สิ่งที่ควร ทําความเข้าใจกันใหม่ เพื่อความถูกต้อง · สิ่งที่ควร ทําความเข้าใจกันใหม่

วศน อนทสระ

สงทควรเพอความถกตอง

ทาความเขาใจกนใหม

สงทควรทาความเขาใจกนใหมเพอความถกตอง


พมพครงท ๑ มกราคม ๒๕๕๗ จ�ำนวนพมพ ๓,๐๐๐ เลมจดพมพโดย ชมรมกลยาณธรรม ๑๐๐ ถนนประโคนชย ต�าบลปากน�า

อ�าเภอเมอง จงหวดสมทรปราการ ๑๐๒๗๐ โทรศพท ๐-๒๗๐๒-๗๓๕๓ และ ๐-๒๗๐๒-๙๖๒๔

ออกแบบ คนขางหลง รปเลม ทพวรรณ สายรกษา พสจนอกษร ทมงานกลยาณธรรม เพลต Canna Graphic โทรศพท ๐๘-๖๓๑๔-๓๖๕๑พมพ บรษทขมทองอตสาหกรรมและการพมพ จ�ากด

โทรศพท ๐-๒๘๘๕-๗๘๗๑-๓

สพพทานง ธมมทานง ชนาตการใหธรรมะเปนทาน ยอมชนะการใหทงปวง

w w w . k a n l a y a n a t a m . c o m

ชมรมกลยาณธรรมหนงสอดล�าดบท ๒๙๑

สงทควรทาความเขาใจกนใหมเพอความถกตอง


เรอง สงทควรท�ำควำมเขำใจกนใหมเพอควำมถกตอง น เปนค�า

บรรยายทางวทยกระจายเสยง รด. ๗๔๗ ตงแตวนท ๒๑ กรกฎาคม พ.ศ.

๒๕๔๒ จนถงวนท ๑๒ สงหาคม พ.ศ. ๒๕๔๒ พดสปดาหละ ๕ วน คอ จนทร

ถงศกร ครงละ ๓๐ นาท เมอจบแลวไดมศษยผหนงมศรทธา วรยะ ชวยถอด

เทปคาสเซทมาเปนตวหนงสออยางททานเหนอยน ส�านกพมพบรรณกจเคย

พมพมา ๒ ครง และไดพมพอกครงหนงในงานสมโภชนสพรรณบฏและฉลอง อาย ๗๕ ป ของเจาพระคณสมเดจพระพทธชนวงศ (ประจวบ กนตาจารมหา

เถระ) เจาอาวาสวดมกฏกษตรยาราม เมอวนท ๑๔ มถนายน พ.ศ. ๒๕๔๔

หนงสอเรอง สงทควรท�ำควำมเขำใจกนใหมเพอควำมถกตอง นจดประสงคหลกเพอท�าความเขาใจกนใหถกตองในสงทคดวายงไมถกตอง เพอ ท�าความเหนใหตรงตามหลกค�าสอนของพระบรมศาสดา เมอความเหนถกตรง

แลว การปฏบตธรรมกไมเปนของยาก เหมอนทอนไมทถกโยนลงน�าแลว

กระแสน�ายอมพดพาไปเอง (นย ทารขนธสตร สงยตตนกาย สฬายตนวรรค)ขอความในเนอเรองแตละเรองไดบอกไวแลววา เราควรท�าความเขาใจ

กนใหมเพอความถกตองอยางไร ทไมถกตองเปนอยางไร สมมาทฏฐหรอ

ทฏฐชกรรมเปนสงส�าคญในการศกษาและปฏบตพระพทธศาสนา เปนเหมอน

หวรถจกรของรถไฟ ม งไปทางใด ขบวนรถทงขบวนกจะตามไปทางนน

คำาชแจง

4ส ง ท ค ว ร ทำ า ค ว า ม เ ข า ใ จ ก น ใ ห ม

เ พ อ ค ว า ม ถ ก ต อ ง

ความเหนทถกตองของพทธบรษทท�าใหเขาด�าเนนชวตทถกตอง เปนประโยชน

แกตนเอง ครอบครว และสงคม ดงทพระพทธเจาตรสวา

“คนพวกหนงเกดมาเพอประโยชนสขแกคนหมมาก เพอประโยชนสขแก

เทวดาและมนษยทงหลาย” นนคอผเปนสมมาทฏฐ-มความเหนถกตอง ท�าให

บคคลเปนอนมากออกจากอสทธรรม ใหด�ารงอยในสทธรรม”

(องคตตรนกาย เอกนบาต พระไตรปฎกเลม ๒๐ หนา ๔๔ ขอ ๑๙๒)

สวนผเปนมจฉาทฏฐมนยตรงกนขาม คอ เขาเกดมาเพอใหทกขใหโทษ

แกโลก เพราะฉะนนจงจ�าเปนอยางยงทเราจะตองชกน�าใหพทธบรษทม

ความเหนทถกตองกอน สมมาปฏบตอยางอนกจะตามมา แมในมรรคมองค ๘

อนเปนวถชวตของชาวพทธเพอความดบทกข พระพทธองคกทรงแสดงสมมา-

ทฏฐไวเปนขอตน แมในกศลกรรมบท ๑๐ อนเปนธรรมจรยาของชาวพทธทวไป

กมสมมาทฏฐคมอยเปนขอสดทายขาพเจาหวงวา หนงสอเลมนจะเปนประโยชนแกผอานดวยวจารณ-

ปญญา และเปนประโยชนแกผคบหาสมาคมกบผนน ไดความรมเยนเปนสข

เหมอนเขาใกลตนไมใหญใบหนา เหมอนอยทรมเงาของภเขาขาพเจาขอตงความปรารถนาวา ขอผมทกขจงพนทกข ขอผมภย

จงพนภย ขอผมโศกจงพนโศกตลอดกาลทกเมอ

ดวยความปรารถนาดอยางยง

ชมรมกลยาณธรรมโดยทนตแพทยหญงอจฉรา กลนสวรรณ ผเปน

ประธานชมรม ไดขออนญาตพมพหนงสอเรอง สงทควรท�ำควำมเขำใจกนใหม

เพอควำมถกตอง เพอแจกเปนธรรมทาน ขาพเจาอนญาตดวยความยนดยง

ความเปนมาของหนงสอเรองน ขาพเจาไดกลาวไวแลวในค�าชแจง ขอ

ทานผปรารถนาทราบพงเปดไปอานในหนาค�าชแจงนน ขาพเจาขออนโมทนา

ตอกศลจรยาและกศลจตของชมรมกลยาณธธรรม และขออ�านาจคณพระ

ศรรตนตรยพงคมครองใหชาวกลยาณธรรม ปราศจากทกขภย มความสขกาย สบายใจโดยทวกน

บญกศลใดทจะพงบงเกดมแกขาพเจาบางเพราะหนงสอเรองน ขอ

บญกศลนนพงอ�านวยผลใหขาพเจาเปนผมอาพาธนอย มโรคเบาบาง มความ

เปนอยผาสกในปจจบน มกลยาณมตรเปนปคคลสปปายะ สามารถพงตนเอง ไดตลอดชวต

ดวยความปรารถนาดอยางยง

๑๗ มกราคม ๒๕๕๗

คำาปรารภ

ทานอาจารยวศน อนทสระ เคยกลาวไวในหนงสอเลมหนงวา การมความเหนทถกตองหรอสมมาทฏฐนน เปนเหตส�าคญเบองตนในการด�าเนนตามอรยมรรคมองค ๘ เหมอนเราถอกญแจทถกดอกไวในมอ สามารถใชไขสหองมหาสมบตไดในโอกาสตอไป ในค�าชแจงของทานอาจารยทเขยนไวในเลมน ทานกเนนย�าถงความส�าคญของการท�าความเหนใหถกตรง หรอมทฏฐชกรรม อนเปรยบเหมอนหวกระบวนรถจกรในการศกษาและปฏบตพระพทธศาสนา อนจะกอผลทเปนประโยชน ทงแกตนเอง ครอบครว สงคม และประเทศชาตตามล�าดบ

ดวยคณปการททานอาจารยเปนพหสต ทส�าคญคอเปน “ครทางธรรม” มาเกอบตลอดชวต จงไดยนไดฟงและไดศกษามามาก ไดพบเหน ปญหาขอของใจและการมความเหนความเชอผดๆ ของชาวพทธจ�านวนมาก ทยงหลงประเดนในการท�าความเขาใจในพระพทธศาสนาแงมมตางๆ ทานอาจารยจงเมตตารวบรวมประเดนธรรมและวธคด วธปฏบตตางๆ ทคนสวนหนงมกเขาใจผด น�ามาอธบาย ใหท�าความเขาใจกนใหมใหถกตอง โดยทานไดบรรยายไวทางสถานวทยกระจายเสยง รด. ๗๔๗ ตงแตปพทธศกราช ๒๕๔๒ ตามรายละเอยดในค�าชแจงของทาน เมองานอนทรงคณคาจากภมปญญาของปราชญผรจรงไดหลงไหลออกมาแลว ศษยผกตญญจงชวยกนถอดความ เรยบเรยงเปนรปเลม ขยายผลคณคาอนบรสทธเฉยบคมแหง

คำานำาของชมรมกลยาณธรรม

7ว ศ น อ น ท ส ร ะ

ภมปญญาใหผลคณประโยชนกวางไกลยงขน จนมการจดพมพตอกนมาหลายครง ชมรมกลยาณธรรมขอกราบขอบพระคณทไดรบความเมตตาใหจดพมพเพอเผยแผเปนธรรมทานไดในโอกาสน

พระเถระรปหนง ซงมความศรทธาในทานอาจารยวศน อยางเสมอตนเสมอปลาย ทานชอบคนควาหาความรทางพระพทธศาสนาจากพระไตรปฎก และจากต�าราตางๆ บาง ทานเปนนกเขยนนามปากกา “ธรรมรกษา” เมอไดอานหนงสอเลมนจบลง ทานไดกลาวไววา อยากใหส�านกงานพทธศาสนาแหงชาต จดพมพเผยแผใหพระสงฆทวประเทศไดอาน เพอธรรมทายาททงหลายจะไดเขาใจหลายๆ เรองในหลกพระพทธศาสนาใหถกตอง ตวขาพเจาเองกคดเหนเชนเดยวกบทาน “ธรรมรกษา” คอเมออานหนงสอนจบลงแลว กอมใจ อมในธรรม อนโมทนากบทานอาจารยวศน อยางยง เกดความกรณาอยากจะจดพมพเผยแผใหชาวพทธ รวมถงชาวโลก ไดอาน ไดศกษาใหกวางขวาง จะไดรจกพระพทธศาสนา และปฏบตธรรมใหถกตอง เหมอนมหวขบวนรถจกรทพงไปถกทศทาง น�าชวตไปสความสขความเจรญทถกธรรมและไมงมงาย

ทานอาจารยวศน อนทสระ เปนปชนยบคคลทางพระพทธศาสนาทหาไดโดยยา ขาพเจาขอกราบบชาพระคณในภมปญญาและเมตตาอนไมมประมาณของทาน ทมคณปการตอพทธศาสนกชนและเพอนรวมทกข บญกศลใดอนจะพงมจากการเผยแผธรรมทถกตรงน ขอบญกศลนน จงกลบมาอภบาลคมรกษาอาจารยในบนปลายชวต ใหมธรรมเปนธงชย มใจทสงบเยนเปนสข สขภาพแขงแรง พงตนเองไดและมกลยาณมตรทด ขอใหทานจงสมปรารถนาในสงททานหวงไวทกประการ

กราบขอบพระคณและอนโมทนาบญยง ทพญ.อจฉรำ กลนสวรรณ ประธานชมรมกลยาณธรรม

การบชาพระรตนตรย

มรรคมองค ๘

ดอกบว ๓ เหลา หรอ ๔ เหลา

พระบชาปางตางๆ

ฆราวาสผส�าเรจเปนพระอรหนต

สมภเวส

การตดกรรม

เราเลอกเกดไดหรอไม

ผาอาบน�าฝนกบผาจ�าน�าพรรษา

การอาราธนาศล

การใหทานของผทศล และผมศล

คนถธระกบวปสสนาธระ

ธรรมสจจะกบสจธรรม

พระธรรม ๘๔,๐๐๐ ธรรมขนธ

พทธศาสนา ๕,๐๐๐ ป

๑

๒

๓

๔

๕

๖

๗

๘

๙

๑๐

๑๑

๑๒

๑๓

๑๔

๑๕

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

•

๑๑

๑๖

๑๙

๒๕

๓๓

๓๗

๓๙

๔๙

๕๓

๕๕

๖๑

๖๙

๗๓

๗๙

๘๑

ส า ร บ ญ

•

•

•

•

•

•

•

•

•

พทธกจ ๕

การปฏบตธรรม

พระสตตนตปฎกคออะไร พระอภธรรมคออะไร

ยอดพระกณฑไตรปฎก

การสวดมนต

คาถาชนบญชร

พระนางมหาปชาบดโคตม

ลกษณะตดสนธรรมวนย

สงฆทาน

ภาคผนวก• ความมธยสถและประหยด• ท�าบญใหทาน ปญหาทควรท�าความเขาใจใหถกตอง

๑๖

๑๗

๑๘

๑๙

๒๐

๒๑

๒๒

๒๓

๒๔

๘๕

๘๙

๙๗

๑๑๗

๑๒๓

๑๒๗

๑๓๓

๑๔๓

๑๔๕

๑๔๙

๑๕๑

๑๗๑

ผมจะเรมดวยเรองทมผประกาศสงสอนใหทงพระ เณร อบาสก อบาสกา

ฟงอยเสมอ ทางวทยกเคยไดยน คอ เรองกำรบชำพระรตนตรยดวยดอกไมธปเทยน ทานอธบายวา การทเราบชาพระรตนตรยดวยดอกไมธปเทยนนน เราเอาอะไรบชาพระพทธ เอาอะไรบชาพระธรรมและเอาอะไรบชาพระ

สงฆ ในบรรดาวตถเปนเครองบชาทง ๓ นนทานอธบายวา บชาพระพทธ

รปดวยธป ๓ ดอก ในความหมายทวา พระพทธเจำมพระคณโดยยอ

๓ อยำง คอ พระปญญำคณ พระบรสทธคณและพระมหำกรณำคณ

การบชาพระรตนตรย๑



ส�าหรบเทยนนนบชาพระธรรม โดยอธบายวาพระธรรมแมจะมมาก

กจรง มถง ๘๔,๐๐๐ พระธรรมขนธ แตเมอกลาวโดยยอกม ๒ คอ พระธรรม

กบพระวนย อยางทพระพทธเจาไดตรสกบพระอานนทวา “อานนท…ธรรมใด

วนยใด ทเราแสดงแลว บญญตแลว แกเธอทงหลาย ธรรมและวนยนนจะเปน

ศาสดาของเธอทงหลายเมอเราลวงลบไป” เพราะวาสงแทนพระพทธเจำจรงๆ

คอพระธรรมและพระวนย ไมใชพระพทธรปดวยซ�าไป แตเอาเถอะ…เราถอวา

พระพทธรปเปนรปเปรยบหรอรปแทนองคพระพทธเจา ตามความเชอในสงคม

ไทยของเราและท�ากนเปนการใหญ

ส�าหรบพระสงฆนนกบชาดวยดอกไม ในความหมายทวาพระสงฆ

มาจากทตางๆ กน มาจากตระกลทตางๆ กน เมอมาบวชแลวกเปนสมณ

ศากยบตรดวยกน ไดรอยดวยพระธรรมวนยเหมอนกบดอกไมทเขาจด ใหเรยบรอยแลวดงาม นคอค�าอธบายทอธบายกนอย สอนกนอย…ผมไดยน

มานานแลว ตงแตอายนอยๆ อยกไดยนเรองเหลานแลวกไมไดวาอะไร แตถา

มโอกาสกจะพดกบลกศษยลกหา พดกบพระภกษสามเณรทผมไปบรรยาย ถวายความรอยดวย กบพทธศาสนกชนทไปเรยนหนงสออยวา ค�าอธบาย อยางนกเรยกวาผเปนตนคดกชางคด แตตรงกบความจรงหรอเปลา? คอ

ความเปนไปได เปนไปไดเพยงใด

ทนสมมตวา เราไมมธป เรามแตดอกไมกบเทยน แปลวาในคราวนน

ไมไดบชาพระพทธใชไหมครบ กเราตองการจะบชาพระพทธรปนนแหละ เพราะเวลาจะบชากตองไปบชาตอหนาพระพทธรป ถาเกดวนไหนเราไมมธป

มแตเทยนกบดอกไม แปลวาคราวนนไมไดบชาพระพทธ ถาคราวไหนขาด


เทยนมแตธปกบดอกไมกไมไดบชาพระธรรม ถาคราวใดทขาดดอกไมไป

คราวนนกไมไดบชาพระสงฆ ทจรงแลวเรำบชำพระพทธ พระธรรม พระสงฆ

ซงรวมเปนพระรตนตรยนนเรำบชำรวมกนไปทงหมด คอธปเรำกบชำ

ทงพระพทธ พระธรรม และพระสงฆ ดอกไมกบชำทงพระพทธ พระธรรม

และพระสงฆ รวมกนไปทงหมด คดอยางนจะไมดกวาหรอ? ไมดกวาคด

แยกบชาหรอครบ? แมเราจะขาดอยางใดอยางหนง หรอแมจะมอยางเดยว

เรากบชาพระรตนตรยไดทงหมด โดยทสดไมมสกอยางเดยว ดอกไมธปเทยน

ไมมเลย เรากยงยกมอไหว มอ ๑๐ นวนนเอง ยกขนนมสการบชาทงพระพทธ

พระธรรม พระสงฆ

เวลาเรากราบพระ เรากราบ ๓ ครงนนมความหมายวากระไร…

มความหมายวาเรากราบพระพทธครงหนง กราบพระธรรมครงหนง กราบพระสงฆครงหนงหรอเปลา เวลาเรากราบพระสงฆกกราบ ๓ ครงเหมอนกน

เราหมายความวาอยางไร? หมายความวาเรากราบพระพทธ พระธรรม

พระสงฆ รวมกนไปหรอเปลา? คอกราบพระธรรมทมอยในตวทาน ในตว พระสงฆ ถาพระสงฆไมมพระธรรมใครเขาจะกราบ กเพราะคดวาทานม พระธรรมอยจงกราบพระสงฆ มบาลทกลาวถง แมเปนบาลทแตงภายหลง

แตกแตงอยางเขาใจเรองน อยางทวา พทโธ ธมโม สงโฆ จำต นำนำโหน

ตมป วตโต

ค�าวา พระพทธ พระธรรม พระสงฆ แมจะตำงกนโดยวตถ กจรง อญญมญญำวโยคำว เอกภตมปนตถโต แตโดยใจควำมแลวเปนอยำงเดยวกน

เพรำะไมอำจจะแยกจำกกนได ทนท�าไมจงบอกวาไมอาจจะแยกจากกนได



ทานนกดอยางนนะครบ คอพระรตนตรย แกวเปนรตนะ แกวในทนหมายถง

สงทประเสรฐ สงทด พระพทธเจานนทานบวช การบวชของทานเปน

พระสงฆ ตอมาทานไดส�าเรจเปนพระสมมาสมพทธเจา ไดบรรลธรรม ทาน

กมพระธรรมอยในพระองค โดยนยหนง โดยปรยายหนง พระพทธเจาทาน

กเปนพระรปหนง แตเราเรยกวาเปนพระพทธเจาในฐานะเปนตนแบบ

พระธรรมกมอยในพระองค รวมกนอยในบคคลผเดยวนนคอพทธะ ยงใน

ความหมายสวนลกขนไปอก พทธะคอความเปนผร มธาตรอย มภาวะแหง

การรอย ความรเปนพทธะ ผรนนเปนพทธะ สงทรนนคอธรรมะ รปกายนนคอ

สงฆะ อยในบคคลเดยวกน คอพทธะ, ธรรมะ, สงฆะ อยในบคคลเดยวกนได

แตทนเราแยกออกมาใหเหนชดขนวานคอพระพทธ นคอพระธรรม

นคอพระสงฆ เวลานพระพทธเจานพพานไปนานแลว ถาถอตามพระพทธเจาโดยรปกายกไมมแลว แตพระพทธเจาโดยนามธรรมกยงมอย คอพระธรรม

พระวนย พระพทธเจาทานตรสวา “ดกอนอานนท…ธรรมอนใด วนยอนใด

ทเราแสดงแลว บญญตแลว อนนนแหละจะเปนศาสดาของเธอทงหลาย หลงจากทเรานพพานไปแลว” เปนอนวาพระธรรมวนยยงอย กคอพระพทธเจา ยงอย พระธรรมวนยนนกเปนทงพระพทธเจาและเปนพระธรรม พระสงฆ

กคอผ ทรงธรรมวนยเอาไว เพราะฉะนนพระพทธ พระธรรม พระสงฆ

กเปนอนหนงอนเดยวกน แยกกนไมได พระรตนตรยกเหมอนกบเพชร สามเหลยมหรอแกวสามเหลยม ไมใชแกว ๓ ดวง เปนแกวดวงเดยวแตม ๓ เหลยม


พระรตนตรยเปนแกว ๓ เหลยม อยในแทงเดยวกนหรอกอนเดยวกน อย

ในดวงเดยวกน แตมสามเหลยม จบเขาเหลยมนกเปนพระพทธ จบเขาเหลยม

นนกเปนพระธรรม จบเขาเหลยมนกเปนพระสงฆ

ผมขอเรยนทานผฟงอกครงหนงวา พระสงฆทอยในพระรตนตรยนน

เปนพระอรยสงฆ ดสงฆคณกทราบ

• สปฏปนโน เปนผปฏบตด อชปฏปนโน ปฏบตตรง ญำยปฏปนโน

ปฏบตเพอนพพาน สำมจปฏปนโน ปฏบตสมควร• ยทท� จตตำร ปรสยคำน อฏ ปรสปคคลำ นคอใครเลา คอ

บคคล ๔ ค ๔ จ�าพวก พระโสดาบน พระสกทาคาม พระอนาคาม และ

พระอรหนต• เอส ภควโต สำวกสงโฆ นคอพระสงฆสาวกของพระผมพระภาค

ส�าหรบภกษทเปนสมมตสงฆนนทานใชค�าวา ภกขสงโฆ เวลาถวาย

สงฆทานทานใชค�าวา ภกขสงฆสส โอโณชยำม ขอนอมถวายแกภกษสงฆ ไมใชค�าวา สำวกสงฆสส สำวกสงโฆ ใชกบพระอรยสงฆในสงฆคณ ผมขอย�าอกทหนงวา พระพทธ พระธรรม พระสงฆ แมจะตางกนโดยวตถหรอโดยชอ

กจรง แตโดยใจความแลวเปนอนเดยวกน เพราะไมแยกจากกน อญญมญญำ

วโยคำว เอกภตมปนตถโต แตตองหมายถงพระอรยสงฆ

เมอวานนไปบรรยายถวายความรความเขาใจแกพระทมาประชมกน เปนพระผ ทสอนหรออาจารยทงหลายทสอนพทธปรชญาในวทยาเขต ตางๆ ของมหาวทยาลยมหามกฏราชวทยาลย พดถงเรองแนวการสอน

พทธปรชญา ยกตวอยางใหด เชนจะสอนเรองมรรคมองค ๘ กตองพดวา

มรรคมองค ๘ เสมอ ไมใชมรรค ๘ ถามรรค ๘ พยญชนะตองเปนอรยา อฏฐ มคคา อรยมรรค ๘ แตโดยพยญชนะททานใชประจ�า คอ อรโย อฏงคโก มคโค มรรคอนประเสรฐ ประกอบดวยองค ๘ อรยมรรคม

๑ ประกอบ ดวยคณสมบต ๘ ประกำร มสมมำทฏฐ เปนตน มสมมำสมำธ

เปนปรโยสำน นนเปนองคประกอบของอรยมรรค

มรรคมองค ๘๒


ถาอยางนนถามวา ตวอรยมรรคคออะไร ตวอรยมรรค คอ สมมำญำณ

ควำมรชอบหลงจำกทมรรคมองคทง ๘ นนรวมกนแลวเปนมคคสมงค

รวมกนแลวเปนตวอรยมรรค และทานใชค�าเปนเอกพจนดวย คอ อรโย

อฏฐงคโก มคโค มรรคอนประเสรฐประกอบดวยองค ๘ แสดงวามรรค

มหนง แตชาวบานสวนมากชอบพดวา มรรค ๘ มรรค ๘ อยางน ชาวบาน

เขาไมไดเรยน พดได แตส�าหรบผทไดรบการศกษาโดยตรงแลว…พดอยางนน

ไมได ตองพดวามรรคมองค ๘ เสมอ เปนความถกตอง

เรองเกยวกบพระรตนตรยทวา โดยใจความส�าคญแลวเปนหนงเดยว

เพราะฉะนนเวลาทเราจะบชาพระรตนตรยจะมดอกไมสกก�าหนง มธป

ดอกหนง มเทยนเลมหนง เรากบชาทงพระพทธ ทงพระธรรม ทงพระสงฆ

ไมตองคดแยกวาอนนบชาพระพทธ อนนนบชาพระธรรม อนนนบชาพระสงฆ ไมตองคดแยก แตความเหนอนนแพรหลายมาก ไปทไหนกมกจะไดยน

พระเทศนคบาง เทศนเดยวบาง ในวทยกมลกศษยลกหาฟงกนแลวกน�าไป

เผยแพรตอๆ กนไป ขอประทานโทษนะครบ คอไดยนไดฟงกนแลวกไมไดคด ใหละเอยดลงไป ไมไดคดใหลกซงลงไปกวานน แลวกจบฉวยเอาไปใชเลย อยางนบางทกเปนอนตรายเหมอนกน ท�าใหความหมายทแทจรงไมถกตอง

บดเบอนไปจากความเปนจรง ผมขอพดวาเรองการบชาพระรตนตรยดวย

ดอกไมธปเทยน เปนเรองทเราควรท�าความเขาใจกนใหมเพอความถกตอง เพราะเปนสงทยงเขาใจผดกนอย

ทนผมตองขอเปดโอกาสและขอประทานอภยไวในทนกอนนะครบวา

ถาผมเปนผเขาใจผดเสยเอง คอสงทผมพดนนเปนสงทผมเขาใจผดเสยเอง ท



ทานสอนกน พดกนนนถกแลว ทานโปรดทกทวงมาได บางเรองถาผมเขาใจ

ผดเสยเอง กโปรดไดอาศยความเมตตากรณาทกทวงดวย ผมจะไดท�าความ

เขาใจใหถกตองในโอกาสตอไป แตทกลาวน คอความเขาใจของผมโดยอาศย

หลกมาเทยบเคยง อาศยหลกเกณฑหลกฐานตางๆ มาเทยบเคยง

เรามกไดยนไดฟงเสมอทมผพดวา พระพทธเจาตรสวาบคคลเปรยบดวย

ดอกบว ๔ เหลา ขอเนนตรงทพระพทธเจาตรสวา บคคลเปรยบดวยดอกบว ๔ เหลา อนนทพระพทธเจำตรสจรงๆ เปนดอกบว ๓ เหลำเทำนนครบ ๔ เหลำไมม ท ๔ เหลำนนเปนเนอควำมในอรรถกถำหลำยแหงเหมอนกน

ททำนอธบำยบคคล ๔ จ�ำพวก บคคล ๔ จ�าพวกทพระพทธเจาทรงแสดงไว

ในคมภรองคตตรนกาย จตกกนบาต พระไตรปฎกเลม ๒๑ ขอ ๑๓๓

ประเภทท ๑ อคคตตญญ คนทรอะไรไดเรว เพยงแตยกหวขอขน แสดงกรได อยางทพระอสสชแสดงธรรมแกพระสารบตรหรอทานอปตสสะ

ตอนนนยงเปนปรพาชกอย พระอสสชยกหวขอขนแสดงเพยงแตวา “ธรรม

ดอกบว ๓ เหลาหรอ ๔ เหลา

๓



เหลาใดเกดแตเหต พระตถาคตเจาตรสเหตของธรรมนน และความดบ

ของธรรมเหลานนเพราะเหตดบไป พระมหาสมณะคอพระพทธเจามปกต

ตรสอยางน” เพยงเทานทานอปตสสะหรอพระสารบตรในกาลตอมากได

ส�าเรจโสดาปตตผล

ประเภทท ๒ วปจตญญ ตองจ�าแนกแจกแจงหวขอใหละเอยดแลว

จงจะเขาใจ เพยงแตยกหวขอขนแสดงไมสามารถเขาใจได ไมสามารถ

จะรธรรมได ตองแจงหวขอออกไปใหละเอยด

ประเภทท ๓ เนยยะ เปนพวกทพอแนะน�าได เปนเวไนยโย เปน

บคคลทพอแนะน�าได ตองคอยพร�าสอนกนไปเรอยๆ บอยๆ

ประเภทท ๔ ปทปรมะ ตามตวแปลวามบทอยางยง คอสอนใหร อะไรมากไมได พอรไดบางเลกนอย

นแหละครบทพระพทธเจาทรงแสดงบคคล ๔ จ�าพวกเอาไว ทน

พระอรรถกถาจารยไปอธบาย ๔ จ�าพวกนเปรยบดวยดอกบว ๔ เหลา

บคคลประเภทท ๑ อคคตตญญเปรยบเหมอนดอกบวทโผลขนมา พนน�าแลว รอรบแสงอาทตยพรอมทจะบาน เมอรบแสงอาทตยกบาน

บคคลประเภทท ๒ เปรยบเหมอนดอกบวทอยเสมอน�า ซงจะโผล

ขนมาพนน�าในวนตอไป


บคคลประเภทท ๓ เปรยบเหมอนดอกบวทอยใตน�า จะโผลขนมา

พนน�าในวนตอไป

บคคลประเภทท ๔ เปรยบเหมอนดอกบวทตดตม หรอดอกบวใตตม

ซงจะตกเปนเหยอของปลาและเตา

อนนเปนค�าอธบายของพระอรรถกถาจารยมในอรรถกถาหลายแหง เชน

อรรถกถาทฆนกาย อรรถกถามชฌมนกาย อรรถกถาสงยตตนกายกปรากฏ

พระอรรถกถาจารยอธบายเอาไว

แตทพระพทธเจำทรงปรำรภจรงๆ นน ทำนปรำรภถงดอกบว ๓ เหลำ

เทำนน ไมมเหลำท ๔ ในวนยปฎกเลม ๔ ขอ ๙ พระคนถรจนาจารยไดเลา ถงพทธประวตสนๆ ยอๆ มาถงตรงทพระพทธเจาทรงพจารณาทจะไปโปรด

หมสตว ซงหมสตวทงหลายมอนทรยแกบางออนบาง มปญญาทพอจะ

แนะน�าไดเรวบาง แนะน�าไดชาบาง มอาการดบาง มอาการทรามบาง พอสอนใหร ไดงายบาง สอนใหร ไดยากบาง เปรยบเหมอนดอกบวซงม ๓ เหลำ คอเหลำท ๑ กโผลขนมำพนน�ำ เหลำท ๒ กอยปรมน�ำ เหลำท ๓

กอยใตน�ำ มเทำนครบ ดอกบวทอยตดตมไมม พระพทธเจำไมเคยปรำรภ

ไมเคยตรสถง ไมเคยพดถง

ทนในพระไตรปฎกเลม ๑๒ มชฌมนกาย มลปณณาสก ขอ ๓๒๓ ชอปาสราสสตร พระพทธเจาทรงเลาเอง ทรงเลาความเปนมาของพระองค

ตงแตปรารภทจะเสดจออกบรรพชาเรอยมาจนถงตรงน คอทรงปรารภจะ



โปรดสตว พระพรหมมาอาราธนาใหแสดงธรรม ในมชฌมนกาย มชฌม

ปณณาสก พระไตรปฎกเลม ๑๓ ขอ ๑๑๕ กมขอความเหมอนกน และปรากฏ

ในสงยตตนกาย สคาถวรรค พระไตรปฎกเลม ๑๕ ขอ ๕๕๗ อนน

พระคนถรจนาจารยเปนผเลา ตกลงวาทพระพทธเจาทรงเลาม ๒ แหง

คอในปาสราสสตร พระไตรปฎกเลม ๑๒ กบโพธราชกมารสตร พระไตรปฎก

เลม ๑๓ นอกนนเปนค�าทพระคนถรจนาจารยผรจนาคมภรไดเลาเอาไว แต

เนอหาเหมอนกนทง ๔ แหง ทยกมาเปนตวอยางนเพยงแตปรากฏอยในท

ตางกน พระพทธเจาทรงเลาเองบาง พระคนถรจนาจารยเปนผเลาบาง

คราวนลองมาพเคราะหดทเราพดกนทวไปเกอบจะทงบานทงเมอง

พระพทธเจาตรสวา บคคลเปรยบเหมอนดอกบว ๔ เหลา นกคงเอามา

จากอรรถกถาทพระพทธเจาตรสจรงๆ หรอแมแตพระคนถรจนาจารยเลา แตปรารภวาพระพทธเจาทรงปรารภกจะเปนดอกบว ๓ เหลาตลอด ไมเปน

ดอกบว ๔ เหลา

ผมมาวนจฉยตรงปทปรมะ ทเปรยบเหมอนดอกบวทตดตม มแตจะ เปนเหยอของปลาและเตาตามทวาไวในอรรถกถา ส�ำหรบดอกบวนนจะ

เปนไปไดทมนอยตดตม กจะเปนเหยอของปลำและเตำ แตพอเรำมำ

พจำรณำถงบคคล บคคลทเกดมำแลวพฒนำได มนจะไมสญไปเลยเหมอน ดอกบวเหลำท ๔ ดอกบวเหลำท ๔ พอปลาหรอเตากนแลวมนกจะสญ ไปเลย แตบคคลประเภทปทปรมะนไมไดหมายความวาใหเราทง บคคล

ประเภทนสอนไดยาก รอะไรไดยาก แตสอนได คนทกจ�าพวกสอนได จะสอน

ไดเรว สอนไดปานกลาง หรอสอนไดชากตาม สมมตวาในชาตนเขาเกดมา


เปนปทปรมะ รอะไรไดชา สอนใหรไดชา แตในโอกาสตอไปเขาคอยๆ พฒนา

ขนทละนอยๆ เขากลายเปนคนฉลาดได คอมนษยเรานบางชาตกฉลาด

บางชาตกโง ดตวอยางพระจลปนถก บางชาตกฉลาด บางชาตกโงแสนโง

ในชาตทส�าเรจเปนพระอรหนตกโงเหลอเกนจะเปนปทปรมะทเดยว แตเสรจ

แลวพระพทธเจากทรงโปรดใหส�าเรจเปนพระอรหนตได

เพราะฉะนน ผมคดวาพระพทธเจาทรงแสดงบคคลประเภทท ๔ คอ

ปทปรมะกจรง แตไมนาจะเปรยบดวยดอกบวเหลาท ๔ ซงจะตองเปนเหยอ

ของปลาและเตา เพราะวาดอกบวเกดมาแลวอยตดตม และถาเปนอาหาร

ของปลาและเตาแลวกหายไปเลย ปรากฏอกไมได แตคนเราพฒนาได

อยางทผมเรยนแลววา บางชาตจะเปนคนโง บางชาตจะเปนคนฉลาดหรอ

คนทโงมากอน ถาพฒนาใหถกตองกจะคอยๆ ฉลาดขนได ท�านองน ทาง พทธศาสนาไมไดสอนใหเราทอดทงบคคลประเภทน แตใหคอยๆ สอนไป

แลวเขากจะดไดเหมอนกน อนนเปนวนจฉยของผมครบส�าหรบเรองดอกบว

๓ เหลา หรอดอกบว ๔ เหลา ขอไดโปรดจ�าไวเพยงวา อยาพดวาพระพทธเจา ตรสวาบคคลเปรยบดวยดอกบว ๔ เหลา ถาเปรยบดวยดอกบวกเปรยบ ดวยดอกบว ๓ เหลา พระพทธเจาไมเคยตรสวาบคคลเปรยบดวยดอกบว

๔ เหลา แตถาจะพดวาเปรยบดวยดอกบว ๔ เหลา กไมพดวาพระพทธเจา

เปนผตรส เปนแตเพยงวาเปนขอความทปรากฏในอรรถกถา ทงนขอเสนอ ใหเปนแงคดเอาไวนะครบ เรองดอกบว ๓ เหลา หรอ ๔ เหลา ทถกตอง



ในเมองไทยนมพระบชาปางตางๆ เยอะ ไมทราบกปางตอกปาง และ

ทอาจารยตางๆ แนะน�าใหบชา เชนคนเกดวนจนทรบชาพระปางนน วนองคารบชาปางน วนพธบชาปางโนน เรอยไป ๗ วน ๗ ปาง หรอ อาจมปางมากกวานนอก

การสรางพระพทธรปปางตางๆ ทานเอามาจากพทธจรยาหรอ

พทธประวต อยางปางหามญาต กคอปรารภถงตอนทพระพทธเจาเสดจไป

หามพระญาตททะเลาะกนเรองการแยงน�าในแมน�าโรหณกนและหาม

พระบชาปางตางๆ๔



ไดส�าเรจ กสรางพระพทธรปปางนขนมาเปนทระลก แลวกมาสมมตให

เปนพระบชาของคนวนจนทร และมปางตางๆ อกเยอะแยะ แลวแตจะคด

ประดดประดอยขนมา เวลานทราบวามผคดรวมปางพระ คอคดวาคนบชา

หลายปางนก กเอาหลายๆ ปางมารวมกนในปางเดยว ผมจ�าชอปางไมไดแลว

รวมความวาเอาปางตางๆ มารวมกนอย ในองคเดยวเปนปางสามคค

ท�านองนน แลวกใหบชาเสยองคเดยว แจกไปเยอะแยะแลว

ผมคดวา กำรบชำพระพทธรป ถำเรำคดวำเปนสอใหระลกถง

พระพทธเจำ บชำปำงไหนกไดครบ จะเกดวนอะไร วนจนทรบชาพระ

ปางไหนกได มปางไหนกบชาปางนนไป เชนมปางสมาธ กบชาปางสมาธไป

มปางสะดงมาร ปางมารวชย กบชาปางนนไป ถาเราบชาพระประจ�าวน

กนแลว เราอยทบาน เกดกนคนละวน เราจะไมตองบชาพระ ๗ องค หรอครบ จะตองสะสมพระปางตางๆ มาไว ๗ องค เพอจะไดครบวนเกด

ของแตละคนในบาน ดเหมอนจะชอบกลอย ถาเราคดวาเปนสอระลกถง

พระพทธเจา เพยงแตใหระลกถงพระพทธเจา กบชาปางไหนกได ปางอะไร กไดเหมอนกน พระพทธรปจะท�าดวยทองเหลอง ทองแดง หรอทองค�า ดวยเงน ดวยตะกว ท�าดวยไมไผ ไมแกนจนทน ท�าดวยไมอะไรกเหมอนกน

ทกองค เพราะวาเปนสงแทนหรอสอใหเราระลกถงพระพทธเจา

อยางเมอคนทแลวพดถงสงแทนพระพทธเจา ทพระพทธเจาทานทรง

มอบไวใหจรงๆ ตรสไววาสงแทนพระองคไมใชพระพทธรป แตเปนพระธรรม วนย “ดกอน…อานนท ธรรมและวนยทเราแสดงแลว บญญตแลว จะเปน

ศาสดาแทนเรา เปนศาสดาของเธอทงหลาย เปนครของเธอทงหลาย เมอ


เราลวงลบไปแลว” นนแหละคอสงแทนแทจรง สงแทนพระพทธเจำแทจรง

ทเหนอกวำพระพทธรป กคอพระธรรมวนย ถำปฏบตตำมพระธรรมวนย

ถกตอง ดงำม ครบถวน เดนตำมพระธรรมวนยแลว กมพระพทธเจำ

ประจ�ำตวอย ตลอดเวลำ พระธรรมวนยนนแหละเปนพระศาสดาแทน

พระพทธเจา มพระพทธเจาประจ�าตวอยตลอดเวลา ส�าหรบพระพทธรป

ทสรางกนขนมาแลวจะบชาพระพทธรปใหเปนสอระลกถงพระพทธเจา

กเอาเถอะ แตวาบชาปางไหนกได มความหมายเทาๆ กน และท�าดวย

อะไรกไดถาเราคดวาบชาพระพทธรปเพอใหระลกถงพระพทธเจา ไมใช

เพอความขลง ความศกดสทธ ไมใชเพอขอผลประโยชน ขอใหทาน

อ�านวยประโยชนให ขอหวย ขอเบอร ขอพรอะไรตางๆ ขอผลดลบนดาล

จากพระพทธรป เพราะถาเราไมมความตงใจ ไมไดคดทจะขอผลประโยชน

จากพระพทธรปแลว บชาพระพทธรปองคไหนกเหมอนกน จะปางไหนก

เหมอนกน พระพทธรปจะท�าดวยอะไรกมคาเทากน ราคาเทานนทตางกน พระพทธรปทท�าดวยทองค�ากราคาแพง ถาท�าดวยเพชรราคากจะแพง ขนไปอกไมรเทาไร แตวาคาเทากน เพราะคากบราคาไมเหมอนกน ราคา

ขนอยกบวตถทน�ามาท�า คาไมใช คานนคอคณคาของสงนน

มพระพทธรปปางใหมทคนท�าขนเพอรวมปางตางๆ ไวทองคเดยวหรอ ปางเดยว เขาใหชอวา พระพทธเจาโคดมนพเคราะหสามคค ม ๒ เศยร

๑๔ กร แลดแปลกด อนนกมความขดแยงกนอยระหวางหลายทานดวยกน

บางทานกไมเหนดวย มพระเถระทมหาวทยาลยสงฆหลายรปออกความเหนกบหนงสอพมพไทยรฐวา ไมเหนดวยกบการสรางพระพทธรปแบบน ท�าให

เสยพทธลกษณะ เรองจะเปนอยางไรตอไปไมทราบเหมอนกน



แตเปาหมายของผมทพดเรองพระพทธรปปางตางๆ กคอบชา

พระปางไหนกได ไมตองเลอก เพราะตองการใหเปนสอระลกถงพระพทธเจา

ไมไดบชาในฐานะทเปนพระทขลงหรอศกดสทธ แตบชาเพอเปนเครองระลก

เราระลกถงพระพทธเจาเหมอนกบเราบชารปพอแม รปครบาอาจารยทเรา

เคารพนบถอ ไมไดหวงจะใหทานมาชวยอะไร แตเราระลกถงทาน เคารพ

นบถอทาน อนนนคอการบชาทถกตองและไมตองเสยเงนมากดวย ผมขอ

เนนไวสกหนอยหนงวา พระพทธรปตางๆ นน ตางกนแตเพยงราคาแต

คณคาไมตางกน จะท�าดวยอะไร ท�าดวยทองเหลอง ทองแดง ทองค�า

ท�าดวยโลหะ ท�าดวยไม ท�าดวยกอนดน ท�าดวยปนปลาสเตอร ท�าดวยอะไร

กคาเทากน คอเปนสอใหระลกถงพระพทธเจา เพราะฉะนนไมตองไปเลอก

อะไรหรอกครบ ไดพระปางไหนมากบชาไปอยางนน ไมตองไปเสยเงนมาก

พระพทธรปทานจดเปนอทเทสกเจดย เจดยแปลวาทระลก ทตงแหงความระลกถง อทเทสกเจดยกคอทตงแหงความระลกถงทสรางอทศ

พระพทธเจา เมอกอนสมยโบราณแทๆ เขาไมกลาสรางพระพทธรป เขา

สรางเปนบลลงกทประทบเฉยๆ ไมกลาสรางรปพระพทธรป กไดจาก ธรรมเนยมทวา เมอพระสงฆนงประชมกนทไหน ทานจะปลาดอาสนะ เอาไวส�าหรบพระพทธเจา ถาเผอวาพระพทธเจาเสดจมาจะไดประทบนง

ตอมาเมอพระพทธเจาปรนพพานแลว ถาจะสรางเพอใหระลกถงพระพทธเจา

แลวกสรางเพยงบลลงกทประทบของพระพทธเจา แตไมสรางองคของ พระพทธเจา


ตอมากไดท�าเปนพระพทธรปขนสมยกรกเขาครองอนเดยประมาณ

๖๐๐ ถง ๗๐๐ ปประมาณนน ตามประวตการสรางพระพทธรปแลว

กสรางกนมากมาย มาวจตรพสดารเอามากเหลอเกนในเมองไทย มองค

ใหญ องคกลาง องคเลก องคนอย องคขนาดสารพดแลวแตจะสราง

กนไป บางคนกคดวาจะสรางองคใหญทสดดวยวสดทดทสด บางคนกสราง

เปนองคเลกๆ เพอจะไดพกตดตว อยางนนกม จะสรางอะไรกไดใหเปน

เครองระลกถงพระพทธเจา

เมอกอนนมพระธำตเจดย คอเมอพระพทธเจาปรนพพานแลว กแบง

พระบรมสารรกธาตกนไปแลวกไปสรางเปนสถปเปนเจดยส�าหรบบรรจ

พระธาตไวบชา เรยกวาพระธาตเจดย เวลานในเมองไทยมพระธาตเยอะ

บางคนกมเปนทะนานๆ ไมทราบเอามาจากไหน เอาพระธาตมาแจกชาวบาน ทไปท�าบญ แลวยงบอกวาถาใครบชาดๆ พระธาตจะเพมดวย บชาไมดกจะ

ลดคอทานหนไปเลย บชาดกจะเพมไมทราบมาจากไหนเพมมากมาย

มคนถามผมเหมอนกนเรองพระธาตนวาเปนอยางไร จะเพมจะลดอยางไร ไดไหม? ผมบอกวาผมไมมความรเรองน ไมไดสนใจเรองพระธาต

สนใจแตเรองพระธรรม ทานจะลดจะเพมอะไร ใครมอยางไรไมทราบไมได

สนใจทจะร กเลยไมมความรเรองน ตองไปถามคนทเขาสนใจทางน กสนใจ แตเรองพระธรรม ถาถามเรองพระธรรมกพอได แตถาถามเรองพระธาต กไมร



ตอมากมธรรมเจดย ธรรมเจดยคอททานจารกพระธรรม อยาง

เสาศลาของพระเจาอโศกจารกพระธรรมเอาไวมากมาย อนนนเปนพระธรรม

เจดย ตอมาถาเราจะเขยนพระธรรมทพระพทธเจาทานสอนเอาไวลงใน

สงใดสงหนง เชนฝาผนง นนกเปนธรรมเจดย เปนเจดยเหมอนกน ถาเรา

จะสรางเสาขนมาส�าหรบเขยนพระธรรมลงไป นนกเปนธรรมเจดย พระเจา

อโศกไดทรงสรางเสาศลาจารก พระเจาอโศกสรางอะไรขนมาของเยอะแยะ

เปนธรรมเจดย

ตอมาเมอมาจารกหรอเขยนพระพทธพจนลงในใบลาน ตอมากเปน

พระไตรปฎก อนนนกเปนธรรมเจดย มสมณศกดของพระเถระบางรป

“พระธรรมเจดย” ตองเปนผมธรรมเยอะนะครบ เปนทบรรจพระธรรม

มพระธรรมอยในบคคลผนนมากมาย เปนธรรมเจดย

อกอนหนงคอ บร โภคเจดย เดมททานหมายถงสงเวชนยสถาน ๔ คอ

สถานททพระพทธเจาไดประสต ตรสร แสดงปฐมเทศนา และปรนพพาน

ทานเรยกวา บร โภคเจดย จากค�าถามของพระอานนทททลถามวา เมอ

พระองคปรนพพำนแลว พทธบรษทระลกถงพระองคจะท�ำอยำงไร ตรสวำ ขอใหไปทสถำนทเหลำนเพอระลกถงพระองคกได เรยกวำสงเวชนยสถำน เปนทตงแหงควำมสงเวช สงเวชในทนไมไดหมำยควำมวำใหไปรองไห แต

หมำยควำมวำใหเปนเครองกระตนควำมเพยรพยำยำม คอเปนสถำนททไป

กระตนควำมเพยรพยำยำม เชนเดยวกบทพระองคเคยทรงกระท�ำมำ นคอ สงเวชนยสถาน ไมใชไปรองไห เปนสถานททเปนทระลกถงพระพทธเจา

และกระตนความเพยรพยายามวาพระพทธเจาทรงเปนมนษย อยอยาง


มนษย สามารถทจะเอาชนะอะไรตออะไรไดมากมาย เรากเปนมนษยควร

จะท�าได ถาเรามความพากเพยรมากพอ อนนเปนบร โภคเจดย

ตอมากเพมเครองใชไมสอยของพระพทธเจา เชนจวร บาตร เปนตน

ทพระพทธเจาทรงใช นกเปนบร โภคเจดย รวมทะนานทตกพระธาต

พระองคาร (ขเถา) ทเหลออย แลวมผน�าไปประดษฐานเปนเจดยไวกเปน

บร โภคเจดย ใหพอรผานๆ ไปนะครบ เพอมาเชอมกบพระพทธรปทเปน

อทเทสกเจดย ทเรามอยมากมายเวลาน



ทานทงหลายคงเคยไดยนวา ผทส�าเรจเปนพระอรหนตแลว ถาเปน

ฆราวาสทส�าเรจเปนพระอรหนตจะตองบวชภายใน ๗ วน หรอปรนพพาน

ภายใน ๗ วน กพดกนมานานแลว ทานทงหลายคงเคยไดยน ตามหลกฐาน ในบาลชนอรรถกถาจะเปนในวนนนทงนน คอผส�าเรจเปนพระอรหนตแลว นพพานหรอบวชอยางใดอยางหนงในวนนน ถำเปนพระโสดำบน พระ

สกทำคำม พระอนำคำม กอยไดในเพศคฤหสถไดตลอดชวตของตน เทำชวต

ของตน แตถำเปนพระขณำสพ เปนพระอรหนตแลว บรรลอรหตตผลแลว

จะตองนพพำนหรอบวชในวนนน ทานใชค�าวา ต� ทวสเมว ปพพชตวำ

ฆราวาสผสำาเรจเปนพระอรหนต

๕



ปรนพพำตวำ บางแหงกใชค�าวา ปรนพพำ ยตพพ� วำ ปพพชตพพ� วำ โหต

คอพงปรนพพานหรอบวชในวนนน ต� ทวสเมว ไมใช ๗ วน แตไดยนไดฟง

มานานแลววาจะตองบวชหรอนพพานภายใน ๗ วน พดกนมาแตไมม

หลกฐานทอางอง ไมเคยพบหลกฐำนทวำ ๗ วน แตไดพบหลกฐานทวา

ตองบวชหรอปรนพพานในวนนน เพราะฉะนนนกเปนสงทเราตองท�าความ

เขาใจกนใหมเพอความถกตอง

เรองแปลกอยอนหนง พระพำหยะส�าเรจเปนพระอรหนตตงแตยง

เปนคฤหสถ เมอไดฟงธรรมของพระพทธเจาเพยงเลกนอย กไดบรรลธรรม

เปนพระอรหนต ขอบวช ไปหาบรขารทจะมาบวช ปรากฏวาถกโคขวดเสยชวต

กปรนพพาน พระพทธเจาทานตรสกบภกษทงหลายวา สพรหมจำร โว

ภกขเว กำลกโต ภกษทงหลายเพอนพรหมจรรยของเธอท�ากาละแลว ใชค�าวา เพอนประพฤตพรหมจรรยของเธอ สพรหมจำร ซงโดยปกตใชกบพระ

ดวยกน แตส�าหรบทานพาหยะเมอบรรลเปนพระอรหนต แมยงไมไดบวช

เปนฆราวาสอย พระพทธเจาทรงเรยกวา สพรหมจำร โว ภกขเว กำลกโต เพอนประพฤตพรหมจรรยของเธอสนชวตแลวและรบสงใหน�ากระดกไป บรรจไว เปนทสกการบชา แลวยงมาเปนพระอสตมหาสาวกทเปนเอตทคคะ

เปนผตรสรเรว อยในกลมพระ ไมอยในกลมของฆราวาส ทงทยงไมไดบวช

เพราะสนชวตเสยกอนทจะบวช เรองนเปนเรองแปลกทยกขนมา เพอให ทานไดพจารณาดวาเปนอยางไร ถาพจารณาตามน พระพทธเจาทานเลงเอาคณสมบตของบคคล


มอกทานหนงคอทำนสนตตมหำอ�ำมำตย ทานส�าเรจเปนพระอรหนต

ตงแตเปนฆราวาส ภกษทงหลายกทลถามถงเรองเหลาน พระพทธเจาตรสวา

จะเรยกวาบรรพชตกได จะเรยกวาสมณะกได จะเรยกวาภกษกได หมายถง

สนตตมหาอ�ามาตยกไมไดบวชเหมอนกน ขอยกขนมาเพอเปนการพจารณา

และตองการใหท�าความเขาใจใหถกตองเรองปรนพพาน คอบวชภายใน

วนนน ไมใชภายใน ๗ วนส�าหรบผทส�าเรจเปนพระอรหนตแลว

มหลายคนทส�าเรจเปนพระอรหนตตงแตยงเปนฆราวาส พระเจา

สทโธทนะพระพทธบดากเปนผหนงเหมอนกนทส�าเรจเปนพระอรหนตตอน

เปนฆราวาส



สมภเวสคอใคร เราไดยนอยเสมอ คนมกจะเขาใจผดวาหมายถง วญญาณตามความเชอ ควำมเขำใจของคนสวนมำก คดวำเปนวญญำณ

ทเทยวหำทเกด ทจรงไมใชอยำงนน ไมมใครเทยวหำทเกด ตำมหลกพทธ

ศำสนำไมมใครเทยวหำทเกด ทกคนพอตายลงกไปเกดทนททนใด ไมตดคาง ไมตดขดอะไรอยเลย ทกคนพอตายแลวกไปเกดทนท

สมมตทานเปนผ แลวบอกวานยงไมไปเกด ยงเปนผอย นนแหละ

เขาไปเกดแลวครบ ไปเกดเปนผนนแหละ หรอไมรจะเรยกอะไร เราเรยก

เปนผหมด อาจจะเปนเทวดา เปนเปรต หรอโอปปาตกะชนดใดชนดหนง

สมภเวส๖



แตส�านวนไทยเรยกเปนผหมด เขาเกดแลว ทตายแลวเทยวแสวงหาทเกด

ไมมหรอก และตามอรรถกถาเมตตาสตร ขททกนกาย ขททกปาฐะ ทาน

อธบายสมภเวสนน ยกเวนพระอรหนต นอกนนเปนสมภเวสทงหมด พวกเรำๆ

นแหละคอสมภเวส คนทงหลาย สตวทงหลาย แมพระโสดาบน พระสกทาคาม

พระอนาคาม กยงเปนสมภเวสอย ยงมภพอย ยงไมสนภพ พระอรหนต

ทำนสนภพแลว เพรำะฉะนนทำนไมเปนสมภเวส ทำนเปนภตำ

ถาพระคณเจาฟงอย ททานสวดในกรณยเมตตสตรวา ภตำ วำ

สมภเวส วำ สพเพ สตตำ ภวนต สขตตตำ ขอสตวทงหลายทเปนสมภเวส

กด เปนภตากด ภตาคอพระอรหนต สมภเวสกต�ากวาพระอรหนตลงมา

ขอทงหมดจงมความสข ขอทงหลายทงปวงเหลานนจงมความสข

คนสวนมากเวลานมความทกข ความเดอดรอน จะไปเขาพธกรรม

ตามวดวาอารามตางๆ ทเขาโฆษณาวาจะมพธตดกรรม เคยไปดเขา

เหมอนกนวาพธตดกรรมเขาท�าอยางไร ไปยนดอย หางๆ ไมไดเขาไป ในวงทเขาท�าพธ พธทท�ากเหนเอาผาขาวผนใหญโยนคลมลงไปทกลมคน ทไปท�าพธตดกรรม พระผทท�าพธจะสวดค�าหรอจะเรยกคาถากแลวแตวา

กมมสสโกมห กมมทำยำโท กมมโยน กมมพนธ กมมปฏสรโณ ย� กมม�

กรสสำม กลยำณ� วำ ปำปก� วำ ตด ทจรงมค�าวา ตสส (อานวา ตด - สะ)

ทำยำโท ภวสสำม แตทานผท�าพธจะไมเลยไปถง ตสส ทำยำโท ภวสสำม

จะหยดอยแคค�าวา ตด มาจาก ตสส นนแหละครบ เพอเอาเคลดวา เปนการ

ตดกรรม

การตดกรรม๗



ค�าสวดแปลเอาใจความวา กมมสสโกมห เรามกรรมเปนของตน

กมมทำยำโท เราเปนผ รบมรดกกรรม กมมโยน เรามกรรมเปนก�าเนด

กมมพนธ เรามกรรมเปนเผาพนธ กมมปฏสร โณ เรามกรรมเปนทพงอาศย

ย� กมม� กรสสำม เราท�ากรรมอนใดไว กลยำณ� วำ ดกตาม ปำปก� วำ

ชวกตาม ตสส ทำยำโท ภวสสำม เราจกตองเปนผรบผลแหงกรรมนน

นคอใจความของค�าสวดทสวด อนนเปนพระพทธพจนทอยในอภณหปจจ-

เวกขณ ๕ ขอ ทพระพทธเจาตรสใหพทธสาวกพจารณาเนองๆ อภณหะ

แปลวาเนองๆ ปจจเวกขณแปลวาพจารณา อภณหปจจเวกขณ ใหพจารณา

เนองๆ วา

๑. เรามความแกเปนธรรมดา ไมลวงพนความแกไปได

๒. เรามความเจบไขเปนธรรมดา ไมลวงพนความเจบไขไปได

๓. เรามความตายเปนธรรมดา ไมลวงพนความตายไปได๔. เรามความพลดพรากจากสงอนเปนทรกทพอใจเปนธรรมดา ไมอาจ

ลวงพนไปได

๕. เรามกรรมเปนของของตน

นครบ พระพทธเจาทานสอนใหพจารณาเนองๆ บอยๆ ทกวนๆ ไมวา จะเปนบรรพชต หรอคฤหสถ ไมวาจะเปนผหญงหรอผชาย

เมอท�าพธตดกรรมโดยการเอาของไปถวายพระ จะเปนสงฆทาน

หรอไมเปน หรอจะเปนสงฆทานเวยน กแลวแต คอไปซอของเอาทนนแลว

ของยงคงอย กจายเงนไป คนใหมมาซอของตอไป จะถกตดใหขาดไปไดไหม


ลองคดด แมในค�าทสวดนนเอง กบอกชดเจนแลววาเรามกรรมเปนของตน

ผท�ากรรมอนใดไว จะดหรอชวกตาม จกตองเปนผรบผลแหงกรรมนน ทน

ใครจะตดไดนอกจากเราจะตดเอง ถาจะตด เราผท�ากรรมจะตองตดเอง

วธตดกรรมทถกตองและมผลจรง

ประกำรท ๑ เราตองเปนผหยดท�ากรรมนน กรรมใดทจะท�าใหเกด

ผลราย ผลไมด เราตองหยดท�ากรรมนน เราตองการผลด กท�ากรรมด

กลยำณ� วำ ปำปก� วำ ตสส ทำยำโท ภวสสำม เราท�ากรรมอนใดไวดหรอชว

กตาม จกเปนผรบผลแหงกรรมนน พอเราหยดท�ากรรมทชวรายหรอทจะม

ผลไมด แลวมาท�ากรรมใหมทด เพยงแตหยดท�ากรรมชวเทานน พระพทธเจา

ทานตรสวาเปนการลบลางหรอหยดกรรมไปไดชวงหนงแลว ถาเราไปท�า

กรรมดเพมขนๆ เหมอนเราเพมน�าลงไป เตมน�าลงไป น�านอยแพไฟ ถาน�ามาก เราเพมน�า สไฟได วธตดกรรมตองท�าอยางน

ประกำรท ๒ การตดกรรมทถกตองและตดไดจรง โดยตดเหตของ

กรรม อะไรเปนเหตของการท�ากรรม คอกเลสเปนเหตใหท�ากรรม เราลอง นกดนะครบวา กรรมแรงๆ รายๆ ทปรากฏอยในสงคม มนมาจากการ ผลกดนของกเลสทงนน ไปฆาเขา ไปท�ารายเขา ไปปลนเขา ไปคอรรปชนเขา

ไปท�าอะไรตออะไรตางๆ ทเปนความรายตางๆ มนไปจากความผลกดน

ของกเลสทงนน วธทจะตดกรรมกตองไปตดตรงเหตทจะใหเกดกรรม คอ

ลดกเลสลง ยงลดกเลสลงเบาบางเทาไร เหตทจะใหท�าชวกนอยลง เบาบางลง แตเหตทจะใหท�ากรรมดหรอความดกจะเพมมากขน



ทานดวงจร ๓ อยางกได คอ วงจรของกเลส กรรม และวบาก … กเลส

น�าไปสการกระท�าดบางชวบาง ถาท�ากรรมดมผลด ท�าใหเกดความรสก

ดกวาท�าชว ถงจะมผลดและท�าใหคนเพลดเพลนหลงใหลในความดหรอผลด

อนนน เกดรต ความพอใจยนด กยงดกวาทจะไปมกเลสรนแรง แลวไปท�า

กรรมชวอนเปนเหตใหมวบากรนแรง ถาจะตดกรรมทงดทงชว โดยเฉพาะ

อยางยงกรรมชว ตองลดกเลสลง ถาตดกเลสลง ถาตดกเลสไดถงทสด

กจะเปนการลมเลกบญชกรรม แปลวาเรองของกรรมเปนอนลมไปเลย

ไมตองพดเลย สามารถอยเหนอกรรม

ขอใหทานผฟงพจารณาขอความตอไปนนะครบ เรองกรรม ๔ อยำงคอ

๑. กรรมด�าใหผลด�า หมายถงกรรมชวหรอทจรต ใหผลเปนทกข

๒. กรรมขาว คอสจรตหรอกรรมด ใหผลเปนสข

๓. กรรมทงด�าทงขาว ใหผลทงด�าทงขาว หมายความวา ทงกรรมด กรรมชวคละกน ปนกน คอใหผลเปนสขบางทกขบาง

๔. กรรมไมด�าไมขาว ใหผลไมด�าไมขาว กรรมไมด�าไมขาว คอเจตนา

ในการทจะลมเลก เจตนาในการทจะตดทงกรรมด�าและกรรมขาว เจตนาทจะงดเวนจากกรรมด�าและกรรมขาว กรรมทงด�าทงขาว เปนไปเพอความสนกรรม กรรมไมด�าไมขาวนแหละเปนไปเพอ

ความสนกรรม

คอนขางจะเขาใจยาก คอนขางจะสงนดหนง ทานลองนกดอยางน

นะครบ คนชวท�าชว มผลออกมาเปนความทกข คนชวทกขอยางคนชว

คนดทกขอยางคนด มนมเรองใหทกขตามประสาคนด ทงดทงชวปนกน ทงด�าทงขาวปนกน กมสขบาง มทกขบาง ปนกนไป


พระพทธเจาทานยกตวอยางอยางน กรรมด�ำใหผลด�ำ มวบำกด�ำ

บคคลผ ท�ากรรมนนกเกดในโลกทมการเบยดเบยน เมอเกดในโลกทม

การเบยดเบยนเชนนน กไดกระทบกบผสสะทมการเบยดเบยน ไดเสวย

เวทนาทเปนไปเพอความเบยดเบยน มความทกขโดยสวนเดยว เชนผท

ไปเกดในนรก มแตความทกข นแหละคอกรรมด�ามผลด�า

ทนกรรมขำวมผลขำว พระพทธเจาทานตรสอธบายวา กายกรรม

วจกรรม มโนกรรม ของบคคลใดไมมการเบยดเบยน ไมเปนไปเพอ

การเบยดเบยน บคคลนนเกดในโลกทไมมการเบยดเบยน เมอเกดในโลก

ทไมมการเบยดเบยน กกระทบกบผสสะทไมมการเบยดเบยน คอไมมเรอง

แหงการเบยดเบยน ไดรบเวทนาทไมมการเบยดเบยน คอไดสขเวทนาโดย

สวนเดยว ดงเชนเทพเจาเหลาสภกณหะ นทานยกตวอยางไวในคมภร

พระไตรปฎก นแหละคอกรรมขาวมผลขาว

ตอไปกรรมทงด�ำทงขำว มผลทงด�ำทงขำว คอกายกรรม วจกรรม มโนกรรม ของบคคลใด เปนไปดวยการเบยดเบยนบาง เกดในโลกทไมม

การเบยดเบยน ทมการเบยดเบยนบาง ทไมมการเบยดเบยนเลย ไป

กระทบกบผสสะทเปนไปเพอการเบยดเบยนบาง ไมเปนไปเพอความ เบยดเบยนบาง หมายความวาตองเกยวกบเรองทมการเบยดเบยนกนบาง ไมมการเบยดเบยนบาง เขายอมจะไดเสวยเวทนาอนเปนไปเพอการ

เบยดเบยนบาง ไมเปนไปเพอการเบยดเบยนบาง เกลอนกลนไปดวยสข

และทกขดงเชนมนษยทงหลาย เทวดาบางพวก วนบาตบางพวก นแหละ

คอ กรรมทงด�าทงขาว มผลทงด�าทงขาว



กรรมไมด�ำไมขำว มผลไมด�ำไมขำว คอเจตนาทจะละกรรมทงปวง

ทงกรรมด�า กรรมขาว กรรมทงด�าทงขาว กรรมอยางนแหละเปนไปเพอ

ความสนกรรม คอด�าเนนอยในอรยมรรคมองค ๘ เพอใหหมดทงกรรมด�า

กรรมขาว เปนผทไดละทงบาปทงบญ ปญญปำปปหโน ดงนนจะไมตองสข

ไมตองทกข อยางทคนทงหลายตองสขตองทกขแตอย ดวยความสงบ

มความสงบอยางเชนพระอรหนตเปนตน และพระอรยเจาในระดบตางๆ

นคอกรรมด�ากรรมขาว กรรมไมด�ากรรมไมขาว

คนมทงบญทงบาปมาเกดเปนมนษยเกลอนกลนดวยสขและทกข

สตวเดรจฉานบางพวกมความสขตามฐานะของตน กเพราะมกศลวบาก

อยดวย มนษยชนสงแมจะมงม แตกมความทกขเจอปนอยดวย เพราะ

อกศลวบากตดตามมาดวยเหมอนกน

ส�าหรบพระอรหนตเปนผ ละบญละบาปได การกระท�าของทาน ทงหมดเปนเพยงกรยา ไมกอใหเกดวบากทจะเปนผลตอไป ทานอยเหนอ

ความดความชว คลายๆ ครซงอยในโรงเรยน อยเหนอการสอบไดสอบตก

ไมตองดใจเสยใจเพราะการสอบไดสอบตกของนกเรยน นอกจากจะอนโมทนา กบการสอบไดของคนอนทยงเปนนกเรยนอย

เจตนำในกำรดบกรรมเปนเจตนำทสงทสด และเปนกำรท�ำกรรมทด

ทสด เปนไปเพอกำรสนกรรม ตดกรรมเราตองตดเอง คนอนตดใหไมได

พระพทธเจายงตดใหไมได ตนเองตองตดเอง ส�าหรบองคพระพทธเจาเอง

นน เรยกวา สพพกมมกขย� ปตโต ไดเปนผถงความสนไปแหงกรรมทงปวง


วมตโต อปธกขเย ไดหลดพนแลวเพราะความสนไปของกเลส หลดพนแลว

เพราะความสนไปของกเลส จงไดความสนกรรมทงปวง พทโธ โส ภควำ

โพธำย ธมม� เทเสต จกขมำ พระผมพระภาคเจาพระองคนนเปนผตนแลว

เปนผมจกษ ทรงแสดงธรรมในโลก อนนเปนตอนทพราหมณภาวรสงลกนอง

หรอลกศษย ๑๖ คนไปถามปญหากบพระพทธเจา แตงปญหาไป และบอก

ลกศษยวาพระพทธเจาเปนอยางน พระพทธเจานนเปนผ มจกษ แสดง

ธรรมอยในโลก เปนผถงความสนกรรมทงปวงและหลดพน เพราะความ

สนไปของกเลส ทานทชอบคนควากดในพระไตรปฎกเลม ๒๕ ขอ ๔๒๔

เรองโสฬสปญหา

มบทสวดบทหนงทพระนยมสวดในงานมงคลตางๆ ไปท�าน�ามนต

ในบานในวด คอ รตนสตร ทวา ขณ� ปรำณ� นว� นตถ สมภว� ทานกสวดอนน

วา กรรมเกาหมดไปแลว กรรมเกาสนไปแลว กรรมทจะท�าใหเกดใหมกไมม วรตตจตตำ ทานเปนผมจตใจทคลายออกหมดแลว ยตเก ภวสม ไมยนด ทจะเกดในภพตอไป กรรมเกากสนไป กรรมใหมกไมไดท�า เต ขณพชำ

อวรฬหฉนทำ ทานเปนผมพชสนแลว การเกดใหมสนแลว พชทจะท�าให

เกดใหมหมดแลว ฉนทะในการทจะเกดใหมกไมม นพพนต ธรำ ยถำยมปทโป นกปราชญเหลานนดบสนทแลว เหมอนกบดวงประทปทหมดน�ามนแลวก ดบ นแหละครบ ถงจะเรยกวาตดกรรมหรอสนกรรม



รตนสตร พระทานจะสวดมนตท�าน�ามนตทวา

ขณ� ปรำณ� นว� นตถ สมภว�

วรตตจตตำ ยตเก ภวสม

เต ขณพชำ อวรฬหฉนทำ

นพพนต ธรำ ยถำยมปทโป

พอขนตน ขณ� ปรำณ� ทานกจะเอาเทยนทป กอย บนบาตรมา

หยดเทยนลงไปบนน�ามนตในบาตร กเวยนไป พอ ยถำยมปทโป เหมอน

กบประทปดวงนดบ ทานกจะจมเทยนลงไปในบาตร แปลเปนใจความวา

กรรมเกาของทานไดสนไปแลว ของทานหมายถงพระอรหนต กรรมใหม

ทจะตองเกดใหมกไมม ทานเปนผมจตทคลายออกแลวในภพตอไป คอไม

หวงการเกดอก ไมอยากเกดอก คนธรรมดาบางคนกพดบอย ขอพร ขอ

ไมใหเกดอก ไมอยากเกด เกดมาเหนอยเหลอเกน ท�านองนน ไมอยาก จะเกดอก นนกเปนแตเพยงความตงใจ ความปรารถนาทจะไมเกดอก แต ถายงมเหตปจจยใหเกด มนกตองเกด ถาไมมเหตปจจยใหเกดกไมเกด

ตามทรรศนะของพทธศาสนาเหนวา ตายแลวเกดกผด ตายแลวสญ

กผด ถาอยางนนเหนอยำงไรจงจะถก ตอบวำเหนวำแลวแตเหตปจจย ถำ มเหตปจจยใหตองเกด กตองเกด ถำไมมเหตปจจยใหเกด กไมเกด เหตปจจย ทวานนคอกเลส ถายงมกเลสอย นนกเปนเหตปจจยทจะตองใหเวยนเกด

ในภพตางๆ ถาไมมกเลสแลว ถงเราไมปรารถนาทจะไมเกด มนกไมเกด

มนไมมอะไรไปเกด


เมอจตของทานคลายออกแลวในภพตอไป เต ขณพชำ พชของ

ทานสนแลว พช หมายความวา วญญำณ� พช� วญญาณนนเหมอนพช

กมม� เขตต� ในการเกดใหมนนกรรมเหมอนเนอนา กรรมเหมอนเนอดน

ตณหำสเนโห ตณหาเหมอนยางในพช พชยงมยาง ยงมตวทท�าใหตองเกด

ท�าใหเพาะขนได ทานเรยกวายางในพช ถาเอาเมลดพชไปควเสยแลว ถาเปน

เมลดใหญ กเอาเหลกเจาะเขาไปใหเมลดมนหมดคณภาพทจะตองงอกอก

เต ขณพชำ พชของทานสนแลว อวรฬหฉนทำ ไมมความพอใจทจะ

เกดขน นพพนต ธรำ นกปราชญเหลานนกดบสนท ยถำยมปทโป เหมอนกบ

ประทปดวงน ประทปดวงนดวงไหน ทานเลาวาตอนทพระพทธเจาตรส

เรองน กยนดดวงประทปหลายดวงทเขาจดบชาเทวดาประจ�าเมอง แลวม

ดวงประทปดวงหนงดบไปเพราะหมดเชอ หมดน�ามน พระพทธเจาทรงชวา

มนดบไปเหมอนดวงประทปดวงน พระกเอาใจความตรงนมาจมเทยนลงไปใน บาตรน�ามนตเวลาท�าน�ามนต นเปนเรองของพระอรหนตนะครบ พระอรหนต ทานสนกรรม หมดกรรม อยเหนอกรรม เพราะฉะนนวญญาณกไมตอง

เวยนวายตายเกดตอไป เปนอสระจากกรรมและวญญาณ วญญาณทเดนทาง

มาเปนเวลานาน เกดๆ ดบๆ มาโดยอาศยสนตต สบภพชาตตอมาเปน เวลานาน วญญาณหมดเชอกดบในทสด ไมเกดอก เปนอนจบกระบวนการ ของชวตเสยท

ถายงมตณหานสยอย กตองเกดบอยๆ ตามทพระพทธเจาตรสวา

เหมอนกบเมอรากของตนไมยงมนคงอย ยงไมมอปทวะ ยงไมเปนอนตราย

ตนไมแมจะถกตดแลว กงอกขนไดอกฉนใด เอวมป ตณหำนสเย อนหเต



เมอตณหานสยยงไมถกถอนขน อปปชชต ทกขมท� ปนปปน� ทกขนเกดขน

บอยๆ เพราะตวส�าคญในการทจะตดกรรมได ตองตดกเลส ตณหาเปนชอ

หนงของกเลส เปนอยางหนงของกเลส

ในภวสตร พระพทธเจาตรสกบพระอานนท พระอานนทเขาไปทลถาม

พระพทธเจาวา “ภพมไดเพราะเหตใด” พระพทธเจาตรสถามยอนพระอานนท

วา “ถากรรมทเกยวกบกามจกไมมแลว กามภพจกมไดหรอไม ถากรรมท

เกยวกบรปธาต หรอรปฌาน หรอทเกยวกบอรปธาต อรปฌาน จกไมมแลว

รปภพ อรปภพจกมหรอไม” พระอานนททลตอบวา “มไมไดเลยพระเจาขา”

พระพทธเจากตรสวา “เพราะเหตนแหละอานนท ในการเกดใหมนน กรรม

จงเปนเหมอนเนอนา วญญาณเหมอนพช ตณหาเปนเสมอนยางเหนยวใน

พช ดกอน…อานนท ความตงใจ ความจงใจ เจตนา ความปรารถนาของสตว

ผมอวชชาเปนเครองหอหม มตณหาเปนเครองรงรด ไดตงลงแลวในธาต อนเลว คอ กามธาต ธาตปานกลาง คอ รปธาต และ ธาตประณต คอ อรปธาต เมอเปนดงน การเกดในภพใหมกมขนไดอก” พระพทธสภาษตน

บอกชดทเดยววา การเกดใหมของสตวโลกตองอาศยกรรม อาศยกเลส

ตณหา และวญญาณมความสมพนธกน เหมอนกบทดนหรอเนอนา พชและ ยางเหนยวในพช ท�าใหพชมคณสมบตในการเกดขนใหมไดอก เมอสภาวะ แวดลอมเหมาะสม

เรำเลอกเกดไดหรอไม เราไดยนบอยนะครบวา “กเลอกเกด ไมไดน ถำเลอกเกดไดกจะเลอกเกดใหดทสด ร�ำรวยทสด สวยทสด ด

ทสด…แตเลอกเกดไมได”

ถาจะถามวา เราเลอกท�ากรรมใชหรอไม การท�ากรรมนใครเปน คนเลอก เราเปนคนเลอกท�ากรรม กรรมเปนตวก�าหนดการเกดของเรา

คนเราเปนไปตามกรรม จะเปนด เปนชว เปนทกข อยางไรนนเปนไป

เราเลอกเกดไดหรอไม๘



ตามกรรม กมมนำ วตตต โลโก สตวโลกเปนไปตามกรรม เมอเรำเปน

คนเลอกท�ำกรรม และกรรมเปนตวก�ำหนดกำรเกดของเรำ เพรำะฉะนน

ใชเรำหรอเปลำทเปนคนเลอกเกด เพรำะเลอกท�ำกรรมนนเอง เหมอนกบ

คนไปตดคก เขากท�ากรรมทเปนเหตใหตดคก เสรจแลวพอตดคกแลว

เขาบอกวาเขาไมไดเลอก ทจรงเขาเลอกเพราะเขาไปท�ากรรมทเปนเหตให

ตดคก ยกเวนคนทถกใสความ คนทไมไดท�าแตวามนอาจจะเปนกรรมเกา

หรอกรรมใหมกแลวแต ยกเวนไวบาง เพราะกฎทกอยางมขอยกเวน แต

ในทสดเขากเปนผบรสทธอยด ถาเขาไมไดท�า แตสวนมากไดท�า เพราะฉะนน

เมอเราเปนผเลอกท�ากรรม และกรรมเปนตวก�าหนดในการเกด เราถอวา

เราเปนผเลอกการเกด คนทมบารมดๆ เขาเลอกเกดได มพระสตรอางอง

คอ สงขำรปปตตสตร พระไตรปฎกเลม ๑๔ ขอ ๑๓๘ พระพทธเจาไดตรส

กบภกษทงหลายวา ผทประกอบพรอมสมบรณดวยศรทธำ ศล สตะ (สดบ ตรบฟงมำก) จำคะ และปญญำ ปรำรถนำเกดเปนอะไร กสำมำรถเกด

ในภพนนไดโดยทสดแมปรำรถนำสนอำสวะกจะสนอำสวะได ถำมกรรม

๕ อยำงนพรงพรอม

มเรองเลา เรองพระเจาพมพสารทานเปนโสดาบน ทานมสทธจะไป เกดชนดสตซงเปนทเกดของนกปราชญ เปนทเกดของผมธรรมทงหลาย

แตพระเจาพมพสารไปเลอกเกดในชนจาตมหาราช เปนชนเทพชนต�าทสด

ทานเลอกไปเกดทนน ถามวาท�าไมทานจงเลอกไปเกดทนน ทานบอกวา เปนภพเกาของทาน ทานเคยเกดอยทนนนาน ทานคนเคยกบทนน ทาน อยากจะเกดทนน กไปเกดได นทานเลอกเกดได


พระพทธเจาตามต�านานวา กอนจะมาเกดในโลกมนษย ตอนทมาจาก

เทวดามาเกดในโลกมนษย ทานกเลอกวาจะเกดทไหนด กเลอกมาเกด

เหมอนกน พวกเทวดานเขาเลอกเกดไดนะครบ คนทรวยมเงนเยอะๆ

เลอกทอย ได เขาอย ทนบาง ทโนนบาง หรอเขาจะไปอยทไหนกอย ได

ไปปลกบานทไหนสกหลงไมใชเรองยากส�าหรบคนทมเงนเยอะ เลอกทอยได

เบอทนกไปอย ทนน เบอทโนนกไปทนน เลอกทอย ได แตคนทไมมเงน

มนเลอกไมได อย กระทอมกตองอย ไป ไมมทางเลอกเพราะมทนนอย

มทางเลอกนอย คนทมความรเยอะ มความรหลายแขนง เลอกงานท�าได

อยากจะลองตรงไหนกไปลองได คนแยงตวกนดวยซ�าไป คนทมความรนอย

ขาดความร เทยวสมครงานเปนเดอนเปนปสองปไมมใครรบ หาเงนหางาน

ท�าไมได นแหละครบความแตกตางมนมอย เพราะฉะนนเราเลอกเกดได

ถาเรามบญบารม มคณงามความด ถงเราจะไมมคณงามความดอะไร สภาพ ทเราท�ากรรมเอาไวแลวไปเกด กรรมเปนตวก�าหนดการเกด กเหมอนกบเรา

เลอกเหมอนกน

คราวนมปญหาวา ถาคนมธรรม ๕ ประการตามทกลาวมาแตไมม ความปรารถนา หรอมความปรารถนาแตไมมธรรม ๕ ประการ คตของทาน

ผนนจะเปนอยางไร? จะเลอกไดไหม? ทานบอกวาไมได เพราะคตของทาน

ผนนไมตอเนอง อนนเปนนยอรรถกถำสงขำรปปตตสตร ไมใชความเหน ของผม เปนความเหนของพระอรรถกถาจารยททานอธบายสงขารปปตตสตร ทานบอกวา “ถามธรรม ๕ ประการ แตไมมความปรารถนาวา ขอใหเรา

ไปเกดทนนเถด ขอใหเราเปนอยางนนเถด อยางนกจะตองไปตามกรรม

ทไดกระท�าไว”



อกพวกหนง มความปรารถนา แตไมมธรรม ๕ ประการนนกไมได

มนตองมธรรม ๕ ประการนพรอมบรบรณ มความปรารถนา มความตงใจ

มความจงใจจงจะไปไดตามทตองการ เหมอนกบเรามเงน ๕๐๐ ใหเดกไปซอ

อะไรมากได เดกกจะซอสะเปะสะปะไปเรอยตามทแกอยากจะซอ มนกตรง

กบความตองการของเราบาง ไมตรงบาง แตถาเราระบไปเลยวา ๕๐๐ นซอ

สงนนสงน ระบสงของไปเลย เดกกตองซอสงทเราตองการมาได เพราะ

เราปรารถนาจงใจในสงนน

เราเลอกเกดได เพราะฉะนนใหบ�าเพญคณงามความดไวมากๆ เพอ

จะไดเลอกเกดไดตามทตองการ ถาตองการจะเกดทดกวานนคอเลอกไมเกด

เลอกสนอาสวะไปเลย

เรองผาอาบน�าฝนกบผาจ�าน�าพรรษา เพราะมกพดผดกนเสมอ พด

ผาอาบน�าฝนเปนผาจ�าน�าพรรษา เพราะไมเขาใจวาค�าวา ผาจ�าน�าพรรษา หมายถงอะไร ชวนกนไปถวายผาจ�าน�าพรรษากอนเขาพรรษา แมแตเทยน กประกาศกนวาท�าเทยนเพอจะไปถวายวด กยงพดไมถกตอง พดวาเทยน

จ�าน�าพรรษา ในวดใหญๆ บางแหงกมเขยนประกาศเอาไว เชญหลอเทยน

จ�าน�าพรรษา อนนไมถกตองนะครบ เราท�าความเขาใจกนเสยใหม

ค�าวา ผำจ�ำน�ำพรรษำ คอผาทถวายแกพระสงฆผทอยจ�าพรรษา ครบแลวในวดนน แปลวาออกพรรษาแลว เรยกเปนศพทวา วสสำวำสกสำฎก

หรอ วสสำวำสกสำฏกำ

ผาอาบนำาฝนกบผาจำานำาพรรษา

๙



ผำอำบน�ำฝนนน เปนผาทส�าหรบถวายพระใหนงอาบน�าฝนตลอด

๔ เดอนฤดฝนหรอฤดจ�าพรรษานนเอง ททายกทายกาน�าไปถวายกอน

เขาพรรษา เรยกเปนศพทวา วสสกสำฎก อนญาตใหพระภกษแสวงหาผาน

ไดในระยะเวลา ๑ เดอนกอนเขาพรรษา ตงแตแรม ๑ ค�า เดอน ๗ เปนตนไป

ถงขน ๑๕ ค�า เดอน ๘ ใหท�านงไดตงแตขน ๑ ค�า ถง ๑๕ ค�า เดอน ๘ ปจจบน

มประเพณททายกทายกาท�าบญถวายผาอาบน�าฝนตามวดตางๆ ในวนขน

๑๕ ค�า เดอน ๘ หรอกอนเขาพรรษากได

เทยนกเหมอนกน เทยนพรรษำ คอ เทยนทถวายพระกอนเขาพรรษา

ไมใชเทยนจ�าน�าพรรษา ถาเทยนจ�าน�าพรรษากตองน�าไปถวายตอนออก

พรรษาแลว ในวดใหญๆ กมเขยนตดเอาไว ขอใหท�าความเขาใจใหถกตอง

กจะไมผดพลาดดวยเรองพวกน ชาวพทธควรจะสนใจและท�าความเขาใจ

กนบาง ไมใชปลอยตามสบายวา ฉนจะใชของฉนอยางน แตกรวาคนทท�าไป กเพราะไมเขาใจหรอไมร ถารวาผดเขาไมท�าหรอก ถารวาพดอยางนไม ถกตอง เขากไมท�า เรองนเปนอนวาพดแคนส�าหรบผาอาบน�าฝน

เรองตอไปทจะพดกบทานผฟงทเราควรท�าความเขาใจกนใหมเพอ

ความถกตอง คอการอาราธนาศล การอาราธนาศล มอย ๒ แบบ คอแบบ

มวสง กบแบบไมมวสง มย� ภนเต วส วส รกขณตถำย ตสรเณน สห ปญจ สลำน ยำจำม อกแบบหนงคอ มย� ภณเต ตสรเณน สห ปญจ สลำน ยำจำม ไมม วส วส รกขณตถำย ค�าอธบายทอธบายกนมาและยดถอ

กนอย คอ ถาอาราธนาแบบม วส วส รกขณตถำย หมายความวา รบศล ๕

แลว ถาขาดขอใดกขาดเฉพาะขอนน ขออนไมพลอยขาดไปดวย แตถาไมม

วส วส รกขณตถำย ถาขาดขอเดยวกขาดหมดทง ๕ ขอ

การอาราธนาศล๑๐



ทานเปรยบวาเหมอนกบเรามเหรยญ ๕ ถามนหลนหายไป มนก

หายไปหมดทง ๕ บาท ถาเรามเหรยญบาท ๕ เหรยญ หลนหายไป ๑ เหรยญ

กเหลออก ๔ เหรยญ ไมเปนไร ถอวายงเหลออก ๔ เหรยญ เพราะฉะนน

อาราธนาศลแบบมวสง กเหมอนกบมเหรยญบาท ๕ เหรยญ อาราธนา

แบบไมมวสง กเหมอนกน มเหรยญ ๕ หนงเหรยญ ราคามนเทากน แต

เวลามนหาย มนหายไมเหมอนกน ถามใครสกคนหนงมาโตแยงวาเอาเหรยญ

มามดใสถงเดยวกน เวลาหลนหาย มนกหายทงถงเหมอนกน หายทง ๕ บาท

ไดเหมอนกน นถาจะเถยงในอปมากเถยงได

แตทนเรามาพจารณากนโดยเหตผลวา ท�าไมจงมาขนอยกบอาราธนา

วส วส แปลวา เปนสวนๆ คอขาพเจาขอรบศล ๕ เพอจะรกษาเปนสวนๆ

ไมใชเพอขาดเปนสวนๆ อนนเรยกวา ปจเจกสมำทำน อกแบบหนงเรยก

เอกชฌสมำทำน สมาทานรวม ไมมวสง สมาทานรวมเปนอนหนงอนเดยวกน

ทนลองมาพจารณาโดยเหตผลวา ศลนนจะขำดแตละขอตองขำด พรอมดวยองค อยางศล ๕ ขอท ๑ ปาณาตบาต มองค ๕ ปำโณ…

สตวมชวต ปำณสญญตำ…รวาสตวมชวต วฒกจตต�…จตคดจะฆา วำยำโม…

มความพยายาม เปนมรณ�…สตวตายดวยความพยายามนน ครบดวย องค ๕ น…ศลขาด

เมอขาดขอ ๑ แลว ขอ ๒ ท�าไมตองขาดดวย ในเมอไมไดท�า ขอ ๒

กมองคประกอบของเขา ขออทนนาทาน ขอกาเมสมจฉาจาร มสาวาท

สราเมรย แตละขอมองคประกอบวาตองประกอบดวยองคเทานๆ ถงจะขาด


ทนเขาไมไดท�าเลย อทนนาทานไมไดท�าเลย สมจฉาจารกไมไดท�าเลย

มสาวาทกไมไดพด สราเมรยกไมไดดม ท�าไมจะตองขาดดวย ลองคด

ดวยเหตผลด ทนถอกนมาแตไหนแตไร อธบายกนมาวา ถาอาราธนา

แบบไมมวสง ศลขาดขอเดยวกจะขาดหมด

สมมตวาคนไปงานแลวไปกนเหลา กลบมาบานกนอน แปลวาศลขอ

สราขาดแนนอน แตท�าไมขอมสาวาทจะตองขาดดวย ท�าไมขอกาเมสมจฉาจาร

จะตองขาดดวย ท�าไมอทนนาทานจะตองขาดดวย ท�าไมปาณาตบาตจงตอง

ขาดดวย ท�าไมไปปรบเขาใหเขาผดมากมาย ในเมอเขาท�าผดเพยงเลกนอย

เทานน หรอวาใครสกคนหนงพดเทจ ศลขาดพรอมดวยองค คอเจตนา

จะพดใหคลาดเคลอน แลวกพดออกไป ผฟงจะเชอหรอไมเชอกตามใจ แตก

พดไปดวยเจตนาทจะพดใหคลาดเคลอน ขอมสาวาทกขาดดวย แตท�าไม

ตองไปใหศลขอกาเมขาดดวย สรากขาดดวย อทนนาทานกขาดดวย ปาณากขาดดวย มนไมยตธรรม

เพรำะฉะนนตำมควำมเหนของผมนะครบ ผมวำค�ำอำรำธนำทมวสง

กบไมมวสง ไมมผลตอเรองขำดหรอไมขำดของศล ศลจะตองขำดพรอมดวย องคประกอบทกๆ ขอ แตทค�าอาราธนามวสงอย กบอกอยแลววา วส วส รกขณตถำย จะรกษาเปนขอๆ ขอไหนทรกษาไมไดกขอไมรกษา อยาง

อาราธนาศล ๕ บางคนพอถงขอสรา เขากหยด เขาไมรบเพราะเขาก�าลง

จะไปงานเลยง ตอนเยนไปเจอเขาท�าบญเลยงพระอย กอาราธนาศลและ

รบศล กรบศลแค ๔ ขอ ขอ ๕ ไมรบ ทจรงรบไปดวยกได ชวงทยงไม ไปดมสรากยงมศลอย พอไปดมสราเขา ศลขอสรากขาดไป ชวโมงสองชวโมง



ทศลขาดไป จะอาราธนาใหม ตงใจใหม ศลกมอยางเดม ตงใจไววาเราจะ

รกษาศลใหม เพราะฉะนนเวลาทมศลมากกวาชวงเวลาทไมม

มลกศษยคนหนงโทร.มาถามวา มดเยอะเหลอเกน ไมรจะท�าอยางไร

ในพรรษานจะรกษาศลขอ ๑ ไดหรอเปลา? กตอบไปวาท�าเทาทจะท�าได

ชวงเวลาทไมไดท�ามนมากกวาชวงเวลาทท�า ชวงเวลาทเราไมไดท�าเรากมศล

ขอ ๑ ปำณำตปำตำ เวรมณ สกขำปท� สมำทยำม ชวงเวลาทไมไดท�ามเยอะ

ชวงเวลาทท�านดหนอย มศลขาดบาง ทะลบาง ดางบาง พรอยบาง ดกวา

คนไมมศล เหมอนกบมเสอใส มผานง ถงมนจะขาดบาง ทะลบาง ดางบาง

พรอยบาง กดกวาคนทไมมผานง ไมมเสอใส ลองนกดนะครบ…

บางคนก�าลงจะไปหาปลากน เดนผานไปเจอเขาก�าลงท�าบญอยท ศาลา พระทานกบอกใหรบศลกอน เขากรบ แตเขาบอกวา ขอปาณาตปาตา

เขาไมรบ เพราะก�าลงจะไปหาปลากน พระทานฉลาดบอกวา “กอนทจะไป

ถงทหำปลำ บำงทงจะกดเองตำยเสยกอน รบศลไปกอนเถอะ กวำจะไป ถงทหำปลำ เองกยงเปนคนมศล ๕” แกกรบไป ตอนหาปลาอย ศลกขาดไป ตอนทยงไมไปถงทหาปลา กเปนคนมศลขอ ๑ อย

เพราะฉะนนเรองอาราธนาศลมวสงน เขาใจวาจะเปนเพราะวาใคร

ทรกษาไดขอไหนกรบไปขอนน ใครรกษาขอไหนไมไดกไมรบ รกษาเปน สวนๆ รกษาเปนขอๆ กได ไมไดบอกวาเพอจะขาดเปนสวน หรอขาด ไมเปนสวน ไมไดบอกอยางนนสกหนอย ท�าไมจงมาอธบายกน มาสอนกน

ตลอดเวลาวาถามวสงแลว ขาดศลขอไหนกจะขาดเฉพาะขอนน ถาไมม


วสงแลวละกขาดหมดทง ๕ ขอ ดไมมเหตผล ผมกเสนออยางน ถาหากวา

ไมถกหรอทานผ อนมความเหนเปนอยางอน กชวยอธบายกนมา ถา

พระคณเจารปใดทฟงอย เทศนออกอากาศทางวทยบอยๆ เหนดวยไมเหนดวย

กลองพดออกมาทางวทยวาเรองนเปนอยางไร ควรจะยตเปนอยางไรจะได

พดกบญาตโยมใหถกตอง ไมเขาใจผดกนตอไป



มค�าถามขนมาวา ผมศลใหทำนในผทศล และผทศลใหทำนในผมศล อยำงไหนไดบญมำกกวำ ผมศลใหทานในผทศล หมายความวา พระเปน

ผทศล คอไมมศล ผใหคอฆราวาส เปนผมศล นชดหนง

อกชดหนง คอผใหเปนผทศล เปนคนไมมศล ผรบเปนคนมศล ให ทานในผมศล ใน ๒ คนน คนไหนไดผลมากกวาหรอไดบญมากกวา

การใหทานของผทศล และผมศล

๑๑



โดยทวไปเราสอนกนวา การใหทานในผมศลไดบญกศลมาก ทาน

ทใหแกผ มศลยอมมผลมาก ทานทใหแกผ ทศล หามผลมากเชนนนไม

พระพทธเจาตรสเอาไว แตในกรณนเราพดถงผใหกมศลดวย เราไมเคย

พดกนถงผใหเลย เราพดถงแตผรบ สวนมากผรบคอพระสงฆหรอใครกตาม

ทเปนคนมศลมธรรม แตเราไมเคยพดกนถงผใหเปนคนมศลหรอไมม

ถาสมมตวา ผใหเปนคนมศลแตใหทานในคนไมมศล นคหนง อกคหนง

คอผใหเปนคนทศลใหทานในผมศล ผรบเปนคนมศล ทานคดวาคไหนผให

จะเปนผไดบญมาก ค�าตอบทมอยคอ ผมศลใหทำนในผทศลไดผลมำกกวำ

ผทศลใหทำนในผมศล อนนมค�าตอบปรากฏอยในทายๆ ของทกขณำวภงค

สตร ทงนกเพรำะพระพทธเจำตองกำรใหผใหพฒนำตนขนมำเปนผมศล

ธรรมดาศลมอานสงสมากกวาทานอยแลว ถาเอา ๒ ตวมาเทยบกน ศล

กบทานอนไหนมอานสงสมากกวา กตอบวา ศลมอานสงสสงกวา เพราะฉะนน ผมศลดวยตวเองกเรยกวาเปนผมบญอยในตวเองอยแลว

ผมศลใหทานในผทศล กบผทศลใหทานในผมศล อยางไหนจะมผล

มากกวา ไดพดเปรยไปบางวาผมศลใหทานในผทศล ผใหเปนคนมศล แม จะใหทานในผทศลกมผลมาก ส�าหรบผทศลแมใหทานในผมศล กไมมผลมาก ถามศลทง ๒ ฝาย คอทงผใหและผรบเปนผมศลกไมมปญหา มผลมาก

และดทสด ทนถาผทศลเปนผใหและผทศลเปนผรบกไมมปญหา มผลนอย

ทง ๒ ฝาย


ขอใหทานทบทวนดทกขณาวสทธ ๔ อยางทพระพทธเจาทรงแสดงไว

ในทกขณำวภงคสตร สตรทวาดวยการจ�าแนกทกษณา ทกษณำ แปลวา

ทาน, ของทจะให, การให

พวกท ๑ ในทนนไดพดถงบรสทธทางฝายทายก (ผให) และไมบรสทธ

ทางฝายปฏคาหก (ผรบ) นนอยางหนง แปลวา บรสทธทางผให

แตไมบรสทธทางผรบ ผใหเปนคนดมศลธรรม แตผรบเปน

คนทศล นพวกหนง

พวกท ๒ ผใหเปนผไมบรสทธ เปนผทศล ไรธรรม ผรบเปนผมศลมธรรม

พวกท ๓ เปนผทศลทง ๒ ฝาย

พวกท ๔ เปนผมศลทง ๒ ฝาย ทงผใหและผรบ ทกษณาบรสทธ

ทง ๒ ฝาย อนนในหวขอธรรมทานเรยกวา ทกขณำวสทธ

ความบรสทธแหงทกขณา

ผมศลใหทำนในผทศล มผลมำกกวำ กเพรำะเหตทวำ

ประกำรท ๑ ถาเราเอามาจบคกนเขา ทานกบศลน ศลมอำนสงส

มผลมำกกวำทำนอยแลว เพราะเปนการพฒนาตนใหเปนคนมคณภาพ ใหเปนผมศลธรรมอยในตน สงคมกจะสงบเรยบรอย ดกวาสงคมทมการ ใหทานแตไมมผรกษาศล และสงคมจะเดอดรอนมแตการเบยดเบยนกน

อกประกำรหนง พระพทธเจาทานตองการใหพทธบรษทพฒนาตน

ขนมาเปนผมศลมธรรมเสยเอง คอใหไดรบผลแหงการเปนผมศลมธรรม



เสยเอง แทนทจะคอยแตนงรบผลจากผประพฤตศลธรรม มศลดมธรรมงาม

แลวเรากไปท�าบญกบทาน แลวกไดรบผลบญจากการท�าบญ พระพทธเจำ

ตองกำรใหพฒนำสขนทเรยกวำ ใหเปนผมบญเสยเอง ใหเปนผมศลธรรม

เสยเอง ทานอธบายไวในอรรถกถาทกขณาวภงคสตรวา เหมอนกบชาวนา

ทฉลาดแมจะไดนาทไมคอยดนก แตเปนคนฉลาด ขยน รจกพช รจกพนธ

ขาวและรจกบ�ารงนา กสามารถทจะท�านาขาวใหดได ขอนฉนใด แมวาจะได

เนอนาไมคอยด ผรบทานของเราเปนผไมคอยมคณธรรมนก แตบคคลผให

เปนผมศลมธรรม กจะไดผลมากหรอไดบญมากเพราะมบญอยในตว

อกประกำรหนง ในสงคมพทธเรามวฒนธรรมอยอยางหนง คอทาน

ใหเรารบศลกอนแลวจงใหทาน ทานสงเกตไหมครบ เวลานมนตพระมา

สวดมนต ฉนเพลทบาน หรอเวลาไปท�าบญทวด แมแตงานสวดศพทวดกอน

ททานจะสวดศพ และตอไปเรากจะบ�าเพญบญโดยการถวายขาวของแกพระ ทานกจะใหเจาภาพรบศลเสยกอน เพราะตามหลกทกลาวไวในพระไตรปฎก วา ทำนของผมศลเปนทำนทมผลมำก แปลวาตองการใหมศลเสยกอนแลว

จงใหทาน ทานของผเชนนนเปนทานทมผลมาก

ไดคยเรองนกบหลายทานเหมอนกน บอกวาผ มคณธรรมสงมาก เทาไร การใหของบคคลเชนนนกจะมผลมากเทานน แมจะใหแกคนทไมคอย

จะมศลธรรม แตถาผ ใหเปนผมคณธรรมสงมาก การใหจะมผลมาก ใน

อรรถกถำทกขณำวภงคสตร ทานยกตวอยางเปรยบเทยบไวอยางนนะครบ


ทานทพระพทธเจาใหแกพระสารบตร ผมขอสมมตของขนมาเอง

นะครบ สมมตวาพระพทธเจาประทานจวรแกพระสารบตรชดหนง กบการ

ทพระสารบตรถวายจวรแกพระพทธเจาชดหนง ทานตงปญหาวาใครจะได

อานสงสมากกวาในการท�าครงนน พระสารบตรไดมาก หรอพระพทธเจา

ไดมาก ทานตอบวา พระพทธเจาไดมากกวา ทจรงโดยธรรมดา โดยจตส�านก

ของเรา พระสารบตรตองไดมากกวา เพราะพระสารบตรไดถวายของ

ไดถวายทานแดพระสมมาสมพทธเจาซงเปนบรษสงสด ในอรรถกถาตองการ

ยกตวอยางเปรยบเทยบใหเหนวา ผมคณธรรมสงเทำไร ท�ำบญท�ำทำนกจะม

ผลมำกเทำนน ในทนพระพทธเจามคณสมบตพเศษมากมายกวาพระสารบตร

เพราะฉะนนทานทพระพทธเจาประทานแกพระสารบตรจงมผลมากกวา

ผมคดว าตวอยางชดเจน เพราะฉะนน ถ าเราพฒนาตวของเราใหม

คณธรรมสง ใหมคณงามความดมาก ทานของเราการท�าความดของเรา กจะมผลมาก ถาไดผรบทเปนผบรสทธ มศล มธรรมเขาดวย กจะมผล

มากเหลอหลาย แมวาจะไดผรบทมคณธรรมนอย มศลนอย กยงมผลมาก

อยแลว

เมอวานนพอพดถงเรองนจบรายการทางสถานลงแลว มทานผฟง ทานหนงโทรศพทเขามาทนท ขอคยดวยเกยวกบเรองน บอกวาขอใหเนน

เรองปญญาดวย ผมกเหนดวยวาการทเราจะพฒนาบคคลหรอพทธบรษท

ใหเปนผมปญญา เมอพทธบรษทเปนผมปญญาแลว การทจะรกษาศลกตาม การทจะใหทานกตาม การทจะประพฤตวตรตางๆ กตาม มนจะดไปหมด จะไมเปนสลพพตปรามาส คอเขาใจเหตผลในการท�า ในสงทท�า ในการ

ประพฤตศลธรรมตางๆ ถาพดทางภาษาปรชญาเขาเรยกวา ไมเปน Slave



Morality คอไมเปนศลธรรมแบบทาส แตจะเปน Master Morality เปน

ศลธรรมแบบนาย ศลธรรมแบบทาส คอท�าตามๆ กนไป ไมตองคดเหตผล

ท�าตามๆ กนไป เคยท�ากนมาอยางไรกท�ากนไปอยางนน เชอตามกนไป

อยางทพระพทธเจาตรสเปรยบเทยบเอาไววา เหมอนคนตำบอด

จงคนตำบอด เดนตามกนไปเปนแถวๆ เปนคนตาบอดทงนน ไมมคนตาด

สกคนหนง ถามคนตาดขนสกคนสองคน แลวท�าคนตาบอดใหเปนคนตาด

พอเขาตาด เขากเดนของเขาไปเองได ไมตองไปจงเขากได เขาเดนของ

เขาเอง เขารวาตรงไหนเปนหลมเปนบอ ตรงไหนเปนโคลนเปนเลน ตรงไหน

มน�า ตรงไหนมหนาม ตรงไหนมอนตราย ตรงไหนไมมอนตราย เขารเขาเอง

เพราะวาเขามดวงตา ถาเขาไมมดวงตา เขาเปนคนตาบอด พอจะประพฤตศล

กเปนสลพพตปรามาส ไมรเพราะสอนกนมาอยางนกท�ากนไป พอเขาจะปฏบต

ธรรมกปฏบตกนไปตามทเคยท�ากนมา ท�ากนมาอยางไรกท�ากนไปอยางนน กแลวกน อยาออกความคดเหน อยาไปหวหมอ อยาแสดงความคดเหนอะไร นอกคอก นอกลนอกทาง เปนอยางนนไป

คลายๆ กบวาเราไปขงความคดของคนเอาไวไมใหเขามเสรภาพใน

ความคด ในขณะเดยวกนเรากพยายามสงสอนใหคนมเหตผล พยายามให เขาเรยนหนงสอ พยายามสอนใหเขามเหตผล แตคนทมเหตผล ถำเขำ ไมมเสรภำพในทำงควำมคดเหน เขำจะไปใชเหตผลกบอะไร เขำจะไปใช

เหตผลกบใคร เขำจะใชเหตผลไดอยำงไร ในเมอเขำไมมเสรภำพทจะใช

เหตผล เพรำะฉะนนในทำงศำสนำยงจ�ำเปนจะตองเปดกวำงใหคนใชเหตผล

ได ใหเขำมเสรภำพทจะใชเหตผลไดแลวเขำจงจะใชปญญำเฉลยวฉลำดขน


เปนพทธบรษททเฉลยวฉลำดขนและมควำมสขขน มควำมเปนตวของตวเอง

มำกขน มควำมฉลำดขน กเปนความประสงคของพระพทธเจาทตองการ

ใหเปนอยางนน

เพราะฉะนนผทโทรศพทเขามาบอกวาใหเนนเรองปญญา อนนผม

เนนอย เสมอเรองปญญา เรองศล สมาธ และปญญา เรากตองมไป

พรอมๆ กนดวย ไมใชวาเราตองท�าเรองศลกอน แลวคอยท�าเรองสมาธ

สมาธเสรจแลวกคอยท�าปญญา ไมใชอยางนนนะครบ ตองท�าพรอมๆ กนไป

ทงศล ทงสมาธ ทงปญญา เปนสหพนธซงกนและกน ตองท�าพรอมกนไป



เรองทจะเสนอเขาสการพจารณาวนจฉย คอคนถธระกบวปสสนาธระ

วาพระพทธเจาไดตรสไวหรอไม เรามกไดยนกนบอยๆ วา พระพทธเจาตรส

วา “ธระในศาสนานม ๒ คอคนถธระกบวปสสนาธระ” ไดเอาขอความมาจาก อรรถกถาธรรมบทเปนเบองแรกวา ผทเรยนบาลแรกๆ ตงแตประโยค ๒ ประโยค ๓ ขนไป จะแปลอรรถกถาธรรมบทเปนหนงสอชดแรก ม ๘ เลม

ดวยกน ทานเรยกวา ๘ ภาค ในภาคแรกหรอภาคหนงจะเรมดวยพระ

จกขบาล พระเถระตาบอดททานรกษาตา หรอท�าความเพยรจนตาบอด

คนถธระกบวปสสนาธระ๑๒



ในเรองนนไดเลาวา ตอนเปนฆราวาสไปฟงธรรมของพระพทธเจา

แลวเลอมใส ออกบวชในส�านกของพระพทธเจา เมอได ๕ พรรษาแลว

อยในส�านกของอปชฌายะอาจารยได ๕ พรรษาแลวกตองการจะปลกตน

ไปบ�าเพญเพยรในปา กเขาไปถามพระพทธเจาวา ธระในศาสนานมเทาไร

พระพทธเจาตรสตอบไปวา ธระในศาสนานม ๒ คอ คนถธระและวปสสนาธระ

คนถธระนนคออยางไร คอการเรยนพระพทธพจน คอพระไตรปฎกนกายหนง

บาง สองนกายบาง สามนกายบาง หรอวาทงหมดบาง แลวจ�าไวบอกกลาว

สงสอน อยางนเรยกวาคนถธระ วปสสนาคอการเจรญวปสสนา พจารณา

ขนธโดยความเปนของเสอมไป สนไป เปนธรรมดา นเรยกวาวปสสนำธระ

พระจกขบาลคดวาบวชเมออายมากแลว จะเรยนคนถธระกคงล�าบาก เลย

สมครใจทจะเรยนวปสสนาธระ คอออกปาเพอไปท�าวปสสนา

ขอเรยนทานทงหลายทงเปนบรรพชตและคฤหสถทวา นเรากไดมา

จากอรรถกถาธรรมบทภาคหนง หนา ๗ เปนหนแรก ในทอนกอาจจะมบาง แตทประสบการณครงแรกของผ เรยนปรยตธรรมกคอจากคมภร อนน เพราะทกคนทเรยนเปรยญบาลประโยค ๒ ประโยค ๓ จะตองผาน ทน

นำสงเกตอยทค�ำตอบทวำ คนถธระคอกำรเรยนพระไตรปฎก กำรเรยน

พระพทธวจนะ นกำยหนงบำง สองนกำยบำง สำมนกำยบำง หรอทงหมด บำง เปนทนำสงเกตวำในสมยพระพทธเจำนนพระไตรปฎกยงไมม ในทนน ทานกลาวถงพระไตรปฎก ทานกลาวถงนกายทง ๕ คอ นกายของพระ-

สตตนตปฎก คอ ท. มะ. สง. อง. ข. ทฆนกาย มชฌมนกาย สงยตตนกาย

องคตตรนกาย ขททกนกาย


ตามความเปนจรงแลวสมยพระพทธเจาพระไตรปฎกยงไมม พระ-

พทธเจาจะตรสไดอยางไรวา คนถธระคอการเรยนพระไตรปฎก ยอมจะ

เปนไปไมไดอยด เพราะพระไตรปฎกยงไมม แลวกในต�ำรำชนพระพทธพจน

ในพระไตรปฎกไมมค�ำวำธระ ๒ คอ คนถธระและวปสสนำธระ มำมใน

อรรถกถำธรรมบท ซงแตงเมอ ประมำณ พ.ศ. ๑๐๐๐ โดยประมำณ คอ

พทธศตวรรษท ๑๐ แลว โดยพระพทธโฆสำจำรย เพราะฉะนนขอสงเกต

ในทน คอทเราพดกนอยเสมอวา พระพทธเจาตรสไววาธระในศาสนานม ๒ นน

ไมเคยปรากฏในพระพทธพจน แตมาปรากฏในอรรถกถาธรรมบท โดยเฉพาะ

อยางยงอรรถกถาธรรมบททอางถงสกครน เรากอางตามอรรถกถา มนเปน

ไปไมได เพราะฉะนนขอใหสงเกตไวในทนวา ค�ำวำคนถธระและวปสสนำธระ

นน มในชนอรรถกถำ ไมมในชนพระไตรปฎก เพราะฉะนนตามนยอรรถกถา

มธระอย ๒ อยางคอ คนถธระ การเรยนปรยตธรรม และวปสสนาธระ คอ การเจรญสมถวปสสนา อยางนกนาจะได แตถาจะบอกวาพระพทธเจาตรสวา

ธระมอย ๒ อยางคอ คนถธระกบวปสสนาธระ กเหนจะควรท�าความเขาใจ

กนใหม เพราะค�าอธบายในอรรถกถานนไมสมจรง ไมสอดคลองกบความ เปนจรง อนนกเปนเรองทเรำควรท�ำควำมเขำใจกนใหมวำ ธระทง ๒ นน ไมไดเปนพระพทธพจน แตเปนค�ำของพระอรรถกถำจำรย



ธรรมสจจะ เปนค�าทบญญตกนใชใหม ซงหมายถงสงทเปนควำมจรง

เฉพำะเรอง เฉพาะเหตการณ เฉพาะเรองนนๆ เปน Particular ไมสากล

ไมเปน Universal

สจธรรม โดยธรรมดาเราน�าค�ามาตอกนคอ สจจะกบธรรม ในบาล สวนมากจะมค�าเดยวคอสจจะ หรอมเชนนนกมธรรมะ เชน ยมห สจจญจ

ธมโม จ อหสำ สญญโม ทโม สเว วนตมโล ธโร โส เถโรต ปวจจต สจจะ

และธรรมะมอยในทานผใด ผนนจดวาเปนสตบรษหรอผประเสรฐ อะไรกแลวแตวาจะไปในวรรคตอไป แตจะไมมค�าตอกนวา สจจธมโม หรอสจจธม เพราะ

เราน�ามาผกศพทใช น�ามาเชอมโยงกนใช หมายถงสงทเปนความจรงสากล

ธรรมสจจะกบสจธรรม๑๓



แตค�าหนงทจะใหหมายถงความจรงเฉพาะเรองเฉพาะเหตการณท

พระพทธเจาทานตรสเฉพาะเหตการณกบญญตค�าวา “ธรรมสจจะ” มาใช

ตวอยางเชน พระพทธพจนทวา ไมควรพรำประโยชนตน เพรำะประโยชน

ของผอนแมมำก เหนประโยชนตนแลวกควรขวนขวำย ขวนขวายในประโยชน

ของตน อยางนดเหมอนวาจะเปนการสอนใหคนเหนแกตว คอวาไมควรพรา

ประโยชนของตวเองเพอประโยชนของผอนแมจะเหนวามากมายสกเทาไร

กตาม รประโยชนของตนแลวกควรจะขวนขวายในประโยชนของตน พระพทธ

ด�ารสแบบน ทานตรสเฉพาะเรองเฉพาะกรณ

มเรองนทานวจนะเลามากอน คอเมอพระพทธเจาจวนจะปรนพพาน

พระทงหลายอนจบกลมกนคอยแวดลอมพระพทธเจา จบกลมกนวพากษ

วจารณ รองหมรองไห แสดงความเศราโศกเสยใจ ในการทพระพทธเจา

จะตองนพพานไป มพระรปหนงทานคดวาตลอดเวลาทพระพทธเจายงทรง พระชนมอย ทานยงไมนพพาน เราควรจะขวนขวายในประโยชนของตน บรรลอรหตตผลเพอบชาพระพทธเจากอนททานจะนพพาน ทานกปลกตว

ออกมา ไมสงสงกบใคร พระรปนนสมมตชอวา พระอตตทตถะ อตตทตถะ

แปลวำ ประโยชนของตน ทานอนเหนพระอตตทตถะแลวกร สกวาไมม ความรกในพระพทธเจา กไดน�าความนนไปกราบทลพระพทธเจาวาพระรปน ไมมความอาลยรกในพระองค พระพทธเจาทานตรสเรยกมาถาม ไดความตามท

เลามา มความคดอยางไร มความรสกอยางไรจงท�าอยางนน พระพทธเจา

ทานทรงอนโมทนาวาดแลวภกษ ดแลว ท�าอยางนแหละถกตองแลว ผทเคารพ

บชาเรา ตองการจะบชาเรากควรจะท�าอยางภกษรปนแล พระพทธเจาก ตรสพระพทธพจนทวา อตตทตถ� ปรตเถน พหนำป นหำปเย อตตทตถม


ภญญำย สทตถปสโต สยำ ไมพงพราประโยชนของตนเพอประโยชนผอน

แมมาก รประโยชนของตนแลวพงขวนขวายในประโยชนของตนอยางน

ทนประโยชนของตนททานหมายถงในทนกคอนพพาน ทานตองการ

จะใหถงนพพานโดยเรวทสดเพอจะบชาพระพทธเจาเมอยงทรงพระชนมอย

เหลอเวลาอกไมกเดอนพระพทธเจาจะนพพาน เพราะฉะนนเรารบท�าความ

เพยรเพอเอาอรหตตผลใหได เพอเปนเครองบชาสกการะพระพทธเจา ซง

เปนการบชาทแทจรง เปนการเคารพทแทจรง พระพทธเจาทานตองการ

อยางน ทานไมตองการใหใครมาแวดลอมพระองค ไมตองการใหใครมามว

บชาสกการะพระองคโดยไมท�าหนาทของตน

ผมคดวาแมพระพทธเจาจะปรนพพานไปนานแลว แตเวลานเราท�า สงแทนพระองคคอพระพทธรปขนมากมายกายกองใหญโตมโหฬาร วจตร

พสดารหลายแบบหลายชนด ตองการใหคนบชา ถาพระพทธเจายงทรง

พระชนมอยและไปทลถามพระองควา พระองคตองการอยางนไหม ผมคดวา ทานจะตอบปฏเสธ ถาโดยปฏปทา โดยแนวทางของพระองค พระองค จะตอบปฏเสธ พระองคจะตอบวา อยามามวนงบชาฉนอยเลย อยามาสวด

ออนวอนฉนอยเลย หนาทอะไรทเปนหนาทของตวกท�าหนาทไปเถด ท�าหนาท

ของตวไปเถด อยามามวสวดออนวอนฉนอยเลย ถาพระพทธเจาสามารถ จะกลบมาไดและมาไดเหนอะไรตออะไรทเราท�ากนอย เวลาน ใหญโต มโหฬาร วจตรพสดาร แปลกๆ ใหมๆ ตางๆ ท�าไมเราไมสบเจตนารมณ

ของพระศาสดาทตองการใหทกคนท�าหนาทของตนใหถกตองดงาม แทน

การทจะมาเคารพกราบไหวบชาสกการะพระองคอย ตวอยางกมกอนทจะ



ปรนพพาน ประชาชนทงหลายมาสกการะบชาพระองคดวยดอกไมของหอม

มากมาย ครดไปหมดเลย พระพทธเจาตรสกบพระอานนทวา “อานนทเอย

อยางนๆ ไมชอวาบชาตถาคตหรอก ไมชอวาเปนการบชาอยางยง แตผใด

ปฏบตธรรมสมควรแกธรรม ปฏบตชอบ ธมมำนธมมปฏปนโน โหต สำม

จปฏปนโน อนธมมจำร ปฏบตตามธรรมอย ผนนแหละชอวาบชาตถาคต

ดวยการบชาอยางยง”

พระพทธเจาทานเปนผไมเหนแกพระองค พดกนอยางสามญวาความ

เหนแกตวทานไมมแลว ทานเหนแกผอน ตองการประโยชนสขแกผอน อะไรท

เปนประโยชนสขแกผอน ทานกท�าอยางนน แตสาวกรนหลงเขาใจเจตนารมณ

อนนของพระพทธเจาหรอเปลา หรอเขาใจแตท�าเปนไมเขาใจ เพออะไร

บางอยางทแฝงอย อนนคอธรรมสจจะกบสจธรรม ธรรมสจจะเปนเฉพาะ

เรองเฉพาะกรณ พระพทธเจาทานตรสเฉพาะภกษรปนน ปรารภภกษรปนน แลวกตรสอยางน เฉพาะภกษรปนน เฉพาะเรองนน หรอวาขอความใน กาลามสตรทเราชอบอางองถงกนอย อนนน พระพทธเจาตรสกบชาว

กาลามะ ดเหมอนจะไมใชเทศนาทวไปทจะเทศนกบใครๆ เหมอนอยาง

อรยสจ เหมอนอยางอนปพพกถา เหมอนอยางไตรลกษณหรอปฏจจสมปบาท หรอกฎแหงกรรม ซงเปนสากล และพระองคตรสอยเสมอๆ แกคนทงปวง อนนเรยกวาเปนสจธรรม อรยสจ กฎแหงกรรม ปฏจจสมปบาท ไตรลกษณ

เหลานเปนสจธรรม เปนสงสากล มความหมายครอบคลมทวไปหมดกบ

คนทกคน


ขอยกตวอยางอกอนหนงทเปนธรรมสจจะ คอวนยพระ วนยพระเปน

จรงเหมอนกน แตเปนธรรมสจจะ จรงเฉพาะเรอง เฉพาะกรณ เฉพาะพระ

เฉพาะกลมพระเทานนทจะตองปฏบตตามนน แตถาไมตองการจะปฏบต

กออกมาจากหมเสย พอออกมาจากหมแลวกไมตองท�าตามวนยนน เพราะ

วนยเปนความจรงเฉพาะกรณ เฉพาะหม เฉพาะกลม ถาเราไมตองการ

จะท�าตามวนยทท านวางเอาไวเพอหม คณะ เรากออกมาเสยจากกล ม

เหมอนกบเปนสมาชกของสมาคม ถาเราไมตองการจะปฏบตตามบญญต

หรอระเบยบของสมาคม กออกมาเสยจากสมาคม เรากไมตองท�า



เปนเรอง ๘๔,๐๐๐ พระธรรมขนธจรงๆ หรอเปนแตเพยงส�านวน

หรอเปนการเรยกสงทมจ�านวนมาก กเลยใสตวเลข ๘๔,๐๐๐ ธรรมขนธ ลงไป

ถาทานสงเกตดนะครบจากหลายๆ เรอง เชนวา ภเขาหมาลยมยอด

มาก ไมรวากยอด กหมน กพนยอด นบไมไหว ทานกใสลงไปวา ๘๔,๐๐๐ ยอด หรอมหาสมทรลก ๘๔,๐๐๐ โยชน อะไรท�านองน จนถงมพระมหากษตรย ในสมยนนมสนม ๘๔,๐๐๐ นาง หรอทาวสกกะมเทพธดา ๘๔,๐๐๐ เปน

บรวาร จ�านวนมากๆ ทานกใส ๘๔,๐๐๐ ลงไป จนถงสมยพระเจาอโศกทรงให

สรางธรรมวหาร ธรรมวหารหมายถงทอย บางแหงกบอกวาสรางวด ตรส ถามวาพระธรรมมจ�านวนเทาไร มผ ตอบวาม ๘๔,๐๐๐ พระธรรมขนธ

เลยรบสงใหสรางวหาร สรางวด สรางทอย ๘๔,๐๐๐ แหงในอนเดยในเวลานน

พระธรรม ๘๔,๐๐๐ ธรรมขนธ๑๔



สมเดจกรมพระยาด�ารงราชานภาพ ทรงนพนธเรองพทธเจดย กทรง

สนนษฐานวาเปนแตเพยงจ�านวนมากเทานนเอง ไมจ�าเปนวาจะตอง

๘๔,๐๐๐ ตามทใหตวเลขเอาไว เพราะจ�านวน ๘๔,๐๐๐ พระธรรมขนธน

ทานคดวา ๘๔,๐๐๐ ธรรมขนธจรงๆ หรอเปนแตเพยงส�านวน หรอ Idiom

ทเรยกพระธรรมทมจ�านวนมากเหลอทจะนบ กเลยใสตวเลข ๘๔,๐๐๐ ลงไป

หรอวาใครเคยนบได ๘๔,๐๐๐ บาง ใครเคยนบวาธรรมขนธหนงนนคอเทาไร

แคไหนทเรยกวา ๑ ธรรมขนธ นบอยางไรใหได ๘๔,๐๐๐ ธรรมขนธ อนน

ทานลองนกดวาเปนเทาตวเลขนจรงๆ หรอเปนแตเพยงเรยกพระธรรม

ซงมจ�านวนมากเหลอทจะนบ เหมอนกบภเขายาวมยอด ๘๔,๐๐๐ ยอด

พระมหากษตรยมสนม ๘๔,๐๐๐ นาง อะไรท�านองน อะไรทเปนจ�านวนเลข

มากๆ ทานกใส ๘๔,๐๐๐ ลงไป

คราวนถาเปนจ�านวนรอย ทานกใส ๕๐๐ ลงไป โจร ๕๐๐ เกวยน

๕๐๐ ภกษมบรวาร ๕๐๐ ใส ๕๐๐ คอจ�านวนรอยไมรเทาไร ไมรกรอย หรอ มเศษเทาไร ขเกยจนบกใส ๕๐๐ ลงไป ท�านองน ถาทานอานคมภรพบ หมโจร กจะเปนโจร ๕๐๐ เสมอ อนนกขอฝากไวดวยวาเราควรจะท�า

ความเขาใจกนอยางไร ถาทานผใดคดวามนเปน ๘๔,๐๐๐ ธรรมขนธจรงๆ

ลองนบดวาเทาไรเปนหนงธรรมขนธ แลวนบอยางไรใหได ๘๔,๐๐๐ น เรองหนง ถาเราท�าความเขาใจกนใหมวาเปน Idiom เปนส�านวนเรยก พระธรรมทมจ�านวนมาก ไมจ�าเปนตองตรงตามน กหมดปญหาไป

มาถงอกเรองหนง เรองพทธศาสนา ๕,๐๐๐ ปจรงหรอไม อนนม

คนถามเสมอครบวา ทวาพทธศาสนาจะด�ารงอย ๕,๐๐๐ ปนนเปนความจรง

หรอไม?

บางคนเชอเอาวาเปนเรองจรง วาพทธศาสนาจะด�ารงอย ๕,๐๐๐ ป เทำทไดพบ คอพระพทธเจำไมเคยตรสเอำไว ไมเคยพบทเปนพระพทธพจน

วำ พระพทธศำสนำจะด�ำรงอย ๕,๐๐๐ ป แลวกหมด แตมปรำกฏใน

อรรถกถำหลำยแหง เชน อรรถกถาทฆนกายกม ในอรรถกถาวนยกม ตอน ทเลาเรองการท�าสงคายนาครงท ๑ เมอท�าสงคายนาเสรจแลว แผนดนไหว ปานประหนงจะบอกวา ศาสนาทพระเถระทงหลายไดท�าสงคายนาแลว

ครงนจะด�ารงอย ๕,๐๐๐ ป ทานโปรดพจารณาใหด และลองนกถงค�าวา

“แผนดนไหวปานประหนงจะบอกวา” ธรรมวนยหรอพทธศาสนาทพระเถระ

มพระมหากสสปเปนประธานท�าสงคายนาแลวนจะด�ารงอยได ๕,๐๐๐ ป นกม

พทธศาสนา ๕,๐๐๐ ป๑๕



ในอรรถกถาทกขณาวภงคสตร ในมชฌมนกายกม รวมความวาม

หลายแหง แตมในอรรถกถาเทานน ไมมทเปนพระพทธพจนทตรสบอก

เอาไววา พทธศาสนาของเราจะด�ารงอย ๕,๐๐๐ ป พระพทธพจนทมอยกม

เปนกลางๆ ตอนทตรสกบทานสภททะปจฉมสาวก พระสาวกองคสดทายท

พระพทธเจายงทรงพระชนมอย ตอนทพระพทธเจาจะปรนพพานวา “สภททะ

ถำภกษทงหลำยเปนอยโดยชอบ โลกกจะไมวำงจำกพระอรหนต” ถาถอตาม

พระพทธพจนนกแปลวา ตราบใดทภกษทงหลายเปนอยโดยชอบ โลกกจะ

ไมวางจากพระอรหนต คอพทธศาสนายงด�ารงอยไดเรอยไป ไมจ�ากดกาล

เวลาวาจะเปน ๕,๐๐๐ ป หรอ ๕๐,๐๐๐ ป หรอ ๕๐๐,๐๐๐ ป ตราบเทาท

ภกษทงหลายหรอพทธบรษทมองในแงกวาง กคอพทธบรษทยงเปนอย

โดยชอบ

ทวา เปนอยโดยชอบ คอเปนอยตำมอรยมรรคมองค ๘ ยงด�าเนน

ชวตอยตามอรยมรรคมองค ๘ โลกจะไมวางจากพระอรหนต เมอโลกไมวาง จากพระอรหนตกไมตองหวง ไมตองกงวลถงพระอนาคาม พระสกทาคาม พระโสดาบน หรอกลยาณปถชน ยอมจะตองมเปนแนนอน เพราะมไดงาย

กวามพระอรหนต เพราะฉะนนขอใหถอตามนยพระพทธพจนจะดกวาไป

ปกใจเชอวา พทธศาสนาจะด�ารงอย ๕,๐๐๐ ปแลวกจะหมด

เมอ พ.ศ. ๒๕๐๐ ไดมการจดพธฉลอง ๒๕ พทธศตวรรษขน ในประเทศไทย เปนงานใหญท�าพธทสนามหลวงหลายวน ในครงนน

เมอ พ.ศ. ๒๕๐๐ ทประชมพระเถระผใหญรวมทงนกปราชญไดประชมกน

วาจะใชค�าอยางไร จะใชค�าวา “ฉลองกงพทธกาล” หรอ “ฉลอง ๒๕


พทธศตวรรษ” ถาใชค�าวาฉลองกงพทธกาล กเปนการยอมรบความคด

เรองพทธศาสนา ๕,๐๐๐ ปวาเปนจรง พระเถระในเมองไทยตกลงใจ

วำจะใหใช “ฉลอง ๒๕ พทธศตวรรษ” เปนการปฏเสธหรอไมยอมรบ

ความคดทวาพทธศาสนาจะด�ารงอย ๕,๐๐๐ ป ยอมรบแตเพยงวาบดน

พทธศาสนามาถงพทธศตวรรษท ๒๕ คอ ฉลอง ๒๕ พทธศตวรรษ ตอนน

กเปนพทธศตวรรษท ๒๖ ตนๆ จะมตอไปเทาไรกไมทราบ แลวแตความ

เปนอยโดยชอบของพทธบรษทมไดแคไหน

ในคราวฉลอง ๒๕ พทธศตวรรษ มปญหาขนอกปญหาหนงวาเรา

จะวงสายสญจนรอบสนามหลวงและท�าพธท�าน�ามนตสวดมนตวงสายสญจน

หรอไม? ในทสดทประชมตกลงเปนทเรยบรอยวาจะไมท�า ไมมการวงสาย

สญจนและจะไมท�าพธแบบนน มการสวดมนตแตเปนการสวดมนตแบบ

พทธแทๆ ไมมไสยศาสตรเขามาเกยวของ เพอตองการประกาศพทธศาสนา ทแทใหชาวโลก ใหพทธบรษทในโลกทมารวมประชมไดเหนพทธศาสนาใน เมองไทยเปนพทธแทๆ ไมมไสยศาสตร ไมมอะไรมาเจอปน แตหลงจาก

ฉลอง ๒๕ พทธศตวรรษมาถงปจจบนนเปนอยางไร ทานทงหลายกรเหน

อยวาเราไดท�าอยางไรตอมา นเปนเรองทนาคด ผมสรปในประเดนทวา นกปราชญในเมองไทยไมยอมรบเรองพทธศาสนา ๕,๐๐๐ ป แตยดถอ ตามพทธภาษตในมหาปรนพพานสตรวา “ถาภกษทงหลาย หรอพทธบรษท

เปนอยโดยชอบแลว โลกกจะไมวางจากพระอรหนต” พทธศาสนากยงอย

ไดตลอดไป



อกเรองหนง คอพทธกจ ๕ ของพระพทธเจา ในยามสดทายของ

พระพทธเจาทรงท�าอะไรบาง อนนเปนเรองนาอศจรรยทเราควรไดทราบ

ผมขอทบทวน เวลาคงจะพอ

พทธกจ ๕ คอปพพณเห ปณฑปำตญจ สำยณเห ธมมเทสน�

ปโทเส ภกขโนวำท� อฑฒรตเต เทวปญหน�

ปจจเสว คเต กำเล ภพพำภพเพ วโลกน�

พทธกจ ๕๑๖



๑. ตอนเชาบณฑบาต

๒. ตอนบายแสดงธรรมเทศนาแกชาวบานทวไป

๓. ตอนเยนตลอดปฐมยาม ทานกทรงโอวาทภกษ

- ปโทเส แปลวาตอนพลบค�าทรงโอวาทภกษทงหลายตลอดไป

ถงปฐมยาม

๔. มชฌมยามตงแต ๒๒ นาฬกา ถง ๒ นาฬกาของวนใหม แกปญหา

เทวดา

- ชวงนตงแตมชฌมยามไปจนถงชวงปจฉมยาม พระพทธเจา

ทรงท�าอะไรหลงจาก ๒ นาฬกาไปแลว อนนดจากอรรถกถา

กสภารททวาชสตร อรควรรค ในสตตนบาต อรรถกถาชอ ปรมตถโชตกา ไดบอกรายละเอยดใหพอสมควร ซงหาไมคอย พบในทอน

- ในมชฌมยาม เทวดาเขาเฝาทลถามปญหาทตนประสงคตลอด

มชฌมยาม หมายความวา ตงแต ๔ ทม ถงต ๒ ทเทวดาเขาเฝา ทลถามปญหาน ไมใชเทยงคนทเดยว แตเปน ๔ ทมถงต ๒

๕. พอถงปจฉมยาม ต ๒ ถง ๖ โมงเชา แบงเปน ๔ สวน คอ

- ชวโมงท ๑ ทรงจงกรม เดนกลบไปกลบมา พจารณาธรรม ทรง

พจารณาสงทตองการจะทรงพจารณา หรอเพยงบ�าบดความ

เมอยขบพระวรกาย


- ชวโมงท ๒ เขาพกผอนพระคนธกฎ

- ชวโมงท ๓ ของ ๔ ชวโมงสดทาย ทรงเขาผลสมาบต

หมายถง สมาบตทพระอรยเจาจะเขาเสวยรสของอรยผล

- ชวโมงท ๔ ทรงเขามหากรณาสมาบต ทรงตรวจดสตวโลกดวย

พทธจกษ เมอเหนแลวกเสดจไปโปรด

ชวงสดทายของราตร ๔ ชวโมง แบงเปน ๔ สวน นอนจรงๆ เพยง

๑ ชวโมง

นคอ อรรถกถากสภารททวาชสตร ในอรควรรค สตตนบาต อรรถกถา

ชอปรมตถโชตกำ



พอพดถงค�าวา การปฏบตธรรม ความคดของคนสวนมากจะแลนไป ทการนงหลบตาภาวนา หรอท�าสมาธวปสสนา หรอมเชนนนกถอปนโตเขาวด รกษาศล ฟงธรรม หรอภาพของสอมวลชน เชนโทรทศน กย�าเนนใหเหน

เปนเชนนนเหมอนกน คอพอพดถงการปฏบตธรรม กจะฉายภาพคนนงขาว

หมขาว นงหมธรรมดาบาง นงหลบตานงๆ เปนกลมๆ ใหญบางเลกบาง

อยใตตนไมบาง อยขางโบสถบาง นนคอ Concept ของการปฏบตธรรม ในความหมายทเขาใจกนโดยทวไป

การปฏบตธรรม๑๗



ผมเองมความเหนวา นนเปนเพยงเอกเทศ คอบางสวนของการ

ปฏบตธรรม ไมใชทงหมด เปนเพยงหนงในรอยของการปฏบตธรรม ตาม

ความเขาใจของผม ตามความเหนของผม กำรปฏบตธรรม คอกำรกระท�ำ

ทถกตองเหมำะสมทงหมด กำรท�ำหนำทอนถกตองชอบธรรมทงหมด

นนแหละคอกำรปฏบตธรรม ตามความหมายน ทกคนผทท�าหนาทของตน

ใหถกตองเหมาะสมลวนก�าลงปฏบตธรรมกนอยทงนน ไมมใครไมปฏบต

ธรรม มากบางนอยบาง ทกคนปฏบตธรรมกนอย

แนวการปฏบตธรรมทส�าคญแนวหนงตามหลกพระพทธศาสนา ขอให

ทานดทมงคล ๓๘ ประการจะเหนวาพระพทธเจาทรงแสดงมงคลอนสงสด

แหงชวตไวตงแตเบองตนจนถงสงสด คอเรมตนจากการไมคบคนชว คบคนด

บชาคนทควรบชาเพอจะไดแบบอยางทด ตงตนไวชอบ การมศลปวทยา

การบ�ารงมารดาบดา การให การสงเคราะหญาต เรอยขนไป เราไตบนได ขนไปเรอยๆ จนถงการเหนอรยสจ จนถงจตไมหวนไหวดวยโลกธรรม จต ไมเศราโศก ไมมธลคอกเลส จตเกษมคอปลอดโปรง พนจากกเลส

ตามนยแหงมงคลสตรน จะเหนแนวการปฏบตทพระพทธเจาทรง

ประทานไวใหเปนชนๆ ไป แตกท�าพรอมๆ กนไปได ไมใชท�าทละอยาง ท�าไป พรอมๆ กนไดทงหมด เพอท�าหนาทใหสมบรณ เพอใหประโยชนทง ๓ สมบรณ คอประโยชนในโลกน ประโยชนในโลกหนา และประโยชนสงสด

คอนพพาน ผมสอนนกศกษาอยในมหาวทยาลยทโนนบาง ทนบาง ไดเคย

ใหหวขอใหนกศกษาเขยนบทความสนๆ เชนวาการปฏบตธรรมเพอพฒนา

ชวต แลวใหอานสกนฟงในหองเรยน มหลายคนเขยนปรารภมาวา ไมคอย


มเวลาปฏบตธรรม เพราะมวยงกบการศกษาและชวยพอแมท�างาน ผมก

บอกเขาไปทนทวา นนแหละคอการปฏบตธรรม การเรยนหนงสอ การชวย

พอแมท�างาน นนแหละคอการปฏบตธรรม คณก�าลงปฏบตธรรมอยแลว

ตวอยางทเราจะมองเหนได คอเราไปถามคณตาคณยายตามทงนา

วาตองการออกซเจนบางไหม คณตาคณยายทไมร เรองกจะตอบวา…

ไมตองการ ไมจ�าเปนหลานเอย ทงททานตอบอยางนกเพราะวาทานทงสอง

ไมรจกออกซเจน ไปพดวาออกซเจน ไมเขาใจ แตถาเราบอกวาตองการ

ลมหายใจไหม กจะบอกวา โอ! ตองการส ท�าไมไมตองการ มนขาดไมได

ความจรงแลวคณตาคณยายไดรบออกซเจนอยเปนประจ�า จะไดมากกวา

คนถามซงเปนคนเมองเสยอก ในท�านองเดยวกน คนเราปฏบตธรรมอย

โดยไมร ตววาก�าลงปฏบตธรรมกม เพราะไมร ไมเขาใจในความหมายของ

การปฏบตธรรม บางคนเขาใจวาตวปฏบตธรรมอยกอาจปฏบตไดนอย หรอมธรรมนอยกวาผไมรเสยอก ไมรวาตวปฏบตธรรมอย แตบางคนเขาใจ วาตวปฏบตธรรมอยทงทไมไดปฏบตธรรม ปฏบตธรรมแตเพยงเลกนอย

บางคนกไมรวาตวปฏบตธรรมทงทปฏบตอยมาก

ธรรมะอาจมอย ในท งนามากกวาในวดกได ถาชาวนาผนนปฏบต หนาทของตนอยางเหมาะสม ไถนาเพอจะเลยงตน มารดาบดา บตรภรรยา

ท�าบญท�าทานตามสมควร บางทเราไปถามชาวนาวาไถนาไปท�าไมเขาบอกวา

เพอจะไดท�าบญบาง เหลอจากการกนการใชแลวจะไดท�าบญบาง ถำชำววด ไมท�ำหนำทของชำววดใหถกตอง จองแตจะรบลำภสกกำระ ควำมนบถอ

จำกมวลชน โดยไมท�ำหนำทใหสมควรกน กสชำวนำทไถนำอยไมได บางท



ธรรมะอยในทงนามากกวาอยในโบสถกม เพราะฉะนนใหคดใหดในเรอง

ของการปฏบตธรรม บางทคนยากจนทไถนาท�าสวนอย ทงทยากจนล�าบาก

อยนนแหละ กยงอตสาหเจยดรายไดหรอทรพยสนสวนหนงมาใหกบคน

ทฟมเฟอยอยในวดกม ทมความเปนอยหรหราฟมเฟอยอยในวดนนแหละ

ไดรบสวนทเขาเจยดมาจากคนยากคนจนกม

อะไรคอกำรปฏบตธรรม ใครเปนผปฏบตธรรม เพราะฉะนนชาวพทธ

จงตองท�าความเขาใจความหมายของค�าวาปฏบตธรรมใหถกตองถองแท

เพอจะไดไมหลงผด ยกตนขมผอนวาตนปฏบตธรรม ผอนไมไดปฏบตธรรม

และเพอไมใหหลงผดต�าหนตนเองโดยไมจ�าเปนวาไมไดปฏบตธรรมอะไรเลย

ส�าหรบผปฏบตธรรมกขอใหมนใจวา เมอตนไดประพฤตปฏบตธรรมสมควร

แกฐานะ สมควรแกภาวะของตนแลว และไดรบการคมครองจากธรรม

ใหอยเยนเปนสข คอขอใหเรามนใจในพทธภาษตทวา ธมโม หเว รกขต ธมมจำร ธมโม สจณโณ สขมำวหำต ธรรมแลยอมรกษาผประพฤตธรรม ธรรมทบคคลประพฤตดแลวยอมน�าสขมาให

ตามนยน ถาเรามอบตนใหแกธรรมแลวกไมมอะไรทจะตองกลว คอ

มอบตวใหธรรมไปเลย จะสข จะทกข จะด จะชว จะเปนอะไรไปในอนาคต กมอบตนใหแกธรรมะไปเลย แลวแตธรรมจะจดการให วาเราไดปฏบตธรรม ดแลว ถกตองแลว เหมาะสมแลว ไดท�าดทสดแลว จะสข จะทกข จะเปน

อยางไรตอไป ขอใหธรรมเปนผจดการเอง ธรรมจะรกษาผประพฤตธรรม

หรอไม ผประพฤตธรรมจะมความสขหรอความทกขอะไรกตามใจ กแลวแต

ธรรม


เพราะฉะนน เราควรท�าการศกษาในเรองความหมายทแทจรงของ

การปฏบตธรรมใหรใหเขาใจ เพอเราจะไดรความหมายของการปฏบตธรรม

นนเปนอยางไร มเชนนนกยงเขวๆ กนอยเรอยไป มนพวงกนอยกบการ

ศกษาและการปฏบต เราจะพดวาการศกษาและการปฏบตธรรมมนพวงกนอย

คอตวสกขานนแหละ สกขาคอเปนตวการศกษา ศกษากหมายถงการปฏบต

ดวย ถาเรยนอยางเดยวทานไมไดใชค�าวาสกขา ทานใชค�าวาปรยต ปรยตนน

เรยนอยางเดยว ปรยต ปฏบต ปฏเวธ แตถาสกขานมนจะเปนการปฏบตอย

ในตว สกขำเปนกำรท�ำควำมเขำใจในสงนนและปฏบตในสงนน เชนศลสกขา

สกขาคอศล ศกษาในเรองศล ศกษาท�าความเขาใจในเรองศล และปฏบต

ในเรองศล จตสกขาคอท�าความเขาใจในเรองจต ในเรองสมาธ และปฏบต

ในเรองของสมาธ ปญญาสกขาคอท�าความเขาใจในเรองปญญาและปฏบต

ในเรองของปญญา การศกษาในความหมายทแทจรงทางพทธศาสนา เรา กจะได ค�าตอบวา คอการเรยนร ความเขาใจ และการลงมอปฏบตใหเกดผล

ทานใชค�าวา สกขา ศลสกขาถงปญญาสกขา อยางทวาแลวเมอก

แตถาเรยนรอยางเดยวทานใชค�าวาปรยต - ปฏบต - แลวกปฏเวธ

ปรยต คอการเลาเรยน ปฏบต คอการลงมอกระท�าตามทศกษาเลาเรยน

มา ปฏเวธ...คอการไดบรรลผลตามขนตอนของการปฏบต สวนมากเขาใจ กนวา ถาปฏเวธกคอบรรลมรรคผลนพพาน อนนนโดยปรยายหนง ไมใช นปปรยาย ไมใชโดยประการทงปวง แตโดยเปนปรยายหนง ปฏเวธ

หมำยถงกำรปฏบตสงใดแลวไดผลในสงนน เชนวาเราปฏบตในเรองเมตตา

กรณา จนไดรบผลของเมตตากรณาประจกษแกตวเอง อยางนเรยกวาถง

ปฏเวธ ไดปฏเวธแลวหรอปฏบตในเรองการให การเออเฟอเผอแผ จนม



ความรสกวาไดรบผลของความเออเฟอเผอแผ ไดเหนอานสงส ไดเหนผล

ดวยตนเอง โดยไมตองเชอผอน เพราะไดเหนผลดวยตนเองอยางนวาปฏเวธ

ในเรองนน สงสดกคอไดมรรคผลนพพาน อนนนเปนการปฏเวธทสงสด

เพราะฉะนนเรากตองมาท�าความเขาใจกนใหมในเรองการศกษาธรรม

การปฏบตธรรม ถาไมเขาใจตามน ไปเขาใจแตเพยงวา การปฏบตธรรม

กคอการไปนงสมาธ แมแตเพยงสมาธกยงใชค�าผดไปแลววา “นงสมาธ”

ถามคนถามวานอกจากนงท�าสมาธแลว นอนท�าสมาธ ยน เดน ไดหรอไม

เพราะภาษาทใชไปใชวานงสมาธ ท�าไมจะไมไดครบ ยนกได เดนกได นงกได

นอนกได มนตองท�าดวยอรยาบถทง ๔ นนแหละ ไมใชนงอยางเดยว แลว

กหายใจเขาหายใจออกอยนนแหละ เดยวกปวดหวตาย แลวกมาบนวา

นงปฏบตธรรมแลวไมไดผล เพราะวาเราท�าไมเปน เราไมรอบรในสงทจะท�า

ไมไดศกษา ไมไดสกขาเสยกอนทจะท�า เสรจแลวกไมไดผล ทนพอไมไดผล เปนบาไปกม เพราะวาท�าไมเปน เครยดไปจนเปนบากมเพราะท�าไมเปน พยายามทจะนง ขมใจใหนง

บางแหงบางทกตองเหนนนเหนนเมอนงปฏบตธรรม สงทควรเหน

กควรจะเหนธรรม จะไปเหนอยางอนท�าไม ถาจะเหนกตองเหนธรรม ไมเหน อะไรยงด ปฏบตธรรมเพอจะไดเหนธรรม ไมใชเหนสงนนสงนแลวไป หลงใหลไปตดอยกบสงทไดเหน ทานพระเถระผใหญบอกวา เขำเหนจรง

แตสงทเขำเหนนนไมจรง ดเหมอนเปนค�ากลาวของหลวงปดลย มคนไป

ถามทานวา ทคนนงสมาธเขาเหนนนเหนนจรงหรอเปลา ทานบอกวาเขา

เหนจรง แตสงทเขาเหนนนไมจรง หมายความวาเขาเหนไปแตสงทเขา


เหนนนมนไมใช มนเปน Mental Creation มนเปนสงทจตสรางขน จต

ของเรานมนวจตรจะตายไป สรางอะไรไดสารพดอยาง พดเรองนมเรองเยอะ

ทจะเลาใหฟง แตเรองทคยกนอยนคอเรองท�าความเขาใจกนใหมในเรอง

ความหมายของสงตางๆ เชนเรองการปฏบตธรรม ถาละเอยดนกกไมตอง

ไปเรองอนตอ ขอจบแคน



ผมจะพดถงพระสตตนตปฎกกอนนะครบ เรยกโดยยอวาพระสตร

พระสตรมลกษณะทประกอบดวยบคคลผแสดง ผฟง สถานท และเนอธรรม กบผลทไดรบเปนอยางไร ตวอยางเชน ธมมจกกปปวตนสตร ทพระพทธเจา ทรงแสดงเปนครงแรก เรยกปฐมเทศนา

• ผแสดง คอองคพระพทธเจา• ผฟง คอทานปญจวคคย นกบวชทง ๕ รป• สถานท คอปาอสปตนะ เนอธรรมทเปนหลก คออรยสจ ๔

นอกจากนนกเปนพลความหรอเปนเนอธรรมทหอหม หรอสงประกอบ

อรยสจ ๔

พระสตตนตปฎกคออะไรพระอภธรรมคออะไร

๑๘



• ผลทไดรบ คอทานอญญาโกณฑญญะ ไดส�าเรจเปนพระโสดาบน

บรรลโสดาปตตผลดวยการฟงเพยงครงเดยว สวนทานผอนยงไมได

บรรล

แลวก อนตตลกขณสตร วาดวยเรอง อนตตา ผแสดงและผฟงเปน

ชดเดยวกน แตดวยอนตตลกขณสตรวาดวยเรองอนตตาน ขนธ ๕ เปน

อนตตา ผฟงคอปญจวคคย ไดส�าเรจเปนพระอรหนตทงหมด และอำทตต-

ปรยำยสตร วาดวยอายตนะภายใน อายตนะภายนอก และวญญาณ

มจกขวญญาณ เปนตน เปนของรอน รอนดวยไฟ คอราคะ โทสะ โมหะ

ดวยความเกด ความแก ความเจบ ความตาย อะไรตางๆ มากมาย ซง

เปนเพลงทกข หมายความวา รอนดวยเพลงกเลสและเพลงทกข ผแสดง

กคอองคพระพทธเจา ผฟงคอ ชฎล ๓ พนองพรอมดวยบรวารทสวนตาล

หน ม เมองราชคฤห นคอลกษณะของพระสตรหรอพระสตตนตปฎก โดยมากกจะบอกผแสดง บอกผฟง บอกสถานทและบอกเนอหาธรรมะ ไมใชเพยงแตนทาน

หลายคนเขาใจวาพระสตรคอนทาน นนเปนเรองของชาดก ชาดก

เปนสวนหนงของพระสตตนตปฎก อยในขททกนกาย มสถานทและเรองราว ทเกดขน บอกเนอธรรมเยอะ ไปเปดดเถอะครบ ไปอานดจะมเนอธรรม เยอะเลย ทงสวนตน สวนปานกลาง และสวนลก เชนเรองอนตตา อนน

เปนธรรมสวนลก อายตนะภายใน อายตนะภายนอก เรองวญญาณ เปนตน

เปนธรรมสวนลก อรยสจกไมใชธรรมสวนตนนะครบ เปนธรรมสวนลก กอย

ในพระสตตนตปฎก อนนเปนลกษณะของพระสตตนตปฎก และทไมม


ลกษณะนกม เดยวจะยกตวอยางใหด

พดถงอภธรรมปฎกนดหนง เรยกโดยยอวา พระอภธรรม เปน

ค�าอธบายพระสตรอยางละเอยดพสดาร ละเอยดมาก ทานไปเปดด

พระไตรปฎกทเกยวของกบพระอภธรรมม ๑๒ เลม พระสตตนตปฎกม

๒๕ เลม พระวนยปฎกม ๘ เลม เนอธรรมจะเปนอนเดยวกนกบพระ-

สตตนตปฎก แตจะอธบายอยางละเอยดพสดาร พระอภธรรมไดแนว

ไปจากพระสตรบางสวน เชน มหานทเทสในพระสตตนตปฎกเลม ๒๙,

จลนทเทส พระสตตนตปฎกเลม ๓๐, และปฏสมภทามรรค พระสตตนตปฎก

เลม ๓๑ หรอเรยกพระไตรปฎกกได เลม ๒๙, ๓๐ และ ๓๑ อนนเปน

แนวอภธรรม หมายความวาอภธรรมไดแนวไปจากอนน เอาไปอธบาย

มากมาย ทานทรภาษาบาล ไปดในมหานทเทสเลม ๒๙, จลนสเทสเลม ๓๐

และปฏสมภทามรรคเลม ๓๑ จะไดศพทเยอะเลย คอค�าเดยวจะอธบายมากมาย ยกค�าขนมาค�าหนงแลวทานอธบายมากมาย ถาศพทศาสตร จะไดจากพระไตรปฎก ๓ เลมนมากเหลอเกน ทงเนอหา ทงประโยค

ทงถอยค�าตางๆ ถาไปอานฉบบภาษาไทย จะเปนค�าขยายซงเราจะไมไดศพท

ไดแตค�าขยายความ ถาเปนภาษาบาลจะไดศพทมากมายจากพระไตรปฎก เลม ๒๙, เลม ๓๐, เลม ๓๑

บางสวนกเปนนทเทสของพระสารบตร บอกไวชดเจน อนนจะไม

บอกวาแสดงแกใครทไหน อยๆ กขนมาเปนคาถา คอเปนค�ารอยกรอง แลว

กจะมค�าอธบาย อนนกเปนแนวอภธรรม พระอภธรรมกจะเปนอยางน

พระอภธรรมปฎกม ๑๒ เลม เปนหนงสอเกอบหมนหนา ตอมาพระอภธรรม



ทรจกกนมากในเมองไทยคอ อภธมมตถสงคหะ ททานพระอนรทธาจารย

เปนผแตงในลงกาเมอ พ.ศ. ประมาณ ๑๒๐๐ อภธมมตถสงคหะ แปลวา

ยออภธรรมเขามาเปนหนาหนงสอขนาด ๘ หนายกได ๕๘ หนา ๙ ปรเฉท

ปรเฉทคอตอนหรอบทนนเอง นเปนอภธมมตถสงคหะบาล ม ๕๘ หนา

มาถงหนา ๕๙ เปนคาถาซงเปนอวสานของปกรณ เปนค�าของผ แตง

บอกวา ขาพเจา…พระอนรทธาจารย ไดแตงหรอรจนาปกรณชอวา อภธมมตถ

สงคหะเอาไว

ตอมาจะมผ แตงขยายอภธมมตสงคหะออกไปมากมาย อยางใน

ต�าราภาษาไทยกมมากมายหลายพนหนาทแตงขยายออกไป ทอาจารย

ผบรรยายอภธรรมขยายออกไปหลายพนหนา แตละปรเฉทๆ ใหญกม เชน

ปรเฉทท ๕ ปรเฉทท ๙ กจะขยายไดมาก ๓๐๐ กวาหนาบาง ๒๐๐ กวาหนา

บาง อนนเปนเรองของอภธรรม อภธรรมทเรยนกนอยในเมองไทย ไมใช อภธรรมปฎกทงหมด แตเปนอภธมมตถสงคหะททานอนรทธาจารยเปนผ ยอมาจากพระไตรปฎกอกทหนง แลวมผ แตงขยาย เชนทเปนหลกสตร

ของเปรยญ ๙ กมชออภธมมตถภาวน อภธมมตถสงคหฎกา คอฎกา

ของอภธมมตถสงคหะ เปนคมภรชนฎกา เอามาเรยนอยประมาณ ๒๐๐ กวาหนาทขยายจาก ๙ ปรเฉท นผมพดรายละเอยดของพระอภธรรมนดหนงนะครบ


มหลายคนเคยไดยนแลวมาเลาใหฟงวา มผพดอยเสมอวา ผทไมเรยน

อภธรรมนน

๑. จะปฏบตธรรมไมได

๒. ไมอาจจะบรรลธรรมได

ทนทานลองนกดวา เมอพระพทธเจาทรงแสดงธรรมจกรกด ทรง

แสดงอนตตลกขณสตรกด อาทตตปรยายสตรกด หรอพระสตรอนๆ กด

มากมาย และมผส�าเรจกนมากมาย แมแตนางวสาขามหาอบาสกาทส�าเรจ

โสดาบนตงแต ๗ ขวบนน ตอนนนมอภธรรมแลวหรอยง หรอทานเหลานน

ไดเรยน ไดศกษาพระอภธรรมหรอยง อนนผมพดไปอยางนเพอแถลงความ

จรงใหทราบ ผมอาจถกโจมตอยางมโหฬารกไดหลงจากพดเรองนไปแลว

แตไมเปนไรครบ เพอความเขาใจทถกตอง ทานปญจวคคยเรยนอภธรรม

ทไหน อยางนเปนตน ตอนนนอภธรรมทเรยนกนอยเวลานยงไมมดวยซ�าไป อภธรรมทเรยนกนอยเวลำน เพงรจนำเมอ พ.ศ. ประมำณ ๑๒๐๐ โดยทาน อนรทธาจารย ชาวลงกา รจนาทลงกา แลวมาทพมา แลวกเดนทางมา

เมองไทย

ในพระสตรองคตตรนกาย ตกนบาต พระไตรปฎกเลม ๒๐ หนา ๓๗๐ ขอ ๕๘๐ พระพทธเจาไดทรงแสดงเรองมา ๓ จ�าพวกๆ ละ ๓ รวมเปน

๙ แบบ คอ มาแกลบ มาเทศ มาอาชาไนย อยางละ ๓ จ�าพวก เปรยบกบ

พระอรยบคคล ๓ จ�าพวกคอ พระโสดาบน พระสกทาคาม เปรยบเหมอน มาแกลบ พระอนาคามเหมอนมาเทศ พระอรหนตกเหมอนกบมาอาชาไนย

มาเหลานแตละพวก อยางพวกทหนง มาแกลบ มก�าลงดและวงเรว แตส



ไมสวย ทรวดทรงไมด เมอมก�าลงดและวงเรว หมายถงวาเทยบกบพระ

อรยบคคลทร อรยสจ ๔ สไมสวยคอไมร อภธรรม พดอภธรรมไมไดเลย

แมแตค�าเดยว ไมรอภธรรม ทรวดทรงไมด หมายความวาไมมลาภสกการะ

ไมมชอเสยง

อภธรรมคกบอภวนย อนนมมากอนแลว มมาในพระไตรปฎกตงแต

สมยมพระไตรปฎก อภธรรมคกบอภวนย หมายความวา…ค�าอธบายธรรมะ

ทานเรยกวาอภธรรม ค�าอธบายวนยทานเรยกอภวนย ไปดในสมนตปาสาทกา

ค�าอภวนยคอค�าอธบายวนย ขนาดทตยปาราชก เรองการลกทรพย อธบาย

ไวตงครงเลมใหญๆ ไมรตงกรอยหนา อนนนคออภวนย ทจรงพดกนไมกค�า

กรเรอง ถาเราตองการเพยงแตวาจะเอาความวา ลกทรพยเปนอยางไร

ถาพดตามนยของพระสตตนตปฎก ตามแนวธรรมะ ธรรมะกบวนยเปน

ของคกน อภธรรมคกบอภวนย สามารถบรรลธรรมได แมจะไมรอภธรรม ไมรอภวนย

มาถงจ�าพวกท ๒ มาเทศเทยบกบพระอนาคาม กเหมอนกน คอ

รอรยสจ ๔ มาเทศบางจ�าพวกสไมสวย คอ ไมรอภธรรม ไมรวนย ทรวดทรง ไมดคอไมมลาภสกการะ ไมมชอเสยง แตมาเทศบางจ�าพวกมหมดทกอยาง มก�าลงดดวย สสวยดวย ทรวดทรงดดวย เหมอนกบพระอนาคาม พระ-

อรหนตกเหมอนกน คอ ถาวงเรว กรอรยสจ ๔ สไมสวยกคอไมรอภธรรม

ไมรอภวนย พระอรหนตไมรอภธรรมเลย ถามอภธรรมไมรเรองอภธรรม ในทนหมายถงค�าอธบายพระธรรม อธบายธรรมะ อภวนยกไมรค�าอธบาย

วนย แลวกไมมชอเสยง ไมมลาภสกการะดวย อนนในองคตตรนกาย


ตกนบาต พระไตรปฎกเลม ๒๐ หนา ๓๗๐ ขอ ๕๘๐ ทานทชอบคนควาก

ลองด ลองดวาพระพทธเจาทานทรงแสดงไววาอยางไรในเรองอภธรรม

เรองอภวนย

มอยอกแหงหนงในพระไตรปฎกบาลเลม ๒๒ หนา ๑๒๒ ขอ ๗๙ วา

ผไมไดอบรมกำย ไมไดอบรมศล ไมไดอบรมจต ไมไดอบรมปญญำใหดแลว

ไปสนทนำกนเรองอภธมมกถำ เวทลลกถำ กจะพลดตกลงไปสธรรมด�ำโดย

ไมร ตว อนนดภยในอนาคต ๕ ประการของพระภกษ ขอนอยในขอ ๓

ของพระไตรปฎกเลม ๒๒ หนา ๑๒๒ ขอ ๗๙ ทานทมพระไตรปฎกฉบบ

ภาษาไทยกดขอ ๗๙ โยธาชววรรค ถาเผอไมไดอบรมกาย ไมไดอบรมศล

ไมไดอบรมจต และไมไดอบรมปญญาใหดแลว ไปสนทนาเรองอภธมมกถา

หมายความวา ถอยค�าทเกยวกบปรชญาลกๆ จะสบสน ผมจะคอยๆ ขยายไป

นะครบ ผมจะคอยขยายเทยบเคยงใหด

เวทลลกถำ คอถอยค�าทเขาคยกนในเรองธรรมลกๆ เหมอนกน เคยเหน อย ๒ พระสตร เวทลละเกยวกบพระสารบตรคยกบพระมหาโกฏฐตะ

ปญญาอยางพระสารบตรคยกบพระมหาโกฏฐตะเวทลลกถา ทานไดอบรม

กาย อบรมศล อบรมจต อบรมปญญาดแลว ไมเปนไร แตถาไมเปน อยางน แลวไปคยกนเรองอยางน จะตกไปสธรรมด�า คอเปนมจฉาทฏฐ โดยไมรตว

ผ ไมไดอบรมกาย ไมไดอบรมศล ไมไดอบรมจต และไมไดอบรม

ปญญาใหดแลว ถาไปสนทนาหรอกลาวอภธมมกถาเวทลลกถา กจะพลด



ตกลงไปสธรรมด�าโดยไมรตว อาจเปนมจฉาทฏฐไปโดยไมรตว คนทจะคยกน

สนทนากน จะกลาวจะพดเรองพวกน กตองมศล มสมาธ มปญญา ไดอบรม

สงเหลานมาดแลว จงจะลงไปในสงเหลานนได มฉะนนจะกลายเปนมจฉาทฏฐ

ไปโดยไมรตว

เคยมบคคลสองคนเปนสามภรรยากน ทแรกกไปท�าบญใหทานอยท

วดหนง ตอมาสามไปฟงธรรมทวดหนง ฟงธรรมทลกๆ ไมมตวไมมตน ฟงไปๆ

ตอมากไมท�าบญสนทาน ไมท�าแลว ภรรยายงท�าบญอย ยงรกษาศล ยง

ใหทาน แตสามไมท�าแลว บอกวาเรองตนๆ ไมท�าแลว อนนกเรยกวา

พลดตกไปสมจฉาทฏฐโดยไมรตว หวขอนเกยวกบภยในอนาคต ๕ ประการ

ทผมพดไวเมอวานนยงไมหมด พดเฉพาะหวขอท ๓ ทวา ผไมไดอบรมกาย

ไมไดอบรมจต ไมไดอบรมปญญา แลวไปสนใจ ไปสนทนากนในเรอง

อภธมมกถาเวทลลกถา เวทลลกถาคอธรรมทลกซง อยางทเรยนมาแลว เมอวานนวา ม ๒ พระสตร มพระสารบตรสนทนากบพระมหาโกฏฐตะ ทานเปนผมปญญาและเปนพระอรหนตทงนน

ผมจะไดใหรายละเอยดทพระพทธเจาตรสไว ๕ ขอ ในเรองภยใน

อนาคต ๕ ประการของภกษ ขอความทยอมาแลวเปนอยางนครบ ภยใน อนาคต ๕ ประการน แมจะยงไมบงเกดในปจจบน แตจะเกดขนในกาล ตอไป คอภกษทงหลายควรจะรไว เมอรแลวจงพยายามละภยเหลานนเสย

ระวงไมใหเกดขน ภย ๕ ประกำรคอ


๑. ในอนาคต ภกษทงหลายจกไมอบรมกาย ไมอบรมศล ไมอบรมจต

ไมอบรมปญญา เมอใหอปสมบทแกกลบตรเหลานนกไมอาจแนะน�าเขาได

ในเรองอธศล อธจต และอธปญญา อธศล อธจต อธปญญา หมายถงศล

จต และปญญาในองคอรยมรรค คอศลในองคอรยมรรค ปญญาในองค

อรยมรรค สมาธในองคอรยมรรค กลบตรเหลานนกเชนเดยวกน เมอบวช

นานไปตองใหอปสมบทแกกลบตรเหลาอน กไมอาจแนะน�าเขาไดในเรอง

อธศล อธจต และอธปญญา เมอเปนดงนกจะมการลบลางธรรม ลบลาง

วนยขน คอเมอมการลบลางธรรม กเปนการลบลางวนย เมอลบลางวนย

กจะเปนการลบลางธรรมขนดวย อนนเปนประการท ๑

๒. เมอภกษทงหลายจกไมอบรมกาย ไมอบรมศล ไมอบรมจต

ไมอบรมปญญา แลวใหนสยแกกลบตรเหลาอน ใหนสยหมายความวาครบา

อาจารยเปนทพกพงแกกลบตรเหลาอน แลวไมอาจแนะน�าเขาไดในเรอง อธศล อธจต อธปญญา กลบตรเหลานนกไมอบรมกาย ไมอบรมศล ไม อบรมจต ไมอบรมปญญาเหมอนกน มการลบลางธรรมวนยขน การลบลาง

ธรรมกเกดขน

๓. ในอนาคต ภกษทงหลายจกไมอบรมกาย ไมอบรมศล ไมอบรมจต ไมอบรมปญญา เมอแสดงอภธมมกถา เวทลลกถา กหยงลงสธรรมทผด

อยางไมรสกตว กจะลบลางธรรมวนย การลบลางธรรมวนยกจะเกดขน

๔. ในอนาคต ภกษทงหลายจกไมอบรมกาย ไมอบรมศล ไมอบรมจต ไมอบรมปญญา เปนตน เมอมการแสดงพระสตรอนลกซงทตถาคตภาษต



ไวอนเปนโลกตระ อนนทานโปรดสงเกตใหดครบ พระสตรทลกซงทตถำคต

ภำษตไวเปนโลกตระ ประกอบดวยสญญตำ ภกษทงหลำยกจกไมสนใจฟง

ไมตงจตเพอจะร แตสตรเหลำใดทนกกวแตงขนมอกขระสละสลวย ม

พยญชนะสละสลวย เปนพำหรกถำ เปนสำวกภำษต เมอคนแสดงสตร

เหลำนน ภกษทงหลำยกจะตงใจฟง ตงจตเพอจะร เหนวำธรรมเหลำนน

ควรแกกำรเลำเรยน เมอเปนดงนกำรลบลำงธรรม ลบลำงวนยกจะเกดขน

๕. ในอนาคต ภกษทงหลายจกไมอบรมกาย ไมอบรมศล ไมอบรมจต

ไมอบรมปญญา เปนตน ภกษทเปนเถระจะเปนผลามก มกมาก จกเปนผ

มกมาก มความประพฤตยอหยอน เปนหวหนาในการลวงละเมดพระวนย

ทอดธระในวเวก ไมท�าความเพยรเพอบรรลธรรมทยงไมบรรล เมอเปน

อยางน การลบลางธรรมลบลางวนยกจะเกดขน

พระพทธเจาตรสวา ภย ๕ ประการนยงไมเกดขนในกาลน แตจะเกด ในกาลตอไป ขอใหภกษทงหลายรไว พยายามละเสยหรอพยายามไมให

เกดขน อนน เป นข อความจากพระไตรปฎกเล ม ๒๒ ปญจกนบาต

องคตตรนกาย ภาษาบาลหนา ๑๒๑ ขอ ๗๙ และยงมภยในอนาคตอก หลายประการแตไมน�ามากลาวในทน อนนน�ามากลาวเพยงโยงใหเหน โดยเฉพาะอยางยงขอท ๓ เรองอภธมมกถาและเวทลลกถาทกลาวไว

ผมยกตวอยางเปรยบเทยบใหด ในปรชญำมำธยมก ของทาน

นาคารชน ทวาดวยสญญตา ทานบอกวา ผทมาสนใจในเรองสญญตาน

จะตองมศลและสมาธดแลว จงจะมาสนใจในสญญตา ถายงไมมศลและ


ไมมสมาธอยางดแลว กจะพลดไปในมจฉาทฏฐ ตกไปในมจฉาทฏฐเพราะวา

ไมมพนฐาน อนนเปนสงนากลว เมอเราขนตนไมเราตองขนทางโคนไมใช

ขนทางปลาย การไปสนใจธรรมะทละเอยดและกวางขวางลก โดยทไมม

พนฐานธรรมะทเปนจรยธรรม มนท�าใหเปนมจฉาทฏฐไดงายๆ อนนกนากลว

อย คอละเลยจรยธรรมหมด ไปมงเอาปรมตถธรรมโดยไมสนใจในเรอง

จรยธรรม เพราะพทธธรรมของพระพทธเจาตองอย บนพนฐานของ

จรยธรรม มทงสมมตสจจะและปรมตถสจจะ จงจะเขาใจและปฏบตถกตอง

ในพทธธรรมหรอธรรมของพทธศาสนา วาการใดทควรประพฤตในจรยธรรม

หรอสมมตสจจะ เมอใดควรจะประพฤตปรมตถธรรมหรอปรมตถสจจะ

ในพระสตตนตปฎกมเนอธรรมทลกซงเยอะแยะไปหมดเลย ลอง

อานดสครบ และเหมาะกบการปฏบตเพอความพนทกขอยมากมาย ทาน

ลองอานดจะเหนเนอธรรม กเปนเนอธรรมอนเดยวกนกบอภธรรม อภธรรม สอนเรองจต เจตสก รป นพพาน สอนเรองขนธ ๕ เรองอายตนะ เรอง กรรมฐาน เรองจต เรองเจตสก เรองวถจต มรป ปจจย กรรมฐานตางๆ

เหลาน ซงกมอยในพระสตตนตปฎก เปนเนอธรรมเดยวกน แตพระสตตนต

ปฎกอธบายนอย ใชภาษาชาวบานในภาษาธรรมดาๆ ทวาอภธรรมใช ภาษายาก

แมจะเปนเนอหาเดยวกน เหมอนผมพดภาษาธรรมดา คนธรรมดา

กเขาใจ แตถาพดภาษาทางปรชญากตองคดกนหนอย มนเปนอาหารสมอง

ของคนทจะใชสมอง อยางผมบอกวารถก�าลงเคลอนทไป อยางนใครกเขาใจ

ใครฟงกรเรอง ใครฟงกเขาใจวารถก�าลงเคลอนทไป ถาพดภาษาทางปรชญา



บางสวน เขาจะบอกวา การเคลอนไหวไมม Motion ไมม มแตการหยดอย

ทเปลยนเทศะ เปนอยางไรบางครบ ฟงร เรองไหม การเคลอนไหวไมม

มแตการหยดอยทเปลยนเทศะ เปลยน Space เทานน อยางนเปนภาษา

ปรชญาซงมความหมายเดยวกนวารถก�าลงเคลอนทไปอย แตพอพดภาษา

ทางปรชญาเขา มนกเขาใจยาก แตวามนเปนอาหารสมอง ท�าใหคนไดคด

พดกนไปแลวสนก ยงตรรกศาสตรพทธ (Buddhist Logic) นยงสนกกน

ใหญเลย ใชภาษาทสนกกนใหญ มนเปนอาหารสมอง ความหมายเนอหา

ไมไดยากอะไรหรอก แตภาษามนยากเทานน

สมมตวามหนงสออย ๒ เลม เลมหนงเปนภาษาองกฤษ อกเลม

เปนภาษาไทย เนอหาเดยวกน ทานลองนกดคนทรภาษาองกฤษนอย เขา

จะรสกวาเลมทเปนภาษาองกฤษมนยากแคไหน แตถาเปนภาษาไทย เขา

อานปราดเดยวกรเรอง แตมนไปยากตรงภาษาเทานน

ผมขอเลอนตอไปท อภธรรม ๗ คมภร ในพระไตรปฎกนนเปน สวนหนง ทแรกม ๖ คมภร เมอสงคายนาครงท ๓ เพมกถาวตถเปนค�าถาม

ค�าตอบหลายรอยขอ เพอตองการก�าจดลทธมจฉาทฏฐ อนนกเปนอก

ประเดนหนง เมอวนกอนผมไดพดไวบางแลว ขอย�าตรงทคนชอบพดวา “ไมเรยนอภธรรมแลวไมสามารถบรรลธรรมได หรอแมจะปฏบตธรรม กไมได” อนทจรงกไมควรจะพดอยางนน อยางทผมไดอธบายไวบางแลว

เมอวานน ทานลองดในวมตตำยตนสตร ในปญจกนบาต องคตรนกาย

พระพทธเจาไดทรงแสดงวา บอเกดแหงความหลดพนมอะไรบาง เชน…


๑. ฟงธรรมกหลดพนได กมเยอะคนทฟงธรรมแลวหลดพน อยาง

พระยสะฟงอนปพพกถา ฟงอรยสจตอกไดบรรลเปนพระอรหนต

๒. บางทานแสดงธรรมอยกบรรลได บรรลเปนพระอรยบคคลได

อยางพระนาคเสนในประวตวา แสดงธรรมไปๆ ตวเองกไดบรรลธรรม

อบาสกาผฟงธรรมกไดบรรลธรรม

๓. สำธยำยธรรม คอไดยนไดฟงธรรมมาแลวกน�ามาสาธยาย …

สาธยายคอสวด ทอง ทบทวน สมมตวาเราสวดธรรมจกร หมายความ

วาเราสวดแลวตองเขาใจความดวย กบรรลธรรมได

๔. ใครครวญธรรม กบรรลธรรมได

๕. เจรญสมถวปสสนำ เปนขอสดทายในวมตตายนสตร คอบอเกด

ของความหลดพน

อนนเปนขอความจากองคตตรนกาย ปญจกนบาต พระไตรปฎก

เลม ๒๒ หนา ๒๒ ขอ ๒๖ ลองตรวจดไดวาพระพทธเจาทานทรงแสดงไว อยางไร ทรงแสดงวาบคคลสามารถจะบรรลธรรมไดโดยไมตองรอภธรรม กได แตใครทรกไมวาอะไร

นอกจากนยงมธรรมอก ๔ ประกำรทจะบมวมตตใหแกกลำ เชนวา

๑. เปนผมศล ๒. เปนพหสต๓. วรยำรมภะ เปนคนมความเพยรสม�าเสมอ

๔. มปญญำ



ธรรม ๔ ประการนบมวมตตใหแกกลา และเธอนนประกอบดวย

ธรรมมวมตตเปนท ๕ อยทใด จตกจะหลดพนในทนน ทานจะเหนวามทาง

เยอะแยะทจะบรรลธรรมได เหมอนกบสระใหญทมทางลงโดยรอบ สพพโต

ปภ� ใครจะลงทางไหนกได แลวแตอธยาศยของแตละคน ลองดในพระไตร-

ปฎกเลม ๒๒ เหมอนกน หนา ๑๖๙ ขอ ๑๓๔

แลวกยงมธรรมเครองชก�ำลงใจใหปรำรถนำควำมสนอำสวะ มแลว

ท�าใหมก�าลงใจในการทจะใหปรารถนาความสนอาสวะ เชน มศรทธา ม

อาพาธนอย เปนคนไมโออวด ไมมมายา เปนคนซอตรง มความเพยร

สม�าเสมอ และมปญญา

บคคลสามารถจะบรรลธรรมไดโดยวธใดวธหนง แมจะไมตองร อภธรรมทเรยนกนอยสอนกนอย กสามารถจะบรรลธรรมไดหรอปฏบตธรรม

ได มธรรมทเปนเครองชก�าลงใจ พฒนาความสนอาสวะ ความสนกเลส

เปนผทมศรทธา ถาเปนผมศรทธากเปนก�าลงใจใหเราปฏบตเพอความสน กเลส คอมศรทธาวากเลสเปนสงทท�าใหหมดได เปนสงทท�าใหเบาบางได เปนผทมอาพาธนอย ไมโออวด ไมมมายา เปนคนซอตรง มความเพยร

สม�าเสมอ เสมอตนเสมอปลาย มปญญา นเปนธรรม เปนหลก เปนเครอง

ชก�าลงใจใหปรารถนาความสนอาสวะ ความสนกเลส ตอนนขอเชอมตอไป ในเรองพระสตตนตปฎกหรอพระสตร และพระอภธรรม

ผมไดเรยนไวบางแลวตอนตนวา ในสมยพระพทธเจำทำนตรสเรอง

ธรรมกบวนย ไมมค�ำวำอภธรรมหรออภวนย ถาจะมบางกหมายถงค�าอธบาย


วนย อภธรรมหมายถงค�าอธบายพระธรรม อยางในพระไตรปฎก อยางวนย

ปฎก ถาทานอานอยางพนจพเคราะห จะเหนวาแมแตในพระไตรปฎกกม

ค�าอธบายพระวนยอยในนน ลองไปเปดด ลองไปอานดจะพบค�าอธบาย

พระวนย ยกตวอยางเชนวา ภกษใดทมสกขาและสาชพประกอบดวยสกขา

และสาชพเสมอกนดวยภกษทงหลาย และยงไมไดบอกคนสกขา ยงไมท�า

ความทรพลใหชดเจน เสพเมถน หมายถงเสพกาม รวมเพศ แมโดยทสด

กบสตวเดรจฉานเปนอาบตปาราชก ตวบทมนกมอยางน ตอนนนในพระวนย

ปฎกนนเองทจะมค�าอธบาย

ยกตวอยางเชน สกขำและสำชพนนคออะไร สกขำทำนอธบำย

เปนไตรสกขำ อธสลสกขา อธจตสกขา และอธปญญาสกขา ถามตอไปวา

อธสลสกขา อธจตสกขา อธปญญาสกขา นนคออะไร กหมำยถงสกขำใน

องคมรรค ทานอธบายไวในพระวนยปฎกนนเอง อยางวนยปฎกเลม ๑ หนา ๔๒ กจะมค�าอธบายอนน ค�าวาสำชพนนคออะไร พอไดยนค�าวาสาชพ ความคดของคนกจะไปในทางวามอาชพ เหมอนกบ สะ + อาชวะ = คน

มอาชพเสมอกน แตในค�าอธบายในวนยปฎกไมไดหมายความอยางนน …

ทำนอธบำยไววำสกขำบททงหมดทพระพทธเจำบญญตไวทงหมด เรยกวำ สำชพ สาชวะ สำชว� นำม หมายความวาสกขาบททพระพทธเจาบญญตไว ทงหมดเรยกวาสาชพ แมในพระไตรปฎกเองไมใชอรรถกถาทานมค�าอธบาย

ไวให นแหละคออภวนย วนยนนคอตวบท อภวนยคอค�าอธบายวนย กมอย

แมในพระไตรปฎกนนเอง



ทนถาเปนอรรถกถากยงไปกนใหญ อยางในอรรถกถาทชอ สมนต-

ปำสำทกำ ภำค ๑ พดถง ปาราชก ๔ ขอ

๑. การเสพเมถน

๒. การลกทรพย

๓. การฆาคน

๔. อวดอตรมนสสธรรม

๔ ขอเทาน ทานอธบายเลมใหญเบอเรมเลย อธบายตง ๓๕๐

กวาหนา นคออภวนย ทนอภธรรมกอยในลกษณะเดยวกนนครบ ค�าอธบาย

พระธรรมโดยเฉพาะอยางยงเอาไปจากพระสตตนตปฎก ขนไปจากพระ-

สตตนตปฎกนนเองไปอธบาย ในสงคายนาครงท ๑ กบครงท ๒ กยงไม

ปรากฏวาแยกพระธรรมออกเปนพระสตตนตปฎกหรอพระอภธรรมปฎก

คงเรยกอยแตวาสงคายนาพระธรรมพระวนย ทนมาแตงกนขนภายหลง จากสงคายนาคราวนน เมอจารกเปนตวอกษรในสงคายนาครงท ๕ ประมาณ พ.ศ. ๔๕๒ จะไดมครบทง ๓ ปฎก แยกกนออกไป อยางนเปนตน

ผมพดถงความเปนมาของพระอภธรรม โดยเฉพาะอยางยงแมใน

วนยปฎกเอง ในสวนทเปนบทภาชนย บทแจก หมายถงอธบายแตละบท แตละศพท และเรองวนตวตถ คอเรองทเกดขนภายหลงจากเรองเดมทเปน เหตใหทรงบญญตสกขาบท เชนสกขาบทท ๑ เรองพระสทนเปนเรองเดม

พระสทนไปเสพเมถนดวยภรรยาเดมของตนดวยการถกขอรอง แลวกจบ

แคนน พระพทธเจาทรงบญญตวนย ตอมากมเรองเกดขนเรอยๆ คนนน

ท�าอยางนน คนนท�าอยางน คนโนนท�าอยางโนน อะไรทพระพทธเจายง


ไมบญญต เขากท�า อนนเรยก วนตวตถ กยงมากมายกายกอง

คราวนมาถงปญหาอกเรองหนง คอการสวดศพในสงคมไทย ใน

เมองไทยใครตายลงกเอาศพไปตงสวดทวด ท�ำไมจงเรยกวำสวดอภธรรม?

ท�าไมตองเปนอภธรรม? สวดพระสตรไมไดหรอ? สวดวนยไมไดหรอ?

ตอบวาได สวดอะไรกได สวดอะไรคนกฟงไมรเรองอยแลว คนสวดบางสวน

กไมรเรอง คนฟงกไมรเรอง เปนแตสกวาพธกรรมเทานน สวดอะไรกได

เพราะฉะนนทางตางจงหวดไมไดสวดอภธรรม แตสวดขอความในพระสตตนต

ปฎก เชน สวดอาทตตปรยายสตร ทวาดวยอายตนะภายใน อายตนะภายนอก

เปนของรอน สวดอนตตลกขณสตร ทวาดวยเรองอนตตา ทนจะเรยกสงนเปน

อภธรรมกได กเปนสกแตวาชอเทานนเอง จะเรยกวาอะไรกได พระพทธเจำ

ทรงสอนธรรมะทลกซงอยตลอดเวลำส�ำหรบคนทควรไดรสงทลกซง แตทำน

ไมทรงเรยกวำอภธรรม เทานนเอง ไมมค�าเรยกอยางนน เหมอนกบดอก กหลาบ ทานจะเรยกวาดอกอะไรกไดแลวแตทานจะเรยก เพราะเนอธรรม กเปนเนอธรรมทใชแกไขทกขได แกปญหาได ท�าความทกขใหเบาบางลดลงได

ทานจะเรยกมนวาอะไรกตามใจ เพราะฉะนนถามวาท�าไมตองสวดอภธรรม?

เวลานเปนแตเพยงตวหนงสอ

กลายเปนธรรมเนยมวาค�าวาสวดศพคอตงศพ พระตองสวดอภธรรม พระทานจะสวดอะไรกได ผมไปฟงบอยๆ ทานกไมไดสวดอภธรรม ทานสวด

โมกขปายคาถา ทานสวดปพพโตปมคาถา ทานสวดอะไรตออะไรซงชาวบาน

กฟงไมออกวาทานสวดอะไร แตเรยกชอวาสวดอภธรรม



แตทนตามต�านานเขากวา พระพทธเจาเสดจไปโปรดพทธมารดา

ทชนดาวดงสในพรรษาหนง ไมใชพรรษาทหนงนะครบ ซงมในอรรถกถา

ภายหลง เพอใหเปนประวตวาพระพทธเจาทรงแสดงอภธรรมแกพทธมารดา

ไมอยางนนพระพทธมารดาสนพระชนมไปแลว กไปอยชนดสต เลยสวด

อภธรรมเพอใหคนทตายไปแลวฟง คนทตายแลวกไมร เรองอย ด กคน

เปนยงไมรเรองเลย จะใหคนทสนชวตไปแลวรเรองไดอยางไร เรากท�าเปน

ประเพณพธการเทานน

ธรรมะนเรามไวส�าหรบปฏบต เนอธรรมทจะน�ำมำปฏบตไดมำกก

อยในพระสตตนตปฎก เนอธรรมทมอยในอภธมมตถสงคหะ อภธมมตถวภา

วนฎกาทแตงขนมา กน�ามาใชส�าหรบทจะคยกน อภปรายถกเถยงกน เพราะ

ฉะนนถาทานเดนผานไปทไหนไปเจอเขาสอนอภธรรมกนอย กจะไดยนเสยง

ทเปนค�าถามตลอดเวลา และมค�าตอบตลอดเวลา มนนาสงสยไปแทบ ทกอยาง มนท�าใหคนฟงสงสยไปหมดทกอยาง กถามกนไป คยกนไป ตอบ กนไป ส�านกวปสสนาบางแหงมการตงส�านกวปสสนาและสอนอภธรรมดวย

แตบางแหงตงส�านกวปสสนาหามเรยนอภธรรม อยางนกม

มขอนาคดอกอยางหนงคอ อภธรรมพดกนวาไมพดถงสตว บคคล ตวตน เรา เขา มแตเนอธรรมลวนๆ แตถาทานส�ารวจอภธรรมดวยด ใหทว

ใหจบ มหลายแหงทพดถงนรกสวรรค เทวดามอายเทาไรๆ เหลอทจะนบ

ตวเลขเยอะแยะไปหมด ตวอยางเชนตอนทวา ธมมหทยวภงคในพระไตรปฎก เลม ๓๕ เปนอภธรรมปฎกม ๑๘ วภงคดวยกน มธมมหทยวภงคเปนสดทาย

พดเรองนรกสวรรค พดเรองเทวดามอายเทาไร ชนไหนอายเทาไร มากมาย


กายกองนบไมไหว ตวเลขนบไมถวน ไมรเพมศนยเขามากรอยตว

พระธรรมของพระพทธเจาไมวาจะไปอยในรปของอะไร ไมวาจะอยใน

รปของพระสตร พระวนย พระอภธรรมหรอชาดกกตาม ประโยชนของ

มนคอการน�าไปใชประโยชน ประโยชนอยทคนน�าไปใชประโยชน ถาคน

น�าไปใชประโยชนไมได ไมวาจะอยในรปของอะไร ไมวาทานจะพดอะไร พดด

สกแคไหน จะมคนนยมสกเทาไร อยางไร ถำคนเอำไปใชไมได มนกไมม

ประโยชนในกำรทจะปฏบต เพราะพระธรรมทจะมประโยชนทสดแมใน

รปของชาดก กอยทเขาน�าไปใชประโยชนไดเทานน บางอยางมนกน�าไป

ใชประโยชนไดส�าหรบบางคน เพราะฉะนนมนอยทการใชประโยชน ผมขอ

เนนย�าตรงน และขอใหพทธบรษทมองศำสนำทงระบบ เหมอนกบมอง

ตนไมทงตน เหนชำงทงตว เรำรวำชำงเปนอยำงไร แตถำรจกพทธศำสนำ

หรอเรยนพทธศำสนำเหมอนคนตำบอดคล�ำชำง กจะเถยงกนตำย

ถาเราไมเหนตนไมทงตน มแตคนดงสวนของตนไมใหด เอาลกมะมวง ใหด แลวบอกวานคอมะมวง อกคนหนงเอาใบมะมวงมาใหดโดยเราไมเคย

เหนตนมะมวงเลย บอกนคอมะมวงทงหมด อกคนหนงกเอาเปลอกไม

มะมวงมาใหเราด แลวบอกวานคอมะมวงทงหมด แลวเราซงไมเคยเหน ตนมะมวงทงตน กไปยดมนในสวนนนๆ วาเปนมะมวง แตละคนทง ๓ คน ๔ คน กยดมนในสวนของตววาเปนมะมวงทงหมด กเถยงกนตาย ตกลงวา

ทง ๓ คนไมร จกตนมะมวงสกคนหนง กเหมอนคนตาบอดคล�าชาง ใน

พระไตรปฎกทพระพทธเจาทานเลาใหภกษทงหลายฟงนนแหละ คนทไป

คล�าถกขากวาชางเหมอนเสา ไปคล�าถกหางกคดวาเหมอนไมกวาด มา



เถยงกน มาตงหมดตงมวยกน กเพราะวาไมเหนชางทงตว เพราะฉะนน

ทางทปลอดภยทสดและดทสดกคอวา มองพทธศาสนาใหเหนทงระบบ

ทงหมดเลยทเดยว แลวเรากจะรจกพทธศาสนาแจมแจงชดเจนรจรง จะเกด

ความถกตองขน

ทราบขาววาพทธศาสนกชนพนองชาวพทธเรานยมสวดกนอยมาก

มความศรทธาเลอมใสในคาถายอดพระกณฑไตรปฎกมาก ทานตดเปนขอๆ

ไว ๒๕ ขอ ยากและทองยาก ททองยากกเพราะวาภาษาไมคอยเปนภาษา ตงแตขอ ๓ ไป ขอ ๒ ปลายๆ กเรมไมคอยจะถกภาษาแลว เพราะฉะนน ทางวดจงไมไดสวด พระไมสวด แตชาวบานเอาไปสวดกนมาก ทเอาไป

สวดกนมากกเหนจะเปนเรองการโฆษณาการพรรณนาสรรพคณของยอด

พระกณฑไตรปฎก

ผมขอเรยนใหทานผฟงทราบเสยกอนนะครบวาทเปนยอดพระกณฑไตร ปฎกจรงๆ หรอทเปนอกษรยอของพระไตรปฎกจรงๆ มอยไมกตว มอยในขอ

๑๒ เทานน นอกจากนนไมม ผมจะอานใหฟงวาคออะไร นอกจากนนไมใช

ยอดพระกณฑไตรปฎก๑๙



ยอดพระกณฑไตรปฎก ไมใชหวใจของพระไตรปฎก ทานจะสวดไดงายเขา

ไมปวดหว สวดเฉพาะขอ ๑๒ ไมกตว อำ ปำ มะ จ ปะ ทานทจ�าไดกสวด

อาปามะจปะ นนเปนหวใจของพระวนย, ท มะ สง อง ข เปนหวใจพระ

สตตนตปฎก, สง ว ธำ ป กะ ยะ ปะ เปนหวใจพระอภธรรม, แลวกม เต ชะ

ส เน มะ ภ จะ นำ ว เว กเปนหวใจของทศชาตคอชาดก ๑๐ ชาดก ตงแต

พระเตมยจนถงพระเวสสนดร แลวกม อ สวำ ส อนนก อตปโส สวำกขำโต

สปฏปนโน ซงทานสวดอยเปนประจ�าอยแลว แลวกมาถงขอ ๒๕ มอย ๓ ค�า

คอ มะ อะ อ ทจรงควรเรยงเสยใหมเปน อะ อ มะ อะ คออรหง อ คอ

อตมธรรม มะ นนคอมหาสงฆ มคาถาผกเอาไววา อรห� สมมำสมพทโธ

อตตม� ธมมมชฌคำ พระสมมาสมพทธเจาผ เปนพระอรหนตทรงบรรล

อตมธรรม มหำสงฆ� ปโพเธส ปลกพระมหาสงฆ สงฆหมใหญใหตนขน

อจเจต� รตตนตตย� นคอพระรตนตรยนนเอง เทานแหละครบททานควรจะสวดในยอดพระกณฑไตรปฎกททานสวดจนปวดหวมากมาย ถาจะสวดก

สวดเทาน นคอยอดหรออกษรยอของยอดพระกณฑหรอทเกยวของกบ

พระไตรปฎก นอกจากนนกไมเกยวเลย เปนภาษาทไมถกตอง เปนภาษาท เลอะเทอะมาก ผมกลาพดอยางนนเลยนะครบวาเปนภาษาทเลอเทอะ

แตทนคนทเขานยมสวดกเพราะวาไปหลงเชอค�าโฆษณาทวา เปดกรไดท

เมองสวรรคโลก มค�ากลาวในหนงสอน�าวา ผใดมไวประจ�าบานเรอน มอานสงสยงกวาไดสรางพระเจดยทองค�าสงเทยมเทวโลก ดส เพยงมไวประจ�ำบำนเรอนเทำนนแหละ มอำนสงสยงกวำไดสรำงพระเจดยทองค�ำ สงเทยม

เทวโลก พระพทธเจำเคยสอนไหมแบบน และปองกนภยนตรายตางๆ ท�า

มาหากนเจรญ การท�ามาหากนเจรญกตองท�ามาหากนใหถกวธ ไมใชมหนงสอ


อยางนเอาไวในบานเรอนอยางเดยว อานตอไปนะครบ บทสวดยอดพระ

กณฑไตรปฎกนเปนพระพทธมนตอนศกดสทธ พระพทธมนตอนศกดสทธได

อยางไร ในเมอไมร เรองวาอะไรสรรเสรญพระพทธคณ พระพทธคณน

อยนอกยอดพระกณฑฯ เปนบทน�ากม อตปโส ภควา อะไรน เราสวดกน

อยแลว พระทานสวดอยเปนประจ�า สาธยายหวใจพระวนยปฎก พระสตตนต

ปฎก พระอภธรรมปฎก ๘๔,๐๐๐ พระธรรมขนธ วาเขาไปนน กอยางทวาแลว

เมอตะกนเทานนแหละทเกยวกบพระไตรปฎก พระเจำ ๕๐๐ ชำตนนไมม

หวใจพระเจำสบชำตนนม ผมเรยนใหทรำบแลววำม

ผใดไดสวดภาวนาทกเชาค�าแลวเปนการบชาร�าลกถงพระพทธเจา

ผนนจะไมตกอบายภม ถาสวดอนนแลวไปทจรตเขา มนตองตกอบายอยด

แมไดบชาไวกบบานเรอนกไดปองกนอนตรายตางๆ จะภาวนาพระคาถา

อนๆ สก ๑๐๐ ป อานสงสกไมสงเทาภาวนาคาถานสกครงหนง ดสครบ… ภำวนำพระคำถำอนๆ สก ๑๐๐ ป อำนสงสกไมสงเทำภำวนำคำถำนสก ครงหนง ค�ำพดอยำงนมนเปนไปไมได นไมใชคำถำทพระพทธเจำทรง

ใหไว ท�าไมไมเอาอยางทพระพทธเจาทรงใหไว เชนมงคลสตร รตนสตร

ธมมจกกปปวตนสตร ธมมนยามสตร อาทตตปรยายสตร ดทงนน เยอะแยะ ไปหมดเลย และสวดงายดวย รเรองดวย

เขาเขยนน�าตอไปวา ถงแมว าอนทรพรหมยมยกษทมอทธฤทธ

จะเนรมตแผนอฐเปนทองค�ากอเปนพระเจดย ตงแตมนษยโลกสงขนไป

ถงพรหมโลก อานสงสกยงไมเทาภาวนายอดพระกณฑไตรปฎกน ดสครบ

และมค�าอธบายคณความดไวในตนฉบบอกนานปการ เกนควำมจรงเหลอเกน



พทธศำสนำบอกวำถำเรำตองกำรผลอยำงไรตองปฏบตเอำ ตองการท�ามา

คาขนกตองมมนษยสมพนธด เขาใจเพอนมนษยท�านองน ตองการมสตางค

ใชกตองขยนท�ามาหากน รจกเกบรจกรกษา นคอค�าสอนของพระพทธเจา

ผมอยากจะอานยอดพระกณฑไตรปฎก และชใหดว านผด นผด มน

เยอะแยะไปหมดเลย

ถาทานยงมศรทธาทจะสวดอย กสวดแคขอ ๑๒ กสะลำ ธมมำ

อตปโส ภควำ อะฮำ นมนอะไร ภาษาอะไร มนเหมอนใครเปนคนสวด

กสะลา ธมมา อตปโส ภควา แลวกรองขนมาวา อะฮา นมนอะไร ภาษาอะไร

ยำวะ ชวง พทธง สรณง คจฉำม อนนถกแลว ชมภธ ปญจะ อสสะโร

นคออะไร กสลำ ธมมำ กศลธรรม นโมพทธำยะ นโมธมมำยะ นโม

สงฆำยะ นกนอบนอมพระพทธ นอบนอมพระธรรม นอบนอมพระสงฆ

นใชได ปญจะพทธำ นมำมหง ขาพเจาขอนอบนอมพระพทธเจา ๕ พระองค ภาษากยงไมถกอยนนเอง

ทนมาเรม อำ ปำ มะ จ ปะ อนนแหละ คอหวใจพระวนย

ท มะ สง อง ข คอหวใจพระสตตนตปฎก นกาย ทง ๕ ทฆนกาย มชฌมนกาย สงยตนกาย องคตตรนกาย ขททกนกาย

แลวก สง ว ธำ ป กะ ยะ ปะ เปนหวใจพระอภธรรม สงคณ

วภงค ธาตกถา ปคคลบญญต กถาวตถ ยมก ปฏฐาน

แลวมา อ ปะ อ ปะ สะ ธะ สตะ นอะไร ไมรอะไรมาตอวา เห ปำ สำ ยะ โส โส สะ อะ อะ น กไมรอะไร

เต ชะ ส เน มะ ภ จะ นำ ว เว เกยวกบชาดก ๑๐ ชาตสดทาย


คอพระเตมย พระมหาชนก พระสวรรณสาม พระเนมราช พระมโหสถ

พระภรทต พระจนทกมาร พระนารท พระวธระ พระเวสสนดร

แลวกม อ สะ วำ ส แคนแหละครบ ถาทานจะสวดกสวดแคขอ

๑๒ นเพยงพอแลว และทานตองรเรอง ถงจะไดอานสงสพอสมควร ใน

คมภรของเรา ทานไดบอกเอาไววา ผทจะสวดอะไรแลวใหไดผล ใหได

ประโยชน จะตองมองค ๓ ของผสวด ในอรรถกถำทฆนกำย คนทจะ

สวดมนตตองมองค ๓ คอ

๑. สวดถกอกขระ

๒. สวดใหครบบรบรณ ไมท�าพยญชนะใหขาดตกบกพรอง ตองร

ความหมายของบทสวดนนดวย ถาไมร ความหมายสวดไปท�าไม สวดไป

เพออะไร ถาสวดเพอขลง เพอศกดสทธ กเปนสลพพตปรามาส ไมได

ประโยชนอะไรเลย เสยเวลาเปลาๆ๓. ตงจตประกอบดวยเมตตา ปรารถนาจะใหเปนประโยชนแกผฟงนจากอรรถกถาทฆนกาย อรรถกถาอาฏานาตยสตร

องค ๓ ของผฟง

๑. ไมมอนนตรยกรรม ๕ มมาตฆาต ปตฆาต เปนตน๒. ไมใชเปนมจฉาทฏฐบคคล๓. มความเชอเลอมใสในอานภาพของพระปรตร

อนนเปนค�าตอบของพระนาคเสนทตอบพระเจามลนท ในมลนทปญหา

ตอนมจจปาสามตตปญหา แปลวาปญหาทพนจากบวงของมจจมาร



สงททานจะสวดดๆ มเยอะแยะเลยครบ อยางยอดพระกณฑนในวด

ไมสวดเลย ไมมวดไหนสวดเลยเพราะทานร พระทานแปลได และทานรวา อนนไมรจะไดประโยชนอะไร ไมรเพออะไร ไมเปนภาษา แปลไมได ทาน กไมสวด แตทานสวดบทตอไปนเปนตวอยางครบ

• ธมมจกกปปวตนสตร แปลออกมาแลวเปนค�าสอนของพระพทธเจา

ใหเราเขาใจเรองอรยสจ ๔• อนตตลกขณสตร วาดวยเรองอนตตา แปลออกมาแลวเปนค�าสอน

เกยวกบเรองอนตตา ใหเราเขาใจเรองอนตตา

การสวดมนต๒๐



• อำทตตปรยำยสตร ใหเราเขาใจเรองอายตนะภายใน อายตนะ

ภายนอก วญญาณ สมผส ผสสะ อะไรเปนของรอน รอนเพราะ

ราคะ โทสะ โมหะ รอนเพราะเกดแกเจบตาย ถาทานอานค�าแปล

สกหนอยหนงแลวสวดพวกน เรากจะไดความ ไดธรรมะ ไดทง

สมาธ เปนบรกรรมสมาธ และไดปญญา สามารถจะบรรลธรรม

ไดแมเพยงการสวด สวดสงเหลานไดความหมาย

• ธมมนยำมสตร เรองอนจจง ทกขง อนตตา บอกใหเราร วา

พระพทธเจาจะเกดหรอไมเกดกตาม สงเหลานคอสงขารทงปวง

ไมเทยง สงขารทงปวงเปนทกข ธรรมทงปวงเปนอนตตา กคงเปน

อยอยางนน พระพทธเจาเปนแตเพยงผเปดเผย จ�าแนก ท�าใหตน

ววรต วภชต อตตำนกโรต ท�าใหตนท�านองน

เรากจะเขาใจธรรมะไดเยอะแยะเลย มเชนนนถาทานอยากสวดจรงๆ ทานไปซอหนงสอพทธศาสนสภาษตมาสก ๓ เลม เลม ๑ เลม ๒ เลม ๓

ทมลนธมหามกฏราชวทยาลย หนาวดบวรนเวศ โบราณาจารยทานเกบ

ขอความดๆ มาพมพเปนหนงสอไววา พทธศาสนสภาษต เลม ๑ ส�าหรบ นกธรรมชนตร เลม ๒ ส�าหรบนกธรรมชนโท เลม ๓ ส�าหรบนกธรรมชนเอก มค�าบาล มค�าแปลไวใหดวยและรเรองตลอด บอกทมาใหดวยวามาจากทไหน

ถาทานมพระไตรปฎกพรอมอรรถกถาไวสกชดหนง พออานพทธศาสนสภาษต

แลวตามไดเลย ตามไปดทตนฉบบไดเลย เพราะทานบอกเอาไววา เรองน

ค�าน มาจากพระไตรปฎกเลมทเทาไร หนาทเทาไร ถาเปนชาดกกจะบอกวา จากชาดกหนาทเทาไร เรากตามไดสบาย ไดทงความร ไดทงสต ไดทงปญญา


ไดทงสมาธ ไดทงค�าสอนเปนค�าเตอนใจทงนน เชนเรมตนวา

อตตำห อตตโน นำโถ

ตนนนแลเปนทพงของตน

อตตำห กรทททโม

ตนนนแหละฝกไดยาก

อตตำ สทนโต ปรสสส โชต

ตนทฝกไดแลวเปนแสงสวางของตน

อตตนำ ห สทนเตน นำถ� ลภต ทลลภ�

ตนทฝกดแลวยอมไดทพงซงไดโดยยาก

นหมวดตนมตงหลายขอ ตอไปหมวดความประมาท หมวดวาดวยบญ หมวดวาดวยปญญาเยอะแยะไปหมด เรากไดสต ไดปญญา ถาอยากม

ทรพย อยากไดทรพย ทานกสอนเอาไว กทอง

ปฏรปกำร ธรวำ อฏำตำ วนทเต ธน�ผทหมนขยนท�าธระใหเหมาะสมกจะหาทรพยได

ค�าแปลเปนอยางน เรากทองเอาไว ดกวาไปทอง ม มะ ป ปะ อ อะ

อะไรเยอะแยะ ไมรแปลวาอะไรมนเสยเวลา เปลองสมองและงมงายดวย เพราะฉะนนผมคดวาเราควรท�าความเขาใจกนใหม กลาพดกนดวยความ หวงด ดวยความปรารถนาดกบพนองพทธบรษททงหลาย ทพดมานไมได

มเจตนาทจะไปคดคานขดแยงอะไรทาน อยากจะแนะน�าวาอะไรคอสงท

ถกตอง อะไรเปนสงทดทสดททานควรจะได ถามนเสยเวลาไปเปลาๆ ได



ประโยชนแตนอย เกอบไมไดเลย เราจะเสยเวลาท�าไม ใหเราร ใหเขาใจ

และท�าในสงทเราร เราเขาใจ ในสงไดประโยชนดกวา เราจะไดใชเวลาเทาท

เรามอยซงแตละคนกมไมมากนก จะไปเสยเวลากบสงทไมเปนประโยชน

ท�าไม ใชเวลาใหเปนประโยชน

คาถาชนบญชรเปนเรองทนาสนใจมาก เพราะมพทธบรษทเปนจ�านวน

มากสนใจในเรองนอย เราควรจะท�าความเขาใจกนเกยวกบคาถาชนบญชร เราควรจะท�าความเขาใจกนอยางไร เพราะเปนเรองทคนสนใจกนมาก สวดกนมาก ในประเทศไทยเรามคนศรทธาเลอมใสกนเยอะแยะเหลอเกน ขอกลาวถง

ประวตความเปนมาของคาถาชนบญชรกอนนะครบ

คาถาชนบญชรนเปนพทธมนตทใชสวดอธษฐาน ขอใหคณของพระพทธ

พระธรรม พระสงฆ องคอรหนตผปรากฏเกยรตคณทงหลายมาเปนเครอง คมครองปองกน มาประดบในสรระรางกายของตนเพอความเปนสรมงคล

ในททงปวง เปนคาถาททองงาย สวดงาย คนกนยมสวดกน

คาถาชนบญชร๒๑



ชนบญชร แปลตำมตววำ กรงของพระพทธเจำ เครองปองกน

ของพระพทธเจำ มความเปนมาวาไดเกดขนทเชยงใหม พระทเชยงใหม

เปนผแตงขน เพราะเวลานนมคนทางเชยงใหมนยมสวดนพเคราะห สวด

สะเดาะเคราะห พระทเชยงใหมเหนวาคนนยมสวดสะเดาะเคราะหกเปนไป

ในเชงไสยศาสตร เลยแตงใหสวดเอาพระพทธเจา พระอรหนตมาเปนทพง

เปนท�านองนน กแตงดครบ

จากเชยงใหมกไปพมา จากพมากไปลงกา จากลงกากมาประเทศไทย

ทวาเปนสมเดจพฒาจารย (โต) กคอทานไดมาเผยแพร ไดมาดดแปลงแกไข

เคยทราบวาไดไปสวดคาถานหนาพระทนงของรชกาลท ๔ รชกาลท ๔ รบสง

วาเพราะด ซกถามวา ขรวโตไดมาจากไหน แตงเองหรอเปลา ทานถวาย

พระพรวาเปนส�านวนเกา น�ามาตดตอนแกไขดดแปลงใหม ตดตอนใหสนเขา

ของลงกายาวกวาน ฉบบของลงกามอยในหอสมดแหงชาต

ทนผมไดเรยนไวแลววา คาถาชนบญชรนแตงด พระทเชยงใหมใน สมยนน คอสมยพระสรมงคลาจารย ผแตงมงคลตถทปน แตงดมาก ไพเราะ

ดวย มความรทางภาษาบาลดมาก ทนทานททองกทองดวยความศรทธา

เลอมใส กไมวากน และแปลไดดวย ทจะวนจฉยในทนคอควำมเปนไปได มแคไหน เปนไปไดไหมทเรำไดขอใหทำนเหลำนนมำอยตรงนนตรงน ของเรำ

ยกตวอยางเชนในคาถาท ๔ ทวา ขอใหพระอนรทธมาอยทหทยของเรา

พระสารบตรอยเบองขวา ใหพระโกณฑญญะอยเบองหลง พระโมคคลลานะ


อยเบองซาย นอกจากนนกมพระอนอยทนนทนทวตวของเรา อนนผมตงปญหา

ขนมาวา ทขอใหทานเหลานนมาอยทตวเรา ถาจะตอบกนตรงๆ กคอเปนไป

ไมได ทางเดยวทจะใหทานอยในตวเราไดกคอ เราศกษาคณธรรมคณสมบต

ของพระอนรทธวาทานมอะไร พระอนรทธเลศทางทพจกษ ถาตองการให

พระอนรทธอยในตวเรา เราตองขยนอบรมสงทเรยกวาทพจกษใหเกดขน

ในตวเรา นนแหละจงจะเรยกวามพระอนรทธอยในตว หรอไดพระอนรทธ

มาอยในตว มทพจกษเกดขนในตวเรา ถาสวดในความหมายนผมวาด

หรอพระสารบตรอยทางเบองขวาของเรา อยางนถาเอาตามความ

เปนจรงแลวมนเปนไปไมได พระสารบตรทานนพพานไปนานแลว ทานจะมา

เปนบรวารอยทางเบองขวาของเรายอมจะเปนไปไมได ทานเปนพระสาวก

เบองขวาของพระพทธเจา ไมใชของเรา ทนถาตองการอยางนน กตอง

ศกษาคณธรรมคณสมบตของพระสารบตร วาพระสารบตรมคณสมบตอะไร คอทานเลศดวยปญญา เรากท�าปญญาใหเกดขน พยายามอบรมปญญา พยายามฝกฝนปญญาใหเปนดงเชนพระสารบตรหรอใกลเคยงพระสารบตร

เดนตามทางพระสารบตร เจรญปญญา อบรมปญญา นกถงพระสารบตร

ในฐานะผมปญญา ท�าไฉนเราจะเปนเชนทานได และพยายามปฏบตใน การอบรมปญญา ทานอนๆ กเหมอนกน ทานทมคณสมบตเฉพาะของทาน

จนถงพระโมคคลลานะซงเปนผเลศในทางฤทธ กตองฝกเรองฤทธ

เหมอนกนจงจะไดฤทธ ตองไปเจรญฌาน ท�าอภญญา อทธฤทธตางๆ กจะ

ไดเปนเชนเดยวกบพระมหาโมคคลลานะ คณสมบตเหลานเปนคณสมบตท

ไมมการผกขาด ใครปฏบตกจะไดตามทปฏบตนน ถาจะสวดกตองสวดไป



ในท�านองน ไปในความหมายน ไปในความรสกอยางน เราระลกถงทานเพอ

ทจะมคณสมบตอยางทาน ไมใชใหทานมาเปนบรวารของเรา มาอยทนนทน

ของเรา ซงกเปนไปไมได

มาถงขอ ๑๐ พดถงพระสตรตางๆ ขอใหรตนสตรมาอยขางหนา

กรณยเมตตสตรอยขางขวา ธชคคสตรอยขางหลง องคลมำลสตรอยขาง

ซาย กท�านองเดยวกน เรากตองศกษาพระสตรนนวา รตนสตรแปลวาสตร

ทเปนรตนะ รตนะแปลวาแกว คอใหส�าเรจอยางทตงใจ ใหส�าเรจความ

ประสงคทตองการ รตนสตรมธรรมะดๆ เยอะครบ ลองศกษาดโดยเฉพาะ

อยางยงคณสมบตของพระโสดาบน คณสมบตของพระพทธเจาไปจนถง

อนนตรกสมาธ อยางนเปนตน มของดๆ อยในนน ลองศกษาดและท�าความ

เขาใจและปฏบตด�าเนนตามขอความในรตนสตร แลวรตนสตรกจะมาอย

ขางหนาของเราได เพราะเรามสงนนอย แตถาเราสวดเฉยๆ มนเปนไปไมได มาอยไมได นเราพดกนในลกษณะของการศกษาพทธศาสนาดวยปญญา

หรอกรณยเมตตสตรอยเบองขวา กรณยเมตตสตรกด มคณสมบต

ของผทถงสนตบท พระอรยะทานไดด�าเนนชวตถงสนตบท ถงนพพานดวย บททสงบระงบดวยวธใด ผฉลาดกควรด�าเนนตาม ด�าเนนตามรอยของทาน ผฉลาดทไดเดนมาแลวจนถงทางแหงความสงบได และมคณสมบตของผท

จะด�าเนนตามทางนน เชนวา สกโก…เปนผกลาหาญ อช…เปนผซอตรง

อปปคพโภ…เปนผไมคะนองกายวาจาเรอยๆ ไป มคณสมบตทดเยอะแยะ ในกรณยเมตตสตร จนถงสอนใหเปนคนมเมตตา แผเมตตาจตไป ไมมประมาณ

ในสตวโลกทงปวง … อนนเปนขอปฏบตทงนน


ธชคคสตรอยเบองหลง ธชคค� ปชชโต อำส ธชคคะ (ธชะ+อคคะ)

แปลวายอดธง ธชคคสตร เปนสตรทพระพทธเจาทรงเลาวาเวลาเกด

เทวาสรสงครามขน ทาวสกกะบอกใหดยอดธงของทาน พวกเทวดากม

ก�าลงใจเมอเหนยอดธงของทาวสกกะอย หวหนาแมทพยงมธงสะบดอยกม

ก�าลงใจ พระสงฆทอยปาหรอชาวพทธทอยปาใหถอเอาพระพทธคณ พระ

ธรรมคณ พระสงฆคณเปนยอดธง ใหระลกถงคณของพระพทธเจาเวลา

เกดความกลว ความตกใจ ความหวาดหวน ขนพองสยองเกลา กใหระลกถง

พระคณของพระพทธเจา ถายงสะด งอย กใหระลกถงคณของพระธรรม

ถายงกลวอยกใหระลกถงคณของพระสงฆ ท�านองน นเปนธชคคสตรให

ระลกถงคณของพระรตนตรย

องคลมำลสตร เปนค�าอธษฐานของพระองคลมาล พระองคลมาล

มประวตทโหดรายมากอน เปนโจรใจเหยม ฆาคนมามากมายถง ๙๙๙ คน เกอบจะถง ๑,๐๐๐ คนอยแลว กมาบวช ขณะทเหนหญงมครรภใหญ เดน ล�าบากกเกดความเมตตา เมอบวชแลวจตเปลยนไป เกดความเมตตา มา

ทลพระพทธเจาวาท�าอยางไรอยากชวยเหลอเขาใหพนจากความล�าบาก

พระพทธเจาตรสวา งนเอาอยางนองคลมาล ไปบอกวา “ตงแตขาพเจา เกดมายงไมเคยจงใจฆาสตวเลย ดวยสจจะวาจาอนน ขอใหเธอคลอด โดยปลอดภย ขอใหครรภของเธอปลอดภย” พระองคลมาลกกลาววา จะ

ไมเปนการกลาวเทจหรอพระเจาขา เพราะวาขาพระองคฆาคนมาตง

เยอะแยะ พระพทธเจาตรสวา อยางนนเพมเขาไปวา “ตงแตเกดโดย อรยชาต ไดบวชแลว ไมเคยมความจงใจทจะฆาสตวเลย ดวยสจจะวาจา

อนนขอใหครรภของนางปลอดภย” ทานองคลมาลกไปวาตามนน นาง



กคลอดปลอดภย อนนพระกเอามาสวดในงานแตงงานและงานอะไร

ตออะไร ผหญงมครรภมาขอพระกท�าน�ามนตดวยสวดคาถาองคลมาลปรตร

น องคลมาลสตรท�านองน

การขอใหพระสตรตางๆ มาอยทางซาย ทางขวา ทางอะไรของเรา

ถาเลงในการปฏบตกตองศกษาใหเขาใจในสงเหลาน แลวน�ามาปฏบตจะ

ไดผล ถาทองเฉยๆ สวดเฉยๆ อยางนกเปนแตเพยงก�าลงใจ แตประโยชน

ไมเทากบทเราศกษาใหเขาใจ แลวน�ามาใชประโยชนเลย คอปฏบตเลย

ไมไดสวดอยางเดยว

พอดเมอเชานไดรบค�าถามจากทานผฟงทานหนงซงฟงทกคน และตดตามฟงรายการนอย ทานถามมาวา ทพดกนวาพทธศาสนา หรอ พระอรยบคคลในพทธศาสนานจะมอย เพยงแค ๕,๐๐๐ ปนนมปรากฏ

ทไหนอยางไร พระพทธเจาไดตรสไวหรอเปลา อนนกเปนเหตหนงทท�าให

พทธศาสนกชนบางสวนเชอวาพทธศาสนาจะมอยเพยงแค ๕,๐๐๐ ป เรอง พทธศาสนา ๕,๐๐๐ ป ผมไดพดมาแลวในวนกอน จะไมพดซ�า แตจะตอบ ค�าถามนาสนใจของทานผน คอความเชอหรอความคดทพดตอๆ กนมาวา

พระอรยบคคลจะมอยในศาสนาเพยงแค ๕,๐๐๐ ป หลงจาก ๕,๐๐๐ ปไปแลว

จะไมมปรากฏทไหน พระพทธเจาตรสไวหรอไม

พระนางมหาปชาบดโคตม๒๒



อนนขอเรยนตอบอยางนนะครบ ขอความดงกลาวนมาในอรรถกถา

ของโคตมสตร พระสตตนตปฎก องคตตรนกาย อฏฐกนบาต โคตมสตร

สตรทเกยวกบพระนางมหาปชาบดโคตม และเดมทพระพทธเจาตรสกบ

พระอานนทเปนเชง “ถาวา” คอเมอพระนางมหาปชาบดโคตม พรอมดวย

นางสากยานเปนจ�านวนมากขอบวชกบพระพทธเจาเมอครงพระพทธเจาเสดจ

กรงกบลพสด พระพทธเจาไมทรงอนญาตการบวช เมอพระพทธเจาเสดจ

จากกรงกบลพสด ไปประทบอย ทเมองโกสมพ ประทบทกฏาคารศาลา

ปามหาวน เมองเวสาล พระนางปชาบดโคตมกตดสนพระทยปลงพระเกศา

นงหมผากาสายะ เสดจโดยพระบาทเปลาพรอมดวยสากยาน เจาหญงศากยะ

เปนจ�านวนไมนอยตามไปดวย ปลงพระเกศา นงหมผากาสายะเรยบรอย

แลว กแปลวาไปตายเอาดาบหนา พระพทธเจาจะทรงอนญาตหรอไมทรง

อนญาตกตาม บวชไปกอนแลวจงไปขออนญาตการบวช เมอไปถงทนนแลว พระพทธเจากไมทรงอนญาตการบวช

พระอานนทไปกราบทลพระพทธเจาวา พระนานางไดมาคอยอยท

ประตและขออนญาตเขาเฝาเพอจะบวช พระพทธเจาไมทรงอนญาต บอกวา อานนท อยาไดชอบใจใหมาตคาม (ผหญง) มาบวชเลย พระอานนทออนวอน ถง ๓ ครง พระพทธเจากไมทรงอนญาต ในทสดพระอานนททานกเปนผมน�าใจ

เออเฟอ นงคดวาเราจะมทางใดทจะกราบทลพระผมพระภาคใหทรงอนญาต

การบวชไดบาง มองเหนอยทางหนงกเลยกราบทลวา พระเจาขา ถาสตร ไดเขามาบวชแลวจะมโอกาสบรรลธรรม โสดาปตตผล สกทาคามผล อนาคามผล อรหตตผล ไดหรอไม พระพทธเจาทานตอบวาได พระอานนท

กกราบทลวา ถาอยางนนกควรใหพระนางบวช ไมควรจะกดกน


เรองการบวช ในทสดพระพทธเจาทานกทรงยอม ในการทรงยอมนน

ทรงประทานครธรรม ๘ ประกำร ถาพระนางรบไดกถอวาเปนการบวช

ครธรรม ๘ ประการนนจะขอผานไปโดยไมพดวา ๘ ประการนนคออะไร

ใหทานไปศกษาเอาเอง เพราะเวลาจ�ากดเหลอเกน

ขอส�าคญประการหนงทพระพทธเจาตรสกบพระอานนทหลงจาก

นนวา อำนนท…ถำมำตคำมมำบวชเปนบรรพชตแลว พระสทธรรมจะด�ำรง

อย เพยง ๕๐๐ ป คอลดลงครงหนง เหมอนกบตระกลใดตระกลหนงม

ผหญงมำก มผชำยนอย ตระกลนนพวกโจรก�ำจดไดงำย ฉนใดกฉนนน

อกประกำรหนง พรหมจรรยจะตงอยไดไมนำนถำมำตคำมมำบวช

เหมอนกบตวเพลยลงในนำขำว เหมอนกบตวเพลยลงในไรออย กจะท�ำให นำขำวเสยไป ไรออยเสยไป อนนพระพทธเจำตรสกบพระอำนนทอยำงน

กจะตองปองกนไวกอน แตเอำเถอะไดอนญำตไปแลว นคอควำมเปนมำ

ของค�ำวำ ๕,๐๐๐ ป

ผมจะขยายในอรรถกถา นคอขอความในพระไตรปฎก พระพทธเจา ตรสเรอง ๑,๐๐๐ ปวา มาตคามไมบวชเปนบรรพชตในธรรมวนยน ตง

สมมตฐานวา ถาพระสทธรรมจะตงอย ๑,๐๐๐ ป ถามภกษณมาบวช หรอ

ผหญงมาบวชจะลดลงครงหนงเหลอ ๕๐๐ ปดงน ทานกเลยวางกฎเกณฑ ไวมากมาย แมแตเรองครธรรม ๘ ขอกนาด พอบวชเขามาจรงๆ กมวนย มากกวาพระตง ๓๑๑ ขอ อปชฌายะของพระสงฆ คอผ ทใหพระบวช

บวชไดทกป ปหนงบวชสกกพนกได แตปวตตน คออปชฌายะของภกษณ



บวชภกษณไดปละ ๑ องค แลวตองเวนไป ๑ ป ถงจะบวชไดอก ทานลอง

นกดวาพระพทธเจาทานปองกนไวเพยงใด

ทเราพดกนมานนไดขอความจากอรรถกถาโคตมสตร ตอนน พ.ศ.

๒๕๐๐ เศษๆ แปลวาเปนพนปท ๓ เลยครงมานดหนง ถาถอตามน ตอนนเปน

ยคของอนาคาม เพราะพระอรหนตทถงพรอมดวยปฏสมภทา พระอรหนต

ทถงพรอมดวยอภญญาหมดแลว พระอรหนตแมจะเปนสกขวปสสกกหมด

แลว มอยตงแตพระอนาคามลงมา อกสก ๕๐๐ ปตอไปขางหนาพระอนาคาม

กจะไมม ถาถอตามน ถาเชอตามน ใครทคดวาอาจารยของตนเปนพระ-

อรหนต กคงจะเชอผด ถาเชอตามน แตถาไมเชอตามนกเปนได คอทานเชอ

อกแบบหนง ทานไมเชออรรถกถาตอนน ทานเชอวาพระอรหนตยงมได

ตลอดเวลาทบคคลยงปฏบตชอบอย ตามทพระพทธเจาไดตรสไวตอนกอน

ปรนพพานกบสภททปรพาชกผมาขอบวชตอนสดทายวา “ดกอน…สภททะ ถำภกษทงหลำยพงเปนอยโดยชอบ พระอรหนตกจะมอยไดตลอดไปตรำบ เทำทบคคลยงปฏบตชอบอย” อนนแลวแตวาทานจะเชออยางใด หรอ

มเหตผลในการเชออยางใด ถาพดถงน�าหนกตามทศกษากนมา ตามทเลาเรยน

กนมา ตามทถอกนมา น�าหนกจากพระไตรปฎกหรอจากพระพทธพจนจะม น�าหนกมากกวาอรรถกถา ถาอรรถกถาขดแยงกบพระไตรปฎก หรอขดแยง กบพระพทธพจน ทานใหถอพระพทธพจนเปนหลก ถาสอดคลองกนใหถอ

เอาทง ๒ อยาง เพราะอรรถกถาเปนสวนขยายความ อรรถกถำคอ

ค�ำอธบำยพระไตรปฎก พระอรรถกถาจารยเปนผทท�าขนซงกเปนผลงาน ทนาอศจรรย เพราะทานท�าไดมาก เขยนค�าอธบายพระไตรปฎกไดมาก

ท�ากนมากในสมยลงกา ประมาณ พ.ศ. ๑๐๐๐ เศษๆ หลงสมยพระพทธ


โฆสาจารย พระพทธโฆสาจารยทานเกด พ.ศ. ๙๕๖ หลงจากนนมากม

การเขยนค�าอธบายพระพทธพจนกนมาก

ค�าอธบายพระพทธพจนเพอความชดเจนแจมแจง เรยกวาอรรถกถา

ถาขอความอนใดทอรรถกถายงไมชดเจน พระฎกาจารยทานกจะอธบาย

เพมเตมเขามาอก แลวพระอรรถกถาจารยทงหลาย และพระฎกาจารย

ทงหลาย ทานขดแยงกนเองกมในคมภรตางๆ เพราะฉะนนสงทเราไดยนได

ฟงจากใครกตาม จากครบาอาจารย จากพระสงฆรปใดกตาม บางทกฟง

ไมถนดหรอชดเจนวาทานพดวาอยางไร อยางททานผถามโทรมาถามเมอ

ตอนเชา บอกวาฟงไมชดเจน ขอใหชวยอธบายใหฟงอกสกครงหนง ผม

กเลยถอโอกาสน�ามาพดในคนน

ส�าหรบความเชอเกยวกบเรองททานจะเชออยางไร อนนแลวแต วจารณญาณ แลวแตเหตผลของทานวาทานจะมเหตผลในความเชอนนอยางไร

มอะไรเปนสงประกอบในความเชอนน สงเหลานบางทความเหนของ

พระอรรถกถาจารยนทานผร ในเมองไทย อยางสมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส ทานเปนนกปราชญใหญของเมองไทยอยใน ดานพทธศาสนา ทานกมความเหนวา ความเหนของพระอรรถกถาจารย

เปนความเหนของปจเจกชน หมายความวาเปนความเหนของผ เขยน

ค�าอธบายนนๆ คมภรนนๆ เพราะฉะนนบางททานกขดแยงกนเองกม

ในเรองการอนญาตใหภกษณบวชกเหมอนกน เวลานทราบวามบาง

ทานขวนขวายจะใหมภกษณเกดขนในเมองไทย แตกมไมไดเพราะขดกบ



หลกของพระพทธเจาทวางหลกไววา ภกษณตองบวชจากภกษณและบวช

จากพระสงฆ ตองบวชจากพระสงฆ ๒ ฝาย คอจากภกษณสงฆและภกษสงฆ

เวลานเมอภกษณสงฆไมมอกแลว การทจะบวชภกษณกยงบวชไมได พระสงฆ

เถรวาทในเมองไทยทานไมกลาบวชให ตองมภกษณสงฆ ตองบวชจาก

ภกษณสงฆ และบวชจากพระสงฆอกครงหนง ถามภกษณขนมาจะล�าบาก

ไหม จะยงไหม ถาปฏบตตามพระวนยทพระพทธเจาทรงบญญตไว หรอตาม

ครธรรม เชนวาภกษณตองอยในอาวาสทมภกษ คอตองอยในอาวาสเดยวกบ

ภกษ จะไปแยกตงอาวาสอยตางหากไมได ขอนภกษณตองเคารพนบถอ

สกการะยดถอไปตลอดชวต ลวงละเมดไมได เชนขอท ๑ ใน ๘ ขอ

พระนำงมหำปชำบดโคตมถอวำเปนตนก�ำเนดของภกษณ เปนแม

ของภกษณทงหลำย ท�ำใหมภกษณขนในพทธศำสนำ แตกอยไมไดนาน

เทาไรปรากฏวาภกษณกหมดไปดวย ความทพระพทธเจาไมมพระประสงค ทจะใหมมาตคามหรอสตรมาบวชในพทธศาสนา อนนเพราะเหตผลสวน พระองค … ผมเชอพระสพพญญตญาณของพระพทธเจาวานาจะทรงม

เหตผลอะไรพเศษ แตททรงอนญาตใหพระนางปชาบดโคตมบวชเปนภกษณ

นนกดวยขดพระอานนทไมได พระอานนทเปนเลขานการทดมาก และวาง ครธรรมไวอยางคอนขางเปนรวทหนาแนน ครธรรม ๘ ประกำรนนมดงน

๑. ภกษณแมบวชแลวตง ๑๐๐ ป กตองท�าการอภวาท ลกขนตอนรบ

ท�าอญชลกรรมและสามจกรรมแกภกษ แมบวชในวนนน


๒. ภกษณตองไมจ�าพรรษาในอาวาสทไมมภกษ คอจะไปตงวดอย

เปนเอกเทศไมได เพราะเกรงวาจะไมปลอดภย ตองอยในวดทมภกษใหภกษ

ไดคมครอง

(ในขอนถำภกษณอยในวดทมภกษ อยรวมกนกบภกษ แมจะแบงเขต

กนอยำงไร กอดทจะตดตอเกยวของไมได อำจจะมเรองยงเกดขนกได)

๓. ภกษณตองถามวนอโบสถ และเขาไปรบโอวาทจากภกษทกกง

เดอน (ทกครงเดอน) เดอนละ ๒ ครง

๔. ภกษณจ�าพรรษาแลวตองปวารณา คอตองเปดโอกาสใหตกเตอน

สงสอนจากส�านกทง ๒ คอทงจากภกษณสงฆและภกษสงฆ

๕. ภกษณสงฆตองอาบตหนก เชนอาบตสงฆาทเสสแลว ตองประพฤต มานต * ตลอด ๑๕ วน ในสงฆทง ๒ ฝาย คอทงในภกษสงฆและภกษณ

สงฆ

๖. นางสกขมานา (สกขมานา แปลวา ผก�าลงศกษา) คอสตรทเตรยม จะบวชเปนภกษณจะตองประพฤตปฏบตศล ๖ ขอ ตงแตขอ ๑ ถงขอ ๖,

ขอ ๑ ถงขอ ๕ คอ ศล ๕, ขอ ๖ กคอขอ ๖ ในศล ๘ เวนจากการบร โภค อาหารในเวลาวกาล ตองปฏบตศล ๖ ขอ คอตงแตขอ ๑ - ขอ ๖ ใหครบ

* มานตเปนพธกรรมอยางหนงส�าหรบลงโทษภกษ หรอภกษณทตองอาบตสงฆาทเสส ต�าลงมาจากปาราชก



บรบรณตลอดเวลา ๒ ป ขาดไมได ถาขาดจะตองตงตนใหม เมอท�าไดครบ

แลวจะตองอปสมบทในสงฆ ๒ ฝาย ศล ๖ ขอนขาดไมไดเลยสกขอเดยว

ถาขาดคณสมบตวารกษาศลไดปครงแลว เกดศลขอใดขอหนงขาดขนใหม

ตองตงตนนบหนงใหมไปจนครบ ๒ ป ถารกษาไปจนเหลออก ๒ วนจะครบ

๒ ป ศลเกดขาดขนมา เปนอนลมเลกลบบญชเกา ตงตนนบหนงใหม …อยางน

แหละครบ ไมไหวเหมอนกน แยเหมอนกน กแปลวาทานแสดงเจตจ�านง

ชดเจนวา…ไมตองการใหบวชถงวางกฎขอบงคบไวเขมงวดจรงๆ

๗. ภกษณตองไมดาวาเปรยบเปรย หรอบรภาษภกษไมวากรณใดๆ

กตาม ไมวาภกษจะท�าผด ท�าเสย ท�าอะไรกแลวแต สกแคไหนกตาม…

หามเดดขาด

๘. ตงแตบดนเปนตนไป หามภกษณวากลาวสงสอนภกษ (ตกเตอน กไมได) ใหภกษวากลาวสงสอนภกษณฝายเดยวเทานน

นคอครธรรม ๘ ประการ ครธรรมแปลวาธรรมอนหนก ธรรมทควร

เคารพ ธรรมทภกษณตองเคารพสกการะ ขาดไมไดไปตลอดชวต พระพทธเจา ตรสกบพระอานนทวา “ดกอน…อานนท นแหละครธรรม ๘ ประการ ซงภกษณ จะตองสกการะเคารพบชาตลอดชวต จะลวงละเมดไมได” พระอานนทกจ�า

ครธรรม ๘ ประการ และทลลาพระผมพระภาคไปเฝาพระนางโคตม บอก

เลาถงเงอนไข ๘ ประการตามพระพทธด�ารสกลาวเพมเตมวา “ทานโคตม… ถาทานจะรบครธรรม ๘ ประการได กอนนแหละเปนบรรพชาอปสมบทของ

ทาน ผมพระภาคตรสมาอยางน” พระนางโคตมยงไมไดพบพระผมพระภาค


ไดมพระอานนทเปนสอ

พระนางโคตมปลมพระทยยงนก ทานวาเปนเหมอนสตรทอาบน�า

ช�าระรางกายอยางดแลว นงหมดวยผาใหมทราคาแพง ประพรมน�าหอม

เรยบรอยแลว มพวงมาลยซงท�าดวยดอกไมหอมสวมลงทศรษะ นางกยอม

จะพอใจเปนธรรมดา พระนางไดรบครธรรม ๘ ประการทนท และปฏญาณวา

จะประพฤตปฏบตใหบรสทธบรบรณตลอดชวต นบวาพระนางกใจเดดเดยว

เหมอนกน ยอมรบครธรรม ๘ ประการนทนท

ตอไปจะลองวนจฉย คอภกษณไดหายไปนานแลว สมยพระพทธเจา

ปรนพพานกไมปรากฏเรองภกษณ ไดมาปรากฏขนอกครงสมยพระเจาอโศก

ทสงพระนางสงขมตตา ซงเปนธดาของพระเจาอโศกบวชเปนภกษณและ

ใหไปประกาศศาสนาทลงกา คราวนถาสมมตวามภกษณอยตามปกตเหมอน

อยางทมอยในสมยพทธกาลตอนตนๆ สมยพระนางมหาปชาบดโคตม และ มสบเนองตอมาเหมอนกบทมพระสงฆผชายอยในเวลาน จะมปญหาอะไร เกดขนในสงฆมณฑล มอย เรองหนงทว าตองอย วดเดยวกน ภกษณจะ

แยกวดอยไมได การเกยวของทางทเหมาะสมบาง ไมเหมาะสมบาง กนาจะ

มขน

การกาวลวงครธรรมหลายขอทคนสมยนอาจจะท�าไมได เชนวาขอ ๗ ภกษณตองไมดาวาเปรยบเปรยภกษไมวากรณใดๆ ขอนท�ายาก ถาไปเจอภกษ

ทแยๆ เขา และขอ ๘ ทวาตงแตนเปนตนไป ภกษณจะวากลาวสงสอนภกษ

ไมไดเลย ใหภกษวากลาวสงสอนภกษณไดฝายเดยว อนนกเปนสงทท�ายาก

ส�าหรบคนสมยน เวลานจะรกษาครธรรมไดอยางไร และยงมศลอก ๓๑๑ ขอ



ยงมปญหาตางๆ อกมากมาย เคยถามสภาพสตรบางคนถงปญหานวามความ

เหนอยางไร เขาออกความเหนวาคงจะยงเหมอนกนเพราะวาผหญงคอนขาง

จะจกจก เขาวาอยางนน ผมไมไดพด ผหญงเขาเปนคนพดเอง ผหญง

คอนขางจะจกจก บวชเขามาแลวไมทราบวาจะมเรองจกจกอะไรมากมาย

ในวดหรอเปลา ท�านองนน นกเปนแตเพยงขอคดเหน ทานทสนบสนน

ใหมภกษณอยตลอดเวลา ทานกคงมขอคดคานหรอมเหตผลของทานวา

นาจะตองมได แมจะเปนผหญงแตไมเหมอนกน บางคนเขาท�าไดกคดเลอก

สรรเอาเฉพาะคนทจะท�าได

คราวนผมจะตอมาเรอง ลกษณะตดสนธรรมวนย ๘ ประการ ซง พระนางมหาปชาบดโคตมเปนผทลถามพระผมพระภาค ซงเปนประโยชน

แกพวกเรามาจนปจจบนน ลกษณะตดสนธรรมวนย ๘ ประการอยในหมวด ๘

พระไตรปฎก อฏฐกนบาต

ทกฏาคารศาลา ปามหาวน พระนางมหาปชาบดโคตมไดเขาไปเฝา พระผมพระภาค อภวาทแลวยนอยในทสมควรขางหนง กราบทลพระผม

พระภาคเจาวา ขอใหทรงแสดงธรรมแตโดยยอเพอวาขาพระองคไดสดบ

ธรรมวนยแลวจะปลกตนออกผเดยว เปนผไมประมาท มความเพยรอยาง ไมคดชวต ขอใหแสดงธรรมแตโดยยอ พระผมพระภาคกทรงแสดงธรรม

ซงเปนลกษณะตดสนพระวนย ๘ ประการ ดงน

ลกษณะตดสนธรรมวนย๒๓



“ดกอนโคตม สงใดเปนไปเพอความก�าหนด ยอมใจ ๑, เปนไปเพอการ

ประกอบตนไวกบทกข ๑, เปนไปเพอการสะสมของกเลส ๑, เปนไปเพอความ

ปรารถนาใหญ (มหจฉตา) ๑, เปนไปเพอความไมสนโดษยนด ๑, เปนไปเพอ

ความคลกคลกบหมคณะ ๑, เปนไปเพอความเกยจคราน ๑, เปนไปเพอความ

เลยงยาก ๑…ดกอนโคตม เธอพงทราบวาสงเหลานไมใชธรรม ไมใชวนย

ไมใชค�าสงสอนของพระศาสดา สวนสงใดเปนไปเพอคลำยก�ำหนด ๑,

เปนไปเพอควำมปรำศจำกทกข ๑, เปนไปเพอควำมไมสะสมของกเลส ๑,

เปนไปเพอควำมปรำรถนำนอย ๑, เปนไปเพอควำมสนโดษยนดตำมม

ตำมได ๑, เปนไปเพอควำมสงดจำกหม ๑, เปนไปเพอควำมเพยร ๑,

เปนไปเพอควำมเลยงงำย ๑ …ดกอนโคตมเธอพงรวา นแหละเปนธรรม

เปนวนย เปนค�าสงสอนของพระศาสดา” อนน เป นประโยชนมากท

พระนางมหาปชาบดโคตม ไดเขาไปทลถามพระพทธเจาและพระพทธเจา ทรงแสดง เวลานเรากน�ามาสวด น�ามาทองจ�า น�ามาเพอเปนเครองตดสนวา

อะไรเปนธรรม เปนวนย เปนค�าสอนของพระศาสดา อะไรไมใชธรรม ไมใช

วนย ไมใชค�าสงสอนของพระศาสดา ส�าหรบเรองพระนางมหาปชาบดโคตม เทาทนกไดเวลานกมเพยงเทาน

ผมขอพดเรองสงฆทานสกนดหนง เรองทเราควรท�าความเขาใจกน ใหมเพอความถกตองเกยวกบสงฆทาน พอพดถงสงฆทาน อนนกเกยวกบ พระนางปชาบดโคตมเหมอนกน ปรากฏในพระไตรปฎก ทกขณาวภงคสตร

เพราะวาคราวหนงพระนาง ปชาบดโคตมไดท�าจวรไปถวายพระพทธเจา

แตพระพทธเจาไมทรงรบ ใหน�าจวรไปถวายสงฆตรสวา ถาถวายสงฆแลว กเทากบเปนการไดบชาพระผมพระภาคเอง และเปนการบชาพระสงฆดวย พระนางปชาบดโคตมทลขอรองถง ๓ ครง พระพทธเจาเองกทรงปฏเสธ

ทง ๓ ครง ใหน�าไปถวายพระสงฆ อยาถวายพระองคเลย ถาไดถวายสงฆ

กเปนการถวายพระองคดวย และเปนการถวายสงฆดวย

สงฆทาน๒๔



ทนรอนถงพระอานนทอก พระอานนททนไมไหว ขอรองพระผมพระ-

ภาคเจาใหทรงรบจวรทพระนางมหาปชาบดโคตมน�ามาถวาย แตพระพทธเจา

กไมทรงรบ ทงๆ ทพระอานนทกพยายามทลใหเหนคณของพระนางวา

มอปการะมาก เปนผ บ�ารงเลยงดพระผมพระภาคเจามาตงแตพระชนน

สวรรคต อยในความคมครองดแลของพระนางมาโดยตลอด พระพทธเจา

ทานกยงไมทรงรบอยนนเอง และทรงแสดงปาฏบคลกทาน ๑๔ อยาง ไดแก

๑. ทานทถวายแกพระพทธเจา

๒. ถวายแกพระปจเจกพทธเจา

๓. ถวายแกผเปนพระอรหนต

๔. ถวายแกผปฏบตเพอบรรลอรหตตผล

๕. ถวายแกผเปนพระอนาคาม

๖. ถวายแกผปฏบตเพอบรรลพระอนาคาม๗. ถวายแกผเปนพระสกทาคาม

๘. แกผปฏบตเพอบรรลพระสกทาคาม

๙. ถวายแกพระโสดาบน๑๐. แกผปฏบตเพอบรรลโสดาปตตผล๑๑. ทานทใหแกบคคลภายนอกพทธศาสนาซงปราศจากกามราคะ

๑๒. ทานทใหแกปถชนผมศล

๑๓. ทานทใหแกปถชนผทศล๑๔. ทานทใหแกสตวเดรจฉาน

อนนเปนปาฏบคลกทาน ๑๔ ชนด ในทสดตรสวา อยางไรๆ กสสงฆทาน

ไมได ปำฏบคลกทำนใหแกใครกตำม สสงฆทำนไมได โดยพระพทธพจนทวา


“ทานทใหเจาะจงเรากลาววาเปนปาฏบคลกทาน ปาฏบคลกทานใดๆ จะมผล

เทาสงฆทานไมไดเลย” ในทกขณาวภงคสตรทเกยวกบพระนางมหาปชาบด

โคตม

และตรสวาตอไปภายหนาจะมโคตรภสงฆ คอสงฆผ ทศล มธรรม

อนทราม สกแตวามผากาสาวะพนคอ การใหทานแกภกษผทศลเหนปานนน

แตอทศสงฆกยงเปนทานทมผลมาก อานสงสไพศาลประมาณมได พระอรรถ

กถาจารยอธบายวาตองการจะรกษาสงฆ หมายความวาพระอรรถกถาจารย

ทานวา พระผมพระภาคคงจะทรงด�ารวา พระองคเองมพระชนมไปไดไมนาน

เทาไรกตองปรนพพาน แตสงฆจะด�ารงอยนานตราบเทาทศาสนายงอย และ

เพอใหคนไดย�าเกรงในสงฆ ใหพทธศาสนกชนไดย�าเกรงในสงฆ กเลยแนะน�า

ใหถวายเปนการสงฆ คอใหถวายแกสงฆ ถอวาไดถวายแกพระองคดวย

มปญหาอนหนงซงถกเถยงกนอยเสมอ ไดรบโทรศพท มผ ถามวา สงฆทานกรปกนแน กำรใหสงฆทำนตองเปนพระสงฆ ๔ รปเสมอไปหรอ

หรอวำรปเดยวกได ค�ำตอบคอถวำยแกสงฆกรปกได ถาไดมาจากสงฆ

หรอเปนการสงฆ อยางพระมาบณฑบาตเชาๆ เรำไมไดเจำะจงบคคล ใครท ผานมาทหนาบานกใส นเปนสงฆทานแท รปเดยวกเปน หรอไปนมนตพระ ทวดบอกวานมนตพระ ๑ รปไปฉนอาหารทบาน แลวทางวดจะสงพระรปไหน

ไปกแลวแต นนกเปนสงฆทาน แมรปเดยวกเปนสงฆทาน เพราะไดอนมต

จากสงฆมพระปจเจกบคคลไปรบ แตรบในนามของสงฆ สงฆเปนผ จด คลายเราใหอะไรแกสวนรวมใหแกโรงเรยน สมมตเราใหนาฬกาแกโรงเรยน

เปนนาฬกาเรอนใหญ และโรงเรยนสงคนเปนตวแทนของโรงเรยนมารบ



คนหนง เราไมไดใหแกบคคลนน เราใหแกโรงเรยน แตมปจเจกบคคลคนหนง

เปนตวแทนไปรบ นนกชอวาเปนการใหแกโรงเรยน ไมใชใหแกบคคล

เพรำะฉะนนกำรท�ำสงฆทำนนไมจ�ำกดจ�ำนวนพระ เทำไรกได แตใหตงใจ

แนวแนวำไมไดเจำะจงบคคล ไมเจำะจงพระเทำนนกเปนสงฆทำน

ภาคผนวก

ควำมประหยดและมธยสถ อย ในเครอขำยเดยวกบควำมพอด หรอควำมพอประมำณ เปนคณธรรมซงอดหนนกนและกนใหด�ำเนนไป

ดวยด สควำมเรยบงำยและควำมสงบแหงชวต

ความหมายและประโยชนของการประหยดปจจย ๔มธยสถ แปลวำ ทำมกลำง คอทามกลางระหวางความตระหนกบ

ความฟมเฟอย ความตระหนเปนสวนสด Extreme ขางหนง, ความฟมเฟอย

กเปนสวนสดอกขางหนง สวนมธยสถ คอความพอด อยระหวางกลาง ระหวางความตระหนกบความฟมเฟอย

ควำมตระหนคออยำงไร คอเมอจ�าเปนกไมยอมใชจาย ท�าตนเปน

ปโสมเฝาทรพย มทรพยแลวไมเปนประโยชนแกตนและผอนตามสมควร

ความมธยสถและประหยด



ควำมฟมเฟอยคออยำงไร คอไมจ�าเปนกใชจายทรพย ใชจายอยางสรยสราย

สวนอยางไรจ�าเปน อยางไรไมจ�าเปนนน บคคลตองใชปญญาพจารณา

ดวยตนเองเปนเรองๆ ไป

บางอยางอาจจ�าเปนส�าหรบคนหนง แตไมจ�าเปนส�าหรบอกคนหนง

โดยธรรมดาเจาตวยอมรไดเอง ตวอยาง ยาจ�าเปนส�าหรบคนปวย แต

ไมจ�าเปนส�าหรบคนไมปวย ยาอยางหนงจ�าเปนส�าหรบคนเปนโรคอยางหนง

เปนอาท ในเรองปจจยทจ�าเปนอนๆ คออาหาร เสอผา ทอยอาศยกท�านอง

เดยวกน ความจ�าเปนของคนไมเทากน จงขอใหพจารณาใหเหมาะสม

แกตนเปนรายๆ ไป

คนตระหน เปนคนเหนแกตว ไรปญญา ไมใชสงทมอยใหเกดประโยชน

คนฟมเฟอยเปนคนออนแอ ขาดระเบยบวนย ตามใจตนเอง ควบคม

ตวเองไมได อกหนอยกจะเปนคนยากจนไรทพง เพราะเมอตนไมอาจเปนทพง แกตนเองแลว ใครเลาจะเปนทพงตลอดไปได

สวนคนมธยสถ เปนคนพอด พองาม ไมมาก ไมนอย ไมเอยงไปในสวน

สดขางใดขางหนง ด�าเนนชวตตามทางสายกลาง เมอไมจ�าเปนกไมจาย ตอเมอเหนวาจ�าเปน จงใชจายและใชจายอยางประหยดดวย

ประหยด คอการใชทรพยสนไมใหเกดความสญเปลา เชน อาหาร

ไมกนครงทงครง เสอผากใชจนคมคาคมราคา เครองใชอนๆ กท�านอง

เดยวกน ใชอยางถนอม ใชอยางเขาเปนมตรทดของเรา แลวเขาจะอยกบ เรานานๆ อย อยางเปนมตร เสอผาเมอซกตากแลวพอหมาดกควรเอา เขารม ไมควรตากแดดจนแหงเกรยม ซงท�าใหสซดเกาเรว ทอยอาศยก

หมนรกษาใหมสภาพดอยเสมอ เมอช�ารดรบซอมแซมกจะใชไดนาน เปน

การประหยดไปในตว


ส�าหรบยาบ�าบดโรคนน คนสวนมากใชอยางมธยสถ และประหยดกน

อยแลว ไมจ�าเปนกไมมใครอยากกนยา แตมบางคนเหมอนกนทมกกนยา

อยางพร�าเพรอ เพราะความเชองาย ใจรอนและวตกกงวลเกนไป

ในทนขอแนะน�าวา เมอซอยากขอใหซอยาทมคณภาพด ไมซอยาเกา

ดวนหมดอายของยาจากขวดหรอทกลองยาดวย เพราะการใชยาทหมด

อายแลวอนตรายมาก ทขวดยาหรอกลองยาเขาจะบอกวนหมดอายไว

บางอยางกบอกวนผลตดวย วนหมดอายของยาเขาจะบอกไว เชน EXP. Date

๑-๒-๑๙๘๘ แปลวายานหมดอายในวนท ๑ กมภาพนธ ๑๙๘๘ นอกจากน

ยาทหมอใหมาส�าหรบคนหนง อกคนหนงไมควรจะกน แมจะเปนโรคเดยวกน

เพราะรางกายแตละคนรบยาไดไมเหมอนกน บางคนอาจแพยาบางอยาง

ทคดวาจะเปนการประหยดนน อาจท�าใหตองจายเงนเพมขนกได ยาทไมบอก

วนหมดอายเมอมอายเลย ๕ ปจากวนผลตทานใหถอวาหมดอายไมควรใชพลตรหลวงวจตรวำทกำร อดตปลดบญชาการ ส�านกนายกรฐมนตร

ไดปาฐกถาเกยวกบ “กำรประหยด” ในการประชมนายกเทศมนตร

ปลดเทศบาลและผตรวจการเทศบาล ๑๒ ตลาคม ๒๕๐๒ วา“แตหลกการทถกตองแท หลกการทใชไดทกสมยและทกประเทศ

คอหลกการทวาการประหยดตรงขามกบความเสยเปลา ขอใหเราปองกน

ความเสยเปลา แลวจะเปนการประหยดไปในตว วธทดทสดทเราจะฝกนสย

ตวเราเอง ครอบครวของเรา หรอพลเมองของเราใหประหยด นนคอสอน ใหปองกนและตอสกบความเสยเปลา”

ขอใหเรามองดรอบๆ ตวของเรา ในครอบครวของเราและในบานเมอง

ของเรา เราจะไดพบกบความเสยเปลาอยางนาอนาถใจ ป ยา ตา ยาย

ชอบสอนนกหนาวา อยากนครงทงครง อนทจรงเดยวนเรากไมไดกนครง



ทงครง แตเรากยงทงเสยเปลาอยไมนอย ถาคนหนงทงขาวคนละ ๑๐ เมด

คน ๒๔ ลานคนจะทงขาวเสยปละหลายตน

ชำวญปนซงมคนมาก มขาวไมพอกนภายในประเทศ ตองซอขาว

จากตางประเทศ เขาสอนกนจนเขาอย ในสายเลอดวา อาหารทดทสด

เปนประโยชนตอรางกายมากทสดและใหก�าลงวงชามากทสดนนคอ น�าลาง

ชาม ชาวญป นรบประทานอาหารแบบญป น ไมวาจะเปนคนยากจนหรอ

เศรษฐ พอกนขาวหมดแลว เขาเอาน�าเทลงไปในชามขาวกรอกน�าลางชาม

ขาว แลวกดมเขาไปไมทงแมแตเมดเดยว หรอทงอาหารอนใดแมแตเลกนอย

ชำวฝรงเศส ซงโดยมากมนสยประหยด เขาสอนวาอาหารทดทสด

คอเมอกนอะไรหมดแลวกเอาขนมปงเชดจานรบประทาน ผ ทเคยเปน

นกเรยนในประเทศฝรงเศสและถกสงไปอยตามบานครอบครวจะถกสอน

ใหท�าอยางน ซงเปนการประหยดไมยอมใหเสยเปลา แมแตเศษขนมปง หรอน�าลางอาหารทตดจาน เปนการประหยดขนมปง ประหยดอาหาร ประหยด

ตลอดไปถงน�าลางจานเพราะชวยใหลางงายเขามาก

ในประเทศเยอรมน การสอนวชาปรงอาหารถอเปนเรองส�าคญมาก เพราะถอวาถาแมบานของเขาสามารถปรงอาหารใหรบประทานกนไดดใน ครอบครวแลว กไดผลเทากบไปรบประทานในเรสเตอรงตทหรหรา แตคา

ใชจายนอยกวากนมาก เยอรมนเปนชาตทรบประทานมาก ไมมทางจะลด

ปรมาณอาหารเพราะเคยรบประทานมากกนมาแลว เขาจงตองสอนการ ประหยดทางอน เชน พยายามทดลองค�านวณวา การปรงอาหารชนดใดใช เวลาเทาใดจงจะดทสด เรองนาท วนาท ส�าหรบการปรงอาหารอยางนน

อยางนมความส�าคญมาก เพราะจะไดประหยดแกสหรอไฟฟาทเปนเชอเพลง

ปรงอาหาร


คนชาวบานชาวญป นจะไมทบไขอยางทเราทบ ถาเปนไขดบกทบ

ใหแตกเพยงเลกนอยทตรงหวมม คอยๆ เทเอาไขออก แลวสงเปลอกไขซง

อย ในสภาพดไปท�าต กตา ถาเปนไขตมไมสามารถท�าไดเหมอนไขดบ ก

พยายามรกษาเปลอกไวท�าเครองรก คอมวธลงรกและเอาเปลอกไขเรยง

ขางหนาเปนลายสวย เปนของมราคา แมแตเปลอกไขกไมเสยเปลา

ประเทศสวสเซอรแลนด ซงมงคงเหลอหลาย และราษฎรมความ

เปนอยอยางดทสด ยงมรถไปขอรบกระดาษหนงสอพมพตามบาน บานใด

เกบไวไดมากจะขายกได เขาเอาไปเขาหมอตมท�ากระดาษใหม เปนการ

ประหยดวตถดบส�าหรบท�ากระดาษ ในเมองเรา กระดาษหนงสอพมพไมร

จะท�าอะไรเกบไวมากๆ รกบานเขา ลงทายกเผา เปนการเสยเปลาโดย

ไมมทางแก ในเมองเราคนถางปาท�าไร ตดฟนตนไมลงมาแลวกเผาเพอจะเอา

ทท�าไรในอนเดยซงหาปาไมไดยากเตมท คนตดฟนไมใชแตเพยงจะตดตนไม

ยงขดเอารากไปตากแหงเพอใชท�าฟนตอไป ความทเรามความสมบรณมา

เราไมคอยนกถงเรองเสยเปลา แตตอไปอกไมชาเราจะตองนกถง โดยเฉพาะ อยางยงเรองปาไม ซงถาไมระวงใหดและหมดไปเมอไร กจะกลายเปนความ รอนแหงแลง ฝนไมตกจะท�าความล�าบากแกประเทศทงประเทศ *

ส�ำหรบประเทศไทย เจานายททรงเปนแบบอยางในเรองของความ

ประหยดพระองคหนงคอ สมเดจพระมหตลำธเบศรอดลยเดชวกรม พระบรมรำชชนก ในระหวางททรงศกษาวชาสาธารณสขทประเทศสหรฐ อเมรกา ทรงพระราชทานทนแกนกเรยนแพทย ๒ คน จากประเทศไทย

ทรงดแลเอาใจใสนกเรยนของพระองค ทรงแนะน�าวธการด�าเนนชวต

* จากหนงสอ วจตรวำทกำรอนสรณ ๑๖ สงหาคม ๒๕๐๕



ขนบธรรมเนยมประเพณของตางประเทศ เสดจเยยมเยอนเมอเจบไข

ไดปวย ทรงอบรมผใกลชดใหมความรรอบตว เชน ทรงก�าหนดใหนกเรยน

ไปดพพธภณฑแลวจะตองกลบมารายงานถวายวาไดไปเหนอะไรมาบาง

และจะทรงชแจงเพมเตม ทรงอบรมใหรจกกระเหมดกระแหม ไมใชจาย

ฟมเฟอย โดยทรงมอบเงนทงปใหไวใชจายเอง เปนการฝกหดการใชสอย

เงนทองใหเพยงพอทจะใชไดตลอดป ไมโปรดผทใชจายสรยสราย ทรงรบสง

เตอนสตอยเสมอวา

“เงนทฉนไดใชออกมำเรยน หรอใหพวกเธอออกมำเรยนน ไมใช

เงนของฉน แตเปนเงนของรำษฎรเขำจำงใหฉนออกมำเรยน ฉะนนเธอ

ตองตงใจเรยนใหด ใหส�ำเรจ เพอจะไดกลบไปท�ำประโยชนใหแกประเทศชำต

และขอใหประหยดใชเงน เพอฉนจะไดมเงนเหลอไวชวยเหลอผอนตอไป”

เรองททรงอบรมสงสอนใหนกเรยนทนสวนพระองคร จกประหยด กระเหมดกระแหมใชจายเงนนน มไดเพยงแตรบสงอยางเดยว พระองค

กทรงปฏบตดวย เชน ถงพระบาทขาดกทรงชนเองแลวใชใหมได ซกผา

เชดพระพกตร ถงพระบาท สงของเลกๆ นอยๆ ดวยพระองคเอง เพอ ประหยดคาซกฟอก ทรงลางท�าความสะอาดรถยนตเอง รถยนตททรงใช กเปนรถบอคตอนเดยวธรรมดา และทตองซอใชกเพราะตองรบไปโรงเรยน

แพทยทบอสตนแตเชา และเยนกตองทรงเอางานตางๆ กลบมาท�าท

พระต�าหนกการเลอกทประทบนน ภายหลงจากททรงหนมาสนพระทยในกจการ

แพทยและสาธารณสขจะทรงเลอกททพอจะอยไดเทานน มไดทรงเลอกท

หรหรา ทงนเพอจะทรงเกบเงนไวเพอการกศล พระองคเจำจลจกรพงษ

ทรงเลาไวในหนงสอ “เกดวงปำรสก” วา


“ยอมเปนททราบกนอยโดยมากแลววาทลหมอมอาแดงนนทรงเปน

เจาฟาทรวยมงคงมากทสดพระองคหนงในบรรดาเจาฟาดวยกน แตทาน

ทรงระมดระวงกระเหมดกระแหมเปนทสดในการใชจาย แทนทจะเสดจไป

ประทบโฮเตลชนเอก กลบประทบโฮเตลชนซอมซอทสด ใกลๆ สถานทต

อนเปนท�าเลทไมหรหราเสยเลยในกรงลอนดอน การททรงกระเหมดกระแหม

เชนนนคอความเขาใจผดระหวางคนทไมรจกทานด ไปคดเสยวาทานเปน

คนเหนยวจด แตหาเปนเชนนนไม ทานตองการจะเกบรายไดของทานไวเปน

สวนมากเพอท�าการกศลอยางมากมาย

สวนทลกระหมอมแดงโปรดประทบในททถกและนบวาอยในระดบ

คอนขางต�า เชน ตามถนนครอมเวลล (Cromwell Road) ใกลสถานทต

อนเปนท�าเลในกรงลอนดอนทไมนบวาหรหราเลย โรงแรมเลกๆ แถวนน

เขาออกจะถอกนวาคร�าครมากในสมยนน แตราคายอมเยามากทลกระหมอมอาแดงดเหมอนจะทรงร�ารวยทสดในหมเจาฟา ฉะนน

จงมแปลกใจวาเหตใดทานจงมไดเสดจไปประทบอยตามโรงแรมอนสมเกยรต

เชน แคล-วตจ ทานทรงอธบายวาเปนเพราะอยากจะเกบเงนไวบ�ารง สาธารณกศลทเมองไทยดกวา ดงไดบรรยายมากอนแลว

อนงในการเสดจไปอยทนน กมไดเสยพระเกยรตเจานายแตอยางใด

เพราะทานไมทรงแถลงวาพระองคเปนเจานายชนสง ทานเรยกพระองคทาน

วา มสเตอรมหดล สงขลำ (Mr. Mahidol Songkla) เมอทรงสอบไลไดเปน แพทยทอเมรกาแลวกทรงเรยกพระองควา ดอคเตอร ม.สงขลา การททรง ท�าเชนนน ขาพเจาเหนวาถกและเปนทนาสรรเสรญ การทจะเรยกตนวา

เปนเจานายชนสง แตถาไมอยากจะเปลองเงน หรอไมชอบททางหรหรากควร

จะงดการเปนใหญเปนโตเสยดกวา เพราะยศศกดหรอต�าแหนงใหญโตนน



ถาเอาไปใชในทไมเหมาะไมควร กเลยท�าใหไดผลตรงกนขาม” *

เครอขายของความประหยดความประหยดและมธยสถดงกลาวน อยในเครอขายเดยวกบความ

พอด หรอความพอประมาณ เปนคณธรรมซงอดหนนกนและกนใหด�าเนน

ไปดวยด สความเรยบงายและความสงบแหงชวต

ควำมพอด หมายถงความพอเหมาะ ควำมพอประมำณ คอความ

เปนกลางระหวางความนอยเกนไปกบมากเกนไป ขอความดงกลาวนทาง

พระพทธศาสนาเรยกวา มตตญญตำ บาง เรยก มชฌมำปฏปทำ หรอ

ทางสายกลางบาง

มสภาษตทางพระพทธศาสนาอยขอหนงวา ควำมพอดนน ดเสมอ

(มตตญญตำ สทำ สำธ) คอไมวาอะไร ถาพอดแลวกด ไมเอยงสดไปขางใด

ขางหนง ไมมาก ไมนอยเสอผาทบคคลสวมใสตองพอดกบตวผสวมผใช ไมคบเกนไป ไมหลวม

เกนไป อาหารทบรโภคตองพอดกบความตองการของรางกายในเวลานน

การบรโภคมากไปท�าใหอดอด นอยเกนไปท�าใหระโหยระเหยออนเพลย ท�า

อะไรไมคอยไดอาจท�าใหผอมเกนไป อาหารทใหความสขแกรายกาย ตอง พอดทงคณภาพและปรมาณ แมยารกษาโรคกเหมอนกน ชอวายาใครๆ กร วามคณภาพในการรกษาโรค บ�าบดโรค แตกตองรบประทานแตพอดตาม

แพทยสง ทงขนาดและเวลา รบประทานนอยเกนไปท�าใหโรคดอยา มาก

เกนไปรางกายสไมไหว เปนโทษแกรายกายหลายอยาง

* จากหนงสอ สมเดจพระมหตลำธเบศรฯ สภาอาจารยศรราช จดพมพ พ.ศ. ๒๕๐๖


สมมตวามใครสกคนอยากหายโรคเรวๆ หมอใหยามากน ๗ วน

จ�านวนยา ๑๔ เมด เพราะคดจากหลกค�านวณวากนวนละ ๒ เมดเจดวน

หาย ถาอยากหายวนเดยวกตองกน ๑๔ เมด จงกนทง ๑๔ เมดครงเดยว

เขาอาจแพยาอยางมากและอาจถงกบเสยชวตกไดเพราะกนยาไมพอด

การพดจากตองอาศยความพอดเหมอนกน พดนอยเกนไปกไมส�าเรจ

ประโยชนทตองการ พดมากเกนไปกเปนทร�าคาญของคนทงหลาย เพราะ

ไมยอมหยดพดแมหมดเรองพดแลว อกฝายหนงคอฝายทพดนอยเกนไป แม

มเรองทสมควรพดกไมพด ฉะนนความพอดในการพดกคอพดเมอจ�าเปนตอง

พดและพดแตพอประมาณ หยดพดเมอหมดเรองทจะพดแลว

นกเรยนทเรยนหนงสอ กตองเรยนแตพอด เรยนมากเกนไปอาจ

ไมส�าเรจเพราะโรคภยไขเจบจะมาเบยดเบยนเสยกอน เรยนนอยเกนไป

กไมพอกบความยากและความสงขนของวชา การท�างานกเหมอนกนตอง ท�าแตพอด ไมหกโหมและไมเกยจคราน

รวมควำมวำควำมพอด ควำมพอประมำณหรอทำงสำยกลำงนน

เปนคณธรรมอนประเสรฐทจะอ�ำนวยควำมสขสวสดและควำมส�ำเรจแกชวต

การประหยดเวลาเวลาเปนสงส�าคญอยางหนงในชวตของคนเรา เราไดเวลามาคนละ

เทาๆ กน คอคนละ ๒๔ ชวโมงตอวนกจรง แตบางคนใชเวลาอยางประหยด คอไมใหเสยเวลาไปเปลา พยายามท�าเวลาใหเปนประโยชนมากทสดเมอเขาใชเวลาเปนประโยชน ประโยชนกพอกพนขนตามวนเวลาทลวงไป ชวตของ

เขากเปนชวตทมประโยชน ไมเปนโมฆชวต (สญเปลา)



สวนคนทพราเวลา ฆาเวลาเสย ใชเวลาอยางฟมเฟอยไรประโยชน

ไมรจกประหยดเวลา เวลากลวงไปเปลา นาเสยดาย เวลาเปนสงทซอขาย

กนไมได ถาซอได คนทขยนมเวลาไมพอส�าหรบท�างานคงตองเทยวขอซอ

เวลาเพม พระพทธเจาตรสเตอนไววา อยาปลอยเวลาใหลวงไปเปลา

เพราะผ ปลอยเวลาใหลวงไปเปลาจะตองเศราโศกในภายหลง และจะ

ไปยดเยยดกนในแดนทไรความเจรญ

คนทร จกประหยดเวลาจะท�างานไดมาก จนบางคนถามดวยความ

แปลกใจวาเอาเวลาทไหนมาท�า ความจรงกเวลาเชา-สาย-บาย-เยน และ

กลางคนนนเอง แตเขารจกใชใหเปนประโยชน ไมใหเวลาสญเปลาดวย

การเทยวเตร เฮฮาสนกสนาน ส�ามะเลเทเมา หรออยอยางเกยจคราน

นงคอยนอนคอยโชคชะตา

คนรจกใชเวลา เขาจะเอาเวลานนเองสรางโชคชะตาใหแกตนเอง เราจะเหนความจรงขอนจากคนสองคนทเรมตนชวตพรอมๆ กน และมอะไรๆ

เทาๆ กนมากอน แตคนหนงใชเวลาเปนประโยชน อกคนหนงใชเวลาไมเปน

ประโยชน คนทใชเวลาเปนประโยชนจะไดรบประโยชนจากเวลาเปนอนมาก และตวเขาเองจะกลายเปนคนมประโยชน

สวนคนทใชเวลาไปในทางทไมมประโยชน กจะไดรบโทษจากเวลา

เหมอนกน และเขาจะกลายเปนคนไรประโยชน ไมมใครตองการ เปนทรงเกยจ

เหยยดหยามของสงคม อยไมเปนสข ไมมอะไรใหภาคภมใจ นกไดเมอไรกตองเสยใจวา ถาใชเวลาใหเกดประโยชนเสยแตตน ชวตกคงจะดกวาน และมกจะพดตอวา… “ตอนนสำยเสยแลว”

ควำมจรงไมมวนสำยส�ำหรบผส�ำนกตนแลวกลบตว รสกตวเมอไรก

เรมตนเมอนน เวลำมอยเสมอส�ำหรบผร จกเรมตน ไมมวนสำยส�ำหรบผ


ตองกำรกลบตวเมอยงมลมหำยใจอย…เรำเรมตนใหมไดเสมอ กำรเรมตนทด

เปนควำมส�ำเรจไปแลวครงหนง และเปนทนไวส�ำหรบโอกำสตอๆ ไปใน

ภำยหนำอกดวย

เพอประหยดเวลาในการท�างานในการบ�าเพญคณงามความดตางๆ

เราตองมกำรวำงแผนลวงหนำ Planning Ahead วาวนนจะท�าอะไรบาง

และท�าใหเตมเวลาตามทก�าหนดไว นอกจากเหนดเหนอยและออนเพลย

เหลอเกนท�าไปไมไหว ขนท�าไปอาจตองลมปวยลง เสยเวลาไปหลายๆ วน

และยงตองเสยเงนในการรกษาพยาบาลอก เปนการไมประหยดแทนทจะ

ประหยด เพราะฉะนนจะตองรจกความพอดดวย ดงกลาวมาแลวขางตน

ถำใครท�ำไดอยำงนทกวน อนำคตตองดแน เพรำะเรำสรำงอนำคต

กนดวยกำรกระท�ำในปจจบน

การประหยดพลงงานในตวในการท�าการงานหรอการศกษาเลาเรยนนน เราตองรจกประหยด

พลงงานในตวเองดวย คอไมหกโหมจนเกนไป ควรจะตองคอยท�าคอยไป

แตท�าสม�าเสมอไมหยดหรอไมจบจด กจะท�างานไดมากและเหนอยนอย วธท�ากคอ หยดเสย…กอนเหนอย สมมตวาก�าลงของเราท�าได ๒ ชวโมง เหนอย เรากท�าเพยงหนงชวโมงกบ ๔๕ นาท แลวหยดเสย ๑๕ นาท แลว

ท�าตอในชวงท ๒ อาจท�าเพยง ๑ ๑/๒ ชวโมง แลวหยด ๑๕ นาท ท�าอยางน

เรอยไป เมอหลายชวโมงเขา ความลาอาจมมากขน เรากพกใหมากขน กจะท�างานไปไดเรอยๆ ไดงานมากแตเหนอยนอย ๗-๘ ชวโมงกพกใหญ เสยครงหนง

ผร ทำนวำ ใหเรำท�ำงำนแบบหวใจของเรำ คอท�าไปพกไปในตว



ขณะทหวใจเตนประมาณ ๗๐ ครงตอนาทนน หวใจหยดพกทกครง ค�านวณ

แลวหวใจท�างานเพยง ๙ ชวโมงใน ๒๔ ชวโมง มนจงท�างานอยไดเปน

รอยๆ ป

การประหยดกระแสความคดการท�าใจใหสบายกเปนการพกผอนทด และเปนการประหยดพลงงาน

ความคดไปในตวดวย เปนการไดพกผอนทงทางรางกายและจตใจ การท�า

สมาธใหใจสงบนนเปนการพกผอนอยางดของใจและเปนการประหยด

กระแสความคดของเราไมใหฟงซานไปในสงทไรประโยชน

เปรยบเหมอนไฟทมกระจกรวมแสงหรอโปะไฟซงปองกนการพรา

ไปของแสงในจดทเราไมตองการ ถาแสงเทยนเทากน หลอดทมกระจก

รวมแสง (เชนกระจกหนาไฟฉาย) จะมแสงสวางกวาหลอดทไมมกระจก รวมแสงเปนอนมาก

กระแสจตหรอกระแสความคดของคนเรากเหมอนกน ถาคดพรา

ไป ฟงซานไปในสงทไรประโยชน กสญเสยพลงความคดไปเปลาๆ ท�าใหเหนดเหนอยออนเพลยทงรายกายและจตใจ

“ควำมเหนอยใจ” นนมผลเสยหายรายแรงยงกวาความเหนอยทาง

กายเสยอก ความเหนอยทางกายหายเรวกวา และเปนประโยชนแกรางกาย

เชน ออกก�าลงจนเหนอย เปนตน สวนความเหนอยทางใจนนไมมประโยชนอะไรเลย มแตท�าใหจตใจเศราหมอง ทรดโทรม เสอมเสยสขภาพจตเปน อยางยง

คนเราจะท�าการงานไดดตองมสขภาพจตทดดวย จงควรประหยด

กระแสความคดใหด อยาคดฟงซานใหเสยพลงจตใจเปลาๆ พยายามรวม


กระแสจตใหจดจอในสงทเปนประโยชน กจะเพมพลงใหแกดวงจตนนเอง

อกดวย

การท�าบญอยางประหยดชาวพทธควรท�าบญอยางประหยด อยาใหมการสญเปลาขนในการ

ท�าบญ เมอจะท�าบญทกครงควรไตรตรองเสยใหดวาควรท�าหรอไมควรท�า

เมอเหนวาควรท�าแลวกควรจะวางแผนอยางประหยดดวย อยาใหเขา

แบบท�าบญครงหนงเททงครงหนง อยำท�ำบญดวยศรทธำเพยงอยำงเดยว

แตใหใชปญญำดวย ขอใหศรทธาและปญญาเปนไปพอๆ กน จะไดไมท�า

ดวยความงมงาย

ชาวพทธในเมองไทยถกชกจงใหท�าทานดวยศรทธามานานแลว ควรจะ

ขอรองใหท�าดวยปญญากนบาง คอเพมปญญาลงไปดวย อนทจรงกถกตอง และตรงตามหลกค�าสอนของพระพทธเจาอยแลวเพราะทรงสอนศรทธาไว

ทใด กทรงสอนปญญาก�ากบไวเสมอ เพอมใหชาวพทธถกชกจงไปในทางงมงาย

เปนการสญเปลาเงนทองขาวของ สมยนกแพงขนทกวนทกเดอนใครแนะน�าใหท�าบญอะไร อยางไร วธใด กควรสอบสวนดวยปญญา

ใหเหนแจงเสยกอนวาท�าไมจะตองท�าอยางนน เมอเหนเหตเหนผลแลวจง

คอยท�า ทงนเพอปองกนการถกหลอก อยำท�ำบญดวยควำมโง ถาท�าดวย

ความโง ยงท�ากยงโง ขอใหท�าดวยความฉลาด เพราะยงท�ากจะยงฉลาดขนท�าอยางไรจะฉลาดเรองการท�าบญ? กตองศกษาเรองบญ พระพทธเจา

ยงทรงเตอนไววา “ปญญเมว โสสกเขยย บคคลพงศกษำเรองบญ ซงม

ผลเลศมสขเปนก�ำไร” ไมใชยงท�ายงทกขเหมอนคนกนยาไมตรงกบโรคทเปน

ยงกนยงทรดลง ถายาถกกบโรคทเปน กนเพยงวนสองวนกพอเหนผลบาง



การท�าบญกเหมอนกน ถาท�าถกทถกคน ถกกาลเทศะ หรอเรยกรวมๆ

วาท�าบญเปนละก ยงท�าไปกยงมความสขความสดชน เปนความสขจรงๆ …

ไมใชสขดวยการคอยปลอบใจตวเอง

พระพทธเจาทรงสอนใหเลอกใหทานในทๆ จะมผลมาก และไมท�าให

กระทบตนและผอน คอไมท�าตนใหเดอดรอน ไมท�าผอนใหเดอดรอนในการ

ท�าบญใหทาน ทรงแสดงการท�าบญทมอานสงสสงขนเปนล�าดบไวอยางนคอ

๑. กำรใหทำน ชนดทเปนสงฆทาน คอการใหอยางไมเจาะจง (อนโลม

การใหเปนสาธารณประโยชน เขาเปนสงฆทานได) บรรดาสงฆทานดวยกน

เสนาสนะทาน (การใหทอยอาศย) มอานสงสเลศกวาอยางอน

๒. กำรถงไตรสรณคมน คอการยอมรบนบถอพระพทธ พระธรรม

พระสงฆวาเปนทพงทระลก เปนแนวทางในการด�าเนนชวต มอานสงสมากกวา

ขอ ๑๓. กำรรกษำศล ๕ มอานสงสมากกวาขอ ๒

๔. กำรเจรญเมตตำ ท�าจตใหออนโยนในสตวทงหลาย ไมคดเบยดเบยน

สตวทงหลาย มอานสงสมากกวาขอ ๓๕. กำรเหนอนจจง ทกขง อนตตำ (ไตรลกษณ) ดวยปญญา มอานสงส

มากกวาขอ ๔

๖. กำรสนกเลส มอานสงสสงสดในการประพฤตความดทงหลาย

ตามนยแหงพระพทธพจนจะเหนวา ทรงแสดงอานสงสแหงบญสงขนไปตามล�าดบ และยงลงทนเรองทรพยสนเงนทองนอยลง หรอไมตองใชเงนทองเลยกได เปนการท�าความดอยางประหยดและฉลาด ยงท�ากยงฉลาดขน

ขอใหชำวพทธชวยกนส�ำเหนยกศกษำเรองนใหเขำใจ จะไดท�ำบญ

ถกตองจะไดผลบญทมผลเลศและมสขเปนก�ำไร


พดถงท�าบญ จตส�านกของคนไทยสวนมากมกนกถงวาตองไปวด ตอง

ท�ากบพระ ความจรงแลวกำรท�ำบญท�ำไดทกแหง แมนงอยเฉยๆ กเปนบญ

ถาท�าใจใหถกตอง ท�าใจใหเปนบญ ท�าใจใหสงบ

อนง การทมบคคลหรอสตวอนเปนทตงแหงความกรณาปรากฏ

อยเฉพาะหนา ผใดชวยเหลอบคคลหรอสตวนนใหพนทกขดวยใจกรณา

นนแหละคอขมทรพยแหงบญโดยแท เชน ชวยเหลอคนถอของหนก

ในรถประจ�าทาง ชวยหวกระเปาใหนกเรยนเลกๆ เปนตน

มสภาษตอนนาสนใจ และนาเตอนใจอยบทหนงวา มหาปรสภาวสส

ลกขณ กรณาสโห ความทนไมไดเพราะกรณาเปนลกษณะของความเปน

มหาบรษ (คอทานผยงใหญ รวมทงบรษและสตร) ทนไมไดตอความทกขของ

ผอน มความหวนใจตอความทกขของผอน ปรารถนาจะชวยเขาใหพนทกข

นนเองคอลกษณะของทานผมความกรณา ความกรณาเปนบอเกดแหงหวงบญ อนยงใหญของมนษย สวนคนรษยาทนไมไดตอความสขของผอน นกเปน

บาปอนยงใหญของมนษย โลกอาจพนาศดวยบาปอนน ดงสภาษตทวา

อรต โลกนาสกา…ความรษยาท�าใหโลกพนาศ ดงนยงมคนไทยอยอกเปนจ�านวนมากทอย ในฐานะล�าบากยากจนชนด

ชกหนาไมถงหลง หาเชาไมไดกนค�า เพราะไมใชแตตวคนเดยว ยงมลกเมย

หรอผวอก ความยากจนมหลายสาเหต บางคนท�าตนใหจนลงเองเพราะ

ความชวของตวเอง แตมบางคนบางพวกบางหมยากจนเพราะสภาพแวดลอม บงคบใหจน ตองดนรนตอส ตนถบปากกดเพอเอาตวและครอบครวใหรอด ไปได

เพรำะเหตทคนไทยสวนใหญยงยำกจนนเอง จงใครขอรองวงวอน

วงกำรศำสนำใหลดควำมฟมเฟอยลงในกำรประกอบพธกรรมตำงๆ กำร



ฉลองตำงๆ และขอใหสงสอนชำวบำนชำวเมองใหท�ำบญอยำงประหยด

ใหม งกำรปฏบตธรรม ท�ำตนใหเปนคนดเพอเปนศรแกชำตแกศำสนำ…

ชำวพทธนเขำประพฤตตวดจรงหนอ

อยาเอาแตเรองท�าบญๆ บรจาคๆ โดยทไมไดท�าตวดขนเลย ถาม

แตเรองท�าบญๆ บรจาคๆ โดยทชาวพทธมไดท�าตวดขน แลวอกหนอย

(ความจรงเวลานกเปนอยแลว) พทธศาสนากไปอยทชอฟา ใบระกา โบสถ

วหาร ศาลาการเปรยญ กฏสงฆอนสวยงามหรหรา แตไมไดอยทตวคน

หรอใจคนเลย

ดวยเหตนดวยกไดทเมองไทยแมเปนเมองพทธ มวดวาอารามมากมาย

แตบานเมองเตมไปดวยอาชญากร ขโมยชกชมเหมอนยง ชาวเมองอยกน

อยางรสกไมปลอดภยในชวตและทรพยสน วดเปนจ�านวนไมนอย กลาย

เปนทมวสมของคนเลว พวกอนธพาลทจรต วดเองกลายเปนแหลงหนง ทไมปลอดภยในเรองทรพยสนถกขโมย แมแตรองเทาแตะ อยางนจะใหคด

อยางไร

นอกจากคดวาเราสนใจสวนเปลอกนอกของพระพทธศาสนากน มากกวาเนอแท หรอสวนในของศาสนาคอการปฏบตชอบ คนทงหลาย มองวดวาเจรญตรงทมโบสถสวย มกฏงามๆ ไมไดมองทการปฏบตของ

พระสงฆหรอทการปฏบตของพทธบรษท

วนลอยกระทงประจ�าปซงมการลอยกระทงกนทวประเทศ ท�าเองบาง ซอกระทงมาลอยกนเองบาง ใหญบางเลกบาง เงนทองของเอกชนบาง ของหมคณะ เชนโรงเรยนบาง ซงถาเปนของโรงเรยนกตองเรยไรนกเรยน

คนละบาทสองบาทเอาไปท�ากระทงแลวลอยลงแมน�าล�าคลอง เหมอนเอาเงน

ไปทงแมน�าเสยปหนงๆ มใชนอย ยงท�าใหแมน�าล�าคลองซงสกปรกอยแลว


สกปรกมากขน มมลภาวะมากขน

ประเพณลอยกระทงนท�าเพออะไร? อะไรคอจดมงหมาย? เรองนได

ถกยดเยยดแอบอางใหอยในแวดวงของพทธศาสนาอกดวย เปนการสนเปลอง

เงนทองโดยมองไมเหนประโยชนอะไรเลย นอกจากท�าเลน บางแหงกท�ากน

เปนการใหญสนเปลองเปนการใหญ

ถำถงวนลอยกระทง เรำเปลยนเสยใหมจะไมดหรอ คอมำนดกน

ลอยบำป ลอยควำมชว นดกนใหพรอมเพรยงทวประเทศวาวนนเปนวน

หยดท�าชว ท�าความด ประกาศโฆษณากนใหทวถงวาวนนเปนวนทคนไทย

ทวประเทศพรอมใจกนรบศล ๕ ไมใหขาดตกบกพรองแมแตขอเดยว อยางน

ไดประโยชนแน จะเปนวนแหงความสงบสขทสดในรอบป แลวคอยๆ เพม

วนอนเขาอก

เวลาน ชาวพทธเราไมเคยนดกนหยดความชวเลยแมแตวนเดยว ใคร จะหยดกเปนเรองของแตละคน แตถานดกนผลาญเงนละกถนดนกเทยว

ถงเวลาแลว (และความจรงถงมานานแลว) ทเราจะตองชวยกน

ประหยดทกๆ ดาน พธรตองอะไรทไมจ�าเปนกขอใหตดออกไปวนมาฆบชา วสาขบชา วนอาสาฬหบชา วนเขาพรรษา วนพระกมได

พรอมใจกนหยดท�าความชว ความผดทางอาญามไดทกวน ถงวนส�าคญทาง

ศาสนา ตามรานเหลายาปลาปงยงคงขายไดตามปกต มลกคามาอดหนน

คบคงอยางเคยเหมอนวนอนๆ โรงมหรสพเปดฉายรอบพเศษเนองในวนส�าคญทางศาสนา ทวชองตางๆ แขงขนกนจดรายการมหรสพเปนพเศษในวนส�าคญทางศาสนาเชนกน

วนส�ำคญทำงศำสนำ ขอใหเรามาท�าบญอยางประหยดดวยการท�าใจ

ใหสงบ ทานทไมไปวดกอยบานอานหนงสอธรรมะหรอหนงสอทเปนประโยชน



แนะน�าสงสอนลกหลานใหประพฤตตนเปนคนด รจกและเขาใจถงวนส�าคญ

ท�าอยางไรบางในวนเชนน ท�าอยางนจงจะสมกนกบททางราชการสละเวลา

ใหหยดงาน ๑ วน เพอจะไดประกอบบญกศล บ�าเพญคณงามความด

การท�าบญงานศพอกอยางหนงทในสงคมไทยยงฟ มเฟอยกนมาก

ยงไมประหยด ดอกไมหนาศพกจดหรหราเกนไป อาจตองใชเงนเปนหมน

ตงศพ ๗ วน บางศพตองใชเงนเปนแสน มการเลยงกนมากเกนไป ในสงคม

ชนบทแขกมากนกนมาก ตองลมหม ลมวว ลมควายกนหลายตว แปลวา

พอคนตายลง สตวเลกสตวนอยกพลอยตายไปดวยหลายตว บางรายไมม

เงนซอกมพรรคพวกไปลกมาให สรางบาปสรางกรรมตอไปอก เจาภาพ

งานศพกเดอดรอนเปนหนเปนสน

ถาท�าเสยใหมกนาจะได ในสงคมกรงเทพหรอสงคมเมองท�าอยาง

งายๆ ประหยดเรยบๆ สงบๆ ใหสมกบงานทควรสงเวชสลดใจ งดจดเลยง เหลาในงานศพ ในวด ตอหนาพระสงฆเสยใหเดดขาด น�าขวดไมตองมกได

เลยงแตน�าจดธรรมดาใสน�าแขง จะเปนน�าชาหรอน�าสะอาดธรรมดากได

ขาวตมกไมตองเลยง เพราะคนไปงานศพ เขากนขาวเยนกนแลวทกคน พอสวดไปนดหนอย เอาขาวตมมาเลยงอก แขกกมกรบประทานดวย ความเกรงใจมากกวาเพราะหว จงรบประทานคนละนดคนละหนอยแลว

กวางไวเหลอทงมากกวา นาเสยดาย

ขณะทพระสวด แขกทไปกควรไดรบประโยชนในทางธรรม คอนง ส�ารวมจตใหสงบพจารณาธรรม หรอนงสมาธกได ไมใชคยกนลนศาลา พระสวดกสวดไป ทางทดควรจะสวดสกจบเดยวกพอ อยางทบางวดท�าอย

(คอวดชลประทานรงสฤษฏ ปากเกรด จงหวดนนทบร ซงทานเจาคณพระราช

นนทมน หรอปญญานนนทภกข เปนเจาอาวาสอย) ตอจากนนกมการกลาว


ธรรมกถา ชแจงใหเจาภาพและแขกผมาในงานเขาใจในธรรมของพระพทธเจา

ใหน�าธรรมะไปใชใหเปนประโยชนแกชวต อยางนเรยกวาเขาวดไดบญอยาง

แทจรง ไมเสยเวลาเปลา …เปนการประหยดเวลาอกดวย

ส�าหรบในสงคมชนบท เมอมใครตายลง ญาตพนองและเพอนบานควร

มาชวยกนและน�าขาวปลาอาหารมากนกนเอง และมาเลยงเจาของบานดวย

เพอไมใหเจาของบานซงมเรองทกขรอน เพราะพอ แม หรอลกตายอยแลว

ตองเดอดรอนกงวลเรองเลยงแขกอก ตองหมดเปลองอกมากมาย ถาท�าได

อยางนนเรยกไดเตมปากวามาชวยงานศพจรง ไมใชมาชวยกนกน นอกจาก

นพวกสตวเลกสตวใหญกจะไดไมตองพลอยตายไปดวย

กำรเขำถงศำสนำในสวนทเปนเนอแท จะชวยใหสงคมไทยสงบสข

อยำงแทจรง สงคมไทยคงไมเดอดรอนอยำงทเปนอยเวลำน

“บำงคนเขำใจวำ เมอจะท�ำบญท�ำทำนแลวไมควรเลอกให คอเหนวำ

เมอเปนพระแลวกไมตองเลอก เปนพระเหมอนกนทงนน ควำมเหนนไมตรง

ตำมหลกพทธภำษตเพรำะพระพทธองคตรสวำ “ควรเลอกให (วเจยย ทำน� ทำตพพ�) ในทๆ จะมผลมำก (ยตถ ทนน� มหปผล�)”

ทำน ตามตวอกษรแปลวา กำรให จ�าแนกเปน• การใหสงของเปนเครองอปโภค เรยก อำมสทำน• การใหธรรม - ค�าแนะน�าสงสอนชกจงในทางทดเรยก ธรรมทำน• การใหอภยไมถอโทษลวงเกนของผอน โดยเฉพาะเมอเขารสกส�านก

ผดแลวมาขอโทษเรยก อภยทำน• การงดเวนไมเบยดเบยนชวตและทรพยสนของผอนกเปนอภยทาน

เหมอนกน

ทำาบญใหทานทถกตอง



อำมสทำน การใหวตถสงของเครองอปโภคบรโภค รวมเรยกวา

ปจจย ๔ นน เปนความจ�าเปนส�าหรบผอยรวมกนตงแต ๒ คนขนไป เปน

การแสดงน�าใจตอกน ท�าใหมใจผกพนในดานความส�านกคณ เปนสาราณย-

ธรรมขอหนง สำรำณยธรรม คอสงอนกอใหเกดความระลกถงซงกนและกน

ในดานคณ ดวยเหตนเราจงนยมใหของทระลกกนในโอกาสตางๆ เชนขน

บานใหม, แตงงาน, วนเกด, และในโอกาสอนๆ เทาทโอกาสจะเปดใหท�า

ความดตอกนได พระพทธเจาตรสวาการใหยอมผกมตรไมตรไวได (ทท�

มตตำน คนถต)

การใหดวยวตถประสงค ๓ อยางการใหวตถสงของ ผใหยอมมวตถประสงคตางกน ใหเพออนเคราะห

บาง ใหเพอสงเคราะหบาง, ใหเพอบชาคณบาง, การใหแกคนล�าบากยากจนแรนแคนล�าบากหนกเขามาพงพงขอความชวยเหลอ, การใหแกผ นอย

ชวยเหลอเขาใหพนความล�าบากดวยความกรณา เรยกวาใหเพออนเครำะห

การใหแกคนทเสมอกนเพอรกษาไมตรและน�าใจกนไว เปนการแบงปนเออเฟอชวยเหลอกนตามโอกาสทมาถง เรยกวาใหเพอสงเครำะห

การใหสงของแกมารดาบดา อปชฌายะอาจารย ครผสงสอนอบรม

นกพรตผ ประพฤตธรรมดวยความส�านกคณของทานทมตอตวเราหรอม

ตอโลกตอสงคม เรยกวาใหเพอบชำคณ แมทานจะไมขาดแคลนกควรให บางตามกาล ตามความเหมาะสม เพอใหทานไดปลมใจและท�าหนาทใหด ยงๆ ขนไป

บคคลทเปนผ ใหญแลวยอมมผ ทตนตองอนเคราะหและตองบชา

อยดวยกนทกคน มากบางนอยบาง สดแลวแตความผกพนเกยวของของ


แตละคน ผ หวงความเจรญในธรรม ควรตงใจท�าใหสมบรณเทาทก�าลง

ความสามารถของตนมอย

ทาน ๓ ประเภท หรอทายก ๓ จ�าพวก๑. ทำนทำสะ บางทเรยก ทำสทำน ทานหมายถงการใหของเลว

เปนทาน ค�าวาเลวนนหมายถงเลวกวาทตนบร โภคใชสอยเอง ททานเรยก

วาทาสทาน…เพราะอธบายวาตนเปนทาสของความตระหน ถงอยางไรการ

ใหของเลวกวาทตนบร โภคใชสอยเอง แกคนทควรไดรบเพยงแคนน กยง

นบวาด ดกวาการไมใหอะไรเสยเลย เชน การใหแกคนรบใช ใหแกขอทาน

ใหเสอผาซงตนไมใชแลวแกคนยากจน ใหอาหารเหลอกนแกสนข เปนตน

ผใหของดงกลาวทานเรยกวา ทำนทำโส การใหของทเขาตองการจ�าเปน

แกเขา ขาพเจาเหนวาไมควรจดเปนการใหทเลว

๒. ทำนสหำย บางทเรยกสหายทาน หมายถงการใหของทเสมอกน อยางเดยวกบทตนใชสอย ตนบร โภคใชสอยอยางไร เมอถงคราวจะให ผอนกใหอยางนน เหมอนการใหแกเพอนฝง ผใหของเชนนนทานเรยกวา ทำนสหำโย

๓. ทำนสำม บางทเรยกสามทาน การใหของทดกวาตนบร โภค

ใชสอย สวนมากเมอจะใหแกผ ทควรเคารพ ทายกมกใหของดเทาทตน

จะพอหาไดเชนของทน�าไปใหมารดาบดา ครอาจารย พระสงฆ หรอนกพรต ผประพฤตธรรม

อนง ทานผบรจาคทานดวยความไมตระหน บรจาคดวยเจตนาอยาง

แทจรง ทานเรยกผเชนนนวา ทำนบด ผเปนใหญในทาน



ประเภทของอามสทานกลาวโดยยอทสดทานจดทานไว ๒ ประเภทคอ ทานทเจาะจงบคคล

เรยก ปำฏบคลกทำน, ทานทไมเจาะจงใหเรยก สงฆทำน การใหแกสงฆ

หรอใหแกหมคณะ

คนสวนมากเขาใจสงฆทานผดไป คอไปเขาใจสงฆทานตามพธการ ไดแก

จดเครองไทยธรรมใหครบตามประเพณนยม เชน ตองมขาวของอะไรบาง

ในการท�าสงฆทานนน แตตามความเปนจรงแลว สงฆทานมความหมาย

ไปในทางใหเจาะจงหรอไมเจาะจง ถาใหเจาะจงบคคล แมจะจดขาวของ

มโหฬารอยางไร กหาเปนสงฆทานไม

ตวอยาง บคคลผหนงตองการท�าสงฆทาน ไปนมนตพระเองหรอ

สงคนไปนมนตพระ แตเจาะจงวา พระ ก.ข.ค. แมจะนมนตสกรอยรป ทาน

นนไมเปนสงฆทาน คงเปนปาฏบคลกทาน ถาเขาไปนมนตกบเจาหนาท จดพระ (ภตตทเทสก) หรอกบพระทตนคนเคยกวา ตองการท�าบญทบาน

หรอทวดกตาม ขอนมนตพระ ๑ รปหรอ ๒ รป (สดแลวแตตองการ) ขอให

จดพระใหดวย ไมเจาะจงวาเปนใคร ทานนนเปนสงฆทานเตมเมดเตม หนวย โดยนยนการท�าบญใสบาตรตอนเชาจงเปนสงฆทานเตมรอยเปอรเซนต

อนง ในการท�าสงฆทานนน ทานสอนใหท�าใจใหยนดในบญกศล ไม

ยนดในบคคลผรบ ท�าใจใหตรงแนวแนตอคณพระรตนตรย คอพระพทธ

พระธรรม และพระอรยสงฆ ทานอยางนแหละมอานสงสมาก มผลมาก เพราะเปนการขดเกลาจตใจของตนไปดวย พระพทธเจาเคยตรสกบ พระอานนท ปาฏบคลกทานจะมผลมากกวาสงฆทานไมไดเลย ไมวากรณใดๆ

ตวอยางเชน ถวายทานแกพระพทธเจาเปนการเจาะจงกมอานสงสสถวาย

สงฆทานไมได แตตองเปนสงฆทานทถกตอง ไมใชสงฆทานตามความเขาใจ


ของคนทงหลาย หรอสงฆทานตามประเพณนยม ทแปลวาหมหรอคณะ

สงฆทำนยอมหมายถงการใหแกสวนรวม เมอมงถงประโยชนแลวการให

แกสวนรวมยอมอ�านวยประโยชนกวางกวาการใหเปนสวนตว ผใหจงไดรบ

อานสงสมากไปดวย ถาหมนนเปนหมทดมศลธรรม เชนพระอรยะดวยแลว

อานสงสกยอมจะเพมพนขน

ควรเลอกให หรอไมควรเลอกใหบางคนเขาใจวาเมอจะท�าบญท�าทานแลวไมควรเลอกให คอเหนวา

เมอเปนพระแลวกเปนพระเหมอนกนทงนน ความเหนนไมตรงตามหลกพระพทธ

ภาษต เพราะพระพทธองคตรสวา “ควรเลอกให” (วเจยย ทำน� ทำตพพ�) ใน

ทๆ จะมผลมาก (ยตถ ทนน� มหปผล�)”

ความจรงแลวเปนพระเหมอนกนกจรง แตกไมเหมอนกนในดานคณภาพ

กเหมอนคนเรานแหละ ซงเปนคนเหมอนกนแตกไมเหมอนกนในดานคณภาพ บางคนดมาก บางคนดนอย แมในคนธรรมดาเรากควรเลอกคนทควรไดรบการสงเคราะห ไมใชใหตะพดตะพอไป อนจะเปนการกอโทษมากกวากอคณ

เพราะฉะนนพระพทธเจาทานจงตรสวา “ใหแกผมธรรมยอมมผลมำกกวำ

ใหแกผไมมธรรม”เพราะฉะนนการใหทานเจาะจงบคคล (ปาฏบคลกทาน) ถาหวงอานสงส

มาก กควรเลอกใหแกคนดมศลธรรมหรอเปนคนทควรไดรบการชวยเหลอ

ถาใหแกหมคณะ กควรเปนหมทดเชนเดยวกน

มอกปญหาหนงทคนทวไปยงเขาใจคลาดเคลอนอย คอเรองการท�าบญ

กบการใหทาน คนทวไปเขาใจวาการท�าบญคอการท�ากบพระ สวนการให ทานนนคอการใหแกคนทวไปหรอใหแกขอทาน ความจรงเรองนชาวบาน



มาแยกออกเอง ตามหลกศาสนาหาแยกอยางนไม ไมวาใหแกใครเรยกวา

ทานทงหมด เพราะค�าวา “ทำน” แปลตรงตววำ “กำรให” อยแลว และ

บญกเกดขนจากการใหไมว าจะใหแกผ ใด เมอเราท�าไปดวยจตเมตตา

ปรารถนา สงเคราะห อนเคราะห หรอบชาคณ สวนจะไดผลบญมากหรอ

นอยนน ขนอยกบองคประกอบหลายอยาง เชน เจตนาของผใหคณธรรม

ของผรบ ใหในกาลทเขาตองการหรอขาดแคลน เปนตน

การท�าของนอยใหมผลมากเรองนขนอย กบความฉลาดรอบคอบของผ บ�าเพญทาน คอเลอก

ใหแกคนทควรใหในกาลทควรใหและดวยเจตนาดของตน และไทยธรรมคอ

ของทใหนนตรงตามความตองการหรอส�าเรจประโยชนแกผ รบดวยด

มฉะนนจะไดรบผลนอยมากหรอไมไดผลเลย เขาท�านอง ใหแวนแกคน

ตาบอด ใหแหวนแกคนนวดวน ใหหวแกคนไมมผม บางคนสงเคราะหผอน ดวยความไมเตมใจ เขากรบการสงเคราะหนนเหมอนกน แตความส�านกคณ มนอย เพราะผรบเขารเหมอนกนวาผท�า ท�าอยางเสยไมไดไมเตมใจท�า

พดส�าหรบการท�าบญกบพระกอน ต�าราทางพทธศาสนาบอกเราวาการ

ท�าบญจะใหมผลมากนนตองประกอบดวย สมปทำคณ ๔ ประกำรสมปทำ ๔ (ความถงพรอมแหงองคประกอบ) ซงจะท�าใหทานทบรจาค

แลว มผลยอดเยยม คอ

๑. วตถสมปทำ ความพรอมแหงวตถ ในทนหมายถงผรบ (ปฏคาหก)

หรอทกขไณยบคคลเปนผพรงพรอมดวยคณธรรม ทานมคณธรรมสงมาก

เทาใด ยอมท�าใหทานทบรจาคแลว มผลมากขนเทานน๒. ปจจยสมปทำ ความพรอมแหงปจจย ในทนหมายถงสงของท


ทายกน�ามาท�าบญ (ไทยธรรม) นนไดมาโดยทางบรสทธ ชอบธรรม

๓. เจตนำสมปทำ ความพรอมแหงเจตนา ในทนหมายถงมเจตนาด

เจตนาเพอสงเคราะหอนเคราะห หรอบชาคณโดยบรสทธใจ มไดหวงลาภยศ

หรอชอเสยง มเจตนาดทง ๓ กาลคอ กอนให ก�าลงให หลงจากใหแลว รกษา

เจตนาอนเปนกศลไว นอกจากนยงประกอบดวยปญญาในการให มใชใหดวย

ความเขลา

๔. คณำตเรกสมปทำ ความพรอมแหงคณพเศษของปฏคาหก คอ

ผรบมคณพเศษ ทานระบไวในต�าราวา พระสารบตรบาง พระมหากสสปบาง

ออกจากนโรธสมาบตใหมๆ ก�าลงหว พจารณาหาคนททานควรจะไปโปรด

ในวนนน เพราะเมอทานไปรบอาหารจากผใดในวนนน เขาจะตองไดสมบต

เปนอนมาก ทานจงมกไปสงเคราะหคนจนเพอใหเขาไดมความสขขน

สวนการท�าบญกบคฤหสถหรอคนทวไปนน ถาจะใหมผลมาก ก อนโลมอยางเดยวกบทท�าบญกบพระนนเอง ทควรก�าหนดเปนขอส�าคญ

อยางหนงกคอ ใหสงทจ�าเปนแกเขาและในเวลาทเขาตองการ น�าเพยง

แกวเลกๆ กมความหมายมากส�าหรบคนกระหาย เงนเพยง ๕ บาท ๑๐ บาท กมคาส�าหรบคนผ ก�าลงขดสน ถอยค�าปลอบประโลมใจเพยงเลกนอยม คณคามากส�าหรบคนทวาเหวตองการค�าหวานประโลมใจ

การใหแกสตวดรจฉานนน ถาใหดวยจตเมตตาจรงๆ มใชเพราะเหต

อนแลว พระพทธองคตรสวามผลมาก มผลไพศาลเหมอนกน ไมตองกลาวถง ใหกบคนทวไปและทานผมศลธรรม



เพราะเหตไรการท�าบญใหทานแกผมศลธรรมจงไดบญมาก?

ขอนทรงเปรยบเทยบเหมอนการหวานพชลงในเนอดนทด เมอ

เมลดพชดหวานลงในเนอดนด และไดน�าหลอเลยงตามสมควร พชยอม

เจรญงอกงามกวาพชทหวานลงในเนอดนเลวหรอดนจดฉนใด …การท�าบญ

ท�าทานหรอการท�าความดตอผมศลธรรม กยอมมผลมากกวาการท�าแกผไร

คณธรรมฉนนน

พจารณาในแงธรรมดาสามญกพอมองเหน กลาวคอ คนดเปนผมความ

กตญญกตเวท ใครท�าความดใหกคดตอบแทนตามก�าลงความสามารถของตน

เรยกวาท�าใหผประกอบกรรมดไดรบผลดของกรรมด สวนคนชวเมอใครท�าดให

แลวไมคดตอบแทน นอกจากนนบางคนยงคดราย ท�ารายตอผมบญคณเสยอก

เรยกวาท�าใหกรรมดของทานไมมผลหรอบางทกลายเปนโทษ ดวยเหตนแหละ

ทานจงวา ท�าดกบคนดมผลมากคราวหนงพระเจาปเสนทโกศลทลถามพระพทธเจาวา ควรท�าบญใน

ทใด พระพทธเจาตรสตอบวา ควรท�ำในททเลอมใส พระเจาปเสนทโกศล

ทลถามวา ท�าบญในทใดจงจะมผลมาก ตรสตอบวา ถาตองการผลมาก

กตองท�ำในทำนผมศลธรรม ถาท�าในทานผไมมศลธรรมหามผลมากเชนนนไมในทอน ตรสอธบายขยายความเรองนวา นาขาวมตนหญาเปนโทษ

ปลกขาวลงในนาทมตนหญามาก ขาวยอมไมงอกงาม เพราะถกตนหญา

เบยดเบยน เรยกวา ประทษราย ฉนใดบคคลทงหลายมราคะ โทสะ โมหะ

เปนโทษ เปนเครองมอประทษราย การท�าบญใหทานในบคคลผเพยบแปล

ไปดวย ราคะ โทสะ โมหะ ยอมไมมผลมากฉนนน … สวนการท�าบญใหทาน ในทานผปราศจาก ราคะ โทสะ โมหะ ยอมไดรบอานสงสประมาณมได


ดวยเหตนแหละ คนทงหลายจงนยมท�าบญกบพระภกษสามเณร โดย

เชอวาทานเปนผมศลธรรมสงกวาคนสามญ ในบรรดาภกษสามเณรดวยกน

พทธบรษทกนยมท�าบญกบทานทมอายพรรษามาก บวชมานานมคณธรรม

ดวยเชอวาทานมจตใจสงกวา บ�าเพญบารมมามากกวา เปนตน

อานสงสของอามสทาน (การใหสงของ)พระพทธเจาทรงแสดงอานสงสของอามสทานไว ๕ ประการ แก

สหเสนาบดแหงนครเวสาลดงน• ผใหยอมเปนทรกทพอใจของคนเปนอนมาก• คนดทงหลายยอมพอใจคบหาสมาคมกบเขา• ชอเสยงอนดงามยอมฟงขจรไป• เปนผแกลวกลา เมอเขาทประชมกไมเกอเขน• เมอสนชพยอมเขาถงสคตโลกสวรรค

ตามเรองวา…เสนาบดทลขอใหแสดงอานสงสของทานทเหนไดเอง หรอเหนไดในปจจบน พระพทธองคจงทรงแสดงอานสงสของทานทเหนได ในปจจบน ๔ ขอ อก ๑ ขอ เปนผลในสมปรายภพ คอชาตหนา

เมอแสดงจบ สหเสนาบดทลวา ๔ ขอขางตน เขาเหนดวยตนเองแลว

ในปจจบน แตขอท ๕ เขาไมเหน แตเชอพระตถาคตวาเปนอยางนนจรง

ธรรมทานธรรมทำน แปลวำ กำรใหธรรม กลาวคอการใหค�าแนะน�าสงสอน

อนเปนประโยชนแกการด�ารงชวต ในการท�าจตใจใหปลอดโปรง สงบ สดใส

การสงสอนศลปะวทยาการ เปนตน เหลานรวมเรยกวาธรรมทานทงสน



ธรรมทานมความส�าคญตอชวตของบคคลมาก เพราะทกคนจะไดด

กดวยอาศยการไดยนไดฟงถอยค�าพร�าสอนใหเวนสงทควรเวน ใหประพฤต

กระท�าสงทควรประพฤตกระท�า อนง วชาส�าหรบประกอบอาชพเลยงตน

ของทกๆ คน จะมไดกเพราะอาศยทานผมใจกรณาสงสอนวชานนๆ ให

จงไดมวชาตดตวใชเลยงชวตไปจนตาย และยงเปนอปนสยตดไปในชาตหนาอก

วถชวตของคนจะด�าเนนไปอยางไร ยอมสดแลวแตค�าสอนทเขารสก

ประทบใจยดไวเปนแนวทางชวต และมอทธพลตอความรสกนกคดของเขา

อยตลอดเวลา ผเลอมใสในค�าสอนทดกด�าเนนชวตไปในทางทด ผเลอมใส

ในค�าสอนทเลวกด�าเนนชวตไปในทางเลว เพราะฉะนนพระพทธองคจง

ตรสเตอนวา “อยาเสพธรรมเลว…หน� ธมม� น เสเวยย” แปลความวา อยา

เลอมใสศรทธาซงธรรม (ค�าสอน) ทผด หรอลทธทผด เพราะจะน�าตนไป

ในทางทผด เมอจมลงไปแลวถอนไดยาก บางคนกจมลงอยในลทธทผดนน จนตาย และยงเปนอปนสยอนเลวรายตดตวไปในชาตหนาอก…ชางนากลว

จรงๆ ตามทรรศนะของพระศาสดา มจฉำทฏฐ คอความเหนผด จงเปน

ยอดโทษ คอไมมโทษอนยงกวาคนทตองเปนมจฉาทฏฐไปกเพราะอาศยเหต ๒ อยางคอ ไดยนไดฟง

จากคนอน (ปร โตโฆสะ) และไมใชปญญาพจารณาใหรอบคอบ (อโยนโส

มนสการ) จงเชอตามเหนตามแลวดงลงไปในปลกของความเหนผด จงพดผด

ด�าเนนชวตและพยายามไปในทางทผด สวนคนทเปน สมมำทฏฐ กเพราะไดยน ไดฟงจากผอนในทางทถกตองและใชปญญาพจารณาโดยรอบคอบ (โยนโส มนสการ) จงเชอตามเหนตาม ดงลงไปในความเหนถก คดถก พดถก ท�าถก

พยายามในทางทถก เลยงชพในทางทถกทด ด�าเนนชวตถก

ดงนน การใหค�าสอนทผดจงเหมอนการโปรยยาพษลงในจตใจคน


ยาพษจรงเสยอกกนทเดยวแลวตายหนเดยว กเปนอนพนภยจากยาพษนน

แตยาพษคอความเหนผด หลงในลทธทผดนน เสพแลวท�าใหกอกรรมท�าเขญ

ทงแกตนและผอนไปตลอดชวต ยงเปนปจจยใหเสพความเหนผดอนนนตดตว

ไปในชาตหนา ชาตตอๆ ไปอก ตองระก�าล�าบากหมกไหมในอบายทคตวนบาต

ไมรกพนกหมนกแสนชาต

สวนการใหค�าสอนอนถกตองแกบคคลนน…เหมอนการใหประทป

ประจ�าตนแกเขาไวเปนแสงสวางสองทางด�าเนนชวตไปในทางทถก น�าชวต

ไปส ความสขความเจรญ เมอยงเวยนวายตายเกดอยในสงสารวฏกเปน

ผไมตกต�า ยอมไดคตด เปนสคต เมอบารมแกกลาแลวยอมปลดเปลอง

กเลสไดโดยสนเชง บรรลความเยนสนททเรยกวานพพาน ไมตองเวยนวาย

ตายเกดอนเปนความทกขอกตอไป ดวยเหตนแหละพระพทธองคจงตรสวา

“ธรรมทำนยอมชนะทำนทงปวง รสแหงธรรมชนะรสทงปวง ควำมสนตณหำ ชนะทกขทงปวง”

อภยทาน

ยงมทานทส�าคญอกประการหนงคออภยทาน การใหอภย การไมถอ โทษในการลวงเกนของผอน มจตเมตตาปรารถนาประโยชนแกเขา ไมผกเวร

ไมปองราย เปดโอกาสใหเขาแกตว กลบตวใหม การใหอภยท�าใหผไดรบ

อภยตนตนใจและพอใจทจะกลบตว รสกซาบซงในอาการของผใหอภย และ ผใหอภยเองกรสกวาตนเปนผมใจสงขน…สงพอทจะมองเหนวาความผดพลาดเปนเรองธรรมดาของมนษย

ทำนมหำตมะคำนธ ไดเขยนเลาไวในประวตของทานวา การททาน

ถออหงสาประจ�าชวตนน สาเหตทส�าคญกคอเมอทานยงเปนเดกอย ทาน



ท�าความผดแลวเขยนจดหมายสารภาพแกทานบดา บดาของทานอาน

จดหมายแลวน�าตาไหล แสดงความปลมใจทลกส�านกผดและใหอภย เรองน

ฝงใจทานคานธตลอดมา ท�าใหทานถอลทธการใหอภยแกผอน ไมถอโทษ

ไมเบยดเบยน มอบใหแตเมตตาปราณแกคนทงหลาย ทานเปนมหาบรษ

ชาวอนเดยทโลกนบถอเปนทสอง รองจากสมเดจพระสมมาสมพทธเจา

รวมควำมวำ การท�าบญใหทานและระบบแหงการท�าความดนนเปนสง

ทชาวเราพทธบรษทควรท�าความเขาใจกนใหถกตอง เพราะความเขาใจทถก

ตอง ยอมน�าไปสการกระท�า การพด และการแนะน�าพร�าสอนทถกตอง เปน

สาเหตใหพทธบรษทท�าบญใหทานอยางถกตอง การท�าบญใหทานอยางถกตอง

นน ไมเปนผลเสยแกสงคม แตเปนผลดทงแกตนคอผท�าและแกผรบ เปนไป

เพอประโยชนสขแกมหาชน

พระพทธองคจงทรงสอนใหพทธบรษทศกษาเรองบญ (ปญญเมว โสสกเขยย) ซงมผลเลศ มสขเปนก�าไร ค�าวาศกษาเรองบญนน หมายรวม

ถงการบ�าเพญบญดวย คอศกษาใหรใหเขาใจและท�าใหถกตอง กจะมผลเลศ

และมสขเปนก�าไรอยางแนนอน ถาท�าอยางตรงกนขาม กจะไมมผลเลศและจะขาดทนคอยงท�ายงทกข

…เพรำะฉะนนพทธบรษทจงควรเปนผฉลำดในกำรบ�ำเพญคณงำม

ควำมดดงกลำวแลวแตตน

“คนพวกหนงเกดมาเพอประโยชนสขแกคนมากเพอประโยชนสขแกเทวดาและมนษยทงหลายนนคอผเปนสมมาทฏฐ-มความเหนถกตอง

ทำาใหบคคลเปนอนมากออกจากอสทธรรมใหดำารงอยในสทธรรม”

(องคตตรนกาย เอกนบาต

พระไตรปฎกเลม ๒๐ หนา ๔๔ ขอ ๑๙๒)

๑ การปรนพพานของพระพทธเจา๒ การพงตน๓ การสรางคณภาพชวตทด๔ ความดและอานภาพของความด๕ ความสขจากการไมเหนแกตว๖ คณของพระรตนตรยและการเขาถง๗ คณของพระสารบตร และจตตคหบด๘ คณสมบตของผมงสนตบท๙ คณสมบตพนฐานของชาวพทธ๑๐ ธรรมชาตกบชวต๑๑ ธรรมเพอครองใจคน และธรรมเพอความส�าเรจ๑๒ ธรรมส�าหรบผสงอาย๑๓ ปญหานาสนใจในพระพทธศาสนา๑๔ พระคณของพอ๑๖ พระพทธบารมในอดต๑๗ พระพทธโอวาทกอนปรนพพาน

๑๘ พระอานนท พทธอนชา๑๙ พฒนาชวตดวยสมมาทฏฐ๒๐ เพชรแหงธรรม๒๑ โยนโสมนสการ๒๒ เรยนธรรมจากค�าถาม๒๓ โวทานธรรม๒๔ ศรทธากบปญญา ในพทธศาสนา๒๕ สนทนาธรรมกบพระธรรมฑต และพทธปรชญาแกปญหาเศรษฐกจ๒๖ สนทนาธรรมกบอ.วศน เลม ๑ - เลม ๘๒๗ หลกกรรมและการเวยนวายตายเกด๒๘ หลกธรรมอนเปนหวใจพระพทธศาสนา๒๙ อตตชวประวต ของ อ.วศน อนทสระ๓๐ เหมอนภเขา๓๑ อาภรณประดบใจ

รายชอหนงสอของอ. วศน อนทสระทจดพมพโดยชมรมกลยาณธรรม

www.kanlayanatam.com

สมมาทฏฐหรอทฏฐชกรรมเปนสงส�าคญในการศกษาและปฏบต

พระพทธศำสนำเปนเหมอนหวรถจกรของรถไฟมงไปทางใด ขบวนรถทงขบวนกจะตามไปทางนน

ความเหนทถกตองของพทธบรษทท�าใหเขาด�าเนนชวตทถกตองเปนประโยชนแกตนเองครอบครว และสงคม

Documents

สิ่งที่ควร ทําความเข้าใจกันใหม่ เพื่อความถูกต้อง · สิ่งที่ควร ทําความเข้าใจกันใหม่