คํําาน - dhammataankusoljit.org › dhamma › tripitaka › naktham › 15.pdf · นักธรรมเอก - พุทธศาสนสุภาษิต ม ๓

คานา หนงสอพทธศาสนาสภาษต เลม ๒ และเลม ๓ น พระมหา- ทองสบ จารวณโณ ป. ธ. ๙ หวหนากอบตารา พรอมดวยคณะ กรรมการ ( ตามรายชอทายคานา ) ไดรวบรวมและเรยบเรยงขน ตาม คาชแจงในคานาพมพครงแรก พ. ศ. ๒๔๗๙ นนแลว ภายหลง คณะกรรมการจงแยกพมพเปนเลม ๓ และเลม ๓ ตามทปรากฏน ในการพมพครงน แผนกตาราไดตรวจแกไขคาแปลและถอยคา สานวนใหสละสลวยและกระทดรดยงขนโดยตลอด ถายงมทขาดตก บกพรอง กขอใหทานผรโปรดชวยทกทวงแกไขตอไปดวย. แผนกตารา มหามกฏราชวทยาลย ๑ มนาคม ๒๕๒๖ คานา ( พมพครงแรก พ. ศ. ๒๔๗๙ ) บดน การศกษานกธรรมและธรรมศกษาไดเจรญแพรหลาย ทวพระราชอาณาจกร สวนหลกสตรแผนกเรยงความแกกระทธรรม นน สาหรบชนตร ใชหนงสอพทธศาสนสภาษต เลม ๑ ของสมเดจ พระมหาสมณะเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส, สาหรบชนโท ยงไม มหนงสอหลกสตรโดยเฉพาะ แตไดใชกระทธรรมในหนงสอพทธ- ศาสนสภาษต เลม ๑ นนไปพลางกอน แมสาหรบชนเอก กยงไมม หนงสอหลกสตรโดยเฉพาะเชนเดยวกน และไดใชกระทธรรมใน หนงสอนนบาง ในหนงสออนบาง ไมจากด ขาพเจาเหนวา ถงเวลาสมควรทจะเรยบเรยงหนงสอพทธ- ศาสนสภาษต เลม ๒ ขน เพอเปนหลกสตรนกธรรมและธรรมศกษา

ชนโท และพทธศาสนสภาษต เลม ๓ ขน เพอเปนหลกสตรนกธรรม และธรรมศกษาชนเอกตอไป ไดนาความดารนนกราบเรยนทาน เจาพระคณสมเดจพระวชรญาณวงศ วดบวรนเวศวหาร นายก กรรมการมหามกฏราชวทยาลย และทานเจาคณพระศาสโศภน ( แจม จตตสลโล ป. ธ. ๗ ) วดมกฏกษตรยาราม กรรมการมหามกฏ- ราชวทยาลย และแมกองแผนกธรรมสนามหลวง เมอไดรบความ เหนชอบแลว จงขอใหเพอสหพรหมจารหลายรป ( ตามรายนาม ในหนงสอน ) ชวยคดคาถาในพระไตรปฎกโดยมาก และ แปลตรวจจดระเบยบเขาหมวดธรรมชนหนงกอน ครนรางสาเรจ แลว ขาพเจาจงไดจดแปลแกไขตดเตมอกชนหนง จนสาเรจรปตาม ทปรากฏน. อนง ขาพเจามเจตนาเรยบเรยงหนงสอนขน เพอประโยชน แกกลบตรหลายประเภท มใชสาหรบใชเปนหลกสตรนกธรรมและ ธรรมศกษาอยางเดยว แมผมไดเปนนกเรยนชนนน จกอานดเพอ ธรรมปฏบตกได สาหรบนกเทศกยกขนเปนหวขอธรรมเทศนากได เพราะฉะนน หนงสอนจงสมควรแกนกเทศกนกธรรมทงปวง. ในขณะทกาลงรวบรวมหนงสอนอย ทานผอปการะจะฉลอง พระพทธรป และประโยค ๙ มความประสงคจะพมพหนงสอธรรม ขนฉลองแลวแจกในงานนนดวย ขาพเจาไดรบมอบใหจดหาหนงสอ สาหรบการนน จงไดเลอกหนงสอนใหพมพขนกอน ภายหลบจกได แยกเปนเลม ๒ และเลม ๓ สาหรบเปนหลกสตรตอไป. หนงสอพทธศาสนสภาษตไดสาเรจรปเหนปานน เพราะอาศย นาพกนาแรงของเพอสพรหมจารผชวยเหลอเปนสาคญ เพราะฉะนน จงขอขอบใจทานเหลานนไวในทนดวย. พระมหาทองสบ จารวณโณ

วดมกฏกษตรยาราม ๘ ตลาคม ๒๔๗๙

นกธรรมเอก - พทธศาสนสภาษต เลม ๓ - หนาท 1

พทธศาสนสภาษต เลม ๓ ๑. อตตาวรรค คอ หมวดตน ๑. อตตา ห อตตโน นาโถ โก ห นาโถ ปโร สยา อตตนา ห สทนเตน นาถ ลภต ทลลภ. ตนแล เปนทพงของตน คนอน ใครเลาจะเปนทพงได กบคคล มตนฝกฝนดแลว ยอมไดทพงทไดยาก. ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕/๓๖. ๒. นตถ อตตสม เปม นตถ ธ สม ธน นตถ ป าสมา อาภา วฏ เว ปรมา สรา. สงทรก ( อน ) เสมอดวยตนไมม, ทรพย ( อน ) เสมอดวย ขาวเปลอกไมม, แสงสวาง ( อน ) เสมอดวยปญญาไมม, ฝนแล เปนสระอยางยง. ( พทธ ) ส. ส. ๑๕/๙.


๓. ยสส อจจนตทสสลย มาลวา สาลมโวตถต กโรต โส ตถตตาน ยถา น อจฉต ทโส. ผใดมความไรศลธรรมครอบคลม เหมอนยานทรายคลมไมสาละ ผนนชอวาทาตนเหมอนถกผรายคมตว. ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕/๓๗. ๒. อปปมาทวรรค คอ หมวดไมประมาท ๔. อปปมตตา สตมนโต สสลา โหถ ภกขโว สสมาหตสงกปปา สจตตมนรกขถ. ภกษทงหลาย ! พวกเธอจงเปนผไมประมาท มสต มศลดงาม ตงความดารไวใหด คอยรกษาจตของตน. ( พทธ ) ท. มหา ๑๐/๑๔๒. ๕. อปปมาทรตา โหถ สจตตมนกขถ ทคคา อทธรถตตาน ปงเก สนโนว ก ชโร. ทานทงหลาย จงยนดในความไมประมาท คอยรกษาจต ของตน, จงถอนตนขนจากหลม เหมอนชางทตกหลมถอนตนขน ฉะนน. ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕/๕๘.


๖. อปปมาทรโต ภกข ปมาเท ภยทสส วา ส โชน อณ ถล ฑห อคคว คจฉต. ภกษยนดในความไมประมาท หรอเหนภยในความประมาท ยอมเผาสงโยชนนอยใหญไป เหมอนไฟไหมเชอนอยใหญไปฉะนน. ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕/๑๙. ๗. อปปมาทรโต ภกข ปมาเท ภยทสส วา อภพโพ ปรหานาย นพพานสเสว สนตเก. ภกษยนดในความไมประมาท หรอเหนภยในความประมาท เปนผไมควรเพอจะเสอม ( ชอวา ) อยใกลพระนพพานทเดยว. ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕/๑๙. ๘. เอววหาร สโต อปปมตโต ภกข จร หตวา มมายตาน ชาตชร โสกปรททว จ อเธว วทวา ปชเหยย ทกข. ภกษผมธรรมเปนเครองอยอยางน มสต ไมประมาท ละความ ถอมนวาของเราไดแลวเทยวไป เปนผร พงละชาต ชรา โสกะ ปรเทวะ และทกข ในโลกนได. ( พทธ ) ข. ส. ๒๕/๕๓๕. ข. จ. ๓๐/๙๒.


๙. อฏาเนนปปมาเทน ส เมน ทเมน จ ทป กยราถ เมธาว ย โอโฆ นาภกรต. คนมปญญา พงสรางเกาะ ทนาหลากมาทวมไมได ดวยความ หมน ความไมประมาท ความสารวม และความขมใจ. ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕/๑๘. ๓. กมมวรรค คอ หมวดกรรม ๑๐. อฏาตา กมมเธยเยส อปปมตโต วจกขโณ สสวหตกมมนโต ส ราชวสต วเส. ผหมนในการงาน ไมประมาท เปนผรอบคอบ จดการงาน เรยบรอย. จงควรอยในราชการ. ( พทธ ) ข. ชา. มหา. ๒๘/๓๓๙. ๑๑. ปาป เจ ปรโส กยรา น น กยรา ปนปปน น ตมห ฉนท กยราถ ทกโข ปาปสส อจจโย. ถาคนพงทาบาป กไมควรทาบาปนนบอย ๆ ไมควรทาความพอ ใจในบาปนน เพราะการสงสมบาป นาทกขมาให. ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕/๓๐.


๑๒. โย ปพเพ กตกลยาโณ กตตโถ นาวพชฌต ปจฉา กจเจ สมปปนเน กตตาร นาธคจฉต. ผอนทาความดให ทาประโยชนใหกอน แตไมสานกถง ( บญคณ ) เมอมกจเกดขนภายหลง จะหาผชวยทาไมได. ( โพธสตต ) ข. ชา. เอก. ๒๗/๒๙. ๑๓. สพเพ ตสนต ทณฑสส สพเพ ภายนต มจจโน อตตาน อปม กตวา น หเนยย น ฆาตเย. สตวทงปวง หวาดตออาญา ลวนกลวตอความตาย ควรทาตน ใหเปนอปมาแลว ไมฆาเขาเอง ไมพงใหผอนฆา ( ผอน ). ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕/๓๒. ๔. กเลสวรรค คอ หมวดกเลส ๑๔. อนจจา อทธวา กามา พหทกขา มหาวสา อโยคโฬว สนตตโต อฆมลา ทกขปผลา. กามทงหลาย ไมเทยง ไมยงยน มทกขมาก มพษมาก ดง กอนเหลกทรอนจด เปนตนเคาแหงความคบแคน มทกขเปนผล. ( สเมธาเถร ) ข. เถร. ๒๖/๕๐๓.


๑๕. อวชชาย นวโต โลโก เววจฉา ( ปมาทา ) นปปกาสต ชปปาภเลปน พรม ทกขมสส มหพภย. โลกถกอวชชาปดบงแลว ไมปรากฏ เพราะความตระหน ( และความประมาท ) เรากลาวความอยากวา เปนเครองฉาบทาโลก ทกขเปนภยใหญของโลกนน. ( พทธ ) ข. ส. ๒๕/๕๓๐. ข. จ. ๓๐/๙. ๑๖. อจฉาย พชฌต โลโก อจฉาวนยาย มจจต อจฉาย วปปหาเนน สพพ ฉนทต พนธน. โลกถกความอยากผกมดไว จะหลดไดเพราะกาจดความอยาก, เพราะละความอยากเสยได จงชอวาตดเครองผกทงปวงได. ( พทธ ) ส. ศ. ๑๕/๕๖. ๑๗. อจฉา นร ปรกสสต อจฉา โลกสม ทชชหา อจฉาพทธา ปถ สตตา ปาเสน สกณ ยถา. ความอยากยอมชกลากนรชนไป ความอยากละไดยากในโลก, สตวเปนอนมากถกความอยากผกมดไว ดจนางนกถกบวงรดไวฉะนน. ( พทธ ) ส. ส. ๑๕/๖๑.


๑๘. อเปกขโก สทา สโต น โลเก ม ต สม น วเสส น นเจยโย ตสส โน สนต อสสทา. ผวางเฉยมสตทกเมอ ไมสาคญตนวาเสมอเขา วาดกวาเขา วาตากวาเขาในโลก, ผนนชอวา ไมมกเลสเครองฟขน. ( พทธ ) ข. มหา. ๒๙/๒๗๙. ข. ส. ๒๕/๕๐๑. ๑๙. อจฉนนภวตณหสส สนตจตตสส ภกขโน วกขโร ชาตสสาโร นตถ ตสส ปนพภโว. ภกษผถอนภวตณหาไดแลว มจตสงบแลว สนความเวยน เกดแลว ยอมไมมภพอก. ( พทธ ) ข. อ. ๒๕/๑๔๓. ๒๐. เอวมาทนว ตวา ตณหา ทกขสส สมภว วตตณโห อนาทาโน สโต ภกข ปรพพเช. ภกษรโทษอยางนวา ตณหาเปนแดนเกดแหงทกขแลว พง เปนผปราศจากตณหา ไมถอมน มสตอยทกอรยาบถเถด. ( พทธ ) ข. ส. ๒๕/๔๗๘. ข. จ. ๓๐/๓๒๐.


๒๑. กามา ห จตรา มธรา มโนรมา วรปรเปน มเถนต จตต อาทนว กามคเณส ทสวา เอโก จเร ขคควสาณกปโป. กามทงหลาย ตระการหวานชนใจ ยอมยายจตโดยรปรางตาง ๆ กน บคลพงเหนโทษในกามคณแลว เทยวไปผเดยวเหมอนนอแรด. ( พทธ ) ข. ส. ๒๕/๓๓๔. ๒๒. โกธ ชเห วปปชเหยย มาน ส โชน สพพมตกกเมยย ต นามรปสมมสชชมาน อก จน นานปตนต สงคา. บคคลพงละความโกรธ พงเลกถอตว พงกาวลวงสงโยชน ทงปวง, ( เพราะ ) เครองของทงหลาย ยอมไมตดตามผไมของใน นามรป ไมมกงวลนน ( พทธ ) ส. ส. ๑๕/๓๕๐.


๒๓. โกธ ชเห วปปชเหยย มาน สโชน สพพมตกกเมยย ตนนามรปสม อสชชมาน อก จน นานปตนต ทกขา. บคคลพงละความโกรธ พงเลกถอตว พงกาวลวงสงโยชน ทงปวง, ( เพราะ ) ทกขทงหลายยอมไมตดตามผไมของอยในนามรป ไมมกงวลนน. ( พทธ ) ข. ธ . ๒๕/๔๔. ๒๔. ตณหา ชเนต ปรส จตตมสส วธาวต สตโต สสารมาปาท ทกขา น ปรมจจต. ตณหายงคนใหเกด จตของเขายอมวงพลาน สตวยงทองเทยวไป จงไมพนจากทกข. ( พทธ ) ส. ส. ๑๕/๕๑. ๒๕. ตณหา ชเนต ปรส จตตมสส วธาวต สตโต สสารมาปาท ทกขมสส มหพภย. ตณหายงคนใหเกด จตของเขายอมวงพลาน สตวยงทองเทยวไป จงมทกขเปนภยใหญ. ( พทธ ) ส. ส. ๑๕/๕๑.


๒๖. ตณหา ชเนต ปรส จตตมสส วธาวต สตโต สสารมาปาท กมม ตสส ปรายน. ตณหายงคนใหเกด จตของเขายอมวงพลาน สตวยงทองเทยวไป จงยงมกรรมนาหนา. ( พทธ ) ส. ส. ๑๕/๕๒. ๒๗. ตณหาย อฑฑโต โลโก ชราย ปรวารโต มจจนา ปหโต โลโก ทกเข โลโก ปตฏ โต. โลกถกตณหากอขน ถกชราลอมไว ถกมฤตยปดไว จงตงอย ในทกข. ( พทธ ) ส. ส. ๑๕/๕๕. ๒๘. นนทสมพนธโน โลโก วตกกสส วจารณ ตณหาย วปปหาเนน สพพ ฉนทต พนธน. โลกมความเพลดเพลนเปนเครองผก มวตกเปนเครองเทยวไป เพราะละตณหาเสยได จงชอวาตดเครองผกไวทงหมด. ( พทธ ) ส. ส. ๑๕/๕๕.


๒๙. นทท ตนท สเห ถน ปมาเทน น สวเส อตมาเน น ตฏเยย นพพานมนโส นโร. คนทนกถงพระนพพาน พงครอบงาความหลบ ความ เกยจคราน ความทอแท, ไมพงอยดวยความประมาท ไมพงตง อยในความทะนงตว. ( พทธ ) ข. ส. ๒๕/๕๑๘. ๓๐. นราสตต อนาคเต อตต นานโสจต วเวกทสส ผสเสส ทฏ ส จ น นยยต. ผไมคานงถงสงทยงไมมาถง ยอมไมเศราโศกถงสงทลวงไป แลว, ผเหนความสงดในผสสะทงหลาย ยอมไมถกชกนาไปในทฏฐ ทงหลาย. ( พทธ ) ข. ส. ๒๕/๕๐๐. ข. มหา. ๒๙/๒๖๔,๒๖๒. ๓๑. ปราณ นาภนนเทยย นเว ขนตมกพพเย หยยมาเน น โสเจยย อากาส น สโต สยา. ไมพงเพลดเพลนของเกา ไมพงทาความพอใจในของใหม เมอ สงนนเสอมไป กไมพงเศราโศก ไมพงอาศยตณหา. ( พทธ ) ข. ส. ๒๕/๕๑๘.


๓๒. มจจนาพภาหโต โลโก ชราย ปรวารโต ตณหาสลเลน โอตณโณ อจฉาธปายโต สทา. สตวโลกถกมฤตยขจดแลว ถกชราลอมไว ถกลกศรคอตณหา เสยบแลว ถกอจฉาคกรนแลวทกเมอ. ( พทธ ) ส. ส. ๑๕/๕๕. ๓๓. มานเปตา อย ปชา มานคนถา มานวนพพทธา ทฏ ส พยารมภกตา สสาร นาตวตตต. หมสตวนประกอบดวยมานะ มมานะเปนเครองรอยรด ถก มานะมดไว ทาความแขงดเพราะทฏฐ ยอมลวงสงสารไปไมได. ( พทธ ) ข. อ. ๒๕/๑๙๓. ๓๔. มฬโห อตถ น ชานาต มฬโห ธมม น ปสสต อนธตม ตทา โหต ย โมโห สหเต นร. ผหลงยอมไมรอรรถ ผหลงยอมไมเหนธรรม ความหลง ครอบงาคนใดเมอใด ความมดมดยอมมเมอนน. ( พทธ ) ข. อต. ๒๕/๒๙๖. ข. มหา. ๒๙/๑๘.


๓๕. ยสส นตถ อท เมต ปเรส วาป ก จน มมตต โส อสวนท นตถ เมต น โสจต. ผใดไมมกงวลวา นของเรา นของผอน ผนนเมอไมถอวา เปนของเรา จงไมเศราโศกวาของเราไมม ดงน. ( พทธ ) ข. ส. ๒๕/๕๑๙. ข. มหา. ๒๙/๕๓๔. ๓๖. โยธ กาเม อจจตตร สงค โลเก ทรจจย น โส โสจต นาชเฌต ฉนนโสโต อพนธโน. ผใดขามพนกามในโลกและเครองของทขามไดยากในโลก, ผนน ตดกระแสตณหาไดแลว ไมมเครองผก, ชอวาไมเศราโศก ไม ยนด. ( พทธ ) ข. ส. ๒๕/๕๑๙. ข. มหา. ๒๙/๕๒๗. ๓๗. โย เว อวทวา อปธ กโรต ปนปปน ทกขมเปต มนโท ตสมา ปชาน อปธ น กยรา ทกขสส ชาตปปภวานปสส. ผใดไมร ยอมกออปธ ผนนเปนคนเขลา เขาถงทกขบอย ๆ เพราะฉะนน ผรเหนแดนเกดแหงทกข จงไมควรกออปธ. ( พทธ ) ข. ส. ๒๕/๕๓๔. ข. จ. ๓๐/๘๐,๘๑


๓๘. ลทโธ อตถ น ชานาต ลทโธ ธมม น ปสสต อนธตม ตทา โหต ย โลโภ สหเต นร. ผโลภ ยอมไมรอรรถ ผโลภยอมไมเหนธรรม, ความโลภเขา ครอบงาคนใดเมอใด ความมดมดยอมมเมอนน. ( พทธ ) ข. อต. ๒๕/๒๙๕. ข. มหา. ๒๙/๑๗. ๓๙. วน ฉนทถ มา รกข วนโต ชายต ภย เฉตวา วน จ วนถ จ นพพนา โหถ ภกขโว. ทานทงหลายจงตดปา ( กเลส ) อยาตดตนไม, ภยยอมเกด จากปา ภกษทงหลาย ! พวกทานจงตดปา และสงทตงอยในปาแลว เปนผไมมปา เถด. ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕/๕๒. ๕. ขนตวรรค คอ หมวดอดทน ๔๐. ขนต ธรสส ลงกาโร ขนต จดป ตปสสโน ขนต พล ว ยตน ขนต หตสขาวหา. ขนตเปนเครองประดบของนกปราชญ ขนตเปนตบะของผ พากเพยร ขนตเปนกาลงของนกพรต ขนตนาประโยชนสขมาให. ส. ม. ๒๒๒.


๔๐. น สทธ เสจเนน อตถ นป เกวล พราหมโณ น เจว ขนต โสรจจ นป โส ปรนพพโต. ความบรสทธกด ผทจะประเสรฐลวนกด ขนตและโสรจจะกด จะเปนผเยนสนทกด ยอมไมม เพราะการชาระลาง ( ดวยนา ). ( โพธสตต ) ข. ชา. ปกณณก. ๒๗/๓๗๖. ๔๒. นเหตมตถ มหตป เสนา สราชกา ยชฌมานา ลเภถ ย ขนตมา สปปรโส ลเภถ ขนตพลสสปสมตต เวรา. เสนาแมหมใหญ พรอมดวยพระราชา รบอย ไมพงได ประโยชนทสตบรษผมขนตพงได, ( เพราะวา ) เวรทงหลายของผม ขนตเปนกาลง ยอมสงบระงบ. ( โพธสตต ) ข. ชา. จตตาฬส. ๒๗/๕๓๘. ๖. จตตวรรค คอ หมวดจต ๔๓. อนวสสตจตตสส อนนวาหตเจตโส ป ปาปปหนสส นตถ ชาครโต ภย. ผมจตอนไมชมดวยราคะ มใจอนโทสะไมกระทบแลว มบญ และบาปอนละไดแลว ตนอย ยอมไมมภย. ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕/๒๐.


๔๔. กมภปม กายมม วทตวา นครปม จตตมท ถเกตวา โยเธถ มาร ป าวเธน ชต จ รกเข อนเวสโน สยา. บคคลรกายนทเปรยบดวยหมอ กนจตทเปรยบดวยเมองนแลว พงรบมารดวยอาวธคอปญญา และพงรกษาแนวทชนะไว ไมพง ยบยงอย. ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕/๒๐. ๔๕. จตเตน นยต โลโก จตเตน ปรกสสต จตตสส เอกธมมสส สพเพว วสมนวค. โลกถกจตนาไป ถกจตชกไป, สตวทงปวงไปสอานาจแหง จตอยางเดยว. ( พทธ ) ส. ส. ๑๕/๕๔. ๔๖. ตณหาธปนนา วตตสลพทธา ลข ตป วสสสต จรนตา จตต จ เนส น สมมา วมตต หนตตรปา น ปารงคมา เต./B ผถกตณหาครอบงา ถกศลพรตผกมด ประพฤตตบะอน เศราหมองตงรอยป, จตของเขากหลดพนดวยดไมได. เขามตนเลว จะถงฝงไมได. ( พทธ ) ส. ส. ๑๕/๔๐


๔๒. ทนนคคหสส ลหโน ยตถ กามนปาตโน จตตสส ทมโถ สาธ จตต ทนต สขาวห. การฝกจตทขมยาก ทเบา มกตกไปในอารมณทนาใคร เปน ความด, ( เพราะวา ) จตทฝกแลว นาสขมาให. ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕/๑๙. ๔๘. ปทฏจตตสส น ผาต โหต น จาป น เทวตา ปชยนต โย ภาตร เปตตก สาปเตยย อว จย ทกกฏกมมการ. ผใดทากรรมชว ลอลวงเอาทรพยสมบตพนองพอแม ผนนมจต ชวราย ยอมไมมความเจรญ แมเทวดากไมบชาเขา. ( นทเทวตา ) ข. ชา. ตก. ๒๗/๑๒๐. ๔๙. ภกข สยา ฌาย วมตตจตโต อากงเข เว หทยสสานปตต โลกสส ตวา อทยพพย จ สเจตโส อนสสโต ตทานสโส. ภกษเพงพนจ มจตหลดพน รความเกดและความเสอมแหง โลกแลว มใจด ไมถกกเลสอาศย มธรรมนนเปนอานสงส พงหวง ความบรสทธแหงใจได. ( เทวปตต ) ส. ส. ๑๔/๗๓.


๕๐. โย อลเนน จตเตน อลนมนโส นโร ภาเวต กสล ธมม โยคกเขมสส ปตตยา ปาปเณ อนปพเพน สพพสโยชนกขย. คนใดมจตไมทอถอย มใจไมหดห บาเพญกศลธรรม เพอ บรรลธรรมทเกษมจากโยคะ พงบรรลธรรมเปนทสนสงโยชนทงปวงได. ( พทธ ) ข. ชา. เอก. ๒๗/๑๘. ๕๑. สทททส สนปณ ยตถ กามนปาตน จตต รกเขถ เมธาว จตต คตต สขาวห. ผมปญญา พงรกษาจตทเหนไดยากนก ละเอยดนก มกตกไป ในอารมณทนาใคร, ( เพราะวา ) จตทคมครองแลว นาสขมาให. ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕/๑๙. ๗. ทานวรรค คอ หมวดทาน ๕๒. อเทยเยส อทท ทาน เทยเยส โย ปเวจฉต อาปาส พยสน ปตโต สหาย อธคจฉต. ผใดไมใหทานในคนทไมควรให ยอมใหในคนทควรให. ผนน ประสบความเสอมเพราะอนตราย ยอมไดสหาย. ( โพธสตต ) ข. ชา. จตกก. ๒๗/๑๒๙.


๕๓. อเทยเยส ทท ทาน เทยเยส นปปเวจฉต อาปาส พยสน ปตโต สหาย นาธคจฉต. ผใดใหทานในบคคลทไมควรให ไมใหในคนทควรให. ผนน ถงความเสอมเพราะอนตราย ยอมไมไดสหาย. ( โพธสตต ) ข. ชา. จตกก. ๒๗/๑๒๙. ๕๔. อนนโท พลโท โหต วตถโท โหต วณณโท ยานโท สขโท โหต ทปโท โหต จกขโท. ผใหขาว ชอวาใหกาลง ผใหผา ชอวาใหผวพรรณ ผใหยาน- พาหนะ ชอวาใหความสข ผใหประทปโคมไฟ ชอวาใหจกษ. ( พทธ ) ส. ส. ๑๕/๔๔. ๕๕. ปนาปทาย ลภเต มนาป อคคสส ทาตา ลภเต ปนคค วรสส ทาตา วรลาภ จ โหต เสฏนทโท เสฏมเปต าน. ผใหของชอบใจ ยอมไดของชอบใจ ผใหของเลศ ยอมได ของเลศ ผใหของด ยอมไดของด ผใหของประเสรฐ ยอมถง ฐานะอนประเสรฐ. ( พทธ ) อง. ป จก. ๒๒/๕๖.


๘. ธมมวรรค คอ หมวดธรรม ๕๖. อตถงคตสส น ปมาณมตถ เยน น วชช ต ตสส นตถ สพเพส ธมเมส สมหเตส สมหตา วาทปถาป สพเพ. ทานผดบไป ( คอปรนพพาน ) แลว ไมมประมาณ, จะพง กลาวถงทานนนดวยเหตใด เหตนนของทานกไมม, เมอธรรมทงปวง ( มขนธเปนตน ) ถกเพกถอนแลว แมคลองแหงถอยคาทจะพดถง ( วาผนนเปนอะไร ) กเปนอนถกเพกถอนเสยทงหมด. ( พทธ ) ข. ส. ๒๕/๕๓๙. ข. จ. ๓๐/๑๓๙. ๕๗. อาทานตณห วนเยถ สพพ อทธ อโธ ตรย วาป มชเฌ ย ย ห โลกสม อปาทยนต เตเนว มาโร อนเวต ชนต. พงขจดตณหาทเปนเหตถอมนทงปวง ทงเบองสง เบองตา เบองขวาง ทามกลาง, เพราะเขาถอมนสงใด ๆ ในโลกไว มารยอม ตดตามเขาไป เพราะสงนน ๆ. ( พทธ ) ข. ส. ๒๕/๕๔๖. ข. จ. ๓๐/๒๐๒.


๕๘. อจฉนท สเนหมตตโน กมท สารทกว ปาณนา สนตมคคเมว พรหย นพพาน สคเตน เทสต. จงเดดเยอใยของตนเสย เหมอนเอาฝามอเดดบวในฤดแลง จง เพมพนทางสงบ ( ใหถง ) พระนพพานทพระสคตแสดงแลว. ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕/๕๓. ๕๙. โอวเทยยานสาเสยย อสพภา จ นวารเย สต ห โส ปโย โหต อสต โหต อปปโย. บคคลควรเตอนกน ควรสอนกน และปองกนจากคนไมด เพราะเขายอมเปนทรกของคนด แตไมเปนทรกของคนไมด. ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕/๒๕. ๖๐. กาเมส พรหมจรยวา วตตณโห สทา สโต สงขาย นพพโต ภกข ตสส โน สนต อ ชตา. ภกษผเหนโทษในกาม มความประพฤตประเสรฐ ปราศจาก ตณหา สตทกเมอ พจารณาแลว ดบกเลสแลว ยอมไมมความ หวนไหว. ( พทธ ) ข. ส. ๒๕/๕๓๑. ข. จ. ๓๐/๓๕.


๖๑. ขตตโย จ อธมมฏโ เวสโส จาธมมนสสโต เต ปรจจชชโภ โลเก อปปชชนต ทคคต. กษตรยไมทรงตงอยในธรรม และแพศย [ คนสามญ ] ไม อาศยธรรม ชนทง ๒ นนละโลกแลว ยอมเขาถงทคต. ( โพธสตต ) ข. ชา. ป จก. ๒๗/๑๗๕. ๖๒. คตทธโน วโสกสส วปปมตตสส สพพธ สพพคนถปปหนสส ปรฬาโห น วชชต. ทานผมทางไกลอนถงแลว หายโศก หลดพนแลวในธรรม ทงปวง ละกเลสเครองรดทงปวงแลว ยอมไมมความเรารอน. ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕/๒๗. ๖๓. จเช ธน องควรสส เหต องค จเช ชวต รกขมาโน องค ธน ชวต จาป สพพ จเช นโร ธมมมนสสรนโต. พงสละทรพยเพอรกษาอวยวะ, เมอรกษาชวตพงสละอวยวะ, เมอคานงถงธรรม พงสละอวยวะ ทรพย และแมชวต ทกอยาง. ( โพธสตต ) ข. ชา. อสต. ๒๘/๑๔๗.


๖๔. ฉนทชาโต อนกขาเต มนสา จ ผโ สยา กาเม จ อปฏพทธจตโต อทธโสโตต วจจต. พงเปนผพอใจและประทบใจในพระนพพานทบอกไมได ผมจต ไมตดกาม ทานเรยกวาผมกระแสอยเบองบน. ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕/๔๔. ๖๕. ชฆจฉา ปรมา โรคา สงขารา ปรมา ทกขา เอต ตวา ยถาภต นพพาน ปรม สข. ความหวเปนโรคอยางยง สงขารเปนทกขอยางยง รขอนน ตามเปนจรงแลว ดงเสยได เปนสขอยางยง. ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕/๔๒. ๖๖. ชรนต เว ราชรถา สจตตา อโถ สรรมป ชร อเปต สต จ ธมโม น ชร อเปต สนโต หเว สพภ ปเวทยนต. ราชรถอนงดงามยอคราครา แมรางกายกเขาถงชรา สวนธรรม ของสตบรษยอมไมเขาถงชรา สตบรษกบสตบรษเทานนยอมรกนได. ( พทธ ) ส. ส. ๑๕/๑๐๒.


๖๗. เต ฌายโน สาตตกา นจจ ทฬหปรกกมา ผสนต ธรา นพพาน โยคกเขม อนตตร. ผฉลาดนนเปนผเพงพนจ มเพยรตดตอ บากบนมนคงเปนนตย ยอมถกตองพระนพพานอนปลอดจากโยคะ หาธรรมอนยงกวามได. ( พทธ ) ข. ธ . ๒๕/๑๘. ๖๘. ทกขเมว ห สมโภต ทกข ตฏต เวต จ นา ตร ทกขา สมโภต นา ตร ทกขา นรชฌต. ทกขเทานนเกดขน ทกขยอมตงอย และเสอมไป นอกจากทกข ไมมอะไรเกด นอกจากทกขไมมอะไรดบ. ( วชราภกขน ) ส. ส. ๑๕/๑๙๙. ข. มหา. ๒๙/๕๓๖. ๖๙. ธมโม ปโถ มหาราช อธมโม ปน อปปโถ อธมโม นรย เนต ธมโม ปาเปต สคต. มหาราช ! ธรรมเปนทาง ( ควรดาเนนตาม ) สวนอธรรมนอกล นอกทาง ( ไมควรดาเนนตาม ) อธรรมนาไปนรก ธรรมให ถงสวรรค. ( โพธสตต ) ข. ชา. สฏ . ๒๘/๓๙.


๗๐. นนทส โชโน โลโก วตกกสส วจารณา ตณหาย วปปหาเนน นพพาน อต วจจต. สตวโลกมความเพลนเปนเครองผกพน มวตกเปนเครองเทยวไป ทานเรยกวานพพาน เพราะละตณหาได. ( พทธ ) ข. ส. ๒๕/๕๔๗. ข. จ ๓๐/๒๑๖,๒๑๗. ๗๑. นา ตร โพชฌาตปสา นา ตร อนทรยสวรา นา ตร สพพนสสคคา โสตถ ปสสาม ปาณน. เรา ( ตถาคต ) ไมเหนความสวสดของสตวทงหลาย นอกจาก ปญญา ความเพยร ความระวงตว และการสละสงทงปวง. ( พทธ ) ส. ส. ๑๕/๗๕. ๗๒. ป จกขนธา ปร าตา ตฏนต ฉนนมลกา ทกขกขโย อนปปตโต นตถทาน ปนพภโว. เบญจขนธทกาหนดรแลว มรากขาดตงอย ถงความสนทกข แลว กไมมภพตอไปอก. ( พรหมทตตเถร ) ข. เถร. ๒๖/๓๓๔.


๗๓. ปตตา เต นพพาน เย ยตตา ทสพลสส ปาวจเน อปโปสสกกา ฆเฏนต ชาตมรณปปหานาย. ผใดประกอบในธรรมวนยของพระทศพล มความขวนขวายนอย พากเพยรละความตาย ผนนยอมบรรลพระนพพาน. ( สเมธาเถร ) ข. เถร. ๒๖/๕๐๒. ๗๔. พหสสต อปาเสยย สต จ น วนาสเย ต มล พรหมจรยสส ตสมา ธมมธโร สยา. พงนงใกลผเปนพหสต และไมพงทาสตะใหเสอม สตะนนเปน รากแหงพรหมจรรย เพราะฉะนน ควรเปนผทรงธรรม. ( อานนทเถร ) ข. เถร. ๒๖/๔๐๖. ๗๕. มคคานฏงคโก เสฏโ สจจาน จตโร ปทา วราโค เสฏโฐ ธมมาน ทปทาน จ จกขมา. บรรดาทางทงหลาย ทางมองค ๘ ประเสรฐสด, บรรดาสจจะ ทงหลาย บท ๔ ประเสรฐสด, บรรดาธรรมทงหลาย วราคธรรม ประเสรฐสด, และบรรดาสตว ๒ เทาทงหลาย พระพทธเจาผมจกษ ประเสรฐสด. ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕/๕๑.


๗๖. ยตถ นาม จ รป จ อเสส อปรชฌต ว าณสส นโรเธน เอตเถต อปรชฌต. นามและรปยอมดบไมเหลอในทใด นามและรปนยอมดบในทนน เพราะวญญาณดบ. ( พทธ ) ข. สง ๒๕/๕๓๑. ข. จ. ๓๐/๒๑. ๗๗. ยมห สจจ จ ธมโม จ อหสา ส โม ทโม เอตทรยา เสวนต เอต โลเก อนามต. สจจะ ธรรมะ อหงสา สญญมะ และทมะ มอยในผใด อารยชน ยอมคบผนน นนเปนธรรมอนไมตายในโลก. ( อปสมฬหาโพธสตต ) ข. ชา. ทก. ๒๗/๕๘. ๗๘. ยาน โสตาน โลกสม สต เตส นวารณ โสตาน สวร พรม ป าเยเต ปถยยเร. กระแสเหลาใดมอยในโลก สตเปนเครองกนกระแสเหลานน เรากลาววาสตเปนเครองกนกระแส กระแสเหลานนอนบคคลปดกนได ดวยปญญา. ( พทธ ) ข. ส. ๒๕/๕๓๐. ข. จ. ๓๐/๑๖,๒๐.


๗๙. เย สนตจตตา นปกา สตมนโต จ ฌายโน สมมา ธมม วปสสนต กาเมส อนเปกขโน. ผมจตสงบ มปญญาเครองรกษาตว มสต เปนผเพงพนจ ไมเยอใยในกาม ยอมเหนธรรมโดยชอบ. ( พทธ ) ข. อต. ๒๕/๒๖๐. ๘๐. โย จ ปป จ หตวาน นปปป จปเท รโต อาราธย โส นพพาน โยคกเขม อนตตร. ผใดละปปญจธรรมททาใหเนนชาไดแลว ยนดในธรรมทไมม สงทาใหเนนชา ผนนกบรรลพระนพพานอนปลอดจากโยคะ ไมม ธรรมอนยงกวา. ( สารปตต ) อง. ฉกก. ๒๒/๓๒๙. ๘๑. สก ห ธมม ปรปณณมาห อ สส ธมม ปน หนมาห เอวมป วคคยห ววาทยนต สก สก สมมตมาห สจจ. สมณพราหมณบางเหลากลาวธรรมของตนวาบรบรณ, แต กลาวธรรมของผอนวาเลว ( บกพรอง ), เขายอมทะเลาะววาทกน แมดวยเหตน เพราะตางกกลาวขอสมมตของตน ๆ วาเปนจรง. ( พทธ ) ข. ส. ๒๕/๕๑๑. ข. มหา. ๒๙/๓๘๓.


๘๒. สมมปปธานสมปนโน สตปฏานโคจโร วมตตกสมส ฉนโน ปรนพพายสสตยนาสโว. ผถงพรอมดวยสมมปปธาน มสตปฏฐานเปนอารมณ ดาดาษ ดวยดอกไมคอวมตต หาอาสวะมได จกปรนพพาน. ( เทวสภเถร ) ข. เถร. ๒๖/๒๘๒. ๘๓. สสข วต นพพาน สมมาสมพทธเทสต อโสก วรช เขม ยตถ ทกข นรชฌต. พระนพพานทพระสมมาสมพทธเจาทรงแสดงแลว ไมมโศก ปราศจากธล เกษม เปนทดบทกข เปนสขดหนอ. ( หารตเถร ) ข. เถร. ๒๖/๓๐๙. ๘๔. โสรจจ อวหสา จ ปาทา นาคสส เต ทเว สต จ สมปช จ จรณา นาคสส เต ปเร. โสรจจะและอวหงสานน เปนชางเทาหลง สตและสมปชญญะ นน เปนชางเทาหนา. ( อทายเถร ) ข. เถร. ๒๖/๓๖๘.


๘๕. หน ธมม น เสเวยย ปมาเทน น สวเส มจฉาทฏ น เสเวยย น สยา โลกวฑฒโน. ไมควรเสพธรรมทเลว ไมควรอยกบความประมาท ไมควร เสพมจฉาทฏฐ ไมควรเปนคนรกโลก. ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕/๓๗. ๘๖. หเนน พรหมจรเยน ขตตเย อปปชชต มชฌเมน จ เทวตต อตตเมน วสชฌต. บคคลยอมเขาถงความเปนกษตรย ดวยพรหมจรรยอยางเลว, ถงความเปนเทวดา ดวยพรหมจรรยอยางกลาง, ยอมบรสทธ ดวย พรหมจรรยอยางสง. ( พทธ ) ข. ชา. มหา. ๒๘/๑๙๙. ๙. ปกรณกวรรค คอ หมวดเบดเตลด ๘๗. อจนตตมป ภวต จนตตมป วนสสต น ห จนตามยา โภคา อตถยา ปรสสส วา. สงทไมไดคดไว ยอมมได. สงทคดไว กเสยหายได, โภคะ ของสตรหรอบรษทสาเรจไดดวยนกเอาไมมเลย. ( มหาชนกโพธสตต ) ข. ชา. มหา. ๒๘/๑๖๗.


๘๘. อชฌตต จ พหทธา จ เวทน นาภนนทโต เอวสตสส จรโต ว าณ อปรชฌต. บคคลไมเพลนเวทนา ทงภายในทงภายนอก มสตดาเนนอย อยางน วญญาณยอมดบ. ( พทธ ) ข. ส. ๒๕/๕๔๗. ข. จ. ๓๐/๒๑๘. ๘๙. อชฌตตเมว อปสเม นา โต ภกข สนตเมเสยย อชฌตต อปสนตสส นตถ อตต กโต นรตต วา. ภกษพงสงบกเลสและบาปธรรมทเปนภายในเสย, ไมพงแสวง หาความสงบจากทอน, เมอระงบภายในไดแลว สงทจะพงยดถอใหม ยอมไมม สงทยดถอไวจาจะสละจะมแตไหน. ( พทธ ) ข. ส. ๒๕/๕๑๔. ข. มหา. ๒๙/๔๒๕,๔๒๖. ๙๐. อปปสสาทา ทกขา กามา นตถ กามา ปร ทกข. เย กาเม ปฏเสวนต นรยนเต อปปชชเร. กามทงหลายมความยนดนอย มทกขมาก ทกขอนยงกวากาม ไมม ผใดสองเสพกาม ผนนยอมเขาถงนรก. ( โพธสตต ) ข. ชา เอกาทสก. ๒๗/๓๑๕.


๙๑. อพยาปชโฌ สยา เอว สจจวาท จ มาณโว อสมา โลกา ปร โลก เอว เปจจ น โสจต. พงเปนคนไมเบยดเบยน ( ผอน ) และกลาวคาสตยอยางน ละ ไปจากโลกนไปสโลกอนแลว ยอมไมเศราโศก. ( พทธ ) ข. ชา. มหา. ๒๘/๓๓๒. ๙๒. อลโส คห กามโภค น สาธ อส โต ปพพชโต น สาธ ราชา น สาธ อนสมมการ โย ปฑโต โกธโน ต น สาธ. คฤหสถผบรโภคกามเปนผเกยจคราน ไมด, บรรพชตไม สารวม กไมด พระราชาไมทรงใครครวญกอนแลวทา ไมด. บณฑตมกโกรธ กไมด. ( โพธสตต ) ข. ชา. วส. ๒๗/๔๔๖. ๙๓. อสาเร สารมตโน สาเร จาสารทสสโน เต สาร นาธคจฉนต มจฉาสงกปปโคจรา. ผเขาใจสงทไมเปนสาระวาเปนสาระ และเหนสงทเปนสาระวา ไมเปนสาระ เขามความดารผดเปนโคจร จงไมประสบสงทเปนสาระ. ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕/๑๖.


๙๔. อตต นานโสจนต นปปชปปนต นาคต ปจจปปนเนน ยาเปนต เตน วณโณ ปสทต. บคคลไมเศราโศกถงสงทลวงไปแลว ไมใฝหาสงทยงมาไมพง, ยงชวตใหเปนไปดวยสงทเกดขนเฉพาะหนา เพราะเหตนน ผวพรรณ ยอมผองใส. ( พทธ ) ส. ส. ๑๕/๗. ๙๕. อนวฏ ตจตตสส ลหหจตตสส ทพภโน นจจ อทธวสลสส สขภาโว น วชชต. เมอมจตใจไมหนกแนน เปนคนใจเบา มกประทษรายมตร มความประพฤตกลบกลอกเปนนตย ยอมไมมความสข. ( สงคลโพธสตต ) ข. ชา. จตกก. ๒๗/๑๔๒. ๙๖. อตถธตโต สราธตโต อกขธตโต จ โย นโร ลทธ ลทธ วนาเสต ต ปราภวโต มข. คนใดเปนนกเลงหญง นกเลงสรา และนกเลงการพนน ยอมลางผลาญทรพยทตนไดแลว ๆ. ขอนนเปนเหตแหงผฉบหาย. ( พทธ ) ส. ข. ๒๕/๓๔๗.


๙๗. อตถ มล พรหมจรยสส เอตถาย สชชเต ปชา ตโป จ พรหมจรย จ ต สนานมโนทก. หญงเปนมลทนของพรหมจรรย ประชาชนนของอยในหญงน ตบะและพรหมจรรยเปนเครองอาบ ไมใชนา. ( พทธ ) ส. ส. ๑๕/๕๒. ๙๘. อปนยต ชวตมปปมาย ชรปนตสส น สนต ตาณา เอต ภย มรเณ เปกขมาโน โลกามส ปชเห สนตเปกโข. ชวตคออายอนนอยน ถกชรานาเขาไป เมอสตวถกชรานา เขาไปแลว ยอมไมมเครองตานทาน ผเลงเหนภยในมรณะนน มง ความสงบ พงละโลกามสเสย. ( พทธ ) ส. ส. ๑๕/๗๗. ๙๙. อปสนโต อปรโต มนตภาณ อนทธโต ธนาต ปาปเก ธมเม ทมปตตว มาลโต. ผสงบ เวนบาป ฉลาดพด ไมฟงซาน ยอมขจดบาปธรรม เสยได เหมอนลมกาจดใบไมฉะนน. ( มหาโกฏ ตเถร ) ข. เถร. ๒๖/๒๖๐.


๑๐๐. เอว เจ สตตา ชาเนยย ทกขาย ชาตสมภโว น ปาโณ ปาณน ห เ ปาณฆาต ห โสจต. ถาสตวพงรอยางน ' ชาตสมภพนเปนทกข ' สตวกไมควร ฆาสตว เพราะผฆาสตวยอมเศราโศก. ( รกขเทวตาโพธสตต ) ข. ชา. เอก. ๒๗/๖. ๑๐๑. กาเมส นาภคชเฌยย มนสานาวโล สยา กสโล สพพธมมาน สโต ภกข ปรพพเช. ภกษไมควรตดในกามทงหลาย ควรมใจไมขนมว ควรเปน ผฉลาดในธรรมทงปวง ควรมสตอยทกอรยาบถ. ( พทธ ) ข. ส. ๒๕/๕๓๑. ข. จ. ๓๐/๒๖. ๑๐๒. ตาน เอตาน ทฏาน ภวเนตต สมหตา อจฉนน มล ทกขสส นตถทาน ปนพภโว. เหนอรยสจแลว ถอนตณหาผนาไปสภพไดแลว ตดมลรก แหงทกขขาดแลว ยอมไมมภพอกตอไป. ( พทธ ) ท. มหา. ๑๐/๑๐๗.


๑๐๓. ทาเนน สมจรยาย สยเมน ทเมน จ ย กตวา สขโต โหต น จ ปจฉานตปปต. คนทากรรมใดดวยทาน ดวยความประพฤตสมาเสมอ ดวย ความสารวม และดวยการฝกตน ยอมมความสข เพราะกรรมนน ยอมไมตามเผาผลาญในภายหลง. ( โพธสตต ) ข. ชา. ปกณณก. ๒๗/๓๙๘. ๑๐๔. นททาสล สภาสล อนฏาตา จ โย นโร อลโส โกธป าโณ ต ปราภวโต มข. คนใดมกหลบ มกคย และไมขยน เกยจคราน มความมทะล ขอนนเปนเหตของผฉบหาย. ( พทธ ) ข. ส. ๒๕/๓๔๖. ๑๐๕. ธโช รถสส ป าณ ธโม ป าณมคคโน ราชา รฏสส ป าณ ภตตา ป าณมตถยา. ธงเปนเครองปรากฏของรถ ควนเปนเครองปรากฏของไฟ พระราชาเปนเครองปรากฏของแวนแควน สามเปนเครองปรากฏ ของสตร. ( พทธ ) ข. ชา. มหา. ๒๘/๓๘๖.


๑๐๖. ธมมาราโม ธมมรโต ธมม อนวจนตย ธมม อนสสร ภกข สทธมมา น ปรหายต. ภกษรนรมยยนดในธรรม ใครครวญธรรม และระลกถงธรรม อยเนอง ๆ ยอมไมเสอมจากพระสทธรรม. ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕/๖๕. ๑๐๗. ปตถ โลเก รโห นาม ปาปกมม ปกพพโต ปสสนต วนภตาน ต พาโล ม เต รโห. ชอวาทลบของผทาความชวไมมอยในโลก, คนทงหลายเหนเปน ปา แตคนเขลาสาคญทนนวาเปนทลบ. ( โพธสตต ) ข. ชา. จตกก. ๒๗/๑๓๑. ๑๐๘. น สานกามสส ทโม อธตถ น โมนมตถ อสมาหตสส เอโก อร เ วหรมปมตโต น มจจเธยยสส ตเรยย ปาร. ในโลกน ผทชอบถอตว ยอมไมมการฝกตน, ตนมใจไม มนคง ยอมไมมความร, ผประมาทแมอยในปาคนเดยว กขามฝง แหงแดนมฤตยไมได. ( เทวตา ) ส. ส. ๑๕/๖.


๑๐๙. น ปเรส วโลมาน น ปเรส กตากต อตตโน ว อเวกเขยย กตาน อกตาน จ. ไมควรฟงคากาวราวของคนอน, ไมควรมองดการงาน ของคนอนทเขาทาแลวยงไมไดทา, ควรพจารณาดแตการงานของ ตนทตนทาแลวและยงไมไดทาเทานน. ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕/๒๑. ๑๑๐. ปมาท ภยโต ทสวา อปปมาท จ เขมโต ภาเวถฏงคก มคค เอสา พทธานสาสน. เหนความประมาทเปนภย และเหนความไมประมาทเปนความ ปลอดภยแลว พงเจรญมรรคมองค ๘ นเปนพทธานศาสน. ( พทธ ) ข. จรยา. ๓๓/๕๙๕. ๑๑๑. ปยาน อทสสน ทกข อปปยาน จ ทสสน ตสมา ปย น กยราถ ปยาปาโย ห ปาปโก. การไมเหนสงทรกเปนทกข และการเหนสงทไมรกกเปนทกข เหตนน จงไมควรทาอะไรใหเปนทรก เพราะความพรากจากสงท รก เปนการทราม. ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕/๔๓.


๑๑๒. มจจนพภาหโต โลโก ปรกขตโต ชราย จ ห ต นจจมตตาโณ ปตตหณโฑว ตกกโร. โลกถกมฤตยกาจด ถกชราลอมไว ไมมผตานทาน ยอม เดอดรอนเปนนตย ดจคนตองโทษตองทาตามอาชญาฉะนน. ( สรมณฑเถร ) ข. เถร. ๒๖/๓๓๕. ๑๑๓. ย ลภต น เตน ตสสต ย ปตเถต ลทธ หเฬต อจฉา ห อนนตโคจรา วคตจฉาน นโม กโรม เส. บคคลไดสงใด ไมยนดดวยสงนน, ปรารถนาสงใด ดหมน สงทไดแลวนน, เพราะความตองการไมมทสด, พวกเราจงทาความ นอบนอมผปราศจากความตองการเถด. ( โพธสตต ) ข. ชา. ทก. ๒๗/๙๔. ๑๑๔. ยถาห องคสมภารา โหต สทโท รโถ อต เอว ขนเธส สนเตส โหต สตโตต สมมต. เหมอนอยางวา เพราะคมสวนทงหลายเขา เสยงวารถยอมม ฉนใด เมอขนธทงหลายยงมอย การสมมตวาสตว ยอมม ฉนนน. ( วชราภกขน ) ส. ส. ๑๕/๑๙๘. ข. มหา. ๒๙/๕๓๖.


๑๑๕. ยถาป มเล อนปททเว ทฬเห ฉนโนป รกโข ปนเรว รหต เอวมป ตณหานสเย อนหเต นพพตตต ทกขมท ปนปปน. เมอรากยงมนคงไมมอนตราย ตนไมแมถกตดแลวยอมงอกได อกฉนใด, เมอตณหานสยยงไมถกกาจดแลว ทกขนยอมเกดราไป ฉนนน. ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕/๖๐. ๑๑๖. ยสส ราโค จ โสโส จ อวชชา จ วราชตา โส อม สมทท สคาห สรกขส สอมมภย สทตตร อจจตร. ผสารอกราคะโทสะและอวชชาไดแลว ชอวาไดขามทะเลท มสตวราย มผราย มภยจากคลน อนขามไปไดยากนกน. ( พทธ ) ส. สฬ. ๑๘/๑๙๗. ๑๑๗. ยสม กามา น วสนต ตณหา ยสส น วชชต กถงกถา จ โย ตณโณ วโมกโข ตสส นาปโร. ผใดไมมกามอย ผใดไมมตณหา และผใดขามความสงสย ได, ผนนยอมมความพน ทไมแปรผนเปนอยางอนอก. ( พทธ ) ข. ส. ๒๕/๕๔๓. ข. จ. ๓๐/๑๗๐.


๑๑๘. โย ทกขมททกข ยโตนทาน กาเมส โส ชนต กถ นเมยย อปธ วทตวาน สงโคต โลเก ตสเสว ชนต วนยาย สกเข. ผใดเปนทกขวาเกดเพราะกาม, ผนนจะพงนอม ( จต ) ไปใน กามไดอยางไร, ผรจกอปธวาเปนเครองของในโลกแลว พงศกษา เพอกาจดอปธเสย. ( พทธ ) ส. ส. ๑๕/๑๗๐. ๑๑๙. โย เว ต สหต ชมม ตณห โลเก ทรจจย โสกา ตมหา ปปตนต อทพนทว โปกขรา. ผใดครอบงาตณหาลามก อนลวงไดยากในโลก ความโศก ทงหลายยอมตกไปจากผนน เหมอนหยาดนาตกจากใบบวฉะนน. ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕/๖๐. ๑๒๐. รเสส เคธ อกร อโลโล อน โปส สปทานจาร กเล กเล อปปฏพทธจตโต เอโก จเร ขคควสาณกปโป. ผไมโลเล ไมทาความตดในรส ไมเลยงผอน เทยว บณฑบาตตามลาดบ มจตไมตดในสกล พงเทยวไปผเดยวเหมอน นอแรด. ( พทธ ) ข. ส. ๒๕/๓๓๗. ข. จ. ๓๐/๔๐๖.


๑๒๑. รตตสส มนโน จรโต กาเมส อนเปกขโน โอฆตณณสส ปหยนต กาเมส คธตา ปชา. มนผประพฤตตนเปนคนวาง ไมเยอใยในกรม ขามโอฆะ ได ประชาชนผยงตดในกามกชอบ. ( พทธ ) ข. ส. ๒๕/๔๙๔. ๑๒๒. วทวา จ โย เวทค นโร อธ ภวาภเว สงคมม วสชช โส วตตณโห อนโฆ นราโส อตาร โส ชาตชรนต พรม. ผใดรจบพระเวทในโลกน สละเครองของในภพนอยใหญได แลว, ผนนปราศจากตณหา ไมมทกข ไมมความทะเยอทะยาน, เรา กลาววา เขาขามชาตและชราได. ( พทธ ) ข. ส. ๒๕/๕๓๖. ข. จ. ๓๐/๑๐๔,๑๐๗ ๑๒๓. วเวก เว สกเขถ เอตทรยานมตตม เตน เสฏโ น ม เถ ส เว นพพานสนตเก. พงศกษาวเวก ซงเปนคณอนสงสดของพระอรยะทงหลาย, ไม ถอตววาเปนผประเสรฐเพราะวเวกนน ผนนแล ชอวาปฏบตใกลพระ นพพาน. ( พทธ ) ข. ส. ๒๕/๔๙๔. ข. มหา. ๒๙/๑๙๑.


๑๒๔. สงเกยย สงกตพพาน รกเขยยานาคต ภย อนาคตภยา ธโร อโภ โลเก อเวกขต. พงระแวงภยทควรระแวง พงระวงภยทยงไมมาถง ผฉลาด ยอมมองดโลกทง ๒ เพราะกลวตออนาคต. ( อสสตถเทวตา ) ข. ชา. จตกก. ๒๗/๑๓๖. ๑๒๕. ส ปร า วตเรยย โอฆ ปรคคเหส มน โนปลตโต อพพฬหสลโล จรมปปมตโต นาสสต โลกมม ปร จ. กาหนดรสญญาแลวพงขามโอฆะได เปนมนไมตดในสงท หวงแหน ถอนลกศรแลวเทยวไป ไมประมาท ชอวาไมหวงโลกน และโลกหนา. ( พทธ ) ข. ส. ๒๕/๔๘๖. ข. มหา. ๒๙/๗๑. ๑๒๖. สนต ตสส มน โหต สนตา วาจา จ กมม จ สมมท า วมตตสส อปสนตสส ตาทโน. เมอพนเพราะรชอบ สงบคงทแลว ใจคอของเขากสงบ คาพด และการกระทากสงบ. ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕/๒๘.


๑๒๗. สพพปาปสส อกรณ กสลสสปสมปทา สจตตปรโยทปน เอต พทธานาสน. การไมทาบาปทงปวง การยงกศลใหถงพรอม การทาจตของ ตนใหผองแผว, ๓ ขอนเปนคาสงสอนของทานผรทงหลาย. ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕/๓๙. ๑๒๘. สาธ ธมมรจ ราชา สาธ ป าณวา นโร สาธ มตตานมททพโภ ปาปสสากรณ สข. พระราชาด ททรงยนดในธรรม, คนด ทมปญญา, เพอด ทไมประทษรายมตร, สข อยทไมทาบาป. ( โพธสตต ) ข. ชา. ป าส. ๒๘/๒๐. ๑๐. ปญญาวรรค คอ หมวดปญญา ๑๒๙. อทธา ห ป า ว สต ปสตถา กนตา สร โภครตา มนสสา าณ จ พทธานมตลยรป ป น อจเจต สร กทาจ. สตบรษสรรเสรญปญญาแนแท คนทงหลายชอบทรพยสมบต จงใครไดสร ( ยศ ) กความรของทานผรทงหลายชงไมได ทรพยจง เกนกวาปญญาไปไมได ไมวากาลไหน ๆ ( ปโหสธโพธสตต ) ข. ชา. วส. ๒๗/๔๒๘.


๑๓๐. คมภรป ห มนสาภจนตย นจจาหต กมม กโรต ลทท กาเลคต อตถปท น ร จต ตถาวธ ป าวนต วทนต. ผขบคดปญหาอนลกซงดวยใจ ไมทากรรมชว อนไมเปน ประโยชนเกอกลเลย, ไมละทางแหงประโยชนทมาถงตามเวลา, บณฑตทงหลายเรยกคนอยางนนวา ผมปญญา. ( สรภงคโพธสตต ) ข. ชา. จตตาฬส. ๒๗/๕๔๐. ๑๓๑. ทาโส ว ป สส ยสสส พาโล อตเถส ชาเตส ตถาวเธส ย ป ฑโต นปณ สวเธต สมโมหมาปชชต ตตถ พาโล. คนเขลามยศศกด กเปนทาสของคนมปญญา, เมอเรองราว ตาง ๆ เกดขน คนฉลาดจดการขอใดไดแนบเนยน คนเขลาถง ความงมงายในขอนน. ( มโหสธโพธสตต ) ข. ชา. วส. ๒๗/๔๒๘.


๑๓๒. ป วนต ตถาวาท สเลส สสมาหต เจโตสมถมนยตต ต เว ว ปสสเร. ผรยอมสรรเสรญคนมปญญา พดจรง ตงมนในศล ประกอบ ความสงบใจนนแล. ( มหาสสปเถร ) ข. เถร. ๒๖/๔๑๑. ๑๓๓. ป า สตวนจฉน ป า กตตสโลกวฑฒน ป าสหโต นโร อธ อป ทกเขส สขาน วนทต. ปญญาเปนเครองวนจฉยสงทฟงแลว ปญญาเปนเครองเพมพน เกยรตคณและชอเสยง คนผประกอบดวยปญญาในโลกน แมในความ ทกขกหาความสขได. ( มหากปปนเถร ) ข. เถร. ๒๖/๓๕๐. ๑๓๔. ป าย ตตตน เสฏฐ น โส กาเมห ตปปต ป าย ตตต ปรส ตณหา น กรเต วส. บรรดาความอมทงหลาย ความอมดวยปญญาประเสรฐ, ผอม ดวยปญญานนยอมไมเดอดรอนดวยกาม, ตณหาทาผอมดวยปญญาไว ในอานาจไมได. ( โพธสตต ) ข. ชา. ทวาทส. ๒๗/๓๒๙.


๑๓๕. ส ป วา กามคเณ อเวกขต อนจจโต ทกขโต โรคโต จ เอว วปสส ปชหาต ฉนท ทกเขส กาเมส มหพภเยส. ผมปญญานน ยอมเลงเหนกามคณเปนของไมเทยง เปน ทกข และเปนโค, ผเหนอยางน ยอมละความพอใจในกามอน เปนทกข เปนภยใหญได. ( สรภงคโพธสตต ) ข. ชา. จตตาฬส. ๒๗/๕๔๒. ๑๑. ปคคลวรรค คอ หมวดบคคล ๑๓๖. อกโกธโน อนปนาห อมกข สทธต คโต สมปนนทฏ เมธาว ต ช า อรโย อต. ผใดไมโกรธ ไมผกโกรธ ไมลบหล ถงความหมดจด มทฏฐ สมบรณ มปญญา, พงรวาผนนเปนอรยะ. ( สารปตตเถร ) ข. ปฏ. ๓๑/๒๔๑. ๑๓๗. อกโกธสส กโต โกโธ ทนตสส สมชวโน สมมท า วมตตสส อปสนตสส ตาทโน. ผไมโกรธ ฝกตนแลว เปนอยสมาเสมอ หลดพนเพราะรชอบ สงบระงบ คงท จะมความโกรธมาแตไหน. ( นหาตกมนเถร ) ข. เถร. ๒๖/๓๓๔.


๑๓๘. อจฉททวตต เมธาว ป าสลสมาหต เนกข ชมโพนทสเสว โก ต นนทตมรหต. ใครควรจะตคนฉลาดประพฤตไมขาด ตงมนดวยปญญาและศล ประดจแทงทองชมพนท. ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕/๔๕. ๑๓๙. อนาคตปปชปปาย อตตสสานโสจนา เอเตน พาลา สสสนต นโฬว หรโต ลโต. คนเขลายอมซบซด เพราะคานงถงสงทยงไมมาถง เพราะ เศราโศกถงสงทลวงไปแลว เหมอนตนออสดทถกตด. ( พทธ ) ส. ส. ๑๕/๗. ๑๔๐. อนทธโต อจปโล นปโล สวตนทรโย กลยาณมตโต เมธาว ทกขสสนตกโร สยา. คนฉลาด ไมฟงซาน ไมคลอนแคลน มปญญา สารวมอนทรย มมตรด พงทาทสดทกขได. ( อ าโกณฑ เถร ) ข. เถร. ๒๖/๓๖๖.


๑๔๑. อปปสสาทา ทกขา กามา อต ว าย ปณฑโต อป ทพเพส กาเมส รต โส นาธคจฉต. กามทงหลายมความยนดนอย มทกขมาก, บณฑตรดงนแลว ไมใยดในกามแมเปนทพย. ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕/๔๐. ๑๔๒. อสสทโธ อกต จ สนธจเฉโท จ โย นโร หตาวกาโส วนตาโส ส เว อตตมโปรโส. นรชนใด ไมเชอ ( ตามเขาวา ) รจดพระนพพาน อนอะไร ๆ ทาไมได ตดเงอนตอได มโอกาสอนขจดแลว และคายความหวง แลว, ผนนแล เปนบรษสงสด. ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕/๒๘. ๑๔๓. อโยเค ย ชมตตาน โยคสม จ อโยชย อตถ หตวา ปยคคาห ปเหตตตานโยคน. ผประกอบตนในสงทไมควรประกอบ และไมประกอบตนในสง ควรประกอบ ละประโยชนเสย ถอตามชอบใจ ยอมกระหยมตอ ผประกอบตนเนอง ๆ. ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕/๔๓.


๑๔๔. อสต จ สต จ ตวา ธมม อชฌตต พหทธา จ สพพโลเก เทวมนสเสห จ ปชโต โย โส สงคชาลมตจจ โส มน. ผใดรธรรมของอสตบรษและของสตบรษ ทงภายใน ทงภายนอก มเทวดาและมนษยบชาในโลกทงปวง ผนนจงลวงขายคอเครองของ ได และเปนมน. ( พทธ ) ข. ส. ๒๕/๔๓๒. ข. มหา. ๒๙/๔๐๖. ๑๔๕. อากาเสว ปท นตถ สมโณ นตถ พาหโร สงขารา สสสตา นตถ นตถ พทธานม ชต. สมณะภายนอกไมม, สงขารเทยงไมม, ความหวน ไหวของพระพทธเจาทงหลายไมม, เหมอนรอยเทาไมมใน อากาศ. ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕/๔๙. ๑๔๖. อฏานวโต สตมโต สจกมมสส นสมมการโน ส ตสส จ ธมมชวโน อปปมตตสส ยโสภวฑฒต. เกยรตยศยอมเจรญแกผขยน มสต มการงานสะอาด ใครครวญ แลวจงทา สารวมแลว เปนอยโดยธรรม และไมประมาท. ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕/๑๘.


๑๔๗. อตตม ธมมต ปตโต สพพโลเก อนตถโก อาทตตาว ฆรา มตโต มรณสม น โสจต. ผบรรลธรรมอยางสงสด ไมมความตองการในโลกทงปวง ยอม ไมเศราโศกในเพราะความตาย เหมอนพนจากเรอนถกไฟไหม. ( ปาราสรยเถร ) ข. เถร. ๒๖/๓๗๐. ๑๔๘. อยย ชนต สตมนโต น นเกเต รมนต เต หสาว ปลลล หตวา โอกโมก ชหนต เต. ผมสตยอมหลกออก ทานไมยนดในทอย ทานยอมละทอยได ดจหงสละเปอกตมไปฉะนน. ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕/๒๗. ๑๔๘. กายมน วาจามน เจโตมนมนาสว มน โมเนยยสมปนน อาห สพพปหายน. บณฑตทงหลายกลาวถงผนงทางกาย นงทางวาจา นงทางใจ ไมมอาสวะ ถงพรอมดวยปญญา ผละสงทงปวงได วาเปนมน. ( พทธ ) อง. ตก. ๒๐/๓๕๒.


๑๕๐. กายสจ วาจาสจ เจโตสจมนาสว สจ โสเจยยสมปนน อาห นนหาตปาปก. บณฑตกลาวถงผมกายสะอาด มวาจาสะอาด มใจสะอาด ไมม อาสวะ ถงพรอมดวยความสะอาด ลางบาปแลว วาเปนผสะอาด. ( พทธ ) อง. ตก. ๒๐/๓๕๒. ๑๕๑. โกธโน อปนาห จ ปาปมกข จ โย นโร วปนนทฏ มายาว ต ช า วสล อต. ผใดมกโกรธ ผกโกรธไว ลบหลเขาดวยความชว มความเหน วบต มมายา พงรวาคนนน เปนคนเลว. ( พทธ ) ข. ส. ๒๕/๓๔๙. ๑๕๒. ขตตยา พราหมณา เวสสา สททา จณฑาลปกกสา สพเพว โสรตา ทนตา สพเพว ปรนพพตา. กษตรย พราหมณ แพศย ศทร จณฑาล และคนงาน ชนตาทงปวง สงบเสงยมแลว ฝกตนแลว กปรนพพานเหมอนกน หมด. ( พราหมณ อททาลก ) ข. ชา. ปกณณก. ๒๗/๓๗๖.


๑๕๓. โจร หรนต วาเรนต หรนโต สมโณ ปโย สมณ ปนปปนายนต อภนนทนต ปณฑตา. บณฑตขดขวางโจรผนาของไป, สวนสมณะนาไป ยอมเปน ทรก, บณฑตยอมยนดตอนรบสมณะผมาบอย ๆ. ( พทธ ) ส. ส. ๒๕/๖๐. ๑๕๔. ชย เวร ปสวต ทกข เสต ปราชโต อปสนโต สข เสต หตวา ชยปราชย. ผชนะยอมกอเวร ผแพยอมนอนเปนทกข คนละความชนะ และความแพไดแลว สงบใจได ยอมนอนเปนสข. ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕/๔๒. ๑๕๕. ตสมา สต จ อสต จ นานา โหต อโต คต อสนโต นรย ยนต สนโต สคคปรายนา. ( เพราะธรรมของสตบรษยากทอสตบรษจะประพฤตตาม ) คต ทไปจากโลกนของสตบรษและอสตบรษจงตางกน, คออสตบรษไป นรก, สตบรษไปสวรรค. ( พทธ ) ข. ชา. มหา. ๒๘/๔๓๕.


๑๕๖. ตสมา ห ธโร อธปฏ ตาสต กาเม จ ปาเป จ อเสวมาโน สหาป ทกเขน ชเหยย กาเม ปฏโสตคามต ตมาห ปคคล. เพราะนกปราชญมสตตงมนในธรรมวนยน ไมเสพกามและ บาป พงละกามพรอมทงทกขได ทานจงกลาวบคคลนนวา ผไปทวน กระแส. ( พทธ ) อง. จตกก. ๒๑/๗. ๑๕๗. ทททท ททมานาน ทกกร กมมกพพต อสนโต นานกพพนต สต ธมโม ทรนวโย. เมอสตบรษใหสงทใหยาก ทากรรมททาไดยาก, อสตบรษ ยอมทาตามไมได เพราะธรรมของสตบรษยากทอสตบรษจะประพฤต ตาม. ( โพธสตต ) ข. ชา. ทก. ๒๗/๖๓. ๑๕๘. น ชจจา วสโล โหต น ชจจา โหต พราหมโณ กมมนา วสโล โหต กมมนา โหต พรมหมโณ. บคคลเปนคนเลวเพราะชาตกหาไม เปนผประเสรฐเพราะชาตกหา ไม ( แต ) เปนคนเลวเพราะการกระทา เปนผประเสรฐกเพราะการกระทา. ( พทธ ) ข. ส. ๒๕/๓๕๒.


๑๕๙. นฏ คโต อสนตาส วตตณโห อนงคโณ อจฉนท ภวสลลาน อนตโมย สมสสโย. บคคลถงความสาเรจแลว ( พราะอรหตผล ) ไมสะดง ปราศจาก ตณหา ไมมกเลสเครองยวยวน ตดลกศรอนจะนาไปสภพไดแลว รางกายนจงชอวา มในทสด. ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕/๖๓. ๑๖๐. นลโลลโป นกกโห นปปปาโส นมมกโข นทธนตกสาวโมโห นราสโส สพพโลเก ภวตวา เอโก จเร ขคควสาณกปโป. ผไมละโมภ ไมอาพราง ไมกระหาย ไมลบหล ขจดโมหะ ดจนาฝาดแลว ไมมความมงหวง ครอบงาโลกทงหมด ควรเทยวไป ผเดยวเหมอนนอแรด. ( พทธ ) ข. ส. ๒๕/๓๓๖. ข. จ. ๓๐/๓๗๙. ๑๖๑. ปาป น กยรา วจสา มนสา กาเยน วา ก จน สพพโลเก กาเม ปหาย สตมา สมปชาโน ทกข น เสเวถ อนตถส หต. บคคลไมควรทาบาปซงเปนเครองกงวลในโลกทงปวง ดวย กาย วาจา หรอดวยใจ มสตสมปชญญะ ละกามทงหลายไดแลว ไมควรเสพทกขอนประกอบดวยสงทไรประโยชน. ( จลลโกกนทา ปชชนนธตา ) ส. ส. ๑๕/๔๒.


๑๖๒. มทนมมทน โสกนท สสารปรโมจน สพพทกขกขย มคค สกกจจ ปฏปชชถ. ทานทงหลายจงดาเนนตามทางทสรางความเมา บรรเทาความ โศก เปลองสงสาร เปนทสนทกขทงปวง โดยความเคารพ. ( พทธ ) ข. พ. ๓๓/๔๑๕. ๑๖๓. มาน ปหาย สสมาหตตโต สเจตโส สพพธ วปปมตโต เอโก อร เ วหร อปปมตโต ส มจจเธยยสส ตเรยย ปาร. ผใดละมานะ มตนตงมนดแลว มใจด หลดพนในททงปวง อยในปาคนเดยว เปนผไมประมาท, ผนนพงขามฝงแหงแดน มฤตย. ( พทธ ) สส. ส. ๒๕/๖. ๑๖๔. โมสวชเช น นยเยถ รเป เสนห น กพพเย มาน จ ปรชาเชยย สาหสา วรโต จเร. บคคลไมควรนยมการกลาวคาเทจ ไมควรทาความเสนหาใน รปโฉม ควรกาหนดรมานะ และประพฤตงดเวนจากความผลนผลน. ( พทธ ) ข. ส. ๒๕/๕๑๘. ข. มหา. ๒๙/๕๑๗.


๑๖๕. มาเนน ว จตา เส สงขาเรส สงกลสสมานา เส ลาภาลาเภน มถตา สมาธ นาธคจฉนต. ผถกมานะหลอกลวง เศราหมองอยในสงขาร ถกลาภและ ความเสอมลาภยาย ยอมไมลถงสมาธ. ( เสตจฉเถร ) ข. เถร. ๒๖/๒๘๓. ๑๖๖. ยมห สจจ จ ธมโม จ อหสา ส โม ทโม ส เว วนตมโล ธโร โส เถโรต ปวจจต. ผใดมความสตย มธรรม มความไมเบยนดเบยน มความ สารวม และมความขมใจ ผนนแล ชอวา ผมปญญา หมด มลทน เขาเรยกทานวา เถระ. ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕/๕๐. ๑๖๗. ยทา ทกข ชรามรณนต ปณฑโต อวททส ยตถ สตา ปถชชนา ทกข ปร าย สโต ว ฌายต ตโต รต ปรมตร น วนทต. เมอใด บณฑตรวา ชราและมรณะเปนทกข กาหนดรทกขซง เปนทอาศยแหงปถชน มสตเพงพนจอย เมอนน ยอมไมประสบ ความยนดทยงกวานน. ( ภตเถร ) ข. เถร. ๒๖/๓๔๔.


๑๖๘. ยสส ราโค จ โทโส จ มาโน มกโข จ ปาตโต สาสโปรว อารคคา ตมห พรม พราหมณ. ผใดทา ราคะ โทสะ มานะ และมกขะ ใหตกไป เหมอนทาใหเมลดผกกาดตกจากปลายเหลกแหลม, เราเรยกผนนวา พราหมณ. ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕/๖๙. ๑๖๙. ยสสาลยา น วชชนต อ าย อกถงกถ อมโตคธ อนปปตต ตมห พรม พราหมณ. ผใดไมมความอาลย รแลวหาความสงสยมได เราเรยกผหยง ลงสอมตะ บรรลประโยชนแลวนนวาเปนพราหมณ. ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕/๗๐. ๑๗๐. เย เกจ กาเมส อส ตา ชนา อวตราคา อธ กามโภคโน ปนปปน ชาตชรปคา ห เต. ตณหาธปนนา อนโสตคามโน. คนบางพวกเหลาใด ไมสารวมในกาม ยงไมปราศจากราคะ เปนผบรโภคกามในโลกน, คนเหลานนถกตณหาครอบงา ลอยไปตาม กระแส ( ตณหา ) ตองเปนผเขาถงชาตชราราไป. ( พทธ ) อง. จตกก. ๒๑/๗.


๑๗๑. เย จ โข พาลา ทมเมธา ทกมมนต โมหปารตา ตาทสา ตตถ รชชนต มารกขตตสม พนธเน. คนเหลาใดเขลา มปญญาทราม มความคดเลว ถกความหลง ปกคลม, คนเชนนน ยอมตดเครองผกอนมารทอดไวนน. ( นนทกเถร ) ข. เถร. ๒๖/๓๑๒. ๑๗๒. เย จ สเลน สมปนนา ป ายปสเม รตา อารกา วรตา ธรา น โหนต ปรปตตยา. ผมปญญาเหลาใด ประกอบดวยศล ยนดในความสงบดวยปญญา ผมปญญาเหลานน เวนไกลจากความชวแลว ไมตองเชอผอน. ( โพธสตต ) ข. ชา. จตกก. ๒๗/๑๔๓. ๑๗๓. เย ฌานปสตา ธรา เนกขมมปสเม รตา เทวาป เตส ปหยนต สมพทธาน สตมต. ผมปญญาเหลาใด ขวนขวายในฌาน ยนดในความสงบอนเกด จากเนกขมมะ เทวดาทงหลายกพอใจตอผมปญญา ผรดแลว มสต เหลานน. ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕/๓๙.


๑๗๔. เสย ราโค จ โทโส จ อวชชา จ วราชตา ตาท ตตถ น รชชนต ฉนนสตตา อพนธนา. ราคะ โทสะ และอวชชา อนผใดหลดพนแลว, ผนน เปนผคงท มสายลามขาดแลว ไมมเครองผก ยอมไมตดในทนน. ( นนทเถร ) ข. เถร. ๒๖/๓๑๒. ๑๗๕. โย จ คตเตน จตเตน สณาต ชนสาสน เขเปตวา อาสเว สพเพ สจฉกตวา อกปปต ปปปยย ปรม สนต ปรนพพาต อนาสโว. ผใดมจตคมครองแลว ฟงคาสอนของพระชนเจา ผนนชอวา ใหอาสวะทงปวงสนไป ทาใหแจงซงอกปปธรรม, บรรลความสงบ อยางยง ไมมอาสวะ ยอมดบสนท. ( ยสทตตเถร ) ข. เถร. ๒๖/๓๒๓. ๑๗๖. โย เตส คตโต วทตนทรโย จเร ธมเม โต อชชวมททเว รโต สงคาตโค สพพทกขปปหโน น ลมปต ทฏสเตส ธโร. ผใด ระมดระวงอนทรยเหลานน รจกอนทรย ๖ ตงอยในธรรม ยนดในความซอตรงและความออนโยน ลวงกเลสเครองของเสยได ละทกขไดทงหมดเทยวไป, ผนน เปนธรชน ยอมไมตดในสงทเหน แลวและไดฟงแลว. ( พทธ ) ข. ส. ๒๕/๓๗๔.


๑๗๗. โรสโก กทรโย จ ปาปจโฉ มจฉร สโ อหรโก อนตตปป ต ช า วสโล อต. ผใดเปนคนขดเคอง เหนยวแนน ปรารถนาลามก ตระหน โออวด ไมละอาย และไมเกรงกลวบาป พงรวา ผนนเปนคนเลว. ( พทธ ) ข. ส. ๒๕/๓๕๑. ๑๗๘. ลาภกมยา น สกขต อลาเภ จ น กปปต อวรทโธ จ ตณหาย รเส จ นานคชฌต. บณฑตไมศกษา เพราะอยากไดลาภ, ไมขนเคอง เพราะเสอม ลาภ, ไมยนดยนรายเพราะตณหา และไมตดในรส. ( พทธ ) ข. ส. ๒๕/๕๐๑. ข. มหา. ๒๙/๒๘๔. ๑๗๘. สงขาย โลกสม ปโรปราน ยสส ชต ขตถ กห จ โลเก สนโต วธโม อนโฆ นราโส อตาร โส ชาตชรนต พรม. ผใดพจารณาเหนความยงและหยอนในโลกแลว ไมมความ หวนไหวในอารมณไหน ๆ ในโลก, เรากลาววา ผนนเปนผสงบ ไมมกเลสดจควนไฟ ไมมทกข ปราศจากตณหา ขามชาตชราได. ( พทธ ) อง. ตก. ๒๐/๑๖๙.


๑๘๐. สพพทา เว สข เสต พราหมโณ ปรนพพโต โย น ลมปต กาเมส สตภโต นรปธ. ผใดเปนผเยอกเยน ไมมอปธ ไมตดในกาม, ผนนเปน พราหมณ เปนผดบแลว อยเปนสขทกเมอ. ( พทธ ) ส. ส. ๑๕/๓๑๒. ๑๘๑. สพพโส นามรปสม ยสส นตถ มมายต อสตา จ น โสจต ส เว ภกขต วจจต. ผใดไมมความยดถอวาของเราในนามรปโดยประการทงปวง และผใดยอมไมเศราโศกเพราะนามรปทไมมอย, ผนนแลทานเรยกวา ภกษ. ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕/๖๕. ๑๘๒. สพพา อาสตตโย เฉตวา วเนยย หทเย ทร อปสนโต สข เสต สนต ปปปยย เจตโส. ผใดตดความของทงปวงแลว บรรเทาความกระวนกระวายใจ ได, ผนน ถงความสงบใจ เปนผสงบระงบอยเปนสข. ( พทธ ) อง. ตก. ๒๐/๑๗๕.


๑๘๓. สพเพส กาเมส โย วตราโค อาก จ นสสโต หตวม ส าวโมกเข ปรเมธมตโต ตฏเยย โส ตตถ อนานยาย. ผใดปราศจากความตดในกามทงปวง ลวงฌานอนไดแลว อาศยอากญจญญายตนฌาน นอมใจไปในสญญาวโมกขอนประเสรฐ, ผนนจะพงในอากญจญญายตนฌานนน ไมมเสอม. ( พทธ ) ข. ส. ๒๕/๕๓๘. ข. จ. ๓๐/๑๓๓. ๑๘๔. ส วตราโค ส วเนยย โทส เมตตจตต ภาวเยย อปปมาณ สพเพส ภเตส นธาย ทณฑ อนนทโต พรหมมเปต าน. ผปราศจากราคะ และกาจดโทสะไดแลวนน พงเจรญเมตตาจต ไมมประมาณ. ผนน งดอาชญาในสตวทงปวงแลว ไมถกตเตยน ยอมเขาถงสถานอนประเสรฐ. ( สรภงคโพธสตต ) ข. ชา. จตตาฬส. ๒๗/๕๔๒.


๑๘๕. โส อภนตมภ าย มชเฌ มนตา น ลมปต ต พรม มหาปรโสต โส อธ สพพนมจจคา. ผ ( ดบกเลสไดแลวหมดความหวนไหว ) นน รทสดทง ๒ แลว ยอมไมตดในทามกลางดวยปญญา, เราเรยกผนนวา เปนมหาบรษ ผนนละตณหาเครองเยบรอยใจในโลกนไดแลว. ( พทธ ) ข. ส. ๒๕/๕๓๒. ข. จ. ๓๐/๓๕. ๑๘๖. โสกปรเทวมจฉร น ชหนต คทธา มมายเต ตสมา มนโย ปรคคห หตวา อจรส เขมทสสโน. ผตดในสงทยดถอวาของเรา ยอมละความโศกเศรา ความ ราพน และความตระหนไมได เพราะฉะนน มนทงหลายผเหนความ ปลอดภย จงละความยดถอไปได. ( พทธ ) ข. ส. ๒๕/๑๙๓. ข. มหา. ๒๙/๑๕๔.


๑๘๗. โสจต ปตเตห ปตตมา โคมโก โคห ตเถว โสจต อปธห นรสส โสจนา น ห โส โสจต โย นรปธ. ผมบตรยอมเศราโศกเพราะบตร, ผมโคยอมเศราโศกเพราะโค เหมอนกน, นรชนมความเศราโศกเพราะอปธ, ผใด ไมมอปธ ผนน ไมตองเศราโศกเลย. ( พทธ ) ส. ส. ๑๕/๙. ๑๒. มจจวรรค คอ หมวดความตาย ๑๘๘. อจเจนต กาลา ตรยนต รตตโย วโยคณา อนปพพ ชหนต เอต ภย มรเณ เปกขมาโน ป าน กยราถ สขาวหาน. กาลยอมลวงไป ราตรยอมผานไป ชนแหงวยยอมละลาดบไป ผเลงเหนภยในมรณะนน พงทาบญอนนาสขมาให. ( นนทเทวปตต ) ส. ส. ๑๕/๘๙.


๑๘๙. ผลานมว ปกกาน ปาโต ปตนโต ภย เอว ชาตาน มจจาน นจจ มรณโต ภย. ภยของสตวผเกดมาแลว ยอมมเพราะตองตายแนนอน เหมอน ภยของผลไมสก ยอมมเพราะตองหลนในเวลาเชาฉะนน. ( พทธ ) ข. ส. ๒๕/๔๔๘. ข. มหา. ๒๙/๑๔๕. ๑๙๐. รปธาตปร าย อรเปส อสณ ตา นโรเธ เย วมจจนต เต ชนา มจจหายโน. ชนเหลาใด กาหนดรรปธาต ไมตงอยในอรปธาต ยอม หลดพนไปไดในนโรธธาต, ชนเหลานน ชอวาเปนผละมจจได. ( พทธ ) ข. อต. ๒๕/๒๖๕. ๑๓. วาจาวรรค คอ หมวดวาจา ๑๙๑. อกกกส ว าปน คร สจจ อทรเย ยาย นาภสเช ก จ ตมห พรม พราหมณ. ผใด พงกลาวถอยคาอนไมเปนเหตใหใคร ๆ ขดใจ ไม หยาบคาย เปนเครองใหรความไดและเปนคาจรง, เราเรยกผนนวา เปนพราหมณ. ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕/๗๐.


๑๙๒. อกโกธโน อสนตาส อวกตถ อกกกจโจ มนตาภาณ อนทธโต ส เว วาจายโต มน. ผใด ไมโกรธ ไมสะดง ไมโออวด ไมราคาญ พดดวยปญญา ไมฟงซาน ผนนแลชอวา เปนมน มวาจาสารวมแลว. ( พทธ ) ข. ส. ๒๕/๕๐๐. ข. มหา. ๒๙/๒๕๗. ๑๙๓. อพทธา ตตถ พชฌนต ยตถ พาลา ปภาสเร; พทธาป ตตถ มจจนต ยตถ ธรรา ปภาสเร. คนเขลา ยอมกลาวในเรองใด ไมถกผกกตดในเรองนน, คน ฉลาดยอมกลาวในเรองใด แมถกผก กหลดในเรองนน. ( โพธสตต ) ข. ชา. เอก. ๒๗/๓๙. ๑๙๔. ปรสส วา อตตโน วาป เหต น ภาสต อลก ภรป โ โส ปชโต โหต สภาย มชเฌ ปจฉาป โส สคตคาม โหต. ผมภมปญญา ยอมไมพดพลอย ๆ เพราะเหตแหงคนอน หรอตนเอง ผนนยอมมผบชาในทามกลางชมชน แมภายหลงเขา ยอมไปสสคต. ( มโหสธโพธสตต ) ข. ชา. วสต. ๒๗/๔๒๗.


๑๙๕. ย พทโธ ภาสต วาจ เขม นพพานปตตยา ทกขสสนตกรยาย สา เว วาจานมตตมา. พระพทธเจาตรสพระวาจาใด เปนคาปลอดภย เพอบรรลพระ นพพาน และเพอทาทสดทกข, พระวาจานนแล เปนสงสดแหงวาจา ทงหลาย. ( วงคสเถร ) ข. เถร. ๒๖/๔๓๔. ๑๙๖. สจจ เว อมตา วาจา เอส ธมโธ สนนตโน สจเจ อตเถ จ ธมเม จ อห สนโต ปตฏ ตา. คาสตยแล เปนวาจาไมตาย นนเปนธรรมเกา สตบรษทงหลาย เปนผตงมนในคาสตยทเปนอรรถและเปนธรรม. ( วงคสเถร ) ข. เถร. ๒๖/๔๓๔. ๑๔. วรยวรรค คอ หมวดความเพยร ๑๙๗. โกสชช ภยโต ทสวา วรยารมภจ เขมโต อารทธวรยา โหถ เอสา พทธาสาสน. ทานทงหลายจงเหนความเกยจครานเปนภย และเหนการปรารภ ความเพยรเปนความปลอดภย แลวปรารภความเพยรเถด นเปน พทธานศาสน. ( พทธ ) ข. จรยา. ๒๒/๕๙๕.


๑๙๘. ตมเหห กจจ อาตปป อกขาตาโร ตถาคตา ปฏปนนา ปโมกขนต ฌายโน มารพนธนา. ทานทงหลายตองทาความเพยรเอง ตถาคตเปนแตผบอก ผม ปกตเพงพนจดาเนนไปแลว จกพนจากเครองผกของมาร. ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕/๕๑. ๑๙๙. นทท ตนท วชมหต อรต ภตตสมมท วรเยน น ปณาเมตวา อรยมคโค วสชฌต. อรยมรรคยอมบรสทธ เพราะขบไลความหลบ ความเกยจคราน ความบดขเกยจ ความไมยนด และความเมาอาหารนนไดดวยความเพยร. ( พทธ ) ส. ส. ๑๕/๑๐. ๒๐๐. โย จ วสสสต ชเว กสโต หนวรโย เอกาห ชวต เสยโย วรย อารภโต ทฬห. ผใดเกยจคราน มความเพยรเลว พงเปนอยตงรอยป แตผ ปรารภความเพยรมนคง มชวตอยเพยงวนเดยว ประเสรฐกวาผนน. ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕/๓๐.


๒๐๑. สพพทา สลสมปนโน ปวา สสมาหโต อารทธวรโย ปหตตโต โอฆ ตรต ทตตร. ผถงพรอมดวยศล มปญญา มใจมนคงดแลว ปรารภความ เพยร ตงตนไวในกาลทกเมอ ยอมขามโอฆะทขามไดยาก. ( พทธ ) ส. ส. ๑๕/๗๔. ๑๕. สามคควรรค คอ หมวดสามคค ๒๐๒. ววาท ภยโต ทสวา อววาทจ เขมโต สมคคา สขลา โหถ เอสา พทธานสาสน. ทานทงหลายจงเหนความววาทโดยความเปนภย และความไม ววาทโดยความปลอดภยแลว เปนผพรอมเพรยง มความประน ประนอมกนเถด. นเปนพระพทธานศาสน. ( พทธ ) ข. จรยา. ๓๓/๕๙๕. ๒๐๓. สามคยเมว สกเขถ พทเธเหต ปสสต สามคยรโต ธมมฏโ โยคกเขมา น ธสต. พงศกษาความสามคค, ความสามคคนน ทานผรทงหลาย สรรเสรญแลว, ผยนดในสามคค ตงอยในธรรม ยอมไมคลาดจาก ธรรมอนเกษมจากโยคะ. ( พทธ ) ข. ชา. เตรส. ๒๗/๓๔๖.


๒๐๔. สขา สงฆสส สมมคค สมคคานจนคคโห สมคครโต ธมมฏโ โยคกเขมา น ธสต. ความพรอมเพรยงของหมเปนสข และการสนบสนนคนผพรอม เพรยงกนกเปนสข, ผยนดในคนผพรอมเพรยงกน ตงอยในธรรม ยอมไมคลาดจากธรรมอนเกษมจากโยคะ. ( พทธ ) ข. อต. ๒๕/๒๓๘. ๑๖. สลวรรค คอ หมวดศล ๒๐๕. อนนฬสส ปมตตสส พาหราสสส ภกขโน สล สมาธ ปา จ ปารปร น คจฉต. เมอภกษมมานะ ประมาทแลว มความหวงในภายนอก, ศล สมาธ และปญญา ยอมไมถงความบรบรณ. ( โสณโกฬวสเถร ) ข. เถร. ๒๖/๓๖๐. ๒๐๖. เตส สมปนนสลาน อปปมาทวหารน สมมทา วมตตาน มาโร มคค น วนทต. มารคนหาอย ยอมไมพบทางของทานผมศลสมบรณ อยดวย ความไมประมาท หลดพนแลว เพราะรชอบ. ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕/๒๒.


๒๐๗. สล พล อปปฏม สล อาวธมตตม สล อาภรณ เสฏ สล กวจมพภต. ศลเปนกาลงไมมทเปรยบ ศลเปนอาวธสงสด ศลเปนเครอง ประดบอยางประเสรฐสด ศลเปนเกราะอยางอศจรรย. ( สลวเถร ) ข. เถร. ๒๖/๓๕๘. ๒๐๘. สลเมว อธ อคค ปวา ปน อตตโม มนสเสส จ เทเวส สลปาณโต ชย. ศลเทานนเปนเลสในโลกน สวนผมปญญาเปนผสงสด ความ ชนะในหมมนษยและเทวดา ยอมมเพราะศลและปญญา. ( สลวเถร ) ข. เถร. ๒๖/๓๕๘. ๒๐๙. สล สมพลเมวคค สล ปาเถยยมตตม สล เสฏโ อตวาโห เยน วาต ทโส ทส. ศลเปนคณรวมกาลงอยางเลศ ศลเปนเสบยงทางอยางสงสด ศล เปนผนาทางอยางประเสรฐสด เพราะศล ( มกลน ) ขจรไปทวทกทศ. ( สลวเถร ) ข. เถร. ๒๖/๓๕๘.


๒๑๐. สล เสต มเหสกโข สล คนโธ อนตตโร สล วเลปน เสฏ เยน วาต ทโส ทส. ศลเปนสะพานอนสาคญ ศลเปนกลนทไมมกลนอนยงกวา ศล เปนเครองลบไลอนเประเสรฐสด เพราะศล ( มกลน ) ขจรไปทวทกทศ. ( สลวเถร ) ข. เถร. ๒๖/๓๕๘. ๑๗. เสวนาวรรค คอ หมวดคบหา ๒๑๑. อทธโต จปโล ภกข มตเต อาคมม ปาปเก สสทต มโหฆสม อมมยา ปฏกชชโต. ภกษผฟงซาน คลอนแคลน อาศยมตรชว ถกคลนซด ยอมจมลงในนานนาใหญ. ( อาโกณฑเถร ) ข. เถร. ๒๖/๓๖๖. ๒๑๒. ธมมกาโม สตาธาโร ภเวยย ปรปจฉโก สกกจจ ปยรปาเสยย สลวนเต พหสสเต. พงเปนผใครธรรม ทรงไวซงสตะ เปนผสอบถาม เขาไปนง ใกลผมศลและเปนพหสตโดยเคารพ. ( พทธ ) ข. ชา. มหา. ๒๘/๓๓๒.


๒๑๓. นธนว ปวตตาร ย ปสเส วชชทสสน นคคยหวาท เมธาว ตาทส ปณฑต ภเช ตาทส ภชมานสส เสยโย โหต น ปาปโย. เหนบณฑตใด ผมปกตชความผดให ดจผบอกขมทรพยให ซงมปกตกลาวการาบ มปญญา, พงคบบณฑตเชนนน, เมอคบ ทานเชนนน ยอมประเสรฐ ไมเลวเลย. ( พทธ ) ข. ธ. ๒๕/๒๕. ๒๑๔. นหยต ปรโส นหนเสว น จ หาเยถ กทาจ ตลยเสว เสฏมปนม อเทต ขปป ตสมา อตตโน อตตร ภเชถ. ในกาลไหน ๆ ผคบคนเลว ยอมเลว คบคนเสมอกน ไมพง เสอม คบหาคนประเสรฐ ยอมพลนเดนขน เหตนนควรคบคนทสง กวาตน. ( พทธ ) อง. ตก. ๒๐/๑๕๘. ๒๑๕. ปสนนเมว อปปสนน ววชชเย ปสนน ปยรปาเสยย รหทวทกตถโก. บคคลควรคบผเลอมใสเทานน ควรเวนผไมเลอมใส ควร เขาไปนงใกลผเลอมใส เหมอนผตองการนาเขาไปหาหวงนาฉะนน. ( โพธสตต ) ข. ชา. ปาส. ๒๘/๒๓.


๒๑๖. ปสเณน จ โกธเนน มจฉรนา จ วภตนนทนา สขต น กเรยย ปณฑโต ปาโป กาปรเสน สงคโม. บณฑตไมควรทาความเปนเพอนกบคนสอเสยด คนมกโกรธ คนตระหน และคนเพลดเพลนในสมบต เพราะการสมาคมกบคนชว เปนความเลวทราม. ( อานนทเถร ) ข. เถร. ๒๖/๔๐๕. ๒๑๗. ภเช ภชนต ปรส อภชนต น ภชชเย อสปปรสธมโม โส โย ภชนต น ภชชต. ควรคบกบคนทคบตน ไมควรคบคนทไมคบตน ผใดไมคบคน ทคบตน ผนนชอวาไมมธรรมของสตบรษ. ( โพธสตต ) ข. ชา. ปาส. ๒๘/๒๓. ๒๑๘. สพภเรว สมาเสถ สพภ กพเพถ สนถว สต สทธมมมาย สพพทกขา ปมจจต. พงสมาคมกบสตบรษ พงทาความสนทสนมกบสตบรษ ผนน รทวถงสทธรรมของสตบรษแลว ยอมหลดพนจากทกขทงปวง. ( สวเทวปตต ) ส. ส. ๑๕/๘๐.

Documents

คํําาน - dhammataankusoljit.org › dhamma › tripitaka › naktham › 15.pdf · นักธรรมเอก - พุทธศาสนสุภาษิต ม ๓