Upload
thao
View
220
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
7/24/2019 8852 291220119320gtlythuyetbandan Split 1
1/10
7/24/2019 8852 291220119320gtlythuyetbandan Split 1
2/10
T R N G I H C B C H K H O A H N I
PHNG H & PHAN QUC PH
G I O T R N H
V T L B N D N
N H X U T B N K H O A H C V K T H U T
H N i - 2 0 0 1
7/24/2019 8852 291220119320gtlythuyetbandan Split 1
3/10
_ 123-31-2-13/9/2001
K H K T - 2 0 0 1
7/24/2019 8852 291220119320gtlythuyetbandan Split 1
4/10
L I
N I
U
Trong hng ng ng o cc vt l i u cht rn, cc cht bn dn ch im mi
v
tr rt
quan
trng,
c
quan
tm nghin cu lin tc
trong
sut su
by
chc nm qua.
Vt l bn dn,
lnh
vc khoa hc k thut nghin cu
nhng tnh cht v
c
c h vt l xy ra trong cc cht bn dn,
t
c
nhng thnh tu ht sc to l n. V i nhng thnh tu , cc cht bn dn
thc
s
lm mt
cuc
cch mng
trong
cng nghip
i
n t
ng nhu
trong
nhiu ngnh khoa hc, k thut v cng nghip khc.
T
nm 1970,
Tr
ng
i hc Bch
khoa
H ni
m mt ng n h
o
to m i , ngnh k
s
vt l
cht
rn. Trong
chng
tr nh
o
to k
s
vt
l cht rn, vt l bn dn l mt mn hc quan trng
c ch ngay
t u. V mc ch , n m 1976 c h n g ti bin so n tp bi ging
" V t
l bn dn" ging dy cho sinh vin chuyn ngnh k s vt l
cht rn.
Do yu cu
i m i ni dung
c h n g
tr nh
o
to, b
sung
thm ti l i u
phc
v hc tp, nghin cu, ging dy ca sinh vin i hc, sinh vin
cao hc. nghin cu
sinh.
cn b
trong
n g n h
ng
nh cc ngnh
khoa
hc k thut c lin quan, chng ti bin so n gio trnh "Vt l bn
dn" ny.
Gio trnh Vt l bn dn gm c su
chng. Chng
th nht
g i i
thiu so
lc v "Cu trc tinh th v cu trc Yne nng lng ca cc cht bn
dn" .
C h n g
th hai
g i i
thiu "Nng
ht dn cn bng".
Chng
th ba
cp
n Cc hin
t
ng
ng trong cht bn dn",
kho
st cc hin
tno lin quan n chuyn ng ca ht dn
d
i tc dng ca in trng,
t
tr
ng,
gra ien
nhi t
, p
sut...
Chng
th
t
cp
n "Nng
ht dn khng cn b
ng v bn dn khng
ng
nht", giai thiu cc hin
tng xy ra trong bn dn khng cn b
ng v cc cu trc bn dn khng
ng nht. C h n g th n m g i i thiu "Tnh cht quang ca cc cht bn
dn" .
C h n g
th su
g i i
thiu tng quan v " V t l i u bn dn",
s l
c v
cng ngh c h to vt l i u bn dn. cc phng php xc nh cc c trng
v thng s ca vt l i u , cc h bn dn nh: bn dn nguyn t, bn dn
hp
cht,
bn dn hu
c, bn
dn v
nh hnh.
Gio trnh vt l bn dn ny dnh cho cc k
s
vt l, cc nh vt l
thc
nghim v cc cn b k thut thuc chuyn ngnh khc
nh: i
n t - v i n
t h n g ,
v vy
y chng ti
phi bo qua s
cht h
v mt l thuyt
3
7/24/2019 8852 291220119320gtlythuyetbandan Split 1
5/10
t n h t o n trong k h i t r n h b y , c h c h t r n g n b n cht v t l v
nhng
k t
q u n g
dng.
Tuy c cht t kinh ng him trong hn 30 nmging dy v nghin cu
v t l b n d n , c h n g t i
chc chn
r n g c n c r t n h i u nhng sai st
c h n g t i c h a p h t h i n c trong s c h , r t
mong
c c c g i l n g t h v
v u i l n g g p c h o c h n g t i .
C c t c g i t h n h thc c m n th c N g u y n H u L m v k s P h V n
T o n n g g p n h i u c n g s c trong v i c c h b n i n t v h o n t h i n
b n tho g i o t r n h n y .
C c t c g i
7/24/2019 8852 291220119320gtlythuyetbandan Split 1
6/10
GIO TRNH
VT
L BN
DN
M C L C
M
u 3
M c lc 5
Chng 1. Cu trc tinh th v cu trc nng lng ca cc cht bn dan 13
1.1.
C u
trc t inh
t h 13
.2. M n g
o vvng B r i l louin 16
.3.
Phng
tr nh
Schrodingerv hm
sng
i
n
t
trong tinh
th 21
.4.
Phng php
gn
ng l in
kt
mnh
29
.5.
Chuyn
ng
ca i
n
t
trong tinh
th 36
1.5,1. i u k i n b i n 36
1.5.2. S ph
thuc
nng l
ng
ca i
n
tvovec - t s ng
y v
nh vng
n n g n cho
p h p
39
1.5.3. C h u yn n g
ca
i n tTTong tinh
t hd
i
t c
dng
ca m t i n t rng
42
.6.
C u
trc v ng
nng l
ng
ca mt s bn dn 48
1.6.1.
C u
t rc vng
nng l
ng
ca
si l ic
50
1.6.2. C u t rc vng nng lng ca germani 55
.6.3. C u
t rc v ng
nng l
ng
c c hpcht
1
" B
v
57
1.7. C c
trng thi
nh
x 60
1.7.1.
C c
trng thi
t p
cht
60
1.7.2.
C c
trn g th i
b m t 65
1.7.3. H i u
ng l
ng
t hoa v
h nh dng, k ch
th
c
69
Bi
tpc h n g 71
7vChng 2.
Nng
ht dn cn bng 73
2.1. Mt
trng thi 73
2 . 1 . 1 .
M t
trn g th i trong v n g
dn 74
2.1.2.
M t
trn g th i trong v n g
ho a tr 76
2.1.3.
M t
trn g th i t rn
cc mc
nh
x 77
2.2. H mphn b 78
2.2.
. Hm
p h n
b
Fermi-Dirac
79
2.2.2.
H m
p h n
b theo cc
trng thi
t p
cht
80
2.3. Nng
i
n
tv l
trng
t do -Phng
tr nh
trung hoa 81
2.3.1 . N n g
i
n
ttrong
v n g
dn 81
Tr
ng
i hc
Bch khoa
H Ni 5
7/24/2019 8852 291220119320gtlythuyetbandan Split 1
7/10
GIO TRNHVTL BNDN
2.3.2. Nn g
l trng t do
trong
v n g hoa tr 82
2.3.3. Gi tr ca tc h p h n Fe rm i - B n dn k h n g suy b in
v bn dn suy b i n 83
2 3 4
P h n g
t r nh
trung
hoa 86
2.4. B n d n ri n g 87
2 . 4 . 1 . T r n g h p ma = m
p c
j 87
2.4.2.
Tr
ng hp mj i m
pd
88
2.5. Bn dn cha mt l o i tp
cht
90
2.5 .1 . Vng nh i t thp. vng n g c ng " ht d n 90
2.5.2.
V ng nh i t
lon ha tp
cht,
v n g
d n n go i la i 92
2.5.3. Vng nhi t cao. vng d n ri ng 94
2.6. Bn dn cha hai l o i tp
cht
96
2.6.1. Bn dn b ton phn 97
2.6.2. Bn dn b mt phn 98
2.7. Bn n suy b in l o i
2 .7 .1 . i u k i n dn n bn dn suy b i n l o i
2 7 2 N n g ht dn v mc Fermi trong bn dn suy b i n
103
Bi tp
c h n g 2 105
Chng 3. Cc
hin
t
ng
ng trong bn dn 108
3 . 1 . Thuyt in t k i m l o i 108
3.2.
Phng
tr nh
ng Boltzmann 111
3.3. Tn x ht d n 114
3 .3 .1 .
T i t
din tn x hiu
dng
114
3.3.2.
Tn x trn ion tp
cht
118
3.3.3.
Tn x
i
n t t rn nguyn t tp
cht trung
h a 120
3.3.4. Tn x trn dao
ng mng t inh th 121
3.4. dn in 122
3 .4 .1 . B i u
thc
m t
dng
i
n 122
3.4.2.
G i i
p h n g
t r nh
n g Boltzmann khi ch c
i
n
t rng tc dng vo t inh th 123
3.4.3. H s nhi t n g
K n
125
3.4.4. dn i n ca bn dn suy b i n 126
3 4 5
dn
i
n ca bn dn khng suy b i n 127
3 4 6 dn i n ca b n d n v i cu tr c v n g n ng lng
c M cc
t i u ,
M el p n g n n g 129
6
Tr
ng
i hoe Bch khoa H Ni
7/24/2019 8852 291220119320gtlythuyetbandan Split 1
8/10
GIO TRNH VT L BNDAN
3 .5 . d n n h i t 1 3 4
3 . 5 . 1 . G i i p h n g t r n h
ng
Boltzmann 134
3.5.2.
B i u
thc
m t
d n g
n n g
l
ng
135
3.5.3. B i u
thc
c a d n n h i t 1 3 7
3.5.4.
d n n h i t c a b n d n s u y b i n 1 3 8
3 5 5 d n n h i t c a b n d n k h n g s u y b i n 1 3 9
3 . 6 . C c h i u n g n h i t
i
n 141
3 . 6 . 1 . H i u n g Seebeck 142
3.6.2. H i u n g Thomson 148
3.6.3. H i u n g Peltier 150
3.6.4.
H s
phm cht
c a v t
l i u
n h i t
i
n 1 5 2
3.7. H i u n g H a n ' .' '. ' 153
3 . 7 . 1 . N g h i n c u h i u n g H a l l b
ng thc ng h i m 154
3.7.2. G i i p h n g t r n h
ng
Boltzmann trong t r n g h p c
i n v t t r n g t c dng 156
3.7.3. H i u n g H a n trong b n d n s u y b i n 1 5 9
3 7 4 H i u n g H a l l trong b n d n k h n g s uy b i n 1 6 2
3 7 5 B n d n c t n h d n h n h p i n t v l trng 163
3 .8 . H i u n g t
i
n t r 167
3 . 9 . C c h i u n g t n h i t in 169
3 . 9 . 1 . H i u n g Nerns 169
3.9.2.
H i u n g Ettingshausen 171
3.9.3. H i u n g R i g h i - Leduc 172
3 . 1 0 . C c h i n
tng ng
trong b n d n v i c u t r c v n g n n g
lng
c M c c
t i u .
H i u n g i n t r te n x 174
3.10.1 .
C c
h i u n g ganvanic t k h i k h i lng h i u dng l
t e n x 1 74
3.10.2.
L thuyt n h i 177
3.10.3. H i u n g p
i
n t r 180
3.10.4.
C c h v t l d n t i h i u n g p i n t r 184
3.10.5. H i u n g p
i
n t r trong Si v Ge 188
3 . 1 1 . C c h i u n g trong i n t r n g m nh 190
3.11.1. i n t n n g v t h i gian h i
phc
n n g lng 190
3.11.2. H i n
t
ng l o n h a d o v a
ch m
(Impact
ionization)
194
3.11.3. H i u n g
ener 2 0 6
3.11.4. H i u n g G u n n 2 0 9
B i t p c h n g 3 2 1 5
T r n g i hc B c h khoa H Ni 7
7/24/2019 8852 291220119320gtlythuyetbandan Split 1
9/10
. GIO TRNHVT
L
B NDAN
Chng 4.Nng ht dn khng cn bng v bn dn khng ng nht 219
4 . . Q u t r n h
phun
h t d n 2 1 9
4 . 2 . Q u t r n h t i h p h t d n 2 2 3
4 . 2 . 1 . T i h p v n g - v n g , t i h p c b n , h ay l t i h p trc t i p 224
4 2 2
T i h p q u a t m , t i h p g i n t i p 2 2 5
4 . 3 . Q u t r n h khuch t n h t d n , h thc Einstein 2 3 0
4 . 4 . P h n g t r n h l i n t c 2 3 4
4 . 4 . 1 . Q u t r n h k c h t h c h . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . 2 3 4
4.4.2. Q u t r n h s u y g i m n
ng h t d n d
theo
t h i gian 2 3 6
4.4.3.
Q u t r n h
phun
t m t p h a 2 3 7
4.4.4. Thc n g h i m c a Haynes-Shockley 2 4 0
4 . 5 . T i h p b m t 241
4 . 5 . 1 . P h n g t r n h l i n t c trong t r n g h p t i h p b m t 242
4.5.2.
G i i p h n g t r n h l i n t c trong t i h p b m t 2 4 4
4.5.3. K h o s t s p h n b n
ng h t d n d
theo
t c
t i h p b m t S ( 0 ) v S ( d ) . 2 4 6
4 . 6 . H i u n g
Dember
2 4 7
4 . 7 . C c h i u n g t i p x c 2 5 3
4 . 7 . 1 . S u n cong v n g n n g l n g c a cht b n d n trong
i n
t r n g 2 5 3
4.7.2. C n g t h o t i n t 2 5 6
4.7.3. H i u
t h t i p x c 2 6 0
4 7 4 T i p x c k i m l o i - b n d n 2 6 2
4.7.5. T n h ch
nh l u c a t i p x c k i m l o i - b n d n 2 6 5
4 . 8 . B n d n k h n g n g nht,
chuyn
t i p p n 2 7 1
4 . 8 . 1 . L p chuyn t i p p n n g cht 2 7 2
4.8.2.
S p h n b
i
n t c h
trong chuyn
t i p p n
t b i n 2 7 3
4 8 3
i n t r n g trong l p chuyn t i p p n 2 7 4
4 8 4
S v n g n n g l n g
trong
chuyn t i p p n 2 7 5
4 8 5 P h n b n
ng h t d n trong l p chuyn t i p p n 2 7 7
4 8 6
T n h
ch
nh
l u c a chuyn t i p p n 2 7 8
4 8 7
B d y l p chuyn t i p p n 2 8 2
4 8 8 C h u y n t i p d cht 2 8 3
4 . 9 .
H i u
n g
quang
i n 2 8 5
4 . 9 . 1 .
H i n
t
n g
quang
i
n 2 8 5
4.9.2. C c c t r n g c a h i u n g quang i n 2 8 7
4 . 1 0 . C u t r c k i m l o i - i n m i - b n d n 2 8 9
4 . 1 1 . C c c u t r c v i h i u n g l n g t k c h t h c 29 7
8
T r n g i h oe B ch
khoa
H Ni
7/24/2019 8852 291220119320gtlythuyetbandan Split 1
10/10
GIO TRNH
VT
L BN
DN
4. 11 .1 . C u tr c M O S 297
4.11.2.
Cu t rc chuyn t i p d
cht
298
4.11.3. Cu trc chuyn t i p d cht k p 299
4.11.4.
Siu mng v i cu tr c ch uyn t i p d cht 299
Bi tp
ch ng 4 301
Chng 5. Tnh
cht quang ca cc cht bn dn 304
5 . 1 .
Cc
c
t rng quang 304
5.2.
Tng quan v cc
c
c h hp th n h s ng 311
5.3. Hp th
c
bn 314
5.3.1. H s hp th i v i chuy n mc i n t gia cc vng
cho p h p 314
5.3.2. Dng ph ti ln cn b hp th
c
bn trong
t r
ng
hp chuy n mc thng 319
5.3.3. Dng ph ti ln cn b hp th
c
bn
trong t r
ng
hp chuy n mc x i n 321
5.3 4. S
dch
c huyn b hp th
c
b n 324
5.4. H p th ex iton 326
5.5. Hp th tp
cht
333
5.6. Hp th do h t d n t do 338
5.7. Hp th do phonon 343
5.8.
Ph n g ph p vi sai ngh in
cu tnh cht quang 348
5.8.1 . Ph n g p h p i n - v i sai 349
5.8.2. P h n g p h p nh i t- vi sai 350
5.8.3.
Phng php p-v i s a i
( b i n d ng -v i sai) 350
5.8.4. P h n g p h p
quang vi
sai 351
5.8.5.
P h ng p h p catot-vi sai 351
5.8.6. P h n g p h p t - v i sai 351
5.9. Bc x t i h p 352
5.10. Bc x t pht v bc x cng bc 359
5.11. H i u ng quang dn 363
5.12.
H i n
tng hp th cng hng cyc lot ron 373
Bi tp ch ng 5 383
Chng 6.Vt liu bn dn 385
6.1. Phn loi vt liu bn dn 385
6.1.1 . Phn l o i
theo
thnh phn ha hc ca vt l i u bn dn
...385
Trng
i hc Bch khoa H Ni
9