15

Click here to load reader

A presentation by Pedro de Sousa on Land in Timor-Leste

Embed Size (px)

DESCRIPTION

Presentation in the Infrastructure and Legal streams of the VU-UNTL Conference 'Transforming Timor-Leste for Sustainable Development, Human Rights and Peace',

Citation preview

Page 1: A presentation by Pedro de Sousa on Land in Timor-Leste

[email protected] UNVictoria & UNTL - Dili Jul 5, 09 1

LORON DIAK

Pedro de Sousa Xavier

Marconi – Dili, July 6, 2009

Page 2: A presentation by Pedro de Sousa on Land in Timor-Leste

[email protected] UNVictoria & UNTL - Dili Jul 5, 09 2

DIREITUS FUNDAMENTAL KONABA RAI IHA REPÚBLICA DEMOCRÁTICA TIMOR-LESTE

Timor Leste iha nian experiencia ho historia ne’ebe naruk no hahalok barak ne’ebe mosu.

Hanesan rezultadu ida husi konflitus ne’ebe naruk, ukun na’in sira husi regimes Portugal no Indonesia la fo’o prioridades ba direitos rai iha Timor Leste.

Conflito rai ne’ebe mosu horas ne’e daudaun hanesan lia fukun ida ba ema barak nia atensaun.

Inserteza ne’ebe sira na’in rua haki’ak hela kona ba dominiu rai iha Timor Leste la ‘os de’it ba loron ohin maibe ba mos loron ikus.

Page 3: A presentation by Pedro de Sousa on Land in Timor-Leste

[email protected] UNVictoria & UNTL - Dili Jul 5, 09 3

Portugis 500th =2.709 Alvara Indonesia 44.091 UNTAET RDTL

Tanah Domein Negara, Carta da Lei 9 Mei 1901 Alvara Indigena (Pribumi),DL 718/66 membuka Tanah 15 tahun dapat HM, (Rai Lisan)

DL 865/71: Reg. da Ocupacao e Conceicao de Terrenos nas Provicias Ultramarinas.

LAND ADMINISTRATION IN TIMOR-LESTE

Tanah dikusai secara adat , Liurai, Penguasaan Tanah Adat : Ema Rai Nain, Ema Rai seluk, Ema Loarai (Uma Lisan Ida, Uma Lisan Seluk) Struktur Adat : Liurai… Dato… Cabo Rai…. Ema. Hukum Tanah Adat tidak tertulis, Batas

Jelas , Ada Pengakuan, Masih berfungsinya Uma Lulik

Ps 33(UUD 45), UUPA, PP18/1991, PP34/1992; KaBPN 4/92. UUPA mengakui Hak Adat dengan syarat.

UNSC 1272/1999 (25-10-99) Regulasi No. 1/1999 (TUA’s), Regulasi No 27/00 (Larangan Jual Beli) no

Kabinet 25-10-2000

20 de maio 2002 – constituiçãorespeitu direitu kustumáriu(art.2.)igualdade sidadaun timorense ba direitu uma no aksesu ba rai. (art.6, art.16. art.17. art 22 . art 58)protesaun ba ambiente no rekursu naturál (art. 6, art 61 , art. 139.)propriedade privada (art. 54)funsaun sosiál (art. 54.)rekijisaun no ekspropriasaun ho kompensasaun (art. 54.)rai ba deit sidadaun nasional (art. 54)investimentu (art. 140.)okupasaun ilegal (art. 161)lei aplika iha TL (art. 165)

2000 LPUJustice

Ministry

Draft Jun 2009Land LawLei Special???

1995 – Igreja1997 – Otonomi

1511Portugues

1901Lei Rai

1911Manufahi

1942 -1945

Jepang

1959Watolari

28-11-75RDTL

1981AgrariaTimTim

1983Transmigrasi

DNTP10/03/03

Dec 2006III – Gov

Crises 2006

1999 LPU

2001 LPU Infra Structure

20/05/02MJ/GE

2000 LPU Draft Reg. Land

Commission

20/05/02CG/MAF

Decreto Lei n°. 19/2004 Arrendamento Estado

2004 – 2005ARD – UNTL -DNTP

Processo de Mediação Oficial em

Conflitos de Terras

III Parte –Restituição de Título e CCAP Estrangeiro

IV Parte –Tributação

& Expropriação

29/12/05 –Lei 12/05II Parte – Arrendamento enttre Particulares

Lei n°. 1/2003 I Parte –Titularidade dos Bens Imóveis

2008/2008Liquiça –Manatuto2009-2010Aileu –Baucau

AMP 2007

Rai Lisan Rai KomunalRai Nain (individu)

Regime PortuguesReg. 865/1971 Direito de Propriedade PerfeitaDireito de AforamentoDireito de OcupaçãoDireito de ArrendamentoDireito por Venda

Indonesia UU n.o 5/1960Hak MilikHak Guna UsahaHak Guna BangunanHak Pakai Hak Atas Rumah SusunHak Tanggungan

1976UUPA

Jan 2007ARD-DNTPLand Law2007-2012

Page 4: A presentation by Pedro de Sousa on Land in Timor-Leste

RAI NO PROPRIEDADE NIAN IHA RURAL

EMA LARAN/LISAN IDA

EMA LIUR/LISAN SELUK

RAI NAINLISAN

TARA TADA RESIDENSIA/HELA

LAOS RESIDENSIA

LE RAIFILA RAI

HALO TO’OSUMA FATIN

NATAR FATIN

RAI NINIAN

HALO DEIT TO’OSHALO DEIT UMA

HALO DEIT NATAR

HALO DEIT HAN DEIT

EMA NIANRAI

DIREITU – NAIN

DIREITU UZA GOZA NIANRESULTADU

HELA DEITUZA DEITDIREITU ULUK

DIREITU – BAZÍKU

Page 5: A presentation by Pedro de Sousa on Land in Timor-Leste

[email protected] UNVictoria & UNTL - Dili Jul 5, 09 5

ALVÁRA - REGIME PORTUGUÊS

Hak Pakai

Hak Guna Bangunan

Uzo Pecuária

Uzo Comercial

Eigendom ~ Hak MilikConversão de Aforamento

Direito de Ocupação

Direito de Arrendamento

30 anos

Direito dePropriedade Perfeita

Direito por Venda

Direito de Aforamento

Conceição Gratuita Hak Pakai tak terbatas

Conceição Especial Hak Pakai tak terbatas

Hak Pakai Uzo Temporário 5 anos

Hak Atas Rumah Susun ~ HGB

Construção habitação

Conceição com Foro Hak Guna Usaha

Page 6: A presentation by Pedro de Sousa on Land in Timor-Leste

DIREITOS PREEXISTENTES REGIME INDONÉSIO

Hak SewaHak Membuka TanahHak Memungut Hasil Hutan

Não existe durante Ocupação indonésio ???(art. 16/1, al) e, f, g)

Hak-hak sementara(Art. 16 n.o 1, al) h)

PP 18/1991 – Lisan TimorPP 5/1999

Comissão de Rai LisanLKHA - Não realizada

Hak Milik Hak Milik (Art. 16 n.(Art. 16 n.o 1, al) a) 1, al) a)

PP 38/1963, PP 28/1977 PP 38/1963, PP 28/1977 Bank Mandiri, Igreja, Particulares NacionaisBank Mandiri, Igreja, Particulares Nacionais

Hak Guna Usaha (35 + 25)Hak Guna Usaha (35 + 25)Hak Guna Bangunan (30+20)Hak Guna Bangunan (30+20)Hak Pakai (25 + ~ )Hak Pakai (25 + ~ )(Art. 16 n.(Art. 16 n.o 1, al) b, c ,d) 1, al) b, c ,d)

PP 40/1996, UU 16/1985PP 40/1996, UU 16/1985 Maioria em DiliMaioria em DiliResolve nos termos da Lei Resolve nos termos da Lei RJBI – III ParteRJBI – III Parte

Hak Pengelolaan Permendagri 1/1977 Transmigração ???

Hak Tangungan UU n.o 4/1996 Maioria em Dili

Hak-hak atasAir & Ruang Angkasa (16/2)

UU 5/1990, UU 8/1974, UU 24/1992, UU 5/1967, UU 16/1964, UU 11/1974

Page 7: A presentation by Pedro de Sousa on Land in Timor-Leste

[email protected] UNVictoria & UNTL - Dili Jul 5, 09 7

CERTIFICADOS - REGIME INDONÉSIO

Hak Atas Tanah

Rumah Susun Não Existe em Dili Propriedade Horizontal

Hak Milik

Hak Guna Usaha

Hak Guna Bangunan

Hak Pakai

Uzo Fruto - 35 anos

Uzo – 25 Anos

Habitação - 30 anos

Hak Pengelolaan Transmigração ???

Direito de Propriedade

Hak Tangungan Maioria em Dili Hipoteca

Tanah Wakaf Islam sira deit Masjid ou Musola

Page 8: A presentation by Pedro de Sousa on Land in Timor-Leste

[email protected] UNVictoria & UNTL - Dili Jul 5, 09 8

DIREITOS PREEXISTENTES

Regime Indonesia Regime Indonesia UU n.UU n.o 5/1960 5/1960

Hak Milik (HM)Hak Milik (HM)

Hak Guna Usaha (HGU) Hak Guna Usaha (HGU)

Hak TangunganHak Tangungan

Hak Pakai (HP)Hak Pakai (HP)

Hak Atas Rumah SusunHak Atas Rumah Susun( Pengelolaan, HGB Induk )( Pengelolaan, HGB Induk )

Hak Guna Bangunan (HGB)Hak Guna Bangunan (HGB)

LisanLisanPerquiza 1997 Perquiza 1997

Halo To’os deitHalo To’os deitHalo Natar deitHalo Natar deit

Rai NainRai Nain

PenPenoror

AlugaAluga

Halo deit Halo deit Han deitHan deit

Halo uma deitHalo uma deit

LisukLisuk

Regime PortuguesRegime PortuguesReg. 865/1971 Reg. 865/1971

Direito de Direito de Propriedade PerfeitaPropriedade Perfeita

Direito de Direito de AforamentoAforamento

Hipoteca ??Hipoteca ??

Direito de Direito de ArrendamentoArrendamento

Direito por Direito por VendaVenda

Direito de Direito de Ocupação Ocupação

Page 9: A presentation by Pedro de Sousa on Land in Timor-Leste

[email protected] UNVictoria & UNTL - Dili Jul 5, 09 9

Kabinet tanggal 25 Oktober 2000 menyetujui bahwa Administrasi Transisi menyelenggarakan fungsi mengenai Tanah dan Benda selama masa transisi sebagai berikut:

a) Memberikan persetujuan penggunaan sementara untuk membuktikan penggunaan bangunan;

b) Menyelesasikan sengketa yang berhubungan dengan penggunaan sementara;

c) Mendaftar tuntutan hak atasa tanah, tetapi tidak mendaftar hak;d) Menetapkan jangka waktu untuk penyerahan tuntutan atas tanah yang

berlangsung sampai dengan masa independen, serta megadakan program sosialisasi masyarakat;

e) Mengembangkan database nasional tunggal yang memuat tuntutan atas tanah;

f) Mengembagkan sebuah mekanisme guna memberi jaminan kepada para penanam modal, misalnyta sebuah regulasi yang memberikan persetujuan penggunaan sementara untuk jangka waktu yang lebih panjang (misalnya 20 tahun) atas tanah yang tidak adapat disengketakan (misalnya tanah milik negara);

g) Mengadakan debat nasional tentang masalah tanah dengan menyediakan contoh dan cara penyelesaian serupa dari luar negeri; dan

h) Memperkuat kemampuan warga Timor Lorosae agar dapat menyelesaikan sengketa di tingkat masyarakat.

Page 10: A presentation by Pedro de Sousa on Land in Timor-Leste

[email protected] UNVictoria & UNTL - Dili Jul 5, 09 10

PASAL-PASAL DALAM KONSTITUSI RDTL YG BERKAITAN DGN TANAH & PROPERTI SERTA SUMBER DAYA ALAM

» Artigo 2: Kedaulatan dan Konstitusional

» Artigo 3: Kewarganegaraan» Artigo 16: Universalitas dan

Kesamaan.» Artigo 17: Kesamaan antara laki-

laki dan Perempuan» Artigo 54: Hak Atas Milik Pribadi» Artigo 58: Perumahan» Artigo 61: Lingkungan Hidup» Artigo 139: Sumber Daya Alam» Artigo 140: Investasi» Artigo 141: Tanah» Artigo 161: Penguasaan Ilegal

atas Harta Kekayaan» Artigo 165: Hukum sebelumnya

» Artigo 2º: Soberania e constitucionalidade

» Artigo 3º: Cidadania» Artigo 16º: Universalidade e

Igualdade.» Artigo 17º: Igualdade entre

mulheres e os homens» Artigo 54º: Direito a propriedade

privada» Artigo 58º: Habitacao» Artigo 61º: Meio Ambiente» Artigo 139º: Recursos Naturais» Artigo 140º: Investimentos» Artigo 141º: Terras» Artigo 161º: Apropriacao Ilegal de

bens» Artigo 165º: Direito Anterior

Page 11: A presentation by Pedro de Sousa on Land in Timor-Leste

[email protected] UNVictoria & UNTL - Dili Jul 5, 09 11

DIREITU BA PROPRIEDADE PRIVADU Art° 54 –Constituição RDTL

PROPRIEDADE PRIVADA Numeru 1): Ema hotu-hotu iha direitu ba propriedade privada, no bele fó ba

ema seluk wainhira sei moris no mós wainhira mate, tuir lei nia lalao’k.

FUNSAUN SOSIÁL Numeru 2): Labele uza propriedade privada hodi estraga fali nia funsaun

sosiál.

REKIJISAUN NO EKSPROPRIASAUN HO KOMPENSASAUN Numeru 3): Atu hetan eh hasai ema ida nia propriedade privada hodi halo

ba uzu públiku, tenke selu indeminizasaun loloos ba sidadaun, tuir lei haruka.

RAI BA DEIT SIDADAUN NASIONAL Numeru 4): Ema sidadaun nasionál de’it maka bele iha direitu ba

propriedade privada sidadaun nia

Page 12: A presentation by Pedro de Sousa on Land in Timor-Leste

[email protected] UNVictoria & UNTL - Dili Jul 5, 09 12

RESPEITU BA DIREITU KUSTUMÁRIU Art° 2 No° 4 Constituição RDTL

Estadu rekoñese no valoriza norma no lisan rai-Timór nian ne’ebé la’ós kontra Lei-Inan no mós lejizlasaun seluk tan ne’ebé ko’alia kona-ba direitu ne’ebé mai husi lisan no toman.

Page 13: A presentation by Pedro de Sousa on Land in Timor-Leste

[email protected] UNVictoria & UNTL - Dili Jul 5, 09 13

CRONOLOGIA LEGISLAÇÃ0 THE JURIDICAL REGIME OF REAL ESTATE

YEAR THE JURIDICAL REGIME OF REAL ESTATE RESPONSIBILITY

2003

Law N.° 1/2003 dated on 10 March

The Juridical Regime of Real Estate Part I:

Ownership over Real Estate

»Land Claims Registry»Abandoned Land»Notification & Eviction

2004

Decree Law N.° 19/2004 dated on 29 December

The Juridical Regime of Real Estate : Afectação Oficial e Arrendamento de Bens Imóveis do Domínio Privado do Estado

»State Land Inventory»Land Allocation»Lease State & Abandoned

2005Lei N.° 12/2005 dated on 2 September

The Juridical Regime of Real Estate Part II : Particular Lease

»Registry of Private Leases»Dispute Mediation

2005

Lei N.° XX. The Juridical Regime of Real Estate Part III:

Sistema de Propriedade, Transferência, Registo Predial, Direitos Pré-existentes e Restituição de Titulos (Draft MdJ-Feb 2005)

»Adjudication, »Land Right Restitution»Land Registration

2006Lei N.° XX. The Juridical Regime of Real Estate Part IV :

Tributação Predial e Expropriação de Imóveis com Fins de Utilidade Pública (Draft DNTP-Feb 2006)

»Land Valuation &Taxation»Compulsory acquisition

Page 14: A presentation by Pedro de Sousa on Land in Timor-Leste

[email protected] UNVictoria & UNTL - Dili Jul 5, 09 14

IMPAKTU BA DEZENVOLVIMENTU FÍSICU E EKONOMIKU IHA DILI

Aspektu legal Semak nain ba Rai ? Okupasaun e opropriasaun ilegal, arrendamentu

propriedade estadu e particular iha tiha mekanisme. - konstrusaun halo naran deit

Governu halo LEI ESPESIAL ?? Politika uma nian-presija atu defini ?

Aspektu fisíku Iha foho, tetuk, mota – Ita labele bele muda, bele

halo planu oinsa atu uzu define planu ordenamnetu ka planu urbanu

Page 15: A presentation by Pedro de Sousa on Land in Timor-Leste

[email protected] UNVictoria & UNTL - Dili Jul 5, 09 15

Constituição RDTL nian iha artigo 141.º(Terras):

São regulados por lei a propriedade, o uso e a posse útil das terras, como um dos

factores de produção económica.

THANK YOU