Embed Size (px)
Citation preview
।।शरीयाभवभथथ।।
वाधकाावाठी वमयनभस काय
आददत मानाभशा षल णरजोतिषतऴाा यषलयाळभान | भयीषिभयरताभससभ नषतराणाभशा ळळी ||२१|| शरीभदभगलदगीता अध माम १०
भी वलष ण, ितदती मा फाया ऩसरााऩी
ि ाळस थ रहशगलरातीर वमथ भी,
४९ लाम दलताऩी भरयची भी , नबताय ाभधीर चदर शी भीच.
वसबाऴ बगलतयाल खड य दयध लनी- 0253 2574293 ‘ ाशळलत’ ऩाटीर रन-4 ॉरज यलड, नाशव – 422005 www.suryanamaskar.info
E-mail: [email protected]
।।शरीयाभवभथथ।। अऩयण
नान-भनरा,
सलासथशवदधीवाठी वमथनभस ाय वाधना यणा-माना, तवच वलाा मा अत यणातीर वमथतजारा
वलथबाल अशबलादन
वभऩथण. ।।जमजमयघसलीय वभथथ।।
वलयशक क वयसषत
शरीवमथसथान वभथथ वलदयायलगम दर, नाशव
‘ ाशळलत’ ऩाटीर रन-४,
ॉरज यलड, नाशव -४२२००५
।।शरीयाभवभथथ।। अनकरभसणका
1. व तसथऱ ळीऴथ
2. अनसकरभषण ा
3. अऩथणऩवरा ा
4. भसखऩषठ
5. रख ऩरयचम
6. वदबथरहथ
7. वसथची पर ाळन
8. परशळषण ऩाठमऩससत ऩरयचम
9. नभन शयी-शयारा-ितदतमारा 10. रख ाच भनलगत
11. वाध ावाठी वमथनभस ाय 12. ॐ शभरााम नभ 13. ॐ यलम नभ 14. ॐ वमाथम नभ 15. ॐ बानल नभ 16. ॐ खगाम नभ 17. ॐ ऩषण नभ 18. ॐ तशयणमगबाथम नभ 19. ॐ भरयचम नभ 20. ॐ ितदतमाम नभ 21. ॐ बास याम नभ 22. वमथनभस ाय वलऩान
23. फीजाषयभरा
24. ऩथ ौळलम परावऩतचा
25. वाध ाना भागथदळथ वचना
26. दीशन वमथनभस ाय वचना (पराथशभ ) 27. वमथनभस ाय परशळषण पर ाय
28. ई-वमथनभस ाय परशळषण 29. वमथनभस ाय परशळषण 30. िलाशन वमथनभस ायाच
31. वमथनभस ाय-वमथदळथन-िशाय-तदनकरभ वचना
32. िऩर ौळल म स लत:च तऩावा 33. िलाशन वलाावाठी 34. परथभ वशबागी वस था
35. इरहजी ऩाठमऩसस त ऩरयचम
36. व ल ऩ- २०१६-१७
वलथ भातशती वभजन-उभजन लाचा.
वमथनभस ायाचा वयाल दययलज या.
त माची अनसबती मा.
परचाय परवाय या.
वागा शळ ला.
शर वलााना दया.
।।शरीयाभवभथथ।। भखऩ ठ
वमथऩचामतन माभध म िऩण ऩाच दलताच ऩजन यतल- बगलान वलष ण, वमथनायामण, ळबभशादल, ितदळवि )ितदभामा( िषण गणळ. वलथभानलाची त मा मा शरध दम-ऩजा दीलतालरन लगथलायी ल माव लीष णल, वौय िषण ळील अव तीन पर ाय ऩडतात. बगलान वलष ण ियाध म दीलत भानणाय लीष णल, वमथनायामणारा ियाध मदीलत भानणाय वौय िषण ळबभशादल ज माच ियाध म दीलत िश त ळील.
शरी ष ण वष टी शनभाथण यणाया, वलश लाच धायण यणाया त माच परशत भलयाच ऩीव. वमथनायामण वलााच बयण ऩलऴण रन ामथपरलत त यणाया. जन भभत मसच चकर अखतडतऩण वसर याशण मावाठी वष टीचा वशाय यणाया, ताडल नत म यणाया ळबभशादल. माच परशत िश डभर. ितदळि च परती िश वराळर. ितदभामाच वलश लाच बयण, ऩलऴण, वशाय यणा-मा दलताच ळविस थान िश, परयणास थान िश. वाभरथ मथ ल ळ तीचा शभराऩ श उतऩत तीच ायण िश. फस षधददाता गणळ मा वलथ सानाच अशधष ठान िश.
मा ऩयभश लयाची ऩजा यण शणज धभथ ामथ यण. िऩण स ली ायरर ामथ त ला िऩल मालय वलऩवलरर ाभ ऩयभश लयाची ियाधना िश अव वभजन यण. श ामथ िषण शभऱारर मळ मा वलााची मसाभध म िशसती दण. शच धभथ ामथ. शच मस ामथ. मा ामाथच तीन पर ाय िशत. शनत म भथ, नीशभवतिक भथ िषण )चरयताथाथवाठी( स ली त भथ. वमथनभस ायाच तथ म शनत म भाथभध म मत. ज मापरभाण दययलज जलण त ला झलऩण शनत म भथ िश त माचपरभाण वमथनभस ाय. झलऩ िल मालय दगडाची उळी घऊन गाढ शनदरचा अनसबल घता मतल. ब रागल मालय खाण मामलग म स ठराशी ऩदाथथ चारतल. तल शातालय घऊन खा त ला वलन मा मा ताटात खा. श शनत म भथ न रन ळयीय परऩच चारणाय नाशी. त माऩावन दय याशण माचा अटाटाशावान परमत न ल माव शनवगथ िऩल मारा ळायीरय शळषा यतल. शी शळषा िऩल मा वऩ ाथत अवणा-मा वलाानाच शलत. उऩाळी, अवभाधानी भाणवारा चाय वभजसती मा गलष टी वागण माचा परमत न या. घयातीर लातालयण ताऩत. अऩणथ झलऩ झारल मा डराम शयन परलावी लाशत री तय अऩघात शलणायच. लाशना भधीर ल फाशयीर वलथजण धल मात मणायच.
त माचपरभाण वमथनभस ाय शनत म भथ िश. त माऩावन दय याशण माचा परमत न ल माव ळायीरय माधी ल धऴधलऩचाय मा ऩावन वसट ा नाशी. शणनच वमथनभस ायाचा वयाल वलााना अशनलामथ िश. वि चा िश. वमथऩचामतनाची ऩजा यणाय जगातीर वलथ स राी ऩसरऴ भग त लणत माशी जाती, धभथ, बाऴा, ऩथाच अवलत वलाानी वमथनभस ाय घातरच ऩातशजत. वमथरऩी नायायामणारा / वमथरऩी ळबसभशादलारा लदन रच ऩातशज. ितदळ तीची उऩावना रीच ऩतशज. त मारा ऩमाथम नाशी. वभथथ याभदाव स लाभी शणतात
ऩळऩषत शरीऩषत आणी गबस ती| मााच मा दळयनद द ऴ रजोताती |
तवािी नभाला भारती| षनत म नदभद षलळदऴ ||)दावफलध ४-६-६)
।।जम जम यघसलीय वभथथ।।
रदखक ऩरयिम
खरडकर सभाष भगवतराव बी.ए; बी.एरड; एम.ए.
सययनमस कार सा.क.
पदव योत तर िकषणाानतर किन महािवाययात पदो नती.
सवा िनवत त उपरचाायय शी.रडी.रडी.िब को बईई हायस कय व यिन र कईय
नािसक)
महारा र रा य मा यिमक व उ ामा यिमक िकषणा मरड, पणा या या ‘ यखक साीवर’ इगर ी िवषय तजञ
म हणान समावक.
का,ा आिणा कईय म य सताना स काऊ र म हणान कायय.
भारत स काऊ आिणा गाईरड सस ाा नािसक ि हा काययवाह म हणान कायय.
िनवत ती नतर स वयघोिषत सययनमस कार पणायव, काययकताय.
िवारथ यााना सययनमस कार सा.नत मागयदकयन कर या या हतन www.suryanamaskar.info ह
सकतस , िवकसीत कय.
सकतस , मराीी, हदी, इगर ी भाषत रचिस द कयय आह. त सवाासाीी िवनाम य आह.
या सकत स ,ास दरमहा ह ारो योक भ दतात.
बिहिःकाय िकषणा मरडय, सािवतरीबाई फय पणा िवापीी, पणा यानी सययनमस कार व आरो य या िवषयााा
व याख याता म हणान मा यता िदययी आह.
सकतस ,ाया दक-परदकाम.न उदरड रचितसाद िम,तो आह.
मररकत िककगो य सय या हद स वयसवक सघ या सस न, यियरड य ीय www.e-gurukul.net या
सस न तसा नक सस ानी ह सकत स , त या या सदभय साीम य समािव कयय आह.
यियरड य ीय www.e-gurukul.net या सस न सययनमस कार तजञ मागयदकयक म हणान मा यता िदययी आह.
नािसक य ी सम य रामदास स वामी यानी स ापन कयता रच म मी आगर ाक,ी य आह. या मीाम य
तसा मा िनवासस ानी िवनाम य सययनमकार-रचाणायाम सराव सतर घतय ातात.
मी घत सयय सराव सतर यियरड सगापर इत यािद रीकाणाी आिणा इतर यरोिपयन दकात सगणाकावर बघता
यावत यासाीी Live Web Seminar योि त कर यात आय होत.
सगणाकावर िवनाम य e-learning सययनमस कार सरावाा मागयदकयन स आ आह.
यवकरा पतराव दार सययनमस कार सराव सतर स आ कर यााा मानस आह.
सययनमस कार स वयसा.ना िककणा व इतराना सम ावन सागणा ह सातत यान गयी तरा वष स आ आह. या
दवाणा-घवाणाीतन माी सा.ना समदध होत आह.
दररो प.रा िमिन सययनमस कार सा.नसाीी िद यास आनददायी आरो याा सव.यन व सरषणा होत हा
सदक रचभावी पदधतीन सवयदर रचसाररत कर यासाीी ीसययस ान सम य िवारो य कदर, नािसक या िवशवस त
सस ाी स ापना कयी.
सययनमस कार व सस कत भाषा ह कायाया ि. ीान ीवन सवय वयोग ातीय तरी-प आषााा सवाागीणा िवकास
सा.णा, भारतीय िवा-कया-करीरडा यााा रचाार रचसार करणा ह सस ा उि आह. त यासाीी
सययनमस कार एक सा.ना काययपिसतका शसा.कासाीी फक त) ह पस तक मराीी व इगर ी भाषम य रचिसदध
कयय आह.
रचत यकाया सययनमस कार शस वय)सा.ना िकक यासाीी मागयदकयन करणा हा या काययपिसतकाा रचा िमक उक
आह. रचत यक सा.कान सययनमस कार काययकताय व हाव हा यााा रचगत हत आह. समदध-सप न भारत,
िवशविव यी भारत ह स वप न रचत यकान पहाव, त साकार कर यासाीी सवय भारतीयानी सययनमस कार यजञ
दररो करावा ह याा ितम यष आह.
क बातीय एकाना समदधीा स वप न बिघतय तर त िदवा स वप न होत. पणा एका स वप न क बातीय सवय
सदस यानी बिघतय तर त स वप न रचत यषात साकार हो यााी स आवात सत. आपणाही या यजञात सहभागी
होऊन दररो आहती ाकणाार आहात. आप या तिःकरणाातीय सययत ाया, आत मारामाया सवयभाव
सा ाग नमस कार.
शसययनमस कार एक सा.ना काययपिसतका शसा.कासाीी फक त) पररिक - ९ ाा उतारा)
रचकाकक- ीसययस ान सम य िवारो य कदर, नािसक
Copyright Material ISBN 978-81-924424-0-2
` २५० + ४० पोस
॥ य य रघवीर सम य॥
।।शरीयाभवभथथ।।
वाकद त सथऱावाठी लाऩयरदरद वादबयगराथ
शरीभदभगलदगीता )14( गीतापरव, गल यखऩसय- 273 005 िठला वस यण व. 2054
अध मात भ ज मलशतऴ वलचाय श. न. ाटल.
शनत म भथ-ऩजापर ाळ )592( गीतापरव, गल यखऩसय- 273 005 तीवलॉ वस यण व. 2060
मलग वाधना स लाभी याभदल. तद मपर ाळन, तद म मलग भतदय टरस ट, ऩारस फागिशरभ, नखर, शरयाय- 249 408 उत तयाचज. भ 2006
जीलन-वसधा शरीवभथथ वलदयाऩीठ, शरीवसदय भठ, शळलथयघऱ. भाचथ 2006
वल शतवलसान यानड ऩयाजऩ वाठ. पर ाळ - ल.द. नादसय य, अनभलर पर ाळन, 683 फसधलायऩठ, ऩसण- 411 030 ऩसनथभसदरण- भाचथ 1982
भाझा वाषात ायी रदसदयाग अबम फग. पर ाळ - तदरीऩ भाजगाल य. याजशव पर ाळन, 1025, वदाशळल ऩठ, ऩसण- 411 030 ऑगस ट 2006
अ मसपरळय लयदात शरी. गल स ऱ वाऱसख. पर ाळ - अशनर यघसनाथ पड . भनल यभा पर ाळन, 102 वी, भाधललाडी, खलरी न. 19, भसफई भयाठी रहथवरहशारम भागथ, दादय )भध म यल ल( स टळन वभलय, दादय, भसफई- 400 014 जसरी 2006
Sooryanamaskar Dr. Shriram Risbood Published by Dr Shriram
Risbood, 2/ 32, Chittaranjan Nagar, (M.I.G.),
Rajwadi] Mumbai- 400 077
Suryanamaskar An Elixir of Life
Dr. Chetan Chitalia Published by Anil Raghunath
Phadke, Manorama Prakashan, 102/C
Madhavwadi, Room No. 11, Mumbai Marathi
Granthasangrhalaya Marg, Opp. Dadar (Central
Railway) Station Dadar, Mumbai- 400 014 July
2004
वमथनभस ाय शरय वलनाम दात म. पर ाळ - फरलत ळ य दात, 1847, वदाशळल ऩठ, ऩसण- 411 030 जसरी 1995
वमाा 53 लऴथ ा वलळऴा )791( गीतापरव, गल यखऩसय- 273 005 जानलायी 1979
वमथनभस ाय स लाभी वत मानद वयस लती. पर ाळ - मलग ऩषलर ळन टरस ट, भसगय, बायत. ऩसनथभसदरण- 2007
आवन परणामाभ भदराफाध स लाभी वत मानद वयस लती. पर ाळ - मलग ऩषलर ळन टरस ट, भसगय, बायत. वप तदळ वस यण- 2005
वमथनभस ाय शरी. वलशवाव भडरी . पर ाळ - ‘मलग चीतन म’ पर ाळन वलबाग, ल ऩना नगय, नाशव - 400 005 ततीम िलत ती- 2006
वमथनभस ाय ी ; बलानयाल ऩतपरशतशनशध याजवाशफ, वस थान धध भसदर ल पर ाळ - शरी लवत गणळ दल स ऱ. मलस थाऩ - शचराळाऱा परव, 562 वदाशळल ऩठ, ऩसण- 411 030 दावनलभी 1891
वमाथव नभस ाय शरीभत फाऱावाशफ ऩत वस थान धध. भसदर ल पर ाळ - शरी लवत गणळ दल स ऱ. मलस थाऩ - शचराळाऱा परव, 562 वदाशळल ऩठ, ऩसण- 411 030
वमथनभस ाय िप ऩा ऩत. भयाठी अनसलाद- ज.अ. स र णी, पर ाळ - वौ. ववलता जलळी. उत ऴथ ऩ ाळन, 701, ड न षजभखाना, ऩसण- 411 004 वशाली िलत ती- 2006
Know Your Body A Reader’s Digest Guide. RDI Print and Publishing Pvt. Ltd. Orient House, Adi Marzban Path, Mumbai- 400 001 2nd edition.
YOGA Vivekanand Kendra Prakashan Trust, 5. Singarachari Street, Triplicane, Chennai-600005 Reprint- July 2006
Research paper- ENERGY COST AND CARDIORESPIRATORY CHANGES DURING THE PRACTICE OF SURYA NAMASKAR By Defence Institute of Physiology & Allied Science, Lucknow Road, Timarpur, DELHI – 110 054
।।शरीयाभवभथय।।
शरीवमयस थान वभथय षलयाराय म कद दर नाषवक 'काषळलात' ऩाटीर रदन- ४, कॉरदरजोत याड, नाषवक- ४२२००५ भशाया र
www.suryanamaskar.info Face Book- Suryasthan Samarth
Google + & Map Suryanamaskar Pranayam…. [email protected]
भरभणबाऴ- +९१ ९४०३९१४३७४ [email protected] दयधलनी- ०२५३ २५७४२९३
वासथदनद परकाषळत कद रदरद वादशतम
Website--- www.suryanamaskar.info षलनाभलम
E-Book --- (English) षलनाभलम
E-Book --- (भयाठी) षलनाभलम
E-Book --- (दशादी) षलनाभलम
SURYANAMASKAR SAADHANA (A Manual for Practitioners) r 500+ 40
SURYANAMASKAR SAADHANA --do-- Outside- $$70 00 (Postage)
Pages- 425, Photographs-10, Diagrams- 37 COPYRIGHT (ISBN) 978-81-92424-1-9
वमयनभसकाय एक वाधना, कामयऩससतका (वाधकाावाठी पकत) `२५०+४० ऩ सटदरजोत
ऩषठवाखमा -३८२, यागीत षितरद-०८, आकतमा-३७, कॉऩीयाईट(ISBN) 978-81-924424-0-2
Power Point Presentation (Marathi, Hindi, English) ` 150+40
Postage
भददलदधीतन भकतता ` १५०+४० ऩ सटदरजोत
शववनषलकायातन भकती ` १५०+४० ऩ सटदरजोत
भन-फदधी-सभयणळक ती ` १५०+४० ऩ सटदरजोत
वमयनभसकाय षबाती तकता (भयाठी, इागररजोती, दशादी ) ` २५ ००
वमयनभसकाय पराणामाभ परषळषण लगय वभापती वाधना ऑदडओ कवदट-
लदऱ- ८५ षभषनटद, वीडी ऩसतक ऩषठवाखमा १००+वश ISBN- 978-81-924424-2-6 भयाठी `१००+ ४० ऩ सटदरजोत
SuryaNamaskar Pranayam Prashikshan Workshop Concluding Saadhana
Audio CD Time- 85 Min. With a CD Book of 100+ Slides (978-81-924424-3-3
English ` १००+ ४० ऩ सटदरजोत
वमयनभसकाय पराणामाभ परषळषण कामयळारा वभाऩन वाधना ऑदडम वी डी (वीडी ऩसतक ऩषठवाखमा १००+वश कद वाथ दशादी ) रऩमद १००+ ४० ऩ सटदरजोत
वमयनभस काय-पराणामाभ परषळषण लगय वभास त वाधना शरावम वानददरभददरका (वादरभददरका
ऩस तक ऩषठठ १००+ वदशता वासकत ) ` १००+ ४० ऩ सटदरजोत
SuryaNamaskar (A Scientific Way to Get Healthy) To be published
ऩषठदान म रजोतनदत वशबागी वशा (एका ऩषठावाठी रऩमद एक शरजोताय भातर ) वशबागी वाधकाािी मादी ऩढीर परकाळनात परषवदध कद री रजोताईर ल तद परकाळन आऩलमारा बदट मशणन षभऱदर
फकद त इ-बयणा- वासथदिद फित खातद- शरीवमयसथान वभथय षलयाराय म कद दर, नाषवक फित खातद करभााक- 600 634 54 976 IFSC:MAHB 0000214 फक ऑप भशाया र, कॉरदरजोत क ऩव ळाखा, नाषवक-०५
आऩरा ऩणयऩत ता- ऩ टािा षऩनक ड नाफय, दयध लनी भरभणध लनी करभााक वशीत- कऱलाला यसरजोतस टय ऩ टानद ऩस तकािी परत ऩाठषलरी रजोताईर आबाय
आऩरा वमयनभस काय वाधक फाध, शरीवमयस थान वभथय षलयाराय म कद दर नाषवक
वमयनभस काय एक वाधना
कामयऩससतका (वाधकाावाठी पक त)
रख - वसबाऴ बगलतयाल खड य
ऩसस त पर ाळ / वलतय -
शरीवमथस थान वभथथ वलदयायलग म दर, नाशव .
‘ ाशळलत’ ऩाटीर रन – ४, ॉरज यलड
नाशव – ४२२००५
दयध लनी-०२५३ २५७४२९३ भरभणध लनी-+९१९४०३९१४३७४
www.suryanamaskar.info mail [email protected]
वमयनभसकाय पराणामाभ परषळषण लगय ऩाठमऩस तक
आकाय- १४×२२ वद षभ, ऩ ठवाख मा-३८२, यागीत षितरद-०८, आकत मा-३७ ऩस तक वदला ददणगीभल म रऩमद- २५० + ४० ऩ स टदरजोत बायतात COPY RIGHTS. (ISBN) 978-81-924424-0-2
षलबाग एक ऩलायधयठ माभध म वमथनभस ायाच धाशभथ अशधष ठान स ऩष ट रन रहमक भाातगथत शनत म भथ अवररी वमथनभस ाय स लम वाधना भनान भनालय माली मावाठी भनाची भनधयणी ररी िश. षलबाग द न वमयनभस काय पराणामाभ परषळषण लगय कषतऩससतकाठ भन-फसदधीच वाभरथ मथ लाऩरन वमथनभस ायातन ळयीयळ ती ामााषनलत यण माचा परमत न वा यामचा माच भागथदळथन ामथऩसषसत भध म रर िश. परत म िवनाच स ऩष टी यण चाय वलबागात तदरर िश- *िवन यण माची वलथवाधायण ऩध दत,
*िवनाभधीर वलवलध ौळल म, *िवनाभध म च झाल माव शलणाया स नामषलब, *च टाऱण मावाठी वालधान. षलबाग तीन उत तयाधय- फसदधीन मा वाधनभध म वशबागी शाल मावाठी त माची स भती जागत यण माचा परमत न माभध ररा िश. तवच परगत वमथनभस ाय स ऩष ट यताना वभरा वमथनभस ाय, मविभत ल वल ावाचा िधाय. वाध ाच ळ ावभाधान िषण इतय अ या ऩरयशळष टाम तदररी िशत. षलबाग िाय- रहमक भाातगथत शनत म भथ परथभ तदलव / परशळषण लगथ वभाप ती वाधना.
फकद भध मद ऩयस ऩय ऩवद बयणाय अवल माव
शरीवमथस थान वभथथ वलदयायलग म दर, नाशव
फचत खात करभा - 600 634 54 976 IFSC: MAHB 0000214
फ ऑप भशायाष टर, ॉरज ऩव ळाखा, नाशव -०५
आऩरा ऩणयऩत ता- ऩ टािा षऩनक ड नाफय, दयध लनी भरभणध लनी करभााक वशीत- कऱलाला यसरजोतस टय ऩ टानद ऩस तकािी परत ऩाठषलरी रजोताईर आबाय
आऩरा वमयनभस काय वाधक फाध, शरीवमयस थान वभथय षलयाराय म कद दर नाषवक
FACEBOOK- suryasthan www.suryanamaskar.info GOOGLE MAP and GOOGLE+ SuryaNamaskar Pranayam…
वासथा वबावद 'आय म वाऩदा' गररजोती रणारम, नाषवक
॥रजोतम रजोतम यघलीय वभथय॥
।।शरीयाभवभथथ।।
नभन शयी-शयारा-आददत मारा
अराकायठ षपरम षल ण रजोतरधाया षळल परीमाठ नभस कायठ षपरम बान राहामण भधयठ परीमा ||
अथय - बगलान वलष णसरा दाशगन िलडतात. ळबसशादलारा अशबऴ िषण वमथनायामणारा नभस ाय वपरम िशत. रहामकणारा शभष टान न वपरम िश. अनद लमाथय-
अशग त ामथ वचलटीन पराणाशभ ऩण यण तशच बगलान वलष णसची ऩजा िश. ऩयभशवयाची ऩजा यताना वलथ वातशत म स ल छ, ळसध द, ऩवलरा अवर ऩातशजत. िऩर ामथ ळसध द वलन मावायख च चत त अवाल. ठवठळीत उठन तदवणाय, दसव-माच रष लधन धणाय अवाल. वलन ळसध द शलत अग नीभसऱ. अग नी वमथस लरऩ िश. िऩर परत म ामथ फरलऩावन मा उजतन, वमथनभस ाय तजान ळसध द या. अळा ामाथतन मळ-त ती-वभाधान-वऩत ती पराप त शलणाय िश. श शभऱारर धन-वसलणथअर ाय वभाधानान बगलान वलष णरा अऩथण या.
बगलान ळबसभशादल / शनर ठशवयारा वलऴाचा दाश भी यण मावाठी जराशबऴ वपरम िश. टअनसबल ऩचलन परमत नाचा अखतडत परलाश वसर ठलण शी त माची ऩजा िश. जर िषण थडाला रऩ िशत. अबदय िशत. त वलरग यता मत नाशीत. त माचपरभाण तसभच परमत न ळातऩण, याग-रलबाचा वलचाय न यता रर अवालत. तसभच परमत न नदी मा परलाशापरभाण वदलतदत वागया ड धाल घणाय / अशतभ ध ममा ड लाटचार यणाय अवालत. ऩाणी शणज जीलन. तसभच परमत न इतयाच जीलन घडवलणाय अवालत. श परमत न यताना मळाची शचता न ल. ऩयभशवयालय शरध दा ठला, त माराच शभऱारर मळ अऩथण यालमाच. ामथ त माचच, यलन तलच घणाय िश, मळशी त माचच िश. भग ाऱजी-शचता ळाची ? बान मा ळल दाचा अथथ तज, वमथतज. मा तजाचा स ली ाय ळयीयाभध म या. तल लाढला. ळयीय-फसध दी तज:ऩज या. वमथ पराणाच शनमभन यणाया िश. वमथनभस ाय, पराणामाभ, मलगावन मातन उजाथ शभऱला. श ळरययाच च भड मा वमथऊजभध म चागर बाजन मा. त अशध ाऱ उत तभ षसथतीभध म ठला. ऩयभशचयान वलऩवलरर ाभ अशध जलभान उत वाशान यण मावाठी फरदड शा.
दययलज वमथनभस ायाची वाधना या. वदावलथदा ामथयत याशण माचा वदळ वमथनायामणाचा. त माचा िदय या. त माचा भान याखण मावाठी त मारा िलडणायी वमथनभस ायाची वाधना शनत मनभान या.
रहमक जाणणाया तल रहामकण. ‘ऩयभात भा वऩणथ वलशवाभध म बरन उयररा िश. वलथ वजील-शनजील लस तभध म त माच अषसतत ल िश. तलच मा वलशवाच वचरन यणाया, बयण-ऩलऴण यणाया िश. िऩल मा ळयीयात अवररी जीलनळ ती, उजाथ, चीतन म ऩयरहमकस लरऩच िश. वमथतज, चीतन म, ऩयभात भा माच शनलावस थान िऩल मा ळयीयात िश. परत म जील ऩयभात माचा अळ िश’. मागलष टी जल जाणतल तल रहामकण. जल मापरभाण लागतल तल िनदाभत गलऱा यतल. वलााना त माचा परवाद दतल, गलड फलरतल, वलााना तल शलावा लाटतल. वलथरल त माचा िदय यतात. त माचा वत ाय यतात.
।।जम जम यघसलीय वभथथ।।
।।शरीयाभवभथथ।। रदखकािद भन गत
वपरम वमथनभस ाय वाध ,
वमथनभस ाय शा वलाागवसदय मामाभ पर ाय िश. वलथ माधी-वल ाय माना दय ठलणायी शवध द वाधना िश. अफारलध द, स राी-ऩसरऴ वलाावाठी उऩमस त िश. श वलथभान म वत म वमथपर ाळा वायखच स ऩष ट ल स ल छ िश. वमथनभस ायाच भशतल वागण मावाठी त माचा परचाय परवाय यण माची िलश म ता नाशी. तदलव मलग म ऩध दतीन वमथनभस ाय घातर तयी त माची परशचती रगच मत. मलग म भागथदळथन भारा शल.
भाझ ळारम शळष शरी. ळजलऱवय, लमामा लऴ ऩचाशत तय लऴीशी शनमशभतऩण वमथनभस ाय घारत अवत. त माच वमथनभस ायातीर वातत म शी भाझी परयणा. भी नाशतना वमथनभस ाय शळ लामरा रागरल िषण मा वलऴमाच भाझ असान भाझ भरा उभजर. लाचन वसर झार. ज ाशी लाचनात मईर त माचा वफध वमथनभस ाय वाधनळी त तऩत िश मा ड रष दण वसर झार. श लाचन, नाशतच परश न िषण त मालयीर वलचायभथन मा वलााचा ऩरयणाभ वमथनभस ाया ड फघणमाचा भाझा दषटी लन फदररा. दययलज वमथनभस ाय घारणमाव वसरलात झारी. वमथनभस ाय वाध झारल. वमथनभस ाय भागथदळथन यणमाव वसरलात झारी. मातन ऩणथलऱ वमथनभस ाय ामथ ताथ शा झारल त भाझ भराच ऱर नाशी. तमाराशी तऩ उरटन गर.
वमथनभस ाय शी वाधना िश. मा वाधनचा परचाय-परवाय यणमावाठी ऩतशरा िषण पराथशभ परमतन शणज www.suryanamaskar.info ! मा भाधमभातन वमथनभस ाय घारण माची परयणा वलााना शभऱाली, भागथदळथन शाल मावाठी श व त स थऱ यथवप तभी २००७ )जागशत वमथनभस ाय तदन( मा ळसब भसशताथलय नटलय पर ाशळ त र. तमानतय िजऩमात िरलमा वचना तवच
वसथची परगती माचा थलडमात ऩयाभऴथ घऊन जागशत वमथनभस ाय तदन २०१६ यलजी मा नलीन व तसथऱाच पर ाळन यणमात मत िश.
शरीभदभगलदगीता मा धभथरहथाचा वलऴम 'मसदध ल वलजम' शा िश. मा मसदध -वलजमाचा, दस ख-िनदाचा अधमाषतभ अथथवलसताय सानशवयी मा परा त रहथात िभ जनतवाठी तदररा िश. रहथयाज दावफलधाभधम शा वलजमानद ऩदलऩदी वा षज ामचा माच मालशारय ळासतर तदरर िश. मा ळासतराचा ऩामा वमोऩावना िश. अवखम िषण अगषणत वमोऩावनभधीर वाधना वमथनभस ाय वाधना िश. ाऱामा ओघात वलसभतीत गरलमा मा वाधनचा ऩसयस ाय याष टरगसर वभथथ याभदाव सलाभी मानी िगय टा ऱी नाशव ऩावन यणमाव वसरलात री. लणतीशी वाधना जीलातमा डन, ितभायाभा डन शळ ामची अवत. वमथनभस ाय वाधना जीलातमा डन शळ णमावाठी ाशी पराथशभ ौळलमाची गयज अवत. मा व त सथऱालय शी ौळलम ितभवात यणमावाठी उऩमसि भाशीती तदररी िश. भयाठी-तशदी-इरहजी बाऴतीर इ-फस जलडरर िश.
दययलज वमथनभस ाय वयाल यण मावाठी िलश म ल उऩमस त अवररी भातशती मा व तस थऱालय ल इ-फस माभधम तदररी िश. माभध म वमथभरा, वमथभराातीर वमाथचापरबाल / वमथ ामाथचा परबाल; ळयीयातीर उजाथचकर त माच ळयीयातीर स थान, ऩचभशाबताच अशधष ठान, ळयीय अलमलालय शलणाय ऩरयणाभ, परत म वमथनभस ाय षसथतीभधीर त माच भशततल, त माभसऱ शलणाय ियलग म वलधथन माफदलर थलड मात भातशती तदररी िश.
परत म िवन यण माची ऩध दत चाय वलबागाभध म तदररी िश. परत म वलबागाचा उदलळ थलड मात – 1( परत म िवनाभध म ठयावल स नामलय ताण त ला दाफ मतल. इतय स नाम भारा दाफ ताणवलयतशत, षसथय, ळात, भल ऱ अवतात. 2( शवावा ड रष दऊन परत म िवन यालमाच िश. 3( परत म िवनाच अशधष ठान ळयीयातीर उजाथ दर िश. मा उजाथ दरा ड रष दऊन परत म िवन यालमाच िश. 4( मा वलथ तकरमा लऱ-लग, श लावल छलाव ल िवनतकरमा माचा तार धरन यालमा मा िशत.
परत म िवनाभधीर उजाथचकर ल ळयीयालय ऩडणाया ताण-दाफ श दलन परभसख भागथदळथ तसभ मा डन वमथनभस ाय वयाल मलषसथत रन घतात.
त मा मा व ता ड रष दण भारा िलशम िश. वमथनभस ायारा ऩय अवरर मामाभ पर ाय, शववनाच मामाभ, फीजाषय भरा, भागथदळथ वचना िषण इतय अन उऩमस त भातशतीभसऱ तसभचा वयाल शनदोऴ याशीर माची ाऱजी मा व तसथऱालय घतररी िश. वलळऴ उदलळान वमथनभस ायाचा वयाल यालमाचा अवल माव नदणदणी पॉभथ ल भाशव अशलार माचा वभालळ ररा िश.
व तसथऱ नटलय पर ाशळत लमाभसऱ ाभाचा माऩ लाढतल िश. ऩाच तदलवाचा वमयनभसकाय पराणामाभ परषळषण लगय परतम िठलडमात वसर िश. तमातन वाधनतीर अनसबलामा षा रदालत िशत. शा अनसबल वलरषण िश. अरौत िश. अन ानी वमथनभस ाय परचाय परवायामा ामाथभधम वाशभर शाल माउदलळान गसरऩौषणथभा २०११ यलजी शरीवमथसथान वभथथ वलदयायलगम दर, नाशव शी वालथजशन वलशवस त वसथा सथाऩन यणमात िरी.
वालथजशन वलशवस त वसथा सथाऩन झालमानतय वलथ वमथनभस ाय वाध ामा भदतीन अन उऩकरभ भागी रागर. वमथनभस ाय पराणामाभ परशळषण लगाथच ऩाठमऩससत वमयनभसकाय एक वाधना, कामयऩससतका )वाध ावाठी पि( माच पर ाळन यणमात िर. वाधायण चायळ ऩानामा मा ऩससत ाभधम ऩाच तदलवामा परशळषण लगाथभधम िरर वलथ परातमषष ल परफलधन मा वलबागातीर वलथ भसदयाचा वलसताय ररा िश. SURYANAMASKAR SAADHANA (A Manual for Practitioners) श परशळषण लगाथच इरहजी ऩाठमऩससत िश. वमयनभसकाय पराणामाभ परषळषण लगय वभापती वाधना वीडी (वीडी ऩसतकावश) भयाठी, इरहजी, तशदी िषण वस त मा बाऴाभधम पर ाशळत झालमलमा िशत. वीडीभधमच ळबयाऩषा जासत ऩानाच ऩससत िश. तमाभधम ऐ रलमा वलथ वचना िशतच ऩण िलशम तथ तमाच सऩवषट यण तदरर िश. वीडीचा लऱ वाधायण ऩमाऐळी शभशनटाचा िश. दययलज तमातीर तीन ऩी पललडय ऐ न १२+०१ वमथनभस ाय तया िठलड घारामच िशत.
भददलदधीतन भकती, शववनषलकायातन भकती, भन-फदधी-सभयणळक ती मा तीन ऩससत ाभधम ऩचनवसथा, शववनवसथा ल भजजा वसथा माची भातशती तदररी िश. मा शतनशी ळयीय वसथाच वलथ वल ायाना परशतफध यणमावाठी अशध ात अशध परभाणात पराणतततलाचा ऩसयलठा वा याला माची भातशती परातमषषतावश
सऩष ट ररी िश. माच परभाण वमथनभस ाय वयालावाठी शबतीति, माखमानावाठी ति, Power Point Presentation भयाठी, इरहजी, तशदी बाऴत तमाय झाररी िशत. गगर भऩ, गगर+ पद वफक, ई-भदर, सकाईऩ, वदरप न, यददडओ लतथभानऩरा, भाशव मा ल इतय भाधमभातन वमथनभस ायाच भागथदळथन यणमात मत. वसथमा ामाथरमात ऩाच तदलवाचा वमयनभसकाय पराणामाभ परषळषण लगय परतम िठलडमारा घतरा जातल. मा पर ायच परशळषण लगाथच िमलजन इतय तठ ाणीशी यणमात मत. नटलय दळातीर ल ऩयदळातीर अवखम रल वऩ ाथत िशत. तमामा परशाची उतिकय दण. नटलय वमथनभस ाय भागथदळथन यण दययलज चार अवत.
SURYANAMASKAR (A Scientific Way to Get Healthy) मा ऩससत ाच शरखाण चार िश. वमथनभस ायातीर वलसान ळयीयामा परमलगळाऱत शवदध यणमावाठी उऩमसि भागथदळथ ततत ल माभधम अवतीर.
वधमा मा अशतजरद परगती मा ाऱात िऩर वाभाषज अषसतत ल शवदध यणमावाठी ल त तट वलण मावाठी परतम ारा अथ परमत न यालमाव रागत िशत. तमावाठी तदलवाचा लऱ भी ऩडतल शणन याराीची झलऩ ल वलशराती मालय िकरभण चार िश. परत म षराात ाभ यताना वलथपर ाया मा जफाफदा-मा ल जीलघणी स ऩधाथ शी दलन ओझी डल मालय घऊनच ऩसढ धालाल रागत. माभसऱ ियलग म षीण शलत ल वल ाय- माधी तीष ण शलतात. लण लणत भानशव -ळायीरय वल ाय भाग रागतात माची मादी दणमाची गयज नाशी. ऩण वमथनभस ाय वयाल वातत मान ल माव ियलग म ल िनद शभऱतल िषण मळा मा भागाथलय परगती शलत. श ारातीत वत म तस शाराशी अनसबलता मईर, त माची परशचती घता मईर माची खाराी इतयानाशी दता मईर. त भान भतशना दययलज अघलऱ झाल मानतय तीन वमथनभस ाय वाल ाळ मलग म ऩध दतीन घारा. )वमथनभस ाय दीशन वाधना पराथशभ वचनाचा वदबथ मा.( मा वाधनचा परबाल ऩतशल माच तदलळी जाणलर. वाधनतीर अनसबल परबाली ऩदधतीन षसल ायण माची ळायीरय षभता शऱ शऱ लातढरा रागत. वसरलातीरा वाधायण ऩधया शभनीटाभध म तीन वमथनभस ाय ऩणथ या. तसभचा वयालातीर अनसबल जवा लाढर तवा लऱ तलच ऩण वमथनभस ायाची वख मा लाढत जाईर. भतशना
वऩण माऩलीच तसशी मा वाधन मा भलशात ऩणथऩण िड रा श तसभ माच रषात मईर. श व तस थऱ वलनाभल म िश. माची छाऩीर परत त ला तसभ मा वगण ालय परत घण मावाठी लगऱ भल म दयाल रागणाय नाशी. वसथची प त च िरहशी बशभ ा िश. तस शी ल तसभ मा वलथ शभराऩरयलायान वमथनभस ाय वयाल दययलज याला. वमथनभस ाय वयालाभध म ाशी अडचण अवल माव वसथळी वऩ थ याला. वमयनभस काय वयालातन तम शा वलााना उत तय त तय आय म-आनाद-मळ परा त व शालद शी परबयाभ ियणी पराथयना मा व त सथऱाच फीज भाझमा नाती नान-भन )लीदशी वार ाड ल भानशव शरलवराम( मामा परश वलचायणमातन झाररी िश. तमाच तवच जमानी श व तस थऱ परशवध द यण मावाठी, परत मष अऩत मषऩण, भरा परलत वाशन, भागथदळथन ल भदत री त मा वलाथना भी अशबलादन यतल. त माच ऋण म त यतल.
श व त स थऱ तसभ मावाठी वल शवत रर िश. त वलााना अशध उऩमस त ल भागथदळथ शाल शणन तसभचा अशबपराम, ळ ा, वचना ल वमथनभस ाय वयालातीर तसभच अनसबल जरय ऱला. भाझमा ाभाच भल मभाऩन यण मावाठी शा च भागथ िश. ऩसढीर िलत ती भध म तसभ मा वलथ वचनाचा वभालळ यण मात मईर अव िश लावन दतल. िबाय. 2007 यथवप तभी २०१६ आऩरा वमयनभस काय वाधक फाध,
शरीवमयस थान वभथय षलयाराय म कद दर नाषवक
॥जम जम यघसलीय वभथथ॥
।।शरीयाभवभथथ।।
वाधकाावाठी वमयनभस काय
बायताभध म वशा शजाय लऴाथऩली गसर र शळषण ऩध दती वलथरा परचशरत शलती. लम लऴ ८ त २५ लमलगटातीर वलदयाथी िऩल मा गसर मा िशरभात जाऊन शळषण घत अवत. मा िशरभातीर गस र स रात याजघयाण मातीर याजऩसरा तवच वलथवाभान म स टफातीर भसर रा शळषण घत अवत. वलथ मालवाशम शळषणाचा )िधसशन ाऱातीर वसध दा( अ मावकरभ मा गसर स रात शळ वलरा जात अव. ऩाठम ऩसस त शलती वलथ धभथरहथ िषण शळषणाच अतीभ ध मम शलत ‘वलश लफधसता’.
वशा शजाय लऴाथऩलीचा ाऱ शा पाय ऩसयातन ाऱ झारा. िऩल मारा लतडराच, िजलफाच, ऩणजलफाच नाल भाशीत अवत. त मा अगलदयचा ाऱ िऩल मारा िठलत नाशी. त मा ाऱातीर िऩल मा स टस फातीर िऩल मा म ती इशतशाव जभा झारल मा अवतात. शणजच वाधायण ळबय व लाळ लऴाथऩलीचा ाऱ िऩल मा दष टीन वलस भशतभध म गररा अवतल. ऩण तसभ मा लतडराना वशाशजाय लऴाथऩलीच िऩर ऩलथज लण शलत श भाशीत िश. िऩर गलरा िषण गलरााच परलय मालरन िऩर ऩलथज ल िऩर गसर लण शलत श वभजत. मा गसरनी शी लदवलदया भसखलदगत रन शतच जतन र. ती ऩसढीर वऩढमाना तदरी. लऱ माभसऱच श लदातीर सानबडाय ‘चलदा रा ल चौवष ट वलदया’ िज िऩल मारा भातशत िशत. त माच ऋण िऩण धीशी वलवर ळ त नाशी. त मा वलथ ॠवऴभसशनना ळतळ: वाष टाग नभस ाय.
त मा ाऱात गसर स रातीर वलदयारथ मााचा तदलव वमोदमाऩली पाय रल य वसर शामचा. वमोऩावना )वमथनभस ाय(, वध मावलधी, गामराी जऩ शा त माचा शनत म ऩरयऩाठ शलता. िऩण वमथनभस ाय / वमोऩावना माफदलरची अशध भातशती घऊ. वमथनभस ाय शणज ाम, तल ा यालमाचा, वा यालमाचा माची उऩमस त भातशती घण माचा परमत न र.
वमयनायामणािी पराथयना व ाऱची लऱ िश. वमोदम रल यच
शलणाय िश. अघलऱ लगीय रन ळसशचथबत झाररा
िशात. व ाऱची ळसध द शला छातीभध म ऩणथ बरन
मा. थाफा. ऩणथ फाशय वलडा. ‘ ौळल मपराशति-’ मापर यणाभधीर
‘वमथनभस ायाऩली’ शा यन मावाचा पर ाय लऱ अवलमव या.
ियाभात वयऱ उब यशा. नभस काय भदरदभध मद शात छातीलय मा. ळयीयातीर वलथ स नाम ताण-तणाल वलयतशत िशत. डल , व तणाल भस त. ऩाऱ, ना , गार, शनसलटी, ान तणाल भस त. भानलयीर स नामलय ताण नाशी. भान, खाद, लऩय, भनगट, ऩजा, फलट मालय ताण अवल माव ाढन टा ा. ऩलट, ओटीऩलट, ऩाठ, फय मा तठ ाणच स नाम वीर वलडा. भाडमा, गसढग, ऩलट-मा, घलट, ऩाम, टाचा, ऩामाची फलट मथ तणाल िश
त ला नाशी मलढच फघा. ियाभात वयऱ उब यशा.
वाकल ऩािा र क, तमािा भषतताथय- आिम म पराणानामम म || षल णषलय णषलय णठ || अयारऩलिच मारयत एलागणषलळदऴण षलषळ टामाा ळबऩ मषतथ || भभ ळयीयद आय मता परा त मथा शरीवषलतावमयनायामण षपरत मथा )वमथनभस ाय वख मा/लऱ माचा उ चाय( वमयनभस कायन करय मद ||
आिभन कती
उज मा शाताचा ऩजा वयऱ या. िगठा िषण यगऱी थलडी दय ठला. भधरी तीन फलट जसऱलन थलडी लय उचरा. शाता मा ऩजालय फलटा मा तऱाळी खलरगट बाग तमाय शलईर. तथ ऩऱी ऩाणी टा ा. यभसरा डन श ऩाणी तदणडात वलडा. स ऩ टीकयण वमथनभस ाय यताना खलर-बयग च श लाव घतरा जातल. ळयीयात उष णता तमाय शलत. िचभन ल माभसऱ घवा लयडा शलत नाशी. घवा, अन ननशर ा स ल छ, भऊ, ओरी यशात. पराणामाभ पराणामाभ मा ळल दाचा वलथवाधायण अथथ श लावल छलावालय शनमराण ठलण. पराण लाम वमथनभस ायाचा पराण िश. तव ऩातशर तय िऩल मा ळायीरय -भानशव -परशतषषति वलथ तकरमा शवावालयच अलरफन िशत. श लाव घण शणज शलतीर पराणतततलाचा/लीषशव ळविचा ळयीयारा ऩसयलठा यण शलम. वमथनभस ाय यताना खलर श लाव मा. घतररा वलथ श लाव छाती, ऩलट, ओटीऩलट माभधन फाशय ाढा. उ छलावारा थलडा जास त लऱ मा. ओटीऩलट रय ाभ यण मा ड रष तदल माव शा लऱ वशज वाध म शलतल. स ऩ टीकयण शी पराणामाभाची वसरलात िश. शा ऩाणामाभ वमथनभस ायात वशज शलत अवतल. शऱशऱ वमथनभस ायातीर तकरमा ल श लावल छलाव माचा तार धरन वमथनभस ाय ाढालमाच िशत. श जभामरा रागर शणज वमथनभस ायारा ऩय अवरर पराणामाभ शळ ालमाच िशत.
अथय बगलान वलष णस मा नालाचा तीन लऱ उ चाय ररा िश. माभध म ऩतशल मा उ चायाभध म ऩयभश लयारा ितथतन िलाशन िश, दसव-मा उ चायात उत वाश िनदान ऩयभश लयाची स थाऩना यालमाची िश, िषण शतवया उ चाय िश अत: यणऩलथ त मारा लदन यण मावाठी, त माचा जमजम ाय यण मावाठी.
स ऩ टीकयण श ळयीय बगलान वलषणसची दणगी िश. वलष ण मा ळल दाचा अथथ- ‘जल वदा वलथ ाऱ वलथ तठ ाणी ऩणााळान उऩषसथत िश’ तल. िऩर ळयीय ऩचभशबताऩावन )अशरह-लाम-ि ाळ-जर-ऩरथ ली( फनरर िश. वदा वलथ ाऱ वलथ तठ ाणी ऩणााळान उऩषसथत अवणाय वलष णसतततल त माऩलीशी अषसतत लात शलत. ज मान ऩचभशाबत शनभाथण र त मानच िऩर ळयीय शनभाथण रर िश. िऩण ऩचभशाबता मा ऩरी डच िशलत. शणजच ऩचभशाबताचा िऩल मालय भार अशध ाय नाशी, ऩयभश लयाचा, ऩयभतत त लाचा, वलष णसचा िश. शरीभ बगलदगीतत बगलान वलष ण वागतात )अध माम-७ शलल -१०( वलथ उत ऩत तीच फीज / जन भीच िश. लसधदी िषण धीमथ माचशी उगभस थान भीच िश. मापरभाण िऩर शाडाभावाच ळयीय शी बगलान वलष णची दणगी िश. त मान तदररी दणगी अत मत भौल मलान िश. ती नीट वबाऱण मावाठी िऩण परमत न यालमाव शलत. तीन लऱा ररा वलष णसचा गजय मा लायवाश ाची िठलण रन दण मावाठी यालमाचा िश. अथय
पाय ऩसयातन ाऱाऩावन वमथनभस ाय/ वमथवाधना वलथरा परचशरत िशत श मा वाधनच लीशळष ट िश. भाझमा ळयीयारा ियलग माचा राब शभऱाला शणन िज मा ळसबतदनी भी ितदत मनायामणारा वपरम अवरर वमथनभस ाय घारीत िश. ----
स ऩ टीकयण शा वमथनभस ायाचा व ल ऩ िश. वमथनभस ाय घारण माचा ठाभ शनशचम िश. शा उ चाय शणज स लम वचना िश. मातन भनाची वाथ शभऱाली शा उदलळ िश. भनान भनालय घतर शणज वलथ स नाम वमथनभस ायावाठी तमाय शलतात. व ल ऩा भसऱ परत म तकरमरा ध मम, उतदलष ट पराप त शलत. त वाध म यण मावाठी परमत न वसर शलतात. मातनच ामा, लाचा, भन ल फसषधद माचा वशमलग शभऱतल. उदाशयणाथथ लणताच उदलळ न न यता तस शी घयाफाशय ऩडरा तय लठच ऩलशचणाय नाशी. ऩसढ वय ता मणाय नाशी. शणन लणत माशी तकरमऩली व ल ऩ िलश म िश.
भाझमा िईलतडरानी, िजीिजलफानी त मा मा ऩलथजानी वमथनभस ाय वाधना ररी िश. ऩलथजन भी भी वसध दा शी वाधना ररी िश. शणन वमथनभस ाय श भाझमा ळयीय-भन-ित भा माचा अवलबाजम घट िश. भाझमा मविभत लाचा िधाय िश. शी वमथनभस ायाची वाधना नायामण स लरऩ वमथदलतरा पाय वपरम िश. त माच अनसवधान तट वलण मावाठी, त माचा फशसभान यण मावाठी शी वमथनभस ायाची वाधना भी यतल िश. ती त मारा अऩथण यतल. ळायीरय षभता, ियलग म, वमथनभस ाय, त माची परयणा वलथ ाशी त माचच िश. वाध , वाधन िषण वाध म वमथनायामणच िश. भाझ ाशीच नाशी. भी-भाझ-भरा शा ळयीय बाल भी शाला शणन शा व ल ऩ. वमयनायामणािी पराथयना (ध मान)
ध मदमठ वदावषलत भाडर भध मलतत
नायामणठ वयषवरजोतावनवसनदनषल टठ
कद मयलान भकय का डरलान दकयीटी
शायी दशय मभमलऩधयत ळाखिकरठ || र कािा अथय ि ाळातीर वमथभडरात भध मलती अवररा, भरावनालय फवररा, शातात फाशसबऴण ल ानात भ या शत स डर ल डल मालय भस स ट धायण यणा-मा, वसलणथभम ाती अवरल मा, वलााच दसख शयण यणा-मा, शाताभध म ळख, चकर, धायण यणा-मा नायामण स लरऩ वमथदलतरा भी लदन यतल. भाझ वलथ जीलन पर ाळभान शाल शणन त माची पराथथना यतल.
स ऩ टीकयण
मा पराथथनच स ऩष टी यण ल मालशारय भशत ल ऩसढीर परत म ऩानाभधीर िळमाभध म, परत मष ला अपरत मषऩण, तदरर िश. परणाभावन
ॐ षभतराम नभठ वमथ जगषनभरा िश. िऩरा ऩयभ शभरा िश. षजलश च ठश च शभराापरभाण त माच िऩल मालय परभ िश. तल वतत िऩल मा जलऱ अवाला, त माच परभ, िऩसर , भामची ऊफ िऩल मारा शभऱाली अव परत म ारा लाटत. ि ाळात वमथ नवर तय िऩण ळायीरय ल भानशव दष टामा अस लस थ शलतल. ऩालवामात शा अनसबल
परत म ारा मतलच. ढग िऩल मा डल मालय िषण ऩाऊव नाशी. वगऱी जीलवष टी जड वथ शलत. ळायीरय शारचारी भदालतात. ऩचनतकरमा षीण शलत. भामची ऊफ शभऱवलण मावाठी शभराभडऱ जभा यतल. गप ऩा भायतल. गयभ ऩदाथथ, गयभ ऩम घतल. डॉ टय ड गल माव उष णतालधथ धऴधच शभऱतात. ि ाळात वमथ उगलरा, रख खपर ाळ ऩडरा शणज जादसची ाडी तप यवलल मापरभाण वलथ ऩरयषसथती फदरत. ऩाश मात म दळातीर रल राखल रऩम खचथ रन वमथस नान घण मावाठी बायतात ा मतात त रषात मत. वधी ाऱातीर पर ाळत यणाभध म अरौत ळवि िश. त लचायलग, अषसथयलग माभध म वमथत यणातीर अल टरा शॉमरट त यणाचा जादसई ऩरयणाभ शलतल. शा स ऩळथ भामचा िश. ळायीरय भानशव माधी ऩावन भसवि दणाया स ऩळथ िश. िईचा नसवता स ऩळथ झारा तयी यडणाय भर तत ार ळात शलत. तवा ऩचसानषनदरमाना सानपर ाळ दणाया शा िऩरा वखा िश. अजसथन िषण बगलान शरी ष ण माच नयनायामणाच नात िश तच वख म िऩर िषण वमथनायामणाच िश. मा ऩयभ ऩालन शभराारा, िऩल मा वायरथ मारा ऩतशल मा िवनाभध म नभस ाय यालमाचा िश. परणाभावन ससथती-
श लाव पर ाय- श लाव वलडा. थाफा. ) स ब ( ळयीयातीर ऊजाथ दर- अनाशत चकर. चकराच स थान- छातीभध म. चकराच अशधष ठान- लाम. ळयीयालय ऩरयणाभ- स ऩळथ. त लचा. आवन उदि ट- छातीची रलशच ता लाढवलण. श लावातन अशध परभाणात पराणतत त ल षसल ायण. आय म राब- श लावल लावाची परतकरमा खलर ल वळ त शलत. ऩचसानतदरमाभधीर )डलऱ-ना - ान-जीब-त लचा( वलथवल ाय दय याशतात. त माभध म ाशी पराथशभ भतयता अवल माव शतच ळभन शलत. पराणतत ल ळयीयातीर वलथऩळीना बयऩय परभाणात शभऱाल माभसऱ उत वाश लाढतल. य तळसध दी शलत, स नामसची ामथषभता लाढत. नाडी षसथय शलत. य तदाफ मलग म परभाणात याशतल. भन षसथय ळात याशत. थ ला भयगऱ दय शलत.
आवन ससथती-
वयऱ उब यशा. उज मा ऩामाचा अगठा ल टाच डा मा ऩामाळी मा.
दलन शी शात नभस ाय षसथतीभध म छाती मा भध मबागी.
शाताच ऩज जसऱला. फलट जसऱला. फलट छाती ड झस रर. ऩजा जशभनीरा
ाट लनात. अगठमाच भऱ छाती मा भध मबगी. लऩय जशभनीरा वभातय. छाती ऩसढ ाढा. खाद भाग ढ रन खारी ओढा. दष टी वभल य ठला. ज स नाम ताण-दाफ षत मत नाशीत त ळात-षसथय-भल ऱ िशत श
ऩशा. थलड थाफा. ताण तदरर स नाम भल ऱ या.
उध लयशस तावन ॐ यलमद नभ: यली मा ळल दाचा अथथ तज, िबा, चभ अवा िश. वत भशात भ मा मा चश-मालय श तज तदवत. ऩाऱण मातीर रशान भसराभध म श तज पर ऴाथन जाणलत. त माचा परबालशी दाडगा अवतल. तदणडाच फलऱ झारर िजलफावसध दा त मा मापरभाण फलफडमा ळल दाभध म त मा माळी वलाद वाधण माचा परमत न यतात. शा परबाल वमथतजाचा िश. चश-मालय अव तज अवणा-मा वाधस-वताच िळीलाथद शभऱालत शणन िऩण त माना भनलबाल वाष टाग नभस ाय घारतल. चदर ता-माचा पर ाळ, अषगनभधीर दाश ता, मस स डातीर अषगन शी वलथ वमथतजाचीच रऩ िशत. िऩल मा ळयीयातीर उष णता, अन नाच ऩचन यणाया जठयाषगन श वमथनायामणाच िऩल मा ळयीयातीर अषसतत ल दळथवलत. खादया तदलळी अऩचनाचा रााव शलत अवल माव वमाथस तानतय ाशीच खाऊ न ा.
ि ाळातीर वमथतज िषण तसभचा जठयाषगन मा मा वरात ामाथभसऱ शा रााव रगच दसव-मा तदलळी दय शलईर. िऩल मा ळयीयातीर वप तचकर वमथनायामणाच परत मष परशतशनधीत ल यतात. शी वप तचकर िऩल मा ळयीयातीर ळायीरय ल भानशव वलथ तकरमाच वचरन यतात. िऩल मा वलथ तकरमाना चारना दतात, ऊजाथ दतात. जय शी ऊजाथ िऩल मा ळयीयात नवर तय िऩण ‘थड ऩड’- िऩर अषसतत ल वऩर. उध लथशस तावन यताना मा वमथतजारा लदन यालमाच िश. उध लयशस तावन ससथती श लाव पर ाय- श लाव मा. ळयीयातीर उजाथ दर- वलळसध दचकर चकराचा यग- धसय ट. याखाडी. चकराच स थान- भानलय. तीवया भण ा. चकराच अशधष ठान- अल ाळ. ळयीयालय ऩरयणाभ- नाद िषण ळल द. परबावलत अलमल- ान, स लयमरा. आवन उदि ट- वलथळयीयारा उध लथतदळरा ताण, खादया मा स नामना भाग ताण. आय म राब- ळयीयालयीर िषण ळयीयातीर वज, स नाम िखडण, जखभतीर ऩ, डलमारा मणायी घाण, चश-मालयीर भसरभ, त लचलयीर वसय स त मा मालय उऩमस त. भान, खादा, दड, लऩय, भनगट ऩाम घलट मातीर लदना भी शलतात. ऩामा मा अगठमाऩावन शाता मा फलटाऩमथत ळयीयारा ताण तदरा जातल. माभसऱ श लवन परतकरमा वळ त शलत, ळयीयाची उची लाढत.
आवन ससथती- वयऱ उब यशाण माची षसथती तऩावा. जशभनीलय ऩाम ऩ यलला. नभव ाय भसदरभधीर शात वयऱ लय मा. ऩामा मा घलटामाऩावन शाता मा फलटाऩमात
ताण दया. शाताच ऩज ल डलऱ वयऱ यऴभध म
मण मावाठी भान ला ला.
खादयारा ला दऊन शाताची भान या. ज स नाम ताण-दाफ षत मत नाशीत त ळात-षसथय-भल ऱ िशत श
ऩशा. थलड थाफा. ताण तदरर स नाम भल ऱ या.
शस तऩादावन ॐ वमायम नभ: वमोदम शलताच वलश लातीर जीलवष टीभध म चीतन म वचायत. वलथ वषजलाची तदनचमाथ वसर शलत. वमथनायामण वलााना ामथपरलत त यतल. वलश लातीर चीतन मळविचा स रालत / लीषशव ळविचा स रालत वमथनायामण िश. वमाथ मा यथारा वात घलड िशत. श वात घलड िठलडमातीर वात तदलवाच परशत िशत. त इदरधनसष मातीर वात यगाचा तवच िऩल मा ळयीयातीर वप तऊजाथ दराचा शनदळ यणाय िशत. मा वप तचकराचा यगशी लगलगऱा िश. वमथनायामणाच ामथवसध दा वलवलध यगी िश. वातभऱयगा मा शभशरणातन जव अवख म यग तमाय शलतात तवच वमथनायामणाच ामथ अभमाथद िश. त मा परत म ामाथचा पर ाय िषण ऩवाया अत मथ िश. त माचा शा भथमलग शाऩावन वसर झारा िषण त ती ाऱ चार याशणाय माचा िमाभ ठयवलण िऩल मा फसध दीऩरी डच िश. वलथ झाडाना जशभनीतन शभऱणाया जीलनयव वायखाच ऩण गसराफाच पर भल. झाडाच पर ाय ऩानाच पर ाय भाणवाचा स लबाल वलथच अगषणत अना रनीम. परत म चरअचर लस तसभध म, ळायीरय तकरमा ल भानशव परतकरम भध म त माच अषसतत ल िश. ‘वमयआत भा रजोतगतस तस थऴच’।. तल वलथ चयाचय वष टीचा ित भा िश. पराणतत त ल िश. वऩणथ वलश लाच वचरन यणाया िश. शणनच वलथ जील- पराणीऩषी, त डभा स ड वमोदम शलताच िऩरी तदनचमाथ वसर यतात. भशाफऱी पराणदाता व ऱा उठली फऱ। वमथनायामणा मा भथमलगी परशतभरा मा िवनाभध म लदन यालमाच िश. त मा मा डन ळसब ामाथवाठी परयणा ल वाभरथ मथ शभऱण मावाठी िळीलाथद भागालमाच िशत.
शस तऩादावन ससथती-
श लाव पर ाय- श लाव वलडा. ळयीयातीर ऊजाथ दर- स लाशधष ठानचकर.
चकराचा यग- ळयी. चकराच स थान- भण माच ळलटच टल . चकराच अशधष ठान- जर, ळयीयालय ऩरयणाभ- िशायलषधद, गाढ शनदरा. परबावलत अलमल- जीब, भद. आवन उदि ट- ऩलट, ओटीऩलट मा बागातीर स नामना ामथपरलत त यण. आय म राब- फशसभरा त ला फधभरा, भतखडा, शनदरानाळ, अळ तऩणा मा वल ायालय परबाली परशतफध उऩाम. श वल ाय पराथशभ स लरऩात अवल माव त दय यता मतात. ऩाठ, खाद, घवा, छाती, ऩलट माभधीर स नाम भल ऱ शलतात. ऩलटातीर प, लात, वऩत त ल इतय वलऴायी दर म ऩसढ ढ ररी जातात. ब लाढत. ळात झलऩ ल वऩणथ वलशराती शभऱत.
आवन ससथती- वयऱ उब यशाण माची षसथती तऩावा. वाल ाळ भयतन खारी ला ा.
वशज जलढ ला ता मईर तलढ खारी ला ा.
गसढघा त ला टाचलय ताण मणाय नाशी मा ड रष दया.
शनसलटी छातीरा ट ला. भान ल खादयाची भदत मा.
ऩाऱ गसढ मारा ट वलण माचा परमत न या.
अधयबरजोतागावन अ लवािारनावन ॐ बानलद नभठ बान मा ळल दाचा अथथ िश पर ाळ. वमथपर ाळ. सानपर ाळ. अधाय असानाच परशत . पर ाळ सानाच. वमथदलता िऩर असान दय यत. मळलभागाथ ड नत. सानी, अनसबली, शवध द फनवलत. िऩल मा भनातीर द- र ा न ल? / अव र अवत तय...?– शी यस वीखच वतत चार अवत. मा चकर मसशातन फाशय
ऩडण माच भागथदळथन िसाचकर यत. मलग म शनणथम घण माची षभता परदान यत. सानवमाथच िऩल मा ळयीयातीर अषसतत ल शणज िसाचकर. माभसऱच िऩण वलचाय र ळ तल. भन-फसषधदचा लाऩय र ळ तल. शनणथम घऊ ळ तल. शा सानवमथ वऩणथ सानवलश लाचा स रालत िश. भथमलगाचा िदळथ लस तसऩाठ िश. मा वमनाथयामणाच उऩाव शा. तसभचा परत म शनणथम वमथनायामणा मा वाषषन मा. त माच मा डन स पती घऊन परत म ती या. वमथनायामणापरभाण इतया मा वदील उऩमलगी ऩडा. भदत री शणन ऩारयतलवऴ ाची अऩषा ठऊ न ा. नदीनार झाडझसडऩ वमथनायामणापरभाणच ऩयलऩ ायी िशत. भथमलगी िशत. तव ऩातशर तय वलथ वष टी वमथनायामणाच अनस यण यीत अवत. मा िवनाभध म सानवमाथरा नभन रन स भशत फसषधद मावाठी िळीलाथद मालमाच िशत
अधयबरजोतागावन अ लवािारनावन ससथती-
श लाव पर ाय- श लाव मा. ळयीयातीर ऊजाथ दर- िसाचकर. चकराचा यग- भऱापरभाण ऩाढया. चकराच स थान- ऩाऱालय दलनबसलमा मा भध म. चकराच अशधष ठान- ि ाळ / भानव / चदरभा. ळयीयालय ऩरयणाभ- वलचाय ऩध दशत, वलचायाचा िलग. परबावलत अलमल- फसषधद, भन. आवन उदि ट- ऩलटातीर उज मा फाजस डीर स नामना दाफ, डा मा फाजस डीर स नामना ताण मातन ऩलटातीर वलथ स नामना भवाज.
आय म राब- श लवनाच वल ाय, य तदाफ मा वल ायाना परशतफध. तवच पराथशभ अलस थत परबाली उऩचाय. वलचायपरतकरमा स ऩष ट शलत. भद तल रख शलतल. भन-फसध दीची ारहता लाढत. फौवदध ामथ ित भवलश लावान शलत. भान, ऩाठ, भाडी, गसढघ, ऩलट-मा, घलट माच स नाम भल ऱ शलउन ामथषभ शलतात.
आवन ससथती- उजला ऩाम िषण दलन शी शात जशभनीलय यलला. डालाऩाम भाग मा.
डा माऩामाचा चलडा जशभनीलय ऩ ा ठला.
डा माऩामाचा गसडघा जशभनीलय ट ला.
उजला ऩाम गसडमात ला ला. उज मा ऩालरालय फवा. त मालय
ळयीयाचा बाय मा. )ऩलटयी, भाडीचा भागचा बाग िषण छातीच ळलटच शाड जलऱ िणा.( दलन शी शात वयऱ ठला. त माना खादयातन लय उचरा.
छाती ऩसढ ाढा. खाद लय उचरा.
डल भाग झस ला. िसाचकर वमाथवभल य िणा.
भकयावन ॐ खगाम नभठ खग मा ळल दाचा अथथ ि ाळ. गभ शणज जाण, वलशाय यण. ि ाळात वलशाय यणाया वमथनायामण वऩणथ वलश ल माऩणाया िश. वलथ सानवलश ल माऩणाया िश. वमथ, वमथतज, वमथऊजाथ अल ाळात वलथदय ऩवयररी िश. वभसदराभध म शचभटबय जागा ऩाणमाशळलाम वाऩडणाय नाशी त माचपरभाण िऩलमा ळयीयात िषण फाशय वऩणथ वलश लाभध म वमथतज िश. डलऱ फद या. दसव-मा लणारा इरषटर टामसफराईटच फटन वसर-फद यालमाव वागा. तसभच डलऱ फद अवनशी टमसफराईटचा पर ाळ शा वसर शलतल, शा फद शलतल श तस शारा वशजऩण रषात मत. वमोदम ल वमाथस त शलतात शणन िऩण तदलव, िठलड, भतशन, लऴ अळी ारगणना र ळ तल. ाऱ ऩसढ वय तल िश, िऩर िमसष म वयत िश माची जाणील वमथनायामण िऩल मारा दत अवतल. घटी, ऩऱ, तदलव, िठलड भतशन, लऴ माची गलऱा फयीज शणज िमसष म. शा लऱ लामा घार न ा. वत ायणी राला. लऱ लामा घारलण शणज जगण माची वधी गभालण. वत भथ यण माच ना ायण. िमसष माची राफी भी यण. शी पर ाय ित भशत माच! वमथनायामणाचा िदळथ डलमावभलय ठला. ईतया मा वदील उऩमलगी ऩडण माचा परमत न या. मा िवनाभध म भथमलगी वमथनायामणारा नभस ाय
यालमाचा िश. ऩसण म भथ िदळथ ऩध दतीन यण मावाठी त माच डन परयणा िषण ऊजाथ शभऱाली मावाठी पराथथना यालमाची िश. भकयावन ससथती-
श लाव पर ाय- श लाव वलडा.
ळयीयातीर ऊउजाथ दर- वलळसध दचकर चकराचा यग- धसय ट. याखाडी. चकराच स थान- भानलय. तीवया भण ा. चकराच अशधष ठान- अल ाळ. ळयीयालय ऩरयणाभ- नाद िषण ळल द. परबावलत अलमल- ान, स लयमरा. आवन उदि ट- वलथ ळयीयारा भानऩावन घलटामाऩमात, ऩामा मा तदळरा ताण दण, खाद लय उचरण. आय म राब- ळयीयालयीर िषण ळयीयातीर वज, स नाम िखडण, जखभतीर ऩ, डलमारा मणायी घाण, चश-मालयीर भसरभ, त लचचयीर वसय स त मा मालय उऩमस त. भान, खादा, दड, लऩय, भनगट ऩाम घलट मातीर लदना भी शलतात. ऩामा मा अगठमाऩावन शातामा फलटाऩमात ळयीयारा ताण तदरा जातल. माभसऱ श लवन परतकरमा वळ त शलत, ळयीयाची उची लाढत.
आवन ससथती- शाता-ऩमाची जागा तीच ठला. ळयीयाच लजन खाद िषण शात
मालय मा. खाद लय उचरा. उजला ऩाम डा मा ऩमाजलऱ
भाग मा. ऩामारा-ऩाम, घलटामारा-घलटा,
गसढ मारा-गसढघा जसऱला. ऩालरा मा तदळरा, घलटामाचा िधाय घऊन, ळयीयारा भाग ताण दया.
डल माऩावन ऩामाऩमात ळयीय शतय मा षसथतीभध म ठला. नजय जशभनीलय ाट लनात षसथय ठला.
वा टाागनभस कायावन ॐ ऩ णदनभठ ऩसऴन मा ळल दाचा अथथ बयण ऩलऴण यणाया. वमाथची ऊजाथळवि िऩल मारा अन न-धऴध ऩसयवलत. अन नाभसऱ िऩरी ळायीरय , भानशव , फौषधद लाढ शलत. चागर-लाईट / मलग म-अमलग म / ऩाऩ-ऩसण म माचा वलचाय यण माची षभता पराप त शलत. मा परसभसऱच मलग म तल शनणथम घऊन िऩर वलथ ळायीरय ल भानशव मलशाय वसर अवतात. वमथनायामण वलथ जीलववषटच बयण ऩलऴण यतल. त माफदलरची तसता ल अन नऩदाथााफदलर िदय शा िऩरा स थामीबाल अवालमाव शला. बलजन यताना शा वलचाय पराभसख मान भनाभध म शला. मा मतीरय त वलचाय त ला शत शा वमथनायामणाचा ऩमाथमान अन नाचा अऩभान िश. मावाठी जलण यताना टी शी ऩाशण, लाचन यण, खऱण, शचडशचड यण, बाडण श वलथ टाऱामरा शल. वमथपर ाळ, वमथऊजाथ, वमथतज परत मष अपरत मषऩण अशलयारा िऩर वगलऩन वलधथन यीत अवत. मा तजाराच पराणळ ती, चीतन म अव शणतात. शरीवभथथ याभदावस लाभी माचाच उल रख ित भायाभ शणन यतात. अन न-ऩाणी-शला जगण मावाठी िलश म िश ऩण पराणतत त ल / ित भायाभ भारा शनणाथम िश. त माशळलाम जगण अळ म िश. लतथभानऩरााभधीर फातभी तस शीशी लाचरी अवर. अभ म ती लऴाथनसलऴ अन न घत नाशी. व ाऱ वध मा ाऱ ठयावल लऱी उघडमालय वमथपर ाळाभध म मलगावन पराणामाभ यत. शतची तदनचमाथ तसभ मा भाझमा तदनचम वायखीच मस त अवत. नल यी, उदयलग, खऱ परलाव श वलथ मलषसथत वसर अवत. ‘ ावलामा वऩल राच बयणऩलऴण िई मा लात वल मऩणथ दष टीतन शलत’ श तस शारा भाशीत िश ा? मा िवनाभध म ऊजाथ, ळ ती, पर ाळ दणा-मा वमथनायामणारा नभन यालमाच िश. िऩर वयषण याल शणन त माची पराथथना यालमाची िश.
वा टाागनभस कायावन
श लाव पर ाय- श लाव वलडा. थाफा. )फाय क स ब (
ळयीयातीर ऊजाथ दर- भषणऩय चकर. चकराचा यग- शनऱा. चकराच स थान- नाबी दर. चकराच अशधष ठान- अगनी . ळयीयालय ऩरयणाभ- डलमाची दष टी, वलचायाचा दष टी लन. परबावलत अलमल- डलऱ, भद. आवन उदि ट- नाबी दर िषण त मा मा बललतारच अलमल लय उचरण.त माना भवाज यण. आय म राब- दभा, भऱ माध, वधीलात, ऩचनाच वलथ वल ाय मालय परबाली परशतफध उऩचाय. मा वल ाया मा पराथशभ अलस थत परबाली उऩचाय. ब ल ऩचनळ ती लाढल मान वऩणथ ियलग म वसधायत. ऩाणीदाय डलऱ, चश-मालय तज, ाऱबलय राफ व, वळ त ळयीय, ामथषभता ल ियलग म माचा अनसबल मतल. परत म ाभाभध म भन-फसषधदची ारहता लाढत. ामथ ौळल म लाढत.
आवन ससथती- शाताच ऩज ल ऩामाच चलड
माची षसथती िश तळीच ठला.
गसढघ जशभनीलय ट ला. ळयीयाच लजन शातालय मा.
लऩयाभध म ला ा. शनसलटी छातीरा ट ला. वाष टाग नभव ाय
षसथतीभध म ऩाऱ, छाती, शात, गसढघ ऩाम जशभनीलय ट ला. दलन शी लऩय ळयीया जलऱ मा. नाबी दर ल ऩाश लथबाग लय उचरन धया.
बरजोतागावन ॐ दशय मगबायम नभठ तशयण म शणज वलन, वलनयी. वलाानाच वलन माच ि ऴथण अवत. िऩल माजलऱ खऩ वलन अवाल अळी परत म ाची इ छा अवत. ितययाष टरीम माऩायात िजशी चरन शणन वलन माचा लाऩय शलतल. वलन माची अशबराऴा अभमाथद िश. अषगनज लारा वलन ळसध द यतात. अषगन श वमाथचच परशत िश. वमाथस त ल वमोदम मालऱी वऩणथ वलश ल वसलणथभम शलत. य का वधीपर ाळातीर लऱरावसध दा वसलणथ भलर पराप त शलत. वधीपर ाळात रर जऩ-तऩ, अ माव- मामाभ, ध मान-धायणा इत मतद वलथ वाधनाच अऩषषत पर रल य पराप त शलत. वमथपर ाळात वलथ वष टी दष म स लरऩात मत. िऩल मा डलऱमाच वाथथ शलत. िऩर वमथभडर वमाथऩावनच उत ऩन न झारर िश. ऩरथ ली मा गबाथभध म वमाथचा गाबा िशच. वऩणथ वलश ला मा उत ऩत तीरा श वमथतज / पराणतततल ायणीबत िश. वमाथरा वसलणथगबथ अवररी ववलता शटर िश. शा वलणथगबथ जवा ऩरथ ली मा दरस थानी िश तवच तल वलथ रहश-गलर-ताय मा माशी गबाथभधम िश. माभसऱच वलथ रहश-गलर-ताय त मा मा षत याशन वमाथबललती परदषषणा घारतात. वमथभडराची तवच वलथजीलववषटची उत ऩत ती बयण-ऩलऴण वमाथभसऱ शलत. शनवगथचकर – वमथ, ऩाणी, ऊष णता, ढग, लाम, ऩाऊव, अन न-धान म – श चकर अ माशतऩण वसर अवत. वमथनायामणाची अशधवत ता वलथवलश ल माप त िश. त माचा अशध ाय, वाभरथ मथ, ळ ती, अभमाथद-अतीभ-शनणाथम िश. मा िवनाभध म वमथवाभरथ माथ ड रष दया. मा वाभरथ माथचा अल ऩवा बाग परवाद शणन शभऱाला शा िळीलाथद शभऱवलण मावाठी वमथनायामणारा नभस ाय यालमाचा िश.
बरजोतागावन ससथती-
श लाव पर ाय- श लाव मा. ळयीयातीर ऊजाथ दर- स लाशधष ठानचकर. चकराचा यग- ळयी. चकराच स थान- भण माच ळलटच टल . चकराच अशधष ठान- जर, ळयीयालय ऩरयणाभ- िशायलषधद, गाढ शनदरा परबावलत अलमल- जीब, भद.
आवन उदि ट- छातीभध म पराणतत त ल, नागा मा पण मापरभाण, बरन घण.
आय म राब- फशसभरा त ला फधभरा, भतखडा, शनदरानाळ, अळ तऩणा मा वल ायालय परबाली परशतफध उऩाम. श वल ाय पराथशभ स लरऩात अवल माव त दय यता मतात. ऩाठ, खाद, घवा, छाती, ऩलट माभधीर स नाम भल ऱ शलतात. ऩलटातीर प, लात, वऩत त ल इतय वलऴायी दर म ऩसढ ढ ररी जातात. ब लाढत. ळात झलऩ ल वऩणथ वलशराती शभऱत. आवन ससथती-
शाताच ऩज िश त मा तठ ाणीच ठला. ऩजालय ळयीयाचा बाय मा. लऩयाभधीर ला ाढा. शात
वयऱ या. खाद लय उचरा. डल ल खाद भाग खचा. ऩलट फय दलन शी शाता मा भध म
वय वलण माचा परमत न या. घलट गसढघ फाधरर तवच ठला. गसढघ जशभनीरा ट ला. छातीभध म शला बरन मा. नजय लय ि ाळा ड राला.
ऩलयतावन ॐ भरयिमद नभठ भरयच मा ळल दाचा अथथ िश भगजऱ. लाऱलटाभध म दय अतयालय ऩाण माच तऱ अवल माचा बाव शलतल. वमथत यण ल उष णता माभसऱ श भगजऱ तदवत. परत मषात तथ ऩाणी नवतच. तशान बागवलण मावाठी भग जऱाच तदळन त तीशी लऱ चारत यातशरात तयी ऩाणी शभऱणाय नाशी. भत म शभखाव शभऱर. वलथपर ायच भगजऱ, बाव, अबाव माच उगभस थान वमथनायामणच िश. चागर लाईट परवग, त माची भनारा मणायी अनसबती, शरमव ला परमव अवररी िऩरी परशततकरमा वलााचा ताथ यवलता वमथनायामण िश. तल वलथळविभान वत ताशधळ िश. असानातन
शनभाथण झारर बाव- अबाव-स लप न शनभाथण यण ल नातशव यण श त मा मा अखत मारयत भलडत. िमसष मा ड फघण माची िऩरी दष टी पाय तल डी िषण रशान िश. ाऱ-लऱ-तकरमा फघण माची िऩल मा दषटीची षभता पायच व स शचत िश. त माभसऱ िमसष मा मा िऩल मा ल ऩना असानातन शनभाथण शलतात. िऩरी ध मम-उतदलष ट लणती? ती वाध म यण माची अतीभ षसथती लणती? त मावाठी मलग म भागथ लणता? श रषात न घता फ-माच लऱा ज मा गलष टी िलश म नाशीत त माची ऩतथता यण माभध मच िऩरी वलथ ळवि खचथ शलत. िमसष म ाम ? ळावाठी िश ? श उभजत नाशी. ज शा त स लानसबलातन वभझत त शा पाय उळीय झाररा अवतल. च वसधायण मावाठी िऩल मा ड अलधी पायच भी उयररा अवतल. िमसष मातीर लऱ लामा घारलल माची खत अस लस थ यत. श दसबाथग म िऩल मा लाटामारा मऊ नम शणन मा िवनाभध म वमथनायामणारा नभस ाय यालमाचा िश. िमसष मातीर अबाव, अवलदया माऩावन भाझी वसट ा य अळी पराथथना यालमाची िश. भयीशच मा ळल दाचा अथथ माशधवलनाळ अवाशी िश. यलग- माशध- मवन माऩावन भसवि द. चागर लाईट वभजण माची फसषधद द. श भागण त मा मा जलऱ भागालमाच िश. त माची पराथथना यालमाची िश
ऩलयतावन ससथती- श लाव पर ाय- श लाव वलडा. ळयीयातीर ऊजाथ दर- वलळसध दचकर चकराचा यग- धसय ट. याखाडी. चकराच स थान- भानलय. तीवया भण ा. चकराच अशधष ठान- अल ाळ. ळयीयालय ऩरयणाभ- नाद िषण ळल द. परबावलत अलमल- ान, स लयमरा. आवन उदि ट- वलथळयीयारा उध लथतदळरा ताण, खादया मा स नामना भाग ताण. आय म राब- ळयीयालयीर िषण ळयीयातीर वज, स नाम िखडण, जखभतीर ऩ, डलमारा मणायी घाण, चश-मालयीर भसरभ, त लचचयीर वसय स त मा मालय उऩमस त. भान, खादा, दड, लऩय, भनगट ऩाम घलट मातीर लदना भी शलतात.
ऩामा मा अगठमाऩावन शाता मा फलटाऩमथत ळयीयारा ताण तदरा जातल. माभसऱ श लवन परतकरमा वळ त शलत, ळयीयाची उची लाढत. आवन ससथती-
शाताच ऩज ल ऩामाच चलड माची जागा तीच ठला.
ळयीयाचा भधरा बाग लय उचरा. फय शात ऩाम माचा वरा लण
तमाय या. तल लय उचरन धया. चलड ल टाच ऩणथऩण जशभनीलय
ट ला. शात िषण ऩाम वयऱ ठला. लऩय गसढघ वयऱ ताणरल मा षसथतीभध म
ठला. डल ऩाठी मा यऴभध म ठला. शनसलटी छातीरा ट ला. दष टी ना ालय ठला.
अधयबरजोतागावन अ लवािारनावन ॐ आददत माम नभठ ितदती भातचा ऩसरा ितदत म. ितदळ ती, ितदभामा, स रस लाशभनी शी शतची इतय वफलधन. वध मा, गामवरा, ववलता, वयस लती, जगदफा, ारीभाता, िफाफाई, िई इत मादी शी शतचीच रऩ. ितद भामा शी वऩणथ वलश लाच भऱ स रालत िश, उत ऩत तीच ायण िश. िई मा ळल दातीर दलन अषय ि- ितदळवि ितदभामा िषण ई- ईश लय तततल, ऩयभात भा तततल माच शनदळ िश. ितदतीचा ऩती रहशस ऩती. रहशस ऩती शा वलथ वलष णरऩ सान-वलसानाचा धाय वयष ल शळष वभजरा जातल. शा वलथदलताचा ऩसयलतशत िश. ितदत मनायामण शा ितदती िषण रहसशस ऩती मा स लगीम भातावऩत माचा स लगीम अरौत ऩसरा. ितदतम ळि िषण फसदधीच परशत िश. िईलतडराच वलथ गसण-ळ ती माचभध म अगबत िशत. त मा मा डन शभऱाररा शा गसण-ळ तीचा लायवा तल वलश ल ल माणवाठी अखडऩण लाऩयतल िश. त मानी शळ वलरर धभथळास रा, रढी, ऩयऩया माच तल
वलााथाथन ऩारन यणाया ‘उत तभऩसरऴ’ िश. िऩर अषसतत ल ितदत मनायामणालय अलरफन िश. िऩण त माचीच परशतभा िशलत. तलच िऩर बयण-ऩलऴण-वलधथन-धायण यणाया िश. ितदत मनायामणाच म चमालत वलथ गसण-ळ ती वऩदा भानल जातीचा लायवा िश. मा िवनाभध म शा लायवा श जाणन घण माची ऩाराता अगी माली ल त माचा मलशायात लाऩय यण माची षभता पराप त शाली शणन ितदत मनायामणारा नभस ाय यालमाचा िश.
अधयबरजोतागावन अ लवािारनावन ससथती- श लाव पर ाय- श लाव मा. ळयीयातीर ऊजाथ दर- िसाचकर. चकराचा यग- भऱापरभाण ऩाढया. चकराच स थान- ऩाऱालय दलनबसलमा मा भध म. चकराच अशधष ठान- ि ाळ / भानव / चदरभा. ळयीयालय ऩरयणाभ- वलचाय ऩध दशत, वलचायाचा िलग. परबावलत अलमल- फसषधद, भन. आवन उदि ट- ऩलटातीर डा मा फाजस डीर स नामना दाफ ल उज मा फाजस डीर स नामना ताण, मातन ऩलटातीर वलथस नामना भवाज. आय म वालधयन- श लवनाच वल ाय, य तदाफ मा वल ायाना परशतफध. तवच पराथशभ अलस थत परबाली उऩचाय. वलचाय परतकरमा स ऩष ट शलत. भद तल रख शलतल. भन-फसध दीची ारहता लाढत. फौषद ामथ ित भवलश लावान शलत. भाडी, गसढघ, ऩलट-मा, घलट माच स नाम भल ऱ शलउन ामथषभ शलतात.
आवन ससथती- दलन शी शाता मा ऩजाची जागा
शतच ठला. डाला ऩाम डा मा शाताजलऱ
िणा. डाला ऩाम िषण दलन शी शात
जशभनीलय यलला. डा मा ऩालरालय फवा. त मालय
ळयीयाचा बाय मा. )ऩलटयी, भाडीचा भागचा बाग िषण छातीच ळलटच शाड जलऱ िणा.( उजला ऩाम भाग मा. उज मा ऩामाचा चलडा जशभनीलय ऩ ा ठला.
उज मा ऩामाचा गसढघा िषण डा माऩामाचा चलडा जशभनीलय ट ला. दलन शी शात वयऱ ठला. त माना लय उचरा.
छाती ऩसढ ाढा. खाद लय उचरा.
डल भाग झस ला. िसाचकर वमाथवभल य िणा.
ऩादशस तावन ॐ वषलतरद नभठ ववलता मा ळल दाचा अथथ जन भ दणायी, उत ऩत ती ाय वलोत ऩाद ळ ती. िऩल मारा जन भ ल अषसतत ल परदान यणाया ववलतावमथनायामण िश. िई ज मा परभाण िऩल मा र याची ाऱजी घत त मापरभाण ववलतवमथनायामण वऩणथ वलश लाची ाऱजी घतल. िऩल मा भसराना ळाचीशी भतयता नवाली, त वदावलथदा वसखी िनदी अवालत अव परत म िईरा लाटत अवत. त मावाठी ती वलथस ल ऩणारा रालत. त माना स लत: मा ऩामालय मळस लीऩण उब याशता माल शणन िधाय दत, भदत यत. त मा मा वसखाची शनयतय ाऱजी घत. त मा मा िनदात ती वसखी अवत ायण शतच अऩत म शतमाच ळयीयाचा अवलबाज म बाग अवतल. िऩल मा िई मा वलथ गसणाचा शनदळ ववलतावमथनायामणाभध म तदवतल. ज शा ववलतावमथनायामणा डन िरर वदळ, िसा माफदलर वदश त ला ळ ा अवतात त मालऱी िईळी वऩ थ वाधा. ती वागर त मापरभाण त मा मा िसा शतमा शणन स ली ाया. िऩर लतथन मलग म-अमलग म ठयला. िऩल मा िईन मा परवगात लणती ामथपरणारी स ली ायरी अवती त डलमावभलय िणा. िऩल मा लागण माभध म त मापर ायचा मलग म तल फदर घडलन िणा. लणत माशी व टारा वाभलय जाताना परथभ िई मा दष टी लनातन त मा ड ऩशा. तस शारा मळाचा भागथ शनषशचतऩण तदवर. तसभच परमत न तस शारा अतीभ मळाऩमथत घऊन जातीर माची खाराी फाऱगा.
मापरभाण ववलतावमथनायामण िऩरी ाऱजी घतल. िईपरभाण िऩल मा वसखा ड रष दतल. ववलतावमथनायामणाची पराथथना यताना िऩल मा िईची िठलण शलत. िईच स लप न वा ाय यण माच वाभरथ मथ ल परयणा ववलतावमथनायामणान दयाली मावाठी त माचा िळीलाथद मालमाचा िश. मा िवनाभध म त मारा लदन यालमाच िश.
शस तऩादावन ससथती-
श लाव पर ाय- श लाव वलडा. ळयीयातीर ऊजाथ दर- स लाशधषठानचकर. चकराचा यग- ळयी. चकराच स थान- भण माच ळलटच टल . चकराच अशधष ठान- जर, ळयीयालय ऩरयणाभ- िशायलषधद, गाढ शनदरा. परबावलत अलमल- जीब, भद. आवन उदि ट- ऩलट, ओटीऩलट मा बागातीर स नामना ामथपरलत त यण. आय म राब- फशसभरा त ला फधभरा, भतखडा, शनदरानाळ, अळ तऩणा मा वल ायालय परबाली परशतफध उऩाम. श वल ाय पराथशभ स लरऩात अवल माव त दय यता मतात. ऩाठ, खाद, घवा, छाती, ऩलट माभधीर स नाम भल ऱ शलतात. ऩलटातीर प, लात, वऩत त ल इतय वलऴायी दर म ऩसढ ढ ररी जातात. ब लाढत. ळात झलऩ ल वऩणथ वलशराती शभऱत.
आवन ससथती- उजला ऩाम डा मा ऩामाजलऱ िणा. वाल ाळ गसढघ वयऱ या. ऩाश लथबाग लय
उचरा.
वशज जलढ ला ता मईर तलढ खारी ला ा.
गसढघा त ला टाचलय ताण मणाय नाशी म ड रष दया.
शनसलटी छातीरा ट ला.
ऩाऱ गसढ मारा ट वलण माचा परमत न या.
परणाभावन ॐ अकायम नभठ अ थ मा ळल दाचा अथथ ाढा- अग नी मा उष णतत िटलन ररा ाढा, खादया गलष टीच वाय. धऴधी दर म िटलन त माचा ऩरयणाभ ळतगसणीत रा जातल तल धऴधी ाढा. िमसष म व जगाल माच वायबत उदाशयण शणज परत मष वमथदलता. मळस ली िमसष माचा भागथ तल िऩल मारा अखतडतऩण वदावलथदा दाखवलत अवतल. वमथदलता सानवलसान मलशाय माचा परत मष लस तसऩाठ िश. त मा मा सानपर ाळान िऩर अषसतत ल उजऱन शनघत. मा सानवमाथ मा उऩावनतन बमभस त वऩन न िमसष म पराप त शलत. अशलयारा परत मष अपरत मषऩण वलश लातीर वऩणथ चर-अचर वष टी मा मलगषभाची शनयऩषऩण ाऱजी घणाया शा सानवमथपर ाळ िश. श वलथ माऩ , वलथ वभालळ ामथ शी त माची वशज परलतिकी िश. तल स लत: मा सानवमथपर ाळाफदलर अनशबस िश. श त माच अरौत ामथ रनशी न रर ‘अ भथ’ िश. तल त मा मा ामाथत गस तन यशात नाशी. िऩल मा ामाथ मा अरौत तची त मारा गधलाताथशी नवत. परत मषात वमथनायामण ाशम , लाशच , भानशव वलथ तकरमाचा ताथ, यवलता, यण माव परयणा दणाया िश. पस राभधन भधभाळा भध गलऱा यतात ऩण मा भधात पस र नवतात. मापरभाण वमथनायामण िऩल मा भाथ मा ऩरयणाभाफदलर उदावीन, वलय त अवतल.
वमथनायामण मळस ली िमसष माचा लस तसऩाठ िश. परत मष मलशायात त मा मापरभाण लागण पाय ठीण िश. ऩण शाच भल भागथ िश ज मातन िऩल मा वलथ भनल ाभना ऩणथ शलणाय िशत. िऩर िमसष म मळ िनद त ती मान उजऱन शनघणाय िश. मा िवनाभध म अ थ नायामणा ड भागण भागालमाच िश. तसझी शळ लण परत मषात िणण माची परयणा दयाली शणन िळीलाथद भागालमाचा िश. त मारा भनलबाल नभस ाय यालमाचा िश.
परणाभावन ससथती-
श लाव पर ाय- श लाव वलडा. थाफा. ) स ब ( ळयीयातीर ऊजाथ दर- अनाशत चकर.
चकराच स थान- छातीभध म. चकराच अशधष ठान- लाम. ळयीयालय ऩरयणाभ- स ऩळथ. त लचा. िवन उतदलष ट- छातीची रलशच ता लाढवलण. श लावातन अशध परभाणात पराणतततल षसल ायण. आय म राब- श लावल लावाची परतकरमा खलर ल वळ त शलत. ऩचसानतदरमाभधीर )डलऱ-ना - ान-जीब-त लचा( वलथवल ाय दय याशतात. त माभध म ाशी पराथशभ भतयता अवल माव शतच ळभन शलत. पराणतत ल ळयीयातीर वलथऩळीना बयऩय परभाणात शभऱाल माभसऱ उत वाश लाढतल. य तळसध दी, स नामसची ामथषभता लाढत. नाडी षसथय शलत. य तदाफ मलग म परभाणात याशतल. भन षसथय ळात यशात. थ ला भयगऱ दय शलत. आवन ससथती- वयऱ उब यशा. उज मा ऩामाचा अगठा ल टाच डा मा ऩामाळी मा.
दलन शी शात नभस ाय षसथतीभध म छाती मा भध मबागी. शाताच ऩज जसऱला. फलट जसऱला. फलट छाती ड झस रर. ऩजा जशभनीरा ाट लनात. अगठमाच भऱ छाती मा भध मबागी. लऩय जशभनीरा वभातय. छाती ऩसढ ाढा. खाद भाग ढ रन खारी ओढा. दष टी वभल य ठला. ज स नाम ताण-दाफ षत मत नाशीत त ळात-षसथय-भल ऱ िशत श
ऩशा.
थलड थाफा. ताण तदरर स नाम भल ऱ या.
नभस काय भदरा ॐ बास कयाम नभठ बास य मा ळल दाचा अथथ पर ाळ, तज अवा िश. जल स लम पर ाशळत िश ज माची िबा तजस ली िश तल बास य. शा बास य वऩणथ वलश लातीर वजील-शनषजथलाचा ित भा िश. वमयआत भा रजोतगतस तस थऴच म। वमथपर ाळान वऩणथ वलश ल माऩरर िश. िऩल मा ळयीयात ल फाशय वलथरा वमथतज िश. िऩल मा वलथ तकरमाचा- ाशम , लाशच , भानशव - तल वाषषबत ऩयभश लय िश. भथ- ामाथ मा गसणलत तलय तल िऩल मारा चागर लाईट ऩरयणाभ परदान यीत अवतल. त माचफयलफय शरमव ामथ यण माची परयणा दतल, त ामथ यण माची षभता दतल, ामथ मळस लीऩण ऩणथ यण मावाठी भागथदळथन यतल, त मावाठी वशायमशी यतल. त मा मा वचनाचा स ली ाय रा, वलथ ळायीरय भानशव षभतन ामथ ऩणथ यण माचा परमत न रा तय वऩणथ मळाचा ‘ित भायाभाचा’ अनसबल शभऱतल, ित भानद शलतल. शा दीली िनद शभऱण मावाठी, ित भवभाधान शभऱण मावाठी वमथदलतरा लदन या, शनत म शनमभान अखतडतऩण वमोऩावना या, वमथनभस ाय घारा.
वमथनभस ाय वमथनायामणाची उऩावना िश. जड िषण चीतन म माची अष टागान ररी तकरमाळीर पराथथना िश. शी पराथथना प त टाऱमा लाजलन त ला स तलरा शणन यालमाची नाशी. ळयीयातीर ऩचपराणाचा लाऩय रन ऩयभशवयाची ियती यालमाची िश. त माची पराथथना यालमाची िश. पराथथना शणज िबाय परदळथन. ज िऩल मारा पराप त झारर िश त माफदलर िबाय भानण मावाठी ररी ती. ारचा तदलव तसझमा ऩापरवादान चागरा गरा त माफदलर तसता, उदयाचा तदलव तसझमा वत ायणी रागाला शी अऩषा मा पराथथनतन म त शलत. पराथथना शणज माचना नाशी. बत ाऱात तवच लतथभान ाऱात तस शी रल मा परमत नाच परभाणात मळ शभऱणायच िशच. तल तसभचा श च िश. त तसभच वशचत िश. माच ायणावाठी ‘वत भथ यण माव वदील तमाय’ श िऩर वरहदला म अवर ऩातशज.
तसभ मा परत म तदलवाची वसरलात वमथनभस ायान या. पर ाळत यणाचा परलळ घयात शलण माऩली मा सानबास याच स लागत यणमाची तमायी या. ‘भशाफऱी पराणदाता वकऱा उठली फऱद।’ तमाच िबाय भाना. तसभ मा घयात परथभ परलळ यणाया शा अवाभान म अशतथी िश. शाच वाषात दल िश ज मारा िऩण परत मष फघ ळ तल. तल िऩल मा वलथ भााचा वाषषबत ऩयभशवय िश. परत मष धभथतततलच त मा मा रऩान अलशतणथ शलत. तल िऩरा िदळथ िश. त मा मावायख लागण श िऩर ध मम िश. व ाऱी रल य उठा झलऩ झट ा. त मा मा स लागतावाठी तमाय शा. वाष टागनभस ाय घारन त माच भनलबाल स लागत या. िबाय भाना. खादा ऩाशसणा घयात िल मालय ाशी लऱान त माच स लागत र तय चारर ा?
परणाभावन ल नभस काय भदरा
श लाव पर ाय- श लाव मा. वाभान म षसथती.
ळयीयातीर ऊजाथ दर- अनाशत चकर. चकराच स थान- छातीभध म. चकराच अशधष ठान- लाम. ळयीयालय ऩरयणाभ- स ऩळथ. त लचा.
ळयीयातीर ऊजाथ दर- िसाचकर. चकराच स थान- ऩाऱालय दलनबसलमा मा भध म. चकराच अशधष ठान- ि ाळ / भानव / चदरभा. ळयीयालय ऩरयणाभ- वलचाय ऩध दशत, वलचायाचा िलग. परबावलत अलमल- फसधदी, भन. आवन उदि ट- वमथदलतरा – ामा,लाचा,भन,रदम,फसधदी – वऩणथ वभऩथण.
आवन ससथती- वयऱ उब यशा.
उजमा ऩामाचा अगठा ल टाच डा मा ऩामाळी मा.
दलन शी शात नभस ाय षसथतीभध म. शाताच ऩज जसऱला. फलट जसऱला. भ ालय ऩ दाफन धया. अगसष टभर ऩाऱालय भध मबागी. ऩज भ ाना ऩ शच टरर. वमथवफफा ड फघण मावाठी भान लय उचरररी. डल भाग ढ णमाचा जाषसतत जास त परमत न या. लऩय खादया मा वयऱ यऴत ठलण माचा जाषसतत जास त परमत न या. शातामा ऩजालय जाषसतत जास त दाफ दणमाचा शऱ शऱ परमत न या. वयऱ उब याशन भान भाग ढ रण माचा जषसतत जास त परमत न या. वऩणथ रष िसाचकरा ड.
मानतय ळयीय वऩणथऩण तढर वलडा. ळयीयालयचा वलथ ताण-दाफ ाढन टा ा. शणजच नभस ाय भसदरभध म मा. वमथभरााचा उचाय रन ऩसढीर वमथनभस ायारा वसरलात या.
वभऩयण र क- आददतस म नभस कायान मद कलाती ददनद ददनद रजोतनद भाातयवशस तरदऴ दारयदरमा न ऩरजोतामतद ।। नभ धभयषलधानाम नभस तद कतवासषणद नभ: परत मषददलाम बास कयाम नभ नभ: ।।
र कािा अथय- जल दययलज शनत मनभान वमथनभस ायाचा वयाल यतल त मारा जन भलजन भातयी )ियलग म, धन, वऩत ती, फसध दी माच ( दारयदरम मत नाशी. श वमथनायामणा! तसझमा लागण माभध म वलथ धभथतततल )दीली गसण( वाभालरर िशत. त धभाथचा िशरमस थान िशव. श वलथवाषी ऩयभश लया!! भाझमा वलथ चागल मा लाईट भााचा त वाषषदाय िशव. श परत मष ऩयभश लया!!! तसरा भी लायलाय भनलबाल नभस ाय यतल.
अन लमाथथ-
वमथनभस ाया मा अखड वयालाभसऱ ळयीय ियलग मवऩन न, फरलत शलत. भन ळात-षसथय शलत. फसध दीची स भयणळ ती, ारहता लाढत. मा ळायीरय अलस थत
िऩण अशध ामथ यतल. ाभाच ताव लाढतात. परत म ती वशज िषण ित भवलश लावान री जात. मळ शभखाव शभऱतच. मळान मळ लाढत. श मळ वसख, ळाती, वभध दी घऊन मत.
वमथदलता शी वलथदीली गसणाचा वभस म िश. वलथ गसणाच वलधान िश. िशरमस थान िश. परत मष तीतन तल िऩल मारा धभाथची शळ लण दतल. वलथ दलताभध म प त वमथनायामणाच गसण-रऩ-ि ाय ि शारा उदगलचय िशत. शा परत मष ऩयभश लय िऩल मा वलथ ळायीरय , भानशव ती- भााचा वाषषदाय िश. िऩल मा भाथ मा गसणलत तपरभाण वसख दस:ख परदान यणाया परत मष ऩयभश लय िश. मा परत मष ऩयभश लयारा भी लायलाय भनलबाल नभस ाय यतल.
अनदन वमयनभस कायाख मदन कभयणा बगलान शरीवषलता वमयनायामण: षपरमताा न भभ ।।
र कािा अथय- मापर ाय वाष टागनभस ायाच शनत म भथ ऩणथ झारर िश. त मानच भरा
वाष टागनभस ाय घारण मावाठी ळायीरय वाभरथ मथ तदर, वमथनभस ाय घारण माची परयणा तदरी िषण श शनत म भथ भाझ डन यलन घतर. वाष टागनभस ायान ररी ऩजा त मारा ऩयभ वपरम िश. वलनर श शरध दन श शनत म भथ वमथनायामणारा अऩथण यतल. अन लमाथथ- भाझ अव ाशी नाशीच. वलश लाची उत ऩत ती यणाया, धायण यणाया, बयण-ऩलऴण यणाया तलच मा वलाथचा भार िश. धनी िश. भी, भाझ, भरा श
असान िश. शणन श भथ त माच त मारा अऩथण यतल. श वलश ल तमाच िश. वलश लाऩथण यतल. वलथ वसखी शाल शणन वमथनायामणाच अचथन यतल.
अकारभत म शयणा वलय व माषध षलनाळना वमय ऩाद दका तीथा रजोतठयद धायमाम मशा।। र कािा अथय- श वमथतीथथ वलथ यलग माधी तवच अ ारी भत मऩावन वयषण यणाय िश. त माच भी पराळन यतल.
अन लमाथथ-
वमथनभस ाया मा अखड वयालाभसऱ ळयीय ियलग मवऩन न, फरलत शलत. त माभसऱ छलट-भलठी दसखणी-खसऩणी, िजायऩण, ळायीरय भतयता दय शलतात. मा वलथ वल ायाना परशतफध घातरा जातल. पराथशभ स लरऩातीर मा वल ाया ड लऱीच रष तदर नाशी तय त माच रऩातय जीलघण मा यलग- माशधभध म शलत. श वलथ टाऱण मावाठी तवच परत म ाची वमथनभस ाय वाधना अखतडतऩण वसर याशाली शणन शी वाधनच पशरत वागणायी, अत मत वाभरथ मथ अवररी, भशत लाची अशवाव स लमवचना िश.
।।रजोतम रजोतम यघलीय वभथय।। ।।शरय ॐ तत वद राहमाऩयणभस त।।
।।शरीयाभवभथय।। वमयनभस काय व ऩान
मलगावनाचा भस टभणी वमथनभस ाय. वलशळष ट उदलळ रषात घऊन उऩमस त मलगावनाची वाखऱी शणज वमथनभस ाय. माभध म ाशी िवन दलनदा िररी िशत. अथाथत शी षदर तीशी अत मत लीशळष टामऩणथ िश. ा वमथनभस ायाभध म फाया वमथभरा िषण फाया िवन षसथती िशत. श वमथभरा तवच मलगावन षसथती ल िवन यण माची वलथवाधायण ऩध दती िऩण फघीतरी. िता मा िवनाचा मलगावना मा दष टी लनातन वलचाय र. िवन मा ळल दाचा अथथ फीठ , षसथय षसथती, ळातलत ती अवा िश. मलग, मलगामलग, वसमलग, दसग धळ थ या मलग, बाग ममलग श ळल द िऩल मा चागल मा ऩरयचमाच िशत. बाग मळ )बाग म+ईळ(, मलगळ, मलगश लय शी नालशी िऩल मा लाऩयातीर िशत. वमथनभस ाय शी अरौत ल ऩना िश. शी व ल ऩना अखतडत वयाल वाधनतन, वभथथऩण ळयीय स तयालय परत मषात अनसबलण शा मलग. मा मलगातन जल ऩयभानद, ऩयभ ळाती शभऱत तल ऩयभश लय. शी ित भा िषण याभ माची मसती मलगामलगान शलत नाशी. त मावाठी मलगश लयाच तऩ याल रागत. त मावाठी शरध दा िषण अखतडत वाधना िलश म िश. तऩ शणज ताऩण. वमथतजान ळसध द शलण. अतयात भा ल ऩयभित भा माच ऐ म सली ायण शलम. मा परमत न वाधनतनच ळयीय-भन-फसध दी मालय याभयाज म, ित भायाभाच याज म वसर शलत. िऩर परमत न वऩणथऩण मळस ली शलण मावाठी खारीर शनमभ रषात मा.
त भान तीन वमथनभस ाय ळयीय ळसध दीवाठी घारा. त मातीर परत म िवन ळातऩण, वाल ाळ, वभजनउभजन या. परत म िवनाच उतदलष ट रषात मा. त उतदलष ट गाठण माचा परमत न या.
ळयीयातीर वलथ तकरमा )ळायीरय , भानशव , ऐषशच , अनीषशच , परशतषषप त इत मातद( स नामऩळीभसऱ शलतात. वमथनभस ायातन वलथऩळीची रलशच ता लाढत. त माची ताण वशन यण माची षभता लाढत. शी रलशच ता शणजच ळयीय-भनाच वाभरथ मथ िश.
वमथनभस ाय वयाला मा वसरलातीरा ा वमथनभस ायातन २.३ त रल उष भा ाऩषा जासत उषभा खची ऩडतात. वमथनभस ाय शचतिक ळात ठऊन, ती
वाल ाळऩण रन, िवन षसथती षसथय ठऊन ल माव धाऩ न रागता ळयीयातीर चयफी भी शलत. वमथनभस ाय यताना नाडीच ठल १०० ऩषा अशध लाढत नाशीत.
वमथनभस ाय यताना ळायीरय ल भानशव षभता ऩणथऩण लाऩया. वयाल यताना िऩल मारा नभ ाम यालमाच िश, ळयीयातीर लणत मा बागाव लणत मा पर ायचा ताण दयालमाचा िश, तल िऩल मारा त तऩत वाध म झाररा िश श परत म िवन यताना तऩावन ऩशा.
वमथनभस ायाचा वयाल यण वलऩ जाल शणन परत म िवन चाय वलबागात स ऩष ट यण माचा परमत न रा िश. वमथनभस ायातीर परत म षसथतीचा परथभ वलऩानाचा वयाल ऩधया-तीनलाय या. नतय वलऩान िषण दलनचा वयाल ऩधया-तीनलाय या. त मानतय वलऩान , दलन, तीनचा वयाल या. चलथा वलऩान यण माव लऱ रागणाय िश. घाई र न ा.
फीजाषय भरााचा लाऩय वमथनभस ाय घारताना या. फीजाषय पर यणाचा वदबथ मा.
वमथनभस ायाच ाशी ौळल म पराप त झाल मानतय त भान ऩधया शभशनट पराणामाभ यालमाव वसरलात या. तदघथशववनातन मौशग शववनाचा वयाल या. मावाठी नाडीळलधन पराणमाभ, अनसरलभवलरलभ पराणामाभ, बषसतर ा पराणामाभ, फाय कपराणामाभ उऩमस त िशत. त वमथनभस ायाव वसर यणमाऩली या.
पराणामाभ यताना जाण ाय म ती मा भागथदळथनाखारी या. मा वलऴमाची लाचन, फघन, ऐ न गलऱा ररी भातशती पराणामाभाचा वयाल यण मावाठी अऩणथ िश. ॐ षभतरामनभ: परणाभावन परथभ व ऩान
वयऱ उब यशा. गसढघ, ऩालर जलडरर. टाचरा टाच, अगठमारा अगठा. गसढघ ल ऩलट-मा तवच टाचा ल चलड मा मालय ताण नाशी. नभस ाय भसदरभध म शात छातीळी जलडरर. वरलातीरा शाता मा तऱ मालय थलडा दाफ दया. रगच तदररा दाल ाढन मा. वयाल जवजवा लाढर तवा जलय लाढला.
तदररा दाफ वऩणथ तऱला, भनगट, लऩय, खाद, छाती मालय स ली ाया. शाता मा तऱ मालय तदरल मा दाफाच दसवय टल छातीचा भध म िश. मा िवना मा उ चतभ षसथतीरा िल मालय -दलन व द थाफा. छाती, खाद, दड, लऩय, भनगट, शाताचा तऱला मालयीर दाफ भल ऱा
या. ऩसढीर वमथभरााचा उ चाय रन नतयच िवन यण माव वसरलात या. दाफ ाढन घताना इतय अलमलाच स नाम शळथीर झाल माव तसभच श
िवन चस रर िश. वयाल यताना शी च वसधाया. शा शनमभ वलथ िवन षसथतीरा राग िश.
परत म वमथनभस ाय अशध वदाय शाला शणन ऩथ क ळल मपरा तीिा मा पर यणातीर ऩय मामाभ पर ायाचा वयाल या.
सवदतीम व ऩान श लाव वलडण मा ड रष दया- श िषण ऩसढीर परत म िवन यताना
श लावल छलाव अन लऱा घणाय िशात. श लाव ज मा परभाणात वलडार त ला मार त मा परभाणात तल घणाय िशातच. शणन प त श लाव वलडण मा ड रष दया.
परत म श लाव वलडताना लऩय ळयीयाजलऱ िणण माचा परमत न या. परत म लऱी श लाव वलडताना खाद खारी ओढा. शाताच तऱल, िश तवच, घटाट ऩ डन ठला. वऩणथ श लाव फाशय वलडा. थाफा. स ब षसथतीभध म मा. ऩज, शात, खाद, छाती मालयीर ताण/दाफ स ली ाया. मा िवना मा उ चतभ षसथतीरा िल मालय वाधायण दलन- व द
थाफा. नतय ताण/दाफ ऩडरर वलथ स नाम शळथीर या. ऩसढीर वमथभरााचा उ चाय रन नतयच िवन यण माव वसरलात या.
ततीम व ऩान छाती मा भध म बागात, भरदडालय अवरल मा अनाशत चकरा ड वऩणथ रष
दया. िऩल मा ळयीयाभध म लीषशव ळ तीचा परलळ, लाम मा भाध मभातन,
माच चकराभध म परथभ शलतल. लीषशव ळ ती / पराणळ ती शणजच ित भायाभ, ऩयभशवय. भारतीयामा मा उघडरल मा छातीभधम याभ-रषभण- वीतची भती िश.
आवनािद परभख उदि ट: शात, भनगट, लऩय, माचा उऩमलग ऩसरी वायखा रन छातीची रलशच ता
लाढवलण. मा िवना मा उ चतभ षसथतीरा िल मालय वाधायण दलन- व द
थाफा. ताण/दाफ तदरर वलथ स नाम भल ऱ या. ऩसढीर वमथभरााचा उ चाय रन नतयच िवन यण माव वसरलात या.
ितथय व ऩान
ॐ रदा शभरााम नभ: शा फीजभरा ल वमथभरा भलठमान ल वथऩण शणा )फीजाषय मा पर यणाचा वदबथ मा(
श लाव मा.
परथभ, षदतीम, ततीम वलऩानभध म तदररी ती श लाव फाशय वलडत अवताना दभ या.
परत म तकरमरा लणत मा स नामना लणत मा पर ायचा ताण/दाफ शभऱतल मा ड रष दया. तल ताण/दाफ स ली ाया. मा िवनषसथतीभधीर ळयीय चर ालय शनभाथण झारर स ऩदन स ली ाया.
वमथनभस ायातीर परत म िवन यताता तसभची वलथ ळायीरय ल भानशव षभता लाऩया.
थलड थाफा. ताण यतशत अलस था स ली ाया. नतय ऩसढीर िवन यण माव वसरलात या.
श लाव ल वमथनभस ायातीर तकरमा माचा तार धयण माचा परमत न या.
वाभतश वमथनभस ाय, वगीत वमथनभस ाय, 1,2,3---12 अ भलजन वमथनभस ाय, वमथनभस ाय स ऩधाथ लगीय पर ाय, ऩधया शभनीटाभध म 12+01 वमथनभस ाय घारण माची षभता पराप त झाल मानतय या.
ॐ यलमदनभठ ऊध लयशस तावन ससथषत परथभ व ऩान
भागीर िवन षसथती परभाणच वयऱ उब यशा. दलन शी शात वयऱ यऴत डल मालय मा. शाताना ऊध लथ तदळरा ताण दया. शाताच ऩज भ ाना ऩ शच टरर. लऩय वयऱ. दड ानाजलऱ. शाता मा ऩजा ड फघण मावाठी भान भाग मा. डलऱ िषण शाताच ऩज वयऱ यऴत. शात खादयातन भाग ढ रा. दष टी शाता मा ऩजा ड फाधररी. िवना मा उ चतभ षसथतीरा िल मालय वाधायण ऩाच व द थाफा. ळयीय शळथीर या. शात, खाद, छाती, ऩलट, भरदड, फय, भाडमा, ऩलट-
मा, घलट मालय िररा ताण ाढन टा ा. ऩसढीर वमथभरााचा उ चाय रन नतयच िवन यण माव वसरलात या.
सवदतीम व ऩान श लाव घण मा ड रष दया. परत म श लाव घताना घलटामाऩावन शाता मा
फलटाऩमात ळयीयारा उध लथतदळरा ताण दया. परत म लऱी श लाव घताना उध लथतदळरा ताण मा. अव तीन-चाय लऱा
या. श लाव मा. शाताच ऩज डलऱ वयऱ यऴत िणण मावाठी डल भाग मा. श लाव मा. शात खादयातन भाग ढ रा. दष टी शाता मा ऩजा ड ठला. िवना मा उ चतभ षसथतीरा िल मालय वाधायण ऩाच व द थाफा. ताण-दाफ तदरर वलथ स नाम भल ऱ या. ऩसढीर वमथभरााचा उ चाय रन नतयच िवन यण माव वसरलात या.
ततीम व ऩान
मा वलथ तकरमा यताना भान मा ळलट मा )शतव-मा( भण मालय अवरल मा वलळसध द चकरालय रष तदरत या. मा चकराच ामथ लीषशव ळ तीच व रन रन ळयीयाभध म शतच वलतयण यण, ळयीयारा वलळऴ ळसध दी दण अव िश.
शाता मा ऩजा ड फघण मावाठी डल भाग घताना भान मा ळलटी अवरर वलळसध द चकर ऩ डण वशज ळ म शलत.
आवन उदि ट: घलटामाऩावन तजथनी ऩमात वलथ ळयीयारा ऊध लथतदळरा ताण दण. जठया मा स नामना ताण दउन त माना भॉशरळ यण. भरदडारा ताण दऊन भवाज यण. त माची रलशच ता लाढवलण.
ताण वशन यण माची षभता लाढवलण. िवना मा उ चतभ षसथतीरा िल मालय वाधायण ऩाच व द थाफा. ताण-दाफ तदरर वलथ स नाम भल ऱ या. ऩसढीर वमथभरााचा उ चाय रन नतयच िवन यण माव वसरलात या.
ितथय व ऩान परथभ, षदतीम, ततीम वलऩान माभध म तदरल मा वलथ तकरमा श लाव
घताना दभ या. इतय वचना ॐ शभराामनभ: परणाभावन, चतसथथ वलऩानभध म तदल मापरभाण.
ॐ वमायम नभ: शस तऩादावन परथभ व ऩान
वयऱ उब यशा. ऩामाभध म ६/ ८ इचाच अतय ठला. भयभध म ला ा. ियळाभध म फघन वयऱ उब यशाण माची षसथती तऩावा
त ला शबतीरा खटन उब यशा. 3 / 4 इच ऩसढ वय ा नतय शऱशऱ वाल ाळ खारी ला ा.
शाताच तऱल गसढ मालय अरगद ठला त ला शात फाघन ऩाठीलय अरगद ठला. गसढघ वयऱ ठला.
शऱऱ वाल ाळ, ळयीयारा जलय त ला झट ा न दता, जलढ ळ म शलईर तलढ खारी ला ा.
ऩलटाच स नाम ताणयतशत ठला. शात खारी मा. शात ऩामा मा ऩसढीर फाजरा, ऩण जलऱ, जशभनीलय ठलण माचा परमत न या.
शाताभध म दलन खादयाभधीर अतय ठला. गसढघ वयऱ ठला. खादा शात तढर वलडा. िवना मा उ चतभ षसथतीरा िल मालय वाधायण ऩाच व द थाफा.
ऩलट, भयचा खारचा बाग भरदड मालयीर ताण दय या. ऩसढीर वमथभरााचा उ चाय रन नतयच िवन यण माव वसरलात या.
सवदतीम व ऩान वयऱ उब यशा. ऩालर जसऱरर. टाचरा टाच, अगठमारा अगठा, गसढ मारा
गसढघा. खारी ला ताना ऩलटातीर वलथ श लाव फाशय वलडा. परत म श लाव वलडताना वाल ाळ, जलय त ला झट ा न दता थलड अशघ
खारी ला ता मत ा फघा. शीच तकरमा दलन-चाय लऱा या. परत म लऱी थलड अशध ला ण माचा
परमत न या. खाद, शात, भान, वीर वलडा. मथीर वलथ स नाम ताण यतशत या. शनसलटी छातीरा शच टला. ऩाऱ गसढ माजलऱ नण माचा परमत न या. शात ऩामा मा ऩसढीर फाजरा, ऩण जलऱ, जशभनीलय ठलण माचा परमत न
या. िवना मा उ चतभ षसथतीरा िल मालय वाधायण ऩाच व द थाफा. ताण-दाफ तदरर वलथ स नाम भल ऱ या. ऩसढीर वमथभरााचा उ चाय रन नतयच िवन यण माव वसरलात या.
ततीम व ऩान स लाशधष ठान चकरा ड रष दया. मा चकराच स थान भरदडाचा ळलटचा
भण ा, भा डशाडा मा लय िश. मा बागातन फशात तय शजाय नाडमा भ ाना छदन वलथ ळयीयात ऩवयरल मा िशत.
स लाशधष ठान चकरा ड रष दत, श लाव वलडत, वाल ाळ, जलय त ला झट ा न दता भयतन खारी ला ा.
ऩाऱ गसढ मारा ट त ा फघा. दलन शी शात दलन ऩालरा मा फाजरा जशभनीलय ट वलण माचा परमत न या.
आवन उदि ट: फय, ऩाठ, खाद माभधीर स नामना ताण दण. ऩलटातीर स नामना दाफ. त माना भवाज. भरदडाची रलशच ता लाढवलण. त माची ताण वशन यण माची षभता लाढवलण.
िवना मा उ चतभ षसथतीरा िल मालय वाधायण ऩाच व द थाफा. ताण-दाफ तदरर वलथ स नाम भल ऱ या. ऩसढीर वमथभरााचा उ चाय रन नतयच िवन यण माव वसरलात या.
ितथय व ऩान परथभ, षदतीम, ततीम वलऩान माभध म तदरल मा वलथ तकरमा श लाव
वलडताना दभ या. इतय वचना ॐ शभराामनभ: परणाभावन, चतसथथ वलऩानभध म तदल मापरभाण.
ॐ बानलद नभठ अधयबरजोतागावन अ लवािारनावन परथभ व ऩान
डाला ऩाम भाग मा. डाला गसढघा ल डा मा ऩामाचा चलडा जशभनीलय ट ला.
उज मा ऩामाची टाच ल चलडा जशभनीलय ऩणथ ट न त मा ऩामालय फवा.
दलन शी शात ल उजला ऩाम जशभनीलय िश तथच ठला.
शाताच तऱल ल खाद वयऱ यऴत ठला. खाद लय उचरा.
भान ला लन डल भाग मा.
िवना मा उ चतभ षसथतीरा िल मालय वाधायण ऩाच व द थाफा. दलन शी ऩाम िषण शात, ऩलटाची उजली फाज, भान ल त माखारीर ऩाठीचा
बाग तवच भरदड मालय िररा ताण भल ऱा या. ऩसढीर वमथभरााचा उ चाय रन नतयच िवन यण माव वसरलात या.
सवदतीम व ऩान शवाव घण मा ड रष दऊन डाला ऩाम भाग मा. डा मा ऩामाचा गसढघा ल चलडा जशभनीलय ट ला. डा मा ऩामाचा घलटा ल फय माचा लाऩय रन, ळ म शलईर तलढा ऩाम
भाग ओढा. शवाव घण मा ड रष दया. उज मा ऩामाचा वऩण तऱला जशभनीलय ट ऊन
त मा ऩामालय फवा. )ऩलटयी, भाडीचा भागचा बाग िषण छातीच ळलटच शाड जलऱ िणा.(
फवण मा मा षसथतीभध म अवरात तयी ितभधीर अशव धालघण मावाठी तमाय. बगलताच, वमाथ)नायामणा(च वायरथ म भान म रन त माच व त शभऱताच रगच ाभारा रागण मावाठी तमाय.
ळयीयाच वऩणथ लजन उज मा ऩामालय ऩण तमाय षसथतीत भाडी ल गसढधा ितल मा ित थलडा लय उचरररा.
शवाव मा. खाद लय उचरा. ळ म शलईर तलढ डल भाग मा. िवना मा उ चतभ षसथतीरा िल मालय वाधायण ऩाच व द थाफा. ताण-दाफ तदरर वलथ स नाम भल ऱ या. ऩसढीर वमथभरााचा उ चाय रन नतयच िवन यण माव वसरलात या.
ततीम व ऩान मा वलथ तकरमा यताना रराटभध मालय अवरल मा िसाचकरा ड रष दया.
ळयीयाभध म लीषशव ळ तीचा स ली ाय माच चकरा मा भाध मभातन शलतल. तल वमाथ मा तदळरा ठला.
आवन उदि ट: डाला ऩाम खार मा तदळरा ताणण. उज मा ऩामालय दाफ दण. ‘तमाय’ षसथतीत मण मावाठी गसड माचा
वाधा ल भातडचा वाधा थलडा लय उचरण. भरदडारा फा दलन त माची रलशच ता लाढवलण. डभर/फावयी मा
तारालय नाचामरा बसजग तमाय. ऩलटातीर उज मा बागात अवरल मा अलमलाना ताण दण. त माना
भवाज यण.
डल जलढ भाग घता मईर तलढ घण. िवना मा उ चतभ षसथतीरा िल मालय वाधायण ऩाच व द थाफा. ताण-दाफ तदरर वलथ स नाम भल ऱ या. ऩसढीर वमथभरााचा उ चाय रन नतयच िवन यण माव वसरलात या.
ितथय व ऩान परथभ, षदतीम, ततीम वलऩान माभध म तदरल मा वलथ तकरमा श लाव
घताना दभ या. इतय वचना ॐ शभराामनभ: परणाभावन, चतसथथ वलऩानभध म तदल मापरभाण.
ॐ खगाम नभठ भकयावन परथभ व ऩान
उजला ऩाम डा मा ऩामा मा जलऱ मा. दलन शी ऩामाच गसढघ, टाचा फाधरर. ळयीयाच वऩणथ लजन शाताच ऩजालय मा. खाद लय उचरा. शाताच ऩज ल खाद ा वयऱ यऴत. ळयीयारा खादयातन ाट लनात शतय षसथती दया. भान, डल वयऱ यऴत. भानऩावन घलटामा ऩमात ळयीयारा ऩामा मा तदळरा ताण दया. िवना मा उ चतभ षसथतीरा िल मालय वाधायण ऩाच व द थाफा. ऩाम, शात, ऩलट, ऩाठ, भान मातीर वलथ स नाम शळथीर या. ऩसढीर वमथभरााचा उ चाय रन नतयच िवन यण माव वसरलात या.
सवदतीम व ऩान शवाव वलडताना तऱशात जशभनीलय दाफा, खाद लय उचरा. शवाव वलडताना ळयीयारा, घलटामाचा लाऩय रन, ऩामा मा तदळरा ताण
दया. ियळाभध म ळयीयाची शतय षसथती तऩावा. त ला उऩषसथत अवरल मा
दसव-मा वाध ाच भागथदळथन मा. ळयीया मा वयऱ शतयमा वयऱ यऴत )ळयीयाची घवयगसडी ( डल ल भान
ठला. दष टी जशभनीलय ाट लनात ठला.
िवना मा उ चतभ षसथतीरा िल मालय वाधायण ऩाच व द थाफा. ताण-दाफ तदरर वलथ स नाम भल ऱ या. ऩसढीर वमथभरााचा उ चाय रन नतयच िवन यण माव वसरलात या.
ततीम व ऩान मा वलथ तकरमा यताना भान मा ळलट मा भण मालय अवरल मा वलळसध द
चकरालय रष तदरत या. मा चकराच ामथ लीषशव ळ तीच व रन रन ळयीयाभध म शतच वलतयण यण, ळयीयारा वलळऴ ळसध दी दण अव िश.
आवन उदि ट: दलन शी शाता मा ऩजालय ळयीयाचा वलथबाय घऊन जशभनीरा यटा दण
त माच फयलफय खाद लय उचरण. ळयीयारा- भान, ऩाठ, फय, भाडमा, गसढघ, ऩलट-मा, घलट-
ऩालरा मा तदळरा ताण दण. वलळसध द चकराऩावन घलटामा ऩमात तदररा शा ताण लीशळष टामऩणथ िश
श रषात घण.
िवना मा उ चतभ षसथतीरा िल मालय वाधायण ऩाच व द थाफा. ताण-दाफ तदरर वलथ स नाम भल ऱ या. ऩसढीर वमथभरााचा उ चाय रन नतयच िवन यण माव वसरलात या.
ितथय व ऩान परथभ, षदतीम, ततीम वलऩान माभध म तदरल मा वलथ तकरमा श लाव
वलडताना दभ या. इतय वचना ॐ शभराामनभ: परणाभावन, चतसथथ वलऩानभध म तदल मापरभाण.
ॐ ऩ णदनभठ वा टाागनभस कायावन परथभ व ऩान
शाताची ल ऩामाची षसथती तीच ठला. गसडघ जशभनीलय ट ला. लऩयाभध म ला ा. वलथ ळयीय जशभनीलय ट ला. दलन शी ऩामाची टाच ल गसडघ जसऱरर ठला. दलन चलड, दलन गसडघ, दलन ऩज, छाती िषण ऩाऱ जशभनीलय ट ला. शनसलटी छातीरा राला. दलन शी लऩय ळयीया जलऱ ठला. ळयीयाची जशभनीलय अवररी षसथती ामभ ठऊन ऩाश लथबाग लय उचरा. िवना मा उ चतभ षसथतीरा िल मालय वाधायण दलन/तीन व द थाफा. ऩलट, ऩाठ, ऩाश लथबाग मातीर वलथ स नाम शळथीर या. ऩसढीर वमथभरााचा उ चाय रन नतयच िवन यण माव वसरलात या.
सवदतीम व ऩान
शवाव वलडण मा ड रष दया. लऩयाभध म ला ा. वलथ ळयीय जशभनीलय ट ला. शवाव वलडण मा ड रष दया. दलन शी ऩामा मा टाचा ल गसडघ जसऱरर ठला. शवाव वलडण मा ड रष दया. दलन चलड, दलन गसडघ, दलन ऩज, छाती िषण
ऩाऱ जशभनीलय ट ला. ) व+अष ट+अग(
वमयनभस कायावाठी आवन
वाधायणऩण तिकसभ मा खादया मा )ितीर भाऩ( रदीच ल 6० वशभ. राफीच स ल छ लस रा मा. त जशभनीलय ऩलथ-ऩषशचभ उब टा ा. ऩाम िवना मा भागीर फाजव भध मबागी ठलन, ऩलरा तदणड रन, नभस ायभसदरभध म उब यशा.
मा िवनाभसऱ वमथनभस ाय वयाल यताना दलन शाताभधीर मलग म अतय शनषशचत शलत. शात िषण ऩाम माची वमथनभस ायतीर भऱ षसथती शनषशचत शलत. वाष टागनभस ायावन षसथतीभध ऩाऱ िवनालय ट र जात त माभसऱ शचाव घताना जतउऩवगथ शलत नाशी.
शवाव वलडण मा डरष दया. दलन शी लऩय ळयीया जलऱ ठला. शवाव वलडण मा डरष दया. दलन चलड, दलन गसडघ, दलन ऩज, छाती िषण
िषण ऩाऱ जशभनीलय ट ला. ऩणथ शवाव वलडा. थाफा. ) स ब या.(
ळयीयाची जशभनीलय अवररी षसथती ामभ ठऊन ऩाश लथबाग लय उचरा. िवना मा उ चतभ षसथतीरा िल मालय वाधायण थलड थाफा. ताण-दाफ तदरर वलथ सनाम भल ऱ या. ऩसढीर वमथभरााचा उ चाय रन नतयच िवन यण माव वसरलात या.
ततीम व ऩान
लयीर वलथ तकरमा यताना भरदडालय, नाबी दरा मा भाग अवरल मा भषणऩय चकरालय रष तदरत या. नाबी दरा मा बललती अवरल मा वलथ अलमलाना ामथ यणमावाठी उजाथ माच चकरा डन शभऱत.
आवन उदि ट: वऩणथ ळयीयारा नाबी दरालय तलरन धयण. ळयीया मा भध मपरदळारा मा पर ायचा ताण दऊन ऩलटातीर
वलथस नामना भवाज यण. वऩणथ शवाव वलडन स ब षसथतीभध म मण.
िवना मा उ चतभ षसथतीरा िल मालय वाधायण दलन/ तीन व द थाफा.
ताण-दाफ तदरर वलथ स नाम भल ऱ या. ऩसढीर वमथभरााचा उ चाय रन नतयच िवन यण माव वसरलात या.
ितथय व ऩान परथभ, षदतीम, ततीम वलऩान माभध म तदरल मा वलथ तकरमा श लाव
वलडताना दभ या. इतय वचना ॐ शभराामनभ: परणाभावन, चतसथथ वलऩानभध म तदल मापरभाण.
ॐदशय मगबायमनभठ बरजोतागावन ससथषत परथभ व ऩान
दलन शी ऩामाच चलड जशभनीलय ऩ या. गसडघ जशभनीलय ट ला. शाता मा ऩजान जशभनीरा यटा दया. लऩय वयऱ रन खाद लय उचरा. लऩय वयऱ या, घलटामाचा लाऩय रन ळयीय ऩसढीर फाजव वय ला, लय
मा. ळयीयाचा भध मबाग शाता मा जलऱ िणण माचा परमत न या. भानरा ला दऊन डल भाग मा. भरदडाची भान यण माचा परमत न
या. छातीऩसढ ाढा. दीघथ शववनान ऩणथ बया. िवना मा उ चतभ षसथतीरा िल मालय वाधायण ऩाच व द थाफा. भय ऩावन डल माऩमातच वलथ स नाम- भरदड, ऩलट, छाती, शात-शळथीर
या. ऩसढीर वमथभरााचा उ चाय रन नतयच िवन यण माव वसरलात या.
सवदतीम व ऩान शवाव घण मा ड रष दऊन लयीर तकरमा ाऩाठलऩाठ या. परत म तकरमा यताना शवाव घण मा ड अशध रष दया. भान ला ऊन डल ऩाठीभाग घताना दीघथ ल खलर शवाव मा. भरदडाची भान यताना दीघथ ल खलर शवाव मा. िवना मा उ चतभ षसथतीरा िल मालय वाधायण ऩाच व द थाफा. ताण-दाफ तदरर वलथ स नाम भल ऱ या. ऩसढीर वमथभरााचा उ चाय रन नतयच िवन यण माव वसरलात या.
ततीम व ऩान लयीर वलथ तकरमा यताना भरदडाचा ळलटचा भण ा, भा डशाडालय
अवरल मा स लाशध षठान चकरालय रष तदरत या. आवन उदि ट:
शवावातन जास तीत जास त पराणळ ती/लीषशव ळवि ळयीयात घण माचा परमत न यण.
भरदडारा उरटामा भानीचा ि ाय दण माचा परमत न यण. छाती पस गवलण मा मा अतीभ षभत ऩमात ऩलशचण माचा परमत न यण. नागान छातीत शला बरन घतरी, पणा ाढरा िषण डभर मा
तारालय नत म यण माव शवध द झाररा िश. स लाशधष ठान चकरालय ळयीय तलरन धयण माचा परमत न या. तसभची छाती नागाचा पणा िश. तल लाढला, भलठा या, पस गला.
िवना मा उ चतभ षसथतीरा िल मालय वाधायण ऩाच व द थाफा. ताण-दाफ तदरर वलथ स नाम भल ऱ या. ऩसढीर वमथभरााचा उ चाय रन नतयच िवन यण माव वसरलात या.
ितथय व ऩान परथभ, षदतीम, ततीम वलऩान माभध म तदरल मा वलथ तकरमा श लाव
घताना दभ या. इतय वचना ॐ शभराामनभ: परणाभावन, चतसथथ वलऩानभध म तदल मापरभाण.
ॐ भरयिमद नभठ ऩलयतावन परथभ व ऩान
दलन शी शात ल ऩाम त माच जागलय ठला. ळयीयाचा भध मबाग, गसड मावश ऩणथऩण लय उचरा.
खाद ल ऩज वयऱ यऴत ठला. घलटामाचा लाऩय रन ळयीय भाग झस ला. टाचा जशभनीलय यलला. टाच- फय ल भान- फय लय उचरा. ळयीयारा ऩलथताचा ि ाय दया. डल मारा ऩाठी मा फयलफय ला दया. दड ानाजलऱ ठला. िवना मा उ चतभ षसथतीरा िल मालय वाधायण ऩाच व द थाफा. शात, ऩाम, भरदड, भान माच वलथ स नाम शळथीर या. ऩसढीर वमथभरााचा उ चाय रन नतयच िवन यण माव वसरलात या.
सवदतीम व ऩान शवाव वलडण मा ड रष दऊन लयीर तकरमा ाऩाठलऩाठ या. शवाव वलडण मा ड रष दया. ळयीयाचा भध मबाग, गसड मावश ऩणथऩण लय
उचरा.
शवाव वलडण मा ड रष दया. टाच- फय ल भान- फय लय उचरा. ळयीयारा ऩलथताचा ि ाय दया.
शवाव वलडण मा ड रष दया. डल मारा ऩाठी मा फयलफय ला दया. िवना मा उ चतभ षसथतीरा िल मालय वाधायण ऩाच व द थाफा. ताण-दाफ तदरर वलथ स नाम भल ऱ या. ऩसढीर वमथभरााचा उ चाय रन नतयच िवन यण माव वसरलात या.
ततीम व ऩान लयीर वलथ तकरमा यताना भान मा ळलट मा )शतव-मा( भण मालय
अवरल मा वलळसध दचकरालय रष तदरत या. आवन उदि ट:
ळयीयारा ऩलथताचा ि ाय दण माचा परमत न या. वऩण ळयीयाच स नाम लय उचरन स लाधीष ठान चकरालय ळयीय
तलरण माचा परमत न या. ऩलथताची फाज टाचा ल गसडघ, दसवयी फाजस ऩज ल भान
जशभनीलय ऩ यलला. िवना मा उ चतभ षसथतीरा िल मालय वाधायण ऩाच व द थाफा. ताण-दाफ तदरर वलथ स नाम भल ऱ या. ऩसढीर वमथभरााचा उ चाय रन नतयच िवन यण माव वसरलात या.
ितथय व ऩान परथभ, षदतीम, ततीम वलऩान माभध म तदरल मा वलथ तकरमा श लाव
वलडताना दभ या. इतय वचना ॐ शभराामनभ: परणाभावन, चतसथथ वलऩानभध म तदल मापरभाण.
ॐ आददत माम नभठ अधयबरजोतागावन अ लवािारनावन मा िवनाभध म डाला ऩाम ऩसढ मा. डा मा फाजस डीर स नामना दाफ ल
उज मा फाजस डीर स नामना ताण दया. मातन ऩलटातीर वलथस नामना भवाज शभऱतल. फा इतय वलथ वचना बानल नभ: अधथबसजगावन मा परभाण.
ॐ वषलतरद नभठ ऩादशस तावन मा अगलदय ॐ वमाथम नभ:/शस तऩादावन मा िवनाभध म िऩण
ळयीयभध म, स लाशधष ठान चकरा ड रष दऊन, लरन खारी ला वलरा िश.
मा लऱरा ळयीयाचा भध मबाग/ स लाशधष ठान चकर खारन लय उचरन ळयीयाच वलथ लजन स लाशधष ठान चकरालय तलरन धयालमाच िश.
फा इतय वलथ वचना ॐ वमाथम नभ:/शस तऩादावन मा परभाण. ॐ अकायम नभठ परणाभावन
वलथ वचना ॐ शभराामनभ:/परणाभावन मापरभाण. श िवन शवाव घऊन यामच िश.
ॐ बास कयाम नभठ नभस काय आवन ल भदरा
श लाव पर ाय- श लाव मा-वलडा. वाभान म षसथती.
ळयीयातीर ऊजाथ दर- अनाशत चकर. चकराच स थान- छातीभध म. चकराच अशधष ठान- लाम. ळयीयालय ऩरयणाभ- स ऩळथ. त लचा.
वऩणथ रष िसाचकरा ड. चकराच स थान- ऩाऱालय दलनबसलमा मा भध म. चकराच अशधष ठान- ि ाळ / भानव / चदरभा. ळयीयालय ऩरयणाभ- वलचाय ऩध दशत, वलचायाचा िलग. परबावलत अलमल- फसषधद, भन.
आवन ससथती- ॐ बास याम नभ नभस ाय िवन परभाण आवन उदि ट- वमथदलतरा ितदत मनायामणारा – ामा,लाचा,भन,रदम,फसषधद – वऩणथ वभऩथण. मानतय ळयीय वऩणथऩण तढर वलडा. ळयीयालयचा वलथ ताण-दाफ ाढन टा ा. शणजच नभस ाय भसदरभध म मा. वमथभरााचा उचाय रन ऩसढीर वमथनभस ायारा वसरलात या.
।।रजोतम रजोतम यघलीय वभथय।।
फीरजोताषयभातर
परणल आसण फीरजोताषयभातर
ॐ ाय शणजच परणल उ चाय, फीजाषयभरा, वमथभरा, वमथनभस ाय श वलथ पर ाय भ ाव ऩय िशत. मातीर परत म भराउ चाय ती इतय भराउ चाय तीचा परबाल ल ऩरयणाभ लषधदगत यणाय िश. पराणामाभाच भरतत ल मा भराउ चायात िश. वलशळष ट यलगालय इराज यण मावाठी वमथनभस ायारा ऩय अवरर पराणामाभ उऩचायात लाऩयर जातात.
फीजाषय भराा मा अगलदय परणल उ चाय यतात. ॐ ायाचा उ चाय तीन भारााभध म )वलबागात( रा जातल. परत म भाराचा उ चाय राफवलण, अशध राफवलण अशध तभ राफवलण अवा रा जातल. ) अअअअ उउउउउउउउ भ भ भ भ ( तीव-मा भाराचा उ चाय यताना ओठ फद अवतात. ॐ ाया मा तीन भाराा मा उ चायातन अनसकरभ ऩलट, रददम ल भद ामथयत शलतात. मातीन भारााच ध लनी करभान भषणऩयचकर, अनाशतचकर, िसाचकर मा बागालय िदऱतात. तथ स ऩदन शनभाथण यतात. माभसऱ ऩचनतकरमा, य ताशबवयण ल भजजायजतीर वदळ लशन अशध वषभ शलत. फसध दीची ारहता ल स भयणळ तीची तीवरता लाढत.
फीरजोताषयभातर
फीजाषयभरा वशा िशत. मा वशा फीजाषयभरााच करभळ: दलन िलतथन रन वमथभरााच अगलदय परत म फीजभरााचा उ चाय रा जातल. श फीजभरा ऩसढीर पर ायच िशत. ॐ हाा हीा हा ह हौ ह: परत म फीजभरााचा उ चाय ॐ ाय िषण वमथभरा माचभध रा जातल. जव ॐ हाा षभतराम नभ: फीजाषयभरााभधीर लणथ ल त माचा करभ िषण इतय भातशती खारीर परभाण. 01( श मा लणाथच अशधष ठान ि ाळतत त ल. श वष भ स लरऩातीर वमथतज त ला वमथफीज िश. मारा भशापराण अवशी शणतात. मा फीजाषयाचा उ चाय स थान रदम िश. उ चायातीर ध लनी स ऩदनाभसऱ हदमारा भवाज शलतल. रदमारा जादा उजाथ शभऱाल माभसऱ त माची ामथषभता लाढत. 02( य मा लणाथच अशधष ठान अग नी िश. मारा अग नीफीज शणतात. मा फीजाषयाच उ चाय स थान रराट भध म िश. उ चायातीर ध लनी स ऩदनाभसऱ टाऱ
अषण भदसरा भवाज शलतल. माभसऱ स लयमरा ल फसध दी तीष ण शलत. जीबचा उऩमलग, फलरण मावाठी ल खाण मावाठी, वमशभत स लरऩात शलतल. 03( स लय स लय शणज स लयमरााभध म त भान स ऩदनान शनभाथण झाररा नाद. शी स ऩदन ळयीयालय ऩरयणाभ यणायी अवतात. भलठमा िलाजातीर ढलर, ताळ, ळख, बीयी मा यणलादयाभसऱ ऩलटात धड , ानात दड फवतात. भीत भी ध लनीस ऩदनान शनभाथण झारर तयग ळयीयातीर त मा त मा बागात अशध परबाली ल ऩरयणाभ ाय शवध द शलतात.
तदघथ ऊ मा स लयाचा उ चाय ल मालय जी वष भ ऩन तमाय शलतात त माचा परबाल जठय, छलट ितड, वलथऩाच स रााल मालय शलतल. मा मा ऩरयणाभाभसऱ ऩचनळ ती वसधायत.
तदघथ ई मा स लयाचा उ चाय ल मालय जी वष भ ऩन तमाय शलतात त माचा परबाल स लयमरा, टाऱ ल नाशव ाभागथ मालय शलतल. मा भागाथतीर शच ट, वलजातीम दरल दय शलतल, शा वलथभागथ भऊ स ल छ शलतल. ऩरयणाभस लरऩ स लयमरााची ामथषभता लाढत. ह मा फीजाषय भराातीर वमस त स लयाचा उ चाय ल मालय जी वष भ ऩन तमाय शलतात त माचा परबाल त डनी ल भरा भागथ मालय शलतल. मा मा ऩरयणाभाभसऱ त डनी ल भरा भागथ अशध ामथषभ शलतात. हौ मा फीजाषय भराातीर वमस त स लयाचा उ चाय ल मालय जी वष भ ऩन तमाय शलतात त माचा परबाल भलठमा ितडमालय शलतल. लठा वाप शलऊन, भरभागथ स ल छ ल ामथषभ शलतल. 04( अननाषवक: अनसनाशव उ चाय शणज ना ातन ररा उ चाय. अनसनाशव ाचा उ चाय लमालय जी वष भ ऩन तमाय शलतात त माचा परबाल ना ल लामनरी ा मालय शलतल. मा मा ऩरयणाभाभसऱ शा वलथ बाग स ल छ, भऊ ल ओरा याशतल. त माची ामथषभता लाढत. 05( षलवगय: वलवगाथच उचाय स थान रदसदम िश. माचा उ चाय ल मालय जी वसष भ ऩन तमाय शलतात त माचा परबाल छाती ल शववन भागथ मालय शलतल. ऩरयऩाभस लरऩ शवावल छलाव दीघथ ल खलर शलतल. परणल फीरजोतभातर वमयभातर उच माय मािा करभ:
ॐ िषण वमथभरा भलठमान शणन फाया वमथनभस ायाच परथभ आलतयन घारतात. परत म िवनाऩली शा भरा शणतात. फाया वमथभरा ल फाया ळयीयषसथती शभऱन वमथनभस ाय शलतल.
फायावमथनभस ायाच दवयद आलतयन फीजभरा ल वमथभरा माचा उ चाय रन घारतात. परत म भरा शटल मालय वऩणथ वमथनभस ाय घारालमाचा िश. ॐ िषण वमथभरा माभध म फीजभरााचा उ चाय मतल.
ॐ हाा षभतराम नभ:
ॐ हीा यलमद नभ: ॐ हा वमायम नभ: ॐ ह बानलद नभ: ॐ हौ खगाम नभ: ॐ ह: ऩ णद नभ: ॐ हाा दशय मगबायम नभ: ॐ हीा भरयिमद नभ: ॐ हा आददत माम नभ: ॐ ह वषलतरद नभ: ॐ हौ अकायम नभ: ॐ ह: बास कयाम नभ:
फाया वमथनभस ायाच शतवयद अलतयन घारताना ॐ ाय, फीजभरा, वमथभरा मा मा उ चायाचा करभ लीशळष टामऩणथ िश. करभान दलन / चाय फीजभरा ल वमथभरा माचा उ चाय रन ऩसढीर गटाचा उ चाय यालमाच िश. जव-
ॐ + 02 फीरजोतभातर + 02 वमयभातर वमयनभस काय 06 घारालदत
ॐ + 04 फीरजोतभातर + 04 वमयभातर वमयनभस काय 03 घारालदत
ॐ + 12 फीरजोतभातर + 12 वमयभातर वमयनभस काय 03 घारालदत
ॐ + 12 फीरजोतभातर + शरीवषलतावमयनायामणामनभ: 01 वमयनभस काय घाराला
विना:
वभरा वमथनभस ाय ॐ िषण वमथभरा माचा उ चाय रन घारालमाचा अवतल. फीज भराावश वमथनभस ाय िशत. तचा ल ऩ वमथनभस ाय माभध म
ऋग लदातीर ऋचा मतात. शव ल ऩ वमथनभस ाय माभध म मजसलदातीर ऋचाचा वभालळ िश.
वमथनभस ायाच िलतथन चललीव वमथनभस ायाच अवत. वमथनभस ाय दली गामराीची / अतदळ तीची / ितदभातची उऩावना िश. गामराीभराातीर ळल द चललीव, तदलवाच ताव चललीव, ळयीयालयीर न मावस थान चललीव, लदात ल गीता तत त लसाना परभाण वलश लातीर भरतत त ल चललीव (अशध ऩयभात भा). शणनच फाया वमथनभस ायाच अध िलतथन 12+01 अवत.
वमथनभस ायाच िलतथन 24+01 अव अवत. जय ाऩषा अशध वमथनभस ाय िलतथन (12+01) घारालमाची अवतीर
तय दवयद आलतयन घारतााना मातीर ऩध दत लाऩयाली. षतवयद आलतयन मा ऩध दतीभध म भनाची ारहता, वाल ाळ- खलर- दभदाय
शववन, वलथ ळयीरय ल भानशव षभतचा लाऩय मा तीनशी गलष टी वाध म शलतात. दलन वमथनभस ायाभध म शा राब झाल मान नाडीच ठल षसथय शलतात. परत म वमथनभस ाय अगलदय ाढरल मा वमथनभस ायाऩषा अशध वयव ाढता मतल.
परत म ाची वमथनभस ाय घारण माची षभता तमाची ळयीय पर ती, ियलग म, लजन-उची, माधी-वल ाय, लम मालय अलरफन अवत. िऩल मा तल फतीरा झऩतीर मलढच वमथनभस ाय घारा. वमथनभस ायाची वख मा पाय वथ गतीन लाढला.
वसरलातीरा ऩधया शभशनटाभध म प त तीन वमथनभस ाय घारा. जवा वयाल लाढर त मापरभाणात, लऱ तलच ऩण वमथनभस ायाची वख मा 12+01 मलढी लाढर.
ऩसढीर ऩधया शभशनटाभध म िणखी फाया वमथनभस ाय घारण माची षभता शऱऱऱ शनभाथण शलईर. मानतय वमथनभस ायाचा लग-लऱ, तार-शवाव मा ड दया.
।।रजोतम रजोतम यघलीय वभथय।।
।।शरीयाभवभथय।।
ऩथ क ळल मपरा तीिा
ळयीया मा वलथ तकरमा शवावल छलावालय फतरल मा अवतात. शतव-मा भजल मालय याशणा-मा शभराारा शा भायामची अवल माव परथभ िऩण शवाव बरन घतल ल नतय त मा मा नालाचा भलठमान ऩस ाया यतल. शवाव घतल माशळलाम भायररी ियलऱी तसभची तस शारा वसध दा ऐ मणाय नाशी. शवावलश लाव ल ळायीरय तकरमा माची वागड शी शनवगाथची मलस था िश. वमथनभस ाय घारताना शवावलश लाव परतकरम ड रष दया. ळयीय खारी ला वलर शवाव वलडा, वयऱ र त ला उध लथतदळरा ताण तदरा शवाव मा. शा नीवशगथ तार िश मारा वलयलध र न ा. शवावलश लावा ड रष दऊन वमथनभस ायाचावयाल ल माव िवनातीर िदळथ षसथती रल य गाठता मत. वमथनभस ायातीर वशजता डौर ल तार रल य ऩ डता मतल. माभसऱ स नामभधीर ऩळी उत वाशान ामथयत शलतात. दीघथ श लवनावाठी मामाभाच / मलगावनाच अन पर ाय िशत. वमथनभस ाया मा वयालावाठी उऩमस त ठयतीर अव ाशी पर ाय खारी दत िश.
वमथनभस ायातीर ौळल म लाढवलण मावाठी पराणामाभ या. तदघथशववनातन मौशग शववनाचा वयाल या. मावाठी नाडीळलधन पराणमाभ, अनसरलभवलरलभ पराणामाभ, बषसतर ा पराणामाभ, फाय कपराणामाभ उऩमस त िशत. पराणामाभ जाण ाय म ती मा भागथदळथनाखारी या. व मामाभा ऩलत-
वयऱ उब यशा. ळयीयालय अनालश म ताण नाशी.
दलन त ला तीन टप माऩध म शवाव ना ान शऱशऱ ऩणथऩण बरन मा.
शवाव ित ऩ डन ठला. स ब या.
ळयीयातीर वलथ स नाम- ऩामाऩावन डल माऩमात- ताठ या, ऩ या. ि डी िल मालय ळयीय ड शलत त मापरभाण. शी तकरमा खारन लय या.
तदणडान िलाज ाढत, दलन टप माभध म शवाव जलयात फाशय वलडा.
शी वऩणथ तकरमा वाधायणऩण तीन लऱा या. ळयीयालयीर ऩरयणाभ-
ळयीयातीर वलथस नामभधीर वलथ ऩळी ऩ मा िलऱन दभ वलडल मा. मा तकरमभसऱ पराणलामचा ऩसयलठा अशध परभाणात शलऊन वलथ ऩळी ामथयत शलतात. वऩणथ ळयीय वमथतजान/ पराणतततलान शणजच लीषशव ळ तीन बायीत शलत.
ऩसढीर मामाभ पर ायात छातीची रलशच ता लाढत. शवावपरतकरमा वषभ शलत. पराणलाम अशध परभाणात ित घतरा जातल. अनाशत चकराच वलबागात अवरल मा स नामना ताण/दाफ शभऱाल माभसऱ त उत तषजत शलतात. तथीर वफशधत अलमल ामथयत शलतात. शा मामाभ पर ाय परणाभावनावाठी ऩय मामाभ पर ाय िश. माचा उऩमलग ॐशभराामनभ:, ॐअ ाथमनभ: ॐबास यामनभ: मा वमथभराल चायाच लऱी शलतल. व मामाभ परकाय एक-
शा यन मावाचा पर ाय िश. नभस ाय षसथतीभध म उब यशा. चायी फलटाची ऩतशर ऩय भ ालय घटाट दाफन धया.
नतय फलटाची भधर ऩय भ ालय घटाट दाफन धया. फलटाची ळलटच ऩय भ ालय घटाट दाफन धया. शाताचा तऱला ल अगठ भ ालय घटाट दाफन धया. शाता मा तऱ माभधीर शला फाशय ाढण मावाठी त घटाट दाफन धया. तऱ माचा भऱ घटाट दाफन धया. परत म षसथतीभध म तदररा दाफ दशा व द ऩ डन ठला. तदररा दाफ तवाच ठऊन ऩसढीर ताण षसल ाया. शऱच ऩजाचा दाफ ाढन मा. दलन शी ऩज भ ाऩावन 3 / 4 इच दय
न मा. दलन ऩजाभध म ि ऴथण जाणलत. ळयीयातीर चसफ ळ तीची परशचती मत. शातालय गलऱा झाररी पराणळ ती ळयीयाभध म ऩयत वकरशभत या.
दलन शी ऩज चश-मालय ठला. फलटाची टल ऩाऱालय तऱल गारालय मतीर श फघा. डलमालय फलटाचा दाफ ऩडणाय नाशी मा ड रष दया. थलड थाफा. ‘—वाध ाना वचना’ मा पर यणातीर वमथदळथन माभधीर वचनाचा वदबथ मा.
व मामाभ परकाय द न- नभस ाय षसथतीभध म उब यशा.
शाताची फलट भ ात गसतला. शात डल मालय ठला. शाताची तऱल ि ाळा ड / छता ड. शराव घत दलन शी शात, ऩज फाधरल मा षसथतीभध म, लय मा. शवाव घण मा ड रष दऊन त माना उध लथ तदळरा ताण दया. फय, ऩाठ, छाती, खाद, लऩय भनगट मालय ऩडररा ताण सली ाया. शवाव वलडत शात खादयातन वयऱ यऴत वभलय मा. शवाव घण मा ड रष दऊन शाताना वभलय मा तदळरा ताण दया. ऩज, लऩय, खादा छाती मालय ऩडररा ताण सली ाया. शवाव वलडण मा ड रष दऊन शात छाती जलऱ िणा. शाताच तऱल छातीलय ठला. दलन शी ऩज वलरध द तदळरा ओढा. ऩज, लऩय, खादा छाती मालय ऩडररा
ताण षसल ाया. शी वऩणथ तकरमा वाधायणऩण तीन लऱा या. शाता मा शारचारी वाल ाळ या. शवाव वलडण मा ड रष दया. शी तकरमा
यताना दलन-तीन लऱा शवाव मालमाचा िश. ज मा परभाणात शवाव ित घणाय िश त मापरभाणात वलडराशी जाणाय िशच. (त माची शचता न ल.)
ऩसढीर मामाभ पर ायात भरदडाची रलशच ता लाढत. शवावपरतकरमा वषभ शलत. पराणलाम अशध परभाणात ित घतरा जातल. वलळसध दचकर िषण स लाशधष ठानचकराच वलबागात अवरल मा भान, ऩाठ, फय माभधीर स नामसना ताण/दाफ शभऱाल माभसऱ त उत तषजत शलतात. तथीर वफशधत अलमल ामथयत शलतात. शा मामाभ पर ाय उध लथशस तावन, शस तऩादावन, ऩलथतावन माना ऩय अवररा मामाभ पर ाय िश. माचा उऩमलग ॐयलमनभ:, ॐवमाथमनभ: ॐववलरानभ: ॐभरयचमनभ: मा वमथभराल चायाच लऱी शलतल.
व मामाभ परकाय तीन- दलन ऩामाभध म अतय घऊन ियाभात उब यशा. दलन शी शात वयऱ, जशभनीरा वभातय ठला. ऩज वभायावभलय. शाताभध म खादयाच अतय.
शवाव घण मा ड रष दऊन शातारा उषध ल दथळरा ताण दया. शभऱाररा ताण ऩ डन ठला ल खादयातन शात भाग मा. थाफा. शवाव वलडण मा ड रष दऊन भऱ षसथतीरा मा. शी वऩणथ तकरमा वाधायणऩण तीन लऱा या. (ळ म अवल माव शवाव वलडण मा ड रष दऊन शात जशभनीरा ट ला.)
व मामाभ परकाय िाय- दलन ऩामाभध म अतय घऊन ियाभात उब यशा. शवाव मा. दलन शी शात फाजरा जशभनीरा वभातय यऴत मा. शवाव वलडा, भयत ला ा, डाला शात ऩामा मा उज मा िगठमारा राला. शवाव घत भऱ षसथतीरा मा. शवाव वलडा, भयत ला ा, उजला शात ऩामा मा डा मा िगठमारा राला. शी वऩणथ तकरमा वथऩण वाधायणऩण तीन लऱा या.
ऩसढीर मामाभ पर ायात भरदडाची रलशच ता लाढत. शवावपरतकरमा वषभ शलत. पराणलाम अशध परभाणात ित घतरा जातल. वलळसध दचकर, िसाचकर िषण स लाशधष ठानचकराच वलबागात अवरल मा भान, खाद, ऩाऱ, डल , ऩाठ, फय माभधीर व नामसना ताण/दाफ शभऱाल माभसऱ त उत तषजत शलतात. तथीर वफशधत अलमल ामथयत शलतात. शा मामाभ पर ाय अधथबसजगावन, भ यावन, बसजगावन, माना ऩय अवररा मामाभ पर ाय िश. माचा उऩमलग ॐबानलनभ:, ॐखगामनभ: ॐतशयण मगबाथमनभ: ॐितदत मामनभ: मा वमथभराल चायाच लऱी शलतल.
व मामाभ परकाय ऩाि- ऩामा मा चलडमालय फवा. शाताच ऩज जशभनीलय फाजरा ट ला. टाचा लय उचरल मा ठला. शात वयऱ. ळयीयाच वलथ लजन शातालय. शवाव ऩणथ बरन मा. थाफा. स ब . शात जशभनीलय ऩ यलऊन ऩाम भाग प ा. गसडघ, घलट फाधरर. खाद लय उचररर. गसडघ जशभनीलय ट रर.
शवाव घऊन गसढघ ऩलट दलन शी शाता ड ऩसढ वय ला. भान भाग मा. ऩाठीची भान या. वमाथ ड फघा.
शाताची षसथती शतच ठला. शात जशभनीलय ऩ यलला. शवाव मा. थाफा. स ब . भयची भान ाढा. उडीभारन दलन शी ऩाम शाताजलऱ मा. शी वऩणथ तकरमा वाधायणऩण तीन लऱा या.
व मामाभ परकाय वशा-
दलन ऩामाभध म अतय घऊन ियाभात उब यशा. शात वयऱ ऩसढ, जशभनीरा वभातय ठला. शाताच ऩज जशभनी ड. शवाव वलडत चलडमालय खारी फवा. फवरल मा षसथतीभध म टाचा लय उचररल मा ठला. शवाव घत उब यशा.
शी वऩणथ तकरमा वाधायणऩण तीन लऱा या.
ऩसढीर मामाभ पर ायात भरदडाची रलशच ता लाढत. शवावपरतकरमा वषभ शलत. भषणऩयचकर वलबागात अवरल मा ऩलट, रशान ल भलठ ितड माभघीर स नामना ताण/दाफ शभऱाल माभसऱ त उत तषजत शलतात. तथीर वफशधत अलमल ामथयत शलतात. शा मामाभ पर ाय वाष टागनभस ायावनारा ऩय अवररा मामाभ पर ाय िश. माचा उऩमलग ॐऩष णनभ:, मा वमथभराल चायाच लऱी शलतल.
व मामाभ परकाय वात- शात िषण गसड मालय ओणल शा.
शात वयऱ ठला. लऩय वयऱ ठला.
दलन शाताभध म खादयाच अतय ठला.
शवाव वलडा. डल खारी मा. भरदडाची भान या. शवाव मा. डल भान लय उचरा. भरदडाची उरटी भान या. शी वऩणथ तकरमा वाधायणऩण तीन लऱा या.
व मामाभ परकाय आठ- जशभनीलय ऩारथ झलऩा. ऩलट, छाती, ऩाऱ, गसडघ, ऩाम जशभनीलय ट ला. दलन शी शात जशभनीलय खादयाजलऱ ठला.
ऩाम, गसडघ भ ाना जलडरर.
ळयीय ताणयतशत. ियाभ षसथतीभध म.
तदणडान जलयात शवाव वलडा, भधरा बाग ऩलट लय उचरन धया.
भरदडा मा िधायान भान ऩ डन ठलण माचा परमत न या.
शवाव घत ऩलट जशभनीलय ट ला. शी वऩणथ तकरमा वाधायणऩण तीन लऱा या.
शद रषात ठदला-
शवाव घताना त ला वलडताना जलढा लऱ रागर तलढाच लऱ िवनातीर त मा टप मातीर ळयीय तकरमा यण मावाठी मा.
पर ाय मा शवावाभध म दलन तकरमा न ल. ा ळयीय तकरमरा ाऩषा अशध शवावलश लाव चारतीर.
शवाव वलडण मावाठी, शवाव घण माऩषा, अशध लऱ लाऩया.
ओटीऩलट रय ाभ यण मा ड रष तदर शणज श लऱच गषणत फयलफय जभत.
वमथनभस ायानतय ाशी पराणामाभ यण भशत लाच िश. त भ ाना ऩय िशत. वमथनभस ाय िषण पराणामाभ शनमशभतऩण ल मान ळायीरय ल भानशव वलथपर ायच यलग- माधी दय यशातात.
।।रजोतम रजोतम यघलीय वभथय।।
।।शरीयाभवभथय।।
वमयनभस काय वाधना भागयदळयक विना
उयवा षळयवा द मा लिवा भनवा तथा।
ऩदभ माा कयाभ माारजोतानभ माा परभाण ऽ टााग उच मतद।।
वमथनभस ाय वाष टागनभस ाय च. िठ ळयीय-अगाचा लाऩय रन वमाथरा नभस ाय यण शणज वाष टाग नभस ाय घारण शलम. श िठ अग िशत- छाती, ऩाऱ, द टी, व लािा, व भन, व दलन ऩाम, दलन शात, दलन गसडघ.
वमथनभस ाय शणज स थर ळयीय ल चीतन म माची ऩजा िश. अधमात भ वाधनभध म वमथनभस ाय वाधनव परथभ भान मता िश.
वलथलमलगटातीर अफार लध द स राी ऩसरऴ- लम लऴ 08 त 108 िषण त मानतयशी- वलाावाठी वमथनभस ाय वाधना वलााग वसदय मामाभ पर ाय िश.
ळयीय-भन-फसध दी माना मलग म पर ाय परशळषण दणायी भल परबाली वयाल वाधना शणज वमथनभस ाय. वमथनभस ायाचा परबाल ळयीय-भन-फसध दी (परसा) मा शतनशी स तयालय वायख माच परभाणात शलतल. वमथनभस ायाभसऱ ळायीरय -भानशव ियलग म लषधदगत शलत. स भयणळ ती तीवर शलत फसध दीभत ता स ळारह शलत.
दययलज मा मलशायात वाधायणऩण 35% त 40% स नाम िऩण लाऩयत अवतल. फा स नामना ाभ न शभऱाल मान त वसस त िषण िऱळी फनतात. वमथनभस ायाभध म 95% त 97% स नाम ामथयत शलतात. जाग रर श वलथ स नाम ऩसढीर चललीव ताव ऩणथ जलभान ामथयत अवतात.
िऩर ळयीय स लास थ लात-वऩत त- प मा मालय अलरफन िश. त माची वभषसथती वफघडरी शणज ळयीयात अनायलग म वसर शलत. वमथनभस ाया मा दीशन वयालाभसऱ श वरादलऴ वातत मान वभषसथतीभध म याशतात. िऩल मारा वलाागीण ियलग म परदान यतात.
वमथनभस ाय यताना पस फपस वाची षभता लाढत. परत म शवाव खलर दभदायऩण घतरा जातल. ळयीयात वलथदय पराणलामचा ऩसयलठा शलतल. मा
पराणामाभातन ळयीयातीर उजाथ दराना अशध परभाणात पराणलाम शभऱतल. त चीतन म बारयत शलतात. िऩर ियलग म ल िनद लषधदगत यतात.
वमथनभस ाय यताना वमथ-नायामणाचा, वमथ-शळलाचाच प त वलचाय या. तसभच वलथ रष दरीत या- वमथभराालय, वमथनभस ायातीर िवन षसथती, त माचा करभ, त यण माची ऩध दत, ामथयत शलणाय अलमल, त मालय जाणलणाया ताण-दाफ --- इत मादी. माभसऱ भनाच भ थ ट चाऱ थाफतात.
भनाची शनवलथचाय षसथती शीच भनाची खयी वलशराती. ाल ऩशन बमगडातन भनाची भस तता शणजच ळयीयारा ऩणथ वलशराती. इतय लऱी अगदी जन भाऩावन वातत मान परत म षण भन जाग अवत, वत थ अवत िषण िऩल मा फयलफय ळयीयाच वलथ सानतदरम ल भतदरम माना नाचवलत अवत.
भलष शणज भस तता- वलथ ाऱज मा, वललचना, अशधयता, बम, िनद, दस:ख, माऩावन वसट ा. शी वलभस त षसथती सान-पर ाळ िश, िनदान ऩरयऩणथ िश, चीतन मान ओतपरलत िश. मा दीली गसणा मा भाध मभातन ऩयभ-वत म; ऩयभ-ईशवयाची पराप ती शलत. शाच भलष त ला शीच भस ती शलम.
ित भस लरऩाळी अनसवधान ठलण मावाठी वमथनभस ाय वाधना उऩमस त िश. मा वाधनतीर परत म शलल - व ल ऩ, ध मान, पराथथना, वमथभरा, लदन, वभऩथण इत मादी- ित भफलध शलण मावाठी भागथदळथ िश. श शलल शणता मत नवतीर तय त माचा िळम रषात घऊन वमथनभस ायाचा वयाल या.
ऩशाटचा / व ाऱचा लऱ वमथनभस ायावाठी उत तभ. वमथनभस ाय घारण माऩली चाय/ऩाच ताव ाशीशी न खाण, ळौचारा जाण, अघलऱ यण िलश म िश.
परत म िवनात ळयीयाची षसथती िदळथ ठलण माचा परमत न या. वसरलातीरा श ळ म शलत नाशी. िऩल मा षभतपरभाण िवन षसथतीभध म थलडापाय फदर इ ड-शत ड, ाशी तदलव रा, तय शय त नाशी. ऩण िदळथ िवनषसथती श िऩर ध मम अवर ऩातशज.
वमथनभस ाय त ता, ि ती त ला छामाशचरा श फाय क िवनषसथतीचा प त शनदळ यतात. ळयीयारा शभऱणाया फाय क ल अतगथत ताण/दाफ
माचा अनसबल तस शीच घऊ ळ ता. त माच मलग म भल मभाऩन रन िदळथ िवन षसथती ऩमात ऩलशचण माचा परमत न चार ठला.
वमथनभस ाय शळ ताना परथभ ाशी ाऱ परत म िवन तीन-चाय तस डमात वलबागन त माचा वयाल या. मातनच ऩसढ िवनाचा डौरदायऩणा ल लग ऩ डालमाचा िश.
िवनातीर परत म वलबाग यताना मलग म त मा ळयीयबागालयच ताण-दाफ ऩडतल िश मा ड रष दया. ऩलट िषण ऩाशवथबाग ताण यतशत ठला.
वमथनभस ाय ळातऩण वाल ाळ घारा. घाई र न ा. िवन यताना ळायीरय ल भानशव षभतचा ऩणथ लाऩय या. ताण-दाफ मा ड रष दया. मापर ायात ळयीयळसध दी शलत. ळयीयातीर वलऴदर म, भद, अनालश म वलजातीम सतराल शऱशऱ भी शलतात. वलाागीण ियलग माची पराप ती शलत.
ा वमथनभव ायात फाया षसथती िशत. परतम षसथतीवाठी ऩाच व द दया. 12िवन×5व द=60व द. वमथनभस ायातीर फाया िवनषसथती ऩणथ यण मावाठी वाधायणऩण ा शभशनटाऩषा थलडा अशध लऱ रागर. शा लग ळयीयलध दीवाठी मलग म िश. मातनच ऩसढ ळयीय ल भन माचा वलाागीण वल ाव, वऩणथ ियलग म, वलथयलगाना परशतफध शी उतदलष टाम वाध म शलतात.
वमथनभस ाय यताना िवनातीर ळयीय षसथती भशत लाची. माभध म ाशी ळ ा अवल माव त मा िवनाची वलथ भातशती ऩसन शा दा लाचन ाढा. िवन यताना त मा िवनातीर ’ळयीय चकरालय’ रष दरीत या. तसभची अडचण/ळ ा दय शलईर. िलश म लाटल माव वसथळी जरय वऩ थ वाधा.
वभजन-उभजन, जाणीलऩलथ वमथनभस ाय वाधनच तऩ या. जगातीर परत म स टफ वमथनभस ायाच दर शाल, स टस फातीर परत म म ती वमथनभस ाय परचाय-परवाय यणाया ामथ ताथ शाला श उतदलष ट ठला. दसव-मारा शळ वलणमावाठी शळ ण शा उदलळ डलमावभलय ठला. मा शळ ण मा-शळ वलण मातनच वमथनभस ायाची अरौत व ल ऩना परत मषात िणण ळ म शलत.
दीघथ ाऱ वमथनभस ाय वाधनतन परत म िवनातीर परावलण म शभऱ ळ त. िऩरी परगशत भलजण मावाठी शनमभ-वचना माचा तयाज लाऩर
न ा. वाधनत शरध दा-वफसयी-वातत म ठला. मातीर परगती मा लगारा भशत ल नाशी, त मातीर वातत म तट वलण मारा ित मशत भशत ल िश. वाधनतीर िऩरी परगती शनमभ-वचना मा मा भलजऩटाटीन भाऩ न ा. शरध दा वफसयी ठला. तस शी अखतडत वाधना वसर ठला. वमथनायामण तसभ मा परगतीची ाऱजी घईर.
‘वमथनभस ायाच िलतथन ऩाचळ जलय ल फीठ ा मा मा फयलफय िश’
अव शटर जात. श वलधान दाशचत अशतळमल तीच अवरशी. ऩण दा स लत: अनसबल मा. वसरलातीरा ा वमथनभस ायाभध म २.३ त रल उष भा ाऩषा जासत उषभा खचथ शलतात. वमथनभस ाय घातल मालय ऩतशल माच तदलळी ळयीय स तयालय जलभ-उत वाश जाणलतल. ळयीयाची भदलध दी थाफत / भी शलत.
फाया वमथनभस ाय घारण माची तसभची ळायीरय षभता अवल माव प त ऩाच वमथनभस ाय घारा. ळायीरय ल भानशव षभतचा ऩणथ लाऩय यण मा ड रष दया.
स नामची ता द त माचा ि ाय ल लजन मालय अलरफन नवत. त माची ळ ती ताण वशन यण मा मा षभतलय अलरफन अवत, श वमथनभस ाय घारताना रषात ठला.
ळयीयातीर वात ऊजाथचकर तसभ मा वलथ तकरमा- ळायीरय ल भानशव - माच वचरन यतात. त तस शारा ामथपरलत त यतात, ामथ यण माची षभता दतात िषण तसभ मा डन त ामथ यऊन घतात. मा उजाथचकराभध म ळीशथल म िल माव ळयीय स लास थ वफघडत. िजायी भाणवा मा ळयीयातीर ऊजाथचकराचा परत मष अऩत मषऩण वलचाय रनच डॉ टय िऴधलऩचाय वचवलतात. वमथनभस ायात मातीर ऩाच उजाथचकर ामााषनलत री जातात. मातनच ियलग म ल िनद माचा राब शभऱतल.
वधीलात, भण माचा िजाय, थामयाइड, य तदाफ, रददयलग, टीफी, भऱ माध, डलऱ मण, डलमाच वल ाय, शवाव नरी च वल ाय, अवणा-मा रग णानी तवच गबथलती षसतरमा ल भाशव ऩाऱीत वल ाय-अशनमशभतऩणा अवणा-मा भतशरानी ल इतय रग णानी लीदय म वल रा घउनच वमथनभस ाय वाधनव वसरलात याली.
वमथनभस ाय वाधना ळायीरय ल भानशव वलथ माधी-वल ायाना परशतफध घारणायी शवधद वाधना िश. ऩच सानतदरमाभध म पराथशभ स लरऩाचा वल ाय अवल माव तल दय शलतल. ळयीयाची परशत ायळ ती लाढल मान छलटभलठ वल ाय दय शलतात.
वमथनभस ाय यलगलऩचाय ऩध दती नाशी. धऴधलऩचाय वसर अवल माव चार ठला. फद र न ा. िजायऩणाभध म वमथनभस ाय घारण माची षभता अवल माव शी वाधना वसरच ठला. ती धऴधारा ऩय च ठयणाय िश.
वमथनभस ायातन पराणमाभाच तवच दाफतरााच ) मसपरळय( वलथ पामद शभऱतात. पराणामाभ, भभथवफद माचा वलळऴ अ माव वमथनभस ायाचा परबाल लाढवलणाया िश.
िजायऩणाभसऱ ता द षीण झाररी िश, वफछाना वलडण माची ऩयलानगी नाशी अळा ऩरयषसथतीत भानशव वमथनभस ाय घारा. शवावल छलावालय रष तदरत रन वमथनभस ायातीर परत म षसथतीचा अनसबल ळयीय स तयालय मा. यलगाऩावन भस तीचा राब रल य शलईर.
वमथनभस ायाचा वयाल िषण न माशायी माभध म ाशी लऱ जाउ दया. ताण तदरर वलथ स नाम ळात शलऊ दया. स नामची स ऩदन ळात झारी त ला नाशी श तस शारा स लत:राच प त ऱ ळ त. स नाम ज मा परभाणात ामथयत झार अवतीर त मा परभाणात त माना ळात शलण मावाठी भी जास त लऱ रागर. तमाय शलऊन ाभालय जामची घाई अवल माव ८/१० शभशनट ळलावन / मलगशनदरा घऊन शा लऱ शनमान भी यता मतल.
।।रजोतम रजोतम यघलीय वभथय।।
।।ीरामसम य।।
वमयनभस काय राहमकभाातगयत षनत मकभय परथभ ददलव
दषनक वमयनभस काय वयाल विना (पराथषभक)
वमयनभस कायािी ऩाि वतरद- स नामची ता द त मा मा ताण वशन यण मा मा षभतलय अलरफन अवत,
त मा मा ि ाय त ला लजनालय नाशी. ज मा ज मा तठ ाणी भन ारह शलत तथ उजाथ, शणजच ळ ती तमाय शलत. स नाम ज मा परभाणात शरभ यतात त मा परभाणात त माना पराणतत त लाचा खसया
िलश म िश. वमथनभस ायाभध म ९५ % ऩषा अशध स नाम ामथयत यालमाच अशत. वमथनभस ायाची व ल ऩना दययलज मा वयालाभध म अनसबवलण माचा परमत न
यालमाचा िश.
स नान झाल मानतय दययलज त भान १२+०१ वमथनभस ाय घारा. त मातीर तीन वभरा वमथनभस ाय )अधलयषखत वमथभरा( परत म ऩाच
शभशनटाभध म घारा. ) ण ०५ x ०३= १५ शभशनट + दशा वमथनभस ाय = १० शभशनट. (
ॐ शभराामनभ: ॐ यलमनभ: ॐ वमाथमनभ:। ॐ बानलदनभ:
ॐ खगामनभ: ॐ ऩष णनभ: ॐ तशयण मगबाथमनभ:। ॐ भयीिमद नभ:
ॐ ितदत मामनभ: ॐ ववलरानभ: ॐ अ ाथमनभ:। ॐ बास कयाम नभ:
शरीववलतावमथनायामणामनभलनभ:।। मा भरााचा उचाय रन वभऩथण वमथनभस ाय )+१( घारा.
श तीन वमथनभस ाय घारताना परत म िवनाभध म ळयीया मा वलशळष ट बागालय तदररा ताण-दाफ माचा अनसबल मा. ळयीयाचा इतय बाग ताण-दाफ यतशत ठला. )ऩाश लथबाग भल ऱा िश मा ड वलळऴ रष दया.(
त मा िवनाभधीर ऊजाथचकरा ड भन ारह या. शवावा ड रष ठला. िऩल मा षभतपरभाण िवनातीर उ चतभ षसथतीरा िल मानतय थलडालऱ
थाफा.
नतय ताण/दाफ तदरर स नाम भल ऱ या. स नाम लठन भल ऱ शलता िशत मा ड रष दया.
ज मा स नामना ताण/दाफ तदररा िश तच स नाम भल ऱ शलत िशत श ऩशा. )इतय स नाम भल ऱ शलत अवतीर तय तसभची शी च ऩसढीर िवनाभध म वसधाया.(
मानतय ऩसढीर वमथभरा शणन नतयच िवन यण माव वसरलात या.
इतय दशा वमथनभस ाय लऱच फधन न ऩाऱता घारा. परत म िवनाभध म ऩाश लथबाग भल ऱा िश मा ड रष दया.
ऩतशरा वमथनभस ाय घारण मावाठी लाऩयररी ळायीरय ल भानशव षभता ळलट मा वमथनभस ायाऩमात तट लन ठला. वऩणथ रष तकरमलय ठला.
वमथनभस ाय-पराणामाभ वयाल वरााभध म शळ रर ऩय मामाभ पर ाय ल पराणामाभ माचा अ माव िठलडमातन त भान दा या.
वमथनभस ाय वयालाभसऱ स नामच दसखण उदभलल माव /दलन तदलव पराणामाभाचा अ माव मलषसथत या. )वमथनभस ाय स थशगत ठलर तयी चाररा.(
शात ल ऩामालयीर दाफवफदना ामथयत या. व ाऱी ठयावल लऱी टामा लाजला. वमथदळथन मा.
वभजन-उभजन, जाषणलऩलथ वमथनभस ाय वाधनच तऩ या. जगातीर परत म स टस फ वमथनभस ाय वाधनच दर शाल, स टस फातीर परत म म ती वमथनभस ाय वाधनचा परचाय-परवाय यणाया ामथ ताथ शाला श िऩर उतदलष ट िश, श रषात ठला.
िऩल मा वलााना वमथनभस ाय वाधनतन उदड ियलग म ल िनद पराप त शाला शी परबसयाभचदराच चयणी पराथथना.
(वमयनभस काय एक वाधना कामयऩससतका (वाधकाावाठी पक त)ऩरयषळ ट- ९ िा उताया)
परकाळक- शरीवमयस थान वभथय षलयाराय म कद दर, नाषवक
Copyright Materrial] ISBN 978-81-924424-0-2
` २५०+४० ऩ स टदरजोत
दषनक वाधनदवाठी भशत लाच मा विना दययलज िघलऱ झाल मानतय त भान १२+०१ वमथनभस ाय घारा. भागीर
ऩानालय तदरल मा वचनाचा िधाय मा.
िदळथ वमथनभस ाय घारण श िऩर उतदलष ट नाशी. त मा त मा िवनातीर स नामसना शर ा ताण दाफ दया.
ळयीयातीर लणत माशी स नामसच दसखण वसर न शलता वमथनभस ाय वयाल ऩणथ यण श िऩर दययलजच उतदलष ट िश.
िवन षसथती घताना स नामसना जलय रालण, ध ा दण, अनालश म ताण-दाफ दण धल माच िश श रषात ठला.
वमथनभस ाय घारताना अशध ाशध स नामसऩळीचा वशबाग शभऱवलण शा उदलळ परत म िवनाभध म वभलय ठला.
ामथयत झारल मा स नामसऩशळना अशध ाशध पराणतत त लाचा ऩसयलठा यण माचा परमत न या.
स नाम ल स नामसऩळीची ता द त मा मा ताण वशन यण मा मा षभतलय अलरफन अवत. जास त परभाणात ताण-दाफ तदल माव स नाम तसटतीर / पाटतीर श ऩ रषात ठला.
स नाम दसखण माच ायण वमथनभस ाय अवल माव लणत मा िवनात च झारी त ळलधा. त मा िवनातीर पराथशभ ौळल माचा लाऩय रन ती ती या. वस थन परशवदध रर ऩसस त वमयनभस काय एक वाधना कामयऩससतका )वाध ावाठी प त( माचा िधाय मा. वमथनभस ाय वाधनत वातत म ठलण मावाठी त माचा उऩमलग शलईर.
आशाय- ळाकाशायी, तारजोतद, गयभ ल षळरजोतलरदरद अनदन खालद वलयपरकायिद षलकतिद तमाय अनदन लरजोतय कयालद
।।शरीयाभवभथय।।
शरीवमयसथान वभथय षलयाराय म कद दर, नाषवक 'काषळलात' ऩाटीर रदन- ४, कॉरदरजोत याड, नाषवक- ४२२००५ भशाया र
गगर भऩ ल गगर+ वमयनभसकाय पराणामाभ पद वफक- वमयसथान भरभणबाऴ- +९१ ९४०३९१४३७४ दयधलनी- ०२५३ २५७४२९३
www.suryanamaskar.info [email protected]
वसथा वबावद गररजोती रणारम नाषवक
वासथदिद उदिट- वमथनभस ाय वाधना ल वस त बाऴा श वस थ मा ामाथच अशधष ठान ठऊन वलथ लमलगटातीर, स राीऩसरऴ मा मा भन-भनगट-फसध दीचा वलाागीण वल ाव यण. ना नपा ना तलटा मा तत लालय बायतीम ऩसयातन वलदया- रा-कर डा माचा परचाय परवाय यण.
वमयनभस काय पराणामाभ परषळषण
वाधकाावाठी- ऩाच तदलवाच, दययलज दलन तावाच वमथनभस ाय पराणामाभ परशळषण लगथ वमथनभस ाय परथभच वसर यणा-मावाठी तवच वाध , ामथ त, परऩाठ तमाय यणमावाठी, ल रगणाना भागथदळथन दणमावाठी परतम िठलडमात वसथा ामाथरमात तवच भागणी अवर तथ घतर जातात. परशळषण लगथ भयाठी, इरहजी, तशनदी बाऴभधम घतर जातात.
पर ढाावाठी- दलन तदलवाच परतम दलन तावाच वमथनभस ाय पराणामाभ परशळषण लगथ भागणी अवर तथ पर ढ षनय गी वळकत अवरलमा त भान ऩचलीव नागरय ामा गटावाठी घतर जातात. ऩतशलमा तदलळी वामाकाऱी दलन ताव ल दसव-मा तदलळी वकाऱी दलन ताव श परशळषण तदर जात. परशळषण लगथ भयाठी, इरहजी, तशनदी बाऴभधम घतर जातात.
षलयाराथाावाठी- ळाऱा ॉरज, भशावलदयारम, इतय वसथा माची भागणी अवलमाव व ाऱामा लऱत दलन तावामा वमथनभस ाय पराणामाभ परशळषण लगाथ भधम १२+०१ वमथनभस ाय
ऩदधतळीयऩण घारन घणमाचा परमत न रा जातल. परशळषण लगथ भयाठी, इरहजी, तशनदी बाऴभधम घतर जातात.
इ-परषळषण- वगण ामा भाधमभातन इ-परशळषण घतर जात. इ-भर चा लाऩय ळ ा वभाधान, पराथशभ वचना मावाठी िषण परतमष द -शराम षशतडओ ॉनपयनव चा लाऩ य परतमष परशळषणवाठी रा जातल. अशध भातशतीवाठी www.suryanamaskar.info चा वदबथ मा.
परऩाठक परषळषण शा लगय दय ळशनलायी व ाऱी घतरा जातल. वशबागी वमथनभस ाय वाध ाना परशळषण लगथ घणमाचा वऩणथ ितभवलशवाव मई ऩमात घतरा जातल.
नाल नोदणी- परशळषण लगाथवाठी नदणदणी िलशम िश. ऩशळषण वलनाभलम ल वलाावाठी भसि िश.
भानधन- वासथदरा ददणगी ददमािद आलाशन कद रद रजोतातद परकाळनावाठी भदत सलीकायरी रजोतातद
||शरीयाभवभथय||
वमयनभसकाय पराणामाभ परषळषण लगय
ई-वमयनभसकाय ई- परषळषण
वमयनभस काय पराणामाभ परषळषण लगायभध मद वशबागी व शा-
o वमथनभस ाय वयालाफाफत अशध भातशती ल ळ ावभाधान रन घण मावाठी.
o ळायीरय , भानशव , फौवदध , अध माषतभ लतथनात भ उतदलष टाम वाध म यण मावाठी.
o वमथनभस ाय- पराणामाभ परशळषण लगथ िऩल मा ऩरयवयात स लत वसर यण मावाठी.
o िऩर भनलवलशव अशध िनदी ल मळस ली यण मावाठी.
o मा श रल ाची परशचती ळयीय स थयालय अनसबवलण मावाठी.
अकारभत म शयणा वलय व माषधषलनाळनभ वमय ऩाद दका तीथा रजोतठयद धायमाम मशभ ।।
उयवा षळयवा द मा लिवा भनवा तथा।
ऩदाभ माा कयाभ माारजोतानभ माा परणाभ ऽ टााग उच मतद।। वमयनभस काय पराणामाभ परषळषण लगय उदि मद
ित भायाभा डन वमथनभस ायाची दीषा घण मावाठी िलश म अवरल मा पराथशभ ौळलमाचा वयाल यण.
वमथनभस ाय वाध , ामथ त, वघट ल परशळष तमाय यण.
परत म वशबागी वाध ारा लऴथबयाभध म सलतराऩण वमयनभस काय पराणामाभ परषळषण लगायिद िमलजन ल परशळषण दण माव वषभ यण.
वशबागावाठी विना-
ई-वमयनभसकाय ऩषळषणािी बाऴा भयाठी दका ला इागरजोती दका ला दशनददी अवदर
ई-वमयनभसकाय परषळषण SKYPE सकाईऩ मा भाधमभातन, दकभान दशा रजोतणााचमा गटावाठी, आम सरजोतत कद रा रजोताईर
वशबागी वाधकाािद लम गट ऩढीर परकायद अवतीर- अ) लम लऴ १३ तद २६ फ) लम लऴ २७ तद ४० क) लम लऴ ४१ तद ४४ ड) लम लऴ ४५ तद ५८ ई) लम लऴ ५९ तद ७२ प) लम लऴ ७३ आसण ऩढद
SURYANAMASKAR SAADHANA (A Manual for Practitioners) िषण वमयनभस काय एक वाधना, कामयऩषवका (वाधकाावाठी) शी दलनशी ऩससत परशळषण लगाथच ऩाठम ऩससत िशत. परतम वशबागी वाध ान ऩससत ल ऑतडओ वीडी भयाठी/इरहजी/तशनदी/वस त वल त घण अऩषषत िश.
www.suryanamaskar.info वदबथ मा, नदणदणी पॉभथ ऩणथ बया, ई-भर त ला ऩलषटान ऩाठला. ऩससत िषण ऑतडओ वीडी ची भागणी यणमाव वलवर न ा.
नदणदणी अजाथवाठी ल परभाणऩराावाठी अव दलन पलटल जभा या. वशबाग घणा-मा वाध ाव ाशी माधी-वल ाय अवल माव त माची ऩलथ ल ऩना
दया. ाम रााव शलतल िश तवच लीदयान तदरल मा वचना ाम िशत माचा उल रख नाल नदणदणी अजाथभध म या. अव लमान उऩमस त भागथदळथन यण ळ म शलईर.
वलथ वशबागी वाध ाच वऩणथ ऩससत लाचण झालमानतय ळशनलायी व ाऱी ६.३० त ८.३० मा लऱाभधम वमथनभस ायाचा ऩदधतळीय वयाल रन रन घतरा जाईर.
नतयमा िठलडमात मा ऩदधतीन दययलज वमथनभव ाय घारामच िशत. ऩसढीर परशळषण लगाथची वसरलात भागीर िठलडमात ळयीय-भन-फसदधी माना
शभऱारर चागर लाईट अनसबल मालय चचाथ िषण भागथदळथन मान शलईर. नतयमा िठलडमात झारलमा च ा टाऱन दलनशी िठलडमाचा अमाव यामचा िश.
वमथनभस ाय पराथशभ ौळलमाची तदणड ओऱख रन घणमावाठी त भान चाय ळशनलाय, परतम दलन ताव अवा लऱ अऩषषत िश.
लगाथरा भधनच मऊन फव नम. ाशी रााव शलणमाची ळ ता अवत.
वरग तीन भदशनदमाािद वमयनभसकाय दषनक नोद तकता वासथदकडद वादय कद लमानातय मळसली वाधकााना ई-वमयनभसकाय पराणामाभ ऩषळषण लगय वशबागािद परभाणऩतर ऩाठषलरद रजोताईर
वमयनभस काय पराणामाभ वयाल वतर विना ऩलट वाप रन, अघलऱ रन. लऱऩली ऩाच शभशनट उऩषसथत यशा. वमथनभस ाय वयालाऩली तीन-चाय ताव खाण फद ठला.
चशा घतरा अवल माव वाधायण न लद शभशनटानी वमथनभस ाय घारण माव वसरलात या.
वमथनभस ाय घरण मावाठी चादय त ला ळार फयलफय िणा. )त माची घडी घारन वमथनभस ाय िवन तमाय यता मत.(
शाथरभार फयलफय ठला. डाव परशतफध ओडलभव त ला खलफयर तरात शबभवनी ाऩय रा रन
जलऱ ठला.
दयय रजोत वमयनभसकाय घारतााना रषातठदला-
िदळथ वमथनभस ाय घारण श िऩर उतदलष ट नाशी.
त मा त मा िवनातीर स नामसना शर ा ताण दाफ दत ळयीयातीर लणत माशी स नामसच दसखण वसर न शलता वमथनभस ाय वयाल ऩणथ यण श िऩर दययलजच उतदलष ट िश.
स नाम ल स नामसऩळीची ता द त मा मा ताण वशन यण मा मा षभतलय अलरफन अवत. जास त परभाणात ताण-दाफ तदल माव स नाम तसटतीर / पाटतीर श ऩ रषात ठला.
िवन षसथती घताना स नामसना जलय रालण, ध ा दण, अनालश म ताण-दाफ दण धल माच िश श रषात ठला.
वमथनभस ाय घारताना अशध ाशध स नामसऩळीचा वशबाग शभऱवलण शा उदलळ परत म िवनाभध म वभलय ठला.
ामथयत झारल मा स नामसऩशळना अशध ाशध पराणतत त लाचा ऩसयलठा यण माचा परमत न या.
वमथनभस ाय घारताना ९५% ऩषा जासत स नाम ामथयत यणमाच उतदषट पि रषात ठला तमावाठी भसदलाभ परमतन यण माची गयज नाशी.
-आलाशन- वमथनभस ाय पराणामाभ परशळषण लगाथच िमलजन यणमावाठी ऩससत
ल इतय वातशतम पर ाशळत यणमावाठी िऩलमा भदतीची अऩषा िश. दययलज शनमशभतऩण लऱलय वमथनभस ाय घारन वमथनायामणाची ऩजा
या. िऩर ौळल म ल शरभाच दान या.
मा उऩकरभात वशबागी शलण मावाठी इतयाना भागथदळथन याल. ऩषठदान मलजनत वशबागी शा ) ा ऩषठावाठी रऩम शजाय भारा.(
वशबागी वाध ाची मादी ऩसढीर पर ाळनात परशवदध री जाईर ल त पर ाळन िऩलमारा बठ शणन शभऱर.
छऩाईवाठी दणगी दयाली / शभऱलन दयाली. वमथनभस ाय पराणामाभ परशळषण लगथ िमलषजत यालत.
फकद त ई-बयणा
सस ा बात खात- ीसययस ान सम य िवारोय कदर, नािसक
बात खात करमाक- 600 634 54 976
IFSC:MAHB 0000214
बक ऑफ महारा र, कईय क पस काखा, नािसक-०५
रककम मा करणाा-याा नाव सस या खात पसतकात यणा गर ा आह. ख ाि या
(Cashier) तस आव यन सागाव. आपया पणायपतता- पोषटााा िपनकोरड नबर, दर वनी
भरमणावनी करमाक सहीत- क,वावा. रि स र पोषटान पसतकााी रचत पाीिवयी ाईय.
आभार. आपया सपकायतीय सवााना सययनमसकार सा.नसाीी कभछा.
आपया सययनमस कार सा.क ब.,
यष ीसययस ान सम य िवारो य कदर नािसक.
गगर भऩ ल गगर+ वमयनभसकाय पराणामाभ पद वफक- facebook.com/suryasthan
भरभणबाऴ- +९१ ९४०३९१४३७४
दयधलनी- ०२५३ २५७४२९३
वसथा वबावद गररजोती रणारम नाषवक
।।शरीयाभवभथथ।।
आलाशन वमयनभसकायािद वभम अरणलदमाचा
वमथनभस ाय वध मावलधी यण माचा, ऩलथजाना स भयण माचा,
परत म ाचा. जसनी िश ऩयऩया पाय, ऩलथ लऴााची दशाशजाय,
चरा जागा व ल ऩ या, ितदत मारा अचथन अ मथ, फरलऩावनन दययलज या,
परत म ान.
वमयनभस काय पराणामाभ परषळषण लगय शरी वभथथ याभदावस लाभी चतसथथ जन भळताल दी भशलत वल वागता वभायब
नस ताच ऩाय ऩडरा. याषडगसर वभथथ याभदावस लाभीना शनत मनभान दययलज, अशबलादन यण मावाठी वभथथ वला शणन ऩाच तदलवाच वलनाभल म वमथनभस ाय पराणामाभ परशळषण लगथ वसथमा ामाथरमात वसर रर िशत. त माचा ामथकरभ खारीर परभाण. परत म ळशनलायी वाम ाऱी 06:30 त 08:३0 अधमाषतभ फीठ . परत म यवललायी व ाऱी 06:30 त 08:३0 परात मषष ल वयाल. परत म वलभलायी व ाऱी 06:30 त 08:३0 परात मषष ल वयाल. परत म भगऱलायी व ाऱी 06:30 त 08:३0 परात मषष ल वयाल. परत म फसधलायी व ाऱी 06:30 त 08:३0 परात मषष ल वयाल.
यलग, माधी, वल ाय, मवन, अ ारी भत म मा ऩावन भस त शालमाच अवल माव दययलज वमथनभस ाय घारालमाव शलत. वमथनभस ाय शणज मलगावनच. ाशी वलशळष ट मलगावन वाखऱी ऩध दतीन घारालमाची. माभध म ाशी मलगावनाची ऩनयालत ती शलत. अळी फाया िवन ल फाया वमथभरा शभऱन
वमथनभस ाय शलतल. परत म मलगावनाभसऱ िऩर ियलगम वसधायत. यलग परशत ाय ळ ती लाढत. वलथयलग ल वल ाय दय याशतात.
वमथनभस ाय मलगावनाचा भस स टभणी िश. मलगम ऩदधतीन वमथनभस ाय घातलमाव ऩतशलमा तदलवाऩावनच ियलगम-िनदामा भशाभागाथलय िऩरा परलाव वसर शलतल. ळयीयाच ियलगम भनाचा िनद िषण फसदधीचा वल ाव यणमावाठी वमथनभस ायाचा सली ाय या. वमथनभस ाय पराणामाभ परशळषण लगाथवाठी नाल नदणदला....
।।शरीयाभवभथय।।
वमयनभस काय पराणामाभ परषळषण लगय नाल नोदणी अरजोतय
परशत.
शरीवमथस थान वभथथ वलदयायलग म दर, नाशव
http://surayanamaskar.info
‘ ाशळलत’ ऩाटीर रन- 4, ॉरज यलड, नाशव -422 005 भश दम, व
भरा वमयनभस कायािी आलड आशद वमयनभस कायातन वाऩणय आय मािा अनबल भरा घ मालमािा आशद वमिदमािद लदऱी दयय रजोत भन बालद वमयनभस काय घार मािा वाकल ऩ भी कयत आऩण ददरदल मा वलय विनाािद ऩारन काटदक यऩणद कय मािा भी परमत न कयीन भाीी लमषकतक भादशती खारीर परभाणद
वऩणथ नाल ( भयाठी ):
वऩणथ नाल ( English ):
ऩलष टाचा ऩत ता:
ऩलष टाचा वऩन लड:
दयध लनी करभा : भरभणध लनी करभा :
इ-भर:
ळाऱा/ ॉरजच नाल: अ मावकरभ, नाल/लऴथ:
नल यीच तठ ाण, वस था नाल:
िऩरा ऩदबाय:
स लताचा मलवाम:
जन भ तायीख: लम लऴ:
उची व.शभ. भध म: लजन त रलभध म:
फॉडीभाव: = लजन त रल ÷ ) उची शभटय(2:
छाती: छाती+++ रदमाच ठल : वमथनभस ाय वाधनच वलथवाधायण उतदलष ट: ियलग म, िनद िषण वसमळ. तभिद स लत:िद उदि ट: लजन भी यण, लजन लाढवलण, य तदाफ, वाधलात,
दभा, भऱ माध, टीफी, भरदडाच वल ाय, रघस-दीघथ दष टी दलऴ, डलमाच इतय वल ाय, शववन वल ाय, भधसभश, अशधयता-वताऩ, फसध दी- स भयणळ ती इत मातद.
आरजोतायािद षनदान, व परथभ / षदतीम... लीदय म अशलार: छद/ िलड/ इतय उदयलग: लावऴथ ऩयीषतीर गसणाची ट लायी: टी शी / वगण वभलय त ती ताव: व ाऱी त ती लाजता उठता: वध मावलधी, जऩ, ध मान, ऩसजावलधी: खऱण मावाठी त ती लऱ: मामाभ लणता, त ती लऱ: इतय ाशी वल ाय, वलमी अवल माव उल रख या:
विना: भदरदाडािद षलकाय, व वााधदलात, व दभा, व रदम षलकाय, व गबयलती सिमा ल अषनमषभत ऩाऱी अवणा-मा भदशरा ल इतय वलय र णाानी नोदणी अरजोतय बय माऩलत लयारकीम वल रा घ माला ऩार ाची वशी वाध ाची वशी )वलदयाथी असान अवल माव.( तदना
वमयनभस काय- वमयदळयन- ददनकरभ भागयदळयक विना घारतााना खारीर काऱरजोती घ मा
परत म िवन यताना ळायीरय ल भानशव वलथ षभतचा लाऩय या.
परत म िवनाची ळयीयषसथती, ळयीयाच लजन, गसरत ला ऴथण मा ड रष दया.
वमथभरा, त माचा अथथ मा ड रष दया.
परणलउ चाय, फीजाषय ल वमथभरा स ऩष ट भलठमान शणा. )छाती ऩलट-ओटीऩलट मातीर शवाव फाशय ाढा.(
त मा िवनातीर वफशधत ळयीय ऊजाथचकरा ड रष दया. शवावा ड रष दया.
ळयीयातीर लणत स नाम मा िवनाभध म ामथपरलत त यालमाच मालय रष तदरत या.
त मा स नामलय त माच पर ायचा ताण त ला दाफ लठ वा शभऱतल िश श फघा. ळयीयाच लजन / गसरत ल भध म लठ िश मा ड रष दया.
ळयीयाचा ईतय बाग ताणभस त िश श फघा.
िवनाची उ चतभ षसथती पराप त झाल मालय ऩाचव द त मा षसथतीभध म थाफा.
वायख तदवणाय िवन माभधीर लगऱऩण / लीशळष टाम रषात मा.
मानतय ज मा स नामना ताण/दाफ तदररा िश तल बाग शळथीर या.
परत म िवन ल मानतय लणत मा ळयीयषसथतीभध म थाफन ऩसढीर वमथभरााचा उ चाय यालमाचा िश मा ड रष दया.
ळयीय वलधथनावाठी परत म िवनाच शनषशचत उतदलष ट लणत मा ड रष दया. ियलग म वलधथनावाठी परत म िवनाच शनषशचत उतदलष ट लणत मा ड रष दया.
‘ऩाच तदलवाच वमथनभस ाय पराणामाभ परशळषण लगथ’ त भान ा वरााव उऩषसथत यशा. )वभातिी वाधनची ऑतडओ वीडीचा उऩमलग दययलज मा वयालावाठी यता मईर.(
ळायीरय ल भानशव वल ाय-वलचाय माचा रााव-ताऩ तदलव तदलव भी शलतल िश माचा अनसबल मा.
वदबाथवाठी इ-फस ची परत जलऱ ठला. वयाल यताना ाशी ळ ा िल माव ‘वमथनभव ाय वलऩान’ माचा परथभ वदबथ मा.
वमथनभस ाय मा वलऴमालयीर ाद-दसवय ऩसस त लाचा. ध मान भरा, वमथनभस ायानतय पराथथना ल वभऩथणाचा शलल शणा. मा स लम
वचनाच िशत. दययलजचा वयाल अखतडतऩण चार यशाण मावाठी उऩमस त िशत.
वमथनभस ाय शरध दन घारा. ळयीय, भन ल फसध दी मालय शलणाया फदर अनसबला.
ऩधया शभशनटाभधम १२+१ वमथनभस ाय घारण माची षभता पराप त यण शा वमथनभस ाय वयाल परगतीचा ऩतशरा टप ऩा.
वमथनभस ायाच ऩणथ िलतथन २४+०१ तीव शभशनटाभध म ऩणथ यण शा परगतीचा दसवया टप ऩा.
मानतय वमथनभस ायातीर लग-लऱ-तार मा ड रष दया. वमथनभस ाय वयालाभध म ाशी अडचण अवल माव वसथळी वऩ थ वाधा.
वमयदळयन
वमोदमाच ल वमाथस ताच दळथन दययलज मा.
दययलज त भान वमोदमाच दळथन माच.
िवनावाठी ाफऱा त ला धाफऱी माचा लाऩय या. मातन उष णतच लशन शलत नाशी. तवच मालय डा-भसगी-जत मऊ ळ त नशीत.
िवनाच ितीर बागालय स ल छ रभार टा ा. रभाराच टल जशभनीलय मणाय नाशी श फघा.
िवनालय भाडी घारन फवा.
ऩाठीचा णा वभषसथतीभध म ठला. ळयीय वीर, ताणभस त, ियाभात ठला.
वमथदळथनाव अलधी अवल माव ‘ऩथ क ळल मपराषपतिा’ माभध म तदररा ‘पर ाय ’ चा अ माव या.
मा मामाभ पर ायातीर ळलट मा तकरमभध म शाता मा दलन शी ऩजालय ि ऴथण ल त माची ऩन माचा अनसबल मतल. मा ि ऴथण ळ तीरा लीषशव ळ ती, पराणतततल, वमथतज, ित भायाभ इत मादी अन नालानी
वफलशधर जात. अध मात भाभध म माराच फमक-भामा, वलष ण-लीष णली, ऩसरऴ-पर ती, जील-ळील, षरा-षरास अळी अन वलळऴण िशत. बौशत ळाषसतरम ऩरयबाऴत श ळयीयातीर चसफ ाच उत तय-दषषण धरसल त ला धन-ऋण वलदयसतबाय िशत. मलशायाभध म माराच िऩण जलभ-उत वाश-चीतन म-िनद मा नालान ओऱखतल. माभसऱच िऩल मा ळयीया मा वलथ ळायीरय ल भानशव तकरमा घडत अवतात.
शाताच ऩज चश-मालय ठला. फलट ऩाऱालय ठला. शातालय जभा झाररी पराणळ ती ळयीयाभध म ऩसन शा वकरशभत या. माभसऱ चश-मालयीर ऩळी वमथदळथन घताना अशध परभाणात वमथतज षसल ायण माव वषभ शलतात.
लयीर वलथ तकरमा यताना िऩल मा िईचा िनदी चशया डलमावभलय िणा.
शवावलश लाव जवा िश तवा. प त त मा ड रष दया. अनाशतचकरालय रष तदरत या. छाती मा भध मबागी शववनाच ऩन षसल ाया. )फजयगफरी छाती उघडन याभ-रष भण-वीता मा मा परशतभा दाखवलतल
िश.(
छाती थलडी पस गररी, लय उचरररी.
ऩलट ताणयतशत, वयऱ.
उगलत मा वमाथ ड ट , ऩाऩण मा स थीय ठऊन ) /दलन शभशनट( फघत यशा.
शी तकरमा यताना वमथतज, वमथभरा, वमथळ ती माचा वलचाय या.
ट ऩाशन डलऱ थ तात, जड शलतात, त माना ऩाणी मत. रगच डलऱ शभटा ऩाऩण माची उघडझाऩ लगान ऩधया/लीव लऱा या.
डलऱ फद या. फद डलमाना तदवणाय वमथवफफ ऩ डा, भलठ या, त मा माळी रऩ शा.
डलऱ उघडा. वमथवफफा ड ट ऩशा.... शी तकरमा ऩसन शा या. वमाथ मा तद म तजान वलथ अग ऩसरत त शलत िश मा ड रष दया.
डलऱमालय शलणाया वमथतजाचा ऩरयणाभ अनसबला.
ळयीय-भन-फसध दी मालय शलणाया वमथतजाचा ऩरयणाभ अनसबला.
वमथदळथनाचा ारालधी वमोदमाऩली त ला वमाथस तानतय वाधायणऩण ०८/१०/१२ शभशनट.
शा िठ त फाया शभशनटाचा लऱ- त तठ ाण, त माची वभसदर वऩाटीऩावन अवररी उची ल ऋत मालय- भी/जास त शलऊ ळ तल.
फद डलमाना तदवणाय वमथवफफ िनदऊजचा स रालत िश. वमोदमाच दळथन झाल मालय वमाथस ताच दळथन घण मावाठी ऩसढीर फाया ताव अशधयतन लाट ऩाशण वसर शलत.
व ाऱ वाम ाऱ वध मावलधीचा ऩरयऩाठ अवल माव वमथदळथनावाठी लगऱा लऱ दयालमाची िलश म ता नाशी. वध मावलधी यतानाच वमथदळथन मा.
आशायावाफाधी भागयदळयक विना- िऩण अन न घतल शणन जगतल िषण ज खातल-वऩतल तव लागतल-
फलरतल. ळयीयारा उजाथ दणाया भल स रालत, पराणळ ती मशतरय त, प त अन न िषण अन नातीर घट च िशत. मा अन नातीर उजभसऱ ियलग म ल भानशव स लास रथ म िऩल मारा पराप त शलत. अननातीर धऴधी तततलाभसऱ वलथपर ायच यलग- माधी फय शलतात. त माचपरभाण अमलग म िशाय शा वलथ यलगाच भऱ उगभस थान िश. ऩलट शच माधी-वल ायाच अबमस थान िश. मा ऩलटाचा गीयउऩमलग भी यालमाचा शणज ाम खालमाच, त ती खालमाच, ल शा- व खालमाच माचा पराभसख मान वलचाय यण शलम.
वमथनभस ाय घारण मावाठी खसया त ला वलशळष ट िशायाची िलश म ता नाशी. ळयीयातीर वलथ ऩळी ामथयत झाल माभसऱ तस शी ज ाशी खाता त मातीर वऩणथ अन नयव ळलऴरा जातल. त माचा लाऩय ळयीयळसध दी ल ळयीयलध दी मावाठी रा जातल. यलगशनलायणावाठी वमथनभस ायातीर िवन, पराणमाभ, धऴध ल िशाय मावलााना वायखच भशत ल िश. परत म घट भ ाना ऩय िश. वघटीतऩण माच ामथ वसर झाल माव यलग शनलायण शभखाव शलतच.
िशायावफधी मा खारीर वलथवाधायण वचनाच ऩारन ल माव खाण मा मा चागल मा वलमी रागतीर. अथाथत जसन मा वलमी रगच जात नाशीत. त मावाठी वातत मान जाषणलऩलथ परमत न यालमाव शलत. अमलग म िशाय वऩणथऩण टाऱा त ला तल शभत भी मा. मलग म, उऩमस त, वाषतल िशाय वदावलथ ाऱ मा.
ळा ाशाय ा भावाशाय मा दलन शीभध म शनलड यालमाची अवल माव ळा ाशायाव पराधान म दया.
जलणाची ठयावल लऱ शनषशचत या. त मा लऱवच दययलज जला. लऱ टाऱ न ा.
वाम ाऱच खाण वमाथस ताऩली. शी िदळथ लऱ. याराी झलऩण माऩली त भान दलन ताव अगलदय वाम ाऱच खाण शाल.
गप ऩाभायत, शवत-खऱत, िनदान, अन नाची चल घत, ळातऩण जलण याल. टी शी वभलय फवन जलण र नम.
ळा ाशायी, गयभ, शळजलरर, ताज अन न शी भलजऩटाटी परत म ऩदाथाथरा राला.
बाजरर अन न ऩालवामात पाय चागर. तऱरर ऩदाथथ जास त खाऊ न ा. फ यीच ऩदाथथ भीदयाच ऩदाथथ वऩणथऩण टाऱण माचा परमत न या. तऱरर ऩदाथथ खालमाच झाल माव, त थलडमा परभाणात, जलणाभध म
वसरलातीरा मा. फ यीच ऩदाथथ भीदयाच ऩदाथथ खाल मानतय दलन ग राव गयभ ऩाणी त ला
ग राव पऱाचा यव मा. गामीच ताज दध, दशी, ता , रलणी, तऩ माचा मथामलग म लाऩय
जलणाभध म िलश म या. गामीच ताज रलणी ल भध व ाऱी दात घावल मानतय घण तशत ाय
िश. शळजलरल मा अन नाफयलफय च अन न मा. त माच परभाण ाव
ठला.
च अन न नीवशगथ स लरऩात उऩरल ध अवणाय अन न- शबजलरर भलड िरर च भठ, भसग, चलऱी, शयफया, तय इत मादी. लफी, फरॉलय, गाजय, फीट, टभाटा, भसऱा, ादा, ा डी, चा ऩार , वरड, भटाय, बसईभगा मा ळगा, ओर शयफय, भ माच णीव, फलय, शचचा, िलऱ जाबऱ, यलद, ऱी, ऩऩई, ऩर, वीतापऱ, याभपऱ, िफा, दराष, वरा,
भलवफी, डाशऱफ इत मादी त मा त मा ऋतभध म शभऱणायी स लस त पऱ िलजथन खा.
दध ल पऱ रा खाऊ न ा. पऱ खाल मानतय दलन तावानी दध मा. िफा ल दध शा प त मारा अऩलाद िश.
शळऱ, िफरर त ला िफवलरर ऩदाथथ, थलडा जयी रााव झारा तयी, खाऊ न ा.
मलग म ती परतकरमा रन शलाफद पऱ-यवाऩषा त मा त मा ऋतभध म उऩरल ध शलणायी पऱ अशध चागरी.
पऱाभध म वस ाभला भसखळसदधी शणन खाला. जलणाभध म पऱबाज मा, ऩारबाज मा, भलडिरर षददर माचा लाऩय या. जलणाभध म दसधाच गलड ऩदाथथ अधनभधन धीतयी अवालत. वाखयचा लाऩय शभत भी या. भध, खाडवयी वाखय, गऱ, उवाचा यव,
खजय इत मातदचा लाऩय जाषसततजास त या. तमाय अन न, शलाफद अन न, थड ऩम, उत तज ऩम, माचा लाऩय भी
रन ऩज-राऩळी िषण पऱ माचा लाऩय लाढला. फाजयी, नागरी, स शऱथ इत मादी ऩीठ लाऩरन ऩातऱ ऩज, घटाट राऩळी झटऩट यता मत.
ळयीयारा िररा रठठऩणा त ला लाढरर अनालश म लजन माचा वफध अमलग म िशाय, वलरध द अन न, ळयीयपर तीरा न भानलणाय अन न ऩसन श:ऩसन शा खाण माचळी िश. अऩचन, फध द लष ट िषण मामाभाचा अबाल शी माची परभसख ायण िशत.
िठलडमातन दा / भतशन मातन दा वौ म यच िलश म मा. डॉ टया मा वल मान यच लणत मालमाच त ठयला.
तसभ मा दययलज मा िशायातीर गलड, ऩचनारा जड, तर ट-तऩ ट तऱरर ऩदाथथ, दसधाच ऩदाथथ, ऩ लान न भमाथतदत ठला.
ऩचनारा जड अवरर ऩदाथथ अगी रागण मावाठी / त माच वऩणथ ऩचन शलण मावाठी वमथनभस ायाची वख मा लाढला.
िऩल मा ळयीयारा अमलग म अवणाय अन नऩदाथथ रषात मण मावाठी नशभी दष यशा. परमलग रन त अन नघट शनषशचत या. त मापरभाण वलमी फदरा.
ददनकरभ भागयदळयक विना- जाग िल मानतय रगच अथरणातन फाशय ऩडा. अघलऱीनतयचा लऱ वमथदळथन, वमथनभस ाय, पराणामाभ, वध मावलधी, जऩ-
तऩ-ऩजा-ध मान शणजच अ माव मावाठी लाऩया. व ाऱ मा लऱत फसध दी-स भयणळ ती तीवर अवत. दययलज त भान दलन ओऱी ऩाठ या. ऩाठातय शरशन या. अषय वसला म ल रखन ळसध द मा ड रष दया. दययलज व ाऱ मा लऱत शरखाण लाचन झारच ऩातशज शा शनमभ या. वमथनभस ाय घातल मानतय न माशायी घण मावाठी २०-२५ शभशनट थाफा.
)ळयीयातीर वलथच ऩशळना ताण/दाफ शभऱाररा िश. तल ताण ऩणथ ळात शलऊ दया. मलगशनदरचा लाऩय ल माव शा लऱ शनमान भी यता मईर.(
शनत मकरभ ळाऱा, ॉरज, नल यी, मलवाम, उदयलग लगीय.
वाम ाऱी भीदानी खऱ, वमथदळथन इत मादी.
यभण , फीठखऱ, गप ऩाटप ऩा, टी शी, रखन, लाचन, िलत ती अ माव वसध दा.
याराीच जलण झलऩण माऩली त भान दलन ताव अगलदय मा.
जलणानतय त भान ताव अ माव, लाचन, िलत तीवाठी याखन ठला. गादीलय ऩडल मालय झलऩ मणमाऩली तदलवबया मा ाभाचा िढाला मा. शा िढाला घताना भाझी च झारी. भी अव लागालमाव, फलरालमाव,
वलचाय यालमाव न ल शलत अव जथ लाटर तथ थाफा. झाररी च वसधायण माचा शनशचम या. दसव-मा तदलळी वफशधत म तीची
भाप भागा. भाझी च झारी शणन फर रन टा ा. िऩल मा चस मा लागण माभसऱ याराी मा ळात झलऩत मत मम न ल!
वमथदळथन, वमथनभस ाय, जऩ, ध मान, ऩजा, अ माव माभध म अडथऱा न ल!!
ऩसढीर तदलळी यण मावाठी तसभ मा िलडीच ल िलश म अव तीन ाभ, परत म तीव शभशनटाच शनलडा.
िजची शनमलषजत तीन ाभ ठयवलल मापरभाण ऩाय ऩडरी ा ? नवल माव िज ऩसन शा परमत न या.
ऩणथ झारी अवल माव ाभाच स लरऩ ल माप ती माभध म लाढ या- ाभ वसरलात यण माची शनषशचत लऱ, त माव रागणाया ण लऱ, िजच त मा ामाथतीर उतदलष ट, ामाथची ऩध दत, त माच ाठीण म इत मादी भध म लाढ या.
दययलज दलन ओऱी वशज ऩाठ शलतात. िता शऱशऱ त माभध म लाढ या- खाद डल, अलघड माख मा, ऩदाथाथच गसणधभथ, वसवलचाय, दयध लनी / भरभणध लनी करभा , जलऱच शभरा ल नातलाई मा मा जन भ तायखा .... इत मादी. मा अगलदय झारल मा ऩाठातयाची उजऱणी या. स भयणळ तीची माप ती ल खलरी लाढवलण माचा परमत न या.
मा स भयणळ तीचा उऩमलग अ मावात तवच दययलजच मलशाय वबाऴण माभध म या.
िज वऩ ाथभध म िरल मा म ती लण शलत मा, त मा माळी झारर वबाऴण, त माच परस ताल, वचना, वल र, तवच इतय परवग माची उजऱणी या. माभध मच िऩल मा उत ऴाथवाठी िलश म अवरर भागथदळथन िश श रषात ठला. मा ड व ायात भ दष टी लनातन फघा. िऩल मा उन नतीवाठी ज ज चागर अवर त त सली ाया.
वलथळयीय वीर वलडा. स नामलय लठ ताण अवल माव तल दय या. डलऱ फद रन, डल माऩावन ऩामाऩमात ळयीय शऱशऱ, करभळ:, टप माटप मान, शळथीर या. फदडलऱमान शवावलश लावा ड रष दया. ऩयभशवयान वलऩवलरर ाभ उदया अशध चागल मा ऩध दतीन यण मावाठी परयणा शभऱाली शणन ितदत मनायामणाची पराथथना या. पराथथना यताना स लत:रा झलऩ मा स लाधीन या.
लदऩलथ ाराऩावन िऩण वमोऩावना / वमथनभस ाय यतल िश. वमथनभस ाया मा वयालातन वलथपर ायच ळायीरय ल भानशव यलग दय ठलता मतात अळी शी शवध द वाधना िश. माभसऱ अ ारी भत म ल दारयरय म मातन भस ती शभऱत. डलमाच वलथवल ाय दय याशतात. दीघथिमसष म, फसध दी, परसा, ऩयाकरभी भन, त तीतज माची पराप ती शलत. शा शवध दात पराशचन ऋऴीभसशननी भाडररा िश. तल स लमशवध द िश. त माची परशचती िऩणाव मत नवल माव िऩर परमत न अऩणथ िशत माची जाषणल ठला. परमत नाभध म मलग म तल फदर
या. शरध दन ित भवलशवावान परमत न या. अखतडतऩण परमत न या. ज मा परभाणात तस शी परमत न यार त मा परभाणात तस शारा मळ शभऱणायच माची खाराी फाऱगा. ितदत मनायामण तस शारा वमथनभस ायाची उदड परयणा दतल वमथनभस ाय घारण माच ळायीरय वाभरथ मथ दतल, तसभ मा डन वमथनभस ाय घारन घतल. वमथनायामणान िऩल मा डन घारन घतरर वमथनभस ाय त माच त मारा अऩथण या.
नभ: परत मष ददलाम बास कयाम नभ नभ: ।। ।।रजोतम रजोतम यघलीय वभथय।।
।।शरीयाभ वभथय।।
आऩरद क ळल म स लत:ि तऩावा भाषवक अशलार
वपरम वमथनभस ाय वाध ,
वमथनभस ाय वाधनतन परथभ ळयीयळसध दी शलऊन नतय वऩणथ ियलग म, िनद ल मळल ती पराप त शलणाय िश. शी वाधना वसर यण माऩली िऩर ळयीयळसध दीच ध मम शनषशचत या. श उतदलष ट य तदाफ, भधसभश, रदयलग.... लणतशी ळायीरय त ला भानशव वल ाय माफदलर अव ळ त. तवच अ माव, वभयणळ ती, फसध दी माफदलर त ला यागीट स लबाल, अळात लत ती, लाईट वलमी मा फदलर अव ळ त. वमथपर ाळाची माप ती ज मापरभाण वलथवभालळ िश. त माचपरभाण मा उतदलष टा मा माधी-वल ाय-वलऴमाची मादीशी अभमाथद िश. मा माधी-वल ाय-वलऴमाऩावन भस ती शभऱवलण मावाठी लीदय म उऩचाय वसर अवल माव त खतडत र न ा. डॉ टया मा वल मान वमथनभस ाय वाधनव वसरलात या. माभसऱ धऴधाचा परबाल लाढर, यलगातन वलनावलरफ ल वदावाठी भस तता शभऱर. वाधायणऩण फाया+ िठलडमान िलश म अवरल मा लीदय म चाचण मा रन िऩरी परगती तऩावा. डॉ टया मा वल मापरभाण धऴधाच परभाण भी-जास त या.
अखतडत वमथनभस ाय वाधनचा शनशचम रन वमथनभस ाय घारण माव वसरलात ल मालय त भान १८० तदलव वसथळी अधन-भधन वऩ ाथत यशा. िरल मा अडचणी/ळ ा माच शनयवन रन मा. िऩल मा ळयीयातीर वलथ य त ऩळी वाधायणऩण ळबय तदलवाभध म ऩणथऩण फदरतात श लीसाशन वत म वलााना ठाऊ िश. चातसथभावाच वरत श माचच उदाशयण िश. चाय भतशन खादी चागरी तकरमा/वलम लायलाय यालमाची. ती वलम/वरत िऩल मा य तात उतयत. तऩ शी ऩसढची ऩामयी. त फाया लऴााच. माच ायण फाया लऴाथत िऩल मा वलथऩळी, शाड, स माथ नष ट शलऊन न मान तमाय झारल मा अवतात. जीलात भा वलडन ऩलीची शी ऩळी शळल र यातशररी नवत. फाया लऴ ादी तकरमा वातत मान, शरध दन, ल माव ती तकरमा िऩरी अगबत तकरमा शलत. िऩल मा ित माचा अवलबाज म बाग फनत.
तस शी ऩाठवलररा भाशव अशलार वसथवाठी उऩमस त िशच. ायण वमथनभस ायातीर तसभच वातत म ल त मातीर परगती वसथरा मातन ऱणाय िश. तसभ मावाठीशी शा अशलार अशध उऩमस त, ायण शा अशलार तसभ मा परगतीचा ियवा िश. वमथनभस ाय वयालाच तसभच परत मष अनसबल माभध म िशत. मा ियळातीर तसभच परशतवफफ तसभ मावाठी स लम वचना िशत. मातनच तसभची वमथनभस ाय वाधना अखतडतऩण वसर याशणाय िश. इतयावाठी तसभच, लीदय म अशलार अवरर, अनसबल अत मत उऩमस त ल भागथदळथ शलणाय िशत. मातन त माना वमथनभस ाय घारण माची परयणा शभऱणाय िश.
वमथनभस ाय घातलमानतय ऩतशल माच तदलळी अन चागर ऩरयणाभ ळयीय स तयालय जाणलतात. िनद-उत वाश-जलळ माचा अनसबल मतल. मा वलथच छलटामा-भलठमा अनसबलाचा उल रख अशलाराभध म वलस तायान या. त मावलफत लीदय म अशलार अवल माव ऩाठला. तसभचा अशलार ल अनसबल वसथभधम जतन रा जाईर. मलगमलऱी परशवध दी तदरी जाईर. वमथनभस ायालयीर ऩसस त लाचन ज सान शभऱत त माऩषा तसभचा अनसबल अशध ऩरयणाभ ाय ल परयणा दणाया अवणाय िश. स लत: वमथनभस ायातीर ौळल म वयालातन पराप त या. िनदी शा. िऩर अनसबल इतयाना वागन वमथनभस ाय परचाय परवाया मा ामाथव शातबाय राला. वलााना िनद दया.
वमथनभस ाय वयालातन अऩषषत ऩरयणाभ अनसबलाव मत नवतीर तय िऩरी च ळलधा. ती वसधाया. वमथनभस ाय वयालातीर अडचणी/ळ ा माफदलर जाण ाय म ती डन भागथदळथन मा. वसथळी वऩ थ वाधा. वमथनभस ाय घारताना त ला नतय ाशी रााव शलत अवल माव त माचा तऩशळरान, ववलस तय उल रख या. त माभसऱ तसभ मा वभस मलय अच भागथदळथन यता मईर. भाषवक अशलार तमाय कयतााना खारीर भिद षलिायात घ मा-
नदणदणी अजाथचा वदबथ मा. ऩणथनाल, ऩत ता, नदणदणी करभा , इत मादी. अशलार- ारालधी तदलवाभध म, तदना ऩावन ऩमात. तदरल मा ऩध दतीपरभाण वमथदळथन. दययलज घातरल मा वमथनभस ायाची ण वख मा.
वमथनभस ाय घारण माव रागणाया लऱ.
दीघथशववन ऩय मामाभ/िवन यण माव रागणाया लऱ.
पराणामाभ यण माव रागणाया लऱ. िशाय खाण मा मा वलमी.
वलम/ मवन.
नलीन चागल मा वलमी.
व ाऱी उठण मा मा लऱभधीर फदर.
झलऩ- याराीची, लाभ स षी- तदलवाची.
अन नाच ऩचन, ब .
तदलवबया मा ाभातीर जलभ, उत वाश.
ध मान-धायणा, ऩजा-अचाथ, अ माव माभधीर परगती.
लजन भी यण, लजन लाढवलण, य तदाफ, वाधलात, दभा, भऱ माध, टीफी, भरदडाच वल ाय, रघस-दीघथ दष टी दलऴ, डलमाच इतय वल ाय, शववन वल ाय, भधसभश, अशधयता-वताऩ, फसध दी- वभयणळ ती इत मादीवाठी लीदय म उऩचाय वसर अवल माव धऴधलऩचायाभध म डॉ टयानी ररा फदर. लीदय म अशलार.
वमथनभस ाय वयालातीर खड. नौ यी-उदयलग, ळाऱा- ॉरज माभधीर अनसऩषसथती. त माच ायण.
अशलार ाऱातीर िजायऩण, थ ला, टाऱा.
त शी षसल ायरल मा ामाथतीर मळ, ौतस ,
‘शरीवमथस थान वभथथ वलदयायलगम दर’ मा तसभ मा वस थची वदस म वख मा.
वमथनभस ाय वयालात तस शारा िरल मा अडचणी. तसभ मा वचना. वमथनभस ाय वयालाच वदबाथतीर इतय िलश म भातशती.
िलश म तथ लीदय म अशलार जलडा.
।।रजोतम रजोतम यघलीय वभथय।।
।।शरीयाभवभथय।।
वमयनभस काय पराणामाभ परषळषण लगय दनाददन नोद तक ता
ददनााक भदशना 2016
व मामाभ लदऱ
पराणामाभ लदऱ
वमयनभस काय लदऱ-वाख मा
ऩरजोता रजोतऩ
वमयदळयन लदऱ
षलळदऴअनबल ळदया
01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23
।।रजोतम रजोतम यघलीय वभथय।।
।।शरीयाभवभथय।।
आलाशन वलाावाठी वपरम वमथनभस ाय वाध ,
श जग अशतवसदय ल िनदी िश. ायण वऩणथ वलशवात जगषननमत माच अषसतत ल वदावलथदा, ऩणााळान बरन उयरर िश. शी शनवगथ त भमा अफाशधत यशाली, लषधदगत शाली, त माची िनदानसबती घता माली शणन िऩण वातत मान परमत न यालमाव शलत. त मावाठी वळ त ळयीय ल ळात भन माची िलश म ता िश. ळयीयाफयलफय भन ल फसध दी माना वलधाम ळवि-उत वाश परदान यणायी वलााग वसदय मामाभवाधना शणज वमथनभस ाय. तल मलगावनाचा भस स टभणी िश. ऩरयऩणथ शवध द मलग वाधना िश. त मारा दसवया ऩमाथम नाशी. लीषशव स टस फातीर परत म वदस माच ियलग म अषण िनद वलधथनावाठी तशदस लीतद वस तीन जगारा तदररी शी अरौत अनभलर दणगी िश. मा अशतऩसयातन तशदस ऩयऩयचा स ली ाय या. वमथनभस ायाचा वयाल शनत म शनमभान दययलज या. वमथनभस ाय शी लीमवि वाधना िश. वलथ भानलावाठी अत मालश म अवरर शनत म भथ िश. मा वाधनची दीषा इतयाना दता माली शणन वभजन-उभजन, जाषणलऩलथ वमथनभस ाय वाधनच तऩ अखतडतऩण चार ठला. जगातीर परत म स टस फ वमथनभस ायाच दर शाल, स टस फातीर परत म म ती वमथनभस ाय परचाय-परवाय यणाया ामथ ताथ शाला श िऩर वलााच अशतभ ध मम अवर ऩातशज. श ध मम वा ाय यण मावाठी िजच तसभची स लत:ची लीमवि वस था स थाऩन या. नाल दया- ‘शरीवमथस थान वभथथ वलदयायलग म दर’. वमथतज-चीतन म-लीषशव ळ ती वलथरा िश. िऩर ळयीय श त माच स थान िश. तलच ित भायाभ िश. तलच वलशवाच वचरन यणाया िश. वभथथयाभ िश. िऩर ळयीय वलदया अषण ियलग म माच भाशयघय िश. शच िऩर जागत दलस थान िश. त माची ऩजा वमथनभस ायान दययलज या. परत म ळसध द ादळीरा भतशन माबयात घातरर वमथनभस ाय िऩल मा स रदलतरा त ला िऩलमा िध माषतभ गसरना वभवऩथत या.
शळलयाज माशबऴ तदन ज मष ठ ळसध द रामलदळी शा तसभ मा वस थचा लधाथऩन तदन. मा तदलळी वमथनभस ायाची वाधना वाभसदाशम ऩध दतीन या. लऴथबयात
तस शी वमथनभस ाय दीषातदरल मा वबावदाची नाल शरी भारती दलस थान भौज िगय टा ऱी, नाशव )ऩलस टाचा ऩत ता- गाधीनगय, नाशव - 422 006 भशायाष टर( माना ऩाठला. जग गसर वभथथ याभदावस लाभी माचा शा ऩतशरा भठ. माच भठाभध म वभथथ याभदावस लाभी फायाळ वमथनभस ाय घारत अवत. मा भठाभध म तऩ वमथनभस ायाच शनत म भथ ल मानतय शी वाधना वालथवरा यण मावाठी वऩण दळाभध म फायाळ ऩषा अशध भठाची स थाऩना त मानी री. वमथनभस ायातीर िध माषतभ लायवा जनतवभलय ठऊन फरलऩावनतन वाभाषज ल याज म ऩरयलतथनाची वसरलात माच भठाऩावन री. मा वाधनतन याभयाज माची अनसबती त मानी स लत: घतरी. स लयाज माची, तशदलीस लयाज माची परशचती वलथ भशायाष टरारा तदरी. याषडगसर वभथथ याभदावस लाशभनी िऩल मा वलााना वमथनभस ाय वाधनच अतीभ उतदलष ट वाध म यणमाची परयणा दयाली ल परबयाचदरानी शी भनल ाभना ऩणथ याली अळी पराथथना तसभ मा अत: यणातीर ित भायाभारा रन श िलाशन वऩवलतल.
।।रजोतम रजोतम यघलीय वभथय।।
।।शरीयाभवभथय।।
आय म ल वमयनभस काय परथभ वशबागी वास था शवध दशवय लद ऩाठळाऱा, ऩयबणी. नदनलन ॉरनी, लयगाल यलड, ऩयबणी.
ल.ळा.व. शरी िण णाळास राी लव य. दयबाष म- 94200 34541 अखडानद लद लदाग भशावलदयारम, ी राव भठ, ऩचलटी, नाशव -422
003 दयध लनी- 0253 25101111 रहमकानद लद ऩाठळाऱा धयगाफाद, शचखरठाणा यलड, धयगाफाद
ल.ळा.व. शरी शरीयाभळास राी घाण य. भरभणधलनी- 942270 1873
वस त लद ऩाठळाऱा, गदणदलर. दयध लनी- 02165 258292
शरी वदगसर रहमकचीतन म भशायाज गदणदलर य वस थान. भस.ऩल. गदणदलर, षजल शा- वाताया- 415508
ल.ळा.व. शरी वसधीय ळास राी स र णी भरभणध लनी- 94206 22604
लीतद सानवलसान वस त भशावलदयारम, लडीलन, तऩललन, ऩचलटी, नाशव - 422 003
ल.ळा.व. शरी तदनळळास राी गामधनी. भरभणध लनी- 98220 52354
परत म िठलडमात वसथमा ामाथरमात वमथनभस ाय पराणामाभाच परशळषण लगथ वसर अवतल. तमाभध म वशबागी वलथ वलदयाथी.
ऩलष ट ल इटयनट भाध मभातन ऩराााय वशबागी झारर वलदयाथी.
शाददयक अषबनादन ! वमथनभस ायाची वलथ भातशती लाचरी.
भनाभधीर बाल-बालनाचा परशतवाद ऱला. वचना-ळ ा ऩाठला.
वऩ ाथत यशा.
||ShriRamSamarth||
SURYANAMASKAR SADHANA
(A Manual for Practitioners) By- Subhash Bhagwantrao Khardekar
Publishers & distributers SHRISURYA STHAN SAMARTH VIDYAROGYA KENDRA,
NASHIK. “Kashiwant” Patil Lane 4, College Road, Nashik- 422005 Phone: 0253 2574293 Mobile: +91 9403914374 www.suryanamaskar.info [email protected]
TEXT BOOK OF SuryaNamaskar Pranayam Prashikshan Workshop
Size of the Book- 14 X 22 cm, Pages- 425, Photographs-08, Diagrams- 37, Rupees. 500.00 + 40.00 Postage in India, Outside
$70.00+ Posta COPY RIGHTS / (ISBN) / (ISBN) 978-81-924424-1-9
PART FIRST A Gateway to Mental and Physical well-being It Contains the Spiritual base of SuryaNamaskar Sadhana. It is a help to the mind to accept SuryaNamaskar Sadhana wholeheartedly. The empowered mind, in turn, gives support to the body to perform this PHYSICAL SuryoPasana regularly.
PART SECOND A Manual for Practitioners This part contains guided exercises to worship gross Body and subtle Chaitanya. It is a sort of training to the Body to use muscle-power and mental strength to perform SuryaNamaskar. Each physical posture of SuryaNamaskar is explained in four parts-
General method of performing each Aasana.
Different skills of performing every Aasana.
Various reflections experienced on the body, if incorrect method is used.
To develop total awareness to receive only the positive, life rejuvenating experiences of SuryaNamaskar Sadhana.
SURYA NAMASKAR NITYAKARMA This is the concluding Practice Session of the SuryaNamaskar Pranayam Prashikshan Workshop. It is the practical of how to use fifteen minutes, after taking bath, to ensure total health everyday.
PART THIRD A Key to Personality Development This part explicates that SuryaNamaskar is unique of its type to ward off all physical and mental diseases and to attain all sided Personality Development. It contains the basic information to help the mind to go deep into the intellectual problems in the SuryaNamaskar Sadhana. It is a help to the brain to recollect the forgotten memory of SuryaNamaskar Sadhana. The union of mind-n-brain is a great help to the Sadhak to remain steadfast in the Sadhana. FOR TRANSACTION-
Title of the A/C- ShriSuryaSthan Samarth Vidyarogya Kendra, Nashik Saving Bank Account No- 600 634 54 976 IFSC: MAHB 0000214 Bank of Maharashtra, College Campus Branch, Nashik- 422005
To send you the copy of the book by Registered Post Parcel, submit your complete Postal Address with the PINCODE and the Mobile / Phone No
Yours brotherly, ShriSuryaSthan Samarth VidyaRogya Kendra Nashik
FACEBOOK- suryasthan www.suryanamaskar.info GOOGLE MAP and GOOGLE+ SuryaNamaskar Pranayam…
Member of Aarogya Sampada, Guruji Rugnalaya, Nashik. ||Jai Jai Raghuveer Samarth||
||Jai Jai Raghuveer Samarth||
SuryaNamaskar Pranayam Prashikshan Workshop Every Saturday Evening- 6.30 to 8.30 -Preparation for Practice
& Sunday to Wednesday Morning - 6.30 to 8.30 –Demonstration & Practical
||ShriRamSamarth||
Future Publications 2016-17 SuryaNamaskar (A Scientific Way to Get Healthy)
In this ENGLISH book the thirteen commandments of SuryaNamaskar are explained comprehensively. Without the know-how of all these basic skills it's not possible to learn this Saadhana from the Supreme Spirit residing in the body. These are the thirteen divine tools of the Saadhana that help dive deep at the core of SuryoPasana. The ultimate aim of the entire range of SuryoPasana is to provide and maintain health and happiness of every being. This book contains guide lines to prove all the scientific
properties of SuryaNamaskar Sadhana physically in the laboratory of Flesh-n-Blood.
ऩाच तदलवाचा वमथनभस ाय पराणामाभ परशळषण लगथ ाच लऱरा अन तठ ाणी वसरलात यता मण ळम शाल मावाठी परशळषण लगाथची ऑतडओ वीडी परशवदध यण.
In order to arrange multiple courses at a time the Audio CD of the five day SuryaNamaskar Pranayam Prashikshan Workshop is to be published.
।।ळबाबलत।। ।।रजोतम रजोतम यघलीय वभथय।।
eBook Powered By
Chittaranjan Infotech
6, Jyotidarshan, Vise Mala, College Road, Nashik, MH, India . 422005. eMail: [email protected] Web: http://www.chittaranjan.co.in Phone: +91 9423507562
