67
cfjlws ufpF ljsf; of]hgf -@)&%÷)&^ — @)&(÷)*)_ 8'8'jf ufpFkflnsf ufpF sfo{kflnsfsf] sfof{no k|b]z g+= %, afFs] @)&% c;f/

डुडुवा गाउँपालिका | प्रदेश नं ५, नेपाल सरकारduduwamun.gov.np › sites › duduwamun.gov.np › files... · ljifo

  • Upload
    others

  • View
    0

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

cfjlws ufpF ljsf; of]hgf

-@)&%÷)&^ — @)&(÷)*)_

8'8'jf ufpFkflnsf

ufpF sfo{kflnsfsf] sfof{no

k|b]z g+= %, afFs]

@)&% c;f/

i

§

k|sfzsLo

;dfh ?kfGt/0fk|ltsf] g]kfnL hgtfsf] ltj| rfxgf / jlnbfgLk'0f{ ;+3if{sf sf/0f g]kfn o'ufGtsf/L /fhg}lts

kl/jt{gsf ;fy ;+3Lo nf]stflGqs u0ftGqtfTds d'n'ssf] ?kdf :yflkt ePsf] 5 . g]kfnsf] ;+ljwfg dfkm{t ;+3Lo

;+/rgf ;lxtsf] nf]stflGqs u0ftGqfTds zf;g Joj:yf, jx'njfb, ;fdflhs Gofo ;lxtsf] ;dfg'kflts, ;dfj]zL

zf;lso ;+/rgf, df}lns clwsf/, gful/s :jtGqtf, wd{ lg/k]Iftf h:tf dxTjk'0f{ pknlJwx? ;+:yfut ePsf 5g\ .

;+3Lo ;+/rgf cGt{ut lgjf{lrt :yfgLo ;/sf/ nf]stflGqs u0ftGqfTds zf;g Joj:yfsf] cfwf/e't d]?b08sf ?kdf

/x]sf] 5 . :yfgLo tx, k|b]z / ;+3 aLr ;dGjo, ;xsfo{ / ;x–cl:yTjsf] l;4fGtsf cfwf/df zf;g Joj:yfsf]

;+rfngjf6 dfq} hgtfsf] hgcfsf+Iff k'/f ug{ ;lsG5 .

afFs] lhNnfsf] k"jL{ e]udf cjl:yt 8'8'jf ufpFkflnsf ;dy/ e"efu k|s[lts >f]tsf] pknJwtfsf cfwf/df cfly{s

ljsf;sf] cu|0fL If]qsf] ?kdf ljsl;t x'g] k|r'/ ;Defjgf /x]sf] If]q xf] . ;'zf;g, k|efjsf/L ;]jfk|jfx, ko{6lso

k'jf{wf/sf] lgdf{0f, s[lif{df Joj;foLs/0f, :yfgLo cf}wf]lus/0f, pTkfbg tyf cfod'ns sfo{df nufgL, /f]huf/Lsf] ;[hgf

tyf gful/sx?sf] k|ltJolQm cfodf j[l4 h:tf sfo{ oyf]lrt ?kdf cuf8L a9\g g;s]sf]n] 8'8'jfsf] cfly{s ;Dj[l4

cf;fltu ?kdf xfl;n x'g ;s]sf] 5}g . o;sf nflu ;+3Lo, k|b]z tyf :yfgLo ;/sf/ ;lxt :yfgLo /fhg}lts bn,

;+3 ;+:yf, ;xsf/L tyf lglh If]q ;j}sf] ljsf; / kl/jt{g k|ltsf] ;s/fTds ;f]r, h'emf? Pstf / b[9 O{R5fzlQm x'g'

clt g} cfjZos 5 . j:t'ut tyf tYok/s of]hgf lgdf{0f, ;]jf k|jfx / ljsf; sfo{nfO{ k|efasf/L u/fpg

ufpFkflnsfsf] ;du| kIfsf] If]qut tyf vl08s[t tYof+s v'Ng] u/L j:t'ut ljj/0f jf kfZj{lrq tof/ ug{' / To;}sf

cfwf/df cfjlws of]hgf th'{df ug'{ cToGt dxTjk"0f{ sfo{ xf] . :yfgLo ;/sf/ ;+rfng P]g @)&$ sf] bkmf !! sf]

v08 -8_ df k|To]s :yfgLo txn] cfkm\gf] of]hgf, gLlt, sfo{qmd / jh]6 tof/ ug{ / cfjlws of]hgf th"{dfsf nfuL

ufpFkflnsfsf] ;du| l:ylt emNsg] kfZj{lrq tof/ ul/Psf] 5 . ufpFkflnsfsf] o; cfjlws of]hgf tof/ ug]{ qmddf

o; If]qdf s[oflzn ljsf; ;fem]bf/, gful/s ;dfh, j'l4lhjL, pBf]uL Joj;foL, lglh If]q ;d]tsf] cy{k'0f{ ;xof]u /

;xeflutf /x]sf] 5 . o;jf6 ufpFkflnsf If]qsf] ;]jf k|jfx, gLlt tyf sfo{qmd lgdf{0f, of]hgf th'{df, cfGtl/s cfo

j[l4 tyf ljsf; k|s[of nufPt ;du| If]qdf dfu{bz{g ug]{5 eGg] k'0f{ ljZjf; lnPsf] 5' . o;sf cltl/St o; If]qdf

s[oflzn cGo ljsf; ;fem]bf/x?sf nflu ;d]t pNn]lvt ljj/0f dxTjk"0f{ / ;xof]uL l;4 x'g]5g .

cGTodf, o; cfjlws of]hgf th'{df sfo{df ;xof]u tyf k/fdz{ k|bfg ug]{ ufpFkflnsfsf lgjf{lrt kbflwsf/Lx?,

:yfgLo :t/df s[oflzn /fhgLlts bn, sd{rf/L ldqx?, ljifout zfvf, cGo ;/f]sf/jfnf ;+3 ;+:yf, k|fljlws

;xof]u ug]{ lj1 / tYofs+ ;+sngstf{ nufot ;a}sf]] of]ubfgsf] pRr sb/ ub]{ cToGt} xflb{stf k"j{s wGojfb JoQm

ug{ rfxG5' .

wGojfb ...

g/]Gb| s'df/ rf}w/L

cWoIf

8'8'jf ufpFkflnsf, afFs]

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

ii

ljifo ;"rL

kl/R%]b 1 ...................................................................................................................................................................................................... 1

kl/ro ..................................................................................................................................................................................................... 1 1.1 k[i&e"ld M ...................................................................................................................................................................................... 1 1.2 of]hgf th'{dfsf] p@]Zo ................................................................................................................................................................... 1 1.3 sfg'gL tyf gLltut Aoj:yf ........................................................................................................................................................... 1 1.4 cfjlws of]hgf th'{df tyf k|lqmof................................................................................................................................................. 2 1.4.3 cfwf//]vf ;'rgf tyf j:t'l:ylt ljZn]if-f.................................................................................................................................... 2 1.5 ;Ldf ............................................................................................................................................................................................ 3

kl/R%]b 2 .................................................................................................................................................................................................... 4 j:t'l:ylt ljZn]if-f ................................................................................................................................................................................. 4

2.1 ufp“kflnsfsf] ;+lIfKt kl/ro ......................................................................................................................................................... 4 2.2 ef}uf]lns cjl:ylt ....................................................................................................................................................................... 4 2.3 P]ltxfl;s lrgf/L tyf gfdfs/-f .................................................................................................................................................. 4 2.4 /fhgLlts cjl:ylt ..................................................................................................................................................................... 4 2.2 ljsf;sf nflu ljutsf k|of; / pknAwL.......................................................................................................................................... 5 2.3 ljifo I]fqut cj:yf ljZn]if-f......................................................................................................................................................... 5

kl/R%]b 3 ................................................................................................................................................................................................... 19 of]hgfsf] cjwf/-ff / k|f?k .................................................................................................................................................................... 19

3.1 ufp“ ljsf;sf] bL#{sflng ;f]rM .................................................................................................................................................... 19 3.2 nIo tyf p$]Zo .......................................................................................................................................................................... 19 3.3 k|fyldstf tyf /-fgLltx? ........................................................................................................................................................... 19 3.4 glthf tflnsf ........................................................................................................................................................................... 20 3.5 gLlt tyf sfo{gLlt ..................................................................................................................................................................... 32

kl/R%]b 4 ................................................................................................................................................................................................... 41 sfof{Gjog of]hgf ................................................................................................................................................................................... 41

4.1 ;|f]t cg'dfg tyf k|If]k-f ............................................................................................................................................................. 41 4.2 sfo{qmd tyf of]hgf ................................................................................................................................................................... 41 4.3 ljifoIf]q cg';f/ k|:tfljt ah]^ .................................................................................................................................................. 48 4.4 <f]t kl/rfng /-fgLlt .............................................................................................................................................................. 48

4.5 cfjlws of]hgf sfof{Gjog ............................................................................................................................................................. 49 4.5 cg'udg tyf d"Nof‚g ............................................................................................................................................................... 49

cg';"rL 1M cfjlws of]hgfsf] glthfd"ns cg'udg tyf d"Noff‚g of]hgf .................................................................................................. 51 cg';"rL 2M PsLs[t jflif{s of]hgf th'{dfsf] _f rf ..................................................................................................................................... 63

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

iii

tflnsf ;"rL

tflnsf 1M ef}uf]lns cjl:ylt ................................................................................................................................................................. 4 tflnsf 3 M k"jf{wf/ ljsf; ..................................................................................................................................................................... 12 tflnsf 4 M k"jf{wf/ ljsf; (;+efjgf, ;d:of tyf ufp“jf;Ln] rfx]sf] ljsf;sf] cj:yf) .............................................................................. 14 tflnsf 5 M ;'zf;g tyf ;+:yfut ljsf; (;+efjgf, ;d:of tyf ufp“jf;Ln] rfx]sf] ljsf;sf] cj:yf) ......................................................... 16 tflnsf 6 M glthf tflnsf ..................................................................................................................................................................... 21 tflnsf 7M k|If]k-f ul/Psf] cfjlws÷aflif{s ah]^ ...................................................................................................................................... 41 tflnsf 8M cfjlws of]hgfsf] glthf k|flKtsf] nflu th'{df ul/Psf sfo{qmd tyf of]hgf ........................................................................... 42 tflnsf 9 M ljifoIf]q cg';f/ s'n k|:tfljt ah]^.................................................................................................................................... 48 tflnsf 10M cfjlws of]hgfsf] cg'udg tyf d"Nof+sg k|lqmof .................................................................................................................. 50

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

1

kl/R%]b 1

kl/ro

1.1 k[i&e"ld M

g]kfnsf] ;+ljwfgn] d'n ;+/rgfsf ?kdf ;+3, k|b]z / :yfgLo u/L tLg txdf ljefhg u/]sf] 5 . :yfgLo ;/sf/

;~rfng P]g @)&$ n] :yfgLo txsf] ;~rfng ;DaGwdf sfg"gL Joj:yf u/]sf] 5 . ;+ljwfgn] k|bfg u/]sf] ah]6

tyf of]hgf th'{df ;DaGwL lhDd]jf/L nfO{ cfTd;ft ub}{ P]gn] :yfgLo txn] cfjlws of]hgf th'{df u/L ;f]xL

cfwf/df jflif{s of]hgf tof/ ug'{kg]{ s'/fnfO{ k|:6fPsf] 5 . h;cg';f/ :yfgLo:t/sf] ljsf;sf nflu cfˆgf]

clwsf/ If]qleqsf ljifodf cfjlws, jflif{s, /0fgLlts If]qut dWosfnLg tyf bL3{sfnLg ljsf; of]hgf agfO{

nfu" ug{' kg]{ Joj:yf u/]sf] 5 .

gljg kl/j]zdf :yfgLo ljsf;sf] k|of;x¿nfO{ cg';fl;t ?kdf lbzflgb]{z ug{ cfjlws of]hgfsf] cfjZostf

/x]sf] 5 . olx s'/fnfO{ dx;'; u/L 8'8'jf ufpFkflnsfn] cfjlws ufpF ljsf; of]hgf th'{df ug]{ s'/fnfO{ oxL

cfly{s jif{sf] ufpF ;efaf6 :jLs[t u/]sf] 5 . ;f]xL cg'?k ufpF sfo{kflnsfn] :jLs[t u/]sf] 9fFrfdf cfjlws

of]hgf th'{dfsf] k|s[of cuf8L a9fPsf] 5 . h;sf nflu ufpFkflnsfn] tof/ u/]sf] j:t'ut ljj/0fdf pNn]lvt

;"rsx?sf] dfgnfO{ cfwf//]vf ;"rgfsf] ?kdf lnOPsf] 5 . ljutsf c;n cEof; / sfg"gL tyf gLltut

Joj:yfsf cfwf/df th'{df k|s[ofnfO{ al9 eGbf al9 ;xeflutfd"ns agfOPsf] 5 . lj1sf ;'emfa,

;/f]sf/jfn;Fusf] 5nkmn, :yfgLo cfjZstf / sfg"gL lhDd]af/L o; of]hgf th'{df k|s[ofsf dxTjk'0f{ cfwf/x?

x'g\ . olx cfwf/df 8'8'jf ufpFkflnsfsf] kfFr jif{sf] nflu cfjlws of]hgf th'{df ul/Psf]5 .

1.2 of]hgf th'{dfsf] p@]Zo

8'8'jf ufpFkflnsfsf] If]qsf]] ;du| If]qsf] ljsf;nfO{ dfu{lgb]{z ug'{ cfjlws of]hgf th'{dfsf] d'Vo p2]Zo xf] .

o;sf cGo p2]Zox? b]xfocg';f/ 5g\ .

ufpF ljsf;sf nflu ;a} ;/f]sf/jfnfx?sf] ;femf k|ltj4tf tof/ ug]{ .

>f]tsf] pRrtd kl/rfng u/L nfe nfut ljZn]if0fsf cfwf/df :yfgLo cfjZostf adf]lhdsf] ufpF

ljsf;sf] vfsf tof/ ug]{ .

ljifo If]qut ;Gt'ng / k|b]z / ;+3Lo of]hgf aLr ;fdGh:otf sfod ug]{ .

1.3 sfg'gL tyf gLltut Aoj:yf

cfjlws of]hgf th'{dfsf sfg"gL tyf gLltut cfwf/x? b]xfo adf]lhd /x]sf 5g\ .

g]kfnsf] ;+ljwfgM /fHo lgb]{zs l;4fGt tyf gLltx?, cg';"rL * df pNn]lvt clwsf/

;+3, k|b]z / :yfgLo txsf] clwsf/x¿sf] sfo{ lj:t[tLs/0f k|ltj]bgM :yfgLo :t/sf cfjlws of]hgf /

jflif{s of]hgf tyf ah]6 :jLs[tL;DaGwL sfo{nfO{ :yfgLo txsf] sfo{;"rLdf ;"rLs[t ul/Psf]

:yfgLo ;/sf/ ;~rfng P]g, @)&$M kl/R5]b ^ bkmf @$ pkbkmf ! df ufpF÷gu/kflnsfn] cfˆgf]

clwsf/ If]qleqsf ljifodf :yfgLo:t/sf] ljsf;sf nflu cfjlws, jflif{s / ljifo If]qut dWosflng

tyf bL3{sflng ljsf; of]hgf agfO{ nfu" ug{'kg]{ s'/fnfO{ :ki6 kf/]sf] 5 .

lbuf] ljsf;sf nIox¿

/fli6«o of]hgfaf6 hf/L /fli6«o cg'udg tyf d"NofÍg lgb]{lzsf

/fli6«o, k|fb]lzs tyf lhNnf:t/Lo ljifout u'?of]hgfx¿

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

2

1.4 cfjlws of]hgf th'{df tyf k|lqmof

cfjlws of]hgf th'{dfsf nflu b]xfosf] ljlw tyf k|lqmof cg';f/ cg';/0f ul/of] 5 .

1.4.1 ;xdlt / :jLs[lt

cfjlws of]hgf th'{dfsf] klxnf] r/0fdf cfjlws of]hgf th'{df 9fFrf tyf k|s[of ;lxtsf] sfo{ljlwnfO{ ufpF

sfo{kflnsfaf6 :jLs[t u/L adf]lhd cfjlws of]hgf th'{df ug]{ lg0f{o ul/of] . o; qmddf ufpF sfo{kflnsfn]

;/f]sf/jfnf ;a}sf] ;xdltdf cfjlws of]hgf th'{df ug{]{ lg0f{o sfo{kflnsfaf6 ul/Psf] lyof] .

1.4.2 of]hgf tof/L sfof{zfnf uf]i&L

cfjlws of]hgf th'{df @)&$ ;fn kmfu'g @ ut] cfjlws of]hgf th'{df sfo{zfnf ;DkGg u/L of]hgf th'{df sfo{

cufl8 a9fOof] . sfo{zfnfdf ljifout lj1sf] ;xhLs/0fdf ;+efjgf tyf ;d:of ljZn]if0f, bL3{sflng ;f]r, ufpF

ljsf;sf k|d'v tyf /0fgLlts sfo{qmdsf] d:of}bf tof/ ul/Psf] lyof] .

1.4.3 cfwf//]vf ;'rgf tyf j:t'l:ylt ljZn]if-f

cfjlws of]hgf th'{dfsf] dxTjk"0f{ cfwf/sf ?kdf /x]sf]] ufpFkflnsfsf] j:t'ut ljj/0fsf] tof/L ;DkGg eO

;s]k5L cfwf//]vf ;"rgf tyf j:t'l:ylt ljzn]if0fsf] sfo{ ;DkGg ul/Psf] lyof] .

1.4.4 cfjlws of]hgf th'{df sfo{zfnf uf]i&L

ufpFkflnsfsf] cfof]hgf ljifo lj1x?;Fusf] k/fdz{ tyf k|fljlws 6f]nLsf] ;xof]udf cfjlws of]hgf th'{df

sfo{zfnf uf]i7L @)&$ ;fn kmfu'g !% ut] ;kGg eof] . ufpFkflnsfsf] g]t[Tj tyf ljifout ;ldltx?sf ;+of]hs,

ufpF ljsf;sf ;/f]sf/jfnfsf] ;xeflutf / ljifo lj1x?sf] ;xhLs/0fdf ;DkGg of]hgf th'{df uf]i7Ldf ufpF

ljsf;sf] j:t'l:ylt ljZn]if0fsf ;fy} bL3{sflng ;f]r, nIo, p2]Zo lgwf{/0f / k|d'v /0fgLlts sfo{qmd tyf

cfof]hgfsf] ljj/0f tof/ ug]{ sfo{ ;DkGg ul/of] .

1.4.5 j*f:t/Lo k/fdz{

j:tL tyf j8ftxaf6 ;Defjgf, ;d:of / ;dfwfgsf pkfo klxrfg ug{ nlIft ju{ ;lxt :yfgLo ;/f]sf/jfnfsf]

;xeflutfdf Ps lbg] 5nkmn sfo{qmd cfof]hgf u/L cfPsf ;'emfanfO{ ufpFkflnsfdf k]z ul/of] . o; vfnsf]

k/fdz{ tyf 5nkmndf j8f ;ldltsf kbflwsf/L, :yfgLo j'l4lhjL / nlIft ju{sf k|ltlglwx?sf] ;xeflutf /x]sf]

lyof] .

1.4.6 of]hgf b:tfj]h tof/L

sfo{zfnf uf]i7L tyf j8f:t/Lo k/fdz{af6 cfPsf ;"rgf tyf ck]IffnfO{ ljifo lj1x?;Fusf] k/fdz{ tyf k|fljlws

6f]nLsf] ;xof]udf of]hgfsf] :t/Lo 9fFrfdf ljifout ?kdf lnlkj4 u/L b:tfj]h tof/ ul/of] . tof/Lsf qmddf

;Gbe{ ;fdu|Lsf] ?kdf ljutsf of]hgf, ;fljssf uflj;x?sf cfjlws of]hgfsf] k|f?knfO{ ;Gbe{ ;fdfu|Lsf ?kdf

pkof]u ul/Psf] 5 . of]hgf th'{df k|fljlws ;xof]u 6f]nL4f/f cfjlws of]hgf b:tfj]h n]vg tyf b:tfj]h tof/

ul/of] .

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

3

1.4.6 of]hgf k|df-fLs/-f sfo{zfnf tyf clGtd b:tfj]h tof/L

ufpFkflnsfdf k|:t't ul/Psf] 9fFrf, ;xeflutfd"ns sfo{zfnf tyf k/fdz{, ljifolj1sf] ;'emfa / k/fdz{sf

cfwf/df tof/ u/]sf] of]hgfsf] b:tfj]hnfO{ sfo{kflnsf tyf ufpF ;ef, :yfgLo txsf ;/f]sf/jfnf dfem ^j6}

j8f sfo{nodf ^ k6s k|df0fLs/0f sfo{zfnfsf] cfof]hgf u/L k|:t'tL, 5nkmn tyf ;'emfj k|fKt ul/of] .

k|df0fLs/0f sfo{zfnfdf ljifout ?kdf ;d"xut 5nkmn / k/fdz{ u/L ;d"xsf] lgZsif{ tyf ;'emfjnfO{ j[xt

;d"xdf k|:t't tyf 5nkmn u/L of]hgf tof/ ul/of] . o;/L sfo{zfnfaf6 k|fKt ;'emfa tyf k[i7kf]if0fnfO{ ;dfj]z

ul/ ufpFkflnsfsf] % jif]{ PsLs[t of]hgfsf] b:tfj]h tof/ ul/of] . pQm of]hgfnfO{ ufpFkflnsfsf] k|yd cfjlws

of]hgfsf] ?kdf ldlt @)&% ;fn c;f/ ..... ut]sf] sfo{kflnsf j}7sdf k]z u/L pQm b:tfj]hdf bkmfjf/ 5nkmn

u/L :jLs[t ul/Psf] 5 .

1.5 ;Ldf

cfjlws of]hgf th{'dfsf] nflu ljutsf ;kmn cEof;, lj1sf ;'emfa / :yfgLo cfj:ostf adf]lhd tof/

ul/Psf] 5 . :yfgLo ;/sf/ ;+rfng P]g @)&$ tyf jflif{s ah]6 tyf sfo{qmd th'{df lbUbz{g @)&$ df

pNn]lvt ljifonfO{ ;d]t dWogh/ u/L tof/ ul/Psf] 5 . cfalws of]hgf th{'df ubf{ cGt/lgsfo of]hgfsf]

aLrdf cGt/;DaGw sfod ug]{ ;d]t clwstd k|of; ul/Psf] 5 . k|b]z:t/Lo cfjlws of]hgf tof/ geO ;s]sf]

jt{dfg kl/k]Ifdf ;+3Lo of]hgf tyf ljifout /0fgLlts of]hgf tyf lbuf] ljsf; nIosf ;"rsx?nfO{ cfwf/

dflgPsf] 5 . ;+3Lo ;+/rgf tof/ eP kl5sf] klxnf] of]hgf ePsf]n] :yfgLo txn] cfkm\gf] Ifdtf / pknAw

sfg"gL tyf gLltut Joj:yfsf cfwf/df tof/ ul/Psf] 5 .

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

4

kl/R%]b 2

j:t'l:ylt ljZn]if-f

2.1 ufp“kflnsfsf] ;+lIfKt kl/ro

g]kfnsf] % g+= k|b]z l:yt afFs] lhNnfdf ljBdfg * :yfgLo txx? dWo] 8'8'jf ufpFkflnsf lhNnfsf] k'j{ blIf0f

efudf cjl:yt /x]sf] / ef/tsf] l;df ;Dd hf]l8Psf] 5 . of] ufpFkflnsf (!=! ju{ ls=dL= If]qkmndf km}lnPsf] 5

. klZrd t/fO{sf] dw];L ;d'bfosf] ax'Notf / ljz]iftf af]s]sf] of] ufpFkflnsf xf] . ef}uf]lns cjl:ylt, gfdfs/0f,

/fhgLlts cjl:ylt, k|fs[lts tyf ;fF:s[lts pTs[i6tf, ljsf;sf ;+efjgfx?nfO{ b]xfo adf]lhdsf lzif{sx?df

JofVof ul/Psf] 5 .

2.2 ef}uf]lns cjl:ylt 8'8'jf ufpFkflnsf afFs] lhNnfsf] ;b/ d'sfd b]lv k'j{ efudf /x]sf] 5 . o; ufpFkflnsfsf] k"j{df g/}gfk'/ /

/fKtL;f]gf/L ufpFkflnsf, klZrddf g]kfnu+h pk–dxfgu/kflnsf lhNnf ;b/d'sfd blIf0fdf ef/tsf] ax/fO{r

lhNnf / pQ/df sf]xnk'/ ufpFkflnsf / /fKtL;f]gf/L ufpFkflnsf ;Fu l;dfgf hf]l8Psf] 5 . of] ufpFkflnsfsf] j8f

g+= ! xf]nLof, j8f g+=@ a]txgL, j8f g+=# ags6\6L, j8f g+=$ sDbL, j8f g+=% sDbL / j8f g+=^ lxl/ldlgof sfod

ul/Psf] 5 .

tflnsf 1M ef}uf]lns cjl:ylt

j8f g+= ;dfj]z ;fljs uflj; If]qkmn -ju{ lsld_ k|ltzt

1 xf]nLof -j8f g+=! b]lv ( ;Dd_ 19.2 20.88

2 a]txgL -j8f g+=! b]lv ( ;Dd_ 20.29 22.27 3 ags6\6L -j8f g+=! b]lv ( ;Dd_ 14.49 15.91 4 sDbL -j8f g+=!,@,#,$,%, / ^ ;Dd_ 7.08 7.77 5 sDbL -j8f g+=&,* / ( ;Dd_ 19.68 21.6 6 lxl/ldlgof -j8f g++ !,b]lv ^, tyf * / (_ ;fljssf] & g+= j8f jfx]s 10.54 11.57

hDdf If]qkmn 91.1 100 >f]tM ;+3Lo dfldnf tyf ;fdfGo k|zf;g dGqfno, @)&%

2.3 P]ltxfl;s lrgf/L tyf gfdfs/-f

8'8'jf ufpFkflnsf klZrd g]kfnsf] tf/fO{sf] P]ltxfl;s, wfld{s, ;fF:s[lts / k|fs[lts ?kn] o; k|b]zs} km/s

ljif]ztf af]s]sf] If]q xf] . @)&# ;fn kmfu'gdf :yflkt of] ufpFkflnsf 8'8'jf vf]nfsf] gfd af6 gfdfs/0f ul/Psf]

5 . ;fljs sDbL, ags6\6L, xf]nLof, a]txgL / lxl/ldlgof -lxl/ldlgofsf] j8f g+=& eGbf jfx]s_ u/L % j6f

uf=lj=; ldn]/ ag]sf] of] ufpFkflnsf :yfkgf ul/Psf] xf] .

2.4 /fhgLlts cjl:ylt

8'8'jf ufpFkflnsf % g+= k|b]z cGt{ut afFs] lhNnfdf cjl:yt /x]sf] 5 . afFs] lhNnfdf ljBdfg ! j6f pk–

dxfufpFkflnsf ! j6f ufpFkflnsf / ^ j6f ufpFkflnsf u/L * :yfgLo tx dWo] 8'8'jf ufpFkflnsf klg Ps xf] .

o; ufpFkflnsfdf ^ j8fx? /x]sf 5g\ . ;fljs sDbL, ags6\6L, xf]nLof, a]txgL / lxl/ldlgof -lxl/ldlgofsf] j8f

g+=& eGbf jfx]s_ u/L % j6f uf=lj=;= ldnfP/ agfOPsf] xfn o; ufpFkflnsfsf] c:yfoL s]Gb| ags6\6L uflj;sf]

sfof{no /x]sf] :yfgdf :yflkt 5 . k"j{jt ?kdf g]kfnsf] dWoklZrdf~rn ljsf; If]qdf kg]{ e]/L c~rnsf] afFs]

lhNnfdf /x]sf] of] ufpFkflnsf lhNnf leqsf] k|ltlglw ;ef lgjf{rg k|of]hgsf nflu lhNnfdf $ lgjf{rg If]q

/x]sf] ePtf klg k|b]z ;ef lgjf{rg k|of]hgsf nflu to ul/Psf @ lgjf{rg If]q dWo] ævÆ cGtu{t kb{5 .

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

5

2.2 ljsf;sf nflu ljutsf k|of; / pknAwL

g]kfnsf] ;+ljwfgn] kl/sNkgf u/]sf] tLg txsf] d"n ;+/rgf cGt/ut ul7t :yfgLo txdf lgjf{rgdfkm{t ul7t

:yfgLo ;/sf/n] hgtfsf] ;a}eGbf lgs6sf] ;/sf/sf ?kdf zf;g ;+rfngsf] z'?jft ePsf] 5 . ljutsf

;+qmd0fsfnLg ;dodf k|efjsf/L ?kdf cfjlws tyf glthfd'vL of]hgf th'{df, sfof{Gjog / cg'udg d'Nof+sg

u/L pknlAwsf] Jojl:yt clen]vg Jojl:yt ?kdf /x]sf] b]lvb}g . oBkL ljsf;sf nflu ePsf k|o]Tg / To;af6

ePsf pknAwL x]bf{ ;8s ;'ljwfsf] lj:tf/ / j}slNks phf{sf] lj:tf/nfO{ dxTjk"0f{ pknlAwsf ?kdf lng ;lsG5

.

2.3 ljifo I]fqut cj:yf ljZn]if-f

o; lzif{s cGt/ut ufpFkflnsfsf] ;dUf| ljifoIf]qut cj:yfnfO{ ljZn]if0ffTds ?kdf k|:t't ul/Psf] 5 . k|d'v

kfFr ljifo If]qx¿M cfly{s ljsf;, ;fdflhs ljsf;, k"jf{wf/ ljsf;, jg jftfj/0f tyf ljkb Joj:yfkg /

;'zf;g tyf ;+:yfut ljsf;af/] ;Defjgf tyf cj;/, ;d:of tyf r'gf}tL / ;dfwfgsf pkfo tyf pkof]usf

/0fgLltx¿ b]xfo cg';f/ k|:t't ul/Psf] 5 .

2.3.1 cfly{s ljsf; M

l;+rfOsf nflu vf]nfgfnf tyf s[lifsf nflu pko'Qm xfjfkfgL / hldg /x]sf] o; ufpFkflnsf cfFk, lnlr, s6x/

h:tf kmnkm'n pTkfbgdf k|l;4 /x]sf] 5 . vfBfGg afnL, Joj;flos t/sf/L afnL, d;nf s[lif If]qsf k|d'v?kdf

/x]sf 5g\ . kz'kfng cGt/ut ufO{, afv|fkfng / s'v'/fkfng Joj;fo Joj;flxstf tkm{ cu|;/ eO /x]sf] 5 .

kz'kfngsf nflu r/0f If]qsf] pknAw x'g', /fli6«o:t/df kz'hGo pTkfbgsf] ahf/;Fu ;8s ;'lawf lj:tf/n] ;xh

kx'Fr x'g', a}lsÍ ;]jfsf] pknAwtf :yfgLo :t/d} x'g'n] s[ifsx¿df Joj;flos s[lifdf OR5f /xg'n] s[lifdf

Joj;flos/0f tkm{ pGd'v x'g nfu]sf] b]lvG5 . s[lif If]qsf] ljsf;df Joj;flos/0f / ljljlws/0fdf sld, k|lt:kwL{

pTkfbg k|0ffnLsf] ckof{Kttf, s[lif If]qdf pTk|]/0fsf] sld, pTkflbt j:t'df :t/Ls/0f cEof;df sld /

ahf/Ls/0fdf sldsf sf/0f s[lif If]qsf] ljsf; cfzfltt ?kdf x'g ;s]sf] 5}g .

wfld{s ko{6gsf] cfwf/sf] ?kdf ufpFkflnsf If]q leq /x]sf ljleGg dlGb/ /fKtL au/ If]q h:tf :ynx? /x]sf 5g\

. afn'jf nufotsf vlgh, jg tyf s[lifdf cffwfl/t pBf]usf] nflu cfjZos sRrf kbfy{ :yfgLo:t/df pTkfbg

x'g] 5 .

s. s[lif ljsf;M

v]tLof]Uo hdLg k|;:t /x]sf] o; ufpFkflnsfdf w/ftlno lx;fjn] ljljwtfo'Qm Pj+ Joj;flos t/sf/L Pj+

kmnkm"n v]tLsf cEof;x? /x]sf 5g\ . Joj;flostftkm{ s[ifsx?sf] ;+nUgtf al9/x]sf] ;+be{df cfjZos

hgzlQmsf] ljsf;, jhf/ k"jf{wf/x?sf] ljsf; tyf jhf/ ;+hfn lgdf{0f ug]{h:tf sfo{ cfjZos /x]sf] 5 . s[lif

ljsf;sf] ;+efjgf tyf cj;/, ;d:of Pj+ ;Defjgf÷cj;/ pkof]usf] /0fgLltnfO{ b]xfo adf]lhd k|:t't ul/Psf]

5 .

;Defjgf tyf cj;/ ;d:of tyf r'gf}lt pkof]u /0fgLlt

– clwsf+; hg;ª\Vofdf

s[lif;DaGwL cfwf/e"t

– s[lif If]qsf] pTkfbg /

pTkfbsTjdf sld

– uf=kf=n] e"pkof]u gLltdfkm{t\ v]tLof]Uo e"ldsf] klxrfg,

juL{s/0f / Joj:yfkg ug{]

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

6

;Defjgf tyf cj;/ ;d:of tyf r'gf}lt pkof]u /0fgLlt

1fg, ;Lk ePsf]

– pj{/ hldg / pRr

pTkfbsTj /x]sf]

– vfBfGg, t/sf/L,

kmnk"mn, gub]afnLsf]

Joj;flos cEof; /x]sf]

– cfFk, cgf/, c+u'/, s]/f,

cfFkh:tf kmnkm"nsf]

Joj;flos v]tLsf] nflu

pko'Qm xfjfkfgL /

e"uf]n ePsf]

– Pu|f]e]6, s[lif ;]jf s]Gb

/x]sf]

– t/sf/L tyf kmnkm'n

pTkfbg If]qsf ?kdf

/x]sf]

– s[ifs ;d"x, s[lif

;xsf/L / cu'jf

s[ifsx¿ lqmofzLn /x]sf]

– s[lif k|fljlws sfo{/t

/x]sf]

– cfw'lgs v]tL k|ljlwsf]

;'?jft ePsf]

– s[lifdf Joj;flos/0f /

ljljlws/0fsf] sld

– s[lif k]zfdf k|f]T;fxgdf

sld

– cfw'lgs k|ljlw, 1fg,

;Lk, k"jf{wf/ tyf

pks/0fsf] pkof]udf

sld

– Jojl:yt ahf/ tyf

ahf/Ls/0fsf] sld

– s[lif ;DaGwL cWoog

tyf cg';Gwfgsf] sld

– s[lif k|fljlws 1fg tyf

hg;lStsf] sld

– s[lif pTkfbgsf nflu

cfjZos ;'lawf tyf

;fdfu|Lsf] ;xh

pknAwtfsf] sdL

– aflXo tTjsf]

gsf/fTds k|efa -

hnjfo' kl/jt{g,/f]u

tyf sL/fsf] k|sf]k tyf

hgfj/sf] cltqmd0f_

– ;dodf pGgt aLplahg tyf dn cfk"lt{sf] Joj:yf ug{]

– Joj;flos vfBfGg Pj+ t/sf/L v]tLsf nflu ;Lkd"ns tflnd

sfo{qmdx¿ ;~rfng ug{]

– s[lif e"ld / e"uf]n ;'xfpFbf] cfw'lgs s[lif cf}hf/x¿sf] klxrfg

/ lj:tf/ ug{]

– ;xsf/L / ;d"xdf g;{/L :yfkgfsf nflu cg'bfgsf] Joj:yf

ug]{

– s[lif pkh:ynaf6 ahf/;Dd k'Ug] d'Vo gfsf;Fu ;8s lj:tf/

ug{]

– ;xsf/L / ;d"xdfkm{t\ aLplahg pTkfbg tyf ljt/0f ug]{

– uf]7]dn pTkfbgdf cg'bfg tyf k|f]T;fxgsf sfo{qmd ;~rfng

ug]{

– s[lif pkh ljt/0f s]Gb, ;]nf/ /li6s :6f]/ :yfkgf,ug]{

– s[ifsnfO{ cfjZos dfqfdf cg'bfg tyf k|f]T;fxg sfo{qmd

;~rfng ug]{

– cfw'lgs s[lif k|ljlwaf/] tflnd ;~rfng ug]{

– df6f] k/LIf0f lzlj/ tyf k|of]uzfnf ;~rfng ug]{

– Ps j8f Ps s[lif k|fljlwssf] Joj:yf ldnfpg]

– cfw'lgs k|ljlwsf] k|of]udf k|f]T;fxg lbg]

– o'jf nlIft s[lif sfo{qmd ;~rfng ug]{

– s[lif aLdf;DaGwL ;r]tgfd"ns sfo{qmdx¿ ;~rfng ug{]

– /f]usL/f tyf k|sf]k lgoGq0f tyf /f]syfdsf] nflu pko'Qm

1fg, ;Lk, k|ljlw lj:tf/ ug{]

– s[lif aLdfnfO{ k|efjsf/L agfpg hgr]tgf clej[l4 sfo{qmd

ug]{

– afFemf] hUufdf Joj;flos v]tL ug{ k|f]T;flxt ug]{ .

– afnL ;+/If0f k|of]uzfnf / afnL pkrf/ lzlj/ ;~rfng ug]{

v. l;+rfO{

l;+rfO{ k"jf{wf/x?sf] ljsf;sf lgldQ ufpFkflnsf If]qdf /fKtL tyf 8'8'jf glb nufot glbgfnfx? /x]sf], cf+lzs

l;+rfO{ s"nf] tyf gx/x?sf] lgdf{0f ePsf], s]xL kf]v/Lx? klg lgdf{0f ePsf] ePtfklg v]tLof]Uo hdLgdf l;+rfO{

kof{Kt x'g g;s]sf] b]lv|G5 . l;+rfO{ k"jf{wf/ tyf cfof]hgf ;+rfngsf] ;+efjgf tyf cj;/, ;d:of Pj+

;Defjgf÷cj;/ pkof]usf] /0fgLltnfO{ b]xfo adf]lhd k|:t't ul/Psf] 5 .

;Defjgf tyf cj;/ ;d:of tyf r'gf}tL pkof]u /0fgLlt

− ( j6f l;+rfO cfof]hgf

;~rfngdf /x]sf]

− #$!) ljufx eGbf a9L

If]qkmndf l;rfO{ ;'ljwf

k'u]sf]

− e"ldut hnsf] pkof]u

ePsf]

− /fKtL glb / 8'8'jf gfnf

nufot vf]nfgfnf /x]sf]

− pj{/ / ;dy/ kmfF6 /x]sf]

− l;+rfOsf] nflu kof{Kt

k"jf{wf/sf] sld

− afx|} dlxgf

ljZjfl;nf] l;+rfO

;ljwfsf] sld

− l;+rfO k'jf{wf/sf]

bLuf]kgfsf] sld

− l;+rfO{sf] >f]tsf] sld

− kof{Kt l;+rfO ;'lawf pknAw u/fpg]

− kfgLsf] ;|f]t sdL ePsf 7fpFdf cfsf;] kfgL ;+sng, Knfli6s

kf]v/L, yf]kf l;+rfOnufot j}slNks l;+rfO k|ljlwx¿sf]

lj:tf/ ug{] .

− kf]v/L, gx/, s'nf]x¿ lgdf{0f tyf dd{t ug{ cfjZos dd{t

sf]if :yfkgf ug]{

− pkef]Qmf ;ldltsf] Ifdtf clej[l4 sfo{qmd ;~rfng ug]{

− l;+rfO{ ;'ljwfaf6 al~rt If]qdf cfsf;] kfgL ;+sng, lglh

af]l/8=h8fg k|f]T;fxg ug]{ lnkm\6 l;:6dnufot cGo

j}slNks l;+rfO k|ljlwsf] lj:tf/ ug{] .

u. kz' ljsf;

o; If]qdf kz' ljsf;sf nflu kof{Kt r/0f If]q /x]sf] 5 . kz'kG5LhGo k/Dk/fut pTkfbg z}nLsf] jfx'Notf /x]tf

klg Joj;flos pTkfbgsf] cEof; klg b]lvg yfn]sf] 5 . pTkflbt j:t'sf] ljqmLsf nflu ahf/;Fusf] ;xh

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

7

kx'Frsf sf/0f b'UwhGo, kG5LhGo / dxsf] dfu pRr x'Fb} uPsf] 5 . kz'kG5LhGo pTkfbgsf] k|r'/ ;Defjgf /x]sf]

ePtfklg k|f];fxg, k'jf{wf/ / Joj;flos bIftfsf] sldsf sf/0f o; If]qdf kz'kfng sfo{nfO{ yk Joj;flos x'g

;s]sf] 5}g . kz' ljsf;sf] ;+efjgf tyf cj;/, ;d:of Pj+ ;Defjgf÷cj;/ pkof]usf] /0fgLltnfO{ b]xfo

adf]lhd k|:t't ul/Psf] 5 .

;Defjgf tyf cj;/ ;d:of tyf r'gf}tL pkof]u /0fgLlt

– ufpFsf] hg;+Vofsf]

clwsf+z lx:;f;Fu

kz'kfng;DaGwL

k/Dk/fut 1fg, ;Lk

ePsf] .

– b'UwhGo pTkfbgsf nflu

pGgt hftsf ufO{ e};Lsf]

kfngsf] cEof; /x]sf]

– df;'hGo pTkfbgsf nflu

pGgt hftsf v;Laf]sf

kfng /x]sf]

– Joj;flos s'v'/f kfngsf]

;'?jft ePsf]

– Joj;flos kz'kfng kmd{

;~rfngsf] ;'?jft

– k|z:t r/0f If]q pknAw

/x]sf]

– Joj;flos kz'kfng kmd{

/x]sf]

– k|fljlwsaf6 ;]jf k|jfx

eO/x]sf]

– lghL Pu|f]e]6af6 klg ;]jf

k|jfx e}/x]sf]

– pTkfbg /

pTkfbsTjdf sdL

– k|f];fxg /

nufgLsf] sdL

– k|fljws tyf bIf

hg;lStsf] sdL

– Joj;flxs/0f /

ljljlws/0fsf] sdL

– cfw'lgs k|ljlw,

pks/0f /

k"jf{wf/sf]

pknAwtf /

pkof]udf sdL

– kz'kG5LhGo

cWoog tyf

cg';Gwfgsf] sdL

– ahf/Ls/0f sdL

– kz' cfxf/sf]

df};dL pknAwtf -

afx|} dlxgf r/0f

xg] r/0f If]q cflb

_sf] sdL

– Joj;flos tyf pGgt kz'kfngsf nflu k|j4{gfTds sfo{qmdx¿

;~rfng ug{]

– Joj;flos kz'kfngsf] nflu k|f]T;fxg ug{ sfo{qmd agfpg]

– Joj;foL aGg rfxg] t/ nufgLsf cefj ePsf s[ifsnfO{ Joj;fo

;'xfpFbf] sfo{qmd agfO{ cg'bfgsf] Joj:yf ldnfpg]

– x/]s j8fdf kz' ;]jf ;DaGwL k|fljlws / kz' ;]jf ;DaGwL

tflndx¿ cfof]hgf u/L cfw'lgs k|ljlw / 1fg, ;Lksf] lj:tf/

ug{]

– cfw'lgs k|ljlw / 1fg ;Lksf] cefj ePsf]

– ;d'bfonfO{ ;d"x tyf ;xsf/Ldfkm{t\ ;lqmo agfpg sfo{qmd ug]{

– r/0f If]qsf] ljsf;sf nflu r/0f If]q ljsf; sfo{qmd Nofpg]

– cg;Gwfg, tflnd, uf]i7L, e|d0fsf] dfWodaf6 cfw'lgs k|ljlw tyf

1fg, ;Lk k|bfg ug]{

– k|To]s j8fdf Ps hgf kz' k|fljlws / ufpFkflnsfdf kz' c:ktfn

tyf Nofasf] :yfkgf u/L sfo{ ;~rfng ug]{

– kz'wgsf] ;'/Iffsf] nflu kz' ladf sfo{qmddf s[ifssf] ;xeflutf

a9fpg]

– o'jf nlIot sfo{qmd agfO{ ljz]if cg'bfgsf] Joj:yf u/L o'jf

hgzlQmnfO{ Joj;flos kz'kfngdf ;xefuL u/fpg]

– uf]7 ;'wf/ sfo{qmd :f~rfng ug]{

– b'Uw lr:ofg s]Gb| tyf ;+sng s]Gb|sf] :yfkgf kxn ug]{

– kz'xf6 ahf/ / ;+sng s]Gb|sf] :yfkgf ug]{

– s[lqd uef{wfg ;~rfng ug]{

– pGgt hftsf] kz' gZnsf] nflu pGgt /fFuf, ;fF9], af]sf ljt/0f

ug]{

#. pBf]u, Jofkf/, Joj;fo cj:yf ljZn]if-f

ufpFkflnsfsf] s]Gb| tyf j8f s]Gb| / ;8s ;lawf lj:tf/ ePsf If]qdf qmdzM Joj;flos / Jofkfl/s s]Gb| aGb}

u/]sf] b]lvG5 eg] :yfgLo:t/df pknJw sRrf kbfy{sf] pTkfbg / ;8s ;'ljwfsf] lj:tf/n] 3/]n', ;fgf tyf

demf}nf pBf]ux?sf] :yfkgf u/L ;+rfngsf] cfwf/ tof/ u/]sf] 5 . pBf]uwGbfsf] cefj, ahf/ ;~hfn lj:tf/ x'g

g;Sg', bIf hgzlQmsf] cefjh:tf ;d:of b]lvPtfklg pknJw ;Defjgf tyf cj;/x?sf] pkof]u ug{ ;lsg]

;Defjgf /x]sf] 5 . pBf]u, Jofkf/ tyf Joj;fo ljsf;sf] ;+efjgf tyf cj;/, ;d:of Pj+ ;Defjgf÷cj;/

pkof]usf] /0fgLltnfO{ b]xfo adf]lhd k|:t't ul/Psf] 5 .

;Defjgf tyf cj;/ ;d:of tyf r'gf}tL pkof]u /0fgLlt

– v'b|f k;n, lrof k;n,

;fdfGo xf]6]n km]G;L k;n

h:tf Jofkf/ Joj;fo

;~rfngdf /x]sf

– kmlg{r/ pBf]u / :yfgLo

– cf}Bf]lus k"jf{wf/ tyf

pBf]uwGbfsf] sdL

– pBf]u, Jofkf/ / Joj;fo ;DaGwL

1fg / ;Lksf] sdL

– !@ dlxgf e/kbf]{ ;8s ;'ljwfdf

– :yfgLo sRrf kbfy{df cfwfl/t pBf]u

:yfkgfsf] nflu k|f]T;fxg ug]{

– o'jf nlIft sfo{qmd ;~rfng ug]{

– ;Lkd"ns Pj+ Joj;flos tflnddf hf]8 lbg]

– ahf/ k"jf{wf/sf] ljsf; ug]{

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

8

;Defjgf tyf cj;/ ;d:of tyf r'gf}tL pkof]u /0fgLlt

sRrf kbfy{df cfwfl/t pBf]u

;~rfngdf /x]sf]

– ;Lkd'ns tflnd ;~rfngdf

/x]sf]

sld

– o'jf knfog

– Joj;flos ;f]r, Pj+ nufgLdf sdL

– ahf/ Joj:yfkgsf] sdL

– Joj;foLs k|f]T;fxgsf] sdL

– Joj;flos÷Jofkfl/s kmd{x¿sf] ;+:yfut

;b[9Ls/0fsf nflu ;dGjo ug]{

– lgoldt s[lif tyf Jofkf/ d]nf ;~rfng ug]{

ª. ko{^g

ko{6sLo :ynsf] ;+Defjgf 8'8'jf gfnf tyf /fKtL sLgf/fsf If]qdf pkof]uL] 5 . lhNnf ;b/d'sfd g]kfnu+h

;+usf] kx'r /x]sf] oftfoft k'jf{wf/ ePtf klg ko{6sLo k"jfwf{/sf] sdL / k|rf/ k|;f/sf] cefjsf ko{6gsf]

ljsf;n] cfzfltt ult lng ;s]sf] 5}g . o; If]qdf pknJw ;Defjgf tyf cj;/x?sf] pkof]u ug{ ;lsg]

;Defjgf, ljBdfg ;d:of tyf r'gf}lt Pj+ ;Defjgf÷cj;/ pkof]usf] /0fgLltnfO{ b]xfo adf]lhd k|:t't ul/Psf]

5 .

;Defjgf tyf cj;/ ;d:of tyf r'gf}tL pkof]u /0fgLlt

– dlGb/ tyf wfld{s :yfnx?

/x]sf]

– /d0fLo ag If]qx? /x]sf]

– 8'8'jf gfnf tyf /fKtL glb

Pj+ P]ltxfl;s kf]v/Lx?

/x]sf]

– ko{6g If]q klxrfg, k|rf/ k|;f/ / ljsf;sf]

sdL

– ko{6sLo k"jf{wf/sf] sdL

– cfwf/e"t ;'ljwf / k"jf{wf/sf] sdL

– ko{6g ljsf;df ;dGjo tyf ;xsfo{sf]] sdL

– klxrfg ePsf] ko{6g If]qsf] k|rf/ tyf

Joj:yfkgsf] sdL

– ko{6g If]qdf lghL If]qnfO{ cfsif{0fdf sdL

– ko{6g;DaGwL :ki6 / bL3{sfnLg

;f]r;lxtsf] of]hgf sfof{Gjogdf

Nofpg]

– /fKtL jf]l6ª\ ;+rfngsf] ;+DefJotf

cWoog u/L ;+rfng ug]{

– ko{6sLo k"jf{wf/ -cf>o :yn,

kbdfu{, zf}rfno, vfg]kfgL_ lgdf{0f

ug]{

– ko{6sLo uGtJox¿sf] k|rf/ k|;f/

ug]{

r. a}+s, ljQLo tyf ;xsf/L

ufpFkflnsf klZrd If]qs} 7"nf] dflgg] Jofkf/Lsf If]q g]kfnu~haf6 lgs6 /xsf]n] o; If]qdf a}+s tyf ljQLo

If]q;Fu ;xh kx'Fr /x]sf] 5 . o;} ufpFkflnsfdf klg -s_ ju{sf] ljsf; j}s /x]sf] 5 . s"n *@&& 3/kl/jf/ dWo]

##^$ 3/kl/jf/df a}+s vftf /x]sf] b]lvG5 . ljQLo tyf ;xsf/L If]qsf] ;Defjgf, ljBdfg ;d:of tyf r'gf}lt

Pj+ ;Defjgf÷cj;/ pkof]usf] /0fgLltnfO{ b]xfo adf]lhd k|:t't ul/Psf] 5 .

;Defjgf tyf cj;/ ;d:of tyf r'gf}tL pkof]u /0fgLlt

– a}+s tyf ljQLo ;+:y;Fu ;xh kx'Fr

/x]sf]

– ;xsff/L tyf art ;d'x :yfgLo:t/df

;+rfngdf /x]sf]

– s[ifs ;d"xx¿df art tyf C0f

kl/rfng e}/x]sf]

– cfdf ;d"xx¿df art ;+sng e}/x]sf]

– a}+lsª ;fIf/tfdf sdL /x]sf]

– ;+:yfut sf/f]jf/sf] cEof;df sdL

– ;xh ljQLo ;'ljwfdf kx'Fr tyf

pkof]udf sdL

– cfly{s sf/f]jf/ / Joj;flos

;f]rsf] sdL

– pTkfbg d'ns If]qdf shf{sf]

pkof]udf sdL

– 3/w'/L:t/df ljQLo ;fIf/tf sfo{qmd

;~rfng ug]{

– a}+lsª sf/f]jf/nfO{ k|a¢g ug]{

– Joj;fo ljsf; tflnd ;~rfng ug]{

– ;xsf/Lsf] ;+:yfut ljsf; sfo{qmd

;~rfng ug]{

– ;+:yfut ljQLo sf/f]jf/nfO{ k|f]T;fxg

ug]{

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

9

2.3.2 ;fdflhs ljsf;

o; pklzif{sdf lzIff, :jf:Yo, snf, ;+:s[lt, nlIft ju{, n}+lustf, vfg]kfgL, ;/;kmfO h:tf ;fdflhs If]qsf

ljifox¿df ufpFkflnsfdf ePsf ;Defjgf, cj;/, ;an kIfx¿sf] klxrfg ul/ cfjZos /0fgLlt tof/ ul/Psf]

5 . o; ;DaGwL yk ljj/0f b]xfo adf]lhdsf k|:t't ul/Psf] 5 .

tflnsf 4 M ;fdflhs ljsf; (;+efjgf, ;d:of tyf ufp“jf;Ln] rfx]sf] ljsf;sf] cj:yf)

s. lzIff tyf dfgj ;+;fwg

ufpFkflnsfsf] z}lIfs If]qsf] cj:yf x]bf{ ljZn]if0f ubf{ ^ dfWolds ljBfno / @) j6f cfwf/e"t ljBfnox? /x]sf

5g\ . z}lIfs ;+:yf, cWoog/t ljBfyL{sf] ;+Vof tyf :t/, lzIfs ljj/0f / ef}lts ;+/rgfx?sf] cj:yf, ;d:of

Pj+ ;+efjgf÷cj;/ pkof]usf] /0fgLltnfO{ b]xfo adf]lhd k|:t't ul/Psf] 5 .

v. cfwf/e"t :jf:Yo

ufpFkflnsf If]qsf] :jf:Yo ;+:yf, k"jf{wf/, hg;lSt ;lxt :jf:Yo cj:yfsf] ljZn]if0f u/L ;+efjgf, ;d:of Pj+

;Defjgf÷cj;/ pkof]usf] /0fgLltnfO{ b]xfo adf]lhd k|:t't ul/Psf] 5 .

;Defjgf ;d:of r'gf}tL pkof]u /0fgLlt

– ^ j6f :jf:Yo rf}sL

pknAw /x]sf]

– () k|ltzteGbf a9L

kbdf :jf:YosdL{ kbk"lt{

– :jf:Yo ;+:yfsf nflu k"jf{wf/,

;'ljwf, pks/0f, ;fdfu|Lsf] sdL

– :jf:Yo ;]jfsf] nflu k|of{Kt

hg;lStsf] sdL

– dfkb08cg';f/ ;a} :jf:Yo rf}sLx¿sf nflu

cfjZos ejg, 3]/faf/, pks/0fsf] Joj:yf ug{]

– :jf:Yo If]qdf sfd ug{] /fli6«o cGt/f{li6«o ;+:yfsf]

;|f]tsf nflu ufpFkflnsfn] ;dGjo / ;xhLs/0f

;Defjgf tyf cj;/ ;d:of tyf r'gf}tL pkof]u /0fgLlt

– df=lj= ^ dflj /

cfwf/e"t @) j6f,

!! db/;f / #*

afn ljsf; s]Gb|

/x]sf]

– g]kfnu~hdf /x]sf]

pRr tyf k|fljlws

lzIffdf lgs6td

ef}uf]lns b'/L tyf

;xh kx'Fr /x]sf]

– !#* k'?if lzIfs /

!$^ dlxnf lzIfs

lzIfs /x]sf]

– ljBfnodf

cfwf/e"t k"jf{wf/

lgdf{0f tyf

Joj:yfkgdf

cu|;/ x'Fb} uPsf]

– ;Lldt ljBfnodf

eg] klg v]n

d}bfgsf] pknAwtf

x'g'

– kof{Kt ;+Vofdf ljBfno ejgsf]

sdL

– ljBfnox¿df afnd}qL, 5fqfd}qL,

ckf+ud}qL k'jf{wf/sf] sdL

– vfg]kfgL ;'ljwfsf] sdL

– l;sfO pknAwL b/, lg/Gt/tf b/

/ lzIfs tyf ljBfyL{ lgoldttfdf

sdL

– u'0f:t/Lo lzIffsf nflu ;'ljwf,

k|ljlw, k"jf{wf/ / hg;lStdf sdL

– :yfgLo kf7\oqmd tof/Lsf] sdL

– ;fd'bflos ljBfnodf hg

ljZjf;sf] sld

– cltl/St s[ofsnfksf] cfof]hgf /

lgoldttfdf sdL

– pRr lzIffsf] nflu :yfgLo:t/df

k"jf{wf/ / kx'Frsf] sdL

– ckf+utf ePsf JolStsf nflu >f]t

sIffsf] sdL

– z}lIfs jftfj/0fsf nflu k|ofKt

k|f]T;fxgsf] sld

– :yfgLo ;/sf/, k|b]z ;/sf/ tyf ;+3;+:yf /

;d'bfo;Fusf] ;xsfo{df ljBfno ejg lgdf{0fsf nflu

;|f]tsf] Joj:yf ug{]

– ljBfno ejgsf] Kofs]hdf zf}rfno, vfg]kfgL,

tf/af/sf] clgjfo{ Joj:yf ug{]

– ljBfno tyf b/aGbL ;dfof]hg u/L lzIfssf]

pknAwtf a9fpg] ;fy} b/aGbL yksf nflu k|b]z /

;+3Lo ;/sf/;Fu kxn ug{]

– lzIfs tflndsf] Joj:yf ug{]

– cg'udg tyf d"Nof+sgnfO{ ;xeflutfd"ns /

k|efjsf/L agfpg]

– lzIf0f l;sfOdf cfw'lgs k|ljlw leqØfpg]

– ljBfyL{ pkl:yltnfO{ ufpFkflnsfsf] ;]jf k|jfx;Fu

cfj4 ug{]

– :yfgLo ;d'bfo tyf :yfgLo ;/sf/;Fu ;dGjo

;xsfo{ u/L v]n d}bfg lgdf{0f ug{]

– lzIff If]qsf] ljsf;sf nflu o; If]qdf sfd ug{]

;+3;+:yf;Fu ;dGjo / ;xsfo{ ug{]

– dfWoflds ljBfnodf ljB'lto k':tsfno /

k|of]uzfnfsf] Joj:yf ug]{

– ckf+utf ePsf JolStsf nflu >f]t sIff ;+rfng ug]{

tyf lgz'Ns lzIff gLltnfO{ k"0f{ ?kdf sfof{Gog ug]{

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

10

;Defjgf ;d:of r'gf}tL pkof]u /0fgLlt

ePsf]

– g]]kfnu~hsf] ljz]if1

:jf:Yo ;]jf;Fu ;xh

kx'Fr

– :jf:Yo rf}sLx¿df

dft[lzz' :jf:Yo, vf]k,

kl/jf/ lgof]hg, lgz'Ns

cf}ifwL ;]jf pknAw x'g'

– dft[d[To'b/ sd x'Fb} uPsf]

– /f]uJofwsf] k|sf]k sd

/x]sf]

– :jf:Yo rf}sLdf ljif]z tyf h?/L

;]jfx¿ h:t} RUTF -s'kf]if0f

ePsf afnaflnsfx¿sf nflu_

;]jf, ;'/lIft ue{ktg ;]jfsf]

sdL

– :jf:YosdL{sf nflu Ifdtf

ljsf;sf cj;/df sdL -SBA, Implant, IUCD, bGt ;]jf_

gePsf]

– kl/jf/ lgof]hgsf ;fwgsf] k|of]u

b/df sdL

– :jf:Yo ;DaGwL r]tgf tyf

:j:Yo hLjg z}lnsf] cjnDagdf

sdL

– vfg]kfgLdf cf;{lgssf] dfqf

pRr /xg'

ug{]

– ;a} :jf:Yo ;+:yfx¿df ;'/lIft vfg]kfgLsf] Joj:yf

clgjfo{ ug{]

– ;a} :jf:Yo ;+:yfx¿df yk ;]jf lj:tf/ ug{]

– :jf:YosdL{ tyf sd{rf/LnfO{ tflnd

cfjZostfcg';f/ pknAw u/fpg] / l;s]sf] l;k

Jojxf/df Nofpg] s'/f ;'lglZrt ug{]

– k|To]s jif{ k"0f{ vf]ksf nflu afnaflnsfsf] line listing ug{]

– hg :jf:Yo, kl/jf/ lgof]hg / ;/;kmfO ;DaGwL

k|rf/ k|;f/d"ns sfo{qmdx¿ ;~rfng ug{]

– kof{j/0fLo :jR5tf;DaGwL gLlt / sfo{qmdx¿

th'{df / sfof{Gjog

– cf;{lgs Go'gLs/0fsf] sfo{ ;~rfng ug]{

u. vfg]kfgL tyf ;/;kmfO{

ufpFkflnsf If]qsf ;a{} 3/df e"ldut kfgLnfO{ pkof]u ug]{ k|rng /x]sf] 5 . ;a} 3/df zf}rfno gePsf] /

;/;kmfO{ ;DaGwL r]tgfsf] cefj /xg'n] o; If]qsf ;d:ofsf ?kdf /x]sf b]lgG5 . vfg]kfgL tyf ;/;kmfOsf

If]qsf ;Defjgf, ;d:of tyf rgf}lt / pkof]usf] /0fgLltnfO{ b]xfo adf]lhd k|:t't ul/Psf] 5 .

#. ;fdflhs ;dfj]zLs/0f tyf ;'/Iff

;fdflhs ljsf; cGtu{t ;dfj]zLs/0f tyf ;fdflhs ;'/Iff pkIf]qsf] cj:yf ljZn]if0f u/L ;+efjgf tyf cj;/,

;d:of Pj+ ;Defjgf÷cj;/ pkof]usf] /0fgLltnfO{ b]xfo adf]lhd k|:t't ul/Psf] 5 .

;Defjgf cj;/ ;d:of r'gf}tL pkof]u /0fgLlt

– nlIft ju{sf] ;r]tgf a9\b}

uPsf] tyf ;Ful7t x'Fb}

uPsf]

– nlIft ju{sf] kIfdf

;+ljwfgdf Joj:yf ePsf]

– ;fdflhs ;'/Iff eQfdf

ljz]if Joj:yf ePsf]

– ;dfg'kflts

– n}lus tyf hftLo lje]b

sfod /x]sf]

– lgod sfg'gsf] k|efjsf/L

sfof{Gjogdf sdL

– k/Dk/fut ;Lksf] ;+/If0f /

Joj:ffoLs/0fdf sdL

– lg0ff{os txdf

;dfj]zLs/0fdf sdL

– ufpFkflnsfn] blnt ju{sf] Ifdtf clej[l4sf nflu

r]tgfd"ns / cGo sfo{qmdx¿ ;~rfng ug{]

– gLltut Joj:yfx¿sf] sfof{GjognfO{ ufpFkflnsfsf]

;]jf k|jfx;Fu cfj4 ug{]

– ckf+u, blnt / 5fqfx¿sf nflu pRr lzIffsf] nflu

5fqj[lQsf] Joj:yf ug{]

– ufpFkflnsfcGtu{sf ljBfnox¿df clgjfo{ Ps blnt

lzIfssf] Joj:yf ug{]

;Defjgf cj;/ ;d:of r'gf}tL pkof]u /0fgLlt

– vfg]kfgLsf] ?kdf e"ldut kfgLsf]

pkof]u / ;xh kx'Fr

– zf}rfno lgdf{0fsf] qmd al9 /x]sf]

– vfg]kfgL tyf ;/;kmfOsf]

If]qdf;+:yfx¿sf] ;xof]udf

;~rflnt sfo{qmd ;~rfngdf

/x]sf]

– :jR5 vfg]kfgL pknAwtf / kx"Frdf

sdL

– Joj:yfkgsf] sdL

– JolStut ;/;kmfOdf sdL

– ;/;kmfO ;DaGwL r]tgfsf] sdL

– Knfl:6s / l;;fhGo kmf]xf]/sf]

Joj:yfkgdf sdL

– v'nf lbzfd'Qm If]qsf] sfof{Gjogdf

sdL

– g]kfn ;/sf/ / u};;x¿;Fusf]

;xsfo{df :jR5 vfg]kfgL cfof]hgfx¿

;~rfng ug{]

– cf;{lgssf] k|efj sd ug{ a}slNks

pkfosf] cjnDag ug'{

– ;/;kmfO clej[l4 ;DaGwL r]tgfd"ns

sfo{qmdx¿ ;~rfng ug{]

– ;f}rfno gePsf 3/kl/jf/df ;f}rfno

lgdf0f{ / pkof]unfO{ clgjfo{ ug]{

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

11

;Defjgf cj;/ ;d:of r'gf}tL pkof]u /0fgLlt

;dfj]zLs/0fsf] Joj:yf

ePsf]

– ljBfnodf blnt, ckf+u

tyf 5fqsf] nflu k|f]T;fxg

ePsf]

– dlxnf tyf ckf+utf ePsf]

JolStsf] gfddf hUuf kf;

ubf{ @% k|ltzt /fhZjdf

5'6

– ;dfg'kflts

;dfj]zLs/0fsf] Joj:yf

ePsf]

– jfn ljjfx / ax'ljjfx

cGTosf nflu sfg'gL

Joj:yf ePsf]

– jfnjflnsfsf] lxtdf

jfnSnj u7g / jfnd}qL

kl/j]zsf] lgdf{0fdf sfo{x?

xg] u/]sf]

– ;fj{hlgs oftfoftsf]

l6s6df ckf+u,

h]i6gful/snfO{ 5'6sf]

Joj:yf ePsf]

– Ho]i7 gful/sx¿df

hLjgel/sf] cg'ejaf6 y'k|}

1fg, ;Lk ePsf]

– ckf+utf ePsf

:jfjnDagsf] nflu

OR5f;lSt /x]sf]

– ckf+utf ePsf

afnaflnsfsf nflu

lhNnfdf tLgj6f ;|f]t

sIffsf] Joj:yf ePsf]

– blntx¿ cfly{s /

z}lIfs?kdf

d'nk|jflxs/0fdf sdL

– 3/]n' lx+;f / s'k|yfsf] cGTo

gx'g'

– dlxnf ax'sfo{ af]emdf

/x]sf]

– cfly{s tyf ;fdflhs

If]qdf dlxnf, blnt,

ckf+utf ePsf JolStsf]

;xefuLtfdf sld x'g'

– ckf+u tyf dlxnfdf

cfTdljZjf; / cfTdlge{/sf]

sdL

– jfnd}qL Jojxf/ /

k"jf{wf/sf] sdL

– ;fdflhs ;'/Iff eQf ;xh

pknAwtfdf sdL

– h]i7 gful/ssf] hLjg

ofkgsf] ;xhtfdf sdL

– Ho]i7 gful/sx¿df /x]sf]

1fg, ;Lk gofF kL+9Ldf

x:tfGt/0fdf sdL

– km/s Ifdtf ePsf JolStsf

nflu pko'Qm k|f]T;fxg /

cj;/x¿ sdL

– jfnd}qL tyf ckf+ud}qL

k"jf{wf/sf] sdL

– ckf+u kl/ro kq ljt/0f

k|s[of hl6n x'g'

– ;fj{hlgs :yndf x'g] e]befjsf] cGTo ug]{

– blnt ;d'bfosf nflu cfod"ns sfo{qmdx¿

;~rfng ug{]

– blnt, ckf+unufot ;a} cgfy afnaflnsfnfO{

ufpFkflnsfn] ;+/If0fsf] Joj:yf ug{]

– n}+lus tyf hftLo lje]b cGTosf nflu ;+ljwfg

sfg'g adf]lhd :yfgLo ;/sf/n] s8f sf/afxLsf]

Joj:yf ug{] tyf ufpFkflnsfsf] Goflos ;ldltnfO{

k|efjsf/L agfpg]

– ;fdflhs sfo{df dlxnf ;xeflutfsf] nflu

k'?ifx¿nfO{ k|f]T;fxg ug{]

– lx+;f lkl8t dlxnfsf nflu ;'/lIft cfjf;sf] lgdf{0f

ug]{

– n}lu+s ;dfgtfsf nflu 6f]n:t/df cfdf ;d'xsf]

u7g / k'g{u7g ul/ kl/rfngnfO{ k|efjsf/L u/fpg]

– clt ljkGg kl/jf/nfO{ cfod"ns tyf ;Lkd"ns

sfo{qmddf ;+nUg u/fpg]

– afnd}qL z}lIfs k"jf{wf/sf] lgdf{0f ug]{

– afn ljjfx / jfn lx+;fnfO{ cGTo ug{ kxn ug]{

– Ho]i7 gful/sx¿sf nflu :yfgLo ;/sf/n] j[4

cf>dsf] Joj:yf ug{]

– Ho]i7 gful/sx¿sf] ;Ddfg tyf cg'ej cfbfg

k|bfgsf] cj;/ ;[hgf ug]{

– ;fdflhs ;'/Iff eQf ;xh x'g] :yfgdf vftf vf]Ng] /

eQf lbg] Joj:yf ldnfpg]

– ;fdflhs ;'/Iff eQfsf] ;'ljwfaf6 al~rt ePsf

;a}nfO{ eQf pknAw u/fpg kxg ug]{

– ;a} ckf+ux¿nfO{ pko'Qm ;Lkd"ns tflndsf]

Joj:yf ug{]

– ckf+usfnflu cfly{s, z}lIfs tyf ;fdflhs If]qdf

k|f]T;fxg ug]{

– ckf+ud}qL k"jf{wf/ lgdf{0fnfO{ k|f]T;fxg ug]{

ª. snf, ;+:s[lt, zflGt ;'/Iff, d]nldnfk

ufpFkflnsf If]qsf] ;fdflhs ljsf; cGtu{t snf ;F:s[lt / d]nldnfk pkIf]qsf] cj:yf ljZn]if0f u/L ;+efjgf

tyf cj;/, ;d:of Pj+ ;Defjgf÷cj;/ pkof]usf] /0fgLltnfO{ b]xfo adf]lhd k|:t't ul/Psf] 5 .

;Defjgf cj;/ ;d:of r'gf}tL pkof]u /0fgLlt

– snf, efiff, ;+:s[lt ;+/If0fsf nflu

;+ljwfgdf Joj:yf ePsf]

– ;+:s[lt ljBdfg ePsf] -d]nf

:yflgo gfr, lj/fxf ufgf _

– k|x/L rf}sL /x]sf]

– snf, ;+:s[ltsf] ;+/If0fsf] sdL

– k'/ftflTs tyf P]ltxfl;s j:t'

:ynsf] ;+/If0f / cWoogdf

sdL

– snf tyf ;+:s[ltsf] ;+/If0f ug]{

;+/rgfTds Joj:yfsf] sdL

– :yfgLo :t/df ljBdfg snf, ;+:s[ltsf]

;+/If0fsf nflu ;/f]sf/jfnf ;a};Fu kxn

ug{]

– :yfgLo ;+:s[ltsf] ;+/If0f / k|j4{gsf nflu

:yfgLotxdf ;+oGq tof/ ug]{

– :yfgLo ;/sf/af6 efiff ;+j4{gdf hf]8 lbg]

-kqklqsf, k':ts, cg';Gwfg_

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

12

r. o'jf tyf v]ns"b

;fdflhs ljsf; cGtu{t o'jf tyf v]ns"b pkIf]qsf] cj:yf ljZn]if0f u/L ;+efjgf tyf cj;/, ;d:of Pj+

;Defjgf÷cj;/ pkof]usf] /0fgLltnfO{ b]xfo adf]lhd k|:t't ul/Psf] 5 .

;Defjgf cj;/ ;d:of r'gf}tL pkof]u /0fgLlt

− o'jfsf] ;[hglzntf, pTkfbg

/ ?kfGt/0fdf of]ubfg /x]sf]

− v]n If]qdf ljljlws/0f /

:t/Ls/0f x'Fb} uPsf]

− v]nk|lt o'jf k':tfsf] nufj

a9L x'g' tyf If]qLo:t/sf

v]nf8L /x]sf]

− v]ns'b If]qsf nflu /fHon]

lj:tf/} dxTj lbFb} uPsf]

− /f]huf/Lsf cjz/df

sld

− pko'Qm v]n d}bfgsf]

sdL

− v]n k|lzIf0fsf] sdL

− lgoldt v]ns'b

k|ltof]lutfsf] sdL

− v]n If]qdf k|f]T;fxgsf]

sdL

− v]ns'bsf]

Joj;flostfdf sdL

− o'jf :j/f]huf/sf nflu tflnd tyf cj;/sf] ;[hgf ug]{

− ufpF:t/Lo tyf j8f:t/Lo v]n d}bfgsf] Joj:yf ug{]

− lgoldt v]ns'b k|ltof]lutfsf nflu lghL If]q / ;+3

;+:yfx¿;Fu ;dGjo ug{]

− ;+3Lo tyf k|b]z ;/sf/ / u};;;Fu ;dGjo / ;xsfo{

u/L v]ns'bsf k"jf{wf/sf lgdf{0f ug{]

− v]n k|lzIfssf] Joj:yf ug{]

2.3.3 k"jf{wf/ ljsf;

ufpFkflnsfsf] ;8s tyf k'n, emf]n'+u] k'n, ejg tyf ;x/L ljsf;, phf{, n3' tyf ;fgf hnljB't, j}slNks phf{,

;~rf/ ;DaGwL lzif{sx?df ljZn]if0f u/L ;+efjgf, ;d:of tyf ufpFjf;Ln] rfx]sf] ljsf;sf] cj:yfnfO{ b]xfo

adf]lhdsf] tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .

tflnsf 2 M k"jf{wf/ ljsf; s. ;*s, k'n / oftfoft

k"jf{wf/ ljsf; cGt/ut ;8s tyf oftfoft pkIf]qsf] j:t'l:ylt ljZn]if0f o; pk lzif{sdf ul/Psf] 5 .

k"jf{wf/sf] ;Defjgf, ;d:of / pkof]u /0fgLltnfO{ b]xfocg';f/ tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .

v. cfjf;, j:tL ejg / ahf/

k"jf{wf/ ljsf; cGtu{t cfjf;, ejg tyf j:tL ljsf; pkIf]qsf] j:t'l:ylt ljZn]if0f b]xfocg';f/ tflnsfdf

k|:t't ul/Psf] 5 .

;Defjgf cj;/ ;d:of r'gf}tL pkof]u /0fgLlt

− ufpFkflnsf leq s'n ;8s ;~hfnsf] nDafO{

!**=^@% lsnf]ld6/ dWo ## lsld sfnf]kq]

;8s /x]sf]

− ;8s lgdf{0fsf nflu sRrf kbfy{ 9'+uf, afn'jf

:yfgLo :t/df pknAw ePsf]

− oflGqs k4ltaf6 ;8s lgdf{0f ug{ PS;fe]6/,

a'N8f]h/x¿ / >ddf cfwfl/t lgdf{0f ug{

hgzlQm pknAw ePsf]

− k/Dk/fut ?kdf lgdf{0f / ;+/If0f /x]sf k}bn

af6f]x? /x]sf]

− ;8s oftfoft ;''ljwfsf] ;xh

pknAwtf, kx'Fr / u'0f:t/Lotfdf

sdL

− ;8ssf] dfkb08 lgwf{/0f /

kfngfdf sld

− ;fj{hlgs oftfoftdf kx'Frsf]

sdL

− k}bn af6f] tyf ;8s k"jf{wf/sf]

;+/If0f / lbuf]kgfdf sdL

− ljBfdfg ;8snfO{

:t/f]GgtL tyf ;8s

;'ljwf gk'u]sf] :yfgdf

;8s k"jf{wf/sf] lj:tf/

ug]{

− ;8s ;'ljwfsf]

:t/Lotfsf nflu

ljZj;gLo ;xfos

k"jf{wf/sf] lgdf{0f ug]{ -

sNe6{, k'n, shj]_

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

13

;Defjgf cj;/ ;d:of r'gf}tL pkof]u /0fgLlt

– ufpF sfo{kflnsfsf]

sfof{no / j8f

sfof{nosf nflu ejg

/x]sf]

– ejg dfkb08 /

gS;fkf; lgodfjnL

tof/L ;DaGwL

sfo{kflnsfaf6 lg0f{o

ePsf]

– :yfgLo :t/df

ahf/x? /x]sf] /

lj:tf/ x'Fb} uPsf]

– kSsL 3/sf] lgdf{0f

a9\b} uPsf]

– ahf/ s]Gb|df k|d'v tyf ;xfos

k"jf{wf/sf] sld

– ejg lgdf{0f dfkb08sf]

cfjZos sfg"gL tyf gLltut

Joj:yf / ;f]sf] kl/kfngfdf

sdL

– e"sDk k|lt/f]wL ejg lgdf{0f

tyf ;f] ;DaGwL ;r]tgf tyf

hfgsf/Ldf sdL

– ufpF sfo{kflnsf / j8f

sfof{nodf cfjZos k"jf{wf/sf]

sld

– PsLs[t j:tL ljsf;sf] sld

– ;8s, gfnL, kflsË:yn, ;fj{hlgs zf}rfno, ;6/,

;+sng tyf ljt/0f s]Gb|, xl/ofnL If]q / v'Nnf:yfg

;lxt ahf/ s]Gb| Jojl:yt ug]{

– xl/ofnL tyf dgf]/~hg kfs{;lxt lgdf{0f ug]{

– ;fd'bflos ejg;lxt ;'/lIft cf>o:yn lgdf{0f ug]{

– PsLs[t ;]jf k|jfx;lxtsf] ufpF sfo{kflnsf ejg /

j8f sfof{no ejgx¿ lgdf{0f ug]{

– ufpF÷j:tLdf kfs{ / ;'/lIft v'Nnf If]q]sf] Joj:yf ug]{

– k|fljlws, lgdf{0f Joj;foL / l;sdL{, 8sdL{sf nflu

e"sDk k|lt/f]wL k|ljlw tyf lgdf{0f ;DaGwL tflnd k|bfg

ug]{

– gS;f kf;, e"sDk k|lt/f]wL lgdf{0f, ;8s clwsf/ If]q /

dfkb08af/] ;r]tgf sfo{qmd ;~rfng ug]{

u. ljB't tyf j}slNks phf{

k"jf{wf/ ljsf; cGt/ut ljB't tyf j}slNks phf{ pkIf]qsf] j:t'l:ylt ljZn]if0f b]xfocg';f/ tflnsfdf k|:t't

ul/Psf] 5 .

;Defjgf cj;/ ;d:of r'gf}tL pkof]u /0fgLlt

− ;a} j8fdf ljB't ;]jf k'u]sf

− aQL afNg] phf{sf] ?kdf ljB't, dl6\6t]n / ;f]nf/sf]

pkof]u x'g] u/]sf]

− vfgfsf] nflu bfp/fsf] pknAwtf / pkof]usf]

clwstf

− uf]j/ Uof; nufotsf] :jR5 phf{sf] pkof]udf j[l4

− ljB't ;]jfsf]

ljZj;lgotfdf sld

/x]sf]

− :jR5 phf{sf] pkof]udf

sdL

− k/Dk/fut >f]tdf vfgf

ksfpg] phf{sf] lge{/tf

− j}slNks phf{ k|jw{g tyf

lj:tf/sf nflu ;r]tgf

sfo{qmd ;~rfng tyf

k|f]T;fxg cg'bfg k|bfg ug]{

− gljs/0fLo phf{sf] pTkfbg

/ pkof]udf j[l4 ug]{

3= ;"rgf / ;+rf/ k|ljlw

k"jf{wf/ ljsf; cGt/ut ljB't tyf j}slNks phf{ pkIf]qsf] j:t'l:ylt ljZn]if0f b]xfocg';f/ tflnsfdf k|:t't

ul/Psf] 5 .

;Defjgf cj;/ ;d:of r'gf}tL pkof]u /0fgLlt

− df]jfOn kmf]g ;]jfsf

pknAwtf

− ufpF sfo{kflnsf sfof{no

df OG6/g]6 ;]jf pknAw

tyf ;~rfngdf /x]sf]

− 6]lnlehg, PkmPd tyf

kqklqsfsf] ;xh

pknAwtf / ufpFkflnsfsf

ultljlw, hfgsf/L k|sfzg

/ k|;f/0f e}/x]sf]

− cfw'lgs ;+rf/ ;'ljwfdf kx'Frsf]

sld -OG6g]6 / 6]lnlehg ;xh

kx'Fr gePsf], j8f sfof{no, :jf:Yo

;+:yf, ljBfno, s[lif tyf kz' ;]jf

s]Gb|x¿df OG6/g]6 ;]jf pknAw

gePsf], ufpF sfo{kflnsf

sfof{nodf OG6/g]6sf] Ifdtf

sdhf]/ /x]sf]_

− ;+rf/ dfWofdsf] pkof]udf sdL

− kqklqsfsf] k|sfzg / pkof]udf

− j8f sfof{no, :jf:Yo ;+:yf, s[lif tyf kz'

;]jf s]Gb|x¿ / dfljx¿df OG6/g]6 ;]jf

pknAw h8fg ug]{

− JolQmut 36gf btf{, ;fdflhs ;'/Iff nut

cgnfO{g k|0ffnLaf6 ;~rfng ug]{

− k|f]kmfOn, of]hgf, lhG;L ;DaGwL ;ˆ6j]o/,

l8lh6n gf]l6; af]8{, df]jfOn PK; tof/ u/L

;~rfng ug]{

− ;fd'bflos PdPd /]l8of] :yfkgf ug]{

− ;"rgf k|ljlwsf] k|of]uaf/] kbflwsf/L tyf

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

14

2.3.4 jg, jftfj/-f tyf ljkb\ Joj:yfkg

ufpFkflnsf leqsf] jg, jftfj/0f tyf h}ljs ljljwtf, jftfj/0f tyf kmf]xf]/ d}nf Joj:yfkg, hnfwf/ tyf e"ld

;+/If0f, ljkb\ hf]lvd Joj:yfkg If]qx¿sf] ;+efjgf, cj;/, ;d:of, r'gf}tL tyf pkof]u /0fgLltx¿ b]xfocg';f/

k|:t't ul/Psf] 5 M

tflnsf 3 M k"jf{wf/ ljsf; (;+efjgf, ;d:of tyf ufp“jf;Ln] rfx]sf] ljsf;sf] cj:yf

s. jg / h}ljs ljljwtf

jg, jftfj/0f tyf ljkb Joj:yfkg cGt/ut jg tyf h}ljs ljljwtf pkIf]qsf] j:t'l:ylt ljZn]if0f b]xfocg';f/

tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .

;Defjgf ;d:of ;Defjgf pkof]u /0fgLlt

– !! Jf6f @^%@=# x]S6/ ;fd'bflos

jg tyf ! j6f gLlh jg !) x]S6/

;lxt @^^@=# x]S6/ jg /x]sf]

– l;;d, t]b' tyf ;fnsf ?vx¿

/x]sf]

– ljleGg k|hfltsf h6La'6L pknAw

ePsf]

– kmlg{r/ pBf]usf nflu k|;:t sf7

pknAw /x]sf]

– jghGo pTkfbgx¿ -sf7f,

hl8a'6L, bfp/f, ;fnsf kftx¿,

af; pknAw /x]sf]

– ljleGg k|hfltsf hgfj/ tyf

r/fr'?u+Lx¿ /x]sf] -af3, lrt'jf,

afb/, aFb]n tyf cGo nf]kf]Gd'v

r/f cflb_

– jg pkef]Stf ;ldlt /x]sf]

– h}ljs ljljwtf tyf jg

;+/If0fdf sld

– Jojl:yt kz'kfngsf]

sld - v'nf rl/r/0f

– ;fj{hlgs hUufsf]

;+/If0fdf sld

– nf]kpGd'v kG5L tyf

hgfj/sf] k|fs[lts

jf;:yfgsf] sld

– jg If]qsf] lj:tf/df sdL

– jg k}bfjf/sf] lbuf]

pkof]udf sld

– jg pkef]Stf ;ldlt

;lqmotfdf sld

– jg If]qsf] n]vf k|0ffnL

Joj:yfkgdf sld

– jg k}bfjf/sf] pkof]u /

Joj:yfkgdf sld

– jg hu+n ;+/If0f ug{ jg pkef]Stf ;ldltnfO{

s[oflzn u/fpg]

– lgoldt j[Iff/f]k0f / jgsf] ;+/If0fnfO{ Jojl:yt

ug{]

– hUuf olsg u/L jg cltqmldt /f]Sg]

– ax'pkof]uL hfthfltsf] la?jfsf] nflu g;{/L

:yfkgf ug{]

– hf]lvd If]q klxrfg u/L 3]/faf/ Pj+ ;+/If0f ug{]

– ;DalGwt lj1af6 klxrfg u/fO{ hl8a'l6sf]

Joj;flos v]tL ug{]

– h}ljs ljljwtfnfO{ ;+/If0f ug]{ pkfosf] vf]HfL tyf

sfof{Gjog ug]{

– hl8a'l6 pTkfbg / ;+sngnfO{ Jojl:yt ug]{

– jg k}bfj/ / hl8a'6Lsf] ahf/ k|jw{g ug]{

– pkef]Stf ;ldltsf kbflwsf/Lx¿sf] nflu Ifdtf

ljsf;, n]vf Joj:yfkg tflnd ;~rfng ug]{

– pkef]tmfx¿nfO{ ;Lkd'ns tyf hLljsf]kfh{g

;DjGwL sfo{qmd ;~rfng ug]{

v. e"ld tyf hnfwf/ ;+/If-f

jg, jftfj/0f tyf ljkb\cGt/ut e" tyf hnfwf/ joj:yfkg pkIf]qsf] j:t'l:ylt ljZn]if0f b]xfocg';f/

tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .

sdL

− ;"rgf k|ljlw ;DaGwL k|ofKt 1fg /

hfgsf/Ldf sdL

sd{rf/Lsf nflu Ifdtf ljsf; tflnd

;~rfng ug]{

− kbflwsf/L tyf ;]jfu|fxL ;+jfb sfo{qmd

;~rfng ug]{

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

15

;Defjgf, cj;/ ;d:of, r'gf}tL pkof]u /0fgLlt

− /fKtL gbL 8'8'jf

gfnf nufotsf

tyf cGo ;fgf

vf]nfx¿

− jg If]qsf]

pknAwtf tyf

;+/If0fsf nflu

;fd'bflos,

sa'lnotL tyf

/fli6«o jg

Joj:yfkg

sfof{Gjogdf /x]sf]

− tfn jf kf]v/L /x]sf]

− hldg / hnfwf/ If]qsf] plrt ;+/If0fsf]

sld

− hnpTkGg k|sf]k tyf e"Ifodf lgoGq0fdf

sld

− ;fj{hlgs e"ldsf] nutsf] sld

− e"ld tyf hnfwf/ ;+/If0f ;+DaGwL gLltut

Joj:yfsf] sld

− h}ljs ljljwtfsf] ;+/If0f -r/fr'?+uL /

hLjx¿sf] plrt ;+/If0f gePsf] . t:s/L /

lzsf/L ePsf]_

− glb s6fg / 8'jfgsf] ;d:of /x]sf]

− gbL, hnfwf/ If]q tyf e"ldsf] lj:t[t

j:t'l:ylt ljj/0f tof/L ug{]

− gbL s6fg tyf ;Dj]bgzLn If]qsf]

klxrfg ug]{

− df5fsf e'/f pTkfbg ;lxt df5fkfng

Joj;fo k|j4{g ug]{

− tf/ hfnL, t6aGw, j[Iff/f]k0f ug]{

− kfs{ If]q tyf ko{6sLo If]qsf] lgdf{0f ug]{ .

− gbL lgoGq0f tyf dd{t ;Def/ -afof]

Ol~hlgol/Ë sfo{_ ;~rfng ug]{

u. jftfj/-f tyf :jR%tf

jg, jftfj/0f tyf ljkb\ cGtu{t jftfj/0f pkIf]qsf] j:t'l:ylt ljZn]if0f b]xfocg';f/ tflnsfdf k|:t't ul/Psf]5

.

;Defjgf ;d:of ;Defjgf pkof]u /0fgLlt

− jg, h}ljs ljljwtfo'Qm

k|fs[lts :jR5 jftfj/0f

/x]sf]

− jftfj/0f ;DaGwL 1fgsf]

lj:tf/ ePsf]

− jgIf]q Jofks /x]sf]

− /fKtL gbL, 8'8'jf gfnf

nufotf vf]nf tyf

e"ldut hn pknAwtf

/x]sf]

− kmf]x/ Joj:yfkgsf] sld

− Knfl:6s / lz;f

hGokmf]x/sf] lgoGq0f /

Joj:yfkgdf sld

− ahf/ If]qdf kmf]x/ d}nf

Joj:yfkgsf] sld

− k"jf{wf/ lgdf{0fdf jftfj/0fLo

;jfnsf] p7fgdf sld

− jg ljgf;sf] /f]syfd /

lbuf] pkof]udf sld

− hgr]tgfsf] sld

− v'nflbzf d'St x'g g;s]sf]

− ahf/ s]Gb|x¿df ;fj{hlgs zf}rfnox¿sf] Joj:yf

ug{]

− ljBfno tyf ;/sf/L sfof{no xftfdf lgoldt

;/;kmfOsf] Joj:yf ug{]

− hgr]tgf sfo{qmd, kmf]xf]/ juL{s/0f tyf

Joj:yfkg;DaGwL sfo{of]hgf th'{df u/L nfu" ug{]

− k|To]s 3/w'/Ldf sDtLdf @ la?jf /f]Kg] cleofg

;~rfng ug{] . au}+rf / s/];faf/L k|j4{g ug{]

− ;'wfl/Psf] r'Nxf]nufot j}slNks pmhf{sf k|ljlwx¿

k|j4{g ug{], ;f}o{aQL lj:tf/ ug{]

− KNffli6s emf]nf tyf l;;fd'Qm ufpFkflnsf lgdf{0f

ug{]

3= ljkb

jg, jftfj/0f tyf ljkb\ cGt/ut ljkb Joj:yfkg pkIf]qsf] j:t'l:ylt ljZn]if0f b]xfocg';f/ tflnsfdf k|:t't

ul/Psf] 5 .

;Defjgf, cj;/ ;d:of, r'gf}tL pkof]u /0fgLlt

– PDa'n]G; Pj+

:jf:Yo ;+:yf

/x]sf]

– k|x/L rf}sL /x]sf]

– kof{Kt v'nf If]q

ePsf]

– ljkb\ k"j{tof/Lsf

nflu hfgsf/

JolSt /x]sf]

– ljkb\ k"j{tof/Ldf

sfd ug{ OR5's

– ljkb\ Joj:yfkg;DaGwL

1fg, ;Lksf] sdL

– e"sDk k|lt/f]wL 3/

lgdf{0fsf] cEof;df sld

– :jf:Yo ;+:yfsf] ;+Vof

tyf ltgdf pks/0f tyf

k"jf{wf/sf] sdL

– ljkb\ Joj:yfkgnfO{

d'nk|jflxsf/df sld

– p2f/sfo{df v6g]

hg;lStsf] sld

– ljkb\ k"j{tof/L, Go"gLs/0f, cfsl:ds p2f/, /fxtnufot ljkb\

Joj:yfkgsf ;a} cfofd ;d]6\g] u/L ljkb\ Joj:yfkg sfo{qmd

;~rfng ug{] . ljkb hf]lvdaf6 aRg] pkfosf] cEof; nufot

em6k6 emf]nf k|of]usf] tflnd ug]{

– ejg cfrf/ ;+lxtf sfof{Gjogdf Nofpg], ejgnfO{ e"sDk k|lt/f]wL

agfpg]

– ;a} ljBfno ejg ;anLs/0f u/L e"sDk k|lt/f]wL agfpg]

– ;'/Iff lgsfox¿df tflndk|fKt 6f]nL v6fpg ;DalGwt lgsfodf

;dGjo ug{]

– :jf:Yo ;+:yfsf] :t/f]GgtL;lxt k|To]s :jf:Yo rf}sLdf ! yfg

P]Da'n]G; Joj:yf ug{]

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

16

;Defjgf, cj;/ ;d:of, r'gf}tL pkof]u /0fgLlt

;+:yfx¿ /x]sf]

– ;j} e'efudf

e"Ifosf] k|efj sd

/x]sf]

– ljkb\ Joj:yfkgsf]

r]tgf lj:tf/

ePsf]

– ufpFkflnsfdf

ljkb\ Joj:yfkg

sf]ifsf] Joj:yf

ePsf]

– ;a} j8fdf PDa'n]G;sf]

pknAwtf / kx'Frsf] sdL

– cfsl:ds cf>o:ynsf]

sld

– hnpTkGg k|sf]kaf6 x'g]

Ifltsf] Go''lgs/0fdf sld

– e"ldsf] cJojl:yt /

j}1flgs pkof]usf sld

– h+unL hgfj/sf] cft+s

lgoGq0fdf sld

– cfktsfnLg k"j{tof/Lsf]

sdL

– x/]s a:tL lkR5] v'nf If]q tyf ;'/lIft cfjf; u[xsf] lgdf{0f ug{]

– gbL t6Lo If]qdf ;fO/g clb af9L k"j{;"rgf k|0ffnL sfof{Gjogdf

Nofpg]

– gbL lsgf/fdf tf/hfnL tyf afof]Ol~hlgol/ª ljlwaf6 t6aGwg

ug{]

– e"pkof]u gLlt / of]hgf sfof{Gjog ug]{ . hf]lvdo'Qm If]q ;+/If0f

ug{ lj:t[t cWoog k|ltj]bgsf cfwf/df sfo{of]hgf NofO{

sfof{Gjog ug{]

– ;8s lgdf{0f ubf{ e"uf]n / jftfj/0fLo ;e{]If0f u/L dfkb08 k"/f

u/]/ dfq lgdf{0f ug{]

– h+unL hgfj/sf] cft+s lgoGq0fsf nflu jg sfof{no;Fu ;dGjo

ug{]

– cfunfuL lgoGq0fsf nflu s[lqd cEof;x¿ ;~rfng ug{]

1.3.5 ;+:yfut ljsf; tyf ;'zf;g

ufpFkflnsfsf] sfg"g tyf gLlt th'{df / sfof{Gjog, ;+:yfut Ifdtf ljsf;, :yfgLo /fh:j tyf ;|f]t kl/rfng,

of]hgf tyf ;]jf k|jfx;DaGwL clwsf/ If]qx¿sf] ;+efjgf, ;d:of tyf ;+efjgf pkof]u /0fgLltnfO{ b]xfo

adf]lhsf] tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .

tflnsf 4 M ;'zf;g tyf ;+:yfut ljsf; (;+efjgf, ;d:of tyf ufp“jf;Ln] rfx]sf] ljsf;sf] cj:yf)

s. ;'zf;g, P]g, lgod tyf hjfkmb]lxtf

;'zf;g tyf ;+:yfut ljsf; cGt{ut ;'zf;g, P]g, lgod tyf hjfkmb]lxtf pkIf]qsf] j:t'l:ylt ljZn]if0f

b]xfocg';f/ tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .

;Defjgf, cj;/ ;d:of, r'gf}tL pkof]u /0fgLlt

− :yfgLo P]g lgod tyf

sfo{ljlwx¿ /x]sf] .

− cfof]hgf cg';f/

;fj{hlgs n]vf k/LIf0f

cEof; /x]sf]

− uf=kf=df Od]n OG6/g]6sf]

k|of]u ul/+b} cfPsf]

− Goflos ;ldlt u7g

ePsf]

− j]e ;fO6df uf=kf=sf

ultljlw, sfo{qmd, ah]6

tyf cGo hfgsf/L

lgoldt cWofjlws ug]{

u/]sf]

− uf=kf= s]Gb|, j8f tyf

ljifout zfvfx¿sf]

;]jfdf ;]jfu|fxL s]xL

xb;Dd ;Gt''i6 /x]sf]

− sfg"gL tyf gLltut ;+/rgfsf] sdL -

:yfgLo txsf] lhDd]jf/L jxgsf nflu

cfjZos s]xL P]g, lgod tyf

sfo{ljlwx¿ agfpg afFsL /x]sf]_

− k|efjsf/L ;]jf k|jfxsf] nflu ;+:yfut

k"jf{wf/, hg;lSt / cEof;sf] sdL -

;"rgf clwsf/L / u'gf;f] ;'Gg] clwsf/L

gtf]lsPsf], ;fj{hlgs ;'g'jfO k|fjwfg

cg';f/ k|efjsf/L tyf Jojl:yt

cEof;sf] sdL /x]sf], pkef]Qmf

;ldltx¿df ;fj{hlgs n]vf k/LIf0f

k|s[ofaf/] 1fg, ;Lksf] sdL / k|efjsf/L

tyf Jojl:yt cEof;sf] sdL /x]sf],

gful/s j8fkq gag]sf], ;fdflhs

hjfkmb]lxtf, kf/blz{tf;DaGwL sfo{ljlw

tyf k|efjsf/L cEof;sf] sdL ePsf],

ljut cf=j=sf -;fljssf uflj;_ s]xL

k]:sL km/\5\of}{6 tyf a]?h' c;'n

k|efjsf/L ?kn] x'g g;s]sf]_

− ;fdflhs hjfkmb]lxtf tyf

kf/blz{tf ;DaGwL sfo{ljlw

lgdf{0f tyf sfof{Gjog

− ;fj{hlgs ;'g'jfO Jojl:yt

ug]{

− pkef]Qmf ;ldltdf ;fj{hlgs

n]vf k/LIf0f;DaGwL Ifdtf

ljsf; tflnd sfo{qmd ug]{

− ;a} sfof{nox¿df gful/s

j8fkq tof/ u/L /fVg]

− sfo{ljlw agfO{ ;]jfu|fxLsf]

;Gt'li6 dfkg ug]{

− ;"rgf clwsf/L / u'gf;f] ;'Gg]

clwsf/L tf]Sg]

− k]:sL km/\5\of}{6 tyf a]?h'

c;'n ug{ k|efjsf/L

sfo{of]hgf lgdf{0f u/L

sfof{Gjog ug]{

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

17

;Defjgf, cj;/ ;d:of, r'gf}tL pkof]u /0fgLlt

− u'gf;f] k]l6sf;lxt lgoldt

u'gf;f] ;'gjfOsf] Joj:yf ug{]

v. ;+:yfut ;+/rgf tyf dfgj ;+zfwg

;'zf;g tyf ;+:yfut ljsf; cGtut ;+:yfut tyf dfgj ;+;fwg pkIf]qsf] j:t'l:ylt ljZn]if0f b]xfocg';f/

tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .

;Defjgf, cj;/ ;d:of, r'gf}tL pkof]u /0fgLlt

– ufpFkflnsf

sfof{no / j8f

sfof{nosf]

– j6} j8fdf

sDKo'6/ tyf

lk||G6/ k'u]sf] .

– ;xsf/L ;+:yf

/x]sf

– cfdf ;d"x /

s[ifs ;d"x

/x]sf

– uf=kf

sfof{nodf

OG6/g]6 ;'rf?

/x]sf]

– uf8L tyf

df]6/;fO{sn

/x]sf] -uf=kf= /

j8f

sfof{no;lxt_

– ufpFkflnsf tyf

j8f:t/Lo k"jf{wf/

tyf ;'ljwfdfsf]

sld

– ufpFkflnsf /

j8fdf hg;lStsf]

sld

– ;"rgf k|ljlwdf

kx'Frdf sld

– ;+u7g tyf

hg;lQm

Joj:yfkgdf sdL

– :yfgLo ;/sf/

;~rfng;DaGwL

hgk|ltlglw tyf

sd{rf/Lx¿df

;do ;fk]If tyf

cfjZostf cg';f/

1fg ;Lk tyf

;"rgf k|ljlwdf

sdL

– ;xsf/L, u};; /

;d'xsf] k|efjsf/L

;+rfngdf sdL

– Uff=kf= / j8f sfof{nosf] ;Dk"0f{ ;]jf k|jfxsf nflu hUufsf] Joj:yfkg u/L

ejg lgdf{0f ug]{ .

– Uff=kf=, ljifout zfvf tyf j8f sfof{nodf ejg lgdf{0f ug{sf ;fy} sfo{

sIfsf] plrt Joj:yfkg ug]{ .

– k"0f{sfnLg j8f ;lrj;lxt cfjZostf / b/aGbL cg';f/ sd{rf/L

Joj:yfkg ug]{

– :yfoL ;Fu7g rf6{ lgdf{0f ug]{ / ;f] cg';f/ zfvf u7g u/L sfo{ ljj/0f

tf]Sg] .

– ;a} j8f / ufkfdf ;efxn Jojl:yt ug]{

– ;a} j8f / ufkfdf sd{rf/L kbk"lt{sf] nflu kxn ug]{

– ;a} j8fdf 6]lnkmf]g / OG6/g]6sf] Joj:yf ug'{kg]{

– uf=kf= sfof{nodf OG6/g]6sf] :t/f]Gglt ug]{

– j8f ;lrjx¿sf] Ifdtf ljsf;sf -of]hgf / ah]6, ;"rgf k|ljlw, n]vf

k|0ffnL clen]vLs/0fsf nflu cfjZos sfo{qmd ug]{

– ufpF;efnfO{ Ifdtf ljsf; -:yfgLo ;/sf/ ;~rfng ;DaGwL k'gM, ;"rgf

k|ljlw_ ;DaGwL tflnd ;~rfng ug]{

– Goflos tyf ljifout ;ldltx¿sf] Ifdtf ljsf;sf nflu tflnd lbg]

– Goflos ;ldltsf] nflu O{hnf;sf] Joj:yf ug]{

– d]nldnfk ;DaGwL ;efnfO{ tflnd ;~rfngsf] Joj:yf ug]{

– hgk|ltlglwnfO{ ;"rgf k|ljlwsf] Ifdtf clej[l4 tflnd .

– k|To]s j8f / ufkfdf :jR5 vfg]kfgL tyf k"0f{ ;/;kmfO pGd'v u/fpg]

– ;xsf/Lx¿nfO{ ufkfsf] bfo/fdf Nofpg], sfo{ljlw lgdf{0f ug]{ / Ifdtf

ljsf; ;DaGwL tflndx¿ lbg] .

– cfdf ;d"x / :yfgLo ;+:yfx¿ Jojl:yt / ;lqmo agfpg sfo{ljlw lgdf{0f

ug]{ / Ifdtf ljsf; ;+aGwL tflndx¿ lbg]

u. ;|f]t kl/rfng

;'zf;g tyf ;+:yfut ljsf; cGtu{t :yfgLo ljQ tyf >f]t kl/rfng pkIf]qsf] j:t'l:ylt ljZn]if0f b]xfocg';f/

tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .

;Defjgf, cj;/ ;d:of, r'gf}tL pkof]u /0fgLlt

– cfGtl/s cfo ;+sng ePsf]

– ;+3Lo cg'bfg tyf k|b]zsf] cg'bfg ljQLo k|fKt

ePsf]

– ljleGg ljsf; ljifodf sfo{ ug{ ;fem]bf/x¿ /x]sf]

nufgL /x]sf]

– ;|f]t cg'dfg tyf ah]6 ;Ldf lgwf{/0f ;ldlt u7g

ePsf] .

– /fhZj k/fdz{ ;ldlt u7g ePsf] .

– ljsf; ;fem]bf/ ;+:yfn] ;dGjosf ;fy sfo{

– :yfgLo txsf] clwsf/

If]q cg';f/sf] cfGtl/s

cfo ;+sngdf sdL

-Joj;fo s/ ;+sng

ug{ g;lsPsf], ;DklQ

s/ ;a} j8fdf nfu" ug{

afFsL /x]sf], cfGtl/s

cfosf] nflu Jojl:yt

cWoog / k|If]k0f x'g

– cfGtl/s cfosf] ;Defjgfsf]

Jojl:yt cWoog / k|If]k0f ug]{ .

– s/sf] bfo/f km/flsnf] agfO{

gLltut ;'wf/ u/L cfGtl/s

cfodf j[l4 ug]{ .

– cfly{s P]g ;+zf]wg u/L cfGtl/s

;|f]tsf gofF ;|f]t / bfo/f yk

ug]{ .

– k|rlnt P]g adf]lhd cfGtl/s

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

18

;Defjgf, cj;/ ;d:of, r'gf}tL pkof]u /0fgLlt

ul//x]sf] .

– a}+s nufot ljQLo ;+:yfx¿;Fu ;xh kx'Frdf j[l4

ePsf]] .

– k|fs[lts ;|f]t laqmL -9'+uf, afn'jf, lu6L_ cfGtl/s

cfo ;+sng ug]{ u/]sf]

afFsL_

– cfGtl/s lgoGq0f

k|0ffnLsf nflu ;+/rgf

tyf sfo{ljlwsf] sdL

– ut cf=j=df a]?h'

km5f}{6df sdL

– /fh:j zfvfdf hg;lSt

tyf ;+:yfut

Joj:yfkgdf sdL

lgoGq0f k|0ffnLsf nfuL ;+/rgf

tyf sfo{ljlw tof/ kf/L nfu"

ug]{ .

– a]?h' Go"gLs/0fsf nflu gLlt tyf

sfo{qmd z"Go a]?h' x'g] Joj:yf

ug]{

– ;DklQ s/sf] tYof8\s ;+sng u/L

s/bftf;Fu cGt/lqmof ug]{

– /fh:j zfvf Jojl:yt ug]{,

sd{rf/L tf]Sg] / sfo{ljj/0f tof/

kfg]{

3. of]hgf Joj:yfkg

;'zf;g tyf ;+:yfut ljsf; cGt/ut of]hgf Joj:yfkg pkIf]qsf] j:t'l:ylt ljZn]if0f b]xfocg';f/ tflnsfdf

k|:t't ul/Psf] 5 .

;Defjgf, cj;/ ;d:of, r'gf}tL pkof]u /0fgLlt

− :yfgLo ;/sf/ zf;g ;~rfng P]g

@)&$ cg';f/ jflif{s ah]6 tyf

sfo{qmd th'{df ul/Psf]

− hg;+Vofsf] cfwf/df j8fdf ah]6

tf]Sg] u/]sf]]

− j:tL tx, j8f x'Fb} of]hgf 5gf}6

ug]{ u/]sf]

− ufpF j:t'ut ljj/0f tof/L

eO/x]sf]

− ah]6 tyf sfo{qmd th'{df ;ldlt

/x]sf]

− jflif{s ah]6 tyf sfo{qmd th'{df

x'g] u/]sf] . -;DaGwL sfo{ljlw

;+3+Lo ;/sf/af6 hf/L ul/Psf] .

gd'gf sfo{ljlw cg';f/_

− ljifout ;ldlt u7g ePsf]

− pkfWoIfsf] ;+of]hsTjdf

ufpkflnsf:t/ / j8f cWoIfsf]

;+of]hsTjdf j8f :t/df cg'udg

;ldlt u7g ePsf]

− pkef]Qmf ;ldlt kl/rfng sfo{ljlw

tof/ ePsf] .

− P]gsf] Joj:yf cg';f/ / ;+3Lo

;/sf/n] to u/] cg';f/sf] of]hgf

tyf ah]6 th'{dfsf] ;docg';f/

gePsf]

− Jfflif{s gLlt, sfo{qmd tyf ah]6

th'{df lgb]{lzsf :yfgLo kl/j]z

cg';f/ cBfjlw ug{ afFsL

− ljifout ;ldltdf bIftf / cg'ejsf]

sdL

− sfo{of]hgf th'{df u/L glthfd"ns

cEof;df sdL

− of]hgf th'{df tyf sfof{Gjogsf]

nflu sd{rf/Lsf] ;+Vof / 1fg ;Lkdf

sdL

− k|efjsf/L cg'udg tyf

;'k]l/j]If0f;DaGwL cg'udg ;ldltdf

sfo{of]hgf agfO{ cg'udg ug]{

cEof;df sdL

− pkef]Qmf ;ldlt kl/rfng sfo{ljlw

k"0f{ ?kdf sfof{Gjogdf sdL

− nfut cg'dfgsf] ljZj;gLotfdf

sdL

− P]g tyf sfo{ljlwsf] k|fjwfg cg';f/sf]

;do / klqmofd} k'/f ug]{ .

− jflif{s gLlt, sfo{qmd tyf ah]6

th'{df lgb]{lzsf cWofjlws u/L ;f]

cg';f/sf] hgk|ltlglw /

sd{rf/Lx¿aLr 5nkmn u/L

sfof{Gjog ug]{ .

− ljifout ;ldltnfO{ ;ldltsf] e"ldsf

/ sfo{ ;~rfng;DaGwL Ifdtf ljsf;

sfo{qmd th'{df ug]{ .

− sd{rf/Lx¿sf nflu jflif{s of]hgf

th'{df;DaGwL Ifdtf ljsf; sfo{qmd

;~rfng ug]{, sd{rf/L ;+Vof j[l4

ug]{ .

− cg'udg ;ldltdf sfo{of]hgf tof/

kf/L sfo{ ug{ cg'udg tyf

;'k/Lj]If0f;DaGwL ;ldltnfO{ Ifdtf

ljsf; sfo{qmd ;~rfng ug]{

− pkef]Qmf ;ldlt kl/rfng

sfo{ljlwaf/]df pkef]Qmf ;ldltnfO{

Ifdtf ljsf; tflnd cfof]hgf ug]{

− :ynut cWoogsf] cfwf/df nfut

cg'dfg tof/ ug]{

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

19

kl/R%]b 3

of]hgfsf] cjwf/-ff / k|f?k

3.1 ufp“ ljsf;sf] bL#{sflng ;f]rM

ufpFkflnsfsf] bL3{sfnLg ;f]r cfjlws of]hgf th{'df sfo{zfnf uf]i7Ldf ;xefuLx? aLrsf] 5nkmn, ljifolj1sf]

;'emfa tyf k/fdz{sf cfwf/df tof/ ul/Psf] ljsf;sf ;+efjgf, cu|0fL If]q, ufpFjf;Ln] rfx]sf] cj:yfnfO{ s]Gb|df

/fvL tof/ ul/Psf] 5 .

æpGgt s[lif, lzIff / k"jf{wf/, ;d[4L, / ;'zf;g 8'8'jfsf] cfwf/Æ

3.2 nIo tyf p$]Zo

ufpFkflnsfsf] ;dli6ut ljsf;sf nflu ufpFkflnsfsf] of]hgfa4, Gofof]lrt / lbuf] ljsf;sf] cfwf/ tof/ ug'{

d'Vo nIo lgwf{/0f ul/Psf] 5 . ;fy} o; of]hgfn] lgwf{l/t ljsf; nIo k|fKt ug{ b]xfocg';f/sf] p2]Zo lgwf{/0f

u/]sf] 5 M

− s[lif, kz'hGo, cf}Bf]lus pTkfbg Pj+ pTkfbgzLn ;]jf ;'ljwfsf] pknAwtf, u'0f:t/ / pkof]udf a[l4 ug]{

− cfwf/e"t :jf:Yo ;]jf, dfWoflds tx;Ddsf] lzIff / ;fdflhs ;'/Iff ;]jfsf] pknAwtf, u'0f:t/ / pkof]udf

a[l4 ug]{

− ahf/ tyf cfwf/e"t ;]jf ;'ljwfsf] kx'Fr tyf pkof]udf a[l4 ug]{

− ag tyf h}ljs ljljwtf / k|fs[lts >f]tsf] ;+/If0f / lbuf] pkof]udf a[l4 ug]{ .

− ufpFkflnsfsf] sfo{;Dkfbgsf] :t/ / gful/ssf] ;Gt'i6Ldf j[l4 ug]{ .

3.3 k|fyldstf tyf /-fgLltx?

ufpFkflnsf If]qsf] ;ldi6ut ljsf;sf nflu cfjlws of]hgfn] b]xfocg';f/sf ljifo If]qnfO{ ljz]if k|fyldstf lbO{

ljsf; k|of;nfO{ ;+rfng ug]{ /0fgLlt cjnDag ul/g]5M

− s[lif tyf kz'hGo pkhsf] Joj;foLs/0f / ljljlws/0f tyf pBf]u Joj;fosf] l;h{gf / ljsf;4f/f bLuf]

/f]huf/L, cfo tyf vfB ;'/Iffdf a[4L ug]{ .

− u'0f:t/Lo / Joj;flos lzIff, cfwf/e"t :jf:Yo, ;fdflhs ;'/Iff tyf ;zlQms/0f4f/f :jYo, l;h{glzn /

;Lko'Qm dfgj ;+zfwgsf] ljsf; ug]{ .

− ;xh oftfoft tyf ahf/, cfjf;, :jR5 phf{ tyf ;+rf/sf k'jf{wf/sf] ljsf;åf/f cGt/;DjGw ljsf; / ;]jf

;'ljwfsf] :t/ / kx'Fr a[l4 ug]{ .

− jftfj/0f tyf ljkb Joj:yfkg, hnjfo' kl/jt{g cg's'ng, ;dfj]zLs/0f, ;'zf;g tyf ;bfrf/ k|jw{gnfO{

:yfgLo txsf] ljsf; k|lqmofdf PsLs[t u/L ljsf; glthfnfO{ ;dfj]zL, pTyfgzLn / bLuf] agfpg] .

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

20

3.4 glthf tflnsf

ufpF ljsf;sf k|of;x?nfO{ PsLs[t u/L ufpF ljsf;sf] d"n Wo]otkm{ cu|;/ u/fpg tyf nIo k|fKt ug{

glthfd"ns of]hgfsf] 9fFrfdf PsLs[t :j?ksf] cfjlws of]hgf th'{df ul/Psf] 5 . glthfd"ns 9fFrf kl/jt{gsf]

l;4fGt cg';f/ tof/ ul/Psf] 5 . of]hgfdf :yfgLo txsf] clwsf/ If]qnfO{ cfly{s, ;fdflhs, k"jf{wf/ ljsf;, jg

tyf jftfj/0f / ;+:yfut ljsf; / ;'zf;g If]qx?df PsLs[t ul/Psf] 5 . kl/jt{gsf] l;4fGt cg';f/ tof/

ul/Psf] ufpFkflnsfsf] ;dli6ut ljsf;sf] PsLs[t glthf tflnsf b]xfocg';f/ /xsf] 5 .

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

21

tflnsf 5 M glthf tflnsf

glthf >[ªvnf

;"rs tyf k'i6\ofO{sf cfwf/x?

hf]lvd kIf tyf k"jf{g"dfg ;"rs cfwf//]vf

-cf=j= )&$÷&%

;Ddsf] cj:yf_

nIo -;Ddsf] cj:yf_

k'i6\ofO{sf cfwf/x? ljj/0f OsfO{ )&&÷&* )&(÷*)

nIo M ufpFkflnsfsf]

of]hgfa4, Gofof]lrt /

lbuf] ljsf;sf] cfwf/

tof/ ug]{

k|lt kl/jf/ aflif{s cfo %),))) x'g] eGbf sd

cfDbfgL x'g] kl/jf/

k|ltzt 36 26 15 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− cWoog k|ltj]bg

− d"NofÍg k|ltj]bg

− k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

cfˆgf] pTkfbg / cfDbfgLaf6 jif{e/L vfg k'Ug]

kl/jf/

k|ltzt 41 50 60

vfBfGg pTkfbg -jf;nft_ wfg rfdn d]=6g 11537 15000 17000 k|lt JolQm vfBfGg pTkfbg jflif{s s]lh 256 333 377

cfDbfgLsf] @÷# ltxfO{eGbf a9L /sd vfgfdf vr{

ug]{ hg;+Vof

k|ltzt 30 20 15

;fgf ls;fg tyf pTkfbssf] cf}ift jflif{s cfo ?= xhf/df 60000 80000 100000

hdLgsf] pTkfbsTj k|lt x]S6/ -jflif{s cf}ift s'n

s[lif pTkfbg_

?= 60000 80000 100000

j}b]lzs /f]huf/Ldf uPsfsf] ;+Vof ;+Vof 1308 1000 900 :gfts tx ptL0f{ hg;+Vof hgf 514 650 814

Joj;flos k|fljlws ;Lko'Qm bIf JolQm hgf 442 850 1242

sd tf}n ePsf @ aif{d"gLsf afnaflnsf k|ltzt 3.2 2 1

dfkb08cg';f/ ag]sf cfjf; 3/ ;+Vof 0 60 100

kSsL ;8s lsld 53 75 113

?v lj?jfn] 9fs]sf] jf xl/ofnL If]q x]S6/ 2662 2700 27500

ufpFkflnsfsfsf] gLlt, sfg"g lg0f{o / ;]jf

k|jfxaf6 ;Gt'i6 ;]jfu|fxL

k|ltzt 75 90 95

c;/ ! M s[lif,

kz'hGo, cf}Bf]lus tyf

ko{6sLo pTkfbg Pj+

pTkfbgzLn ;]jf

;'ljwfsf] pknAwtf,

u'0f:t/ / pkof]udf

a[l4 ug]{

u}/ s[lif k]zf -pBd, Jofkf/ / hflu/_ df lge{/ hg;+Vof 3300 4000 5000 ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

;j]{If0f k|ltj]bg

k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

− /fhgLlts l:y/tf ;lxt

;+3Lo zf;g Joj:yf

;+:yfut x''g]5 .

− ;+3Lo k|0ffnL cg';f/ ;+3, k|b]z

/ :yfgLo gLlt / sfg"g th'{df

x'g]5 .

− ;/sf/L, u}/;/sf/L / lghL

If]qsf] nufgL / sfo{qmddf a[l4

x'g]5

− hnjfo' kl/jt{g / ljkbsf] c;/

Go'g x'g]5 .

s[lif tyf kz'kfng Joj;fodf ;+nUg hg;+Vof k|ltzt 37 35 30

s[lif pkhx?sf] aflif{s d"No -Psd'i6_ xhf/ ?= 103100 150000 200000

kz'k+IfL / ;f]hGo pTkfbg d"No -aflif{s_ xhf/df ?= 27415 50000 100,000

pBf]u tyf Joj;fodf ;+nUg JolQm hgf 750 1000 1200

ed0f ug]{ aflfif{s ko{6s -jfXo_ ;+Vof 0 0 50

e|d0f ug]{ aflfif{s ko{6s -cfGtl/s_ ;+Vof 8300 15,000 20,000

ko{6g / ;]jfd"ns Joj;fodf ;+nUg JolQm hgf 0 10 50

j}sdf vftf x'g] tyf ;]jf pkof]u ug]{ kl/jf/ k|ltzt 40 80 95

pTkfbg / ahf/Ls/0f ;xsf/Ldf cfj4 ;b:o 3/kl/jf/ 1500 2500 4000

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

22

glthf >[ªvnf

;"rs tyf k'i6\ofO{sf cfwf/x?

hf]lvd kIf tyf k"jf{g"dfg ;"rs cfwf//]vf

-cf=j= )&$÷&%

;Ddsf] cj:yf_

nIo -;Ddsf] cj:yf_

k'i6\ofO{sf cfwf/x? ljj/0f OsfO{ )&&÷&* )&(÷*)

− j:tL PsLs[t / ;'/lIft x'g]5 .

k|ltkmn !=!M s[lif

pkhsf] Joj;foLs/0f,

ljljlws/0f / pTkfbg

a[l4 ePsf] x'g]5 .

Joj;flos pTkfbgdf ;+nUg s[ifs ;+Vof 1348 250 400 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

− s[lif ljsf; /0fgLltsf]

sfof{Gjog x'g]5 .

− ;/sf/L, u};; / lghL If]qsf]

sfo{qmd / nufgLdf a[l4 x'g]5 .

− s[lif ;]jf tyf k|ljwL k|jfxdf

j}slNks k|0ffnLsf] k|of]u x'g]5 .

− ahf/ cjwf/0ff cg';f/ s[ifssf]

g]t[Tjdf s[ifL cg';Gwfg / k|ljlw

x:tfGt/0f x'g]5 .

− hnjfo' kl/jt{g tyf ljkb c;/

Go"g x'g]5

− s[lif jftfj/0fLo x|f; sd x'g]5 .

kmnkm'n Joj;flos pTkfbg If]q s7\7f 1000 2000 5000

t/sf/L Joj;flos pTkfbg If]q s7\7f 1000 1500 2000

;lqmo cu'jf jf Joj;flos s[ifs ;+Vof 40 60 120

lqmoflzn u|fdL0f s[lif sfo{stf{ ;+Vof 27 35 40

:yfgLo Joj;flos s[lif kmfd{ ;+Vof 8 50 100

;lqmo Joj;flos s[ifs ;"dx ;+Vof 38 100 150

t/sf/L pTkfbg d]=6= 904 1800 2700

kmnkm'n pTkfbg d]=6= 3504 7000 10,000

b'w pTkfbg d]=6= 1500 2000 2500 dx pTkfbg d]=6= 6 10 20

Joj;flos s[lif g;{/L ;+Vof 3 10 15

s[lif ;xsf/L ;+:yf ;+Vof 4 6 8

;xsf/Ldf cfj4 s[ifs ;+Vof 166 500 1000

sf]08 :6f]/÷/li6s :6f]/ ;+Vof 1 3 5

;]nf/ :6f]/ ;+Vof 0 2 3

s[lif pkh ;+sng tyf ahf/ k|jw{g s]Gb| ;+Vof 0 1 3

k|ltkmn !=@M v]tL

of]Uo hdLgdf l;+rfO{

;'ljwf pknAw ePsf]

x'g]5 .

!@ x} dlxgf l;+rfO{ x'g] If]q ljux 3100 4000 45000

k|of]udf cfPsf l+;rfO{ k|ljlw -;tx, kf]v/L, l8«k,

lnˆ6 cfbL_

k|sf/ 2 3 4

;'rf? l;+rfO{ cfof]hgf ;+Vof 30 40 50

k|ltkmn !=# cfw'lgs

kz'kfng Joj;fosf]

dfWodaf6 kz'hGo

pTkfbgdf cfTdlge{/

ePsf] x'g]5 .

Joj;flos kz'kfngdf ;+nUg kl/jf/ ;+Vof 100 500 1000 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

− s[lif ljsf; /0fgLlt sfof{Gjog

x'g]5 .

− ;/sf/L, u};; / lghL If]qsf]

sfo{qmd / nufgLdf a[l4 x'g]5

− kz' ;]jf / k|ljwL k|jfxdf

j}slNks k|0ffnLsf] k|of]u x'g]5 .

− hnjfo' kl/jt{g tyf ljkb c;/

Go"g x'g]5

kz'hGo pTkfbg ljlqm ug]{ kl/jf/ ;+Vof 240 500 1000

Joj;flos kz'kfng kmd{ ;+Vof 8 50 100

Joj;flos pTkfbg If]q s7\7f 200 300 500

;lqmo kz'kfng ;d"x ;+Vof 8 25 50

r/g If]q ;+Vof 3

gZn ;'wf/ tyf pkrf/ s]Gb| ;+Vof 0 1 1

lqmoflzn u|fdL0f kz' :jf:Yo sfo{stf{ ;+Vof 27 35 40

kz'kfng;DaGwL pknAw k|ljlw, -vf]k, s[lqd

k|hgg, Sof;6«];g====_ pkof]u ug]{ 3/kl/jf/

;+Vof 1000 3000 4000

b'Uw lr:ofg s]Gb|÷;+sng s]Gb| ;+Vof 0 5 9

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

23

glthf >[ªvnf

;"rs tyf k'i6\ofO{sf cfwf/x?

hf]lvd kIf tyf k"jf{g"dfg ;"rs cfwf//]vf

-cf=j= )&$÷&%

;Ddsf] cj:yf_

nIo -;Ddsf] cj:yf_

k'i6\ofO{sf cfwf/x? ljj/0f OsfO{ )&&÷&* )&(÷*)

k|ltkmn !=$M :yfgLo

sRrf kbfy{df

cfwfl/t pBf]usf]

:yfkgf Pj+ jhf/sf]

ljsf; ePsf] x'g]5 .

rfn' n3' pBf]u ;+Vof 0 5 10 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

− ;+3Lo zf;g Joj:yf cg';f/

pBd tyf Jofkf/ k|jw{g

;DaGwL ;+3Lo tyf :yfgLo

sfg"g tyf gLlt tTsfn th'{df

eO{ sfof{Gjog x'g]5 .

− lghL If]q aLr :j:Yo k|lt:kwf{

x'g]5 .

rfn' 3/]n' pBf]u ;+Vof 6 15 20

;'rf? Jofkf/ Joj;fo ;+Vof 237 500 700

lgsf;LhGo sRrf kbfy{sf] kl/df0f lSjG6n 250

pTkfbg / ahf/Ls/0f ;xsf/L ;+:yf ;+Vof 5 8 10

pBd ;[hgf / ljsf; ;DaGwL tflnd k|fKt pBdL ;+Vof 0 600 1000

Joj;flos ;Lkd"ns tflnd k|fKt JolQm ;+Vof 442 600 1000

k|ltkmn !=%M ko{6sLo

k"jf{wf/, ;]jf tyf

;'ljwfsf] k|jw{g ePsf]

x'g]5 .

Jojl:yt ko{6sLo :yn ;+Vof 0 6 10 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

− ;+3Lo ;+/rgf cg';f/ ko{6g

k|j{wg ;+aGwL ;+3Lo sfg"g tyf

gLlt th'{df x'g]5 .

− If]qLo cjwf/0ff cg';f/

− ;+3, k|b]z tyf :yfgLo ;/sf/,

ljsf; ;fem]bf/ / lghL If]qaf6

ko{6g ljsf;df nufgL x'g]5 .

Jojl:yt xf]d:6] / u|fdL0f ko{6sLo ufpF -t'Ntf_ ;+Vof 0 1

pknAw ko{6sLo ;]jf / ;'ljwfsf] k|sf/ ;+Vof 0 1 3

ko{6sLo:t/sf] xf]6]n tyf /]i6'/]06 ;+Vof 1 2 3

s[lif ko{6g ;+rfng :yfg ;+Vof 5 12 20

tflnd k|fKt 6'/ ufO8 ;+Vof 5 12 20

Jojl:yt jgef]h tyf kfs{ ;+Vof 0 1 2

:t/f]Gglt ul/Psf ko{6sLo ;Dkbf ;+:yf 0 6 10

tflnd k|fKt s's tyf j]6/ ;+Vof 2 6 12

ag ljxf/ If]qsf] nDafO{ ls=ld= 0 25 53

k|ltkmn !=^M ljQLo

;]jf tyf ;'ljwfsf]

kx'Frdf clea[4L x'g]5 .

;'rf? ljQLo ;+:yf / ;xsf/L ;+Vof 11 16 20 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

− ;+3Lo ;+/rgf cg';f/ ljQLo

;]jf k|bfossf] ;]jf ;dfof]hg

x'g]5 .

− ljQLo ;]jf / ;'ljwf :yfgLo

txdf lj:tf/ x'g]5 .

;]jf ;'rf? j}s zfvf tyf ljQLo ;]jf k|bfos ;+Vof 1 1 2

pknAw sf/f]af/sf] lsl;d -art / nufgL, /]ld6,

d'b|f ;6xL, Joj;flos k/fdz{_

;+Vof 2 2 4

c;/ @M cfwf/e"t

:jf:Yo ;]jf,

dfWoflds

tx;Ddsf] lzIff /

;fdflhs ;'/Iff

;]jfsf] pknAwtf,

u'0f:t/ /

pkof]udf a[l4 ug]{

.

!% b]lv ^) jif{;Ddsf ;fIf/ hg;+Vof k|ltzt 70 80 90 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

− /fhgLlts l:y/tf ;lxt ;+3Lo

zf;g Joj:yf ;+:yfut x''g]5 .

− ;+3Lo k|0ffnL cg';f/ ;+3, k|b]z

/ :yfgLo gLlt / sfg"g th'{df

x'g]5 .

− ;/sf/L, u}/;/sf/L / lghL

If]qsf] nufgL / sfo{qmddf a[l4

x'g]5

− ;fdflhs ;'/Iff tyf

;sf/fTds lje]b gLlt / nlIft

sfo{qmddf lg/Gt/tf x'g]5 .

k|fljlws lzIffdf cWoog/t ljBfyL{ ;+Vof 80 160 200

pRr lzIffdf cWoog/t ljBfyL{ ;+Vof 624 800 1000

#) ldg]6leq :jf:Yo ;]jfdf kx'Fr ePsf hg;+Vof -

3/w'/L_ -ufpF3/ lSnlgssf] ;]jf ;d]t_

k|ltzt 76 80 89

k|fylds :jf:Yo s]Gb|÷c:ktfn k'Ug nfUg] cf}ift

;do

306f 60 45 30

;'/lIft vfg]kfgLsf] ;]jf pkof]u ug]{ hg;+Vof ;+Vof 3266 3600 4111

:gftstx ptL0f{ ckfË ;+Vof

:gfts tx plQ0f{ ug]{ dlxnf ;+Vof 50 70 100

:yfgLo ;ldlt÷;+/rgfsf] g]t[TjbfoL kbdf dlxnf ;+Vof 450 700 1000

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

24

glthf >[ªvnf

;"rs tyf k'i6\ofO{sf cfwf/x?

hf]lvd kIf tyf k"jf{g"dfg ;"rs cfwf//]vf

-cf=j= )&$÷&%

;Ddsf] cj:yf_

nIo -;Ddsf] cj:yf_

k'i6\ofO{sf cfwf/x? ljj/0f OsfO{ )&&÷&* )&(÷*)

tyf cGo nlIft ju{sf] k|ltlglwTj

cfkm\gf] :jfdLtjdf crn ;DktL x'g] dlxnf k|ltzt 43 50 60

lhNnf÷If]qLo:t/ Joj;flos v]nf8L ;+Vof 6 8 10

k"j{ k|;"lt ;]jf $ k6s k|fKt ug]{ dlxnf k|ltzt 68 75 80

hLjgkof]uL ;Lk k|fKt tyf Sna, ;~hfn /

;+:yfdf cfj4 o'jf

;+Vof 15 259 465

!% b]lv ^) jif{;Ddsf ;fIf/ hg;+Vof k|ltzt 60 70 90

k|ltkmn @=!M

cfwf/e"t, k|fljlws

/ pRr lzIffdf

kx'Fr tyf bIf

hg;lStsf]

pTkfbgdf a[l4

ePsf] x'g]5 .

ljBfno jflx/ /x]sf -%–!% jif{_ afnaflnsf ;+Vof 176 0 0 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

− ljBfno ;'wf/

of]hgf k|ltj]bg

− ;+3Lo k|0ffnL cg';f/ ;+3, k|b]z

/ :yfgLo gLlt / sfg"g th'{df

x'g]5 .

− cleefjs tyf :yfgLo

;/f]sf/jfnfsf] k|lta4tf /

;xeflutfdf clea[l4 x'g]5 .

− ;/sf/L, u}/ ;/sf/L / lghL

If]qsf] nufgL / sfo{qmddf a[l4

x'g]5

− ufpFkflnsfaf6 ;fdflhs ;'/Iff

tyf ;sf/fTds lje]b gLlt /

nlIft ju{ sfo{qmd th'{df /

kfngf x'g]5 .

− :yfgLo:t/df ;/sf/L, gful/s

;dfh / ;d'bfosf] ;xsfo{ /

;fem]bf/Ldf a[l4 x'g]5 .

k|f/lDes afn sIffdf cWoog/t $–% aif{ ;Ddsf

afnaflnsf

;+Vof 2232 2500 3000

sIff * sf] plt0f{ b/ k|ltzt 89 95 100

sIff !) sf] lhlkP cf}ift ;+Vof 1.6 1.8 2

sIff !@ sf] lhlkP cf}ift ;+Vof 1.6 1.8 2

sIff * l;sfO{ pknAwL b/ k|ltzt 59 62 65

sIff * sf] lg/Gt/tf b/ k|ltzt 60 70 80

sIff !) sf] lg/Gt/tf b/ k|ltzt 35 43 50

afnd}qL l;sfO ljlw cjnDan ug]{ ljBfno k|ltzt 25 50 70

jfnd}qL cfwf/e"t k"jf{wf/ / ;'ljwf -ejg, rkL{,

vfg]kfgL, v]ns'b d}bfg, 3]/fjf/, kmlg{r/_ pknAw

k|ltzt 25 50 70

5fqj[QL kfpg] ljBfyL{ ;+Vof ;+Vof 6996 8000 10000

jfnSnj u7g ePsf ljBfno ;+Vof 14 25 28

lzIfs ljBfyL{ cg'kft -cfwf/e"t / dfBflds_ ;+Vof 1M37 1M35 1M35

dlxnf lzIfssf] cg'kft k|ltzt 16 25 33

Jojl:yt lj1fg / sDKo'6/ k|of]uzfnf ePsf ljBfno 0 8 12

k|fljlws ljBfno ;+Vof 0 4 5

pRr lzIff SofDk; ;+Vof 0 1 1

ljBfno jflx/ /x]sf -%–!% jif{_ afnaflnsf ;+Vof 176 0 0

k|ltkmn @=@M u'0f:t/Lo

cfwf/e't :jf:Yo ;]jfdf

kx'Fr clej[l4 ePsf]

x'g]5 .

lj/fdL kbf{ ;j{k|yd :jf:Yo rf}sL÷k|fylds :jf:Yo

s]Gb|÷c:ktfn hfg] hg;+Vof

k|ltzt 40 55 70 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

− ;+3Lo k|0ffnL cg';f/ ;+3, k|b]z

/ :yfgLo gLlt / sfg"g th'{df

x'g]5 .

− ;+3, k|b]z / u}/;/sf/L / lghL

If]qsf] nufgL / sfo{qmddf a[l4

x'g]5 .

@%)) u|fdeGbf sd hGdtf}n ePsf lzz' k|ltzt 5 4 3

:jf:Yo ;+:yfdf k|;'tL u/fpg] ue{jtL dlxnf k|ltzt 90 95 100

ef8fkvfnfsf] ;+qmd0f b/ -k|lt xhf/df_ hgf 446 300 250

:jfzk|Zjf;sf] ;+qmd0f -ARI_ b/ -k|lt xhf/df_ hgf 800 650 500

:jf:Yo ;+:yfdf sfo{/t :jf:YosdL{ hgf 42 49 60

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

25

glthf >[ªvnf

;"rs tyf k'i6\ofO{sf cfwf/x?

hf]lvd kIf tyf k"jf{g"dfg ;"rs cfwf//]vf

-cf=j= )&$÷&%

;Ddsf] cj:yf_

nIo -;Ddsf] cj:yf_

k'i6\ofO{sf cfwf/x? ljj/0f OsfO{ )&&÷&* )&(÷*)

le6fldg P k|fKt ug]{ afnaflnsf k|ltzt 90 99 100 − ;fdflhs ;'/Iff tyf ;sf/fTds

lje]b gLlt / nlIft ju{

sfo{qmdsf] lg/Gt/tf x'g]5 .

− /fhgLlts k|lta4tf tyf

:yfgLo txsf ;/f]sf/jfnf aLr

;dGjo, ;xsfo{ / ;fem]bf/Ldf

a[l4 x'g]5 .

kl/jf/ lgof]hgsf ;fwgsf] k|of]u b/ k|ltzt 25 30 35

:jf:Yo ljdf ug]{ kl/jf/ k|ltzt 5 65 90

:jf:Yo lzlj/ k6s 0 6 10

dfl;s ?kdf kmnf]ckdf cfPsf lj/fdL k|ltzt 5 30 50

:jf:Yo ;+:yfdf pknAw Go"gtd ;]jf ;'ljwf k|sf/ 15 25 32

lghL tyf ;d'bfodf cfwfl/t :jf:YosdL{ k|ltzt 5 7 10

cfof]l8go'Qm g"g k|of]u ug]{ hg;+Vof k|ltzt 90 95 100

w'jf/lxt r'Nxf] jf j}slNks OGwg k|of]u ug]{ kl/jf/ k|ltzt 15 55 80

cfwf/e't ;'ljwf -vfg]kfgL, zf}rfno, jly{Ë jf8{ /

k/fdz{ s]Gb| cfbL_ pknAw :jf:Yo ;+:yf

;+Vof 1 3 7

lj/fdL kbf{ ;j{k|yd :jf:Yo rf}sL÷k|fylds :jf:Yo

s]Gb|÷c:ktfn hfg] hg;+Vof

k|ltzt 50 65 80

@%)) u|fdeGbf sd hGdtf}n ePsf lzz' k|ltzt 5 4 3

:jf:Yo ;+:yfdf k|;'tL u/fpg] ue{jtL dlxnf k|ltzt 73 75 80

k|ltkmn @=#M :jR5

vfg]kfgLdf kx'Fr tyf

;/;kmfO{sf] If]qdf

u'0ffTds j[l4 ePsf]

x'g]5 .

lghL wf/f pknAw 3/ kl/jf/ ;+Vof 7000 7500 8277 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

− ;+3, k|b]z / u}/;/sf/L / lghL

If]qsf] nufgL / sfo{qmddf a[l4

x'g]5 .

− :yfgLo ;/f]sf/jfnfsf]

k|ltj4tf / ;xeflutf

;dGjo, ;xsfo{ Pj+

;fem]bf/Ldf a[l4 x'g]5 .

KffOknfOgaf6 ljtl/t kfgL k|of]u ug]{ 3/w'/L ;+Vof 0 300 1000

pkrf/ ul/Psf] jf ;'/lIft vfg]kfgL ;'ljwf k|fKt

3/w'/L

;+Vof 0 4111 4111

:jR5 -Kofg ePsf]_ Zff}rfno ePsf 3/w'/L ;+Vof 870 5000 8277

;fj{hlgs zf}rfno ;+Vof 0 5 7

hf]lvdo'Qm cj:yfdf ;fa'gkfgLn] xft w'g] k|ltzt 5 25 50

kmf]xf]/ juL{s/0f u/L lj;h{g ug]{ kl/jf/ ;+Vof 0 20 30

;lqmo vfg]kfgL / ;/;kmfO{ pkef]Qmf ;ldlt ;+Vof 0 5 10

k|ltkmn @=$M nlIft

tyf ljkGg ju{

;;lSts/0f eO{ gLlt

lgdf{0f txdf

;xeflutf j[l4 ePsf]

x'g]5 .

kl/jlt{t :yfgLo ;+/rgf tyf sfg"g cg';f/

;dfj]zL -dlxnf, afnaflnsf, ckfËtf ePsf JolQm

/ cGo lk5l8Psf] ju{_ ;ldlt, ;+oGq tyf ;+hfn

;+Vof 156 175 200 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

− ;+3Lo k|0ffnL cg';f/ ;+3, k|b]z

/ :yfgLo gLlt / sfg"g th'{df

x'g]5 .

− ;+3, k|b]z / u}/;/sf/L / lghL

If]qsf] nufgL / sfo{qmddf a[l4

x'g]5 .

− ;fdflhs ;'/Iff tyf ;sf/fTds

lje]b gLlt / nlIft ju{

n}+lus lx+;f / 5'jf5't ;DaGwL 36gf -aflif{s_ ;+Vof 10 6 4

tflnd k|fKt ckfËtf ePsf JolQm ;+Vof 5 70 150

Joj;flos ;Lkd"ns tflnd k|fKt dlxnf ;+Vof 204 450 900

p2f/, pkrf/ / ;xof]u k|fKt ug{] lx+;fhGo 36gf

kLl8t

;+Vof 0 2 3

nlIftju{af6 ph'/L u'gf;f] -aflif{s_ ;+Vof 15 7 5

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

26

glthf >[ªvnf

;"rs tyf k'i6\ofO{sf cfwf/x?

hf]lvd kIf tyf k"jf{g"dfg ;"rs cfwf//]vf

-cf=j= )&$÷&%

;Ddsf] cj:yf_

nIo -;Ddsf] cj:yf_

k'i6\ofO{sf cfwf/x? ljj/0f OsfO{ )&&÷&* )&(÷*)

;fdflhs ;'/Iffaf6 nfeflGjt nlIft ju{ ;+Vof 7468 8000 10000 sfo{qmdsf] lg/Gt/tf x'g]5 .

3/ Jojxf/ tyf sf/f]af/;DaGwL lg0f{odf dlxnf

;xefuL x'g] kl/jf/

;+Vof 2005 3000 3500

k|ltkmn @=%M

cfTdlge{/ tyf

l;h{glzn o'jfzlQmsf]

ljsf; tyf

pTkfbgd"ns sfo{df

o'jf ;xeflutf a[l4

ePsf] x'g]5 .

j}b]]lzs /f]huf/Ldf uPsf o'jf ;+Vof 7156 5000 3000 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

− :yfgLo ;/f]sf/jfnfsf]

k|ltj4tf / ;xeflutf

;dGjo, ;xsfo{ Pj+

;fem]bf/Ldf a[l4 x'g]5 .

− o'jfd}qL jftfj/0f / nufgLdf

a[l4 x'g]5 .

o'jfSna, ;+hfn tyf ;+:yf ;+Vof 4 7 10

o'jf ;+nUg :yfgLo ;+/rgf jf ;+oGq ;+Vof 7 8 12

pBd, Joj;fo / :j/f]huf/Ldf ;+nUg o'jf ;+Vof 200 800 1500

sj8{xn tyf v]ns'b d}bfg ;+Vof 0 6 9

ufpFkflnsfdf ;+rflnt v]ns'b k|ltof]lutf ;+Vof 1 27 45

k|b]z tyf /fli6«o:t/ v]nf8L ;+Vof 6 7 10

/fli6«o cGt/fli6«o v]nf8L ;+Vof ;+Vof 0 0 1

k|ltkmn @=^M :yfgLo

;+:s[lt tyf ;flxTosf]

hu]gf{ tyf k|j4{g

ePsf] x'g]5 .

snf, ;+:s[lt, efiff / ;flxTodf lhNnf, k|b]z /

/fi6«sf] k|ltlglwTj ug]{ ;|i6f

;+Vof 1 2 3 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

− ;/sf/L, u}/;/sf/L / lghL

If]qsf] nufgL / sfo{qmddf a[l4

x'g]5

− :yfgLo ;/f]sf/jfnfsf] k|lta4tf

/ ;xeflutfdf clea[l4 x'g]5 .

;+/lIft snf, ;F:s[lt / ;Dkbfsf k|sf/ ;+Vof 0 1 2

snf, efiff / ;flxTonfO{ k]zfsf] ?kdf cjnDag ug{]

JolQm

;+Vof 1 2 3

:yfgLo ;+:s[lt, snf, ;Dkbf / ;flxTo;+aGwL cWoog

tyf cg';Gwfg

;+Vof 0 0 1

:yfgLo snf, ;+:s[lt, ;Dkbf, efiff;flxTodf

cfwfl/t k|sfzg

;+Vof 0 0 1

c;/ #M ahf/ tyf

cfwf/e"t ;]jf

;'ljwfsf] kx'Fr tyf

pkof]udf a[l4 ug]{

!@ x} dlxgf oftfoft ;'rf? ;8s nDafO{ ls=ld= 150 170 180 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult k|ltj]bg

− ;+3, k|b]z / u}/;/sf/L / lghL

If]qsf] nufgL / sfo{qmddf a[l4

x'g]5 .

− ;d'bfosf] of]ubfg / lgu/fgLdf

a[l4 x'g]5 .

k|jl4{t tyf Jojl:yt ahf/ ;+Vof 0 1 3

;'/lIft j:tLdf a;f]af; ug]{ kl/jf/ ;+Vof 69 75 85

!@ x} dlxgf oftfoft ;'rf? ;8s nDafO{ ls=ld= 150 170 180

k|ltkmn #=!M ;8s Pj+

;xfos k"jf{wf/sf]

lj:Tff/ / ljsf; Pj+

oftfoft ;'rf? ePsf]

x'g]5 .

oftfoft ;'rf? clGtd ljGb' -s]Gb|_ ;+Vof 4 9 12 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

− ;+3Lo k|0ffnL cg';f/ ;+3, k|b]z

/ :yfgLo gLlt / sfg"g th'{df

x'g]5 .

− :yfgLo ;/f]sf/jfnfsf] k|ltj4tf

/ ;xeflutf ;dGjo, ;xsfo{

Pj+ ;fem]bf/Ldf a[l4 x'g]5 .

− ;+3, k|b]z / u}/;/sf/L / lghL

If]qsf] nufgL / sfo{qmddf a[l4

sfnf]kq] ;8s lsdL 13 78 113

u|fe]n ;8s lsdL 110 115 120

w'n] ;8s lsdL 30 20 10

kSsL k'n -j]nL lj|h ;d]t_ ;+Vof 20 30 40

ufpF If]qdf ;"rf? $ kfFu|] ;fj{hlgs ;jf/L ;fwg ;+Vof 100 200 300

lgoldt dd{t ;+ef/ ePsf] ;8ssf] nDafO{ lsdL 0 100 225

jfof]Ol~hlgl/Ë k|ljwL / ;8s ;fO8 j[Iff/f]k0f lsdL 0 30 50

oftfoft ;'rf? clGtd ljGb' -s]Gb|_ ;+Vof 4 9 12

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

27

glthf >[ªvnf

;"rs tyf k'i6\ofO{sf cfwf/x?

hf]lvd kIf tyf k"jf{g"dfg ;"rs cfwf//]vf

-cf=j= )&$÷&%

;Ddsf] cj:yf_

nIo -;Ddsf] cj:yf_

k'i6\ofO{sf cfwf/x? ljj/0f OsfO{ )&&÷&* )&(÷*)

sfnf]kq] ;8s lsdL 13 87 113 x'g]5 .

k|ltkmn #=@ ahf/,

cfjf; / j:tL ljsf;

PsLs[t, Jojl:yt /

;'/lIft ePsf] x'g]5 .

k|jl4{t tyf ;'/lIft cfjf; If]q :yfg 0 2 4 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult k|ltj]bg

− ;+3Lo k|0ffnL cg';f/ ;+3, k|b]z

/ :yfgLo gLlt / sfg"g th'{df

x'g]5 .

− :yfgLo ;/f]sf/jfnfsf] k|ltj4tf

/ ;xeflutf ;dGjo, ;xsfo{

Pj+ ;fem]bf/Ldf a[l4 x'g]5 .

e"sDk k|lt/f]wL ejg lgdf{0f;+aGwL bIf JolQm ;+Vof 0 30 60

e"sDk k|lt/f]wL k|ljlw / dfkb08 cg';f/ lgdf{0f

ePsf ;fj{hlgs ejg tyf ;+/rgf

;+Vof 0 0 45

e"sDk k|lt/f]wL k|ljlw / dfkb08 cg';f/ lgdf{0f

ePsf cfjf; 3/

;+Vof 0 60 100

cfwf/e"t k"jf{Wff/;lxt Jojl:yt ahf/ ;+Vof 0 2 4

k|ltkmn #=#M ljB't

tyf j}slNks pmhf{sf]

lj:tf/ / pknAwtfdf

a[l4 ePsf] x'g]5 .

:yfgLo ljB't pTkfbg ls=jf 0 0 0 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

– ;+3Lo k|0ffnL cg';f/ ;+3, k|b]z

/ :yfgLo gLlt / sfg"g th'{df

x'g]5 .

− :yfgLo ;/f]sf/jfnfsf] k|ltj4tf

/ ;xeflutf ;dGjo, ;xsfo{

Pj+ ;fem]bf/Ldf a[l4 x'g]5 .

ljB't 6«fG;ld;g tyf ljt/0f nfOg lj:tf/ ls=ld= 20 30 40

;f]nf/ k|0ffnL;lxt ljB't ;]jf k'u]sf 3/kl/jf/ ;+Vof 5104 6000 8000

;'wfl/Psf] phf{ -jfof]Uof;÷Pnlk_ k|of]u ug]{ kl/jf/ ;+Vof 20 600 1000

h8fg ;f}o{ xf]d k|0ffnL ;+Vof 194 300 500

;'wfl/Psf] jf w'jf/lxt r'Nxf] h8fg ePsf kl/jf/ ;+Vof 500 2500 4111

k|ltkmn #=$M ;"rgf

Pj+ ;"rgf / ;+rf/

k|ljlwsf] kx'Frdf a[l4

ePsf] x'g]5 .

6]lnlehg / sDKo'6/ pknAw kl/jf/ ;+Vof 128 300 500 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult k|ltj]bg

− ;+3Lo k|0ffnL cg';f/ ;+3, k|b]z /

:yfgLo gLlt / sfg"g th'{df x'g]5

.

− ;+3, k|b]z / u}/;/sf/L / lghL

If]qsf] nufgL / sfo{qmddf a[l4

x'g]5 .

OG6/g]6 ;]jf k|of]u ug{] hg;+Vof k|ltzt 10 50 80

Dff]afOn k|of]ustf{ ;+Vof 5315 7000 10000

kqkqLsf, 6]nLlehg / OG6/g]6 k|of]u kl/jf/ ;+Vof 131 1500 6000

pBd Joj;fodf ;"rgf k|ljlw k|of]u ug]{ JolQm ;Vof 125 300 500

c;/ $M ag tyf

h}ljs ljljwtf /

k|fs[lts >f]tsf]

;+/If0f / lbuf]

pkof]udf a[l4 ug]{ .

?v lj?jfn] 9fs]sf] jf xl/ofnL jf jg If]q x]S6/ 2662 2700 3000 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

− ;+3Lo k|0ffnL cg';f/ ;+3, k|b]z

/ :yfgLo gLlt / sfg"g th'{df

x'g]5 .

− ;+3, k|b]z / u}/;/sf/L / lghL

If]qsf] nufgL / sfo{qmddf a[l4

x'g]5 .

− jg, jftfj/0f gLltsf] kfngf

x'g]5 .

;+/lIft tyf Jojl:yt jg If]q x]S6/ 2662 4349 4749

;+/lIft r/g If]q j6f 0 10 20

pTkflbt bfp/f ef/L 480000 140000 240000

pTkflbt u}x|sfi7 jg k}bfj/ s]hL 2000 4000 5000

jgdf cfwfl/t pBf]u tyf Joj;fo ;+Vof 5 7 10

k|ltkmn $=!M jg tyf

hl8a'6Lsf] j}1flgs

Joj:yfkg tyf sfi7

/ u}/sfi7 jg

k}bfj/sf] pTkfbg a[l4

Jojl:yt ;fd'bflos tyf sa'lnotL jg If]q x]S6/ 2662 2700 3000 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult÷cg'udg

− ;+3Lo k|0ffnL cg';f/ ;+3, k|b]z

/ :yfgLo gLlt / sfg"g th'{df

x'g]5 .

− ;+3, k|b]z / u}/;/sf/L / lghL

If]qsf] nufgL / sfo{qmddf a[l4

lghL jg If]q x]S6/ 10 30 50

cfod"ns sfo{ ;+rflnt jg If]q j6f 0 15 20

h}ljs ljljwtf o'Qm If]q j6f 0 3 5

u}/sfi7 jg k}bfjf/x?sf] Joj;flos v]tL ul/Psf] jg j6f 3 7 10

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

28

glthf >[ªvnf

;"rs tyf k'i6\ofO{sf cfwf/x?

hf]lvd kIf tyf k"jf{g"dfg ;"rs cfwf//]vf

-cf=j= )&$÷&%

;Ddsf] cj:yf_

nIo -;Ddsf] cj:yf_

k'i6\ofO{sf cfwf/x? ljj/0f OsfO{ )&&÷&* )&(÷*)

ePsf] x'g]5 .

Jojl:yt ;fd'bflos tyf sa'lnotL jg If]q x]S6/ 3949 4349 4749 k|ltj]bg

x'g]5 .

− jg, jftfj/0f gLltsf] kfngf

x'g]5 .

lghL jg If]q x]S6/ 0 80 100

k|ltkmn $=@M hn,

hdLg tyf hnfwf/

If]qsf] ;+/If0f /

j}1flgs Joj:yfkgdf

clej[4L ePsf] x'g]5 .

;+/lIft kfgL d'xfg If]q j6f − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

− ;+3Lo k|0ffnL cg';f/ ;+3, k|b]z

/ :yfgLo gLlt / sfg"g th'{df

x'g]5 .

− ;+3, k|b]z / u}/;/sf/L / lghL

If]qsf] nufgL / sfo{qmddf a[l4

x'g]5 .

− :yfgLo ;/f]sf/jfnfsf] k|ltj4tf

/ ;xeflutf ;dGjo, ;xsfo{

Pj+ ;fem]bf/Ldf a[l4 x'g]5 .

;+/lIft v]taf/Lsf] If]qkmn x]S6/ 0 300 500

gbL lgoGq0f nDafO{ lsdL 1 3 5

pkrf/ ul/Psf]÷;+/lIft uN5L / klx/f] ;+Vof 0 10 20

;+/lIft e"–Ifo / af9L ;+j]bgzLn If]q ;+Vof 18 7 10

;+/lIft / Jojl:yt tfntn}of / l;d;f/ If]q j6f 0 2 3

jfof]Ol~hlgol/ª k|ljlw k|of]u ;+/rgfsf] nDafO{ lsdL 0 7 10

k|ltkmn $=#M ufpF

If]qsf] kof{j/0fLo

:jR5tf, hnjfo'

kl/jt{g cg's'ng

Ifdtf / ;'Gb/tfdf

clea[l4 ePsf] x'g]5 .

dgf]/~hg:yn, kfs{ / xl/t If]q ;+Vof 0 10 16 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

− ;+3Lo k|0ffnL cg';f/ ;+3, k|b]z

/ :yfgLo gLlt / sfg"g th'{df

x'g]5 .

− ;+3, k|b]z / u}/;/sf/L / lghL

If]qsf] nufgL / sfo{qmddf a[l4

x'g]5 .

− :yfgLo ;/f]sf/jfnfsf] k|ltj4tf

/ ;xeflutf ;dGjo, ;xsfo{

Pj+ ;fem]bf/Ldf a[l4 x'g]5 .

k|of]u ePsf kmf]xf]/d}nf Joj:yfkg k|0ffnL ;+Vof 0 7 10

sDkf]i6–ljg / ufj{]h–lk6 k|of]u ug]{ kl/jf/ ;+Vof 0 400 600

k/Dk/fut phf{ -bfp/f_ k|of]u ug]{ 3/w'/L ;+Vof 4097 3000 2000

lgoldt ;/;kmfOsf] cEof; ug]{ 3/w'/L k|ltzt 5 80 100

3/leqsf] w'jfFd'Qm 3/w'/L k|ltzt 5 60 75

:yfgLo ljkb hf]lvd Go'gLs/0f tyf hnjfo'

cg's'ng sfo{of]hgf th'{df

k6s 0 0 1

k|ltkmn $=$M ljkb

hf]lvd Go'lgs/0f

;+oGq lgdf{0f tyf

Ifltdf sdL ePsf]

x'g]5 .

;'/lIft, PsLs[t / Jojl:yt j:tL÷cfjf; If]q ;+Vof 0 2 4 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

− ;+3Lo k|0ffnL cg';f/ ;+3, k|b]z

/ :yfgLo gLlt / sfg"g th'{df

x'g]5 .

− ;+3, k|b]z / u}/;/sf/L / lghL

If]qsf] nufgL / sfo{qmddf a[l4

x'g]5 .

− ljkb hf]lvd Go"gLs/0f x'g]5 .

j:tL cof]Uo :yfgdf a;f]af; u/]sf kl/jf/ ;+Vof 100 20 0

ljkbaf6 ePsf] aflif{s IftL -hUuf, ;+/rgf, afnL

gfnL, kz' / cGo ;DkQL_

?= xhf/ 6500 1500 1000

;'/lIft v'Nnf If]q / :yfg 7fpF 0 5 8

tflnd k|fKt :jo+;]js hgf 0 70 100

ljkb\ Joj:yfkg :yfgLo sf]if -xhf/df_ aflif{s ?= 3900 8000 10000

ljkb\ Joj:yfkgdf lqmofzLn ;+3÷;+:yfx? ;+Vof 2 3 5

c;/ %M ufkfsf]

sfo{;Dkfbgsf] :t/ /

gful/s ;Gt'i6L j[l4

ug]{ .

k|ltJolQmaflif{s ah]6 nufgL -?=xhf/df_ ?= 12 14 19 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− ;+3Lo k|0ffnL cg';f/ ;+3, k|b]z

/ :yfgLo gLlt / sfg"g th'{df

x'g]5 .

nlIftju{, ;zlQms/0f / Ifdtf ljsf; sfo{qmdaf6

nfelGjt ljkGg / lk5l8Psf] ju{

3/w'/L 295 795 1179

ufpFkflnsfdf pknAw k|fljlws dfgj ;+zfwg k|ltzt 51 65 75

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

29

glthf >[ªvnf

;"rs tyf k'i6\ofO{sf cfwf/x?

hf]lvd kIf tyf k"jf{g"dfg ;"rs cfwf//]vf

-cf=j= )&$÷&%

;Ddsf] cj:yf_

nIo -;Ddsf] cj:yf_

k'i6\ofO{sf cfwf/x? ljj/0f OsfO{ )&&÷&* )&(÷*)

ufpFkflnsfdflqmoflzn u};;, cu};;, ljsf;

;fem]bf/

;+Vof 6 9 15 − k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

− ;+3, k|b]z / u}/;/sf/L / lghL

If]qsf] nufgL / sfo{qmddf a[l4

x'g]5 .

k|ltkmn %=!M :yfgLo

sfg"g th'{df, ljlwsf]

zf;g / lhDd]jf/L

tyf hjfkmb]lxtf

clea[l4 ePsf] x'g]5 .

ufpFkflnsfn] :jLs[t u/]sf sfg"g tyf gLlt ;+Vof − ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

− ;+3Lo k|0ffnL cg';f/ ;+3, k|b]z

/ :yfgLo gLlt / sfg"g th'{df

x'g]5 .

− ;+3, k|b]z / u}/;/sf/L / lghL

If]qsf] nufgL / sfo{qmddf a[l4

x'g]5 .

− :yfgLo ;/f]sf/jfnfsf] k|ltj4tf

/ ;xeflutf ;dGjo, ;xsfo{

Pj+ ;fem]bf/Ldf a[l4 x'g]5 .

P]g ;+Vof 9 15 18

lgod tyf ljlgod ;+Vof 5 15 18

lgb]{lzsf, sfo{ljlw / dfkb08 ;+Vof 9 15 18

lqmoflzn gLltut ;ldlt tyf ;+oGq -ljwfog,

;'zf;g, n]vf, /fh:j, of]hgf tyf ah]6 th'{df,

cg'udg cfbL_

;+Vof 10 15 25

cEof; ul/Psf ;fdflhs hjfkmb]lxtfsf cf}hf/sf

k|sf/ -Ifltk"lt{ ;lxsf] gful/s j8fkq, ;fj{hlgs

;'g'jfO{, ;fj{hlgs k/LIf0f, ;fdflhs k/LIf0f,

;d'bfo :sf]/ sfo{ cfbL_

k|sf/ 2 4 5

:yfgLo sfg"g, gLlt tyf of]hgf th{'df k|lqmof

gful/s k[i7kf]if0f tyf ;'emfj lng] dfWodx?

-;+rf/ dfWod,;'rgf kf6L, cGt/lqmof, lnlvt

k|ltlqmof, ;'efj k]l6s, ;fdflhs ;~hfn cfbL_

k|sf/ 2 4 5

ufpFkfflnsf k]z ePsf ;/sf/ ;+Rffng tyf ;]jf

k|jfx ;DaGwL u'gf;f] clen]v

k|ltzt

ufpFkfflnsf k]z ePsf ;/sf/ ;+Rffng tyf ;]jf

k|jfx ;DaGwL u'gf;f] clen]v ePsf dWo] ;dfwfg

ePsf u'gf;f] clen]v

k|ltzt 9 15 18

k|ltkmn %=@M

hgk|ltlglw, sd{rf/L /

;/f]sf/jfnfsf]

;+:yfut Ifdtf

clej[l4 ePsf] x'g]5 .

ufpFkflnsfdf sfo{/t dfgj ;+zfwg ;+Vof 69 80 107 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

− ;+3Lo k|0ffnL cg';f/ ;+3, k|b]z

/ :yfgLo gLlt / sfg"g th'{df

x'g]5 .

− ;+3, k|b]z / u}/;/sf/L / lghL

If]qsf] nufgL / sfo{qmddf a[l4

x'g]5 .

− :yfgLo ;/f]sf/jfnfsf]

k|ltj4tf / ;xeflutf ;dGjo,

;xsfo{ Pj+ ;fem]bf/Ldf a[l4

x'g]5 .

ufpFkflnsf tyf j8f sfof{no ejg ;+Vof 2 5 9

;]jf ;'rf? ;]jf tyf >f]t s]Gb| -:jf:Yo, s[lif, kz'

;]jf, lzIff, ;"rgf_

;+Vof 8 13 16

ufpFkflnsfdf ;+Rfflnt ;+3Lo / k|b]z cfof]hgf

tyf sfo{qmd Pj+ OsfO{

;+Vof 0 5 15

;+rflnt :yfgLo zf;g, of]hgf th'{df tyf

;]jfk|jfx ;DaGwL Ifdtf ljsf; sfo{qmd -ufkf

cfkm}_

k6s 0 10 20

hjfkmb]lxtf Ifdtf ljsf; / clea[l4 sfo{df ;xefuL

hgk|ltlglw / gful/s ;dfh

hgf 4 50 104

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

30

glthf >[ªvnf

;"rs tyf k'i6\ofO{sf cfwf/x?

hf]lvd kIf tyf k"jf{g"dfg ;"rs cfwf//]vf

-cf=j= )&$÷&%

;Ddsf] cj:yf_

nIo -;Ddsf] cj:yf_

k'i6\ofO{sf cfwf/x? ljj/0f OsfO{ )&&÷&* )&(÷*)

k|ltkmn %=#M cfoj[l4

/ >f]t kl/rfng

Jojl:yt ePsf] x'g]5 .

ufpFkflnsfsf] aflif{s cfGtl/s cfo /sd -xhf/df_ ?= 1500 3000 5000 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

− ljQLo k|ltj]bg

− ;+3Lo tyf k|b]z /fh:j sfg"g

pknAw x'g] tyf :yfgLo sfg"g

th'{df x'g]5 .

− ;+3, k|b]z, ljsf; ;fem]bf/,

u};; / ;d'bfosf] nufgL

cfsif{0f x'g]5 .

;+3Lo ;/sf/af6 /fh:j afF8afF8af6 k|fKt /sd ?= xhf/df 75847 90000 110000

k|b]z ;/sf/af6 /fh:j afF8kmfF8af6 k|fKt /sd ?=xhf/df 2501 5000 10000

ljlQo ;dflgs/0f cg'bfg -;+3_ ?= xhf/df 87500 110000 160000

ljlQo ;dfgLs/0f -k|b]z_ ?= xhf/df 6779 15000 30000

z;t{ cg'bfg -;+3_ ?= xhf/df 159300 200000 260000

ufpFkflnsfsf] s"n aflif{s ah]6 -xhf/df_ ?= 237872 298386

374296

ufpFkflnsfsf] aflif{s jf:tljs vr{ /sd -k|ltzt_ k|ltzt 88.77 95 100

cf}ift jflif{s j]?h' /sd -xhf/df_ ?= 2500 500 100

u};;, cu};;, ljsf; ;fem]bf/af6 ;+Rfflnt

cfof]hgf÷sfo{qmdaf6 nufgL /sd -xhf/df_ ?=

1000 5000 10000

;d'bfosf] nufgL tyf of]ubfg /sd -xhf/df_ ?= 17100 20000 24000

lghL If]qsf] nufgL -xhf/df_ ? 0 2000 5000

ufpFkflnsfsf] aflif{s cfGtl/s cfo /sd -xhf/df_ ?= 1500 3000 5000

;+3Lo ;/sf/af6 /fh:j afF8afF8af6k|fKt /sd ?= xhf/df 75847 90000 110000

k|b]z ;/sf/af6 /fh:j afF8kmfF8af6 k|fKt /sd ?=xhf/df 2501 5000 10000

k|ltkmn %=$M of]hgf

th'{df, sfof{Gjog tyf

cg'udg

;xeflutfd"ns,

glthfd'vL / Kf|efjsf/L

ePsf] x'g]5 .

v08Ls[t ljifout tyf >f]t gSzf ;lxt j:t'ut

ljj/0f tof/L tyf cBfjlws

eP÷gePsf] ePsf] cWofjlws x'g]

cWofjlws x'g]

− ufpFj:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

− ljQLo k|ltj]bg

− ;+3Lo k|0ffnL cg';f/ ;+3, k|b]z

/ :yfgLo gLlt / sfg"g th'{df

x'g]5 .

− ;+3, k|b]z / u}/;/sf/L / lghL

If]qsf] nufgL / sfo{qmddf a[l4

x'g]5 .

− :yfgLo ;/f]sf/jfnfsf] k|ltj4tf

/ ;xeflutf ;dGjo, ;xsfo{ Pj+

;fem]bf/Ldf a[l4 x'g]5 .

:yfgLo uf}/jsf cfof]hgf ;+Vof 0 5 15 th'{Dff ePsf ljifout /0fgLlts of]hgf -ljifo_ If]q 0 3 5 glthfd"ns 9fFrfdf cfjlws of]hgf th'{df eP÷geP

sf] gePsf] cWofjlw

s x'g] cWofjlws

x'g]

glthfd"ns cg'udg vfsfdf cfwfl/t cg'udg

tyf d"NofËg of]hgf

eP÷geP

sf] gePsf]

cWofjlws x'g]

cWofjlws x'g]

s"n cfof]hgf dWo] pkef]Qmf ;ldltaf6 sfof{Gjog

ePsf cfof]hgfsf] cg'kft

k|ltzt 100 60 50

;dodf ;DkGg cfof]hgf÷sfo{qmdsf] cg'kft k|ltzt 90 95 100

cfof]hgf÷sfo{qmd cg'udg k|ltj]bg ;+Vof -k6s],

dfl;s, rf}dfl;s, aflif{s_

k6s 1 16 31

ufpFkflnsfaf6 k|sflzt b:tfj]h / k|ltj]bg ;+Vof 0 4 6

6f]n j:tLdf ;xeflutfd'ns of]hgf th'{df tyf

cg'udg k|lqmofdf nlIftju{÷;d'bfosf] k|ltlglwTj -

dlxnf, blnt, hghflt / afnaflnsf_

k|ltzt 33 40 50

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

31

glthf >[ªvnf

;"rs tyf k'i6\ofO{sf cfwf/x?

hf]lvd kIf tyf k"jf{g"dfg ;"rs cfwf//]vf

-cf=j= )&$÷&%

;Ddsf] cj:yf_

nIo -;Ddsf] cj:yf_

k'i6\ofO{sf cfwf/x? ljj/0f OsfO{ )&&÷&* )&(÷*)

nlIftju{ nlIft ah]6 k|ltzt 19.75 22 25

qm=;+= k|ltkmn cg';f/ k|d'v cfof]hgf / sfo{qmd

!=!=! b:Tffj]hsf] kl/R5]b $ df k|:t't 5 . ah]6 -?=

xhf/df_

k|ult tyf cg'udg

k|ltj]bg

:yfgLo ;/f]sf/jfnfsf] k|ltj4tf /

;xeflutf ;dGjo, ;xsfo{ Pj+

;fem]bf/Ldf a[l4 x'g]5 .

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

32

3.5 gLlt tyf sfo{gLlt

bL3{sfnLg ;f]rtkm{ pGd'v eO{ 8'8'jf ljsf;sf] ;dli6ut nIo tyf p2]Zo xfl;n ug{ ufFpkflnsfsf]

;+:yfut Ifdtf ljsf; Pj+ ;/f]sf/jfnf;Fu ;dGjo, ;xsfo{ / ;fem]bf/L clej[4L u/L cfjlws of]hgfsf]

k|fyldstf tyf /0fgLlt sfof{Gjog ul/g]5 . of]hgfsf] nIo tyf p2]Zo k|flKtsf nflu ljifout If]qut

?kdf b]xfofg';f/sf gLlt tyf sfo{gLltx¿ cjnDag u/L /0fgLlts sfo{qmd tyf cfof]hgf sfof{Gjog

ul/g]5 .

c;/ ! -cfly{s ljsf;_ ;Fu ;DalGwt gLlt tyf sfo{gLltx¿

k|ltkmn !=! ;Fu ;DalGwt -s[lif ljsf;_

1. e"pkof]u of]hgfsf cfwf/df v]tLof]Uo hldgsf] klxrfg ul/g]5 . klxrfg ePsf v]tLof]Uo hldgsf]

pko'Qmtfsf] ;DefJotfsf cfwf/df juL{s/0f u/L u/L ;f]xL cfwf/df s[lif sfo{nfO{ cl3 a9fOg]5 .

2. :yfgLo:t/df g} aLh j[l4sf sfo{qmd ;~rfng u/L pGgt Pj+ u'0f:t/Lo vfBfGg aLpsf] ;dod}

pknAwtf ;'lglZrt ul/g] 5 .

3. vfBfGgsf] ;d'bflos aLp a}+s :yfkgf u/L ;d'bfodf aLpsf] pknAwtf / kx'Fr j[l4 ul/g]5 .

4. Joj;flos pTkfbgsf] ;'lglZrttf u/L t/sf/L afnL, d;nfafnLnufot ufpFkflnsfn] k|fyldstf

lgwf{/0f u/]sf s[lif afnLdf v]tL ul/Psf] If]qkmnsf cfwf/df cf+lzs cg'bfgsf] Joj:yf ul/g]5 .

Joj;flos s[lifdf ;+nUg o'jfx¿nfO{ o:tf] cg'bfgdf k|fyldstf lbOg]5 .

5. Joj;flos s[lifsf] k|j4{gsf nflu cfjZos kg]{ pGgt aLp, dn tyf cf}hf/, pks/0fx¿sf] v/Lbdf

cf+lzs cg'bfg lbg] gLlt lnOg] 5 .

6. Joj;flos t/sf/L ks]6 v]tL sfo{ sDtLdf klg !)) s7\7f If]qkmndf x'g] u/L s[ifs ;d"x jf

;xsf/LnfO{ k|j4{g ug]{ / lghL pBdLnfO{ klg k|f]T;fxg ul/g] 5 . oyf;Dej afFemf] hldgnfO{ ;d]t

k|of]udf NofOg]5 .

7. dfusf] cfwf/df s[lif ;+sng s]Gb| / xf6 ahf/sf] lgdf{0f ul/g]5 . o;sf nflu pTkfbs s[ifsx¿sf]

k|ltlglwTj x'g] u/L xf6 ahf/ Joj:yfkg u/L a]Un} sfo{ljlwaf6 ;~rfng ul/g] 5 .

8. kmnkm'n Pj+ t/sf/Lsf] ;'/lIft e08f/0fsf nflu ;d"x Pj+ ;xsf/Lsf] cu'jfOdf :yfkgf u/L ;~rfng

ul/g] 5 .

9. ufkf cGtu{t /x]sf gbL vf]nf 5]psf ljkGg Pjd\ OR5's 3/w'/LnfO{ nlIft u/L au/ v]tL sfo{qmd

;~rfng ul/g]5 . au/ v]tL sfo{qmd ;~rfngsf nflu ;d"x tyf ;xsf/LnfO{ nfUg] aLp tyf

cf}hf/sf nflu %) k|ltzt cg'bfg pknAw u/fOg] 5 .

10. Ifdtf ljsf; sfo{qmdx¿ ;~rfng ubf{ ufpFkflnsfn] k|fyldstf lgwf{/0f u/]sf d'Vo afnLx¿sf]

pTkfbg / ahf/Ls/0fsf sfo{df ;+nUg ;d"x, ;xsf/Lx¿sf] ;+:yfut ljsf;df ;d]t ;3fp k'Ug] u/L

;~rfng ul/g] 5 .

11. s[lifdf oflGqs/0fsf] k|of]unfO{ k|f]T;flxt ul/g] 5 / o; sfo{sf nflu s[ifs ;d"x / ;xsf/LnfO{ oGq

pks/0f v/Lbdf %) k|ltzt cg'bfg pknAw u/fOg] 5 eg] lghL kmd{sf] xsdf @% k|ltzt cg'bfg

pknAw u/fOg] 5 .

12. s[lif ladfnfO{ k|efjsf/L agfpg hgr]tgf clej[l4 sfo{qmd ul/g]5 .

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

33

13. pTs[i6 s[ifsnfO{ lgoldt ?kdf k'/:s[t ub}{ nlug]5 .

14. s[lif;DaGwL cg'bfgsf lqmofsnfkx¿ ;~rfng ubf{ ;d"x tyf ;xsf/Lx¿sf] xsdf %) k|ltzt

cg'bfg k|bfg ul/g]5 eg] lghL Joj;flos kmd{ tyf Joj;flos s[ifsx¿sf] xsdf @% k|ltzt

cg'bfg lbOg] 5 .

k|ltkmn !=@ ;Fu ;DalGwt -l;+rfO_

1. kSsL s'nf] lgdf{0f u/L kfgLsf] r'jfx6 lgoGq0f ul/g]5 tyf pkef]Qmf ;ldlt, s[ifs ;d"x jf ;xsf/L

dfkm{t\ cg'bfgdf dd{t ;Def/ / ;~rfng ul/g]5 .

2. ;DefJotf x]/L l;+rfO s'nf], lghL tyf ;d'xut jf]l/u+, yf]kf l;+rfO, kmf]x/f l;+rfO k|0ffnLsf]

ljsf;nfO{ hf]8 lbOg]5 .

3. kf]v/L, gx/, s'nf]x¿ lgdf{0f tyf dd{t ug{ cfjZos dd{t sf]ifsf] :yfkgf ul/g] 5 .

k|ltkmn !=# ;Fu ;DalGwt -kz'kIfLkfng_

1. Joj;flos ?kdf sDtLdf klg ;d"xn] @) Pjd\ lghLsf] xsdf % j6f pGgt ufO{÷e}+;Lkfng

Joj;fonfO{ k|j4{g ug{ %) k|ltzt cg'bfg k|bfg ul/g] 5 .

2. pGgt hftsf] v;Lafv|f, df5f, s'v'/f, a+u"/ nufot Joj;flos kz'kfng kmd{sf nflu ;d"x tyf

;xsf/Lx¿nfO{ &) k|ltzt;Dd / lghLsf] xsdf %) k|ltzt cg'bfg pknAw u/fOg] 5 .

3. s[ifs ;d"x, ;xsf/L / Joj;flos s[lif kmd{sf] lhDdfdf /xg] u/L pGgt hftsf] af]sf, /fFuf / ;fF9]

ljt/0f ul/g] 5 .

4. uf]7 ;'wf/ sfo{qmd ;d"x ;xsf/Ldfkm{t\ %) k|ltzt cg'bfgdf ;~rfng ul/g] 5 .

5. kz' pkrf/ sfo{qmd ;~rfng ubf{ :yfgLo Pu|f]e]6 ;lxtsf] ;xeflutfdf ;~rfng ul/g] 5 .

6. s[lif tyf kz'kfng Joa;fonfO{ k|j4{g ug{ :yfgLo :t/df tfnLd k|fKt k|fljlws hgzlQm pTkfbg

ub}{ hfg] gLlt lnOg]5 .

7. b'Uw ;+sng s]Gb|, b'Uw lr:ofg s]Gb| k"jf{wf/x¿sf] ljsf; sfo{df lghL, ;xsf/L, u}/;/sf/L

;+:yfx¿;Fusf] ;dGjodf lgdf{0f Pj+ ;~rfng ul/g] 5 .

8. r/0f If]q ljsf; sfo{qmdsf nflu s[ifs ;d"x, ;xsf/L / Joj;flos s[lif kmd{x¿nfO{ 3fF;sf] aLp

ljt/0f ul/g] 5 .

k|ltkmn !=$ ;Fu ;DalGwt -pBf]u tyf Jofkf/ k|j4{g_

1. k/Dk/fut ;Lkdf cfwfl/t ;fgf tyf 3/]n' pBf]ux¿sf] :yfkgfdf k|f]T;fxg ul/g] 5 .

2. Jojl:yt ahf/sf] ljsf;sf lgldQ lghL If]q;Fu ;dGjo u/L k"jf{wf/ ljsf; nufotsf sfo{qmd

;~rfng ul/g] 5 .

3. xf6 ahf/sf] ;+Vof tyf :t/df j[l4 tyf Joj:yfkg ul/g] 5 .

4. Joj;fo l;h{gf, pBdlzntf ljsf;, k|ljlw x:tfGt/0f tyf ahf/Ls/0fsf nflu o'jf nlIft Ifdtf

clej[l4sf sfo{qmdx¿ ;~rfng ul/g] 5 .

5. :yfgLo >d, ;Lk / k|ljlwdf cfwfl/t pBf]u Joj;fosf] :yfkgf Pj+ ;~rfngnfO{ k|fyldstf / k|>o

lbO{g] 5 .

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

34

6. :yfgLo pTkfbgsf] ahf/Ls/0fsf nflu lghL If]q;Fu ;d]tsf] ;xsfo{df ahf/ ;"rgf s]Gb|sf] :yfkgf

ul/g] 5 .

7. lgoldt ?kdf s[lif tyf Jofkf/ d]nf ;~rfng ul/g] 5 .

k|ltkmn !=% ;Fu ;DalGwt -ko{6g_

1. ko{6sLo If]qsf] u'?of]hgf lgdf{0f tyf cGo cfjZos k"jf{wf/ ljsf;sf nflu cGt/ :yfgLo tx

nufot k|b]z ;/sf/ / ;+3Lo ;/sf/;Fu ;dGjo ul/g] 5 .

2. :yfgLo wfld{s ko{6sLo:ynx¿sf] ;+/If0f, ;]jf tyf ;'ljwf ljsf; / lj:Tff/ u/L ko{6g ljsf; /

k|j4{g ul/g] 5 .

3. ko{6g ljsf;sf nflu lkslgs :yn, kfs{, gbL tl6o If]q ko{6s d}qL x'g] ul/ lgdf{0f ul/g] 5 .

k|ltkmn !=^ ;Fu ;DalGwt -a}+s tyf ljQLo ;+:yf_ gLlt tyf sfo{gLltx¿

1. ;xsf/L;DaGwL lzIff, tflnd / ;"rgfsf] Joj:yf ul/g] 5 .

2. art k|f]T;fxg, pTkfbgd"ns If]qdf nufgL j[l4sf nflu 5nkmn tyf hgr]tgf sfo{qmd ;~rfng

ul/g] 5 .

3. ljQLo ;fIf/tfsf sfo{qmd hg:t/;Dd ;~rfng ul/g] 5 .

4. Joj;fo z'? ug{ OR5'sx¿nfO{ nfut ;fem]bf/Lsf cfwf/df Joj;fo ljsf; tfnLd ;~rfng

;~rfng ul/g] 5 .

5. ;xsf/Lx¿sf] ;+:yfut Ifdtf ;'b[9Ls/0fsf] dfWodaf6 ;'zf;g k|j4{g clej[l4 ul/g] 5 .

6. ;xsf/Lx¿af6 k|bfg ul/g] ;]jfdf ;a}sf] ;'ne kx'Frsf lgldQ ;xhLs/0f ul/g] 5 .

c;/ @ -;fdflhs ljsf;_ ;Fu ;DalGwt gLlt tyf sfo{gLltx¿

k|ltkmn @=! -z}lIfs ljsf;_ ;Fu ;DalGwt

1. :yfgLo ;/sf/, k|b]z ;/sf/ u};; / ;d'bfo;Fusf] ;xsfo{df ljBfno ejg lgdf{0fsf nflu ;|f]tsf]

Joj:yf ul/g]5 .

2. ljBfno dfWoflds lzIffnfO{ u'0f:t/Lo tyf k|lt:kwL{ u/fpg lgoldt cg'udg, cfw'lgs ;+rf/

k|ljwLsf] pkof]u, z}lIfs If]qsf cg's/0fLo gd'gfx?sf] cg';/0f / :yfgLo kf7\oqmdsf] tof/L u/L

nfu' ul/g]5 .

3. ljBfno tyf b/aGbL ;dfof]hg tyf b/aGbL yksf nflu k|b]z / ;+3Lo ;/sf/;Fu kxn ul/g]5 .

4. ;dofg's"n lzIfs tflndsf] Joj:yf u/L l;sfO pknAwLnfO{ sfo{;Dkfbg;Fu cfj4 ul/g]5 .

5. cg'udg tyf d"Nof+sgnfO{ ;xeflutfd"ns / k|efjsf/L agfOg]5 .

6. lzIf0f l;sfOdf cfw'lgs k|ljlw leqØfO{ k7gkf7gsf] jftfj/0fdf ;'wf/ ul/g]5 .

7. ljBfyL{ pkl:yltnfO{ ufpFkflnsfsf] ;]jf k|jfx;Fu cfj4 u/]/ / lbjf vfhfsf] Joj:yf u/L pkl:ylt

b/ a9fOg]5 .

8. pRr lzIffsf] nflu :yfgLo:t/df SofDk; ;+rfng ug{ ;|f]t, k"jf{wf/ / ;DaGwgsf nflu kxn ul/g]5.

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

35

k|ltkmn @=@ -cfwf/e"t :jf:Yo_ ;Fu ;DalGwt

1. :yfgLo ;/sf/, k|b]z ;/sf/ tyf ;+3;+:yf / ;d'bfo;Fusf] ;xsfo{df :jf:Yo ;+:yfsf] ejg

lgdf{0fsf nflu ;|f]tsf] Joj:yf ul/g]5 .

2. dfkb08cg';f/ ;a} :jf:Yo rf}sLx¿sf nflu cfjZos ejg, 3]/faf/, pks/0f / cf}ifwLsf] Joj:yf

ul/g]5 .

3. :jf:Yo If]qdf sfd ug{] /fli6«o cGt/f{li6«o ;+:yf;Fu ;dGjo ul/ cfwf/e"t :jf:Yo ;]jfnfO{ k|efjsf/L

ul/g]5 .

4. ;a} :jf:Yo ;+:yfx¿df yk ;]jf lj:tf/ u/L yk :jf:Yo ;'ljwf lj:tf/ ul/g]5 .

5. sd{rf/Lx¿nfO{ tflnd cfjZostfcg';f/ pknAw u/fpg] / l;s]sf] l;k Jojxf/df Nofpg] s'/f

;'lglZrt ul/g]5 .

k|ltkmn @=# -vfg]kfgL tyf ;/;kmfO_ ;Fu ;DalGwt

1. vfg]kfgL, ;/;kmfO / :jR5tf;DaGwL gLlt tyf sfo{of]hgf th'{df ul/g]5 .

2. vfg]kfgL tyf ;/;kmfO If]qsf] bLuf]kgfsf nflu dd{t ;+Def/ sf]if Joj:Yff ;lxt pkef]Stf ;ldltsf]

e"ldsfnfO{ s[oflzn u/fO{ ckgTj clej[l4sf ul/g]5 .

3. Ps 3/ Ps wf/f / zf}rfnosf] Joj:yfnfO{ sfof{Gjogdf NofO{ k"0f{ ;/;kmfOo'St ufpFkflnsf 3f]if0ff

ul/g]5 .

4. Knfl:6s / l;;fhGo kmf]x/nfO{ Jojl:yt ug{ ;r]tgfTds tyf lg/f]wfTds pkfo cjnDag ul/g]5 .

k|ltkmn @=$ -nlIft ju{ tyf ;dfj]zLs/0f_ ;Fu ;DalGwt

1. dlxnf, cflbjf;L hghflt, blnt, cNk;ª\Vos, ljkGg ju{nfO{ ;sf/fTds lje]b / cy{k"0f{

;xeflutfsf] ;'lglZrtfsf nflu nlIft sfo{qmdx¿ ;+rfng ul/g]5 .

2. ;fdflhs s'k|yfsf ?kdf /x]sf 5'jf5'tnfO{ pGd'ng ul/ ;';Eo ;dfh :yfkgfnfO{ ;a} ;/f]sf/jfnfsf]

;femf k|of;af6 cleofgsf ?kdf cufl8 a9fOg]5 .

3. ljkGg tyf nlIft ju{sf] nflu ;+:yfut ;+/rgf / Ifdtf ljsf; ul/ dlxnf, blnt, jfnjflnsf, h]i7

gful/s, ckf+utf ePsf JolStsf cfjZos cj;/ / ;'ljwfsf] ;'lglZrtf ul/g]5 .

4. ckf+utf afnjflnsf k'g:yfkgf s]Gb|sf] :yfkgf / ckf+utf ;'rgf s]Gb| :yfkgf ul/g]5 .

5. afnd}qL ufpFkflnsfsf] ?kdf :yflkt ug{ ;a} If]qdf afn ;xeflutfsf] ;'lglZglrttf, afnd}qL

k"jf{wf/ lgdf{0f / afn sNof0fsf/L sf]if :yfkgf ul/ afnd}qL ufpFkflnsf 3f]if0ffnfO{ ;'lgZrt

ul/g]5 .

6. h]i7 gful/ssf] 1fg / ;Lk x:tfGt/0fsf] nflu cfjZos ultljwL ;~rfng ul/g]5 .

k|ltkmn @=% -o'jf tyf v]bs'b_ ;Fu ;DalGwt

1. v]nd}bfg lgdf{0f tyf :t/f]GgtL, k|lzIf0f / v]ns'b k|ltof]lutf dfkm{t :j:y / cg';flzt o'jf

cleofgnfO{ k|efjsf/L ?kdf sfo{Gjog ul/g]5 .

2. :yfgLotf cg's'nsf] /f]huf/Lsf cj;/ ;[hgf ug{ o'jf :j/f]huf/ sfo{qmdnfO{ Ifdtf ljsf; ;lxt

:j/f]huf/ / Joj;fodf o'jfnfO{ k|f]T;fxg ul/g]5 .

3. ljsf; lgdf{0f / ;fdflhs ?kfGt/0fdf o'jf ;xeflutf / kl/rngnfO{ k|f]T;flxt ul/g]5 .

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

36

k|ltkmn @=^ -snf, ;F:s[lt tyf efiff_ ;Fu ;DalGwt

1. wfld{s k'/fQflTjs ;Dkbf klxrfg ul/ ;+/If0f, k|j{4g / k|rf/ k|;f/ ug{ ljz]if sfo{qmd ;+rfng

ul/g]5 .

2. :yfgLo df}lns :yfgLo snf, ;+:s[lt, ;Dkbf ;+/If0f / k|j4{g ug{ snf s]Gb| / ;+u|fxno :yfkgfnfO{

k|b]z tyf ;+3Lo lgsfo;Fu ;xsfo{ ul/g]5 .

4. ;fF:s[lt / k'/fTjflQs If]qsf] af/]df cWoog / cg';GwfgnfO{ k|j{4g ul/g]5 .

c;/ #M k"jf{wf/ ljsf;;DaGwL gLlt tyf sfo{gLltx¿

;8s, k'n tyf oftfoft -k|ltkmn #=! ;Fu ;DalGwt_

1. ?= @% nfveGbf a9L nfutsf ;8s, k'n, ejg, l;+rfO / vfg]kfgLsf cfof]hgf lgdf{0f ug'{k"j{

cfof]hgfsf] lj:t[t ;j]{If0f u/L lj:t[t kl/of]hgf k|ltj]bg -l8lkcf/_ tof/ u/L cfof]hgf :jLs[tL /

ah]6 ljlgof]hg ul/g]5 .

2. ufpFkflnsf oftfoft u'?of]hgf th'{df u/L ;f]sf] k|fyldstf cg';f/ ;8s -lkr, u|fe]n, gofF lgdf{0f_

lgdf{0f ul/g]5 .

3. cfd pkef]Qmfsf] -nfut_ ;xeflutfdf ;+/rgf lgdf{0f sfo{df sDtLdf @) k|ltzt / u|fe]n, df6f] tyf

sfo{df sDtLdf #) k|ltzt gub, >d / ;fdu|Lsf] of]ubfg clgjfo{ h'6fO{ cfof]hgf ;~rfng

ul/g]5 .

4. ?= @% nfv ;Ddsf] cfof]hgf ldtJooL x'g], ;xeflutf / u'0f:t/ j[4L x'g] cj:yfdf pkef]tmf

;ldltaf6 cfof]hgf lgdf{0f ug{ k|fyldstf lbOg] 5 .

5. cfd pkef]tmf÷;d'bfosf] ;xeflutf -gub, >dbfg jf j:t'ut ;xof]u_ kl/df0f PsLg ePkl5 ;f]

cg';f/ pkef]Qmf ;ldlt dfkm{t cfof]hgf sfof{Gjog ul/g]5 .

6. pkef]Qmf ;ldltåf/f cfof]hgf lgdf{0f ug'{ k"j{ pkef]Qmf ;ldltnfO{ cfof]hgfsf] k|fljlws kIf -l8hfOg,

Oli6d]6, dfkb08, dd{t;+ef/ cflb_ / Joj:yfksLo kIf -pkef]Qmf ;ldlt kl/rfng, vl/b k|lqmof,

lhDd]jf/L afF8kmfF8, /sd lgsf;f, sfo{of]hgf, ;fj{hlgs k/LIf0f tyf km/kmf/s cfbL_ ljifodf

Jojl:yt ?kdf tflnd k|bfg u/L Ifdtf clej[l4 ul/g]5 .

7. cfof]hgfsf] ;~rfngsf] cj:yf tyf ;DkGg ePkl5 cfd pkef]Qmf tyf ;/f]sf/jfnfsf] ;xeflutf /

gful/s ;dfh ;+:yfsf] ;xhLs/0fdf ;fj{hlgs ;'g'jfO{, ;fj{hlgs k/LIf0fnfO{ clgjfo{ u/L

cfof]hgfsf] kf/blz{tf, k|Effjsfl/tf / hjfkmb]xLtf clej[l4 ul/g]5 .

8. ufpFkflnsfaf6 ;8s tyf ejg;DaGwL dfkb08 tof/ tyf :jLs[t u/L ;f] cg';f/ ;8s rf}8f

ul/g]5 tyf ejg lgdf{0fnfO{ lgodg ul/g]5 .

9. ufpFkflnsfsf] :yfgLo b//]6 -lgdf{0f ;fdu|L, Hofnf / ef8f_ lgwf{/0f b/ u/L ;f] cg';f/ cfof]hgfsf]

Ol:6d]6 tof/ ul/g]5 .

10. ;+3 tyf k|b]z:t/sf] Nofj jf sDkgL dfkm{t Nofj 6]:6sf] Joj:yf u/L cfof]hgfsf] u'0f:t/ sfod

ul/g]5 .

11. ;8ssf] bfofFafofF / cfof]hgf :yn j/Lk/L af]6la?jf /f]k0f, jfof]OlGhlgol/Ë k|ljlwsf] k|of]u u/L

cfof]hgfnfO{ lbuf] / jftfj/0fd}qL agfOg]5 .

12. gofF ;+/rgf cg';f/ pkef]Qmf ;ldlt kl/rfng sfo{ljlw kl/dfh{g u/L ;f] cg';f/ pkef]Qmf

;ldltåf/f cfof]hgf sfof{Gjogsf] Joj:yf ul/g]5 .

13. k"jf{wf/ ljsf; ;DaGwL cfof]hgf lgdf{0f ubf{ cfof]hgfsf] ;~rfng ldtJooL x'g], nfut ;xeflutf

tyf k|efjsfl/tf j[l4sf] ;'lglZrttf x'g] cj:yfdf k"jf{wf/ lgdf{0f sfo{nfO{ cfjZostf cg';f/ 6f]n

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

37

ljsf; ;+:yf, dlxnf tyf cfdf ;d"x, ljBfno tyf :jf:Yo ;+:yf Joj:yfkg ;ldlt, ;fd'bflos /

u};; dfkm{t ;d]t sfof{Gjog ug]{ Joj:yfkg ul/g]5 .

k|ltkmn #=@ - cfjf;, ejg, a:tL / ahf/ Joj:yfkg _ ;Fu ;DalGwt

14. PsLs[t j:TfL / ahf/ s]Gb| nflu hUuf PsLs/0f u/L Jojl:yt ahf/ / a:tLsf] ljsf; ul/g]5 .

15. ahf/ Joj:yfkg / k'jf{wf/ lgdf{0fdf :yfgLo pBdL tyf Joj;foLsf] nfut ;xeflutf ;~rfng ul/g]

5 .

16. e"pkof]u of]hgf cg';f/ 5l/Psf tyf hf]lvddf /x]sf a:tLnfO{ :yfgfGt/0f u/L PsLs[t a:tLsf]

ljsf; ul/g] 5 .

17. k/Dk/fut / k|fljlws ;+efJotfsf] cWoogsf] cfwf/df hldgsf] jlu{s/0f u/L ;f] cg';f/ hldgsf]

pkof]unfO{ s8fOsf ;fy nfu" ul/g] 5 .

18. ;fj{hlgs hUufsf] klxrfg, nut ;+sng tyf gfk gS;fËg u/L ;fj{hlgs pkof]usf] nflu kl/rfng

ul/g] 5 .

19. e"sDk k|lt/f]wL ;+/rgf lgdf{0f ug{sf] nflu j:tL ljsf;, zx/L o]fhgf tyf ejg lgdf{0f dfkb08

tof/ u/L sfof{Gjog ul/g]5 .

20. ;8s clwsf/ If]q, ejgsf] dfkb08 tof/ u/L ufpFaf;LnfO{ hfgsf/L lbO{ ;f]sf] kl/kfngf clej[l4

ul/g]5 .

21. e"sDk k|lt/f]wL ejg lgdf{0f k|ljlwaf/] :yfgLo ;d'bfonfO{ hfgsf/L lbg] tyf gS;fkf; clgjfo{

ul/g]5 .

22. afFw, :k/ tyf gfnfsf] lgdf{0f u/L hf]lvddf /x]sf a:tL, k"jf{Wff/x¿sf] ;+/If0f / ;'/Iffsf] Joj:yf

ul/g]5 .

k|ltkmn #=# -ljB't\ tyf j}slNks pmhf{_ ;Fu ;DalGwt

1. ;f}o{ phf{, afof]UofF;, ;'wfl/Psf] r'Nxf] k|j{wgsf nflu 6f]n ljsf; ;+:yf tyf :yfgLo u};; kl/rfng

u/L ;r]tgf sfo{qmd ;~rfng tyf k|f]T;fxgsf] Joj:yf ul/g]5 .

2. :yfgLo pkef]Qmf tyf ufpFkflnsf / ljB't\ k|flws/0fsf] nfut ;xeflutf s]Gb|Lo k|;f/0f nfO{g lj:tf/

ul/g]5 .

k|ltkmn #=$ -;"rgf / ;+rf/ tyf k|ljlw_ ;Fu ;DalGwt

1. g]kfn 6]lnsd, Pg;]n, :df6{;]n 6]lnsDo'lgzg / OG6/g]6 tyf 6]lnlehg ;]jf k|bfos sDkgL;Fu

;dGjo u/L 6]lnkmf]g, OG6/g]6 lj:tf/ tyf Ifdtf clej[l4 ul/g]5 .

2. ufpFkflnsfsf] ultljlw, ;"\rgf, ;dfrf/ tyf k|ult ljj/0f, ;kmn cEof;sf] ljj/0f k|sfzg /

k|;f/0fsf] nflu :yfgLo d]l8of tyf ;]jf k|bfos kl/rfng ul/g]5 .

23. ufpFkflnsfn] k|jfx ug]{ ;]jf tyf ;'ljwf, k|ult ljj/0f, ;kmn cEof;, ;]jf k|jfxsf] :t/ / gful/s

;Gt'i6L ;DaGwL ;"rgf tyf ljj/0f k|sfzg / k|;f/0fsf] nflu :yfgLo ldl8ofsf] kl/rfng ul/g]5 .

24. ufpF sfo{kflnsf ;DalGwt ;j} sfof{nodf PsLs[t ;]jf k|jfxsf nflu OG6/g]6, CCTV Sofd]/f h8fg,

l8lh6n tyf cl8of] gf]l6; jf]8{, O{–xflh/L Joj:yf ufpF sfo{kflnsf sfof{no, j8f sfof{no / ;]jf

s]Gbx¿ tyf ljwfnox?df ;d]t qmdzM klg lj:tf/ l8lh6n k|0fnLsf k|ljlwx? nfO{ c+lusf/ ul/g]5 .

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

38

c;/ $M jg, jftfj/0f tyf ljkb\;Fu ;DalGwt gLlt tyf sfo{gLltx¿

k|ltkmn $=! -jg tyf h}ljs ljljwtf_ ;Fu ;DalGwt

1. jghGo tyf jgdf cfwfl/t pTkfbgsf] nflu ahf/sf] ;'lglZrttf ug{ ufpFkflnsfaf6

;/f]sf/jfnfx¿ ;Fu ;dGjo ul/g]5 .

2. ;fd'bflos tyf gLlh jgsf ;d"xnfO{ jflif{s k|ltj]bg tof/ kf/L ufFpkflnsf:t/df k]z ug{] Joj:yf

u/L lgodgdf ;3fp k'¥ofOg]5 .

3. jg ;d"xx¿sf] ;d"xut?kdf ;fj{hlgs kl/If0fsf] Joj:yf tyf ;DalGwt kl/If0fsf] k|ltj]bg /

;'emfj kfngf eP gePsf] ;dLIff ug{] Joj:yf ul/g]5 .

4. ;d'bfo, k|zf;g tyf ;/f]sf/jfnfx¿;Fu ;dGjo ub{} jg cltqmd0f, rf]/L lzsf/L tyf jg 89]nf]sf]

;xeflutfd"ns 9+un] lgoGq0f ul/g]5 .

5. ufFpkflnsfleq kfOg] jg:kltsf] clen]v tof/ ul/g]5 tyf nf]kf]Gd'v jg:klt tyf jGohGt'

k|hfltx¿sf] klxrfg / ;+j4{g u/L kof{j/0fLo ko{6gdf 6]jf k'¥ofOg]5 . o;sf nflu ljz]if

sfo{qmdx¿ th'{df u/L sfof{Gjogdf NofOg]5 .

6. w]/} k'/fgf af]6lj?jfsf] Joj:yfkg / gofF af]6lj?jf x's{g] (regeneration) jftfj/0f l;h{gf ub{} o;

sfo{nfO{ ljkGg ;d'bfosf] hLljsf]kfh{g;Fu cfj4 ul/g]5 .

7. nf]kf]Gd'v k|hfltsf] klxrfg / ;+/If0f u/L jgsf] u'0f:t/ / h}ljs ljljwtf j[l4df 6]jf k'¥ofOg]5 .

k|ltkmn $=@ -e";+/If0f_ ;Fu ;DalGwt

1. 5f8f j:t'nfO{ k"0f{?kdf aGb]h nufO{ 5f8f 5f8\g]nfO{ cfly{s hl/jfgf ug{] Joj:yf ul/g]5 .

2. ufFpkflnsfsf hf]lvdo'St If]qx¿df vfgLhGo j:t'sf] pTvgg\ cg'dlt lbg' cl3 ;DefJotf

cWoognfO{ clgjfo{ ul/g]5 .

3. afof]Ol~hlgol/ª, :yfgLo ;fwg, ;|f]t, >dnufot t'ngfTds ?kn] sd vr{sf e";+/If0f ljlwx¿sf]

k|of]u u/L vr{df ldtJolotf ckgfOg]5 .

4. vf]nfgfnfdf k|fyldstfsf cfwf/df b'j}lt/ akm/ hf]g sfod ug{], t6aGwg ug{] tyf j[Iff/f]k0f u/L

xl/ofnL a9fpFb} nlug]5 .

5. e";+/If0fsf nflu ufFpkflnsfsf] ;|f]t ck'u x'g] ePsf] x'Fbf ;+3Lo / k|b]z ;/sf/;Fu kxn u/L

t6aGwg / e";+/If0fsf 7"nf cfof]hgfx¿ sfof{Gjogdf NofOg]5 .

6. ufFpkflnsfsf] hf]lvd If]qx¿df lul§, jfn'jf, df6f] tyf u|fensf] pTvgg\df /f]s nufO{ hf]lvd If]qsf]

;+/If0fdf 6]jf k'¥ofOg]5 .

k|ltkmn $=# -ljkb\ hf]lvd Joj:yfkg_ ;Fu ;DalGwt

1. hf]lvdo'Qm j:tLx¿sf] klxrfg / k|fyldsLs/0f ub{} k|fyldstfsf cfwf/df cNkLs/0f sfo{qmdx¿

;~rfng ul/g]5 .

2. e"pkof]u of]hgf th'{df u/L e"ldsf] clwstd ;b'kof]u, bLuf] Joj:yfkg tyf hf]lvd Go"gLs/0f

ul/g]5 .

3. ;du| ufFpkflnsf If]qsf] ;+s6f;Ggtf, Ifdtf tyf hf]lvdsf] gS;f+sg u/L hf]lvd k|f]kmfOn tof/

ul/g]5 .

4. cfkt\sfnLg p2f/ ;fdu|Lx¿ ;w}+ cBfjlws xfntdf /flvg]5, sfo{bnx¿nfO{ ;do ;dodf Ifdtf

ljsf; u/L ;b}j r':t /flvg]5 tyf ljkb\sf] ;dodf s]xL ;doleq} ;f] :yfgdf k'uL p2f/ /fxt ug{

;Sg] Joj:yfsf nflu ;do ;dodf s[lqd cEof;x¿ ul/g]5g\ .

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

39

5. ljkb\ hf]lvd Go"gLs/0f tyf cGo If]qx¿df :yfgLo ;d'bfo, /fli6«o cGt/f{li6«o ;+3;+:yf tyf cGo

;/f]sf/jfnfx¿;Fusf] ;dGjo / ;xsfo{df sfo{ ;~rfng ul/g]5 .

6. ufFpkflnsfdf cGo zLif{sdf vr{ x'g g;sL afFsL /x]sf] /sd ljkb\ hf]lvd Joj:yfkg sf]ifdf hDdf

u/L vr{ ug{ ;Sg] gLltut Joj:yf ul/g]5 .

k|ltkmn $=$ -hnjfo' kl/jt{g cg's"ng_ ;Fu ;DalGwt

1. k"jf{wf/sf sfo{qmdx¿ ;~rfng ug'{cl3 jftfj/0fLo cWoog (EIA, IEE_ nfO{ clgjfo{ ul/g] gLltut

Joj:yfnfO{ s8fOsf ;fy sfof{Gjog ul/g]5 .

2. hnjfo' kl/jt{g cg's"ng tyf ljkb\ hf]lvd Joj:yfkgnfO{ ufFpkflnsfsf] of]hgf rqmdf d"n

k|jfxLs/0f ul/g]5 .

3. tTsfnLg, dWosfnLg tyf bL3{sfnLg sfo{x¿ klxrfg u/L cg's"ngnfO{ a9L bLuf] / e/kbf{]

agfOg]5 .

4. hnjfo' kl/jt{g cg's"ngsf nflu k/Dk/fut k|ljlwsf] klxrfg tyf gofF k|ljlwx¿sf] ;d]t cjnDag

u/L pko'Qmtfsf cfwf/df PsLs[t cEof;df hf]8 lbOg]5 .

5. l;;fhGo / Knfli6shGo j:t'x¿ qmdzM lgif]w ug{ j}slNks pkfox?sf] qmlds k|j4{g ul/g]5 .

c;/ %M ;'zf;g tyf ;+:yfut ljsf;;Fu ;DalGwt gLlt tyf sfo{gLltx¿

k|ltkmn %=! ;Fu ;DalGwt -;';fzg tyf hjfkmb]lxtf_

1. rf}]dfl;s ?kdf ;fj{hlgs ;'g'jfO{ sfo{qmd ;~rfng ul/g]5 .

2. ;a} sfof{nox¿df Ifltk"lt{;lxtsf] gful/s j8fkq tof/ ul/g]5.

3. sfo{ljlw agfO{ ;]jfu|fxLsf] ;Gt'i6L dfkg ul/g]5 .

4. ;"rgf clwsf/L / u'gf;f] ;'g'jfO{sf] sfo{ljlw tof/ ul/ nfu" ul/g]5 .

5. ;'zf;g tyf kf/bzL{tf;DaGwL sfo{ljlw tof/ u/L nfu" ul/g]5 .

6. afnd}qL, ckf8\ud}qL, h]i7 gful/sd}qL ljsf;sf] cjwf/0ff nfu" ul/g]5 .

7. Uff=kf= tyf j8f sfof{nodf ;]jfu|fxLnfO{ k|tLIffsIfsf] Joj:yf ul/g]5 .

k|ltkmn %=@ ;Fu ;+alGwt -;+:yfut tyf dfgj ;+;fwg_

1. Uff=kf= tyf j8fdf PsLs[t ;]jf k|jfxsf nflu k"jf{wf/ Joj:yfkg ul/g]5 .

2. ;a} j8f / ufkfsf] ljifout zfvfsf] sfo{sIf ;fwg ;DkGg u/L Jojl:yt ul/g] 5 .

3. ;a} j8fdf a}7s sIf / uf=kf=df ;efxn Jojl:yt ul/g]5 .

4. ;a} j8fdf ljB't\ nfOgsf] lj:tf/ ug{sf nflu kxn ul/g]5 .

5. cfjZos sd{rf/L kbk"lt{sf] nflu kxn ul/g]5 .

6. ljifout zfvf u7g u/L sfo{ ljj/0f :ki6 ul/g]5 .

7. ;a} j8fdf 6]lnkmf]g / OG6/g]6sf] Joj:yf ul/g]5 .

8. j8f;lxt uf=kf=sf sd{rf/Lsf] Ifdtf ljsf;sf nflu of]hgf / ah]6, ;"rgf k|ljlw, n]vf k|0ffnL

clen]vLs/0f:yfgLo ;/sf/ ;~rfng tyf ;"rgf k|ljlw;DaGwL tflnd ;~rfngul/g]5 .

9. Goflos tyf laifout ;ldltx¿sf] Ifdtf ljsf;sf nflu tflnd ul/g]5 .

10. Goflos ;ldltsf] nflu Ohnf;sf] Joj:yf ul/g]5 .

11. k|To]s j8fdf d]nldnfk s]Gb| :yfkgf u/L % hgfsf b/n] d]nldnfkstf{ tyf dWo:tstf{ pTkfbg u/L

;"rL btf{ ul/g] 5 .

12. k|To]s j8f sfof{no / ufkfdf :jR5 vfg]kfgL tyf zf}rfnosf] plrtJoj:yfkg ul/g]5 .

13. ljB't\sf] s]Gb|Lo k|zf/0f nfO{ hf]8\g kxn ug]{ / k|Tos j8f sfof{nosf hl8t ;f]nf/ l;:6dsf] :t/

pGgtL ul/g]5 .

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76–2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

40

14. pTs[i7 hgk|ltlglw / sd{rf/L k|f]T;fxg sfo{qmd .

k|ltkmn %=# ;Fu ;DalGwt -Uff=kf= sf] cfDbfgL tyf vr{ Joj:yfkg

1. cfGtl/s cfosf] ;Defjgfsf] cWoog / k|If]k0f ul/g]5 .

2. cfGtl/s cfosf] bfo/f j[l4 ul/g]5 .

3. cfjZostf cg';f/ ;+3Lo, k|b]z tyf cGo lgsfo;Fu ah]6sf nflu kxn tyf ;dGjo ul/g]5 .

4. cfGtl/s lgoGq0f k|0ffnL sfo{ljlw th'{df tyf cfn]k zfvf Jojl:yt ul/g]5 .

5. a]?h' c;'nL tyf Go"gLs/0fsf nflu sfo{of]hgf lgdf0f{ u/L ;f] cg';f/ sfo{ ul/g]5 .

6. k|To]s jif{ # hgf pTs[i6 s/bftfnfO{ k'/:s[t ul/g]5 .

7. lghL If]q;Fu ;dGjo u/L ;femf nufgLdf ljsf; lgdf0f{df ;xsfo{ ul/g]5 .

8. ljsf; ;fem]bf/;Fusf] ;dGjo tyf ;xsfo{df ah]6 th'{df ul/g]5 .

k|ltkmn %=$ ;Fu ;DalGwt-of]hgf th'{df tyf cg'udg _

1. ;xeflud"ns / ;dfj]zL cjwf/0ff cg';f/ of]hgf th'{df u/L sfof{Gjog ul/g]5.

2. hg;+Vof, e"uf]n / :yfgLo cfjZostfsf cfwf/df ;|f]t kl/rfng ul/g]5 .

3. tf]lsPsf] ;do / k|lqmof cg';f/ jflif{s of]hgf tyf th'{df u/L nfu" ul/g]5 .

4. k|To]s jif{ of]hgf th'{df, sfof{Gjog / cg'udg;DaGwL Ifdtf ljsf; ul/g]5 . -sd{rf/L /

hgk|ltlglw_

5. k|To]s jif{ cg'udg / d"Nof8\sg;DaGwL sfo{of]hgf agfO sfo{ ul/g]5 .

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

41

kl/R%]b 4

sfof{Gjog of]hgf

4.1 ;|f]t cg'dfg tyf k|If]k-f

ufpFkflnsfsf] g]t[Tjdf t'h{df ePsf] cfjlws ufpF ljsf; of]hgf ufpF ljsf;sf ;a} ;/f]sf/jfnfx?sf] ;fy{s

k|oTgaf6 sfof{Gjog x'g]5 . glthf tflnsfdf pNn]lvt nIo k|fKt ug{ th'{Dff ul/Psf] sfof{Gjog tyf nufgL

of]hgfdf ufpFkflnsfn] cfGtl/s / jfXo >f]taf6 xfl;n ug]{ cfosf cltl/Qm ;a} ;/f]sf/jfnfsf] nufgL

;d]t k|If]k0f u/L of]hgfsf] nflu pknAw cg'dflgt ;|f]tdf ;dfj]z ul/Psf] 5 . of]hgfsf] ;+efJo >f]t tyf

;f] sf] k|If]k0f b]xfocg';f/ k|:t't ul/Psf] 5 .

tflnsf 6M k|If]k-f ul/Psf] cfjlws÷aflif{s ah]^ ah]6sf >f]tx? jflif{s k||If]k0f -cfly{s aif{ cg';f/ /sd ?= xhf/df_

@)&%÷&^ @)&^÷&& @)&&÷&* @)&*÷&( @)&(÷*) s"n

ufpFkflnsfsf] aflif{s cfGtl/s cfo 2000 2400 3000 3600 5000 881071 ;+3Lo ;/sf/af6 /fh:j afF8afF8 k|fKt 15847 187224 200000 228000 250000 26502 k|b]z ;/sf/af6 /fh:j afF8kmfF8af6 k|fKt 2501 3001 5000 6000 10000 589000 ljlQo ;dflgs/0f -;+3_ 87500 105000 110000 126500 160000 77914 ljlQo ;dflgs/0f -k|b]z_ 6779 8135 15000 18000 30000 1050460 z;t{ cg'bfg 159300 191160 200000 240000 260000 53000 ljz]if cg'bfg 0 8000 10000 15000 20000 161000 ;dk'/s cg'bfg 0 15000 30000 36000 80000 23200 u};;, cu};;, ljsf; ;fem]]bf/af6 ;+Rfflnt

cfof]hgf÷sfo{qmdaf6 nufgL

1000 1200 5000 6000 10000 161000

cGo cfof]hgf tyf kl/of]hgf 20000 25000 30000 36000 50000 103620 ;d'bfosf] nufgL tyf of]ubfg 17100 20520 20000 22000 24000 10900 gLlh If]qsf] nufgL 0 1500 2000 2400 5000 881071

hDdf 312027 568140 630000 739500 904000 3153667

4.2 sfo{qmd tyf of]hgf

cfjlws of]hgfsf] nIo k|fKtLsf] nflu ;+rfng ug]{ ljifout sfo{qmd tyf of]hgf, ef}lts nIo, sfo{qmd ug]{

:yfg, cg'dflgt nfut tyf lhDd]jf/L ;lxtsf] sfo{ljefhg b]xfo adf]lhdsf] tflnsfdf k|:t't ul/Psf] 5 .

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

42

tflnsf 7M cfjlws of]hgfsf] glthf k|flKtsf] nflu th'{df ul/Psf sfo{qmd tyf of]hgf

ljifo If]qut k|ltkmn cg';f/sf /0fgLlts sfo{qmd tyf

cfof]hgf PsfO{

of]hgfsf] nIo

cg'dflgt nfut

-?= xhf/_ :yfgut ljj/0f cfwf/ jif{

)&%÷)&^

s'n nIo

-@)&(÷*)_

cfly{s ljsf;

k|ltkmn !=!M s[lifhGo j:t'sf] pTkfbg / pTkfbsTj j[l4 ePsf] x''g]5 .

1.1.1. jfnL aLpm pTkfbg, Joj:yfkg tyf k|;f/ k6s 0 5 26000 − 1.1.2. t/sf/L v]tL k|j4{g k6s 0 5 70000 −

1.1.3. kmnk'mn v]tL lj:tf/ s7\7f 1000 7000 41000 − 1.1.4. s[lif k"jf{wf/ lgdf{0f j6f 0 10 26500 − 1.1.5. s[lif Joj;fo k|f]T;fxg sfo{qmd k6s 0 5 38420 − 1.1.6. d;nf afnL k|j4{g tyf lj:tf/ s7\7f 160 500 3000 −

k|ltkmn !=! sf] hDdf 204920

k|ltkmn !=@ v]tLof]Uo hldgdf kof{Kt / lgoldt l;+rfO ;]jf pknAw ePsf] x'g]5 .

1.2.1. l;+rfO k"jf{wf/ lj:tf/ ;+Vof 0 120 65000 − 1.2.2. l;+rfO k'jf{wf/ dd{t sf]if :yfkgf ;+Vof 0 1 10000 − k|ltkmn !=@ sf] hDdf 75000

k|ltkmn !=# cfw'lgs kz'kfng Joj;fosf] dfWodaf6 kz'hGo pTkfbgdf j[l4 ePsf] x'g]5 .

1.3.1. Joj;flos kz'k+IfL ljsf; k6s 0 5 105700 − 1.3.2. Joj:ffoLs Ifdtf ljsf; k6s 0 5 21000 − 1.3.3. kz' ljsf; k"jf{wf/ lgdf{0f ;+Vof 0 2 15000 −

k|ltkmn !=# sf] hDdf 141700

k|ltkmn !=$M :yfgLo sRrf kbfy{df cfwfl/t pBf]u tyf /f]huf/Lsf] ;[hgf ePsf] x'g]5

1.4.1. cf}Bf]lus k"jf{wf/ lgdf{0f ;+Vof 2 10 19000 −

1.4.2. Joj;flos hg;lSt ljsf; ;+Vof 0 300 12500 −

1.4.3. s[lif tyf Jofkf/ d]nf ;~rfng k6s 0 5 2500 − k|ltkmn !=$ sf] hDdf 34000

k|ltkmn !=%M ufpFkflnsfdf ko{6s cfudg / ko{6g;Da4 cfDbfgLdf j[l4 ePsf] x'g]5 .

1.5.1 ufpFkflnsf If]qdf /x]sf ko{6sLo If]qsf] u'?

of]hgf lgdf{0f

k6s 0 1 2000 −

1.5.2 ko{6sLo k"jf{wf/ lgdf{0f Psd'i6 0 1 100000 −

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

43

ljifo If]qut k|ltkmn cg';f/sf /0fgLlts sfo{qmd tyf

cfof]hgf

PsfO{ of]hgfsf] nIo cg'dflgt nfut

-?= xhf/_

:yfgut ljj/0f

k|ltkmn !=% sf] hDdf 102000

k|ltkmn !=^M ljQLo ;]jfdf ;d'bfosf] kx'Fr ;'lglZrt ePsf] x'g]5 .

1.6.1 ljQLo ;]jf k|j4{g k6s 0 5 14600 − 1.6.2 Joj;fo ljsf; tflnd hgf 0 40 6000 −

k|ltkmn !=^ sf] hDdf 20600

cfly{s ljsf; If]qsf] hDdf 578220

;fdflhs ljsf;

k|ltkmn @=!M cfwf/e"t, k|fljlws / pRr lzIffdf kx'Fr tyf bIf hg;lStsf] pTkfbgdf a[l4 ePsf] x'g]5 .

2.1.1. ljBfno ef}lts k"jf{wf/ lgdf{0f k6s 0 5 198100 − 2.1.2. ljBfno z}lIfs u'0f:t/ ;'wf/ ljBfno 0 56 32601 − 2.1.3. ljBfno hg;lSt Joj:yfkg ljBfno 0 56 21160 − 2.1.4. jfn ljsf; s]Gb| Joj:yfkg ;+Vof 6 122 39600 − 2.1.5. z}lIfs If]q lj:tf/ ;+Vof 0 6 60000 −

k|ltkmn @=! sf] hDdf 351461

k|ltkmn @=@ u'0f:t/Lo cfwf/e't :jf:Yo ;]jfdf kx'Fr clej[l4 ePsf] x'g]5 . 2.2.1. :jf:Yo ;+:yfsf nflu ef}lts k"jf{wf/ ljsf; k6s 0 5 224925 − 2.2.2. :jf:YosdL{x¿sf nflu Ifdtf clej[l4 tflnd k6s 5 19 5000 − 2.2.3. :jf:Yo ;]jf lj:tf/ 6 6 6500 −

k|ltkmn @=@ sf] hDdf 236425

k|ltkmn @=#M :jR5 vfg]kfgLdf kx'Fr tyf ;/;kmfO{sf] If]qdf u'0ffTds j[l4 ePsf] x'g]5 .

2.3.1. :jR5 vfg]kfgLdf kx'Fr lj:tf/ 132 169100 − 2.3.2. vfg]kfgL cfof]hgf Joj:yfkg tyf ;'b[9Ls/0f k6s 0 5 6048 − 2.3.3. ;fj{hlgs zf}rfno lgdf{0f ;+Vof 1 7 2000 −

k|ltkmn @=# sf] hDdf 177148

k|ltkmn @=$M nlIft tyf ljkGg ju{ ;;lSts/0f eO{ gLlt lgdf{0f txdf ;xeflutf j[l4 ePsf] x'g]5 .

2.4.1. nlIft ju{ Ifdtf ljsf; hgf 0 2275 17240 − 2.4.2. nlIft ju{ ;+/rgf lgdf{0f ;+Vof 6 11 11120 − 2.4.3. nlIft ju{ lxt k|j4{g k6s 0 5 35250 − 2.4.4. ;fdflhs ;'wf/ k|f]T;fxg k6s 0 5 6650 −

k|ltkmn @=$ sf] hDdf 70260

k|ltkmn @=%M v]ns'b If]qsf] ;+:yfut ljsf; eO cg';fzLt / Joj;flos v]nf8L pTkfbg ePsf] x'g]5 .

2.5.1. v]ns'b k"jf{wf/ ljsf; ;+Vof 0 10 42500 −

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

44

ljifo If]qut k|ltkmn cg';f/sf /0fgLlts sfo{qmd tyf

cfof]hgf

PsfO{ of]hgfsf] nIo cg'dflgt nfut

-?= xhf/_

:yfgut ljj/0f

2.5.2. v]ns'b :t/Ls/0f k6s 0 8 16000 − k|ltkmn @=% sf] hDdf 58500

k|ltkmn @=^M :yfgLo snf / ;+:s[ltsf] klxrfg / ;+/If0f ePsf] x'g]5 .

2.5.3. snf tyf ;+:s[lt cWoog k6s 0 1 500 − 2.5.4. :yfgLo ;fF:s[lts ;+u|fxno :yfkgf ;+Vof 0 1 2500 − k|ltkmn @=% sf] hDdf 3000

;fdflhs ljsf; If]qsf] hDdf 826534

3.1.1. sfnf]kq] tyf kSsL ;8s lgdf{0f ls=ld= 53 113 112500 − 3.1.2. ;xfos ;+/rgf ;lxt u|fe]n ;8s lgdf{0f ls=ld= 110 120 810000 −

3.1.3. gofF 6«ofs ;8s lgdf{0f ls=ld= 190 423 186400 −

3.1.4. lgoldt, cfjlws / cfsl:ds ;8s dd{t

;+ef/

ls=ld= 0 296 88500 −

3.1.5. ;8s k'n, shj] tyf sNe6{ j6f

-:yfg_

20 46 750000

3.1.6. emf]n'ª] k'n lgdf{0f / dd{t :yfg 3 18 100000

3.1.7. j;:6f08 tyf k|ltIffno lgdf{0f :yfg 5 15 5000 – 3.1.8. hn ko{6g ls=ld= 0 3 265000 −

3.1.9. Eo" 6fj/ lgdf{0f :yfg 0 1 150000 – k|ltkmn #=! sf] hDdf 2367400

k|ltkmn #=@M ahf/, cfjf; / j:tL PsLs[t, Jojl:yt / ;'/lIft ePsf] x'g]5 .

3.2.1 hUuf PsLs/0f;lxt Plss[t j:tL lgdf{0f :yfg 0 4 200000 – 3.2.2 ;8s, gfnL, ;6/, ;fj{hlgs zf}rfno,

kflsË :yn, xl/ofnL ;lxt ahf/

Joj:yfkg

ahf/

s]Gb

;+Vof

0 3 300000 −

3.2.3 ;fd'bflos ejg ;lxt ;'/lIft cf>o :yn

lgdf{0f

;+Vof 0 8 12000 −

3.2.4 PsLs[t ;]jf k|jfx;lxtsf] ufpF sfo{kflnsf

tyf j8f sfof{no ejg

;+Vof 0 9 300000 –

3.2.5 xl/ofnL kfs{ lgdf{0f / zflGtahf/ kfs{

lj:tf/

:yfg 0 5 20000 −

3.2.6 e"pkof]u gLlt tyf hf]lgË;lxt e"pkof]u

of]hgf

k6s 0 1 2000

3.2.7 8lDkË ;fO6 lgdf{0f :yfg 0 1 80000 −

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

45

ljifo If]qut k|ltkmn cg';f/sf /0fgLlts sfo{qmd tyf

cfof]hgf

PsfO{ of]hgfsf] nIo cg'dflgt nfut

-?= xhf/_

:yfgut ljj/0f

3.2.8 e'sDk k|lt/f]wL k"jf{wf/ lgdf{0f tflnd hgf 0 60 2000 −

3.2.9 gSzf kf;, e"sDk k|lt/f]wL lgdf{0f, ;8s

clwsf/ If]q / dfkb08 af/] ;r]tgf

sfo{qmd

k6s 0 10 1000

k|ltkmn #=@ sf] hDdf 917000

k|ltkmn #=#M ljB't tyf j}slNks pmhf{sf] lj:tf/ / pknAwtfdf a[l4 ePsf] x'g]5 .

#=#=! ;f]nf/df cfwf/Lt l8k jf]/Lu+ pTkfbg cfof]hgf

;+Vof

3 15 200000

#=#=@ ;/sf/L sfof{nodf ;f]nf/ jlQ lj:tf/ ;+Vof 0 13 10000 −

#=#=# ljB'tLs/0f cfof]hgf -6«fG;ld;g tyf

ljt/0f nfOg lgdf{0f

ls=ld= 0 60 600000 −

#=#=$ ;f}o{ phf{ k|0ffnL lj:tf/ ;+Vof 3813 4111 29800 −

#=#=% jfof]Uof; k|jw{g tyf lj:tf/ ;+Vof 20 1000 9800 −

#=#=^ ;'wfl/Psf] w'jf/lxt r'Nxf] k|j{wg ;+Vof 500 4111 1800 −

#=#=& sfof{nodf ljB't nfOg lj:tf/ tyf :t/f]Gglt j8f ;+Vof 0 9 1800

k|ltkmn #=# sf] hDdf 853200

k|ltkmn #=$M ;"rgf Pj+ ;"rgf / ;+rf/ k|ljlwsf] kx'Frdf a[l4 ePsf] x'g]5 .

3.4.1. ;"rgf k|ljlw :yfkgf tyf ;+rfng ;+Vof 0 9 5750 −

3.4.2. l8lh6n k|ljlw lj:tf/ ;km\6jo/ 0 3 3100 −

3.4.3. 6]lnkmf]g 6fj/ lgdf{0f ;+Vof 6 10 0 −

3.4.4. hgtf tyf ;]jfu|xL cGtlqmof / ;r]tLs/0f s[ofsnfk

;+Vof

0 135 3900 −

3.4.5. k|fljlws Ifdtf ljsf; k6s 0 10 2200 −

3.4.6. kqsf/ j[QL ljsf; tyf lxt sf]if :yfkgf k6s 0 5 1000 −

k|ltkmn $=! sf] hDdf 15500

k"jf{wf/ ljsf; hDdf 4153100

jg, jftfj/0f tyf ljkb Joj:yfkg

k|ltkmn $=!M jg ;|f]tsf] ;+/If0f, d'xfg ;+/If0f, j}1flgs Joj:yfkg, ;+lrtL tyf cfDbfgLdf j[l4 ePsf] x'g]5 .

4.1.1. jg If]q lj:tf/ tyf xl/ofnL k|j4{g s7\7f 0 475 44000 −

4.1.2. jg If]q ;+/If0f tyf ;Daw{g alsld 0 160 41000 −

4.1.3. jg Joj:yfkg ;'wf/ jg ;+Vof 0 150 20500 −

4.1.4. j}1flgs jg Joj:yfkg x]S6/ 0 500 5000 −

4.1.5. jgdf cfwfl/t cfocfh{g k|j4{g k6s 0 5 13700 −

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

46

ljifo If]qut k|ltkmn cg';f/sf /0fgLlts sfo{qmd tyf

cfof]hgf

PsfO{ of]hgfsf] nIo cg'dflgt nfut

-?= xhf/_

:yfgut ljj/0f

4.1.6. jGohGt' gf]S;fgL Go"gLs/0f k6s 0 5 500 −

4.1.7. jg k|fljlws Ifdtf ljsf; j6f 0 10 500 −

k|ltkmn $=! sf] hDdf 125200

k|ltkmn $=@M hnfwf/ tyf e"ldsf] PsLs[t tyf Jojl:yt pkof]udf j[l4 ePsf] x'g]5 .

4.2.1. e"Ifo lgoGq0f ;+Vof 0 55 150000 −

4.2.2. hnfwf/ ;+/If0f x]S6/ 0 316 23000 −

4.2.3. ux|f ;'wf/ sfo{qmd x]S6/ 0 20 10000 −

k|ltkmn $=@ sf] hDdf 183000

k|ltkmn $=#M kof{j/0fLo :jR5tf / hnjfo' kl/jt{g cg's'ntfdf j[l4 ePsf] x'g]5 .

4.3.1. xl/ofnL Kffs{ tyf dgf]/~hg :yn lgdf{0f j6f 0 16 30000 −

4.3.2. kmf]xf]/ d}nf Joj:yfkg :yfg 0 12 1000 −

4.3.3. hnjfo' kl/jt{g cg's"ng sfo{qmd j6f 0 8 800 −

k|ltkmn $=# sf] hDdf 31800

k|ltkmn $=$M ljkb\hGo Iflt gf]S;fgL Go"gLs/0f ePsf] x'g]5 .

4.4.1 PsLs[t tyf ;'/lIft j:tL lgdf{0f j:tL

;+Vof

1 13 250000 −

4.4.2 ljkb\ pTyfglzn Ifdtf ljsf; k6s 0 5 11800 −

4.4.3 ljkb\ Joj:yfksLo ;+/rgfTds ;'wf/ k6s 0 8 4200 −

k|ltkmn $=$ sf] hDdf 266000

jg, jftfj/0f tyf ljkb Joj:yfkg hDdf 606000

;'zf;g tyf ;+:yfut ljsf;

k|ltkmn %=!M :yfgLo sfg"g, gLlt th'{df / kfngf clej[l4 ePsf] x'g]5 -;'zf;g tyf hjfkmb]lxtf_.

5.1.1 ;'zf;g k|j4{gsf nflu cf}hf/ cf}hf/ 0 4 8800 −

5.1.2 ;'zf;gsf nflu Ifdtf ljsf; k6s 0 5 2200 −

5.1.3 P]g, lgod, sfo{ljlw / lgb]{lzsf lgdf{0f ;+Vof 23 40 2000 −

5.1.4 ;"rgf s]Gb| :yfkgf tyf Joj:yfkg ;+Vof 0 1 750 −

5.1.5 ;]jfu|fxL k|tLIff sIf Joj:yfkg j6f 0 7 1000 −

k|ltkmn %=! sf] hDdf 14750

k|ltkmn %=@M ufpFkflnsf tyf j8f sfof{nosf] ;+:yfut Ifdtf, dfgj ;+zfwg / sfo{ bIftfdf clej[l4 ePsf] x'g]5

5.2.1 sfof{no Joj:yfkg ;+Vof 0 58 16850 −

5.2.2 d]nldnfk s]Gb| :yfkgf hgf 0 40 500 −

5.2.3 ;+:yfut Ifdtf ljsf; k6s 0 25 5750 −

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

47

ljifo If]qut k|ltkmn cg';f/sf /0fgLlts sfo{qmd tyf

cfof]hgf

PsfO{ of]hgfsf] nIo cg'dflgt nfut

-?= xhf/_

:yfgut ljj/0f

5.2.4 ;jf/L ;fwg Joj:yfkg ;+Vof 15 33 23000 −

5.2.5 sd{rf/L tyf hgk|ltlglw k|f]T;fxg hgf 0 15 500 −

5.2.6 kbflwsf/L / sd{rf/L cWoog tyf l6d ljlN8ª k6s 0 5 3600 −

k|ltkmn %=@ sf] hDdf 50200

k|ltkmn %=#M ufpFkflnsfsf] cfGtl/s tyf jfXo ;|f]t kl/rfngdf j[l4 ePsf] x'g]5 ->f]t kl/rfng_.

5.3.1 cfGtl/s cfosf] ;+efjgf cWoog / k|If]k0f k6s 0 2 1200 −

5.3.2 s/bftf lzIff sfo{qmd k6s 0 40 1200 −

5.3.3 pTs[i6 s/bftf k|]fT;fxg sfo{qmd hgf 0 15 150 −

5.3.4 ;fem]bf/;Fu ;dGjo sfo{qmd k6s 0 10 2500 −

5.3.5 cf=n]=k= zfvf :yfkgf zfvf 0 1 300 −

5.3.6 /fh:j zfvf ;'b[9Ls/0f k6s 0 1 1000 −

k|ltkmn %=# sf] hDdf 6350

k|ltkmn %=$M of]hgf th'{df, sfof{Gjog tyf cg'udg glthfd"ns tyf k|efjsf/L ePsf] x'g]5 -of]hgf Joj:yfkg_.

5.4.1 of]hgf;DaGwL Ifdtf ljsf; k6s 0 5 5500 −

5.4.2 cg'udg tyf d"Nofª\sg sfo{qmd k6s 0 20 2000 −

5.4.3 cfjlws of]hgf cBfjlws sfo{qmd k6s 0 2 1000 −

5.4.4 pkef]Qmf ;ldlt k|f]T;fxg sfo{qmd k6s 0 15 300 −

k|ltkmn %=# sf] hDdf 8800

;'zf;g / ;+:yfug ljsf; hDdf 79700

hDdf s'n cg'dflgt jh]6 ?= 6208504

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

48

4.3 ljifoIf]q cg';f/ k|:tfljt ah]^ cfjlws of]hgf cg';f/ ljifo If]qut % aif{sf] ah]6 k|Io]k0f b]xfo cg';f/ k|:t't ul/Psf] 5 . h;df %

jif{sf] s'n jh]6 ? ^ cj{ @) s/f]8 *@ nfv )$ xhf/ cg'dfg ul/Psf] 5 . rfn" cf=j=sf] ah]6sf

cfwf/df jflif{s !% k|ltztsf b/n] cfoj[l4 x'g;Sg] cfwf/df % jif{sf] s'n cg'dflgt cfo u0fgf ubf{

ufpFkflnsfsf] s'n cfo s/Lj ?= # cj{ % s/f]8 x'g] b]lvG5 . o;y{ cfjlws of]hgfsf] k|fyldstfsf

cfwf/df k|:tfljt lqmofsnfkx?sf] sfof{Gjogsf nflu k|efjsf/L ;dGjo Pj+ Joj:yfkg ug'{kg]{ b]lvG5 .

tflnsf 8 M ljifoIf]q cg';f/ s'n k|:tfljt ah]^

ljifo If]q s'n cg'dflgt nfut -?= xhf/_ k|ltzt

!= cfly{s ljsf; 578220 9.31

k|ltkmn !=! -s[lif ljsf;_ hDdf 204920 3.30

k|ltkmn !=@ -l;+rfO{_ hDdf 75000 1.21

k|ltkmn !=# -kz' ljsf;_ hDdf 141700 2.28

k|ltkmn !=$ -pBd tyf Joj;fo_ hDdf 34000 0.55

k|ltkmn !=%- ko{6g ljsf;_ hDdf 102000 1.64

k|ltkmn !=^ -a}+s tyf ljlQo ;+:yf_ hDdf 20600 0.33

@= ;fdflhs ljsf; 826534 13.31

k|ltkmn @=! -lzIff_ hDdf 351461 5.66

k|ltkmn @=@ -:jf:Yo_ 236425 3.81

k|ltkmn @=# -vfg]kfgL tyf ;/;kmfO{_ hDdf 177148 2.85

k|ltkmn @=$ -nlIft ju{ tyf ;dfj]zLs/0f_ hDdf 70260 1.13

k|ltkmn @=% -o'jf_ hDdf 58500 0.94

k|ltkmn @=^ -snf ;+:s[lt_ hDdf 3000 0.05

#= k'jf{wf/ ljsf; 4153100 66.89 k|ltkmn #=! -;8s tyf oftfoft_ hDdf 2367400 38.13

k|ltkmn #=@ -cfjf; tyf j:tL_ hDdf 917000 14.77

k|ltkmn #=# -ljB't tyf phf{_ 853200 13.74

k|ltkmn #=$ -;"rgf tyf ;+rf/_ hDdf 15500 0.25

$=jg, jftfj/0f tyf ljkb Joj:yfkg 606000 9.76

k|ltkmn $=!M -jg tyf h}ljs ljljwtf_ hDdf 125200 2.02

k|ltkmn $=@M -hnfwf/ tyf e'ld ;+/If0f_ hDdf 183000 2.95

k|ltkmn $=#M -;'Gb/tf tyf :jR5tf_ hDdf 31800 0.51

k|ltkmn $=$ -ljkb Joj:yfkg_ hDdf 266000 4.28

%= ;'zf;g tyf ;+:yfut ljsf; 44650 0.72

k|ltkmn %=! -P]g, lgod tyf sfo{ljlw / hjfkmb]lxtf_ hDDff 14750 0.24

k|ltkmn %=@ -;+:yfut tyf dfgj ;+;fwg Ifdtf_ 14750 0.24

k|ltkmn %=# ->f]t kl/rfng_ hDdf 6350 0.10

k|ltkmn %=$ -of]hgf Joj:yfkg _ 8800 0.14

s'n ah]6 6208504 100.00

4.4 <f]t kl/rfng /-fgLlt

cfjlws of]hgf cg';f/ ljifo If]qut % aif{sf] ah]6 s'n jh]6 ? ^ cj{ @) s/f]8 *% nfv $ xhf/

cg'dfg ul/Psf] 5 . ut cf=j= @)&$.&% sf] oyfy{ / rfn" cf=j=sf] cg'dflgt ;lxt cfufdL % jif{sf]

ufpFkflnsfsf] cg'dflgt cfo ? # cj{ % s/f]8 cg\'dfg ul/Psf]df gk'u >f]t /sdsf] kl/rfngsf nflu

b]xfo cg';f/sf] /0fgLlt clVtof/ ul/g] 5 .

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

49

• cfGtl/s >f]t - ag k}bfj/ pTkfbg, vlgh / s/ tyf z'Ns_ bfo/f / b/ a9fpg]

• ;+3Lo / k|b]z ;/sf/;Fu cg'bfg /sd a9fpg k}/jL ug]{

• u};; tyf ljsf; ;fem]bf/;Fu ;fem]bf/L / ;xsfo{ ug]{

• :jb]z tyf ljb]zdf ePsf ;+:yf tyf JolQmaf6 ;xof]u h'6fpg]

• hg>d, :yfgLo ;|f]t / ;fdu|L of]ubfgdf a[l4 ug]{

4.5 cfjlws of]hgf sfof{Gjog

cfjlws of]hgfdf cfwfl/t eO{ jflif{s of]hgf tyf ah]6 th'{df u/L cfjlws of]hgfsf] sfof{Gjog ul/g]5

. o;/L jfli{fs of]hgf tyf jh]6 th'{df ubf{ cfjlws of]hgfsf] ;du| nIo, /0fgLlt tyf k|fyldstf, gLlt

tyf sfo{gLlt Pj+ sfo{qmdnfO{ cfwf/ lnO{g]5 . jflif{s ?kdf th'{df ul/g] sfo{qmd tyf cfof]hgfsf]

PsLs[t of]hgf tyf ah]6 th'{dfsf] 9fFrf cg';"rL @ df lbO{Psf] 5 .

4.5 cg'udg tyf d"Nof‚g

cfjlws ufpF ljsf; of]hgfsf] k|efj, c;/, k|ltkmnsf] glthf dfkg tyf ;+rflnt sfo{qmdsf] k|lqmof

cg'udg ul/g] 5 . k|lqmof cg'udg tyf k|fKt glthfsf] dfkg ug]{ lhDd]jf/L ufpF sfo{kflnsfsf] x'g]5 eg]

o; sfo{df ;'k/Lj]If0f tyf cg'udg ;ldltnfO{{ kl/rfng ug]{5 . ufpFkflnsfsf] cfjlws ljsf; of]hgfsf]

cg'udg tyf d"NofÍgsf] lhDd]jf/L tyf ljlw b]xfocg';f/ /x]sf] 5 .

ufpF sfo{kflnsf tyf ljifout ;ldlt

;'k/Lj]If0f tyf cg'udg ;ldlt

lhNnf ;dGjo ;ldlt

ljifout zfvf pkzfvf,, kl/of]hgf, ;+3, ;+:yf

gful/s ;dfh ;+:yf tyf t]>f] kIf

cfjlws ufpF ljsf; of]hgfsf] cg'udg tyf d"NofÍgsf cf}hf/ tyf ljlw b]xfocg';f/ /xg]5 .

:ynut cg'udg

sfo{of]hgf -nIo_ / k|ult ljr t'ngf

gful/s cg'udg

glthfdf cfwfl/t 9fFrf cg';f/ aflif{s ;dLIff

glthfd"ns 9fFrf cg';f/ ;xeflutfd"ns dWofjlw ;dLIff

glthfd"ns 9fFRff cg';f/ ;xeflutfd"ns clGtd ;dLIff -t]>f] kIfaf6 d"NofÍg_

cfjlws ufpF ljsf; of]hgfsf] glthfd"\ns cg'udg tyf d"NofÍg 9fRff cg';'lr ! pNn]v eP cg';f/

k|ltj]bg tof/ u/L ;ldIff tyf k[i7kf]if0f ug'{ kg]{5 . cfjlws tyf aflif{s of]hgfsf] cg'udg tyf

d"NofÍgsf] k|lqmof b]xfocg';f/ x'g' kg]{5 .

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

50

tflnsf 9M cfjlws of]hgfsf] cg'udg tyf d"Nof+sg k|lqmof s] cg'udg ug]{< s;n] cg'udg ug]{< slxn] cg'udg ug]{< s;/L cg'udg ug]{<

sfo{qmd jf

k|lqmof cg'udg

;'kl/j]If0f tyf cg'udg

;ldlt, j8f ;ldlt,

;/sf/L / u};;, kl/of]hgf

k6s], dfl;s,

rf}dfl;s / aflif{s

:ynut cg'udg ug]{

rf}dfl;s sfo{of]hgfsf] nIo / k|ult

ljj/0fsf] t'ngf ug]{

k|ltkmn cg'udg ufpF sfo{kflnsf,

;'kl/j]If0f tyf cg'udg

;ldlt

rf}dfl;s,

cw{jflif{s, aflif{s

/ dWofjlw

:ynut cg'udg ug]{

aflif{s sfo{of]hgfsf] nIo / k|ult

ljj/0fsf] t'ngf ug]{

glthfd"ns cg'udg vfsf cg';f/

glthf dfkg ug]{

c;/ tx

cg'udg

;'kl/j]If0f tyf cg'udg

;ldlt / t]>f] kIf

aflif{s, dWofjlw /

clGtd aif{

;xeflutfd"ns 5nkmn ug]{

glthfd"ns cg'udg vfsf cg';f/

glthf dfkg ug]{

gd"gf ;j]{If0f ug]{

k|efj tx

cg'udg

;'kl/j]If0f tyf cg'udg

;ldlt / t]>f] kIf

dWofjlw / clGtd

aif{

glthfd"ns cg'udg vfsf cg';f/

glthf dfkg ug]{

;xeflutfd"ns 5nkmn ug]{

cWoog tyf ;j]{If0f ug]{

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

51

cg';"rL 1M cfjlws of]hgfsf] glthfd"ns cg'udg tyf d"Noff‚g of]hgf

glthf >[ªvnf

sfo{ ;Dkfbggsf ;"rs tyf k'i6\ofO{sf cfwf/x?

;"rs cfwf//]vf

-cf=j= )&$÷&%

;Ddsf] cj:yf_

nIo -;Ddsf] cj:yf_

cg'udgsf ;fwgx? ;dofjlw lhDd]jf/L ljj/0f OsfO{ )&&÷&* )&(÷*)

nIo M

ufpFkflnsfsf]

of]hgfa4,

Gofof]lrt / lbuf]

ljsf;sf] cfwf/

tof/ ug]{

k|lt kl/jf/ aflif{s cfo %),))) x'g] eGbf sd

cfDbfgL x'g] kl/jf/

k|ltzt 36 26 15 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− cWoog k|ltj]bg

− d"NofÍg k|ltj]bg

− k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

− clGtd

− dWofjlw

− cg'udg tyf

;'kl/j]If0f ;ldlt

− ljifout ;ldlt

− t]>f] kIf

cfˆgf] pTkfbg / cfDbfgLaf6 jif{e/L vfg k'Ug]

kl/jf/

k|ltzt 41 50 60

vfBfGg pTkfbg -jf;nft_ wfg rfdn d]=6g 11537 15000 17000 k|lt JolQm vfBfGg pTkfbg jflif{s s]lh 256 333 377

cfDbfgLsf] @÷# ltxfO{eGbf a9L /sd vfgfdf

vr{ ug]{ hg;+Vof

k|ltzt 30 20 15

;fgf ls;fg tyf pTkfbssf] cf}ift jflif{s cfo ?= xhf/df 60000 80000 100000

hdLgsf] pTkfbsTj k|lt x]S6/ -jflif{s cf}ift

s'n s[lif pTkfbg_

?= 60000 80000 100000

j}b]lzs /f]huf/Ldf uPsfsf] ;+Vof ;+Vof 1308 1000 900 :gfts tx ptL0f{ hg;+Vof hgf 514 650 814

Joj;flos k|fljlws ;Lko'Qm bIf JolQm hgf 442 850 1242

sd tf}n ePsf @ aif{d"gLsf afnaflnsf k|ltzt 3.2 2 1

dfkb08cg';f/ ag]sf cfjf; 3/ ;+Vof 0 60 100

kSsL ;8s lsld 53 75 113

?v lj?jfn] 9fs]sf] jf xl/ofnL If]q x]S6/ 2662 2700 27500

ufpFkflnsfsfsf] gLlt, sfg"g lg0f{o / ;]jf

k|jfxaf6 ;Gt'i6 ;]jfu|fxL

k|ltzt 75 90 95

c;/ ! M s[lif,

kz'hGo, cf}Bf]lus

tyf ko{6sLo

pTkfbg Pj+

pTkfbgzLn ;]jf

;'ljwfsf] pknAwtf,

u'0f:t/ / pkof]udf

a[l4 ug]{

u}/ s[lif k]zf -pBd, Jofkf/ / hflu/_ df lge{/ hg;+Vof 3300 4000 5000 ufpF j:t'ut ljj/0f

-k|f]kmfOn_

;j]{If0f k|ltj]bg

k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

− clGtd

− dWofjlw

− aflif{s

− cg'udg tyf

;'kl/j]If0f ;ldlt

− ljifout ;ldlt

− s[lif, kz' tyf

;xsf/L zfvf

− t]>f] kIf

s[lif tyf kz'kfng Joj;fodf ;+nUg hg;+Vof k|ltzt 37 35 30

s[lif pkhx?sf] aflif{s d"No -Psd'i6_ xhf/ ?= 103100 150000 200000

kz'k+IfL / ;f]hGo pTkfbg d"No -aflif{s_

xhf/df

?= 27415 50000 100,000

pBf]u tyf Joj;fodf ;+nUg JolQm hgf 750 1000 1200

ed0f ug]{ aflfif{s ko{6s -jfXo_ ;+Vof 0 0 50

e|d0f ug]{ aflfif{s ko{6s -cfGtl/s_ ;+Vof 8300 15,000 20,000

ko{6g / ;]jfd"ns Joj;fodf ;+nUg JolQm hgf 0 10 50

j}sdf vftf x'g] tyf ;]jf pkof]u ug]{ kl/jf/ k|ltzt 40 80 95

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

52

glthf >[ªvnf

sfo{ ;Dkfbggsf ;"rs tyf k'i6\ofO{sf cfwf/x?

;"rs cfwf//]vf

-cf=j= )&$÷&%

;Ddsf] cj:yf_

nIo -;Ddsf] cj:yf_

cg'udgsf ;fwgx? ;dofjlw lhDd]jf/L ljj/0f OsfO{ )&&÷&* )&(÷*)

pTkfbg / ahf/Ls/0f ;xsf/Ldf cfj4 ;b:o 3/kl/jf/ 1500 2500 4000

k|ltkmn !=!M s[lif

pkhsf]

Joj;foLs/0f,

ljljlws/0f /

pTkfbg a[l4 ePsf]

x'g]5 .

Joj;flos pTkfbgdf ;+nUg s[ifs ;+Vof 1348 250 400 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

− dWofjlw

− aflif{s

− cw{jflif{s

− rf}dfl;s

− ljifout ;ldlt

− cg'udg tyf

;'kl/j]If0f ;ldlt

− l;+rfO{ sfof{no

jf O{sfO{x?

kmnkm'n Joj;flos pTkfbg If]q s7\7f 1000 2000 5000

t/sf/L Joj;flos pTkfbg If]q s7\7f 1000 1500 2000

;lqmo cu'jf jf Joj;flos s[ifs ;+Vof 40 60 120

lqmoflzn u|fdL0f s[lif sfo{stf{ ;+Vof 27 35 40

:yfgLo Joj;flos s[lif kmfd{ ;+Vof 8 50 100

;lqmo Joj;flos s[ifs ;"dx ;+Vof 38 100 150

t/sf/L pTkfbg d]=6= 904 1800 2700

kmnkm'n pTkfbg d]=6= 3504 7000 10,000

b'w pTkfbg d]=6= 1500 2000 2500 dx pTkfbg d]=6= 6 10 20

Joj;flos s[lif g;{/L ;+Vof 3 10 15

s[lif ;xsf/L ;+:yf ;+Vof 4 6 8

;xsf/Ldf cfj4 s[ifs ;+Vof 166 500 1000

sf]08 :6f]/÷/li6s :6f]/ ;+Vof 1 3 5

;]nf/ :6f]/ ;+Vof 0 2 3

s[lif pkh ;+sng tyf ahf/ k|jw{g s]Gb| ;+Vof 0 1 3

k|ltkmn !=@M v]tL

of]Uo hdLgdf

l;+rfO{ ;'ljwf

pknAw ePsf] x'g]5

.

!@ dlxgf l;+rfO{ x'g] If]q ljux 3100 4000 45000

k|of]udf cfPsf l+;rfO{ k|ljlw -;tx, kf]v/L,

l8«k, lnˆ6 cfbL_

k|sf/ 2 3 4

;'rf? l;+rfO{ cfof]hgf ;+Vof 30 40 50

k|ltkmn !=#

cfw'lgs kz'kfng

Joj;fosf]

dfWodaf6 kz'hGo

pTkfbgdf

cfTdlge{/ ePsf]

x'g]5 .

Joj;flos kz'kfngdf ;+nUg kl/jf/ ;+Vof 100 500 1000 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

− dWofjlw

− aflif{s

− cw{jflif{s

− rf}dfl;s

− ljifout ;ldlt

− cg'udg tyf

;'kl/j]If0f ;ldlt

− kz' ljsf; zfvf

kz'hGo pTkfbg ljlqm ug]{ kl/jf/ ;+Vof 240 500 1000

Joj;flos kz'kfng kmd{ ;+Vof 8 50 100

Joj;flos pTkfbg If]q s7\7f 200 300 500

;lqmo kz'kfng ;d"x ;+Vof 8 25 50

r/g If]q ;+Vof 3

gZn ;'wf/ tyf pkrf/ s]Gb| ;+Vof 0 1 1

lqmoflzn u|fdL0f kz' :jf:Yo sfo{stf{ ;+Vof 27 35 40

kz'kfng;DaGwL pknAw k|ljlw, -vf]k, s[lqd ;+Vof 1000 3000 4000

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

53

glthf >[ªvnf

sfo{ ;Dkfbggsf ;"rs tyf k'i6\ofO{sf cfwf/x?

;"rs cfwf//]vf

-cf=j= )&$÷&%

;Ddsf] cj:yf_

nIo -;Ddsf] cj:yf_

cg'udgsf ;fwgx? ;dofjlw lhDd]jf/L ljj/0f OsfO{ )&&÷&* )&(÷*)

k|hgg, Sof;6«];g====_ pkof]u ug]{ 3/kl/jf/

b'Uw lr:ofg s]Gb|÷;+sng s]Gb| ;+Vof 0 5 9

k|ltkmn !=$M

:yfgLo sRrf

kbfy{df cfwfl/t

pBf]usf] :yfkgf

Pj+ jhf/sf] ljsf;

ePsf] x'g]5 .

rfn' n3' pBf]u ;+Vof 0 5 10 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

− dWofjlw

− aflif{s

− cw{jflif{s

− rf}dfl;s

− ljifout ;ldlt

− cg'udg tyf

;'kl/j]If0f ;ldlt

− pBf]u jfl0fHo jf

Jofkf/ ;+3

rfn' 3/]n' pBf]u ;+Vof 6 15 20

;'rf? Jofkf/ Joj;fo ;+Vof 237 500 700

lgsf;LhGo sRrf kbfy{sf] kl/df0f lSjG6n 250

pTkfbg / ahf/Ls/0f ;xsf/L ;+:yf ;+Vof 5 8 10

pBd ;[hgf / ljsf; ;DaGwL tflnd k|fKt

pBdL

;+Vof 0 600 1000

Joj;flos ;Lkd"ns tflnd k|fKt JolQm ;+Vof 442 600 1000

k|ltkmn !=%M

ko{6sLo k"jf{wf/,

;]jf tyf ;'ljwfsf]

k|jw{g ePsf] x'g]5 .

Jojl:yt ko{6sLo :yn ;+Vof 0 6 10 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

− dWofjlw

− aflif{s

− cw{jflif{s

− rf}dfl;s

− ljifout ;ldlt

− cg'udg tyf

;'kl/j]If0f ;ldlt

− ;DjlGwt zfvf

Jojl:yt xf]d:6] / u|fdL0f ko{6sLo ufpF -

t'Ntf_

;+Vof 0 1

pknAw ko{6sLo ;]jf / ;'ljwfsf] k|sf/ ;+Vof 0 1 3

ko{6sLo:t/sf] xf]6]n tyf /]i6'/]06 ;+Vof 1 2 3

s[lif ko{6g ;+rfng :yfg ;+Vof 5 12 20

tflnd k|fKt 6'/ ufO8 ;+Vof 5 12 20

Jojl:yt jgef]h tyf kfs{ ;+Vof 0 1 2

:t/f]Gglt ul/Psf ko{6sLo ;Dkbf ;+:yf 0 6 10

tflnd k|fKt s's tyf j]6/ ;+Vof 2 6 12

ag ljxf/ If]qsf] nDafO{ ls=ld= 0 25 53

k|ltkmn !=^M ljQLo

;]jf tyf ;'ljwfsf]

kx'Frdf clea[4L x'g]5

.

;'rf? ljQLo ;+:yf / ;xsf/L ;+Vof 11 16 20 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

− dWofjlw

− aflif{s

− cw{jflif{s

− rf}dfl;s

− ljifout ;ldlt

− cg'udg tyf

;'kl/j]If0f ;ldlt

− ;xsf/L / ljlQo

;+:yf ;DjlGwt

5ftf ;+u7g

;]jf ;'rf? j}s zfvf tyf ljQLo ;]jf k|bfos ;+Vof 1 1 2

pknAw sf/f]af/sf] lsl;d -art / nufgL,

/]ld6, d'b|f ;6xL, Joj;flos k/fdz{_

;+Vof 2 2 4

c;/ @M cfwf/e"t

:jf:Yo ;]jf,

dfWoflds tx;Ddsf]

lzIff / ;fdflhs

!% b]lv ^) jif{;Ddsf ;fIf/ hg;+Vof k|ltzt 70 80 90 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult÷cg'udg

− clGtd

− dWofjlw

− aflif{s

− cg'udg tyf

;'kl/j]If0f ;ldlt

− ljifout ;ldlt

− lzIff, :jf:Yo,

k|fljlws lzIffdf cWoog/t ljBfyL{ ;+Vof 80 160 200

pRr lzIffdf cWoog/t ljBfyL{ ;+Vof 624 800 1000

#) ldg]6leq :jf:Yo ;]jfdf kx'Fr ePsf k|ltzt 76 80 89

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

54

glthf >[ªvnf

sfo{ ;Dkfbggsf ;"rs tyf k'i6\ofO{sf cfwf/x?

;"rs cfwf//]vf

-cf=j= )&$÷&%

;Ddsf] cj:yf_

nIo -;Ddsf] cj:yf_

cg'udgsf ;fwgx? ;dofjlw lhDd]jf/L ljj/0f OsfO{ )&&÷&* )&(÷*)

;'/Iff ;]jfsf]

pknAwtf, u'0f:t/ /

pkof]udf a[l4 ug]{ .

hg;+Vof -3/w'/L_ -ufpF3/ lSnlgssf] ;]jf ;d]t_ k|ltj]bg

dlxnf

afnaflnsf /

;DjlGwt cGo

zfvf

− t]>f] kIf

k|fylds :jf:Yo s]Gb|÷c:ktfn k'Ug nfUg] cf}ift

;do

306f 60 45 30

;'/lIft vfg]kfgLsf] ;]jf pkof]u ug]{ hg;+Vof ;+Vof 3266 3600 4111

:gftstx ptL0f{ ckfË ;+Vof

:gfts tx plQ0f{ ug]{ dlxnf ;+Vof 50 70 100

:yfgLo ;ldlt÷;+/rgfsf] g]t[TjbfoL kbdf

dlxnf tyf cGo nlIft ju{sf] k|ltlglwTj

;+Vof 450 700 1000

cfkm\gf] :jfdLtjdf crn ;DktL x'g] dlxnf k|ltzt 43 50 60

lhNnf÷If]qLo:t/ Joj;flos v]nf8L ;+Vof 6 8 10

k"j{ k|;"lt ;]jf $ k6s k|fKt ug]{ dlxnf k|ltzt 68 75 80

hLjgkof]uL ;Lk k|fKt tyf Sna, ;~hfn /

;+:yfdf cfj4 o'jf

;+Vof 15 259 465

!% b]lv ^) jif{;Ddsf ;fIf/ hg;+Vof k|ltzt 60 70 90

k|ltkmn @=!M

cfwf/e"t,

k|fljlws / pRr

lzIffdf kx'Fr

tyf bIf

hg;lStsf]

pTkfbgdf a[l4

ePsf] x'g]5 .

ljBfno jflx/ /x]sf -%–!% jif{_ afnaflnsf ;+Vof 176 0 0 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

− ljBfno ;'wf/

of]hgf k|ltj]bg

− dWofjlw

− aflif{s

− cw{jflif{s

− rf}dfl;s

− cg'udg tyf

;'kl/j]If0f ;ldlt

− lzIff zffvf /

lhNNff lzIff

;dGjo O{sfO{

− ljifout ;ldlt

k|f/lDes afn sIffdf cWoog/t $–% aif{

;Ddsf afnaflnsf

;+Vof 2232 2500 3000

sIff * sf] plt0f{ b/ k|ltzt 89 95 100

sIff !) sf] lhlkP cf}ift ;+Vof 1.6 1.8 2

sIff !@ sf] lhlkP cf}ift ;+Vof 1.6 1.8 2

sIff * l;sfO{ pknAwL b/ k|ltzt 59 62 65

sIff * sf] lg/Gt/tf b/ k|ltzt 60 70 80

sIff !) sf] lg/Gt/tf b/ k|ltzt 35 43 50

afnd}qL l;sfO ljlw cjnDan ug]{ ljBfno k|ltzt 25 50 70

jfnd}qL cfwf/e"t k"jf{wf/ / ;'ljwf -ejg, rkL{,

vfg]kfgL, v]ns'b d}bfg, 3]/fjf/, kmlg{r/_

pknAw

k|ltzt 25 50 70

5fqj[QL kfpg] ljBfyL{ ;+Vof ;+Vof 6996 8000 10000

jfnSnj u7g ePsf ljBfno ;+Vof 14 25 28

lzIfs ljBfyL{ cg'kft -cfwf/e"t / dfBflds_ ;+Vof 1M37 1M35 1M35

dlxnf lzIfssf] cg'kft k|ltzt 16 25 33

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

55

glthf >[ªvnf

sfo{ ;Dkfbggsf ;"rs tyf k'i6\ofO{sf cfwf/x?

;"rs cfwf//]vf

-cf=j= )&$÷&%

;Ddsf] cj:yf_

nIo -;Ddsf] cj:yf_

cg'udgsf ;fwgx? ;dofjlw lhDd]jf/L ljj/0f OsfO{ )&&÷&* )&(÷*)

Jojl:yt lj1fg / sDKo'6/ k|of]uzfnf ePsf ljBfno 0 8 12

k|fljlws ljBfno ;+Vof 0 4 5

pRr lzIff SofDk; ;+Vof 0 1 1

ljBfno jflx/ /x]sf -%–!% jif{_ afnaflnsf ;+Vof 176 0 0

k|ltkmn @=@M

u'0f:t/Lo cfwf/e't

:jf:Yo ;]jfdf kx'Fr

clej[l4 ePsf]

x'g]5 .

lj/fdL kbf{ ;j{k|yd :jf:Yo rf}sL÷k|fylds

:jf:Yo s]Gb|÷c:ktfn hfg] hg;+Vof

k|ltzt 40 55 70 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

− dWofjlw

− aflif{s

− cw{jflif{s

− rf}dfl;s

− cg'udg tyf

;'kl/j]If0f ;ldlt

− ljifout ;ldlt

− lhNnf :jf:Yo

;dGjo O{sfO{

− :jf:Yo zfvf

@%)) u|fdeGbf sd hGdtf}n ePsf lzz' k|ltzt 5 4 3

:jf:Yo ;+:yfdf k|;'tL u/fpg] ue{jtL dlxnf k|ltzt 90 95 100

ef8fkvfnfsf] ;+qmd0f b/ -k|lt xhf/df_ hgf 446 300 250

:jfzk|Zjf;sf] ;+qmd0f -ARI_ b/ -k|lt xhf/df_ hgf 800 650 500

:jf:Yo ;+:yfdf sfo{/t :jf:YosdL{ hgf 42 49 60

le6fldg P k|fKt ug]{ afnaflnsf k|ltzt 90 99 100

kl/jf/ lgof]hgsf ;fwgsf] k|of]u b/ k|ltzt 25 30 35

:jf:Yo ljdf ug]{ kl/jf/ k|ltzt 5 65 90

:jf:Yo lzlj/ k6s 0 6 10

dfl;s ?kdf kmnf]ckdf cfPsf lj/fdL k|ltzt 5 30 50

:jf:Yo ;+:yfdf pknAw Go"gtd ;]jf ;'ljwf k|sf/ 15 25 32

lghL tyf ;d'bfodf cfwfl/t :jf:YosdL{ k|ltzt 5 7 10

cfof]l8go'Qm g"g k|of]u ug]{ hg;+Vof k|ltzt 90 95 100

w'jf/lxt r'Nxf] jf j}slNks OGwg k|of]u ug]{

kl/jf/

k|ltzt 15 55 80

cfwf/e't ;'ljwf -vfg]kfgL, zf}rfno, jly{Ë

jf8{ / k/fdz{ s]Gb| cfbL_ pknAw :jf:Yo

;+:yf

;+Vof 1 3 7

lj/fdL kbf{ ;j{k|yd :jf:Yo rf}sL÷k|fylds

:jf:Yo s]Gb|÷c:ktfn hfg] hg;+Vof

k|ltzt 50 65 80

@%)) u|fdeGbf sd hGdtf}n ePsf lzz' k|ltzt 5 4 3

:jf:Yo ;+:yfdf k|;'tL u/fpg] ue{jtL dlxnf k|ltzt 73 75 80

k|ltkmn @=#M :jR5

vfg]kfgLdf kx'Fr

tyf ;/;kmfO{sf]

If]qdf u'0ffTds j[l4

lghL wf/f pknAw 3/ kl/jf/ ;+Vof 7000 7500 8277 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− dWofjlw

− aflif{s

− cw{jflif{s

− cg'udg tyf

;'kl/j]If0f ;ldlt

− ljifout ;ldlt

KffOknfOgaf6 ljtl/t kfgL k|of]u ug]{ 3/w'/L ;+Vof 0 300 1000

pkrf/ ul/Psf] jf ;'/lIft vfg]kfgL ;'ljwf

k|fKt 3/w'/L

;+Vof 0 4111 4111

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

56

glthf >[ªvnf

sfo{ ;Dkfbggsf ;"rs tyf k'i6\ofO{sf cfwf/x?

;"rs cfwf//]vf

-cf=j= )&$÷&%

;Ddsf] cj:yf_

nIo -;Ddsf] cj:yf_

cg'udgsf ;fwgx? ;dofjlw lhDd]jf/L ljj/0f OsfO{ )&&÷&* )&(÷*)

ePsf] x'g]5 . :jR5 -Kofg ePsf]_ Zff}rfno ePsf 3/w'/L ;+Vof 870 5000 8277 − k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

− rf}dfl;s − vfg]kfgL tyf

;/;kmfO{ zfvf

− lhNnf :jf:Yo

;dGjo O{sfO{

;fj{hlgs zf}rfno ;+Vof 0 5 7

hf]lvdo'Qm cj:yfdf ;fa'gkfgLn] xft w'g] k|ltzt 5 25 50

kmf]xf]/ juL{s/0f u/L lj;h{g ug]{ kl/jf/ ;+Vof 0 20 30

;lqmo vfg]kfgL / ;/;kmfO{ pkef]Qmf ;ldlt ;+Vof 0 5 10

k|ltkmn @=$M nlIft

tyf ljkGg ju{

;;lSts/0f eO{

gLlt lgdf{0f txdf

;xeflutf j[l4

ePsf] x'g]5 .

kl/jlt{t :yfgLo ;+/rgf tyf sfg"g cg';f/

;dfj]zL -dlxnf, afnaflnsf, ckfËtf ePsf

JolQm / cGo lk5l8Psf] ju{_ ;ldlt, ;+oGq

tyf ;+hfn

;+Vof 156 175 200 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

− dWofjlw

− aflif{s

− cw{jflif{s

− rf}dfl;s

− cg'udg tyf

;'kl/j]If0f ;ldlt

− ljifout ;ldlt

− lhNnf afn

sNof0f ;ldlt

− dlxnf,

afnaflnsf tyf

;dfhsNof0f

zfvf

n}+lus lx+;f / 5'jf5't ;DaGwL 36gf -aflif{s_ ;+Vof 10 6 4

tflnd k|fKt ckfËtf ePsf JolQm ;+Vof 5 70 150

Joj;flos ;Lkd"ns tflnd k|fKt dlxnf ;+Vof 204 450 900

p2f/, pkrf/ / ;xof]u k|fKt ug{] lx+;fhGo 36gf

kLl8t

;+Vof 0 2 3

nlIftju{af6 ph'/L u'gf;f] -aflif{s_ ;+Vof 15 7 5

;fdflhs ;'/Iffaf6 nfeflGjt nlIft ju{ ;+Vof 7468 8000 10000

3/ Jojxf/ tyf sf/f]af/;DaGwL lg0f{odf

dlxnf ;xefuL x'g] kl/jf/

;+Vof 2005 3000 3500

k|ltkmn @=%M

cfTdlge{/ tyf

l;h{glzn

o'jfzlQmsf] ljsf;

tyf pTkfbgd"ns

sfo{df o'jf

;xeflutf a[l4

ePsf] x'g]5 .

j}b]]lzs /f]huf/Ldf uPsf o'jf ;+Vof 7156 5000 3000 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

− dWofjlw

− aflif{s

− cw{jflif{s

− rf}dfl;s

− cg'udg tyf

;'kl/j]If0f ;ldlt

− ljifout ;ldlt

o'jfSna, ;+hfn tyf ;+:yf ;+Vof 4 7 10

o'jf ;+nUg :yfgLo ;+/rgf jf ;+oGq ;+Vof 7 8 12

pBd, Joj;fo / :j/f]huf/Ldf ;+nUg o'jf ;+Vof 200 800 1500

sj8{xn tyf v]ns'b d}bfg ;+Vof 0 6 9

ufpFkflnsfdf ;+rflnt v]ns'b k|ltof]lutf ;+Vof 1 27 45

k|b]z tyf /fli6«o:t/ v]nf8L ;+Vof 6 7 10

/fli6«o cGt/fli6«o v]nf8L ;+Vof ;+Vof 0 0 1

k|ltkmn @=^M

:yfgLo ;+:s[lt tyf

;flxTosf] hu]gf{

tyf k|j4{g ePsf]

x'g]5 .

snf, ;+:s[lt, efiff / ;flxTodf lhNnf, k|b]z /

/fi6«sf] k|ltlglwTj ug]{ ;|i6f

;+Vof 1 2 3 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult÷cg'udg

− dWofjlw

− aflif{s

− cw{jflif{s

− rf}dfl;s

− cg'udg tyf

;'kl/j]If0f ;ldlt

− ljifout ;ldlt ;+/lIft snf, ;F:s[lt / ;Dkbfsf k|sf/ ;+Vof 0 1 2

snf, efiff / ;flxTonfO{ k]zfsf] ?kdf cjnDag

ug{] JolQm

;+Vof 1 2 3

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

57

glthf >[ªvnf

sfo{ ;Dkfbggsf ;"rs tyf k'i6\ofO{sf cfwf/x?

;"rs cfwf//]vf

-cf=j= )&$÷&%

;Ddsf] cj:yf_

nIo -;Ddsf] cj:yf_

cg'udgsf ;fwgx? ;dofjlw lhDd]jf/L ljj/0f OsfO{ )&&÷&* )&(÷*)

:yfgLo ;+:s[lt, snf, ;Dkbf / ;flxTo;+aGwL

cWoog tyf cg';Gwfg

;+Vof 0 0 1 k|ltj]bg

:yfgLo snf, ;+:s[lt, ;Dkbf, efiff;flxTodf

cfwfl/t k|sfzg

;+Vof 0 0 1

c;/ #M ahf/ tyf

cfwf/e"t ;]jf

;'ljwfsf] kx'Fr tyf

pkof]udf a[l4 ug]{

!@ x} dlxgf oftfoft ;'rf? ;8s nDafO{ ls=ld= 150 170 180 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult k|ltj]bg

− clGtd

− dWofjlw

− aflif{s

− cg'udg tyf

;'kl/j]If0f ;ldlt

− ljifout ;ldlt

− of]hgf /

k|fljlws zfvf

− t]>f] kIf

k|jl4{t tyf Jojl:yt ahf/ ;+Vof 0 1 3

;'/lIft j:tLdf a;f]af; ug]{ kl/jf/ ;+Vof 69 75 85

!@ x} dlxgf oftfoft ;'rf? ;8s nDafO{ ls=ld= 150 170 180

k|ltkmn #=!M ;8s

Pj+ ;xfos

k"jf{wf/sf] lj:Tff/ /

ljsf; Pj+ oftfoft

;'rf? ePsf] x'g]5 .

oftfoft ;'rf? clGtd ljGb' -s]Gb|_ ;+Vof 4 9 12 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

− dWofjlw

− aflif{s

− cw{jflif{s

− rf}dfl;s

− cg'udg tyf

;'kl/j]If0f ;ldlt

− ljifout ;ldlt

− of]hgf /

k|fljlws zfvf

sfnf]kq] ;8s lsdL 53 78 113

u|fe]n ;8s lsdL 110 115 120

w'n] ;8s lsdL 30 20 10

kSsL k'n -j]nL lj|h ;d]t_ ;+Vof 20 30 40

ufpF If]qdf ;"rf? $ kfFu|] ;fj{hlgs ;jf/L

;fwg

;+Vof 100 200 300

lgoldt dd{t ;+ef/ ePsf] ;8ssf] nDafO{ lsdL 0 100 225

jfof]Ol~hlgl/Ë k|ljwL / ;8s ;fO8 j[Iff/f]k0f lsdL 0 30 50

oftfoft ;'rf? clGtd ljGb' -s]Gb|_ ;+Vof 4 9 12

sfnf]kq] ;8s lsdL 53 87 113

k|ltkmn #=@ ahf/,

cfjf; / j:tL

ljsf; PsLs[t,

Jojl:yt / ;'/lIft

ePsf] x'g]5 .

k|jl4{t tyf ;'/lIft cfjf; If]q :yfg 0 2 4 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult k|ltj]bg

− dWofjlw

− aflif{s

− cw{jflif{s

− rf}dfl;s

− cg'udg tyf

;'kl/j]If0f ;ldlt

− ljifout ;ldlt

− of]hgf /

k|fljlws zfvf

e"sDk k|lt/f]wL ejg lgdf{0f;+aGwL bIf JolQm ;+Vof 0 30 60

e"sDk k|lt/f]wL k|ljlw / dfkb08 cg';f/

lgdf{0f ePsf ;fj{hlgs ejg tyf ;+/rgf

;+Vof 0 0 45

e"sDk k|lt/f]wL k|ljlw / dfkb08 cg';f/

lgdf{0f ePsf cfjf; 3/

;+Vof 0 60 100

cfwf/e"t k"jf{Wff/;lxt Jojl:yt ahf/ ;+Vof 0 2 4

k|ltkmn #=#M ljB't

tyf j}slNks

pmhf{sf] lj:tf/ /

:yfgLo ljB't pTkfbg ls=jf 0 0 0 − ufpF j:t'ut ljj/0f

-k|f]kmfOn_

− dWofjlw

− aflif{s

− cg'udg tyf

;'kl/j]If0f ;ldlt ljB't 6«fG;ld;g tyf ljt/0f nfOg lj:tf/ ls=ld= 20 30 40

;f]nf/ k|0ffnL;lxt ljB't ;]jf k'u]sf 3/kl/jf/ ;+Vof 5104 6000 8000

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

58

glthf >[ªvnf

sfo{ ;Dkfbggsf ;"rs tyf k'i6\ofO{sf cfwf/x?

;"rs cfwf//]vf

-cf=j= )&$÷&%

;Ddsf] cj:yf_

nIo -;Ddsf] cj:yf_

cg'udgsf ;fwgx? ;dofjlw lhDd]jf/L ljj/0f OsfO{ )&&÷&* )&(÷*)

pknAwtfdf a[l4

ePsf] x'g]5 .

;'wfl/Psf] phf{ -jfof]Uof;÷Pnlk_ k|of]u ug]{

kl/jf/

;+Vof 20 600 1000 − ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

− cw{jflif{s

− rf}dfl;s

− ljifout ;ldlt

− of]hgf /

k|fljlws zfvf h8fg ;f}o{ xf]d k|0ffnL ;+Vof 194 300 500

;'wfl/Psf] jf w'jf/lxt r'Nxf] h8fg ePsf kl/jf/ ;+Vof 500 2500 4111

k|ltkmn #=$M ;"rgf

Pj+ ;"rgf / ;+rf/

k|ljlwsf] kx'Frdf

a[l4 ePsf] x'g]5 .

6]lnlehg / sDKo'6/ pknAw kl/jf/ ;+Vof 128 300 500 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult k|ltj]bg

− dWofjlw

− aflif{s

− cw{jflif{s

− rf}dfl;s

− cg'udg tyf

;'kl/j]If0f ;ldlt

− ljifout ;ldlt

− ;"rgf tyf k|ljlw

zfvf

OG6/g]6 ;]jf k|of]u ug{] hg;+Vof k|ltzt 10 50 80

Dff]afOn k|of]ustf{ ;+Vof 5315 7000 10000

kqkqLsf, 6]nLlehg / OG6/g]6 k|of]u kl/jf/ ;+Vof 131 1500 6000

pBd Joj;fodf ;"rgf k|ljlw k|of]u ug]{ JolQm ;Vof 125 300 500

c;/ $M ag tyf

h}ljs ljljwtf /

k|fs[lts >f]tsf]

;+/If0f / lbuf]

pkof]udf a[l4 ug]{

.

?v lj?jfn] 9fs]sf] jf xl/ofnL jf jg If]q x]S6/ 2662 2700 3000 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

− clGtd

− dWofjlw

− aflif{s

− cg'udg tyf

;'kl/j]If0f ;ldlt

− ljifout ;ldlt

− jftfj/0f zfvf

− ;DjlGwt jg

O{sfO{

− t]>f] kIf

;+/lIft tyf Jojl:yt jg If]q x]S6/ 2662 4349 4749

;+/lIft r/g If]q j6f 0 10 20

pTkflbt bfp/f ef/L 480000 140000 240000

pTkflbt u}x|sfi7 jg k}bfj/ s]hL 2000 4000 5000

jgdf cfwfl/t pBf]u tyf Joj;fo ;+Vof 5 7 10

k|ltkmn $=!M jg

tyf hl8a'6Lsf]

j}1flgs Joj:yfkg

tyf sfi7 /

u}/sfi7 jg

k}bfj/sf] pTkfbg

a[l4 ePsf] x'g]5 .

Jojl:yt ;fd'bflos tyf sa'lnotL jg If]q x]S6/ 2662 2700 3000 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

− dWofjlw

− aflif{s

− cw{jflif{s

− rf}dfl;s

− cg'udg tyf

;'kl/j]If0f ;ldlt

− ljifout ;ldlt

− jftfj/0f zfvf

− ;DjlGwt jg

O{sfO{

lghL jg If]q x]S6/ 10 30 50

cfod"ns sfo{ ;+rflnt jg If]q j6f 0 15 20

h}ljs ljljwtf o'Qm If]q j6f 0 3 5

u}/sfi7 jg k}bfjf/x?sf] Joj;flos v]tL ul/Psf]

jg

j6f 3 7 10

Jojl:yt ;fd'bflos tyf sa'lnotL jg If]q x]S6/ 3949 4349 4749

lghL jg If]q x]S6/ 0 80 100

k|ltkmn $=@M hn,

hdLg tyf hnfwf/

If]qsf] ;+/If0f /

j}1flgs

Joj:yfkgdf

clej[4L ePsf] x'g]5

.

;+/lIft kfgL d'xfg If]q j6f − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

− dWofjlw

− aflif{s

− cw{jflif{s

− rf}dfl;s

− cg'udg tyf

;'kl/j]If0f ;ldlt

− ljifout ;ldlt

− jftfj/0f zfvf

− ;DjlGwt jg

O{sfO{

;+/lIft v]taf/Lsf] If]qkmn x]S6/ 0 300 500

gbL lgoGq0f nDafO{ lsdL 1 3 5

pkrf/ ul/Psf]÷;+/lIft uN5L / klx/f] ;+Vof 0 10 20

;+/lIft e"–Ifo / af9L ;+j]bgzLn If]q ;+Vof 18 7 10

;+/lIft / Jojl:yt tfntn}of / l;d;f/ If]q j6f 0 2 3

jfof]Ol~hlgol/ª k|ljlw k|of]u ;+/rgfsf] nDafO{ lsdL 0 7 10

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

59

glthf >[ªvnf

sfo{ ;Dkfbggsf ;"rs tyf k'i6\ofO{sf cfwf/x?

;"rs cfwf//]vf

-cf=j= )&$÷&%

;Ddsf] cj:yf_

nIo -;Ddsf] cj:yf_

cg'udgsf ;fwgx? ;dofjlw lhDd]jf/L ljj/0f OsfO{ )&&÷&* )&(÷*)

k|ltkmn $=#M ufpF

If]qsf] kof{j/0fLo

:jR5tf, hnjfo'

kl/jt{g cg's'ng

Ifdtf / ;'Gb/tfdf

clea[l4 ePsf] x'g]5

.

dgf]/~hg:yn, kfs{ / xl/t If]q ;+Vof 0 10 16 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

− dWofjlw

− aflif{s

− cw{jflif{s

− rf}dfl;s

− cg'udg tyf

;'kl/j]If0f ;ldlt

− ljifout ;ldlt

− jftfj/0f zfvf

− ;DjlGwt O{sfO{

k|of]u ePsf kmf]xf]/d}nf Joj:yfkg k|0ffnL ;+Vof 0 7 10

sDkf]i6–ljg / ufj{]h–lk6 k|of]u ug]{ kl/jf/ ;+Vof 0 400 600

k/Dk/fut phf{ -bfp/f_ k|of]u ug]{ 3/w'/L ;+Vof 4097 3000 2000

lgoldt ;/;kmfOsf] cEof; ug]{ 3/w'/L k|ltzt 5 80 100

3/leqsf] w'jfFd'Qm 3/w'/L k|ltzt 5 60 75

:yfgLo ljkb hf]lvd Go'gLs/0f tyf hnjfo'

cg's'ng sfo{of]hgf th'{df

k6s 0 0 1

k|ltkmn $=$M ljkb

hf]lvd Go'lgs/0f

;+oGq lgdf{0f tyf

Ifltdf sdL ePsf]

x'g]5 .

;'/lIft, PsLs[t / Jojl:yt j:tL÷cfjf; If]q ;+Vof 0 2 4 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

− dWofjlw

− aflif{s

− cw{jflif{s

− rf}dfl;s

− cg'udg tyf

;'kl/j]If0f ;ldlt

− ljifout ;ldlt

− jftfj/0f zfvf

− :yfgLo k|sf]k

Joj:yfkg ;ldlt

− lhNnf k|sf]k

Joj:yfkg ;ldlt

j:tL cof]Uo :yfgdf a;f]af; u/]sf kl/jf/ ;+Vof 100 20 0

ljkbaf6 ePsf] aflif{s IftL -hUuf, ;+/rgf, afnL

gfnL, kz' / cGo ;DkQL_

?= xhf/ 6500 1500 1000

;'/lIft v'Nnf If]q / :yfg 7fpF 0 5 8

tflnd k|fKt :jo+;]js hgf 0 70 100

ljkb\ Joj:yfkg :yfgLo sf]if -xhf/df_ aflif{s ?= 3900 8000 10000

ljkb\ Joj:yfkgdf lqmofzLn ;+3÷;+:yfx? ;+Vof 2 3 5

c;/ %M ufkfsf]

sfo{;Dkfbgsf] :t/

/ gful/s ;Gt'i6L

j[l4 ug]{ .

k|ltJolQmaflif{s ah]6 nufgL -?=xhf/df_ ?= 12 14 19 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

− clGtd

− dWofjlw

− aflif{s

− cg'udg tyf

;'kl/j]If0f ;ldlt

− ljifout ;ldlt

− t>f] kIf

nlIftju{, ;zlQms/0f / Ifdtf ljsf;

sfo{qmdaf6 nfelGjt ljkGg / lk5l8Psf] ju{

3/w'/L 295 795 1179

ufpFkflnsfdf pknAw k|fljlws dfgj ;+zfwg k|ltzt 51 65 75

ufpFkflnsfdflqmoflzn u};;, cu};;, ljsf;

;fem]bf/

;+Vof 6 9 15

k|ltkmn %=!M

:yfgLo sfg"g

th'{df, ljlwsf]

zf;g / lhDd]jf/L

tyf hjfkmb]lxtf

clea[l4 ePsf] x'g]5

.

ufpFkflnsfn] :jLs[t u/]sf sfg"g tyf gLlt ;+Vof − ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

− dWofjlw

− aflif{s

− cw{jflif{s

− rf}dfl;s

− cg'udg tyf

;'kl/j]If0f ;ldlt

− ljifout ;ldlt

P]g ;+Vof 9 15 18

lgod tyf ljlgod ;+Vof 5 15 18

lgb]{lzsf, sfo{ljlw / dfkb08 ;+Vof 9 15 18

lqmoflzn gLltut ;ldlt tyf ;+oGq -ljwfog,

;'zf;g, n]vf, /fh:j, of]hgf tyf ah]6 th'{df,

cg'udg cfbL_

;+Vof 10 15 25

cEof; ul/Psf ;fdflhs hjfkmb]lxtfsf k|sf/ 2 4 5

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

60

glthf >[ªvnf

sfo{ ;Dkfbggsf ;"rs tyf k'i6\ofO{sf cfwf/x?

;"rs cfwf//]vf

-cf=j= )&$÷&%

;Ddsf] cj:yf_

nIo -;Ddsf] cj:yf_

cg'udgsf ;fwgx? ;dofjlw lhDd]jf/L ljj/0f OsfO{ )&&÷&* )&(÷*)

cf}hf/sf k|sf/ -Ifltk"lt{ ;lxsf] gful/s

j8fkq, ;fj{hlgs ;'g'jfO{, ;fj{hlgs k/LIf0f,

;fdflhs k/LIf0f, ;d'bfo :sf]/ sfo{ cfbL_

:yfgLo sfg"g, gLlt tyf of]hgf th{'df k|lqmof

gful/s k[i7kf]if0f tyf ;'emfj lng] dfWodx?

-;+rf/ dfWod,;'rgf kf6L, cGt/lqmof, lnlvt

k|ltlqmof, ;'efj k]l6s, ;fdflhs ;~hfn

cfbL_

k|sf/ 2 4 5

ufpFkfflnsf k]z ePsf ;/sf/ ;+Rffng tyf

;]jf k|jfx ;DaGwL u'gf;f] clen]v

k|ltzt

ufpFkfflnsf k]z ePsf ;/sf/ ;+Rffng tyf

;]jf k|jfx ;DaGwL u'gf;f] clen]v ePsf dWo]

;dfwfg ePsf u'gf;f] clen]v

k|ltzt 9 15 18

k|ltkmn %=@M

hgk|ltlglw,

sd{rf/L /

;/f]sf/jfnfsf]

;+:yfut Ifdtf

clej[l4 ePsf] x'g]5

.

ufpFkflnsfdf sfo{/t dfgj ;+zfwg ;+Vof 69 80 107 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

− dWofjlw

− aflif{s

− cw{jflif{s

− rf}dfl;s

− cg'udg tyf

;'kl/j]If0f ;ldlt

− ljifout ;ldlt

− k|zf;g zfvf,

dfgj ;+zfwg

ljsf; zfvf

ufpFkflnsf tyf j8f sfof{no ejg ;+Vof 2 5 9

;]jf ;'rf? ;]jf tyf >f]t s]Gb| -:jf:Yo, s[lif,

kz' ;]jf, lzIff, ;"rgf_

;+Vof 8 13 16

ufpFkflnsfdf ;+Rfflnt ;+3Lo / k|b]z cfof]hgf

tyf sfo{qmd Pj+ OsfO{

;+Vof 0 5 15

;+rflnt :yfgLo zf;g, of]hgf th'{df tyf

;]jfk|jfx ;DaGwL Ifdtf ljsf; sfo{qmd -ufkf

cfkm}_

k6s 0 10 20

hjfkmb]lxtf Ifdtf ljsf; / clea[l4 sfo{df

;xefuL hgk|ltlglw / gful/s ;dfh

hgf 4 50 104

k|ltkmn %=#M

cfoj[l4 / >f]t

kl/rfng Jojl:yt

ePsf] x'g]5 .

ufpFkflnsfsf] aflif{s cfGtl/s cfo /sd -

xhf/df_

?= 1500 3000 5000 − ufpF j:t'ut

ljj/0f -k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

− ljQLo k|ltj]bg

− dWofjlw

− aflif{s

− cw{jflif{s

− rf}dfl;s

− cg'udg tyf

;'kl/j]If0f ;ldlt

− ljifout ;ldlt

− :yfgLo /fhZj

k/fdz{ ;ldlt

− cfn]k zfvf tyf

;ldlt

;+3Lo ;/sf/af6 /fh:j afF8afF8af6 k|fKt /sd ?= xhf/df 75847 90000 110000

k|b]z ;/sf/af6 /fh:j afF8kmfF8af6 k|fKt /sd ?=xhf/df 2501 5000 10000

ljlQo ;dflgs/0f cg'bfg -;+3_ ?= xhf/df 87500 110000 160000

ljlQo ;dfgLs/0f -k|b]z_ ?= xhf/df 6779 15000 30000

z;t{ cg'bfg -;+3_ ?= xhf/df 159300 200000 260000

ufpFkflnsfsf] s"n aflif{s ah]6 -xhf/df_ ?= 237872 298386 374296

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

61

glthf >[ªvnf

sfo{ ;Dkfbggsf ;"rs tyf k'i6\ofO{sf cfwf/x?

;"rs cfwf//]vf

-cf=j= )&$÷&%

;Ddsf] cj:yf_

nIo -;Ddsf] cj:yf_

cg'udgsf ;fwgx? ;dofjlw lhDd]jf/L ljj/0f OsfO{ )&&÷&* )&(÷*)

ufpFkflnsfsf] aflif{s jf:tljs vr{ /sd -

k|ltzt_

k|ltzt 88.77 95 100

cf}ift jflif{s j]?h' /sd -xhf/df_ ?= 2500 500 100

u};;, cu};;, ljsf; ;fem]bf/af6 ;+Rfflnt

cfof]hgf÷sfo{qmdaf6 nufgL /sd -xhf/df_ ?=

1000 5000 10000

;d'bfosf] nufgL tyf of]ubfg /sd -xhf/df_ ?= 17100 20000 24000

lghL If]qsf] nufgL -xhf/df_ ? 0 2000 5000

ufpFkflnsfsf] aflif{s cfGtl/s cfo /sd -

xhf/df_

?= 1500 3000 5000

;+3Lo ;/sf/af6 /fh:j afF8afF8af6k|fKt /sd ?= xhf/df 75847 90000 110000

k|b]z ;/sf/af6 /fh:j afF8kmfF8af6 k|fKt /sd ?=xhf/df 2501 5000 10000

k|ltkmn %=$M

of]hgf th'{df,

sfof{Gjog tyf

cg'udg

;xeflutfd"ns,

glthfd'vL /

Kf|efjsf/L ePsf]

x'g]5 .

v08Ls[t ljifout tyf >f]t gSzf ;lxt

j:t'ut ljj/0f tof/L tyf cBfjlws

eP÷gePsf] ePsf] cWofjlws x'g]

cWofjlws x'g]

− ufpFj:t'ut ljj/0f

-k|f]kmfOn_

− ;j]{If0f k|ltj]bg

− k|ult÷cg'udg

k|ltj]bg

− ljQLo k|ltj]bg

− dWofjlw

− aflif{s

− cw{jflif{s

− rf}dfl;s

− cg'udg tyf

;'kl/j]If0f ;ldlt

− ljifout ;ldlt

− >f]t cg'dfg tyf

l;df lgwf{/0f

;ldlt

− aflif{s ah]6 tyf

sfo{qmd th'{df

;ldlt

:yfgLo uf}/jsf cfof]hgf ;+Vof 0 5 15 th'{Dff ePsf ljifout /0fgLlts of]hgf -ljifo_ If]q 0 3 5 glthfd"ns 9fFrfdf cfjlws of]hgf th'{df eP÷gePsf] gePsf]

cWofjlws x'g]

cWofjlws x'g]

glthfd"ns cg'udg vfsfdf cfwfl/t cg'udg

tyf d"NofËg of]hgf

eP÷gePsf] gePsf] cWofjlws x'g]

cWofjlws x'g]

s"n cfof]hgf dWo] pkef]Qmf ;ldltaf6

sfof{Gjog ePsf cfof]hgfsf] cg'kft

k|ltzt 100 60 50

;dodf ;DkGg cfof]hgf÷sfo{qmdsf] cg'kft k|ltzt 90 95 100

cfof]hgf÷sfo{qmd cg'udg k|ltj]bg ;+Vof -

k6s], dfl;s, rf}dfl;s, aflif{s_

k6s 1 16 31

ufpFkflnsfaf6 k|sflzt b:tfj]h / k|ltj]bg ;+Vof 0 4 6

6f]n j:tLdf ;xeflutfd'ns of]hgf th'{df tyf

cg'udg k|lqmofdf nlIftju{÷;d'bfosf]

k|ltlglwTj -dlxnf, blnt, hghflt /

afnaflnsf_

k|ltzt 33 40 50

nlIftju{ nlIft ah]6 k|ltzt 19.75 22 25

qm=;+= k|ltkmn cg';f/ k|d'v cfof]hgf / sfo{qmd

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

62

glthf >[ªvnf

sfo{ ;Dkfbggsf ;"rs tyf k'i6\ofO{sf cfwf/x?

;"rs cfwf//]vf

-cf=j= )&$÷&%

;Ddsf] cj:yf_

nIo -;Ddsf] cj:yf_

cg'udgsf ;fwgx? ;dofjlw lhDd]jf/L ljj/0f OsfO{ )&&÷&* )&(÷*)

!=!=! b:Tffj]hsf] kl/R5]b $ df k|:t't 5 . ah]6 -?=

xhf/df_

− k|ult

tyf cg'udg

k|ltj]bg

− l

goldtM

lqmofsnfk

cg';f/

− cg'

udg tyf

;'kl/j]If0f ;ldlt

− ljif

out ;ldlt

− ;Dj

lGwt zfvf

cfjlws of]hgf (cf.j. 2075>76 – 2079>80) *'*'jf ufp“kflnsf, af“s]

63

cg';"rL 2M PsLs[t jflif{s of]hgf th'{dfsf] _f rf

of]hgfsf]

ljifout If]q

cfjlws of]hgf jflif{s ah]6 tyf sfo{qmd

gLlt tyf

sfo{qmd

nIo÷;"rs cfof]hgf÷

sfo{qmd

-:yfg ;d]t_

nIo

ljlgof]hg

sfof{Gjog

ljlw nfeflGjt

hg;+Vof

k|fyldstf

qmd

nufgL tyf

sfof{Gjog

ug]{ lgsfo OsfO{ kl/df0f OsfO{ kl/df0f

cfly{s ljsf; ;fdflhs

ljsf;

k"jf{wf/

ljsf;

jftfj/0f tyf

ljkb

Joj:yfkg

;+:yfut

ljsf; tyf

;'zf;g