ت مد

38

88ه

مادی

و ذر

7/آه 2

مار/ش

ران ته

گاهنش

ه دا نام

ماه

دكتر حامد مظاهريان استاديار و رئيس دانشكده معماري دانشگاه تهران فارغ التحصيل دكتراي معماري اسالمي از دانشگاه لندن است.

معماري ايران، معماري اسالمي، فرهنگ و هنر ايران، فرهنگ و فناوري هاي نوين از تخصص هاي دكتر مظاهريان است.

از مسئوليت هاي وي مي توان به رئيس دانشكده معماري، معاون دانشجويي و فرهنگي پرديس هنرهاي زيبا، مدير قطب علمي فناوري معماري، مشاور معاون معماري و شهرسازي

وزارت مسكن و شهرسازي، عضو شوراي معماري و شهرسازي بم و ... اشاره كرد. A Bibliography of the Art, Architecture and Archaeology of Iran

-- فناوري هاي نوين ساختماني )1388( )مولف دوم ( و روند شكل گيري معماري اسالمي

ايران - فرآيند تحول ساخت گنبد )در دست تهيه( از تاليفات دكتر مظاهريان است.عضويت اصلي تيم نظارتي پروژه تعامل شهر و بندر)شهرهاي بندري 12 گانه ايران(

عضو اصلي تيم نظارتي پروژه ميانگذر رامسر به طول 10 كيلومتر ، برنده مسابقه طراحي ميدان بزرگ شهر تبريز و .. از فعاليت هاي حرفه اي اين استاد دانشگاه

محسوب می شود. در اين شماره در خصوص رشته معماري با وي به گفت و گو نشسته ايم كه

از نظرتان مي گذرد.لطفا مقدمه ای در رابطه با معماري قديم و آموزش معماري نوين بيان فرمائيد.

يكی از افتخارات فرهنگی – تاريخی ما ايرانيان آثار معماری به جا مانده از گذشته های پر افتخارمان است. اين آثار را نه تنها ما ايراني ها بلكه دنيا تحسين مي كند. به داليل متعدد تاريخی، سياسی، فرهنگی و اجتماعی بين آن معماري گذشته و آنچه كه اكنون به عنوان معماري

رشته معماري

ت و گو با در گف

دكتر مظاهریان

بهصاح

م

ت مد

88ه

مادی

و ذر

7/آه 2

مار/ش

ران ته

گاهنش

ه دا نام

ماه

39

انجام مي دهيم يك فاصله معناداری مشاهده می شود. حاصل اين فاصله، انتقاد های فراوانی است كه به معماری و شهرسازی امروز كشورمان وارد است. چگونه يك كشوري با چنان معماری ارزشمندی كه نمود ويژه آن در شهرهاي حاشيه كوير، يزد ، كرمان، اصفهان ،شيراز و ... قابل مشاهده است به چنين آشفتگي در معماري گرفتار شده است؟ جواب به اين سوال مهم از وجوه مختلفی قابل رسيدگی است و نياز به بحث مفصل و پيچيده ای دارد. مناسب با حال و هوای اين نشريه از ميان وجوه مختلف می توان به دو وجه توجه بيشتری نمود: وجه اول آنكه معماري امروز ما در ادامه معماري گذشته مان نيست. يعني يك گسستي بين گذشته معماري و معماري امروز اتفاق افتاده است. از يك سو شاهد آن گذشته پر افتخار معماری در كشورمان هستيم، از سوی ديگر با شروع دوران مدرن به يكباره شاهد رشد نوعی از معماری هستيم كه سراسر به دنبال نفی گذشته بوده و تجربيات جديدی را به تقليد از معماری

ديگران انجام می دهد. وجه دوم آنكه بسياری از رشته هاي دانشگاهی در ايران و بسياری ديگر از كشورهای درحال توسعه تقاضا محور نبوده و رشد آن ها ارتباط كمی با نيازها و سنت های جامعه دارد و در حقيقت ارتباط شان با جامعه ي بالفصل خود و صنعت ضعيف بوده است. ماجراهای مربوط به جلسه ای كه به تصميم رضا شاه برای تاسيس دانشگاه منتهی شد خود مويد اين مطلب است. در حالي كه در دنيا دانشگاه ها از يك نياز بيروني زائيده مي شوند يعني يك نيازي در بيرون داريم و متناسب با آن يك رشته، گروه و دانشكده شكل مي گيرد. به همين دليل راهي را كه دانشگاه هاي ما رفته اند و راهی كه صنعت در طي اين سال ها

پيموده است خيلي بر هم منطبق نيست. اين دو عامل سبب شده است كه آنچه ما امروز در كشور و در كليت به عنوان عمل معماري

انجام مي دهيم مطلوب نباشد و نه معماران و نه مردم از آن رضايت نداشته باشند. لطفاً در خصوص قدمت معماري در ايران توضيحاتي ارائه فرماييد.

به گواه تاريخ و اكتشافات مربوط به باستان شناسي از هفت هزار سال پيش تا كنون آثار معماری در فالت ايران به دست آمده است. با به قدرت رسيدن هخامنشيان و بعد ساسانيان و سپس در دوره اسالمي معماری ايران با يك روحيه جديدتر و نظام متفاوت تري به اوج خود رسيده است. اين تحول تا دوره قاجار نيز ادامه پيدا مي كند. تاريخ گواه بر درخشش

ايرانيان در زمينه هنر معماري است و كشور ما به آن گذشته پر افتخار می بالد.نقش تكنولوژي در معماري چيست؟

اين دو مقوله هيچ گاه از هم جدا نبوده اند. معماري با سرمايه و ساخت و ساز در ارتباط است و طراحی معماري قابل تفكيك از مقوله تكنولوژي نمی باشد. در معماري گذشته اين را مي بينيم كه برترين تكنولوژي ها و انتخاب بهينه در اغلب موارد مورد توجه بوده و از اين جهت شاخصه خيلي روشني داريم كه معماران ما ترجيح قاطعی در استفاده از مصالح

و فناوری های متناسب با اقليم داشته اند. لطفاً در خصوص تفاوت معماري سنتي و مدرن توضيحاتي را ارائه فرماييد؟

معماري سنتي و مدرن دو مقوله متفاوت هستند. معماري يكي از مولفه هاي فرهنگ است. ما يك دنياي سنتي و يك دنياي مدرن داريم. اين دو با هم متفاوت هستند. يكي دنياي آرامش، اطمينان، سكون، يكپارچگي و آخرت طلبي و دين ساالري، ديگري دنياي مدرن است كه هيجان، تحرك و دنيا طلبي و علم ساالري است كه در برابر آن دنيا قرار

بسياری از رشته هاي دانشگاهی در ايران و توسعه درحال كشورهای از ديگر بسياری تقاضا محور نبوده و رشد آن ها ارتباط كمی با نيازها و سنت های جامعه دارد و در حقيقت ارتباط شان با جامعه ي بالفصل خود و صنعت

ضعيف بوده است.

ت مد

40

88ه

مادی

و ذر

7/آه 2

مار/ش

ران ته

گاهنش

ه دا نام

ماه

دارد. اين دو دنيا محصوالتي هم كه دارند متفاوتند. يعني اگر ما معماري گذشته را مي بينيم و به آن افتخار مي كنيم اين زائيده يك فرهنگ متفاوت است. حتي روش آموزش آن ها هم متفاوت بوده است. دنياي مدرني كه ما در آن زندگي مي كنيم مشخصه هاي خود را دارد كه در آن معماري هم يكي از آن مولفه ها مي باشد كه متفاوت و متاثر از مولفه هاي اين دنيا است. دنيايي كه با مسائل تكنولوژي عجين است و اين همان مسائلي است كه با چند گانگي و عدم قطعيت هايي كه در انديشه هاي انسان مدرن وجود دارد مي تواند در معماري تبلوري داشته باشد. معماري را به نوعي مي توان آئينه انديشه هاي مردماني كه آنرا خلق كرده اند دانست. از اين رو معماری محصول جداگانه اي از توليدات بستر فرهنگي

مسلط مردم نيست. به نظر جنابعالي معماري با ديگر رشته هاي آموزشي چه ارتباطي دارد؟

معماري بدون ارتباط با رشته های ديگر معنا پيدا نمی كند. معماری به نوعي از علوم ميان رشته اي تلقي مي شود. معماری با علوم ديگر مانند علم مقاومت مصالح، روان شناسی،زيبايي شناسي، فلسفه، شهرسازي، مجسمه سازي، نقاشي و... در ارتباط است و رابطه نزديكی با هنرهای مختلف دارد و براي همين است كه معماري در پرديس هنرهاي زيبا و در كنار ديگر هنرها قرار دارد. استقرار در چنين فضايی اين امكان را به دانشجويان می دهد كه با ديگر هنرمندان داد و ستد علمي داشته باشند. دانشجويان ما از اين همجواري

با رشته هاي ديگر هنری هم در گذشته و هم در زمان حال بهره فراوان برده اند. نقش دانشكده معماري در مرمت و شست و شوي سردر دانشگاه را بيان فرماييد؟

طراحی سردر دانشگاه در سال 1346 و در طی مسابقه ای توسط دانشجوي معماري آقای كوروش فرزامی انجام گرفته است. به دليل پيچيده گی طرح قرار بود كه يك شركت اروپائي نسبت به ساخت آن اقدام كند كه نتيجه كار ظاهرا رضايت بخش نبوده و در نتيجه اجرای آن به يك شركت ايراني واگذار مي شود كه شركت ايراني به نحو خوبي طرح را اجرا نموده است. در طي 40 سالي كه از احداث سردر مي گذرد بنا در معرض عوامل اقليمي و طبيعي مختلفی قرار دارد و دچار فرسايش هايي شده است و از آنجا كه دانشگاه تهران و سردر جزء ميراث فرهنگي تلقي مي شوند قرار شد كه يك نگاه ويژه به آن شود. سردر دانشگاه اكنون به عنوان "نماد آموزش عالي كشور" تلقي مي شود و تقريباً به عنوان يك نماد ملي در كشور به حساب مي آيد. دانشگاه به قطب علمی فناوری معماری دانشكده معماری پيشنهاد نمود كه در مورد سردر يك آسيب شناسي و راه حل هايي براي مقابله با

فرسايش هاي آن ارائه شود.اين يك پروژه در حال اقدام بوده و مرحله آسيب شناسي آن در حال تكميل شدن است. در طی اين پروژه راه حل هايي براي مقابله با فرسايش آن تدوين و پيشنهاد شد. در مرحله اي از اين پروژه بحث قطعي در مورد اثر مواد تخريبي موجود در هوا و پيرايش آلودگي هاي اين چهل سال ناشي از تالش هاي صنعتي انسان بر روي سردر مورد بررسي نهايی قرار گرفت و به همت اداره ساختمان های دانشگاه در حال حاضر سردر شستشو و

پيرايش شده است.بحث آسيب شناسي نيز در اين مرحله به پايان خواهد رسيد و بحث چگونگي مرمت ترك ها و آسيب هاي سردر پيشنهادهای

جداگانه ای مطرح خواهد شد.

معماری به نوعي از علوم ميان رشته اي تلقي علم مانند ديگر علوم با معماری شود. مي مقاومت مصالح، روان شناسی،زيبايي شناسي، فلسفه، شهرسازي، مجسمه سازي، نقاشي و... در ارتباط است و رابطه نزديكی با هنرهای مختلف دارد و براي همين است كه معماري در پرديس هنرهاي زيبا و در كنار ديگر هنرها قرار دارد. استقرار در چنين فضايی اين امكان را به دانشجويان می دهد كه با ديگر هنرمندان داد

و ستد علمي داشته باشند

ت مد

88ه

مادی

و ذر

7/آه 2

مار/ش

ران ته

گاهنش

ه دا نام

ماه

41

نقش دانشكده معماري در مرمت ساير بناهاي دانشگاه تهران چيست؟ بحثي كه ما با دانشگاه داريم اين است كه دانشكده معماري مي تواند نقش مؤثرتري در احداث ساختمان هاي جديدي كه دانشگاه دارد و نگهداري بناها ايفا كند. متاسفانه هنوز اين نقش را دانشكده معماري بر عهده ندارد. توانايی های اعضاي هيات علمي دانشكده معماري و تجربه هفتاد سال آموزش معماری پتانسيل قابل توجهی است كه مي توان از آن

براي طراحی، نگهداري و مرمت بناهای دانشگاه استفاده كرد. دانشگاه تهران مجموعه بناهايي دارد كه اهميت آن ها در قدمت شان است. اين مجموعه ي با قدمت به صورت مداوم نياز به پي گيري، مرمت و نگهداري از لحاظ تاسيسات، نماي بيروني و اتفاقات ديگر دارد. يك مطلبي كه در دانشگاه تهران به آن كم توجه شده است پيرايش نما است. خوشبختانه اكنون به همت مديريت پشتيبانی و طرح های عمرانی دانشگاه برنامه هايی برای پيرايش و نظافت نماهای پرديس مركزی دانشگاه در حال انجام است كه بايد مورد حمايت قرار گيرد. دانشگاه تهران در زمانی كه ساخته شد به گواه عكس ها و خاطرات افراد خيلي زيباتر از زمان حال بوده است. در طي زمان به دليل نوع متفاوتي كه از اين بناها استفاده كرده ايم كه بعضي ها ضروري بوده، پيرايه هايي به اين مجموعه اضافه شده است. مثاًل مجموعه دانشگاه تهران براي بهره برداري در فصل تابستان طراحي نشده است و نگاه به دانشگاه به گونه ای بوده است كه مجموعه در نيمه دوم سال فعال است. به همين دليل فكر مناسبي براي سيستم گرماي آن شده ولي براي سيستم سرمازا در تابستان فكر منسجمي در طراحي آن وجود نداشته است. طي سال ها و فعاليت هايي كه در تابستان انجام شده تمام ساختمان ها با عناصری همچون كولر و كانال كولر كه چون زائده هايي بر بدنه ساختمان ها چسبيده اند نازيبا شده اند. طراحان بايد از ابتدا طرحی جامع برای نياز به سرما در تابستان ارائه می كردند. هنوز هم دير نيست و می توان با تهيه طرحی جامع ضمن تامين سرما در تابستان زائده ها را از نمای ساختمان ها حذف و از معرض ديد خارج نمود و ساختمان ها همانند دوران اوج خود بدرخشند. چنين طرحی در مقياس كوچك در پرديس هنرهای زيبا در حال انجام است و هرساله متناسب با بودجه تخصيص

يافته سيستم مركزی توليد سرما گسترش يافته و بخشی از نماها پيرايش می گردد.لطفاً در خصوص قدمت دانشكده معماري و تعداد دانشجويان و اعضاي هيات علمي

توضيحاتي ارائه فرماييد.دانشكده های پرديس هنرهاي زيبا هفتاد سال قدمت دارند و ما امسال هفتادمين سال تاسيس دانشكده ها را گرامي مي داريم. اولين قدم ها براي آموزش نوين معماری در دانشگاه تهران برداشته شد. پنج سال پيش در بحث پرديس ها، گروه معماري تبديل به دانشكده معماري شد. دانشكده معماری در حال حاضر از همكاری 30 نفر عضو هيات علمي و همين تعداد اعضای حق التدريس بهره می برد كه اعضاء در چهار گروه معماري، مرمت، منظر و تكنولوژي در حال فعاليت علمي هستند. شش رشته كارشناسي ارشد به همراه دوره دكتري و دوره كارشناسي در قالب دانشكده معماري فعال هستند. اكنون نيز در صدد راه اندازي دو رشته جديد كارشناسي ارشد معماري داخلي و معاري مسكن هستيم. اميدواريم كه بتوانيم در مهرماه آينده رشته معماري داخلي را راه اندازي كنيم و انشاء اهلل در سال 1390نيز معماري مسكن را كه مورد نياز جامعه هم است، داير نماييم. عالوه بر اين ها دانشكده معماري به عنوان تنها قطب معماري كشور توسط آموزش عالي به رسميت شناخته شده است. قطب علمي فناوري معماري در سال 1386 به عنوان يكی از قطب های برتر كشور شناخته شد كه خود افتخاري براي دانشگاه تهران محسوب مي شود. حدود

750 دانشجو در مقاطع مختلف در دانشكده معماری مشغول به تحصيل هستند.

به زمانی كه ساخته شد در تهران دانشگاه گواه عكس ها و خاطرات افراد خيلي زيباتر به زمان طي در است. بوده حال زمان از استفاده بناها اين از كه متفاوتي نوع دليل كرده ايم كه بعضي ها ضروري بوده، پيرايه هايي به اين مجموعه اضافه شده است. مثاًل مجموعه دانشگاه تهران براي بهره برداري در فصل تابستان طراحي نشده است و نگاه به دانشگاه به گونه ای بوده است كه مجموعه در نيمه دوم سال فعال است. به همين دليل آن شده گرماي براي سيستم مناسبي فكر فكر تابستان در سرمازا سيستم براي ولي

منسجمي در طراحي آن وجود نداشته است

ت مد

42

88ه

مادی

و ذر

7/آه 2

مار/ش

ران ته

گاهنش

ه دا نام

ماه

وضيعت رشته معماری در ميان داوطلبان كنكور را چگونه ارزيابی می كنيد؟

از حدود يك دهه پيش معماري در ميان رشته های بسيار پرداوطلب قرار گرفته است. تقريباً اكثر پذيرش ما از سه رقمي هاي كنكور مي باشد. اين مساله يك چالشی را براي دانشكده معماري به وجود آورده است. چرا كه معماري يك پايه در علم و يك پايه در هنر دارد و به همين دليل هم در پرديس هنرهای زيبا قرار گرفته است. بنابراين انتخاب دانشجو تنها بر ميزان نمرات نوعا رياضی چالش برانگيز می نمايد. ولي اين رشته هم اكنون جزء رشته هايي است كه از محبوبيت خيلي

زيادي در بين داوطلبان كنكور برخوردار است.لطفاً بفرماييد تعامل دانشكده معماري با بخش هاي مختلف جامعه

كه با اين رشته در ارتباط هستند چگونه است؟ همانطور كه گفتم دانشگاه هاي ما با يك نطفه بدي كه در ارتباط با صنعت نبوده متولد شده اند و اين مانند ساير رشته هاي ما شامل دانشكده معماي نيز مي شود. يعني ما دانشگاه ها و رشته هايي نداريم كه تقاضا محور باشند. دانشگاه ها و صنعت در جامعه ما هر كدام مسيري جداگانه را طي كرده اند. خوشبختانه در طي سال هاي اخير اين فاصله اي كه وجود دارد كاهش پيدا كرده است. در حال حاضر و مخصوصاً در قطب فناوري معماري كاماًل با صنعت كشور و نيازهاي آن

ها در حال حركت هستيم. آيا وضعيت دانشكده از لحاظ تجهيزات و امكانات آزمايشگاهي مطلوب است؟

دانشكده معماري از لحاظ امكانات دانشگاهي از وضعيت مناسبي برخوردار است. طبيعي است كه هرچه امكانات بيشتر باشد امكان خدمات دهي نيز مطلوب تر خواهد بود. عطش ما براي رفع نيازهاي ضروري كشور، بيش از هر چيزي ما را داوطلب اين مي كند كه از تخصيص امكانات سهم بيشتری داشته باشيم تا بتوانيم آن نيازها را جواب دهيم. دانشكده معماري در حال تهيه يك برنامه پنج ساله با هدف حركت در مرز نيازهاي علمي كشور

است. هدف از تشكيل دوره عالی تخصصی مديريت پروژه و ساخت، تكنولوژی معماری و انرژی معماری

كه توسط آن دانشكده بر گزار می شود چيست؟دست يابی به سطحی از دانش فنی، مهندسی و مديريتی كه در برگيرنده تمامی جوانب طراحی، ساخت و اجرای پروژه ها در سطح كالن توسعه عمرانی كشور باشد، هدفی است كه قطب علمی فناوری معماری دانشگاه تهران، در سلسله برنامه های طرح تداوم ) توسعه

دانش اجرايی و مهندسی ( پيگيری می نمايد. دانشكده معماری با همكاری قطب علمی فناوری معماری دانشگاه تهران با هدف بازآموزی و روزآمد سازی دانش فنی جامعه مهندسی كشور و در راستای تحقق ماموريت خويش مبنی بر گسترش ارتباط با صنعت از طريق برگزاری دوره های عالی تخصصی كاربردی، اقدام به پذيرش برای دوره های عالی تخصصی »مديريت پروژه و ساخت«، »تكنولوژی معماری« و » انرژی و معماری« نموده است. اساتيد دوره ها اعضای هيات علمی دانشگاه

های تهران و مدرسين مقطع كارشناسی ارشد دانشگاه تهران هستند.با تشكر از شما كه در گفت و گو با ما شركت كرديد.

گفت و گو: جواد گائيني نيك

دست يابی به سطحی از دانش فنی، مهندسی جوانب تمامی برگيرنده در كه مديريتی و طراحی، ساخت و اجرای پروژه ها در سطح هدفی باشد، كشور عمرانی توسعه كالن است كه قطب علمی فناوری معماری دانشگاه تهران، در سلسله برنامه های طرح تداوم ) ( پيگيری توسعه دانش اجرايی و مهندسی

می نمايد