iiAɓan 'am wiya awan

New Testament in Mbuko (CM:mqb:Mbuko)copyright © 2010 Wycliffe Bible Translators, Inc.Language: MbukoTranslation by: Wycliffe Bible Translators, Inc.

Copyright Information© 2010, Wycliffe Bible Translators, Inc. All rights reserved.This translation text is made available to you under the terms of the Creative Commons License:Attribution-Noncommercial-No Derivative Works. (http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/) In addition, you have permission to port the text to different file formats, as long as you do notchange any of the text or punctuation of the Bible.You may share, copy, distribute, transmit, and extract portions or quotations from this work, providedthat you include the above copyright information:

You must give Attribution to the work.You do not sell this work for a profit.You do not make any derivative works that change any of the actual words or punctuation of the

Scriptures.Permissions beyond the scope of this license may be available if you contact us with your request.The New Testamentin Mbuko

© 2010, Wycliffe Bible Translators, Inc. All rights reserved.This translation is made available to you under the terms of the Creative Commons Attribution-Noncommercial-No Derivatives license 4.0.You may share and redistribute this Bible translation or extracts from it in any format, provided that:

You include the above copyright and source information.You do not sell this work for a profit.You do not change any of the words or punctuation of the Scriptures.

Pictures included with Scriptures and other documents on this site are licensed just for use with thoseScriptures and documents. For other uses, please contact the respective copyright owners.2014-04-30PDF generated using Haiola and XeLaTeX on 15 Aug 2021 from source files dated 14 Aug 202185377c5a-ee2b-5540-a6b5-8f8a5a729092

http://www.wycliffe.orghttp://www.ethnologue.org/language/mqbhttp://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/

Contents

Mata . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1Markus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48Lukas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78Yuhana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132Mer su way ahay . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 168Ruma ahay . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2121 Korintu ahay . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2342 Korintu ahay . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 256Galatiya ahay . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270Efesus ahay . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278Filipi ahay . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 286Kolosiya ahay . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2921 Tesaloniki ahay . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2982 Tesaloniki ahay . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3031 Timote . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3062 Timote . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312Titus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317Filemon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 320Ibəraninko ahay . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 322Yakuba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3391 Piyer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3452 Piyer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3521 Yuhana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3562 Yuhana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3623 Yuhana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363Yuda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 364Cœn sə zuɓay . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 366

iii

Mata 1:1 1 Mata 1:23

Ləbara mugom a kawa anaMatasə vinde anan ata awanA ɗakay way pə deftere a anan

Mata a vinde ɗerewel a anan nà, anàYahuda ahay sə ɗakay anan nà, Yesu nəAlmasihu. Saray bayak a Mata a ɗakayanan nə way a Yesu sa ga ataya tə tərakawa ana ɗo maja'am a Mbərom ahay sataa ja kwakwa ataya awan. Aday a ɗakayanan ɗukwen, Yesu winen apan i tətakananan way anà ɗo ahay nà, a ga nə kawaa var Tawrita wiya a kawa ana Musa savar kwakwa ata awan. Matanan, tə Yesunà, Mbərom a rah anan wa way anahan sədazlan sa ga tə Isəra'ila ahay ata awan.

Nga sa 'am ahayMbərom a slənay ahay Yesu, winen Al-

masihu awan (1.1 - 4.11)Yesu a wazay à Galile aday à Yahudiya

(4.12 - 25.46)Yesu amac aday a slabakay ahay àməke

wa (26.1 - 28.20)

Bije a Yesu ahayLukas 3.23-38

1 Həna anan nà, ɗerewel sə sləmay anabije a Yesu Almasihu ahay. Winen məwahay a nà, pə zahav ana Dawuda wan səkutov ana Ibərahima.

2 Ibərahima a wahay Isiyaku, Isiyakuwinen a wahay Yakob, Yakob ite a wahayYahuda, tinen təmərak anahan ahay inde.3 Yahuda winen a wahay atə Fares tə Jarapə uwar a sə ngaman Tamar ata wa. Faresa wahay Hesərunu, Hesərunu ite a wahayAram, 4Aram ite awahay Aminadabu, Am-inadabu ite a wahay Nasunu, Nasunu ite awahay Salmuna. 5 Salmuna a wahay Bo'espə uwar a sə ngaman Rahab ata wa. Bo'esite a wahay Obed pə uwar a sə ngaman Rutata wa. Obed ite a wahay Yisa, 6 Yisa ite awahay bahay Dawuda.

Dawuda a wahay Sulimanu pə uwaranahan sə ngəzar pə Uriya wa ata awan.7 Sulimanu ite a wahay Roba'am, Roba'amite a wahay Abiya, Abiya ite a wahay Asa,8 Asa ite a wahay Yusafat, Yusafat ite awahay Yoram, Yoram ite a wahay Ujiya,9 Ujiya ite a wahay Yotam, Yotam ite awahay Akas, Akas ite a wahay Hejekiya,

10Hejekiya ite awahayManasa, Manasa itea wahay Amos, Amos ite a wahay Yusiya,11 Yusiya ite a wahay Yekoniya tə mərakaya awan. À alay a tinen ata, bahay səBabila a pak anan Isəra'ila ahay ù kon wa.

12 Pə dəɓa a way ata wa asa, Yekoniyaa wahay Salatiyel, Salatiyel ite a wa-hay Zorobabila, 13 Zorobabila ite a wahayAbihuda, Abihuda ite a wahay Eliyakim,Eliyakim ite a wahay Ajora, 14 Ajora itea wahay Sadok, Sadok ite a wahay Akim,Akim ite a wahay Eliyada, 15 Eliyada itea wahay Eliyajaru, Eliyajaru ite a wahayMatan, Matan ite a wahay Yakob, 16Yakobite a wahay Yusufu, mbaz ana Mariyama,may a Yesu sə ngaman Almasihu ata awan.

17 Abaslay zahav ata pə mədire pəmədire a bənay ahay pə Ibərahima wa huspə Dawuda nà, kà gak bije ahay kuro ngaanahan a fuɗo. A ban pə Dawuda wa ite,hus pə ana tinen səhəɗek à Babilaɗukwen,kà gak bije ahay kuro nga anahan a fuɗo.A bənay pə winen ata wa ite, hus pa səwahay anan Almasihu ite nà, kà gak bijeahay kuro nga anahan fuɗo a re.

Awahay ana Yesu AlmasihuLukas 2.1-7

18Awahay ana Yesu Almasihu a təra nà,natiya awan: Mariyama, may anahan atanà, winen dəle ana Yusufu. À alay a təgəɓak zek fan bay nà, məgala sə ApasayCəncan a, a gan wan anà Mariyama.19 Yusufu, dəle anahan ata nà, winen ɗoɗiɗek awan, a pərahan azar anà Mbərom.A nan sa ra apan waray pa 'am sə ɗo ahaybay. Anga nan, Yusufu a nan sə mbəsakanan dəle anahan tə wurwer.

20 Winen apan i bayak pa 'am ata mba,maslay aMbərom a kan zek ì cœn sə zuɓayinde. A jan, a wa: «Yusufu, ɗo sə zahavana Dawuda, kə̂ jəjar sə gəɓa anan dəleanak Mariyama bay, anga sa gan wan nà,məgala sə Apasay Cəncan awan. 21 I wahaywanmungol awan, kə̂ngaman Yesu*, angai tam anan ɗo anahan ahay ì ines a tinenahay wa.»

22Way ata fok a təra anga aday 'am anaMbərom Ba Məduwen a sa ja tə dungo anaɗo maja'am anahan ata, â təra. A wa:23 «Dəna dalay a i ga wan,

i wahay wan mungol awan,ti ngaman Imanuwila.†»

* 1:21 Yesu a nan sa ja nà, Mbərom a tam ɗo. † 1:23 Imanuwila a nan sa ja bine siwaw nà, Mbəromwinen inde təmənuko.

Mata 1:24 2 Mata 2:1824 Yusufu a pəɗek pə ahan wa nà, a

ga kawa ana maslay a Mbərom sa janata awan. A gəɓa anan dalay ana-han Mariyama agay. 25 Əna tə japak təMariyama bay, hus pa sə wahay anan wananahan ata awan. Yusufu a ɗaf apansləmay Yesu a kutok.

2Ɗo sa sanway ahay ta nay saa ca pəYesu

1 Yesu nà, winen mə wahay a à Baytil-ama pə daliyugo sə Yahudiya. À alay atanà, bahay sə Yahudiya a nə Hiridus. Pədəɓa sə wahay anan Yesu wa nà, kəlireahay ta nay ahay kwa ta day sə dara wa,à Urəsalima. Tinen aday nà, ta san way pəcəveɗ səmawuzlawazl ahay zle. Anga nantə cəce pə ɗo ahay wa, ta wa: 2 «Wan a məwahay a, aday i sa təra bahay sə Yahudaahay ata nà, winen ahaw? Mə canak anananà mawuzlawazl anahan a kə̀ slabakakahay à dəlonwa. Ma nay sa naa həran ayaknga.»

3 Bahay Hiridus a sləne cəna, 'am ata kə̀wusek atan nga, winen tu ɗo sə Urəsalimaahay fok. 4 Hiridus a halan nga anà ba-hay sə gəɗan dungo anà way ahay angaMbərom, pi zek tə miter sə Tawrita ahayfok. A cəce patan wa, a wa: «Ti wahayAlmasihu nà, ahaw?»

5 Tə mbəɗahan apan, ta wa: «Ti wahayAlmasihu nà, à Baytilama, pə daliyugo səYahudiya. Anga ɗo maja'am a Mbərom kə̀vindek kwakwa, a wa:6 “Iken Baytilama, wulen su doh pə

daliyugo sə Yahudiya,kə kəcak àmamasl səwulen su doh sə

Yahudiya ahay bay jiga awan.Anga bahay i sləray ahay nà, ì iken wa,

aday i gan nga anà Isəra'ila ɗo unoahay kawa ɗo sə jugwar təmanahay.*”»

7 Natiya kutok, Hiridus a ngaman atanayak anà kəlire ahay ù doh pə cakay ana-han. A ngaman atan ayak mənjəna ɗoahay sa san apan, aday a cəce patan wa, awa: «Kə cinen anan anà mawuzlawazl ataa slabak nà, à alay wuraw?» Tə ɗakan anankutok. 8 Pə dəɓa anahan a wa a jan atanasa, a wa: «Zlen à Baytilama, pəlen ananwan ata lele. Ki ten anan à nga cəna, kanaa jen uno, adaynenni zla saa həran ahaynga a cite.»

9Tinen ite, tə sləne anan 'ama bahay atacəna, ta zla kutok. Mawuzlawazl a, tinena sə canan kurre a ata, a njahan atan pa'am wa. A dəzle pa nga su doh a adaywan a à man ata ata nà, mawuzlawazl ataa tavay dek. 10 Tə canan anà mawuzlawazlsə tavay dek ata cəna, ta njaɗ ataslaymivelməduwen awan. 11 Ta zla ù doh a adaywan a winen à man ata ata awan. Tatan à nga anà Yesu, tinen maya tə mayanahan Mariyama. Tə dukwen gərmec ùvo, tə həran nga anà wan ata awan. Təpəsak anan mbulo a tinen ahay, aday təvaran magwagway ahay cara cara: guraahay, mətətok sə ləluway sə rəbas leleataya awan, pi zek tə wurde sə ngamanmira ataya awan. 12 Pə dəɓa anahan a wanà, Mbərom a ɗakan atan anan ì cœn səzuɓay inde nà, tâ ma ta man ana Hiridussabay. Natiya ta zla agay tə cəveɗ hinenkutok.

Atə Yusufu təMariyama ta zla à Misra13 Ɗo a ataya ta zla way a tinen cəna,

maslay a Mbərom a kan zek anà Yusufu ìcœn sə zuɓay inde, a jan, a wa: «Slabak!Zla ananwan təmayanahan a təke àMisra,binaHiridus i pəlaywan a anan, anga a nansə lize anan. Njihen àman ata hus pə luvona azanan ni jak, hayak ikwen ahay wa ataawan.»

14 Matanan kutok Yusufu a slabak səluvon, a zla ananYesu təMariyama a təke àMisra. 15Tə njahay à man ata hus pə amacana Hiridus. Natiya, way ana Mbərom BaMəduwen sa ja tə dungo ana ɗo maja'amanahan ata a təra. A wa: «Ni ngaman anàwan uno kwa pə daliyugo səMisra wa.†»

Hiridus a vaɗ anan gwaslay ahay16 Hiridus a ca apan nə ɗo ataya ta gak

kawa ananahan sa jan atan ata sabay cəna,a ga mivel. A jan anà suje anahan ahaynà, tâ vaɗ anan gwaslay ahay à Baytilamawa fok, pi zek tu kon aya sa van nga atayaawan, a ban pa wan ma va a bay a wa,hus pa wan ma va cew ataya awan. Angakawa ana kəlire ataya sə ɗakan anan alay aana mawuzlawazl a sə sləray ahay ata nà,a baslay ava awan, i ga nəmatanan. A vaɗatan fok.

17A təra kawa anaɗomaja'amaMbəromYeremiya sa ja, a wa:18 «Zliyzloy kà gak à Rama,

ayam tə aja mawa kə̀ zalak.* 2:6 Ca pəMika 5.2; 2 Samiyel 5.2. † 2:15 Ca pə Hose'a 11.1.

Mata 2:19 3 Mata 3:16Rahilu winen apan i yam gwaslay anahan

ahay.A nan ɗowan â bənan mbac bay,

anga gwaslay anahan ahay tə məcakfok.‡»

Atə Yusufu tə Mariyama ta may agayà Misra wa

19Hiridus a mac cəna, maslay a Mbəroma kan zek anà Yusufu ì cœn sə zuɓay inde àMisra, 20a jan, awa: «Slabak! Zla ananwantəmay anahan a təke pə daliyugo səMisrawa, ma pə daliyugo sə Isəra'ila, anga ɗo saganmay sa vaɗ ananwan ataya təməcak.»

21 Yusufu a slabak, a gəɓa anan wan təMariyama a təke, ta ma pə daliyugo səIsəra'ila kutok. 22 Aya əna, a sləne sa jəkasa pa 'am ana Hiridus nà, wan anahansə ngaman Arkilawus ata nà, kə̀ jəjaraksə njahay à man anahan pə daliyugo səYahudiya. Anga nan Mbərom a kan ananahay ì cœn sə zuɓay inde way anahan təɗesaa ga ata awan. Ta zla à Galile kutok,23 tə njahay way a tinen à wulen su doha sə ngaman Nazaratu ata awan. A təramatanan ata ɗukwen, anga ɗo maja'am aMbərom ahay ta jak, ta wa: «Ti ngamanNazaratu ahay.»

3Wazo a Yuhana ɗo sa gan baptisma anà

ɗo ahayMarkus 1.1-8; Lukas 3.1-18; Yuhana 1.19-

281 Yawa, à alay ata nà, ɗowan a inde tə

ngaman Yuhana, a taa gan baptisma anàɗo ahay. A taa nahay à saf inde à kiɓe səYahudiya, aday a taa wazan anà ɗo ahay.2 A wazay, a wa: «Mbəsiken ines a kwanayahay, anga bahay a Mbərom winen bəse təkwanay.»

3 Yuhana aday nà, winen ɗo mbala anaɗomaja'am aMbərom Ezaya sa ja apan ataawan, a wa:«Ɗowan a inde, winen apan i zlah à saf

inde à kiɓe, a wa:“Ten anan cəveɗ anga Bahay winen apan i

nay.Ten anan cəveɗ ata mə tavay nga a fəhhe

lele.*”»4 Yuhana a nà, winen a pak pi zek nə

zanama han a tə sibœk sə zlugweme awan,a ɓan zərkutov ɗukwen tə maslərapa sazlay. Way sa pa anahan a nà, hayam

ahay pi zek tə umam sə kiɓe aya awan.5 Ɗo sə Urəsalima ahay pi zek tu ɗo səYahudiya azar aya tatə ɗo su kon sə cakaysə zlinder sə Urdon ataya fok, ta nay pəcakay anahan. 6 Tə dazlan sə ɗakay ananines a tinen ahay, aday Yuhana a gan atanbaptisma à zlinder sə Urdon ata inde.

7Yuhana a canan anà Farisa ahay pi zektə Saduki ahay ta nay pə cakay anahan saaga baptisma nà, a jan atan, a wa: «Kwanayzahav sə kòn ahay, ɗo sa njak ɗo ahay,waya sə ɗakak ikwen anan sa hawpə sariyaana Mbərom saa nay ahay ata wa anaw?8 Gen mer su way lele aya aday sə ɗakayanan nə kə mbəsiken ines a kwanay ahayacəkan ata awan aday. 9 Kâ saa bayiken ànga inde nà, kwanay wan ana Ibərahimaahay ata bay. Way ata i tam kwanay bay.Nen apan ni jak ikwen, Mbərom i mbaapan sə təra anan kon a anaya wan anaIbərahima aya təte. 10 Mbərom kə̀ lavakanan zek tə tirez, i gaɗ anan dədazl si séaday a wahay wan lele aya bay ata fok. Igaɗ atan, aday i pak atan ù uko inde.

11 «Nen na gak ikwen baptisma nə təa'am aday sə ɗakay a nə kə mbəsiken inesa kwanay ahay ata awan. Aya əna, ɗowaninde i nay à dəɓa uno wa, winen nà, igak ikwen baptisma nə tə Apasay Cəncanawan aday tə uko. Winen nà, a zalay nentə mazlaɓ lele. Na slak aday ni pəsakananan liɓer sə təkarak anahan ahay à saraywa bay jiga awan. 12 Gəsaɗaf inde à alayanahan sə vəvay anan ndaw, i gəzla ananndaw pi zek wa tə janjar. I halan nga anàndaw sa pak ì de, aday i vak anan janjar təuko a aday ambacay kula itəbay ata awan.»

Yesu a ga baptismaMarkus 1.9-11; Lukas 3.21-22

13Natiya kutok, Yesu a slabakay ahay pədaliyugo sə Galile wa, a nay ahay pə cakayana Yuhana à zlinder sə Urdon. A nan nà,Yuhana â gan baptisma. 14Abay Yuhana angam bay, a jan, a wa: «Nen aɗəka nə nagan may kû go baptisma. Aday iken asa nəki nay ahay pə cakay uno nà, kəkəmaw?»

15Yesu a mbəɗahan apan, a wa: «Â zlakà nga! Anga sumor a nà, gumo anan mersu way a abay təɗe a nan à Mbərom gumoata awan.»

Natiya kutok, Yuhana a təma, 16 a ganbaptisma anà Yesu. Yesu a slabakayahay à a'am wa cəna, a canan ayak anàbagəbaga mburom a təɓa pangaya, aday

‡ 2:18 Ca pə Yeremiya 31.15. * 3:3 Ca pə Esaaya 40.3.

Mata 3:17 4 Mata 4:21a canan ayak anà Apasay a Mbərom kawabadəbada, winen apan i dazay ahay, anjahay apan. 17 'Am ɗukwen a ndəray ahaykwa à bagəbaga mburom wa, a wa: «Hənaanan nà, wan uno, ləliwe uno awan. Nətaslay mivel bayak a nə tə winen awan.»

4Fakalaw a nan sa njak a YesuMarkus 1.12-13; Lukas 4.1-13

1 Pə dəɓa anahan a wa nà, Apasay aMbərom a zla anan Yesu à man sa saf indeà kiɓe, anga aday Fakalaw â sa njak anan.2 Yesu kà pak awan bay, luvon ahay kwakuro fuɗo. Luvon tə ipec fok, kà pak awanbay jiga awan. May a han apan kutok.

3Fakalaw a həɗəken ayak pə cakay, a jan,a wa: «Kak iken nəWan aMbərom cukutoknà, jan anà kon a anaya tə̂ təra ɗaf, aday kipa biɗaw?»

4Yesu a mbəɗahan apan, a wa: «Defterea Mbərom a ja nà: “Ɗo zənzen a a njahayuho nə təway sa pa ɗəkɗek bay, əna ta 'amana Mbərom sa ja ataya fok.*”»

5 Fakalaw a zla anan Yesu à Urəsalima,wulen su doh cəncan awan, a ɗaf anan panga su doh sə mazlaɓ a Mbərom, 6 a jankutok: «Kak iken Wan a Mbərom a acəkannà, ənga larak ayak zek à man a anan wa.Anga Deftere a Mbərom kà jak, a wa:“Mbərom i jan anà maslay anahan ahay sa

ba iken.Ti kəcaw iken à alay a tinen inde,

anga aday kâ saa ɓurgosl anan sarayanak ahay pu kon bay.†”»

7Yesu a mbəɗahan apan, a wa: «Defterea ja ɗukwen: “Kâ sa ca azan pə Mbəromanak wa bay.‡”»

8Matanan, Fakalaw a zla anan à ɓəzloma inde, sololo cəveɗabay. A ɗakan pə bahaysə daliyugo tembərəzem fok, tə mazlaɓ səzlile a tinen aya təke. 9 A jan kutok asa, awa: «Way a anaya fok, ni varak atan, kakkə dukwek uno gərmec ù vo, aday kə hərakuno nga nà, na.»

10 Əna Yesu a jan kutok, a wa: «Zla àman a anan wa, iken Fakalaw, mbəsak nen.Anga mə vinde a à Deftere a Mbərom inde,a wa: “Həran nga nà, anà Mbərom Feteka taayak, winen Bahay anak. Gan mer suway nà, anà winen a kərtek.§”»

11 À alay ata kutok, Fakalaw a mbəsakanan Yesu. Maslay a Mbərom ahay ta nay,ta gan mer su way anà Yesu.

Yesu a dazlan anà mer su way anahan àGalile

Markus 1.14-15; Lukas 4.14-1512 Pə luvon a inde, Yesu a sləne nə tə

bənak anan Yuhana à dangay. A slabak,a ma pə daliyugo sə Galile. 13 A mbəsakNazaratu, a zla way anahan saa nahay àKafarnahum, wulen su doh a pa 'am səbəlay sə Galile ata awan, pa day su kon səJabulon tə Neftalim ahay. 14A ga matananata nà, aday 'amanaɗomaja'amaMbəromEzaya sa ja ata â təra. A wa:15 «Kon sə Jabulon aday kon sə Neftalim,

kwanay pa day uho sə Urdon, pəcəveɗ sa zla à bəlay inde,

kwanay pə daliyugo sə Galile, à wulensu ɗo sə pəra ahay inde.

16 Kwanay mə njahay aya à luvon indeataya,

ki cinen anan anà jiyjay məduwenawan.

Kwanay mə njahay aya à man hərəkhərekataya ù vo sə amac inde,

jiyjay ata i dəvak ikwen kutok.*»17 A bənay pə winen ata wa kutok nà,

Yesu a dazlan sə wazay. A wa: «Mbəsikenines a kwanay ahay, anga bahay a Mbəromwinen defefe coy.»

Yesu a ngaman anà ɗo sa ban kəlef ayainde

Markus 1.16-20; Lukas 5.1-1118Yesu winen apan i bar pa 'am sə bəlay

səGalile. A canan ayak anà ɗowan aya indetinen cew, ɗo sa ban kəlef ahay. Ɗowanataya nà, atə Simon, ɗowan a Yesu səngaman Piyer ata awan, tə mərak anahana inde, tə ngaman Andəre. Tinen apan tiban kəlef a tinen ahay tə zuvo. 19 Yesua jan atan, a wa: «Hayak ikwen ahay.Pərihen uno azar, aday ki bənen nə kəlefsabay. Ki i njiɗen uno nà, ɗo sə pəruhoazar ahay aɗəka.» 20 Kwayan'a tə mbəsakzuvo a tinen ahay, aday tə pərahan azar àYesu.

21 Yesu a həɗek pa 'am mənjœk asa, atan à nga anà ɗo ahay à kwalalan inde cewmungol aya awan. Ɗowan ataya nà, atəYakuba təmərak anahan a inde tə ngamanYuhana. Tinen tatə Zebede, bəbay a tinen

* 4:4 Ca pə Tooktaaki Tawreeta 8.3. † 4:6 Ca pə Jabuura 91.11-12. ‡ 4:7 Ca pə TooktaakiTawreeta 6.16. § 4:10 Ca pə Tooktaaki Tawreeta 6.13. * 4:16 Ca pə Esaaya 8.23 - 9.1.

Mata 4:22 5 Mata 5:19awan, tinen apan ti ndakay anan zuvoa tinen ahay à kwalalan inde. Yesu angaman atan. 22 Kwayan'a wan ataya təmbəsak anan kwalalan a tinen tə bəbay atinen a təke, tə pərahan azar anà Yesu.

Yesu a mbar anan ɗo sə ɗəvac ahaybayak awan

Lukas 6.17-1923 Yesu kə̀ bərak pə daliyugo sə Galile

fok. A ɗakan anan way anà Yahuda ahayù doh sə wazay a tinen aya awan. A wazanatan ləbara mugom a sə bahay a Mbərom.A mbar anan ɗo sə ɗəvac ahay cara carapi zek tu ɗo mə təra à məndak aya caracara bayak awan. 24 Ləbara anahan ata ata 'am təɗay pə daliyugo sə Siriya fok. Tanan anan ahay ɗo sə ɗəvac ahay cara carapi zek tu ɗo jəje aya awan, ɗo tə setene ayaà nga inde, ɗo tə məhərvov aya awan, ɗoma mac hawal si zek aya fok, a mbar atan.25Man suɗoməduwena a taa pərahan azarkutok. Ta nay ahay pə daliyugo sə Galilewa, kwa pə daliyugo sə ngaman Dekapolata wa, kwa à Urəsalima wa, aday kwa pədaliyugo sə Yahudiya azar aya wa, adaykwa pə daliyugo sa day uho sə zlinder səUrdon ata wa re.

5Yesu a wazay à ɓəzlom

1 Yesu a canan anà man su ɗo ata nà, aján à ɓəzlom saa njahay à man ata awan.Njavar anahan ahay ɗukwen, ta ján à manata re. 2Yesu a dazlan səwazan atan 'am aanan:

Ataslaymivel suɗo sə pərahan azar anàYesu ahay

Lukas 6.20-233 «Ataslay mivel inde, anga ɗowan aya

aday ta san zle, tinen mətawak aya pa 'amaMbərom ata awan, anga bahay aMbəromma var a nə anga tinen.

4 «Ataslay mivel inde, anga ɗo sa yamahay, anga Mbərom i bənan atan mbac.

5 «Ataslay mivel inde, anga ɗo sə njahaysəkəffe ahay, anga Mbərom i varan atananan daliyugo.

6 «Ataslay mivel inde, anga ɗo sə pəlaysa ga way sa zlan à nga anà Mbərom ataawan, anga Mbərom i man atan zek sa gakawa a tinen sa gan may ata awan.

7 «Ataslay mivel inde, anga ɗo sa gansumor anà ɗo ahay, anga Mbərom i ganatan sumor.

8 «Ataslay mivel inde, anga ɗo sə pəlayMbərom tə mivel kərtek awan, anga ti icanan tə iɗe a tinen njœk anà Mbərom.

9«Ataslaymivel inde, anga ɗo sə ndakayɗo ahay pi zek ataya awan, anga Mbərom ingaman atan wan anahan ahay.

10 «Ataslay mivel inde, anga ɗo aday təjugwar panan 'am anga a pəlay sa ga waysa zlan à nga à Mbərom ata awan, anga injahay pə kərtek a tatə Mbərom à bahayanahan inde.

11 «Kak ɗo ahay tə gənahak ikwen, təjugurak pikwen wa 'am, ta rak pikwen'am kəriya awan, anga kə ɗəfen upo nganà, ataslay mivel inde anga kwanay re.12 Tislen mivel bayak awan, anga Mbəromi varak ikwen magwagway məduwen a àbagəbaga mburom. Ta gan atan ahay anàɗo maja'am a Mbərom a sə lahak ikwenahay ataya kwakwa fok ɗukwen, kətanaawan.»

Zətene tə jiyjay sə daliyugoMarkus 9.50; Lukas 14.34-35

13 «Matanan, kawa ana zətene su gomanan way sa pa ata nà, kwanay ɗukwenki gumen anan daliyugo nə matanan re.Əna kak zətene awan a vaɗ sabay nà, kima anan apan avaɗ anahan a nə ta ma asaanaw? Zətene ata i gom sabay, ti lar anan,ɗo ahay ti ján apan à məndak.

14 «Kwanay nà, kawa jiyjay sə dəvan anàdaliyugo, kawa wulen su doh ma han aà ɓəzlom. Wulen su doh a matanan atanà, a ɗer zek itəbay. 15 Ta taa han uko pəlalam nə sa ɗer anan ta sə hərok apan tasaɗaw? Ti ɗaf anan bugol nà, pə way sa ɗaflalam awan, aday â dəvan anà ɗo su dohataya fok. 16Matana re, lele bine siwaw nà,jiyjay a kwanay â dəvan anà ɗo ahay. Atati canan anà mer su way a kwanay a leleataya awan, aday ti həran nga anà Bəbaya kwanay winen à bagəbaga mburom ataawan.»

Atətak way pə Tawrita17 «Kâ sa bayiken sa jəka na nay sa naa

mbazl anan Tawrita, kabay sa mbazl anan'am ana ɗo maja'am a Mbərom ahay nà,matanan bay. Na nay ahay aɗəka nà, sanaa rah anan wa, bina sa mbazl anan wabay. 18 Nen apan ni jak ikwen tə ɗiɗema həna: Hus pə ana daliyugo tə bagəbagamburom saa lize azanan ata nà, kula alfabeinde kərtek à Deftere a Mbərom ti lar ananwa à məndak nà, ibay, si way a uda atayafok ti təra aday. 19Anga nan kutok, kuwaya

Mata 5:20 6 Mata 5:38kə̀mbəsakak anan, kabay kə̀ tətakak anananan anà ɗo hinen səmbəsak anan nga sa'am a mə baslay a kwa zek cəɗew a kərteka nà, winen ɗukwen i təra ɗo zek cəɗew a àbahay a Mbərom inde re. Əna ɗowan a kə̀təmahak sa ban anan 'am a Mbərom, adaykə̀ ɗakak anan anan anà ɗo hinen sa bananan re cəna, i təra ɗoməduwen a à bahaya Mbərom. 20Nen apan ni jak ikwen ananhəna re: Ki njiɗen sa zla à bahay aMbəroma bay, kak si ɗiɗek a kwanay i zalay ananɗiɗek sə miter sə Tawrita ahay tə Farisaahay aday.»

A ga mivel pu ɗo21 «Kə sənen zle, Mbərom a jan anà bije

a kwanay ahay nà: “Kâ vaɗ nga su ɗo bay.*Kuwaya kə̀ vəɗak ɗo cəna, ti gan sariya.”22Ənanenni jak ikwenhəna kəma, kuwayaɗowan a kà gak mivel pə njavar uno hinencəna, kà slak ti gan sariya ca. Aday kuwayaɗowan a kà jak anan anà njavar uno hinen:“Iken nəwayaw?” cəna, kà slak aday ɗo səlavay nga ahay ti halay nga sa gan sariya.Kuwaya kà jak anan anà njavar uno hinen:“Iken ka san Mbərom bay” ɗukwen, 'amata kà slak sa ban anan apan aday sa laranan à dəlov sə uko inde coy.

23 «Anga nan, kak iken ka nak ù doh səmazlaɓ a Mbərom təway a à alay inde coy,əna kə jalak pəway inde à wulen a kwanaytə njavar uno hinen anga kə nəsek anancəna, 24mbəsak anan way anak à man ataaday, zla, pəlay ahay ayaw ana ɗowan anakata, aday ki may ahay saa var way anak ataanga Mbərom a kutok.

25 «Kak ɗowan a kə̀ zlahak apak, adayki sa zlen àga ɗo sa ga sariya cəna, pəlaypanan asan zek pə cəveɗ. Bina kà sak adəzle tə iken àga ɗo sa ga sariya coy nà,ɗo sa ga sariya i sa varan iken à alay indeanà suje ahay. Tinen ite ti sa dərazl iken ùdoh sə dangay. 26Nen apan ni jak tə ɗiɗema həna: Hus pə ananak saa hamay ananway anahan ata bay cəna, ti mbəsakayahay iken ù doh sə dangay ata wa bay jigaawan.»

Aga mədigweɗMata 19.9; Markus 10.11-12; Lukas 16.18

27 «Kə slənen 'am a Mbərom a sa ja atazle, a wa: “Kâ ga mədigweɗ bay.†” 28 Ənani jak ikwen həna kutok nà, kuwaya fok,

ɗowan a kà cak pə ɗo uwar a tə iɗe saga apan ubor cəna, ata kà gak mədigweɗà mivel anahan inde tə uwar ata awan.29 Matanan kutok, kak iɗe sə alay puwayanak i sapat iken sa ga ines nà, ndaha anan,aday lar anan dəren pi zek anak wa. Angasuwan hawal si zek anak kərtek a â lize təwinen zek anak a fok sa saa lize à məke səmərda inde nà, na. 30Matanan re, kak alaypuway anak i sapat iken sa ga ines nà, gaɗanan, aday lar anan dəren pi zek anak wa.Anga suwan hawal si zek anak kərtek a âlize, təwinen zek anak a fok saa lize àməkesəmərda inde nà, na.

31 «'Am a Mbərom a ja, a wa: “Kuwayaɗowan a kə̀ rəzlak anan uwar anahan cəna,â varan ɗerewel à alay inde sə ɗakay anannà, kə̀ rəzlak anan.‡” 32 Əna nen ni jakikwen həna kutok nà, kuwaya ɗowan â saarazl anan uwar anahan bay, si kak a banatan pi zek tu ɗo aday. Aday uwar marazl a kà zlak à mbaz hinen, uwar ata kàgak mədigweɗ cite re. Matanan, ɗowana kə̀ gəɓak uwar ma razl a cəna, kà gakmədigweɗ cite.»

Ambaɗay33 «Asa, kə sənen zle, Mbərom a jan anà

bije a kwanay ahay nà: “Ga anan way anaksə mbaɗay apan ata awan. Kə mbaɗak pa'am aMbərom ɗukwen, rah anan ambaɗayanak ata lele.” 34Əna nenni jak ikwenhənakutok nà, kâ saa mbaɗay bay jiga awan:kwa â ga nə tə bagəbaga mburom, angawinen nə man sə njahay ana Mbərom;35 kwa â ga nə tə daliyugo, anga winennə man sa ɗaf saray ana Mbərom; kwa âga nə tə Urəsalima ɗukwen, kə̂ mbaɗayanan bay, anga winen wulen su doh anaMbərom Ba Məduwen. 36 Kâ saa mbaɗayanan kwa ta nga anak bay, anga ki mbaapan sə mbəɗa anan sibœk sa nga anakbay, kwa â ga nə zənzen awan, kwa â ganə kweɗekkweɗek awan. 37Ki ja lele awanaɗəka cəna, “Ayaw” kak matanan nà, na,“A'ay” kak matanan bay cite nà, na. Anga'am a sa ja azar aya nà, sa var nə Fakalaw.»

Aman anan uda sikeɗ sə ines anà ɗoLukas 6.29-30

38 «Kə slənen 'am a Mbərom a sa ja atazle, awa: “Kakɗowan a kə̀nəsek anak ananiɗe, ki nəsen anan iɗe cite. Kak ɗowan aa kaɗak anan nə slan, ki kaɗan anan uda

* 5:21 Ca pə Gurtaaki 20.13. † 5:27 Ca pə Gurtaaki 20.14. ‡ 5:31 Ca pə Tooktaaki Tawreeta24.1. § 5:38 Ca pə Gurtaaki 21.24; Farillaaji Lewiŋko'en 24.20; Tooktaaki Tawreeta 19.21.

Mata 5:39 7 Mata 6:12slan a cite.§” 39 Əna nen ni jak ikwen hənakutok nà, kâ si men anan anan uda sikeɗ səines anà ɗo sə huwan ahay bay. Kak ɗowana kə̀ dəcak anak pə cakay sləmay kərteka nà, mbəɗahan anan apan cakay sləmayhinen re. 40 Kak ɗowan a a nan sa zlahapak anga aday i ngəzar panak zana anakməduwen a cəna, mbəsakan anan apantegwere sə zana ata re. 41Matanan, kak ɗokà gak anak bəlaray sə tavak way anahankilomiter kərtek nà, tavakan anan way səkilomiter cew lele. 42Ɗowan a kə̀ cəcihekpanak way cəna, kâ sa gan anan azay bay,varan. Matanan re, ɗo kə̀ cəcihek panakgudire ɗukwen, kâ saa ngaman anan bayata bay. Varan.»

Pəlen anan ɗo maniɗe a kwanay ahayLukas 6.27-28, 32-36

43 «Kə slənen 'am a Mbərom sa ja, awa: “Pəlay anan ɗo sə məsudoh anak*,aday nan iɗe anà ɗo maniɗe anak ite.”44 Əna nen ni jak ikwen nà: Pəlen ananɗo maniɗe a kwanay ahay, gen ambohanga ɗo sə jugwar pikwen wa 'am ahayfok, 45 anga aday kî gen way təɗe angawan ana Bəbay a kwanay Mbərom, winenà bagəbaga mburom. Winen kəma, a davanan pac anahan nà, pu ɗo lele aya tu ɗolelibay aya təke fok. A ga iven anahanpu ɗo sa ga mer su way lele aya tu ɗosa ga mer su way lelibay aya təke fok re.46Kak kə pəlen nə ɗo sə pəlay kwanay ahayɗəkɗek nà, ki ben magwagway sa ma akwanay pəMbəromwa asa re anaw? Ɗo səcakal jangal ahay ɗukwen ta ga matananre asanaw? 47 Kak ki jen anan 'am anàzek a kwanay ahay ɗəkɗek nà, ata ki genway lele sə zalay ɗo azar aya ɗaw? Kwaɗo sə pəra ahay ɗukwen ta ga nəmatananre. 48 Təren ɗo lele aya à way ahay indefok, kawa Bəbay a kwanay Mbərom, winenmə njahay a à bagəbagamburomwinen ɗolele à way ahay inde fok ata awan.»

6Atətak way pa 'am sa var way

1 «Kwanay apan ki gen anan sumor anàɗo nà, kâ si gen anan pa 'am sə ɗo ahayanga aday tə̂ canak ikwen bay. Bina, Bəbaya kwanay Mbərom, winen à bagəbagamburom ata i varak ikwen magwagwaysabay.

2 «Kak kə njaɗak way sa man anan zekanà ɗo nà, kâ sa zlapay anan awan aday saa

varan anan bay. Sa ga way ata matanancəna, ɗo sə mbaɗəmbaɗa ahay. Ta gamatanan nà, ù doh sə wazay ahay, adayà lumo ahay, anga aday ɗo ahay tə̂ həranatan nga. Nen apan ni jak ikwen tə ɗiɗema həna, tənjaɗak ananmagwagway a tinena coy. 3 Əna iken kəma, kak a nak sa manzek anà ɗo nà, ga anan tə wurwer awan.Kwa ɗo inde pə cakay anak ɗukwen â sanapan bay re. 4 Ga sumor anak nà, à miɗera inde. Ata Bəbay anak Mbərom ɗukwen ivarak magwagway. Winen nà, a canan anàway ma ga à miɗer a inde ataya fok.»

Atətak way a Yesu pə ambohLukas 11.2-4

5 «À alay a ki gen amboh ɗukwen nà,kâ sa təren kawa ɗo sə mbaɗəmbaɗa ahaybay. Tinen nə, a nan atan sa ga ambohnà, ti tavay jərek ù doh sə wazay ahay,kabay pəməgəzləga cəveɗ ahay, anga adayɗo ahay tâ ca patan lele. Nen apan ni jakikwen tə ɗiɗem a həna, tə njaɗakmagwag-way a tinen coy. 6 Iken, a nak sa ga ambohkəma, zla ù doh, tacay anan məsudohlele, gan amboh anà Bəbay anak Mbərom.Mbərom nà, winen inde àman ami ɗer ataawan. A canan anà way anak ma ga à mana mi ɗer ata re, i varak anan way anak asə cəce panan ata awan. 7 Kwanay apan kigen amboh ata ɗukwen, kâ sa zilen anan'am aya zeɗeɗeɗe bay. Sə zalan anà 'amnà, ɗo sə pəra ahay. A ga patan nəMbəromi təma amboh a tinen anga tə zalak anananà 'am bayak a ata awan. 8Kâ si gen kawaana tinen ata bay, anga Bəbay a kwanayawan aday nà, a san way a kwanay a saacəce panan wa ata zle, mənjəna kwanay sədazlan anà amboh awan.

9 «Kwanay ki gen amboh kəma, gen nənatiya awan:Bəbay a manay, iken à bagəbaga mburom,

ɗo ahay tâ san sləmay anak nə cəncanawan.

10Bahay anak â ga zek àwulen àmanay ite.Way anak sa gan may â təra à wulen a

manay pə daliyugo,kawa anahan sə təra à bagəbaga

mburom ata re.11Varan umoway sa pa saa slan umo biten

ata awan.12 Pəsen umo anan ines a manay ahay,

kawa anamanay səpəsen anan anàɗosa gan umo ines ataya cite.

* 5:43 Ca pə Farillaaji Lewiŋko'en 19.18.

Mata 6:13 8 Mata 6:3313 Ba manay pə way saa njak manay ahay

wa ite,anga aday mâ sa zla ì ines inde bay.

Dərgwaɗaymanay à alay ana Fakalawawa.[Anga bahay nà, iken.Məgala anak tə mazlaɓ anak nà, inde sə

coy.Amen.]

14«Kak kwanay apan ki pəsen anan ananines anà ɗo sa gak ikwen ines ahay nà,Bəbay a kwanay, winen mə njahay a àbagəbaga mburom ata ɗukwen, i pəsekikwen anan ines a kwanay ahay re. 15 Ənaka sak a pəsen anan anan ines anà ɗo azaraya bay cəna, Bəbay a kwanay ɗukwen ipəsek ikwen anan ines ahay bay ite re.»

Sumaya16 «Kwanay apan ki gen sumaya nà, kâ

si ken anan iɗe a kwanay kawa kwanayma ga mugo aya bay. Ɗo sə mbaɗəmbaɗaahay nà, ta ga matanan. Tinen apan ti racjœr aday ɗo ahay tâ san tinen apan ti gasumaya. Əna nen apan ni jak ikwen həna,tə njaɗak anan magwagway a tinen coy.17 Əna, iken ki ga sumaya nà, banay ananiɗe anak, ga apan amar lele, 18 anga adayɗo ahay tâ san iken apan ki ga sumaya bayjiga awan. Bina saa san anan way anak saga fok nà, si Bəbay anak Mbərom. Wineninde àman ami ɗer ata awan. A canan anàway ata zle, aday i varak ananmagwagwayanak. Winen nà, a canan anà way mi ɗeraya fok.»

Man sa ɗer zlile lele awanLukas 12.33-34, 11.34-36

19«Matanan kutok, kâ sa hilen anan ngaanà way ahay pə daliyugo a anan angakwanay a bay. Anga pə daliyugo a anan nà,mumok ahay inde, zəɓzeɓ sa ján mangazpəway ahay ɗukwen inde, ti nes anan wayata fok. Aday ɗo sə akar ahay ɗukwenti zlar anan doh ahay aday ti kəra ananway a kwanay sə halay ata awan. 20 Ənahilen anan way anà nga a kwanay aɗəkanà, à bagəbaga mburom. À man ata nà,mumok ahay tə mangaz ɗukwen ti nesanan sabay. Aday ɗukwen ɗo sə akar ahayti zlar anan doh aday sə kəra way ahaysabay re. 21 Anga, zlile anak ma ɗaf a àman ata nà, mivel anak a ɗukwen i ga nəcezlezlen'e à man ata re.

22 «Iɗe nà, kawa lalam sə dəvan jiyjayanà zek. Kak iɗe anak winen lele nà, atazek anak a fok winen à jiyjay a inde. 23Ənakak iɗe anak lelibay nà, zek anak a fok

winen ì iɗe zənzen a inde. Saa varak jiyjaya nə ma asa anaw? Kak iɗe anak kə̀ tərakiɗe zənzen a nà, takəɗimbomma iken àluvon inde acəkan.»

AtəMbərom tə dalaLukas 16.13

24 «Ɗowan saa mba apan sa gan mersu way anà bahay su doh ahay cew nà,ibay. Anga kə̀ pəlak anan ɗo kərtek alele nà, i nan iɗe anà ɗowan a hinen ataawan. Kabay, tə njahak tu ɗo kərtek a lelegerger cəna, i kəɗey anan ɗowan a hinenata awan. Matanan, ki mben apan sa ganmer suway anàMbəromaday səpəlay dalacew maya ɗukwen, i ga zek bay re.

Aɗaf nga pəMbəromLukas 12.22-31

25«Nen apan ni jak ikwen asa: Kâ sa jilenpəway sa pa tə zana bay. Sifa si zek a zalayway sa pa, aday zek ɗukwen a zalay zanaasanaw? 26 Cen pə məvuhom ahay aday.Ta casl awan bay, ta car awan bay, tə halayawan itəbay. Əna Bəbay a kwanay a mənjahay a à bagəbaga mburom ata, winenapan i gan atan sumor ta sə varan atanway sa pa. Aday kwanay kə zilen ananməvuhom ahay biɗaw? 27Waya à wulen akwanay saamba apan tə ajalay nga anahansə zəga anan apan luvon sə njahay anahanmənjœk anaw?

28 «Kak matanan cukutok nà, kə jilenpə zana kə̀ zalak nə angamaw? Ənga, cenpə avərez sə way ahay sa hay ahay à kiɓeataya aday! Ta ga mer sə awan bay, tahan awan pi zek bay. 29 Tə winen atatəke nà, nen apan ni jak ikwen: Kwa abaybahay Sulimanu tə zlile anahan a bayak atatəkeɗe nà, kula kə̀ pəkak zana lele aya pizek kawa avərez sə way ahay à kiɓe atayabay re. 30 Aday Mbərom winen apan irəɓa anan daslam sə kiɓe, tinen inde bitenlele, aday sidew a cəna ti i han anan ukotə daslam ataya re. Kwanay ɗo ma kacaɗaf nga a anan aya awan, kak Mbəromkà mbak apan sa ga mer su way matananà, i mba apan sə pəkak ikwen zana pi zeklele aya zal way ahay, à kiɓe ataya biɗaw?31 Matanan kutok, kâ sa viwen anan ngaanà zek a kwanay tə ajalay nga pə way sapa, pə way sa sa, kabay pə zana sa pak pizek ahay bay. 32 Sə pəlay way matananataya cəna, ɗo sə pəra ahay. Aday Bəbaya kwanay Mbərom a ɗukwen a san zle,kwanay ki gen anan may anà way atayaway anahan. 33 Əna lihen aɗəka sə pəlay

Mata 6:34 9 Mata 7:22bahay aMbərom aday ɗiɗek anahan awan.Ata winen a, i varak ikwen way a kwanaya sa gan may ataya fok re. 34 Kâ sa viwenanannga anà zek a kwanay tə ajalay nga pəway sə sidew bay, anga sidew ata ɗukweni gan nga anà zek anahan a cite. Pə iɗesə cəɗe fok, way anahan aya inde i sla saabayak apan.»

7'Am sa man mungok ì zek ahayLukas 6.37-38, 41-42

1 «Kâ si men anan anan mungok ù ɗoazar aya à mivel inde bay, anga adayMbərom â samak ikwen ananmungok bayite. 2 Anga Mbərom i mak ikwen ananmungoknà, kawa ana kwanay saman ananmungok anà ɗo ahay ata cite. I lavak ikwenway nà, təway mbala ana kwanay sə lavananan anà ɗo ahay ata cite re.

3 «Iken nà, ka mba apan sə canan anàcukol ì iɗe ana mərak anak inde, adaydədom ì iɗe anak a inde nà, kamba apan səcanan sabay ata nà, angama kutok anaw?4 Ka mba apan sa jan anà mərak anak:“Hayak anan, nə̂ gəɓak anan cukol ì iɗewa!” aday cəkəbay dədom zləlngəɗɗa ì iɗeanak a inde nà, kəkəmaw? 5Mbaɗəmbaɗabiɗəka! Gəɓay anan dədom ì iɗe anak a waaday! Ata ki mba apan sə canan sə gəɓayanan ahay cukol ì iɗe anà mərak anak wakutok cite.

6 «Matanan, kâ sa viren anan anan waycəncan a anà kəla ahay bay, anga ti sa mayahay pikwen, ti ngalay kwanay awan. Kâsa viren anan anan mədine a kwanay ahayanà gadura ahay bay, anga tâ sa ndəraslatan à dəndəloɓ inde bay, bina ti lize.»

Cəcihen, pəlen aday jen ayak 'am uhowa

Lukas 11.9-137 «Cəcihen! Mbərom i varak ikwen way

a kwanay sə cəce ata awan. Pəlen! Ki tenanan à nga anàway a kwanay a sə pəlay ataawan. Jen 'am pi zek wa uho, aday ti təɓakikwen ayak wa. 8 Anga kuwaya kə̀ cəcihekway cəna, ti varan. Kuwaya kə̀ pəlak wayɗukwen, i njaɗ way anahan a sə pəlay ataawan, aday kuwaya kà jak ayak 'am uhowaɗukwen, ti təɓan ayak wa cite re.

9 «Matanan re, waya à wulen a kwanaysaa varan kon à alay inde anà wan ana-han, anga a cəce panan wa ɗaf anaw?10 Kabay kak wan a a cəce nə kəlef nà, kivaran dədew à alay inde bay re asanaw?

11 Kwanay ɗo lelibay aya bugol ɗukwen,kə sənen a viren anan way lele aya anàwan a kwanay ahay. Aday Bəbay a kwanayMbərom, winen à bagəbaga mburom atanà, a san sə varan way lele aya anà ɗosə cəce panan wa way ahay zal mbala akwanay sa san biɗaw?

12 «Way a təɗe abay ki gen anan mayɗo ahay tâ gak ikwen anan ataya fok nà,lihen apan sa gan atan anan aday. Angaway a mə vinde aya à Tawrita inde, adayà Deftere ana ɗo maja'am a Mbərom ahayinde fok nà, tə dazlan nə ta 'am ata awan.»

Məsudoh ahay cewLukas 13.24

13 «Zlen tə məsudoh a mə mbəɗec anjulehwehwe ata awan. Anga məsudoh azləbatam ata aday cəveɗ anahan a ɗukwenmada 'amabay atanà, a dəzleɗonà, àmansə lize. Ɗo sa zla ta man ataya nə bayakawan. 14 Əna məsudoh a mə mbəɗec ataaday cəveɗ anahan a ɗukwen ma da 'amata nà, a dəzle ɗo nà, à man sə sifa sa ndavbay ata awan. Ɗo sa zla ta man ataya nà,tinen bayak aya itəbay.»

Ɗo maja'am a Mbərommungwalay ayaawan

Lukas 6.43-4415 «Bənen nga a kwanay lele pu ɗo

maja'am a Mbərom mungwalay aya wa.Ti zlak ayak à wulen a kwanay ahay indenà, tinen kawa təman ahay, aday cəkəbaytinen nə kawa kəla kiɓe ahay. 16 Kisənen atan nà, pi mer su way a tinenaya wa. Anga jəgem i wahay buwaykulibay. Matanan iyam ɗukwen i wahaymaka kulibay re. 17 Matanan dədezl si sélele awan, i wahay wan lele cite re. Sélelibay a ɗukwen i wahay wan lelibay ayacite. 18 Sé lele cəna, i wahay wan lelibay akulibay, sé lelibay ite, i wahay wan lele ayakulibay re. 19 Sé səwahay wan lele aya bayata cəna, ti gaɗ anan, ti lar ananùuko inde.20 Matanan, ki sənen anan ɗo maja'am aMbərommungwalay aya nə pi mer su waya tinen aya wa.»

Njavar a Yesu guzgwez aya awanLukas 13.25-27

21 «Sənen anan pi zek wa lele re: Saa zlaà bahay a Mbərom inde nà, ɗo sə ngumo“Bahay, bahay” ataya fok bay. Əna saadəzle cəna, ɗo sa ga way kawa sa zlanà nga anà Bəbay uno, winen mə njahaya à mburom ata awan. 22 Kə̀ dəzlek pəluvon saa ga sariya ata asanaw nà, ɗo ahay

Mata 7:23 10 Mata 8:16bayan aya ti ja: “Bahay, bahay, ma makanan anan 'am a Mbərom anà ɗo ahay təsləmay anak, mə rəzlak anan setene ahaytə sləmay anak, ma gakmasuwayan səwayahay bayak a tə sləmay anak a re.” 23 Ənani jan atan nà: “Kula nə sənak kwanay abay jiga awan. Zlen ayak à man uno wa,kwanay ɗo sa ga sədœk ahay.”»

Jike su doh ahay cewLukas 6.47-49

24 «Natiya kutok, ɗowan a nə kuwayakə̀ slənek 'am uno a anaya, aday kə̀ ɗəfakanan apan lele cəna, winen a a ga minje təɗowan a inde ma san way awan, winen ahan anan doh a anahan pə pəkəraɗ. 25 Ivena ga, zəlaka a haway, aday vəvara a ga, a ɓalanan doh ata, əna hwiya kə̀mbəzlak ananbay, anga doh ata ma han a pə pəkəraɗ.26 Aday ɗowan a kə̀ slənek anan 'am unoa anaya, aday kə̀ ɗəfak anan apan bay itenà, ata winen a ga minje tə ɗowan a indema san way a bay awan. Winen a han dohanahan pə wiyen. 27 Iven a ga, zəlaka ahaway ahay, vəvara a ga, a ɓal anan dohata awan, a mbazl gərep gərep hele hele.»

28 Yesu a ndav anan 'am anahan atayacəna, wazo anahan ata a ganwadanwadananà ɗo ahay. 29 Anga winen a ɗakay ananwaynə kawaɗo səmazlaɓbina, kawamitersə Tawrita ahay itəbay.

8Yesu a mbar anan ɗowan a inde mə

dugwaɗ awanMarkus 1.40-45; Lukas 5.12-16

1 Yesu a ndav anan atətak way anahanataya nà, a dazay ahay à ɓəzlom ata wa,aday ɗo ahay bayak a tə pərahan azar.2 Ɗowan a inde à man ata, winen ɗo mədugwaɗ awan. A zlak ayak pə cakay anaYesu, a dukwen gərmec ù vo, a wa: «BaMəduwen, kà zlak anak à nga nà, ki mbaapan sa mbar nen aday zugol uno â ndavite.»

3 Yesu a ndəɗoy anan alay anahan, alaman, aday a jan kutok, a wa: «U no,mbar! Zugol anak kə̀ ndəvak.» Kwayan'aɗowan a mə dugwaɗ ata a mbar acəkan.4 Yesu a jan asa, a wa: «Sləne lele, kâ satəkəren ləbara a anan anà ɗowan bay, ənazla saa kan zek anà ɗo sə gəɗan dungoanà way anga Mbərom, â zəzor iken. Adayvaran way a Mbərom kawa ana Tawrita aMusa sa ja ata awan, aday ɗo ahay tâ sanapan zugol anak kə̀ ndəvak.»

Yesu ambar ananɓile ana bahay sə sujesə Ruma ahay

Lukas 7.1-105Natiya kutok, Yesu a zla àwulen su doh

sə Kafarnahum. Bahay sə suje ahay a indeà man ata awan, winen nà, Ruma ahay. Ahəɗek pə cakay ana Yesu saa cəce pananmaməzek. 6 A jan, a wa: «Ba Məduwen,ɓile uno a inde, winenmə nahay a àga nen.Winen ma mac saray aya awan, a ga ɗəcetəmindel.»

7 Yesu a mbəɗahan apan, a wa: «Ni zlakayak saa mbar anan.»

8 Bahay sə suje ata a jan, a wa: «BaMəduwen, na slak aday sa jəka ki zla àganen ata bay. Əna ja 'am a kərtek cəna, ɓileuno ata i mbar asanaw? 9 Nen a aday nà,bahay uno ahay ɗukwen inde, aday nen nəbahay sə lavan nga anà suje ahay bayanaya re. Na sak a jan anà ɗowan a kərtek a:“Zla tiya”, i zla. Na sak a jan anà ɗo hinen:“Hayak à man a anan”, i nay ahay. Na saka jan anà ɓile uno: “Ga natiya”, i ga ananacəkan.»

10 Yesu a sləne 'am anahan ataya cəna,a zlan à nga lele. A jan anà ɗo sə pərahanazar ataya awan, a wa: «Nen apan ni jakikwen tə ɗiɗem a həna: Kula na tak anan ànga anà ɗo sa ɗaf upo nga lele kawa ɗowana anan à wulen su ɗo sə Isəra'ila ahay bay.11Ni jak ikwen: Ɗo ahay bayak a, ti i halayahay nga kwa pə daliyugo ahay wa fok, ti ipa way à bahay a Mbərom tatə Ibərahima,tatə Isiyaku, aday tatə Yakob. 12 Əna ɗo sajəka tinen abay mə walay aya bugol saa pa'am sə bahay a Mbərom ataya nà, ti guceyatan uho ì iɗe zənzen a inde. Àman ata nà,ti i yam aday ti i rac slan.»

13Yesu a dazlan sa jan anà bahay sə sujeata awan, awa: «Zlaway anak agay! I tərakkawa ananak a sa ɗaf upo nga ata awan.»

À alay ata awan ite, ɓile anahan ata ambar acəkan.

Yesu a mbar ɗo sə ɗəvac ahay bayakawan

Markus 1.29-34; Lukas 4.38-4114 Aya, Yesu a zla àga Piyer. A dəzle

cəna, a tan ayak à nga anà jəje ana Piyer nà,winenmə nahay a, nga a ɓərzlan. 15Yesu alaman alay anà uwar ata awan, aday nga asə ɓərzlan ata a ndalay panan. A slabak, adan way sa pa anà Yesu.

16 Suko anahan a ga cəna, ta ran ahayɗo sə ɗəvac azar aya bayan awan, tinentə setene aya à nga inde. Yesu a razl

Mata 8:17 11 Mata 9:3anan setene ahay ta 'am anahan sa janatan, aday a mbar anan ɗo sə ɗəvac atayafok. 17 A ga matanan ata aday 'am ana ɗomaja'am aMbərom Ezaya sa ja ata â təra, awa:«Winen nà, kə̀ gəɓak puko wa bəle a

mənuko,kə̀ tavakak anan puko wa ɗəvac ana

mənuko ahay.*»Ɗo sa gan may sə pərahan azar anà

Yesu ahayLukas 9.57-62

18Yesu a canan anà man su ɗo pə cakayanahan ata nà, a jan anà njavar anahanahay tə̂ takas way a tinen pa day uho səbəlay. 19Miter sə Tawrita a inde, a həɗəkenayak pə cakay anaYesu, a jan, awa: «Miter,nen ni pərahak azar kwa aha fok.»

20 Yesu a mbəɗahan apan, a wa: «Hwe-hwe ahay nà, məke a tinen ahay inde,məvuhom sa nga mburom ahay ɗukwen,doh a tinen ahay inde, əna nen Wan su Ɗonà, man sə nahay uno inde saa man udaibay.»

21 Ɗowan a maza à wulen sə njavar aYesu ahay wa a jan, a wa: «Ba Məduwen,u no sə pərahak azar, əna vuro cəveɗ nâzla agay, nâ saa lay anan ahay bəbay unoaday.»

22 Yesu a mbəɗahan apan ite, a wa:«Mbəsak ananməsinde ahay tâ la məsindea tinen ahay. Iken, hayak, pəruho azar.»

Yesu a gafan 'am anà atəmaɗ tə a'amMarkus 4.35-41; Lukas 8.22-25

23 Pə dəɓa anahan a wa nà, Yesu a jánway anahan à kwalalan inde tə njavaranahan ahay. 24 Tinen apan ti zla kutok,vəvara məduwen a a slabak kwayan'a panga sə a'am. Məsugurndolon sə miresl səa'am a slabak, a njəvek ayak à kwalalaninde. Ata Yesu nà, winen apan i njak ahan.

25 Njavar anahan ataya ta nay apan, təpəɗek anan, ta jan, ta wa: «Ba Məduwen,mənuko apan ɗi lize. Tam mənuko ite!»

26Yesu ambəɗahan atan apan, awa: «Kəjəjiren nà, angamaw? Kə ɗəfen upo ngabayak a bay kələɗaw?»

Coy Yesu a slabak hərom, a gafan 'amanàmaɗ, a jan anàməsugurndolon sə a'amahay tə̂mbəsak sa ɓal. Ɗekek, atə maɗ təa'am tə tavay acəkan. 27Way ata a ganma-suwayan anà ɗo ataya bayak awan. Anganan ta ja, ta wa: «Ɗowan a anan ata nà, ɗo

maw? Kwa atə maɗ tə məsugurndolon səa'am ahay ɗukwen tə ɗəfan apan!»

Yesu a mbar anan ɗowan aya inde cewtə setene aya à nga inde

Markus 5.1-20; Lukas 8.26-3928 Pə dəɓa anahan a wa nà, Yesu a dəzle

pa 'am sə bəlay, pa day uho su kon səGadarena ahay. À man ata nà, ɗowan ayainde cew, tə setene aya à nga inde. Tinenaday nà, ta ga zlawan cəveɗabay. Anganan, ɗo ahay təmbəsakak sa zla taman ataawan. Ɗowan ataya ta nay ahay à wulen səjəvay ahay wa, tə zlangay tatə Yesu. 29 Təcanan à Yesu cəna, ta zlah pi zek, ta wa:«Iken Wan a Mbərom, kə pəlay pumo wahəna kwayan'a nə maw? Ka nak sa naaga alay təmanay kwayan'a mənjəna alay aMbərom sa ɗaf ata sə dəzley ahay ca ɗaw?»

30 Ta man a tinen ata dəren mənjœk nà,gadura ahay inde, tinen apan ti rac apa.31 Setene ataya tə cəce pə Yesu a wa, ta wa:«Kak a nak sa razl manay nà, varan umocəveɗmə̂ndərmaɗ à gadura a anaya inde.»

32Yesu a jan atan kutok, a wa: «Zlen udaawan!» Tə zləray ahay ù ɗo ataya wa, ta zlaà gadura ahay inde. Gadura ahay fok ite, tahaw kwa pa zar kon wa, tə dazak ayak kwapa 'am məgujeguje wa à bəlay inde, tətah,tə lize uda awan.

33Ɗo sa gannga anà gadura ataya ta hawàwulen sudoh. Ta jan anàɗo ahayway a sətəra pu ɗo cew ataya awan, aday pə gaduraahay re. 34Ɗo səwulen su doh ahay fok, tanay saa zlangay tə Yesu. Tə canan cəna, tədubok anan Yesu, aday â zla ù kon a tinenata wa.

9Yesu ambar ananɗowan a indemə təra

à məndak awanMarkus 2.1-12; Lukas 5.17-26

1 Natiya kutok, Yesu a ján à kwalalaninde maza awan, a takas bəlay, a ma wayanahan à Kafarnahum, wulen su doh ana-han. 2 À wulen su doh ata wa, ɗowan ayainde tə gəɓan ahay ɗo pə lala, winen mətəra à məndak awan. Yesu a canan anàaɗaf nga a tinen ata cəna, a jan anà ɗowana mə təra à məndak ata awan, a wa: «Dənauno, kə̂ jalay awan sabay. Nə pəsek ananines anak ahay coy.»

3 Aya əna, miter sə Tawrita ahay inde àman ata awan, tə jalay nà: «Ɗowan a anan,winen apan i jənan pa 'am anà Mbərom.»

* 8:17 Ca pə Esaaya 53.4.

Mata 9:4 12 Mata 9:254 Yesu a san abayak nga a tinen ata

zle coy. Anga nan a wa: «Kə jilen waylelibay a matanan à mivel a kwanay indenà, angamaw? 5Ma da 'am a nə maw? Saja: “Nə pəsek anan ines anak ahay” ataɗaw, kabay sa ja: “Slabak, zla” ata ɗaw?6 Əna u no kə̂ sənen apan lele, nen Wan suƊo nà, məgala uno inde sə pəsen anan inesà ɗo ahay pə daliyugo.» A jan anà ɗowan amə təra à məndak ata: «Slabak, gəɓa lalaanak, zla agay!»

7Ɗowan ata a slabak, a zla way anahanagay acəkan. 8Ɗo ahay tə canan anà wayata cəna, tə jəjar pi zek, aday tə həran ngaanà Mbərom, anga kə̀ varak anan mazlaɓmatanan ata anà ɗo zənzen aya awan.

Yesu a ngaman anà MataMarkus 2.13-17; Lukas 5.27-32

9 Yesu a slabak à man ata wa asa, a zlaway anahan. Winen apan i zla ata nà, acanan à ɗowan a inde tə ngaman Mata,winen mə njahay a ù doh sə cakal jangal.Yesu a canan cəna, a jan: «Pəruho azar!»Mata a slabak, a pərahan azar acəkan.

10 Tə njahay pə tuwez àga Mata kutok,Yesu tə njavar anahan ahay. Aday ɗo səcakal jangal ahay tu ɗo sə atahasl azar ayabayak a ta zlak ayak re. 11 Farisa ahay təcanan anà way ata cəna, tə cəce pə njavaranahan atayawa: «Miter a kwanay nà, a paway pə kərtek a tu ɗo sə cakal jangal ahay,aday tu ɗo sə atahasl ahay nà, angamaw?»

12 Yesu a sləne anan lele nà, a jan atan,a wa: «Ɗo ɗəvac a bay cəna, a gan mayanà ɗo sə disise bay, si ɗo sə ɗəvac ahay.13Aɗəka bay, zlen saa tətak nà, 'am a ma jaà Deftere a Mbərom inde a anan: “U no ɗoahay tâ gan sumor ì zek ahay, bina u no tə̂vuro gənawma sla dungo aya bay.*” Nen aaday ɗukwen, na nay ahay sa naa ngamananà ɗo sa ga way lele ataya bay. Əna nanay ahay nà, sə ngaman anà ɗo sə atahaslahay.»

Acəce way pə sumayaMarkus 2.18-22; Lukas 5.33-39

14Natiya kutok, njavar a Yuhana ahay təcəce pə Yesu wa, ta wa: «Manay tə Farisaahay, ma ga sumaya kutok nà, njavar anakahay nə ta ga itəbay angamaw?»

15Yesu a mbəɗahan atan apan, a wa: «Aga pikwen nà, ɗo mə ngamay aya à man səgəɓa dalay nà, ti mba apan sa ga sumaya

itəɗaw? Matanan bay! Əna pa pac a ɗosə gəɓa dalay ata, tə bənak anan à wulena tinen wa nà, ata ti ga sumaya kutok.

16 «Matana re, waya sə tapay zana wiyaa pə zana anahan məduwer a anaw? Ibay.Anga à man sə banay anan nà, məgabalsə zana wiya ata i zəga anan apan məkeana zana məduwer ata awan, i ngəraw.17 Matana re, ɗowan sa mbaɗ mahay məkwasay a bay a à mbulo sa zlay məduwera ɗukwen ibay†. Angamahaymə kwasay abay ata kà sak a kwasay nà, i ngəraw ananmbulo sa zlay a məduwer ata awan, adaymahay ɗukwen i mbaɗ à məndak, mbulosa zlay kə̀nəsek asa re. Anga nan, suwan sambaɗ mahay mə kwasay a bay à mbulo sazlay wiya awan. Ata, awan saa nes ɗukwenibay.»

Atə bahay a inde təuwar sə laman alayà zana a Yesu ata awan

Markus 5.21-43; Lukas 8.40-5618Yesuwinen apan i ja 'amanahan ataya

nà, ɗowan inde winen bahay awan, a zlakayak. A dukwen gərmec ù vo anà Yesu,a jan, a wa: «Dəna uno kə̀ məcak həna.Hayak àga nen. Kâ ɗaf apan alay anak adayâ mbar ite.» 19 Atə Yesu tə njavar anahanahay tə slabak, tə pərahan azar.

20 Uwar a inde à man ata ite, winenɗəvac a, ava kuro nga cew. Mez winenapan i pəkan ahay à kutov wa. Anga nan,a nay ahay à wulen sə ɗo ahay ta sə dəɓa aYesu. A dazlan, a laman alay nec anà 'amsə zana ana Yesu. 21 A jalay nà: «Kak nənjaɗak sə laman anà zana anahan a cəna,ni mbar asanaw!»

22 Yesu ite a mbəɗa 'am pə uwar ata, acanan, aday a jan: «Mazar uno, kə̂ jalayawan bay, aɗaf nga anak pi nen ata kə̀mbərak iken.»À alay ata awan ite, uwar ataa mbar acəkan.

23 Yesu a dəzle àga bahay ata awan. Acanan anà ɗo sa fa gingec ataya pi zek tuɗo sa yam ataya fok nà, 24 a jan atan, a wa:«Zlen à man a anan wa, anga dəna a anankə̀məcak bay. A njak ahan ca.» Man su ɗoataya təmbasay apan.

25 Ta razl anan ɗo ahay fok uho lele nà,Yesu a zla ù doh àman səməsinde, a bənananan alay anà dəna ata awan. Dəna ata aslabak hərom.

* 9:13 Ca pə Hose'a 6.6. † 9:17 Mbulo sa zlay nà, way sa mbaɗ uda mahay sə Yahuda ahay. Adayɗukwen, kak winen wiya awan nà, à alay ana mahay sə kwasay uda nà, a ngəraw bay.

Mata 9:26 13 Mata 10:1226 Matana kutok, ləbara ata a ta 'am

təɗay pə daliyugo ata fok.Yesu a mbar anan hurof aya inde cew

27 Yesu a slabak à man ata wa asa, azla way anahan. Pə cəveɗ anahan atakutok, hurof ahay cew tə pərahan ayakazar, tinen apan ti zlah, ta wa: «Iken wana Dawuda, mâ gak ì zek wa ite!» 28 Yesu azla ù doh lele nà, hurof ataya tə həɗəkenayak pə cakay. Yesu a cəce patan wa, a wa:«Kə ɗəfen upo nga ni mba apan sa mbarkwanay acəkan ɗaw?»

Tə mbəɗahan apan, ta wa: «Ayaw, məɗəfak apak nga.»

29Natiya kutok, Yesu a laman atan alaypə iɗe, aday awa: «Â tərak ikwen kawa anakwanay sə ɗəfay upo nga ata awan.» 30 Iɗea tinen ahay tə təɓa acəkan ngurret.

Pə dəɓa wa nà, Yesu a gafan atan 'am pizek wa lele, a wa: «Kâ sa təkəren anan 'ama anan anà ɗowan bay jiga awan.» 31 Ənatinen ta zla cəna, tə təker anan ləbara aYesu kwa aha pə daliyugo ata fok.

Yesu a mbar anan ɗowan a inde maan-dak awan

32Ɗowan a abay hurof ataya tinen apanti zla way a tinen mba, ɗo ahay tə gəɓanahay ɗowan a inde anà Yesu. Ɗowan ataa ja 'am bay, winen maandak awan, angasetene inde anan à nga. 33Yesu a razl anansetene ata awan, aday ɗowan a maandakata a dazlan sa ja 'am kutok. Way a sə təraata a gan masuwayan anà ɗo ahay. Anganan ta ja, ta wa: «Way kawa həna anan ata,ɗowan kə̀ canak anan kula à Isəra'ila bayfok.»

34Aya əna, Farisa ahay ta wa: «Sə varanməgala sa razl anan setene ahay nà, bahaysə setene aya awan.»

Ɗo si mer su way ahay ta kac ike35 Yesu a bar à wulen su doh ahay, aday

a zla pu kon pu kon. Winen apan i tətakananan way anà ɗo ahay ù doh sə wazayahay. A taawazan atan ləbara sə bahay anaMbərom mugom awan. Kə̀ mbərak ananɗo sə ɗəvac a tinen ahay fok, pi zek tu ɗomə təra à məndak aya fok re. 36 Yesu acanan anà man su ɗo ata cəna, ta gan ìzek wa, anga ta yak nga, tə dawarak kawatəman mənjəna ɗo sa gan atan nga atayaawan. 37 Natiya kutok, a jan anà njavaranahan ahay, a wa: «Way sa pa inde à guvobayak a sə halan nga, əna ɗo sə halan nga

aya ta kac ike. 38 Suwan gen anan kem anàbahay sə guvo awan, â zəga anan ɗo ahayà guvo, anga sə halan nga anà way sa pa.»

10Yesu a walay ɗo maslan anahan ahay

kuro nga cewMarkus 3.13-19; Lukas 6.12-16

1 Natiya awan, Yesu a ngaman anànjavar anahan kuro nga cew ataya pəcakay anahan. A varan atan məgala sarazl anan setene ahay, aday sa mbar ananɗo sə ɗəvac ahay fok, tu ɗo mə təra àməndak aya fok re. 2 Sləmay su ɗo maslananahan a kuro nga cew ataya nà, həna:mama'am awan, Simon, ɗowan a Yesu səngaman Piyer* ata awan, tinen tə mərakanahan Andəre. Yakuba tinen tə mərakanahan Yuhana, tinen wan ana Zebedeahay. 3 Filip tə Bartilome, Tomas tə Mataɗo sə cakal jangal ata awan, Yakuba wanana Alfa, Tade, 4Simon ɗomaniɗe sə Rumaahay ata awan, tə apan Yudas Iskariyot ɗosaa ga ɗaf pə Yesu ata awan.

Mer su way ana ɗo maslan a kuro ngacew ataya awan

Markus 6.7-13; Lukas 9.1-65 Yesu a slan anan ɗo maslan anahan

ahay kuro nga cew ataya ta sa jan atan:«Kâ si zlen àga ɗo sə pəra ahay bay, kâsi zlen à wulen su doh sə Samariya ahaybay re. 6 Kî zlen asanaw cəna, pə cakay səIsəra'ila ahay, tinen kawa təman mə lizeataya awan. 7 À man a kwanay sa zla fok,ɗiken atan anan nà: “Bahay a Mbəromwinen bəse tə kwanay coy.” 8Mbəren ananɗo ahay à ɗəvac a tinen ahay wa. Slabikenanan ɗomamac aya re. Ɗomə dugwaɗ ayaɗukwen, mbəren atan aday zugol a tinenâ ndav. Rəzlen anan setene à ɗo ahay wa.Kə njiɗenməgala ata ɗukwen kəriya awan,viren anan anà ɗo ahay kəriya cite. 9 Kâsa gəɓen dala à alay bay, kwa dala sə gura,kwa sə gursa, kwa sə rəslom. 10Kâ sa gəɓentaɓay à alay bay, kâ sa gəɓen zana ahaycew bay, kâ si ren təkarak ahay saray cewbay, kâ sa gəɓen dəker à alay bay fok. Angaɗo si mer su way cəna, i pa nà, way səherreɓ anahan.

11 «Ka sak a dəzlen à wulen su doh cəna,pəlen ɗo təɗe i təma kwanay ata awan.Njihen àga winen hus à luvon a kwanaysa zla à man hinen. 12 Kwanay apan ki idəzlen àga ɗo nà, jen atan kawa həna a

* 10:2 Kawa sa ja nà, Pəkəraɗ.

Mata 10:13 14 Mata 10:35anan: “Zay â tərak ikwen.” 13 Ata kak ɗosu doh ataya tə təmahak kwanay nà, zaya kwanay â njahay patan acəkan. Adaykak ɗo su doh ataya tə təmahak kwanaybay ite cəna, zay a kwanay â may ahaypikwen. 14 Matana re, kak ɗowan ayatinen tə təmahak kwanay bay, kabay tangam sə sləne 'am a kwanay bay nà, zlenway a kwanay à man ata wa, aday kə̂bəzləmen morbodok su kon a tinen pəsaray a kwanay ahay wa. 15 Nen apan nijak ikwen tə ɗiɗem a həna: Pə luvon a adayMbərom i gan sariya anà ɗo sə daliyugoahay ata nà, zek i naa dan anà ɗo su konataya zal mbala ana Sodoma tə Gomora.†»

Ɗəce ahay inde pa 'amMarkus 13.9-13; Lukas 21.12-17

16 «Ni slan kwanay həna, kawa təmanahay à wulen sə kəla kiɓe ahay inde. Anganan, təren ɗo wurwer aya kawa dədewahay, aday njihen səkəffe kawa badəbadaahay. 17 Ben nga a kwanay lele pu ɗo sədaliyugo ahaywa, anga ti naa zla kwanay àman sə sariya ahay, ti naa ndaɓay kwanayù doh sə wazay ahay. 18 Ti naa ngəzakwanay pa 'am sə guverner ahay aday pa'am sə bahay məduwen aya anga kwanaynjavar uno ahay. Matanan ki gen side pa'am a tinen ahay, aday pa 'am ana ɗo səpəra ahay re. 19 Kwa siwa siwa tə bənakkwanay àman sə sariya ahay nà, kâ sa jilenà mivel a kwanay inde: “Mi i ja həna nəmaw, aday mi ja kəkəmaw?” bay. Anga kinjiɗen 'am i nak ikwen ahay à nga inde àalay ata awan. 20 Anga 'am ata i nay ahayɗukwen à nga a kwanay wa bay. Saa jakikwen ahay nà, Apasay a Bəbay a kwanayMbərom.

21 «Matanan, mərak ahay ti varan ananmərak a tinen ahay anà ɗo ahay aday tâvaɗ atan. Bəbay ahay ɗukwen ti gan anàgwaslay a tinen ahay matana re. Gwaslayahay ɗukwen, ti slabak pə bəbay a tinenahay aday ɗo ahay tâ vaɗ atan re. 22 Ɗoahay fok ti nak ikwen iɗe anga kwanaynjavar uno ahay. Əna ɗowan a kə̀ səmakanan anà ɗəce ata hus à andav a inde nà,winen i tam. 23 Kak ɗo ahay ta gak alay təkwanay ù kon ata nà, zlen way a kwanay ùkon hinen. Nen apan ni jak ikwen tə ɗiɗema həna: Nen Wan su Ɗo ni may ahay nà,ki mben apan sə zlangay alay pu kon səIsəra'ila fok aday bay.

24«Ɗo sə jangay nà, i zalaymiter anahanbay. Matanan, ɗo sa ga mer su way àgaɗo ɗukwen, i zalay bahay su doh ata bayre. 25 Ɗo sə jangay kà sak a dəzle ù dohanà ɗo sə jangan ata awan, kabay ɗo si mersu way ɗukwen kà sak a dəzle à məduwensə mazlaɓ ana bahay su doh ata awan, atawinen kà slak kutok. Kak aday tə ngamakuno ì nen bahay su doh “Bə'elzebul‡” nà,ti təra kwanay ɗo su doh uno ahay fok àməndak kə̀ zalak kutok biɗaw?»

Lele sə jəjaran nà, anà wayaw?Lukas 12.2-9

26 «Anga nan, na wa: Kə̂ jəjiren anananà ɗo sa ga alay tə kwanay ahay bay.Way mi ɗer aya fok ti kay ahay zek uhomba, aday 'am mə səsœk aya asəsœk fok,ti sləne zek kutok. 27Way uno sa jak ikwenmənuko taayak ataya fok, jen anan pə iɗesə ɗo ahay fok kutok re. Way a kwanay səsləne mə səsœk asəsœk ataya nà, jen ananpə zavay wa kutok. 28 Kə̂ jəjiren anà ɗosa mba apan saa ndəvak ikwen anan sifatəte ataya bay. Jəjiren anan aɗəka nà, anàMbərom. Winen nà, i mba apan sə lizeanan zlay si zek tə sifa a təke à məke səmərda ata awan. 29 Tə dala anak mənjœknà, ti pəkak apan kəɗeye ahay ngwer cewbiɗaw? Kəɗeye ataya nà, inde kərteksə slahay pa nga mburom wa à məndakmənjəna Bəbay Mbərom sa gan may nà,inde ɗaw? 30 Kwanay həna ɗukwen, kwasibœk sa nga a kwanay, tinen mə baslayaya fok kərtek kərtek. 31 Anga nan, na jakikwen: Kə̂ jəjiren bay, bina kwanay kə zilenkəɗeye ahay bayak a asanaw!

32 «Natiya, kak ɗowan a kà jak pa 'am suɗo sə daliyugo ahay “Nen ɗo a Yesu!” nà,nen ɗukwen, ni ja pa 'am ana Bəbay unoMbərom, winen à bagəbaga mburom ata:“Winen ɗo uno!” cite. 33 Əna ɗowan kàjak pa 'am su ɗo sə daliyugo ahay sa jəka asan nen Yesu bay cəna, nen ɗukwen ni jananà Bəbay unoMbərom, winen à bagəbagamburom ata nà, na san anan bay ite re.»

Yesu a nay anan nə zay bay, ənamaslalam

Lukas 12.51-53, 14.26-2734 «Natiya asa, kə̂ jilen sa jəka na nay

ahay nà, sə gəɓay ahay zay bay. Na naysə gəɓay nə zay bay, əna maslalam. 35Nenna naa njak anan atə wan pi zek tə bəbayanahan, aday atə dəna dalay a pi zek tə

† 10:15 Ca pə Laataanooji 19. ‡ 10:25 Bə'elzebul nà, sləmay ana Fakalaw re.

Mata 10:36 15 Mata 11:14may anahan, atə dalay sa wan pi zek tə jəjeanahan. 36 Saa təra pi zek ɗo maniɗe ahaynà, ɗowan aya ù doh pə kərtek ata awan.

37 «Ɗowan a kà sak a pəlay bəbay ana-han kabay may anahan zal sə pəlay nencəna, winen kà slak njavar uno bay. Adayɗowan kà sak a pəlay wan anahan kabaydəna anahan zal sə pəlay nen cəna, kàslak njavar uno bay re. 38 Kak ɗowan akə̀ tavakak dədom anahan mə zləlngaɗ aaday kə̀pərahak uno azar bay cəna, kà slaknjavar uno bay re. 39Ɗowan a kà nak anansa tam anan sifa anahan tə alay anahan acəna, i lize anan aɗəka bugol. Əna ɗowan akə̀ lizek anan sifa anahan anga nen ite nà,ata i njaɗ anan way anahan aɗəka.»

Mərdok anga sə təma njavar a Yesuahay

Markus 9.41; Lukas 10.1640 «Ɗowan a kə̀ təmahak kwanay, a

təma nà, nen awan. Aday ɗo sə təmanen ɗukwen, a təma ɗo sə slənay ahaynen ata awan. 41 Ɗowan a kə̀ təmahakɗo maja'am a Mbərom anga winen ɗomaja'am a Mbərom cəna, i njaɗ mərdokanahan kawa ana ɗo maja'am a Mbəromata awan. Aday ɗowan a kə̀ təmahak ɗoɗiɗek a anga winen ɗo ɗiɗek a cəna, injaɗ mərdok anahan kawa ana ɗo ɗiɗekata re. 42Nen apan ni jak ikwen tə ɗiɗem ahəna: Kuwaya ɗowan a kə̀ varak anan kwaa'am mə taslay a anà ɗo ma kac a kərtekà wulen sə njavar uno a anaya anga winennjavar uno nà, i njaɗ magwagway anahanacəkan.»

11Yuhana, ɗo sa gan baptisma anà ɗo

ahay ata, a slan ɗo ahay à man a YesuLukas 7.18-35

1 Natiya kutok, Yesu a ndav anan səɗakan anan way anà njavar anahan ahaykuro nga cew ataya cəna, a zla way anahanà man maza aya awan, anga a nan sətətakan anan aday sə wazan anan 'am aMbərom anà ɗo sə wulen su doh sa manataya fok.

2 À alay ata ite, Yuhana ɗo sa gan bap-tisma anà ɗo ahay ata aday nà, winen àdangay. A sləne ləbara si mer su way anaYesu Almasihu sa ga ataya nà, a slənayanan njavar anahan ahay ite, tâ nay pəcakay ana Yesu 3 saa cəce panan wa: «Ikennà, Almasihu ɗowan amanay sə sləne i nay

ahay mba ata ɗaw? Kabay mâ ba ɗo mazaɗaw?»

4 Yesu a mbəɗahan atan apan, a wa:«Zlen, təkəren anan anà Yuhana nà, waya kwanay sə sləne aday way a kwanay səcanan ataya awan. 5 Hurof ahay tə təɓakiɗe, vədal ahay tinen apan ti zla tə saraya tinen, aday ɗo mə dugwaɗ aya ɗukwen,zugol inde patan sabay anga tə mbərak.Mədəngazlak ahay, tinen apan ti slənewaytə sləmay a tinen ahay re, ɗo ma macaya tə slabakak ahay à məke wa, adayɗo mətawak aya tə slənek ləbara sa 'ammugom awan. 6 Ataslay mivel i təran anàɗo aday kə̀mbəsakak sa ɗaf upo nga itəbayata awan.»

7 À alay a njavar a Yuhana ahay tinenapan ti zla way a tinen kutok ata nà, Yesu adazlan sa jan 'am ana Yuhana anà man suɗo ata awan, a wa: «Ki zlen à kiɓe à mansa saf inde nà, saa cay ahay pa maw? Pəgusuko aday maɗ winen apan i ɓal ananata ɗaw? A'ay! 8 Əna aday ka si cen ahaynà, pa ma kutok anaw? Pu ɗo aday winenma pak zana kəlfeɗeɗe aya ata ɗaw? Ɗo sapak zana kəlfeɗeɗe aya ɗukwen, tinen nà,ù doh sə bahay ahay. 9 Aka aday ka si cenahay nə pama kərtek a kutok anaw? Pu ɗomaja'am a Mbərom biɗaw? Ayaw, winenɗo maja'am a Mbərom acəkan, aday nenni jak ikwen nà, winen a zalay ɗo maja'ama Mbərom ahay re. 10 Anga 'am inde məvinde à Deftere a Mbərom inde, pə winen.Mbərom a wa: “Həna ni slan ɗo maslanuno, i lahak pa 'am saa ndakak anan cəveɗlele.*”

11 «Nen apan ni jak ikwen tə ɗiɗem ahəna: À wulen su ɗo sə njahay ahay pədaliyugo nà, ɗowan inde sə zalay ananYuhana ɗo sa gan baptisma anà ɗo ahayata nà, ibay. Aya əna, ɗo ma kac awan àbahay a Mbərom inde ata ite nà, winen azalay anan Yuhana tə məduwen. 12 Kwaa bənay ahay à alay Yuhana sə dazlansə wazan anan 'am sə bahay a Mbəromanà ɗo ahay hus ahay həna ata nà, ɗomaniɗe ahay inde ta gak vəram tə bahaya Mbərom, aday a nan atan sə ngəzaranan. 13 Hus ahay pə Yuhana sə dəzley,Deftere Tawrita a Musa, tə Deftere mbalaana ɗo maja'am a Mbərom ahay fok, ta jayahay nà, pa 'am sə bahay a Mbərom awan.14Kak ki təmihen 'amuno kəmaya, 'amanaDeftere sa ja pə amay ana Eliya ata nà, kə̀

* 11:10 Ca pəMalakiya 3.1. † 11:14 Ca pəMalakiya 3.23-24.

Mata 11:15 16 Mata 12:4tərak tə Yuhana kutok.† 15 Sləmay inde pəɗowan a sə sləne 'am a anan cəna, â sləne.

16 «Ɗo a wuswes anaya həna ata nà, niga atanminje nà, tamaw? Ni ga atanminjecəna, tə gwaslay ahay sənjahaypə zavay səwulen su doh, ti zlahan ayak anà gwaslaysa day hinen ataya, ta wa: 17 “Ma fak ikwenayak gungozl, kə gərven bay. Ma fak ikwenayak gingec, kə yimen bay re!” 18 BinaYuhana kà nak, a pa way sa pa kəray bay, asa mahay bay re, ta ja apan ta wa: “Winentə setene à nga!” 19NenWan su Ɗo na nak,na pa ɗaf kəray, na sa mahay kəray. Tinenapan ti ja upo re, ta wa: “Cen apan! Ɗowana anan nà, ɗo sə kutov, ɗo sə vaway nga,aday winen car su ɗo sə cakal jangal ahaypi zek tu ɗo sə atahasl ahay.” Aya əna, ɗoahay ti san kəlire‡ anaMbəromwinen lele,anga ti canan anàmer suway anahan sa gaataya awan.»

Ɗəce pu kon aya sə təma 'am a Yesubay ataya awan

Lukas 10.13-1520 Yesu a dazlan, a gafan 'am anà ɗo sə

wulen su doh aya aday winen sa ga udazek məduwen səmasuwayan anahan ahayataya awan, anga təngəmak sa yampə inesa tinen ahay itəbay ata awan. 21A ja, a wa:«Iken, wulen su doh sə Kurajin, yam zekanak anga ɗəce i tak à nga. Iken, wulensu doh sə Baytisada ɗukwen, ɗəce i tak ànga re. Anga abaymasuwayan aya ma ga àwulen su doh a kwanay ataya, tâ ga atanà wulen su doh sə Tirus tə Sidon nà, ɗosa man ataya ti yam pə ines a tinen ahaybiɗaw? Ti pak zana sə məsinde pi zek, tikukot rəɓa pa nga aday sə ɗakay anan təyimak pə ines a tinen ahay tə ɗiɗek awan.22Anganan, nen apanni ɗakak ikwen ananhəna: Pə luvon sa ndav anan daliyugo nà,sariya ana atə Tirus tə Sidon nà, i dan atan'am kawa ana kwanay bay.

23 «Iken Kafarnahum, a ga apak nà,Mbərom i cakaf wa iken à mburom ɗaw?Matana bay! Ki zla nà, à məke sə mərdaaɗəka coy. Anga masuwayan aya ma gaàga iken ataya nà, abay â ga nə tinen maga aya nə à wulen su doh sə Sodoma nà,ata tiya winen i ga inde hus biten cite re.24Anga nan, ni jak ikwen: Pə luvon sa ndavanan daliyugo nà, sariya ana Sodoma i dan'am kawa ananak bay.»

Yesu i ɗakan anan cəveɗ sa man udaanà ɗo ahay

Lukas 10.21-2225 À alay ata awan, Yesu a ja, a wa:

«Bəbay uno, iken Bahay sə bagəbagamburom, iken Bahay sə daliyugo. Suseanak, anga kə ɗakak anan anan way aanaya anà gwaslay ahay, way ataya adayɗukwen abay kə ɗərek anan pu ɗo sə kəlireahay wa, pu ɗo sə asan way ahay wa.26 Ayaw, Bəbay uno, ka ga matanan, angaa zlak à nga anakiken awan.»

27 Matanan, a jan anà njavar anahanahay, a wa: «Bəbay uno kə̀ varak unoanan way ahay fok. Ɗowan sa san Wana Mbərom nà, ibay, si zek ana BəbayMbərom awan. Aday ɗowan sa san BəbayMbərom ɗukwen ibay, si nen wan anahanawan, tu ɗo adayWan aMbəroma ganmaysə ɗakan atan anan ataya awan.

28 «Kwanay ɗo ma ya nga aya, kwanaytə way ma ba aya pa nga ata awan, hayakikwen ahay pə cakay uno, aday ki njiɗensa man uda awan. 29 Pərihen anan azarlele nà, anà 'am uno ahay, tətiken way pinen wa, anga nen nə ɗo səkəffe awan, kigen ɗəce à alay uno wa itəbay. Ata aday,sifa a kwanay ahay ti man uda awan kutok.30 Anga 'am uno ahay nen sa jak ikwenataya nà, ti njahak ikwen pa may. Waynen sə ɗəfak ikwen uda pa nga ata nà, i bapikwen bay.»

12Yesu nà, winen bahay sə luvon sa man

uda awanMarkus 2.23-28; Lukas 6.1-5

1 Pə luvon a inde nà, Yesu tə njavaranahan ahay ta zla tə guvo sa ndaw. Njavaranahan ahay ta kaɗ ndaw aday ta pa, angamay a han patan. Əna, pac ata nà, luvonsa man uda awan. 2 Farisa ahay tə canan àway a tinen sa ga ata cəna, tə cəce pə Yesuawa, tawa: «Ca apan, njavar anak ahay nà,ta ga way aday təɗe abay sa ga pə luvon saman uda bay ata nə, angamaw?»

3 Yesu a mbəɗahan atan apan, a wa:«Kwanay kə jingen way ana Dawuda sa gatu ɗo anahan ahay, à alay a may a hanapan ata itəbay ɗaw? A ga nə kəkəmaw?*4 Dawuda a zla à jawjawa sə mazlaɓ aMbərom inde, a ray pen ma ga nga a angaMbərom, ta pa tu ɗo anahan ahay. Aday

‡ 11:19 Kəlire a anan nà, madan bay, əna asan way ana Apasay a Mbərom. * 12:3 Ca pə1 Samiyel 21.2-7.

Mata 12:5 17 Mata 12:26abay təɗe sa pa pen ataya nà, si ɗo sə gəɗandungo anà way anga Mbərom ahay taayakbiɗaw?

5 «Kabay kula kə jingen Tawrita itəbayɗaw? Ɗo sə gəɗan dungo anà way ahayanga Mbərom nà, ta ga mer su way ù dohsə mazlaɓ a Mbərom nə pac pac, kwa təluvon sa man uda awan.† Tə winen atatəke ɗukwen, ines inde patan ibay re. 6Nijak ikwen həna: Ɗo sə zalay doh səmazlaɓa Mbərom inde həna à man a anan.

7«Mə vinde à Deftere aMbərom inde nà,Mbərom awa: “U no ɗo ahay tâ gan sumorì zek ahay, bina u no tə̂ vuro gənaw ma sladungo aya bay.‡” Ata nà, abay kə̂ sənenanan 'am ata nà, ki viren anan ines anà ɗomənjəna ines ahay həna biten ataya bay.8Bina nenWan su Ɗo nà, nə lavan nga anàluvon sa man uda awan.»

Yesu ambar ananɗowan a indemamacalay awan

Markus 3.1-6; Lukas 6.6-119 Natiya awan, Yesu a slabak, a zla ù

doh sə wazay a inde. 10 Ɗowan a inde àman ata, winen ma mac alay awan. Adayɗukwen Farisa ataya, a nan atan sa manananmungok anàYesupa sa gamer suwaypə luvon sa man uda ata awan. Anga nantə cəce pə Yesu wa: «Tawrita a mənuko kə̀varak uko cəveɗ sa mbar ɗo pə luvon saman uda awan ɗaw?»

11 Yesu a mbəɗahan atan apan, a wa:«Hinahibay təman anak inde, aday kə̀ sla-hak panak à məke inde nà, ki gəɓay anan àməke wa, kwa â ga nə pə luvon sa man udaawan biɗaw? 12 Tə ɗiɗem a nà, ɗo a zalaytəman biɗaw? Anga nan, cəveɗ inde sa gamer suway lele awan, kwa pə luvon samanuda awan.»

13 Yesu a jan anà ɗowan a ma mac alaya ata kutok: «Ndəɗoy anan alay!» Ɗowanata a ndəɗoy anan alay acəkan, alay ana-han kə̀ pəsakak kawa alay a hinen ata re.14 Matana awan, Farisa ataya ta nay ahayuho, tə halay nga, aday tə pəlay cəveɗ səlize anan Yesu kutok.

Ɗo simer suway aMbərom səwalay ataawan

15 Aday Yesu a sləne ləbara a tinen atacəna, a slabak à man ata wa, a zla wayanahan. Ɗo ahay tə pərahak anan azarbayak a re, aday a mbar anan ɗo ɗəvac aya

fok. 16A gafan atan 'am pi zek wa lele, tâ sajan anà ɗowan winen wayaw bay. 17Natiyaawan, 'am a Mbərom sa ja tə dungo anaEzaya ata a təra ɗiɗek a kutok. Mbərom awa:18 «Ɗo si mer su way uno nen səwalay ata,

həna!Winen nà, ləliwe uno awan,

nə taslay anan mivel nə tə winenawan.

Ni slənak ayak apan Apasay uno.I ɗakan atan anan ɗiɗek uno anà ɗo su kon

ahay fok.19 I ngam sə təre tu ɗo bay, i zlah awan

itəbay.Ɗowan sə sləne dungo anahan pə cəveɗ

ibay.20 Gusuko winen apan i kaɗ coy ɗukwen,

winen i ndav a wa bay,lalam winen apan i mbacay coy

ɗukwen, winen i ndəvan wa alayitəbay re,

hus pə luvon mbala ɗiɗek anahan saatavay nga ata awan.

21Ɗo ahay fok ti ɗəfan iɗe nà, anà sləmayanahan kərtek.§»

Yesu a razl setene ahay tə məgala aMbərom

Markus 3.20-30; Lukas 11.14-2322Pədəɓa anahan awanà, tə gəɓan ahay

ɗowan a inde, winen hurof awan, adaymaandak a re, anga setene inde anan ànga. Yesu a mbar anan. Ɗowan ata a ja'am, a canan iɗe kutok. 23Way a sə təra ataa gan masuwayan anà man su ɗo ata fok.Ta ja, tawa: «Ɗowan a anannà, winenWanana Dawuda mənuko sa ba ata biɗaw?»

24 Aya əna Farisa ahay tə sləne cəna,ta ja, ta wa: «Ɗowan a anan nà, səvaran məgala sa razl anan setene ahay nà,Bə'elzebul* bahay sə setene ahay.»

25 Yesu a san ajalay nga a tinen a zle.Anga nan a jan atan, awa: «À bahay awurawura fok cəna, kak ɗo anahan aya 'am kàzlak atan pi zek bay nà, bahay ata i neswa. Wulen su doh a wura wura, gulomsu doh a wura wura ɗukwen, kak ɗo ahayuda ataya 'am kà zlak atan pi zek sabaycəna, i tavay nga sabay re. 26 Kak Fakalawbahay sə setene ahay winen apan i razlsetene ahay nà, 'am kà zlak atan pi zektu ɗo anahan aya sabay. Matanan bahay

† 12:5 Ca pə Limle 28.9-10. ‡ 12:7 Ca pəHose'a 6.6. § 12:21 Ca pə Esaaya 42.1-4. * 12:24Bə'elzebul nà, sləmay ana Fakalaw re.

Mata 12:27 18 Mata 12:45

anahan a i tavay nga sabay re. 27 Kak nenna razl setene ahay təməgala ana Fakalawnà, aday wan a kwanay ahay ti sa razlsetene ahay nə təməgala à waya kutok asaanaw? Anga nan, sa naa mak ikwen ananmungok nà, wan a kwanay aya awan. 28Təɗiɗem awan, na razl setene ahay təməgalasəApasay aMbərom. Matanan re, ki sənenanan kutok, bahay a Mbərom kà nak ahayà wulen a kwanay.

29«Matana re, ɗowan saa zlan ù dohùɗogədan a saa ngəzəray panan way anahanahay nà, ibay. Si kə̀ lahak apan kurre kə̀jawak anan ɗowan ata awan, aday i saamba apan sa zlan ù doh sa ray panan wayanahan ahay nà, na.

30 «Ɗowan aday winen ti nen bay cəna,atawinenɗomaniɗe uno. Ɗowan a kàmakuno zek sə halan nga anà ɗo ahay bay, atawinen a i tan atan 'am. 31 Anga nan ni jakikwen həna, ɗo zənzen a kə̀ nəsek kabaykə̀ jənak anan pa 'am anà Mbərom nà,Mbərom i pəse anan ines anahan ata awan.Aya əna, kak ɗowan a kə̀ jənak anan pa'am anà Apasay Cəncan a nà, ata Mbəromi pəsen anan ines anahan ata itəbay fok.32 Matanan re, kwa ɗowan a nə a ja 'amlelibay a pa Wan su Ɗo, Mbərom i pəsenanan ines anahan ata, əna ɗo sa ja 'amlelibay pa 'am ana Apasay Cəncan ata nà,Mbərom i pəsen anan ines anahan ata kulaite sabay, kwa həna pə luvon sə biten, kwapə luvon saa nay.»

Dədezl si sé tə wan anahan aya awanLukas 6.43-45

33 «Kak dədazl si sé a nə sumor a cəna,wan anahan a i təra sumor a re. Adaykak dədazl si sé a nə sumor a bay ite, atawan anahan a ɗukwen nə sumor a bay recite. Anga nan, ta san dədazl si sé nà,pa wan a wa. 34 Kwanay aday nà, zahavsu kòn ahay, ki mben apan sa ja 'am leleaya nə kəkəmaw? Bina təbəlem su ɗo aja nə way sa nay ahay à mivel anahan wa.35Ɗo lele a nà, a san sa ja 'am zle ləfeɗeɗe,anga 'am anahan ata a nay ahay nà, kwaà mivel anahan lele ata wa. Matanan, ɗosə huwan ɗukwen a ja nə 'am sə huwan,anga 'am anahan ata a nay ahay nà, kwaà mivel anahan a lelibay ata wa re. 36Nenni jak ikwen həna: Pə luvon a Mbərom saga sariya ata nà, ɗo ahay timbəɗahan apananà nga a tinen ahay pa 'am a tinen ahayma ja aya lelibay ataya fok. 37 Mbərom i

ban iken, kabay imbəsak iken nà, anga 'amanak ma ja awan.»

Ɗo ahay ta gan may Yesu â gan atanmasuwayan

Markus 8.11-12; Lukas 11.29-3238 Natiya awan asa, ɗo ahay à wulen sə

Farisa ahay pi zek tə miter sə Tawrita ayata jan anà Yesu, ta wa: «Miter, a nan umo,ga masuwayan sə way kərtek sə ɗakayanan nà, Mbərom a sə slənay ahay ikenacəkan ata awan.»

39 Yesu a mbəɗahan atan apan, a wa:«Ɗo sə biten ahay nə huwan aya fok, ɗo səmbəɗahan lœn anà Mbərom ahay. Tinenta gan may nà, anà masuwayan. Ənati canan anà masuwayan sə awan sabay,kak si masuwayan sə təra pə Zonas, ɗomaja'am a Mbərom ata aday.† 40Kawa anaZonas sa ga luvon ahay maakan à kutovsə kəlef məduwen a inde ata nà, nen Wansu Ɗo ni ga matanan luvon ahay maakanà məke inde re. 41 Pə luvon sə sariya aMbərom saa ga ata nà, ɗo sə Nəniwe ahayti slabakay ahay uho pə kərtek a tu ɗo səbiten a anan ataya, ti gan atan sariya. Angaɗo sə Nəniwe ahay nà, tə sləne wazo anaZonas cəna, ta yam pə ines a tinen ahay.Aday ɗukwen, ɗo sə zalay Zonas wineninde à man a ana awan.

42 «Pə luvon sə sariya nà, bahay sə Sabaɗukwen i slabak sa gan sariya anà ɗo səbiten a anaya awan. Anga kwa winendəren təkeɗe nà, kà nak ahay sa naa pəkakayak sləmay pa 'am ana bahay Sulimanu,ma ja aya tə kəlire ata awan‡. Əna, cenapan həna kutok, ɗo sə zalay anan Suli-manu tə məduwen ɗukwen, winen inde àman a ana awan. Əna hwiya ɗowan a ngamsə sləne 'am anahan bay re.»

Amay ana setene à mivel su ɗo indeLukas 11.24-26

43 «Setene kà nak ahay ù ɗo wa nà, i zlaà man kiɓe inde saa bar, saa pəlay man saman uda awan. Əna kə̀ njaɗak man bay nà,44 i jan anà nga anahan: “Suwan ni ma ùdoh uno nen a sa nay ahay wa ata awan.”Kà sak a may ahay nà, i tan à nga anà dohanahan a mama'am ata mə ndakay awan,mə faɗay a lele, ɗowan uda ibay. 45 Adaycəna, i ma pə dəɓa, i ray ahay apan seteneazar aya cuwɓe, sə zalay anan tə huwanasa, ti nay, ti njahay à ɗowan ata inde.Aday anjahay ana ɗowan ata nà, lelibay zal

† 12:39 Ca pə Zonas 1 - 4. ‡ 12:42 Ca pə 1 Laamiiɓe 10.1-13.

Mata 12:46 19 Mata 13:20pa sə kukwa ata wa asa. Natiya ɗukwen, itəran anà ɗo sə biten a huwan ataya fok nà,matanan re.»

Mərak a Yesu ahay tatəmay anahanMarkus 3.31-35; Lukas 8.19-21

46 Yesu winen apan i jan 'am ata anà ɗoahay mba, mərak anahan ahay tatə mayanahan ta nay, tə tavay uho. Ta gan maysa ja 'am tə winen. 47 Ɗowan a a jan anàYesu, awa: «Atəmay anak tatəmərak anakahay, tinen mə tavay aya uho. A nan atansa jak 'am.»

48 Yesu a mbəɗahan apan, a wa: «Mayuno nà, wayaw? Mərak uno ahay nà, mayaanaw?» 49 A sukwe alay pə njavar anahanahay, a wa: «Sə təra mərak uno ahay adaymay uno nà, tinen. 50Anga ɗo sa ga way sazlan à nga anà Mbərom, winen à bagəbagamburom ata nà, sə təra may uno təmərakuno nə winen aɗəka.»

13Jike su ɗo sa casl ndawMarkus 4.1-9; Lukas 8.4-8

1 Natiya kutok, pə luvon ata kərtekawan, Yesu a nay ù doh wa, a zla wayanahan sa jan 'am anà ɗo ahay pa 'am səbəlay. 2Ɗo ahay bayan a tə mindel ta nayahay pə cakay anahan. Anga nan, a jánway anahan sə njahay à kwalalan inde. Ɗoahay ite tə tavay pa 'amməgujeguje. 3Yesua ɗakan atan ananway ahay bayan a tə jikeahay.

A jan atan, a wa: «Ɗowan inde a zla àguvo, saa casl ndaw. 4 Winen apan i caslndaw ata kutok, zahav a guce panan pəcəveɗ, adayməvuhom ahay tə ɗagay anan.5 Zahav azar a, a guce pə saray pəkəraɗ,ta hay ahay bəse, anga yugo inde bayan aibay. 6 Əna pac a sləray cəna, a ɓutoy ananaday a vak anan, anga sləlay a ibay. 7Zahavmə mbəsakan a à alay inde ata a guce àwulen sə adak inde. Ta ha cəna, ta harpi zek tə adak, əna adak a bənan mbiyeɗ,ndaw ata kə̀ nahak bay. 8 Əna zahav azarawan, a guce à məndak pə yugo lele awan.Ta nah bine siwaw nà, nga sa ndaw kərteka cəna, hawal sa ndaw apan nə səkat, azara kwa kuro mbərka, hinen ahay ɗukweninde apan kwa kuro maakan.» 9Yesu a janatan kutok, a wa: «Sləmay inde pə ɗowana nə, â sləne 'am a anan.»

Yesu a ja 'am tə jike nə angamaw?Markus 4.10-12; Lukas 8.9-10

10 Pə dəɓa anahan a wa nà, njavar ana-han ataya ta zla à man anahan sə cəcepanan, ta wa: «Ka taa jan 'am anà ɗo ahaytə jike nà, angamaw?»

11 Yesu a mbəɗahan atan apan, a wa:«Kwanay nà, way mi ɗer aya à bahay aMbərom a inde ata nà, winen a kà gakikwen panan akar sa 'am sə bahay anahana coy. Aday ɗo a azar a nà, Mbərom kə̀varak atan cəveɗ sa san anan itəbay. 12Ɗoadayway anahan ahay inde nà, i njaɗ apanre, way i ga inde apan bayan a kutok.Əna, ɗo aday awan anahan inde ibay ata,i lize anan mbala anahan a mənjœk ata re.13 Natiya, na jan atan 'am tə jike nà, angati ca apan, əna tə canan bay, ti pak apansləmay, əna tə sləne bay, ti san awan bayre. 14 'Am mbala ana Ezaya sa ja ata a tərapatan kutok. Mbərom a wa:“Ki pəken sləmay, əna ki slənen awan bay.Ki cen apan tə iɗe, əna ki cinen anan anà

awan bay.15Anga ɗo ataya nà,

tə tacak anan iɗe, anga aday tə̂ canananà awan bay,

tə dəngəzlak anan sləmay a tinen,anga aday tə̂ sləne awan bay,

tə dərzlak anan mivel a tinen, angaaday tâ san awan bay.

Bina, abay ti mbəɗahan lœn anà ines atinen ahay,

aday ni mbar atan.*”16 «Əna kwanay nà, tislen mivel, anga

iɗe a kwanay ahay tə canan àway ahay zle,sləmayakwanayɗukwen ti sləneway ahayre. 17 Nen apan ni jak ikwen tə ɗiɗem ahəna: Ɗo maja'am a Mbərom ahay bayana pi zek tu ɗo ɗiɗek aya bayak a ta gakanan may sə canan à way a kwanay a səcanan həna ata awan, əna tə canak anananà awan bay. Ta gan may sə sləne way akwanay a sə sləne həna ata awan, əna təslənek awan bay re.»

Yesu a pəsak anan jike su ɗo sa caslndaw ata awan

Markus 4.13-20; Lukas 8.11-1518 «Natiya kwanay nà, sənen anan jike

su ɗo sa casl ndaw ata kutok: 19 Kuwaya,ɗowan a kə̀ slənek ləbara sə bahay aMbərom, aday kə̀ sənak anan bay cəna, Ɗosə Sədœk a nay ahay, a wuɗeh anan waya ma casl a à mivel anahan inde ata awan.Cəveɗ aday zahav sə guce apan ata nà, a gaminje tu ɗomatanan ata awan. 20Ɗomaza

* 13:15 Ca pə Esaaya 6.9-10.

Mata 13:21 20 Mata 13:43

aya ite, tinen ta ga minje tə saray pəkəraɗ,zahav sə guce apan ata awan. Tinen nà, təslənek 'am a Mbərom cəna, tə təma anantə ataslay mivel awan. 21 Əna, 'am ata apak sləlay à mivel a tinen inde bay. Tinjahaymənjœk cəna, ɗəce i tan atan à nga,kabay ajugwar 'am i nay ahay patan anga'am ana Mbərom nà, ti mbəsak cəveɗ sa'am a Mbərom. 22 Ɗo maza aya ite, tinenta ga minje təwulen sə adak zahav sə guceuda ata awan. Tinen tə slənek anan 'am aMbəromnà, ti sapat zek təway sə daliyugoahay, ti gan may à zlile sə daliyugo ahay.Way ataya nà, ti bənan mbiyeɗ anà 'am aMbərom aday â nah bay. 23 Əna ɗo azaraya nà, tinen ta gaminje tə yugo lele awan,zahav sə guce uda ata awan. Tinen kutok,tə slənek 'am a Mbərom nà, ti san anan.Anga nan, ta zla nga uho pa 'am aMbərom.Ti nah aday hawal sa ndaw ahay ti ga patannə səkat, kwa kuro mbərka, kabay kwakuro maakan.»

Jike sə azay sa sla àwulen sa ndaw inde24 Asa, Yesu a gan atan jike maza awan,

a wa: «Bahay a Mbərom a ga minje tu ɗoaday a zla à guvo, a casl ndaw. 25 Ənaluvon a ga bine siwaw nà, à alay a ɗo ahaytinen apan ti njak ahan ata nà, ɗo maniɗea zla à guvo ata ite, a casl uda azay sasla pa nga ana ndaw, a zla way anahan.26 Ndaw a hay, a har, a zla nga uho cəna,azay sa sla ata a ha, a har, a kay anannga anahan uho cite. 27 Ɗo sa ga mer àguvo ana ɗowan ata ataya ta zla à guvo nà,ta may, ta jan: “Ka casl à guvo nà, ndawasənə, aday azay sa sla a hay ahay udaawanaw?” 28Ambəɗahan atan apan, a wa:“Sa casl uda nà, ɗo maniɗe uno.” Ɗo atayatə cəce panan, ta wa: “A nak mə̂ ndahaanan wa həna ɗaw?” 29 A mbəɗahan atanapan: “A'ay, anga ki i ndihen anan pi zek tandaw! 30Mbəsiken anan tâ nah pi zek huspə luvon sa car ndaw aday. Ata ni jan anàɗo si mer su way uno ahay: Ɓinen ananazay sa sla, viken anan, aday hilen anannga anà ndaw ì de uno kutok.”»

Jike sə zahav sa wan sə bəzanMarkus 4.30-32; Lukas 13.18-19

31Yesu a jan atan 'am sə jikemaza awan,a wa: «Bahay a Mbərom a ga minje nà, tawan sə bəzan†. Ɗo a gəɓa wan awan, a caslanan à guvo anahan inde. 32Wan sə bəzannà, ma kac a à wulen sə zahav sə dədazl

sə way sə kiɓe ahay fok. Əna kak ta sak acasl anan aday kà hak ite nà, a har a zalaydədazl si sé azar aya tə məduwen. A harɗukwen, kawa dədazl si sé məduwen ayare. Məvuhom ahay ta mba apan sə njahayuda tu doh.»

Jike sə wuɗahLukas 13.20-21; Markus 4.33-34

33 Yesu a zəgahan atan anan 'am sə jikehinen asa, a wa: «Bahay a Mbərom a gaminje nə tə wuɗah. Uwar a ra mənjœk, agan anan, a pak pə nuko anahan gəsaɗafmaakan. A laɓ anan nà, nuko ata fok akwasay, a zlambar.»

34 Natiya kutok, Yesu a jan 'am a anayaanà man su ɗo ata fok nə tə jike. Kà jakatan 'am sə awan maza mənjəna jike bay.35 A ga matanan nà, aday 'am a Mbərommbala Ezaya sə vinde anan ata â təra, binaMbərom a wa:«Ni jan atan 'am tə jike,

ni ɗakan atan anan way mi ɗer a,kwa à alay a daliyugo ɗukwen məndakay a fan bay ataya awan.‡»

Yesu a pəsak anan jike sə azay sa sla àwulen sa ndaw ata awan

36Aday kutok, Yesu a mbəsak anan mansə ɗo ahay ahay uho, a zla way anahan ùdoh. Njavar anahan ataya tə həɗəken ayakpə cakay, ta jan: «Pəsakan umo anan ahayjike sə azay sa sla à wulen sa ndaw inde ataawan.»

37 Yesu a jan atan, a wa: «Ɗo sa caslndaw, winen Wan su Ɗo. 38 Guvo a nà,daliyugo. Ndaw a nà, ɗo sə ɗəfan apanà Mbərom ataya awan. Azay sa sla kutoknà, ɗo sə ɗəfan apan anà ɗo sə huwanataya ite re. 39 Ɗo sə Sədœk sa casl azaysa sla ata nà, Fakalaw. Alay sa car ndawɗukwen, luvon sa ndav anan daliyugo. Ɗosa car ndaw ahay ɗukwen, tinen maslay aMbərom ahay. 40 Kawa ana ɗo sa ra azaysa sla aday a vak anan ata nà, way i tərapə luvon sa ndav anan daliyugo ɗukwenmatanan. 41 À alay ata nà, nen Wan suƊo, ni slənay ahaymaslay uno ahay aday tifakan wa alay anà ɗo sə huwan ahay adaysa man zek anà ɗo ahay sa ga ines atayafok à bahay a Mbərom wa. 42 Ti lar atanɗukwen à bərom sə uko inde. À man ataawan, ti yam ta sa rac slan ngərcəca. 43 Àalay ata kutok, ɗo ɗiɗek aya nà, ti dav kawapac à bahay a Bəbay a tinen Mbərom inde.

† 13:31 Yesu a ga minje nà, ti sé sə àga tinen a inde. ‡ 13:35 Ca pə Jabuura 78.2.

Mata 13:44 21 Mata 14:8Ɗo aday sləmay inde apan nà, â sləne 'ama anan!»

Jike sə zlile mi ɗer aya awan44 «Bahay a Mbərom a ga minje nà, tə

zlile mi ɗer a à guvo. Ɗo a njaɗ anan, aɗer anan maza awan, a zla tə ataslay mivelawan. A sukom anan dala tə way anahanahay fok, a sukom anan guvo winen sa ɗeranan uda zlile anahan ata kutok.

45 «Asa, bahay a Mbərom a ga minje tuɗo sa ga masa tə mədine ahay. 46 A njaɗmədine lele awan, a sukom anan dala təway anahan ahay fok, aday a sukom ananmədine ata kutok.»

Jike sə kəlef à zuvo inde47 «Matanan re, bahay a Mbərom a ga

minje nə tə zuvo ma lar a à dəlov inde,a ray ahay kəlef ahay bayan a cara caraata awan. 48 A rah lele nà, ɗo sa bankəlef ahay tə ngəzahay anan uho kutok. Tipəkay anan wa kəlef ahay pə məgujeguje,tə walay a wa kəlef lele aya à mbulo,aday kəlef lelibay ataya ɗukwen tə guceatan. 49 Way i naa təra pə luvon sa ndavanan daliyugo ɗukwen matanan. Maslay aMbərom