วารสารกองการพยาบาล - Mahidol University · 2019-03-21 · 134 ปีที่ 42 ฉบับที่ 3 กันยายน– ธันวาคม

วารสารกองการพยาบาล

ISSN 0125 - 7242 ปท 42 ฉบบท 3 กนยายน – ธนวาคม 2558

สารบญ

กองบรรณาธการ

การก าหนดต าแหนงทสงขนของพยาบาลวชาชพกระทรวงสาธารณสข กาญจนา จนทรไทย, ธรพร สถรองกร...............................................................................................................................………...……….1

การพฒนารปแบบการพยาบาลผ ปวยตดเชอในกระแสเลอดอยางรนแรง (Severe sepsis) ในโรงพยาบาลศรสะเกษ มณทนา จระกงวาน, ชลดา จนเทพา, เพญนภา บบผา..............................................................................................................................9 การพฒนารปแบบการจดการรายกรณในผ ปวยโรคกลามเนอหวใจตายเฉยบพลนชนด STEMI โรงพยาบาลอตรดตถ วมนต วนยะนาพร, สรนาถ มเจรญ, บศด เสอเดช.....................................…….………….…………………………………………….……..34 การพฒนาระบบบรการพยาบาลแบบประคบประคองในผ ปวยมะเรงทเขารบการรกษาในสถาบนมะเรงแหงชาต สมจตร ประภากร, ศรพร สวยพรง, อญชล สขขง, ศภรกษ มนนอย, วราภรณ พนธอราม, สจรา ฟ งเฟอง.......................................................50 ความตงใจคงอยในอาชพของพยาบาลวชาชพ โรงพยาบาลชมชน เขต 1 ภาคกลาง ประเทศไทย นลนรตน ทองนรนดร, ภษตา อนทรประสงค, จรรยา ภทรอาชาชย............…….………….……………………………...……………………69 ความสมพนธระหวางความผกพนตอองคกรและบรรยากาศองคกรกบการมสวนรวมในการบรหารคณภาพทวทงองคกรในโรงพยาบาล ระดบตตยภมแหงหนง สงกดส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข จงหวดนครปฐม เกยรตศกด อคคเดช, เพญจนท ส.โมไนยพงศ, กรรณการ สวรรณโคต........................................................................................................84 ปจจยท านายความตงใจจะออกจากงานของอาจารยพยาบาลเครอขายภาคกลาง 1 สถาบนพระบรมราชชนก กมลรตน เทอรเนอร, มาสรน ศกลปกษ, ดวงเนตร ธรรมกล, วไลวรรณ ทองเจรญ, รชน ศจจนทรรตน, พนเอกหญงวลลภา บญรอด........105 การใชเทคนคการสมตวอยางงานวเคราะหการใชเวลาปฏบตกจกรรมการพยาบาลหนวยฟอกเลอดผ ปวยใน โรงพยาบาลศรราช ประเทศไทย ปญญศา อนดร, ภษตา อนทรประสงค, จฑาธป ศลบตร, สชาย ศรทพยวรรณ........................................................................................127 ความตงใจออกจากวชาชพของพยาบาลวชาชพโรงพยาบาลสงกดส านกการแพทย กรงเทพมหานคร กนกวรรณ สมา, ภษตา อนทรประสงค, จรรยา ภทรอาชาชย.................................................................................................................142

การดแลผ ปวยจตเภทในบรบทสงคมไทยอยางยงยน สนทรภรณ ทองไสย...........................................................................................................................................................................…..159

บทบรรณาธการ

สารจากบรรณาธการ

รายงานการศกษาวจย

บทความวชาการ

phad16

Rectangle

ปท 42 ฉบบท 3 กนยายน– ธนวาคม 2558 133


การใชเทคนคการสมตวอยางงานวเคราะหการใชเวลาปฏบตกจกรรมการพยาบาล หนวยฟอกเลอดผปวยใน โรงพยาบาลศรราช ประเทศไทย

ปญญศา อนดร* วท.ม.(สาธารณสขศาสตร) ภษตา อนทรประสงค** พบ.ด.(การบรหารการพฒนา) จฑาธป ศลบตร*** ปร.ด.(คณตศาสตร) สชาย ศรทพยวรรณ**** Ph.D.(Clinical Science)

บทคดยอ การวจยนเปนการวจยเชงปรมาณ มวตถประสงคเพอวเคราะหเวลาทใชปฏบตกจกรรมการพยาบาลของพยาบาลวชาชพและผ ชวยพยาบาลในหนวยฟอกเลอดผ ปวยใน หอผ ปวยโรคไต สงานลวรางกร โรงพยาบาลศรราช กลมประชากร คอ พยาบาลวชาชพ จ านวน 25 คน ผ ชวยพยาบาล จ านวน 12 คน เครองมอทใชรวบรวมขอมล คอ แบบบนทกกจกรรมการพยาบาล ระยะเวลาเกบขอมล จ านวน 1 สปดาห ไดแบบบนทกทสามารถน ามาวเคราะห จ านวน 63 ชด วเคราะหขอมลโดยใชสถตพรรณาและสถตเชงอนมาน ผลการวจยพบวา พยาบาลวชาชพและผชวยพยาบาลใชเวลาเฉลยในการปฏบตกจกรรมการพยาบาลโดยรวม 2 ชวโมง 23 นาท และ 1 ชวโมง 33 นาท ตามล าดบ พยาบาลวชาชพใชเวลาในการปฏบตกจกรรมการพยาบาลโดยตรงมากกวาผชวยพยาบาล ผชวยพยาบาลใชเวลาในการปฏบตกจกรรมการพยาบาลโดยออมมากกวาพยาบาล เมอพจารณาเวลาในการท างานทงหมดในทกเวร เปรยบเทยบกบเวลาสวนตวของบคลากร พบวาสดสวนของเวลาสวนตวมากกวารอยละ 50 ของเวลางานทงหมด และพยาบาลวชาชพมเวลาสวนตวในแตละเวรมากกวาผชวยพยาบาล ดงนนฝายการพยาบาลควรก าหนดนโยบายในการจดสรรบคลากรในปรมาณทเหมาะสม ปลอดภย วางแผนพฒนาบคลากรใหสอดคลองกบปญหา อบรมทกษะการพยาบาลและการบรหาร รวมทงใชบคลากรทมระดบความสามารถและทกษะทแตกตางกน เพอดแลผปวยทเขารบการบ าบดทดแทนไต

ค าส าคญ: เทคนคการสมตวอยางงาน การใชเวลา ปฏบตกจกรรมการพยาบาล

* หลกสตรวทยาศาสตรมหาบณฑต (สาธารณสขศาสตร) สาขาวชาเอกการบรหารโรงพยาบาล คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล ** รองศาสตราจารย ภาควชาบรหารงานสาธารณสข คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล *** ผชวยศาสตราจารย ภาควชาชวสถต คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหดล **** อาจารย หนวยวกกะวทยา คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล

134 ปท 42 ฉบบท 3 กนยายน– ธนวาคม 2558


Work Sampling Technique to Analyze Time Spend on Nursing Activities in the In Patient Hemodialysis Unit, Siriraj Hospital, Thailand

Punyisa Indon* M.Sc. (Public Health) Bhusita Intaraprasong** Ph.D. (Development Administration) Juthatip Seelabutr*** Ph.D. (Mathematics) Suchai Sritippayawan**** Ph.D. (Clinical Sciences) Abstract This research is a quantitative research which aims to analyze time spend on nursing actvities of professional nurses and nurse assistants at the Hemodialysis Unit, Sa-Nga Nilwarangkool, Siriraj Hospital. Research population consisted of 25 professional nurses and 12 nurse assistants. Data were collected using nursing activities record. 63 records were analyzed by explanatory and inferential statistics.

Results show that professional nurses and nurses assistants spended an average time on nursing activities of 2 hours 23 minutes and 1 hour 33 minutes respectively.

Professional nurses spended direct nursing time more than nurse assistants, on the other hand nurse assistants spend indirect nursing time more than nurses. Moreover, the comparison of total nursing time and staffs’ personal time reveal that staff personal time is greater than 50% of total nursing time and professional nurses have personal time more than nurse assistants. The research suggest that nursing division should set the policies on human resourse management to distribute the ultimate number of nursing personel that safe for patient and proper to work, as well as, planning for human resource development and skill mixed management for hemodialysis patient care.

Keywords: job sampling technique, time spending, nursing activities

* Master Degree of Science (Public Health) Major in Hospital Administration, Faculty of Public Health, Mahidol University ** Associate Professor Department of Public Health Administration, Faculty of Public Health, Mahidol University *** Assistant Professor Department of Biostatistics, Faculty of Public Health, Mahidol University **** Lecturer Division of Nephrology, Faculty of Medicine Siriraj Hospital, Mahidol University



บทน า ในแตละปโรงพยาบาลศรราชมบคลากรทางการพยาบาลลาออกเปนจ านวนมาก สาเหตมาจากการยายกลบภมล าเนา คาตอบแทนนอย และภาระงานหนก1 จากขอมลฝายการพยาบาลระหวางป พ.ศ. 2552 – 2554 พบวา มพยาบาลวชาชพลาออก 167, 163, 171 คน ตามล าดบ และมผ ชวยพยาบาลลาออก 73, 56, 75 คน ตามล าดบ2 ซงรวมถงหนวยฟอกเลอดผ ปวยในกมบคลากรลาออกทกป ปละ 1-2 คน จากขอมลดงกลาว จงเกดค าถามส าคญวา ภาระงานในหนวยฟอกเลอดผ ปวยในมากเกนอตราก าลงจรงหรอไม

หนวยฟอกเลอดผ ปวยใน ใหบรการผ ปวยไตวายเฉยบพลนและเรอรง รวมทงใหบรการในหอผ ปวยวกฤตทงหมดของโรงพยาบาลศ รราช ตงแตเวลา 07.00 น.-23.00 น. หลงจากนนใหบรการเฉพาะรายทเรงดวน ซงพบวา ในป 2555 มผ ปวยเขารบบรการหลงเวลา 23.00 น. จ านวน 284 คนและป 2556 จ านวน 281คน ซงมภาระงานซบซอน ไมคงท ขนอยกบปจจยแวดลอม ยากตอการบรหารจดการ ทงในดานทกษะ ความช านาญเฉพาะทาง อตราก าลงของบคลากร รวมทงจ านวนผ ปวยในแตละชวงเวลา ดงนน ผวจยจงน าวธการสมตวอยางงานของโรวแลนดและโรวแลนด 3 ไปใช เปนเค รองมอในการศกษาระบบงาน วเคราะหงานในหนวยฟอกเลอดผ ปวยในเพอปรบปรงกระบวนการท างาน กอใหเกดประสทธภาพและใหผลผลตสงสด โดยวเคราะหจากกจกรรมการพยาบาลของพยาบาลวชาชพและผชวย

พยาบาลปฏบตกจกรรมการพยาบาลอะไรบางและเวลาทใชในการปฏบตกจกรรมการพยาบาลใชเวลาเทาไร โดยใชระบบการจ าแนกกจกรรมการพยาบาล วธการศกษาปรมาณงานโดยใชการสงเกตและการสมตวอยางงาน ซงเปนเทคนคท ใชวดประสทธภาพความสามารถในการใหการพยาบาล โดยกจกรรมการพยาบาลจะถกแบงออกเปนกลมใหญและแยกออกเปนขอยอย ซงเปนการศกษาเวลาการปฏบตในแตละกจกรรม โดยการสมทกๆ 15 นาท วาในแตละชวงเวลามกจกรรมใดเกดขนบาง ผสงเกตการณจะจดบนทกความถและประเภทของกจกรรม แลวน ามาค านวณเวลาเปนเปอรเซนต และมการเปรยบเทยบการใชเวลาของบคลากรทางการพยาบาลในแตละเวรและใชเวลาในกจกรรมใดมากทสด ซงเทคนคนมจดเดนคอ ไมสงผลกระทบตอการท างานของบคลากรทางการพยาบาล เสยคาใชจายในการด าเนนการไมมากและสามารถแสดงแนวโนมทแทจรงในระยะยาวได วารดา จงธรรม1 ศกษาภารกจของบคลากรทางการพยาบาลทปฏบตงานในหออภบาลผ ปวยหนกศลยกรรมทวไป โรงพยาบาลศรราช พบวา พยาบาลวชาชพและผชวยพยาบาลใชเวลาเฉลยในกจกรรมทเกยวของกบการพยาบาลในเวรเชามากกวากจกรรมการพยาบาลโดยตรง โดยกจกรรมทเกยวของกบการพยาบาลทพยาบาลใชเวลามากทสด คอกจกรรมสวนบคคล รองลงมา ค อ การบนทกรายงานเอกสาร



กจกรรมทเกยวของกบหนวยงานและกจกรรมทางออมตามล าดบ โรวแลนดและโรวแลนด3 กลาววา วธการสมตวอยางงานใชวดเพอปรบปรงประสทธภาพและชวยใหผ บ รหารการพยาบาลในการหาปรมาณงาน ความสามารถในการผลตทางการพยาบาลและเวลาในการปฏบตงาน โดยกจกรรมการพยาบาลจะถกแบงออกเปนกลมใหญและแยกออกเปนขอยอยซงเปนการศกษาเวลาการปฏบตกจกรรมการพยาบาล โดยใชการสมทกๆ 10 นาท หรอ 15 นาท ในแตละช ว ง เวล าม ก จ ก รรม ใด เก ด ข น บ า ง โด ยม ก า รเปรยบเทยบการใชเวลาของบคลากรทางการพยาบาลในแตละเวรและใชเวลากบกจกรรมใดมากทสด เบญจวรรณ วงศปราชญ4 ศกษาการใชเวลาการบรการพยาบาลงานบรการผ ปวยใน แผนก ออรโธปดกสพบวาสดสวนการปฏบตกจกรรมการพยาบาลโดยภาพรวม พยาบาลวชาชพปฏบตกจกรรมการพยาบาลมากกวาผชวยพยาบาล และมเวลาพกนอยกวา ฟงคเลอรและคณะ5 ศกษาเปรยบเทยบการท างานโดยวธการสมตวอยางและเทคนคการใชเวลาและการเคลอนไหวในงานบรการดานสขภาพตลอด 24 ชวโมง พบวา เวลาท ใชในงานแตกตางกน ซงการประเมนโดยการวเคราะหเวลาและการเคลอนไหวจะมความแมนย ากวาการสมตวอยางงาน

แอบบและคณะ6 ใชวธการศกษาเวลาและการเคลอนไหวโดยเกบขอมลในชวงเวรเชา ระหวางวนจนทรถงวนศกร พบวา พยาบาลในหอผ ปวยวกฤตใชเวลาในการใหการพยาบาลโดยตรงรอยละ 40.5 การพยาบาลโดยออมรอยละ 32.4 กจกรรมสวนตวรอยละ 21.9 และกจกรรมทเกยวของกบหนวยงานรอยละ 5 มนยเซยและคณะ7 ใชวธการสมตวอยางงานในการเกบขอมล 5 วน วนจนทร-วนพธและวนเสาร-อาทตย วนละ 8.5 ชม. ตงแตเวลา 6.45 - 15.15 น. ซงพบวาพยาบาลวชาชพใชเวลาในการตดตอสอสาร รอยละ 48.4 และใชเวลาในการบรหารยา รอยละ 18.1 สวนการศกษาของ Endorsed Enrolled Nurses ใชเวลาในการตดตอสอสาร รอยละ 37.7 และใชเวลาในการบนทกเอกสาร รอยละ 29 จากการทบทวนวรรณกรรมดงกลาว ผ วจยเหนวาเทคนคการวเคราะหตวอยางงานเหมาะสมกบลกษณะงานของหนวยฟอกเลอดผ ปวยในทมการปฏบตงานตลอด 24 ชวโมง ซงเปนประโยชนในการศกษาภาระงานของหนวยงาน

วตถประสงค เพอวเคราะหเวลาทใชปฏบตกจกรรมการพยาบาลของพยาบาลวชาชพและผ ชวยพยาบาลในหนวยฟอกเลอดผ ปวยใน หอผ ปวยโรคไตสงา นลวรางกร (In-patient hemodialysis unit) โรงพยาบาลศรราช



กรอบแนวคด

ขอบเขตการวจย การวจยครงนมงศกษาปรมาณงานพยาบาลเฉพาะพยาบาลวชาชพและผ ชวยพยาบาล ในหอผ ปวยโรคไตสงานลวรางกร โรงพยาบาลศรราช โดยใชเทคนคการสมตวอยาง งานและสงเกตการปฏบตงานของพยาบาลวชาชพและผ ชวยพยาบาลทก 15 นาท เปนระยะเวลา 1 สปดาห เนองจากเปนกจกรรมการพยาบาลทไดถกก าหนดไวในแผนการปฏบตงานของหนวยฟอกเลอดผ ปวยใน โดยเรมตงแตวนจนทรถงวนอาทตย วนละ 3 เวร ไดแก เชา บาย และดก

วสดและวธการ ก า รว จ ย น เ ป น ก า รว จ ย เ ช ง ป รม าณ (Quantitative Research) แบบภาคตดขวาง (Cross-sectional Study) 1. ศกษาขนตอนการท างานในหนวยฟอกเลอดผ ปวยใน 3 วน เพอก าหนดกจกรรมยอยในงานพยาบาล โดยแบงออกเปน 4 ประเภท ไดแก

1.1 การพยาบาลโดยตรง คอ กจกรรมการพยาบาลทใหกบผ ปวยหรอญาตโดยตรง แบงออกเปนกจกรรมยอย 51 กจกรรม 1.2 การพยาบาลโดยออม คอ กจกรรมการพยาบาลทเปนการเตรยมความพรอมใหกบผ ปวยแบงออกเปนกจกรรมยอย 35 กจกรรม 1.3 กจกรรมทเกยวของกบหนวยงาน คอ การดแลทวไป การประสานงานทงในและนอก หอผ ปวย ซ ง เปนการดแลรกษาหนวยงาน แบงออกเปนกจกรรมยอย 10 กจกรรม 1.4 เวลาสวนตว คอ กจกรรมทบคลากรการพยาบาลใชในการท าธระสวนตว แบงออกเปนกจกรรมยอย 7 กจกรรม รวมทงสน 103 กจกรรม 2. ท าการสมตวอยางงานทก 15 นาท โดยใชนาฬกาจบเวลาและบนทกเวลาทใชในแตละกจกรรม ซงในแตละเวรประกอบดวย พยาบาลวชาชพ จ านวน 2 คน ผชวยพยาบาล 1 คน โดยใชเวลาในการ

กจกรรมการพยาบาล 1. การพยาบาลโดยตรง (Direct care) 2. การพยาบาลโดยออม (Indirect care) 3. กจกรรมทเกยวของกบหนวยงาน (Unit related Activity) 4. เวลาสวนตว (Personal Time) แนวคดโรวแลนดและโรวแลนด 3

วเคราะหการใชเวลาปฏบตกจกรรม การพยาบาล

แนวคดโรวแลนดและโรวแลนด 3

การสมตวอยาง

งาน



เกบรวบรวมขอมลเปนเวลา 1 สปดาห รวมทงหมด 21 เวร ซงไดแบบบนทกขอมลของพยาบาลวชาชพ จ านวน 42 ชด ผ ชวยพยาบาลจ านวน 21 ชด รวมทงสน จ านวน 63 ชด พยาบาลวชาชพและผชวยพยาบาลทงหมดทปฏบตงานในหนวยฟอกเลอดผ ปวยใน โดยไมรวมหวหนาหอผ ปวย โรคไตสงานลวรางกร โรงพยาบาล ศรราช ไดแก พยาบาลวชาชพ จ านวน 29 คน ผชวยพยาบาล จ านวน 13 คน รวมทงสน 42 คน กลมตวอยางคอ พยาบาลวชาชพ จ านวน 25 คน ผชวยพยาบาล จ านวน 12 คน เกณฑการคดเลอกกลมตวอยาง 1. พยาบาลวชาชพและผ ชวยพยาบาลปฏบตงานไมนอยกวา 1 ป 2. พยาบาลวชาชพและผ ชวยพยาบาลทปฏบตงานในหอผ ปวยวกฤต 3. พยาบาลวชาชพและผชวยพยาบาลทขนป ฏบต งาน ใน เว ร 07.00 -19.00 น .และ 10.00 – 18.00 น. เครองมอทใชในการศกษา แบบบนทกกจกรรมการพยาบาล ผ วจยประยกตจากแนวคดของ โรวแลนดและโรวแลนด3 โดยมทงหมด 4 สวน คอ 1) แบบบนทกกจกรรมการพยาบาลโดยตรง (Direct Nursing Care) ประกอบ ดวย การตดตอสอสารกบผ ปวยและญาต การตดตามอาการของผ ปวย การเตรยมยาและการบรหารยา การเตรยมเลอดและการบรหารเลอด การชวยแพทยท าหตถการ ภารกจทเกยวของกบการใหออกซเจน

การเตรยมความพรอมและความสะดวกในการใหออกซเจน และกจกรรมการพยาบาลอนๆ จ านวน 51 ขอ 2) แบบบนทกกจกรรมการพยาบาลโดยออม (Non-Direct Nursing Care) ประกอบดวย กจกรรมกอนรบผ ปวยเขาบ าบดทดแทนไต ขณะรบผ ปวยและหลงจากรบผ ปวยเขาบ าบดทดแทนไต ประกอบดวย การตรวจสอบ สงซอมหรอสอบเทยบอปกรณทางการแพทย ตรวจสอบวสดสนเปลองและยาและการบนทกเอกสารโดยตรงของผ ปวย จ านวน 35 ขอ 3) กจกรรมทเกยวของกบหนวยงาน ประกอบดวย การดแลท าความสะอาดหนวยงาน การคนหาผลทางหองปฏบตการ น เทศงาน การตดตอสอสารกบบคลากรทงในและนอกหนวยงาน จ านวน 10 ขอ และ 4) กจกรรมสวนตว ประกอบดวย ชวงพก กจกรรมสวนตวและกจกรรมทตดตามไมได จ านวน 7 ขอ แบบบนทกชดน ผ วจยประยกตจากแนวคดของโรวแลนดและโรวแลนด3 ซงผานการตรวจสอบความเทยงตรงจากอาจารยทป รกษาและผ ทรงคณวฒ 3 ทาน ตรวจสอบความสอดคลองของเครองมอกบพยาบาลวชาชพและผชวยพยาบาลทปฏบตงานในหนวยฟอกเลอดผ ปวยใน จ านวน 3 คน ความสอดคลองเทากบ 0.80 โดยใชสตร คาความสอดคลองของการสงเกตของ Polit and Hungler ซงอางองไวใน วารดา จงธรรม1

การวเคราะหขอมล สถตทใชวเคราะหขอมล ไดแก คารอยละ คาเฉลยและคาเบยงเบนมาตรฐานเปรยบเทยบความแตกตางทดสอบโดยใช ANOVA Tukey โดยก าหนดระดบนยส าคญทางสถตทระดบ .05



การพทกษสทธและจรยธรรมทางการพยาบาล

การวจยนผานการอนมตจากคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในมนษย คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล ตามเอกสารรบรองเลขท Si 466/2012 และผ เขารวมการวจยทกคนไดรบการชแจงและสมครใจเขารวมการวจย

ผลการศกษา 1. ขอมลทวไป ประชากรทศกษาเขาเกณฑ

จ านวน 37 คน แบงเปนพยาบาลวชาชพ จ านวน 25 คน ผชวยพยาบาล จ านวน 12 คน โดยใชเวลาในการเกบรวบรวมขอมลเปนระยะเวลา 1 สปดาห ซงใน แตละเวรประกอบดวยพยาบาลวชาชพ จ านวน 2 คน ผชวยพยาบาล 1 คน รวมทงหมด 21 เวร แบบบนทกกจกรรมการพยาบาล จ านวน 63 ชด แบ งเปนพยาบาลวชาชพจ านวน 42 ชด ผ ช วยพยาบาล จ านวน 21 ชด ดงตารางท 1

ตารางท 1 จ านวน รอยละ อาย และประสบการณในการปฏบตงานของพยาบาลวชาชพและผชวยพยาบาล

หนวยฟอกเลอกผ ปวยใน โรงพยาบาลศรราช (n=37)

ขอมลสวนบคคล

พยาบาลวชาชพ (n = 25) ผชวยพยาบาล (n = 12) จ านวน (คน)

รอยละ จ านวน (คน)

รอยละ

อาย ต ากวา 30 ป 9 36.00 5 41.67 31 – 39 ป 12 48.00 2 16.67 30 ปขนไป 4 16.00 5 41.67 ประสบการณ ต ากวา 5 ป 5 20.00 1 8.33 5 – 9 ป 16 64.00 4 33.33 10 ปขนไป 4 16.00 7 58.33



2. การใชเวลาปฏบตกจกรรมการพยาบาล พบวา การปฏบต กจกรรมพยาบาลของพยาบาลวชาชพและผชวยพยาบาล ใชเวลาโดยเฉลย 2 ชวโมง 25 นาท 37 วนาท และใชเวลากบการปฏบตกจกรรมการพยาบาลโดยออม 42 นาท 49 วนาท ซงมากกวากจกรรมการพยาบาลโดยตรงทใชเวลาเพยง 33 นาท 38 วนาท

เม อพจารณารายกลมพบวา พยาบาลวชาชพใชเวลาในการปฏบตกจกรรมการพยาบาลโดยรวมมากกวาผ ชวยพยาบาล และใชเวลาในการปฏบตการพยาบาลโดยตรงมากกวาผ ชวยพยาบาล นอกจากนยงพบวา ผ ชวยพยาบาลใชเวลาในการปฏบต กจกรรมการพยาบาลโดยออมมากกวาพยาบาล ดงตารางท 2

ตารางท 2 ภาพรวม คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน คาต าสดและคาสงสด เปรยบเทยบคาเฉลยการใชเวลาในกจกรรมการพยาบาล จ าแนกตามการพยาบาลของพยาบาลวชาชพและผชวยพยาบาล

บคลากร

การใชเวลาปฏบตกจกรรมการพยาบาลใน 1 สปดาห คาเฉลย (ชม./นาท/วนาท)

คาเบยงเบนมาตรฐาน

(ชม./นาท/วนาท)

คาต าสด (ชม./นาท/วนาท)

คาสงสด (ชม./นาท/วนาท)

พยาบาลวชาชพและผชวยพยาบาล พยาบาลวชาชพ (42) ผชวยพยาบาล (21)

02:23:36 01:33:34

00:26:15 00:30:28

01:29:34 00:30:27

03:13:11 02:28:51

กจกรรมการพยาบาลโดยตรง พยาบาลวชาชพ (42) ผชวยพยาบาล (21)

00:37:26 00:26:02

00:17:01 00:12:43

00:07:31 00:08:06

01:16:44 01:00:42

กจกรรมการพยาบาลโดยออม พยาบาลวชาชพ (42) ผชวยพยาบาล (21)

00:40:39 00:50:51

00:14:33 00:19:00

00:17:46 00:14:55

01:24:03 01:24:51

กจกรรมทเกยวของกบหนวยงาน พยาบาลวชาชพ (42) ผชวยพยาบาล (21)

00:05:21 00:16:41

00:11:32 00:12:42

00:00:00 00:00:00

01:00:08 00:49:01

เวลาสวนตว พยาบาลวชาชพ (42) ผชวยพยาบาล (21)

01:00:09 00:59:45

00:23:34 00:25:15

00:18:56 00:15:00

01:55:20 02:02:04



เมอพจารณาการใชเวลาปฏบตกจกรรมการพยาบาลของเวรเชา เวรบายและเวรดก ใน 1 สปดาห พบวา พยาบาลวชาชพใชเวลาปฏบตกจกรรมในเวรเชามากทสด (รอยละ 59.55) รองลงมา คอ เวรบายและเวรดก (รอยละ 59.29 และ 55.16) ตามล าดบ เมอพจารณาการปฏบตกจกรรมการพยาบาลในแตละดาน พบวา การปฏบตกจกรรมการพยาบาลโดยตรง เวรเชาพยาบาลวชาชพใชเวลาในการเตรยมออกซเจนมากทสด (รอยละ 9.81)และปฏบต กจกรรมการพยาบาลโดยออมมากทสดในเวรดก (รอยละ 29.14) ซงสวนใหญ เปนกจกรรมกอนรบผ ปวย (รอยละ 13.98) สวนผ ชวยพยาบาล พบวา ใชเวลาปฏบตกจกรรมในเวรเชามากทสด (รอยละ 66.59) รองลงมา

คอเวรบายและเวรดก (รอยละ 61.33 และ 52.63) ตามล าดบ เมอพจารณาการปฏบต กจกรรมการพยาบาลในแตละดาน พบวา ปฏบตกจกรรมการพยาบาลโดยออมมากทสดในเวรเชา (รอยละ 37.06) ซงสวนใหญ เปนกจกรรมกอนรบผ ปวย (รอยละ 23.55) และปฏบตกจกรรมการพยาบาลโดยตรงมากทสดในเวรดก ผ ชวยพยาบาลใชเวลาในกจกรรมการพยาบาลอนๆมากทสด (รอยละ 8.28) เมอพจารณาเวลาในการท างานทงหมดในทกเวร เปรยบเทยบกบเวลาสวนตวของบคลากร พบวามสดสวนของเวลาสวนตวมากกวารอยละ 50 ของเวลางานทงหมด และพยาบาลวชาชพมเวลาสวนตวในแตละเวรมากกวาผ ชวยพยาบาล ดงตารางท 3



ตารางท 3 เปรยบเทยบจ านวนชวโมงและรอยละการปฏบตกจกรรมการพยาบาลของพยาบาลวชาชพ (n=42)และผชวยพยาบาล(n=21)ในภาพรวม ทง 7 เวร เวรเชา เวรบายและเวรดก

จ าแนกตามกจกรรมการพยาบาล

กจกรรมการพยาบาล

เวลาทใชในการปฏบตกจกรรมการพยาบาล (ชวโมง: นาท: วนาท) เวรเชา (7.00-15.00น.) 7เวร เวรบาย (15.00-23.00ชม.) 7เวร เวรดก (23.00-7.00ชม.) 7เวร

พยาบาลวชาชพ (n=42)

ผชวยพยาบาล (n=21)





เวลา เวลา เวลา เวลา เวลา เวลา 1. การปฏบตกจกรรมการพยาบาลโดยตรง 10:17: 29 03:09:28 10: 06:27 03:39:20 05:55:05 02:20:30 การตดตอ สอสาร

การตดตอสอสารกบผ ปวย

01:50:16 00:31:11 01:23:27 00 :29:42 01:21:24 00:36:11

การตดตอสอสารกบญาต

01:01:01 00:36:21 00:45:15 00:36:58 00:22:27 00:18:44

การตดตามอาการของผ ปวย

00:10:48 00:05:27 00:25:54 00:02:22 00:22:51 00:02:54

การเต รยมและการบรหารยา

01:00:11 00:00:00 00:49:08 00:00:00 00:42:55 00:00:00

การเต รยมและการบรหารเลอด

00:04:48 00:00:00 00:12:09 00:30:15 00:00:00 00:00:00

ก า ร ช ว ย แ พ ท ย ท าหตถการ

00:08:38 00:01:55 00:13:23 00:05:28 00:04:40 00:00:49

การเตรยมออกซเจน 03:26:18 00:33:27 03:55:47 00:41:45 01:40:08 00:12:44



ตารางท 3 เปรยบเทยบจ านวนชวโมงและรอยละการปฏบตกจกรรมการพยาบาลของพยาบาลวชาชพ (n=42)และผชวยพยาบาล(n=21)ในภาพรวม ทง 7 เวร เวรเชา เวรบายและเวรดก (ตอ)

จ าแนกตามกจกรรมการพยาบาล

กจกรรมการพยาบาล

เวลาทใชในการปฏบตกจกรรมการพยาบาล (ชวโมง: นาท: วนาท) เวรเชา (7.00-15.00น.) 7เวร เวรบาย (15.00-23.00ชม.) 7เวร เวรดก (23.00-7.00ชม.) 7เวร







เวลา เวลา เวลา เวลา เวลา เวลา กจกรรมการพยาบาล

อนๆ 02:32:35 01:19:38 02:18:08 01:11:50 01:20:40 01:09:08

2.กจกรรมการพยาบาลโดยออม 10:08:58 07:30:58 09:37:39 06:46:47 08:39:46 03:30:09 กอนรบผ ปวย 04:15:15 04:45:50 03:55:13 04:01:24 04:09:22 02:18:56 ขณะรบผ ปวย 03:38:58 01:02:43 03:26:30 00:56:09 02:18:04 00:22:35 หลงรบผ ปวย 02:14:45 01:42:25 02:16:56 01:49:14 02:12:20 00:48:38

3. กจกรรมทเกยวของกบหนวยงาน 00:25:48 02:47:45 01:30:19 01:33:46 01:49:05 01:28:51 เวลาท างานทงหมด 20:52:15 13:28:11 21:15:25 11:59:53 16:23:56 07:19:30

4. เวลาสวนตว 14:10:45 06:45:30 14:35:49 07:33:5 13:19:49 06:35:30 ชวงพก 07:19:18 03:31:08 07:24:42 03:24:30 02:11:42 00:42:11 กจกรรมสวนตว 05:45:42 02:35:01 05:57:13 03:04:10 10:57:16 04:14:25

กจกรรมทตดตามไมได 01:05:45 00:39:21 01:13:54 01:05:14 00:10:51 01:38:54 รวม 35:03:00 20:13:41 35:51:14 19:33:47 29:43:45 13:55:00



เมอพจารณาจ านวนการปฏบตกจกรรมการพยาบาลในภาพรวม 7 วน 21 เวร พบวา พยาบาลวชาชพปฏบต กจกรรมการพยาบาลโดยตรงและกจกรรมการพยาบาลโดยออมมากกวาผชวยพยาบาล

ผชวยพยาบาลปฏบตกจกรรมทเกยวของกบหนวยงานมากกวาพยาบาลวชาชพ พยาบาลวชาชพมจ านวนครงในการปฏบต กจกรรมสวนตว มากกวาผ ชวยพยาบาล (กราฟท 1)

กราฟท 1 กราฟเชงเสนเปรยบเทยบจ านวนครงของการปฏบตกจกรรมการพยาบาลของพยาบาลวชาชพและผชวย

พยาบาล

การพยาบาลโดยตรง การพยาบาลโดยออมกจกรรมทเกยวของกบหนวยงาน

เวลาสวนตว

ผชวยพยาบาล 270 298 56 196

พยาบาลวชาชพ 714 647 45 427

0200400600800

จ านวนครง

เมอเปรยบเทยบความแตกตางของการใชเวลาในการปฏบตกจกรรมการพยาบาลของพยาบาลวชาชพ และผ ชวยพยาบาล พบวา ในภาพรวมของหนวยฟอกเลอดผ ปวยในพยาบาลวชาชพและผชวยพยาบาลใชเวลาปฏบตกจกรรมการพยาบาลในเวรเชา

และเวรบายไมแตกตางกน สวนในเวรดกพยาบาลวชาชพและผชวยพยาบาลใชเวลาปฏบตกจกรรมการพยาบาลนอยกวาเวรเชาและเวรบาย ซงแตกตางกนอยางมนยส าคญ ดงตารางท 4



ตารางท 4 เปรยบเทยบคาเฉลยการใชเวลาปฏบตกจกรรมการพยาบาลของพยาบาลวชาชพและผชวยพยาบาลในแตละเวร (n=63)

Shift Mean Difference

(I-J) Std. Error Sig.

95% Confidence Interval Lower Bound Upper Bound

เวรเชา เวรบาย -0:00:41.238 0:08:31.640 .996 -0:21:10.821 0:19:48.345 เวรดก 0:32:09.714* 0:08:31.640 .001 0:11:40.132 0:52:39.297

เวรบาย เวรเชา 0:00:41.238 0:08:31.640 .996 -0:19:48.345 0:21:10.821 เวรดก 0:32:50.952* 0:08:31.640 .001 0:12:21.370 0:53:20.535

เวรดก เวรเชา -0:32:09.714* 0:08:31.640 .001 -0:52:39.297 -0:11:40.132 เวรบาย -0:32:50.952* 0:08:31.640 .001 -0:53:20.535 -0:12:21.370

*มนยส าคญทางสถตทระดบ .05

ดงนน สรปไดวา ในภาพรวมของหนวยฟอกเลอดผ ปวยในพยาบาลวชาชพและผชวยพยาบาลใชเวลาปฏบตกจกรรมการพยาบาลในเวรเชาและเวรบายไมแตกตางกน สวนในเวรดกพยาบาลวชาชพและผ ชวยพยาบาลใชเวลาปฏบตกจกรรมการพยาบาลนอยกวาเวรเชาและเวรบาย

อภปรายผล จากการวจยพบวา ในเวรเชาและเวรบาย พยาบาลวชาชพและผชวยพยาบาลใชเวลาในกจกรรมการพยาบาลโดยออมมากทสดเหมอนกน และใชเวลาสวนใหญไปกบกจกรรมการพยาบาลกอนรบผ ปวย ไดแก การรบเวรและการสงเวร การเตรยมอปกรณทางการแพทย การบ าบดทดแทนไตใหเหมาะสมกบพยาธสภาพของผ ปวย ซงสอดคลองกบผลการวจยของเบญจวรรณ วงศปราชญ4 ซงไดศกษาการใชเวลาการบรการพยาบาลงานบรการผ ปวยใน แผนกออรโธปดกส

พบวา สดสวนการปฏบต กจกรรมพยาบาลโดยภาพรวม พยาบาลวชาชพปฏบตกจกรรมพยาบาลมากกวาผ ชวยพยาบาล และม เวลาพกนอยกวา พยาบาลวชาชพปฏบตกจกรรมพยาบาลในเวรบายมากทสด รองลงมาคอกจกรรมพยาบาลโดยตรง เวรเชาปฏบตกจกรรมพยาบาลนอยกวาเวรบาย เปนกจกรรมการพยาบาลโดยออมมากทสด สวนผชวยพยาบาลมสดสวนเวลาการท างานในเวรเชามากทสด เปนการพยาบาลโดยตรงมากทสด ในเวรบาย มสดสวนเวลาการท างาน สวนเวรดกมสดสวนเวลานอยทสด เหมอนพยาบาลวชาชพ เมอพจารณาเวลาในการท างานทงหมดในทกเวร เปรยบเทยบกบเวลาสวนตวของบคลากร พบวามสดสวนของเวลาสวนตวมากกวารอยละ 50 ของเวลางานทงหมด และพยาบาลวชาชพมเวลาสวนตวในแตละเวรมากกวาผชวยพยาบาลเนองจาก



ในชวงเวลาเกบขอมลมจ านวนผ ปวยนอยและผ ปวยมภาวะแทรกซอนทไมรนแรงมาก แตหนวยงานตองจดอตราก าลงเตม เพอรองรบผ ปวยฉกเฉนหรอเรงดวนรวมทงผ ปวยทไดรบการบ าบดทดแทนไตในหอผ ปวยวกฤต ซงทางหนวยงานไดเลงเหนและตระหนกถงเรองความปลอดภยของผ ปวยเปนหลก ดงนนบางชวงเวลาภาระงานอาจจะมาก บางชวงเวลาภาระงานอาจจะนอย จงไมสามารถก าหนดอตราก าลงตอจ านวนผ รบบรการไดชดเจน เนองจากภาระงานไมคงท ขนอยกบสาเหตและปจจยแวดลอมดงกลาว ขอจ ากดอกอยางของหนวยฟอกเลอดผ ปวยใน คอ หลงเวลา 23.00น. ใหบรการเฉพาะในรายทเรงดวนหรอฉกเฉนเทานน ถามจ านวนผ ปวยฉกเฉนมากกวา 1 คน แพทยจะตองเปนผวนจฉยวาผ ปวยคนไหน มความจ าเปนทตองท าการบ าบดทดแทนไตกอนและใหบรการไดทละ 1 คน เนองจากการจ ากดดานอตราก าลง สมาคมโรคไตก าหนด อตราก าลงพยาบาล: ผ ปวย เทากบ 1:1 ดงนน ในเวรดกพยาบาลวชาชพและผ ชวยพยาบาลใช เวลาสวนใหญ ในกจกรรมการพยาบาลโดยออม คอ การเตรยมความพรอมทางดานอปกรณการบ าบดทดแทนไต อปกรณออกซเจนในการรบผ ปวยในเวรเชา ขอจ ากดดานเวลา เนองจาก ระยะเวลาในการเกบขอมลสน จ านวนผ ปวยนอยและมพยาธสภาพด รวมถงหอผ ปวยวกฤตมผ ปวยทไดรบการบ าบดทดแทนไตจ านวนมาก คอ เดอนมถนายน 76 คน กรกฎาคม 57 คน และสงหาคม 67 คน ท าใหมการใช

เวลาในกจกรรมการพยาบาลในหนวยฟอกเลอดผ ปวยในนอยกวาปกต จากผลการวจย พบวา การใชเวลาในการปฏบตกจกรรมการพยาบาลของพยาบาลวชาชพและผ ชวยพยาบาล ใชเวลาสวนตวมากกวาเวลางาน ดงนนสาเหตหลกทท าใหบคลากรลาออกอาจจะไมใชภาระงานหนกแตอาจมาจากแรงจงใจอนรวมดวย ดงนนในการศกษาภาระงานครงตอไปควรศกษาแรงจงใจดานอน อาทเชน คาตอบแทนนอย ตองการกลบภมล าเนา ตองการเปลยนงาน หรอมปญหากบเพอนรวมงาน เปนตน

ขอเสนอแนะ จากผลการวจย ผ วจยมขอเสนอแนะเพอน าไปพฒนาการจดอตราก าลงบคลากรทางการพยาบาลและระบบงานในหนวยฟอกเลอดผ ปวยใน เพอสรางผลผลตและการบรการทมคณคา ผ รบบรการเกดความพงพอใจตามมาตรฐานวชาชพ ซงผบรหารควรจดบคลากรทางการพยาบาลให เหมาะสมสอดคลองกบปรมาณภาระงาน เพอสามารถตอบสนองความตองการของผ รบบรการไดอยางครบถวนและสามารถใชผลการวจยเพอจดท าแผนการบรหารและพฒนาบคลากรทางการพยาบาลไดอยางสอดคลองกบปญหาทแทจรง กอใหเกดการใชงบประมาณอยางคมคาและเกดการพฒนาองคการ ก าหนดแผนการฝกอบรมเกยวกบทกษะทางการพยาบาล การบรการและมการใชบคลากรตางระดบ ตางความสามารถและทกษะทเหมาะสมในการดแลผ ปวยทไดรบการบ าบดทดแทนไต เพอเปนการฟนฟและพฒนาบคลากร



ทางการพยาบาลอยางตอเนอง มการก าหนดนโยบาย มการวางแผน คาดการณปรมาณของบคลากรทางการพยาบาล ก าหนดประเภทและคณสมบตของบคลากรทางการพยาบาลทตองการ เพอตอบสนองเปาหมายขององคการในระยะยาวและก าหนดนโยบายการศกษางานเพอหาวธการปรบปรงงานทท าอยเดมใหดขน หรอเพอก าหนดวธการหรอมาตรฐานปฏบตการใหม

กตตกรรมประกาศ ง า น ว จ ย เ ร อ ง น ส า เ ร จ ล ง ไ ด ผ ว จ ยขอขอบพระคณผ ทรงคณ วฒ ทกทาน ไดก รณ าตรวจสอบเครองมอ หวหนาหอผ ปวยโรคไตสงานลวรางกรทใหขอมล ผ เขารวมการวจยทกทานและผ ทมสวนชวยเหลอทมไดกลาวนามในทน

เอกสารอางอง

1. วารดา จงธรรม. การวเคราะหภารกจของบคลากรทางการพยาบาล ในหออภบาลผ ปวยหนกศลยกรรมทวไป โรงพยาบาลศรราช. (วทยานพนธ). กรงเทพมหานคร : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล; 2552.

2. ฝายการพยาบาล. สถตการลาออกของบคลากรทางการพยาบาล โรงพยาบาลศรราช ป พ.ศ. 2552-2554. กรงเทพมหานคร: โรงพยาบาลศรราช, 2554.

3. Rowland HS, and Rowland BL. Nursing administration handbook. 4thed. Gaithersburg, MD: An Aspen Publication, 1997.

4. Benjawan Wongprach. Time spent on nursing activities in Orthopedics Department, Phramongkutklao Hospital. (วทยานพนธ). กรงเทพมหานคร : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล; 2548.

5. Finkler SA, Knickman J R, Hendrickson G, Lipkin M, Jr, and Thompson W G. A comparison of work sampling and time motion techniques for studies in Health Service Research. Health Service Research 1993; 28: 578-592.

6. Abbey M, Chaboyer W, and Mitchell M. Understanding the work of intensive care nurse: A time and motion study. Australian college of critical care nurse Ltd. Published by Elsevier Australia, 2011.

7. Munyisia EN, and Yu P & Hailey D. How nursing staff spend their time on activities in a nursing home: on observational study. Journal of Advanced Nursing 2011; 67: 1908-1917.



การดแลผปวยจตเภทในบรบทสงคมไทยอยางยงยน

สนทรภรณ ทองไสย* Ph.D. (Mental Health and Psychiatric Nursing) โรค จต เภท (Schizophrenia) เป นความเจบปวยทางจตทพบมากทสด โดยทการด าเนนของโรคมทง แบบรนแรงและเรอรงไมหายขาด ทงนพบความชกของโรคในประชากรทวไปรอยละ 1-1.5 1 และอบตการณของโรคพบไดประมาณรอยละ 2.5-5 ตอประชากร 1,000 คนตอปของประชากรทวโลก2 ในประเทศไทยพบวาอตราการปวยดวยโรคจตเภทรอยละ 24.19 ของผ ปวยทางจตเวชทงหมด3 จงอาจนบไดวาโรคจตเภทเปนปญหาทางสาธารณสขทส าคญอกโรคหนงของประเทศ

ผ ปวยจตเภทเปนผ ทมความผดปกตของกระบวนการความคด การรบร อารมณ และการรบรไมตรงกบความเปนจรง ท าใหมการแสดงออกของพฤตกรรมท ผดปกตไปจากคนทวไป4,5 สงผลใหมปญหาในการสรางสมพนธภาพกบผ อน รวมทงมปญหาในการตดสนใจและตองพงพงผอน จนในทสดสงผลกระทบตอการท าหนาทในชวตประจ าวน การงาน ความสมพนธกบบคคลและสงคมเสอมลงอยางมาก6 โดยทผ ปวยดวยโรคนแลวมกไมหายเปนปกตเหมอนเดมและยงปวยเรอรงนานเทาใดจะยงปรากฏภาวะความบกพรองทางเชาวนปญญาและความคดมากขนเทานน ยงท าใหยากตอการแกไขในเรองการ

เพมทกษะการใชชวตในสงคม การเรยน การประกอบอาชพและการพฒนาตนเองในดานตางๆ ใหกลบมาเปนปกต สงผลใหการพยากรณของโรคไมด เกดความเสอมถอยของบคลกภาพ อารมณและการรบรอยางถาวร6,7 ในปจจบนแนวทางการรกษาส าหรบผ ปวยโรคน ได เปลยนแปลงไปจากเดมโดยม งเนนการสงเสรมและสนบสนนใหผ ปวยกลมนไดรบการดแลจากครอบครวและชมชนมากขน5 ท าใหโรงพยาบาลจตเวชตางๆ มนโยบายเรงจ าหนายผ ปวยจตเวชออกจากโรงพยาบาลตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแห ง ช าต ฉ บ บ ท 1 1 (2555-2559)8 ซ ง เ น น ใ หครอบครวและชมชนมสวนรวมในการรกษาและรบผดชอบผ ปวย ภายใตมตใหมของการดแลสขภาพใหมของกระทรวงสาธารณสขทวา “ สราง น า ซอม” และจากนโยบายดงกลาว สงผลใหครอบครวมสวนรวมในการดแลผ ปวยภายหลงจากรบการรกษาจากโรงพยาบาล สงผลใหแนวโนมของผ ปวยจตเภทเรอรงทตองการ การดแลกลบสครอบครวและชมชนมากขน อยางไรกตามพบวาบอยครงท ผ ป วยจตเภทถกจ าหนายออกจากโรงพยาบาลยงคงมอาการหลงเหลอเมอกลบบาน4 หรอมอาการก าเรบอกไดเปนชวงๆ ทงน

* อาจารย คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร

บทความวชาการ



พบวา ภายใน 1 ป หลงจากการจ าหนายผ ปวยออกจากโรงพยาบาลรอยละ 50-70 จะมอาการก าเรบและปวยซ าไดอก9,10 นอกจากนยงพบวาผ ใหการดแลผ ปวยทบานไมไดรบการเตรยมความพรอมและขาดความเขาใจทแทจรงในการชวยเหลอใหผ ปวยบรรเทาอาการหรอชวยไมใหอาการทางจตก าเรบอก ท าใหผ ดแลมกประสบกบการจดการปญหาทางจตของผ ปวย หรออาจกลาวไดในอกนยหนงวา จากนโยบายของภาครฐทเนนใหครอบครวและชมชนไดมสวนรวมในการรกษาและรบผดชอบผ ปวย นอกจากจะเปนการชวยรกษาอาการของผ ปวยใหดขนโดยเรว ยงอาจจะกลายเปนการสรางภาระทส าคญอกทางหนงของผ ดแลอกดวย ทงนหากไมไดม เตรยมความพรอมรบมอกบปญหาทางจตของผ ปวยในระหวางใหการดแลผ ปวยทบานอยางดเพยงพอ จากการศกษาของเพญนภา แดงดอมยทธ 11 พบวาสวนใหญผดแลจะพฒนาทกษะการดแลผ ปวย โดยอาศยการลองผดลองถกจากประสบการณของผดแลเอง จากการเรยนรผานการสงเกตในระหวางชวงเวลาทใหการดแลผ ปวยอยางตอเนองทบาน ซงอาจท าใหการดแลผ ปวยไมมประสทธภาพมากนก นอกจากนยงพบวาปญหาและอปสรรคทส าคญอกอยางหนง คอ ผ ปวยจตเภททเจบปวยมาเปนเวลานานมากกวา 5 ป การเจบปวยจะเรมมลกษณะของปญหาทเหมอนเดม คอ ปญหาทผ ปวยขาดการรบประทานยาทางจตอยางตอเนอง12 การไมมาตรวจตามนดอยางสม าเสมอ การเสพสงเสพตดทสงผลตอการก าเรบของอาการทางจต เชน เครองดมแอลกอฮอล รวมทงสงแวดลอมตาง ๆ ทไมสงผลดตอการเจบปวยของผ ปวย เชน การถกรงเกยจจากคน

รอบขางในสงคม ปจจยตาง ๆ เหลานลวนสงผลใหอาการทางจตก าเรบมากขน ท าใหผ ปวยจตเภทมการกลบเปนซ าแลวซ าอก ดงนนการเตรยมความพรอมส าหรบสถาบนครอบครวซงถอไดวาเปนสถาบนหลกทางสงคมทมความส าคญมากทสด เพอรองรบการดแลผ ปวยจตเภทเมอกลบมารบการรกษาตอทบาน จงอาจนบไดวาเปนปจจยทส าคญอกอยางหนงทมสวนชวยใหการดแลผ ปวยจตเภททบานภายใตบรบทของครอบครว เกดประสทธภาพสงสดทงตอคณภาพชวตของผ ปวยและญาตทดแลผ ปวยดวยเชนกน ดงนนอาจกลาวไดวาครอบครวเปนสถาบนทส าคญในการสนบสนนการรกษาผ ปวยทไดผลดทสดและเปน ผตอบสนองความตองการดแลทจ าเปนของผ ปวย 9

บรบทของสงคมไทยในการดแลผปวย สงคมไทยเปนสงคมแหงพทธศาสนา ความเชอทางศาสนาจงมอทธพลตอการตดสนใจในการใหการดแลผ ปวยจตเภททบาน เชน การใหการดแลผ ปวยเนองจากมความเชอวาตนเองเคยท าเวรท ากรรมรวมกบผ ปวยในชาตทแลวจงมเหตใหตองมาชดใชกรรมในชาตนเปนการทดแทน หรอการทบตรตอบแทนบญคณโดยการดแลบดามารดาทเจบปวยเนองจากคณธรรมความกตญญทบตรพงทดแทนคณแกบดามารดา หรอแมแตการทผ ดแลใหการดแลดวยความสงสารทผ ปวยตองมาเจบปวยดวยโรคทางจตทบคคลอนๆ รงเกยจ ไมอยากยอมรบเปนญาตหรอดแล เปนตน หลากหลายเหตผลและแรงจงใจในการดแลผ ปวยโรคจตเภททท าใหผ ดแลสามารถใหการดแลผ ปวยไดอยางตอเนอง เปนระยะเวลาทยาวนานอยาง



ตอเนองไปไมมสนสดและกระท าอยางนตอเนองไปจนกวาผ ดแลหรอผ ปวยจะตายจากกน โดยไมมคาตอบแทนเปนเงนคาจางหรอสงใดๆ

อนง การดแลผ ปวยจตเภทเรอรงซงสวนใหญจะเปนสมาชกในครอบครวทมความเกยวพนโดยตรงทางสายเลอดกบผ ปวย เชน เปนบดา มารดา พนอง และลก ซงการกระท าดงกลาว ในสงคมไทยถอวาเปนหนาทโดยตรงของกลมบคคลน อยางไรกตามยงพบวาม บางทผ ดแลผ ปวยจะเปนกลมของผ เปนลกเขยลกสะใภและหรอสามภรรยาซงไมไดมความเกยวพนทางสายเลอดโดยตรงกบผ ป วย โดยผ ดแลในครอบครวทงสองกลมไดทมเทและเตมใจรบบทบาทของผดแลอยางไมมเงอนไข ถงแมไมไดรบคาตอบแทนเปนจ านวนเงน นอกจากความเหนอยลาท ตองรบภาระในการดแลผ ปวยอยางตอเนองแลว ยงคงตองเผชญกบอาการก าเรบทางจตซงเปลยนแปลงโดยทผ ปวยเองกไมสามารถทจะควบคมได ท าใหผดแลสวนใหญ เกดความวตกกงวลและใหการดแลภายใตสถานการณการกดดน โดยสวนใหญมงหวงเพอทจะหลกเลยงการเกดอาการก าเรบทางจตทไมสามารถคาดเดาและควบคมได ซงกระบวนการดแลทเกดขนตางๆ เหลานมกเกดขนสลบไปมาอยางตอเนอง ภายใตประสบการณการเรยนรโดยตรงทเกดขนจากการดแลผ ปวยมาตลอดระยะเวลาอนยาวนานและสม าเสมอ11 ถงแมวาจะพบวาวธการดแลผ ปวยดวยวธการดงกลาวจะสามารถลดการเกดอาการทางจตไดในระดบหน งและช วยใหผ ป วยสามารถอย ในครอบครวของตนไดโดยไมกลบปวยซ าได อยางไรกตาม จากการศกษาเกยวกบภาวะทางดานจตใจของ

ผดแลทตองดแลผ ปวยจตเภทอยางยาวนานพบวา ประมาณครงหนงของผดแลผ ปวยจะมความเครยดทางอารมณ13,14 อาจเพราะในบรบทของสงคมไทยบางแหงยงคงเชอวาการเจบปวยดวยโรคทางจตเวชเปรยบเสมอนตราบาปในสงคม ท าใหผดแลผ ปวยบางคนรสกอบอายในการดแลผ ปวย13 การเจบปวยอาจเกดขนแบบกะทนหนโดยทสมาชกในครอบครวไมรบรถงการเจบปวยมากอน8 หรอแมแตการทผดแลผ ปวยสวนใหญไมมความรเกยวกบการดแลผ ปวยโดยตรงหรอ ไมเคยมประสบการณการดแลผ ปวยโรคจตเภท15 และผ ดแลบางคนยงมภาระในดานอนๆ เชน งาน การเงน16รวมทงครอบครวของตนเองท ตองดแลรบผดชอบ จงท าใหมผดแลผ ปวยทไมสามารถปรบตวใหเขากบสถานการณใหมนได17 น ามาซงความทกขของผดแล

การดแลผปวยจตเภทในบรบทของสงคมไทยอยางยงยน

กา รด แ ล ผ ป ว ย จ ต เภ ท ใน บ รบ ท ขอ งสงคมไทยอยางยงยน เพอคณภาพชวตทดทงของผ ปวยและผทใหการดแล การสงเสรมใหผดแลผ ปวยโรคจตเภทมความร ความเขาใจเกยวกบอาการของโรค รวมถง วธการดแลผ ปวย การใหยา ผลขางเคยงของยา อาจเปนวธการหนงทจะสามารถชวยใหผ ปวยจตเภทสามารถกลบคนสชมชนและอยกบครอบครวไดอยางมความสขมากยงขน ทงนการดแลผ ปวยจตเภทในรปแบบดงกลาว ข นกบ ปจจยทส าคญตางๆ ดงแสดงในภาพ



ภาพท 1 รปแบบความสมพนธของปจจยหลกทจะน าไปสการดแลผ ปวยจตเภทโดยบรบทของครอบครว ประยกตจาก The Chronic Care Model By The MacColl Institute18

ปจจยสวนบคคลของผดแล เชน ความร ความเขาใจ ทศนคต

ประสบการณการดแล

ปจจยทางดานสงคม เชน

ภาระทางเศรษฐกจ การเงน

ปจจยทางดานจตใจ เชน

ความเชอเกยวกบการเจบปวย

ความวตกกงวล

คณภาพชวตของผปวย

จตเภทในบรบทของ

ครอบครวไทย

ความเครยดความกดดนทางจตใจ/ การปรบตวของ

ผดแล

ปจจยการสนบสนนจากทมสหสาขาวชาชพการ

เขาถงบรการทางสขภาพ



ปจจยส าคญทจะน าไปสการดแลผ ปวยจตเภทในบรบทของสงคมไทยไดอยางยงยน ไดแก

ดานปจจยสวนบคคลของผ ดแลผ ป วย ไดแก ความรความเขาใจทถกตอง ทศนคต และประสบการณ ในการดแลผ ปวยลวนเปนปจจยทส าคญทไมอาจจะเพกเฉยหรอละเลยได ทงนเนองจากหากปจจยพนฐานเหลานไมไดรบการแกไข อาจสงผลกระทบใหเกดเปนความเครยด ความกดดนทางจตใจ ซงอาจขดขวางกระบวนการปรบตวของญาตและผ ดแล ท าใหเกดการปรบตวทไมดหรอไมสามารถปรบตวได อยางไรกตามพบวา การแกปญหาทางดานปจจยสวนบคคลของผ ดแลผ ปวย บคลากรทางการแพทยและสาธารณสขอาจเปนบคลากรทมบทบาทส าคญในการชวยแกไขปญหาตางๆเหลานใหลลวงไปไดอยางยงยน กลาวคอ การทบคลากรทางการแพทยและสาธารณสขไดด าเนนการอธบายใหความร ความเขาใจตลอดจนสงเสรมทศนคตทดใหแกผ ดแลผ ปวยโรคจตเภท เพอใหเกดความเขาใจทถกตอง เหนใจผ ปวย โดยใหญาตหรอผดแลมสวนรวมในการชวยดแลใหผ ปวยรบประทานยาสม าเสมอตามแพทยสง ไมควรเพม หยด หรอลดยาเอง ควรหมนสงเกตอาการผดปกตของผ ปวย ถาพบความผดปกต เชน พดพร า พดเพอเจอ พดคนเดยว เอะอะ อาละวาด หงดหงด ฉนเฉยวหวเราะหรอยมคนเดยว เหมอลอย หลงผด ประสาทหลอน หวาดกลว ควรรบพาผ ปวยไปพบแพทยทนท หรอแมแตการจดหากจกรรมใหผ ปวยท าโดยเฉพาะในเวลากลางวน เพอไมใหผ ปวยคดมาก

ฟ งซาน แตกไมตองถงกบบงคบมากเกนไป และตระหนกเสมอวา ผ ปวยมไดมเจตนาจะสรางความเดอดรอนหรอความร าคาญใหกบญาต หากแตเปนอาการแสดงของโรคทผ ปวยก าลงเผชญอย จงไมควรขดแยงหรอโตเถยงกบผ ปวยเกยวกบอาการทางจต แตควรจะแสดงความเหนใจในความทกขทผ ปวยไดรบจากอาการทางจตเหลานน พรอมทงเสนอความชวยเหลอแกเขา ปจจยนจงมความส าคญในการชวยเหลอใหการดแลผ ปวยโดยญาตมความจ าเปนอยางยง

ปจจยทางดานสงคม ไดแก ภาระทางเศรษฐกจ การเงน ในทนอาจหมายรวมถงตวผ ปวยเองดวย ทงนพบวาผ ปวยโรคจตเภทเกอบทงหมดอยในวยท างาน 18 จากสภาพสงคมหรอบรบทของสงคมไทยในปจจบนยงคงมขอจ ากดในการรบผ ปวยเขาท างานทงๆ ทตวผ ปวยเองมความตองการไดท างาน มรายได เพอความเทาเทยมกบเพอนๆ ในวยเดยวกนทไมปวย แตเมอบรบทในสงคมไมเอ อตอการรบผ ปวยเขาท างาน ภาระความรบผดชอบตางๆ ในครอบครวจง ตกแกสมาชกคนอนๆ ในครอบครว ท าใหตองรบภาระคาใชจายในครอบครวเพมมากขน ตองใชเวลาในการท างานมากขน โอกาสและความสามารถในการดแลผ ปวยอยางสม าเสมอจงนอยลง สงผลให ผ ปวยถกทงตามล าพงเพมมากขนเมอสมาชกคนอนๆ ไปท างาน ความรสกในการเปนภาระของครอบครว การขาดการดแลตดตามใหรบประทานยาอยางสม าเสมอ การไมไดไปรบการรกษาหรอพบแพทยตามนด ปจจยตางๆ เหลานอาจสงผลใหอาการของผ ปวยก าเรบขน



ไดอก ดงนนเพอใหการดแลผ ปวยในดานสงคมสามารถกระท าไดอยางตอเนองและยงยน การฝกใหผ ปวยไดมโอกาสรบผดชอบตอตนเองเทาทสามารถจะท าได เชน การท างานบานเลกๆ นอยๆ การเตอนตนเองหรอผ ดแลเมอถงเวลารบประทานยา ซงอาจเปนการฝกความรบผดชอบ และสงเสรมความรสกมคณคาในตนเองใหกบผ ปวย ท าใหผ ปวยเกดความภาคภมใจทสามารถชวยเหลอตนเองได นาจะเปนวธการปฏบตทดและสามารถกระท าไดจรงส าหรบผ ปวยและผ ดแล ในบรบทของสงคมปจจบนทยงมขอจ ากดส าหรบผ ปวยจตเภทในการท างานนอกบาน หรออาจมากกวาการรอคอยความหวงใหมผ รบผ ปวยเขาท างาน สรางรายได เพอลดภาระการดแลเรองคาใชจายในการดแลผ ปวยของครอบครว

ป จจยทางดาน จต ใจ ไดแก ความ เชอเกยวกบการเจบปวย ความวตกกงวล ความล าบากใจในการดแลพบวาบอยครงทปจจยดานนมสวนส าคญและมกเกยวของกบความเชอทางศาสนาของญาตและผดแล เชน กรณทญาตมความเชอวาการไดมสวนรวมในการใหการดแลผ ปวยครงน เกดจากการม เวรกรรมทไดกระท ารวมกนมาหรอเพราะความผดทตนเองไดเคยกระท าไวกอนหนาน ญาตและผดแลจะตอบสนองความรสกผดครงน โดยการดแลอยางตามใจ ผลทตดตามคอ ยงตามใจมากผ ปวยจะยงเรยกรองมาก ไมรจกขอบเขตของการรบมากยงขนและเม อไม ไดส งท ต องการกลบมอารมณ โกรธ กลายเปนยงสรางปญหาและความทกขใหกบญาตและผดแล หรอแมแตการทมสมาชกในครอบครวคน

ใดคนหนงปวยเปนโรคจตเภทกน ามาซงความสะเทอนใจ คนในสงคมรงเกยจและปฏเสธทจะใหเขารวมกจกรรมในสงคม ทาทการแสดงออกทญาตและผดแลได รบ เปน เหม อนตราบาปในใจของผ ป วยและครอบครว ดงนนเพอเปนการแกปญหาอยางถกตอง ตรงประเดน ท าใหญาตหรอผดแลผ ปวยสามารถดแลผ ปวยไดอยางตอเนอง การใหขอมลและท าความเขาใจทถกตอง การรวมกนคนหาสาเหตของความทกขของญาตและผดแลอยางตรงประเดน จงเปนกลยทธ ทส าคญทอาจชวยลดภาวะความรสกคบของใจ ความรสกผด ความรสกทอแท หมดก าลงใจของญาตและผดแลผ ปวย และเกดการสรางเครอขายญาตในการดแลปองกนปญหาโรคจตเภท ท าใหญาตมบทบาทในการชวยเหลอดแลรกษาผ ปวยมากขน สามารถจดการกบพฤตกรรมทไมเหมาะสมของผ ปวยไดด สงผลใหอตราการก าเรบของโรคจตเภทลดลงอยางไดผล รวมทงสามารถลดความวตกกงวลของญาตและผดแลผ ปวยไดโดยออมอกทางหนงดวย

ปจจยทางการสนบสนนจากทมสหสาขาวชาชพในการเขาถงบรการทางสขภาพของผดแลและญาตผ ปวย นบเปนอกปจจยหนงทสงผลกระทบโดยตรงตอความรสกของผดแล ทงนเนองจากพบวาบอยครงทผ ดแลผ ปวยขาดความร ความเขาใจทถกตองในการดแลผ ปวย และมกใหการรกษาตามประสบการณทแตกตางกน มทงการดแลโดยใชความรนแรง ใชวธการตามใจและใชเหตผล อนเปนเหตใหอาการทางจตผ ปวยก าเรบไดบอยครง ยงสรางปญหาใหกบผดแลมากยงขน ทงนหากไมด าเนนการแกไขก



จะยงเปนการเพมอปสรรคในการรบผ ปวยโรคจตเภทมารบการรกษาตอทบาน อยางไรกตามหากมระบบการดแลผ ปวยและใหค าปรกษาแกผ ดแลผ ปวยอยางเปนระบบโดยทมสหสาขาวชาชพแบบพ เล ยง แบงการท างานเปนทมตามความสามารถทแตละสาขาวชาชพตางรบผดชอบในบทบาทของตน ตามภารกจแหงวชาชพแหงตน ทมงเนนประโยชนสงสดของการรกษาผ ปวย ผ ดแลและญาต ท าใหเกดการวางแผนทด การประสานงาน การดแลรกษา การประเมนผล สามารถจ าแนก ความบกพรอง การแกไขตามสภาพปญหาของผ ปวยแตละคน รวมถง เตรยมเครอขายเพอรองรบการสงตอผ ปวยในกรณฉกเฉน เพอลดขนตอนความยงยาก แตเพมประสทธภาพในการเขาถงโดยทมสหวชาชพ ท าใหการเจบปวยของผ ปวยไดรบการด าเนนแกไขอยางรวดเรวและมประสทธภาพมากยงขน ดงนนการดแลผ ปวยโดยผดแลและญาตจงไมใชเรองทนากลวส าหรบครอบครวหรอผ ดแลอกตอไป ท งยงเปนการสรางเครอขายญาตทเขมแขงในการดแล สงผลใหญาตมบทบาทในการชวยเหลอดแลรกษาผ ปวยอยางยงยน

สรป เพราะปญหาในการดแลผ ปวยจตเภทเมอกลบสชมชนยงคงมขอจ ากดหลายดาน ท าใหปญหาของผ ปวยจตเภทเมอกลบไปรบการรกษาตอทบานจงยงคงเปนปญหาใหญส าหรบบคลากรทางสขภาพจตและครอบครว เพอเปนการลดปญหาตางๆ ทอาจเกดขนภายหลงจากการดแลผ ปวยจตเภทกลมดงกลาวอยางยงยน การสงเสรมใหเกดกระบวนการดแลผ ปวยในบรบทของครอบครวอยางมประสทธภาพและตอเนอง

ภายใตการวางแผนการด าเนนงานโดยทมสหสาขาวชาชพ ตงแตการรบผ ปวยกลบจากโรงพยาบาลมาสสงคมเดมของผ ปวย การวางแผนการใหการดแลและเตรยมบคคลทจะท าหนาทในการดแลผ ปวยเมอกลบจากโรงพยาบาลมาสบาน โดยทผ ใหการดแลและผ ปวยไมเกดความรสกเปนภาระ รวมทงเมออาการของผ ปวยมความซบซอนเพมมากขนจ าเปนจะตองกลบไปรกษาทโรงพยาบาลซ า ผ ดแลเหลานกควรจะไดรบการเตรยมความพรอมอยางเปนระบบ เพอการสงตอผ ปวยใหไดรบการดแลอยางตอเนองทงในขณะทอยในโรงพยาบาลและเมอมการจ าหนายกลบสครอบครวอกครง อาจเปนแนวทางในการแกปญหาทชวยใหผ ปวยจตเภทมคณภาพชวตทดขน20,21

ดงนน เพอใหการดแลผ ปวยจตเภทภายใตบรบทของสงคมไทยเกดประสทธภาพสงสดอยางยงยน ทงตอคณภาพชวตทดของผ ปวยและผ ทใหการดแล โดยการสงเสรมใหญาตหรอผดแลผ ปวยโรคจตเภทมความร ความเขาใจ และทศนคตทดในการใหการดแลผ ปวย เกดเปนพฤตกรรมกลมและเครอขายของครอบครวและชมชนในการดแลผ ปวยโรคจตเภท ไมรสกถงการเปนภาระในการดแล แตกลบรสกถงมนคงและปลอดภย ญาตไดรบค าปรกษาและค าแนะน าในการดแลผ ปวยภายหลงจากการรบผ ปวยกลบมารกษาทบานอยางตอเนอง ผ ปวยสามารถชวยเหลอตนเองไดตามศกยภาพ ไม รสกเปนภาระของครอบครว ตางๆ เหลานจะเปนวธการหนงทจะชวยใหผ ปวยจตเภทสามารถกลบคนสครอบครว ชมชน และสงคมของตนไดอยางมความสขยงขน ภายใตบรบทการดแลของสงคมไทย



เอกสารอางอง

1. Benjamin JS, & Menas S, Gregory. Kaplan and Sadock's synopsis of psychiatry synopsis of psychiatry, 2007.

2. คณางค ศรเสถยร. การมสวนรวมของผดแลในการดแลผ ปวยจตเภททบาน. (สารนพนธ). สงขลา : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยสงขลานครนทร ; 2550.

3. กรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข. [ออนไลน]. 2554 [เขาถงเมอ 22 มนาคม 2558 ]; แหลงทมา: http://www.dmh.go.th/ebook/files/rpt2554.pdf

4. สมภพ เรองตระกล. ต าราจตเวชศาสตร คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล มหาวทยาลยมหดล. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหาวทยาลยมหดล, 2554.

5. Laidlaw TM, Coverdale JH, Falloon IRH, & Kydd RR. Caregivers’ stress when living together or apart from patients with chronic schizophrenia. Community Mental Health Journal 2002; 38 (4) : 303-310.

6. ยาใจ สทธมงคล. ภาระของครอบครวในการดแลญาตทปวยทางจต : วเคราะหรายงานการวจย. วารสารพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยมหดล 2539; 1 : 19-26.

7. Marsh D. Families and mental illness: New directions in professional practice. New York: Pracger, 1992.

8. แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11. [ออนไลน]. [เขาถงเมอ 30 มนาคม 2558]; แหลงทมา: http://www.ldd.go.th/files/FilesFolders/Documents/bbd8512c-6c40-4776-bc4c-734fa4f733d7 O.pdf 9. Linstrom E, & Bingefors K. Patient compliance with drug therapy in schizophrenia.

Phamacoeconomics 2000; 18 : 105-124. 10. Chein WT, & Norman I. Educational needs of families caring for Chinese patients with

schizophrenia. Journal of Advanced Nursing 2003; 44 (5) : 490-498. 11. เพญนภา แดงดอมยทธ. กระบวนการดแลผ ปวยจตเภทโดยครอบครว. (วทยานพนธ). กรงเทพมหานคร :

บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย; 2549. 12. ณฐกฤต ทมวงศ. ผลการจดการรายกรณผ ปวยจตเภทในชมชน อ าเภอทาคนโฑ จงหวดกาฬสนธ. วารสาร

วจยและพฒนาระบบสขภาพ 2555; 34-44. 13. Elliott A, & Turner BS. Profiles in contemporary social theory. London : SAGE, 2001.

http://www.dmh.go.th/ebook/files/rpt2554.pdf

http://www.ldd.go.th/files/FilesFolders/Documents/bbd8512c-6c40-4776-bc4c-734fa4f733d7%20O.pdf



14. Ferganis J. Readings in social theory: The classic tradition to post-modernism. New York : McGraw-Hill, 1993.

15. ภทรา ถรลาภ. การศกษาสภาพผ ปวยจตเภทภายหลงการรกษา: ศกษาเฉพาะกรณ โรงพยาบาลศรธญญา.(วทยานพนธ). กรงเทพมหานคร : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร; 2530.

16. ปรดหทย แกวมณรตน. การศกษาบทบาทของสมาชกในครอบครวในการดแลผ ปวยจตเวช: ศกษาเฉพาะกรณโรงพยาบาลสวนสราญรมย. (วทยานพนธ). กรงเทพมหานคร : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร; 2534.

17. พมพวลย ปรดาสวสด และคณะ. การดแลสขภาพตนเอง: ทศนะทางสงคมวฒนธรรม. นครปฐม : ศนยศกษานโยบายสาธารณสข มหาวทยาลยมหดล, 2530.

18. The Chronic Care Model: Improving Chronic Illness Care. [Online]. [Cited 2010 Jun 19]; Available from :http://www.improvingchroniccare.org/index.php?p=The_Chronic_Care_Model&s=2

19. พศษฏ คณวโรตม. อตลกษณ และกระบวนการตอส เพอชวตของผตดเชอ HIV. (วทยานพนธ). กรงเทพมหานคร : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร; 2545.

20. อรสา วฒนศร และเสาวภา ศรภสตโต. การพฒนากระบวนการดแลตอเนองผ ปวยจตเภทโดยทมสหสาขาและเครอขายผดแล โรงพยาบาลก าแพงเพชร. วารสารกองการพยาบาล 2556; 40 : 67-83.

21. เปรมฤด ด ารกษ, องคณา วงทอง และ อนชต วงทอง. การมสวนรวมของชมชนในการดแลผ ปวยจตเภทเรอรงซบซอน อ าเภอหนองจก จงหวดปตตาน. วารสารสมาคมนกวจย 2557; 19 : 92-103.

http://www.improvingchroniccare.org/index.php?p=The_Chronic_Care_Model&s=2