจจยส าคญในการก าหนดเสถยรภาพของประเทศ หากรฐบาลใดบรหารนโยบาย
เศรษฐกจผดพลาดกอาจสงผลใหมการประทวง หรอวาพรรคการเมองทจดตงรฐบาลนน
อาจจะไมไดรบเลอกตงอกในสมยตอไป ดวยความสมพนธอยางมากกบการเมองเชนน
เศรษฐกจจงเปนประเดนทตองกลาวถง ในวชาการเมองการปกครองเปรยบเทยบ เศรษฐกจ
และการเมองมความสมพนธเกยวเนองกนดงหวขอตอไปน
อดมการณทางการเมองและตลาด
เศรษฐกจ มกลไกส าคญประการหนง คอ ตลาด (Market) อนหมายถง การมปฏสมพนธ
ระหวางการผลตและความตองการของมนษย ตลาด ไดท าหนาทในการจดสรรทง 2 สงน
อนน าไปสการสรางคณคา (Value) คณคา หมายถง ความสมพนธระหวางสนคาและบรการ
โดยมตววด คอ ราคา ตลาด จงเปนตวก าหนดราคาของสนคา ( Ibid.,p. 31) นอกจากน
หากเราค านงถงนยามทางการเมอง คอ การจดสรรแบงปนของรฐใหกบประชาชนดงนยามของ
เดวด อสตน ตลาด กตองไดรบผลกระทบจากการจดสรรแบงปนเชนนไมมากกนอย รฐในฐานะ
องคกรทเปนกลางสงสด จ าเปนตองจดสรรแบงปนสนคาหรอทรพยากรรวมกบสงคมเพอใหเกด
ความเปนธรรมและประโยชนสงสด การเชอมโยงความสมพนธระหวางอดมการณทาง
การเมอง เขากบแนวคดและกจกรรมทางเศรษฐกจ เชน ตลาด ดงกลาว เปนทมาของวชา
เศรษฐศาสตรการเมอง (Political Economy) ดงตวอยาง ไดแก
73
1. ลทธทนนยม (Capitalism)
ลทธนใหสทธและอ านาจแกเอกชน ในการจดการกบตลาดมากกวารฐ ลทธทนนยม
ยงถอวาเอกชนเปนเจาของปจจยการผลตรายส าคญ ราคาของสนคาตองถกก าหนดโดยกลไก
ของตลาด ทด าเนนไปดวยตวของมนเอง ประเทศซงใหความส าคญแกลทธนมจ านวนมากทว
โลก โดยเฉพาะหลงการลมสลายของสหภาพโซเวยต
2. ลทธเสรนยมใหม (Neo-liberalism)
ลทธนเปนลทธยอยของลทธทนนยม และยงมลกษณะคลายกบลทธลเบอรทาเรยน
(จากบทอดมการณ) แตเนนไปทมตทางเศรษฐกจเพยงอยางเดยว โดยถอวาประเทศตาง ๆ ควรลด
บทบาทของรฐบาล และเปดระบบเศรษฐกจเขาสตลาดเพอทจะจดการกบทรพยากรใหเกด
ประสทธภาพสงสด และกอใหเกดความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ
3. ลทธพาณชยนยม (Mercantilism)
ลทธนเปนลทธยอยอกลทธของลทธทนนยม ซงยอมรบรปแบบทวไปของระบบ
ตลาดเสร แตอนญาตใหรฐบาลสามารถเขามาเกยวของกบระบบเศรษฐกจ เพอเปนการปกปอง
ผลประโยชนของเศรษฐกจภายในประเทศ มอกชอหนงคอ ลทธปกปองนยม (Protectionism)
แนวคดนดลาสมยในยคทลทธเสรนยมใหมก าลงแพรหลายไปทวโลก
4. ลทธเคนส (Keynesianism)
ลทธนมาจากชอของนกเศรษฐศาสตรชาวองกฤษ คอ จอหน เมยนารดเคนส
มแนวคดคลายคลงกบลทธพาณชยนยม โดยเขาเหนวารฐบาลควรเขาไปเกยวของหรอจดการ
เศรษฐกจ โดยเฉพาะนโยบายการเงน อยางเชน การอดฉดเมดเงนเขาไปในระบบเพอกระตนเศรษฐกจ
โดยเฉพาะในยามวกฤต ลทธนไดรบความนยมจากหลายประเทศ เชน ยโรปและสหรฐฯ ในหลายยค ๆ
แมแตในยคของประธานาธบดบารค โอบามา
5. ลทธสงคมนยม (Socialism)
เหนวารฐควรมอ านาจและบทบาทในจดการกบตลาด เชน รฐเปนเจาของปจจยการผลต
และเปนผก าหนดราคาเพอใหเกดความเปนธรรมแกสงคม แนวคดสงคมนยมมแนวคดตรงกนขาม
กบทนนยม โดยเฉพาะอยางยงแนวคดเสรนยมใหม โดยเปนอดมการณหลกของรฐบาลหลายประเทศ
ในละตนอเมรกา อยางเชน ควบา เวเนซเอลา โบลเวย
6. ลทธเสรนยมสงคมนยม (Social liberalism)
ลทธนใหสทธหรออ านาจแกสงคมในการจดการกบตลาดมากกวารฐบาล เพอให
เกดประโยชนสงสดแกสงคม ส าหรบรฐบาลน น ควรจะมบทบาทในการแกไขปญหา
74
ทางดานเศรษฐกจและสงคม เชน ความยากจน สาธารณสข และการศกษาแกประชาชน ลทธน
ไดรบความนยมจากรฐบาลในยโรป ดงเชน เยอรมน และฝรงเศสในบางยค
7 .ลทธมารกซ (Marxism)
ลทธนปฏเสธตลาดอยางสนเชง เพราะถอวาตลาดจะน าไปสผลก าไรของผผลต
และการสะสมทน อนน าไปสการขดรดและการเอารดเอาเปรยบผทดอยฐานะทางเศรษฐกจ
ลทธมารกซ จงปฏเสธและมงใหชนชนกรรมาชพโคนลมชนชนนายทน มประเทศในโลกท 3
ไมวายโรป ละตนอเมรกา และเอเชย ไดรบแนวคดเชนนมาใชกบเศรษฐกจของตนในชวง
หลงสงครามโลกครงท 2 ไปจนถงชวงทศวรรษท 1980-1990
เศรษฐกจยคโลกาภวฒน
ปจจบน ลทธทางเศรษฐกจดงทไดกลาวขางบนนน มการเปลยนแปลงอยางมาก
ภายใตยคโลกาภวฒน ค าวา โลกาภวฒน โดยเฉพาะในดานเศรษฐกจนน เพงไดรบความนยม
ในทศวรรษท 1990 อนเปนยคแหงการลมสลายของสหภาพโซเวยต อนไปสกระแสเศรษฐกจ
เสรนยมใหมไปทวโลก จากเดมทลทธสงคมนยมยงคงไดรบความนยมจากประเทศดานคอมมวนสต
ตวอยางของเศรษฐกจแบบโลกาภวฒนกคอ การพงพงหรอการมความสมพนธอยางใกลชดของ
เศรษฐกจประเทศตาง ๆ ผานค าวาระบบตลาดเดยว ดงเชน การไหลเวยนอยางเสรของทน สนคา
และการบรการ เปนตน เพราะรฐบาลตองเปดใหมการคาขาย หรอแลกเปลยนคาเงนกนอยางเสร
และรวดเรว เพราะไดรบแรงเสรมจากเทคโนโลยทนสมย เชน เงนอเลกทรอนกส อนน าไปสปญหา
ของรฐบาลทวโลก ทจะควบคมจ านวนเงนและอตราดอกเบยภายในประเทศ ดงเชนวกฤตการณ
ทางการเงนเมอป 1997 ซงถกกลมทางการเงนโจมตคาเงนจนรฐบาลในหลายประเทศ
อยางเชนไทยและอนโดนเซยตองพยงคาเงนดวยเงนจ านวนมหาศาลอนกอใหเกดปญหา
ทางดานเศรษฐกจ เศรษฐกจแบบโลกาภวฒนยงท าใหประเทศตาง ๆ แมแตประเทศทยดถอลทธ
สงคมนยมนน เปดตวเองเขากบตลาดโลก อนเปนผลใหรฐบาลอาจตองลดกฎเกณฑบางประการ
ทเคยมตอธรกจและการคา เพอเพมความสะดวกและเปนแรงจงใจใหกบนกลงทนและบรษทขามชาต
ซงมท าใหรฐชาตตองปรบเปลยนบทบาทใหม เพอไมใหตองหมดความหมายไปในทสด
(Baylis and Steve, 2005, pp. 19-38)
เศรษฐกจแบบโลกาภวฒนยงน าไปสการจดตงองคกรระหวางประเทศอยางเชน สหภาพ
ยโรป และอาเซยน ซงสงเสรมใหประเทศสมาชกในยโรปมระบบตลาดเดยวกนมการคา
ขายระหวางประเทศสมาชกอยางเสร นนคอ ปราศจากภาษน าเขา สงเสรมใหมการ
ลงทนและการโยกยายแรงงานอยางเสรไปทวเขตทไดตกลงกนไว ดวยความเชอวาจะชวยใหมการ
แขงขนกนไดดกวาเดม อนน าไปส การการพฒนาของเศรษฐกจอยางมหาศาล ส าหรบ
75
สหภาพยโรปไดกลาวไปถงการใชคาเงนเดยวกน คอ ยโร ส าหรบสมาชกจ านวน 28
ประเทศ นอกจากนประเทศตาง ๆ ตงแต 2 ประเทศขนไป ยงมกจดท าขอตกลงการคาเสร
(Free Trade Agreement) เพอน าไประบบตลาดเดยวดงกลาว อนน าไปสการรวมกลมตาง
ๆ เชน กลมความรวมมอทางเศรษฐกจในเอเซยแปซฟค (ASIA-PACIFIC Economic Cooperation:
APEC) ความตกลงหนสวนยทธศาสตรเศรษฐกจเอเชย-แปซฟก (TPP) นอกจากน ยงกอใหเกด
องคกรทสงเสรมการคาเสร อยางเชน องคการการคาโลก (World Trade Organization: WTO)
(D'Anieri, 2010, pp. 278-282)
แมวาระบบเศรษฐกจเสรนยมใหมจะท าใหประเทศมความเจรญเตบโตมากขน
แตการคาเสรไดท าใหประชาชนของแตละประเทศพบวา ตนไดรบการชวยเหลอหรอการคมครอง
จากรฐนอยลง โดยตองแขงขนกบผด าเนนธรกจจากตางประเทศ ซงมทนและเทคโนโลยทสงกวา
อนสงผลใหธรกจขนาดเลกภายในประเทศ ไมสามารถแขงขนแขงกบกลมทนเหลานนได
เชนเดยวกบการเพมความร ารวยใหกบกลมบคคลบางกลม จงท าใหเกดขบวนการทางประชาสงคม
และองคกรขามชาต ทตอตานกระแสเศรษฐกจแบบโลกาภวฒน ซงจดการเดนขบวนประทวง
รฐบาลไปทวโลก โดยเฉพาะในชวงก าลงพจารณาการท าสญญาการคาเสรกบตางประเทศ
นอกจากน การตอตานระบบโลกาภวฒนยงสงผลตอการเลอกตง และการจดตงรฐบาล
ในประเทศทเปนประชาธปไตย เชน ประชาชนมแนวโนมทจะเลอกพรรคการเมองทมนโยบาย
ไปดานสงคมนยม ดงเชนหลายประเทศในละตนอเมรกา อยางเชน โบลเวย เวเนซเอลลา นการากว
ซงมประธานาธบด ทมงเนนนโยบายใหกจกรรมทางเศรษฐกจเปนของรฐ เปนตน
ตววดระบบเศรษฐกจ
ระบบเศรษฐกจของประเทศตาง ๆ ในยคโลกาภวฒนนน สามารถถกน ามาเปรยบเทยบ
โดยผานตววด ดงตอไปน (McCormick ,2007, pp.10-11)
1. ความเจรญเตบโต (Growth)
2. ความมงคง (Wealth)
3. ความไมเทาเทยมกน (Inequality)
4. การพฒนามนษย (Human development)
1. ความเจรญเตบโต (Growth)
ความเจรญเตบโต หรอการพฒนาเศรษฐกจของแตละประเทศ มตววดทส าคญ
ในแตละป คอ ผลตภณฑมวลรวมในประเทศ (Gross Domestic Product หรอ GDP) หมายถง
มลคาของสนคา และบรการขนสดทาย ทผลตขนภายในประเทศในระยะเวลาหนงโดยไมค านงถงวา
ทรพยากรทใชในการผลตสนคาและบรการ จะเปนของพลเมองในประเทศหรอชาวตางประเทศ
76
ในทางตรงขามกนทรพยากรของพลเมองในประเทศแตไปท าการผลตในตางประเทศกไมนบรวมไว
ในผลตภณฑในประเทศ ตววดเชนนไดรบความนยมอยางสงในปจจบน แมวาจะมจดออน
อยหลายอยาง เชน การครอบครองทรพยสนทกระจกตวอยกบกลมบคคล ๆ เดยว ไมสามารถ
บอกความจรงของฐานะประชากรทงหมดได (Carbaugh, 2007, p. 233) ในอดตประเทศ
ทมผลตภณฑมวลรวมในอนดบตน ๆ มก เปนประเทศประชาธปไตยเสรนยมอยาง
ยโรปตะวนตก และญป น แตในปจจบนประเทศอยางอนเดย และบราซล รวมไปถง
ประเทศเผดจการอ านาจนยม อยางเชนจนไดล าหนายโรปหลายประเทศ ซงเปนการสะทอนถง
การเปลยนแปลงโครงสรางทางเศรษฐกจทโลกท 3 มความยงใหญมากขน
2. ความมงคง (Wealth)
ความมงคง หมายถง ความร ารวยและมาตรฐานคาครองชพโดยรวมของประเทศนน ๆ
ซงไมสามารถใชเกณฑผลตภณฑมวลรวมในประเทศไดเพยงอยางเดยว เพราะแตละประเทศ
มขนาดและจ านวนประชากรทแตกตางกน อนท าใหมการคดเกณฑอน อนไดแก เกณฑความ
เทาเทยมกนของอ านาจซอ (Purchasing-power parity หรอ PPP) คอ การประเมนอ านาจในการซอ
ของผมรายไดในแตละประเทศ โดยการเปรยบเทยบตนทนทคลายคลงกน เชน ราคาอาหาร
ทอยอาศยอนตงอยบนราคาในสหรฐฯ เปนตวหลก อยางไรกตามวธทมประสทธภาพกวานน คอ
เกณฑ GDP per capital อนหมายถง ผลตภณฑมวลรวมในประเทศทหารโดยจ านวนประชากร
ของประเทศนน ๆ (Barrington,et al.,2010,p.74) อยางไรกตามนกเศรษฐศาสตรเหนวาม
ปจจยอนทท าใหความมงคงของประเทศนน ๆ ขาดความนาเชอถอ อยางเชน ความไมเทาเทยม
กนของคนในสงคม คอ การทบคคลหรอตระกลอาจผกขาดความมงคงไวในกลมเลก ๆ ของตน
ในขณะคนสวนใหญมฐานะปานกลาง จนไปถงลาง ประเทศซงอยในโลกพฒนาแลว และ
เปนประชาธปไตยเสรนยมมกมความม งค งสงกวาประเทศโลกดอยพฒนา ท มกเปน
ประชาธปไตยเทยม หรอเผดจการอ านาจนยม
3. ความไมเทาเทยมกน (Inequality)
ความไมเทาเทยมกนโดยเฉพาะทางเศรษฐกจ ระหวางประชากรภายในประเทศตาง ๆ
สามารถค านวณจากหลายเกณฑ ส าหรบเกณฑทนาเชอถอทสด ไดแก สมประสทธจน
(GINI Coefficient) หรอสมประสทธการกระจาย หากใชมมมองของรปแบบการปกครองประเทศ
ทพฒนาแลว และมการปกครองแบบประชาธปไตยเสรนยม อยางในยโรปตะวนตกและ
สแกนดเนเวย มกมสมประสทธจนต า เพราะกระจายรายไดและความเจรญไดดกวาประเทศ
ทก าลงพฒนา ซงมกเปนประชาธปไตยเทยม หรอเผดจการอ านาจนยม
77
4. ดชนการพฒนามนษย (Human development Index)
ดชนการพฒนามนษย เปนเกณฑทถกคดโดยสหประชาชาตในป 1990 ทพยายาม
หาหนทางท 3 นอกจากการค านวณผลตภณฑมวลรวมในประเทศ และการกระจายรายได
โดยการหาปจจยอนมาค านวณรวมดวย ปจจยเหลานนไดแก การรหนงสอในผใหญ ชวงชวต
และสขภาพ รวมไปถงคาครองชพ ระดบของดชนพฒนามนษยในประเทศทพฒนาแลว
ไมวา อเมรกาเหนอ ยโรป และออสเตรเลย จะมอนดบทสงมาก ในขณะทประเทศในแอฟรกา
โดยสวนใหญ จะมอนดบทต า สวนเอเชยและละตนอเมรกาจะมอนดบทสง กลางหรอต าคละกนไป
(United Nations Development Program, 2014, Online)
ประเทศกรณศกษา ไดแก สหรฐอเมรกา ฝรงเศส และจน ซงตางมพฒนาการ
ของเศรษฐกจทมความซบซอนและโดดเดน
สหรฐอเมรกา
สหรฐฯ แมจะไมใชประเทศทเปนตนก าเนดของระบบทนนยม แตไดเปดรบเอา
เศรษฐกจแบบทนนยมมาตงแตเรมกอตงประเทศ คอ เมอป 1776 อนเปนสาเหตใหระบบทนนยม
เปนตวผลกดนระบบเศรษฐกจของประเทศ ซงไดพฒนาจนมขนาดทใหญทสดในโลก นบตงแตตน
ศตวรรษท 20 จงเปนกรณศกษาทนาสนใจนอกเหนอจากเรองของอดมการณ
ระบบทนนยมของสหรฐฯ ไดกลายเปนอดมการณหลกของชาต จากการสงเสรมของ
นกการเมองสหรฐฯ ยคกอตงประเทศ ดงทเรยกวากลมผกอตงประเทศ (Founding fathers) ซง
ไดรบอทธพลทางความคดจากจอหน ลอก เหนวาสทธในการครอบครองทรพยสนและตลาดเสร
เปนองคประกอบส าคญของการมอสรภาพ รฐบาลจงมความรบผดชอบในการปกปองสทธ
ของปจเจกชนทเขารวมในระบบเศรษฐกจ รฐบาลยงตองปกปองสทธของปจเจกชนในการ
เขาถงและการครอบครองทรพยสนรวมไปถงการใชทรพยสนนนอยางเสร แตกลมผกอตงประเทศ
ยงเหนวารฐตองเขามาควบคมเศรษฐกจ แมจะจ ากดกตามเชนในชวงเรมตนการเปนประเทศ
รฐบาลไดตรวจสอบสนคาซงน าเขามาในสหรฐฯ และสรางระบบการตทะเบยนสนคาโดยเฉพาะยา
เพอประโยชนแกสาธารณชนและยงเปนการเพมโอกาส และความยตธรรมใหกบทกคนในการเขา
รวมตลาดเสร (Kesselman ,et al.,2007,p.326)
ดงนน สหรฐฯ จงถอไดวาเปนประเทศทมอบอ านาจใหกบเอกชนในการด าเนนกจกรรม
ทางเศรษฐกจมากทสด ในบรรดาประเทศพฒนาแลวทงหลาย รฐบาลเพยงแคควบคมภาคเศรษฐกจ
ทจ าเปนอยางมากตอคนอเมรกน เชน เกษตรกรรม การศกษาระดบอดมศกษาและอตสาหกรรม
เกยวกบการปองกนประเทศ นโยบายเชนน ซงกอใหเกดผลด คอ เกดนวตกรรมและรปแบบ
การผลตแบบใหมทเกดประสทธภาพสงสด อยางไรกตาม ขอเสย คอ ฝายเอกชนอาจขาดศลธรรม
78
คอ สนใจแตผลประโยชนมากกวาผลกระทบจากธรกจของตนตอเศรษฐกจโดยรวม อยางไรกตาม
สหรฐฯ ยงใหก าเนดแนวคดความรบผดชอบตอสงคมและสงแวดลอมขององคกร เพอเปนการ
ผกมดองคกรธรกจ นอกจากน รฐบาลสหรฐฯ ไมวาระดบกลางหรอระดบรฐ ยงมอ านาจจ ากด
ในการจดการกบเรองการคา เมอใดกตามทรฐพยายามออกกฎระเบยบ กมกถกศาลสงสดตความ
วาขดกบหลกรฐธรรมนญ อนเปนสาเหตส าคญตอวกฤตเศรษฐกจของประเทศในแตละครง
อนกลายเปนสงทท าใหระบบทนนยมถกอดมการณอน ๆ ไมวาสงคมนยม หรออนาธปไตย
ซงมพนทมากขนในยคหลงสงครามเยน โจมตอยางมาก
ในดานการผลตและการคา สหรฐฯ ในชวงเรมตนเปนสงคมเกษตรกรรม ส าหรบ
ภาคอตสาหกรรมนน รฐไดเปดโอกาสใหเอกชนรวมไปถงนกลงทนจากตางประเทศ เชน องกฤษ
เขามาลงทน นายอเลกซานเดอร แฮมลตน ยงเปนผรณรงคใหรฐบาลกลางสนบสนนการผลตและ
การคา ซงเปนหลกส าคญของเศรษฐกจแบบใหมของอเมรกน รวมไปถงคาเงนทเขมแขงและ
การสรางแหลงทน เพอสนบสนนอตสาหกรรมใหมของสหรฐฯ สหรฐฯ ในชวงศตวรรษท 19 จง
มงเนนลทธปกปองนยม คอ ออกนโยบายกดกนไมใหสนคาตางประเทศหลงไหลเขามาใน
ตางประเทศ รวมไปถงการใชการทตแบบเรอปน (Gunboat diplomacy) ทบบบงคบใหประเทศตาง ๆ
เปดประเทศเพอคาขายกบตน เชน กบญปน การคนพบแหลงทองค าทรฐแคลฟอรเนย เมอป 1848
ไดท าใหความเจรญของสหรฐฯ เปลยนทศทางไปยงตะวนตก คนอเมรกนจ านวนมากไดเขาจบ
จองทดนและแผวถางปา จนกลายเปนตวเมอง พรอมสาธารณปโภคและทางรถไฟทถกสราง
ทอดยาวไป ดงนน ทอง นอกจากจะเปนตวชวยหนนคาเงนอเมรกนแลว ยงท าใหเศรษฐกจของรฐ
ทางเหนอของสหรฐฯ มความมนคง ภายหลงจากสงครามกลางเมองของสหรฐฯ (ระหวางป 1861-
1865) ไดสนสดลง แมวาเศรษฐกจของสหรฐฯ จะหยดชะงกแตการประดษฐสงใหม ๆ
ไดเปนตวกระตนความเจรญเตบโตของโครงสรางทางอตสาหกรรมและเศรษฐกจ โดยเฉพาะอยางยง
การผลตสนคาเพอมวลชนไดบรโภค (Mass consumption) การลงทนทางธรกจของเอกชน
จงเปรยบไดดงกระดกสนหลงของเศรษฐกจ ดงทเรยกวาเปนยคทเรยกวากลดเอช (Gilded Age)
ซงสหรฐฯ ไดหนมามงเนนการผลตจากโรงงาน มากกวาภาคเกษตรกรรม ในชวงปลายศตวรรษท 19
(Henretta, 2014, p. 579)
ในชวงตนศตวรรษท 20 สหรฐฯ เขาสยคแหงความกาวหนา (Progressive era)
รฐยงไดขยายกจกรรมตาง ๆ ในการใหการบรการแกประชาชน เชน สาธารณปโภค โรงพยาบาล
โรงเรยน และถนนหลวง สวนเอกชนกไดพยายามคนพบสงประดษฐใหม ๆ เศรษฐกจของ
สหรฐฯกาวขนมายงใหญเทาเทยมกบยโรป และไดแซงหนามหาอ านาจ ดงเชน องกฤษ ในปลาย
ศตวรรษท 19 รฐบาลยงไดตงธนาคารกลาง (Federal Reserve) ในป 1913 ซงถอวามอทธพลตอ
79
การเงนและเศรษฐกจของสหรฐฯ รวมไปถงทวโลกอยางมาก ( ibid., 635) แตกสะทอนใหเหนวา
เศรษฐกจของสหรฐฯนน ไมไดพงพงอยกบตลาดเพยงอยางเดยวตามอดมคต เพราะรฐพรอมจะ
แทรกแซงโดยเฉพาะการควบคมปรมาณเงน
อยางไรกตาม เศรษฐกจตองหยดชะงกเพราะสหรฐฯ ตองพบกบวกฤตเศรษฐกจ
เมอทศวรรษท 30 ธนาคารเกอบทวประเทศลมละลาย และคนอเมรกนนบลานตองตกงาน
นโยบายนวดล (New Deal) ของประธานาธบดแฟรงคลน ด รสเวลท ทใหรฐอดฉดเงนเขาสระบบ
อนน าไปสการจางงานและโครงการตาง ๆ ถอวาประสบความส าเรจ และในชวงสงครามโลกครงท 2
ทสหรฐฯ ไดระดมแรงงานและผนเศรษฐกจ เพอตอบรบกบอตสาหกรรมสงคราม อนเปนการ
กระตนเศรษฐกจใหกระเตองขน ภายหลงสงครามโลก การไมไดรบผลกระทบจากสงคราม
เหมอนยโรป ท าใหเศรษฐกจของสหรฐฯ มความเจรญรงเรองอยางมากและกลายเปนผออกเงนก
รายใหญกบประเทศอน ๆ สหรฐฯ ยงไดผกตวเองเขากบระบบเศรษฐกจโลก ผานองคกรทตวเอง
ไดรวมกอตงในชวงหลงสงคราม เชน ธนาคารโลก และกองทนการเงนระหวางประเทศ
เศรษฐกจสหรฐ ฯ ยงคงเจรญเตบโตอยางตอเนองในทศวรรษท 50 และ 60 ภายใต
นโยบายแฟรดลของแฮรร ทรแมน และโครงการสงคมมงคง (Affluent Society) ของลนดอน
บ จอหนสน แตการเขารวมสงครามเวยดนามทใชงบประมาณมหาศาลรวมไปถงวกฤตการณ
น ามนโลกในทศวรรษท 70 ไดท าใหสหรฐฯ พบกบปญหาทางเศรษฐกจจนประธานาธบดร
ชารด นกสนตองยกเลกการแลกเปล ยนเงนดอลลารสหรฐฯ กบทองค า ดงท เรยกวา
นกสนชอค (Nixon shock) (Handerson, 1997, p. 278) อยางไรกตาม เศรษฐกจในทศวรรษท
80 ยคของเรแกน ซงด าเนนนโยบายเสรนยมใหม อนไดแก การลดคาใชจายภาครฐ ตดภาษ
ลดกฎระเบยบทางธรกจ และควบคมปรมาณเงน เพอลดอตราเงนเฟอ นโยบายเชนนไดท าให
เศรษฐกจของสหรฐฯ มสภาพฟนตวขน
สวนในยคของจอรจ ดบเบลย บช ยงคงสนบสนนลทธเสรนยมใหม ตามแบบของ
พรรครพบลกน อยางเครงครด และบชยงถกกลาวหาจากฝายตรงกนขามวา ไดพยายามผสมผสาน
ลทธทหารนยมเขากบลทธเสรนยมใหม เชน การท าสงครามในอฟกานสถาน และอรก
เปนการเปดประตใหกบบรษทเอกชนของตางชาต ไดเขามากอบโกยทรพยากรในประเทศทง 2
โดยเฉพาะน ามน บชยงถกโจมตวาเนนนโยบายเศรษฐกจแบบเสรนยม โดยเฉพาะดานการเงน
จนน าไปสวกฤตเศรษฐกจครงใหญของประเทศ ในป 2008 ทระบาดไปถงทวโลกและยงสงผล
กระทบตอเศรษฐกจโลกไปอกหลายป (Time Magazine, n.d., Online)
ประธานาธบดคนปจจบน คอ บารค โอบามา จากพรรคเดโมแครต ไดพยายามแกไข
ปญหาเศรษฐกจถดถอย โดยด าเนนนโยบายกาวหนานยม และการใหรฐเขาไปแทรกแซงตลาด
80
ตามแบบของลทธเคนส นอกจากนธนาคารกลางของสหรฐฯ ยงมนโยบายควอ (QE หรอ
Qualitative easing) ทเนนการแกไขปญหาเศรษฐกจ โดยอดฉดเมดเงนเขาไปในระบบเศรษฐกจ
กลาวคอ รฐบาลจะเขาไปซอสนทรพยของสถาบนการเงน และใหสถาบนทางการเงนปลอยก
ใหภาคเอกชนตอไป อนเปนการกระตนใหประชาชนในประเทศมการใชจายมากขน แมวาโอบามา
จะถกโจมตวามแนวคดโนมเอยงทางลทธสงคมนยมในบางประเดน แตในดานเศรษฐกจ
ระหวางประเทศ โอบามากยงยดถอเศรษฐกจแบบเสรนยมใหม เชน สนบสนนความตกลง
ห นสวนยทธศาสตรเศรษฐกจเอเชย-แปซฟก (Trans-Pacific Strategic Economic Partnership
Agreement: TPP) ซงเปนการสรางเขตเสรทางการคาระหวาง 12 ประเทศซงจะสงผลกระทบ
ถงเศรษฐกของโลกถงรอยละ 40 (Kasperkevic,2015,Online)
สถตป 2014 สหรฐฯ มผลตภณฑมวลรวมในประเทศ 17,419 ,000,000,000 เหรยญสหรฐฯ
อนถอวาใหญเปนอนดบ 1 ของโลก (Trading Economics,2015, Online) แตมความมงคงหรอ
ความเทาเทยมกนของอ านาจซออยในอนดบ 2 รองจากจน คอ 17,418,900,000,000 เหรยญสหรฐฯ
(Wikipedia, 2015, Online) อนสะทอนถงความตกต าของความยงใหญทางเศรษฐกจของสหรฐฯ
นอกจากน สหรฐฯ ยงมหนสาธารณะเปนจ านวนมาก คอ มหนรอยละ 70.4 ของผลตภณฑมวลรวม
ในประเทศ โดยมเจาหนรายใหญ คอ จน และญปน (Wikipedia, 2015, Online) อนสงผลกระทบ
ท าใหเศรษฐกจสหรฐฯ ชะลอตว เพราะรฐบาลจ าเปนตองจ ากดวงหน เพอไมใหตางชาตไดดอกเบย
สงเกนไป รฐบาลยงตองเกบภาษสงขน เพราะจ ากดการกยมเงน ในขณะเดยวกนยงตองตดงบของ
กองทนบางประเภททส าคญตอชวตชาวอเมรกน เชน กองทนผสงอาย
สหรฐฯ ยงประสบปญหากบความแตกตางทางชนชน ททวความรนแรงขน ดงจะด
สมประสทธจน อยในอนดบ 41 ของโลก (Business insider, 2014) ซงถอไดวาอยในอนดบทสงมาก
ในบรรดาประเทศทพฒนาแลว อนสงผลใหเกดการประทวงของคนอเมรกนจ านวนมาก ภายใตชอ
ขบวนการ คอ การยดครองถนนวอลสตรท (Occupy Wall Street) ในป 2011 โดยมจดเรมตนท
มหานครนวยอรค เพอประทวงลทธทนนยมและอทธพลครอบง าประเทศของชนชนน า ซงเชอกนวา
เปนมจ านวนรอยละ 1 ของประชากรทงประเทศ (Ann and Orvis, 2014, p. 29) ตอมาขบวนการน
ไดขยายไปประเทศอน ๆ อกเปนจ านวนมาก
ฝรงเศส
ฝรงเศสเปนกรณศกษาทนาสนใจทวาแมจะมอดมการณทางเศรษฐกจโดยรวม
เปนทนนยม แตกมระดบของระบบทนนยมทหลากหลายกวาสหรฐฯ เชนมการผสมผสาน
กบลทธสงคมนยม ระบบทนนยมของฝรงเศสเกดขนในชวงหลงการลมสลายของระบบศกดนา
เชนเดยวกบองกฤษ ฝรงเศสยงเนนลทธพาณชยนยมควบคไปลทธการลาเมองขน อนเปนเหตให
81
ทงฝรงเศสและองกฤษตองแขงขนและท าสงครามกนอนเนองจากการแยงอาณานคม เชน
ฝรงเศสไดใหการชวยเหลอใหชาวอาณานคมในอเมรกาปลดแอกจากองกฤษ รวมไปถง
สงครามเจดป (Seven Years' War) ในชวงระหวางป 1754 ถง 1763 ซงตองใชเงนจ านวนมหาศาล
ท าใหฝรงเศสมปญหาทางเศรษฐกจเพราะมหนสนมาก ความไรประสทธภาพของนโยบาย
ทางเศรษฐกจของรฐบาลพระเจาหลยสท 16 โดยเนนการเกบภาษจากราษฎรมากกวาชนชนกลาง
และศาสนจกร รวมทงภยพบตทางธรรมชาต ท าใหเกดการปฏวตฝรงเศสในทสด (Mckay
,Bennett and John, 2006, pp.700-701)
ภายหลงการปฏวต รฐบาลของคณะปฏวตพยายามแกไขปญหาเศรษฐกจ โดยการยดทดน
และทรพยสนขององคกรทางศาสนา และเรงพมพธนบตรมาใชเอง อนเปนผลใหเกดภาวะเงนเฟอ
ขนรนแรง นอกจากน กลมทางอดมการณทางการเมองตาง ๆ ไดเกดความขดแยงกนในเรอง
เศรษฐกจ เชน กลมจรงแดง และกลมจาโคแบง ซงเปนกลมหวรนแรงทไดรบการสนบสนนจาก
กลมกรรมาชพผยากไร (sans-culottes) ซงตองการใหรฐบาลเพมรายได จ ากดราคาสนคาและ
ยตภาวการณขาดแคลนอาหาร อกทงยงลงโทษผกกตนอาหาร เมอพระเจานโปเลยนขนครองราชย
ในป 1800 พระองคไดทรงพยายามแกไขปญหาเศรษฐกจ โดยการสรางสาธารณปโภคขนานใหญ
เพอกระตนการจางงานและการคา เชน การสรางถนน คลอง สะพาน รวมไปถงการกระตน
เศรษฐกจ โดยการขนภาษตอสนคาตางชาต รวมไปถงการสนบสนนทางการเงนหรอเงนก
แกธรกจตาง ๆ สรางระบบคาเงน และกอตงธนาคารกลาง ซงควบคมการเงนของฝรงเศส
เศรษฐกจฝรงเศสโดยภาพรวม ในชวงสาธารณรฐท 2 และ 3 ยงคงประสบความส าเรจ
และความลมเหลวสลบกนไป เพราะความไรเสถยรภาพของรฐบาล ซงไมสามารถแกไขปญหาเดม ๆ
เชน ภยพบตทางเกษตรกรรม ความวนวายทางสงคมอนเกดจากประทวงของกลมตาง ๆ รวมไปถง
ความแตกตางทางชนชน ซงไดท าใหลทธสงคมนยมไดรบความนยมอยางมาก จนไดกลายเปน
อดมการณกระแสหลกโดยการสนบสนนจากพรรคสงคมนยม สาเหตส าคญประการหนงทท าให
ฝรงเศสมความมงคงตงแตศตวรรษท 19 คอการกลายเปนศนยกลางของวฒนธรรมโลก โดยการ
ผลตสนคาสงออกทวโลก เพราะฝรงเศสแสวงหาผลประโยชนจากการคากบอาณานคมของตนทม
อยในสวนตาง ๆ ของโลก เชนในป 1939 จ านวน 1 ใน 3 ของการสงออกสนคาของฝรงเศสอย
ทประเทศตาง ๆ ในอาณานคม
ในชวงหลงสงครามโลกครงท 2 ฝรงเศสตองพบกบปญหาทางเศรษฐกจเชนเดยวกบ
องกฤษ และยงตองปลดปลอยประเทศตาง ๆ ในอาณานคมใหเปนอสระ แมจะพยายามกลบมา
ยดครองอกครง อยางเชน ภมภาคอนโดจน แตกประสบความลมเหลว เศรษฐกจฝรงเศสฟนตวได
เพราะปจจยส าคญ คอ เงนชวยเหลอจากแผนมารเชลล (Marshall Plan) และยงเปดใหประชาชน
82
ทอยในประเทศทเคยเปนอาณานคม ไดอพยพเขามาท างานในองกฤษไดแกไขปญหาการขาดแคลน
แรงงานในชวงหลงสงคราม นอกจากน คนทตางชนชนกนหรออยในกลมตาง ๆ ลวนมความสามคค
ในการชวยบรณะประเทศแมวาจะเปนเพยงชวขณะ
นอกจากน ฝรงเศสในชวงหลงสงครามโลกครงท 2 ยงเปนตนแบบของอดมการณ คอ
รฐนยม (Statism) อนหมายถง การทรฐเปนตวหลกในการชวยเหลอ และจดการพฒนา
ทางเศรษฐกจและสงคมของประเทศ มการสรางแผนพฒนาเศรษฐกจ ( Indicative planning)
ซงแตละแผนใชเวลา 4 หรอ 5 ป ในยคของชารลเดอโกล รฐมงเนนทภาคอตสาหกรรมและบรษท
โดยการชวยเหลออยางมากในรปแบบของเงนชวยเหลอ หรอการใหกเงน รฐยงท าใหประเทศ
พงพงน ามนนอยลง โดยการหนไปพฒนาแหลงพลงงานจากนวเคลยร อดมการณรฐนยมไดท าให
ฝรงเศสพบกบความเจรญรงเรองทางเศรษฐกจอยางมาก ในชวงป 1945-1975 ดงทเรยกกนวา
“สามสบปแหงความรงเรอง” (Trente Glorieuses) ฝรงเศสไดกลายเปนประเทศทมความเจรญ
ทางเศรษฐกจสงสดในโลกประเทศหนง (Dormois, 2004, p. 11)
อยางไรกตาม เศรษฐกจของฝรงเศสตองเขาสภาวะชะงกงนในกลางทศวรรษท 70
เพราะผลกระทบจากราคาน ามนโลก และความลมเหลวของภาคอตสาหกรรมทเกดจาก
การรวมศนยอ านาจไวทรฐมากจนเกนไป จนไมสามารถแขงขนกบตลาดโลกได ในชวงตน
ทศวรรษท 80 รฐบาลภายใตการน าของนายฟรองซว มแตรอง ไดปฏบตตามแนวรฐนยมเหมอนเดม
แตไดเพมสวสดการสงคม และเปดใหชนชนตาง ๆ เชนสหภาพแรงงานไดเขามามสวนรวม
ในการตดสนใจ แตกพบวาไดท าใหสภาพเศรษฐกจของฝรงเศสเลวรายลง ในทสดรฐบาล
ไดตดสนใจยตนโยบายแบบรฐนยมลงและหนมาเนนเศรษฐกจแบบเสรนยมใหม เชน การ
แปรรปใหหนวยงานภาครฐกลายเปนเอกชน และการลดทอนกฎระเบยบทางธรกจเพอ
ประสทธภาพในการแขงขนกบตลาดโลก นโยบายเชนนไดรบความนยมจากทกรฐบาล
แมวาจะไดรบการประทวงจากประชาชนอยบอยครงกตาม ภายหลงจากนนไมวารฐบาลอนรกษนยม
ภายใตการน าของนายฌก ชรก และนายนกอลา ซารกอซไดเนนนโยบายไมเกบเพมภาษคนรวยเพม
ดวยความหวงวาจะเปนการกระตนเศรษฐกจ สวนฟรองซว ออลองดไดรบเลอกใหเปน
ประธานาธบดคนปจจบน ตงแตป 2012 เพราะเสนอนโยบายไปทางสงคมนยม อยางเชน การใหรฐ
เขาไปควบคมการเงน และเนนการเกบภาษเพอลดความเหลอมล าทางเศรษฐกจ แตออลองดกไม
ประสบความส าเรจในนโยบายทางเศรษฐกจเชนนนก (The Washington Times, 2015, Online)
แมวาปจจบนฝรงเศสมผลตภณฑมวลรวมในประเทศใหญเปนอนดบ 6 ของโลก
คอ 2,846,889,000,000 เหรยญสหรฐ ฯ (Wikipedia, 2015, Online) และมความเทาเทยมกน
ของอ านาจซออยในอนดบท 9 ของโลก คอ 2,580,800,000,000 เหรยญสหรฐฯ (Wikipedia,
83
2015, Online) รวมไปถงสมประสทธจนของฝรงเศส ซงอยในอนดบทดมาก คอ อยในอนดบ 101
ของโลก แตเศรษฐกจของฝรงเศสประสบความตกต า เพราะวกฤตเศรษฐกจโลกในป 2008
และวกฤตเศรษฐกจคาเงนยโร (Euro zone crisis) ไดท าใหนายออลองด ตองหาทางแกไขเสย
ใหมเชน เพมภาษผมรายไดสง อยางไรกตามนโยบายการเกบภาษจ านวนมหาศาลของรฐบาล
ท าใหคนมฐานะร ารวย เชน นกธรกจและผมชอเสยงในวงการตาง ๆ หลายคน ไดเปลยนไปถอ
สญชาตของประเทศอน เชนเดยวกบการยายการลงทนไปยงตางประเทศ (Henrique Almeida, 2014,
Online) นอกจากน การเพมการใชจายภาครฐตอสงคมของรฐบาลฝรงเศส เชน การจางงานและ
สวสดการ ยงขดแยงกบนโยบายโดยรวมของประเทศกลมสหภาพยโรป ในการแกไขปญหา
เศรษฐกจทเนนความมวนยทางการเงนอยางมาก
จน
จน เปนตวอยา ง ของระบบ เศรษฐกจ ท ป ร ะสบความส า เ รจอยา งสง ใ น
ปจจบน จนมความยงใหญเทยบชนไดกบสหรฐฯ และเปนตนแบบของประเทศทปกครองแบบ
เผดจการ แตมระบบเศรษฐกจทคอนไปทางทนนยม ถงแมจนจะเคยมเศรษฐกจทย งใหญ
และเปนมหาอ านาจทางการคามาเมอหลายรอยปกอน ดวยระบบพาณชยนยม แตในชวง
ปลายราชวงศชง จนไดรบสมญาวาเปน “ยกษปวยแหงเอเชย” รฐบาลตองสญเสยเงนไปเปน
จ านวนมหาศาล เพอความอยรอดของประเทศ เชน การท าสงครามฝนกบองกฤษถง 2 ครง
ในชวงป 1839 ถงป 1842 และ 1856 ถงป 1860 ท าใหจนตองเสยคาปฏกรรมสงครามและ
ยงยกหวเมองชายฝงทะเลหลายแหงใหองกฤษและตะวนตกไดควบคม นอกจากน การท าสงคราม
กบขบถไทปง กท าใหราชวงศชงเกอบลมละลาย แมวาราชส านกจะพยายามปฏรปการปกครอง
แตกเปลยนรปแบบของการรวมศนยกลางอ านาจไวทระบบราชการ ซงมมาหลายรอยปไดยาก
นบตงแตเปลยนจากระบอบสาธารณรฐในป 1911 ซงตงแตบดนนจนถงป 1949
เศรษฐกจจนคอนขางชะงกงน และไดรบความเสยหาย เพราะปจจยทางการเมอง เชน ลทธขนศก
และสงครามกลางเมอง รวมไปถงการบกรกโดยกองทพญปน ความเจรญทางเศรษฐกจของจน
กระจกอยเปนแหง อยางเชน เมองทอยภายใตอทธพลของตางชาต คอ ปกกง และเทยนสน
ตางมความเจรญทางเศรษฐกจสงกวาเมองทวไปอยางเทยบไมได เศรษฐกจของจนในยคของ
รฐบาลของเจยง ไคเชค ซงสามารถรวมประเทศจนใหเปนหนงเดยวในชวงป 1928 ตองพบกบ
ปญหามากมาย ถงแมเจยง จะพยายามปฏรประบบเศรษฐกจและการเงน พรอมกบความชวยเหลอ
ทางการเงนและการทหารจากสหรฐอเมรกา แตจนกตองพบกบปญหาเงนเฟอและตลาดมด
รวมไปถงอาชญากรรม ไมวาโสเภณ และองคกรนอกกฎหมาย การฉอราษฎรบงหลวง
84
ของระบบราชการ เปนเหตใหรฐบาลไมสามารถแกไขปญหาทเกดจากชวงสงครามไดดนก
(Fenby, 2003, p. 139)
ในยคของคอมมวนสต ชวงป 1953 จนถง 1957 จนไดเลยนแบบสหภาพโซเวยต
โดยเรมนโยบายเศรษฐกจทรวมอ านาจไวทศนยกลาง การควบคมระบบอตสาหกรรมและ
เกษตรกรรม โดยรฐอยางสมบรณ เพอกาวสการเปนรฐสงคมนยมอยางแทจรง เปนการเปลยนแปลง
จากเดมในชวงป 1949-1950 ทยงคงระบบผสม คอ ควบคมโดยรฐและเอกชน ซงประสบความส าเรจ
พอใชได ในชวงป 1958-1960 เหมา เจอตง ไดออกนโยบายกาวกระโดดไกล (Great Leap Forward)
เพอจะเรงการพฒนาทางเศรษฐกจทขนอยกบแรงงานของมนษย และความกระตอรอรน
ของมวลชน ตออดมการณแหงการปฏวต แตผลลพธทไดคอ ความลมเหลวทมผลตอระบบ
เศรษฐกจจนอยางมหาศาล และยงท าใหคนจนหลายสบลานคนตองเสยชวตจากภยพบต ผสบตอ
ต าแหนงผน าของพรรค คอ หลว เชาฉ และ เตง เสยวผง ไดพยายามปฏรปเศรษฐกจเสยใหม
โดยหนมาผสมผสานการควบคมเศรษฐกจ โดยรฐกบระบบตลาดเสรเพอกระตนการผลต
โดยเฉพาะดานเกษตรกรรม จนสามารถฟนฟเศรษฐกจของจนขนมาได (Goodman, 1994,
pp. 65-69)
ภายหลงจากทเตง กาวขนมาเปนผน าสงสด จงไดเปลยนทศทางของประเทศจากลทธเหมา
ไปสตลาดเสร รวมไปถงแนวคดแบบลเบอรทาเรยน คอ ใหรฐเขามาเกยวของในกจกรรม
ทางเศรษฐกจ รวมไปถงโครงการตาง ๆ เพอประชาชนใหนอยลง ในป 1979 รฐสงเสรมใหม
การทดลองเปดเขตเศรษฐกจเสรในบางสวนเสยกอน เรมจากเมองเซนเจน จไฮ และชานต
ในมณฑลกวางตง และเซยมน ในมณฑลฟเจยน กอนทจะขยายไปทวประเทศ มการยกเลก
การควบคมราคาสนคาและเชอเพลง รวมไปถงสวสดการตลอดชพทเคยมในยคของเหมา
ทส าคญรฐยงละเมดขอหามแบบชาตนยมทมมานาน โดยการกยมเงนจากตะวนตก และเปดให
นายทนจากตะวนตกเขามาลงทนเปนจ านวนมหาศาล (Hauss, 2009, pp. 285-288) ซงผน าของพรรคยคหลง กไดสบทอดนโยบาย เพอตอบสนองกบระบบทนนยมทแพรหลาย
ตงแตหลงสงครามโลกเยน โดยเฉพาะอยางยงในยคของนายเจยง เจอหมน นน ไดน าจนเขาสระบบ
ตลาดเสรใหม เชน จนสามารถสมครเปนสมาชกขององคกรการคาโลก (World Trade Organization)
ในป 2001 อนน าความส าเรจทางเศรษฐกจมาสจนอยางมหาศาล อยางเชน ท าใหจนกลายเปน
ผสงออกเปนอนดบ 1 ของโลก (The Economist, 2011, Online)
ส าหรบอดมการณทางเศรษฐกจของจนในปจจบน จะเปนแบบลทธทนนยมแบบรฐ
เปนหนสวน (State Capitalism) คอ ใหพรรคคอมมวนสตเขามาถอหนส าคญในกจกรรม
ทางเศรษฐกจและธรกจตาง ๆ ซงด าเนนไปตามรปแบบของระบบทนนยม รวมไปถงการยกเลก
85
การเปนรฐสวสดการ นโยบายเชนนประสบความส าเรจมาก และมตวเลขของการเพมของ
ผลตภณฑมวลรวมในประเทศของจนเพมสงขน และตวเลขความเจรญทางเศรษฐกจกาวกระโดด
ในทกป อยางเชน ในสถตป 2014 จน มผลตภณฑมวลรวมในประเทศ 10,380,380,000,000
เหรยญสหรฐฯ ซงถอวาใหญเปนอนดบ 2 ของโลก (Wikipedia, 2015, Online)
ถงแมจะมผคาดคะเนวาเศรษฐกจของจน อาจจะกาวทนและแซงหนาสหรฐฯ ไป
ในไมอกกทศวรรษขางหนา แตถาค านวณสมประสทธจนของจน กอยอตราทไมสงจาก
เกณฑเฉลยนก คอ 42.1 (Business Insider, 2014) อนอาจจะท าใหจนยงไมสามารถแขงขนกบสหรฐฯ
ไดในประเดนน ทส าคญ แมวาจนจะมชอเสยงในเรองคาแรงคอนขางต า ท าใหมความสามารถ
ในการแขงขนสง แตคณภาพของสนคาจ านวนมากทผลตในจนจ านวนมาก มกถกต าหนในเรอง
ของความไรคณภาพ นอกจากน ดชนการพฒนามนษยของจนอยในล าดบ 91 ของโลก
อนแตกตางจากสหรฐฯ ทมดชนการพฒนามนษยอยในล าดบ 5 (ส าหรบฝรงเศสอยในล าดบ 20)
(Wikipedia, 2015, Online) อนสะทอนวาจนยงตองอาศยเวลาอกยาวนาน ในการจะกาวทนสหรฐฯ
ในดานอนนอกจากผลตภณฑมวลรวมในประเทศ
จากกรณศกษา สามารถเปรยบเทยบโดยการสรปโดยสงเขป ดงตอไปน
1. ผน าของรฐบาลไมวารปแบบใด ตองพยายามปรบเปลยนและยดหยนนโยบาย
ทางเศรษฐกจของตวเอง เพอใหประเทศของตนอยรอดไปตามสถานการณ อนสะทอนใหเหนถง
อทธพลของลทธชาตนยม และผลประโยชนของชาตวาส าคญเหนอสงอนใด ดงเชนจนในยคของ
เตง เสยวผง ทตองปรบเปลยนกบระบบตลาดเสร จนมระบบเศรษฐกจแบบรฐชน า หรออยางเชน
นายอลลอง ประธานาธบดฝรงเศส ทตองผอนปรนแนวคดสงคมนยมของตน กบระบบตลาดเสร
เชนกน
2. ประเทศทเปนเผดจการอ านาจนยม ไมจ าเปนตองมฐานะทางเศรษฐกจดอยกวา
ประเทศประชาธปไตยเสมอไป ดงเชนจน ซงเจรญกวาฝรงเศส อยางไรกตามจนมความเจรญกวา
ฝรงเศสแตในดานผลตภณฑมวลรวมในประเทศ สวนตวชวดความมงคงดานอนคอนขางจะดอยกวา
ฝรงเศส อนสะทอนวาจนยงมการพฒนาเศรษฐกจทไมรอบดาน และมความยงยนอนเปนผลมาจาก
การปกครองแบบเผดจการ
3. ประเทศทเปนประชาธปไตยเสรนยม มกมแนวโนมในการกระจายความมงคงไดดกวา
ประเทศทเปนเผดจการ กระนนตองค านงถงปจจยอนทมบทบาทแทนประชาธปไตย เชน ระบบ
ทนนยม ซงเนนการแขงขนกนจนเกนไป รวมไปถงอ านาจผกขาดของนายทนหรอชนชนสง
นอกจากน อคตทางเชอชาตกมสวนส าคญ เพราะสหรฐฯ มกกระจกความมงคงทชนผวขาว
มากกวาคนสผวอน ๆ
86
4. เศรษฐกจแบบโลกาภวฒน โดยเฉพาะอดมการณเสรนยมใหม มผลตอทกประเทศ
ในกลมศกษา ทจะตองปรบตวตามจนมแบบแผนเปนหนงเดยวกน สามารถใชเกณฑวดเดยวกน
แมวาจะมลกษณะเฉพาะตนอยในระดบหนง อยางเศรษฐกจแบบทนนยมของสหรฐฯ กมความแตกตาง
จากฝรงเศส หรอจนนนมระบบเศรษฐกจแบบเสรนยมทผสมผสานกบระบบสงคมนยม จนท าให
เกดระบบทนนยมทชน าโดยรฐ
สรป
เศรษฐกจกบการเมองเปนสงทส าคญ และมความเกยวโยงตอกนอยางมาก ดงตวอยางเชน
ลทธการเมองเปนตวก าหนดเศรษฐกจ โดยเฉพาะเรองของตลาด อยางเชน ลทธทนนยม ลทธ
เสรนยมใหม ลทธพาณชยนยม ลทธเคนส ลทธสงคมนยม ลทธเสรนยมสงคมนยม ลทธมารกซ ฯลฯ
ซงมมมมองตอตลาดในรปแบบทแตกตางกน อยางไรกตามเศรษฐกจของโลกปจจบน คอ
โลกาภวฒน ไดท าใหลทธดงกลาวมการเปลยนแปลง โดยเฉพาะลทธเสรนยมใหม หรอระบบ
ตลาดเสร ดงเชนการเปดอสระในเรองทน สนคา แรงงาน และการบรการ ไดมอทธพลตอ
เศรษฐกจตาง ๆ ของโลกอยางมหาศาล อนสงผลใหรฐนนลดบทบาทลง ปลอยใหองคกร
ระหวางประเทศ อยางเชน สหภาพยโรป และอาเซยน รวมไปถงขอสญญาระหวางประเทศ เชน
ขอตกลงเขตการคาเสรอนสงผลใหรฐตาง ๆ ลดหรอก าจดภาษอนน าไปสการเพมการแขงขน
และการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ แมวาท าใหประเทศมความร ารวยมากขน
แตภาวะโลกาภวฒนกท าใหรฐมภาวะทเปราะเพมขน เชนเดยวกบผลกระทบดานลบ
แกประชาชนอนสงผลใหเกดขบวนการตอตานเศรษฐกจแบบบเสรนยมใหม เศรษฐกจแบบโลกาภวฒน
ยงมผลใหเศรษฐกจของประเทศตาง ๆ สามารถเปรยบเทยบกนโดยผานตววดซงสามารถ
จดออกเปน 4 ประเภท คอ 1) ความเจรญเตบโต อยางเชน ผลตภณฑมวลรวมในประเทศ
2 ) ผลตภณฑมวลรวมในประเทศ อยางเชน เกณฑความเทาเทยมกนของอ านาจซอ
3) ความไมเทาเทยมกน เชน เสนความยากจน และ 4) ดชนการพฒนามนษย ส าหรบประเทศ
ในกรณศกษา คอ สหรฐอเมรกา ฝรงเศส และจน นน กไดสะทอนถงการตอบรบของรฐบาล
กบเศรษฐกจแบบโลกาภวฒน ในรปแบบทแตกตางกน เชนดยวกบตววดทางเศรษฐกจของแตละ
ประเทศ ไดแสดงถงปฏสมพนธระหวางอดมการณทางการเมองกบเศรษฐกจ และกระแสโลกาภวฒน
ค าถามส าหรบการอภปราย
1. ทานคดวาระหวางเศรษฐกจกบการเมอง สงไหนส าคญกวากน เพราะเหตใด
2. ทานคดวาลทธสงคมนยม หรอเสรนยมใหม มความเหมาะสมทสดในโลกยคโลกาภวฒน
เพราะเหตใด
87
3. ทานคดวาการลงทนจากตางชาตเปนสงส าคญตอเศรษฐกจของประเทศหรอไม
เพราะอะไร
4. ทานเหนดวยหรอไมกบนโยบายเขตเศรษฐกจเสร เพราะเหตใด
5. ทานคดวาประเทศทร ารวยจ าเปนตองมความสขมากกวาประเทศทยากจนกวา
หรอไม เพราะเหตใด
6. ทานคดวาความเปนประชาธปไตยเกยวของกบความเจรญทางเศรษฐกจหรอไม
เพราะอะไร
7. ทานคดวาลทธคอมมวนสต เปนสงจ าเปนตองความเจรญของเศรษฐกจจนหรอไม
เพราะอะไร
บรรณานกรม
Almeida, H. (July 25, 2014). Rich French Fleeing Hollande Taxes Find Portugal
Haven. Retrieved July 25, 2014 from
http://www.bloomberg.com/news/articles/2014-07-23/rich-french-fleeing-
hollande-taxes-find-sanctuary-in-portugal
Ann, C., and Orvis, S. (2014). Introducing Comparative Politics: Concepts and Cases
in Context. US: CQ Press.
Barrington, L.,Bosia,M.J.,Bruhn,K.,Giaimo,S.,and McHenry,Jr.,D.E.(2010). Comparative
Politics: Structure& Choices. Boston: Cengage Learning.
Baylis, J., and Smith, S. (2005). The Globalization of World Politics. Oxford University
Press.
Carbaugh, R. J. (2007). An Applications Approach to Contemporary Economics.
USA: Thomson South-Western.
D'Anieri, P. (2010). International Politics: Power and Purpose in Global Affairs. USA:
Wadsworth Publishing.
Dormois, J.P. (2004). The French Economy in the Twentieth Century.UK: Cambridge
University Press.
Fenby, J. (2003). Generalissimo Chiang Kai-shek and the China He Lost. UK: Free
Press.
88
Goodman, D. (1994). Deng Xiaoping and the Chinese Revolution. New York:
Routledge.
Handerson, C. (1997). International Relations: Conflict and Cooperation at the Turn
of the 21st Century. USA: Mcgraw-Hill College.
Hauss, C. (2009). Comparative Politics: Domestic Response to Global Challenges.
New York: Wadsworth Cengage learning.
Henretta, J. A. (2008). America's History, Volume I. USA: Bedford/St. Martin's.
Kasperkevic,J.(October 10 ,2015). Obama defends controversial TPP deal and
dismisses secrecy concerns. Retrieved October 10,2015 ,from
http://www.theguardian.com/business/2015/oct/10/obama-defends-tpp-deal-
dismisses-secrecy-concerns
Kesselman, M., Krieger, J., Joseph, and W. A. (2007). Introduction to Comparative
Politics: Political Challenges and Changing Agendas. Boston: Wadsworth.
McCormick,J.(2007).Comparative Politics in Transition. USA :Wadsworth publishing.
Mckay, J. P., Hill, B. D., and Buckler, J. (2006). A History of Western Society. USA:
Charles Hartford.
The Economist. (December 10, 2011). Ten years of China in the WTO : Shades of
grey. Retrieved September 10, 2015,
from http://www.economist.com/node/21541408
Time Magazine. (n.d.). 25 People to Blame for the Financial Crisis. Retrieved
December 5, 2014, from
http://content.time.com/time/specials/packages/article/0,28804,1877351_1877350
_1877320,00.html
The Washington Times. (January5, 2015). Hope but no change in France:
Strangulation is never a good thing for an economy. Retrieved January 5,
2015, from http://www.washingtontimes.com/news/2015/jan/5/editorial-francois-
hollandes-failing-economic-plan/
Trading Economics. (2015). United States GDP. Retrieved January 31, 2015,
from http://www.tradingeconomics.com/united-states/gdp.
89
United Nations Development Programme. (2014). International Human Development
Indicators. Retrieved January 22, 2015, from http://hdr.undp.org/en/countries
Wikipedia. (2015). List of countries by Human Development Index. Retrieve January
5, 2015, from
https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_Human_Development_Index
Wikipedia. (2015). National debt of the United States. Retrieved January 5, 2015,
from https://en.wikipedia.org/wiki/National_debt_of_the_United_States.
บทท 6
ฝายบรหาร (Executive)
ส ำหรบสวนของรฐบำลและกำรปกครอง ของวชำกำรเมองกำรปกครองเปรยบเทยบนน
จ ำเปนทตองกลำวถงฝำยบรหำรเสยกอน เพรำะฝำยบรหำรเปนหนงในอ ำนำจอธปไตย
ของรฐบำล ทแบงไดเปน 3 ฝำย คอ ฝำยบรหำร ฝำยนตบญญต และฝำยตลำกำร ตำมแนวคด
ของ ชำลส เดอ เซอกงดำ บำรง แหงมงแตสกเยอ ทตองกำรใหทง 3 สวน มกำรตรวจสอบและ
ดลอ ำนำจซงกนกนและกน (Check and balance) เพอใหเกดประสทธภำพ และควำมโปรงใส
และทส ำคญ คอ ผใดสำมำรถกมอ ำนำจไดโดยเดดขำด กำรแบงรฐบำลออกเปน 3 ฝำย น
ไดรบควำมนยมจำกประเทศทงหลำย แมแตระบอบเผดจกำร หำกแตวำประเทศทเปนประชำธปไตย
จะมกำรถวงดลทำงอ ำนำจ ระหวำงฝำยดงกลำวไดด และโปรงใสกวำ
ส ำหรบควำมหมำยของฝำยบรหำรคอองคประกอบหนงของรฐบำล ซงมอ ำนำจและ
ควำมรบผดชอบทส ำคญ คอ ก ำหนดนโยบำยของรฐ และด ำเนนกำรใหนโยบำยเหลำนนเกด
ประสทธพล (Heywood, 2007, p.358)ในกำรเมองกำรปกครองเปรยบเทยบ ฝำยบรหำร
สำมำรถถกแบงเปนประเภทโดยใชประมขของฝำยบรหำรเปนหลก อนจะเปนตวบงบอก
อดมกำรณ และรปแบบกำรปกครองของรฐนนไดอยำงชดเจน
ประมขของฝำยบรหำร สำมำรถแบงได 2 ประเภท ตำมหนำทและบทบำท ดงตอไปน
(Joseph, 2013, pp. 53-54, 203-204)
1. ประมขของรฐ (Head of state)
หมำยถง ผมต ำแหนงสงสดของรฐซงมหนำท เชน เปนองคประธำนของพธกรรม
ของรฐ และเปนจดศนยรวมทำงจตใจของคนในชำต ประมขของรฐมหนำทเกยวกบกำรบรหำร
เชน ลงนำมเปนตวแทนในกฎหมำย เพอน ำออกใชหรอเปนผอนมตใหมกำรเปดหรอยบสภำ
แตงตงคณะรฐมนตร
2. ประมขของรฐบาล (Head of government)
หมำยถง ผมต ำแหนงสงสดในรฐบำล ซงมหนำทและอ ำนำจเตมในกำรบรหำรประเทศ
แตต ำแหนงในดำนสงคม เชน ระดบพธกรรมของรฐ อำจจะดอยกวำประมขของรฐ
ประมขของรฐบำล มกท ำหนำทเปนฝำยน ำเสนอแกประมขของรฐใหอนมต เชน กำรเปดหรอ
ยบสภำ แตงตงคณะรฐมนตร
91
ประมขของฝายบรหาร สำมำรถแบงออกเปนประเภทตำง ๆ ดงตอไปน
1. กษตรยเปนประมขของรฐ (Monarchy as a head of state)
1.1 ระบบกษตรยและระบบสมบรณำญำสทธรำช (Monarchy and Absolute Monarchy)
1.2 ระบบกษตรยภำยใตรฐธรรมนญ (Constitutional Monarchy)
2. สาธารณรฐ (Republic)
2.1 ระบบรฐสภำอนมประธำนำธบดเปนประมข (Parliamentary republic)
2.2 ระบบประธำนำธบด (Presidential system)
2.3 ระบบประธำนำธบดกงรฐสภำ (Semi-Presidential system)
3. ระบอบเผดจการ (Dictatorship)
กษตรยเปนประมขของรฐ (Monarchy as a head of state)
1.1 ระบบกษตรยนยมและระบบสมบรณำญำสทธรำช (Monarchy and Absolute
Monarchy)
1.1.1 ระบบกษตรยนยม (Monarchy)
หมำยถง ระบบทกษตรยหรอจกรพรรดเปนประมขทงของรฐและรฐบำล
ตำมควำมเชอเชนน กษตรยเปรยบไดกบอวตำรของพระเจำลงมำเกดบนโลกมนษย หรอ
อกควำมเชอหนงคอ กษตรยไดรบอ ำนำจหรอเทวสทธจำกพระเจำ (Devine right) พระองคจง
เปยมดวยพระบำรมและพระรำชอ ำนำจในกำรปกครองประชำชนทงมวล อยำงไรกตำม
กษตรย โดยเฉพำะในชวงศกดนำ (Feudalism) กลบมอ ำนำจจ ำกดจำกกฎหมำยรฐธรรมนญ
และทส ำคญ คอ อ ำนำจของขนนำง ซงมอยำงมำกมำยจนสำมำรถคำนอ ำนำจหรอตอสกบกษตรยได
อยำงเชน องกฤษในชวงหลงมหำกฎบตรทกษตรยคอพระเจำจอหนถกขนนำงบงคบให
มอบอ ำนำจอยภำยใตรฐธรรมนญ และรฐสภำในป 1215
1.1.2 ระบบสมบรณำญำสทธรำช (Absolute Monarchy)
หมำยถงระบอบทกษตรย หรอจกรพรรดเปนประมขทงของรฐและรฐบำล
แตแตกตำงจำกระบบกษตรยนยมทวไป เพรำะพระองคมบำรมและอ ำนำจโดยเดดขำดเหนอขนนำง
หรอกลมผลประโยชนตำง ๆ ทงหลำยในสงคม ระบอบนพฒนำมำจำกระบบกษตรยนยม
ทกษตรยในหลำยประเทศ สำมำรถตอสจนมอ ำนำจเหนอขนนำง หรอกลมผลประโยชนอน
กษตรยจงทรงเปนทงประมขของรฐและของรฐบำล อยำงไรกตำม กษตรยอำจแตงตงนำยกรฐมนตร
เพอบรหำรประเทศรวมกบพระองค หรอเปนตวแทนของพระองค แตกษตรยยงสำมำรถสงปลด
นำยกรฐมนตร ไดเชนเดยวกบกำรก ำหนดธรรมนญไดตำมพระทย สวนรฐสภำมลกษณะเหมอนกบ
สภำตรำยำง ทรองรบกำรตดสนใจของกษตรยเพยงอยำงเดยว
92
ระบอบเชนนเกดขนในหลำยยค เชน ยคของทรรำชยผรแจง (Enlightened
Despot) หรอกษตรยในยคแหงกำรรแจง (ศตวรรษท 17-19) ซงทรงมอ ำนำจเดดขำด โดยตงอย
บนแนวคดหลกเหตและผล กษตรยเชนนถอวำกำรบรหำรประเทศเปนพนธะทกษตรยพงกระท ำ
เพอควำมสงบสขของประชำชนทงมวล กษตรยแบบทรรำชยผรแจง ไดรบกำรยกยองวำน ำชำต
ของตนไปสควำมเจรญรงเรองทำงเศรษฐกจ กำรเมอง ศลปวฒนธรรม ประชำชนมสทธเสรภำพ
ในกำรนบถอศำสนำ และกำรแสดงออกทำงกำรเมอง ตวอยำงไดแก พระเจำชำรลสท 3
แหงสเปน พระนำงแคทำรนแหงรสเซย พระเจำแฟเดรกท 2 แหงแควน ปรสเซย (Mckay
,Bennett and John, 2006, pp. 615-623)
ส ำหรบระบอบสมบรณำญำสทธรำช ทยงหลงเหลอในปจจบน ไดแก
พระเจำสมเดจพระรำชำธบดอม สวำต ท 3 ของสวำซแลนด สมเดจพระรำชำธบดอบดลลอฮ
ของซำอดอำระเบย สมเดจพระรำชำธบดอบดลลอฮ ท 2 ของจอรแดน สมเดจพระรำชำธบด
ฮะมด บน อซำ อลเคำะลฟะฮ ของบำหเรน อยำงไรกตำม ระบอบนตองพบกบควำมทำทำย
อยำงมำก ส ำหรบกระแสโลกภำวฒน ทมอดมกำรณประชำธปไตยเปนหลกใหญ อยำงเชนกรณ
อำหรบสปรง ทประชำชนในซำอดอำระเบย จอรแดน และบำหเรน ไดท ำกำรประทวงรฐบำล
อยำงหนก แตรฐบำลสำมำรถหยดยงกระแสกำรประทวงไวได ทงใชทงก ำลงปรำบปรำม
และสญญำกบประชำชนวำ จะปฏรปเพอใหประเทศกำวสประชำธปไตย และปรบปรงควำมเปนอย
ของประชำชนใหดกวำเดม (Karthikeyan, 2015, Online)
1.2 ระบบกษตรยภำยใตรฐธรรมนญหรอกษตรยเปนประมข (Constitutional
Monarchy)
ระบบกษตรยภำยใตรฐธรรมนญ หมำยถง ระบบททงกษตรย และสำมญชน
ปกครองประเทศรวมกน โดยสำมำรถอธบำยบทบำทและหนำท ผำนบคคลทง 2 คอ กษตรย
และนำยกรฐมนตร อนมลำยละเอยดดงตอไปน
1.2.1 กษตรย (Monarchy)
กษตรย เปนประมขของรฐ ซงทรงมอ ำนำจทถกจ ำกดหรอก ำหนดโดย
รฐธรรมนญ รวมไปถงรฐสภำ ดงศพทภำษำองกฤษอกค ำหนง คอ (Limited Monarchy) กษตรย
ตองไมมบทบำทในกำรบรหำรประเทศ ไมวำทำงตรงหรอทำงออม พระองคมหนำทเพยงเปน
ประธำนในรฐพธ เชน กำรเปดรฐสภำ หรอกำรเปนแขกของรฐบำลตำงประเทศและใหค ำปรกษำ
แกรฐบำล ซงบรหำรโดยนำยกรฐมนตร ส ำหรบอ ำนำจดงเดมของกษตรย เชน กำรแตงตง
ต ำแหนงทำงกำรเมอง กำรอนมตกฎหมำย หรอกำรประกำศสงครำม ลวนแตตองมำจำก
93
กำรกรำบบงคมทลจำกนำยกรฐมนตร เชนเดยวกบกำรทกษตรยจะมพระรำชด ำรสหรอ
แสดงควำมคดเหนประกำรใดตอสำธำรณชน จะตองผำนกำรเหนชอบของรฐสภำเสยกอน
อยำงไรกตำม กษตรยในหลำยประเทศยงคงมอ ำนำจบำงประกำร เชน
กำรอนมตกฎหมำย ซงกษตรยสำมำรถยบยงไมลงพระปรมำภไธย (ดงค ำทเรยกวำ วโตหรอ Veto)
แลวสงกฎหมำยฉบบนนกลบคนไปใหรฐสภำพจำรณำใหมได กระนนรฐสภำสำมำรถลงคะแนนเสยง
เพอสงคนกฎหมำยกลบไปใหกษตรยเพอพจำรณำใหม ถำหำกกษตรยไมลงพระปรมำภไธยอกครง
รฐสภำสำมำรถประกำศใชกฎหมำยฉบบนนได รำวกบวำกษตรยไดลงพระปรมำภไธย
ไปเรยบรอยแลว ตวอยำงของระบอบกษตรยภำยใตรฐธรรมนญ ไดแก ประเทศในยโรปตะวนตก
อยำงเชน สวเดน เดนมำรก เบลเยยม เนเธอรแลนด เอเชย ไดแก ญปน ไทย กมพชำ มำเลเซย
กำรสบต ำแหนงของระบบกษตรยทง 2 แบบ โดยมำกใชรปแบบ
ทำงสำยเลอด ยกเวน จะมสำมญชนทตงขนตวเองเปนกษตรยเสยเอง อำจจะมผสบสนตสมบต
ทมกำรตงไวอยำงชดเจน (Heir apparent) คอ มกฎรำชกมำร หรอมกฎรำชกมำร (Crown Prince/
Crown Princess) หรอไมมกำรก ำหนดรชทำยำทชดเจน กลำวคอภำยหลงจำกกษตรยองคกอน
สนพระชนม เหลำขนนำงจะประชมกน เพอเลอกรชทำยำทซงมคณสมบตตำมกฎมนเทยรบำล
หรอควำมเหมำะสมตำมสถำนกำรณตำง ๆ อนใกลเคยงกบกษตรยอกรปแบบหนง คอ
กษตรยทมำจำกกำรสรรหำ (Elective monarchy) โดยกำรใหสภำเลอกกษตรยจำกบรรดำเจำชำย
หรอผครองแควน ซงมศกดเทำเทยมกนขนเปนกษตรย ในบำงรฐมกำรผลดเปลยนกนเปนกษตรย
ตำมวำระทไดก ำหนดไว ตวอยำงเชน มำเลเซย บำงรฐใหเลอกจำกสำมญชน อยำงเชน นครรฐ
วำตกน ทมกำรเลอกองคสนตะปำปำจำกกลมพระรำชำคณะ (Cardinals) หรอบำงรฐ ดงเชน
ทเบต ใชวธกำรเลอกประมขผำนกำรเสยงทำย วำองคทะไลลำมะซงเพงสนพระชนมไป
จะไปประสตใหมเปนใคร จงเลอกคนนนมำเปนทะไลลำมะพระองคตอไป แมวำจะยงเยำววยกตำม
อยำงไรกตำม เมอไมนำนมำน องคทะไลลำมะองคปจจบนทรงแสดงเจตจ ำนงวำจะยกเลก
รปแบบกำรปกครองเชนน (BBC, 2014, Online)
1.2.2 นำยกรฐมนตร (Prime Minister)
นำยกรฐมนตรเปนประมขของรฐบำล นำยกรฐมนตรหำกอยในระบบ
สมบรณำญำสทธรำช จะมำจำกกำรแตงตงของกษตรย แตถำในระบบกษตรยภำยใตรฐธรรมนญ
นำยกรฐมนตรจะมำจำกสมำชกสภำผแทนรำษฎร ดงทเรยกวำระบบรฐสภำ (Parliamentary
system) โดยสวนใหญ นำยกรฐมนตรเปนหวหนำพรรคกำรเมอง ซงไดคะแนนเสยงจำก
กำรเลอกตงมำกทสด และสำมำรถจดตงรฐบำลได ไมวำรฐบำลจะประกอบดวยพรรคกำรเมองผสม
หรอพรรคเดยว
94
สภำผแทนรำษฎร จะใหกำรรบรองนำยกรฐมนตร และนำยกรฐมนตร
ตงรฐบำล โดยกำรตงคณะรฐมนตร (Cabinet) จำกกำรสรรหำกลมบคคลซงอำจมำจำกทง
สมำชกสภำผแทนรำษฎร ทสงกดพรรครวมรฐบำล หรอเชญบคคลภำยนอกมำเปนรฐมนตร
(Minister) ทรบผดชอบกจกำรดำนตำง ๆ ผำนกระทรวง รวมไปถงรองนำยกรฐมนตร ทสำมำรถ
ปฏบตหนำทแทนนำยกรฐมนตรได อนง นำยกรฐมนตรอำจไมไดมำจำกหวหนำพรรคกำรเมอง
หรอเปนหวหนำพรรคกำรเมองทคะแนนเสยงขำงนอย (minority) หรออำจไมไดมำจำก
สมำชกสภำผแทนรำษฎรกได ตำมแตขอตกลงและปจจยทำงกำรเมอง แตทส ำคญทสด คอ
ตำมเงอนไขทรฐธรรมนญไดก ำหนดไว
นำยกรฐมนตร จะพนจำกต ำแหนงไดในกรณ เชน เสยชวต ลำออกหรอ
หมดวำระตำมทรฐธรรมนญไดก ำหนดไว หรอรฐบำลไดรบกำรไมไววำงใจจำกรฐสภำหรอ
รฐบำลไมสำมำรถผลกดนใหกฎหมำยผำนสภำจงตองลำออก ภำยหลงจำกนน นำยกรฐมนตร
จงทลเกลำใหพระมหำกษตรยประกำศยบสภำ และเปดใหมกำรเลอกตงใหม ตำมเวลำ
ทรฐธรรมนญก ำหนดไว
ประเทศทเปนกรณศกษา ไดแก องกฤษ
ในประวตศำสตรขององกฤษ นบตงแตกำรท ำมหำกฎบตร (แมคนำคำรตำ)
ในป 1215 เปนตนมำ พระรำชอ ำนำจของกษตรยจงมอยอยำงจ ำกด อนเปนผลใหองกฤษไมเคยม
ระบอบสมบรณำญำสทธรำช และเปนตนแบบของระบบรฐสภำ ในศตวรรษท 20 ตวอยำงทสะทอน
ถงขดจ ำกดของพระรำชอ ำนำจของกษตรยไดชดเจน ไดแก กรณของพระเจำเอดเวรด ท 8
(ครองรำชยป 1936) ทรงปรำถนำจะอภเสกสมรสกบผหญงชำวอเมรกน อนเปนผลใหศำสนจกร
และรฐบำลคดคำนอยำงรนแรงเพรำะผหญงคนนนผำนกำรหยำรำงถง 2 ครง และอดตสำม
ของเธอยงคงมชวตอย นำยสแตนลย บำลดวน นำยกรฐมนตรกรำบทลวำ หำกพระองค
ยงคงทรงยนกรำนวำ จะอภเสกสมรสกบผหญงชำวอเมรกน เขำจะลำออกจำกต ำแหนงและยบสภำ
ท ำใหพระเจำเอดเวรดตองสละรำชสมบต ในปลำยป 1936 (BBC, 2013, Online)
สมเดจพระรำชนนำถเอลซำเบธ ท 2 แหงรำชวงศวนเซอร (ประสตป
1926 -?) ทรงเปนพระประมของคปจจบนขององกฤษ นอกจำกน พระองคยงทรงเปนประมข
ของเครอจกรภพองกฤษ (Common Wealth) ซงเปนองคกรกำรรวมมอกนระหวำง 54 ประเทศ
ทเคยเปนอำณำนคมขององกฤษ (ยกเวน รวนดำ และโมแซมบก) หลำยประเทศ มสมเดจ
พระรำชนนำถเอลซำเบธ เปนประมข อยำงเชน แคนำดำ ออสเตรเลย นวซแลนด อยำงไรกตำม
เนองจำกรฐธรรมนญขององกฤษไมเปนลำยลกษณอกษร มเพยงกฎหมำยฉบบตำง ๆ
ทประชำชนอำจไมรจก อนเปนผลใหเกดควำมเขำใจคำดเคลอนของสำธำรณชน เกยวกบ
95
พระรำชอ ำนำจ (Royal Prerogative) ในป 2003 รฐบำลจงตองจดท ำรำยชอทแนชดเพอควำมโปรงใส
ของพระองค ในฐำนะกษตรยภำยใตรฐธรรมนญ คอ ทรงตองไดรบกำรกรำบทลและรบสนอง
พระรำชโองกำร โดยนำยกรฐมนตร จงจะประกำศใหกจกำรตำง ๆ ดงตอไปน สำมำรถเกดขนได
อยำงเปนระเบยบ พระรำชอ ำนำจดงกลำว ไดแก (FindLaw UK, n.d., Online)
1) ในประเดนกำรบรหำรรำชกำรแผนดน
1.1) กำรแตงตงและกำรปลดรฐมนตร
1.2) กำรออกและกำรยกเลกพำสปอรต
1.3) กำรแตงตงคณะทปรกษำของสมเดจพระรำชน
1.4) กำรยบสภำ
1.5) กำรมอบเครองอสรยำภรณแกขำรำชกำร
1.6) กำรมอบหมำยภำระและกฎระเบยบแกกองทพ
1.7) กำรก ำหนดใหมกำรเลอกตง
2) ในประเดนตำงประเทศไดแก
2.1) กำรประกำศรบรองรฐอน
2.2) กำรประกำศสงครำม
2.3) กำรท ำสนธสญญำ
2.4) กำรแตงตงนกกำรทต
2.5) กำรระดมกองทพในสหรำชอำณำจกรและตำงประเทศ
ส ำหรบพระรำชอ ำนำจในกำรประกำศสงครำมนน มควำมเชอกนวำ
สมเดจพระรำชนนำถเอลซำเบธ ทรงสำมำรถประกำศสงครำมโดยพระองคเอง แตรฐบำล
ไดแสดงอยำงชดเจนวำ สทธนเปนของนำยกรฐมนตร ทสำมำรถประกำศสงครำมโดยไมตองกำร
กำรรบรองจำกรฐสภำ อนแตกตำงจำกสหรฐอเมรกำ ทจะตองผำนกำรรบรองของรฐสภำเสยกอน
ท ำใหเกดควำมขดแยงในวงกำรกำรเมองขององกฤษอยำงมำก เพรำะตองกำรใหรฐสภำมอ ำนำจ
มำกกวำน
อนงกำรท สมเดจพระรำชนนำถเอลซเบธทรงอยในรำชสมบตมำยำวนำน
ตงแตป 1952 (มนำยกรฐมนตรองกฤษ ด ำรงต ำแหนงมำแลว 12 คน จนถงปจจบน) ไดท ำให
รำชวงศองกฤษ มทนทำงสงคมอยำงมหำศำล แมวำจะเกดเรองออฉำวในรำชวงศหลำยตอหลำยครง
โดยเฉพำะกรณเจำหญงไดอำนำ ททรงหยำรำงกบเจำฟำชำยชำรลส และกำรสนพระชนม
ของพระองค ในป 1997 ไดท ำใหคะแนนควำมนยมตอรำชวงศตกต ำทสด อยำงไรกตำม
รำชวงศวนเซอร และสมเดจพระรำชนนำถเอลซำเบธ สำมำรถสรำงภำพพจนไดดเยยม
96
จนกลบไดรบควำมนยมของคนองกฤษไดมำกมำยในปจจบน แมจะมคนองกฤษทสนบสนน
กำรปกครองแบบสำธำรณรฐ หรอกำรยกเลกสถำบนกษตรย แตมอตรำสวนทไมสงนก
(Edemariam, 2013, Online)
ส ำหรบนำยกรฐมนตรขององกฤษ มอ ำนำจและบทบำทเชน (Garnett and
Lynch, 2009, p. 144)
1) เปนผน ำเสนอนโยบำยตอรฐสภำ
2) เปนผน ำของรฐบำลในกำรก ำหนดนโยบำยและกำรบรหำรรฐกจทวไป
3) มอ ำนำจสำมำรถปรบคณะรฐมนตรไดโดยไมตองผำนรฐสภำ
4) เปนผน ำสงสดของระบบรำชกำร
5) เปนตวแทนขององกฤษในกำรท ำสญญำระหวำงประเทศ
นำยกรฐมนตรขององกฤษ มำจำกกำรเลอกของสภำผแทนรำษฎร
ไมมกำรจ ำกดวำระกำรด ำรงต ำแหนง ตำมฐำนะทำงกำรเมองแลว นำยกรฐมนตรมศกดเทำกบ
สมำชกในคณะรฐมนตรของตน (First Among Equals) คอ รฐมนตรในคณะสำมำรถพดคยหรอ
โตแยงนำยกรฐมนตรอยำงอสระ แมนำยกรฐมนตรจะมอ ำนำจในกำรปรบคณะรฐมนตร
อยำงไรกตำม องกฤษตงแตหลงสงครำมโลกครงท 2 เปนตนมำ นำยกรฐมนตรหลำยคนดเปยมดวย
บำรมและเขมแขง ไมวำ วนสตน เชอรชลล (ด ำรงต ำแหนงป 1951-1955) หรอมำรกำเรต แทชเชอร
ท ำใหต ำแหนงนำยกรฐมนตร ดมอ ำนำจครอบง ำควำมคดของคณะรฐมนตรไดอยำงมำกมำย
แตในหลำยกรณ รฐมนตรบำงคนสำมำรถมอทธพลเหนอนำยกรฐมนตรได อนสะทอนวำ
นำยกรฐมนตรมอ ำนำจจ ำกดมำกในพรรคกำรเมอง ดงเชนกรณ นำยกอรดอน บรำวน
ซงเคยด ำรงต ำแหนงเปนรฐมนตรวำกำรกระทรวงกำรคลง รวมกบกลมนกกำรเมองไดกดดนให
นำยโทน แบลร ลำออกจำกต ำแหนงนำยกรฐมนตร (Wintour, 2013, Online) อยำงไรกตำม
นำยกรฐมนตรองกฤษ สำมำรถลำออกจำกต ำแหนง และมอบหมำยใหรฐมนตรหรอนกกำรเมอง
ในพรรคเดยวกน ด ำรงต ำแหนงแทนตนได โดยไมจ ำเปนยบสภำเพอเลอกตงใหมเสยกอน
ขอไดเปรยบของการมกษตรยเปนประมข
1. กษตรย ทรงเปรยบไดกบกรรมกำรทเปนกลำง เพรำะพระองคไมไดมำจำก
กำรเลอกตง จงไมมสวนไดสวนเสยกบกลมผลประโยชน หรอพรรคกำรเมองได
2. กษตรย ทรงเปนสญลกษณของควำมเปนเอกภำพและศกดศรของชำต
3. กษตรย เปนผเปยมดวยปญญำและประสบกำรณ ซงจะสำมำรถเปนทปรกษำ
ใหกบนำยกรฐมนตร และรฐบำลซงไมสำมำรถมอ ำนำจไดยำวนำน
97
ขอเสยเปรยบของการมกษตรยเปนประมข
1. ระบบกษตรย มกถกมองวำละเมดหลกประชำธปไตย โดยเฉพำะระบบ
สมบรณำญำสทธรำช เพรำะเปนอภสทธชนทอยเหนอกฎหมำย
2. กษตรยบำงประเทศ ถกมองวำเปนตวแทนของคำนยมของชนชนสง
ไมมควำมสมพนธกบประชำชน เชน พระเจำอมสวำต ท 3 แหงสวำซแลนด ซงทรงถกโจมตวำ
ใชชวตหรหรำ ในขณะทประเทศยำกจน
3. บคคลบำงกลมเหนวำสถำบนกษตรยลำสมย ไมเขำกบยคโลกำภวฒน
ดงเชน กลมนยมสำธำรณรฐในองกฤษ และอกหลำยประเทศในเครอจกรภพองกฤษ
สาธารณรฐ (Republic)
สำธำรณรฐ หมำยถง กำรปกครองทมผปกครองมำจำกประชำชน อำจจะดวยกำรเลอกตง
หรอวธอน เชน กำรแตงตง หรอกำรท ำรฐประหำรโคนลมผน ำคนกอนกได แนวคดนตงอยบน
ควำมเชอวำ ผปกครองตองถอวำรฐกจเปนเรองของสำธำรณะ ไมใชเรองสวนตวเหมอนกบ
ระบบกษตรย (Merriam-Webster,n.d.,Online) อยำงไรกตำม ประเทศทเปนสำธำรณรฐอำจม
กำรปกครองแบบทงประชำธปไตยหรอเผดจกำรกได ดงประเทศในโลกท 3 ซงมอยบอยครงท
ทหำรท ำรฐประหำรขนมำเปนผน ำสงสด
สำธำรณรฐ สำมำรถแบงประเภทตำมผน ำไดดงตอไปน
1. ระบบรฐสภาอนมประธานาธบดเปนประมข (Parliamentary Republic)
ระบบรฐสภำอนมประธำนำธบดเปนประมข มลกษณะเชนเดยวกบระบบกษตรย
ภำยใตรฐธรรมนญ คอ ประธำนำธบด เปนเพยงประมขฝำยพธกรรมเหมอนกษตรย
แตประธำนำธบดเปนสำมญชน ททงไดรบกำรเลอกตงโดยตรงจำกประชำชน หรอกำรเลอก
หรอแตงตงจำกรฐสภำ อ ำนำจกำรบรหำรทแทจรงอยทตวนำยกรฐมนตร และรฐสภำ
ประธำนำธบดจงมอ ำนำจจ ำกด ซงจะตองมำจำกค ำรองขอของนำยกรฐมนตรและรฐสภำ
ตวอยำงระบบรฐสภำอนมประธำนำธบดเปนประมข ไดแก อรก อนเดย ตรก
ออสเตรย เลบำนอน เนปำล ส ำหรบตวอยำงกคอ เยอรมน มรำยละเอยดดงตอไปน
เยอรมน
เยอรมนเคยมกำรปกครองแบบสมบรณำญำสทธรำช มำตงแตกอตงเปนประเทศ
ในป 1 8 7 1 แต ส งครำมโลกคร งท 1 ไ ด ก อ ให เ กดก ำรปฏ ว ต เ ยอรมนท ส ง ผล ใ ห
สมเดจพระจกรพรรดวลเฮลม ท 2 ตองสละรำชสมบต และเยอรมนเขำสยคสำธำรณรฐไวมำร
(Weimar) อนมกำรปกครองแบบประชำธปไตย และระบบรฐสภำอนมประธำนำธบดเปนประมข
98
ระหวำงป 1919 ถง1933 เมอพรรคนำซเขำมำมอ ำนำจในรฐสภำของเยอรมน ฮตเลอร ไดรบกำร
เสนอชอใหเปนนำยกรฐมนตรในป 1933 เมอประธำนำธบดพอล ฟอน ฮนเดนเบรก
ถงแกอสญกรรมในป 1934 ฮตเลอร ไดควบทงต ำแหนงประธำนำธบดและนำยกรฐมนตร
ภำยใตต ำแหนง ทำนผน ำ (Fuhrer)
หลงสงครำมโลกครงท 2 เยอรมนแยกเปน 2 ประเทศ คอ สำธำรณรฐประชำธปไตย
เยอรมน (German Democratic Republic) หรอ เยอรมนตะวนออกท มกำรปกครองแบบคอมมวนสต
และสหพนธสำธำรณรฐเยอรมน (Federal Republic of Germany) หรอเยอรมนตะวนตก
ซงมกำรปกครองประชำธปไตยเสรนยม กใชกำรปกครองแบบรฐสภำ อนมประธำนำธบด
เปนประมข และเมอทง 2 ประเทศรวมกนในป 1990 เยอรมนยงคงรปแบบของเยอรมนตะวนตก
ตลอดจนถงปจจบน
ประธำนำธบดเยอรมนในปจจบนมอ ำนำจและบทบำท เชน (Almond, et al., 2010, p. 266)
1. ลงนำมอนมตกฎหมำย ใหค ำปรกษำแกรฐบำล
2. แตงตงหรอปลดนำยกรฐมนตรเมอไดรบกำรเสนอจำกรฐสภำ
3. ประกำศกำรยบสภำเมอไดรบกำรรองขอจำกนำยกรฐมนตร
4. เปนประมขในระดบพธกรรมในประเทศ และยงเปนตวแทนททรงเกยรตของประเทศ
ในกำรตดตอกบตำงประเทศ
5. กำรประกำศสงครำมเมอไดรบกำรเสนอจำกรฐสภำ
ประธำนำธบดของเยอรมนในปจจบน มำจำกกำรเลอกของรฐสภำทงสภำบนและ
สภำลำง ในทก ๆ 5 ป ภำยใตกำรประชมพเศษ ทเรยกวำ กำรประชมระดบสหพนธรฐ (Federal
Convention) ประธำนำธบดคนปจจบน คอ นำยโจอำคม เกำฟ (ด ำรงต ำแหนงป 2012 -?)
โดยนำยกลำฟ ไดรบกำรเสนอชอจำกพรรคกำรเมองรวมรฐบำล ถงแมจะไดรบกำรตอตำนจำก
นำงองเกลำ แมรเคล นำยกรฐมนตรกตำม
นำยกรฐมนตรเยอรมน (Germany Chancellor) ในปจจบนมอ ำนำจ และบทบำทสวนใหญ
คลำยกบนำยกรฐมนตรขององกฤษ เชน (Hauss, 2009, pp. 160-161)
1. เปนผน ำเสนอนโยบำยตอรฐสภำ
2. เปนผน ำของรฐบำลในกำรก ำหนดนโยบำยและกำรบรหำรรฐกจทวไป
3. มอ ำนำจสำมำรถปรบคณะรฐมนตรไดโดยไมตองผำนรฐสภำ
4. เปนผน ำสงสดของระบบรำชกำรเชนเดยวกบเปนผบงคบบญชำกองทพ
5. สำมำรถออกพระรำชก ำหนดฉกเฉน อนเพมอ ำนำจใหกบรฐบำลในกรณเรงดวนได
99
นำยกรฐมนตรเยอรมน ถอไดวำมอ ำนำจสงมำก และไมมวำระกำรด ำรงต ำแหนง
ทแนนอน อนคลำยกบนำยกรฐมนตรองกฤษ นำยกรฐมนตรทด ำรงต ำแหนงยำวนำนทสดคอ 16 ป
ไดแก นำยเฮลมต โคลต จนมคนขนำนนำมกำรปกครองของเยอรมนแบบ ไมเปน
ทำงกำรวำประชำธปไตยแบบนำยกรฐมนตร (Chancellor democracy) นำยกรฐมนตรคน
ปจจบน คอ นำงองเกลำ แมรเคล (ด ำรงต ำแหนงตงแตป 2005- ?) ซงไดชอวำเปน
ผหญงคนแรกทรบต ำแหนงเชนน และนำงแมรเคล ยงไดรบกำรจดอนดบจำกนตยสำรฟอรบ
วำ เปนผหญงททรงอทธพลทสดในโลกถง 8 ครง (The Guardian, 2015)
ระบบรฐสภำ ไมวำมพระมหำกษตรย หรอประธำนำธบดเปนประมข มขอไดเปรยบ
และขอเสยเปรยบ ดงตอไปน
ขอไดเปรยบ
1. ระบบรฐสภำ สำมำรถท ำใหกฎหมำยผำนไดงำยกวำระบบประธำนำธบด
ซงอำจเกดภำวะชะงกงนระหวำงตวประธำนำธบดกบรฐสภำ
2. ระบบรฐสภำ เออตอประเทศทมตอแตกตำงของเชอชำตสง เพรำะอ ำนำจ
สำมำรถกระจำยไปตำมพรรคกำรเมองตำง ๆ ไมเหมอนระบบประธำนำธบด ทอ ำนำจสวนใหญ
อยทบคคลคนเดยว
3. ประชำชนสำมำรถใหรำงวล หรอลงโทษผน ำ คอ นำยกรฐมนตร ไดอยำงรวดเรว
เพรำะนำยกรฐมนตร สำมำรถเปลยนไดงำยกวำในระบบประธำนำธบด
ขอเสยเปรยบ
1. รฐบำลขำดเสถยรภำพ หรอขำดควำมมนคง เพรำะมควำมเปลยนแปลง เชน
ยบสภำไดงำย ถำพรรครวมรฐบำลไมใชพรรคเดยวกมอ ำนำจโดยเดดขำด
2. กฎหมำยอำจไมไดรบกำรพจำรณำอยำงรดกมพอ เหมอนระบบประธำนำธบด
โดยเฉพำะประเทศทมสภำเดยว (Unicameralism)
3. รฐสภำทมเพยงพรรคเดยว กมอ ำนำจเดดขำดสำมำรถออกกฎหมำยได
ตำมใจของตน
2. ระบบประธานาธบด (Presidential system)
ระบบประธำนำธบด หมำยถง ระบบทประมขของรฐ และประมขของรฐบำล
เปนบคคลคนเดยวกน คอประธำนำธบด ประธำนำธบดมกมำจำกกำรเลอกตงทำงตรง
ประเทศทมระบบประธำนำธบด กยงมรฐสภำทประกอบดวยสมำชกผแทนรำษฎรและ
วฒสมำชก (ยกเวนประเทศทมสภำเดยว) ท ำใหประธำนำธบดตองสงกดพรรคกำรเมองดวย
ดงนน กำรเลอกตงในระบบน ประชำชนจะเลอกทงตวประธำนำธบด และนกกำรเมอง ทมำจำก
100
พรรคกำรเมอง ทประธำนำธบดสงกด ผสมครลงเลอกตงประธำนำธบดยงตองจบคกบผสมคร
ลงเลอกตงต ำแหนงรองประธำนำธบด (Vice President) ซงมำจำกพรรคเดยวกน อนจะเปนกำร
รบประกนวำ จะสำมำรถท ำหนำทแทนประธำนำธบดได หำกเกดกรณฉกเฉน
ระบบประธำนำธบด แตกตำงจำกระบบรฐสภำอนมประธำนำธบดเปนประมข คอ
ประธำนำธบด มอ ำนำจเตมในกำรบรหำรรฐบำล และกำรตงคณะรฐมนตรทไมใชมำจำก
สมำชกสภำผแทนรำษฏร ดงนน ฝำยบรหำรจงไมได เปนฝำยเดยวกบฝำยนตบญญต
ประธำนำธบดโดยมำกไมมสทธออกกฎหมำยเอง แตมสทธทจะลงนำมอนมตหรอยบยงกฎหมำย
ทมำจำกรฐสภำ ประธำนำธบด มกถกมองวำเปนต ำแหนงททรงอ ำนำจ ท ำใหรฐธรรมนญ
ตองก ำหนดใหประธำนำธบด มวำระกำรด ำรงต ำแหนงทแนนอน ประธำนำธบดยงสำมำรถ
ถกตรวจสอบ และคำนอ ำนำจโดยฝำยนตบญญตและฝำยตลำกำร (Lawson, 2006,
pp. 204-206) สวนรองประธำนำธบดมควำมส ำคญ คอ นอกจำกจะแบงเบำภำระ
ของประธำนำธบด เชน สำมำรถปฏบตหนำทแทนประธำนำธบด ในกรณทประธำนำธบดไมอย
ในประเทศ รองประธำนำธบดสำมำรถด ำรงต ำแหนงเปนประธำนำธบดแทนได หำกประธำนำธบด
พนจำกต ำแหนงกอนวำระ เชน ลำออก หรอถงเสยชวต
ประธำนำธบด เปนต ำแหนงทมเสถยรภำพกวำนำยกรฐมนตร เพรำะนำยกรฐมนตร
สำมำรถพนจำกต ำแหนงได ถำฝำยคำนยนอภปรำยไมไววำงใจ และมกำรลงคะแนนเสยง
ไมสนบสนนรฐบำลอยำงทวมทน แตประธำนำธบดมเพยงแคกำรปลดรฐมนตร ซงมปญหำออก
อยำงไรกตำม ประธำนำธบดกสำมำรถพนจำกต ำแหนงได หำกมกำรกระท ำควำมผดรำยแรง
อยำงเชน เรองสวนตว ทำงรฐสภำจะใชวธกำรไตสวนกำรกระท ำควำมผด ( Impeachment)
ซงในหลำยประเทศมโทษสงสดคอกำรไลออกจำกต ำแหนง และถกด ำเนนคดตำมกฎหมำย
(Magleby ,et al.,2006, p. 36) อยำงไรกตำม ประธำนำธบดในหลำยประเทศมำจำกกำรท ำ
รฐประหำร หรอวำเปนเผดจกำรทคบคลำน สำมำรถแกไขรฐธรรมนญ หรอวำเขำไปแทรกแซงกำร
เลอกตง เพอใหตนด ำรงอยไดนำนจนไมสำมำรถไตสวนกำรกระท ำควำมผด ไมวำจะกระท ำทจรต
อยำงไรกตำม
ตวอยำงของประเทศทมระบบกำรปกครองแบบนคอ อฟกำนสถำน อำเจนตนำ
เมกซโก ฟลปปนส ซดำน ไนจเรย สหรฐอเมรกำ ในบำงประเทศมต ำแหนงนำยกรฐมนตร
แทนรองประธำนำธบด เชน อเมเนย เกำหลใต คำซกสถำน เปร แตนำยกรฐมนตรมอ ำนำจจ ำกด
และยงไดรบแตงตงและควบคมโดยประธำนำธบด
101
สหรฐอเมรกา
ในประวตศำสตรทผำนมำ ประธำนำธบดสหรฐฯ มำจำกพรรคกำรเมอง 2 พรรค
คอ รพบลกน และเดโมแครต สลบกน และมวำระกำรด ำรงต ำแหนง 4 ป แตสำมำรถด ำรงต ำแหนง
ไดเพยง 2 สมยตดตอกน มเพยงประธำนำธบดแฟรงคลน ด รสเวลท (ด ำรงต ำแหนงป 1933 -1945)
ทสำมำรถด ำรงต ำแหนงไดถงสมยท 4 กอนจะถงแกอสญกรรม ในชวงทำยของสงครำมโลกครงท 2
ตอมำจงมกำรแกไขรฐธรรมนญในป 1951 เพอลดวำระของประธำนำธบดลงมำ ดงเชน
ในปจจบน
ประธำนำธบดสหรฐอเมรกำ มบทบำทและอ ำนำจ ดงตอไปน (Bunch, 2000,
pp. 67-88)
1. เปนหวหนำของคณะรฐมนตร ทท ำหนำทบรหำรรฐกจในดำนตำง ๆ ประธำนำธบด
ยงมอ ำนำจบญชำกำรรฐบำลกลำง (Federal government) ทประกอบดวยขำรำชกำรกวำ
2.6 ลำนคน
2. เปนผแตงตงคณะรฐมนตร เชนเดยวกบผพพำกษำศำลสง เอกอครรำชทต อยกำร
รวมไปถง ผวำกำรธนำคำรกลำง ซงจะตองผำนกำรรบรองจำกเสยงเกนครงหนงของวฒสภำเสยกอน
3. เปนประมขในระดบพธกรรม ทงในประเทศและระหวำงประเทศ นอกจำกน
ประธำนำธบด ยงไดชอวำเปนผเจรจำคนส ำคญในประเดนตำง ๆ ของควำมสมพนธกบประเทศอน
ไมวำทำงกำรเมอง เศรษฐกจ หรอสงคม
4. เปนผแนะน ำคนส ำคญ ทจะชกจงใหรฐสภำแสดงควำมเหนชอบแกกฎหมำย
นอกจำกน ประธำนำธบดยงเปนผลงนำม เพอใหกฎหมำยทผำนสภำมำนนสมบรณ ประธำนำธบด
ยงสำมำรถสงกฎหมำยกลบคน เพอใหสภำพจำรณำใหม หรอแสดงสทธในกำรยบยง (veto)
กฎหมำยฉบบนน แตถำทง 2 สภำ ยงคงยนยนกฎหมำยฉบบเดม กฎหมำยกจะถกน ำออกมำใช
ไดเลย
5. เปนผ น ำ เสนองบประมำณใหร ฐสภำไดพจำรณำและใหกำรรบรอง
โดยประธำนำธบด จะไดรบกำรชวยเหลอจำกส ำนกกำรจดกำรและงบประมำณ
6. เปนผบญชำกำรทหำรสงสดของกองทพ กฎหมำยอ ำนำจเกยวกบสงครำม
(The war powers Act) ในป 1973 ไดอนญำตใหประธำนำธบดสหรฐฯ สำมำรถสงกำรกองทพ
ในกำรเขำรวมสภำวะแหงควำมเปนปรปกษ (hostility) ภำยใน 60 ถง 90 วน ตองแจงใหรฐสภำ
ทรำบกอน เพอควำมเหนชอบ
ประธำนำธบดสหรฐอเมรกำ มกถกมองจำกสำธำรณชนวำเปนบคคลซงทรงอทธพล
ทสดในโลกทงทควำมจรงแลว ประธำนำธบดสหรฐฯ มอ ำนำจทจ ำกด เพรำะรฐธรรมนญก ำหนดให
102
องคกรตำง ๆ เชน รฐสภำ ตลำกำร มกำรตรวจสอบและคำนอ ำนำจกบประธำนำธบด
นอกจำกนในระดบตำงประเทศ แมสหรฐอเมรกำจะไดชอวำเปนมหำอ ำนำจหมำยเลข 1 ของโลก
แตกใชวำจะใชอ ำนำจในกำรบงกำรประเทศเลก ๆ ได ตำมใจชอบ โดยเฉพำะยคหลงสงครำมเยน
เพรำะแตละประเทศมอสระเปนของตวเอง และมกำรพฒนำประเทศ ไมวำดำนเศรษฐกจและ
กำรทหำร ททวมำกขน จนโลกเขำสภำวะแหงควำมหลำกหลำยของอ ำนำจ (plurality of power)
นบแตตงกอตงประเทศมำ สหรฐอเมรกำมประธำนำธบดด ำรงต ำแหนงถง 44 คน ส ำหรบ
ประธำนำธบดคนปจจบน คอ บำรค โอบำมำ ยงไดชอวำเปนประธำนำธบดผวสคนแรก
ในประวตศำสตร
ส ำหรบรองประธำนำธบดสหรฐฯ ถงแมจะมควำมโดดเดน โดยเฉพำะตอนลงสมคร
แขงขนรวมกบประธำนำธบด เปนคตวแทนของพรรคกำรเมอง แตเมอไดด ำรงต ำแหนง
รองประธำนำธบด อ ำนำจและบทบำทไมสำมำรถเทยบกบประธำนำธบดได เวนไวเสยวำ
ประธำนำธบดจะเสยชวต หรอปรำศจำกควำมสำมำรถในกำรบรหำรประเทศ รองประธำนำธบด
จงจะมอ ำนำจแทน (Sidlow and Henschen , 2006, p. 288) มหลำยกรณทรองประธำนำธบด ขน
ด ำรงต ำแหนงประธำนำธบด เชน ลนดอน บ จอหนสน เปนประธำนำธบด แทน จอหน เอฟ
เคนนำด ทถงแกอสญกรรม เพรำะถกลอบยงทเมองดลลส รฐเทกซส ในป 1963 สวน เจอรล ฟอรด
ขนด ำรงต ำแหนงประธำนำธบดแทนรชำรด นกสน ทลำออกในป 1974 อยำงไรกตำม
รองประธำนำธบดมเกยรตยศมำกดงเชนอกต ำแหนงหนงของรองประธำนำธบด คอเปน
ประธำนวฒสภำ ซงมอ ำนำจเชนเปนประธำนดแลกระบวนกำรตำง ๆ ในวฒสภำ และ
ยงสำมำรถลงคะแนนเสยง หรอชขำดในกรณทวฒสภำไมสำมำรถลงคะแนนเสยงโดยเดดขำด เพอ
ตดสนใจในกรณใดกรณหนงได
ส ำหรบกำรถกไตสวนกำรกระท ำควำมผดนน ในประวตศำสตรมประธำนำธบดสหรฐ ฯ
จ ำนวน 2 ทำน ทตองเขำกระบวนกำรน คอ แอนดรว จอหนสน (ด ำรงต ำแหนงป 1865 –1869)
และบล คลนตน (ด ำรงต ำแหนงป 1993-2001) ซงโดนขอหำใหกำรเทจตอชนศำล แตทงคสำมำรถ
รอดจำกกำรถกถอดออกจำกต ำแหนงไดอยำงหวดหวด สวนรชำรด นกสน ลำออกจำกต ำแหนง
กอนทคณะกรรมกำรพจำรณำควำมผด จะสงรำยงำนไปใหรฐสภำ (Bunch, pp. 67-88)
ประธำนำธบดคนถดมำ คอ เจอรล ฟอรด (ด ำรงต ำแหนงป 1974-1977) ไดใหกำรอภยโทษแกนกสน
แมจะถกโจมตจำกสำธำรณชน วำเปนขอตกลงระหวำงนกสนและฟอรด มำตงแตตน
103
ระบบประธานาธบด มขอไดเปรยบและขอเสยเปรยบ ดงตอไปน
ขอไดเปรยบ
1. ประธำนำธบด เปนสญลกษณของอ ำนำจประชำชน เพรำะมำจำกกำรเลอกตงโดยตรง
2. มกำรแบงอ ำนำจกนอยำงชดเจน ระหวำงฝำยบรหำรและฝำยนตบญญต
เพรำะรฐมนตรไมไดเปนสมำชกของรฐสภำ
3. ประธำนำธบดมควำมเดดขำด สำมำรถบญชำกำรไดอยำงรวดเรว และด ำเนนตำม
นโยบำยไดอยำงตอเนอง เพรำะไมออกจำกต ำแหนงไดงำย เหมอนระบอบรฐสภำ
ทเปลยนนำยกรฐมนตรได ถำแพกำรลงมตไมไววำงใจ
ขอเสยเปรยบ
1. ประธำนำธบด สำมำรถเปนเผดจกำรไดงำย จำกกำรคอย ๆ แกไขกฎหมำย
เพอใหตวเองมอ ำนำจเพมขนเรอย ๆ
2. ท ำใหเกดภำวะชะงกงนทำงกำรเมอง (Political Gridlock) คอ ประธำนำธบด
อำจมควำมขดแยงกบรฐสภำ ซงมสมำชกสวนใหญมำจำกพรรคกำรเมองอน ท ำใหไมสำมำรถ
ออกกฎหมำยฉบบส ำคญได
3. ตวประธำนำธบด มวำระกำรด ำรงต ำแหนงทแนนอน ดงนนสำธำรณชนไมสำมำรถ
เปลยนแปลงประธำนำธบดทตนไมพอใจได อนแตกตำงจำกระบบรฐสภำ ดงทไดกลำวมำ
3. ระบบประธานาธบดกงรฐสภา (Semi-Presidential system)
ระบบประธำนำธบดกงรฐสภำ หมำยถงระบบทประธำนำธบด และนำยกรฐมนตร
เปนประมขรวมกน ประธำนำธบด เปนประมขของรฐ และยงมอ ำนำจรวมกบนำยกรฐมนตร
ในกำรบรหำรประเทศ ซงสดสวนของกำรแบงอ ำนำจของทง 2 ต ำแหนง มควำมแตกตำง
ตำมแตละประเทศ
ตวอยำงของประเทศทมกำรปกครองเชนน ไดแก แอลจเรย ซเรย ซมบบเว โรมำเนย
อยปต แตทจะกลำวโดยละเอยด คอ ประเทศกรณศกษำ คอ ฝรงเศส และรสเซย เพรำะฝรงเศส
เปนประเทศตนแบบของระบบประธำนำธบดกงรฐสภำ สวนรสเซยนนมควำมนำสนใจในกรณของ
ระบอบกำรเมอง ซงเปลยนไปมำระหวำงประชำธปไตยและเผดจกำร ซงประธำนำธบดอยำง
วรำดมร ปตน มกถกโจมตวำใชควำมเปนเผดจกำร ทสงผลตอนโยบำยตำงประเทศ และ
ควำมสมพนธระหวำงประเทศ ในยคปจจบน (Chambers, 2010, Online)
104
ฝรงเศส
ฝรงเศส เคยผำนระบบกำรปกครองมำเกอบทกประเภท ไมวำสมบรณำญำสทธรำช
กษตรยภำยใตรฐธรรมนญรฐสภำ อนมประธำนำธบดเปนประมข แตในสำธำรณรฐท 5
ฝรงเศสถอไดวำเปนตนแบบของระบบประธำนำธบดกงรฐสภำ
บทบำทและอ ำนำจของประธำนำธบด กบนำยกรฐมนตรของฝรงเศส มดงตอไปน
ประธานาธบด
ประธำนำธบดฝรงเศส เปนประมขของรฐ มำจำกกำรเลอกตงโดยตรง มกำรด ำรง
ต ำแหนงวำระละ 5 ป (จำกเดม 7 ป แตถกลดลงโดยประชำมตในป 2000) ไมเกน 2 วำระ
ประธำนำธบดมบทบำทและอ ำนำจ เชน (Mcquire, n.d., p. 434)
1. เปนผแตงตงนำยกรฐมนตร และเปนผอนมตรำยชอของรฐมนตร ตำมค ำแนะน ำ
ของนำยกรฐมนตร
2. เปนผลงนำมกฎหมำย แตไมสำมำรถยบยงกฎหมำยจำกรฐสภำ เหมอนระบบ
ประธำนำธบด แตสำมำรถชะลอกำรออกกฎหมำย โดยสงกฎหมำยฉบบนนใหศำลรฐธรรมนญ
พจำรณำ
3. เปนประมขในระดบพธกรรมในประเทศ และยงเปนตวแทนททรงเกยรตของประเทศ
ในกำรตดตอกบตำงประเทศ ประธำนำธบดยงรวมกบนำยกรฐมนตรเจรจำกบตำงประเทศ
ในประเดนดำนตำง ๆ ของควำมสมพนธระหวำงประเทศ
4. มอ ำนำจแตงตงเจำหนำทระดบสง ทงพลเรอนและทหำร รวมถงเอกอครรำชทต
5. สำมำรถออกกฎหมำยบำงฉบบได ผำนกำรท ำประชำมตจำกประชำชนทงประเทศ
6. สำมำรถยบสภำได แตตองปรกษำนำยกรฐมนตร รวมไปถงประธำนของสภำทง 2
เสยกอน
7. เปนผบญชำกำรทหำรสงสด มอ ำนำจในกำรสงกำรกองทพโดยไมตองผำน
กำรเหนชอบจำกรฐสภำ
8. ในกรณฉกเฉน ประธำนำธบดมอ ำนำจพเศษ เชน หำมประชำชนออกจำกเคหะสถำน
ตำมเวลำทก ำหนดไว หำมกำรชมนมแสดงออกทำงกำรเมอง หรอมอบอ ำนำจใหเจำหนำทตรวจคน
เคหะสถำน โดยไมตองมหมำยคน
ดวยอ ำนำจทมำกมำยเชนนของประธำนำธบดฝรงเศส ท ำใหมกำรขนำนนำมวำเปน
ประธำนำธบดทมอ ำนำจดจกษตรย (Quasi-Monarchial President) กระนน ในปจจบน
ระบบกำรเมองของฝรงเศส กไดยงพยำยำมถวงดลอ ำนำจของประธำนำธบด เชน รฐสภำ
สำมำรถปฏเสธนำยกรฐมนตร ทประธำนำธบดตองกำรแตงตงได หำกเหนวำไมเหมำะสม
105
นอกจำกน ศำลรฐธรรมนญของฝรงเศส ยงมอ ำนำจมำกในกำรพจำรณำกฎหมำยทออกโดย
ฝำยบรหำร ประธำนำธบดคนปจจบน คอ นำยฟรองซว ออลองด จำกพรรคสงคมนยม
ซงบรหำรประเทศโดยเฉพำะดำนเศรษฐกจไมคอยประสบควำมส ำเรจนก จนไดเปนประธำนำธบด
ทไดรบคะแนนควำมนยมต ำทสดคนหนงในประวตศำสตร แมวำคะแนนควำมนยมนจะเพมสงขนบำง
เปนบำงครง (Laurence Frost, 2015, Online)
นายกรฐมนตร
นำยกรฐมนตร เปนประมขของรฐบำล โดยประธำนำธบดอำจแตงตงมำจำกนกกำรเมอง
หรอผทไมใชนกกำรเมองกไดตำมอธยำศย อยำงไรกตำมประธำนำธบดมกเลอกนำยกรฐมนตร
จำกกำรเสนอของพรรครวมรฐบำล ทมคะแนนเสยงมำกทสดในสภำ เพอควำมอยรอด
ของรฐบำลเอง ซงอำจจะไมไดอยพรรคเดยวกบประธำนำธบดกได ดงค ำศพททเรยกวำ
“กำรด ำรงอยรวมกน” (Cohabitation) ดงตวอยำงของประธำนำธบด ฟรองซว มแตรอง
จำกพรรคสงคมนยม ไดแตงตงใหนำยญำค ชรก ซงมำจำกพรรครำลลฟอรเดอะรพบลก
(Rally for the Republic) เปนนำยกรฐมนตร ชวงป 1986–1988 อนง นำยกรฐมนตรของฝรงเศส
สำมำรถพนจำกต ำแหนงได จำกกำรอภปรำยไมไววำงใจของรฐสภำไดอกดวย
นำยกรฐมนตรฝรงเศส มบทบำทและอ ำนำจ เชน (Magstadt, 2006, pp. 150-151)
1. เปนผจดท ำ และน ำเสนอรำยชอคณะรฐมนตรใหกบประธำนำธบด โดยรฐมนตร
ตองไมไดมำจำกสมำชกของรฐสภำ
2. จดท ำด ำเนนกำรนโยบำยทวไปของประเทศ และบรหำรรฐกจตำมค ำชแนะ
ของประธำนำธบด
3. เปนหวหนำสงสดของระบบรำชกำร
นำยกรฐมนตรคนปจจบน คอ นำยมำนเอล วำลส (ด ำรงต ำแหนงตงแตป 2014-?)
ซงมำจำกพรรคกำรเมองเดยวกน ถอไดวำเปนนำยกรฐมนตรคนท 2 ในชวงทนำยออลองด
เปนประธำนำธบด
รสเซย
ประธานาธบด
ประธำนำธบดรสเซยมำจำกกำรเลอกตงโดยตรง สำมำรถด ำรงต ำแหนง วำระละ 6 ป
ไดไมเกน 2 วำระ กอนป 2008 ประธำนำธบดมวำระเพยง 4 ปเทำนน สะทอนใหเหนวำ
รสเซยในปจจบน มลกษณะไปทำงเผดจกำร เพรำะผน ำไดแกไขรฐธรรมนญเพอใหตนสำมำรถ
ด ำรงในต ำแหนงไดยำวนำนกวำเดม
106
ประธำนำธบดรสเซย มอ ำนำจและบทบำท เชน (Mcquire, n.d., p. 444, Online)
1. เปนประมขในระดบพธกรรมในประเทศ และยงเปนตวแทนททรงเกยรตของประเทศ
ในกำรตดตอกบตำงประเทศ ประธำนำธบดยงรวมกบนำยกรฐมนตรเจรจำและลงนำม
กบตำงประเทศ ในประเดนดำนตำง ๆ ของควำมสมพนธระหวำงประเทศ
2. มอ ำนำจในกำรแตงตงนำยกรฐมนตร แตตองไดรบกำรรบรองจำกสภำลำงหรอดมำ
และยงสำมำรถปลดนำยกรฐมนตรไดตำมควำมตองกำร
3. ไมไดบรหำรรฐกจ แตมอ ำนำจในกำรก ำหนดนโยบำยของรฐเพอใหนำยกรฐมนตร
น ำไปปฏบต โดยเฉพำะนโยบำยตำงประเทศ
4. ประธำนำธบดมสทธยบยงกฎหมำย ถงแมประธำนำธบดจะออกกฎหมำยเองไมได
แตสำมำรถยนเสนอรำงกฎหมำยใหสภำไวพจำรณำ
5. เปนผบงคบบญชำกำรทหำรสงสด และยงควบคมกำรใชอำวธรำยแรง ดงเชน
หวรบตดอำวธนวเคลยร
ประธำนำธบด ในรปแบบประธำนำธบดกงรฐสภำของรสเซย ไดรบอ ำนำจ
อยำงมำกมำยจำกรฐธรรมนญในป 1993 โดยประธำนำธบดคนแรกของรสเซยภำยหลงกำรลมสลำย
ของโซเวยต คอ บอรส เยลตซน มนำยกรฐมนตรบรหำรงำนภำยใตรฐบำลของตน ถง 6 คน
(ชวงป 1992-1999) รสเซยเคยมต ำแหนงรองประธำนำธบด แตภำยหลงวกฤตกำรณรฐสภำ
ของรสเซย ในป 1993 ต ำแหนงนกถกยบไป ถงแมนำยกรฐมนตรจะมอ ำนำจต ำกวำ
ประธำนำธบดมำก แตวลำดมร ปตน ไดท ำใหควำมสมพนธเชนนเปลยนแปลงไปเมอเขำ
จ ำเปนตองลงจำกต ำแหนง ในป 2008 ตำมรฐธรรมนญ และไดเปดทำงใหดมทร เมดเวเดฟ
เปนประธำนำธบด สวนตวปตนเอง ไปด ำรงต ำแหนงนำยกรฐมนตร ซงตำมควำมเชอของคนทวไป
ถอวำ ปตน ใชอทธพลบงกำรเมดเวเดฟ (Pan, 2009, Online) ในชวงนนจงกลำยเปนวำ
นำยกรฐมนตร มอ ำนำจมำกกวำประธำนำธบดในเชงปฏบต นอกจำกน ปตน ยงใชอทธพล
ผลกดนใหรฐสภำแกไขกฎหมำยรฐธรรมนญ ใหประธำนำธบดรสเซยสำมำรถด ำรงต ำแหนง
ไดวำระละ 6 ป ดงนน ภำยหลงกำรเลอกตงในป 2012 ปตน ไดเปนประธำนำธบดอกครง
เขำจะเปนประธำนำธบด จนถงป 2018 และถำไดรบเลอกตอไปอกวำระหนง เขำจะถอไดวำ
มอ ำนำจเหนอกำรเมองรสเซย นบตงแตป 2000 ถง 2024
นายกรฐมนตร
นำยกรฐมนตรรสเซย ในฐำนะประมขของรฐบำล ไมจ ำเปนตองเปนนกกำรเมอง
แตมำจำกกำรแตงตงของประธำนำธบด
107
นำยกรฐมนตรมอ ำนำจและบทบำท ดงตอไปน
1. บรหำรรฐกจโดยเฉพำะดำนเศรษฐกจ มหนำทน ำเสนอรปแบบและโครงกำรตำง ๆ
ในกำรบรหำรประเทศ ตอประธำนำธบด
2. มสทธเสนอชอรองนำยกรฐมนตร และรฐมนตร ตอประธำนำธบด
3. มอ ำนำจในกำรมอบหมำยหนำทใหกบบรรดำรฐมนตร และขำรำชกำรอน ๆ
4. ท ำหนำทเปนตวแทนของประเทศ ในกำรเชอมควำมสมพนธ รวมไปถงลงนำม
ในสนธสญญำกบตำงประเทศไดเชนเดยวกบประธำนำธบด
ตำมรฐธรรมนญรสเซย กำรเสนอชอนำยกรฐมนตรของประธำนำธบด หำกถกปฏเสธ
โดยสภำดมำ ถง 3 ครง ประธำนำธบดอำจยบสภำเพอเลอกตงใหม ท ำใหสภำไมกลำปฏเสธ
กำรเสนอชอเชนน นำยกรฐมนตรคนปจจบนของรสเซย คอ นำยดมตร เมดเวเดฟ (ด ำรงต ำแหนง
ตงแตป 2012-?) ภำพพจนของนำยเมดเวเดฟ เชน กำรเปนหวเสรนยม และไมกรำวรำวเหมอนปตน
ไดท ำใหภำพพจนของกลมผน ำรสเซยนนดดขน อยำงไรกตำม นำยเมดเวเดฟกยงถกมองวำ
ไดรบกำรบงกำรจำกปตน ดงทไดกลำวมำแลว
ระบบประธานาธบดกงรฐสภามขอไดเปรยบและขอเสยเปรยบ ดงตอไปน
ขอไดเปรยบ
1. ประธำนำธบดมควำมมนคงในต ำแหนง เพรำะหลกเลยงกำรถกโจมตโดยตรง
2. ประธำนำธบดสำมำรถถอดถอนนำยกรฐมนตร ทไมไดรบควำมนยมออกจำก
ต ำแหนง ได
3. มกำรตรวจสอบและคำนอ ำนำจระหวำงประธำนำธบดกบนำยกรฐมนตร
ขอเสยเปรยบ
1. ท ำเกดควำมไมชดเจนวำใครเปนผรบผดชอบตอนโยบำยรฐอยำงแทจรง
2. ท ำใหสำธำรณชนเกดควำมสบสนตอรปแบบควำมรบผดชอบ และกำรควบคม
บรหำร
3. อำจเกดควำมขดแยงระหวำงผน ำทง 2 ฝำย ซงน ำไปสควำมซบซอนขนไปอก
หำกควำมขดแยงขยำยไปถงรฐสภำดวย
แบบเผดจการ
ประเทศทปกครองแบบเผดจกำรจ ำนวนมำกในประวตศำสตร อำจมกำรจดวำงแผนผง
ต ำแหนงในฝำยบรหำรแตกตำงจำกรปแบบทงหมดทไดกลำวมำ ซงอำจมลกษณะกำรผสมผสำน
ตำมอดมกำรณสงสด ทตวเองยดถอกบระบบดงทไดกลำวมำทงหมด อยำงเชน กำรปกครอง
108
แบบฟำสซสต เชน ฮตเลอร และมโสลน เปนประมขสงสดของเยอรมน และอตำลแตไมไช
ประธำนำธบด หรอคอมมวนสต อยำงเชนเกำหลเหนอ ทผน ำเปนประมขสงสด (Supreme Leader)
ทมกำรสบทอดต ำแหนงทำงสำยเลอด นอกจำกน ยงมประเทศทปกครองแบบเทวำธปไตย
อยำงเชน นครรฐวำตกน และอหรำน อยำงไรกตำม มประเทศในกรณศกษำอน ไดแก จน
และอหรำน ซงมกถกสอตะวนตกโจมตวำไมเปนประชำธปไตย จงท ำใหควรศกษำวำระบบ
กำรเมองของทง 2 ประเทศนน มควำมซบซอนอยำงไร
จน
ในอดตนน จน มทงกำรปกครองอนหลำกหลำย ไมวำแบบกษตรยนยม ประธำนำธบด
นำยพลในยคขนศกนยม เมอพรรคคอมมวนสตจนยดอ ำนำจได ในป 1949 จน กมระบบกำรปกครอง
ไดรบอทธพลอยำงสง จำกพรรคคอมมวนสตของสหภำพโซเวยต แตกมพฒนำกำรและกำรจดวำง
ต ำแหนงเปนของตวเอง เชน เหมำ เจอตง ผน ำสงสดของจน มต ำแหนงเปนประธำน
พรรคคอมมวนสต และประธำนสำธำรณรฐประชำชนจน ภำยหลงจำกควำมลมเหลวจำกนโยบำย
กำวกระโดดไกล เหมำ ไดคงไวแตประธำนพรรคคอมมวนสตเพยงต ำแหนงเดยว ในป 1959
ตอมำรฐธรรมนญป 1982 ไดเปลยนต ำแหนงชอประธำนพรรคคอมมวนสต
เปน เลขำธกำรพรรคคอมมวนสต และยงไดตงต ำแหนงประธำนำธบดขนมำอกดวย โดยม
นำยล เซยน เนยน เปนประธำนำธบดคนแรก อยำงไรกตำมในดำนปฏบตประธำนำธบด
เปนเพยงต ำแหนงหวโขน ไมมอ ำนำจเทำกบเลขำธกำรพรรค จนเมอนำยเจยง เจอ หมน
ขนมำมอ ำนำจ ในป 1989 กไดด ำรงต ำแหนงทงเลขำธกำรพรรค ประธำนำธบด และประธำน
คณะกรรมำธกำรกลำงกองทพ ควบคกนไป (แตเวลำขนด ำรงต ำแหนงเหลอมล ำกนอยบำง)
เชนเดยวกบผน ำสบตอมำ คอนำยห จนเทำ และนำยส จนผง กไดด ำรง 3 ต ำแหนงควบกน
ประธานาธบด
ประธำนำธบด มำจำกกำรเลอกของรฐสภำจน ทมชอวำสภำประชำชนแหงชำต
(National People's Congress) มกำรประชมทก ๆ 5 ป เพอเลอกประธำนำธบด ประธำนำธบด
ยงมกมำจำกต ำแหนงเลขำธกำรพรรค ซงจะตองเปนหวหนำของคณะกรมกำรเมองถำวร
แหงพรรคคอมมวนสต (Politburo Standing Committee) ซงมสมำชกจ ำนวน 9 คน
ดงนน ประธำนำธบดของจนด ำรงต ำแหนงไดวำระละ 5 ป เพยง 2 วำระ นอกจำกน ประธำนำธบด
ยงมต ำแหนงรองประธำนำธบด เพอชวยบรหำรงำน จ ำนวน 1 ต ำแหนง
บทบำทและอ ำนำจอยำงเปนทำงกำรของประธำนำธบด เชน (China.Org.Cn, 2003,
Online)
109
1. เปนผแตงตงนำยกรฐมนตร รองนำยกรฐมนตร และสมำชกสภำแหงรฐ รวมไปถง
รฐมนตรกระทรวงตำง ๆ รวมถงเอกอครทต แตตองไดรบกำรรบรองจำกสภำประชำชนแหงชำต
2. รบผดชอบในกำรก ำหนด และสนบสนนนโยบำยตำง ๆ ทนำยกรฐมนตรเปนผน ำไป
ปฏบต
3. เปนประมขในระดบพธกรรมในประเทศ และยงเปนตวแทนททรงเกยรตของประเทศ
ในกำรตดตอกบตำงประเทศ ประธำนำธบดยงรวมกบนำยกรฐมนตรเจรจำและลงนำม
กบตำงประเทศในประเดนดำนตำง ๆ ของควำมสมพนธระหวำงประเทศ
4. มอ ำนำจในกำรประกำศกฎหมำยพเศษ และภำวะฉกเฉน รวมไปถงสงครำม
5. เปนผบญชำกำรทหำรสงสด
อยำงไรกตำม ประธำนำธบดมอ ำนำจนอยกวำเลขำธกำรพรรคคอมมวนสต
เพรำะจดศนยกลำงอ ำนำจอยทพรรคคอมมวนสต แมแตกำรเปนผบญชำกำรทหำรสงสดเอง
หำกประธำนำธบด ไมไดรบกำรแตงตงใหเปนประธำนคณะกรรมกำรกองทพกลำง ซงควบคม
กองทพปลดปลอยประชำชนจนกไมไดมอ ำนำจอยำงแทจรงเหนอกองทพ อนกลำยเปนกำรแยงชง
อ ำนำจระหวำงบรรดำผน ำระดบสงของจน ดงเชน นำยห จนเทำ ซงขนด ำรงต ำแหนงประธำนำธบดใน
ป 2003 แตนำยเจยง เจอหมน อดตประธำนำธบดยงคงเปนประธำนคณะกรรมกำรกองทพกลำง
อย จนถ งป 2004 จ งลงจำกต ำแหน ง เพ อ ให นำยห ส บต อ (Tkacik Jr,2004,Online)
ปรำกฏกำรณเชนนสะทอนวำ แมจะจนจะเขำขำยกำรปกครองแบบประธำนำธบดกงรฐสภำ แตก
มแผนผงทำงต ำแหนงและอ ำนำจ ท ไม เหมอนประเทศในระบบน ท ไม ใช คอมมวนสต
นอกจำกน ยงมตวอยำงของนำยเตง เสยวผง ซงไมไดด ำรงต ำแหนงส ำคญอะไรเลย ในกำร
บรหำรประเทศ และของพรรคคอมมวนสต ยกเวน ประธำนคณะกรรมกำรกองทพกลำง แต
กลบมอ ำนำจทแทจรง (de facto) เหนอเลขำธกำรพรรคและประธำนำธบด
นายกรฐมนตร
นำยกรฐมนตร มทมำเชนเดยวกบประธำนำธบด คอ ตองเปนหนงในสมำชกของ
คณะกรรมกำรกำรเมองถำวรแหงพรรคคอมมวนสต และมวำระเวลำเดยวกบประธำนำธบด
นำยกรฐมนตร ยงมต ำแหนงรองนำยกรฐมนตร อก 1 ต ำแหนง ชวยบรหำรงำน
อ ำนำจและบทบำทของนำยกรฐมนตรของจน ไดแก (People's Daily Online, 2004,
Online)
1. ก ำหนดนโยบำย และปฏบตตำมนโยบำยของรฐ โดยเฉพำะดำนเศรษฐกจ
2. เปนผดแลระบบรำชกำรทงหมดผำนสภำแหงรฐ และคณะรฐมนตร
3. เสนอรำยชอรฐมนตร และขำรำชกำรต ำแหนงใหกบประธำนำธบด
110
4. ท ำหนำทเปนตวแทนของประเทศ ในกำรเชอมควำมสมพนธ รวมไปถงลงนำม
ในสนธสญญำกบตำงประเทศไดเชนเดยวกบประธำนำธบด
ผด ำรงต ำแหนงนเปนคนแรกของสำธำรณรฐประชำชนจน คอ นำยโจว เอนไหล
(ด ำรงต ำแหนง ป 1949-1976) นำยโจวไดรบกำรยกยองวำเปนนำยกรฐมนตรททรงอ ำนำจ
และบำรมทสด ดงเชน นอกจำกอ ำนำจในกำรบรหำรประเทศแลว เขำยงเปนตวแทนของประเทศจน
ในกำรเชอมควำมสมพนธกบตำงประเทศในเกอบทกครง ดวยบคลกของกำรเปนนกกำรทต
ส ำหรบนำยกรฐมนตรคนปจจบน ทท ำงำนภำยใตนำยส จนผง คอ นำยหล เคอเฉยง
(ด ำรงต ำแหนงป 2013-?)
อหราน
กำรปกครองของอหรำน มลกษณะเฉพำะตวทไมเหมอนใครในโลก อนเปนผลจำก
รฐธรรมนญในป 1979 ทก ำหนดใหองคกรทำงศำสนำเปนองคกรปกครองสงสด ดงนนผทมอ ำนำจ
ทำงกำรเมองอยำงแทจรง กคอ ผเชยวชำญทำงศำสนำทไมไดมำจำกกำรเลอกตง ดงมชอวำ
ประมขสงสด (Supreme Leader) สวนประธำนำธบดทมำจำกกำรเลอกตง มอ ำนำจจ ำกด
ทงคมอ ำนำจและบทบำท ดงตอไปน (Kesselman,et al., 2007, pp. 605-609)
ประมขสงสด
ประมขสงสด มำจำกกำรสรรหำจำกสำมชชำนกปรำชญ (Assembly of Experts)
ซงประกอบดวย ผเชยวชำญทำงศำสนำอสลำม 88 คน ประมขสงสดมอ ำนำจอยเหนอกองทพ
ตลำกำร สอมวลชน รวมไปถงกำรก ำหนดนโยบำยส ำคญ อยำงนโยบำยตำงประเทศ
และกำรพฒนำอำวธนวเคลยร ประมขสงสดยงแตงตงสมำชกครงหนงของสภำผชน ำ
(Guardian Council) ซงมหนำทคดกรองผสมครเขำด ำรงต ำแหนงประธำนำธบด ประมขสงสด
จงมอ ำนำจเหนอประธำนำธบดอหรำนโดยปรยำย ท ำใหอหรำนเขำขำยกำรปกครองเทวำธปไตย
นอกจำกน ชอเตมของอหรำน คอ สำธำณรฐอสลำมอหรำน เพรำะถอวำกฏของศำสนำอสลำม
(ชำรอะห) เปนกฎหมำยของรฐ
ประธานาธบด
ต ำแหนงประธำนำธบด เรมตนภำยหลงจำกกำรปฏวตอหรำนในป 1979 ทรฐธรรมนญ
อหรำน ก ำหนดใหประมขของรฐบำล คอ ประธำนำธบด รวมบรหำรประเทศกบนำยกรฐมนตร
ตอมำต ำแหนงนำยกรฐมนตร ถกยบในป 1989 โดยคนสดทำย คอ นำยฮสเซน มซำว
(ด ำรงต ำแหนงป 1981-1989) ทงทควำมจรงแลว ต ำแหนงนำยกรฐมนตรอหรำนมมำหลำยรอยป
ประธำนำธบดอหรำน มำจำกกำรเลอกตงโดยตรงของประชำชน มวำระกำรด ำรง
ต ำแหนง 4 ป เพยง 2 วำระ ในกำรเลอกตงประธำนำธบด หำกผสมครทไดคะแนนเสยงมำกทสด
111
ไดคะแนนไมถงรอยละหำสบ จะตองมกำรเลอกตงระหวำงผไดคะแนนสงสด 2 คน อกครงเพอชขำด
ต ำแหนงประธำนำธบด ยงตองไดรบกำรยนยนจำกประมขสงสด
อ ำนำจและควำมรบผดชอบของประธำนำธบดอหรำนเชน (Wikipedia,2015,Online)
1. เปนผบรหำรรฐกจโดยเฉพำะทำงดำนเศรษฐกจ
2. เปนผออกอ ำนำจบรหำรสงสด
3.เสนอรำยชอรองประธำนำธบด และคณะรฐมนตร เพอใหรฐสภำรบรอง
4. มอ ำนำจในกำรแตงตงเอกอครทต แตตองไดรบเสยงรบรองจำกรฐสภำ
นอกจำกน ประธำนำธบดยงสำมำรถถกไตสวนกำรกระท ำควำมผดไดโดยรฐสภำ
อนเปนสำเหตหนง ทท ำใหประธำนำธบดตองแบกรบควำมรบผดชอบแทนชนชนปกครองกลมอน
ของอหรำน อยำงเชน ประมขสงสด ดวยควำมเหลอมล ำทำงอ ำนำจเชนน ท ำใหทงประธำนำธบด
และประมขสงสด หลกเลยงควำมขดแยงไมพน เพรำะธรรมชำตของประธำนำธบดซงตองกำร
อ ำนำจมำกกวำเดม เพรำะไมอยำกถกหำวำเปนประธำนำธบดซงไรอ ำนำจ (ดงทเรยกวำ เปดงอย)
ตองปฏบตตำมค ำบญชำจำกผอนอยตลอดเวลำ ดงเชนประธำนำธบดคนแรก คอ อำบฮสซน
บำนซำดร (ด ำรงต ำแหนงป 1980-1981) ทขดแยงกบโคมยนในเรองกำรบรหำรงำน จนเปนเหตให
บำนซำดร ถกไตสวนกำรกระท ำควำมผด จนตองลภยไปอยทฝรงเศสจนถงปจจบน ส ำหรบ
มะหมด อะหมะดเนจำด ถงแมเคยเปนผอยในอำณตของคำมยนย และมควำมคดทอนรกษนยม
แบบสดขวเชนกน แตกมกำรชงอ ำนำจกน จนเปนเหตใหคนใกลชดกบอะหมะดเนจำดถกด ำเนนคด
สวน อะหมะดเนจำดเอง ยงถกรฐสภำซงสนบสนนโดยคำมยนยซกฟอก ในเรองคำเงนไรล
และกำรด ำเนนนโยบำยทำงเศรษฐกจทผดพลำด ในป 2012 (Torbati, 2012, Online)
ส ำหรบประธำนำธบดคนปจจบน ทขนด ำรงต ำแหนงเมอวนท 3 สงหำคม ป 2013
คอ ฮสซำน รฮำน ท ำใหเกดควำมประหลำดใจแกชำวโลก เพรำะมหวปำนกลำงแนวปฏรป
และยงไดรบกำรศกษำวชำกฎหมำยจำกสกอตแลนด ซงเปนภำพทแตกตำงจำกอะหมะดเนจำด
โดยสนเชง มกำรวเครำะหวำอำจะเปนไปไดวำ เกดจำกเจตจ ำนงของประชำชนทตองกำรตอสกบ
ชนชนปกครองอหรำนหวอนรกษนยม หรอจำกควำมตองกำรของชนชนปกครองของอหรำน
ในกำรปรบควำมสมพนธกบโลกตะวนตกใหดกได อนกลำยเปนปจจยหนงทท ำใหในป 2015
อหรำน สำมำรถตกลงกบตะวนตกในขอตกลงเกยวกบอำวธนวเคลยร ซงเปนประเดนควำมขดแยง
ระหวำงอหรำนกบตะวนตกมำนำน (wikipedia, 2015, Online)
112
โครงสรางการปกครองของอหราน
ภาพ 5 แสดงโครงสรางการปกครองของอหราน
ทมา: BBC, 2009, Online
จำกกำรเปรยบเทยบประเทศกรณศกษำ สำมำรถสรปโดยสงเขปดงตอไปน
1. ประเทศกรณศกษำบำงประเทศ กไดท ำใหบทบำทของประมขฝำยบรหำรมควำม
ไมชดเจน เพรำะแตละประเทศมบรบททำงกำรเมองทแตกตำงกน อยำงเชน รสเซยและฝรงเศส
ซงมรปแบบประมขของฝำยบรหำรคลำยกน คอ ประธำนำธบดกงรฐสภำ แตประธำนำธบด
ของรสเซย กลบมอ ำนำจและเปนเผดจกำรมำกกวำประธำนำธบดฝรงเศส
2. นอกจำกนแมวำองกฤษ ฝรงเศส สหรฐฯ จะถอไดวำเปนประชำธปไตยเชนเดยวกน
แตกมรปแบบของฝำยบรหำรทแตกตำงกนอยำงมำก ดวยปจจยทำงประวตศำสตร สงคม และ
วฒนธรรม เชน องกฤษ มประมขของรฐ คอ กษตรย ทมำโดยรำชประเพณ สวนฝรงเศสและสหรฐฯ
มประมขของรฐ คอ ประธำนำธบดทมำจำกกำรเลอกตง
3. ส ำหรบอหรำน และจน มกำรสรำงรปแบบของฝำยบรหำรเปนแบบของตวเอง
(แมจนจะเลยนแบบโซเวยตในหลำยสวน) โดยตงอยบนอดมกำรณทเนนกำรเสรมสรำงอ ำนำจ
ของฝำยปกครอง มำกกวำจะเนนใหสวนลำง คอ ประชำชนมสวนรวม ประมขของประเทศ
ขำดกำรเชอมตอกบมวลชน
4. ส ำหรบอหรำน ถงแมหลำยฝำยจะจดวำเปนเผดจกำรเชนเดยวกบจน แตอหรำน
มประธำนำธบดทมำจำกกำรเลอกตง โดยกำรเปดชองทำงในกำรใหประชำชนสำมำรถเขำมำ
ประธำนำธบด ประมขสงสด ผลงสมครในกำรเลอกตง
คณะรฐมนตร
รฐสภำ
กองทพ
ฝำยตลำกำร
สภำผชน ำ
สำมชชำนกปรำชญ
สภำเอกพเดยนซ
เลอกตงโดยตรง แตตงหรอใหกำรเหนชอบ ตรวจสอบคณสมบตผสมคร
สถำบนทมำจำกกำรเลอกตง สถำบนทไมไดมำจำกกำรเลอกตง
113
คำนอ ำนำจกบกลมชนชนปกครองอน เชน ประมขสงสดได สวนจนมระบบทปดตำยส ำหรบประชำชน
ยกเวน จำกกำรแสดงออกทำงกำรเมองดำนอน ซงกถกจ ำกดในระดบหนง
สรป
ฝำยบรหำรของรฐ ซงเปน 1 ใน 3 ฝำยของรฐบำล ตำมแนวคดของ มงแตสก
เยอ มหนำทก ำหนดนโยบำยของรฐ และด ำเนนกำรใหนโยบำยเหลำนนเกดประสทธผล ฝำย
บรหำรสำมำรถแบงออกเปน 2 ประเภท คอ ประมขของรฐ ซงโดยมำกเนนไปทพธกรรมและ
กำรทตและประมขของรฐบำล ซงมอ ำนำจในกำรบรหำรรฐบำล ฝำยบรหำรแบงเปน 1. กษตรยเปน
ประมข อนประกอบไปดวย 1.1 ระบบกษตรยและระบบสมบรณำญำสทธรำช ซงกษตรยมกเปนทง
ประมขของรฐและรฐบำล ระบบกษตรยในอดตนนมอ ำนำจไมเทำกบระบบสมบรณำญำ
ส ทธ ร ำช ซ งม อ ำนำจอย อย ำ ง เต ม เป ยม ในกำรบร หำรประ เทศ ด งต วอย ำ ง เ ช น
ซำอดอำระเบย และสวำซแลนด 1.2 ระบบกษตรยภำยใตรฐธรรมนญ ซงเปนกำรผสม
ระหวำงระบอบกษตรยกบระบอบรฐสภำ โดยทกษตรยในฐำนะเปนประมขของรฐ มอ ำนำจ
เพยงแตในระดบพธกรรมแตผ มอ ำนำจ คอ นำยกรฐมนตร ซ งเปนประมขของรฐบำล
ตวอยำงเชน ญปน ไทย องกฤษ สวเดน ฯลฯ
2. สำธำรณรฐ ซงมคนธรรมดำเปนประมข อนไดแก 2.1 ระบบรฐสภำอนม
ประธำนำธบดเปนประมข ซงประมขของรฐเปนประธำนำธบดซงไมมอ ำนำจ แตมควำมส ำคญ
ในทำงพธกรรมเชนเดยวกบกษตรย สวนผมอ ำนำจในกำรบรหำรประเทศ คอ นำยกรฐมนตร
ในฐำนะเปนประมขของรฐบำล ตวอยำงไดแก เยอรมน 2.2 ระบบประธำนำธบด ซงประธำนำธบด
ท ำหนำทเปนทงประมขของรฐและรฐบำล และมอ ำนำจในกำรบรหำรประเทศอยำงเตมท
ตวอยำงไดแก สหรฐอเมรกำ 2.3 ระบบประธำนำธบดกงรฐสภำ (Semi-Presidential system)
ซงประมขของรฐคอ ประธำนำธบด แบงอ ำนำจกบนำยกรฐมนตร ในกำรบรหำรประเทศ
3. ระบอบเผดจกำร (Dictatorship) ซงเปนระบอบทประเทศนน ๆ คดขนมำเปนพเศษ
ดงตวอยำงเชน อหรำน ซงเปนรฐศำสนำทมผเชยวชำญทำงศำสนำเปนประมขสงสด และมอ ำนำจ
มำกกวำประธำนำธบด ซงเปนประมขของรฐบำล สวนจน มลกษณะคลำยระบบประธำนำธบด
กงรฐสภำ แตเลขำธกำรพรรคคอมมวนสตมอ ำนำจมำกกวำประธำนำธบด ประมขของจน
ทมอ ำนำจสงสด จงเปนทงประธำนำธบด เลขำธกำรพรรค และประธำนคณะกรรมกำรกองทพกลำง
ควบคไปดวย สวนประมขของรฐบำล คอ นำยกรฐมนตร มอ ำนำจอยำงจ ำกด โดยมงเนนไปท
เรองเศรษฐกจเปนหลก
114
ค าถามส าหรบการอภปราย
1. ทำนคดวำระบอบสมบรณำญำสทธรำชยงจ ำเปนในประเทศยคใหมหรอไม อยำงไร
2. ประมขของรฐจ ำเปนตองมำจำกกำรเลอกตงหรอไม เพรำะอะไร
3. เหตใดกำรปกครองของประเทศตำง ๆ จงมกำรจดวำงต ำแหนงประมขทแตกตำงกน
4. ทำนคดวำรองประธำนำธบด ควรมบทบำทและอ ำนำจมำกกวำเทำทเปนอยหรอไม
5. ประธำนำธบดสหรฐฯ ควรมอ ำนำจเกยวกบสงครำมมำกกวำทเปนอยหรอไม
เพรำะเหตใด
6. ทำนคดวำในอนำคต จนจะมกำรเปลยนแปลงต ำแหนงของประมขของรฐหรอไม
อยำงไร
7. ประมขสงสดของอหรำน ควรมอ ำนำจและบทบำทดงทมในปจจบนหรอไม เพรำะอะไร
บรรณานกรม
Almond, G. A., Powell, G. Bingham, Jr., Dalton, R. J., and Strom, K. (2010).Comparative
Politics Today .USA: Longman.
BBC. (June 9, 2009). Guide: How Iran is ruled. Retrieved April 19, 2014,
from http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/8051750.stm
BBC. (May 23, 2013). King Edward VIII bugged during abdication crisis. Retrieved
May 23, 2013, from http://www.bbc.com/news/uk-22625043
BBC. (December 17, 2014). Dalai Lama concedes he may be the last. Retrieved
December 17, 2014, from http://www.bbc.com/news/world-asia-china-30510018
Bunch, L. G. III. (2000). The American Presidency:GloriousBurden. USA:
SmithsonianInstitution Press.
Chambers, L .(2010). Authoritarianism and Foreign Policy: The Twin Pillars of
Resurgent Russia. Retrieved December 17, 2014, from http://www.cria-
online.org/11_3.html
China. Org. Cn. (May 20, 2003). Functions of the President. Retrieved December 17,
2014, from http://www.china.org.cn/english/features/state_structure/64587.htm
115
Edemariam, Aida. (July 19, 2013). There is now a republican movement': anti-royal
campaigners get organised. Retrived June 19, 2014,
from http://www.theguardian.com/uk-news/2013/jul/19/there-is-now-republican-
movement
FindLaw UK. (n.d.). The Royal Prerogative. Retrived December 17, 2014, from
http://www.findlaw.co.uk/law/government/constitutional_law/citizens_guide_to_gov
ernment/500456.html
Garnett, M., and Lynch, P. (2009) .Exploring British Politics. UK: Pearson Education
Limited.
Heywood, A. (2007). Politics. New York: Palgrave Macmillan.
Joseph, K. (2013). Comparative Politics: An Introduction. USA: McGraw-Hill Education.
Karthikeyan, B. (2015). Arab Spring brings success, failures. Retrieved February 27,
2015, from http://thetriangle.org/opinion/arab-spring/
Kesselman, M., Krieger, J., Joseph, W. A. (2007). Introduction to Comparative
Politics:Political Challeges and Changing Agendas. Boston: Wadsworth.
Laurence Frost. (April 18, 2015). Hollande's approval ratings climb off rock bottom:
French poll. Retrieved April 18, 2015,
from http://www.reuters.com/article/2015/04/18/us-france-hollande-poll-
idUSKBN0N90EX20150418
Lawson, K. (2006). The Human Polity. USA: Houghton Mifflin Company.
Magleby ,D.B.,et al.(2006).Government by the People:Basic Version.USA:Pearson.
Merriam-Webster.(n.d.).Republic. Retrieved from http://www.merriam
webster.com/dictionary/republic
Mckay, J. P., Hill, B. D., and Buckler, J. (2006). A History of Western Society. USA:
Charles Hartford.
Mcquire ,K. A. .(n.d.). President-Prime Minister Relations, Party Systems, and Democratic
Stability in Semipresidential Regimes: Comparing the French and Russian Models:
Texas. International Law Journal, 47(2). Retrieved April 18, 2015,
from http://www.tilj.org/content/journal/47/num2/McQuire427.pdf
116
Pan, P. P. (February 9, 2009). Russia's Medvedev Putting Some Distance Between
Himself and Putin. Retrieved April 18, 2015,
from http://www.washingtonpost.com/wp-
dyn/content/article/2009/02/08/AR2009020802129.html
People's Daily Online. (2004). Constitution of the People’s Republic of China.
Retrieved April 18, 2015, from http://en.people.cn/constitution/constitution.html
Sidlow, E., and Henschen, B. (2006). American at Odds. USA: Wadsworth Pub.
Tkacik Jr,J.J.(September 8,2004). China's 'peaceful' rise at stake in power
struggle.Retrieved September 8,2004,from
http://atimes.com/atimes/China/FI08Ad03.html
Torbati, Y. (Nov 4, 2012). Iran parliament summons Ahmadinejad to explain
economic policies. Retrieved April 18, 2015,
from http://www.reuters.com/article/2012/11/04/us-iran-ahmadinejad-
idUSBRE8A306M20121104
Wikipedia. (2015). Joint Comprehensive Plan of Action. Retrieved April 18, 2015,
from https://en.wikipedia.org/wiki/Joint_Comprehensive_Plan_of_Action
Wikipedia. (2015). President of Iran. Retrieved 14 November 2015, from
https://en.wikipedia.org/wiki/President_of_Iran#Powers_and_responsibilities
Wintour, P. (2013). How Tony Blair's team fought and failed to see-off Gordon
Brown's coup. Retrieved April 18, 2015,
from http://www.theguardian.com/politics/2013/sep/19/tony-blair-gordon-brown
บทท 7
ฝายนตบญญต (Legislature)
ฝายนตบญญตเปนฝายท 2 ของรฐบาล ตามแนวคดของมงแตสกเยอ ทตองถวงดลอ านาจ
กบฝายอน ฝายนตบญญต หมายถง องคกรของรฐทออกกฎหมาย ซงมองคประกอบส าคญ คอ
รฐสภา (Parliament) อนเปนสถานทส าหรบประชมเพอถกเถยง อภปราย และลงคะแนนเสยง
ของสมาชกรฐสภา ในการรางและผลกดนกฎหมายตาง ๆ (Axford, et al., 2002, pp.
336-338) อยางไรกตาม ฝายอ านาจอนกสามารถออกกฎหมายไดเชนกน เชน ฝายบรหาร
ออกพระราชก าหนด (พรก.) ในกรณฉกเฉน แตกตองไดรบการรบรองจากรฐสภา จงจะ
กลายเปนพระราชบญญต (พรบ.) หรอกฎหมายทใชบงคบอยตามปรกต รฐสภามความส าคญ
ส าหรบรฐ คอ เปนสญลกษณของอ านาจประชาชนตามระบอบประชาธปไตย กลาวคอ
ประเทศทมการปกครองในระบบประชาธปไตยตองมรฐสภา เพราะสมาชกรฐสภาเปนตวแทน
ของประชาชน นอกจากน รฐสภายงสรางความชอบธรรมของกฎหมาย และระบอบการ
ปกครอง ซงแมแตประเทศเผดจการเองกมรฐสภา โดยความโปรงใสและความเปนอสระของ
รฐสภา กแปรผนตามความเปนเผดจการของประเทศนน ๆ
หนาทของรฐสภา
หนาทของรฐสภาไดแก (Beetham, 2007, p. 5)
1. ออกกฏหมาย
2. ใหการเหนชอบการเกบภาษ รวมไปถงงบประมาณ และคาจายของประเทศ
3. พจารณาและตรวจสอบฝายบรหาร ทงนโยบายและตวบคคล
4. ใหการเหนชอบสนธสญญาระหวางประเทศ
5. มการหารอหรอถกเถยงเกยวกบประเดนส าคญของประเทศ หรอกบตางประเทศ
6. แกไขรฐธรรมนญ
ระบบรฐสภาอนมกษตรย หรอประธานาธบดเปนประมข มตนแบบ คอ เวสมนสเตอร
(Westminster) ขององกฤษ ซงมการปะปนกนระหวางสมาชกสภาผแทนราษฎร และฝายบรหาร
กลาวคอ สมาชกสภาผแทนราษฎรสามารถเปนฝายบรหารได ในทางกลบกนระบบประธานาธบด
ประธานาธบดกงรฐสภา และแบบเผดจการ ดงเชน จน และสหภาพโซเวยต ถอวาฝายบรหาร
เชน ประธานาธบด นายกรฐมนตร คณะรฐมนตร จะไมมาจากสมาชกสภาผแทนราษฎร
(หรอชออน เชน สภาประชาชนในบางประเทศ)
118
รฐสภาของประเทศประชาธปไตยเสรนยม
ดงทไดกลาวมาแลววา รฐสภานนเปนสงส าคญส าหรบประชาธปไตย แตอยางไรกตาม
ประเทศทมรฐสภา กไมไดหมายความวาจะเปนประชาธปไตยเสมอไป เพราะประเทศ
ซงมการปกครองแบบเผดจการเทยม เผดจการอ านาจนยม หรอแมแตเผดจการแบบเบดเสรจ
อยางเชน เกาหลเหนอ กยงมรฐสภา คณสมบตดงตอไปนของรฐสภา จะเปนตวบงชไดวา
ประเทศนนเปนประชาธปไตยเสรนยมมากนอยเพยงใด (Ibid., 7)
1. เปนตวแทนของประชาชนอยางแทจรง กลาวคอ รฐสภาเปนตวแทนอนชอบธรรม
และทวถงกบเทาเทยมกนของประชาชนทวประเทศ ซงมความหลากหลายทางเชอชาต
และกลมตาง ๆ
2. มความโปรงใส รฐสภาเชนนมการเปดใหสาธารณชนตดตาม หรอตรวจสอบกจกรรม
ของรฐสภา ผานสอมวลชน
3. เขาถงไดอยางสะดวก นนคอ รฐสภาเปดใหองคกรหรอกลมทางสงคมอน ๆ
สามารถเขามาตดตอ รองทกข หรอเขามารวมกจกรรมกบรฐสภาไดตลอดเวลา และทวถง
4. มความรบผดชอบ นนคอ สมาชกของรฐสภามความรบผดชอบ และมคณธรรม
ในการปฏบตภาระกจเพอประชาชน ซงลงคะแนนเสยงเลอกพวกตนเขามา
5. มคณภาพ นนคอ รฐสภาตองปฏบตงานอยางมคณภาพ ภายใตคานยมของ
ความเปนประชาธปไตย ไมวาการออกกฎหมาย หรอการพจารณาการท างานของรฐบาล
อนสงผลประโยชนตอประชาชนทงมวล
ระบบของรฐสภา
การแบงระบบของรฐสภาเปนไปตามจ านวนของสภา ซงโดยสวนใหญในโลกน
จะแบงเปน 2 ระบบ คอ 1) ระบบสภาเดยว (Unicameralism) และ 2) ระบบสภาค (Bicameralism)
นอกจากน ยงมระบบพเศษทด ารงคอยกบรฐสภาดวย คอ ระบบกรรมาธการ (Committee)
(National Democratic Institute For International Affairs, pp. 1-11, Online)
1. ระบบสภาเดยว (Unicameralism)
ระบบสภาเดยว หมายถง การปกครองทมองคกรนตบญญต หรอรฐสภาเพยงสภาเดยว
สวนใหญเปนประเทศเลก และเปนรฐทมความเปนหนงเดยวกน หรอมการปกครองแบบคอมมวนสต
เชน อลบาเนย บงคลาเทศ อหราน เคนยา เกาหลใต ควบา ลาว จน
119
ขอไดเปรยบของระบบสภาเดยว
1. การออกกฎหมายเปนไปไดอยางรวดเรว และปราศจากความขดแยง เพราะไมตองผาน
สภามาก
2. สภาเดยว มการรบผดชอบตอการออกกฎหมายของตวเองเตมท
3. มความสะดวกในการเลอกตง เพราะมเพยงผแทนของประชาชนเพยงสภาเดยว
ขอเสยเปรยบของระบบสภาเดยว
1. สภามขนาดเลก ท าใหมอ านาจในการตรวจสอบฝายบรหารนอย
2. กฎหมายทผานสภาอาจมความบกพรอง โดยทไมมแหลงอนตรวจสอบ
3. ไมเหมาะสมกบประเทศทเตมไปดวยความหลากหลายของกลมชนและเชอชาต
ส าหรบประเทศกลมกรณศกษา ซงมระบอบรฐสภาเดยว อนจะสามารถสะทอนถง
รปแบบการปกครอง วาเปนเผดจการไดอยางชดเจนนน ไดแก จน และอหราน
จน
รฐสภาของจนมชอวา สภาประชาชนแหงชาต (National People's Congress)
ซงไดรบการระบจากรฐธรรมนญป 1982 วาเปนองคกรสงสดของอ านาจรฐ มจ านวนสมาชกทงสน
3,000 คน มาจากการเลอกทก 5 ป สมาชกไดรบเลอกจากสภาประชาชนประจ ามณฑล
ซงมาจากการเลอก โดยประชาชนจนทกคนทมคณสมบตตามรฐธรรมนญ มการประชมทกป
เปนเวลา 2 อาทตย และทก ๆ 5 ป จะประชมกนเพอเลอกประธานาธบด สาเหตทจนจดวา
อยในระบบสภาเดยว ทงทเปนประเทศทมประชากรมากทสดในโลก และมชนเผาตาง ๆ ถง 56 ชนเผา
เพราะพรรคคอมมวนสตมอ านาจในการออกกฎหมาย โดยมรฐสภาเปรยบไดกบสภาตรายาง
แมแตการเลอกผน าฝายบรหาร กลวนแตไดรบการก าหนดจากพรรคคอมมวนสตแลวทงสน
แมในรฐธรรมนญจะระบไววา สมาชกรฐสภามหนาทในการพจารณากลนกรองกฎหมาย
รวมไปถงการตงกรรมการตรวจสอบรฐบาลไดอยางอสระ (Susan V. Lawrence and Michael
F. Martin, 2013, Online)
อหราน
ภายหลงปฏวตอสลามในป 1979 อหรานไดเปลยนจากระบบ 2 สภา เปนสภาเดยว
โดยการยบวฒสภา เหลอเพยงสภาผแทนราษฎร ซงมชอเปนทางการวา สภาทปรกษาอสลาม
แหงอหราน (Islamic Consultative Assembly of Iran) หรอมาจเลส (Majles) สภาผแทนราษฎร
ของอหราน มสมาชก 290 คน มาจากการเลอกตงทก 4 ป โดยคณสมบตผสมครจะไดรบ
การพจารณาจากสภาผชน า (Guardian Council) รฐสภาของอหรานแมจะมอ านาจมากมาย
ไมวาการออกและพจารณารางกฎหมาย แลวยงมอ านาจในการเหนชอบคณะรฐมนตร
120
และสามารถเปดอภปรายไมไววางใจคณะรฐมนตร ยกเวน ประธานาธบด รฐสภายงสามารถ
พจารณางบประมาณของรฐบาล เงนกใหกบตางประเทศ สนธสญญาระหวางประเทศ ฯลฯ
แตไมสามารถบอกไดวา เปนรฐสภาตามรปแบบของประเทศประชาธปไตย เพราะถกควบคม
ทางออม โดยสภาผชน า เชน การคดสรรคณสมบตของสมาชกรฐสภา เปนตวกลนกรองกฎหมาย
จากสภาผแทนราษฎร และยงมอ านาจในการตความกฎหมายฉบบนน สอดคลองกบกฎหมาย
ทางศาสนา หรอชะรอะฮหรอไม (Wikipedia, 2015, Online) การทสภาผชน า ประกอบดวย
สมาชกซงเปนผเชยวชาญทางศาสนา และไมไดมาจากการเลอกตงของประชาชน อนสะทอนใหเหน
ถงความเปนรฐอนรกษนยม หรอรฐศาสนาของอหราน ซงกฏหมายทไดรบการอนมตโดยสภา
ผชน าอาจไมตองตอบสนองความตองการของคนสวนใหญ
2. ระบบสภาค (Bicameralism)
ระบบสภาค หมายถง การปกครองทมองคกรนตบญญต หรอรฐสภาทประกอบดวย
2 สภา ดงตอไปน
2.1 สภาลาง (Lower house) หรอสภาผแทนราษฎร ส าหรบประเทศประชาธปไตย
สมาชกจะมาจากการเลอกตงเทานน
2.2 สภาสง (Upper house) หรอวฒสภา (Senate) ซงมาจากทงการเลอกตง
หรอแตงตง หรอทง 2 ประเภทพรอมกน ตามแตรฐธรรมนญของประเทศนนก าหนด
ขอไดเปรยบของระบบสภาค
1. สภาสง ชวยตรวจสอบและขดเกลากฎหมายทมาจากสภาลาง
2. สภาสง ชวยคานอ านาจของสภาลาง และปองกนไมใหเสยงขางมากมอ านาจ
มากเกนไป
3. สภาสง ชวยตรวจสอบอ านาจบรหารใหมประสทธภาพดขน
4. สภาสง เปนตวแทนของประชาชนไดหลากหลายมากขน
ขอเสยเปรยบของระบบสภาค
1. สภาสงอาจท าใหการออกกฎหมายเกดความลาชา และซบซอนเกนจรง
2. พรรคการเมอง 2 พรรคขนไป เขากมอ านาจในคนละสภา อาจท าใหเกด
ความชะงกงนทางการเมอง
3. สภาสงอาจมแนวคดอนรกษนยม ทเนนผลประโยชนของชนชนปกครอง
ประเทศทมระบบสภาคมอยเปนจ านวนมากในโลกน ดงในกรณศกษาทเปน
ประชาธปไตยเสรนยม 2 ประเทศ คอ องกฤษ ซงเปนตนแบบของรฐสภา และใหอ านาจแก
รฐสภาสงสด และสหรฐฯ ซงใหอ านาจแกรฐสภาอยางมหาศาล ในการคานอ านาจกบฝายบรหาร
121
และฝายตลาการ รวมไปถงเผดจการอ านาจนยมอยางรสเซย ซงรฐสภามกถกครอบง า
โดยองคกร หรอกลมบคคลใดบคคลหนง ตลอดประวตศาสตรทผานมา
องกฤษ
รฐสภาขององกฤษมความเปนมาอนยาวนานนบพนป และเปนตนแบบของรฐสภา
ทใชกนทวโลก คอ แบบเวสมนสเตอร (Westminster Model) ค าวารฐสภาเกดขนอยางเปนทางการ
ในยคของพระเจาเฮนร ท 3 ซงเปนพระโอรสของพระเจาจอหน ผทรงมอบอ านาจกษตรย
ใหอยภายใตสญญาแมคนาคาตาร ภายหลงจากนน กษตรยยงทรงมอ านาจสส ทดทาน กบขนนาง
ตลอดมา และในทสดรฐสภาขององกฤษเพงจะมอ านาจเหนอกษตรยอยางแทจรง ในชวงการปฏวต
อนรงโรจน (Glorious Revolution) เมอป 1688 ทบรรดาขนนางสามารถโคนลมพระเจาเจมสท 2
ไดส าเรจ ถงแมสถาบนกษตรยจะยงคงเปนประมขของรฐ แตรฐสภาไดมอ านาจเพมขนมหาศาล
เชน อ านาจในการเกบภาษ การสบสนตสมบต ฯลฯ รฐสภาขององกฤษถอไดวามความเปนอสระ
โดยเดดขาดและสงสด (supremacy of parliament) คอมอ านาจมากกวาทงฝายบรหาร
และฝายตลาการ กฎหมายของรฐสภาไมอาจถกตงค าถาม หรอปฏเสธโดยฝายตลาการ
เพราะถอวารฐสภาเปนตวแทนมาจากประชาชน
รฐสภาขององกฤษ ประกอบดวย 2 สภา คอ 1) สภาขนนาง (House of Lords) และ
2) สภาสามญชน (House of Commons) (Garnett and Lynch, 2009, pp. 172-200)
1. สภาขนนาง (House of Lords)
สภาสงหรอวฒสภา อนประกอบดวยสมาชก (ศพทภาษาองกฤษ คอ เพยร
หรอ Peers) 760 คน สวนใหญมาจากการแตงตงของสมเดจพระบรมราชนนาถโดยการทลถวาย
รายชอจากนายกรฐมนตร มเพยง 92 คน ทอยในต าแหนง โดยเปนทายาทของตระกลขนนางเกา
สมาชกมาจากประชาชน จากอาชพ วย ชนชน อนหลากหลาย ประมขของสภาขนนาง
ยงด ารงต าแหนงในคณะรฐมนตรดวย สภาขนนางมหนาท คอ พจารณารางกฎหมายจากสภาลาง
และยงมการไตสวน และตรวจสอบการท างานของรฐ แตไมมอ านาจในการยบยงกฎหมาย
ไดเแตเพยงชะลอการออกกฎหมาย โดยการสงกฎหมายกลบไปใหสภาลางพจารณาอกครงหนง
2. สภาสามญชน (House of Commons)
สภาลาง หรอสภาผแทนราษฏร อนประกอบดวย สมาชกดงท เรยกวา
สมาชกรฐสภา (Member of parliament) มจ านวน 650 คน มาจากการเลอกตงจากประชาชน
มหนาท คอ ออกและพจารณารางกฎหมาย ตรวจสอบการท างานและคานอ านาจกบฝายบรหาร
เชน มการตงคณะกรรมาธการ และมการเปดการอภปรายไมไววางใจการท างานของรฐบาล
122
ตงแตอดตจนถงปจจบน รฐบาลพยายามปรบปรงหรอปฏรปสภาขนนางใหมความเปน
ประชาธปไตยมากขน อยางเชน ในป 1978 คณะกรรมาธการทน าโดย ลอรดโฮมออฟเดอะเฮอรเซล
ไดเสนอใหสมาชกของสภาขนนางมาจากการเลอกตง 2 ใน 3 สวน 1 ใน 3 มาจากการแตงตง
แตไมส าเรจ หรอ ในป 1997 รฐบาลทมาจากพรรคเลเบอร ไดเสนอกฎหมายใหยกเลกสทธ
ในการรบต าแหนงสมาชกสภาขนนางตามสายเลอด จากทนงทงหมด 600 กวา จนเหลอเพยง
92 ทนง ดงทปรากฏในปจจบน (Parliament.uk, n.d., Online)
สหรฐอเมรกา
รฐสภาของสหรฐฯ ถอไดวาเปนองคกรทไดรบการก าหนดจากรฐธรรมนญ
ใหมการคานอ านาจกบฝายบรหารและฝายตลาการ ดวยอ านาจอยางมหาศาล โดยเฉพาะ
การอนมตงบประมาณ รฐสภาของอเมรกามชอวา คองเกรส (Congress) ประกอบดวย 2 สภา
คอ วฒสภา (senate) และสภาผแทนราษฎร (House of Representatives) (Patterson, 2008,
pp. 301-315)
1. วฒสภา (senate)
วฒสมาชกมาจากการเลอกตงโดยตรง มจ านวน 100 คน ดงนนใน 50 รฐ
ของอเมรกา ไมวาขนาดเลกหรอใหญจะมตวแทน คอ วฒสภาไดรฐละ 2 คน วฒสมาชก
ด ารงต าแหนงไดวาระละ 6 ป แตเปดใหมการเลอกตงใหมจ านวน 2 ใน 3 ทก 2 ป มหนาท
กลนกรองกฎหมาย โดยการเปดการอภปรายไดอยางเตมท นอกจากนน วฒสภายงมบทบาทส าคญ
คอ การพจารณาและการยอมรบตลาการ ตลาการศาลสงสด รฐมนตร ผวาการธนาคารกลาง
รวมไปถงเอกอครราชทต ทมาจากการเสนอของประธานาธบด วฒสภายงใหการอนมตตอ
สนธสญญาของรฐบาลทกระท ากบตางประเทศ และยงรวมในการไตสวนการกระท าความผด
ของเจาหนาทของรฐ ผเปนประธานวฒสภา คอ รองประธานาธบดซงไมไดเปนสมาชกวฒสภา
แตเปนรองประธานวฒสภา ซงมหนาทในการจดการเรองตาง ๆ ของสภาอยางแทจรง โดยมชอวา
เพรสเดนโปรเทมปอเร (President Pro Tempore) ต าแหนงนมาจาก วฒสมาชกทอาวโสทสด
ของสภา
ดวยอ านาจและบทบาทเชนน วฒสภาจงมกถอไดวาเปนองคกรทรงเกยรต
และมอ านาจทางการเมองทสดองคกรหนงของสหรฐอเมรกา วฒสมาชกหลายคน
ไดขนด ารงต าแหนงประธานาธบด อยางเชน จอหน เอฟ เคนนาด ลนดอน บ จอหนสน รชารด
นกสน รวมไปถงประธานาธบดคนปจจบน คอ บารค โอบามาเองกเคยเปนวฒสมาชกของรฐอลนอย
123
2. สภาผแทนราษฎร (House of Representatives)
สมาชกสภาผแทนราษฏรมาจากการเลอกตงโดยตรงของประชาชน มจ านวน
435 คน มวาระการด ารงต าแหนงครงละ 2 ป สดสวนของสมาชกสภาผแทนราษฏรเปนไปตาม
ขนาดของรฐ แตตามกฎหมายรฐธรรมนญ ก าหนดใหตองมการก าหนดสดสวนของ
สมาชกสภาผแทนราษฏรใหม ทก 10 ป ใหสอดคลองกบการเปลยนแปลงจ านวนประชากร
สภาผแทนราษฎร มหนาทและอ านาจ คอ ออกและพจารณารางกฎหมาย สภาผแทนยงสามารถ
เลอกประธานาธบดได หากคะแนนเสยงของคณะผเลอกตงไมสามารถชขาดได แตกยงเปนผรเรม
การไตสวนการกระท าความผดของเจาหนาทของรฐ รวมไปถงประธานาธบด ผมอ านาจมากทสด
ในสภาน คอ ประธานสภาผแทนราษฏร (Speaker of House of Representatives)
ตามรฐธรรมนญของอเมรกา กฎหมายจะผานสภาเพอสงมอบใหประธานาธบด
ลงนามอนมตได จะตองไดรบความเหนชอบรวมกนของเสยงสวนใหญ คอ 2 ใน 3 ของทง 2 สภา
(Supermajority) แตถาประธานาธบดปฏเสธไมยอมลงนามกฎหมาย หรอแสดงความไมเหนดวย
กบกฎหมาย กจะสงกฎหมายกลบคนใหรฐสภาพจารณาใหม ถารฐสภารวมกนออกเสยง
ดวยอตราสวนเทาเดม คอ 2 ใน 3 ของทง 2 สภา ในการสงกฎหมายใหประธานาธบด
ไดพจารณาอกครงหนง และประธานาธบดปฏเสธอก กฎหมายกสามารถถกน าออกใชได
โดยปราศจากการลงนามอนมตของประธานาธบด
ตวอยางความขดแยงระหวางรฐสภากบประธานาธบดอเมรกน มเปนจ านวนมาก
จนประธานาธบดสหรฐฯ มลกษณะเหมอนเปดงอยเชนเดยวกบประธานาธบดอหราน ดงกรณของ
ประธานาธบด บารค โอบามา ซงสภาผแทนราษฎรมพรรครพบลกนเปนผครองเสยงขางมาก
และตองการใหคะแนนเสยงความนยมของโอบามาลดลง จงท าใหเกดความขดแยงกนหลายครง
เชน ประธานสภาผแทนราษฎร คอ นายจอหน โบเนอร ซงมาจากพรรครพบลกนไมสามารถตกลง
กบ โอบามา ในเรองก าหนดงบประมาณและเพดานหนสาธารณะในป 2011 จนเกอบจะเลยเสนตาย
ซงอาจสงผลใหสหรฐฯ ไมสามารถช าระหนไดตามเวลา อนจะสบผลใหความนาเชอถอของ
รฐบาลสหรฐฯ ลดลง และอาจท าใหเกดวกฤตเศรษฐกจขนรนแรง ซงเหตการณนไดเกดขนซ าอก
ในป 2013 (Wikipedia, 2015, Online)
นอกจากน ประธานาธบดและรฐสภายงมความขดแยงในเรองนโยบายตาง ๆ
เชน วกฤตการณชองแคบ ป 1996 ทรฐบาลของบล คลนตน ปฏเสธไมยอมอนมตวซา
ใหกบนายล เตงหย ประธานาธบดไตหวน ในการแวะเยอนสหรฐอเมรกา ดวยความกลววา
จะกระทบกระเทอนความสมพนธกบจน ซงเลวรายมานาน เพราะนายหยเปนผรณรงคใหไตหวน
เปนเอกราชจากจน แตรฐสภาทมพรรครพบลกนครองเสยงขางมาก ลงมตทงสภาลางและสภาบน
124
(สวนคลนตนสงกดพรรคเดโมแครต) ใหมการอนมตวซาแกนายหย เขามาแวะในสหรฐฯ ในทสด
ท าใหความสมพนธระหวางจนและอเมรกาอยในขนวกฤต จนถงขนประชนหนากนทางทหาร
(CNN, n.d., Online)
รสเซย
รสเซยมรฐสภาและมการเลอกตงอยางเสรเปนครงแรกในป 1906 แตอ านาจรฐสภา
ในยคนน ยงถกจ ากดโดยพระเจาซารนโคลสท 2 ในหลายประเดน ในยคของสหภาพโซเวยต
มการปกครองสภานตบญญตแหงชาต อนประกอบดวยสมาชก 1,500 คน โดยสมาชกสภาลาง
มาจากการเลอกตงของทองถน สวนสมาชกสภาสงมาจากการเลอกตงของสาธารณรฐ 15 แหง
ถงแมจะมการประชมกน 2 ครงตอป สภานตบญญตกเปนเพยงสภาตรายางทถกควบคม
โดยพรรคคอมมวนสต ซงมสภาสงสด คอ สภาเปรซเดยม ทไดรบการแตงตงจากผน าของพรรค
ในยคของมคาอล กอรบาชอฟ ไดพยายามสรางสภาใหมขน เพอลดอ านาจของพรรคคอมมวนสตลง
ภายใตชอ สภาตวแทนประชาชนแหงสหภาพโซเวยต (Congress of People's Deputies of the
Soviet Union) เมอสหภาพโซเวยตลมสลาย รฐธรรมนญของรสเซยฉบบป 1993 ไดเปลยนแปลง
ระบบรฐสภา ทคงคางมาจากยคโซเวยต เปนสภาแหงสาธารณรฐ (Federal Assembly)
อนประกอบดวย วฒสภา (Federation Council) และสภาผแทนราษฏร (Duma) ดงน
(Sakwa, 2002, pp. 125-132)
1. วฒสภา (Federation Council)
วฒสภา มจ านวนวฒสมาชก 170 คน มาจากการเลอกตงทางออมโดยสภาทองถน
และผวาการรฐ วฒสภา มหนาท คอ รวมมอกบสภาดมา ในการจดท าและลงคะแนนเสยงใหกบ
รางกฎหมาย มหนาทอนมตการปฏบตการทางทหารในตางประเทศ และใหการยนยอมตอ
พรก.ฉกเฉน หรอกฎอยการศก ตามค าสงของประธานาธบด รวมไปถงการพจารณาและยอมรบ
ผพพากษาศาลสงสด และเจาหนาทระดบสงอน ๆ เชนเดยวกบวฒสภาของสหรฐฯ
2. สภาดมา (Duma)
สภาดมาคอสมาชกสภาผแทนราษฏรซงมสมาชกจ านวน 450 คน มาจาก
การเลอกตงโดยตรง สภาดมา มหนาท คอ การออกและพจารณารางกฎหมาย มหนาทรวมกบ
วฒสภา ในการรบรองบคคลทประธานาธบดแตงตง เชน นายกรฐมนตร รฐมนตร แตทสภาดมา
พจารณาเพยงสภาเดยว ไดแก ต าแหนงผวาการธนาคารกลางของรสเซย และการซกฟอก
อภปรายไมไววางใจนายกรฐมนตรและรฐมนตร รวมไปถงการเปดการไตสวนการกระท าความผด
ตอบคคลในรฐบาล เชน ประธานาธบดทจะตองใหมเสยง 2 ใน 3 ของสภาเหนชอบ เพอสงให
125
วฒสภาเหนชอบในอตราสวนอกเชนกน แตกตองผานการเหนชอบโดยศาลสงสดเสยกอน
วาการกระท าเชนนนของประธานาธบด เปนความผดอยางแทจรง (Hauss, 2009, p. 250)
ความขดแยงระหวางประธานาธบด และรฐสภารสเซย ไดเกดขนหลายครง
และครงซงถอวาไดเกนเลยไปถงระดบการใชความรนแรง ไดแก วกฤตการณรฐธรรมนญของรสเซย
ในเดอนกนยายน ป 1993 ทประธานาธบดเยลตซนสงยบสภา ตวแทนประชาชนแหงสหภาพโซเวยต
และสภาโซเวยตสงสด (Supreme Soviet) เพอจะใหเปลยนมาเปนรปแบบดงในปจจบน
ดวยสาเหตส าคญเพราะ รฐสภาแสดงความไมเหนดวยกบนโยบายหลายประการของเยลตซน
เชน นโยบายเศรษฐกจเสรนยมใหม นอกจากน การทเยลตซนสงใหมประชามตเพอราง
รฐธรรมนญใหม เพอใหประธานาธบดมอ านาจมากกวาเดมเชนสามารถยบสภาได
ท าใหบรรดาสมาชกรฐสภาถอวาเปนการกระท าทผดกฎหมาย จงท าการไตสวนความผด
ของประธานาธบด โดยไดรบการสนบสนนจากประชาชนทออกมาประทวงบนถนน สวนบรรดา
สมาชกรฐสภา ไดท าการยดรฐสภาไวกวา 10 วน เยลตซนจงสงใหทหารท าการปราบปราม
การประทวงและเขายดรฐสภา มผลใหมผเสยชวตหลายสบคน กอนเหตการณจะคลคลายลง
(Almond, et al., 2010, pp. 361-362)
ในปจจบน ฝายบรหารยงเขามาแทรกแซงรฐสภาอยางมากมาย นอกจากพรรค
ยไนเตดรสเซย ภายใตอ านาจของปตน จะสามารถผกขาดทนงในสภาผแทนราษฎรแลว
ปตน ยงเปลยนกฎหมายรฐธรรมนญ โดยก าหนดทมาของวฒสภารสเซยจากเลอกตงโดยตรง
เปนระบบเลอกตงทางออมจากสภาทองถน และการแตงตงจากผวาการรฐ ซงเออตอ
การใชระบบเสนสาย ท าใหสมาชกวฒสภามสภาพสมยอมกบฝายบรหารมากขน เพราะหลายคน
แมแตประธานวฒสภาเอง กมความใกลชดกบประธานาธบดปตน อนเปนผลใหการปกครอง
แบบประชาธปไตยสหพนธรฐ เปนแบบรวมศนยอ านาจและเผดจการอยางมาก (Ross, n.d., Online)
ระบบคณะกรรมาธการ (Committee)
คณะกรรมาธการ หมายถง กลมตวแทนทมาจากพรรคการเมองทงฝายคานและรฐบาล
รวมไปถงวฒสภา ในการชวยรฐสภาจดท าราง และพจารณากฎหมายเกยวกบประเดนในทกดาน
ของประเทศ รวมไปถงตรวสอบการท างานของฝายบรหาร เพอชดเชยขอเสยเปรยบ
ของความใหญโต และความซบซอนของรฐสภา โดยเฉพาะสภาค (และสภาเดยว เชน จน)
นอกจากน ยงมการจดตงกรรมาธการวสามญ (ad hoc committee) ทอาจประกอบดวย สมาชก
ทไมใชนกการเมอง เพอพจารณาประเดนเฉพาะทส าคญของประเทศ เชน การไตสวนพจารณา
ความผดของประธานาธบด คณะกรรมาธการ ถอไดวาเปนภาพสะทอนของรฐสภา หากรฐสภา
126
เขมแขง คณะกรรมาธการกเขมแขงเชนกน คณะกรรมาธการนน โดยภาพรวมเปนศนยรวมของ
ผเชยวชาญเฉพาะดานของสภา และยงมความส าคญ คอ เปนผน าเสนอมมมองและความคดตาง ๆ
ใหแกสภา และยงเออใหสภามการอภปราย ถกเถยงกนในประเดนตาง ๆ ไดมากขน นอกจากน
คณะกรรมาธการ สามารถไกลเกลยความเหนทขดแยงในสภา เพอใหเกดการตดสนใจในทสด
(Patterson, n.d., p. 317)
ตวอยางทโดดเดน ไดแก คณะกรรมาธการขององกฤษ จะตงคณะกรรมาธการทท างาน
แบบกวาง ๆ เชน มคณะกรรมาธการเลอกสรร (Select Committees) ซงตรวจสอบและจดท า
รายงานตอการท างานของกระทรวงตาง ๆ จนไปถงเรองทางเศรษฐกจ คณะกรรมาธการรวม
(Joint Committees) ทประกอบดวย สมาชกสภาผแทนราษฎร และวฒสมาชก คณะกรรมาธการทวไป
(General Committees) ซงสงกดอยแตสภาผแทนราษฎร มหนาทพจารณารางกฎหมายโดยละเอยด
เปนตน
นอกจากน ยงมคณะกรรมาธการของสหรฐฯ มความแตกตางจากขององกฤษ
เชน คณะกรรมาธการสามญของรฐสภาอเมรกน ซงประกอบดวย สมาชกจากทงวฒสภาและ
สภาผแทนราษฎร ทมการแบงคณะกรรมาธการเปนกลมยอยทเปนอสระจากกน ในการราง
และพจารณากฎหมาย รวมไปถงตรวจสอบการท างานของรฐบาลเฉพาะดาน เชน กจการตางประเทศ
ความมนคงของชาต การพาณชย สงแวดลอม สขภาพ การศกษา ฯลฯ ในประวตศาสตร
คณะกรรมาธการทออฉาวทสด คอ คณะกรรมการไตสวนพฤตกรรมอนไมเปนอเมรกน
(House Un-American Activities Committee) ของสภาผแทนราษฏร ในทศวรรษท 40 และ 50
ทท าการไตสวนพฤตกรรมของคนอเมรกน ทตองสงสยวาเกยวของกบลทธคอมมวนสต
อนเปนผลใหคนบรสทธจ านวนมาก โดยเฉพาะในวงการภาพยนตรฮอลลวด ตองถกด าเนนคด
และตดคก (Wikipedia, 2015, Online)
สวนของรสเซย คณะกรรมาธการของสภาสหพนธรฐ มลกษณะคลายสหรฐอเมรกา
คอ พจารณาประเดนยอยตาง ๆ เชน คณะกรรมาธการพจารณากฎหมายรฐธรรมนญ กจกรรม
ทางกฎหมายและกระบวนยตธรรม รวมไปถงการพฒนาขบวนการประชาสงคม คณะกรรมาธการ
เกยวกบโครงสรางสาธารณรฐ นโยบายภมภาค การปกครอง และกจกรรมสวนทองถน
ของสวนเหนอ คณะกรรมาธการเกยวกบการปองกนประเทศและความมนคง คณะกรรมาธการ
เกยวกบกจการตางประเทศ คณะกรรมาธการเกยวกบงบประมาณและการเงนของสหพนธรฐ ฯลฯ
127
จากการเปรยบเทยบประเทศกรณศกษา สามารถสรปโดยสงเขปดงตอไปน
1. รฐสภา เปนองคกรทบงชความเปนประชาธปไตยของประเทกรณศกษาไดใน
ระดบหนง เพราะรฐสภาโดยเฉพาะสภาผแทนราษฏร เปนองคกรทเปนตวแทนจากการเลอก
ของประชาชนโดยตรง และมบทบาทมาคานอ านาจกบประมขของฝายบรหาร ไมไดมาจาก
การเลอกตงโดยตรงจากประชาชน เชน องกฤษ และสหรฐฯ และฝายตลาการซงประมขไมไดมาจาก
การเลอกตงจากประชาชน
2. ในประเทศประชาธปไตย บทบาทและหนาทของรฐสภากมความแตกตางกน
ตามแตมมมองของประเทศนน ตอประชาธปไตย ในดานการถวงดลอ านาจ เชน องกฤษ
อ านาจแกรฐสภาสงมาก แตสหรฐฯ ตองการใหรฐสภามการถวงดลกบฝายอน ๆ ไมวาบรหาร
หรอตลาการ
3. องกฤษเปนตวอยางของประเทศประชาธปไตย ทสภาบน คอ สภาขนนางไมไดมาจาก
การเลอกตง ท าใหเกดค าถามวา เปนเรองจ าเปนหรอไมทสภาทกระดบจะตองมาจากการเลอกตง
เพราะการสมาชกของสภาขนนาง อาจมาจากกลมหลากหลายอาชพ หรอผเชยวชาญในวงการตาง ๆ
อนแตกตางจากกลมสภาลาง ซงอาจจะมาจากกลมนายทน หรอผมอทธพลในทองถนดงในประเทศ
ก าลงพฒนาจ านวนมาก หากเปนเชนน สภาบนจะสามารถถวงดลอ านาจกบสภาลางได
4. รฐสภาไมอาจเปนตวบงบอกความกาวหนา หรอประสทธภาพของการท างาน
ของประเทศไดเสมอไป เพราะรฐสภาเกดจากแนวคดเรองของประชาธปไตย คอ การระดม
ความคดเหนในการออกกฎหมาย และการถวงดลอ านาจ แมวาการระดมความคดเหน
อาจไดความคดทด แตจดดอย คอ หากมความแตกตางทางความคดมากเกนไป และทส าคญ
ถาแอบแฝงดวยการแยงชงอ านาจทางการเมอง กท าใหเกดการชะงกงนทางการเมอง
อยางเชนกรณสหรฐฯ และรสเซย
สรป
ฝายนตบญญต มองคประกอบส าคญ คอ รฐสภา เปนสงส าคญส าหรบประชาธปไตย
หนาทของรฐสภา ไดแก 1. ออกกฏหมาย 2. ใหการเหนชอบการเกบภาษ รวมไปถงงบประมาณ
และคาจายของประเทศ 3. พจารณาและตรวจสอบฝายบรหาร ทงนโยบาย และตวบคคล
4. ใหการเหนชอบสนธสญญาระหวางประเทศ 5. มการหารอหรอถกเถยงเกยวกบประเดนส าคญ
ของประเทศ หรอกบตางประเทศ รฐสภามตนแบบ คอ เวสมนเตอรจากองกฤษ รฐสภาของประเทศ
ประชาธปไตยเสรนยม มคณสมบต คอ 1. เปนตวแทนของประชาชนอยางแทจรง 2. มความโปรงใส
3. เขาถงไดอยางสะดวก 4. มความรบผดชอบ และ 5. มคณภาพ รฐสภาม 2 ระบบ คอ
128
1. ระบบสภาเดยว ซงเหมาะสมส าหรบประเทศขนาดเลก ยกเวน จน และอหราน ซงมการปกครอง
แบบเผดจการ ทใชองคกรทไมไดมาจากการเลอกตงในการควบคมสภาทมาจากการเลอกตง
และ 2. ระบบสภาค ซงประเทศทเปนประชาธปไตยเสรนยมอยางเชน องกฤษและสหรฐอเมรกา
มกมาจากการเลอกตง (ยกเวนสภาขนนางขององกฤษ) และมการถวงดลกนอยางมาก
ระหวางสถาบนตาง ๆ สวนรฐสภาของรสเซยนน สะทอนถงความเปนเผดจการทฝายบรหาร
สามารถเขามากมอ านาจเหนอรฐสภา
นอกจากน ยงมระบบพเศษทด ารงคอยกบรฐสภาดวยคอ ระบบกรรมาธการ ซงเปน
กลมตวแทนของรฐสภา ในการจดท ารางและพจารณากฎหมายเกยวกบประเดนในทกดาน
ของประเทศ รวมไปถงตรวสอบการท างานของฝายบรหาร ซงประเทศกรณศกษาตางมโครงสราง
และหนาท แตกตางกนไป
ค าถามส าหรบการอภปราย
1. ประเทศตาง ๆ จ าเปนตองมรฐสภาหรอไม เพราะเหตใด
2. ทานคดวาควรมสภาชนดอนนอกเหนอจากสภาเดยวและสภาคหรอไม เพราะเหตใด
3. ทานคดวาประเทศททานอาศยอย ควรเปนสภาเดยวหรอสภาค เพราะอะไร
4. สภาสง หรอวฒสภาของประเทศตาง ๆ ควรมแหลงทมาคอการเลอกตงหรอไม
เพราะเหตใด
5. ความเปนอสระโดยเดดขาด และสงสดของรฐสภาองกฤษ เปนสงทควรใช
ในประเทศอนหรอไม เพราะเหตใด
6. ทานคดวาประมขฝายบรหาร คอ ประธานาธบดสหรฐฯ ควรมอ านาจเหนอรฐสภา
หรอไม เพราะอะไร
7. รฐสภาควรมระบบกรรมาธการหรอไม เพราะอะไร
บรรณานกรม
Almond, G. A., Powell, G. Bingham, Jr., Dalton, R. J., and Strom, K. (2010).Comparative
Politics Today .USA: Longman.
Axford, B.,Browning,G.K.,Huggins,R.,Rosamond,B.,Grant,A.,and Turner,J.(2002). Politics:
An Introduction. London and New York: Routledge.
Beetham, D. (2007). Parliament and Democracy in the Twenty-First century.
Switzerland: Inter-Parliamentary Union.
129
CNN. (n.d.). Why Beijing fears Taiwan's Lee Teng-hui. Retrieved June 20, 2015, from
http://edition.cnn.com/SPECIALS/1999/china.50/inside.china/profiles/lee.tenghui/
Garnett, M., and L., P. (2009). Exploring British Politics. UK: Pearson Education Limited.
Hauss, C. (2009). Comparative Politics:Domestic Response to Global Challenges.
New York: Wadworth Cengage learning.
Lawrence, S. V., and Martin, M. F. (March 20, 2013). Understanding China’s Political
System. Retrieved June 20, 2015,
from https://www.fas.org/sgp/crs/row/R41007.pdf
Magstad, T. M. (2006). Understanding Politics:Ideas, Institutions and Issues. USA:
Wadworth Cengage Learning.
National Democratic Institute for International Affairs. (n.d.). One Chamber or Two?
Deciding Between a Unicameral And Bicameral Legislature. Retrieved
March 1, 2015, from https://www.ndi.org/files/029_ww_onechamber.pdf
Patterson, T. E. (2008). The American Democracy. USA: Mcgraw Hill.
Cameron,R. (n.d.). Federalism and Electoral Authoritarianism under Putin. Retrieved
March 1, 2015, from
https://www.gwu.edu/~ieresgwu/assets/docs/demokratizatsiya%20archive/GWASH
U_DEMO_13_3/F347157H3656H776/F347157H3656H776.pdf
Sakwa, R. (2002). Russian Politics and Society. UK and USA: Routledge.
UK Parliament. (n.d.). House of Lords reform. Retrieved March 1, 2015,from
http://www.parliament.uk/business/lords/lords-history/lords-reform/
Wikipedia. (2015). Guardian Council. Retrieved July 1, 2015,
from https://en.wikipedia.org/wiki/Guardian_Council
Wikipedia. (2015). United States debt-ceiling crisis of 2013. Retrieved June 14, 2015,
from https://en.wikipedia.org/wiki/United_States_debt-ceiling_crisis_of_2013
Wikipedia. (2015). House Un-American Activities Committee. Retrieved October 27
2015, from https://en.wikipedia.org/wiki/House_Un-
American_Activities_Committee#Hollywood_blacklist
บทท 8
ฝายตลาการ (Judiciary)
ฝายตลาการ (Judiciary) เปนฝายท 3 ตามแนวคดของมงแตสกเออ ภายใตทฤษฎ
แหงการแบงแยกอ านาจ ฝายตลาการ ไมไดเปนฝายออกกฎหมายหรอเปนฝายบงคบใชกฎหมาย
หากมอ านาจและหนาท ในการพจารณาและตความกฎหมาย หรออรรถคดตาง ๆ ซงออกโดย
ฝ ายน ต บ ญญต และฝ ายบร ห าร อ น เ ป นก ารคานอ า น าจก บ อ า น าจท ง 2 ฝ า ย
(Dyck,2006,p.216) นอกจากนฝายตลาการยงน าเสนอกลไกส าหรบการแกไขปญหาความ
ขดแยง ของทกสถาบนทางการเมองเชนเดยวกบการตความกฏหมายสงสด อยางเชนกฎหมาย
รฐธรรมนญ ซงท าใหตลาการเปนสวนส าคญสวนหนงของวชาการเมองการปกครองเปรยบเทยบ
บทบาทและหนาทของฝายตลาการ เชน (Barrington,et al., 2010, pp. 281-283)
1. ตดสนคดความและก าหนดโทษทแนชด
2. พจารณาและตความกฎหมายฉบบนน วาสอดคลองหรอขดแยงกบรฐธรรมนญ
หรอไม
3. ตความกฎหมายใหกบหนวยงานอน
4. ชวยเสรมสรางนโยบายของรฐเสยใหม ใหสอดคลองกบปญหาทางสงคมอนเรงรบ
5. ยตความขดแยงระหวางประชาชนดวยกน หรอขดแยงระหวางหนวยงานรฐดวยกน
6. ชวยใหการกระท าอยางถกตองตามกฏหมาย เชน การแยงชงทายาทของคสมรส
การหยาราง การเปลยนชอ
ชนดของศาล
ประเทศตาง ๆ ลวนมการแบงชนดของศาล โดยมศาลยตธรรม(Court of Justice)
เปนองคประกอบส าคญ ศาลยตธรรม หมาย ถงศาลทมอ านาจหนาทในการพจารณาพพากษา
คดแพง คดอาญา คดลมละลาย คดแรงงาน คดเดกและเยาวชน คดภาษ และคดทเกยวกบ
ทรพยสนทางปญญา และการคาระหวางประเทศ หรอศาลทหาร (Martial Court) อนเปนศาล
ทมหนาทหลกในการพจารณาพพากษาคดอาญาทหาร นอกจากน ศาลทมความเกยวของกบ
การเมองมากทสดไดแก ศาลรฐธรรมนญ และศาลปกครอง (Ibid., 2010, pp. 283-284)
131
1. ศาลรฐธรรมนญ (Constitutional Court)
เปนศาลสงสดทเกยวของกบการเมองมากทสด ศาลรฐธรรมนญมอ านาจหนาท
ในการพจารณาวนจฉยวา รางกฎหมายทออกโดยรฐสภาและฝายบรหาร มความสอดคลองกบ
รฐธรรมนญหรอไมอยางไร ศาลเชนนไมไดมอยในทกประเทศ อยางเชนองกฤษ หรอ
สหรฐอเมรกา นน มศาลสงสดท าหนาทนแทน
2. ศาลปกครอง (Administrative Court)
มอ านาจหนาทพจารณาพพากษาคดปกครอง ซงเปนคดพพาทระหวางหนวยราชการ
หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ หรอราชการสวนทองถน หรอเจาหนาทของรฐกบเอกชน
กรณหนง และขอพพาทระหวางหนวยงานตาง ๆ ของรฐ หรอเจาหนาทของรฐดวยกน
ฝายตลาการกบแนวคดนตรฐ (Rule of law)
สงทเจาหนาทของรฐ โดยเฉพาะฝายตลาการตองเนนย า ปฏบตตามและใหการสงเสรม
มากทสดเพอใหสงคมและรฐเกดความมนคงและสงบสข คอ แนวคดนตรฐ (Rule of law)
หรอ ภาวะทถอความส าคญของกฏหมายเปนเรองส าคญสงสด อนมลกษณะสรปไดดงตอไปน
(Yu and Guernsey, n.d., Online)
1. กฎหมายตองมอยและไดรบการยอมรบจากประชาชนทกคน รวมไปถงเจาหนาท
ของรฐ
2. กฎหมายตองมการบงคบใช
3. กฎหมายมการก าหนดระยะเวลาทแนนอนคอไมสามารถลงโทษบคคลซงกระท า
ความผดกอนทกฎหมายฉบบนนจะถกน าออกมาใช
4. กฎหมายตองถกเขยนอยางชดเจน และสมเหตสมผล เพอหลกเลยงการบงคบใช
ทไมยตธรรม
5. กฎหมายตองหลกเลยงความขดแยงในตวเอง
6. กฎหมายตองไมมค าสงใหท าในสงทกระท าไมได
7. กฎหมายตองมความตอเนองอยเสมอ เพอใหมความศกดสทธ แตกตองไดรบ
การแกไขทเหมาะสม เมอสถานการณทางการเมองและสงคมของประเทศนน ๆ ไดเปลยนไป
8. เจาหนาทของรฐตองปฏบตตามกฎหมายทถกประกาศไว
132
ความสมพนธระหวางฝายตลาการกบการเมอง
ในขณะทฝายอนของรฐบาล คอ ฝายรฐบาลและนตบญญตนน เปนเรองของ
ทางการเมองและการแยงชงอ านาจจากพรรค หรอกลมทางการเมอง ฝายตลาการจงมกไดรบ
การคาดหวงวา จะไมถกแทรกแซงจากทง 2 ฝาย หรอกลมผลประโยชนอน อนจะน าไปส
การตความกฎหมายทเปนกลาง และยตธรรมอยางแทจรง นนคอการยดตามหลกนตรฐ
ดงทไดกลาวมา อยางไรกตามรปแบบการเมองโดยทวไป ไมวาแบบรฐสภาหรอแบบประธานาธบด
จะอนญาตใหฝายบรหาร หรอพรรคการเมอ สามารถก าหนดเงนเดอนใหกบฝายตลาการ
อนจะเปนการเปดชองใหกบฝายบรหาร ในการเขามาควบคมฝายตลาการ
นอกจากนในหลายประเทศ ฝายบรหารยงสามารถเลอก และแตงตงผพพากษาได
อยางเชน ประธานาธบดสหรฐอเมรกา สามารถแตงตงผพพากษาศาลสงไดดวยตวเอง
ประธานาธบดจงมกเลอกผพพากษา ซงมทศนคตการเมองทสอดคลองกน และยงมระบบ
บญคณตางตอบแทนเขามาเกยวของอกดวย อยางเชนในญปนนน ฝายตลาการถกกลาวหาวา
ตกอยใตอ านาจของพรรคเสรนยมประชาธปไตย อนเปนสาเหตใหพรรคการเมองนกมอ านาจในญปน
เปนเวลาหลายทศวรรษตดตอกน (Ramseyer and Rasmusen, n.d., Online) แมวาผพพากษานน
จะตองไดรบการรบรองจากวฒสภากตาม นอกจากนยงมกรณญปนทรฐบาลสามารถเลอก
ผพพากษา และเขาควบคมฝายตลาการได จนท าใหพรรคประชาธปไตยเสรนยม สามารถเปนรฐบาล
ไดยาวนานกวาครงศตวรรษ ถงแมจะมเรองออฉาวเกยวกบการทจรตอยเรอย ๆ กตาม
ฝายตลาการกบอดมการณทางการเมอง
ถงแมตามความเชอของคนทวไปวา ฝายตลาการจะตองเปนกลางทางการเมอง
(political neutrality) แตกมการตงค าถามอยเรอย ๆ วา ฝายตลาการสามารถหลกพนจาก
เรองทางการเมองไดหรอไม เพราะฝายตลาการ ซงมผปฏบตงานส าคญ คอ ผพพากษา
จ าเปนตองตดสนคดความจากกฎหมาย สอดคลองกบรฐธรรมนญ ทองอยกบอดมการณ
ทางการเมอง ดงนนฝายตลาการจงตความกฎหมายออกมา โดยมกรอบทางการเมองแฝงเรนอย
ดงเชนในประวตศาสตรทฝายตลาการในประเทศทปกครองโดยระบอบฟาสซสต คอมมวนสต
ประชาธปไตยเสรนยม กตองตดสนคดไปตามคณคาของอดมการณเหลานน หรออกแงมมหนง
อดมการณจะมอทธพลตอความคดของตวผพพากษา ในการพจารณาหรอตความกฎหมาย
โดยทผพพากษานนไมรตว นอกจากนฝายตลาการ เชนในอเมรกา ยงถกโจมตวาหนไมพนจาก
อคตทางเพศ เชอชาต ฐานะทางสงคม เพราะปจจบนถงแมผหญงหรอคนผวด าเขามาเปน
ผพพากษามากขน แตวงการยตธรรมกยงมแตผชายผวขาวทเปนชนชนกลาง และปญญาชน
อยเปนจ านวนมาก (Heywood, 2007, pp. 328-329)
133
ฝายตลาการกบบทบาททางการเมอง
ฝายตลาการ ประกอบดวย บคลากรผทรงความรดานกฎหมาย ซงมส านกของปญญาชน
และความเปนอภสทธชน ในหลายประเทศตลาการจงไมไดจ ากดตวเองอยทการตความกฎหมาย
หรอยอมอยใตอ านาจของฝายบรหารและฝายนตบญญต (restraint) เทานน หากแตเปลยนสถานะ
ของตน ไปสภาวะตลาการภวฒน (Judicial activism) อนหมายถง การทศาลมอ านาจในการตความ
หรอสรางความหมายใหกบกฎหมาย แทนทจะท าหนาทแคตความกฎหมายจากฝายนตบญญต
และฝายบรหารเพยงอยางเดยว อนอาจน าไปสการทการชน า และครอบง าสงคมของฝายตลาการ
หากอก 2 ฝาย คอ ฝายบรหาร และฝายนตบญญต มความออนแอ ไรความสามารถ หรอเตมไปดวย
ความฉอฉล สงผลใหเกดความขดแยงกบอก 2 ฝาย อยางไรกตาม ศาลเปนเพยงผตความ
จงไมมความสามารถในการบงคบใชกฎหมาย จงจ าเปนตองพงพงทงฝายบรหารและระบบราชการ
เชน ต ารวจ และทหาร อนสะทอนถงขดจ ากดของฝายตลาการไดอยางด (Sidlow and Henschen,
2006, pp. 333-335)
ภาวะตลาการววฒนสามารถท าใหฝายตลาการและฝายอ านาจอน มความ
ขดแยงกนดงกรณตอไปน
ปากสถาน
นายพลเปรเวซ มชารราฟ ประธานาธบดของปากสถาน ไดประกาศภาวะฉกเฉน
ในป 2007 การประกาศนท าใหมการระงบการใชรฐธรรมนญ เพอมอบอ านาจใหกบมชารราฟ
อยางเตมท โดยมขออางวาเพอระงบความวนวายอนเกดจากการเลอกตงประธานาธบด
ครงทผานมา ซงถกโจมตวาขาดความโปรงใสและยตธรรม ประธานศาลสงสดทแตงตงโดย
มชารราฟ เอง ไดเรยกประชมสมาชกของศาลในการออกค าสง เพอตอตานประกาศของมชารราฟ
มชารราฟจงถอดถอนประธานสงสด และสมาชกบางคนออกจากต าแหนง เพอท าการจบกม
สงผลใหนกกฎหมายและผพพากษาทวประเทศประกาศหยดงานประทวง วกฤตการณตลาการ
เชนน ท าไหอ านาจของมชารราฟออนแอลง ในทสดเขาตองลาออกจากต าแหนงประธานาธบด
ในอก 1 ปตอมา (New York Times, 2007,Online)
ฮอนดรส
ประธานาธบดมานเอล เซลายา ของฮอนดรส ไดประกาศใหมการท าประชามต
ในป 2009 เพอจดตงสภานตบญญตส าหรบการแกไขรฐธรรมนญซงไดรบการตอตาน
จากหลายฝาย ทมองวาเพอเพมอ านาจใหกบตวประธานาธบดเอง ศาลสงสดไดตความวา
การท าประชามตผดกฎหมายรฐธรรมนญ และออกค าสงในศาลชนตนเพอระงบการจดท าประชามต
แตนายเซลายา ยงคงด าเนนการตอไป ท าใหศาลออกค าสงใหทหารจบกมและเนรเทศนายเซลายา
134
ไปยงคอสตารกา ท าใหประชาชนจ านวนมากของฮอนดรส และรฐบาลตางประเทศมองวา
การกระท าเชนนของศาล เปนการกระท าทไมถกตอง เพราะในกฎหมายรฐธรรมนญ
ประธานาธบด มสทธในการจดท าประชามต เพอจดตงสภานตบญญตได (CNN, 2009, Online)
ขอไดเปรยบและเสยเปรยบของระบบตลาการทเขมแขง
ขอไดเปรยบ
1. สามารถคานอ านาจกบฝายนตบญญตและฝายบรหาร ทอาจเปนเผดจการหรอ
ปราศจากความโปรงใส
2. เปนผสนบสนนระบบนตรฐไดดกวาฝายอน เพราะเกยวของกบกฎหมายโดยตรง
ขอเสยเปรยบ
1. ไมเปนประชาธปไตย เพราะไมมสวนรวมจากประชาชนหรอตรวจสอบจากประชาชน
ไมได
2. อาจมผลประโยชนทางการเมองแอบแฝง เพราะฝายตลาการเปนกลมผลประโยชนหนง
ทตองค านงถงผลประโยชนของตวเอง และบคลากรในฝายตลาการกเปนคนธรรมดาทตองการ
มอ านาจทางการเมอง
ประเทศกรณศกษา
ประเทศกรณศกษา ไดแก ประเทศทเปนประชาธปไตยเสรนยม อยางเชน ฝรงเศส
สหรฐอเมรกา และประเทศทเปนเผดจการ อยางเชน รสเซย และจน ซงจะสามารถสะทอนใหเหนวา
รปแบบการปกครองนน เปนปจจยเสรมใหฝายบรหารเขามาก าหนดความเปนไปของตลาการ
ฝรงเศส
ฝรงเศส เปนตวอยางของประเทศประชาธปไตยเสรนยม ทฝายตลาการมความเขมแขง
และมพฒนาอยางตอเนอง แมวาสถานการณทางการเมองของฝรงเศสจะมการเปลยนแปลงอยเสมอ
กตาม ศาลทเกยวของกบการเมองฝรงเศสโดยตรง ไดแก ศาลปกครอง (Administrative courts)
ซงตดสนขอพพาทระหวางหนวยงานของรฐดวยกน หรอระหวางเอกชนกบหนวยงานของรฐ
ศาลปกครองยงท าหนาทเปนศาลฏกา หรอศาลสงสดของศาลปกครอง และยงท าหนาทเปน
ท ปรกษาทางกฎหมายใหก บฝายบรหาร นอกจากน ฝร งเศสยงมศาลรฐธรรมนญหรอ
คณะต ลาการร ฐธรรมน ญ (Constitutional Council) ซ งม หน าท พ จารณาว ากฎหมายใด
สอดคลองกบรฐธรรมนญ คณะตลาการรฐธรรมนญในอดต ถอไดวามอ านาจนอย แตใน 2
ทศวรรษทผานมา ศาลกลบมความส าคญ และมอ านาจอสระในการไตสวนดานตาง ๆ ของ
ประเทศมากขน ศาลรฐธรรมนญของฝรงเศส ประกอบดวย ผพพากษา 9 คน ทแตงตงรวมโดย
ประธานาธบด ประธานสภาผแทนราษฎร และประธานวฒสภา คณะตลาการรฐธรรมนญ
135
มอ านาจในการท าใหกฎหมายเปนโมฆะ ถาพจารณาวากฎหมายฉบบนนลวงละเมดรฐธรรมนญ
นอกจากน การแกไขรฐธรรมนญ ในป 1993 ไดท าใหมการจดตงศาลพจารณาคดผด ารงต าแหนง
ทางการเมอง โดยเฉพาะรฐมนตร ซงประกอบดวย สมาชกสภาผแทนราษฎร 6 คน
และวฒสมาชก 6 คน โดยการเลอกจากทง 2 สภา รวมไปถงผพพากษาอาวโส 3 คน
นอกจากน การแกไขรฐธรรมนญยงไดกอตงศาลยตธรรมของสาธารณรฐ (Court of Justice of
the Republic) ไวส าหรบพจารณาคดผด ารงต าแหนงทางการเมอง โดยเฉพาะรฐมนตร
อนสะทอนถงความพยายามของฝรงเศส ทจะเขาสภาวะนตรฐ แมวาอทธพลของฝายบรหาร
ยงคงอย ผานการแตงตงของฝายบรหารดงกลาว รวมไปถงกระทรวงทรบผดชอบเกยวกบ
ฝายตลาการ คอ กระทรวงยตธรรม (Kesselman, Krieger, and Joseph, 2007, p. 545)
อยางไรกตาม ฝายตลาการของฝรงเศส กสามารถเขาขายตลาการภวฒน เพราะมอ านาจ
อยางมหาศาล ยงกวาฝายบรหาร ดงตวอยางคณะตลาการรฐธรรมนญเมอป 2012
รฐบาลของฟรองซว ออลองด ไดประกาศมาตรการเกบอภมหาภาษ (Super tax) เพอเกบภาษ
รอยละ 75 ตอชาวฝรงเศสผมรายไดมากกวา 1 ลานยโรขนไป เปนเวลา 2 ป แตคณะตลาการ
รฐธรรมนญ ไดตดสนวามาตรการนผดหลกรฐธรรมนญ เพราะมาตรการนมไวส าหรบครวเรอน
ไมใชตวบคคล และยงไมสอดคลองกบอดมการณความเสมอภาคในการรบภาระทางสงคม
อยางไรกตามในอก 1 ปตอมา คณะตลาการรฐธรรมนญกเปลยนค าตดสน เปนยอมรบกฎหมาย
ฉบบน ของรฐบาลแทน (International Business Times, 2013, Online)
สหรฐอเมรกา
กฏหมายของสหรฐฯ อยภายใตขอบเขตทวางไวโดยรฐธรรมนญอยางเครงครด
โดยเฉพาะรฐบญญต หรอกฎหมายของรฐบาลกลาง ระบบศาลของอเมรกาแบงไดเปน 2 ระดบ
ตามรปแบบการปกครองของอเมรกาซงเปนสหพนธรฐ คอ 1) ศาลรฐบาลกลาง (Federal Court)
และ 2) ศาลระดบรฐ (State Court) สหรฐ ฯ ยงใชระบบลกขนเพอตดสนคดตาง ๆ เพอเปนการ
สะทอนถงแนวคดประชาธปไตยทตองการใหประชาชนมสวนรวมในการตดสนคดความตาง ๆ
บทบาทของศาลสงสดของสหรฐฯ
ศาลสงสดของสหรฐฯ (US Supreme Court) เปนศาลระดบสงทสดของศาลระดบรฐ
ศาลสงสดมบทบาทและอ านาจทางการเมองสงมาก เพราะเปนศาลทถอวาไดตดสนใจคดความ
ถงทสดแลว จากศาลทอย ในระดบลางกวา ศาลสงสดยงเปนผไกลเกลยความขดแยง
ระหวางรฐดวยกน ทส าคญ ศาลสงสดยงท าหนาทเชนเดยวกบศาลรฐธรรมนญ คอ เปนผตความ
ทางกฎหมายวา นโยบายหรอการกระท าของหนวยงานอน รฐ ไมวาประธานาธบด รฐสภา และ
รฐบาลระดบมลรฐ วามความสอดคลองกบรฐธรรมนญหรอไม ในประวตศาสตรของสหรฐฯ
136
ทผานมา ศาลสงสดไดตความกฎหมายทออกโดยรฐบาลกลางใหตกไปถง 140 กวาฉบบ
จากทงหมด 95,000 ฉบบ (Grigsby, 2009, p. 247)
ศาลสงสดของสหรฐฯ แบงไดเปน 2 ระดบ ตามรปแบบรฐบาลของสหรฐฯ คอ
1) ศาลสงสดประจ ามลรฐ (State Supreme court) และ 2) ศาลสงสด (Supreme court)
ผพพากษาศาลสงสดมทงสน 9 คน ไดรบการเสนอชอโดยประธานาธบด และไดรบยอมรบโดย
วฒสภา มวาระการด ารงต าแหนงตลอดชวต หากไมถกถอดถอนหรอลาออก ในอดตเคยม
ประธานาธบดสหรฐฯ ซงไดด ารงต าแหนงหวหนาผพพากษาศาลสงสดในภายหลง คอ วลเลยม
ฮาวารด ทาฟต (ด ารงต าแหนงประธานาธบด 1909-1013)
กรณความขดแยงระหวางฝายตลาการและฝายบรหารของสหรฐฯ ซงสะทอนใหเหนถง
อทธพลทางการเมอง ไดแก ตอนทนายแฟรงคลน ด รสเวลต จากพรรคเดโมแครต ด ารงต าแหนง
ประธานาธบด ในชวงป 1933-1945 ในยคนนผพพากษาศาลสงเกอบทงหมดไดรบการแตงตง
โดยอดตประธานาธบด ทสงกดพรรครพบลกน ผพพากษาเหลานน จงถกมองวาพยายามขดขวาง
กฎหมายฉบบส าคญ ๆ กวา 10 ฉบบ ซงจดวาอยในโครงการนวดลของรสเวลต อยางเชน
กฎหมายควบคมจ านวนผลตภณฑทางการเกษตร (Agricultural Adjustment Act) รวมไปถง
การจดตงองคกรทเกยวกบหนวยงานฟนฟชาต (National Recovery Administration) ซงเปนองคกร
ทชวยลดการแขงขนของวงการธรกจและอตสาหกรรมทมากเกนไป จนสงผลเสยใหกบสงคม
ตอมา รสเวลต ไดกลาวโจมตฝายตลาการอยางเปดเผย ในเรองการทผพพากษาฝกใฝ
พรรคการเมอง รวมไปถงความสงวยของผพพาษาศาลสง รสเวลต ยงไดพยายามให
รฐสภาออกกฎหมายทจะเพมจ านวนผพพากษาศาลสงขนมาอก 1 คน อนเปนความพยายาม
ทจะน าผพพากษามาอยภายใตอ านาจของพรรคเดโมแครต ค าปราศรยของรสเวลตไดใหกลมผ
พพากษา เกดความขดแยงเอง อนท าใหกฎหมายบางฉบบไดรบการตความจากศาลวา
สอดคลองกบรฐธรรมนญ โดยมคะแนนเสยงจากผพพากษาทแตกกน ในทสดมผพพากษาบาง
คนยอมเกษยณตวเอง จงท าใหรสเวลตแตงตงผพพากษาทสงกดพรรคเดโมแครตเขามาแทน
(O’Connor and Sabato, 2002, pp. 309-310)
สงเหลานสะทอนใหเหนถงมปญหาในเรองความเปนกลาง และอสระของฝายตลาการ
อนสะทอนถงความบกพรองของประชาธปไตย และภาวะนตรฐของสหรฐฯ แมวาตามหลกการณ
หรออดมการณของสหรฐฯ จะเปนเชนนนกตาม
137
รสเซย
รสเซยเปนตวอยางของประเทศทมปญหาของฝายตลาการ คอ มกถกฝายบรหาร
เขามาแทรกแซงอยเสมอ ในอดตเมอยงมสหภาพโซเวยต ระบบตลาการและกฎหมายตกอย
ภายใตอ านาจ และการชน าของพรรคคอมมวนสต ฝายตลาการจงเปนเพยงเครองมอของฝายบรหาร
เมอมคาอล กอรบาชอฟไดปฏรปประเทศ และภายหลงจากสหภาพโซเวยตลมสลาย
ไดมการพยายามใหศาลมความเปนอสระ ซงกไดประสบความส าเรจภายหลงจากทกลายเปน
สหพนธรฐรสเซย จากรฐธรรมนญ ป 1993
ส าหรบศาลทมความส าคญทางการเมองของรสเซย คอ ศาลรฐธรรมนญ (Constitutional
court) ทถกกอตงในป 1991 ซงมบทบาทและอ านาจมาก โดยเฉพาะหลงจากรฐธรรมนญ ป 1993
ทมอบอ านาจใหศาลรฐธรรมนญ มอ านาจในการตความรฐธรรมนญ เพอตดสนความขดแยง
ระหวางกฎหมายระดบรฐ และระดบทองถน รวมไปถงองคกรทางการเมองตาง ๆ ตลาการ
ศาลรฐธรรมนญ มจ านวน 19 คน ไดรบการเสนอชอโดยประธานาธบด และไดรบการยอมรบ
โดยวฒสภา ด ารงต าแหนงเปนเวลา 12 ป (Hausmaninger, n.d, p. 367, Online)
ความขดแยงระหวางศาลรฐธรรมนญ กบประธานาธบด กไดแกในชวงวกฤต
รฐธรรมนญ 1993 ทศาลรฐธรรมนญตดสนวา การยบสภาของประธานาธบด บอรส เยลตซน
เปนการกระท าทผดกฎหมาย อนกลายเปนขออางส าหรบรฐสภา ในการเปดการพจารณาการไตสวน
การกระท าความผด และถอดถอน เยลตซน ออกจากต าแหนง พรอมกบการตงประธานาธบด
และรฐบาลชดใหม เยลตซน ตอบโตโดยการประกาศยตบทบาทของศาลรฐธรรมนญลงชวคราว
และปราบปรามฝายตรงกนขาม โดยใชก าลงทางทหาร (Service, 2009, pp. 522-524)
ตงแตยคของเยลตซนเปนตนมา วงการตลาการของรสเซยถกกลาวหาวาขาดภาวะนตรฐ นนคอ
ปราศจากความโปรงใส และยงถกโจมตวาเปนสถาบนทฉอราษฎรบงหลวงมากทสด ผพพากษา
ของศาลทกระดบ ตางรบสนบนในการเปลยนรปแบบคด
ในยคของวลาดมร ปตน วฒสภา ยงไดออกกฎหมายใหประธานาธบดมอ านาจ
มากขน ในการแตงตงผพพากษาศาลสงสด นอกจากน อ านาจของรฐในการใหเงนเดอนและ
คาตอบแทนแกผพพากษา ท าใหฝายตลาการกลายเปนเครองมอของฝายบรหารไปโดยปรยาย
บรษทเอกชนจงไมสามารถพบกบความยตธรรมหากมความขดแยง หรอตองฟองรองตอหนวยงาน
ของรฐ นอกจากนรฐบาลรสเซยมกถกกลาวหาวาใชระบบตลาการในการเลนงานปรปกษทาง
การเมอง ตวอยางทโดงดงนอกจากจากกรณบรษทยคอส ในเดอนมนาคม ป 2012 แลวยงมกรณ
นายอเลก ไซคอสอลอฟ นกธรกจถกศาลทองถนในมอสโคว ตดสนใหจ าคกเปนเวลา 5 ป ดวย
ขอหาการฟอกเงน และการฉอโกงทรพย ซ งหลายฝายเหนวาเปนการยดเยยดขอหา
138
เพราะภรรยาของเขาเปนนกหนงสอพมพชอดง ทมกจะเขารวมกลมประทวงในการพดตอตาน
รฐบาลอยางรนแรง (Boston, 2012,Online)
จน
ฝายตลาการของจน กคออกตวอยางหนงทถกฝายบรหารเขามาครอบง าอยตลอดเวลา
และการครอบง าเชนน มความตอเนองยงกวารสเซยเสยดวยซ า กฎหมายของจนมพนฐาน
อนเกาแกมาหลายพนป แนวคดหนงซงไดรบความนยมมากควบคไปกบแนวคดขงจอ คอ
แนวคดเนตธรรม (Legalism) ซงมลกษณะคลายกบภาวะนตรฐ ตงแตราชวงศฮนทเหนวามนษย
มธรรมชาตทชวราย จงตองอาศยกฎหมายทเขมงวด และบทลงโทษทรนแรงเพอใหเกดความเปน
ระเบยบและสงบสข เพอความมนคงของรฐ ตองใชกฎหมายแบบเดยวกน และปฏบตตอทกคน
โดยเทาเทยมกน ดงนน กฎหมายจงควรเปนผปกครองรฐอยางแทจรงไมใชมนษย (Pines, 2014,
Online) แนวคดนคอนขางสอดคลองกบสภาพของสงคมจน ทมกจะพบกบปญหาความมนคง
จากการแตกแยกของรฐตาง ๆ
ถงแมจนมปรชญาส าคญคอเนตธรรมแตในทางความเปนจรง ฝายตลาการของจน
ถกโจมตโดยตะวนตกมาตลอดเวลา วาลาหลงและขาดความเปนนตรฐ ความลมเหลวของ
ฝายตลาการเกดขน โดยเฉพาะในชวงปฏวตวฒนธรรม ทสงคมจนเขาสสภาวะไรขอไรแป
ศาลถกแยงชงบทบาทโดยกลมเยาวชนเรดการด ในการน าเอาผบรสทธมาตดสนพจารณา
ความผดเสยเอง ถงแมในรฐธรรมนญฉบบปจจบน จะรบประกนความเปนอสระของฝายตลาการ
แตการแตงตงบคลากรในฝายตลาการ จะตองไดรบการเหนชอบจากพรรคคอมมวนสต
และทางพรรคยงสามารถดดแปลงหรอแกไขกฎหมายไดตามอ าเภอใจ วตถประสงคระบบ
ยตธรรมของจน ยงถกโจมตวาเพอปกปองความมนคงของรฐ มากกวาสทธและเสรภาพของ
ประชาชน รปแบบในการไตสวน และด าเนนคดผตองหา คอ การเตรยมความผดใหแก
บคคลผนนไวเรยบรอยแลว
อยางไรกตามในกวาหนงทศวรรษทผานมา ฝายตลาการจนมการปฏรป โดย
การเพมขยายจ านวนศาล และนกกฎหมายใหมากขน ฝายตลาการยงเปดใหประชาชน
สามารถฟองรองบรษทตาง ๆ และหนวยงานรฐบาลไดมากขน แมรฐจะยงคงสถตของผชนะในคด
อยางมากกตาม นอกจากน ในป 2014 รฐบาลของนายส จนผง ยงมแผนในการปฏรประบบศาล
ใหพงพงรฐบาลทองถนนอยลง เพอลดปญหาการฉอราษฎรบงหลวง จากสายสมพนธระหวาง
ฝายตลาการกบรฐบาลทองถน ซงจะท าใหผพากษามอสระในการตดสนคดมากขนกวาเดม
แมยงตองตกอยภายใตอ านาจของพรรคคอมมวนสต โดยรฐบาลอางวาจะชวยสรางระบบศาล
แบบสงคมนยมทมวฒภาวะมากกวาเดม (Shannon, 2014, Online)
139
จากการเปรยบเทยบประเทศกรณศกษา สามารถสรปโดยสงเขปดงตอไปน
1. ฝายตลาการ เปนตวบงชความเปนประชาธปไตยไดในระดบหนง เพราะฝายตลาการ
มกไมไดมาจากการเลอกตงจากประชาชน ดงนน บทบาทของฝายตลาการจงมกถกคาดหวงโดย
นกคดแนวเสรนยม วาควรมจ ากดคอ ไมควรเขาไปกาวกายกบฝายบรหาร หรอนตบญญต
2. ถาตลาการไมมฝายบรหาร หรอนตบญญตเขาไปเกยวของเลย กจะถกกลาวหาวา
เปนกลมผลประโยชนกลมหนง ทขาดการยดโยงกบประชาชน ดงเชนสหรฐฯ ไดใหประธานาธบด
มสทธแตงตงหวหนาผพพากษาสง และรบรองโดยวฒสภา หรอฝรงเศสใหประธานาธบดแตงตง
สมาชกจ านวนหนงของศาลรฐธรรมนญ แตฝายบรหารกถกมองวาไดพยายามเลอกผพพากษา
ทมแนวโนมในการเออตอผลประโยชนของตนในอนาคต
3. ถาฝายบรหารเขาไปแทรกแซงฝายตลาการมากเกนไป อยางเชนจน กจะท าให
การปกครองเปนเผดจการ คอ ฝายการเมองสามารถใชประโยชนจากกฎหมาย เพอสราง
ความชอบธรรมใหกบตวเองมากกวายดหลกนตรฐ
4. ถาฝายตลาการมอสระอยางเตมท ฝายตลาการกอาจจะกลายเปนกลมผลประโยชนหนง
ทมอ านาจทางเมองเปนของตวเอง หรอรวมกบกลมผลประโยชนอน เชน ทหารในการสราง
ผลประโยชนใหกบตวเอง ดงเชน กรณปากสถานและฮอนดรส หรอแมแตในประเทศทพฒนาแลว
อยางเชน สหรฐฯ ฝายตลาการ อาจเปนกลมทมการฉอราษฏรบงหลวง มการตกลงหรอ
บบบงคบรฐบาล เพอใหไดเงนเดอนและสทธประโยชนเปนจ านวนมาก ขาดการตรวจสอบ
และไมยดหลกนตรฐ
สรป
ฝายตลาการ เปนฝายทพจารณาและตความกฎหมาย จงตองเปนกลางและยงตองคอย
ถวงดลอ านาจกบฝายบรหารและนตบญญต หนาของฝายตลาการนนมมากมาย เชน
ตดสนคดความและก าหนดโทษทแนชด ตความกฎหมายใหกบหนวยงานอน ยตความขดแยง
ระหวางประชาชนดวยกน ฯลฯ ศาลมหลายชนด เชน ศาลยตธรรม ศาลทหาร แตศาลทเกยวของ
กบการเมองโดยตรง ไดแก ศาลรฐธรรมนญ และศาลปกครอง ฝายตลาการนน ตามรฐธรรมนญ
ตองไมเกยวของกบฝายอ านาจอน แตกไมสามารถท าได อยางเชน ฝายบรหารเขามาก าหนด
ในเรองเงนเดอน หรอการแตงตงบคลากรของฝายตลาการ อนเปนผลใหฝายตลาการไมสามารถ
เปนกลางได เชนเดยวกบเรองของอดมการณ ซงฝายตลาการมกจะไมสามารถหลกเลยงได
อนเปนผลใหการตดสนไดรบอทธพลจากฝายการเมองอยางมาก นอกจากน ฝายตลาการยงสามารถ
เกดภาวะตลาการภวฒน นนคอ เขามาตความ หรอสรางความหมายใหกบกฎหมายมากจนเกนไป
140
อนน าไปสการเกยวของกบการเมอง ดงตวอยางเชน ปากสถาน และฮอนดรส ซงมทงขอไดเปรยบ
เชน ชวยคานอ านาจกบฝายอน อยางเชน ฝายบรหาร ซงอาจเปนเผดจการ หรอขอเสยเปรยบ
คอ ไมเปนประชาธปไตย เปนตน ไมวาอยางไรกตามสงทฝายตลาการตองยดถอคอภาวะนตรฐ
อนมคณสมบตเชนการยดกฎหมายเปนหลกและกฎหมายมผลบงคบใชกบทกฝาย
ส าหรบประเทศกรณศกษา เชน ฝรง เศส กบสหรฐอเมรกา ซง เปนประเทศ
ประชาธปไตยเสรนยม ทฝายตลาการมกจะมพฒนาการ และถกสรางใหมความเปนกลางมากทสด
แมจะมขอบกพรองอย อยางเชน สหรฐฯ ฝายตลาการไดถกฝายบรหารเขาไปแทรกแซง
แตส าหรบประเทศเผดจการอ านาจนยม อยางเชน รสเซย และจน ฝายบรหารไดเขามามอทธพล
และแทรกแซงตลาการจนไมสามารถรกษาความเปนกลางไดเลยและขาดภาวะนตรฐ
ค าถามส าหรบการอภปราย
1. ฝายตลาการควรเขามาเกยวของกบการเมองหรอไม เพราะเหตใด
2. ฝายตลาการควรมอสระอยางสมบรณหรอไม เพราะเหตใด
3. ฝายตลาการสามารถเปนอสระจากอดมการณทางการเมองหรอไม เพราะเหตใด
4. ศาลของประเทศตาง ๆ ควรจะอยภายใตอ านาจของศาลระหวางประเทศ ดงเชน
ศาลยโรปหรอไม เพราะอะไร
5. การตดสนของระบบลกขนของสหรฐฯ มความยตธรรมหรอไม เพราะเหตใด
6. ศาลรฐธรรมนญเปนสถาบนทจ าเปนส าหรบทกประเทศหรอไม เพราะอะไร
7. จ าเปนหรอไมทศาลของประเทศตาง ๆ ตองจะรกษาคณคาแบบตะวนตก เชน
ระบอบประชาธปไตย เพราะเหตใด
บรรณานกรม
Barrington, L.,Bosia,M.J.,Bruhn,K.,Giaimo,S.,and McHenry,Jr.,D.E.(2010). Comparative
Politics: Structure& Choices. Boston: Cengage Learning.
CNN. (June 25, 2009). Honduras president challenges government over
referendum. Retrieved June 14, 2015, from
http://www.nytimes.com/2007/03/25/world/asia/25pakistan.html?pagewanted=all
&_r=0
141
Dyck, R. (Ed.). (2006). Studying Politics: An Introduction to Political Science. USA:
Thomson Nelson
Hausmaninger, H. (1995). Towards a New Russian Constitutional Court (article from
Cornell International Law Journal). Retrived July 25, 2015, from
http://scholarship.law.cornell.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1358&context=cilj
International Business Times. (December 30 2013). France’s Top Court Approves 75%
Super-Tax On Millionaires: Too Little Too Late. Retrieved December 30 2013,
from http://www.ibtimes.com/frances-top-court-approves-75-super-tax-
millionaires-too-little-too-late-1522534
Heywood, A. (2007). Politics. New York: Palgrave Macmillan.
Kesselman, M., Krieger, J., and Joseph, W. A. (2007). Introduction to Comparative
Politics: Political Challeges and Changing Agendas. Boston: Wadsworth.
O’Connor, K., and Sabato, L. J. (2002). American Government 2002: Continuity and
Change. New York: Longman Pub Group.
Pines, Y. (December 10, 2014). Legalism in Chinese Philosophy. Retrieved December
10, 2014, from http://plato.stanford.edu/entries/chinese-legalism/
Ramseyer, J. M., and Rasmusen, E. B. (n.d.). Why are Japanese Judges so
conservative in Politically Charged Cases. Retrieved December 10, 2014,
from http://www.law.harvard.edu/programs/olin_center/papers/pdf/268.pdf
Service, R. (2009). The Penquin History of Modern Russia. UK: Penquin Group.
Shannon, T. (July 12, 2014). Beijing's Blueprint for Judicial Reform. Retrived
December 10, 2014, from http://thediplomat.com/2014/07/beijings-blueprint-for-
judicial-reform/
Sidlow, E., and Henschen, B. (2006). American at Odds. USA: Wadsworth Pub.
Yu, H., and Guernsey, A. (n.d). What is the Rule of Law. Retrieved December 10, 2014,
from https://iuristebi.files.wordpress.com/2012/12/what-is-the-rule-of-law.pdf
บทท 9
รฐธรรมนญ (Constitution)
รฐธรรมนญเปนองคประกอบส ำคญส ำหรบกำรศกษำในวชำกำรเมองกำรปกครอง
เปรยบเทยบ รฐยคใหมไมวำจะมกำรปกครองแบบใดกตำม กตองมรฐธรรมนญเปนองคประกอบ
ส ำคญ เพรำะรฐธรรมนญ หมำยถง กฎหมำยสงสดในกำรปกครองประเทศ ซงจะเปนตวก ำหนด
ทมำของอ ำนำจ และโครงสรำงทำงกำรเมองกำรปกครอง (Shively, 2008, G-3)แมวำ
ประเทศทมรฐธรรมนญอำจจะไมไดเปนประชำธปไตยเสมอไป ดงเชน เกำหลเหนอ และจน แต
ประเทศซงเปนประชำธปไตยมกมรฐธรรมนญ เพอเปนหลกในกำรปกครองประเทศ ไมใชมำจำก
กำรก ำหนดตำมอ ำเภอใจของผปกครอง หรอคณะผปกครอง
ประเภทของรฐธรรมนญ
รฐธรรมนญ สำมำรถแบงเปน 2 ประเภท คอ (Axford, et al., 2002, pp. 331-334)
1. ประเภทเปนลายลกษณอกษร (Codified Constitution) มกำรเขยนเปนตวหนงสอ
บนทกไวอยำงแนนอน มอยในเกอบทกประเทศ
2. ประเภทไมเปนลายลกษณอกษร (Uncodified Constitution) ไมมกำรจดเกบ
หรอเขยนบนทกรฐธรรมนญอยำงเปนรปแบบแนนอน เนนกำรใชหลกจำรตประเพณมำประกอบ
เชน อสรำเอล นวซแลนด องกฤษ
อยำงไรกตำม เปนควำมเขำใจผดทวำแตละประเทศมประเภทของรฐธรรมนญดงกลำว
เพยงประเภทเดยวอยำงสนเชง ทงทควำมจรงแลวแตละประเทศจะมทงเปนลำยลกษณอกษร
และไมเปนลำยลกษณอกษรปะปนกน แตขนอยกบวำจะมสดสวนของประเภทไหนมำกกวำกน
ในปจจบนรฐทงหลำยแมแตองกฤษ กมแนวโนมทจะจดระเบยบรฐธรรมนญใหเปนลำยลกษณอกษร
มำกขน เพรำะรฐธรรมนญทเปนตวหนงสอจะสรำงควำมแนนอน และชวยลดปญหำกำรตควำม
กฎหมำย นอกจำกน ยงสรำงอ ำนำจและควำมศกดสทธ ใหกบรฐทยดถอรฐธรรมนญ
ซงเปนรปธรรม
143
ประโยชนของรฐธรรมนญ
รฐธรรมนญ มประโยชนดงตอไปน (Heywood, 2007, p. 321)
1. เพมอ านาจใหกบรฐ
รฐธรรมนญเปนตวสรำงควำมชอบธรรมใหกบรฐ โดยมอบอ ำนำจทำงกฎหมำย
ในประเดนตำง ๆ ใหแกรฐ เชน บทบำทของรฐบำลกลำง สทธเหนออำณำเขต ควำมเปนพลเมอง ฯลฯ
ดงนน ประเทศโลกท 3 หรอประเทศททเพงเปนเอกรำชจำกลทธลำอำณำนคมจะพยำยำม
บญญตรฐธรรมนญเปนของตนเองเพอก ำหนดควำมเปนรฐใหม
2. เปนตวก าหนดคณคาและเปาหมาย
รฐธรรมนญเปนตวประสำนระหวำงคณคำภำยในอดมกำรณทตวเองยดถออย
กบกฎหมำย หรอนโยบำยในดำนตำง ๆ รฐธรรมนญยงคอยชวยจดวำง หรอจดระเบยบคณคำเหลำนน
ใหเกดควำมลงตว เพอสอดคลองกบเปำหมำยของรฐ เชน รฐธรรมนญสหรฐฯ กจะตองสนบสนน
หรอปกปองสทธและทรพยสนสวนบคคล ตำมอดมกำรณของประชำธปไตยเสรนยม
3. ปกปองสทธและเสรภาพของประชาชน
รฐธรรมนญเปนตวจดวำงรปแบบเชงอ ำนำจของรฐทมตอประชำชน ดงนน
มำตรำทจ ำเปนในรฐธรรมนญของประเทศตำง ๆ แมแตคอมมวนสต กจะกลำวถงหนำทของรฐ
ในฐำนะผปกปองสทธและเสรภำพของประชำชนดวย
4. สรางความเขมแขงใหกบรฐบาล
ถงแมรฐธรรมนญจะจ ำกดอ ำนำจของรฐบำล แตรฐธรรมนญจะชวยใหมกำรจดวำง
ขอบเขตและอ ำนำจของสถำบนและองคกรตำง ๆ อยำงลงตว และมระเบยบ ท ำใหตวของรฐบำล
ในฐำนะสถำบน มควำมเขมแขง มนคง เพรำะรฐธรรมนญทถกเขยนมำอยำงรดกมจะชวยปองกน
ไมใหตวบคคลหยบฉวยอ ำนำจเขำสตน ซงจะน ำผลเสยมำสรฐบำล และประเทศชำตโดยรวม
แนวคดรฐธรรมนญนยม (Constitutionalism)
แนวคดทส ำคญตอรฐธรรมนญ ไดแก แนวคดรฐธรรมนญนยม (Constitutionalism)
ซงมทมำจำกแนวคดของจอหน ลอค รวมไปถงบรรดำนกกำรเมองทรวมกนกอตงประเทศสหรฐฯ
ซงสำมำรถสรปไดดงน (Waluchow, 2001, Online)
1. รฐธรรมนญเปนตวก ำหนดโครงสรำงทำงอ ำนำจของรฐ
2. รฐธรรมนญก ำหนดอดมคตทำงสงคม สทธและบทบำทหนำทของประชำชน
3. ควำมถกตองชอบธรรมของรฐบำล มำจำกกำรปฏบตตำมกฎหมำยในรฐธรรมนญ
4. รฐตองออกกฎหมำยใหสอดคลองกบรฐธรรมนญ
144
5. รฐธรรมนญมควำมยดหยน เพรำะเปนกฎหมำยทมเนอหำกวำง และครอบคลม
จงสำมำรถเปลยนแปลงได เพอเออประโยชนตอประชำชนเปนหลก
รปแบบการปกครองกบรฐธรรมนญ
รปแบบกำรปกครอง คอ ประชำธปไตยและเสรนยม มผลกระทบตอรฐธรรมนญอยำงมำก
ส ำหรบประเทศทปกครองโดยประชำธปไตยเสรนยม รฐธรรมนญและลทธรฐธรรมนญนยมนน
รฐธรรมนญมควำมส ำคญ คอ ชวยในกำรเสรมสรำงภำวะนตรฐ และยงเปนกำรปกปองสทธ
และเสรภำพของประชำชน โดยกำรก ำหนดขอบเขต และพนธะของสงเหลำนนทรฐพงม
ตอประชำชนอยำงชดเจน เชนเดยวกบกำรเปดใหประชำชนเขำมำมสวนรวมตอกำรบรหำรประเทศ
ของรฐบำล ซงเปนไปตำมคำนยมประชำธปไตย แตส ำหรบประเทศทมกำรปกครองแบบเผดจกำร
ถงแมจะใชรฐธรรมนญเปนหลกในกำรปกครองประเทศ และมกำรใชภำษำแบบเดยวกบ
ในรฐธรรมนญของประเทศประชำธปไตย เชน กำรปกปองสทธและเสรภำพของประชำชน
แตในควำมเปนจรง ประเทศเผดจกำรเหลำนน มกอำงเรองควำมมนคงของรฐ เพอเปนกำรสกด
ไมใหประชำชนใชสทธและเสรภำพไดอยำงเตมท เพอเปนกำรสรำงควำมชอบธรรมใหกบ
ระบอบของตน รวมไปถงกำรจดวำงระบบ และควำมสมพนธระหวำงบคคล ทอยในรฐของตน
เพอใหเกดกำรรวมมอ และกำรจ ำยอมตออ ำนำจของรฐบำล (Ginsburg and Simpser, 2014,
p. 3, Online)
นอกจำกน กลมอนรกษนยมของหลำยประเทศ จะอำงวฒนธรรมทำงกำรเมอง
ทท ำใหเกดกำรเคำรพตอกฎหมำยชนดอน วำมควำมยงใหญและสงสงกวำรฐธรรมนญ
ซงมกถกมองวำเปนผลผลตของตะวนตก เชน ประเทศตะวนออกกลำง ทยดมนในคมภรอลกรอำน
ทถอวำเปนพระวจนะของพระเจำ กำรตควำมและกำรปฏบตตำมกฎหมำยเหลำน มกถกมองจำก
ตะวนตก วำปรำศจำกควำมเปนประชำธปไตย แตกลมประเทศเหลำนน กสำมำรถโตตอบไดวำ
สทธและเสรภำพแบบตะวนตก ท ำใหสงคมตะวนตกเนำเฟะ เตมไปดวยปญหำทงปวง นอกจำกน
ยงยกตวอยำงของรฐจ ำนวนมำกทเปนประชำธปไตยเอง กยงใชประโยชนจำกกฎหมำยควำมมนคง
เพอตดทอนเรองสทธและเสรภำพของประชำชนในรฐธรรมนญ ไมตำงจำกประเทศทตนประณำม
วำเปนเผดจกำร (Wolf, 2007, Online)
145
ประเทศกรณศกษา
ประเทศกรณศกษำทนำสนใจ คอ ประเทศแบบประชำธปไตยเสรนยมทยดมนในแนวคด
รฐธรรมนญนยม ดงเชน องกฤษ และสหรฐอเมรกำ ซงมพฒนำกำรทำงกำรเมองและรฐธรรมนญ
มำอยำงยำวนำน สวนประเทศทเปนเผดจกำร อยำงเชน รสเซย และจน นน ปรำศจำกแนวคด
รฐธรรมนญนยม เพรำะควำมผนผวนทำงกำรเมอง และกำรมอ ำนำจมำกเกนไปของฝำยบรหำร
องกฤษ
ถงแมองกฤษจะมกฎหมำย ซงสงอทธพลตอรฐธรรมนญของประเทศอนอยำงมหำศำล
อยำงเชน สหรฐอเมรกำ ไมวำมหำกฎบตร และรำชบญญตสทธของประชำชน (ป 1689)
แตรฐธรรมนญขององกฤษเปนแบบไมเปนลำยลกษณอกษร อนหมำยควำมวำถงแมองกฤษ
จะมกฎหมำยในรปแบบตำง ๆ ทเปนตวหนงสออยำงชดเจน เพยงแตไมไดมกำรรวบรวม
เปนหมวดหมอยำงเปนระบบ เหมอนกลมประเทศทมรฐธรรมนญเปนลำยลกษณอกษร
สำเหตส ำคญเพรำะกำรเมองขององกฤษคอนขำงมเสถยรภำพสง และกฎหมำยในระดบตำง ๆ
มพฒนำกำรทตอเนอง อนแตกตำงจำกประเทศอน ซงเผชญกบกำรเปลยนแปลงครงใหญ
เชน กำรปฏวต จงจ ำเปนตองจดท ำรฐธรรมนญเปนระบบ เพอจดระเบยบทำงอ ำนำจ
ของสถำบนตำง ๆ เสยใหม (Morris, 2008, Online)
แหลงทมำของรฐธรรมนญขององกฤษ ไดแก พระรำชบญญต ทออกโดยรฐสภำ
กฎหมำยแบบจำรตประเพณ พระรำชอ ำนำจ สนธสญญำ ผลงำนของรฐบำล และกฎหมำยของ
สหภำพยโรป ซงองกฤษไดผนวกเขำมำเปนหนงเดยวกบกฎหมำยของตน ภำยใตพระรำชบญญต
แหงชมชนยโรป (European Communities Act 1972) อนสะทอนใหเหนวำ ขอตกลงทวำกฎหมำย
ของสหภำพยโรป มสถำนภำพสงกวำกฎหมำยทออกภำยในประเทศตำง ๆ สงผลใหวงกำรกฎหมำย
ของประเทศตำง ๆ ในยโรปตองปรบตวตำม (UCL, 2013, Online)
ในยคของนำยโทน แบลร เปนยคแหงกำรปฏรปรฐธรรมนญครงใหญ คอมกำร
เปลยนแปลงกฎหมำยตำง ๆ เชน กำรแยกฝำยนตบญญตออกจำกตลำกำร กำรยกเลกกำรสบทอด
ต ำแหนงสมำชกในสภำขนนำง (House of Lords) ผำนทำงสำยเลอด กำรจดระบบกฎหมำย
เกยวกบสทธสวนบคคลใหเปนระเบยบเปนครงแรก ในพระรำชบญญตสทธมนษยชน ป 1998
และกำรกระจำยอ ำนำจใหกบสกอตแลนด เวลส และไอรแลนดเหนอ เปนผลใหรฐธรรมนญ
ขององกฤษ ซงมควำมยดหยนเสมอมำ เรมมลกษณะตำยตวมำกขนและสอดคลองกบแนวคด
รฐธรรมนญนยม
146
สหรฐอเมรกา
รฐธรรมนญของสหรฐอเมรกำ ถอไดวำเปนรฐธรรมนญแบบลำยลกษณอกษร ทมอำย
เกำแกทสดในโลกฉบบหนง ตวของรฐธรรมนญถกรำงในป 1787 ไดรบสตยำบนโดย 13 รฐ
ในป 1789 และยงถกใชจนถงปจจบน รฐธรรมนญมทงหมด 7 หมวด แตละหมวดจะมจ ำนวนมำตรำ
แตกตำงกน อนมเนอหำโดยสรปดงตอไปน (Brogan and Garratt, 1999, pp. 179-181)
หมวดท 1 กลำวถงฝำยนตบญญต ยนยนถงอ ำนำจของประชำชนผำนรฐสภำ
ซงประกอบดวย วฒสภำ และสภำผแทนรำษฎร รวมไปถงกฎเกณฑ ขอบงคบตำง ๆ เกยวกบรฐสภำ
หมวดท 2 กลำวถงฝำยบรหำร คอ ประธำนำธบด รองประธำนำธบด และคณะรฐมนตร
รวมไปถงกฎเกณฑ ขอบงคบตำง ๆ เกยวกบฝำยบรหำร
หมวดท 3 กลำวถงฝำยตลำกำร อนประกอบไปดวย ศำลระดบตำง ๆ เชน ศำลสงสด
รวมไปถงกฏเกณฑ ขอบงคบตำง ๆ เกยวกบฝำยตลำกำร
หมวดท 4 กลำวถงหนำทและบทบำทระหวำงรฐบำลกลำงและรฐตำง ๆ รวมไปถง
ระหวำงรฐดวยกน
หมวดท 5 กลำวถงระเบยบและกระบวนกำรในกำรแกไขรฐธรรมนญ
หมวดท 6 กลำวถงอ ำนำจของรฐธรรมนญ ทมเหนอกฎหมำยทงหลำย เชนเดยวกบ
กฎหมำย และสนธสญญำของรฐบำลกลำง
หมวดท 7 กลำวถงเงอนไขทวำรฐทใหสตยำบน ตองมจ ำนวนเทำใด จงจะท ำให
รฐธรรมนญมผลบงคบใช รวมไปถงกรรมวธส ำหรบรฐในกำรใหสตยำบน
รฐธรรมนญของสหรฐฯ มกำรแกไขเพมเตม (Amendments) จ ำนวนทงสน 27 ครง
กำรแกไขเพมเตมทโดดเดนไดแก 10 ครงแรก จะเนนไปทสทธและเสรภำพของประชำชนเปนหลก
จงมกำรเรยกวำ รฐบญญตสทธของพลเมอง (Bill of Rights) ซงไดรบอทธพลจำกนกปรชญำ
ชำวองกฤษคอ จอหน ลอค โดยเฉพำะควำมคดทวำดวย ชวต เสรภำพ และกำรแสวงหำควำมสข
(life, liberty and pursuit of happiness) ดงเชน กำรแกไขเพมเตมในครง 1 ทเนนใหรฐปกปอง
เสรภำพของประชำชน ในกำรแสดงออกทำงค ำพด กำรนบถอศำสนำ สอมวลชน เชนเดยวกบ
สทธในกำรชมนมและกำรอทธรณรองทกขแกรฐบำล และกำรแกไขเพมเตมครงท 10 ทจ ำกด
อ ำนำจของรฐบำลกลำง สวนกำรเลกทำสถกเพมเตมในครงท 13 ในสมยของประธำนำธบด
อบรำฮม ลนคอลน
ตลอดเวลำทผำนมำ สหรฐฯ มควำมภำคภมใจตอรฐธรรมนญในฐำนะเปนฐำนหลก
ของประชำธปไตย เพรำะควำมตอเนองมนคงเปนเวลำกวำ 200 ป เชนเดยวกบกำรยดหลก
รฐธรรมนญนยม ท ำใหรฐธรรมนญศกดสทธ และมสถำนะเปนสถำบน ตรงกนขำมกบ
147
รฐธรรมนญของประเทศโลกท 3 ซงถกระงบใชบอยครง และถกเขยนขนมำเพอผลประโยชน
ของกลมบคคลบำงกลม นอกจำกน รฐธรรมนญของสหรฐฯ ถกเขยนขนอยำงกวำง ๆ ส ำหรบ
เปดตอกำรแกไขและกำรตควำม นบตงแตรฐธรรมนญถกบงคบใช มกำรเสนอกำรแกไขในรฐสภำ
ถง 11,000 ครง (Sidlow and Henschen, 2006, p. 43) ตวอยำงของกำรตควำมใหม
ของรฐธรรมนญ ไดแก กำรทรฐธรรมนญอเมรกนรบรองควำมเทำเทยมกนของมนษยทกคน
แตรฐบำลในอดต มกยกเวนคนผวด ำ คนผวด ำจงตองเดนขบวนประทวงนบครงไมถวน และไดยน
ใหศำลรฐธรรมนญตควำมกฎหมำยเสยใหม พระรำชบญญตสทธพลเรอน (Civil Rights Act)
จงถกประกำศใชในป 1964 โดยประธำนำธบด ลนดอน บ จอหนสน อนสงผลใหกำรแบงแยกสผว
เชอชำต ศำสนำ เพศ ทรฐตำง ๆ เคยปฏบตกนเปนเรองผดกฎหมำย
อยำงไรกตำม รฐธรรมนญของสหรฐฯ กถกโจมตถงนยหลำยสวนทมงเรองคำนอ ำนำจ
มำกเกนไป สำเหตส ำคญเพรำะนกกำรเมองผกอตงประเทศ ซงเปนปญญำชนมองประชำชน
ในแงรำยวำ อำจท ำใหประเทศเกดควำมวนวำยสบสน ถำไดมเสรภำพมำกเกนไป หรอประชำชน
ขำดวจำรณญำณในกำรเลอกรฐบำลแบบประชำธปไตย อนอำจน ำไปสผปกครองทเปนทรรำช
ในทสด (Magleby ,et al.,2006, p.28) จงควรมองคกรทไมไดมำจำกกำรเลอกตงโดยตรงเขำมำ
คำนอ ำนำจ เชน ศำลสงสด แมจะมำจำกกำรแตงตงของฝำยบรหำร แตกถกมองวำมอสระ
และอ ำนำจมำกเกนไป จนเขำไปกำวกำยอ ำนำจของฝำยบรหำร และนตบญญต หรอ
กำรเลอกตงประธำนำธบดอเมรกำ ทใหควำมส ำคญตอคณะผเลอกตงมำกกวำกำร
ลงคะแนนเสยงของประชำชน
รสเซย
รฐธรรมนญฉบบแรกของรสเซย คอ รฐธรรมนญ ป 1906 ซงเปลยนสถำนภำพจำกเดม
ทพระเจำซำร นโคลสท 2 ทรงเปนกษตรยผทรงอ ำนำจสงสด ในระบอบสมบรณำญำสทธรำช
มำเปนกษตรยทแบงอ ำนำจในกำรปกครองรวมกบรฐสภำทมนำยกรฐมนตร ในยคของสหภำพ
โซเวยต มรฐธรรมนญ 3 ฉบบ คอ ฉบบในป 1924 1936 และ 1977 โดยรวมแลวรฐธรรมนญโซเวยต
มกำรระบสทธของประชำชนเชนเดยวกบรฐธรรมนญของตะวนตก เชน สทธในกำรแสดงออก
สอมวลชน กำรชมนม และควำมเชอกบกำรปฏบตกจทำงศำสนำ รวมไปถงสทธในกำรปกปอง
ครอบครวของตน และสทธสวนบคคล หรอแมแตสทธในกำรท ำงำนและเวลำพกผอน สทธกำรศกษำ
กำรไดรบกำรดแลเรองสขภำพทงยำมปกตและยำมชรำภำพ ฯลฯ (Marxists Internet Archive,
2008, Online)
148
แตทแตกตำงจำกประชำธปไตยของตะวนตก คอ รฐธรรมนญโซเวยตจ ำกดสทธ
ในเรองกำรแสดงออกทำงกำรเมองของประชำชนอยำงมหำศำล เชนหมวดท 6 ไมอนญำตใหม
กำรกอตงพรรคกำรเมองอน นอกจำกพรรคคอมมวนสตของโซเวยต รฐบำลยงสำมำรถสงหำม
กจกรรมใด ๆ ทเหนวำเปนภยตอรฐ เสรภำพของประชำชนจะตองไมเปนละเมดประโยชนของสงคม
หรอของรฐรวมไปถงอดมกำรณสงคมนยม จนถงยคทกอรบำชอฟ ไดประกำศนโยบำยกำสนอสต
เสรภำพดำนกำรแสดงออกของประชำชน (Service,2009,p.239)ไดรบกำรอนญำตจำกรฐ
มำกขน อยำงไรกตำมอดมกำรณดงกลำว เปนเพยงค ำทถกเขยนไว จงไมไดมผลในเชง
ปฏบตเทำใดนก เพรำะรฐเปนเผดจกำร จงเปนเร องยำกทประชำชนสำมำรถฟองรอง
รฐบำล หรอรฐยอมรบเสรภำพของประชำชน ในกำรประกอบกจทำงศำสนำ ซงเปนสงท
คอมมวนสตโจมตตลอดมำ นอกจำกนคกและต ำรวจลบ ทรฐบำลโซเวยตใชในกำรควบคมมวลชน
กยอมท ำใหรฐไมสำมำรถยอมรบสทธ ในกำรถกไตสวนในคดควำม หรอสำมำรถผำน
กระบวนกำรยตธรรมทใสสะอำด ดงเชนทถกระบในรฐธรรมนญของประเทศประชำธปไตยทวไป
ในยคของสหพนธรฐรสเซย รฐธรรมนญฉบบ 1993 ไดรบกำรสนบสนนโดยประธำนำธบด
บอรส เยลตซน ซงเหนวำฉบบทถกใชมำตงแตยคโซเวยต คอป 1977 ลำสมย แตเยลตซน ถก
โจมตวำมงเขยนรฐธรรมนญเพอใหอ ำนำจแกตวเองมำกเกนไปและยงท ำใหรฐสภำดอยอ ำนำจ
กวำฝำยบรหำร ท ำใหรฐสภำตอตำนรำงรฐธรรมนญฉบบนอยำงหนก สมำชกของรฐสภำ จง
เสนอร ำงร ฐธรรมนญฉบบอ น อ นเป นผลให เยลตซ นย บสภำและต งสภำร ปแบบใหม
รฐธรรมนญฉบบนไดรบอทธพลจำกตะวนตกอยำงมำก เชน ระบบประธำนำธบดกงรฐสภำ
จำกฝรงเศส อนเปนผลใหต ำแหนงรองประธำนำธบดถกยบไป
ร ฐธรรมของร สเซ ยถ กประกำศใช ในป 1993 โดยม รำยละเอ ยดด งต อไปน
(constitution.ru, n.d., Online)
สวนแรก เปนกำรกลำวถงใจควำมส ำคญของรฐธรรมนญ มอย 9 บท
บทท 1 รำกฐำนของระบบรฐธรรมนญ
บทท 2 สทธและเสรภำพของมนษยและพลเมอง
บทท 3 โครงสรำงของสหพนธรฐ
บทท 4 บทบำทและอ ำนำจของประธำนำธบดแหงสหพนธรฐรสเซย
บทท 5 บทบำทและหนำทของรฐสภำ
บทท 6 บทบำทและอ ำนำจของรฐบำลแหงสหพนธรฐรสเซย
บทท 7 อ ำนำจของฝำยตลำกำร
บทท 8 อ ำนำจของรฐบำลทองถน
149
บทท 9 กำรแกไขและกำรพจำรณำตควำมรฐธรรมนญ
สวนท 2 คอ กำรสรปและกำรแปล
อยำงไรกตำม ในกำรลงประชำมตของประชำชนรสเซย เมอปลำยป 1993 เพอรบรอง
รฐธรรมนญใหม มผลงคะแนนเสยงยอมรบเกนรอยละ 50 เพยงเลกนอย ถงแมจะผำนตำมเกณฑ
แตกสะทอนถงควำมเสอมศรทธำของคนรสเซย ทมตอกำรเมองรสเซย ในป 2008 ปตน ผลกดน
ใหมกำรแกไขรฐธรรมนญ ใหเพมวำระกำรด ำรงต ำแหนงประธำนำธบด จำกเดม 4 ป เปน 6 ป
หรอมกำรแกรฐธรรมนญในป 2013 ใหประธำนำธบดสำมำรถแตงตงอยกำรได แทนอยกำรสงสด
(Hille, 2013, Online) สงผลใหรฐธรรมนญของรสเซยดขำดควำมนำเชอถอลงไปมำก
รฐธรรมนญของรสเซยในปจจบน จงถกมองวำเปนเครองมอของฝำยบรหำร ทสำมำรถ
ก ำหนดใหมเนอหำอยำงไรกได รสเซยจงขำดกำรยดถอลทธรฐธรรมนญนยม
จน
จน มรฐธรรมนญมำแลว 4 ฉบบตงแตกำรเปลยนแปลงกำรปกครองมำเปนคอมมวนสต
เมอป 1949 คอ ฉบบป 1954 1975 1978 และ 1982 ตำมล ำดบ ฉบบปจจบนถกรำงโดยทประชม
ของสภำประชำชนแหงชำต และประกำศใชในวนท 4 ธนวำคม 1982 รฐธรรมนญฉบบนถอไดวำ
เปนรฐธรรมนญทยำวทสดฉบบหนงของโลก มทงหมด 4 บท 138 มำตรำ ไดรบกำรแกไขถง 2 ครง
อนมโครงสรำงแบบครำว ๆ ดงน (People's Daily Online, 2014, Online)
อำรมบททกลำวถงประวตศำสตรจน และกำรยดครองอ ำนำจของพรรคคอมมวนสต
รวมไปถงผลส ำเรจของกำรน ำเอำลทธสงคมนยมมำใชในประเทศจน
บทท 1 กลำวถงหลกกำรณทวไป ม 32 มำตรำ
บทท 2 สทธและหนำทขนมลฐำนของพลเมอง ม 23 มำตรำ
บทท 3 โครงสรำงของรฐ ม 78 มำตรำ
บทท 4 ธงชำต สญลกษณของชำต และเมองหลวง ม 3 มำตรำ
มำตรำทนำสนใจ ไดแก
มำตรำท 1 ประกำศตนวำเปนรฐสงคมนยม ทอยภำยใตเผดจกำรประชำธปไตยของ
ประชำชน ทน ำโดยชนชนกรรมำชพ อนตงอยบนกำรเปนพนธมตรของคนงำนโรงงำน และชำวนำ
และหำมไมใหผใดเขำมำขดขวำงระบบสงคมนยมเปนอนขำด
มำตรำท 3 ประกำศวำ จนยนอยบนหลกกำรณประชำธปไตยแบบรวมศนย
มำตรำท 35 รบรองเสรภำพของประชำชนในกำรแสดงควำมคดเหน เสรภำพของ
สอมวลชน กำรชมนม หรอกำรสมำคมกน กำรชมนมประทวงโดยสนต
150
มำตรำท 36 รบรองเสรภำพกำรนบถอศำสนำ รฐไมสำมำรถบงคบจตใจประชำชน
ใหนบถอหรอไมนบถอศำสนำใด แตประชำชนไมสำมำรถใชกจทำงศำสนำเปนขออำง
ในกำรท ำลำยควำมสงบของรฐ
มำตรำท 48 รบรองสทธของสตรวำเทำเทยมกบบรษ ไมวำดำนกำรเมอง เศรษฐกจ
วฒนธรรม สงคม ครอบครว รฐจะตองปกปองสทธและผลประโยชนของสตร
สำเหตส ำคญประกำรหนง ทรฐคอมมวนสตใหรฐธรรมนญมมำตรำทรบประกนสทธ
เสรภำพของประชำชน คอ เปนไปไดวำตองกำรแสดงวำตนเอง กค ำนงถงประเดนส ำคญ
ของประชำชนเชนเดยวกบประเทศในตะวนตก แตทำงรฐบำลกสำมำรถใชขออำงในเรอง
“ตำมแบบเฉพำะตน” เชน ประชำธปไตยแบบจน ๆ เพอจะไมตองปฏบตตำม อยำงไรกตำม
หำกเทยบจ ำนวนมำตรำในบทท 2 และ 3 ซงมควำมแตกตำงกนอยำงมำก อนสะทอนใหเหนถง
กำรทรฐธรรมนญใหควำมส ำคญตอกำรจดวำงระเบยบอ ำนำจของรฐอยำงมหำศำล นอกจำกน
รฐธรรมนญของจน โดยเฉพำะบทท 2 กถกโจมตเชนเดยวกบของโซเวยต วำเตมไปดวยประโยค
หรอถอยค ำทคลำยคลงกบของประเทศประชำธปไตย แตไมสำมำรถใชไดในทำงปฏบต
เพรำะอ ำนำจของพรรคคอมมวนสตทผกขำดในกำรตควำม หรอออกกฎหมำยทมศกดต ำกวำ
เงอนไขของรฐ เกยวกบควำมมนคง ท ำใหมำตรำเกยวกบสทธและเสรภำพของประชำชน
ถกจ ำกดโดยปรยำย อนสะทอนใหเหนวำจนนนไมไดยดถอลทธรฐธรรมนญนยมดงทมกอำงอย
เสมอ
จำกกำรเปรยบเทยบประเทศกรณศกษำ สำมำรถสรปโดยสงเขปดงตอไปน
1. รฐธรรมนญเปนสงจ ำเปนส ำหรบประเทศในกลมประชำธปไตยและเผดจกำร
ซงรฐธรรมนญของทกประเทศกตงอยบน 2 แนวคดทมกอยตรงกนขำมกนคอกำรจดวำงอ ำนำจ
ของรฐ และสทธเสรภำพของประชำชน รฐธรรมนญของประเทศทเปนประชำธปไตย มกมงเนน
ทกำรคมครองสทธเสรภำพของประชำชน สวนประเทศทเปนเผดจกำรมกมงเนนกำรจดวำงอ ำนำจ
ของรฐ
2. รฐธรรมนญของประเทศทเปนประชำธปไตย มกไดรบกำรรำงหรอกำรแกไขโดยประชำชน
มสวนรวมผำนรฐสภำ สวนประเทศทเปนเผดจกำร ประชำชนไมมสวนรวมใด ๆ ทงสน กรณรสเซย
เปนกรณพเศษ ทกำรรำงและกำรยอมรบรฐธรรมนญเปนไปตำมกระบวนกำรประชำธปไตย
แตมสถำนกำรณเขำมำกดดน เชน อ ำนำจของเยลตซน ในขณะนน และควำมเบอหนำยกำรเมอง
ของประชำชน และในกรณของปตน สำมำรถแกไขรฐธรรมนญตำมควำมตองกำรของตน
เพรำะสำมำรถเขำไปมอ ำนำจเหนอฝำยนตบญญตทง 2 สภำ
151
3. ส ำหรบประเทศเผดจกำร คอ รสเซย และจน มรฐธรรมนญเปนลำยลกษณอกษร
และมควำมคงทนอยนำน เพรำะมกำรรวมศนยกลำงทำงอ ำนำจ ภำคสวนอนของสงคมไมสวนรวม
ในกำรกำรแกไข หรอเขยนรฐธรรมนญใหม มกำรใชภำษำเลยนแบบรฐธรรมนญของประเทศ
ประชำธปไตยเสรนยม แตจะมมำตรำอน เชน ควำมมนคงของรฐ เพอเปนกำรบนทอนสทธ
และเสรภำพของประชำชน
4. ถงแมประเทศทเปนประชำธปไตยจะมงเนนในเรองสทธและเสรภำพของประชำชน
แตกมกฎหมำยในกำรจ ำกดสทธและเสรภำพของประชำชน เชนเดยวกบเผดจกำร แตประเทศ
ทเปนประชำธปไตย จะเปดกวำงใหมกำรถกเถยง และกำรตอสกนทำงกฎหมำยไดมำกกวำ
ประเทศเผดจกำร
สรป
รฐธรรมนญ หมำยถง กฎหมำยสงสดในกำรปกครองประเทศ ซงจะเปนตวก ำหนดทมำ
ของอ ำนำจและโครงสรำงทำงกำรเมองกำรปกครอง รฐธรรมนญม 2 ประเภท คอ 1. เปนลำยลกษณ
อกษร 2. ไมเปนลำยลกษณอกษร ประโยชนของรฐธรรมนญ ไดแก 1. เพมอ ำนำจใหกบรฐ
2. เปนตวก ำหนดคณคำและเปำหมำย 3. ปกปองสทธและเสรภำพของประชำชน และ
4. สรำงควำมเขมแขงใหกบรฐบำล แนวคดทเกยวของกบรฐธรรมนญ กคอ รฐธรรมนญนยม
ทใหควำมส ำคญแกรฐธรรมนญ วำเปนตวควบคมและตกรอบอ ำนำจของรฐ รปแบบกำรปกครอง
มผลตอรฐธรรมนญ หำกเปนประชำธปไตย รฐธรรมนญจะใหควำมส ำคญแกสทธและเสรภำพ
เชนเดยวกบกำรมสวนรวมของประชำชน แตส ำหรบเผดจกำรมกจะอ ำพรำงโดยกำรก ำหนด
เชนเดยวกบประชำธปไตย แตเปนไปไมไดในเชงปฏบต และรฐเผดจกำร ยงมงเนนทกำรเพมอ ำนำจ
กบกำรสรำงควำมเขมแขง ใหกบรฐบำล ดงประเทศกรณศกษำ เชน ประเทศองกฤษ
ซงถงแมจะมรฐธรรมนญทไมเปนลำยลกษณอกษร กพยำยำมปรบเปลยนใหรฐธรรมนญ
เปนตวหนงสอมำกขน สวนสหรฐฯ นน รฐธรรมนญมเพยงฉบบเดยว และเปดกวำงตอกำรตควำม
เพอสทธและเสรภำพของคนกลมตำง ๆ ส ำหรบสหภำพโซเวยตนน แมจะรบรองสทธและเสรภำพ
ของประชำชน แตกเปนแคในรปแบบตวหนงสอ สวนรสเซยนน ไดเปลยนแปลงกำรปกครองไปส
ประชำธปไตย กไดเปดใหประชำชนมสวนรวมมำกขน แตเมอผน ำอยำงเชน เยลตซนและปตน
รฐธรรมนญกถกฝำยบรหำรเขำแทรกแซง เชนเดยวกบจน ซงเปนเผดจกำรตลอดเวลำ
กไมเคยใหสทธและเสรภำพแกประชำชนอยำงแทจรง ดวยขออำงเกยวกบเรองควำมมนคงของรฐ
152
ค าถามส าหรบการอภปราย
1. ทำนคดวำทกประเทศจ ำเปนตองมรฐธรรมนญหรอไม เพรำะเหตใด
2. ทำนเหนดวยกบแนวคดรฐธรรมนญนยมหรอไม เพรำะเหตใด
3. ทำนคดวำรฐธรรมนญจ ำเปนตองมองอยบนคำนยมแบบตะวนตกเสมอไปหรอไม
เพรำะอะไร
4. รฐธรรมนญในประเทศททำนอำศยอย เปนแบบลำยลกษณอกษรหรอไมเปน
ลำยลกษณอกษร มขอดและขอเสยอยำงไร
5. รฐธรรมนญของประเทศประชำธปไตย จ ำเปนตองมกำรเขยนขนใหมหรอแกไข
อยบอยครงหรอไม เพรำะเหตใด
6.รฐธรรมนญจ ำเปนตองถกเขยนโดยตวแทนจำกประชำชนเพยงอยำงเดยวหรอไม
เพรำะเหตใด
7. รฐควรใหควำมส ำคญแกสทธและเสรภำพของประชำชนไวในรฐธรรมนญ
หรอควำมมนคงของรฐ
บรรณานกรม
Axford, B.,Browning,G.K.,Huggins,R.,Rosamond,B.,Grant,A.,and Turner,J.(2002). Politics:
An Introduction. London and New York: Routledge.
Brogan, P., and Garratt, C. (1999). Introducing American Politics. UK: Icon Book Ltd.
Constitution.ru. (n.d.). The Constitution of Russia Federation. Retrieved April 25, 2014,
from http://www.constitution.ru/en/10003000-01.htm
Ginsburg, T., and Simpser, A. (April 2014). Introduction, Chapter 1 of Constitutions in
Authoritarian Regimes (journal). Retrieved April 25, 2014, from
http://chicagounbound.uchicago.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1912&context=pub
lic_law_and_legal_theory
Heywood, A. (2007). Politics. New York: Palgrave Macmillan.
Hille, K. (November 27, 2013). Putin tightens grip on legal system. Retrieved April 25,
2014, from http://www.ft.com/cms/s/0/a4209a42-5777-11e3-b615-
00144feabdc0.html#axzz3YrbOSqG2
Sidlow, E., and Henschen, B. (2006). American at Odds. USA: Wadsworth Publishing.
153
Magleby ,D.B.,et al.(2006).Government by the People:Basic Version.USA:Pearson.
Marxists Internet Archive. (2008). Constitution (Fundamental law) of the Union of
Soviet Socialist Republics. Retrieved April 25, 2014,
from https://www.marxists.org/reference/archive/stalin/works/1936/12/05.htm
Morris, Nigel. (February 14, 2008). The Big Question: Why doesn't the UK have a
written constitution, and does it matter. Retrieved April 25, 2014, from
http://www.independent.co.uk/news/uk/politics/the-big-question-why-doesnt-
the-uk-have-a-written-constitution-and-does-it-matter-781975.html
People's Daily Online. (March 22, 2014). Constitution of The People’s Republic of
China. Retrieved March 22, 2014,
from http://en.people.cn/constitution/constitution.html
Service,R.(2009).Russia:From Tsarism to the Twenty-first Century.UK:Penguin group.
Shively, W. P. (2008). Power & Choice: An Introduction to Political Science.
UK: McGraw-Hill Education.
UCL. (August 13, 2013). WHAT IS THE UK CONSTITUTION. Retrieved March 22, 2014,
from http://www.ucl.ac.uk/constitution-unit/whatis/uk-constitution
Waluchow, Wil. (September 11, 2012). Constitutionalism. Retrieved March 22, 2014,
from http://plato.stanford.edu/entries/constitutionalism/
Wolf, N. (24 April 2007). Fascist America, in 10 easy steps. Retrieved March 22, 2014,
from http://www.theguardian.com/world/2007/apr/24/usa.comment
บทท 10
ขาราชการ (Bureaucracy)
กลมบคคลซงมอทธพลอยางสงตอการเมอง ไดแก ขาราชการ อนหมายถง กลมบคคล
ซงท างานและรบคาตอบแทนจากรฐบาล กลมบคคลเหลานไมไดผานกระบวนการเลอกตง
แตมาจากการสอบคดเลอกโดยองคกรของราชการ ขาราชการเปนกลมผลประโยชนทเปนสถาบน
หรอองคการ ทมรปแบบการจดตง และการด าเนนการทเปนทางการ และเปนกฎเกณฑ
ไดรบการรบรองโดยกฎหมาย มการฝกอบรมความรเฉพาะดาน และการแบงสายอ านาจ
ในการบงคบบญชาทชดเจน แนนอน ไมวาระบอบการปกครองแบบใด แมแตในระบอบประชาธปไตย
ขาราชการเปนกลมทจ าเปน เพราะความเชยวชาญเฉพาะดานส าหรบการบรหารรฐกจ
นกการเมองทมาจากการเลอกตง เปนเพยงผวางนโยบาย สวนขาราชการจะเปนผน านโยบาย
ไปปฏบตตาม (Hague and Harrop, 2013, p. 324)
ตามความคาดหมายโดยทวไป กลมขาราชการตองท างานรบใชรฐเทานน จงหมายถง
การทขาราชการตองด ารงตนเปนกลาง และค านงถงผลประโยชนสงสดคอ ของรฐและประชาชน
โดยไมแบงแยกชนชนหรอทองถน อยางไรกตามดวยระบบททวความซบซอนยงขน มอ านาจ
เชอมโยงทวประเทศ รวมไปถงการเขาไปมอทธพลตอชวตความเปนอยของประชาชนในทกดาน
ท าใหกลมขาราชการมแนวโนมทจะเปนกลมทค านงถงผลประโยชนของตวเอง เชนอยางนอยทสด
คอ งบประมาณและเงนเดอน ทระบบราชการจะมอ านาจในการตอรองอยางสง เพราะเปนกลม
ผเชยวชาญส าหรบการบรหารประเทศของรฐบาล แมวาตามโครงสรางของรฐโดยเฉพาะ
รฐแบบประชาธปไตย ขาราชการจะอยภายใตการบงคบบญชาของนกการเมอง แตการท
นกการเมองอาจขาดประสบการณ ความสามารถ และรวมไปถงความไวใจจากสงคม
ขาราชการจงอาจเขามามอทธพล และบทบาทตอการก าหนดนโยบายทวไปของรฐแทน
อนสงผลใหรฐนนกลายเปนรฐขาราชการ ซงมแนวโนมเปนรฐเผดจการในทสด
ความส าคญของขาราชการ
ขาราชการมความส าคญดงตอไปน (Smith, 2013, pp. 130-132)
1. เปนตวบงชเสถยรภาพของรฐบาล (Government stability)
ฝายบรหารทมาจากการเลอกตง มความไรเสถยรภาพ และตองเปลยนต าแหนงไป
เพราะความเปลยนแปลงทางการเมอง แตขาราชการประจ ากระทรวงในระดบลางลงมา
กยงชวยก าหนด และปฏบตนโยบายของรฐไปตามปกต แมวาจะไดรบผลกระทบอยบาง
155
2. เปนกลมบคคลทเปนกลาง (Impartial)
ขาราชการเปนองคกรของรฐ ทจะชวยจดสรรทรพยากรใหกบประชาชน
ใหมประสทธภาพ และทวถง อนแตกตางจากนกการเมองทงระดบชาต และระดบทองถน
ทอาจค านงถงผลประโยชนของประชาชนในเขตเลอกตงของตนมากกวา
3. เปนกลมผเชยวชาญเฉพาะดาน (Expertise)
ขาราชการทไดรบการศกษา กบการฝกฝนมาอยางด และตอเนองอยางยาวนาน
ยอมท าประโยชนใหกบรฐไดอยางเตมท มากกวานกการเมอง ซงอาจไมมความสามารถ
และประสบการณเทา
ปญหาของขาราชการ
อยางไรกตามถาระบบราชการมอ านาจ ขนาด รวมไปถงความซบซอนทมากเกนไป
กไดท าใหเกดปญหาหลายประการ เชน (Andersen and Taylor, 2007, pp. 159-161)
1. การฉอราษฏรบงหลวง (Corruption)
หมายถง การใชอ านาจในการแสวงหาผลประโยชนของตวเอง ในหลายประเทศ
โดยเฉพาะเผดจการ ขาราชการเปนกลมอภสทธชนทใชอ านาจกดข แสวงหาผลประโยชน
จากประชาชน แมแตขาราชการชนผนอย กอาจกลายเปนเครองมอส าหรบขาราชการชนผใหญ
ในรปแบบเดยวกน เพอทจะไดรบรางวลหรอการเลอนต าแหนง
2. การเลนเสนสาย (Cronyism)
หมายถงการมสายสมพนธ หรอเชอมโยงผลประโยชนกบกลมบคคลตาง ๆ เชน
พอคา นกธรกจ รวมไปถงนกการเมอง อนเปนผลใหขาราชการด าเนนการตาง ๆ อนเปนผลประโยชน
ตอบคคลเหลานน มากกวาสาธารณชน
3. ความซ าซอนของระบบราชการ (Red tape)
หมายถง ระบบราชการททบซอนกน จนท าใหการท างานลาชา ขาราชการท างาน
แบบเฉอยชา ขาดประสทธภาพ และยงสงผลใหขาราชการไมใจใสตอสาธารณชน เพราะขาดการ
แบงขอบเขตการรบผดชอบตองาน
4. การเมองในระบบราชการ (Bureaucratic politics)
หมายถง การแขงขนกนระหวางหนวยงาน ในการมอทธพลตอการตดสนใจ
ดานนโยบายของรฐบาล เพอผลประโยชนดานงบประมาณและบทบาทของหนวยงาน หรอตวบคคล
การเมองเชนนอาจเกยวของกบปจจยอน เชน การฉอราษฎรบงหลวง และการเลนเสนสาย
156
5. มลกษณะไมเปนประชาธปไตย (Undemocratic)
ขาราชการ เปนกลมทไมไดมาจากการเลอกตง แตสามารถเขามามบทบาทตอรฐกจ
อยางสง อยางเชนกองทพ สงผลใหนโยบายของรฐทไดรบอทธพลจากกลมขาราชการ
อาจไมไดมพนธะ หรอตองรบผดชอบตอสาธารณชน เหมอนกบนโยบายทออกโดยนกการเมอง
การปฏรประบบราชการ
การปฏรประบบราชการ หมายถง การท าใหระบบราชการมประสทธภาพ
และความโปรงใสมากกวาเดม การปฏรประบบราชการเปนนโยบายทถกยกขนมาเปนนโยบาย
ส าคญของประเทศตาง ๆ เพอชวยใหรฐสามารถตอบสนองโลกยคโลกาภวฒนทมการแขงขนกน
ระหวางประเทศตาง ๆ โดยเฉพาะในดานเศรษฐกจและสงคม การปฏรปทไดรบความนยม ไดแก
การก าจดการฉอราษฎรบงหลวงของบรรดาขาราชการ โดยการบงคบใชกฎหมายอยางเขมงวด
และปรบปรงรปแบบเงนเดอนและคาตอบเสยใหม เพอเปนแรงจงใจแกขาราชการมากกวา
การรบสนบน การแกไขปญหาความซ าซอนของระบบราชการ เชน ลดขนตอนของกฎ ระเบยบ
และการท างาน อยางเชน การใชระบบเทคโนโลยสารสนเทศเขามาชวย ดงท เรยกวา
การใหบรการของภาครฐผานเครอขายอเลกทรอนกส (E-government) นอกจากนการปฏรป
ยงรวมไปถงการลดขนาดของหนวยงานราชการ โดยการปรบปรงโครงสรางใหมใหกะทดรดกวาเดม
รวมไปถงการแปรรปใหเปนเอกชน (Privatization) เชน ใหบรษทของเอกชนเขามาท าหนาทแทน
ระบบราชการในบางสวน เพอใหเกดประสทธภาพ และใชงบประมาณนอยลง มการปกปอง
ผออกมาเปดโปงความฉอราษฎรบงหลวงของระบบราชการ (Sumedh Rao, 2013, Online)
วธการปฏรปอน ๆ ไดแก การท าใหหนวยงานราชการมหลกธรรมาภบาล ดงเชน
มความโปรงใส มการเปดเผยขอมลแกสาธารณชน สามารถตรวจสอบได มการแสดง
ความรบผดชอบ หรอพนธกจตอสงคม เชน เปดใหกลมประชาสงคมเขามสวนรวมในการก าหนด
นโยบายสาธารณะ รวมไปถงผานการกระจายอ านาจใหกบรฐบาลทองถน ทผน ามาจาก
การเลอกตง อนจะเปนการท าใหอ านาจของระบบราชการในรฐบาลกลางถกแบงไปยง
ภาคประชาชนมากขน
การปฏรประบบราชการและรปแบบการปกครอง
การปฏรประบบราชการและรปแบบการปกครอง คอ ประชาธปไตยและเผดจการ
มสวนสมพนธตอกน ประเทศทเปนประชาธปไตยเสรนยมมกมการปฏรประบบราชการไดตอเนอง
และจรงจงกวาประเทศเผดจการ เพราะในระบอบประชาธปไตย ขาราชการอยภายใต
การบงคบบญชาของนกการเมอง ทมาจากการเลอกตง นกการเมองจงมงเนนการปฏรป
ระบบราชการ ซงจะท าใหขาราชการชวยรฐบาลใหตอบสนองนโยบายของพรรคการเมอง
157
ทเคยใหกบประชาชน เชนเดยวกบการท าใหระบบราชการสอดคลองกบคณคาประชาธปไตย
ดงหลกธรรมาภบาลทไดกลาวมาขางบน ส าหรบรฐบาลแบบเผดจการโดยมากไมไดค านงถง
ความตองการของประชาชน จงปราศจากการปฏรประบบราชการอยางแทจรง
นอกจากนรฐเผดจการมกใชขาราชการเพอตอบสนองความตองการของตวเอง
และพวกพอง อยางเชน ใหระบบราชการตอบสนองตอผลประโยชนของธรกจทผน าเผดจการ
ของประเทศ และครอบครวของตน มหนสวนส าคญอย ดงเชน ซฮารโต ในอนโดนเซย เฟอรดนล
มารคอส ในฟลปปนส หรอฮอสน มบารก ในอยปต นอกจากน รฐบาลเผดจการยงใชประโยชน
จากองคกรรกษาความมนคงของประเทศ ในการรกษาอ านาจ และเสถยรภาพของตน ซงตองใช
งบประมาณมหาศาล อนเปนแรงจงใจใหมการฉอราษฎรบงหลวงในองคกร ในขณะเดยวกน
รฐเผดจการ กมกปดกนเสรภาพในการแสดงความคดเหนของประชาชน เกยวกบการเมอง
จงสงเสรมใหรฐมการฉอราษฎรบงหลวงยงขน เพราะขาดการตรวจสอบ และการวพากษวจารณ
การใชงบประมาณขององคกรเหลานน อยางเชน จนซงถอไดวามการฉอราษฎรบงหลวง
ในทกระดบของพรรคคอมมวนสต (Minzer, 2011, Online) อยางไรกตาม สงคโปร ถอไดวา
เปนประเทศเผดจการอ านาจนยมเพยงประเทศเดยว ทสามารถสราง หรอปฏรประบบราชการ
ใหเกดประสทธภาพ ไดเชนเดยวกบการจดการกบการฉอราษฏรบงหลวง จนไดรบการจดอนดบ
วาเปนประเทศทโปรงใส ล าดบตน ๆ ของโลก อนมการวเคราะหไดวาเกดจากนโยบายของรฐ
เชน มเจตจ านงทางการเมองอนแนวแน มองคกรทตอตานการฉอราษฎรบงหลวงทเปนอสระจากรฐ
และองคกรนนกปราศจากการฉอราษฎรบงหลวง นอกจากน รฐบาลสงคโปรยงประสบความส าเรจ
ในการแกไขปจจยทท าใหเกดการฉอราษฎรบงหลวง ดงเชน การขนคาตอบแทนหรอการจดการ
บรหารภาครฐทมประสทธภาพ (Berlinger, 2012, Online)
ชนดของระบบราชการ
ในอดต นกวชาการไดแบงระบบราชการออกเปนประเภทตาง ๆ ดงเชน ฟรตซ
มอรสไตน มารกซ ไดแบงขาราชการออกเปน 4 อยางคอ ผชน า (Guardian) วรรณะ (Caste)
อปถมภ (Patronage) และความสามารถ (Merit) ซงหลายอยางไดลาสมยไปแลว ในปจจบน
มการแบงชนดของระบบราชการยคใหมไดดงตอไปน (Calvert, 2002, pp. 229-230)
1. ระบบราชการทถกครอบง าโดยนกปกครอง ระบบเชนนยงคงอยในประเทศทม
การปกครองเชงจารต โดยนกปกครองยงคงเปนแหลงอ านาจอนชอบธรรม ดงเชน
รฐสมบรณาญาสทธราช เชน ซาอดอาระเบย หรอ มอรอคโค
158
2. ระบบราชการทถกครอบง าโดยกองทพ ระบบเชนนอย ใตการปกครอง
หรอถกควบคมโดยผน าของกองทพ ซงอาจจะมหวอนรกษนยม ดงเชน ประเทศเผดจการทหาร
เชน พมา หรอหวปฏรป ดงเชน ตรก
3. ระบบราชการทปกครองตวเอง ระบบนเชนนผน าสงสดของระบบราชการมบทบาท
ในการตดสนใจในระดบเดยวกบผน าทมาจากการเลอกตง ถงแมจะแตกตางจากทระบไว
ในรฐธรรมนญ ประเทศทเปนเชนนมกเปนประเทศโลกท 3 ทผน ามาจากการเลอกตงและมกม
อ านาจในการตอรองกบขาราชการประจ านอย
4. ระบบราชการทองกบนกการเมอง ระบบเชนนขาราชการอยภายใตอ านาจ
ของนกการเมอง ของพรรคการเมองทมาจากการเลอกตงอยางเสร (ดงเชนหวขอขาราชการ
กบประชาธปไตย) อนสงผลใหระบบราชการตองมระดบของความรบผดชอบ และพนธกจ
ตอสาธารณชน ดงในประเทศตะวนตก เชน สหรฐอเมรกา และยโรปตะวนตก
5. ระบบราชการทอยใตอ านาจของพรรคการเมองเดยว ดงเชน ระบบราชการภายใต
พรรคคอมมวนสต หรอประเทศเผดจการแบบอน เชน อรก ในยคของซดดม ฮซเซน หรอซเรย
ในปจจบน โดยขาราชการจ าเปนตองปฏบตตามอดมการณ และกฎระเบยบทพรรคการเมองนน
ไดวางไว
ประเทศกรณศกษา
ไดแก องกฤษ อนเดย และจน ซงระบบราชการนนมความซบซอน และขาราชการม
บทบาททางการเมองสงมาก ถงแมใน 2 ประเทศแรก มการปกครองแบบประชาธปไตย
แบบเสรนยม สวนประเทศท 3 เปนเผดจการกตาม
องกฤษ
ขาราชการ มอทธพลตอการเมองขององกฤษมาอยางยาวนาน ดงเชน ชวงการลา
อาณานคม ทองกฤษตองผลตขาราชการจ านวนมาก เพอไปปกครองประเทศทตกเปนเมองขน
และไดถายทอดรปแบบการปกครอง รวมถงระบบราชการใหกบประเทศเหลานน ในชวง
หลงสงครามโลกครงท 2 ทองกฤษเนนโยบายเศรษฐกจทรฐเปนศนยกลาง สงผลให
ระบบราชการขององกฤษขยายขนาดใหญทสดใน รฐบาลจ าเปนตองรบภาระทงเงนเดอนและ
สวสดการของคนเหลานน อนมผลตอเศรษฐกจ แตในทศวรรษท 80 มารกาเรต แทชเชอร
ไดปฏรประบบราชการใหมเชนมการแปรรปหนวยงานราชการทไมสามารถท าผลก าไร
ใหเปนเอกชน ท าใหจ านวนขาราชการลดลงเปนจ านวนมหาศาล
องคกรทเปนตวแทนของหนวยราชการ ในคณะรฐมนตรขององกฤษ คอ กระทรวง
ขาราชการ (Her Majesty's Civil Service) ทมผน าสงสดของรฐมนตรประจ ากระทรวง ทไดรบ
159
การแตงตงจากนายกรฐมนตร ซงมกเปนตวนายกรฐมนตรเอง สวนขาราชการประจ าทมอ านาจ
สงสดในกระทรวง คอ ปลดประจ ากระทรวง (Permanent secretary) มหนาทคอ ใหค าปรกษา
แกรฐมนตรกระทรวงตาง ๆ ตอนโยบายทเกยวของกบกรม และกระทรวงเหลานน ขาราชการ
ในต าแหนงสง ๆ ของแตละกระทรวง (Higher Civil service) มจ านวนกวา 3,000 คน บคคลเหลาน
เรยนจบมาจากมหาวทยาลยและมความรความสามารถอยางสง สามารถเคลอนยายไปท างาน
ตามกระทรวงตาง ๆ ได ดวยอทธพลอยางมาก ท าใหมผเรยกเปนเชงลอเลยนวา แมนดารน
(Mandarin) หรอ ขนนางในภาษาจน ปจจบนกลมขาราชการองกฤษ ยงคงทรงอ านาจอยมาก
เพราะปจจยส าคญคอ นกการเมองเองทมขดจ ากดเรองเวลา และขอมลทมมากมายมหาศาล
ท าใหนกการเมอง จ าเปนตองอานรายงานฉบบยอ โดยขาราชการชนผใหญยงมหนาทเหมอน
นกการเมอง ในการวางแผน จดการนโยบาย เหมอนนกการเมองวาจะสอดคลองหรอถกคดคาน
โดยรฐสภารวมไปถงกลมผลประโยชนอน ๆ หรอไม (Garnett and Lynch, 2009, pp. 166-167)
อยางไรกตาม ในชวงท โทน แบลร และกอรดอน บราวน ด ารงต าแหนงนายกรฐมนตร
ไดสานตอนโยบายของแทชเชอร ในการลดขนาด และความซบซอนของระบบราชการ
รฐบาลองกฤษชดปจจบนของ นายเดวด คาเมรอน ยงไดสญญาวาจะลดกฎระเบยบเลก ๆ นอย ๆ
ของระบบราชการ จ านวนกวา 3,000 ขอ เพอท าใหเกดการแขงขนในตลาดโลก อนจะสงผล
ใหสามารถประหยดงบประมาณไดปละ 850 ปอนด (BBC, 2014, Online) ในเรองการยอมรบอสระ
และความเปนกลางของขาราชการ ทงนายแบลร และนายบราวน ไดพยายามใหขาราชการ
อยในอ านาจของภาคการเมอง หรอใหเปนระบบราชการทองกบนกการเมอง ซงตรงกนขามกบ
ในยคของนางแทชเชอร ดงเชน ต าแหนงทปรกษาพเศษ (special adviser) ซงเปนทงขาราชการ
และเปนทปรกษาทางการเมองไปพรอมกน ไดท าใหความเปนกลางของขาราชการ ซงองกฤษ
มงเนนเสมอมา ไดเกดปญหาขน ในป 2014 องกฤษอยในล าดบท 14 ของประเทศทมการ
ฉอราษฎรบงหลวงต าทสดในโลก (Dearden, 2014, Online)
อนเดย
ระบบราชการอนเดยยคใหมนน ไดรบอทธพลและการจดตงองคกร โดยองกฤษ
ในยคอาณานคม ดงเชน ระบบอนเดยนแอดมนสเทรทพเซอรวส (Indian Administrative Service)
ซงเปนองคกรระดบสงของระบบราชการอนเดย ทประกอบดวย ขาราชการระดบสง หรอหวกะท
ซงด ารงต าแหนงในรฐบาลกลาง และรฐบาลประจ าทองถน ซงท าใหระบบเชนนมความเชยวชาญ
และเปยมดวยอ านาจ พรอมกบบารม เพราะด ารงอยคกบรฐบาลมากกวานกการเมองทมาจาก
การเลอกตง กลมบคคลทอยในระบบน มกเขามาตงแตอายยงนอย ผานการสอบเขาทเตมไปดวย
การแขงขนกนอยางสง ระบบนไดรบความนยมจากคนรนใหมของอนเดย ในทศวรรษท 50 และ 60
160
แตกไดเสอมถอยลง เพราะคานยมของหนมสาว ซงหนมาท างานในภาคเอกชน หรอไปท างาน
ทตางประเทศแทน ในปจจบนระบบเชนนพบกบปญหาการฉอราษฏรบงหลวง ซงเพมขนเรอย ๆ
เชนเดยวกบการลดถอยของการเปนกลาง ตามหนาทของขาราชการ เพราะมกมการสรางเสนสาย
กบนกการเมอง เพอความกาวหนา อยางไรกตามระบบอนเดยน ฯ ยงคงรบคนรนใหมเขาท างาน
ซงยงมอกเปนจ านวนมาก ทอทศตนใหกบการท างาน ขาราชการเหลานถอไดวาเปนกระดกสนหลง
ของรฐบาลอนเดย (Kesselman ,Krieger and Joseph, 2007, p. 288)
อยางไรกตาม องคกรของขาราชการซงอยภายใตระบบอนเดยนฯ นน ทงความเปน
มออาชพ และความสามารถลดลงอยางมาก ในแตละกระทรวงของรฐบาลกลาง รวมไปถง
ระดบรฐ เตมไปดวยเรองออฉาวของการฉอราษฎรบงหลวง และความไรความสามารถ ปญหาเหลานน
มกน าไปสชองวางระหวางนโยบายทด ซงออกจากฝายบรหารระดบบน กบระดบทองถน
ซงปฏบตตามไดไมดนก ซงยงน าไปสผลกระทบในระดบกวาง อยางเชน ปญหาในดานเศรษฐกจ
ปจจบน อนเดยมการฉอราษฎรบงหลวงของภาครฐทสงมาก จากการส ารวจประจ าป
ขององคกรเอกชน ทชอทรานพาเรนซอนเทอรเนชนนล (Transparency International) ไดเคยใหอนเดย
อยในล าดบการฉอราษฎรบงหลวงนอยทสด (Least corrupt) ในอนดบท 95 จากทงหมด
175 ประเทศ ในป 2013 แตกไดมความกระเตองมากขนในป 2014 จนไตขนไปอยในอนดบท 85
ในป 2014 (Sahu and Bellman, 2014, Online) อนสะทอนใหเหนวานายกรฐมนตรคน
ปจจบนของอนเดย คอ นายนเรนทรา โมด นน ประสบความส าเรจในการแกไขเรองการฉอ
ราษฎรบงหลวง ไดในระดบหนง อนเปนผลมาจากการปฏบตตามค าสญญาในการหา
เสยง
จน
ระบบราชการจนตงแตเปนสมยอาณาจกร มขนาดใหญและมบทบาทในการบรหารมาก
เพราะพนทอนกวางใหญ และการรวมอ านาจไวทศนยกลางเชนเดยวกบรสเซย และขาราชการจน
ในชวงปลายราชวงศชง กตองพบสภาพเชนเดยวกบขาราชการรสเซย คอ มการศกษานอยและ
ผลตอบแทนต า ท าใหการฉอราษฏรแพรกระจายไปทว ขาราชการจนยงหารายไดพเศษจาก
การใหเชาทดนแกชาวนา ถงแมรฐบาลจะพยายามปฏรปการปกครอง เชน ขนเงนเดอนใหกบ
ขาราชการ แตไมประสบความส าเรจ ในชวงการเปนสาธารณรฐทเตมไปดวยสงครามกลางเมอง
และลทธขนศก ขาราชการมอ านาจมากมายมหาศาล และฉอราษฎรบงหลวงไมแตกตางจาก
รฐบาลชง อนเปนสาเหตทท าใหรฐบาล เจยง ไคเชค ตองพายแพสงครามกลางเมอง แกพรรค
คอมมวนสต ซงมกลไกการจดการองคกรไดมระเบยบวนย และเสยสละตอมวลชนกวา
ในสายตาของประชาชน (Dillon, 2010, p. 252)
161
ส าหรบพรรคคอมมวนสตจนและเหมา เจอตง ขาราชการคอกลมผลประโยชนทตก
เปนเครองมอส าหรบชนชนศกดนา และเปนยงเปนชนชนท เหนแกตวเอง โงเขลา เอา
รดเอาเปรยบมวลชนเสมอมา แตพรรคคอมมวนสตกยงตองพงพงขาราชการ ในการบรณะ
ประเทศ ดงนน พรรคจงพยายามลดอ านาจของขาราชการ ผานนโยบายตาง ๆ เชน การกาว
กระโดดไกล อนเปนการระดมพลงมวลชน เพอท างานใหกบรฐ โดยขามผานระบบราชการไป
สวนการปฏวตวฒนธรรม ซงเหมาใชในการก าจดศตรภายในพรรค รวมไปถงขาราชการในทก
ระดบ ดวยวตถประสงค คอ จ ากดอ านาจของขาราชการ นอกจากนยงมวธการอกแบบหนงทจน
เลยนแบบโซเวยต คอ จดท ารายชอของผ ภกดตอพรรค (Nomenklatura) ซ งคนเหลาน น
จ านวนมาก ลวนมความสมพนธกบสมาชกของพรรค ไมวาเปนญาตหรอลกหลาน อนจะมผลตอ
การเมองในยครวมสมย ในปจจบนขาราชการจน ซงยงเปนสมาชกพรรคคอมมวนสตควบคไปดวย
ไดประสบปญหาเชนเดยวกบประเทศขางเคยง เชน รสเซย คอ ขาดความโปรงใส เตมไปดวย
การฉอราษฎรบงหลวง จากการรวมมอกบกลมผลประโยชนตาง ๆ จนจงมระบบราชการ
ทอยใตอ านาจของพรรคการเมองเดยว
ในป 2014 จน ถกองคกรทรานสพาเรนซอนเทอรเนชนนล จดใหอยในอนดบท 100
จากทงหมด 175 ประเทศ (Transparency International.org, 2014, Online) แมวารฐบาลจน
ในปจจบน ของนายส จนผง จะไดพยายามแกไขปญหาน โดยการลงโทษขาราชการ
ไมวาระดบสงหรอระดบลาง ซงกระท าความผด รวมไปถงการออกกฏบงคบไมใหขาราชการ
มอภสทธเหนอกวาประชาชนทวไป แตกท าใหมการตงขอสงสยวา อาจเปนการใชการปฏรป
ระบบราชการ เพอเปนการสรางฐานอ านาจใหกบตวผน าของพรรคคอมมวนสตเทานน
(McKirdy, 2014, Online)
จากการเปรยบเทยบประเทศกรณศกษา สามารถสรปโดยสงเขปดงตอไปน
1. ขาราชการไมวาประเทศใด มส านกของความเปนผเชยวชาญ และกลมของตวเอง
ซงสามารถเรยกรอง หรอสรางผลประโยชนใหกบตวเอง จนในทสดน าไปสความซบซอน
ของระบบขาราชการ และการฉอราษฎรบงหลวง ดงเชน อนเดย ซงไดชอวาเปนประชาธปไตย
ทใหญทสดในโลก
2. ประเทศทมรปแบบการปกครองไมวาแบบใด มกมลกษณะคลายกนคอ นกการเมอง
พยายามสรางระบบการพงพงแกขาราชการ เพอใหขาราชการปฏบตตาม อนจะน าประโยชนไปส
การบงคบใชทางนโยบาย หรอแมแตผลประโยชนของตวนกการเมองเอง เพราะความส าเรจ
ของนโยบายจะน ามาสคะแนนเสยง
162
3. อยางไรกตามรปแบบการปกครองมผลตอขาราชการในอกแงมมหนง เชน รฐบาล
ทมาจากการปกครองแบบประชาธปไตยเสรนยม จะมความสามารถในการจดการหรอปฏรป
ระบบราชการไดดกวา ดงเชน องกฤษ หรอแมแตอนเดยในปจจบน เพราะมการยดโยงอยกบ
ประชาชน ผานเรองคะแนนเสยง ส าหรบจนนนเปนเผดจการทขาดความโปรงใส และไมยดโยง
กบประชาชน ท าใหผน าใชการปฏรปเปนขออางในการสรางฐานอ านาจใหกบตวเอง จงท าให
การปฏรปกไมคอยประสบความส าเรจ ดงรฐบาลของนายส จนผง ในปจจบน
สรป
ขาราชการ เปนกลมบคคลทมอทธพลอยางสงตอการเมองของรฐ เชนเดยวกบ
นกการเมอง ทมาจากการเลอกตง เพราะมความรความสามารถเฉพาะดาน และมสายบงคบบญชา
ทชดเจน ขาราชการมความส าคญคอ 1. เปนตวบงชเสถยรภาพของรฐบาล เพราะขาราชการ
ชวยสานตอนโยบายแทนนกการเมอง ซงด ารงต าแหนงอาจไมยาวนาน 2. เปนกลมบคคลทเปนกลาง
เพราะขาราชการจะบรการประชาชน โดยปราศจากการค านงถงคะแนนเสยงเหมอนนกการเมอง
และ 3. เปนกลมผเชยวชาญเฉพาะดาน ซงสรางประโยชนกบใหประเทศไดอยางด ส าหรบปญหา
ของขาราชการ ซงมอ านาจ ขนาด และความซบซอนเกนไป ไดแก 1. การฉอราษฎรบงหลวง
2. การเลนเสนสายคอ การสานผลประโยชนระหวางขาราชการกบกลมอน 3. ความซ าซอน
ของระบบราชการ ท าใหขาดประสทธภาพและการรบผดชอบตองานของขาราชการ
4. การเมองในระบบราชการคอ การแยงชงอ านาจระหวางขาราชการกนเอง และ 5. มลกษณะ
ไมเปนประชาธปไตยคอ ขาราชการเขามามอทธพลตอประเทศ ถงแมวาจะไมไดมาจากการเลอกตง
ดงนนประเทศตาง ๆ จงมกมการปฏรประบบราชการ ซงมการกระท าในหลายวธ เชน
การก าจดการฉอราษฎรบงหลวง การท าใหระบบราชการมขนาดเลกลง แตมประสทธภาพมากขน
การน าหนวยงานเอกชนเขามาท าหนาทแทนในบางสวน การใชเทคโนโลยสารสนเทศมาชวย
การใชหลกธรรมาภบาล เนนกระจายอ านาจใหกบทองถน เปนตน ประเทศทเปนประชาธปไตย
มกมการปฏรประบบราชการทจรงจง และแทจรงกวาเผดจการ เพราะรฐบาลมพนธะตอประชาชน
และมธรรมาภบาลมากกวาเผดจการ ซงแสวงหาผลประโยชนจากประชาชน ผานระบบราชการ
และยงปกปดขาวสารโดยการลดรอนสทธและเสรภาพของประชาชน นกวชาการไดแบงประเภท
ของระบบขาราชการในยคใหม ออกเปน 4 ประเภท คอ 1. ระบบราชการทถกครอบง าโดย
นกปกครอง 2. ระบบราชการทถกครอบง าโดยกองทพ 3. ระบบราชการทปกครองตวเอง
และ 4. ระบบราชการทองกบนกการเมอง ส าหรบประเทศกลมศกษา ไดแก องกฤษ อนเดย
และจน ซงสะทอนใหเหนวาประเทศประชาธปไตย และเผดจการนน ขาราชการตางมอทธพล
163
อยางสงตอการเมอง แตในขณะเดยวกน กเปดชองใหนกการเมองสามารถเขามามอทธพล
เหนอขาราชการไดในระดบทแตกตางกน อยางไรกตาม ประเทศทเปนประชาธปไตย อยางเชน
องกฤษ และ อนเดย จะมการปฏรประบบขาราชการไดดกวาประเทศเผดจการ อยางเชน จน
แมวาอนเดยจะพบกบปญหาของขาราชการ ไมวาเรองฉอราษฎรบงหลวงอยางมาก
เชนเดยวกบจนกตาม
ค าถามส าหรบการอภปราย
1. รฐจ าเปนตองมขาราชการหรอไม เพราะเหตใด
2. เปนไปไดหรอไมทขาราชการจะตองเปนกลางอยตลอดเวลา
3. ประเทศของทานมปญหาของขาราชการในขอใดรายแรงทสด เพราะเหตใด
4. ทานคดวามการปฏรปราชการนอกเหนอไปจากทต าราไดระบหรอไม อยางไร
5. ทานคดวาจะสามารถน าระบบอนเดยนแอดมนสเทรทพเซอรวส (Indian Administrative
Service) มาประยกตใชกบประเทศของทานไดหรอไม เพราะเหตใด
6. มประเทศเผดจการอนนอกจากสงคโปร ทสามารถสรางใหระบบราชการมประสทธภาพ
หรอไม อยางไร
7. หากทานเปนผน าของประเทศจน ทานจะท าอยางไรในการปรบปรงระบบราชการ
นอกเหนอไปจากการกระท าดงทไดระบไวในต ารา
บรรณานกรม
Andersen, M. L., and Taylor, H. F. (2007). Sociology: Understanding a Diverse
Society. USA: Wadsworth Publishing.
Kesselman, M., Krieger, J., and Joseph, W. A. (2007). Introduction to Comparative
Politics:Political Challeges and Changing Agendas. Boston: Wadsworth.
BBC. (January 27, 2014). Cameron pledges to cut red tape for small business.
Retrieved September 12, 2015, from http://www.bbc.com/news/business-
25903681.
164
Berlinger, J. (December 6, 2012). Why China Should Study Singapore's Anti-
Corruption Strategy. Retrieved March 22, 2014, from
http://www.businessinsider.com/why-china-should-study-singapores-anti-
corruption-strategy-2012-12
Dearden, L. (December 3, 2014). Global corruption index: Australia drops out of top
10 countries and Britain is 'not good enough. Retrieved December 3, 2014,
from http://www.independent.co.uk/news/world/australasia/global-corruption-
index-australia-drops-out-of-top-10-countries-and-uk-not-good-enough-
9900971.html
Dillon, M. (2010). China:a Modern History. UK: I.B.Tauris&Co Ltd.
Garnett, M., and Lynch, P. (2009). Exploring British Politics. UK: Pearson Education
Limited.
Hague, R., and Harrop, M. (2013). Comparative Government and Politics:
An Introduction. UK: Palgrave Macmillan.
McKirdy, E. (December 3, 2014). China slips down corruption perception index,
despite high-profile crackdown. Retrieved December 3, 2014,
from http://edition.cnn.com/2014/12/03/world/asia/china-transparency-
international-corruption-2014/
Minzer, C. (2011). Countries at the Crossroads 2011: China. Retrieved December 3, 2014,
from https://freedomhouse.org/sites/default/files/inline_images/ChinaFINAL.pdf
Prasnata S., and Eric B. (December 3, 2014). India Ranked Less Corrupt than China
for the First Time in 18 Years. Retrieved December 3, 2014,
from http://blogs.wsj.com/indiarealtime/2014/12/03/India-ranked-less-corrupt-
than-china-for-the-first-time-in-18-years/
Sumedh Rao. (2013). Civil Service Reform: Topic Guide. Retrieved December 3, 2014,
from http://www.gsdrc.org/docs/open/CSR_TopicGuide_2013.pdf
Transparency International.org. (2014). Corruption Perceptions Perception index
2014 :result. Retrieved December 3, 2014,
from http://www.transparency.org/cpi2014/results
บทท 11
กองทพ (Military)
หนวยราชการททรงอทธพล และมบทบาทตอการเมองของประเทศตาง ๆ โดยเฉพาะ
ประเทศโลกท 3 มากทสด คอ กองทพ (Military) อนหมายถง องคกรทรกษาความมนคงของรฐ
โดยการใชก าลงทางบคคลและอาวธชนดตาง ๆ และเนนหนกทการปองกนภยคกคาม
จากภายนอกประเทศ (Andersen and Taylor, 2007, p. 545) รฐตางๆ ตระหนกดวาไมมรฐใด
สามารถกมอ านาจหรอเขาไปจดระเบยบรฐอนไดโดยเดดขาด รฐทงหลายในโลกจงจ าเปนตอง
ปกปองตวเองจากประเทศอนซงสามารถเปนภยตอตนได ดงประวตศาสตรทางการเมองท
ผานมา ดงนน รฐจ านวนมากจงจ าเปนตองระดมงบประมาณและบคลากรเปนจ านวนมากแก
กองทพ ดงนน กองก าลงและอาวธของประเทศตาง ๆ ถงจะไมไดอยในชวงสงคราม แตสามารถ
เปนเครองมอส าหรบการตอรอง หรอสรางดลอ านาจกบประเทศอน ๆ โดยเฉพาะในภมภาค
เดยวกน ในขณะเดยวกนรฐกไดใชกองทพอนยงใหญของตนในการคกคามหรอสรางแรงกดดน
ใหมอ านาจเหนอรฐอน เพอผลประโยชนดานอน เชน ดานเศรษฐกจและการเมอง (Sutch
and Elias, 2007, p. 126) ดงตวอยางเชน สหรฐอเมรกาโดยเฉพาะในชวงสงครามเยน และ
จนกบขอพพาทกบประเทศในเอเชยตะวนออกเฉยงใต เกยวกบหมเกาะในทะเลจนใต
นอกจากน กองทพยงเขามาท าหนาทรกษาความมนคงภายในแทนทต ารวจ เชน
ปราบปรามยาเสพตด ดงเชนในป 2006 ประธานาธบดจเซปเป คลาเดรอน ของเมกซโก
ไดน ากองทพมาท าสงครามตอตานยาเสพตดแทนต ารวจ ซงขาดประสทธภาพและมความสมพนธ
กบองคการคายาเสพตด (Brianna Lee, 2014, Online) กองทพยงเขาไปชวยบรรเทาสาธารณภย
รวมไปถงการเขาไปปราบจลาจลทรนแรงจนเกนความสามารถของต ารวจ
ลกษณะเฉพาะของกองทพ
กองทพ ถอไดวาเปนขาราชการทมการจดตงองคกรหนาแนน เพราะกองทพเนนเรอง
ระเบยบวนยตามความสมพนธแบบแนวดง คอ ผใตบงคบบญชามอ านาจเดดขาดในการสงการ
ผใตบงคบบญชา มการขดเกลาทางสงคมในรปแบบของตวเอง เชน โรงเรยนฝกทหารเหลาตาง ๆ
และยงมพนทซงจ ากดการเขาถงของพลเรอน เชน คายทหาร มสทธและอ านาจทางกฎหมาย
เปนของตวเอง เชน มสารวตรทหาร ศาลทหาร และคกทหาร กองทพมประวตศาสตรอนยาวนาน
มศกดศรสงสง ไดรบการยอมรบ และความเคารพจากสงคมอยางมาก อยางไรกตามกองทพ
กมความเหลอมล ากบพลเรอนอยบาง ดงเชนการเกณฑทหาร ซงเปนการน าพลเรอนมาฝกเปนทหาร
166
อยางไรกตาม ทหารเกณฑมกไดรบการปฏบตทดอยเกยรตกวาทหาร ซงเปนมออาชพตวจรง
นอกจากน ยงรวมไปถงรฐบาลจดตงกองก าลงกงทหาร (Paramilitary) โดยการคดเอาพลเรอน
ทมคณภาพมาฝกเปนหนวยทหาร ทจงรกภกดตอรฐบาลโดยเฉพาะ อยางเชน หนวยเอสเอส
ของเยอรมนนาซ หนวยฟาดายน ซดดม ของอรก หรอรฐเกดสงครามจากภายนอกหรอสงคราม
กลางเมอง (Civil war) ทก าลงทหารไมเพยงพอ จงตองระดมพลจากประชาชนมารบเหมอนทหาร
ดงเชน เยอรมนเมอตอนทกรงเบอรลนถกกองทพสหภาพโซเวยตเขามาโอบลอมในป 1945
(Wikipedia, 2015, Online)
ความสมพนธระหวางกองทพกบการเมอง
ตามแนวคดประชาธปไตยแลว กองทพควรเหมอนกบขาราชการทวไป คอ วางตวเปนกลาง
หรอเปนทหารมออาชพ (professional) ไมของเกยวกบการเมอง แตดวยอ านาจและบารมดงทกลาวมา
รวมไปถงการทผน าของกองทพมกถอวาตนเปนพวกหวกระท (Elite) หรอคนฉลาดและมคณภาพ
กองทพจงมกมส านกวาตนอยเหนอรฐบาล ซงมาจากนกการเมองทสวนใหญค านงถงคะแนนเสยง
และผลประโยชนตวเอง นกการเมองมกถกมองวาไรระเบยบวนย และขาดความเชยวชาญ
โดยเฉพาะดานการทหาร กองทพของหลายประเทศสรางแรงกดดนในการตอรองกบรฐบาล
ในเรองของงบประมาณ สทธพเศษ และกฏระเบยบ ซงกองทพถอวาควรไดรบการปฏบต
แตกตางจากขาราชการกลมอน นอกจากนผน ากองทพยงพรอมเขาไปแทรกแซงทางการเมอง
ในยามทสถาบนทางการเมองอน ๆ เชน รฐบาล รฐสภา ขาดความมนคง หรอความนาเชอถอ
เชน เปนเผดจการ หรอฉอราษฎรบงหลวง ดวยวตถประสงคอนหลากหลาย เชน การตระหนกถง
ความมนคงของชาต หรอผลประโยชนตอองคกรของตวเอง (Heywood,2007,pp.402-413)
กองทพมกมบารมและอทธพลโดยเฉพาะประเทศโลกท 3 ซงผานการตกเปนอาณานคม
และมกเผชญกบภยคกคามตาง ๆ ไมวาจากคอมมวนสต หรอการแบงแยกดนแดน อนเปนผลตอ
วฒนธรรมทางการเมอง ทประชาชนใหการยกยองของกองทพ ซงเอออ านวยใหกองทพสามารถ
เขามาแทรกแซงรฐบาลพลเรอนไดอยางงายดาย ดงทเรยกวาภาวะ กองทพนยม (Militarism)
อนหมายถงภาวะทกองทพมอทธพลเหนอรฐบาลและสงคมอยางสง รฐแบบนกองทพมเสนสาย
หรอมแรงกดดนใหรฐบาลก าหนดงบประมาณ หรอแตงตงบคลากรไดตามความตองการ
ของกองทพ (Andersen and Taylor, 2007, p. 544) กองทพสามารถแสดงทาทไมเหนดวย หรอ
แสดงการขมขรฐบาลอยางรนแรงกบนโยบาย ซงถงแมไมเกยวของกบความมนคงกตาม
ในขณะทกองทพในประเทศประชาธปไตยเสรนยม จะมบทบาทในทางตรงกนขาม คอ ไมเกยวของ
กบการเมองเปนอนขาด และใหความเคารพตอผบงคบบญชาซงเปนนกการเมอง ถงแมอาจม
ความขดแยงกนบางกตาม
167
รฐประหารและการปฏวต
รฐบาลของประเทศโลกท 3 โดยเฉพาะในชวงศตวรรษท 20 มกเผชญบทบาท
ทางการเมองระดบสงสดของกองทพ คอ รฐประหาร (Coup d'etat) อนหมายถงการทกองทพ
ใชก าลงในการเปลยนแปลงรฐบาลอยางรวดเรวและฉบพลน และกองทพจงมกเปนผจดตง
รฐบาลเอง ผน ากองทพในหลายประเทศยงกลายเปนผน าสงสดของประเทศ ( Junta) และ
ไดปกครองประเทศแบบเผดจการ พรอมใชความรนแรงในการยตการเคลอนไหวของผมตอตาน
กองทพ หรอมความคดเหนทแตกตางกนออกไป ดงเชนทเกดขนกบหลายประเทศในอเมรกาใต
แอฟรกา และเอเชย
แซมมล ฮตตงตน ไดแบงรฐประหารออกเปน 3 ประเภท (Smith, 2013, p. 153)
ดงตอไปน
1. รฐประหารเพอปกปองประเทศ (Guardian coup) หมายถง รฐประหารทกองทพ
ตงใจจะปกปองประเทศ ไมวาเรองผลประโยชน หรอเสถยรภาพ ซงไดรบผลกระทบจาก
ความวนวาย เมอยดอ านาจไดแลวกองทพกไดท าหนาทจดตงรฐบาลเฉพาะกาล เพอใหปญหา
ผานไป กอนจะคนอ านาจใหกบพลเรอน
2. รฐประหารเพอยบยง (Veto coup) หมายถง รฐประหารทกองทพตงใจยบยง
การปฏรป หรอการเปลยนแปลงบางอยางของรฐบาล ซงสงผลกระทบถงผลประโยชนของ
ชนชนปกครอง ดงเชน รฐประหารในชล ทกองทพโคนลมรฐบาลทมนโยบายแบบมารกซสต
ทจะปฏรปทดนแกคนยากจนในป 1973
3. รฐประหารเพอปฏรป (Reforming veto) หมายถง รฐประหารทกองทพมงเนน
เปลยนแปลงโครงสรางทางการเมองครงใหญ เพอน ารฐและสงคมเขาสโฉมหนาภายใตอดมการณ
รปใหม ซงขนอยกบแตประเทศวากองทพจะคงอ านาจไวอย หรอมอบอ านาจใหพลเรอน
ภายหลงภารกจเสรจสนแลว
รฐประหาร โดยเฉพาะประเภทท 3 มลกษณะคลายคลงกบการปฏวต (Revolution)
อนหมายถง การเปลยนแปลงทงตวรฐบาล อดมการณทางการเมอง โครงสรางทางการเมอง
เศรษฐกจ และสงคม อยางมากมาย ยงหากไดรบการสนบสนนจากมวลชน ดงเชนการปฏวตจน
(ป 1911) การปฏวตเมกซโก (ป 1910-1920) การปฏวตสยาม (ป1932) และการปฏวต
โปรตเกส (ป 1974) ฯลฯ การปฏวตมกไดการยกยองหรอใหคณคาอยางสง เพราะสวนใหญ
เปนการน ารฐไปสยคใหม ไมวาการน าไปสความเทาเทยมกนทางสงคม อยางการปฏวตจน ท
ท าใหจนกาวสระบอบสาธารณรฐ หรอน าไปสการปกครองแบบประชาธปไตยกวาระบอบ
เกา อยางเชนการปฏวตสยาม และการปฏวตโปรตเกส อยางไรกตามการปฏวตอาจจะไม
168
ไดมาจากกองทพหรอทหาร ทเปนมออาชพทสงกดรฐบาลเสมอไป ดงเชน การปฏวตอเมรกน
(ป 1776) ซงมาจากกองก าลงตดอาวธของอาณานคมในการตอสกบกองทพขององกฤษ และ
การปฏวตรสเซย (ป 1917) ซงมาจากกองก าลงของพรรคบอลเชวก ทรวมกบกลมสงคม
นยมในการยดอ านาจของรฐบาลเฉพาะกาลของรสเซย
ประเทศกรณศกษา
ประเทศกรณศกษา ไดแก 4 ประเทศ ซงมรปแบบการปกครองและรฐบาลทแตกตางกน
คอ พมา อนเดย สหรฐอเมรกา ซงมเปนตวอยางของความสมพนธระหวางรฐบาลกบกองทพ
ทคอนขางพเศษ และแตกตางจากประเทศอนในโลก ดงตอไปน
พมา
พมา เปนตวอยางของประเทศเผดจการ ทกองทพมอทธพลเหนอการเมองมากทสด
ในโลกประเทศหนง กองทพพมาถอไดวามบทบาททางการเมองของพมามานบแตโบราณ
ในสมยทยงเปนอาณาจกรทมการตอสกบอาณาจกรเพอนบานอยตลอดเวลา การพายแพ
แกกองทพขององกฤษ ท าใหพมาตองตกเปนเมองขนขององกฤษ ตงแตชวงป 1824-1948
ทหารพมารบใชองกฤษในฐานะเปนสวนหนงของจกรวรรดนยมองกฤษ อยางเชนในชวง
สงครามโลกครงท 2 ทหารพมากไดรวมกบกองทพขององกฤษในตอสกบกองทพญปน
กองทพสมยใหมของพมานน มจดเรมตนมาตงยคของนายพลอองซาน ซงถอไดวาเปนบดา
ของประเทศพมายคใหม โดยรปแบบของกองทพไดรบอทธพลจากญปน เมอครงทนายพลอองซาน
ไดเดนทางไปฝกวชาทางทหาร และการจดกองทพทญปน กอนทจะหนไปใหความรวมมอกบ
องกฤษในภายหลง
ป 1962 ถอไดวาเปนเวลาทกองทพพมาเขามาครอบง าการเมองของพมาอยางแทจรง
ภายหลงจากทนายพลเนวน ไดท าการรฐประหารโคนลมรฐบาลพลเรอนทออนแอ
และไรประสทธภาพ พมาจงถกปกครองโดยรฐบาลทหาร และท าการปดประเทศจนถงปจจบน
ทหารพมายงไดผกตวเองเขากบระบบการเมองอยางแนบแนน เชน ใหรฐธรรมนญก าหนดวา
ตองมสมาชกรฐสภา ทง 2 สภา จ านวนรอยละ 25 เปนนายทหาร เชนเดยวกบระบบเศรษฐกจ
ของประเทศ ดงเชนในป 1990 ไดกอตงบรษทยเนยนออฟเมยนมารอโคโนมกโฮดง ซงถกกลาวหา
วาใชแรงงานชาวพมาแบบทาส (Smith, 2013, p. 150) ดวยนโยบายปดประเทศท าใหกองทพพมา
ไมมปฏบตการทางทหารในตางประเทศ หรอท าสงครามกบประเทศอน นอกจากมการปะทะ
ทางทหาร ตามชายแดน เชนกบ อนเดย และไทย เพยงเลกนอย กระนนกองทพมกเกยวของกบ
ความขดแยงภายใน เชนการท าสงครามกบชนกลมนอยทไมตกอยภายใตอ านาจของตน
กองทพพมายงถกกลาวหาวาสงหาร ปลนสะดม กบขมขนชนกลมนอยในหลายทศวรรษทผานมา
169
และมกถกโจมตจากตะวนตก นอกจากน กองทพพมายงใชความรนแรงในการจดการกบ
การประทวงของประชาชน โดยเฉพาะในป 1988 และป 2007 จนมผเสยชวตเปนจ านวนมาก
ในป 2011 รฐบาลภายใตการน าของนายพลอาวโสตน ฉวย ไดมนโยบายทจะเปดประเทศ
คอ ปลอยใหประเทศเปนประชาธปไตยมากขน เพอใหไดรบการยอมรบจากสหรฐอเมรกา
และตะวนตกอยางเชนปลอยผน าพรรคฝายคาน คอ นางอองซาน ซจ ออกจากการคมขง
โดยขงไวแตในบาน รวมไปถงนกโทษทางการเมองออกจากคกเปนจ านวนมาก นอกจากนผน าทหาร
ยงมอบเสรภาพในระดบหนงแกสอมวลชน อยางไรกตามกระบวนการจรรโลงประชาธปไตยในพมา
กหยดชะงก เมอรฐบาลทหารหนกลบมาเขมงวดเรองสอมวลชนอกครง เชนเดยวกบการสกดกน
เชนไมยอมแกไขรฐธรรมนญใหนางซจสามารถลงสมครแขงขนชงต าแหนงประธานาธบด
ในป 2015 ได นอกจากนยงเกดกรณชาวพมาทนบถอพทธกดกน และท ารายชาวมสลม
โดยปราศจากการเขาไปชวยเหลออยางจรงจงจากรฐบาล อนสะทอนถงความไมเตมใจของรฐบาล
ในการน าประเทศเขาสประชาธปไตยอยางแทจรง (The Washington Post, 2015, Online)
อนเดย
อนเดย เปนตวอยางของประเทศประชาธปไตย ทมปญหาเรองความเขมแขงของรฐบาล
แตปราศจากการแทรกแซงของกองทพ อนเดยมกองทพอนยงใหญมาตงแตอดต แตกองทพสมยใหม
ของอนเดย ไดรบการจดตงจากองกฤษในชวงทตกเปนอาณานคม เชนเดยวกบระบบราชการยคใหม
กองทพอนเดยมผบงคบบญชาสงสดคอ ประธานาธบด แตอ านาจทแทจรงอยทรฐมนตร
กระทรวงกลาโหม กองทพอนเดยมบทบาทเกยวกบความสมพนธระหวางตางประเทศคอนขางสง
ไมวาจะเปนชวงสงครามโลกครงท 2 สงครามกบเพอนบานอยางเชนปากสถาน และจน อนเกดจาก
ความขดแยงทางพรมแดน เชนเดยวกบการรวมภารกจกบต ารวจในการรกษาความสงบ
ภายในประเทศ อยางเชน การปราบจลาจลอนเกดจากความขดแยงระหวางเชอชาต และวรรณะ
ในรฐตาง ๆ (Al Jazeera, 2015, Online) ปจจบนกองทพอนเดยเรมเพมทวอทธพลมากขน
โดยเฉพาะกองทพเรอในบรเวณมหาสมทรอนเดย อนเดยไดรบการชกจงจากสหรฐฯ
ใหมาเขารวมการเปนพนธมตรส าหรบการคานกบอทธพลของจน ไมวาทางเศรษฐกจ และการทหาร
ในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต (Yoo and Dasgupta, 2014, Online)
อนเดยถงแมวาถกจดใหอยในโลกท 3 และรฐบาลพลเรอนมกมปญหาเรองเสถยรภาพ
และการฉอราษฎรบงหลวงแตกองทพของอนเดยกลบอยภายใตอ านาจของพลเรอนอยาง
มนคง อนแตกตางจากประเทศเพอนบานคอปากสถานซงกองทพมกมอทธพลอยเหนอรฐบาล
อยเสมอ สาเหตส าคญเกดจากการทชนชนกลางของอนเดยนน มกหนมาท างานราชการและยด
มนอยกบการเปนขาราชการมออาชพอนรวมไปถงกองทพดวย ดงนนหนวยงานตาง ๆ ของ
170
กองทพ จงตองเชอฟงรฐบาล และไดรบการปลกฝงใหพงพอใจอยกบบทบาทเฉพาะของตวเอง
ปจจยอนทท าใหกองทพไมเขามาเกยวของทางการเมอง ไดแก การทกองทพขาดผน าทเดนชด
และสายบงคบบญชาทขาดการรวมศนยอ านาจ เนองจากอนเดยมการปกครองแบบสหพนธรฐ
ทมการกระจายอ านาจของกองทพไปยงรฐตาง ๆ แมวารฐบาลกลางจะยงควบคมหนวยทหาร
ส าคญไว นอกจากน อนเดยยงมหนวยต ารวจซงมความเขมแขง สามารถจดการกบความวนวาย
ทางการเมอง โดยไมตองพงพงกองทพมากจนเกนไป (Kesselman, Krieger and, Joseph, 2007,
pp. 288-289)
สหรฐอเมรกา
สหรฐฯ เปนตวอยางของประเทศประชาธปไตยเสรนยม ทกองทพมอทธพลอยางสง
ในเฉพาะนโยบายตางประเทศ กองทพสหรฐฯ ถอไดวามบทบาทอยางสงในชวงกอตงประเทศ
ถงแมจะอยในรปแบบของพลเรอนตดอาวธ เพอตอสกบกองทพองกฤษจนไดรบเอกราช
กองทพไดมสวนรวมในชวงสงครามกลางเมอง ทระหวางฝายเหนอและฝายใต จนไปถงสงคราม
ของสหรฐฯ กบประเทศเพอนบาน ในการแยงชงดนแดน เชน ควบา เมกซโก หรอสเปน
ในชวงปลายศตวรรษท 19 กองทพสหรฐฯ ไดเขารวมสงครามโลกทง 2 และเปนผชนะทง 2 ครง
แตส าหรบสงครามเกาหล (ระหวางป 1950-1953) ถงแมในชวงสงครามเยนโดยสวนใหญแลว
สหรฐฯ จะไมไดท าสงครามโดยตรง แตการประจ าการของกองทพในจดยทธศาสตรส าคญ
ตามแผนการโอบลอมคอมมวนสตของประธานาธบดแฮรร ทรแมน ในทศวรรษท 50 ไดท าให
สงครามเยนเกดภาวะตงเครยดในหลายจด เชน เยอรมนตะวนออกและตะวนตก ชองแคบระหวาง
จนและไตหวน ชายแดนระหวางเกาหลเหนอและเกาหลใต รวมไปถงสงครามในภมภาคอนโดจน
ครงท 2 ชวงป 1965-1973
สหรฐฯ ไดพยายามเขามาจดระเบยบโลกใหม โดยน าพนธมตรเขาสสงครามอาว
ในป 1991 เพอปลดปลอยคเวตจากการยดครองของอรก ซงประสบความส าเรจในระดบหนง
การกอการราย ในวนท 11 กนยายน 2001 ไดท าใหประธานาธบด จอรจ ดบเบลย บช
ประกาศสงครามตานการกอการราย (War on Terror) อนเปนการจดระเบยบโลกอกครง
และยงท าใหกองทพสหรฐฯ เขาไปมอทธพลในหลายประเทศ โดยเฉพาะในตะวนออกกลาง
เชน สงครามในอฟกานสถาน และอรกในป 2001 และ 2003 แตผลทไดคอนขางประสบ
ความลมเหลว สมรภมทง 2 ท าใหบชยงถกมองวาเปนเผดจการ ทท าใหกองทพตองสญเสย
ทหารอเมรกนเกอบ 7,000 นาย สวนพลเมองของ 2 ประเทศ ตองลมตายหลายแสนคน
สงครามในตะวนออกกลาง ยงเปนปจจยหนงทท าใหเศรษฐกจของสหรฐฯ ประสบปญหาอยางหนก
ในป 2008 (Stiglitz and Bilmes, 2010, Online) ท าใหประธานาธบดคนปจจบน คอ บารค โอบามา
171
ตองตดงบประมาณของกระทรวงกลาโหมไปเปนจ านวนมหาศาล ในชวงป 2012-2013 แตสหรฐ ฯ
ไดประกาศนโยบาย คอ นโยบายโอบลอมเอเชย (Pivot towards Asia) ทางดานการเมอง เศรษฐกจ
และการทหาร ซงประเทศทเปนเปาหมายหลก คอ จน ดงนนสหรฐฯ จงหนมาขอความรวมมอ
ทางทหารกบประเทศตาง ๆ ในเอเชย เชน สงคโปร อนโดนเซย ไทย รวมไปถงออสเตรเลย
เพอสรางแรงกดดนใหกบจน (Kurt and Brian, 2013, Online)
ส าหรบอทธพลของกองทพตอสงคมอเมรกนกนนน ถงแมทหารอเมรกนจะมเกยรต
และไดรบการยกยองอยางมากจากสงคม ในชวงหลงสงครามโลก และสงครามเกาหล
แตกองทพยงเชอฟงและปฏบตตามค าสงของผน าพลเรอนอยางเครงครด และไมเกยวของกบ
การเมองเปนอนขาด จงไมเคยมการท ารฐประหาร อยางไรกตามคนอเมรกนจ านวนมากยงเชอวา
วงการอตสาหกรรมทางทหาร (Military Industrial Complex) ซงเปนกลมผลประโยชนท
เกยวของกบกองทพและรฐบาลไดเขามามอทธพลตอนโยบายทางการทหารรวมไปถงทก
แงมมของสงคมอเมรกนอยางมหาศาล จนถงปจจบน ตวอยางทประกอบมมมองเชนน
ไดแก บรษทผลตอาวธของสหรฐฯ ท ใหญท สดในโลกคอ ลอคฮด มารตน ซ งมมลคา
ทรพยสนทงสนกวา 36,188,000,000 เหรยญสหรฐฯ ในป 2013 และมลกจางกวา 112,000
คนทวโลก (Wikipedia, 2015, Online) บรษทลอคฮด มารตน ยงเปนบรษททไดรบสมประทานจาก
กระทรวงกลาโหมของสหรฐฯ มากทสด และถกกลาวหาวามกลมวงเตนในการเขามามอทธพล
เหนอรฐบาลของจอรจ ดบเบลย บช
รสเซย
รสเซย เปนประเทศเผดจการซงพลเรอนและพรรคการเมองมอทธพลเหนอกองทพ
แมวากองทพจะมความยงใหญอยางสงกตาม กองทพแหงสหพนธรฐรสเซยไดรบการกอตงในป
1992 อยางไรกตามกองทพรสเซยมความยงใหญและประวตศาสตรความเปนมาอนยาวนาน
ภายใตการบงคบบญชาของจกรพรรด ในป 1905 กองทพเรอของอาณาจกรรสเซยตองพายแพ
ใหกบกองทพเรอญปน นอกจากนถงแมรสเซยจะสามารถรบชนะในสงครามโลกครงท 1 ได
แตการเสยชวตของทหารรสเซยจ านวนกวา 2 ลานศพกลายเปนสวนกระทบอยางรนแรง
ตอเศรษฐกจ และโครงสรางของกองทพรสเซย ทหารจ านวนมากไดหนทพหรอกลายเปนอาชญากร
สวนหนง ยงไดเขารวมกบกองก าลงพลเรอน ซงไดรบการฝกโดย ลออน ทรอสก ผน าของพรรค
บอลเชวก พรรคบอลเชวกและกลมซายอนไดยดอ านาจจากรฐบาลชวคราวในป 1917
และจดตงสภาเลอกตงรสเซย (Russian Constituent Assembly) ซงไดใหมการเลอกตงครงใหญ
แตพรรคบอลเชวกไมไดคะแนนเสยงมากนก จงท ารฐประหารยดอ านาจและยบสภาเลอกตงรสเซย
ในป 1918
172
พรรคบอลเชวกไดพยายามท าใหกองทพตกอยภายใตอ านาจของตน นอกจาก
การปลกฝงใหกองทพศรทธาในอดมการณคอมมวนสตแลว ยงแตงตงกรรมการการเมองเขาไปมสวน
ในการตดสนใจในหนวยงานตาง ๆ ของกองทพ การจ ากดนายทหารจ านวนมากในกองทพแดง
ของสตาลน ในทศวรรษท 30 สะทอนวา สตาลน มอ านาจในกองทพคอนขางจ ากด แตกลบเปน
ตวกระตนใหเยอรมนนาซท าการรกรานสหภาพโซเวยต ในป 1941 ภายใตปฏบตการบาบารอสซา
ซงกองทพเยอรมนเกอบเขายดกรงมอสโคว แตไดรบค าสงไปบกยดกรงสตาลนการด
และเลนนการดเสยกอน อนน าผลรายมาสกองทพเยอรมนไดรบความเสยหาย และตองลาถอยไป
ในภายหลง (MacKenzie and Carran, 2002, pp. 540-543)
นอกจากน สตาลน ยงไดท าการรณรงคสงครามของผรกชาตครงใหญ (Great Patriotic
war) เพอปลกระดมใหชาวโซเวยตเขาตอสกบเยอรมน จนในทสดกสามารถบกเขายด
กรงเบอรลนไดในป 1945 ถงแมกองทพของโซเวยตจะไดรบความชนชม และมเกยรตมาก
แตสตาลน ยงคงตองรกษาอ านาจเหนอกองทพ โดยใชวธทเดดขาดเหมอนทศวรรษท 30
เชนประหารทหารซงเคยตกเปนเชลยของเยอรมนรวมไปถงลดบทบาทของแมทพใหญของ
กองทพโซเวยต คอเกอกอร ชคอฟ ลง โดยการยายชคอฟไปประจ าต าแหนงท ไมส าคญ
กองทพยงอยภายใตอ านาจของพรรคคอมมวนสตอยางเครงครด แมวาจะเกดวกฤตการณนวเคลยร
ท เกาะควบาในป 1962 ซงนายทหารหลายคนเหนวา การถอนอาวธและทหารออกไป
โดยนกตา ครสชอฟ เปนการสรางความเสอมเสยใหกบประเทศอยางมาก (Ibid., pp. 573-574)
ตลอดเวลาทผานมา รฐบาลโซเวยตไดทมงบประมาณกองทพอยางมหาศาล
เพอคงความเปนมหาอ านาจคกบสหรฐฯ และไดปฏบตการนอกประเทศ เพอควบคมไมใหประเทศ
ในยโรปตะวนออก แยกตวออกจากคายคอมมวนสต เชน ฮงการ ในป 1956 และเชคสโลวาเกย
ในป 1968 แตภารกจทท าลายขวญและก าลงพลของกองทพโซเวยตอยางมาก คอ การบกรก
และยดครองอฟกานสถาน ในป 1979 -1989 และยงเปนปจจยหนงทท าใหสหภาพโซเวยตลมสลาย
อยางไรกตาม หลงการปฏรปกองทพโดยมคาอล กอรบาชอฟ ท าใหผน าของกองทพรสกวา
ก าลงถกคกคาม จงรวมกบผน าพรรคหวอนรกษหลายคนท ารฐประหาร เพอยดอ านาจจาก
กอรบาชอฟ แตลมเหลวในเดอนสงหาคมป 1991
ภายหลงการลมสลายของสหภาพโซเวยต สาธารณรฐรสเซยเปนผรบมรดกกองทพ
และหวรบนวเคลยรทงหมด แตภาวะเศรษฐกจไดท าใหรฐบาลตองตดงบประมาณทางทหาร
จ านวนมหาศาล อนเปนผลใหเกดความตงเครยดระหวางผน ากองทพและรฐบาล นอกจากน
การท าสงครามในสาธารณรฐเชเชนทคอนขางลมเหลว ท าใหผน ารฐบาลพยายามลดอ านาจ
ของกองทพ โดยเนนไปทหนวยต ารวจแทน ในดานตางประเทศ สหรฐอเมรกา และนาโต
173
ตองการใหรสเซยเขามาเปนพนธมตรดวย แมกองทพรสเซยจะถกโจมตวาลวงละเมดสทธมนษยชน
ในชวงท าสงครามกบเชเชน แตกไมประสบความส าเรจ (Bohm, 2010, Online)
นอกจากน การทนาโตโจมตยโกสลาเวย ซงเปนพนธมตรของรสเซย ในป 1999 ท าให
ความสมพนธระหวางรสเซยและตะวนตกเสอมทรามลง โดยเฉพาะอยางยง ในป 2008
กองทพรสเซยยงไดท าสงครามกบสาธารณรฐจอรเจย ซงเคยเปนสวนหนงของสหภาพโซเวยต
และยงชวยเหลอรฐเซาธโอเซทเทยและรฐอบคาเซย ซงพยายามแยกตวออกจากจอรเจย
ปจจบนรสเซยภายใตการน าของปตน ถกมองวาพยายามน ากองทพรสเซยกลบมาเปนมหาอ านาจ
อกครง โดยการเพมงบประมาณใหกองทพอยางมากมาย และยงใหการสนบสนนทางอาวธ
แกรฐบาลนายบารชาร อลอดสด แหงซเรย ในป 2013 กองทพรสเซยไดท าการซอมรบครงใหญทสด
นบตงแตการลมสลายของสหภาพโซเวยต โดยมก าลงพลเขารวม 160,000 นาย (Fox News,
2013, Online) อนสะทอนถงความทะเยอทะยานของนายปตน ทตองการรอฟนความยงใหญ
ของกองทพรสเซย ภายหลงจากสญหายไป 20 ป
จากการเปรยบเทยบประเทศกรณศกษา สามารถสรปโดยสงเขปดงตอไปน
1. ทหารในประเทศประชาธปไตยเสรนยม ไมเปนอภสทธชน หรอมอ านาจเหนอกลม
ทางสงคมอน ในขณะททหารในประเทศทเปนเผดจการ เชน พมา กลบมอภสทธและมอ านาจ
ในสงคม อยางไรกตามกองทพในประเทศประชาธปไตย กเปนสวนหนงของระบบราชการ
ทตรวจสอบ หรอควบคมโดยพลเรอนไดยาก โดยเฉพาะกรณเกยวกบความมนคง
2. กองทพของประเทศทเปนประชาธปไตย ไมเกยวของกบการเมอง ไมวาในรปแบบใด
ส าหรบประเทศทเปนเผดจการกมความแตกตางกน อยางเชน พมา กบรสเซย โดยฝายแรก
มทหารเปนผปกครองประเทศ แตส าหรบรสเซยและสหภาพโซเวยต ผน าเปนเผดจการกสามารถ
ควบคมกองทพไวได
3. ระบอบประชาธปไตยกบระบอบเผดจการ ไมใชตวแปรของนโยบายการทหาร
ในเวทการเมองโลก อยางเชนสหรฐฯ ซงมนโยบายการทหารทเนนการรกรานและครอบง า
ประเทศอน สวนประเทศเผดจการ อยางเชน พมา และรสเซย ไมไดรกรานประเทศอนเทากบสหรฐฯ
และระบอบประชาธปไตย ไมใชตวแปรของการเสรมสรางก าลงทหารเสมอไป เชนเดยวกนอยางเชน
สหรฐฯ มงบประมาณทางทหารสงกวาทง 2 ประเทศทไดกลาวมา ส าหรบอนเดยทเปนประชาธปไตย
ทใหญทสดในโลก กมงบประมาณทสงเชนเดยวกน
174
สรป
ทหารเปนอาชพส าคญส าหรบรฐ และยงไดรบงบประมาณเปนจ านวนมาก
เพราะแตละประเทศจะตองปกปองตวเองจากการรกราน เชนเดยวกบเปนอ านาจตอรอง
ทางการเมองกบประเทศอน ทหารยงสามารถเขาไปชวยเหลอรฐบาลในดานอน เชน ความมนคง
ภายใน เชน อาชญากรรมและภยพบต ทหารมลกษณะเดยวกบขาราชการ คอ มสายบงคบบญชา
ทแนนอนและเขมงวด มลกษณะการสรางองคกรเปนของตวเอง เชน เปนผเชยวชาญเฉพาะดาน
และมเกยรตยศ ไดรบการเคารพจากสงคม แมวามการเลอมล ากบพลเรอนอยบาง อยางเชน
ทหารเกณฑ พลเรอนตดอาวธ เนองจากกองทพเปนผเชยวชาญ และยงเปนองคกรทเปนปกแผน
จงอาจสามารถเขาไปแทรกแซงทางการเมองกบรฐบาลพลเรอน ซงประสบปญหาในดานตาง ๆ
รฐทอยใตอทธพลของกองทพทางการเมองและสงคม มชอวาลทธกองทพนยม ซงมกมมาก
ในประเทศโลกท 3
การโคนลมรฐบาลโดยกองทพ มศพทเฉพาะเรยกวา รฐประหาร ซงมอย 3 ประเภท
คอ 1) รฐประหารเพอปกปองประเทศ อนเปนรฐประหารเพอชวยเหลอประเทศใหมเสถยรภาพ
2) รฐประหารเพอยบยงอนเปนรฐประหารทกองทพตองการยตนโยบาย ทกระทบกระเทอนตอ
ผลประโยชนของชนชนสง และ 3) รฐประหารเพอปฏรป อนเปนรฐประหารทกองทพ
ตองการเปลยนแปลงโครงสรางของรฐ ขอท 3 มลกษณะเชนเดยวกบปฏวต โดยเฉพาะหากไดรบ
การสนบสนนจากมวลชน และการปฏวตมกไดรบการยกยอง เพราะถกมองวาสรางประโยชน
ใหกบมวลชนมากกวารฐประหาร
ประเทศกรณศกษาไดแกพมาซ งกอง