ความรทวไปเกยวกบครอบครว

โดย อาจารยภาสต ศรเทศสาขาสาธารณสขศาสตร คณะพยาบาลศาสตร

มหาวทยาลยราชภฏเพชรบร

ครอบครวเปนสถาบนทางสงคมทเลกและเกาแกทสดทเปนรากฐานของระบบสงคมทงหลายเพราะฉะนน ครอบครวจงไดชอวาเปนสถาบนเบดเสรจ (All Inclusive Institution) โดยไมมสถาบนใดๆ ทท าหนาทแทนสถาบนครอบครวไดทกอยาง มนษยยอมมการเกดและไดรบการอบรมเลยงดภายในครอบครว ไดรบความรกจากพอแม ญาตพนอง มนษยจงจะสามารถเจรญเตบโตไดอยางปกต มความตองการชวตครอบครวเมอเตบใหญ พอแมจงเปนบคคลส าคญในการปลกฝงความรบผดชอบในหนาท การเอาใจใสบตรใหไดรบความร ศลธรรม จรรยามารยาท ตลอดจนการเรยนรทางสงคม (Socialization)

สรปไดวา ครอบครวเปนสถาบนแรกทท าใหบคคลเกดการเรยนรทางสงคม นอกจากนยงชวยสรางบคลกภาพแหงความเปนมนษยอกดวย

สาระส าคญ

ความหมายของครอบครว

ความหมายของครอบครว

พจนานกรม ผรวมครวเรอน ไดแก สาม ภรรยาและบตร นอกจากนนกสงคมวทยา นกจตวทยาตางกใหความหมายของครอบครว ในลกษณะทแตกตางกน

สงคมวทยา รปแบบของการทบคคล 2 คน หรอกลมบคคลสรางแบบ (pattern) หรอโครงสราง (structure) ของการอยรวมกน

นกจตวทยา สถาบนทางสงคมแหงแรกทมนษย สรางขนจากความสมพนธทมตอกน เพอเปนตวแทนของสถาบนสงคมภายนอกทจะปลกฝงความเชอ คานยม และทศนคตกบสมาชกรนใหมของสงคมทมชวตอบตขนในครอบครว

(ตอ)

กฎหมายชายและหญงทจดทะเบยนสมรสกนมบตร บคคลเหลานจะเปนครอบครวเดยวกนตามกฎหมาย บดามารดาและบตรมหนาททตองปฏบตตอกนกฎหมาย บตรมสทธไดรบมรดกจากบดามารดา

เศรษฐกจคนทใชจายรวมกนจากเงนงบเดยวกน ถงแมสมรสแลวจะแยกบานออกไปอยตางหากแตยงคงมพนธะทางศลธรรมทตองสงเสยเงนทองใหใชจายซงเปนการใชจายจากเงนงบเดยวกน จดวาเปนครอบครวเดยวกน

กลมบคคลทเกยวพนกนทางสายโลหต เชน สามภรรยามบตร บตรเกดจากอสจของบดาผสมกบไขทสกของมารดา ฉะนน บดามารดาและบตรซงเกยวพนกนทางสายโลหต

ชววทยา

(ตอ)

**สรป**

เมอพจารณาความหมายของครอบครวตามนยของอนามยครอบครว จงมความหมายในแงทางสงคม เพราะในเรองการดแลสขภาพของสมาชกในครอบครว หวหนาครอบครวหรอเจาบาน จะตองดแลสขภาพของสมาชกในครอบครวทกคนไมวาจะมความเกยวพนกนทางสายโลหต ทางกฎหมาย หรอไมมความสมพนธทางสายโลหตกตาม

กลมคนทอาศยอยในบานเดยวกนอาจเกยวหรอไมเกยวพนทางสายโลหตหรอทางกฎหมายแตมปฏสมพนธกน ใหความรกและเอาใจใสตอกน มความปรารถนาดตอกน เชน ลกของลกจางอยในบานเดยวกน เจาของบานใหความรกดแลเอาใจใส กนบวาเดกนนเปนครอบครวในแงทางสงคม ความสมพนธนนอาจจะแนนแฟนมนคง หรอราวรานแตไมถงกบแตกแยกกยงนบวาเปนครอบครวอย

สงคม

การสมรส

การสมรส หมายถง การทชายหญงมความสมพนธทางเพศในรปแบบทสงคมยอมรบ โดยในแตละสงคมจะมกฎเกณฑระเบยบแบบแผนส าหรบคสมรสเพอความถกตอง เชน บางสงคมการสมรสจะสมบรณตองผานพธกรรมทางศาสนา เปนตน ในปจจบนสงคมสวนมากจะก าหนดเอาการจดทะเบยนสมรสเปนหลกส าคญทสดในการปฏบต อยางไรกตาม ชายหญงทจะสมรสกนนนตองผานการเลอกบคคลทตนพอใจหรอไมนนกแลวแตสภาพการณของสงคม ซงทฤษฎในการเลอกคครองกมหลายทฤษฎ แตในทนจะขอยกตวอยางประกอบการพจารณา ดงน

เปนทฤษฎทคสมรสจะเลอกคครองทมลกษณะคลายคลงกบตน เชน ดานการศกษา ฐานะ สถานภาพทางสงคม รสนยม อาย ทศนคต เชอชาต ศาสนา ทคลายคลงกน เปนตน เชน คนมความรแตงงานกบคนมความรระดบเดยวกน ราชวงศแตงงานกบราชวงศ คนไทยแตงงานกบคนไทย คนในวรรณะพราหมณแตงงานกบพราหมณ จณฑานกบจณฑาน เปนตน

ทฤษฎแหงความคลายคลง (The Theory of Homogamy)

เปนทฤษฎทคสมรสจะเลอกคครองทมลกษณะทแตกตางไปจากตน เชน อาจตางชนวรรณะ คนมความรสงอาจแตงงานกบคนทมความรต ากวา หรอตางเชอชาต ตางศาสนา คนผวด าแตงงานกบคนผวขาว เปนตน

ทฤษฎแหงความแตกตาง (The Theory of Heterogamy)

หนาทของครอบครว (Functions of the Family)

หนาทของครอบครว คองานทครอบครวพงปฏบตใหเกดประโยชนแกมวลสมาชกในครอบครวเพอใหสมาชกเหลานนอยในสงคมไดอยางมความสข โดยทครอบครวเปนสถาบนทเกาแกและจ าเปนทสดของมนษย ครอบครวจงมการท าหนาทตางๆ แบบเดยวกนในทกสงคมของมนษย จนเราอาจเรยกไดวาเปนหนาทสากล คอเปนหนาทซงครอบครวของทกสงคมตองกระท า เฉลยว บญยงค (2538: 47) ไดสรปหนาทของครอบครวโดยทวไป ไดดงน

หนาทของครอบครว (Functions of the Family)

หรอหนาทการใหก าเนดแกสมาชก ความตองการทางสรระอยางหนงของมนษย คอ เพศรส ซงเปนสาเหตใหมบตร การใหก าเนดแกสมาชกตองอาศยพฤตกรรมทางเพศ ซงเปนสวนหนงของกระบวนการทางชววทยา การใหก าเนดแกสมาชกควรจะเปนตามธรรมชาต กลาวคอ เมอชายหญง กระท ากจกรรมทางเพศรวมกน ฝายหญงกมครรภ เมอครบก าหนดกคลอดบตรถาสขภาพของมารดาและบตรด บตรกจะเจรญเตบโตไปตามล าดบ บดามารดาจะตองเลยงดบตรใหมคณภาพ สามารถท าประโยชนใหสงคมได

1. หนาททางชววทยา

เมอครอบครวผลตเดกออกมาแลว พอ แม ญาตพนอง จะตองชวยกนเลยงดและอบรมสงสอนใหเดกไดเจรญเตบโตเปนสมาชกทดของสงคมตอไป หนาทนนบวาส าคญมาก ซงประกอบดวยลกษณะส าคญ 2 ประการดวยกนคอ

2.1 การเลยงดเดกออนเพอใหมรางกายแขงแรงเจรญเตบโต มจตใจสมบรณ2.2 การอบรมสงสอนขนบธรรมเนยมประเพณและวฒนธรรมอนดงามใหเดก

2. หนาทในการอบรมเลยงดเดก

หนาทนยงไมมสถาบนใดท าแทนไดดกวาครอบครว ความรกทเดกไดรบจากบดามารดา หรอจะครอบครวตนเปนความรกทตอเนอง ไมมวนสนสด เดกทขาดความรกขาดความเอาใจใสจากครอบครว มกจะกอปญหาขนเพอเรยกรองความสนใจ เดกมกจะมความโกรธ ขอจฉา ไมรกใคร จะปรบตวใหเขากบบคคลภายนอก ครอบครวกมกจะปรบไมได หรอไดกไมดพอ เมอถงวยแตงงานกปรบตวใหเขากบคสมรสของตนไมได

3. หนาทในการใหความรก

คอการหาเงนมาใชจายเลยงดสนองความตองการตามปจจยส าคญ 5 ประการ คอ 1. อาหาร 2. เสอผา 3. ยารกษาโรค 4. ทอยอาศย5. การศกษา

อนเปนความจ าเปนพนฐานของมนษย

4. หนาทในทางเศรษฐกจ

บดา มารดา มหนาทใหความปลอดภยแกบตรนบตงแตบตรปฏสนธ เมอคลอดออกมาแลวบตรจะตองไดรบการปกปองอยางรอบคอบ ความกาวหนาในทางวทยาศาสตรความกาวหนาในทางโภชนาการ จะชวยใหครอบครวปลอดภยและเจรญเตบโตแขงแรง นอกจากพอ แม จะใหความปลอดภยแกบตรโดยตรงแลว สมาคมผปกครอง สมาคมสขภาพจต คลนคสขวทยาจต ฯลฯ ลวนเปนสถาบนทชวยปกปองอนตรายใหความปลอดภยแกเดกใหความรแกครอบครว ท าหนาทนไดอยางด

5. หนาทในการใหความปลอดภย

การศกษาในตอนเรมแรกชวตนน เดกไมไดรบไปจากการสงสอนดวยวาจาอยางเดยว แตเรยนรโดยการเลยนแบบดวยในฐานะครคนแรกของบตร บดา มารดา จะตองใหความรทกๆดานแกบตร ใหบตรยอมรบและเขาใจวฒนธรรมของชมชน ถาครอบครวมสงแวดลอมทดใหกบเดก การศกษาของเดกกจะดทงดานคณภาพและปรมาณ การศกษาในครอบครวจะเปนผลเพยงไรนนยอมขนอยกบแรงเสรมทครอบครวใหแกเดก เดกทบดามารดาฝกใหชวยตนเองจะเปนคนท างานเปน รบผดชอบในการงาน วนยทครอบครวฝกใหยอมชวยใหเดกเปนคนทอยในระเบยบวนย

6. หนาทในการใหการศกษา

ครอบครวควรจะอบรมสงสอนและชกจงใหบตรไดกระท าหนาทอนเปนศาสนกจประจ าวน เชน การท าบญตกบาตร การสวดมนตไหวพระ การท าใจใหสะอาดปราศจากอหงสา (ราคะ โลภะ โทสะ โมหะ) ประพฤตปฏบตตนใหอยในพรหมวหาร 4 (เมตตา กรณา มทตา และ อเบกขา) ถาบตรเขาใจและปฏบตได กจะท าใหจตใจเปนสข ครอบครวควรจะท าหนาทเหลานตงแตบตรของตนยงอยในวยเดก ซงเปนเวลาทเดกเรยนรไดงาย

7. หนาทในทางศาสนา

การขจดปลดปลอยความเครงเครยดทงทางรางกายและจตใจ เปนความตองการพนฐานของมนษยการปลดปลอยความเครงเครยดทางอารมณเปนเรองจ าเปนส าหรบผใหญแตส าหรบเดกการใหเลนอยางสนกสนานเปนสวนทชวยใหเดกเจรญเกบโตในดานตาง ๆ พรอมกนหลายดาน ครอบครวจงควรจดสนทนาการใหกบเดกทงในบานและในบรเวณบาน รวมทงนอกบานดวย

8. หนาทในทางสนทนาการ

หนาทนเปนแนวโนมในสงคมทนาเปนหวง เนองจากประเทศไทยไดกาวเขาสสงคมสงอายซงจ าเปนตองไดรบการดแล หากไมมการเตรยมความพรอมทดพออาจกอใหเกดปญหาตามมาในหลายๆ ดานซงจะกลายเปนภาระของครอบครว สงคม และประเทศ

9. หนาทในการสงเคราะหคนชรา

หนาทนเปนแนวโนมในสงคมทนาเปนหวง เนองจากประเทศไทยไดกาวเขาสสงคมสงอายซงจ าเปนตองไดรบการดแล หากไมมการเตรยมความพรอมทดพออาจกอใหเกดปญหาตามมาในหลายๆ ดานซงจะกลายเปนภาระของครอบครว สงคม และประเทศ

9. หนาทในการสงเคราะหคนชรา

ครอบครวเปนสถาบนทางสงคมสถาบนแรกของมนษย แมครอบครวจะมววฒนาการมาหลายรปแบบ แตครอบครวทกรปแบบมความส าคญเหมอนกนตอสมาชก ความส าคญของครอบครว

มหลายประการ ไดแก

1. ครอบครวเปนสถาบนพนฐานแรกทสดของมนษย และเปนสถาบนทเกาแกทสดในโลก ทท าหนาทในการหลอหลอมความเปนมนษย ของสมาชกใหมในครอบครว

2. เปนหนวยของสงคมพนฐาน ทประกอบดวยวถชวตของสมาชกทกคน วถชวตน รวมทงดานเศรษฐกจ และการเมอง การศกษา ศลปวฒนธรรม และจรยธรรม ซงมผลตอคณภาพของสงคม

3. ครอบครวเปนหนวยเศรษฐกจพนฐานของสงคม ทสามารถจนเจอเดก และเยาวชน ทยงตองการพงพาผอนในวยเยาว

(ตอ)

4. การอบรมเลยงดจากครอบครว และการใหการศกษาในครอบครว มอทธพลตอระดบคณภาพของคน และบคลกภาพ ซงรวมทงคานยม เจตคต และพฤตกรรมของเดกและเยาวชน วถชวตของสมาชกในครอบครวทมอทธพลตอกน โดยเฉพาะในเดกและเยาวชน ครอบครวเปนเบาหลอมความคด คานยมตางๆทส าคญ

5. ปญหาสงคมหลายประการจะปองกนได โดยสถาบนครอบครว สถาบนครอบครวทรวมตวกนได จะเปนกลมพลง/ชมชน ทสามารถพฒนา ปองกน และแกไขปญหาของตนเองได

ลกษณะโครงสรางของครอบครว

1. มจดมงหมายรวมกน (Common purpose)

ไมวาจะเปนสาม หรอภรรยา หรอลก มเปาหมายชวตเหมอนกน เปนเปาหมายเดยวกน เชน ตองการสรางครอบครวใหมความสขปราศจากอบายมข ทงสาม ภรรยา บตร จะตองละเวนจากอบายมขทงปวง ถาไมเชนนนครอบครวกจะไมมความสข

2. เปนการแบงงานกนท าตามความช านาญเฉพาะดานระหวางสมาชก

(Specialization among members)

ในครอบครวจะมการแบงงานกนท าระหวางสมาชกโดยอาศยความช านาญเฉพาะดาน เชน • ภรรยาท ากบขาว • สามขบรถ • ลกชวยท าความสะอาดบาน เปนตน

3. ครอบครวตองมลกษณะเปนผน าและมการก าหนดสถานะ

(Leadership and status)

ในครอบครวจะมการก าหนดวาใครเปนผน าครอบครว ใครมบทบาทและสถานะอยางไรในครอบครว เชน ครอบครวคนจนจะเดนชดในเรองบทบาทและสถานะมากระหวางลกสาวและลกชาย

4. ครอบครวตองมความรวมมอกน

(Cooperation)

ตองมการรวมมอกนในการท างาน สรางรายไดใหกบครอบครว สาม ภรรยา ชวยกนท างานหารายไดใหกบครอบครว สวนลกใหก าลงใจ ขยนเรยน เปนตน

5. ตองมการสอสารภายในครอบครว

(Communication)

ในครอบครวตองมการพบปะพดคยกนโดยเฉพาะการอบรมสงสอนลก ทงนวงจรชวตครอบครว วงจรชวต (Family life cycle) สามารถแบงกลมไดดงน(1) เปนโสด (Bachelorhood)(2) คสมรสใหม (honey mooners)(3) ครอบครวทมบตร (Parenthood)(4) ครอบครวทอยคนเดยว (Dissolution)

โดยทในแตละแบบนนจะประกอบไปดวยบคคลในวยตางๆ ดงน

1. วยทารก (Baby) เปนวยทไมมอทธพลอะไรเลยตอการซอ เพราะพอแมเปนผจดหาทกอยางให

2. วยกอนเขาเรยน (Preschool child)

อาย 3-6 ป เปนวยทเรมมอทธพลตอการตดสนใจซอของพอแม โดยเดกจะรบเราใหพอแมซอให อยากไดอะไรตองได นกการตลาดตองเลนกบวยน

3. วยเรยน (School age)

อาย 7-12 ป เปนวยเรยนระดบประถม มอทธพลตอการตดสนใจซอนอยกวาวยกอนเขาเรยน นกการตลาดมกใชวธจงพอแมทอยากเหนความเจรญเตบโตของลก

(ตอ)

4. วยรน (Teenage)

• อาย 13-19 ป เปนวยทตดเพอนมาก ไมคอยไปไหนมาไหนกบพอแม• เปนวยทไดรบความกดดนจากเพอน (Peer group pressure) มกท าอะไร

ตามเพอน• ชอบเลยนแบบบคคลทตนยกยองบชา (Idol)

5. วยผใหญ (Adolescent) อาย 25-40 ป เปนวยฉกรรจ วยหนมสาว ท าอะไรตามใจตวเอง

6. วยแตงงาน (Honeymooners)

เปนวยทอยในชวงการสรางเนอสรางตวพยายามเกบเงนซอบาน ซอรถ การใชจายเงนตองมการปรกษากน

(ตอ)

7. วยทเรมมบตร (Parenthood)

เปนกลมทใชเงนเพอบตรมากขน ใหความสนใจสนคาส าหรบเดกมากขน ประกนชวต อาหาร การดแลสขภาพ เสอผาเดก

8. วยทเปนมาย (Desolution)

เ ปนวย ท เ ฝ า ดการ เจ รญ เ ตบโตของ ลกหลาน รกหลานมากกว า ลก เนองจากวาวฏจกรชวตครอบครวตงแตวยผใหญ (Adolescent) ขนไปเปนขนทมอ านาจซอสง

ประเภทของครอบครว

เปนครอบครวทประกอบดวยบคคลทมความสมพนธกนอยางใกลชดทสด ประกอบดวย พอแม และลกๆ แตบางสงคมวฒนธรรมอาจก าหนดใหญาตบางคนอาศยรวมอยดวย ซงอาจจะเปนพ หรอนองของสาม หรอภรรยา ทยงเปนโสด แตอ านาจของหวหนาครอบครวมอยอยางสมบรณ ครอบครวประเภทนตามปกตจะมสมาชกนอยมาก อาจจะมเฉพาะสาม ภรรยา และลกๆเทานน

1. ครอบครวเนอแทหรอครอบครวพนฐาน (Nuclear or Elementary)

ไดแก ครอบครวแบบเนอแทหรอครอบครวพนฐานตงแตสองครอบครวขนไปมารวมกนเขากลายเปนหนวยครอบครวใหมทใหญกวาครอบครวเดมนนเอง อ านาจสทธขาดในการตดสนตางๆ มไดอยทพอหรอแม แตอยกบญาตผใหญทอาวโสฝายใดฝายหนงเปนหลก

2. ครอบครวขยายหรอครอบครวรวม (Extended or Joint Family)

ครอบครวแบบนเกดมขนในสงคมทอนญาตใหชายหรอหญงมภรรยาหรอสามไดมากกวาหนงคน ซงแยกไดดงน

1) ชายมภรรยาไดหลายคน (polygynous marriage)2) หญงมสามไดหลายคน (polyandrous marriage)

ท งสองระบบนคครองจะอยรวมในครอบครวเดยวกนหรอไมกตาม ยอมถอวารวมในครอบครวเดยวกน ชายไทยทมภรรยาและบตรแลว แตกลบไปแตงงานใหม (มเมยนอย) ถาชายนนเอาหญงเมยนอยมาอยดวยกเกดเปนครอบครวซอนขน

3. ครอบครวซอน (Composite or Compound Family)

ครอบครวแบบนเปนครอบครวทขาดความอบอนจากพอผเปนหวหนาครอบครว เนองจากออกไปท ามาหากนนอกบาน เชน ท างานตางอ าเภอ ตางจงหวด หรอตางประเทศ ความอบอนทลก ๆ ไดรบจงตกอยกบแม โดยมแมเปนหลกของครอบครว เนองจากแมตองอยในฐานะรบผดชอบตอความเปนอยของลก ๆ ครอบครวประเภทนบางทเรยกวา ครอบครวภาระ

4. ครอบครวสาระ (Essential Family)

สถาบนครอบครวจงยงคงเปน สถาบนพนฐานของสงคม ทจะมผลตอการพฒนาคณภาพ ของประชากรไทย โดยเนนใหการดแล ทางดานพฒนาการทางรางกาย อารมณ จตใจ ความคดและศกยภาพเชงเศรษฐกจ และสงคมในอนาคต แตโครงสรางครอบครวทเปลยนแปลงไปเนองจากการแตกแยกของครอบครว ท าใหครอบครวจ านวนหนง เปนครอบครวทมภาวะเสยงสง ทจะไมสามารถท าหนาท บทบาท ในการดแล อบรม เดก และเยาวชน ในครอบครวตนไดด ครอบครวทมารดาหรอบดาท างานหาเลยงครอบครวเพยงคนเดยว อาจมปญหาเศรษฐกจทจะเกอกลบตร การใหเวลาเพอดแล อบรม สงสอน อาจไมเพยงพอและการทครอบครวไทยมลกษณะเปนครอบครวเดยวมากขน

สรป

Thank YouAnd Good Luck