หนา 1 / 63

บนทกการสอสารสรางสรรคเพอการเปลยนแปลง เรองเลาจากชมชน (Creative Communication for Change)

วนพธท 21 – วนเสารท 24 พฤศจกายน พ.ศ.2561

ณ พพธภณฑพนบานโคกสลง ต าบลโคกสลง อ าเภอพฒนานคม จงหวดลพบร

โดย โครงการผน าแหงอนาคต คณะวทยาการเรยนรและคณะศกษาศาสตร ม.ธรรมศาสตร

หนา 2 / 63

สารบญ การอบรมวนแรก (22 พฤศจกายน 2561) กจกรรมแนะน าตว 6 กจกรรมใช sensing เดนหาสงทชอบ มองผานเฟรม 8 Gallery walk 10 การถายภาพแบบ Street Photo 14 การถายภาพชมชน 21 การเขยน from plot to story 23 Photo essay 28 จดนทรรศการ 29 การอบรมวนทสอง (23 พฤศจกายน 2561) สะทอนการเรยนรเมอวาน 31 เทคนคการเลาเรองดวยคลปวดโอ 37 เขยน storyboard 42 ถายคลปวดโอจรง 45 การตดตอคลปวดโอ 46 การอบรมวนทสาม (24 พฤศจกายน 2561) ถอดบทเรยนการท างาน 51 ถอดบทเรยนการเรยนรสองวนทผานมาและการน าไปใชในพนท 60

หนา 3 / 63

บนทกการสอสารสรางสรรคเพอการเปลยนแปลง เรองเลาจากชมชน (Creative Communication for Change)

วนพธท 21 – วนเสารท 24 พฤศจกายน พ.ศ.2561 ณ พพธภณฑพนบานโคกสลง ต าบลโคกสลง อ าเภอพฒนานคม จงหวดลพบร

โดย โครงการผน าแหงอนาคต คณะวทยาการเรยนรและคณะศกษาศาสตร ม.ธรรมศาสตร

พฤหส พหลกลบตร (กวย): จรงๆ กจกรรมเราตองเรมเมอวาน แตบางคนเดนทางไกล เลยยกยอดมาท าในวนน สวสดทกทานนะครบ ผมกวยจากมะขามปอม เปนองคกรหนงในภาคของโครงการผน าแหงอนาคตดวย ดใจทไดเหนเพอนๆ สามสโหนด ทมความส าคญมากในการขบเคลอนเพอสงคม ปสองปทผานมาพวกเราคงจะไดรวมเวรกชอป รวมแลกเปลยนประสบการณกนหลายเรอง รวมถงการถอดบทเรยนเรองผประกอบการทางสงคม วาแตละคนเปนผประกอบการทางสงคมและมเปาหมายในเชงการเปลยนแปลงสงคมมาอยางไร สวนหนงพวกเรามประสบการณกนมายาวนาน จะท าใหอยไดจรงในสงคมทมความสบสน เปลยนแปลงเยอะไดอยางไร เปนโจทยใหญททกคนถอดบทเรยนรวมกนจนไดเปนหนงสอสองเลม คอ INTRAPRENEUR FOR CHANGE: ยางกาวการเดนทาง รวมสรางความเปลยนแปลง กบ จดนดพบบนเสนขนาน: ผคน ชมชน การประกอบการสงคม ซงผมคดวาเปนหนงสอทส าคญมากตอสงคม อยากจะใหชวยกนเผยแพรความรเหลาน ออกไป เพราะคนทจะไดประโยชนจากพวกเราในฐานะคนทกาวมากอน สามารถเอาบทเรยนของพวกเราไปใชประโยชนได

ส าหรบเวรกชอปคราวน โดยตวเนอหา พวกเรามประสบการณอยแลว แตท าอยางไรทสาธารณชนหรอสงคมทวไป จะสามารถรบรประสบการณการเดนทางของพวกเรา มทงความผดพลาด เจบปวด หลงน าตา และมความสข ความส าเรจ สงเหลาน ถาเราสามารถถอดบทเรยนและเผยแพรสสาธารณะได เขาจะไดไมตองมา

หนา 4 / 63

ผดซ า มทางลดบางอยางทเอาไปสรางแนวทางของตวเองได กระบวนการหนงทส าคญมากคอเราจะสอสารสงทเรามอย รอย เปนหวใจของชมชนของแตละทใหสงคมรบรไดอยางไร

ในเวรกชอปสามวน จะเปนเรองการสอสารอยางสรางสรรค ท าอยางไรเราจะดงเอาเรองราวดๆ ประสบการณของเราน าออกไปใหคนอนไดรบร และเปนกระบวนการสอสารทนอกเหนอจากเปนประโยชนตอคนอนแลว ตวเราเองกจะเกดการเรยนร เปลยนแปลงไปดวย มะขามปอมมประสบการณชดหนงทท าเวรกชอปเรอง Creative Communication การสอสารอยางสรางสรรคอยระยะหนงกบหลากหลายกลม เยาวชน นกศกษา ครอาจารย นกกจกรรมเพอสงคม เราอาจจะรวบรวมประสบการณมาแบงปนในคราวน

ผมขอพดถงภาพรวมวาสามวนนเราจะท าอะไร จะคอนขางเขมขนมาก เพราะเวลาเรามจ ากด ปกตจะใชเวลา 5 วน จะพยายามดงแกนส าคญและตวอยางกจกรรมทเปนประโยชนกบเพอนๆ เอามาเวรกชอปรวมกน เราจะเรมดวยการถายภาพอยางไรใหนาสนใจ ถายภาพอยางไรใหเลาเรอง เอาเสนหของความเปนชมชน มตความมนษยมาสอสารได ตอจากการถายภาพ เราจะขยบมาทการเขยน ท าอยางไรทจะสามารถสอสารความคดภายในดวยกระบวนการทสนก เชอมโยงกบเรองการถายรปดวย กลางคนเราจะใชสองสอ คอใชการถายรปกบงานเขยน เลาเรองชมชนประกอบกน เรยกวา Photo essay คอการเลาเรองผานรปถายเปนนทรรศการเลกๆ สวนพรงน เปนการเลาเรองผานวดโอคลป จะท าคลปวดโอเลาเรองชมชนใหนาสนใจไดอยางไร จะมกระบวนการวางแผน กระบวนการถายท า กระบวนการตดตอ แลวเอามาดกนในตอนกลางคน คอนขางหนกหนวงพอสมควร แตเปนกระบวนการสนกๆ อยากเชญชวนทกทานมสวนรวมกน สวนวนสดทาย เราจะสรปบทเรยนรวมกนวาเราไดเรยนรอะไรไปในกระบวนการสอสารน และไอเดยทเราจะน าไปใชตอในพนทของเรา ฝากเรยนรไปรวมกน ขอความรวมมอใหตรงเวลา มสมาธกบการเขารวม เปนพนทเปด แตขอใหมกตกาเลกนอย ถาไมมความสขสามารถไมเขาไดเลย ไมไดมการบงคบกน ถาเรามอะไรเพมเตมคงคอยๆ คยกนตอไป วนนจะเขาสกระบวนการการเลย จะขอใหวทยากรแนะน าตวอกสกเลกนอยแลวเขาสกระบวนการเลย แจค: อยมะขามปอม สนใจเรองการออกแบบกระบวนการเรยนร ใชเกม กจกรรม ทผานมาเคยใชกระบวนการละครในการสอสารประเดนทางชมชน เรองชาตพนธ เรองเขอน คดวานาจะมประสบการณชดหนงมาแลกเปลยนกบพๆ ออฟ: ท ากระบวนการเรยนรกบมะขามปอม ท าละครชมชน อกขาหนงเปนคนถายภาพสตรตกบสารคด วดโอสารคดและวดโอคอนเทนต

หนา 5 / 63

พฤหส: เราขอรจกนดหนงผานกจกรรม แจค: ในหลกสตรการสอสาร อยากใหมองการเรยนรของเราในสองแวน แวนในฐานะนกสอสาร ในฐานะคนผลตสอบางอยางทจะสอสาร มวธคดวธการอะไรซอนอย อกแวนหนงในฐานะทหลายคนเปนนกจดกระบวนการเรยนรกบคนอน กบชมชน ในกระบวนการสอสาร มวธการอะไรสรางกระบวนการเรยนรใหคนเขามาเรยนรกระบวนการดวย เพราะกระบวนการผลตสอกสรางการเรยนรใหกบคนทเรยนไปดวย พฤหส: เวลาเราท า อาจจะมสองราง ในฐานะผ เรยนกเรยนรไปดวย ขณะเดยวกน คอยๆ สงเกตตวเองวาเราเกดการเรยนรอะไรในฐานะทเปนกระบวนกรหรอเปนผผลตสอ เราจะท าไปกอน แลวแตละชวงจะมเวลาสะทอนวาเราท าลงไปแลวเกดอะไรขน กจกรรมสนทนาการ นวดหลง ทายทอย ไหล บา ใหกบเพอน สะกดหลงเพอนแลวเรยกชอเลนไปดวย เกาหลง สลบกน ...

พอใหรางตายตน ผมจะชวนพวกเราไปตลาด “เราไปตลาด” ไปซอปลาไหล เราจะใชรางกายแสดงทาทาง เราไปตลาด “เราไปตลาด” ไปซอพด (ท าทาทาง) เราไปตลาด “เราไปตลาด” ไปซอฮลาฮก (ท าทาทาง) เราไปตลาด “เราไปตลาด” ไปซอพดลมสายหนา “ท าทาทาง” เราไปตลาด “เราไปตลาด” ไปเจอคนทแอบชอบ (ท าทาทาง) ตอไป ผมจะใหทกคนไปท าความรจกกบเพอนคนอนโดยผานความรสกปงแวบ มโจทยอะไรแลวมหนาเพอนลอยมา ใหเชอมนแลวลองเดนไปหาเขาเลย ลองดนะครบ มองไปรอบๆ สงยมใหกน อยากใหเหนรอยยม

หนา 6 / 63

ของเพอนทกคน คนแรกทเราจะไปท าความรจก คนไหนทเรามองแวบแรกแลวรสกวาเขาเปนคนยมสวย เลอกไวในใจ แตอยาบอกใหเพอนร มเวลา 15 วนาทเดนไปหาคนทเราคดวายมสวย เอานวไปแตะเพอนกอนแลวคอยคยกน ชออะไร มาท าอะไร เชานเขารสกอะไร เพราะอะไรถงท าใหรสกอยางนน ... คนทสอง มองไปรอบๆ จะไมซ ากบคนแรก มองไปวาใครทเรารสกวาเขานาจะเปนคนตลก สนกสนานราเรง อยดวยแลวนาจะมความสข เอาแขนไปเกยวกนไว ถามเหมอนเดม แลวชวยถามดวยวารกครงแรกของเขาเกดขนเมอไหร ... ตอไปคนทสาม ไปหาคนทมฝามอเทากบเราสองคน ไปถามประวตสวนตวเหมอนเดม ค าถามพเศษคอมอะไรในชวตทเขาอยากท าแตยงไมไดท า แลวมความตงใจวาจะท าใหไดในเรววนน อาจจะ 3 4 5 เดอน หรอหนงปกได ... รอบสดทาย ไปจบกลมกนสามคน เปนคนตางพนทกบเราคยกบเขานอย รสกวาอยากรจกเขา ไปถงแลวใหสามคนลงไปนอน แนะน าตวเอง ชออะไร มาจากไหน ท างานอะไรอย ค าถามพเศษส าหรบตวเอง อะไรคอความทาทายหรออยากกาวขามในการเรยนรครงน จะอยนอกหรอในกระบวนการกได ...

ตอนทฟงเรองความหวงของเพอนมอะไรนาสนใจอยากจะแบงปน รสกอยางไร ชอบชวงไหนบาง

หนา 7 / 63

ผเขารวมหญง: ... นองเขาเปนคนพนท เขาอยากจะมองบานเกดในมมมองทหางออกไป ผเขารวมหญง: เวลาเราฟงนองพด จะรสกวาแตละคนไมมความเชยวชาญในดานการใชสอเทคโนโลยททนสมย แตมความชอบ อยากจะเอาภาพสวยๆ ในหมบานไปเผยแพร เพราะนองอยทโคกสลง อยากจะมค าบรรยายเพมเขาไปในภาพ นาจะท าใหภาพเขาถงคนมากขน และนองอกคนอยากจะเชยวชาญเรองเทคโนโลยมากขน ชวยในเรองการเรยนและเอากลบไปใชทเชยงรายได ผเขารวมหญง: ชอบเรองความรกครงแรกของนองเขา ประมาณวาแอบรกเขาขางเดยว ผเขารวมหญง: ... รสกวาเราจะทนไหมกบท าสอ ผเขารวมหญง: ประทบใจเพอนทมาจากอดร ไปแวะโรงเรยนสตยาไส ประทบใจวาเวลาจะท าอะไรตองนกถงสองอยาง วาดกบเราไหม ดกบคนอนไหม ถามสองอยางแลวคอยท า ... ผเขารวมหญง: สงททาทายส าหรบนองจากบานครน า คอเดนทางไกลมากมาอยในทไมคนเคย และทกอยางแปลกใหมส าหรบนอง แจค: ความนาสนใจนอกจากกระบวนการคอความหลากหลาย ประสบการณของแตละคน ทงชวงอาย ประสบการณ พนท ซงส าคญมาก ตวกระบวนการเปนเพยง 30% อก 70% เปนหนาทของทกคนทตองใหโอกาสตวเองไดเรยนร สามวนนไมมค าวาใชไมใช ดไมด ถกหรอผด อนญาตใหตวเองปลดปลอยความคดความเชอของตวเอง แลวเราคอยมาคยกน จะไมมอะไรล าสมย เราจะใชโทรศพททใชอยประจ าในการถายรปหรอคลปวดโอ เรยนใหมความสข เลนใหมความสข

หนา 8 / 63

ออฟ: เรองเทคโนโลย ถาผมท าได คดวาคนอนตองท าไดเหมอนกน วางกงวลไวกอน เมอครเปนการสอสารกบคนอนไปแลว ตอไปจะเปนการกลบมาคยกบตวเอง แตเปนแบบใหม อยากใหแตละคนหาพนทของตวเอง นงสบาย หางจากเพอนนดหนง ...

เปนพนททสบาย แตไมหลบ อยากชวนทกคนหลบตาลง ใครทก าลงคดกงวลในหว ไมวาเรองงานหรอครอบครว พกไวกอน ชวนกลบมาหายใจเปนปกตสบครง ในระหวางทเราก าลงหายใจอย อยากใหดวาเราก าลงหายใจแบบไหน หายใจสน ยาว ถนดไหม อดอดหรอเปลา หรอสะดวกด เปลยนจดโฟกสจากลมหายใจไปทหของเรา ลองฟงวาเราไดยนเสยงอะไรบางในตอนน เสยงนนมาจากทศทางไหนบาง ลองหาเสยงทเบาทสดใหหนอย ...

คราวนลองเขยบมาฟงเสยงใกลๆ ตวเรา ลองเปลยนจดโฟกสไปทผวหนง บรรยากาศรอบตวเปนอยางไร เยน รอนอยางไรบาง ...

ลองกลบมาทหวใจเราหนอยวา ตอนนหวใจเราเตนอยางไร หรอรางกายภายในเราเปนอยางไร ... กลบมาอยกบตวเองแลวคอยๆ ลมตาขนได ขางหนาเรามกระดาษแผนเลกๆ อยแผนหนง ลองสมผส

ลองท าความรจกคนเคยโดยยงไมตองใชความคดใดๆ ... เราจะท างานตอกบสงน ถอวาเปนจดเรมตนกระบวนการสอสารของเรา ท างานกบตวเองกบ

สงแวดลอมรอบขางตวเรา สงทชวนทดสอบเลกๆ ใหพวกพๆ ไปคอเรอง sensing คอเรองประสาทสมผสทมากกวาตามอง ตามปกตเรามนจะเขาใจวาการถายภาพตองใชแคการมองหา แตจรงๆ แลวมไดหลายแบบ เรองประสาทสมผสทางจมกกได ลองฟงเสยง ดมกลนกได เพราะโลกนไมไดมแคภาพอยางเดยว ยงมเสยง กลน สมผสตางๆ อณหภม หรอแมแตการชม อยากชวนใหท างานกบ sensing ในแบบตางๆ

วธคอจะใหแตละคนใหเวลาประมาณ 15 นาท ไปเดนรอบๆ พพธภณฑไทยเบง คอยๆ ใช sense กบตวเอง กบสงรอบๆ ตวเราหนอย วาเวลาเดนอย มองหาอย ตรงไหนท าใหเรารสกอะไรบางอยาง ไมตองคดอะไร

หนา 9 / 63

เยอะ เอาแครสกพอ กลนน เสยงน สมผสนท าใหเรารสกบางอยาง ถาเจอสงทรสกชดๆ แลว อยากใหสงนนเอามาอยในกรอบเลกๆ ใหหนอย เชน ผมรสกกบพนผวผานมาก เวลาไปจบแลวเรารสกอบอนหรอบางอยาง เพราะอาจจะมประสบการณบางอยางรวมกบมนมากอน แลวเราชอบความรสกนน เราจะสามารถเอาเฟรมตดตรงนกได ใหผาทเราจบอยในเฟรม หรอจะถอยเฟรมออกมา แลวมองเขาไปในเหนสงนนอยในเฟรมของเรา จะเปนภาพระยะใกล หรอพนทกวางทเราหายใจสะดวก

วธการคอหาทตด มองเขาไปในเฟรมใหเหนสงนน แตถาไมมใหวางเอาไว แลวกลบมาทหอง (แตละคนออกไปเดนหาสงทรสกชอบ มองผานเฟรมกระดาษ และตดเอาไวตรงต าแหนงทตองการ – 15 นาท)

อยากถามวาเมอกใครไปแลวรสกจรงๆ เลกๆ นอยๆ กได ... (ยกมอ) ... สงเกตไปทตวเอง ใครไมรสกแตคดเอา อาจจะยงไมทนไดรสกอะไร แตคดเอา ... (ยกมอ) ...

คราวนจะใหชวยมองหนาเพอนในวง แลวชวยจบกลม 4 คนทเรามองหนาเขาแลว คนนไมมทางคดเหมอนฉนแน เปนคนละประเภทกบเรา นสยไมเหมอนกน คยเรองอนทไมไดสนใจเหมอนกน หรอแตกตางจากเรา (จบกลม 4 คนทรสกวาคดไมเหมอนเรา) ในเมอเราเปนวยรน เราจะท างานแขงกบเวลา ลองทาทายดวาเวลาแคน เราท าไดแคไหน เมอครเราเพงไปสรางงานศลปะภาพถายของตวเองในเฟรมเลกๆ มคนถายกตองมคนด เพอนๆ เราจะเปนคนไปดงานของเรา เรยกวา gallery walk ชวยจดสรรวาจะไปดงานของใคร ไปหยดทเฟรมของเพอน แลวบอกเพอนวาตอนทฉนเหน จะตองยนอยางไร ยนตรงไหน เอาใหไดมมมองใกลเคยงกบทเราเหนเองมากทสด ดกนจนครบแลวให

หนา 10 / 63

เพอนสะทอนวาเหนอะไรในเฟรม รสกอะไร หรอถาไมรสก คดอยางไรกบรปในเฟรม สวนเจาของรปฟงเพอนโดยยงไมตองพดอะไร เมอเพอนพดหมดแลวเราคอยสะทอนอธบายความคดวาท าไมเราถงเลอกเฟรมน แลวยายๆ ไปเรอยจนครบทกคนในกลม ใหเวลา 10-15 นาท ในการไปชมแกลเลอรของพวกเรา (gallery walk ของกลม - 15 นาท)

ใหชวยสะทอนในกลมวา หนง ตอนทเราเปนคนไปเดนหา รสก และไปตด กบสอง ตอนทพาเพอนไป ระหวางนนเกดความรสกอะไรขน และมอะไรนาสนใจหรอปงหรอเรยนรบางอยางส าหรบเรา (สะทอนในกลม 4 คนวามอะไรนาสนใจ – 5 นาท)

ออฟ: คยกนสนกมาก เลยอยากรดวย ชวยกนแบงปนในวงใหญวาทเราคยกนมอะไรนาสนใจบาง เรองความรสกหรอการเรยนรกได จะไดรทวกน

หนา 11 / 63

ผเขารวมหญง: เรารสกวาการมององศา ระยะทตาง จะเหนภาพทตางกน เวลาบรรยายออกมากตางกนไป เพราะประสบการณไมเหมอนกน เลยพดออกมาจากมมมองของแตละคน พอเจาของภาพมาเฉลยอกท จะเปนอกแบบหนง มภาพหนง คนตดไมไดตงใจอยางนน แตพอดมเรองแสงแดดเขามาเกยวของ มความเปนเงาขน เลยเกดภาพทคนตดไมไดตงใจคด กลายเปนเหนกระตายในเฟรม

ผเขารวมหญง: ... การเหนอะไร สะทอนตวเราขางในวาตวเราเปนอยางไร เพราะสงนนอยแคตรงนน แตตวเราทไปกระทบ ผเขารวมหญง: เหนมมมองทตางกน ตอใหยนต าแหนงเดยวกน เหนสงเดยวกน แตจะเหนไมเหมอนกน หรอตอนไปตด หมานอนทาหนง แตพอไปดจะเปลยนเปนอกทาหนง ความรสกแรกทเราแบงปนกบเพอนเรองการถายรป เพอใหคนอนเขาใจสงทเรามอง ตอใหผานไปวนาทเดยว สงทเราเหนกบคนอนเหนอาจจะไมอยตรงนนแลวกได ผเขารวมหญง: ... เสยงไมชด ผเขารวมชาย: ... เสยงไมชด ผเขารวมหญง: การทเราไดดภาพ ท าใหเราไดเรยนรความเปนเขาดวย และเขาไดเรยนรเรา การสะทอนผลงานของเพอนและของตวเอง ประทบใจมากทพเปาเอาเฟรมไปตดทโนตบก ชอบทพเปาบอกวาเรามกจะใส

หนา 12 / 63

ใจเรองรอบนอก แตสงทเราควรใสใจดวยคอคนทเราท างานดวยหรอท างานอยขางๆ เรา ท าใหเรากลบมาสะทอนตวเองวา เราใหความใสใจกบคนรอบขาง กบเพอน กบทมงานของเรามากขน ผเขารวมหญง: ... ทกครงทเราไปสมผสโลกภายนอก เราใชตาไปสมผส เปนความคนชน แตนองเขาไดยนเสยง sensing นเราไมคนเลย เราเอาแตมองหาวาอะไรสะดดใจ แตเราไมเคยเปดหทจะไดเยนสงทอยรอบตว เลยเปนความคนชนวาเราใชตามมากกวาห ผเขารวมหญง: ... กระบวนการบอกวา ถาไมรสกอะไร ใหหาวาคดอะไร ... ตวเองเปนคนชางรสกอยแลว รสกกบทกอยาง ... เปนสงพเศษ ไมมทางทเราไมรสก ตอนกลบมาสะทอนตวเอง จรงๆ อาจจะเปนความกลว เวลาทเราไดรบโจทยหรองานอะไรมา เราจะมความกลวบางอยาง แตจรงๆ ถาเราวางและเปดหมด ... ไดอย ออฟ: มใครรสกวาการใชความรสกกบอะไรสกอยางเปนเรองยาก ผเขารวมหญง: ... เสยงไมชด ออฟ: มใครไปหาแลวรสกวายากเหลอเกน จะไปหาอะไรดนะ จะชวนใหเหนวาท าไมเราตองพดเรอง sensing เปนจดเรมตนการสอสารกน แจค: หลายๆ อยางทหลายคนสะทอนมา ไมวามมมอง องศาของแสง การตความจากประสบการณของแตละคนทไมเหมอนกน มมมองสะทอนวธคดของตวเองและของเพอนดวย ในกรอบจะมเรองราววาเขาใหคณคากบอะไร แลวตวเองใหคณคากบอะไร

หนา 13 / 63

ออฟ: อยากชวนดสามสอยางในเรองทเราสะทอนมา อยางแรกททกคนพดถงกนเยอะคอมมมอง มมมองทตางกน เพอนมองอกแบบ รสกอกแบบ แตเรามองอกแบบ อยางแรก กลบมาชวนตงค าถามกบมมมองของตวเองวา การเอาเฟรมไป เราอยกบตวเอง กลบมาถามตวเองวา ท าไมเราถงเลอกทจะเอาเฟรมไปตดตรงน เปนสงทส าคญมากส าหรบค าวามมมอง กลบมาตงค าถามวา ท าไมเราถงมองแบบน อยากตดตรงน เพราะเคยไดยนไหม เวลาจะถายภาพแลว ไมรจะถายอะไร ถายตามทเขาใหโจทยมา ทกคนจะชนกบการทมคนบอกใหไปถายอยางโนนอยางน แตไมใชมมมองเรา คนทจะถายภาพหรอสอสารบางอยางตองรวาเราจะมองหาอะไรโดยตวของเรา แตละคนมองหาสงทตางกน มองหาตามความรสก ตามประสบการณบางอยาง หรอสงทเราใหคณคา รวมถงไดเจอมมมองของคนอนทเขาใหคณคาตางออกไป

เปนเรองของภายใน ภายนอก การเอาเฟรมไปท างาน แรกๆ เปนการท างานกบภายในวา sensing ของแตละคนไมเหมอนกน เวลาไปเจอชอตน ฉนรสกพเศษกบมน แสดงวาอาจจะตองมอะไรบางอยางขางในของเรา เปนเรองโลกภายในทตองเชอมกบโลกภายนอก สงรอบตว การสอสารนอกจากคนหาภายในตวเอง ท าความเขาใจวาเราเปนคนอยางไรแลว เราตองไปสมผสกบโลกภายนอกดวย ถาเราอยกบตวเองเราอาจจะไมไดยนเสยงนกทบนไปมา หรอเราไมไดกลนดน กลนธรรมชาต ในกรอบ นอกกรอบ กรอบทใหไปเลกแคนเอง พนทขางนอกใหญโตมาก ท าไมเราเลอกใหมาอยในกรอบของเราได คอการลองไปหา จบตอง ไปเลอกมาวาเราจะเอาอะไรมาอยในกรอบของเราใหได หรออะไรจะตดทงไป เวลาคนไปสอสารหรอถายรป จะบอกวามอะไรใหถายเยอะแยะไปหมด แตถาเราตองเลอก เราจะเลอกเลาอะไร กลบมาสภายในของเราวา เราเปนคนอยางไร เราเหนตวเองหรอเปลาวาเรามมมมองอะไร เราอยากเลาเรองอะไร

ท าไมผมถงบอกใหลองใชความรสกกอน เพราะเปนสงทแรกททกคนม มคนเคยบอกวาขอมลความคดของคนเราไมเทากน บางคนเรยนสง บางคนเรยนนอยกวา แตทกคนมความรสกเทาๆ กน และความรสกเปนสงแรกททกคนมแลวจบตองได ถาเราเรมจากใชความรสกในการสอสารกอน งานจะมความจรงใจ การเลาในสงทเรารสกจะมพลง ถาเราใชความคดอยางเดยว แลวพยายามถายภาพมาเพอใหคนอนคดตาม แตเราไมรสก คนจะดภาพแลวไมรสกอะไรเลย

บางคนบอกวา รสกแลวอาจจะตอยอดไปสการตความหรอความคดกได แลวแตประสบการณของแตละคน อกอยางหนงทนาสนใจ นอกจากจะท างานกบตวเองแลว ทส าคญยงไปเรยนรคนอนดวย การพฒนางานสอสารอยางหนงคอ เราตองไปฟงคนอน คนอนรสกอยางไรกบสงเดยวกน จงจะเกดการพฒนางานและแลกเปลยนมมมองกน

หนา 14 / 63

พฤหส: ในกระบวนการสอสาร นกสอสารเสรจงานเมอเราเลอกวางกรอบทตรงนน เราเลอกสารบางอยาง แสดงวาโลกทศนของเราเชอมโยงกบสงทเราจะน าเสนอ การตความ การเกดความรสก เกดจนตนาการเปนงานของผชม เราไมมสทธไปบงคบใหผชมคดหรอรสกแบบเดยวกบเรา แตกอนหนาทเราจะน าเสนอ อาจจะตองมกระบวนการวาเรามความรสกกบอะไร มโลกทศนและมมมองตอสงนนอยางไร น าเสนอออกไปใหดทสด ทเหลอเปนการท างานของผชม ผ รบสาร ออฟ: เวลาเราไปดวยความรสก เราอธบายไดอยางเตมปากเตมค าวาท าไมเราถงเลอกแบบน ตางจากทเราคดไปวาท าใหเขาคดแบบน แตพอถามจรงๆ เราจะไมรวาเลอกไปท าไม พฤหส: เรองกรอบจงส าคญมาก คอการก าหนดโลกทศนของผ สอสาร กรอบเปนจดบรรจบของโลกภายในของผ สอสารและโลกภายนอก เปนเสนคนบางๆ ทน าเสนอโลกทศนของผ สอสารกบโลกทศนนอก กอนจะเลอกเสนขอบ การเชอมโยงไปสเรองความรสก สภาวะภายในของการสอสารจงส าคญมากในกระบวนการเลาเรองของเรา อยากใหเรมตนทจดน ไมใชไปกงวลกบเรองความคดไกลตว ออฟ: ตอไปจะเปนเทคนคการท างานกบคนอน ท าใหคนอนสนใจและเขาใจมากขน พกเบรก 11.15-11.30 น. ออฟ: ชวงนจะเขาเรองเทคนค ตอนทพวกเราไปวางเฟรม ผมขอสรปมาสามอน อนแรกคอ feeling บางคนไปดวยความรสกถงถายมา แตบางคนความรสกดานชา กใชความคด ใหความหมายกบมน ใครท าอะไร ทไหน อยางไร หรอบางคนใชจนตนาการ อาจจะเหนเงาเปนรปนกทบน ไมมอยางไหนถกผด แตมกจะใชรวมกน แลวแตวาเราเปนคนแบบไหน กท างานแบบนน

ทกคนเกดสงเหลานได แตจะท าอยางไรใหคนทดภาพเราเกดความรสกแบบเรา เขาใจดวย มเรองเทคนคนดหนง ผมขอหยบยกหลกทเรยกวาเทคนคเชง street photo วาตางจากภาพสารคด คอไมตองไปทไกลๆ ใหญๆ สวยๆ แตสามารถหาไดจากรอบตว เปนเรองเมอง วฒนธรรม ผคนรอบตว เปนเรองปญหา หรอบรบท

หนา 15 / 63

พนทบางอยาง ชวยดรปแลวเหนอะไรในภาพ “พระ, ขนม, ตนไม, ตะกรา, ปาย, อาคาร, ก าแพง, รองเทา, ธงชาต, พระดพระ”

คดวาภาพนเกดขนทไหน “กรงเทพฯ, ทาพระจนทร” คราวนถามวาเราคดวาภาพนนาสนใจไหมในฐานะคนด “นาสนใจ” ท าไม “เหนพระแบกบดน, เกด

อะไรขน” เหนความขดแยง เรองราวบางอยาง มหลายอยาง เกยวเนองกนหรอเปลา “เฉยๆ เพราะผมเจอบอย พอผมสงไลนกแบบน” ไมไดมเบองหลงอะไรทนาสนใจ

มอะไรอกครบ “อยากรวาเขาดอะไรบาง” เปลยนจากความนาสนใจมาเปนวาภาพนสวยไหมครบ “ไมสวย” เพราะอะไรบาง “มความขดแยง,

เหนภาพไมชดเจน, แสดงไมได, ไมมจดโฟกส, แตมนเปนภาพทมพลงนะ” ไมมถกผดครบ ภาพมเรองราวทนาสนใจ แตในการสอสารแลวเปนภาพทไมนาสนใจ เพราะไมรวาจะ

เลอกเลาอะไร เลยดรกไปหมด รวมถงองคประกอบตางๆ ดวยทมมากมายเตมไปหมด ไมรจะเอาเรองอะไรเปนหลก

เราไดเรองการเลอกไปแลววาเราจะเลอกเลาอะไร ตอไปจะเปนเทคนค ภาพไมวาจะดอยางไร แตถาคนไมหยดด กไรความหมาย องคประกอบอะไรทท าใหคนหยดด สรางความนาสนใจได

หนา 16 / 63

อยางแรก Photo Element ม 5 อยาง ผมจะใหดตวอยาง อยางแรกคอ ฉาก (Scene) ทโลงๆ เคลยรๆ สะอาดๆ เปนอยางไร รปเงาตนไมเดนเพราะขางหลงเคลยรมาก แตถามอะไรรกจะไมเดน ถาเราหาฉากหลงทเคลยร อะไรทอยขางหนาจะชดเจน แจมแจวหมด แมแตเงาบนก าแพงเรากรวาเปนวด ยกตวอยาง ... ภาพ ... เมองไทยรกมาก เวลาจะถายอะไร มกโดนแยงความสนใจไปหมด ถาเราขยบทหนไมได แคเปลยนมม ขางหลงกเปลยน กดลงเปนพนหรอเงยขนเปนทองฟา สงทเราถายกจะเดน ไมมอะไรมาแยงความสนใจ

อยางทสอง ส เมองไทยเราสเยอะ เลนกบสไดอยางไรบาง ยกตวอยางเชน เราจะจบสสเดยวมาอยในเฟรมเลกๆ ของเราในจอมอถอไดไหม หรอสอาจจะเกดกบคนสงของและสถานท แตเปนสเดยวกน จบมาอยในเฟรมเดยวกน ท าใหนาสนใจขนได มาจากหลายแหลง มอเตอรไซค ตกและเตนท จบมารวมกนใหหนอย คนจะตงค าถามวา มาอยดวยกนไดอยางไร

หนา 17 / 63

หรอสตดกน หาสองสหรอหลายๆ สทตดกนมาอยในเฟรมเดยวกน จะมาจากสงมชวต ไมมชวต วตถสงของกได เวลาสตดกนจะมความขดแยงบางอยาง ท าใหเราสะดดตา

สาม สงทท าใหสเดนขนคอแสงเงา เราจะเลนกบแสงอยางเดยวหรอเลนกบเงากได แทนทจะถายตนไม กถายเงาของตนไม เรากรวาเปนตนอะไร แลวท าใหลกลบดงดดนาสนใจ มากกวาจะถายชดๆ ไปหมด หรอแสดงทเกดตามก าแพงหรอพนหลงโลงๆ ท าใหนาสนใจ อะไรทโดนแดดแลวมมมทเปนเงาดวย จะท าใหเดนขน เปนเงาคนกได จากทถายคนเฉยๆ หรอถายเงาตวเองบนพนผวทนาสนใจกได

ตอไปเปนเรองทยากหนอย แตทาทาย ส ทาทาง ทาทของคน หรอของสงมชวต จากทถายคนแบบท าอะไรกไมร ลองสงเกตคนหนอยวาทาทเขายน นง หรอท าบางอยาง มความนาสนใจอยางไร เราอาจจะใหความหมายกบมน ในภาพเปนคนยนรออะไรสกอยาง แลวรถเมลมา แตเขาแบกของขนไมทน เพราะมของ

หนา 18 / 63

พะรงพะรงเลย ทาทางคน เอาทมากกวายนเฉยๆ แตก าลงท าอะไรสกอยาง การจะถายจบจงหวะคนได จะท าใหมความหมายมากขน ถาถายตอนเขาไมไดยนเฉยๆ แตท าอะไรบางอยาง แตการจะถายจบจงคนได ตองมแสงดวย เลยตองอยในทสวางนดหนง มอถอถงจะท าใหภาพคนหยดนงได

จบคนทไมไดเกยวของกนเลยมาเกยวของกนโดยอยในเฟรมเดยวกน มคนตรงกลางทไมไดท าทาอะไรเลย ยนเฉยๆ ตางจากคนอนๆ ทถอโทรศพทกน ลองสงเกตพฤตกรรมคน ท าใหเดน คนเลนทาใหญ เหวยงแห ปลกผก ขดหลม หรอท าอะไรสกอยาง ถาเราจบจงหวะได จะท าใหภาพนาสนใจและมความหมายมากขน

หา สญลกษณ ภาพหอยทาก ดแลวนกถงค าอะไรไดบาง “slow life, ความชา, ความชน, รสกถงธรรมชาต, ความเยน, ความขเกยจ, ความพยายาม” ถกตความไดหลายแบบมาก เรยกวาสญลกษณ คอของสงหนงทแทนความหมายบางอยาง แตตองท าใหชดเจนพอทจะแทนได เราไมตองถายคนบดขเกยจ แตถายหอยทากกนกถงความขเกยจได

หนา 19 / 63

รปลกกญแจแทนความหมายอะไรไดบาง “กรอบ, ปดกน, อยามายงกบฉน, ความแขงแรง, ค ามนสญญา, ความยดมนถอมน, แทนหวใจใครสกคนทปดตาย” หรอบางคนจะมองเปนความปลอดภยกได

รปปนนางร ากบภาพซนเดอเรลา “ความเชอ, ความสบสน, ความแตกตาง, ความออนชอย, ความคดสรางสรรค” ถาเราจบสงทจะคลายกนแตตางกนมาอยรวมกน ท าใหเกดความหมายใหมได ไมตองมคนจรงๆ มานน แตท าใหนกถงเรองราวบางอยาง ปญหาบางอยาง หรอความขดแยงบางอยาง ลองเลนกบสงของด ลองหาสญลกษณสงของบางอยางมาแทนความหมายหนอย

ตอไป จะใหแตละคนใชมอถอของตวเอง ถายภาพตามโจทย ฉาก 1 ส 1 แสงเงา 1 ทาทาง 1 และสญลกษณ 1 แตละคนจะถาย 5 ภาพ ในเวลา 15 นาท

(ถายภาพ ฉาก 1 ส 1 แสงเงา 1 ทาทาง 1 และสญลกษณ 1 - ในเวลา 15 นาท)

หาเพอนสามคน หนหนาเขาหากน เราจะไปทละโจทย ภาพแรกเปนภาพฉาก เลอกแลววางไวบนพน ใหเพอนดหนอยครบ ชวยดภาพของเพอนอยางลกซงวาฉากของเพอนเปนอยางไรในฐานะคนดทไมรจกกน ... ตอไป ส เลอกไวกอน แลวคอยดพรอมกน เปนอยางไรกนบาง ... ตอไป แสงและเงา พรอมแลวเปดครบ ... ตอไป ทาทางครบ พรอมแลวเปดครบ ถอวาเปนแบบฝกหดเชงเทคนคเอาไวฝกการมองหา เราอยากจะเลาแลวมพวกนมาประกอบจะท าใหนาสนใจมากขน

หนา 20 / 63

ตอไปเปนโจทยใหญของเรา เราจะชวนทกคนไป rally คอไปใช sensing ของเรา เมอครเราไดทดลองถายเชงเทคนค เชงมมมองของตวเองแลว ตอไปจะถายในสงแวดลอมจรง ซงจะมเวลาหนงชวโมงครง รวมทานขาวดวย พนทวงกลมหนงกโลเมตร เวลาไป อาจจะไปเปนกลมๆ 4-5 คน ลงทใดทหนงเพอใช sense ของเราส ารวจรอบๆ พอไปถงแลวคอยกระจายกนไปคนเดยวหรอเปนค ใชประสาทสมผสของเราส ารวจทนน โดยมโจทยใหมองและหาถายมาใหหนอย ถายมาหมวดละหนงภาพ หนง คนทนาสนใจในชมชน ไมจ าเปนตองปราชญชาวบาน หรอเปนทรจก แตเหนความนาสนใจ อาจจะเปนวยรนทเรารสกเชอมโยงกบเขา

สอง สถานททเรารสกมความนาสนใจ อาจจะไมไดมอยในแผนท ถามเพอนๆ โคกสลงกได หรอจากทเราไปโฮมสเตย ไมจ าเปนตองสงกอสรางเสมอไหม เปนทโลงๆ ทไดบรรยากาศบางอยางนาสนใจกได

สาม สงของ/สญลกษณ พดงายๆ คอของดประจ าชมชน แตเบอยามแลว มอยางอนไหมทมากกวาบอกในกเกล

ส วถชวต อาจจะดใหญ แตจรงๆ คอเรองทาทางคน เขาก าลงขายกวยเตยว ก าลงแวนอย และสดทาย ภาพอะไรกไดทเรารสก พเศษส าหรบเรา รวมทงหมดอยางนอย 5 ภาพ ถามเวลาถายมาเยอะกวานนกได

จากการส ารวจในแผนท แนะน าใหไปสถานทใหญๆ แลวเดนเอา คอ โรงเรยน สถานรถไฟ วดในชมชนใกลๆ โดยจะมรถมารบไปปลอยตามจดตางๆ ประมาณ 12.45 น. แลวคอยกระจายกนเดนเอา

หนา 21 / 63

พกเทยง 12.00-12.45 น. (ถายภาพในชมชน 1 ชวโมง 15 นาท)

หนา 22 / 63

พฤหส: ใครกลบมาแลวใหเลอก 5 รปของตวเองหมวดละภาพทดทสด เวลาถายเยอะ กระบวนการเลอกส าคญ เพราะมกจะเลอกไมได เพราะถายภาพไหนกสวย แตกระบวนการเลอกจะชวยใหเราคดสรรสารทอยากจะสอสาร ... กระบวนการเลอกส าคญมากในการสอสาร แนะน าเลอกดวยตวเองกอน ... อยากจะใหจบคกนสองคนจากตางพนทกน แลวเอา 5 รปนใหเพอนดวาเราเลอกรปอะไรมา ... ใหเวลาแลกเปลยน 5 นาทครบ (จบคขามพนทแลกเปลยน 5 รปทแตละคนเลอกมา - 5 นาท)

เมอกเราม 5 รป และแลกเปลยนกบเพอนไปแลว รอบสดทายบบหวใจมาก จะขอใหเลอกเพยงรปเดยวทคดวาจะเปนตวแทนภาพรวมๆ ของโคกสลงทเราไปส ารวจมา เปนภาพเดยวทบอกความหมายหรอใหความรสกบางอยางทนาสนใจ แลวเราจะเอารปนไปท างานตอกบการเขยน แลวคนนจะเอามาท านทรรศการภาพ ออฟ: ตอนนเราเหมอนเปนบรรณาธการ ตองเลอกภาพปกหนาหนงสอของเรา

หนา 23 / 63

พฤหส: ภาพปกจะมภาพเดยว ใครเลอกหนงรปไดแลว สงไปทไลนของแจค ... เราจะสงรปของทกคนไปอด กอนอนขอใหทกทานวางโทรศพทกนกอน หมดชวงถายภาพแลว มานงลอมวงกลมใหญกนหนอย นเปนกระบวนการอยางยอๆ ของการถายภาพสรางสรรค ลองแลกเปลยนความรสกกนนดหนอยวากระบวนการน เปนอยางไรบาง ท าใหเราเหนอะไร กอนจะเชอมโยงกบการเขยนของเรา กระบวนการตอนเรมจะยากนดหนง เพราะเราถายมาเอง ทงรอนทงเหนอย ทมเท หาชอตมาอยางด แตใหเลอกแคภาพเดยว รสกวาไมไดรบความยตธรรม แตนเปนกระบวนการถอยออกมาในสายตาของบก. เราจะตองเลอกปกของนตยสาร จะเลาวาในนตยสารสารคดของไทย ถายรปดวยฝมอดเยอะมาก แตกระบวนการเลอกภาพปกจะสอความหมายทเราอยากจะเสนอไดไหม กระบวนการเลอกจงเปนกระบวนการส าคญมากๆ

ในนตยสารระดบโลกอยาง National Geographic จะมชางภาพฝมอดกระจายตวกนอยทวโลก แลวส านกงานใหญจะไดรบภาพมาจากชางภาพฝมอดทวโลก กระบวนการคดเลอกภาพปก National Geographic แตละฉบบ จะตองถกเลอกจากภาพทสวยงามมากกวา 5 หมนภาพใหเหลอแคภาพเดยว แตเราเลอกจาก 5 จงคอนขางยากล าบาก แตส าคญ จะบอกวา เวลาเราท างานจรงๆ กระบวนการถายรปจะตางไป สมมตเรามชมชน แลวบอกวาชมชนโคกสลงมอะไรนาสนใจ กระบวนการนจะกลบกน เราจะยงไมตงวาในชมชนมอะไรนาสนใจ แตเราจะใช sensing ของเราส ารวจสภาพชมชนผานมมมองของเรา สแนปมาผานภาพถาย ซงจะสะทอนแงมมความเปนโคกสลง ไมมมใดกมมหนง ไมวาจะเปนเรองคน วถชวต ประวตศาสตร สถาปตยกรรม สญลกษณ เวลาเราถาย ในทางหนงเรากส ารวจชมชนไปดวย กระบวนการนถาจะท ากบเดกๆ หรอคนอนในชมชน จะไมไดแคเพยงรปถาย แตกระบวนการทถายรป จะเกดกระบวนการปฏสมพนธกบผคน เชนอาจจะไปคยกบผ เฒาผแกหรอวยรน เวลาถายอยาเอาแคตวภาพ แตอาจจะใชกบกระบวนการเรยนรเวลาไปถายดวย เวลาท าจรง เราจะใชเวลากบกระบวนการนมาก แตเรามายนยอใหพอเหนภาพ กระบวนการถายภาพ

หนา 24 / 63

จะสะทอนมมมองบางอยางทเรามตอชมชน ถงเราจะเกดทโคกสลง อดร ขอนแกน แมสาย แตจรงๆ การถายทอดภาพออกมา เปนการสะทอนมมมองทเรามตอชมชน ถาเราเปนคนนอก มาแปบเดยว เราเหนอะไรกตนตานาสนใจไปหมด การสแนปออกมาคอมมมองของเราตอชมชนนน เวลาเราถายจรง เราอาจจะถายมากกวานได เชน หวขอหนงสก 4 รป 5 หวขอ เราจะได 20 รป กลบมาอาจจะใหเลอก 10 รปทสะทอนภาพความเปนโคกสลง กระบวนการเลอกเปนกระบวนการวพากษวจารณกบตวเองวาจะเอาภาพไหนเพอสอสารความหมายใหมากทสด รอบทสองใหเหลอ 5 รป อาจจะชวยกนคยชวยกนด กระบวนการพดคย จะเลอกทงความหมายทสอสารไดกบความงาม เธอถายภาพแบบไหน แสง เสน สเสยงอยางไร เอามาใส จนสดทายเลอกมาหนงภาพ เปนกระบวนการทเราตองเลอกจรงๆ เราจะฝกทกษะกระบวนการการเลอก มมมองของศลปะหรอการเลอกสรรเนอหาทจะน าเสนอไปดวย กระบวนการถายรปจะเสรจสนแคตรงนกอน ตอไปจะไปท างานเชอมโยงกบงานเขยน เปน Photo essay ถดจากนขอใหเรามกระดาษคนละ 1 แผนและดนสอหรอปากกา 1 ดาม แลวแบงกระดาษออกเปนสามสวน จะพบหรอขดเสนกได ขอใหเรานกถง 5 ภาพทเราถายมาวามอะไรบาง ไมวาจะเปนคน วถชวต ทาทาง แสงเสน หรอสญลกษณ สะทอนความเปนโคกสลงในบางแงมม ในมมมองของเราแคไหน ใหเราโฟกสทภาพสดทายทเราเลอก เปนภาพอะไร เราถายมาจากไหน ตอนทเราถายเรารสกอยางไร ท าไมเราถงถายภาพน แลวท าไมเราถงเลอกเปนภาพสดทาย ... พอนกไดแลว ชองแรก เขยนวาภาพนนใหอารมณหรอความรสกอะไรจากการด เขยนเปนค าโดดๆ ใหไดมากทสด "เหงา, เศราสรอย" ค าทแสดงความรสกเยอะๆ นเปนกระบวนการ Creative writing เวลาทเราเขยน ขอใหใชความรสกน า อยาคดมาก วามนยงไมด ไมเจง ใหมอพาเราไป อารมณความรสกน าไป เขยนออกมาแบบไมหยด ใหไหลออกมา ... ชองทสอง จากทเราไปเดนดโคกสลง ถาย 5 ภาพแลวสดทายเหลอภาพเดยว ท าใหเราเหนอะไร อาจจะเปนขอมลหรอความจรงบางดานทเราเหนไดดวยตา เราเหนอะไรบาง ... ชองทสาม อยากใหเราลองนกถงทกภาพและภาพสดทาย มสงทเราอาจจะไมไดเหนดวยตา แตภาพซอนอะไรบางอยางเอาไว อาจจะมความคดบางอยางซอนเอาไว เชน เปนภาพคนแกอยบานคนเดยว เขาดมความสขด แตความจรงทเราไมเหน อาจจะมบางอยางได มความหางเหนของลกหลานทไมไดกลบบาน นเปนมมทเราอาจจะไมเหนดวยตา แตเปนความจรงทซอนอยในภาพหรอใตภาพทไมไดสอสารออกมาตรงๆ .... กลมค าทงสามชอง ผมชวนพวกเราเขยนในกระบวนการน เรยกวาการเขยนเชงสรางสรรคแบบหนง จรงๆ เขยนไดหลากหลาย บางคนอาจจะเปนนกเขยนอยแลว ใชวธการเขยนแบบอน ไมมอะไรผด แตวนนลองอกวธหนง ชวยใหงายกบการคดบางอยางจากการทเรามประสบการณในการถายรปมา เราไดกลมค าแลว ตอไปใหพวกเรามโพสตอตคนละ 10-12 ใบ เลอกค าทเราระดมมาเยอะแยะในสาม

หนา 25 / 63

หมวดออกมา คละๆ กน ทงเรองอารมรณความรสก ความจรง ความคด ออกมาใหได 10-12 ค า ทคดวาจะเปนจดเลกๆ ทประกอบกนแลวสะทอนมมมองทเรามตอโคกสลงหรอภาพบางอยางทเราถายมา อาจจะไมไดตรงไปตรงมา อาจมความรสกบาง ความคดบาง ความจรงบาง ผสมๆ กน แลวแปะไวรอบๆ ... อยากใหเราลองอานค าทไดเหลานอกครงหนง จากซายไปขวา ขวาไปซาย โดยรวมๆ แลวเปนอยางไร พออานเสรจ มนประกอบสรางค าเหลานเปนประโยคหรอขอความบางอยางทเปนประโยคหลกทเราจะกลาวถง เปนแนวคดหลกของเรองทเราอยากจะเลา เชน เราอยากจะสะทอนความโคกสลง เราจะเลาเรองโคกสลงในมมของเรา อาจจะไมตองเลาทงหมด แตวาเปนมมหนงทเกดในชมชน โดยอาจไมตองมค าวาโคกสลงปรากฏอย แตกอใหเกดแกนเรองบางอยาง ส าคญมาก เพราะเปนประโยคทเราจะเลา ผมสงเกตการณดเหนเขาตากขาวกนเยอะมาก รอนมาก ชาวนาอยในความเหนอยยาก ผมสแนปภาพเหลานน จากประโยคทผมเขยนมาเยอะแยะ มความคดบางอยาง เกดประโยควา ความเทาเทยมทไมมอยจรง หรอชาวนาไทย กระดกสนหลงของชาตหรอผถกกดข จากค าท าใหเกดความคดบางอยางเปนหนงประโยค ...

เมอสกครเปนการทเราลองสกดสงทซอนอยจากภาพถายทเราเหน ภาพถายเปนเหมอนยอดภเขาน าแขงทเราเหนดวยตา แตเวลาทเราจะสอสารประเดนของชมชนผานผคน ตวละคร อาจจะเปนยามไทยเบง วถชวต ครกต าขาว รถแทรกเตอร ทจะเลาเรองความเปนชมชนบางอยางออกมาได กลวธทเราอยากจะใหเลา ท าอยางไรทเราจะไมตองเขยนค าวาโคกสลงในงาน แตอานแลวรสกวาโคกสลงจงเลย นคอการสอสารสรางสรรค ตองหากลวธใหได จากค าทเราคดมา อยางแรกเรารสกอยางไร พยายามจบใหไดกอน สอง เหนอะไร คอความจรง เหนไดดวยตา ตรงไปตรงมา อกอยางทส าคญคอ มนอาจจะไมเหนดวยตา แตมอย เรยกวาความคด หรอความจรงบางอยางทเราไมปรากฏออกมาอยางชดเจนแบบทเราเหนไดดวยตา แตมอย ซงส าคญมากเลยวาเราจะคยขนมาในงานสอสารของเราไดอยางไร ผมบอกผลผลตสดทายกอน คนนเราจะเขยนความเรยงหนงชน เปนความเรยงครงถงหนงหนากระดาษ

หนา 26 / 63

เอ 4 เพราะเราตองพมพเปนอกษรตวโต เพอเอาไปประกอบภาพทเราไปอดมา และเวลาเราท างานจรง ผมอยากใหเราเอางานเขยนโพสตเขาไปในเฟซบกของเรา ประกอบกบ 5 รปทเราเลอกไว แลวงานเขยนของเราจะเชอมโยงกบโคกสลงบางอยาง เปนมมมองทเรามตอโคกสลง ลองใหเพอนดวาจะเปนอยางไร ใครจะตอบหรอกดไลค ใหลองด

เรองวธเขยน อยากจะชวนวาเทคนคทเราท ากน เรยกวา การสรางงานจากจดไปสเสน คอ from plot to story ค าวา plot แปลวาโครงเรองหรอจด โครงเรองเกดจากจดหลายๆ จดมาตอกนจนเปนเสน ถายอลงมา ค าคอจด ค าๆๆๆ แลวตอกนจะเปนประโยคหรอเสนสนๆ จากหลายประโยคจะเปนขอความหรอยอหนา เปนแนวคดบางอยาง จากจดเลกทสดมาตอกนเปนเสน จากเสนสนๆ ไปสเสนยาว เสนยาวหลายๆ เสนเกดเปนขอความ จรงๆ วธคดจ าลองแบบมาจากเซลลสมองทกระจดกระจาย แตจรงๆ มความเชอมโยงสมพนธกนอย ทเราเลอกจาก 12 ค า มความเชอมโยงจนกลายเปนประโยค เพยงแตเราจะขยายค าเหลานใหเรยงรอยกนมากขน นเปนหลกการสรางโครงเรองงานเขยนในสงทเรยกวา fiction เปนเหมอนนวนยาย ละคร ทมอารมณความรสกผสมผสาน ไมใชความจรงแบบวทยานพนธ หรอขาว ทบอกตรงไปตรงมาวาเกดอะไรขน ตองมโครงเรองบางอยางซอนอย ในโครงเรองของหนง นยาย นทาน จะใชโครงแบบละความรสกามองก หรอสามชวง คอ ชวงแรก จะใชพนทไมเยอะมาก ประมาณ 30% แตส าคญมาก หลกๆ จะเรยกวา "start - story - stop" Start จะเปนยอหนากราฟสด ท าหนาทเปดเรอง เรมแนะน าสถานทของโคกสลง เชญชวนผอานเขามาในโลกของเรองราวทเราจะเรมตนขน อาจจะเรมแนะน าตวละคร เปดเผยบางอยางนดหนอย เราความสนใจใหผอานเขามาสเรองราวของเราใหได ตอนเปดจะตองชกแรง ท าใหเขาสนใจ โดยภาพรวม จะคอยๆ ทวความนาสนใจมากขน มความ tension เขมงเกลยวขนเรอยๆ เปดเรองเปนค าถามทนาสนใจ อาจจะเรยกวา heading หรอเปดหว

หนา 27 / 63

ขยบไปท story ท าหนาทเปดตวละครหลก ไมจ าเปนคน อาจจะเปนยาม รถอแตน ผาถงของแม จดหมายทเมยเขยนถงผวทไมกลบมาจากทหารสกท ใดๆ ไดหมด เปนตวละคร เปนสญลกษณ แลวคอยๆ พฒนาเรองใหเขมขนมากขน แลวขยายประเดน โดยปกตความเรยงจะมการเปดใหมความนาสนใจบางอยาง แต story จะบอกวาความจรงทซอนอยคอ อาจจะเปนค าทเราแอบซอนไว แลวทวความนาตดตาม พฒนาไปสปมขดแยงสงสด เรมนาสนใจ สรางความเราใจใหผอานไปเรอยๆ จนไปถงไคลแมกซ หรอจดสงสดของเรอง แลวกจะมการคลคลาย ขยายทางออก แลวอาจจะขมวดปมความคดบางอยาง ท าใหประโยคหลกชดขน หรออาจจะตงค าถามไปทคนดกได ไมตองจบสวยงามหรอเขาใจทงหมด พจย ศ บญเลยง แนะน าวาเวลาเขยนโครงแบบน ชวงแรกใหเราขยกไว แลวไปขยายชวงทสอง สดทายคอยขยใหเกดธมบางอยางทชดเจน จะเปนโครงทวๆ ไป ทงหมดตองหอไปดวยสงทเรยกวาธมหรอแกนของเรอง ทงหมดตองมาตอบสนอง ถาไมมประโยคหลกทเขยนไว มนจะกระจดกระจาย แลวสดทายตองการอะไร อานแลวผอานตองเกดค านในหว ผมอยากใหลองเอาค ามาใส ตรงกลางอาจจะประมาณ 5-6 ค า หวเรองประมาณ 3-4 ค า แลวทายเรอง 2-3 ค า ลองเลอกดวาค าประเภทไหนทสรางความนาสนใจและดงคนอานเขามาในโลกของเรา ทจะขยายประเดนหลกทเราจะสอสารเอาไวตรงกลาง แลวสดทายอกสองสามค าใหญ ค าขมวดทท าใหเกดความคดหรอแกนเรองบางอยางทเราตงไว อยากใหเรานกจาก 3-4 ค า ขยายเปนหนงยอหนา จะเรยงอยางไรกได ให 3-4 ค าปรากฏอยในยอหนาแรกของสงทเราจะเลา ตรงกลางอาจจะยาวหนอย ครงหนากระดาษทเราจะขยายยอหนาแรก และสดทายจะประมาณ 2-3 ค า ทจะรวบรวมความคดทงหมดมาเปนบทสรป ไมจ ากดรปแบบ จะเขยนเปนเรองสน บทกว บทกลอน เรองเลา กได ผมมเวลาใหส าหรบรางแรกประมาณหนงชวโมง ไมอยากใหเราเขยนนานเกนไป ชวโมงหนงเปนเวลาทพอดๆ อยากงวลวาจะเขยนไมได ใหมอท างานไปกอน ใหไหลออกมา อยาเพงหวงความสมบรณแบบ เพราะเรายงมรางถดๆ ไป ออฟ: ในชวงหว เราจะมค าทปกตเจอบอยๆ อยแลว กบค าเฉพาะทไมคอยเจอ หรอเจอเฉพาะพนท ค าแปลกๆ สามารถเอามาใสตรงหวได จะท าใหคนทาทายและตดตามอานตอได (เขยนความเรยงรางแรก – 1 ชวโมง)

หนา 28 / 63

กระบวนการถดไปจะส าคญมาก ใครเขยนเสรจแลว ขอใหจบคสองคน ชวยอานงานของเราใหเพอนฟงดวยการอานออกเสยง เพราะการออกเสยงจะเปนการตรวจสอบความคดของเราอยางหนง และในระหวางทาง จะเปนการตรวจทาน เรยบเรยงความคดของเราอกครงหนงไปดวย เวลาจบคกนสองคน ขอใหคนทเปนคนฟง ตงใจฟงงานของเพอน หลงจากทเพอนอานเสรจแลว อยากใหพวกเราชวยคอมเมนตงานของเพอนในฐานะผ ฟงหรอผอานหรอผ รบสาร เรารสกอยางไรบาง และฟงทงหมดแลว เกดแกนความคดหนงประโยควาอะไร สวนเจาของงานตรวจสอบความคดวา สงทเพอนบอกมาตรงกบสงทเราอยากจะสอสารหรอเปลา อาจจะไมไดออกมาตรง 100 เปอรเซนต แตมาในแนวนนหรอเปลา เพราะเราอยากมองดวาเราตองการสอสารเรองน แตงานของเราออกไหม กระบวนการนส าคญมาก เพราะจะชวยสะทอนในฐานะผอาน ไมใชเจาของงานทอาจจะมมมมอง มตวตน ทเรารสกวาดมากเลยหรอยงดไมพอ แตอาจจะเปนอคตบางอยาง การใหเพอนชวยอานจะชวยสอบทานความคดเดม หลงจากฟงคอมเมนตของเพอนแลว ขอใหเราปรบปรงงานของเราเปนรอบทสอง เปนการอดต ขอใหเราเปดใจกวางรบฟงทกอยาง แตไมจ าเปนตองเชอทงหมด บางอยางอาจจะมจดยนวาอยากจะคงสงนไว ไมเปนไร แตบางอน คอมเมนตของเพอนอาจจะท าใหเราเหนแงมมทเราอาจจะไมเคยมอง หรอมความความรสกอะไรเพมเตม สามารถตดทอนหรอเพมเตมใหชดเจนมากขนได ในรอบทสอง อยากใหเรามเวลาคอยๆ อดต ส าคญมาก เพราะรางแรกยงหยาบอย ขอใหเราตดทอน เปลยนแปลง เพมเตม หรอใหบรรณาธการตวเองอกครง รางทสอง ถาใครมโนตบกหรอไอแพดมาจะพมพกได แตอยากใหใชตวใหญหนอย เพราะจะพรนตกระดาษประกอบภาพถาย เพราะคนนเราจะจดเปนนทรรศการของพวกเราทกคน แลวเดนอานรอบๆ ดวยกน (จบคอานใหเพอนฟงและเพอนคอมเมนต)

หนา 29 / 63

รางทสองตงชอเรองกบผ เขยนดวยนะครบ เปนชอจรงหรอนามปากกากได (ตดภาพในกรอบรปกระดาษ)

ใครท าเสรจแลว ไปออกแบบนทรรศการไดวาเราจะตดอยางไรด เราจะมเชอกและกระดาษกาวให (จดนทรรศการ)

หนา 30 / 63

จบการอบรมวนแรก 20.00 น.

หนา 31 / 63

การอบรมวนทสอง (23 พฤศจกายน 2561) 08.30 น. เรมการประชมชวงเชา พฤหส: ขอชนชมกบผลงานของทกคน ท าไดดมากในเวลาอนจ ากด มความพยายามอยางเตมททงงานถายภาพและงานเขยน หลกๆ อาจจะเปนตวอยางการถายทอดแงมมทเราเหนเรองราวทมอยในชมชนออกมาผานงานภาพถายและงานเขยนในกระบวนการงายๆ ซงท าใหเหนวาทกคนสามารถายภาพเลาเรองได ไมไดยากเกนไป แตอาจจะมกระบวนการนดหนอยในการแนะน าและท าใหเหนมมมองบางเรอง หลกๆ ของการเขยนเรองชมชน มแงมมของคน วถชวต อาหาร สถานท วฒนธรรมใดๆ อาจจะตางจากการเขยนสารคดและเลาเรองทวไปทจบเรองมากอนแลววาง story แลวคอยเขยน แตเมอวานเราเรมดวยการถายภาพวาเราเหนอะไร แลวใช sense ของเราส ารวจชมชน แสดงออกมาผานความรสก สวนการเขยนเลาเรอง สะทอนเปนค า จากหลายๆ ค าตอเปนประโยค จากประโยคเปนขอความ จากขอความเปนความเรยงหนงชน คอยๆ ขยายออกมา เปนกลวธทเราท ากนเมอวาน กอนทจะเรยนรเรองการท าวดโอคลปในวนน อยากใหสะทอน วาหลงจากกระบวนการเมอวาน แตละคนไดไอเดยอะไร เรยนรอะไร หรอเหนอะไร กอนทจะขยบไปสเครองมอทสาม อยากใหจบกลมสามคนจากตางพนทกนลองแบงปนเกยวกบกระบวนการเมอวาน (จบกลมสามคนสะทอนการเรยนรเมอวาน – 10 นาท)

เชญเปดวงอกครงหนงนะครบ ถาคนไหนหรอกลมไหนมประเดนนาสนใจ ชวยกนมอง ชวยกนเหน ชวยกนเรยนร จะไดเปนประโยชนรวมกน

หนา 32 / 63

ผเขารวมหญง: บอกกบเพอนสองคนวา ชอบทอานบทความของตวเองแลวใหพคนหนงอาน แลวแบงปนกบเพอนอกสองคน กบไปถามพอกคนหนง วาถาประโยคประมาณนอยากไดค าทเกกวาน พเขานกภาพแลวใหมาค าหนง แลวใหเราไปคดตอ ชอบความรสกตรงน และท าใหนกถงเวลาสงสารอะไร เราตองนกถงผอานดวย วาเขารบสารตรงกบทเราตองการจะสอไหม ถาเราคดคนเดยว เราคงจะรเรองคนเดยว ไมรวาผ รบสารรสกอยางทเรารสกหรอเปลา พฤหส: พอฟงฟดแบกของเพอนแลว แกไขไหม ผเขารวมหญง: แกสองรอบ เอาของแตละคนมาแกใหม อกรอบหนงเขยนใหมหมดเลย พอรอบทสองพอใจมากขน สนก มหลายอยางทสนก แตการเขยนเปนอะไรทสนกอยางหนง ตองหาค า วาจะหาค าทมความหมายทใกลเคยง ดขนไดอยางไร หรอบางประเดนสงผลตอความรนแรง ค าไหนท าใหเบาลง ไมพงประเดนเกนไป เพราะไมอยากใหเปนแงลบ แตใหเหนวาถาจะปรบปรงขนตองท าอยางไร พฤหส: บางอารมณ บางชวง สามารถเลอกใชค าไดหลากหลายระดบอารมณ แลวเตเราตองการเลอกค าไหนทเหมาะกบสภาวะทเราอยากจะสอสาร อยางเมอวานมคนถามวาจะใชค า สะกดใจหรอกระตกใจ ด ผเขารวมหญง: ทชอบในกลมคอ ตอนทกวยบอกวาเราเหนอะไร หรอเราไมเหนอะไร หรอเรารสก ซงส าคญ เพราะบางทเราเหนเหมอนกน แตรสกตางกน น ามาการใหคณคาความหมายแตกตางกน อยางนองบอยเหนคนแกท างาน เขาสมผสไดวาคนเหลานไมเหนอย ไมทอ แมอายมากแลว แตเขาท าได ท าใหสมผสใจเขาวา เราอายประมาณนเรายงเซง เบอ ทอเลย คนเหลานชวยท าใหเขารสกเหมอนไดรบการเตมแรงบนดาลใจ แตเกด

หนา 33 / 63

เพราะเขารสก หรอนมกบเปา ตอนทเราไปตามหาสถานทส าคญ แตเรองราวจรงๆ ซอนอยจากการทเราเหนบางอยางแลวรสกกบมน ทนททเรารสก ท าใหเราเหนคณคาความหมาย ... นมเหนความสขในความเรยบงายของผคน แคผกเปลนอนอานหนงสอกชลแลว หรอคนแกนงใตตนไมโบกมอใหเรา ท าไมชวตเขาชลจง ท าใหเรารสกบางอยาง กลบมาทตวเองวา ชวตเราเยอะไปไหม ชวยกระตกบางเรอง หรอเปาจะพดวา บางทเราไปตามหาสงดๆ ขางนอก แตจรงๆ ทน มคนตงใจด แตเรามองขามไป คนเตรยมสถานท แมครว คนดแลทกอยางใหเรา ซงมความหมายเหมอนกน แตบางทเราอาจจะลมไป ของพจะคลายๆ กบทงสามคน คอ ไดเหนเรองราวในผคน ไมใชแคเหนสถานท สถานทจะมความหมายไดตอเมอเรารบรผานผคนทเราไปปฏสมพนธดวย พฤหส: สงส าคญมากของการสอสารเรองราวของสกทหนง นอกเหนอจากสงทตาเราเหนแลว ตองกลบไปดวาใจเราเหนอะไรดวย ไมใชแคสงของ แคคนอกตอไป แตเหนมตทเราไมไดเหนดวยตา ผเขารวมหญง: อยากแบงปนเรองนาประทบใจของนองคนหนง เมอวานนองไดไปเจอกบคณลงคนหนง ซงทกคนจะบอกวาคณลงรองเพลงพนบานไดเกงมาก เขาอยากฟง แตคณลงไมยอมรองใหฟง เขาจะขอถายรป คณลงกไมยอม แรกๆ เขาเรมรสกวาท าไมถงไมยอม แตเมอนองเขาไดพดคยกบคณลง เขาเลยรและเขาใจสภาวะ เพราะคณลงบอกวากอนหนาเคยโดนหลอกมาใหรองเพลงแบบน แลวอดคลปเอาไปใชประโยชนสวนตว พอไดประโยชนแลวหายไปเลย คณลงเลยมทศนคตทไมด นองเลยบอกวา เราไมควรจะตดสนคนอนดวยเหตการณทเกดขนทนททนใด ถา ณ ตอนนนเขาหนหลงกลบไป คณลงไมรอง ไมฟงกได แลวเดนกลบไป เขาจะพลาดโอกาสไมไดยนเพลงทคณลงรองและถายรปดวย แตถาเขาอดทนคอยๆ คยไปทละนด เขาจะรวาเบองหลงของการปฏเสธเกดจากสภาวะอะไร พอหลงจากพดคย แลวรสกไวใจกนเมอไหร นองเขาจะไดฟงเพลงและไดถายรป เมอวานเขาจะเกดความประทบใจ ประทบใจภาษาของคนโคกสลง เขามาจากเชยงราย ภาษาไมเหมอนกน พยายามฝกพดภาษาถน มหลายค าทเขาถกใจมาก เมอเรามารบฟงคนโคกสลงเอง จรงๆ โคกสลง ณ ปจจบน แคเรามาเหนเพยงวนหรอวนครงทเราไดเดนด จรงๆ มเหตการณกอนหนาทเราไมเคยร เพราะตอนนสวยงามไปหมดแลว ไมวาจะเปนเรองของพนงกนน า ความสวยงามตรงนไดมาดวยความสญเสยของหลายคนจากการเวนคนพนท จากการสญเสยทดนหรอบานหายไปเลยทงหลง และมขอตกลงหลายอยางกวาทพนงกนน าสวยงาม มทงรอยยมของผมาเยอน แตจรงๆ แลวมน าตาของเจาของพนทปนอยดวย เลยรสกวาเขาใจได ครงหนงถาบานเราเคยอยตรงน แลวใหเราออกไปนอกพนทเลย เปนเรองนาเจบปวด เลยมหลายดานกวาทโคกสลงจะเปนบานทสวย เขากผานอะไรมามากมาย ผเขารวมชาย: ผมรสกวา ตอนประโยคแรกทนองบอกวาเหนคณป คณยาทอดทนท างาน เทยบกบในชวตเรา

หนา 34 / 63

เองวาในชวตตวเองจะเจอบททดสอบทเราตองขาม นมแบงปนถงความเรยบงายของโคกสลง และตอนทบอยเหนอกมมวารอยยมนนมความทกขอยขางในดวย และความทกขนนเราทกคนจะตองแกไข ผมรสกวา เราเหนแตกรอบบางกรอบ ... แตกรอบๆ นนขยายเราใหรบรอกวา ผคนก าลงใหโอกาสในการเตบโตตอ เปนกรอบเดมทใครไดระบไวแลว แตเราสามารถเตบโตจากกรอบนนได ... พฤหส: เปนการขยายมมมองทนาสนใจและเราไมเคยไดมอง นเปนแงมมของเพอนทมาเรยนรโคกสลก จะเทยบวาเปน outside in มองจากมมมองของคนนอกเขามาในชมชน อยากจะถามโคกสลงเองวา กระบวนการทเราท าเมอวาน เราเหนสงเหลานมาตงแตเกด การชวยสะทอนมมมองของคนตางท ท าใหมมมองของเราตางออกไปจากเดมไหม ผเขารวมหญง: ... ขจกรยานสมยโบราณ ตาชงสมยโบราณ ... กจะอเมซง แตเราเจอแตเกดกจะไมรสกตนเตนเทาไหร เพราะเหนมาแตเลก ไมวาจะเปนรานคาหรอความเปนอย ... ผเขารวมหญง: เหมอนเราอยทนมาแลวคนชน การลงไปถายรปเหมอนการไปอยกบความคนชน แตตอนเชาทเรยนเรองการใชความรสกน าทางไป ท าใหหนเหนเรองราวบางอยาง เราไมเคยรสกกบคนทก าลงตากขาวเลย แตเมอวานเราลองใชความรสก เขาท างานทามกลางแดดทรอน แตมเสยงพดคย เสยงหวเราะ ท าใหเราไดมองอกแงมมหนงทเราคนเคย อาจเปนเรองทเราคนเคย แตพอใชความรสกแลวท าใหมมมองของเราเปลยนไป

เมอวานเขยนวาความสขของคน ไมตองมอะไรมาก คนทหมบานเราอยกบความเรยบงาย เจอครวทไมมอะไรเลย มเตา มหมอ แลวยายนงท าขนม ชวนใหกน เมอวานถามคนไปบานนน แลวยายชวนกนกลวบวชชแลวยม ไมไดหวงของ แลวเลาเรองราวใหเราฟงอกตงเยอะ ถาเราใชความรสกท างานบาน เราจะไดมมมองทใหม และไมตองอยกบความเคยชนทไมรสกอะไร

เหมอนทไปสถานรถไฟ ทกครงทไปจะตองถายรป เพราะเปนททถายอยางไรกสวย แตเมอวานไปแลวไมรสกเลย พาพทเชยงรายขนไป แตไมรสกอะไรกบตรงนน แตเรากลบรสกกบคนใกลบานทตากขาวเปลอกทไมเคยเชอมโยงดวย ปกตจะไมกลาเขาไปถายรปหรอคยกบเขา แตพอเราใชความรสกเขาไป กคอคนบาน ไมไดนากลว เขาแซวกนดวย พฤหส: สงทนาสนใจคอ มทงสองมม มม outsider เราไปสถานทใหม จะตนตาตนใจ เปนเรองปกต แตสงทส าคญคอมมมองทเปลยนไปของ insider คนทอยในบานเขาอยแลว แตอาจจะมมมมองใหม ความรสกใหม เกดการตความใหมตอสงเดม คอ reinterpretation การตความสงเดมดวยความรสกใหม นนคอการปรบกรอบ

หนา 35 / 63

เปลยนแวน เหนมมมองอน มนชนชา แตเราไมเคยใชกรอบน แวนนเขาไปจบเลย กระบวนการสอสารชมชน ในทางหนงไมใชการดงเรองราวไปใหคนอนรบร แตเปนการสรางการเปลยนแปลงในตวผ สอสารดวย กระบวนการสอสารเปนกระบวนการเปลยนแปลงใหกบผท าดวยเชนเดยวกน เกดมมมองใหม ความรสกใหม สายตาใหม ท าใหเรารจกชมชนในมตทตางออกไปมากขน ดขน กระบวนการอยางนจงสามารถท ากบเดกทอยในบานเดมของเขาอยแลว ไมตองท าในทอนๆ เสมอๆ ทสวยงาม ซบซอน จะท าในหมบาน ในเมอง ชนบท ไดหมด อยทวาเราจะมมมมอง เราจะมหวใจสมผสไดถงแกนหรอความรสกนนจรงๆ หรอเปลา บางทไมไดขนกบบรบทของชมชน สามารถท าไดทกทเลย อาจจะเปนไอเดยวานอกจากตวเราเองจะไดเรยนรแลว ยงเอากลบไปใชกบชมชนบานเราไดเชนกน หรอมมมองตางๆ ทเราเหน คอยๆ ไปปรบกบบรบทในการเลาเรองของชมชนเพอสรางการเปลยนแปลง ทงมตของ insider และ outsider เปนตวอยางกจกรรมและการคนของพวกเราเองเมอวาน ขอบคณมาก วนนเราจะมาดเครองมอทสาม เรองการถายวดโอ ซงตองใชการถายภาพและการเขยนเลาเรองมาเปนพนฐานในการตอยอดดวย แจค: วนน เราจะท าสงทมองไมเหนใหปรากฏชดเจนมากขนผานวดโอ ยงคงใชเรองแสง ส การมองสงเดมในมมใหม ซงในวดโอจะเกบไดละเอยดมากกวา เพราะมภาพเคลอนไหวได เสยงได เราจะท าสงนใหชดเจนขน แตอยากจะชวนท าอะไรกนกอน หยบปากกาคนละหนงแทงแลวนงลอมวงใหเขาชนเขา (ท ากจกรรมสงปากกาใหคนขางๆ ตามจงหวะ ให ให ให ไมให ให ... รอบสดทาย จะไมพด แตคดค าในใจ - 6 นาท)

ชวยไปจบกลมตามสปากกาครบ ชวงแรกของการท าวดโอ เราจะชวนมาหาเรองกอน อยางแรกเราจะ

หนา 36 / 63

หา what กอน เราจะเลาอะไร ผานเอาตงแตวนาทแรกทพกาวเทาลงจากรถมายงพนทน เราไดเหนอะไร ไดพดคยกบใคร รสกอยางไร รวมถงทเราไดบานพๆ แตละคนดวย ทงหมดทงมวล เราเหนอะไรดวยตาเปลาหรอไมเหนดวยตาเปลา ชวยกนหาวาเราจะเลาอะไร เราจะแจกกระดาษฟลบชารตให พรอมกบปากกาททกคนไดไป เราจะเลาผานการเขยนใหไดมากทสด เอาจ านวนเยอะๆ ระดมออกมาใหมากทสด ดวยค าถามเดยวกบของเมอวานวา ถาพดถงโคกสลง นกถงอะไร มเวลา 15 วนาทในการเขยนลงไปบนกระดาษ ... อยากใหแตละกลมดวามเราเขยนอะไรลงไปบาง ... แลวลองจบกลมหนอยวามสงเหลานอยไหม หรอมมากกวานกได อยางแรก สงทเราระดมอนไหนเปนคน สอง สถานทส าคญ สาม สงของทนาสนใจ ส วถชวตหรอแอคชน และลองดวาพอแบงกลมแลว มอะไรทเรายงเพมเตมไดอกไหม หรอยงมหมวดอนๆ อกไหม เชน วฒนธรรมประเพณ จะอยหรอแยกออกจากหมวดวถชวตกได ... ตอไป อยากใหพวกเราไดคยกนในกลม ความคดเหนของทกคนส าคญ เพราะเราจะคยกนแลวเลอกมาหนงหมวดวา ถาวนนเราอยากจะเลา คนหา หรอหาค าตอบ เราอยากจะท าเรองน หมวดนเปนความสนใจรวมกนของกลม คยกนและเลอกมาหนงหมวด ... ( 10 นาท) จะบอกวาทเราเลอกหมวด จะเกยวเนองกบเรองอนๆ ดวย ไมไดแยกขาดจากกน เพยงแตใหเรารวาตวละครหลกทเราเลอกเลาคออะไร แตในตวละครหลกจะมตวละครรองอนๆ ประกอบอยแลว เวลาเราท ากระบวนการน เราก าลงจะสรางความเขาใจรวมกนของคนในกลมดวย เพราะการท าวดโอ ถาเราเรมดวยการคอยๆ ตอภาพไปดวยกน จะคอยๆ เหนรวมกน ตอไปจะชวนลกมากกวาหวขอ ซงเราไดระดมมาบางแลว ใหดวาเราสนใจอะไรในหมวดนน เชน หมวดคน เราสนใจใคร อะไรในหมวดคน หมวดอาหาร เราสนใจอะไรในหมวดอาหาร หรอเราสนใจอะไรในหมวดอนๆ เลอกออกมาหนงอยางทเปนพระเอกหลกของเรา ... (3 นาท) ...

ถาเลอกไดแลว พลกกระดาษ เขยนหวขอลงกลางหนากระดาษ ... (3 นาท) ... เมอกเราใชเลนสวาย ตอมาเราใชเลนสไมโคร เลอกหมวดและประเดนทอยากจะเลา ประเดนน

สามารถเกยวเนองกบทกเรอง แตในฐานะทเราเปนทมผลต เราตองชดวาตวละครหลกคออะไร ตอไป เราจะขยายขอบของประเดนทเราเลอกใหชดขน ผานค าถาม ถาเราตองตงค าถามกบประเดนน เราจะถามหรอเราอยากรอะไรในประเดนนน เชน ท าไมวยรนจะตองรเรองไทยเบง หรอเพราะอะไรภาษาถงมาเปนแบบน อาหารนท าอยางไร มาจากไหนหรอ จะใหวงชวยถามกนเองตอบกนเอง ถาถามแลวตอบไมได เขาไปคนในกเกลกได ถามใหเยอะทสด ทง inside outside พรอมแลวเขยนลงไปใหเยอะทสด ... เปนค าถามเบาเบาหรอเปนค าถามแบบระเบดลงกได ถามทงคนนอกคนในไดเลย จะทาทายความเชอเดมกได ... (5 นาท) ...

หนา 37 / 63

ในกลมคยกน และเลอกมาสกสามค าถามทเราอยากจะรค าตอบบางอยาง ... (3 นาท) ... เราก าลงหา what วาเราก าลงจะเลาอะไร หาขอบเขตวาประเดนทเราสนใจคออะไร แลวเลอกอก อนอนเปนวตถดบทเราจะเอามาใชตอได แตเราจะเลาดวยกระดกอะไร โครงอะไร เรารแลววาจะเลาอะไร แตเราจะเลาอยางไร มเทคนคและรปแบบอะไรในการเลา

ออฟ: สงทเราเลอกเอาไวแลว เอาไปถายไดเลย เราจะท าคลปนาทครงถงสามนาท แลวเอาค าถามหรอค าตอบในใจเราเอามาเปนตวประกอบตางๆ แตวธทจะเลา เราบอกวาเรามปญหาทเลาแบบไมคอยมใครด เพราะนาเบอ ถาเราท าคลปเรองทเลอกมา เราเหนวาจะสามารถท าในรปแบบไหนไดบาง “ละคร” ตบกนเลย “สมภาษณ” “สารคด” ไปตดตามบางอยาง ใครท าอะไรทไหนอยางไร “แอบถาย” หนงสายลบ “เอมว” มเพลงประกอบ “เรองเลาโดยไมผานตวละคร แตเลาผานโลเคชน” สงของมชวต “จดหมายเหต” จดหมายเหตไทยเบง “รวว” ไปลองใชจรง คดวาแตละคนพอจะปงไอเดยวารปแบบการเลาท าไดหลายแบบ ละครหรอสารคดเปนรปแบบ แตขางในคอวธการเลา เนองจากเปนคายสรางสรรค ท าอยางไรใหสนก ทบอกมา สมภาษณอยางไรใหสนก ใหนาตดตาม สารคดจะเอาแบบเบอๆ หรอเอาแบบใหมใหสนก จะมโครงสราง คลป หรอตวอยางมาใหเราดวา ชวยถอดมาใหหนอยวา คลปทเราด เขาใชเทคนคอะไรในการเลา เทคนคทผมถอดมา ในกระแสยคปจจบนทท าใหเขาถงหรอมยอดวววเยอะๆ

หนา 38 / 63

อยางแรก สรางอารมณกบประสบการณรวมกบคนดหนอย เวลาเราจะเลาอะไร ลองหาสงทคนดมเหมอนกน มปญหาแบบนเหมอนกน เคยผานประสบการณแบบนเหมอนกน แลวเอามาเลา สอง ท าเรองเลกขยายใหโอเวอร ใหเปนเรองใหญ เรองมหศจรรย เปนเรองเซอรเรยล จากยามปกตกลายเปนยามโดเรมอนทใสอะไรกไดลงไป สาม ตลกแบบจรงจง ตลกนาตาย ส เทยบเคยง ใชสงหนงแทนอกสงหนง ไมเลาตรงๆ แตอปมาอปมย เชน ชวตฉนเหมอนรถคนหนงหรอเหมอนดอกไม เปนตน หา ตรงกนขาม ตงค าถามบางอยางททาทายความเชอเดม คนดจะงนงงวาเราเคยเชอมาตลอด ท าเราถามแบบน หก ผดทผดทาง อะไรไมเขากนแลวจบมาอยดวยกนแบบมเหตมผล เชน ชาวบานพดภาษาดอกเตอร หรอคณยายใชแมคอนทอช เจด ท าสงไมมชวตใหมชวต ใหพดได ใหเคลอนไหวได แทนคนคนหนงจะมลกษณะอยางไร แปด เอาสงทไมเกยวกนมาเลาดวยความจรงจง เรามาดกน คลปทผมจะเปดใหใชเทคนคไหน (ชมคลปวดโอ holy vision - CHANGE SMEs "เปลยนแลวรวย" EP.3: สรางแบรนดงายๆ สไตลลงสมาน)

หนา 39 / 63

เขาใชเทคนคอะไร เหนความนาสนใจอะไรในคลปนบาง อะไรท าใหตลก เขาเลาจรงจงไหม ไมไดเลนมกตลกสกหนอย "ใชความผดทผดทาง" "ทาทาย ตงค าถาม" แลวเลาเรองโอเวอรแบบซเรยส การตลกไมจ าเปนตองตงใจใหตลก เราซเรยสกตลก นาตดตามได การสรางแบรนดแบบชาวบานๆ เราจะสอสารอยางไร สอสารแลวไมไดไปไหนเลย เพราะไมไดคดใหมท าใหม ตอไป สนกและนาตดตามอาจจะไมจ าเปนตองตลกอยางเดยว ดคลปตอไป ไมตองเคลอนกลองเลย (ชมคลปวดโอปรกษาเรองเพศ.com)

อะไรทท าใหเราตดตาม ออกแบบค าถามททาทายความเชอความดงามของคนทวไป เราไมไดวาเขาดวย แตถามเขากลบ กมากระแทกตวเราเอง และไมไดใชฟอรมเยอะเลย แคตองเลอกคนใหถก (ชมคลปวดโอไวรล “คาดไมถง พอซอมอเตอรไซคเซอรไพรสลก แตกลบเจอแบบน” โครงการ เดก Don’t Drive กอน 15 ไมข)

หนา 40 / 63

คลปนถกขาวออนไลนเอาไปแชรเยอะมาก โดยทตอนแรกไมรวาเซตขนมา คนนกวาเหตการณจรง เดกถกรถชน แตจรงๆ เปนโครงการ เดก Don’t Drive กอน 15 ไมข แตการเลาเลาแบบบานๆ นแหละ ใชมอถอเครองเดยว แตเลนกบการหกมม ส าหรบใครทถายสงทเราเลอกเปนพวกสงของใหมชวต ลองดครบ (ชมคลปวดโอ Camera man - Sony RX100 IV)

เหมอนตงโจทยวาเราจะเลาสงน ถาเปนคน จะเปนคนแบบไหน กลองใหญๆ ถาเปนคนจะเปนแบบไหน เลาได แลวคอยเอาวตถของเรามาถายเฉลยทหลง คนดจะไดไมโดนขายตรงๆ ไปดเทคนคเหมอนมกตลก ป ชง ตบ แบบงาย (ชมคลปวดโอ เทคนค ป ชง ตบ - เดกดเปนเดกฉลาด แตเราตองฝกวนยใหเขาบางเปนบางสวน, เมดทานตะวน)

หนา 41 / 63

งายๆ ไมตองใชสถานทไหนเลย เราพดถงของดบางอยาง อกสองคลปสดทาย คนบอกวาไปรววทองเทยง แบบนกได (ชมคลปวดโอ - "ลานสกา" EP.1 [อาสาพาไปหลง Domestic])

เมอครเปนครเอทฟท า อกคลปเปนชาวบานท าเองเลย กลบมาเรองของเรา สงทจะใหชวยดอนตอไป ดวาใครจะใชเทคนคอะไร เรองการสรางอารมณรวม หรอท าเรองเลกๆ ใหโอเวอรแอคตง หรอมการเทยบเคยงของสงหนงกบอกสงหนง หรอใชความตรงขามในการเลา หรอทาทายความเชอเกาแลวตบดวยคณคาบางอยาง อะไรทผดทผดทางมาอยดวยกน สงไมมชวตพดได เถยงเราได หรอเอาสงทไมเกยวกนมาเกยวกนด เทคนคทวาไมจ าเปนตองใชทกอยาง เลอกใหเหมาะกบแนวเรองของเรา แตอยากจะใหเราชวยประเมนวา บางคนอาจจะดแลวมไอเดยในหววา เราจะเอาฟอรมไหนมาเลา ระดมขนมา มสารคด เลาวาใครท าอะไรทไหน แตท าใหสนกมากขน อาจท าใหเปนคลปไวรล หนงสน โฆษณาสนๆ สารคดปลอม แบบลงทอยส านกรางทรง เรยกวา Mockumentary เลาเรองไมจรงใหดจรง ท าเปนเอมวกได แตถาเปนเพลงทเราแตงเองบางทอนจะดมาก จะท าเปนสกปขาวสนกๆ หรออยางอนๆ ทเราอยากจะเลากได ใหคยกนวากลมเราจะใชรปแบบไหนในการลงไปถายท า (แตละกลมคยกนเพอหารปแบบการเลาทจะใชในการลงไปถายท า – 2 นาท)

หนา 42 / 63

“รวว” “สารคด” “สกปขาว” หลงจากไดฟอรมเรยบรอยแลว แตความสนกไมไดหมายถงตลกอยางเดยว และสกปขาว เราอยากไดโทนแบบไหน ดรามา เลาเรองเศราเคลาน าตา เรองสยองขวญกบคนเลาเรองความเชอ โรแมนตก หรอแอคชนไปเลย จะใหลองเลอกโทน ดหนาตาคนในกลมของเรา หรอสงทเราอยากจะท า (แตละกลมคยกนเพอหาโทนในการเลาเรอง – 1 นาท)

หลงจากไดฟอรมเรยบรอยแลว ความสนกไมไดหมายความวาตองตลกอยางเดยว กระทขาวและสมภาษณสามารถท าไดหลายแบบ อยากใหชวยเลอกวา เราอยากไดโทนแบบไหน ดรามาเลาเรองเศราเคลาน าตา หรอผจญภยหนอย หรอระทกสยองขวญ หรอจะโรแมนตก หรอบางคนเปนแอคชนไปเลย จะใหเลอกโทนหนงนาท ดจากหนาตาคนในกลมเราวาอยากไดโทนแบบไหน ... (3 นาท) ... คดวาไดฟอรมแลว ไดโทนแลว ตอไปจะแจกกระดาษใหกลมละสามแผน ผมเชอวาเราไดคยเนอเรองกนมาประมาณหนงแลวในกลม ยงไมตองคดใหเสรจ แตอยากรวาเราจะไปถายใคร ทไหน และคดวาจะเกดภาพอะไรแบบคราวๆ โดยจะใหเขยนสตอรบอรด ขอแคงายๆ เหมอนงานเขยนเมอวานคอ start - story - stop

หนา 43 / 63

ตอนเปดเรองนาจะเปนอยางไร ทไหน มใครอย แลวตอนเกดเรอง จะสนกตองเกดเรอง มอะไรบางอยางไมปกต ฉากเกดเรองจะเปนอะไร หรอตอนสมภาษณคลปขาวจะเปนประเดนอะไร และภาพจบเรอง คดวาจะจบแบบไหนด เอาแคโครงใหญๆ สามอน หรอจะเอาแบบ ป ชง ตบ ปอะไรมากอน ปใหคนดเขาใจ แลวตบดวยเนอหาหรอสนคาของเรา

ยกตวอยาง ผมท าเรองลาบ เปดเรองคณลงเหมอนจะออกไปส รบ เพอใหคนดลนวาเขาจะไปรบทไหน ภาพเกดเรองคอไปสกบลาบ แตเอาไปสบลาบในจานเพอท าลาบเลอด สดทาย ทจรงเขาไมไดเอาอาวธไปส แตสรางความสมพนธในชมชนผานอาหาร ภาพจบของผม ทกคนคยกนไปกนลาบไป มความสข จบ เรองระหวางกลาง เราคอยไปหาเอาตอนอยในกองถาย แตอยากรสามภาพนกอน เพราะจะรวาเราจะไปตรงไหน จะไปหาใคร จะไดไมเสยเวลา (แตละกลมเขยน storyboard สามภาพ คอ start story stop - 10 นาท)

หลงจากเราม storyboard เราจะไดอนใจวาเรามภาพในหวประมาณหนง เราจะไปทไหน ถายใคร แตสงทส าคญ งานนคอการเลาเรองดวยภาพ บางอนแทบจะไมตองม dialogue ถาภาพดกเลาเรองได มาเรยนรเรองขนาดภาพและมมกลองททกคนท าได มาดแตละขนาดกน อยางแรก ขนาดภาพหรอระยะทใชบอยมากคอ ระยะกลาง ถาถายคนกคนครงตว เพราะจะเหนแอคชนบางอยางดวย อาการบางอยาง และเหนอารมณบางอยางดวย ใชทวไป ถายสกปขาว สมภาษณ เพราะเปนกลางและเหนชด ตอไประยะไกล หรอมมกวาง สวนใหญเอาไวถายโลเคชน หรอใชเปดสถานทบางอยางวามรายละเอยดอะไรบาง หรอกวางใหญ ยงใหญอยางไร สมมตเราถายบางคน แตอยในสถานทน อาจจะเปดดวยภาพกวางมากอน แลวคอยขยบไปสคน การถายคนมมกวาง จะบอกวาคนอยไหน จะเชอมกบฉากหลง ปาคนนก าลงจะ

หนา 44 / 63

ท างานแนเลย อยสลมแนเลย ระยะทจะท าใหภาพไมนาเบอ คอระยะใกล จ าเปน เพราะชวยสรางอารมณ ปะทะกบคนด ทงจากสหนาของคนทเราไปถาย หรอจากสงของกได ถาเราไปถายสงของใกลๆ แสดงวาของนนตองมความจ าเปนหรอส าคญบางอยาง เพราะเราโฟกสใกลขนาดนน สวนใหญจะเปนพระเอกของเรอง ถาใครถายท าแนวระทกขวญ สยองขวญ หรอการสมภาษณถาไมใหนาเบอ อาจมมมถายแคปากกได หรอชดทเขาใสไมตองเหนทงหมด แตเหนแคดานเดยว แลวคอยเปดมา หรอเหนลายผาขาวมา แตยงไมตองเหนทงผน จะนาสนใจกวา ตอไปเปนเรองมมกลอง มมสง ดแลวเปนอยางไร คนทโดนถายจะเหมอนโดนกด ดตอยต า ชวยขบเนนภาวะดานลบ ความออนแอ ถาถายมมกดยงเศราไปกนใหญ หรอแสดงความสยบยอม แตไมจ าเปนเสมอไป บางคนอาจจะถายแคเปนภาพทสวย หรอสนกกได ไมไดวาตองตอยต าตลอด อยทเรองของเราดวย มมต า ใหผลอยางไร “พลง” เขาตองเปนคนพเศษแนๆ ดเหนอ เท ยงใหญ มอ านาจ หรอถาถายสถานท จะท าใหสถานทดยงใหญมากขน แตไมเหมาะกบการถายคนอวน เวลาเราไปถาย โดยเฉพาะสารคด รวว อยากใหถายมาหลายๆ ขนาดภาพ ภาพใกล ภาพไกล แจค: หนงเหตการณ ถามหลายขนาดภาพ จะท าใหคนดไมเบอ แตคนหนพรก ใหเหนกอนวาคนนอยในครว ก าลงหนพรก และถาตองการความเขมขนของพรก กซมเขาไปทมดก าลงหนพรกอย จะท าใหไมนาเบอ ออฟ: เปนตวชวยดงความรสก เวลาเราดรายการอาหาร ถาเราเหนคนไกล เรากไมอยากกนหรอก น าลายไมไหล ถาไมโฟกสทมะนาวเปรยวๆ มะกรดทก าลงบบใสพรกกบเกอบ แตไมไดหมายความวาเราจะถายไกลอยแลวเดนเขาไปใกล เพราะขอดคอถายเปนชอตๆ ได ถายไกล 5 วนาท แลวคอยถายใกลอก 5 วนาท วธการถาย เนองจากเราถายดวยมอถอ จรงๆ ปจจบนจะถายแนวตงหรอแนวนอนกได แตคราวนขอใหถายแนวนอนกอน เปนหลกการพนฐานของหนงหรอทวตางๆ และถายนนาน มอเราจะสน เวลาถอกลองใหแขนชดตว มอเรานงกอนแลวคอยถาย ตอนไป เราจะเปนกองถาย กองถายขนาดเลก จะมผก ากบ ไมไดสงอยางเดยว แตตองคอยควบคมเรองในหว และคอยสอสารกบเพอนดวยวาไดหรอยง ตองมอนนอกหรอเปลา ถาท าไมไดจะแกปญหาอยางไร เอาอะไรแทน ตากลอง คนถาย ชอบดมมตางๆ ผจดการประสานงานกองถาย ส าคญมาก ถายๆ อยแลวไมอยากใหหมาเดนผาน เราตองจดการเอาหมาออกไป หรอถายอยแลวมคนตอยกนขางหลง ตองเคลยร ท าใหกองถายท างานสะดวกทสด ไปถงแลวไมเจอคนทจะถาย ท าอยางไรด ไปอยางไรด หรอกลมทตองมพธกรหรอนกแสดง ท าเอมว ใน 4 หนาทเราอาจจะสลบกนเปนคนถายหรอเปนผก ากบ แตผก ากบคนเดยวดกวาเพราะจะชดเจนกวา แตหนาทอนๆ สลบกนได

หนา 45 / 63

แจค: เราจะกนขาวตอนเทยง แลวปลอยใหลงไปถายท า จะกลบเจอกนมาตอน 14.30 น. เวลาทเหลอ หนง ลองดวาเราจะถายมมกลองอยางไร สอง แบงหนาทกนหนอย สาม นาจะรวาเราจะไปตรงไหนกอน ไดไมไดอยางไรแลวคอยแกปญหากน ส คนเปนตากลอง อยากใหถายแคกลองเดยว พกเทยง 11.38-12.45 น. (ถายคลปวดโอ – 2 ชวโมง)

หนา 46 / 63

แจค: ผมจะรบกวนเวลาพๆ เพยงแค 15-20 นาทเพอสอนการตดตอ ไมไดเปนเทคนคแพรวพราว แตเปนเบองตนเทานน เพราะเทคโนโลยปจจบนเลนงาย เลนไมไดกลบแลวกลบมาท าใหมได โปรแกรม FilmoraGo ผมลองเลนดแลว ลกเลนเยอะ ตดตองาย ไมตดลายน า เปนโปรแกรมตดตองาน หนาแรกของตวตดตอ จะม 4-5 ขนตอนใหญๆ ในการตดตอ สวนเทคนคหรอเอฟเฟกตอนๆ หาเลนได เนองดวยเวลาเรานอย อยากจะใหเราชวยตดตอหรอวางฟตเทจตาม storyboard ตงแตตนจนจบกอน หนง เพอใหเราเหนวาตงแตวดโอแรกถงสดทาย เลาเรองจนจบอยางไร สวนการตดในแตละอนคอยมาทหลง ถาเราท าทละอน หากเวลาเราไมพอ จะไมเหนภาพรวมทงหมดวาจะเลาอะไร ใหเรยงวดโอใหเสรจกอนแลวคอยตดตอ จะชวยใหเราท างานงายและเรวในระยะเวลาทจ ากด

(แนะน าวธใชงานแอพพลเคชน FilmoraGo) (แตละกลมตดตอคลปวดโอ)

หนา 47 / 63

(แนะน าวธใชงานแอพพลเคชน FilmoraGo เพมเตม) (แตละกลมตดตอคลปวดโอเพมเตม)

พกรบประทานอาหารเยน 18.00-19.00 น. (ดคลปวดโอของทกกลมรวมกน)

หนา 48 / 63

จบการอบรมวนทสอง 20.00 น.

หนา 49 / 63

การอบรมวนทสาม (24 พฤศจกายน 2561) 09.00 น. เรมการประชมชวงเชา

พฤหส: ตอไปเปนกจกรรมทส าคญมาก เราจะสรปบทเรยนสงทเรยนรรวมกนมาสองวนทผานมา มาเรยนรรวมกนทชมชนโคกสลง ไดเวรกชอปการสอสารอยางสรางสรรคในการเลาเรองชมชนของเรา นาจะไดน าประสบการณเหลานไปขยบปรบตอเนองในพนทของเราอยางไร วนนเราจะไดสรปบทเรยนและไดฟงแงมมรวมกน กระบวนการสะทอนวนนจะส าคญมาก เพราะหลายๆ ครงในการท าเวรกชอป เราอาจจะไมคอยใหความส าคญกบเรองนมากนก เพราะเวลาอาจจะไมอ านวย แตกระบวนการเรยนรระหวางทางมเยอะมาก แตเราไมมพนทหรอเวลาสกดบทเรยนเหลานนรวมกน วนนเปนโอกาสดทเราจะสกดบทเรยนเหลานนรวมกนสกครงวน จะไดเหนประโยชนและประสบการณเรยนรของพวกเราทกๆ คน กอนทจะไปท ากจกรรม reflection อยากชวนกนมาเชคอนกอนครบ แจค: อยากชวนทกคนท าทาสบายๆ หาทานงทเรารสกมนคงทงภายนอกภายใน ตรงไหนทเกรงอยากใหคอยๆ คลายดวยบรบทของตวเอง อยากใหพๆ กลบมาอยกบลมหายใจ กบความรสก กบ sensing ในหอง ปลอยวางความคดกงวล ความรสกทเปนอปสรรคตอการเรยนร เมอไดยนเสยงระฆง ขอใหอยกบความรสกของตวเอง เชคอนความรสกของตวเอง (แตละคนทบทวนความรสกของตวเอง – 2 นาท) หายใจเขาลกๆ หายใจออกยาวๆ สกสามครง แลวคอยลมตาชาๆ ได ... เชานอยากจะเชญชวนทกคน

หนา 50 / 63

เชคอนผานการดขางหนา เปนการดความรสก อยากเชญชวนทกคนลองดการดเหลานวา วนาทน อะไรทเปนความรสกทเปนทสดของเรา พอรแลวลองเดนไปดการดใบทแทนความรสกของเราแลวหยบขนมานงทเดม ... ถาไมม ใหนกของตวเองไวแลวกลบมานงได ... อยากใหจบคคนทอยตรงขามแลวคยเรองความรสกทเราเกดขนสนๆ วาแทนตวเราอยางไรในเชาน (จบคนงตรงขามแลกเปลยนอธบายความรสกของเราในเชานใหกนฟง - 12 นาท)

ตอไปเปนชวง reflection คอการสรปวาเมอวานเราท าไป มการเรยนรอะไรส าคญ ไมจ าเปนตองยงใหญ เปนสงเลกๆ ทเราคนเจอระหวางทเราไดท างานกบเพอน ไดท างานกบตวเอง ท างานกบเทคโนโลย แตเปนสงทเราคนพบดวยตวเราเอง พฤหส: อยากใหเรากลบไปทกลมท าวดโอ 4 คนเมอวาน เพราะเมอวานเราไดท าไปถง product ท าคนน าเสนอผลงาานแลว แตเรายงไมไดสะทอน ตอนทเราท า เกดสภาวะบางอยาง บางคนพดคยกนไดด แตมจดปะทะกนทางความคด ลงรอยไมลงรอย ซงธรรมดามากของการท างานรวมกน หรอการปะทะกบประสบการณตรงทรอนมาก และเวลาจ ากด มความเครยดตางๆ เปนความจรงในชวตทตองเผชญ อยากจะใหไดลองแลกเปลยนกน มสองหวขอดวยกน อยากบอกวากระบวนการ reflection เปนกระบวนการใครครวญสะทอนคด ไมใชแคมาเลากนวาไปท าอะไรมา แตอยากใหเราเรมตนดวยการใครครวญสภาวะทเกดขนจรงๆ โดยปกตเราจะท ากระบวนการเหลานหลงจากท าชนงานเสรจทนทเลย เพราะใหความรสกสดใหม ความรสกยงรอนๆ อย ซงดไปแบบหนง แตอาจจะท าใหแงมมบางอยางหายไป แตอกวธหนง เราท าแลว นอนคนหนง ออกจากสภาวะนนชวคร จะท าใหเกดการตกตะกอนของประสบการณนดหนง ไมไดนานเกนไป ความรสกยงอย แตจะท าใหเราสะทอนในแงมมทเปนตะกอนใสขนกวาเดมนดหนง เลยมมตของความคด ความรบางอยางขนมาดวย อยากให

หนา 51 / 63

แบงปนกน เพราะกระบวนการ reflection ส าคญตอกระบวนการเรยนรมากๆ อยางแรก อยากใหสะทอนกระบวนการท างานกลมวาเปนอยางไรบาง เกดอะไรขน อยากใหเราทาทายตวเอง กลาจะยอมรบทงดไมด แมเกดกบตวเราในมมทไมโอเค เมอวานเราโกรธ เราอจฉาเพอน เราร าคาญ กลายอมรบสภาวะนของตวเองหรอเปลา แลวแบงปนมา หรอมมมทด แตเราอยากใหกลายอมรบสภาวะทเปราะบาง ไมโอเค นเปนการเตบโต ไมใชมงแตเสพดานด เพราะสงทเปนขอเปราะบาง ขอจ ากด เรามกจะปกปองไว สอง อยากใหสรปผลการเรยนรสองวนทผานมา ทงถายรป งานเขยน และวดโอ อยากใหล าดบขนตอนในแตละวนวา เราท าอะไรไปบาง เวลาเรากระโจนไปอยในปรากฏการณเลย เราจะงงๆ เพราะเราอยในสนาม แตวนนเราถอยออกมานดหนงวาเราท าอะไรลงไป ดวยการคยล าดบ 1 2 3 4 การทเราล าดบไดแสดงวาเราสะทอนประสบการณทมรวมกนได ในสายตาทกระเถบออกมานดหนง แลวเราจะควาประสบการณนไปตอยอดกบประสบการณเดมของเรา เพอจะไปขยายผล ถาตองสอนหรอแนะน าคนอนเราจะนกออก แตถาวทยากรบอกวาเรมตน 1 2 3 4 5 อยางนนะ ไมไดทบทวนดวยตวเราเอง ผลจะไมเหมอนกน และลองดวามการเปลยนแปลงในตวเรา มความคดใหม แวนตาใหม โลกทศน หรอความรสกใหม หรอเกดการเรยนรในสองวนน แลกเปลยนกนในทกมต ความรสกเปน heart ความรเปน head สวนทกษะเปน hand กระบวนการทเรามาเรยนรรวมกนจงไมใชการท าสอ ท าวดโอ เขยนสารคดใหนาสนใจ ในเชงเทคนคหาเรยนกนไดเยอะแยะ แตส าหรบโครงการผน าแหงอนาคต สงทพวกเราท าคอใชเครองมอการสอสารเพอจะไปสรางการเปลยนแปลง สะทอนในวงเลกกอนสก 30 นาท แลวเราคอยมาแลกเปลยนกนวา เรามแงมมอะไรทนาสนใจรวมกนในกลมใหญ (แตละกลมถายท าวดโอสะทอน หนง กระบวนการท างานของกลม สอง ล าดบขนตอนการท างานในแตละวน – 40 นาท)

หนา 52 / 63

อาจไมตองน าเสนอพรอมกระดาษปรฟ เพราะคยรายละเอยดกนไปแลว แตเสนอประเดนส าคญๆ รสกวาจดนนาสนใจ เปนประโยชนในการเรยนรรวมกน พอสงเขป ไมตองลงรายละเอยด แลวเราจะตดกระดาษใหเพอนๆ ดรวมกน ไปทละขอ ขอแรก การสะทอนกระบวนการกลมจากการท างานวดโอรวมกน แตละกลมเหนอะไร ผเขารวมหญง: เมอวาน 5 คน แตละคนเยอะ สงทนารกมาก คอพอเยอะ แตทกคนยอมตาม ยอมรบ ยอมใจกนและกน หลงจากนนเรากวางใจจะท างานกนและกน เมอวานจรงๆ ไมไดมแผนอะไรเยอะ แตเราตงใจแลวมนกออกมาแบบงดงาม นอยแตมาก ผเขารวมหญง: กลมนมความพเศษวา 4 คนทอยรวมกนตางทมาหมดเลย คนหนงอยอสาน คนหนงเปนเผาอาขา คนหนงเปนคนเหนอ อกคนหนงอยโคกสลง เรมตนการท างานเลย คอการปรบจนความคดเหน วาเราจะคยอยางไรใหสอสารใหเขาใจกน วาสงทเราอยากท าจะเปนอยางไร หรอเราจะเขาใจนองไหม จะถามอยางไรใหเขาอธบายยาวขน ใหเราเขาใจแตละคนมากขน หลงจากนนหาจดทเหมอนกนมารวมกน สดทายเรามเปาหมายเดยวกนอยางหนง พอมาคยกนจรงๆ ความคดถงเอนวหนงชนของแตละคนไมเหมอนกน แตทงหมดสามารถปรบเปลยนสงเหลานน แรกๆ เครยด แตมจดผอนคลายเพราะเหนรวมกนอยางหนง จะมพลงในการท างานในรปแบบของความตาง ความตางสรางสงทเราไมคาดคดกบมนไดเสมอ ผเขารวมหญง: เมอวานกลมเราเหมอนขาดการวางแผนการท างาน เหมอนทกคนรวาจะท าเอมว แตภาพไมชดวาจะท าอยางไร เราท าแบบอารมณน าทางมาก เวลาสองชวโมงเขยนเนอเพลง เราคดไมไดในหองน แตมาคดไดตอนไปหายายคนนนคนน ตองท าเองแลว เหมอนเราใชดนตรบ าบดบางอยาง แลวชวยกนคดกท างานออกมาได แตเมอวานอารมณพาไป เนอทพดยงคดกนสดๆ เลย

หนา 53 / 63

พฤหส: มมนมความนาสนใจเรองความแตกตางหลากหลาย เปนจดส าคญหรอจดแขงทไดเรยนร เพราะเราไมเคยรจกกนมากอน พนฐาน โลกทศนไมเหมอนกน นเปนจดใหญมากของการเรยนรในโลกยคใหมหรอโลกอนาคตตอไป เรองความรวมมอเปนสงส าคญทสด เปนทกษะทตองฝก ตองท า ดจากยทบไมได อานหนงสอไมได ตองเจอจากประสบการณของตวเอง เดกรนใหมตองมทกษะเรองนจากการลงมอท ารวมกน เพราะตองอยในสงคมทแตกตางหลากหลายมากๆ ถาไมมทกษะนจะอยยาก ส าคญมาก โดยเฉพาะพวกเราถามองสงคมดวยแวนของผน าแหงอนาคต ทกษะการท างานรวมกนเปนทกษะส าคญของการท างานในอนาคต อกเรองหนง บางครงโดยธรรมชาตของเรา เราถกหลอกใหคนเคยกบการใชหวคดมาก แลวเราจะตองคดใหทะลปโปรง ใหเสรจกอนแลวคอยลงมอท า ตองวางแผนเอมวใหชดแลวคอยท า แตในโลกความจรงไมไดเปนแบบนน กลมนบอกวายงคดไมเสรจ แตเวลากเรงเขามา เครยดนะ แลวลงมอท าไป อาจจะคดระดบหนงเหนแผนลางๆ แลวลงมอท าเลย จะคอยๆ เหนทางเพมเตมจากการลงมอท าไปดวย กลมนสะทอนตรงนไดนาสนใจ ทบอกวาถกหลอกเพราะในระบบการศกษาแบบเดมเราใหคณคากบความคดมาก บางทความคดกหลอกเรา คนเคยกบการท างานแบบเดม กลมนใชหวใจ ใชความรสกน า แลวลงมอท าไปดวย แลวความคดจะตามมา บางอยางไมตองยดเอาแบบแผนแบบเดยว แตในบางสถานการณอาจตองใชวธการอนๆ เขามาชวย แจค: ยงระบบการใชหวมาก เปนเชงขอมล จะยงหลอกงายมาก แตทหลอกไมไดคอการลงมอท าดวยตวเอง ความรสกดวยตวเอง ใครกมาหลอกเราไมได เราจะรเองวาการกระท าทแทจรงของเราเปนอยางไร แตความคดหลอกไดดวยแบบเรยน แตเราไมคอยตดตงเรองเหลานใหกบเดก ออฟ: เปนเรองพนทดวยนะครบ พอกลบมาทความรสกและจรงใจทแตละคนมเทากน จะไมถกเบยดบงพนท แตถาเราเอาแตความคด คนทคดมากกวาและพดมากกวาจะเบยดบงพนทเพอน คนไมกลาเขาไปกไมเกดการเรยนรเลย

หนา 54 / 63

พฤหส: คนทต าแหนงสงกวา แกกวา ประสบการณมากกวา ความรสงกวา จะไปกนพนทของคนอน สงเกตตวเองดวยนะ การสรางพนทรวมกนมความส าคญ ผเขารวมหญง: อยากตอประเดนเลยคะ เพราะในกลมมทงวยทแตกตาง ประสบการณแตกตาง และมาจากคนละพนทดวย และเปนครงแรกทเจอกน เพราะอกสองคนไมไดรวมเมอวาน ตองมาท างานดวยกน ชวงทคดวาจะท าหวขออะไร เปนชวงทอนมาก พอตองถายคลป เนอหามาเตม ผก ากบเรากเรมเครยด เพราะเขาอยากท าใหสนกในแบบวยรน แตไดสาระ แตพวกปาๆ จะเอาเนอหา อยางหนงทกวยพดแลวชอบคอ บางจงหวะพอรตวตองถอย เพอใหเขาไดแสดงพนทของเขาบาง โดยเฉพาะตอนทใหเขยน 3s (start – story – stop) พบอกวาขอไปหองน า เขยนเลย ตอนแรกนองเขาไมกลาเขยน เพราะมพบอกวาอยากใหเปนสกปขาว แตนองบอกวาหนาตาเปนอยางไรยงไมร เลยอดอด เพราะเขาอยากท าวาไรต ข าๆ กเลยไปไมเปน แตขอดของเขาคอ พอพไปหองน า เขาอยากเขยนอะไรกเขยนไปกอน พอกลบมา 3s เสรจเลย ดมาก เพราะเสนเรองชด สบายแลว ตวเองยอมรบเลยวานองเขาไปไดแลว รอด เราไมตองท าอะไรมาก และจรง พอนองเขาเหนภาพ เขาสนก ไดท าอยางทเขาชอบ เหนภาพดวย เราออกแบบกนนดหนอยวาจะถายฉากไหนกอน พอไปถงหนางานคอยวากน เปนสงทไดเรยนรกบนองมากๆ เลย พอไปถงสนามจรง จะมทงความรอน และนองเขามประสบการณนกขาวพลเมองมากอน ตองมชอตใกล ชอตไกล ขนบนไดสถานขนลงหลายรอบ แลวเราเขาไมด แตเหนความตงใจของนองวาอยากใหดด มมต หนงชอตตองถายหลายรอบ มมนมมนน ท าใหงานนาสนใจ ตองชมวาท าใหเราไดเรยนร ตอนแรกเรางงๆ แตสกพกเรมเขาใจเขา เพอนๆ จะเรมเขาใจการถายท าทมมต ตอนหลงท างานเรวมาก เรมสนก บอกใหท าอะไร ท าเลย ไมคดมาก เลยคดวาเปนการเรยนรบนความตาง และบางครงเราตองรวาบทบาทของเราอยตรงไหนดวย บางเรองเราไมประสบการณ ตองใหพนทนองเขาบาง เลยไดงานทด เราท าเองไมไดหรอก เพราะเรามแตความคด แตเราท าไดเพราะนองเขามพนทไดสรางสรรคจากประสบการณของเขา พฤหส: อยางหนงทส าคญคอ ความไวเนอเชอใจกน แตมากกวานนคอเราตองมเปาหมายเดยวกน ถาเราไมเหนเปาหมายรวม จะไมรวาท าไปเพออะไร ไปตอบโจทยสดทายอยางไร แตพอเรมเขาใจวาตองถายแบบนเพอไปใชแบบน จะไปสอนนน ค าหนงทจ าเปนส าหรบการท างานเปนทม หรอองคกรการเรยนร Shared vision เปนหวใจส าคญขอแรก การเขาใจวาเราก าลงจะไปทไหน ไปสอะไร วธการไมเปนไร คอยเตมทหลงได ผเขารวมชาย: สงทไดเรยนรคอ ตวผมมความกลวเรองอาย วย ตอนแรกคนนเปนเหมอนผจดการ เคลยรพนท

หนา 55 / 63

แตตอนแรกไมคดวาเขาจะแสดงไดดขนาดน แลวผมเปนคนทคอนขางจะจรงจงเวลาถายวดโอ แตจะสงพเขาไดไหม ไมกลาสง ตอนแรก ฉากจบมอ มองหนากนซายขวา แตพอเปนฉากของพสย วาตองเดนมาทางนนะ ทกคนหามมองกลองนะ เพราะทกคนจะตดเรองการมองกลา เมอวานตวเองนสยไมด ชอบสง แมแตคนทไมรจกในรานอาหาร ผมยงสงเขาเลย ตองขอบคณทมทผมสงเสรจ ตองไปอธบายเขาอกรอบวาเพราะอะไร ท าไมถงตองท าแบบน ผเขารวมหญง: กลมเรามสามคน โชคดตอนทมาจากหลากหลายท แตเหมอนทศนคต มมมองไปทางเดยวกน พอเราพดคย วางแผนแลวมเปาหมายชดเจน ออกพนท ไปบานเปาหมายทเราวางไววาจะไปถายท าชวตคน เอากลบมาเปนคนทเราถายท า แตพอเราไปถงแลวไมอยบาน เกดปญหา ท าอยางไรด ตองแกปญหา เปาหมายเราเปลยนทนท กลบมาเรมตนใหมในพนท เวลากระชนแลว เลยตองมองวาอะไรอยในพนทใกลตวเรา เอาภมหลงมาใชประโยชน เลยเอาประสบการณเดม ความรเดม กลบมาท าขนมเบองกนทบาน เราตองมาเตรยมงานและอปกรณใหมทงหมด แตเปนโอกาสทดทปาแดงเดนมาพอด เลยไดนกแสดงมออาชพทดมาอยในคลปของเรา และมนองอนบาลทไปตดตอขอยมตวมาจากโรงเรยนขางหนา นองเปนเดกทไมชอบท าตามค าสงใคร เลยปลอยใหนองท าตามสะดวกของเขา ของเราอปสรรคเปนการสรางโอกาส มอปสรรคหลายอยางมาก ตงแตกระบวนการวางแผน แตสรางโอกาสใหนกแสดง ทมงานของเราในการถายท า เวลาถายท า เราใชมมกลองหลากหลาย แบงกนถายมมกวาง มมแคบ และเปนการถายตอเนอง เวลาน ามาตดจะคอนขางยาก ใชเวลานาน และอปกรณสอสารทเราใช เราไมไดเคลยรเมม พอตดเสรจไมสามารถเซฟได ตองมาลบภาพทมอยในมอถอเยอะมากและยงไมไดเกบ ตองเสยสละไปเพอเอางานไว เปนการเสยสละตวเองเพอใหสงดๆ อกสงหนงมา ผเขารวมหญง: มปญหาเกดตลอดเวลา ... เขายอมใหสมภาษณ แตในการถาย พเขาท าไดหลายอยาง เอาขาตงกลองมาดวยนาจะถายเกง ตวเองคดวาไมนาจะพดไดเกง เลยใหพเขาเปนคนสมภาษณ ตวเองขอถายรปให จรงๆ กลว แตไมถามใคร เลยตงกลองผดดาน เรยนรเทคนคไป ตองเรยนรตลอด พอกลบมาแลว เราอดมาเยอะมาก เพราะไมมใครมประสบการณ ตอนคยกเวลานอย จะท าอยางไรใหอยในเวลา เพราะเกนเยอะมาก ตองตดๆ เลยใหนองเปนคนตด ตองนาชนชมนองมาก ทยอมเปดใจทจะเรยนร ผเขารวมหญง: กลมหน ตองขอบคณทกคนทชวยกน ไมยอทอ มพลงบวกในการท างาน แมจะไมมประสบการณ แตการเจอปญหา ท าใหเราไดคดไดแกปญหา ตองขอบคณพๆ ทกคนคะ พฤหส: สงส าคญของทกกลมคอมเวลาจ ากด สถานการณบบคน มปญหาไมไดดงใจ แตสงส าคญคอเราจะไม

หนา 56 / 63

เลก พยายามท างานตอไป เปนเรองทนาชนชม ขอสอง ล าดบขนตอนของกจกรรม เราคยกนในรายละเอยดไปแลว จะขอขามไปกอน แลวจะใหออฟมาชวยตบวาเราท าอะไรไปบางในสามวนทผานมา เอาโดยรวมๆ วาเราเกดการเปลยนแปลงอะไร เกดขอเรยนรอะไร ทกษะใหม การเรยนรใหม หรอขอคนพบอะไรจากการมาเจอกนในเวรกชอปน ผเขารวมหญง: ไดเรองการสอสารและรบสาร เราจะพดอยางไรใหคนตางทตางทางมาใหเขาใจสงทเราพด ถาพดไปแลวไมเขาใจ ตองหาค าพดใหม และตองฟงในสงทเขาจะพดดวย ถาบอกมาแลวเราไมเขาใจ ตองพยายามนกค าถาม เพอใหเราเขาใจเขามากขน และสงทรสกเหมอนกนคอ ดนตรชวยบ าบดเยยวยาทกสง ท าใหเรามอารมณผอนคลาย พอผอนคลาย จนตนาการกเกด ไดแนวคดอะไรแปลกใหม สงทเคยถกปดกน คดไมออก เหมอนกบท าไมได ไปไมได จะเรมกลบมาหาเราอกครง ผเขารวมหญง: ไดเรยนรเรองการทจะใชความรสกน าจรงๆ เหมอนเรากยงรสกวาท าไดไมด พอเรมตนจะท าอะไรสกอยาง เราใชความคดกอน เรารสกอยากจะใหคนอนชอบงานของเรากอน กอนจะเรมใชความรสก พอเราเรมจากตรงนน เหมอนกบเราใชความคดน าไปแลว พอเรามากจกรรมแบบน มขนตอนแบบน ท าใหเราเรมเรยนรมากขนวา กอนทเราจะเรมตน ลองมารสกจรงๆ ปลอยวางผลลพธไปกอน เรานาจะรสกมความสขกบงานของเรามากขน แตเราไมรหรอกวางานของเราจะดกวาหรออยางไร แตเราจะรสกดกบสงทท าไป ผเขารวมหญง: หนรสกทงกบทมะขามปอมทจดกระบวนการให หนรสกตงแตตอนเขยนแลว เปนกระบวนการทคอยๆ ใหท าทละอยาง แตทกๆ กระบวนการแตะความรสกของตวเอง เลอกภาพตามโจทย แลวเรารสกอะไรกบค านน หนคดวาไมนาจะเขยนไดดวยค าพดเหลาน แตพอตอนทเราลองมาเขยนแลวใชอารมณในการเขยน เขยนไดนะ ยอนกลบมาดวา ทกกระบวนการแตะกบความรสกหมดเลย แมแตการเลอกประเดน หนรสกทง วากระบวนการแบบนท าใหเราท างานได ซงเราไมเคยเจอกระบวนการท ากจกรรมมากอน พฤหส: ถาเราท างานสอสาร การไปแตะถงความรสกส าคญมาก การไปแตะถงหวใจของคนรบสารจ าเปนมาก แตกอนจะแตะถงหวใจคนรบสาร ขอใหเราแตะถงหวใจของตวเราเองในฐานะของคนสอ วาเราก าลงรสกอะไรอย แลวดงความรสกนออกไปสคนอน เพราะถาเราไมซอสตยตอความรสก ไมมทางไปสมผสใจของผอาน ผ รบสาร นเปนจดเรมตนส าคญของการเปนสอ ตอใหสวยงามแคไหน กไมถงใจ ไมมประโยชนกบการสอสาร

หนา 57 / 63

ออฟ: มนท าใหเรากลาพดถงงานของเราได วาท าไมเราถงท างานน แตถาเราคดอยางเดยววาท างานใหเขาชอบ แตพอเขาชอบขนมา แลวเราไมสามารถตอบเขาไดวาท าไม งานจะไมไดอยกบเรา พฤหส: อยากใหออฟชวยขมวดสงทเราท าในสองวนทผานมา ร าลกถงล าดบขนตอน

ออฟ: จรงๆ กระบวนการตางๆ ถกหดเหลอสองวน วนแรก กลบมาทการ sensing ความรสก มากกวาแคหวคด ตามอง กลบมาส ารวจตวเองผานเฟรมวา เรารสกกบมนอยางไร มมมมองกบมนอยางไร เพอจะไปสการหาเรองเลา ตอมาเรององคประกอบของ street photo ทเอามาเสรมเพอสอสารแลวใหคนสนใจ หยดด จะมเชงเทคนค ส แสง เงา แลวเราทดลองไปถาย เอามาประกอบ ซงบางทแคเรอง element อยางเดยว ไมไดเกยวกบเนอหา ความคด ความหมายเลย แตคนทดสามารถเกดความรสกบางอยางได แคสบางสกท าใหมความหมายได พอเทคนคแลวมาสอดแทรกกบสงทเราอยากจะเลา คอภาพถายในชมชน ความเปนโคกสลง จะชวยเตมเนอหาใหมความนาสนใจและไปไดไกลมากขน คน สถานท สงของ วถชวต ดวยเวลาอนสน และความรอน เราไมไดละเอยดกบมนทงหมด แตบางคนกเลอกไปแลว วาฉนรสกกบตรงน ไปเปด sensing มา อยางหนงท าใหเราไดมองเหนชมชนในทเดมแตมมใหมหรอความรสกใหม แลวกลบมาตงค าถามกบตวเอง ภาพถายชมชนเปนการส ารวจเชง sensing กบพนทจรง เรยนรจากพนทจรง กลบมาเขยน จากสงแวดลอมขางนอกกลบมาทตวเอง สงทเหนขางนอกกลบมาปะทะกบความเปนคนนอกกบคนในจากสงทเราไปเหนวาแลวเรารสกอยางไรกบมน อะไรทเราจะเลาออกมา ผานความรสกและวตถดบ กลายเปนงานเขยนสรางสรรค ซงไมใชเชงสารคดทตองเลาบรรยายความจรงหมดทกอยาง แตเปนการประกอบสราง ผานเรองเลาทเหนอจรง ผานเรองแตงทมบางอยางเปนหวใจส าคญของชมชนและตวเรา

หนา 58 / 63

สดทาย เมอท าเสรจแลวตองสอสาร เปนตวอยางการสอสารชมชนในรปแบบนทรรศการ ถาเรามเวลามากกวาน พฒนางานใหมคณภาพมากขน กสามารถจะเรยกชาวบานมามสวนรวม มาด มาแอคทฟดวยกนได ชาวบานจะเหนตวเขาในงานของพวกเราดวย วาเรามมมมองตอเขาและชมชนอยางไร แจค: ถาชาวบานเหนตวเอง จะเสรมพลงใหเขามากๆ เพราะเขามาอยหลายสบป แตอยดวยความคนชน แตมคนมาสรางมมใหม เขาจะรสกมพลงมาก ออฟ: เขามตวตนมากขนผานการสอสาร ซงไมใชแคชาวบานทเหน แตยงรวมถงวยรนทขบรถแวนอยดวย หรอคนอนๆ ทไมเคยมตวตนในชมชนนเลย ไดมตวตนขนมา วนทสอง เปนเรองวดโอ วนแรกอาจจะท างานเกยวกบตวเองเยอะ แตวนทสองเปนการท ากระบวนการกลม ของจรงคอการปะทะกบคนอน การพบเจอความรสกทเราชอบหรอไมชอบ การดลกบความไมเวรก ไมเปนจรงตางๆ ปญหาเฉพาะหนา เรมแรก เราตองรวาจะเลาอะไร พากนไปหาวาอะไรทกลมเราสนใจ ความสนใจอาจจะตางกนกได แตจะคยกนอยางไรเพอหาขอตกลงวาเราจะเลาสงนกอน และทส าคญคอ เวลาจะเลาเรองชมชน นอกจากจะรสกและนาสนใจแลว ควรตงค าถามกบมนดวย ถาเราไมตงค าถามและท าไปอยางทตาเหนเฉยๆ กจะไมตางจากสงทถกคดหรอบนกเกลหรอแบบเรยนไทยทเขาสอนกนมา เพราะไมมการตงค าถาม การตงค าถามจะท าใหเหนมมมองใหมตอสงเดม ตอชมชนเดม ตอมา เลาอยางไรใหนาสนใจ เปนเรองรปแบบการเลาตางๆ แบบเปนสารคด สกปขาว สมภาษณ รวว และวธการเลา จะมเทคนคการเลาทไมตองเลาตรงๆ แตท าใหสนก นาสนใจ นาตดตามขน มความรสกแบบไหนด เมอรวาจะเลาอยางไร กออกแบบการเลา ท า storyboard ในความเปนจรง อาจจะตองมธม มบท แตเราเวลานอย เลยรวมๆ กนใน storyboard เพอใหทมเหนเปารวมกนวาจะไปถายอะไรกน สงทเรยกวา what กบ how ในภาษาภาพยนตรเรยกวา pre-production การเตรยมงานถายท า เปนชวงของการถกเถยงกนมากแลว เพราะเวลาเขาสพนทถายท าแลว เราจะไมมเวลามาเถยงกน แตวนกบการแกปญหาเฉพาะหนา ไปแลวไมเจอ ไมเหมอนทเราคดไวเลยแตแรก แลวเราจะท าอยางไรด เปนการเรยนรจากพนทจรง การท างานจรง และจากปญหา มคนบอกไววา เราไมสามารถจดจ าไดจากสงทส าเรจ สงทด แตเราจะจดจ าสงทผดพลาด ลมเหลว เราท าแบบน ตดสนใจแบบนแลวไมไดผล มนจะอยในใจ แลวเราจะรวาครงตอไปตองท าอยางไร จรงๆ เราพาพวกคณไปหาความผดพลาด ไปหวรอนใสกน จะไดเหนตวเองดวยวา ภาวะทเราเจอสถานการณแบบทไมเปนตามทคาด เราเกดความรสกอยางไร เราจดการกบมนอยางไร ผลเปนอยางไร แลวรอบหนา ถาเปนแบบนอก เราจะสงบลงไหม เราจะจดการอารมณตวเองอยางไร

หนา 59 / 63

แลวมาส post-production เลาใหมอกครง มาก ากบใหมอกครง เปนศลปะในการเลา ท าอยางไรใหสนกระชบ นาตดตามและสอสารได สดทายกฉายภาพยนตร เปนเหมอนการ reflection ของเราอกครงหนงในสงทเราท าไป วาเกดสงน ขนมา จะยอนกลบมาทคนดและกลบมาทตวเราอกรอบ

พฤหส: นคอกระบวนการทเราท าลงไป โดยสรป อยากจะมาขมวดวาถาเราเปนคนท างานสรางการเปลยนแปลง ทกคนมความตงใจด และอยากจะท าใหเรองดเกดขน แผขยายออกไปนอกจากชมชนของเรา อยากจะขมวดวา เวลาทเราจะท างานสอสาร มค าถามสามค า หนง อยากใหเราถามตวเองชดๆ วา why เรองนส าคญอยางไร ท าไมเรองนตองสอสาร ถาถามค าถามนไมชด เปาไมชด เราจะลอย ตอใหมมภาพสวย แตไมไดแกน ทมตองตอบตวเองเรองนใหไดกอน สอง what แลวเราจะเลาอะไร สงทเราจะเลา อาจจะหมายถงเนอหา มมมองง โลกทศนบางอยาง ความคดหรอสงส าคญคอ ตงค าถามบางอยางทจะน าไปสการหาค าตอบ เรองราวในชมชนมอะไรนาสนใจ แลวคอยมาถามค าถามสดทายวา how มเยอะแยะเลย จะสอสารดวยสารคด ภาพถาย งานเขยน เมอกอนตองเปนของนายทน ตอนนโลกเปลยนไป ภมทศนของสอเปลยน เราสามารถท าสอไดทกคน อยทวาเราจะมเนอหาดพอทจะใหคนอนรสกหรอเกดการเปลยนแปลงไดหรอเปลา ทงหมดเราสอสารไปเพออะไร เพอใหเกดการเปลยนแปลงบางอยาง เกดการขยบปรบตว เกดการตงค าถาม น าไปสสงทดขน ชวยกนสรางการเรยนรของผคน เหนคณคาในบางสงทเราเหน ดวยการสรางการมสวนรวมของผคน มาชวยแกปญหาบางอยางใหสงคมนาอยมากขน นเปนกรอบคดโดยรวม จรงๆ แลวมอกอยางหนงทส าคญมาก แตอยากจะใหโจทยไวกอน อยากใหแตละคนกลบไปทพนทของตวเอง โคกสลง เชยงราย อดร ขอนแกน วาหลงจากทเราไดเรยนร เราจะเอาความรไปปรบใชในบรบทพนทของ

หนา 60 / 63

เราอยางไร มรปแบบอยางไร แนวคดอยางไร ระหวางคยกอาจจะเอาเบรกมาทาน แลวจะไดปดวงรวมกน พกเบรก 11.2-11.35 น. (แบงกลมตามพนทพดคยแลกเปลยนเรองการน าความรไปปรบใชในพนทของตวเอง - 30 นาท) พฤหส: สดทายกอนจะแยกยายกลบบาน เดนทางไกล อยากจะเปดพนทในการรบฟง เผอใครจะมสงทอยากจะสะทอนการมาเจอกน 3-4 วน อาจจะมแงมม ความประทบใจ มมมมองบางอยางทอยากจะแลกเปลยน แตอาจจะไมทกคน เพราะเรามเวลาจ ากด ผเขารวมหญง: ความรสกมนกรนตงแตสองวนทผานมา สงทประทบใจทสดคอการมโอกาสพดคยแลกเปลยนกน เมอวานมหลายคนพดหลายๆ ประเดน แตทชอบทสดเปนเรองเกยวกบความเชอ กอนทจะมาท างานตรงน มหลายๆ คนบอกกบหนวาจะเปนไปไดหรอ แตเราเชอลกๆ วานาจะเปนไปได เราเลยท าตอ แตเมอวานพๆ หลายบอกวามนเปนไปได และชอบทพเปาบอกวามนเปนไปไดอยางไรไมร แตมนเปนไปแลว เลยรสกวาท าใหเราเชอมนมากขน และการทเราไดรบแนวคด ความคดตางๆ การไดรบพลงความเชอตรงน ท าใหหนมนใจและเชอจรงๆ วามนเปนไปได แตไมไดหมายความวาเราจะขวนขวายสกบมนนะคะ แตจะเปนการคอยๆ ท าคอยๆ ด าเนนไปอยางมความสขในทกขณะ ทกกาวทเราท า ตอใหเปนไปไดหรออะไรกไมร แต ณ วนนเราโอเคกบทกๆ วนอยแลว ขอบคณจกรวาลหรออะไรกแลวแตทท าใหไดเจอกบทกคนในทนคะ ผเขารวมหญง: ขอบคณโอกาส ขอบคณนามด ขอบคณทมมะขามปอม ขอบคณทมงานโครงการผน าแหงอนาคต ขอบคณทกๆ คน และขอบคณตวเองทเปดโอกาสใหเขามาเรยนร ไดมเพอนตางวย มเทคนคตางๆ ในการกลบไปใชกบตวเราและชมชน และขอบคณตวเองทเปดใจในการเขารวมการอบรมในครงน ผเขารวมชาย: ผมรสกยนดทไดมาเจอพๆ ทกคน ไดมโอกาสแลกเปลยนความรซงตงแตครงแรกทอบรมกรงเทพฯ วาเราจะมาโคกสลง ไดมาจรงๆ ประทบใจมากทเราไดเขยนความเรยงแลวสะทอนความเปนตวตนของเรา เมอเราไดไลอานและดของเพอนคนอน แตละคนเขยนดมาก สะทอนตวตนของตวเราวา เรามความบกพรองตรงไหน อกเรองหนง ความรสองวนทเราได ไมวาการถายภาพ หรอตดตอวดโอ มประโยชนมากในการท างานกบเดก สามารถน าไปปรบใชไดเตมทมาก แตเราตองเรยนรเพมเตม กอนจะน าไปสอนใหกบนองๆ ทจะ

หนา 61 / 63

ตามมาในวนขางหนา ขอบคณพๆ ทกคน อยากใหมแบบนอก ผเขารวมหญง: มาครงแรกมสองค าทเหนแบบชดเจน คอค าวาเรยบงายกบนกส ทนท าใหเราเหนวาความเรยบงายแทจรงขางในมความเปนนกสมาก ไมจ าเปนตองลย หนกหนวงหรอแขง การทขางนอกเรยบงายแตขางในหนกแนนมนคงในเจตจ านง นาจะเปนพลงในการตอส ทดกวา ขอบคณความเปนนกสของโคกสลง จรงๆ เหนในทกคนทไมตองลยมาก แตสจรง ผเขารวมหญง: จรงๆ ชวตเจอความรกมาเยอะมาก เพราะท างานเกยวกบความสญเสย เลยเหนความรกของผคน และตวเองไดรบความรกจากผคนเยอะมาก แตนาแปลกทสองวนมาน ท าใหตวเราสะทอนมมมองเรองความกลว ความพลดพลากเยอะมาก เลยปดโอกาสทเราจะสมผสความรกแบบจรงๆ คอเราแครบรผานหววามคนรกเรา แตความรสกขางในเราไมอยากรบความรก เพราะเรากลววนทมนจะไมมหรอตองไป แตพอชวงสองวนมาน เหนความรกในแงมมทยงใหญมาก อยกบแมแดง พสาวพอมด เรารเลยวาทนขบเคลอนดวยความรกจรงๆ ทกวน แมแดงจะถามวาพอมดเปนอยางไรบาง เรากนงฟงทกวน … ท าใหเราเหนวาความรกทเราคดถงแคบจง จรงๆ ความรกทแทจรงสรางมวลพลงทยงใหญมากโดยไมตองกลวอะไร สามวนนมคณคามาก พฤหส: อยากจะใหพมยหรอพอมดชวยสะทอนมมมองในฐานะเจาบานจากทพวกเราเปนคนอน เปนเพอนมาเยยมบาน มาใชชวตรวมกนสองสามวน วาเปนอยางไรบาง ประทป ออนสลง (มด): ผมวาสองสามวนมานทเรามโอกาสอยดวยกน ถามองในฐานะทโคกสลงเปนเจาบาน ท าใหเหนพลงของเครอขาย ผมหมายถงจรงๆ ถาเราท างานแบบโดดเดยว ไมวาเราจะเขมแขงแคไหน เรากไมสามารถจดหลกสตรแบบนได แตผมไมไดมองวาโครงการผน าแหงอนาคตหรอสสส.เปนแหลงทน แตมองวาเปนเครอขายทจะมาหนนเสรมการท างานของชมชน ขององคกรทท าเรองราวดๆ ในสงคม มมทสอง เหนพลงของเครอขายทเปนคนท างานแบบพวกเราทมอยทวไปหมด นเปนแคบางสวนของสงคม มโอกาสไดมาท างานรวมกน ทงๆ ทบางคนไมเคยเจอกนเลย แตคยภาษาเดยวกน รบและสงพลงงานบางอยางใหกนได ซงในองคกรอนไมเหนมากนก แตในองคกรแบบพวกเราทมเปาหมายสดทายรวมกนคออยากเหนผคนมความสข พลงตรงน เปนพลงทส าคญมาก อยากใหพวกเรารกษาพลงแบบนเอาไว และยงถาเราท าใหพลงพวกนขยายออกไปชมชนอนๆ อก ท าใหเราเชอวาพลงอกตวหนงทส าคญในการขบเคลอนชมชน ปกตชมชนเราไมมโอกาสจะจดการเรองสอ แตเราเหนวาพลงของสอทไรพรมแดน จะเปนพลงสอทน าพลงของชมชนไปใชขบเคลอนใหคนไดรจก อนาคตจะน าไปสการเปลยนแปลงเชงนโยบายและสงคมได ถาเราใชตรงนอยางพถพถน ชวระยะเวลาไมนาน

หนา 62 / 63

มาก มโอกาสจะเหนการเปลยนแปลง เพราะวาจากเราเรองราวทเราสงไป มพนทตนแบบจรงๆ มกระบวนการใหรวาทไอยางไร มความรบอกวาถาท าแบบนมความรอะไร และจะท าใหคนอนรได วงกวางคอสอ และสอทดทสดคอสอทเราผลตเอง เพราะเรารวาสงทจะกระทบหวใจของคนในชมชนและคนอนคออะไร เราไมไดท าสอพาณชย แตท าสอเพอสงเรองราวทมคณคาใหกบคนทวไป สดทายน ในฐานะของเจาภาพ ความเปนชมชนจะแบบนแหละ เราตองอยอปสรรคหรอวาของทเปนปญหา เปนขอจ ากด แตเราผานไปได ถาท างานจรงๆ เรากจะเจอปญหาแบบนแหละ ถาเราขามผานได จะท าใหเรารสกมความสข 4 วนนถาอะไรไมไดรบการดแลหรอขาดตกระบวนการพรอง ตองขอโทษ แตถามาเจอเรองราวดๆ ใหเขยนเลาเรองราวทนใหคนทวไปรบรวายงมคนและชมชนแบบนอย และอยาลมตด #โคกสลง ดวย ขอบคณมาก พยอม ออนสลง (มย): พรสกขอบคณและมความสขมากกบการตอนรบทกคน รสกวาทกคนอาจจะเคยมาทนกอนกได เพราะรสกผกพน เมอกอนจะเจอพเปา พสย กาโระ และเจาหนาทโครงการ จนรสกเปนสวนหนงของครอบครวไปแลว ตดตามและศรทธาการท างานมาตลอด ยงมาเจอนองๆ ทมมะขามปอมซงมความสามารถมาก ชนชมวาเดกรนนเกงมาก มความสขกบการดแล ไมรสกเหนอยเลย อยากจะบอกวาทนเปนพนททตอนรบคนกเยอะ แตครงนมความหมายกบทนมาก หลงจากทกคนกลบไปแลว ยงใหเรองราวดๆ ของทนเอาไว เมอกคยกบในกลมโคกสลง เหนพลงของเดกๆ ทจะท าโนนท าน เราอยากจะใหคนรนหลงมาสานตอ แตเมอกอนเราไดแตพด แตไมรวาจะท าอยางไรใหเขามาสานตอได แตกระบวนการแบบนเปลยนแปลงเขาในดานความคด เขารสกดวาจ าเปนตองท าตอโดยทเราไมตองบอกเขาแลว เลยมความสขมาก และขอบคณมากคะ ผเขารวมหญง: มเรองอยากบอกเจาบาน สวนตวไมเคยรจกโคกสลงเลย ไมเคยไดยนมากอน แตมาแลวรสกวาโคกสลง เราเรยกไดเตมปากวาบานเรา ท าใหแขกผมาเยอนอยางเรา เรยกโคกสลงวาบานเราได อบอนคะ ชอบ เลยอยากจะบอกวาไมมอะไรบกพรองเลย ขอบคณกจกรรมดๆ จากทมมะขามปอม ถงจะเปาเรองการถายท า แตกวาพวกเราจะมาถงค าตอบ เหมอนเราไดรบอะไรและเรยนรมากมาย ปณฑตา (มน): ในฐานะโครงการ สงทโครงการคดคอการชวยมาเสรมเครองมอพฒนาการสอสาร แตวนนเราไดยนแตละคนพดมากไปกวานน คอการเอาเครอขายจากหลายทมารวมกนและท ากระบวนการลงพนทจรง ท าใหเกดความรสกอยางทพอมดบอกวาเหนพลงของเครอขาย ซงมากกวาทโครงการคด ขอขอบคณคะ พฤหส: ขอบคณโคกสลงทเปนเจาบานไดยอดเยยมมาก ถามโอกาส ถาเราแวะไปเยยมแตละพนท จะสาน

หนา 63 / 63

ความสมพนธกนมากขน การจบมอเปนเครอขายอาจจะหาไมไดในองคกรแบบอนๆ ตอใหตองใชเงน ทรพยากรมากมาย แตความรสกสมผสใจกน กาวเดนไปพรอมกน หนนเสรมกนอาจจะไมไดแบบน นาจะเปนโอกาสดทเราจะเดนตอไปขางหนาดวยกน และใชความสามารถความถนดคนละดานมาท าใหเกดพลงรวมมากขน และแพรกระจายศกยภาพเหลานไปยงคนอนๆ มากขน และสกวนหนงสงคมจะเปลยนแปลงไปในสงทเราอยากจะใหเปน ฝากวาสงทพวกเราท าส าคญมาก มพลงมาก ถาจะสามารถสอสารในวงกวาง นอกจากท าใหเขาเหนแนวทาง ท าใหเขามแรงบนดาลใจ หลายคนตองการเสรมพลง เขายงไมไดเดน แตเราเดนมากอนแลว มประสบการณบางอยาง รวมแลกเปลยนได ส าคญมาก เพราะจะท าใหเขากลาเดนกาวแรกของเขาเองได ตอไปมอะไรทพวกเราจะชวยเหลอได สงขาวมาทโครงการซงจะชวยประสานใหพวกเราไดเจอกนตอไป ผเขารวมหญง: อยากฝากพอมดกบพมยขอบคณบรรดาแมๆ ทดแลพวกเราดวย พวกเราไดรบการตอนรบทดมากๆ รสกวาเขาไมไดดแลเราเปนแขก แตเหนเปนลกเปนหลาน ฝากขอบคณไปดวย ถาเราท าใหอดอดใจหรอล าบากใจ ฝากขอขมาไปดวยนะคะ จบการอบรม 12.30 น.