I

รายงานการวจยฉบบสมบรณ

เรอง

การใชตนธปฤาษ ผกตบชวาและใบไมแหงเปนวสดรองพน ในการเลยงไสเดอนเพอเปนอาหารสตวน า

Utilization of Cattail (Typha angustifolia L.), Water Hyacinth (Eichhornia crassipes) and Dried leaf Bedding

on Earthworm Production for Aquatic Animals Feed

2561

I

สารบญ

เรอง หนา

สารบญ ------------------------------------------------------------------------------------------------------------ I

สารบญตาราง ---------------------------------------------------------------------------------------------------- II

สารบญภาพ ----------------------------------------------------------------------------------------------------- III

กตตกรรมประกาศ ---------------------------------------------------------------------------------------------- V

บทคดยอ -------------------------------------------------------------------------------------------------------- VI

บทนา ------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 1

วตถประสงค ----------------------------------------------------------------------------------------------------- 3

ตรวจเอกสาร ---------------------------------------------------------------------------------------------------- 4

1. ชววทยาไสเดอน 5 1.1 ลกษณะทวไปของไสเดอน 6 1.2 ระบบประสาท 7 1.3 ระบบกลามเนอของไสเดอน 8 1.4 ระบบภายในรางกาย 8 1.5 ระบบสบพนธของไสเดอน 10

อปกรณและวธการทดลอง ----------------------------------------------------------------------------------- 16

1. อปกรณ 16 2. วธการทดลอง 16

ผลการทดลองและวจารณผล --------------------------------------------------------------------------------- 21

1. การเจรญเตบโตดานนาหนก 21 2. การเจรญเตบโตดานความยาว 22 3. การเจรญเตบโตดานจานวนไสเดอน 23 4. ปรมาณธาตอาหารในวสดรองพน 24

สรปผลการทดลอง--------------------------------------------------------------------------------------------- 28

เอกสารอางอง -------------------------------------------------------------------------------------------------- 29

II

สารบญตาราง

หนา ตารางท 1 นาหนกของไสเดอนดนทเลยงดวยวสดรองพนทตางกน ------------------------------------- 22 ตารางท 2 ความยาวเฉลยเพมขนของไสเดอนทเลยงดวยวสดรองพนทตางกนเมอสนสดการทดลอง

---------------------------------------------------------------------------------------------------------- 23 ตารางท 3 จานวนตวของไสเดอนดนทเลยงดวยวสดรองพนทตางกนเฉลยเพมขน ------------------ 23 ตารางท 4 ปรมาณคาไนโตรเจนของไสเดอนดนทเลยงดวยวสดรองพนทตางกนกอนทาการ ----- 25 ตารางท 5 ปรมาณธาตอาหารฟอสฟอรสของไสเดอนทเลยงดวยวสดรองพนทตางกน กอนการ -- 26

III

สารบญภาพ หนา ภาพท 1 ไสเดอน (AFRICAN NIGHT CRAWLER) ------------------------------------------------------------ 5 ภาพท 2 ลกษณะทวไปของไสเดอน ------------------------------------------------------------------------- 6 ภาพท 3 ระบบประสาทของไสเดอน ------------------------------------------------------------------------- 7 ภาพท 4 ระบบกลามเนอ --------------------------------------------------------------------------------------- 8 ภาพท 5 อวยวะรบความรสก ---------------------------------------------------------------------------------- 9 ภาพท 6 การจบค ----------------------------------------------------------------------------------------------- 11 ภาพท 7 แสดงรปวสดรองพนทสาหรบการเลยงไสเดอน ก. มลววและขยมะพราว ข. มลววและ

ผกตบชวา ค.มลววและใบไมแหง และ ง. มลววและธปฤาษ ในอตราสวน 1:1 -------------- 17 ภาพท 8 ไสเดอนสายพนธ AFRICAN NIGHT CRAWLER ทซอมาจากฟารมเอกชน -------------------- 18 ภาพท 9 การดาเนนการทดลอง ก. สมชงวดนาหนกและความยาว ข. ปลอยไสเดอนกะละมงละ 20

ตว ค. คมมงเขยวเพอกนไสเดอนหน -------------------------------------------------------------- 19

V

กตตกรรมประกาศ

ขอขอบพระคณ มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลสวรรณภม ในการสนบสนบงบประมาณในการวจยครงน ขอขอบพระคณ สาขาวชาวทยาศาสตรการประมง ในการใชสถานท อปกรณและวสดในการทดลองเกบขอมล และนกศกษาทปรกษาปญหาพเศษ ในการชวยเหลอในการทาการทดลอง ดแลสตวทดลองและเกบขอมลในการทดลอง

VI

บทคดยอ

ผลการศกษาวสดรองพนทเหมาะสมในการเลยงไสเดอนเพอผลตเปนอาหารสตวน า โดยม 4 สงการทดลอง แบงเปน 3 ซ า ไดแก มลวว + ขยมะพราว มลวว + ผกตบชวา มลวว + ใบไมแหง และมลวว + ธปฤาษ ดานการเจรญเตบโตของน าหนกเฉลยของไสเดอนดนทเลยงดวยวสดรองพนทตางกน เมอสนสดการทดลอง เทากบ 1.04, 1.04, 1.01 และ 1.08 ตามลาดบ ไมมความแตกตางกนในทางสถต (p > 0.05) การเจรญเตบโตดานความยาวเฉลย มคาเทากบ 5.13, 8.87, 8.60 และ 10.0 ตามลาดบ การเจรญเตบโตดานจานวนทเพมขนเฉลย มคาเทากบ 54.3, 29.7, 31.3, และ 26.7 ตว ตามลาดบ มความแตกตางกนในทางสถต (p < 0.05) ปรมาณปยในวสดรองพน ไนโตรเจนฟอสฟอรส โพแทสเซยม มคาสงสด 5.20 0.07 และ 9.27 % ตามลาดบ Abstract To studied utilization of cattail (Typha angustifolia L.) water hyacinth (Eichhornia crassipes) and dried leaf bedding on earthworm production for aquatic animals feed that experiment design of complete randomize design (CRD) 4 treatments 3 replicates including cow manner plus coconut coir fiber, cow manner plus cattail cow manner plus water hyacinth and cow manner plus dried leaf. Growth rate of weight average were 1.04, 1.04, 1.01 and 1.08, respective which compared between treatment non-significant (p>0.05). Length average were 5.13, 8.87, 8.60 and 10.0, respective which compared between treatment non-significant (p>0.05). Among of earthworm averages were 54.3, 29.7, 31.3 and 26.7 earthworm. Fertilizer in bedding including nitrogen phosphorus and potassium were 5.20, 0.07 and 9.27 %, respective.

1

บทน า

ไสเดอนเปนสตวในไฟลม Anneilida มลกษณะเปนลาตวเปนปลอง แพรกระจายอยในทกทวป มรายงานพบมากกวา 10,000 ชนด ทพบกระจายอยท วโลก ในประเทศไทยมรายงานมากกวา 31 ชนด มอย 4 ชนด ทไดรบความนยมในการเพาะเลยงทวโลก ไดแก Eisenia fetida, Lumbricus terrestris, Perionyx excavatus และ Eudrilus eugeniae โดยชนดทไดรบความนยมนามาเพาะเลยงเพอยอยสลายสารอนทรยและการทาปยชวภาพ ไดแก E. eugeniae หรอทรจกกนในนาม "African Nightcrawler" (AF) (Wiraya et. al., 2011) ไสเดอนมพฤตกรรมกนเศษซากพชซากสตว ทเนาสลาย และจลนทรยขนาดเลกเปนอาหาร มการสบพนธแบบอาศยเพศ ซงจะมสองเพศในตวเดยวกนโดยไสเดอนดนจะมบทบาททาใหโครงสรางของดนดขน ดนรวนซย การระบายนาและอากาศ ดขน ซงเปนการไถพรวนตามธรรมชาต เพมอนทรยวตถในดน รวมทงจลนทรยทเปนประโยชน เพมภมคมกนใหกบดน ลดการใชยาฆาแมลง (อาณฐ, 2550)

การเลยงปลาใหประสบความสาเรจมปจจยประกอบหลายดาน อาทเชน คณภาพน าทเลยง อาหารทกน สายพนธปลาและเชอโรคตางๆ การเลยงปลาใหมการเจรญเตบโตด มสขภาพแขงแรงไมเปนโรค เปนทปรารถนาของนกเลยงปลาทกทาน โดยเฉพาะปลาสวยงามทเปนทนยมของผบรโภค เนองจากการเลยงปลา สามารถใหผเลยงมจตใจออนโยน และเปนกจกรรมยามวางของคนภายในครอบครว การเลยงปลาใหมสขภาพทด ควรมการใหอาหารทมคณคาทางโภชนาการ เกษตรกรบางทานมการนาไสเดอนเพอมาเปนอาหารปลา เพอกระตนใหปลามสสนสวยงาม

ผกตบชวา เปนวชพชทมแหลงกาเนดในทวปอเมรกาแถบประเทศบราซล แพรกระจายไปยงประเทศตางๆ ในทวปยโรป เพราะชอบสสนตลอดจนรปทรงของดอก จงเอาไปปลกเปนไมประดบในองกฤษ เยอรมน เนเธอรแลนด ชาวเนเธอรแลนดไดนาไปปลกในประเทศอนโดนเซย เมอปพศศศ 2424 ในสวนพฤกษศาสตร เมองโบกอร และแพรระบาดออกสลาน าตางๆ ในประเทศอนโดนเซย ผกตบชวาถกนาเขามาในประเทศไทยเมอป พศศศ2424 แลวขยายพนธรวดเรวลงสแมน าตางๆ จนตองตราพระราชบญญตสาหรบผกตบชวาขน ในป พศศศ2456 แตระยะหลงไดละเลกการกวดขนตามพระราชบญญตดงกลาว ปญหาผกตบชวาจงสะสมและตกทอดจนถงปจจบน ผกตบชวาเปนวชพชนาประเภทขามปอยในตระกล Pontederiaceae มความสามารถสงในการขยายพนธ พบวาผกตบชวาเพยง 1 ตน สามารถแตกไหล Stolon จนไดตนผกตบชวาจนเตมพนท 600 ตารางเมตร โดยใชเวลาเพยง 30 วน

ธปฤๅษเปนพชใบเลยงเดยวทเปนไมลมลกชนดหนง อายหลายป มถนกาเนดในทวปยโรปและอเมรกา เปนพชพนธตางถนทเขามาแพรระบาด รกรานจนกอใหเกดความเสยหายตอระบบนเวศใน

2

ประเทศไทย มเขตการกระจายพนธในประเทศไทยทวทกภาค พบในทลมทงน าจดและน าเคม ผลเสยทเกดจากธปฤาษตอสภาพแวดลอม ทาใหเกดน าเสยในแหลงน าตางๆ นอกจากนตนธปฤๅษเมอมการเจรญเตบโตขนปกคลมอยอยางแนนทบ ทาใหพรรณพชดงเดม เชน กกและหญาหลายชนด ไมลมลก รวมทงไมพมทขนตามรมนาหรอทชนแฉะขาดแสงไมสามารถแขงขนไดและคอย ๆ สญหายไป

ไสเดอนนบไดวาเปนสตวเศรษฐกจชนดหนงทหลายๆ คนอาจจะไมนกถง โดยมการเลยงและจาหนายผลผลตหรอผลตภณฑทไดจากไสเดอนหลากหลายรปแบบ อาทเชน ตวไสเดอน ปยมลไสเดอน น ามลไสเดอนและน าหมกจากมลไสเดอน เปนตน ประกอบการเอาใจใสตอสขภาพของประชาชนทนยมบรโภควตถดบทปราศจากสารเคม จงมการนาผลตผลจากไสเดอนมาใชในการทาเกษตรกรรมทปลอดสารเคม สงผลใหมการประกอบอาชพฟารมไสเดอนในหลายๆ พนท นอกจากนไสเดอนเปนสงมชวตทนามาเปนอาหารสตวน าโดยตรง โดยมคณสมบตทนาสนใจ เพราะไสเดอนแหง มปรมาณโปรตน 65-70 เปอรเซนต ประกอบดวยกรดอะมโนทจาเปน ไดแก ไลซน และเมทไธโอนน ไขมน 6-8 เปอรเซนต คารโบไฮเดรต 12-14 เปอรเซนต และยงมแรธาต วตามน นบไดวาไสเดอนเปนอาหารทมคณคาทางโภชนาการสงชนดหนง เหมาะสาหรบการนาเปนอาหารสตวน า มสตวน าหลายชนดทมการใหไสเดอนเปนอาหาร อาทเชน กงเครยฟช ปลามงกร ปลาคารพ ปลาเทวดา ปลาหมอส เปนตน เพอใหสตวน ามสสนสวยงาม หรอกระตนความสมบรณของเซลลสบพนธ

การเลยงไสเดอนจาเปนตองทาทอยหรอวสดรองพน เรยกวา เบดดง (bedding) ทเหมาะสมสาหรบอาศยเพอการดารงชวต สบพนธ และเลยงดตวออน โดยปกตมการนามลววผสมกบขยมะพราวในอตราสวนทเหมาะสม นาไปหมกเพอใหมการยอยสลายโดยใชแบคทเรยเพอเปลยนแปลงคณสมบตมลววกบขยมะพราวใหเหมาะสมสาหรบการเลยงไสเดอน เรยกการทาการหมกแบบนวา precompost นอกจากนใชเศษใบไมแหงทรวงหลนตามธรรมชาตยงเปนอาหารไสเดอน เพราะเราสามารถพบไสเดอนมาอาศยอยในบรเวณทมการทบถมของใบไม จงมแนวความคดในการเลยงไสเดอนเพอนามาเปนอาหารเสรมในการเลยงสตวน า โดยการใชวสดททดแทนอยางผกตบชวา ธปฤาษ และใบไมแหง เพอเปนแนวทางในการกาจดวชพชทเปนปญหาระดบชาต และรกษาสงแวดลอมใหดขน

3

วตถประสงค

1 เปรยบเทยบการใชตนธปฤาษ ผกตบชวา และเศษใบไมแหงในการทาวสดรองพนเลยงไสเดอน 2 อตราการเจรญเตบโตของไสเดอนทเลยงดวยวสดรองพนจาก ตนธปฤาษ ผกตบชวาและเศษใบไมแหง 3 อตราการรอดตาย ของไสเดอนทเลยงดวยวสดรองพนจาก ตนธปฤาษ ผกตบชวาและเศษใบไมแหง

4 ตรวจเอกสาร

ในปจจบนมการจาแนกไสเดอนดนทวโลกมากกวา 10,000 ชนด สายพนธทนามาใชกาจดขยะอนทรยทางการคาประมาณ 15 ชนดสวนใหญจะอยในกลมของ Megadrili ในวงศ Lumbricidae ซงอาศยอยในขยะอนทรยและมลสตว เชน สายพนธ Lumdricu rubellus , Eisenia foetida , Eudrilus eugeniae , Pheretima peguana , Perionyx excavates เปนตน (อานฐ, 2552) ไสเดอนมน าเปนสวนประกอบรอยละ 80 หายใจทางผวหนง ออนไหวตอแสง ยอยสลายอนทรยวตถไดทกชนด และขบออกมาเปนปย (อรนงศและโชคชย, 2553) ในตางประเทศมการใชไสเดอนยอยสลายสารอนทรยขยะในชมชน เนองจากไสเดอนเปนสตวทลงทนไมมากสาหรบการเลยง ซงยงใหผลประโยชนตอบแทนสง ขยายพนธไดอยางรวดเรวเมออยในสภาพทเหมาะสม (ธตนนท, 2546) wwwwwwwwwww สภาพแวดลอมกบการแพรกระจายของไสเดอนดน มองศประกอบทมอทธพลตอการกระจายตวของไสเดอนในแหลงทอยอาศยในระบบนเวศตางๆ จงแบงออกเปน 3 กลมดงน 1. กลม epigeics (soil surface dwelolling or compost preferring species) เปนไสเดอนดนทอาศยอยบรเวณหนาดน มอตราการแพรพนธสง เตบโตไดรวดเรว กนเศษซากพชเปนอาหารตองการความชนพอเหมาะสมแหลงอาหารทแนนนอน พบในเขตอบอนมากกวาเขตรอนมประโยชนในการปรบปรงคณภาพของดน เนองจากมบทบาทในการนาอนทรยวตถกลบมาใชประโยชน และทาใหเกดสารทพชสามารถนาไปใชประโยชนได 2. กลม endogeics (topsoil dwelling species) ไสเดอนกลมนมโพรงถาวรหรอกงถาวรพบในดนลก 20-30 ซม. โดยขดลกลงไปในดนชนแรธาตแลวขดขวางในชนนน ปลายโพรงจะเปดออกอกดานหนง เพอออกไปกนอาหารพวกใบไม และอนทรยวตถในดน การขดโพรงของไสเดอนดนทาใหเกดการปรบปรงคณสมบตทางกายภาพในดน

3. กลม anecics (subsoil dwelling species) ไสเดอนกลมนขดโพรงในดนชนลางซงมความ

ลกถง 3 เมตร สามรถขดโพรงไดหลายทศทางในดนชนบนเพอขนมากนอาหาร (บรรจงศกด, 2541)

5

1. ชววทยาไสเดอน

ไสเดอนดน (earthworm) เปนสตวไมมกระดกสนหลงในไฟลมแอนเนลดา (Annelida) มกพบไดทวไปในดนทมความชมชนรวนซย กองใบไม หรอมลสตวตาง ๆ ลกษณะลาตวเปนขอปลอง มสองเพศในตวเดยวกนสบพนธแบบอาศย (ธตนนท, 2546) ไสเดอนมบทบาทความสาคญตอระบบนเวศ เพมแรธาตอาหารทเปนประโยชนสาหรบพช สงเสรมกจกรรมของจลนทรยในดน (พงศเทพ, 2555) ไสเดอน Eudrilus eugeniae (African Night Crawler, AF) เปนชนดไสเดอนดนทมกพบทวไปในดน ใตกองใบไมหรอตามมลสตวตางๆ (ภาพท 1) จดตามอนกรมวธานดงน (ธตนนท, 2546)

Kingdom: Aninmalia Phylum: Annelida Subclass: Oligochaeta Order: Haplotaxida Family: Eudrilidae Genus: Eudrilus

ภาพท 1 ไสเดอน (African Night Crawler)

ทมา : สลลกและสชาดา (2557)

6

ไสเดอน AF สามารถเจรญเตบโตและสบพนธไดอยางรวดเรวในมลสตว โดยเฉพาะมลโค

ทมอณหภม 25 อาศาเซลเซยส ซงมความเหมาะสมในการทาปยหมกมลไสเดอนดน (สพาภรณ,

2549) ในประเทศออสเตรเลยนยมใชไสเดอนชนดนยอยสลายสารอนทรยวตถ (เสกสรร, 2555)

1.1 ลกษณะทวไปของไสเดอน ลกษณะลาตวเปนขอปลอง ตงแตสวนหวจนถงสวนทายของรางกายของไสเดอนมรปรางทรงกระบอกยาว หวทายเรยวแหลมยาวประมาณ 10-20 เซนตเมตร เมอโตเตมวยจะม 120 ปลอง มชองระหวางปลอง (intersegmental groove) คนระหวางปลองไวแตละปลองโดยรอบปลองสวนมเดอย (setae) เรยงอยโดยรอบปลองชวยในการยดเกาะและเคลอนทของไสเดอน สวนหนาสดของลาตว เรยกวา โพรสโทเมยม (prostomium) เปนตงหนาปากสามารถยดหดได ใชสาหรบจบกนอาหารและคยดน และมกน (gizzard) ชวยในการยอยระบบอาหาร (บพธและนนทพร, 2540) ปลองท 14 15 16 เรยกวาไคลเทลลม (clitellum) เปนสวนทสรางถงไข (cocoon) สามารถสรางไขและอสจในตวเดยวกน (อานฐ, 2548) แตไมสามารถผสมไขและสเปรมในตวเองเนองจากตาแนงอวยวะสบพนธไมตรงกน โดยการสบพนธของไสเดอน จบคแบบสลบหวหาง และมการแลกเปลยนอสจ (ประสงคและจตเกษม, 2544)

ภาพท 2 ลกษณะทวไปของไสเดอน

ทมา : สพาภรณ (2549)

7

1.2 ระบบประสาท............................................................................................................................... ระบบประสาทของไสเดอน ประกอบดวยสมองมลกษณะเปน 2 พ ซงปมประสาทสมองคท 1 อยเหนอคอหอยปลองท 3 จากสมองมเสนประสาทรองคอหอย 2 เสนออมรอบคอหอยขางละเสน โดยเสนประสาทเชอมตอกนกลายเปนปมประสาทใตคอหอย ซงมสองปมอยปลองท 4 มลกษณะเปนวงแหวนรอบคอหอย ดงภาพท 3 จากปมประสาทตดกบเสนใหญดานทอง (ventral cord) ทอดไปตามความยาวของลาตวดานทองจนถงปลองสดทาย ปลองละ1 ปม แตละปมมแขนงประสาท แยกออกมา 3 ค จะยนเขาไปในกลามเนอของผนงลาตวตดกบใยประสาทรบความรสก เพอนากระแสรบรสกจากเสนประสาทไปยงกลามเนอและผวหนง แขนงประสาทยงควบคมการทางานของเนฟรเดยและอวยวะอนๆ ดวย

ภาพท 3 ระบบประสาทของไสเดอน

ทมา : อานฐ (2549)

8

1.3 ระบบกลามเนอของไสเดอน ผนงรางกายของไสเดอนดน ประกอบดวยชนนอกสดคอควตเตล (cuticle) และถดลงมาคอ อพเตอรมส (epidermis) เปนชนเนอเยอระบบประสาท ชนกลามเนอกลามตามขวาง (circular muscle) และกลามเนอตามยาว ซงถดมาจะเปนเนอเยอเพอรโตเนยม (peritoneum) เปนเยอบทกนผนงรางกายออกจากชองผนงลาตว ดงแสดงภาพท 4 (อานฐ , 2549)

ภาพท 4 ระบบกลามเนอ

ทมา : อานฐ (2549) 1.4 ระบบภายในรางกาย ไสเดอนไมมตา ไมมห แตมปมประสาทตามผวหนงเพอรบความรสก โดยมเพยงเซลลรบความรสก (sensory cells) กระจายอยบรเวณผวหนง โดยเซลลรบความรสกแตละเซลลจะมลกษณะขนเลกๆ ยนออกมาเพอรบรจากสงแวดลอมภายนอก ซงเซลลเหลานเชอมตอกบระบบประสาท ยงมเซลลรบแสง (photoreceptor cells) ในชนของเอพเตอรมส พบมากทบรเวณผวฝปากบน ปลองสวนหวและสวนทายของลาตว ทาหนาทรบความรสกเกยวกบแสงสงไปยงระบบประสาท นอกจากนเซลลสามารถตามกลนไดอกดวย (เชาวนและพรรณ, 2541)……

9

………………………...

ภาพท 5 อวยวะรบความรสก

ทมา : เสกสรร (2555) ไสเดอนเปนระบบหมนเวยนเลอดแบบปดทยงไมไดแบงเสนเลอดแดงและเสนเลอดดา โดยไสเดอนจะใชเสนเลอด (vessel) ในการกระจายเลอดไปทวรางกายโดยตรง ระบบของการลาเลยงเลอด ประกอบดวยเสนเลอดหลกอย 3 เสน ไดแก เสนเลอดกลางหลง เสนเลอดใตลาไส เสนเลอดดานทองและดานขางของเสนประสาท ทง 3 เสนจะทอดตวไปตามความยาวของลาตว นอกจากนมเสนเลอดเชอมตอระหวางเลอดกลางหลงกบเสนเลอดลาไสท 13 ปลองแรกเปนเสนเลอดขนาดใหญสามารถบบหดไดด เรยกวา หวใจเทยม (pseudo heart) (จราเดช, 2534) การหายใจของไสเดอน เกดขนทบรเวณผวหนงโดยรอบ ซงมลกษณะเปยกชนอยตลอดเวลา โดยผวหนงมตอสรางเมอก (mucus) อยใตผวหนงชน (epidermis) (สนทร, 2504) นอกจากนไสเดอนขบของเหลวจากภายในตว และของเสยภายในรางกายออกมาทางรดานหลง ตามผนงลาตวดานในของไสเดอนจะมเสนเรยงรายเปนรางแห ออกซเจนสามารถแพรผานเขาตามผวหนงทเปยกชนไดดวย จากนนออกซเจนจะถกจบโดยฮโมโกลบนทอยในเลอดแพรไปยงสวนตาง ๆ ของรางกาย (สภา, 2511) ไสเดอนไมมอวยวะสาหรบการหายใจ การแลกเปลยนกาซเปนการแลกเปลยนทบรเวณผนงลาตวซงบางใส โดยเซลลตอมทผวและของเหลวจากชองตวทาใหผวชมชน และออกซเจนจะแพรเขาสกระแสเลอดโดยตรง ไสเดอนแลกเปลยนขณะผวตวชน แตถาหากมน าทวมตวนานไมสามารถแลกเปลยนไดและตายในทสด (บพธและนนทพร, 2540)

10 ไสเดอนจะกนอนทรยวตถตลอดเวลาเมอเคลอนไหว หรอในทอาศยอยซงใช prostomium และ peristomium ผานปากไปจนถงหลอดอาหาร มตอมหลงสารแคลเซยมคารบอเนต ออกมาเพอลดความเปนกรดของวตถทเปนอาหารขนสดทาย เอนไซมและแบคทเรยถกควบคมโดยสารละลายแคลเซยมคารบอเนต ทาใหอนภาคแตกตวออกเปนอนภาคเลกๆ ซงกระเพาะอาหารประกอบดวยกลามเนอทแขงแรงใชสาหรบบดอาหาร มนายอยหลงทาใหอาหารสามารถผานไปยงลาไส อาหารทมอนภาคซมผานผนงสาไสสเสนเลอดฝอยและกระจายไปทวเซลล สวนของเสยทเหลอถกกาจดออกทางทวารหนก ในลกษณะเปนเมอก (พนธตธและผสด, 2546) ไสเดอนมอวยวะทเรยกวา เนฟรเดย (nephridia) เปนอวยวะททาหนาทแยกของเสยตาง ๆ ออกจากของเหลวในชองลาตวของไสเดอน เนฟรเดยจะทอดตวตลอดความยาวของลาตวยกเวน 3 ปลองแรกและปลองสดทาย เนฟรเดยแตละอนประกอบดวย เนฟโฟรสโตม (nephrostom) ซงเปดอยภายในชองลาตว บรเวณนมซเลย (cilia) สาหรบโบกของเสยจากชองลาตวเขาไปในรเปดเนฟโฟรสโตม ซงเปนทอยาวแคบเรยกวา ทอไต หรอทอขบถายของเสยปลายทอขบถายจะมลกษณะเปนกระเปาะโตขน ทาหนาทคลายทอปสสาวะ และเปดออกภายนอกลาตวทรขบของเสย บรเวณทงสองขางของเนฟรเดย นอกจากจะรบของเสยทเปนของเหลวออกมาเปนสารพวกยรนประกอบดวยแอมโมเนย (อานฐ, 2549 )

ภาพท 8 ระบบการขบถาย ทมา : สพาภรณ (2549) 1.5 ระบบสบพนธของไสเดอน ไสเดอนมทงสองเพศในตวเดยวกนและปฏสนธขามตวสวนใหญจบคผสมพนธบนดนโดยประกบตวทางดานทองในลกษณะกลบหวกน ซงเกาะกนดวยเมอกทสรางจากปลอกเนอมาหมตวไวหรออาจเกาะดวยเดอยทเรยกวาซต (setae) ดงแสดงภาพท 6 ปมสบพนธบรเวณชองเปดของอวยวะ

11

สบพนธของท งสองเพศ ไสเดอนจดตวใหอยในชองสบพนธเพศผ อยตรงกบชองถงรบอสจ (seminal receptacle) ของอกตวเพอแลกเปลยนอสจใหแกกน (สพาภรณ, 2549) การสบพนธของไสเดอนโดยอาศยตวอนชวยในการผสมพนธเพอแลกเปลยนเชออสจซงกนและกน ซงไสเดอนทง 2 ตว จะกลบหวกลบหางสลบกนเอาทองประกบกนโดยใหปลองท 18 ของตวหนงอยตรงกบปลองท 7 หรอปลองท 8 การจบคประกบเพอแลกเปลยนอสจเรยกวา Copulation การประกบกนทาให male pore ของตวหนงอยตรงกบ spermathecal pore โดยจะสรางเมอกจากผนงลาตวมาหมเอาไว มการแลกเปลยนเชออสจ (อมรรตน, 2549)

ภาพท 6 การจบค

ทมา : สพาภรณ (2549) 2. วสดใชในการศกษา

2.1 ผกตบชวา

ผกตบชวา เปนวชพชทมแหลงกาเนดในทวปอเมรกาแถบประเทศบราซล แพรกระจายไปยงประเทศตางๆ ในทวปยโรป เพราะชอบสสนตลอดจนรปทรงของดอก จงเอาไปปลกเปนไมประดบในองกฤษ เยอรมน เนเธอรแลนด ชาวเนเธอรแลนดไดนาไปปลกในประเทศอนโดนเซย

12

เมอป พศศศ 2424 ในสวนพฤกษศาสตร เมองโบกอร และแพรระบาดออกสลาน าตางๆ ในประเทศอนโดนเซย ผกตบชวาถกนาเขามาในประเทศไทยเมอป พศศศ2424 แลวขยายพนธรวดเรวลงสแมน าตางๆ จนตองตราพระราชบญญตสาหรบผกตบชวาขน ในป พศศศ2456 (โองการ, 2558) แตระยะหลงไดละเลกการกวดขนตามพระราชบญญตดงกลาว ปญหาผกตบชวาจงสะสมและตกทอดจนถงปจจบน

ผกตบชวา มชอทางพฤกษศาสตรวา Eichlornia crassipes Solms ชอสามญวา Water Hyacinth อยในวงศ Pontederiaceae เปนพชน าประเภทใบเลยงเดยว ลอยน าไดโดยไมตองมทยดเกาะ สามารถแพรพนธไดรวดเรวมาก แผนใบคลายรปหวใจเปนมนหนา กานใบพองออกตรงชองกลาง ภายในมลกษณะเปนรพรนชวยพยงลาตนใหลอยน าไดผกตบชวาเปนวชพชน าประเภทขามปอยในตระกล Pontederiaceae มความสามารถสงในการขยายพนธ พบวาผกตบชวาเพยง 1 ตน สามารถแตกไหล Stolon จนไดตนผกตบชวาจนเตมพนท 600 ตารางเมตร โดยใชเวลาเพยง 30 วน (นรนาม, มปปศ)

การนาผกตบชวาไปใชประโยชนมดวยกนหลายดาน อาทเชน การนามาเปนเครองมอจกสานเพอสรางรายไดใหแกทองถน การบรโภค ดอกออนและกานใบออนกนเปนผกลวกจมน าพรกหรอทาแกง นอกจากนยงนาใชในดานปศสตว โดยใชเปนอาหารเลยงสตว เชน สกร เปนตน ในดานเกษตรกรรม เกษตรกรมการนาผกตบชวานามาใชทาปยหมก นอกจากนยงมสรรพคณทางยาสมนไพร กานและใบออนนามารบประทาน ใชแกพษภายในรานงกาย และขบลม ใชทาหรอพอกแกแผลอกเสบ หรอมการนาผกตบชวามาในการบาบดน าเสย เนองจากผกตบชวามการแพรพนธอยางรวดเรวและเปนปญหาระดบชาตจงมมาตรการในการกาจดผกตบชวาเพอลดปญหาในแหลงน าตางๆ ในประเทศไทย

2.2 ตนธปฤาษ ธปฤๅษ, Typha angustifolia L.มชออนๆ ไดแก กกชาง กกธป เฟอ ปรอ หญาสลาบหลวง มชอสามญวา Cat-tail, Elephant grass, Lesser reedmace หรอ Narrow-leaved Cat-tail เปนพชในวงศ Typhaceae ใบเลยงเดยวทเปนไมลมลกชนดหนง อายหลายป มถนกาเนดในทวปยโรปและอเมรกา เปนพชพนธตางถนทเขามาแพรระบาด รกรานจนกอใหเกดความเสยหายตอระบบนเวศในประเทศไทย มเขตการกระจายพนธในประเทศไทยทวทกภาค พบในทลมทงน าจดและน าเคม ผลเสยทเกดจากธปฤาษตอสภาพแวดลอม ทาใหเกดน าเสยในแหลงน าตางๆ นอกจากนตนธปฤๅษเมอมการเจรญเตบโตขนปกคลมอยอยางแนนทบ ทาใหพรรณพชด งเดม เชน กกและหญาหลายชนด

13

ไมลมลก รวมทงไมพมทขนตามรมน าหรอทชนแฉะขาดแสงไมสามารถแขงขนไดและคอย ๆ สญหายไป (นพพล, 2544)

ตนธปฤาษเปนวชพชทมการกาจดเพอปองกนการกระจาย แตมการนามาใชประโยชนหลายๆ ดาน อาทเชน นามาบรโภค โดยยอดออนใชรบประทานไดทงสดและทาใหสก แปงทไดจากลาตนใตดนและรากสามารถใชบรโภคไดเชนกน เกษตรกรบางพนทนาตนธปฤาษมาใชเปนอาหารสาหรบสตวเลยงหรอสตวเคยวเอองเพอลดตนทนคาอาหาร ใบธปฤาษมความยาวและเหนยวจงนยมนามาใชในการสรางรายไดในชมชน โดยมการพฒนาผลตภณฑ ไดแก การสานตะกรา ทาเสอ ทาเชอก เปนตน เยอของตนธปฤาษสามารถนามาใชทากระดาษและทาใยเทยมได โดยมเสนใยมากถงรอยละ 40 มความชนของเสนใย 8.9%, ลกนก 9.6%, ไข 1.4%, เถา 2%, เซลลโลส 63%, และมเฮมเซลลโลส 8.7% เสนใยทไดจะมสขาวหรอสนาตาลออน สามารถนามาใชทอเปนผาเพอใชสาหรบแทนฝายหรอขนสตวได มการนาตนธปฤาษมาทดลองในการบาบดน าเสย พบวา สามารถชวยบาบดนาเสยตามแหลงตาง ๆ และสามารถเจรญเตบโตไดด แมจะอาศยอยในแหลงน าเสยตามชมชนหรอตามแหลงนาจากโรงงานตาง ๆ ทาใหนาเสยในบรเวณนนมคณภาพดทขน มศกยภาพในการลดคาความเปนกรดดางของน า ชวยปรบเปลยนสของน าทไมพงประสงคใหจางลง และชวยลดความเปนพษในนาได โดยตนธปฤาษสามารถชวยกาจดไนโตรเจนจากน าเสยในทลมตอไรไดสงถง 400 กโลกรมตอป และยงชวยดดเกบกกธาตโพแทสเซยมตอไรไดสงถง 690 กโลกรมตอป ทสาคญมการทดลองหมกลาตนของธปฤาษเพอใชสาหรบเปนเชอเพลง โดยตนธปฤาษมปรมาณของโปรตนและคารโบไฮเดรตคอนขางสง กากทเหลอจากการสกดเอาโปรตนและคารโบไฮเดรตออกแลวใชแบคทเรยทไมใชออกซเจนยอย จะใหแกสมเทนซงใชสาหรบเปนเชอเพลงได (medthai, nd.) ไสเดอน African Night Crawler (Eudrilus eugeniae) มความเหมาะสมในการนามาเปนอาหารสตวน า มปรมาณโปรตนสงถง 62 เปอรเซนต ไขมน 7-10 เปอรเซนต เถา 8-10 เปอรเซนตและมกรดอะมโนทจาเปนอยครบสมบรณมสวนประกอบของกรดไขมนประมาณ 9 เปอรเซนต จงมความเหมาะสมทจะใชเลยงสตวนาและปลาสวยงาม (สมชย, 2549) ไสเดอนมประโยชนกบการเลยงปลาสวยงามเนองจาก สามารถเรงฮอรโมน เรงส ใหกบปลาสวยงามได และนอกจากนไสเดอนยงมโปรตนสงมาก และยงทาใหไมมสารอาหารตกคาง ทาใหน าไมขน และโปรตนในไสเดอนมสวนประกอบของกรดอะมโนทจาเปนอยครบสมบรณ มสวนประกอบ ของกรดไขมนประมาณ 9 เปอรเซนต และไขมนกมสวนประกอบของกรดไขมนทจาเปนอยครบ จงเหมาะทจะเลยงเพอนาไปใชเปนอาหารสตวเลยง ทงในสภาพไสเดอนเปน เพอเลยงปลาสวยงาม และเปนเหยอตกปลาทปลาชอบและไมมกลนคาวของไสเดอนตดมอ และใน

14

สภาพไสเดอนแหงปน สามารถนาไปทดแทนปลาปนและกากถวเหลองปน เพอทาอาหารสาเรจรปไดอกดวย ในปจจบนน มผสนใจเลยงไสเดอนจานวนมาก ไมวาจะเลยงสาหรบตกปลา ใหเปนอาหารเสรมแกปลาสวยงาม อาจจะทาเปนอาชพเสรม หรอทาเปนอาชพหลก หากใชเปนอาหารเสรมแกปลาสวยงามกสามารถลดตนทนในการซออาหารได ไสเดอนเปนสตวทเลยงงาย และยงใชพนทในการเลยงนอย เหมาะสาหรบผทสนใจเลยงแตมพนทในการเลยงจากด (ขวญเรอน, 2553) จนทรจรา (2557) ไดการเปรยบเทยบวสดรองพนทใชในการเลยงไสเดอนทแตกตางกนตอการผลตมลไสเดอนในเขตจงหวดเพชรบรณ ประกอบดวย 3 ทรทเมนตดงน ทรทเมนตท 1 มลไก ; ขยมะพราว 3:1 ทรทเมนตท 2 มลสกร ; ขยมะพราว 3:1 ทรทเมนตท 3 มลโค ; ขยมะพราว 3:1 ทาการทดลอง 6 ซ า ผลการทดลอง ทรทเมนตท 1,2 พบวามปรมาณแอมโมเนยปานกลาง คาไนเตรทในทรทเมนตท 1, 2 , 3 มปรมาณทสง คาฟอสฟอรส ทรทเมนตท 1, 2 , 3 มปรมาณทสงมาก และคาโพแทสเซยม ทรทเมนตท 1, 2 , 3 ซงพบวามปรมาณทสง สวนคาความเปนกรด-ดาง ทรทเมนตท 1 มลไก ; ขยมะพราว 6.5 ทรทเมนตท 2 มลสกร ; ขยมะพราว 7.5 และทรทเมนตท 3 มลโค ; ขยมะพราว 8.0 ตามลาดบ พรยทธ และคณะ (2557) ไดศกษาวสดรองพนทตางชนดกนทมผลตอการเจรญเตบโตและผลผลตปยหมกจากไสเดอน ปจจยท 1 อตราการใสไสเดอนสายพนธ แอฟรกาไนทครอเลอร Eudrilus eugeniac อตราท 100 กรม 150 กรมตอกระถาง ปจจยท 2 วสดรองพนทเลยง 4 ชนด ไดแก ขยมะพราว ปยหมกผกตบชวา ปยหมกตนกลวย และปยคอกมลวว เกบขอมลทระยะเวลา 15 30 และ 45 วน หลงจากเรมใสไสเดอนลงวสดรองพน พบวาอตราการใสไสเดอนทง 2 อตรา มผลทาใหจานวนถงไข น าหนกตวของไสเดอน และผลผลตปยหมก ซงมความแตกตางกนทางสถตโดยเฉพาะทระยะ 15 วน อตราการใสไสเดอนดนท 150 กรม จานวนไขมากทสด 73.92 และอตราท 100 กรมตอกระถาง ใหจานวนถงไข 41.50 ฟอง ซงวสดทง 4 ประเภท มผลทาใหจานวนถงไข น าหนกตวของไสเดอนและผลผลตปยหมกไสเดอน มความแตกตางกนทางสถตอยางมนยสาคญ ระยะ 30 วนวสดรองพนทง 4 ประเภท มผลความแตกตางทางสถตอยางมนยสาคญ ระยะท 15 วนแรกในวสดปยคอกมลวว พบวาผลผลตจานวนถงไขนาหนกตวไสเดอน ผลผลตปยหมกไสเดอนใหคาเฉลยมากทสด รองมาคอปยหมกผกตบชวา ปยหมกตนกลวยและขยมะพราว ตามลาดบแสดงใหเหนวาวสดรองพนประเภทปยหมกผกตบชวา ปยหมกตนกลวยสามารถนามาเลยงไสเดอนได

15

จราย และคณะ (2560) ไดศกษาผลของวสดเพาะเลยงไสเดอนสายพนธแอฟรกนไนทครอเลอร (African Night, Eudrilus eugeniae) ทมผลตอการผลตถงไขน าหนกตวและปรมาณมลไสเดอนโดยเฉพาะเลยง 3 ชนด ไดแก มลโคนม มลมา และปยหมกพชสด โดยแบงไสเดอนออกเปน 3 กลม กลมละ 3 ซ าๆละ 100 กรม ทาการทดลองเลยงไสเดอนระยะเวลา 28 วนเกบขอมลจานวน 4 ครง พบวาผลการทดลอง มลมาเปนวสดเพาะเลยงไสเดอนสงผลใหมการผลตถงไขมากทสด โดยมจานวนเฉลย 155.33 รองลงมาคอ มลโคนมใหจานวนถงไขเฉลย 21.67 และปยหมกพชสดเฉลย 2.55 พบวา จานวนถงไขมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ( p < 0.01) สวนวสดเพาะเลยงทสงผลใหไสเดอนน าหนกตวเฉลยมากทสด คอ มลมาเฉลย 135.41 กรม มลโคนมเฉลย 106.53 กรม และปยหมกพชสดมคาเฉลย 87.4 กรม เมอวเคราะหความแตกตางระหวางน าหนกตวในแตละวสดเพาะเลยงพบวา ปรมาณน าหนกตวของไสเดอนดนไมมความแตกตางกน และวสดเพาะเลยงทสงผลตอการผลตมลไสเดอนมากทสด ไดแก มลโคนมเฉลย 424.26 กรม ปยหมกพชสดเฉลย 317.19 กรม ตามลาดบ เมอวเคราะหความแตกตางระหวางผลผลตมลไสเดอน พ บ ว า ป ร ม า ณ ม ล ไ ส เ ด อ น ไ ม ม ค ว า ม แ ต ก ต า ง ก น ……………………………………… มสยาและคณะ (2541) ไดกลาววาศกษาผลของอาหารชนดตางๆ ตอจานวนของไสเดอนดนสายพนธ E. eugeniac โดยการศกษาจะใชไสเดอนจานวน 10 ตวตอกลมชนดอาหารดงน ไดแก กลมท 1 เปลอกแตงโม:มลโคนม กลมท 2 เปลอกแตงโม:กากเตาห กลมท 3 เปลอกแตงโม:ขยมะพราว กลมท 4 เปลอกแตงโม กลมท 5 เปลอกแตงโม:มะละกอสก กลมท 6 เปลอกแตงโม:มะมวงสก เลยงในกะละมงพลาสตกเสนผานศนยกลาง 45 เซนตเมตร วสดทใชเลยงเปนมลโคนมแหงกบขยมะพราวทผานการหมก 1 สปดาหระยะเวลาใช 10 สปดาห ผลการศกษาพบวาการเลยงไสเดอนดวยเปลอกแตงโม และกากเตาหทาใหจานวนของไสเดอนเพมขนสงทสดและเลยงดวยเปลอกแตงโม:มลโคนม ทาใหนาหนกตวเฉลยของไสเดอนสงทสด

16

อปกรณและวธการทดลอง

1. อปกรณ

อปกรณทใชในการทดลองประกอบดวยอปกรณตางๆ ดงตอไปน

1. ไสเดอนดนสายพนธ (African Night Crawler)

2. กะละมงพลาสตก จานวน 12 ใบ

3. มงฟา

4. มลววนม

5. วสดรองพนท ไดแก ขยมะพราว ผกตบชวา ใบผกแหง ธปฤาษ

6. เครองชงทศนยม 2 ตาแหนง

7. สมดจดบนทก ดนสอและไมบรรทด

2. วธการทดลอง

2.1ศ การเตรยมการทดลอง 2.1.1 การเตรยมอปกรณทใชทดลอง………………………………………………………. เตรยมกะละมงพลาสตกกลมขนาดเสนผานศนยกลาง 45 เซนตเมตร จานวน 12 ใบทาการเจาะรเลก ๆ ใตกนกะละมงเพอระบายนาระหวางทาการทดลองเลยงไสเดอน

2.1.2 การเตรยมวสดเลยง (bedding) ทใชทดลอง 1) นามลววเทใสกะละมงใหญ เลอกวสดทมการปนเปอนไดแก กรวด หน หรอเศษวสดอนๆ ขย าหามลแตกออกจากกน เตมนาลงไปเลกนอยเพอเพมความชนในมลวว คลกเคลาใหเขากนทวถงกนทงหมด นาวสดในการทดลอง ไดแก ขยมะพราว ผกตบชวา ใบไมแหง และธปฤาษ โดยผกตบชวาและตนธปฤาษสบเปนใหชนเลก ๆ นาไปผสมกบมลววในสดสวนทกาหนด คอ มลวว 1 สวน รวมกบวสดอนทกาหนด 1 สวน (ดงภาพท 7 )

17

ก. ข.

ค. ง.

ภาพท 7 แสดงรปวสดรองพนทสาหรบการเลยงไสเดอน ก. มลววและขยมะพราว ข. มลววและผกตบชวา ค.มลววและใบไมแหง และ ง. มลววและธปฤาษ ในอตราสวน 1:1

2) นาวสดทผสมกนเรยบรอยแลว ใสกระสอบปยมดปากถงใหแนน เพอนาไปบม

เรยกวา precompost เพอใหแบคทเรยยอยสลายสารอนทรยในมลววและสวนผสมใหมขนาดเลกเพอ

ไสเดอนสามารถนาไปใชไดด โดยหมกอยางนอย 2 สปดาห โดยมการกลบกระสอบทกๆ 3 - 4 วน

ตอครง

18 2.1.3 การเตรยมสตวทใชทดลอง……………………...

พนธไสเดอนทใชในการทดลองเปนไสเดอนสายพนธ AF, African Night Crawler โดย

ซอมาจากฟารมเอกชน นามาพกไวในกะละมงพลาสตก มการใหอาหารไดแก ผกสด โดยมการเลยง

ไวอยางนอย 1 สปดาห จงนามาทาการทดลอง ดงภาพท 8

ภาพท 8 ไสเดอนสายพนธ African Night Crawler ทซอมาจากฟารมเอกชน

2.2 การวางแผนการทดลอง การทดลองใชการวางแผนการทดลองแบบสมตลอด (Completely Randomized Design, CRD) แบงเปน 4 สงทดลอง แตละสงทดลองม 3 ซ า ซงแบงชดการทดลองดงน

สงทดลองท 1 มลวว + ขยมะพราว สงทดลองท 2 มลวว + ผกตบชวา สงทดลองท 3 มลวว + ใบไมแหง สงทดลองท 4 มลวว + ธปฤาษ

19 2.3 การดาเนนการทดลอง

นาไสเดอนทพกไว มาสมวดขนาดและชงนาหนก โดยสมชงวด 20 % ของไสเดอนทใชทงหมด ในการทดลองทงหมด 240 ตว ปลอยใสกะละมงละ 20 ตว ทงหมด 12 กะละมง แตละสง การทดลองทา 4 ซ า เมอปลอยไสเดอนเรยบรอยแลว มการมดกะละมงดวยมงเขยวเพอปองกนไสเดอนหลบหน (ดงภาพท 9) ระหวางการเลยง ทาการรดนา 2 วน/ครง เพอเพมความชนในวสดรองพน ระหวางการเลยงไมมการใหอาหารเสรม และมการกลบหนาวสดรองพนสปดาหละครง ระยะเวลาในการทดลอง 6 สปดาห มการตรวจวดปรมาณปยของวสดรองพนทใชเลยงไสเดอนกอนเรมการทดลอง และหลงสนสดการทดลอง การเกบขอมลจะเกบขอมลเมอสนสดการทดลอง โดยเปนการเกบขอมลดานการเจรญเตบโตดานนาหนก ดานความยาว จานวนไสเดอนในแตละการทดลอง และการวเคราะหปรมาณปยในวสดรองพน เพอนาขอมลมาวเคราะหความแตกตางทางสถตตอไป

ก. ข.

ค.

ภาพท 9 การดาเนนการทดลอง ก. สมชงวดนาหนกและความยาว ข. ปลอยไสเดอนกะละมงละ 20 ตว ค. คมมงเขยวเพอกนไสเดอนหน

20

2.4 การเกบขอมลและวเคราะหขอมล

ในการทดลองครงนมการเกบขอมล ดงตอไปน

2.4.1. เกบขอมลดานการเจรญเตบโต ไดแก

1)ศ นาหนกเฉลยทเพมขน (Weight gain WG )

= นาหนกไสเดอนเฉลยสดทาย – นาหนกไสเดอนเฉลยเรมตน

2). จานวนตวไสเดอนเฉลยทเพมขน

= จานวนตวของไสเดอนเฉลยสดทาย - จานวนตวของไสเดอนเฉลยเรมตน

3). การวดความยาวเฉลยของไสเดอน

ความยาวไสเดอนทงหมด (เซนตเมตร) จานวนตวของไสเดอนทเหลอทงหมด

2.4.2 การวเคราะหปรมาณปยในดน โดยการสงตวอยางวสดเลยงทงกอนเลยงและหลงเลยง วเคราะหในหองปฏบตการ ของสาขาวชาพชศาสตร คณะเทคโนโลยการเกษตรและอตสาหกรรมเกษตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล สวรรณภม ศนยหนตรา 2.5. การวเคราะหขอมล วเคราะหขอมลการเจรญเตบโตเตบ อตราการรอดตายและปรมาณปยในวสดรองเลยงไสเดอน ทเลยงในวสดรองพนทตางกนตางกนโดยวเคราะหความแปรปรวน ANOVA และเปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉลยโดยวธ Dunana’s new Muttiple Range Test (DMRT) ทระดบความเชอมน 95 เปอรเซนตโดยใชโปรแกรมสาเรจรป

21

ผลการทดลองและวจารณผล

จากการศกษาวสดรองพนทเหมาะสมในการเลยงไสเดอนเพอผลตเปนอาหารสตวน า โดย

แบงชดการทดลองเปน 4 สงการทดลอง จานวน 3 ซ า มรายละเอยดดงน สงทดลองท 1 มลวว

และขยมะพราว สงทดลองท 2 มลววและผกตบชวา สงททดลองท 3 มลววและใบไมแหง และสง

ทดลองท 4 มลววและธปฤาษ โดยอตราสวน (1:1) เมอสนสดการทดลองนาขอมลไปวเคราะหทาง

สถตมผลการทดลองดงน

1. การเจรญเตบโตดานน าหนก

การเจรญเตบโตดานน าหนกของไสเดอนดนทเลยงดวยวสดรองพนทตางกน กอนการ

ทดลองมนาหนกเฉลยเรมตน เทากบ 1.33 กรม เมอสนสดการทดลอง พบวา ไสเดอนดนทเลยงดวย

มลวว + ธปฤาษ มนาหนกเฉลยสงสดเทากบ 1.08+0.29 กรม รองลงมาคอ ไสเดอนทเลยงดวย มลวว

+ ผกตบชวา มน าหนกเฉลย 1.04+0.22 กรม รองลงมาคอ สวนการเจรญเตบโตของไสเดอนดนท

เลยงดวย มลวว + ใบไมแหง และมลวว + ขยมะพราว มน าหนกตาสดไมแตกตางกน เทากบ

1.01+0.18 กรม ดงตารางท 1 เมอนาขอมลแตละสงทดลองไปวเคราะหความแตกตางทางสถต พบวา

แตละสงทดลองไมมความแตกตางทางสถต (p > 0.05)

การทดลองครงนไมสอดคลองกบการทดลองของ กตต และคณะ (2010) ทมการทดลอง

วสดรองพน 4 ชนด คอ ชนดท 1 ขยมะพราว: มลโค (1:1) ชนดท 2 คอใบตนกามป : ขยมะพราว:

มลโค (0ศ5:0ศ5:1) ชนดท 3 คอ ฟางขาว: ขยมะพราว: มลโค (0ศ5:0ศ5:1) และชนดท 4 คอ เศษผก: ขย

มะพราว: มลโค (0ศ5:0ศ5:1) ทาการทดลองเปนเวลา 12 สปดาห โดยการเจรญเตบโตของไสเดอน

สายพนธ AF ในสงทดลองท 3 มการเจรญเตบโตดทสด และมความแตกตางกบสงทดลองท 1 ท

ใชขยมะพราวกบมลโค แตแนวโนมการศกษาครงน ไปในทศทางเดยวกบการศกษาของ พรยทธ

และคณะ (2557) ททาการศกษาวสดรองพนทตางชนดกนทมผลตอการเจรญเตบโตและผลผลตปย

หมกจากไสเดอนสายพนธ แอฟรกาไนทครอเลอร Eudrilus eugeniac ดวยวสดรองพนท 4 ชนด

ไดแก ขยมะพราวกบดนรวน ปยหมกผกตบชวากบดนรวน ปยหมกจากตนกลวยกบดนรวน และ

ปยหมกมลววกบดนรวน ซงพบวา ไสเดอนมนาหนกเฉลยสดทาย เทากบ 72.91 , 71.63 , 60.83 และ

55.92 กรม ตามลาดบ ไมมความแตกตางกนทางสถต ( p> 0.05)

22 อญชลและสมชาย (2557) ไดศกษา วสดรองพน 5 สงทดลอง สงทดลองละ 4 ซา ไดแก (1)

สงทดลองท 1 ดนผสมสาเรจ : มลโค อตราสวน 4:1 (โดยปรมาตร) (2) สงทดลองท 2 ดนผสมสา

เรจ : มลโค : เปลอกถวเขยว อตราสวน 2:1:2 (โดยปรมาตร) (3) สงทดลองท 3 ดนผสมสาเรจ : มล

โค : เปลอกถวเขยว อตราสวน 2:1:1 (โดยปรมาตร) (4) สงทดลองท 4 ดนผสมสาเรจ : มลโค :

เปลอกถวเขยว อตราสวน 1:1:1 (โดยปรมาตร) และ (5) สงทดลองท 5 ดนผสมสาเรจ : มลโค :

เปลอกถวเขยว อตราสวน 1:1:2 (โดยปรมาตร) น าหนกของไสเดอนทเลยงมความใกลเคยงกบ

นาหนกของไสเดอนในการทดลองครงน

ตารางท 1 นาหนกของไสเดอนดนทเลยงดวยวสดรองพนทตางกน

สงทดลอง นาหนกเฉลย (กรม)

มลวว + ขยมะพราว 1.01+0.18a

มลวว + ผกตบชวา 1.04+0.22a

มลวว + ใบไมแหง 1.01+0.14a

มลวว + ธปฤาษ 1.08+0.29a

หมายเหต : อกษรทเหมอนกนในแนวตงแสดงวาไมมความแตกตางกนทางสถต (p > 0ศ05)

2. การเจรญเตบโตดานความยาว

การเจรญเตบโตดานความยาวของไสเดอนดนทเลยงดวยวสดรองพนทตางกน ความยาวเรมตนมความยาวเฉลย เทากบ 16.5 เซนตเมตร เมอสนสดการทดลอง พบวา ไสเดอนดนทเลยงดวย มลวว + ธปฤาษ มความยาวเฉลยสงสด เทากบ 10.0+1.04 เซนตเมตร รองลองมาคอ ไสเดอนทเลยงดวย มลวว + ผกตบชวา เฉลยเทากบ 8.87+1.50 เซนตเมตร รองลงมาคอ ไสเดอนทเลยงดวย มลวว + ใบไมแหง เฉลยเทากบ 8.60+1.81 เซนตเมตร และไสเดอนทเลยงดวย มลวว + ขยมะพราว มความยาวเฉลยตาสดเทากบ 5.13+1.69 เซนตเมตร ดงตารางท 2 เมอนาขอมลไปวเคราะหความแตกตางทางสถต สงทดลองท 1 ไสเดอนทใชวสดรองพนเปน มลววและขยมะพราว มความแตกตางทางสถตกบไสเดอนทใชวสดรองพน มลววกบผกตบชวา มลววกบใบไมแหง และมลววกบธปฤาษ อยางมนยสาคญทางสถต (p < 0.05)

23

ตารางท 2 ความยาวเฉลยเพมขนของไสเดอนทเลยงดวยวสดรองพนทตางกนเมอสนสดการทดลอง

หมายเหต : อกษรทไมเหมอนกนในแนวตงแสดงวามความแตกตางกนในทางสถต (p < 0.05)

3. การเจรญเตบโตดานจ านวนไสเดอน

การเจรญเตบโตดานจานวนทเพมขนของไสเดอนดน เมอสนสดการทดลอง พบวา ไสเดอนดนทเลยงดวย มลวว + ขยมะพราว มจานวนเพมขนเฉลยสงสด เทากบ 54.3+18.8 ตว รองลงมาคอ ไสเดอนทเลยงดวย มลวว + ไมใบแหง และมลวว + ผกตบชวา มจานวนเฉลยเพมขน เทากบ 31.3+7.02 ตว และ 29.7+5.51 ตว ตามลาดบ และไสเดอนทเลยงดวย มลวว + ฤาษ มจานวนเฉลยตาสดเทากบ 26.7+3.79 ตว ดงตารางท 3 ผลการวเคราะหทางสถต จานวนไสเดอนทเลยงดวย มลววกบขยมะพราว มความแตกตางทางสถตกบไสเดอนทใชวสดรองพน มลววกบผกตบชวา มลววกบใบไมแหง และมลววกบธปฤาษ อยางมนยสาคญทางสถต (p < 0.05) ไมสอดคลองกบการทดลองของ อญชลและสมชาย (2557) ในการศกษาวสดรองพน 5 สงทดลอง โดยปรมาณไสเดอนในแตละสงทดลองลดลง แตไมมความแตกตางทางสถต (p > 0.05)

ตารางท 3 จานวนตวของไสเดอนดนทเลยงดวยวสดรองพนทตางกนเฉลยเพมขน

หมายเหต : อกษรทไมเหมอนกนในแนวตงแสดงวามความแตกตางกนในทางสถต (p < 0.05)

สงทดลอง ความยาวเฉลย (เซนตเมตร)

มลวว + ขยมะพราว 5.13+1.69 b

มลวว + ผกตบชวา 8.87+ 1.50a

มลวว + ใบไมแหง 8.60+ 1.81a

มลวว + ธปฤาษ 10.0+ 1.04a

สงทดลอง จานวนไสเดอนเฉลย (ตว)

มลวว + ขยมะพราว 1:1 54ศ3+ 18.8a มลวว + ผกตบชวา 1:1 29ศ7+ 5.51b มลวว + ใบไมแหง 1:1 31ศ3+7.02b มลวว + ธปฤาษ 1:1 26ศ7+3.79b

24

4. ปรมาณธาตอาหารในวสดรองพน

การวเคราะหปรมาณปย ทเปนธาตอาหารหลก ไดแก ไนโตรเจน ฟอสเฟอรส และโปแตส เซยม ของวสดเลยงชนดตางๆ กอนและหลงการเลยงไสเดอน ผลการวเคราะหไดผลดงน ปรมาณไนโตรเจนกอนท าการทดลองพบวา มลวว + ผกตบชวา มคาเฉลยสงสด เทากบ 5.80+0.36 รองลงมาคอ มลวว + ไมใบแหง และ มลวว + ธปฤาษ มคา เฉลยเทากบ 4.73+0.47 และ 4.70+0.60 ตามล าดบ โดยมลวว + ขยมะพราว มคาเฉลยต าสดเทากบ 4.33+0.32 เมอวเคราะหขอมลทางสถต พบวา มลวว + ผกตบชวา มความแตกตางทางสถต กบ มลวว + ไมใบแหง มลวว + ธปฤาษ และ มลวว + ขยมะพราว อยางมนยส าคญทางสถต (p < 0.05) ดงตารางท 4 เมอสนสดการทดลองผลการวเคราะหปรมาณไนโตรเจน พบวา ปรมาณไนโตรเจนของ มลวว + ธปฤาษ มคาเฉลยสงสด เทากบ 5ศ20+0.36 รองมาคอ มลวว + ผกตบชวา และ มลวว + ใบไมแหง มคาเฉลยเทากบ 4ศ90+0.20 และ 4ศ73+0.51 ตามลาดบ โดยมลวว + ขยมะพราว มคาเฉลยตาสดเทากบ 4ศ40+0.26 ดงตารางท 4

ปรมาณไนโตรเจนของการศกษาวสดรองพนครงน สงกวาการศกษาของ กตต และคณะ (2010) ทศกษาวสดรองพน 4 ชนด คอ ชนดท 1 ขยมะพราว: มลโค (1:1) ชนดท 2 คอใบตนกามป : ขยมะพราว: มลโค (0.5:0.5:1) ชนดท 3 คอ ฟางขาว: ขยมะพราว: มลโค (0.5:0.5:1) และชนดท 4 คอ เศษผก: ขยมะพราว: มลโค (0.5:0.5:1) โดยมปรมาณไนโตรเจน สงสด เทากบ 1.50 % และตาสดเทากบ 0.96 %

25

ตารางท 4 ปรมาณคาไนโตรเจนของไสเดอนดนทเลยงดวยวสดรองพนทตางกนกอนทาการทดลองและเมอสนการทดลอง

หมายเหต : อกษรทไมเหมอนกนในแนวตงแสดงวามความแตกตางกนในทางสถต (p < 0ศ05)

การวเคราะหปรมาณฟอสฟอรสกอนทาการทดลองพบวา มลวว + ไมใบไมแหง เฉลยสงสดเทากบ 0.28+0.03 รองลงมาคอ มลวว + ขยมะพราว และ มลวว + ธปฤาษ เฉลยเทากบ 0.24+0.01 และ 0.06+0.01 ตามลาดบ โดยมลวว + ผกตบชวา มคาเฉลยตาสด เทากบ 0.02+0.12 เมอวเคราะหขอมลทางสถต พบวา แตละสงทดลองมความแตกตางทางสถต อยางมนยส าคญทางสถต (p < 0.05) ดงตารางท 5 เมอสนสดการทดลองปรมาณฟอสฟอรส ของ มลวว + ธปฤาษ เฉลยสงสดเทากบ 0.07+0.01 รองลงมาคอ มลวว + ใบไมแหง และ มลวว + ผกตบชวา ม ค า เ ฉ ล ย เ ท า กน เ ท า ก บ 0.06+0.01 และมลวว + ขยมะพราว มคาเฉลยตาสดเทากบ 0.04+0.00 ผลการวเคราะหทางสถต ของปรมาณฟอสฟอรส ใน มลววกบขยมะพราว มความแตกตางทางสถตกบไสเดอนทใชวสดรองพน มลววกบผกตบชวา มลววกบใบไมแหง และมลววกบธปฤาษ อยางมนยสาคญทางสถต (p < 0.05) ดงตารางท 5

สงทดลอง คา ไนโตรเจน (N)

กอนการทดลอง หลงการทดลอง

มลวว + ขยมะพราว 4.33+0.32a 4.40+0.26a

มลวว + ผกตบชวา 5.80+0.36b 4.90+0.20ab

มลวว + ใบไมแหง 4.73+0.47a 4.73+0.51ab

มลวว + ธปฤาษ 4.70+0.6a 5.20+0.36a

26

ตารางท 5 ปรมาณธาตอาหารฟอสฟอรสของไสเดอนทเลยงดวยวสดรองพนทตางกน กอนการทดลอง และเมอสนสดการทดลอง

หมายเหต : อกษรทไมเหมอนกนในแนวตงแสดงวามความแตกตางกนในทางสถต (p < 0.05)

การวเคราะหปรมาณโพแทสเซยมกอนการเลยงไสเดอน พบวา มลวว + ใบไมแหง เฉลยสงสดเทากบ 9.27+0.51 รองลงมาคอ มลวว + ผกตบชวา และ มลวว + ธปฤาษ เฉลยเทากบ 2.53+0.12 และ 2.37+0.06 ตามลาดบ และมลวว + ขยมะพราว มคาเฉลยตาสดเทากบ 1.60+0.01 ผลการวเคราะหทางสถต ปรมาณโพแทสเซยม ของ มลววกบผกตบชวา และมลววกบธปฤาษ ไมมความแตกตางทางสถต (p > 0.05) แตมความแตกตางทางสถตกบ มลววกบขยมะพราว และมลววกบใบไมแหง อยางมนยสาคญทางสถต (p < 0.05) เมอหลงสนสดการทดลอง พบวา มลวว + ขยมะพราว เฉลยสงสดเทากบ 8.43+0.32 รองลงมาคอ มลวว + ผกตบชวา เฉลยเทากบ 8.23+1.72 รองลงมาคอ มลวว + ธปฤาษ เฉลยเทากบ 1.87+0.06 และมลวว + ใบไมแหง มคาเฉลยตาสดเทากบ 1.80+0.10 ดงตารางท 6 ผลการวเคราะหทางสถตปรมาณโพแทสเซยม ของ มลววกบขยมะพราว กบ มลววกบผกตบชวา ไมมความแตกตางทางสถต (p > 0.05) แตทงสองสงทดลอง มความแตกตางทางสถตกบไสเดอนทใชวสดรองพน มลววกบใบไมแหง และมลววกบธปฤาษ อยางมนยสาคญทางสถต (p < 0.05) ผลการทดลองครงน ไดคาปรมาณโพแทสเซยมสงกวา การทดลองของ นรสราและคณะ (มปปศ) ทไดทาการศกษาและพฒนาวธการผลตปยมลไสเดอนโดยไสเดอนดน Eudrilus eugeniae โดยมปรมาณของโพแทสเซยมทไดจากการทดลอง สงสดท 1.94 % แตการทดลองครงนไดสงสด ท 8.43 %

สงทดลอง คา ฟอสฟอรส (P)

กอนการทดลอง หลงการทดลอง

มลวว + ขยมะพราว 0ศ24+0.01c 0.04+0.00a

มลวว + ผกตบชวา 0ศ02+0.12a 0.06+0.01b

มลวว + ใบไมแหง 0.28+0.03d 0.06+0.01b

มลวว + ธปฤาษ 0.06+0.01b 0.07+0.01b

27

ตารางท 6 ปรมาณธาตอาหารโพแทสเซยมของไสเดอนทเลยงดวยวสดรองพนทตางกน กอนการ ...................ทดลอง และเมอสนสดการทดลอง

หมายเหต : อกษรทไมเหมอนกนในแนวตงแสดงวามความแตกตางกนในทางสถต (p < 0ศ05)

สงทดลอง คา โพแทสเซยม (K)

กอนการทดลอง หลงการทดลอง

มลวว + ขยมะพราว 1ศ60+0. 01a 8ศ43+0.32b

มลวว + ผกตบชวา 2ศ53+ 0.12b 8ศ23+ 1.72b

มลวว + ใบไมแหง 9ศ27+ 0.51c 1ศ80+ 0.10a

มลวว + ธปฤาษ 2ศ37+ 0.06b 1ศ87+ 0.06a

28

สรปผลการทดลอง จากการศกษาการศกษาวสดรองพนทเหมาะสมในการเลยงไสเดอนเพอผลตเปนอาหารสตวนาโดยม 4 สงการทดลอง ไดแก มลวว + ขยมะพราว มลวว + ผกตบชวา มลวว + ใบไมแหง และมลวว + ธปฤาษ การเจรญเตบโตของนาหนกเฉลยของไสเดอนดนทเลยงดวยวสดรองพน มลวว + ธปฤาษ มนาหนกเฉลยดทสด เทากบ 1ศ08 กรม และแตละสงทดลองไมมความแตกตางกนในทางสถต (p>0ศ05) การเจรญเตบโตดานความยาวเฉลยของไสเดอนทเลยงดวยวสดรองพนมลวว + ผกตบชวา ดทสด มคาเทากบ 8ศ87 ซมศ การเจรญเตบโตดานจานวนทเพมขนเฉลย มลวว + ขยมะพราว มจานวนตวไสเดอนมากทสด มคาเทากบ 54ศ3 ตว ปรมาณแรธาตอาหารไนโตรเจนเมอสนสดการทดลองเฉลย มลวว + ธปฤาษ มคามากทสด เทากบ 5ศ20 % ปรมาณธาตฟอสฟอรสของ มลวว + ใบไมแหง มคาสงสด เทากบ 0ศ28 % และปรมาณธาตอาหารโพแทสเซยมของ มลวว + ขยมะพราว มคาสงสดเทากบ 8ศ43%

จากผลการศกษาครงน สามารถสรปไดวาในการศกษาวสดรองพนทเหมาะสมในการเลยงไสเดอนครงน ไดแก มลวว รวมกบ ขยมะพราว เนองจาก ไดผลผลตจานวนตวไสเดอนไดมากกวา สงทดลองอนๆ แมวาจะมคาดานอนนอยกวา สงทดลองอนๆ กตาม แตในการกาจดผกตบชวา ธปฤาษ พบวาเราสามารถนาทงสองชนดมาเปนอาหารเลยงไสเดอนไดด เพอลดตนทนในการผลตไสเดอนและเปนการกาจดวชพชตอไปในอนาคตตอไป

29

เอกสารอางอง

กตต วรณพนธ พชรสาร ฐตธนานนท และสรรตน บตรพรหมศ 2010ศ ชนดของไสเดอนและวสด รองพนแบบตางๆ ตอการใหผลผลตของไสเดอนศ Rajabhat Agric. 9 (2): 12-20ศ ขวญเรอน สวรรณรตนศ 2553ศ แนวทางการเพาะเลยงไสเดอน ปอนตลาดปลาสวยงามศ[Online] ………..Available http:// http://www.nicaonline.com [2561 กนยายน 21] จนทรจรา โตะขวญแกว. 2557. การเปรยบเทยบวสดรองพนทในการเลยงไสเดอนทแตกตางกนตอ..............การผลตมลไสเดอนในเขตจงหวดเพชรบรณ.สาขาวชาเกษตรศาสตรเทคโนโลยการเกษตร..............มหาวทยาลยราชภฏเพชรบรณ. จราเดช เลมสวาง. 2543. การควบคมโรคพชโดยพชโดยชววธ. สานกงามหาวทยาลยเกษตรศาสตร. กรงเทพฯ. จราย นชนนท กนก เสศพานช และอภศกด โพธปน. 2560. ผลของวสดเพาะเลยงทมตอจานวนถง ………..ไขน าหนกตวปรมาณมลไสเดอนดนสายพนธแอฟรกนไนทคลอเลอร (Eudrilus eugniac). ………..วารสารเกษตรพระจอมเกลา.7(1):66-72 เชาวน ชโนรกษ และพรรณ ชโนรกษ. 2541. ชววทยา เลม 2. บรพาสาสน. กรงเทพฯ.545 น. ธตนนท ขวญสดศ 2546ศ การบาบดและการทาปยหมกมลไกโดยใชไสเดอน Lumbricus rubellus ………..และ Eudrilus eugeniae. วทยานพนธปรญญาโทศ มหาวทยาลยเกษตรศาสตรศกรงเทพฯ นพพล เกตประสาท. 2544. ธปฤาษศ หนวยอนรกษและใชประโยชนพชพรรณ ศนยปฏบตการวจย และเรอนปลกพชทดลองคณะเกษตร กาแพงแสน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขต กาแพงแสน จศนครปฐมศ นรสรา พานพวง สาวตร จนทรานรกษ และ พรพงษ เชาวนพงษศ มปปศ การศกษาและพฒนาวธการ ผลตปยมลไสเดอนโดยไสเดอนดน Eudrilus eugeniae. รายงานวจย ภาควชาเทคโนโลย ชวภาพ คณะอตสาหกรรมเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพฯศ 8 นศ นรนามศ 2560ศ การเ ลยงไสเ ดอนดนเพอการเกษตรและการขายศ [Online] Available ………..http://www.meenaruk.com. [2561, มนาคม 4] นรนามศ มปปศ ผกตบชวาศ เวบพชผกสมนไพรศ [Online] Available http://thailand-an- field.blogspot.com/2010/02/blog-post_11.html. [2561, มกราคม 10] บรรจงศกด ภคด ศ2541ศ ศกยภาพของการใชไสเดอนเพอยอยสลายอนทรยวตถในฟารมขนาดเลกศ สานกงานวจยและพฒนาการเกษตร เขต 1, เชยงใหมศ บพธ จารพนธ และ นนทพร จารพนธศ 2540ศ ปฎบตการสตววทยาทวไปศ กรงเทพฯศ ภาควชาสตว วทยา คณะวทยาศาสตรศ มหาวทยาลยเกษตรศาสตรศ 211 น.

30

ประสงค หลาสะอาด และ จตเกษม หลาสะอาดศ 2544ศ คมอสาระการเรยนรพนฐานและเพมเตม ………..กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ชววทยา มศ5 เลม 3ศ โรงพมพทรพยการพมพศกรงเทพฯศ พงศเทพ สวรรณวาร. 2555. ความหลากหลายของไสเดอนดนในอทยานแหงชาตทบลาน.การวจย ฉบบสมบรณ.สานกวชาวทยาศาสตร.มหาวทยาลยเทคโนโลยสรนาร. พนธตธ มะลสวรรณ และผสด สายชนะพนธ. 2546. การทาธรกจฟารมไสเดอน. สานกพมพศร ………. สยามพรนทแอนดแพคก จากด,กรงเทพฯ.173 น. พรยทธ สรฐนกร ไกรวทย พะรมย และสชาดา สานสนต. 2557. วสดรองพนทตางชนดกนทมผลตอ การเจรญเตบโตและผลผลตปยหมกจากไสเดอน.วารสารแกนเกษตร.42(1):712-715 มสยา คนทา ครรชต ศรพลาย คมสน บนเทง และกตต วรณพนธ. 2541. ผลของอาหารชนดตางๆตอ จานวนของไสเดอนสายพนธ African nigth crawler (Eudrilus eugeniae).วารสารการเกษตร ราชภฏ. มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน. 7(1): 66-72 สมชย จนทรสวาง. 2549. ไสเดอนดนแอฟรกน. [Online] Arailable http://www.ku.ac.th/e-..............magazine/Sep49/agri/African.htm. [2561 กนยายน 16] สพาภรณ ดาดงศ 2549ศการศกษากายวภาคและการบาบดกากตะกอนแหงจากศนยผลตภณฑนมศ ………ศศวทยานพนธศมหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตบางเขนศโดยไสเดอน Eudrilus eugeniae ………..กรงเทพฯศ สภา ณ นคร. 2511. โลหตวทยา.โรงพมพอกษรสมพนธ,กรงเทพฯ. 115 น. สลลก อารกษณธรรม และสชาดา สานสนต. 2557. อทธพลของปยหมกมลไสเดอนดนจากไสเดอน ...…….. ดนตอการเปลยนแปลงสมบตฟสกสดนและการปรบปรงโครงสรางของดน.รายงานฉบบ ………..สมบรณ.มหาวทยาลยแมโจ.เชยงใหมฯ. 55 น. เสกสรร พนเขยว. 2555. ผลของวสดเหลอใชอนทรยและพนธไสเดอนดนตอสมบตของปยมล..............ไสเดอนดนทใชปลกดาวเรอง.วทยานพนธ.มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.กรงเทพฯ. อรนงศ อทยหงษ และโชคชย รกสงข. 2553.ไสเดอนดนกบการจดการขยะอนทรย (Vermicompost :Organic Waste Management).รายงานประจาป,สานกงานปลดกระทรวงทรพยากรธรรม ชาตและสงแวดลอม. อญชล จาละ และ สมชาย ชคตระการศ 2547. เปรยบเทยบอตราสวนเปลอกถวเขยวทใชเปนวสด รองพนตอการเจรญเตบโตของไสเดอนดน Eudrilus eugeniae และ Pheretima peguanaศ Thai Journal of Science and Technology 3 : 3ศ 206 – 215 ศ อานฐ ตนโช. 2548. เทคนคการผลตปยหมกมลไสเดอนดน.สานกงานวทยาศาสตรและเทคโนโลย แหงชาต. ปทมธาน.72 น. __________. 2549. ไสเดอนดน.สานกงานวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต,ปทมธาน.259 น. __________. 2550. ไสเดอน. ทรโอแอดเวอรไทซงแอนด มเดย.พมพครงท 2.เซยงใหม.

31

__________. 2552. คมอการผลตปยหมกมลไสเดอนจากอนทรยในชมชนขนาดยอยศ Trio Adret- Ising & Media Co.,Ltd. เชยงใหม. โองการ วณชาชวะ. 2558. ลกษณะพนธกรรมของวชพชรกรานตางถนผกตบชวาในประเทศไทยศ วารสารวทยาศาสตรและเทคโนโลย. 23 : 3. 485 – 496. medthai. nd. ธปฤาษศ [Online] Available https://medthai.com/. [2561, มกราคม 10]

32

ภาคผนวกท 1 ใบเสรจคาใชจาย