8852 291220119320gtlythuyetbandan Split 1

  • Upload
    thao

  • View
    220

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

  • 7/24/2019 8852 291220119320gtlythuyetbandan Split 1

    1/10

  • 7/24/2019 8852 291220119320gtlythuyetbandan Split 1

    2/10

    T R N G I H C B C H K H O A H N I

    PHNG H & PHAN QUC PH

    G I O T R N H

    V T L B N D N

    N H X U T B N K H O A H C V K T H U T

    H N i - 2 0 0 1

  • 7/24/2019 8852 291220119320gtlythuyetbandan Split 1

    3/10

    _ 123-31-2-13/9/2001

    K H K T - 2 0 0 1

  • 7/24/2019 8852 291220119320gtlythuyetbandan Split 1

    4/10

    L I

    N I

    U

    Trong hng ng ng o cc vt l i u cht rn, cc cht bn dn ch im mi

    v

    tr rt

    quan

    trng,

    c

    quan

    tm nghin cu lin tc

    trong

    sut su

    by

    chc nm qua.

    Vt l bn dn,

    lnh

    vc khoa hc k thut nghin cu

    nhng tnh cht v

    c

    c h vt l xy ra trong cc cht bn dn,

    t

    c

    nhng thnh tu ht sc to l n. V i nhng thnh tu , cc cht bn dn

    thc

    s

    lm mt

    cuc

    cch mng

    trong

    cng nghip

    i

    n t

    ng nhu

    trong

    nhiu ngnh khoa hc, k thut v cng nghip khc.

    T

    nm 1970,

    Tr

    ng

    i hc Bch

    khoa

    H ni

    m mt ng n h

    o

    to m i , ngnh k

    s

    vt l

    cht

    rn. Trong

    chng

    tr nh

    o

    to k

    s

    vt

    l cht rn, vt l bn dn l mt mn hc quan trng

    c ch ngay

    t u. V mc ch , n m 1976 c h n g ti bin so n tp bi ging

    " V t

    l bn dn" ging dy cho sinh vin chuyn ngnh k s vt l

    cht rn.

    Do yu cu

    i m i ni dung

    c h n g

    tr nh

    o

    to, b

    sung

    thm ti l i u

    phc

    v hc tp, nghin cu, ging dy ca sinh vin i hc, sinh vin

    cao hc. nghin cu

    sinh.

    cn b

    trong

    n g n h

    ng

    nh cc ngnh

    khoa

    hc k thut c lin quan, chng ti bin so n gio trnh "Vt l bn

    dn" ny.

    Gio trnh Vt l bn dn gm c su

    chng. Chng

    th nht

    g i i

    thiu so

    lc v "Cu trc tinh th v cu trc Yne nng lng ca cc cht bn

    dn" .

    C h n g

    th hai

    g i i

    thiu "Nng

    ht dn cn bng".

    Chng

    th ba

    cp

    n Cc hin

    t

    ng

    ng trong cht bn dn",

    kho

    st cc hin

    tno lin quan n chuyn ng ca ht dn

    d

    i tc dng ca in trng,

    t

    tr

    ng,

    gra ien

    nhi t

    , p

    sut...

    Chng

    th

    t

    cp

    n "Nng

    ht dn khng cn b

    ng v bn dn khng

    ng

    nht", giai thiu cc hin

    tng xy ra trong bn dn khng cn b

    ng v cc cu trc bn dn khng

    ng nht. C h n g th n m g i i thiu "Tnh cht quang ca cc cht bn

    dn" .

    C h n g

    th su

    g i i

    thiu tng quan v " V t l i u bn dn",

    s l

    c v

    cng ngh c h to vt l i u bn dn. cc phng php xc nh cc c trng

    v thng s ca vt l i u , cc h bn dn nh: bn dn nguyn t, bn dn

    hp

    cht,

    bn dn hu

    c, bn

    dn v

    nh hnh.

    Gio trnh vt l bn dn ny dnh cho cc k

    s

    vt l, cc nh vt l

    thc

    nghim v cc cn b k thut thuc chuyn ngnh khc

    nh: i

    n t - v i n

    t h n g ,

    v vy

    y chng ti

    phi bo qua s

    cht h

    v mt l thuyt

    3

  • 7/24/2019 8852 291220119320gtlythuyetbandan Split 1

    5/10

    t n h t o n trong k h i t r n h b y , c h c h t r n g n b n cht v t l v

    nhng

    k t

    q u n g

    dng.

    Tuy c cht t kinh ng him trong hn 30 nmging dy v nghin cu

    v t l b n d n , c h n g t i

    chc chn

    r n g c n c r t n h i u nhng sai st

    c h n g t i c h a p h t h i n c trong s c h , r t

    mong

    c c c g i l n g t h v

    v u i l n g g p c h o c h n g t i .

    C c t c g i t h n h thc c m n th c N g u y n H u L m v k s P h V n

    T o n n g g p n h i u c n g s c trong v i c c h b n i n t v h o n t h i n

    b n tho g i o t r n h n y .

    C c t c g i

  • 7/24/2019 8852 291220119320gtlythuyetbandan Split 1

    6/10

    GIO TRNH

    VT

    L BN

    DN

    M C L C

    M

    u 3

    M c lc 5

    Chng 1. Cu trc tinh th v cu trc nng lng ca cc cht bn dan 13

    1.1.

    C u

    trc t inh

    t h 13

    .2. M n g

    o vvng B r i l louin 16

    .3.

    Phng

    tr nh

    Schrodingerv hm

    sng

    i

    n

    t

    trong tinh

    th 21

    .4.

    Phng php

    gn

    ng l in

    kt

    mnh

    29

    .5.

    Chuyn

    ng

    ca i

    n

    t

    trong tinh

    th 36

    1.5,1. i u k i n b i n 36

    1.5.2. S ph

    thuc

    nng l

    ng

    ca i

    n

    tvovec - t s ng

    y v

    nh vng

    n n g n cho

    p h p

    39

    1.5.3. C h u yn n g

    ca

    i n tTTong tinh

    t hd

    i

    t c

    dng

    ca m t i n t rng

    42

    .6.

    C u

    trc v ng

    nng l

    ng

    ca mt s bn dn 48

    1.6.1.

    C u

    t rc vng

    nng l

    ng

    ca

    si l ic

    50

    1.6.2. C u t rc vng nng lng ca germani 55

    .6.3. C u

    t rc v ng

    nng l

    ng

    c c hpcht

    1

    " B

    v

    57

    1.7. C c

    trng thi

    nh

    x 60

    1.7.1.

    C c

    trng thi

    t p

    cht

    60

    1.7.2.

    C c

    trn g th i

    b m t 65

    1.7.3. H i u

    ng l

    ng

    t hoa v

    h nh dng, k ch

    th

    c

    69

    Bi

    tpc h n g 71

    7vChng 2.

    Nng

    ht dn cn bng 73

    2.1. Mt

    trng thi 73

    2 . 1 . 1 .

    M t

    trn g th i trong v n g

    dn 74

    2.1.2.

    M t

    trn g th i trong v n g

    ho a tr 76

    2.1.3.

    M t

    trn g th i t rn

    cc mc

    nh

    x 77

    2.2. H mphn b 78

    2.2.

    . Hm

    p h n

    b

    Fermi-Dirac

    79

    2.2.2.

    H m

    p h n

    b theo cc

    trng thi

    t p

    cht

    80

    2.3. Nng

    i

    n

    tv l

    trng

    t do -Phng

    tr nh

    trung hoa 81

    2.3.1 . N n g

    i

    n

    ttrong

    v n g

    dn 81

    Tr

    ng

    i hc

    Bch khoa

    H Ni 5

  • 7/24/2019 8852 291220119320gtlythuyetbandan Split 1

    7/10

    GIO TRNHVTL BNDN

    2.3.2. Nn g

    l trng t do

    trong

    v n g hoa tr 82

    2.3.3. Gi tr ca tc h p h n Fe rm i - B n dn k h n g suy b in

    v bn dn suy b i n 83

    2 3 4

    P h n g

    t r nh

    trung

    hoa 86

    2.4. B n d n ri n g 87

    2 . 4 . 1 . T r n g h p ma = m

    p c

    j 87

    2.4.2.

    Tr

    ng hp mj i m

    pd

    88

    2.5. Bn dn cha mt l o i tp

    cht

    90

    2.5 .1 . Vng nh i t thp. vng n g c ng " ht d n 90

    2.5.2.

    V ng nh i t

    lon ha tp

    cht,

    v n g

    d n n go i la i 92

    2.5.3. Vng nhi t cao. vng d n ri ng 94

    2.6. Bn dn cha hai l o i tp

    cht

    96

    2.6.1. Bn dn b ton phn 97

    2.6.2. Bn dn b mt phn 98

    2.7. Bn n suy b in l o i

    2 .7 .1 . i u k i n dn n bn dn suy b i n l o i

    2 7 2 N n g ht dn v mc Fermi trong bn dn suy b i n

    103

    Bi tp

    c h n g 2 105

    Chng 3. Cc

    hin

    t

    ng

    ng trong bn dn 108

    3 . 1 . Thuyt in t k i m l o i 108

    3.2.

    Phng

    tr nh

    ng Boltzmann 111

    3.3. Tn x ht d n 114

    3 .3 .1 .

    T i t

    din tn x hiu

    dng

    114

    3.3.2.

    Tn x trn ion tp

    cht

    118

    3.3.3.

    Tn x

    i

    n t t rn nguyn t tp

    cht trung

    h a 120

    3.3.4. Tn x trn dao

    ng mng t inh th 121

    3.4. dn in 122

    3 .4 .1 . B i u

    thc

    m t

    dng

    i

    n 122

    3.4.2.

    G i i

    p h n g

    t r nh

    n g Boltzmann khi ch c

    i

    n

    t rng tc dng vo t inh th 123

    3.4.3. H s nhi t n g

    K n

    125

    3.4.4. dn i n ca bn dn suy b i n 126

    3 4 5

    dn

    i

    n ca bn dn khng suy b i n 127

    3 4 6 dn i n ca b n d n v i cu tr c v n g n ng lng

    c M cc

    t i u ,

    M el p n g n n g 129

    6

    Tr

    ng

    i hoe Bch khoa H Ni

  • 7/24/2019 8852 291220119320gtlythuyetbandan Split 1

    8/10

    GIO TRNH VT L BNDAN

    3 .5 . d n n h i t 1 3 4

    3 . 5 . 1 . G i i p h n g t r n h

    ng

    Boltzmann 134

    3.5.2.

    B i u

    thc

    m t

    d n g

    n n g

    l

    ng

    135

    3.5.3. B i u

    thc

    c a d n n h i t 1 3 7

    3.5.4.

    d n n h i t c a b n d n s u y b i n 1 3 8

    3 5 5 d n n h i t c a b n d n k h n g s u y b i n 1 3 9

    3 . 6 . C c h i u n g n h i t

    i

    n 141

    3 . 6 . 1 . H i u n g Seebeck 142

    3.6.2. H i u n g Thomson 148

    3.6.3. H i u n g Peltier 150

    3.6.4.

    H s

    phm cht

    c a v t

    l i u

    n h i t

    i

    n 1 5 2

    3.7. H i u n g H a n ' .' '. ' 153

    3 . 7 . 1 . N g h i n c u h i u n g H a l l b

    ng thc ng h i m 154

    3.7.2. G i i p h n g t r n h

    ng

    Boltzmann trong t r n g h p c

    i n v t t r n g t c dng 156

    3.7.3. H i u n g H a n trong b n d n s u y b i n 1 5 9

    3 7 4 H i u n g H a l l trong b n d n k h n g s uy b i n 1 6 2

    3 7 5 B n d n c t n h d n h n h p i n t v l trng 163

    3 .8 . H i u n g t

    i

    n t r 167

    3 . 9 . C c h i u n g t n h i t in 169

    3 . 9 . 1 . H i u n g Nerns 169

    3.9.2.

    H i u n g Ettingshausen 171

    3.9.3. H i u n g R i g h i - Leduc 172

    3 . 1 0 . C c h i n

    tng ng

    trong b n d n v i c u t r c v n g n n g

    lng

    c M c c

    t i u .

    H i u n g i n t r te n x 174

    3.10.1 .

    C c

    h i u n g ganvanic t k h i k h i lng h i u dng l

    t e n x 1 74

    3.10.2.

    L thuyt n h i 177

    3.10.3. H i u n g p

    i

    n t r 180

    3.10.4.

    C c h v t l d n t i h i u n g p i n t r 184

    3.10.5. H i u n g p

    i

    n t r trong Si v Ge 188

    3 . 1 1 . C c h i u n g trong i n t r n g m nh 190

    3.11.1. i n t n n g v t h i gian h i

    phc

    n n g lng 190

    3.11.2. H i n

    t

    ng l o n h a d o v a

    ch m

    (Impact

    ionization)

    194

    3.11.3. H i u n g

    ener 2 0 6

    3.11.4. H i u n g G u n n 2 0 9

    B i t p c h n g 3 2 1 5

    T r n g i hc B c h khoa H Ni 7

  • 7/24/2019 8852 291220119320gtlythuyetbandan Split 1

    9/10

    . GIO TRNHVT

    L

    B NDAN

    Chng 4.Nng ht dn khng cn bng v bn dn khng ng nht 219

    4 . . Q u t r n h

    phun

    h t d n 2 1 9

    4 . 2 . Q u t r n h t i h p h t d n 2 2 3

    4 . 2 . 1 . T i h p v n g - v n g , t i h p c b n , h ay l t i h p trc t i p 224

    4 2 2

    T i h p q u a t m , t i h p g i n t i p 2 2 5

    4 . 3 . Q u t r n h khuch t n h t d n , h thc Einstein 2 3 0

    4 . 4 . P h n g t r n h l i n t c 2 3 4

    4 . 4 . 1 . Q u t r n h k c h t h c h . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . 2 3 4

    4.4.2. Q u t r n h s u y g i m n

    ng h t d n d

    theo

    t h i gian 2 3 6

    4.4.3.

    Q u t r n h

    phun

    t m t p h a 2 3 7

    4.4.4. Thc n g h i m c a Haynes-Shockley 2 4 0

    4 . 5 . T i h p b m t 241

    4 . 5 . 1 . P h n g t r n h l i n t c trong t r n g h p t i h p b m t 242

    4.5.2.

    G i i p h n g t r n h l i n t c trong t i h p b m t 2 4 4

    4.5.3. K h o s t s p h n b n

    ng h t d n d

    theo

    t c

    t i h p b m t S ( 0 ) v S ( d ) . 2 4 6

    4 . 6 . H i u n g

    Dember

    2 4 7

    4 . 7 . C c h i u n g t i p x c 2 5 3

    4 . 7 . 1 . S u n cong v n g n n g l n g c a cht b n d n trong

    i n

    t r n g 2 5 3

    4.7.2. C n g t h o t i n t 2 5 6

    4.7.3. H i u

    t h t i p x c 2 6 0

    4 7 4 T i p x c k i m l o i - b n d n 2 6 2

    4.7.5. T n h ch

    nh l u c a t i p x c k i m l o i - b n d n 2 6 5

    4 . 8 . B n d n k h n g n g nht,

    chuyn

    t i p p n 2 7 1

    4 . 8 . 1 . L p chuyn t i p p n n g cht 2 7 2

    4.8.2.

    S p h n b

    i

    n t c h

    trong chuyn

    t i p p n

    t b i n 2 7 3

    4 8 3

    i n t r n g trong l p chuyn t i p p n 2 7 4

    4 8 4

    S v n g n n g l n g

    trong

    chuyn t i p p n 2 7 5

    4 8 5 P h n b n

    ng h t d n trong l p chuyn t i p p n 2 7 7

    4 8 6

    T n h

    ch

    nh

    l u c a chuyn t i p p n 2 7 8

    4 8 7

    B d y l p chuyn t i p p n 2 8 2

    4 8 8 C h u y n t i p d cht 2 8 3

    4 . 9 .

    H i u

    n g

    quang

    i n 2 8 5

    4 . 9 . 1 .

    H i n

    t

    n g

    quang

    i

    n 2 8 5

    4.9.2. C c c t r n g c a h i u n g quang i n 2 8 7

    4 . 1 0 . C u t r c k i m l o i - i n m i - b n d n 2 8 9

    4 . 1 1 . C c c u t r c v i h i u n g l n g t k c h t h c 29 7

    8

    T r n g i h oe B ch

    khoa

    H Ni

  • 7/24/2019 8852 291220119320gtlythuyetbandan Split 1

    10/10

    GIO TRNH

    VT

    L BN

    DN

    4. 11 .1 . C u tr c M O S 297

    4.11.2.

    Cu t rc chuyn t i p d

    cht

    298

    4.11.3. Cu trc chuyn t i p d cht k p 299

    4.11.4.

    Siu mng v i cu tr c ch uyn t i p d cht 299

    Bi tp

    ch ng 4 301

    Chng 5. Tnh

    cht quang ca cc cht bn dn 304

    5 . 1 .

    Cc

    c

    t rng quang 304

    5.2.

    Tng quan v cc

    c

    c h hp th n h s ng 311

    5.3. Hp th

    c

    bn 314

    5.3.1. H s hp th i v i chuy n mc i n t gia cc vng

    cho p h p 314

    5.3.2. Dng ph ti ln cn b hp th

    c

    bn trong

    t r

    ng

    hp chuy n mc thng 319

    5.3.3. Dng ph ti ln cn b hp th

    c

    bn

    trong t r

    ng

    hp chuy n mc x i n 321

    5.3 4. S

    dch

    c huyn b hp th

    c

    b n 324

    5.4. H p th ex iton 326

    5.5. Hp th tp

    cht

    333

    5.6. Hp th do h t d n t do 338

    5.7. Hp th do phonon 343

    5.8.

    Ph n g ph p vi sai ngh in

    cu tnh cht quang 348

    5.8.1 . Ph n g p h p i n - v i sai 349

    5.8.2. P h n g p h p nh i t- vi sai 350

    5.8.3.

    Phng php p-v i s a i

    ( b i n d ng -v i sai) 350

    5.8.4. P h n g p h p

    quang vi

    sai 351

    5.8.5.

    P h ng p h p catot-vi sai 351

    5.8.6. P h n g p h p t - v i sai 351

    5.9. Bc x t i h p 352

    5.10. Bc x t pht v bc x cng bc 359

    5.11. H i u ng quang dn 363

    5.12.

    H i n

    tng hp th cng hng cyc lot ron 373

    Bi tp ch ng 5 383

    Chng 6.Vt liu bn dn 385

    6.1. Phn loi vt liu bn dn 385

    6.1.1 . Phn l o i

    theo

    thnh phn ha hc ca vt l i u bn dn

    ...385

    Trng

    i hc Bch khoa H Ni

    9