701 DE GONTEMPTUMUNDI.— LJB.I. 732

turus mamaciludineanimaemeae.Sicutqaidigilum ,

ingeritgutiuri suo, scrulabor scrutinio conscien-liam meam el non desislam, donecevomamillamamaram stipcr ahsinlhiumet fel, quaslaiet inlrin-

secus, meorumsaniem peccatorum';ut sic evo-iirita foris et ejecla putredine, cujusfetor abomi-

Anabilis te relinquerefeceraimentismeasnospititni'»

cum inaestimabilifiagrantia unguentorumtuorum

clemenlerin illud regredi el rinbabitare digneris,

juxta sanctum et ineffabile tuum promissum; qui

esJienedictusin sasculasasculorum.Amen.

DE CONTEMPTU MUNDI

SIVE

DE MISERTA CONDITIONIS HUMANiE

LIBRI TRES.

(EJit. Opp. InnocentiiIII, Coloniae1575,in-folio,p. 421.)

LIBERPRIMUS.

PROLOGUS.DominoPatii chaiissimoP. DeigratiaPorluensi

episcopo,Lotharius indignus diaconus, gratiam in

prsesenli,et gloriamin futuro.

Modicumoiii, qttodinler-tnuliasangustlasnuperea, quamnosti, occasionecaptavi,non ex toto mi-

hi praeleriitoiiosum.Sed ad depiimendamsuper-biam (quaecaput esl omniumviliorum) (Eccli.x)vilitatem huraansecondilionisuteunque descripsi.Titulum autem prassenlisopusculi vestro nomini

dedicavi, roganset postulans,ul si quid in eove-

stra discretiodignum invenerit, divinasgraliaelo-

lum ascribal. Si vero patemilas vestra suggesse-

ril, dignitatemhumanaenaturae, Christo faveiite,describam(28):qualenusita perhocliumilieturela-

tus, ut per illud humilis exalietur [al. Gratulelur].CAPUTPRIMUM.

Demiserabilihumanmconditionisingressu.c Quare de vulvamalris egressussum,ut vide-

Temlaborcmet dolorem,et consumerenturin con-

fusionediesmei?(Jer. xx.) i Si talia de se locutus

est ille, quem Domiiiussaiiclificavitin ulero (Jer.

i), qualia loquir ego de me, quemmater mea ge-nuil inpeccatis?Heume, dixeiim, matermea,quidmegenuisti,filiumamaritudinisel doloris?«Quarenon in vulva matris mortuus sum? egressus e\

(28)Liber dedignitate iiatursehumanaenonduin

B uterononslatimperii?Curexceptusgenibus, lacla-tus uberibus(Job m), natus in combustionem[al.confusionemjet ciliumignis? (Jsa. ix.) i — «Uti-

nam interfectusfuisscm in utero, ufr fuisset mihi

mater mea sepulcrum, et vulva ejus conceplusasternus(Jer. xx). i — « Fuissem enim quasi non

essem,de ulero translatusad tumulum (Job x). >— « Quis ergo detoculismeis fontemlacrymarum

(Jer. ix), i ut fleammiseralrilemconditionishuma-

nasconversalionisprogressum,damnabilemhuma-

naedissolutionisegrcssttm?Consideraviergo cum

lacrymisdequofactussithomo : quidfaciat homo,

quid facturus [al. futurus].sit homo. Sane fofma-

tus de teria, conceplusin culpa, natus -adposnam,

agil pravaqusenon licent, turpia quasnon decenl,C vana qu:enon expediunl,fiel cibusignis, escaver-

inis,massapulredinis.Exponamid planius,edisse-

ram plenius.Formalus esl lioinode pulvere,de lu-

lo, de cinere : quodque vilius est, de spurcissimo

spermate: conceplusin pruritu carnis, in fervoie

libidinis, in felore luxurias: quodquedeterius est,inlabe peccali; natus ad laborem, dolorem, liino-

rem : quodque miserius esl, ad niortem. Agitpra-

va, quibus offenditDeuin, offenditproximuni, of-

fendil seipsum; agit turpia, quibtispolluit faniam,

polltiit conscientiam,polluit personam; agil vana,

invenlus.

705 INNOCENTilIII PAP/E

quibusnegligitscria, negligilulilia, negligilnecessaria. Fiei cibtts ignis, qui setnper ardet, et urit

inexstinguibilis: escavermis, qui semperrodit, etcomeditiiiimorlalis: massapulrcuinis,quaesemperfetet, et sordet horribilis.

CAPUTII.De vilitalemalerimipsiushominis.

Fonnavil igitttrDominusDeus hominemde limoterras, quascaeleiiselcmentis esl vilior, ut paietGen. II. Planetas et stcllasfecil ex igne, fialusetvenlosfecitex aere, pisceset volucresfecitex aqua,homincset jumenlafecit de terra. Consideransigi-tur aquatica, bomo se vileminvcniel; consideransaerea, se vilioremagnoscet; considerans ignca, sevilissimumreputabit, necvalebit se parificarecce-

lestibus,nec audebilse prasferrelerrenis, quia pa-rem sejumentis inveniet, et similemrecognoscet.<Unusest enimhoininumetjumentoruminterilus,et asquautriusquecondilio,el nihilhabetliomoju-menloampLus. Deterra ortasunt, el in lerrampa-riler reverteniur(Eccle.m). i Verba sunt isla noncujuslibet bominis, sed sapieniissimi Salomonis.Quidest igitur homo, nisi lutum et cinis? Hincenimhomodicitad Deum: «Memenlo,quasso,quodsicut liitumfeceris me, et in pulveremme reduces

(Job x). i Hineet Deusinquil ad hominem: <Pul-vis es, et in pulverem revcrteris (Gen.m). i —<Comparatus sum, ait Job, lulo, ct assimilatussum favillaset cineri (Job xxx). >Liitumefliciturex aqua et pulvere, utroque manente. Cinisaulemfit ex ligno et igne, utroquedeficiente.Expressummysterittm,sed alias melius exprimendum, quidergo lulum superbis?de quo puhis exlolleris?un-de cinis gloriaris?

CAPUTIII.Divisioconceplioiiis.

An illud forsan respondehis,quod Adam ipsefuit de limo terras formalus,tu autem ex humanosemineprocrealus?At ille fuit formatus de terra,sedvirgine;tu veroprocrealusde semine, sed im-mundo. <Quisenim polest faceremundunide im-mundo conceplumseminc?> (Job xiv.) Quis estliomo,ut imniaculalussit, et juslus appai-eatnatusde muliere?« Ecceenimin iniquitalibusconceptussum, et in peccatisconccpitme mater mea (Psal.L). I Nonin ttnalantuminiquitale,non in uno tan-tum delicto,sed in tnultisiniqnilalihus,el in mullisdelictis.In deliclis\ideliceieliniquitalibuspropriis;in delictiset iniquitalibusalienis.

CAPUTIV.Deconceplioneinfanlis.

Est enimduplexconceptio: una seminum,et al-tera naturarum.Prima fit in commissis,secundafilin contractis; parentes enim commiltunlin prima,proles contrahunt in secunda. Quis enim nesciatconcuhitumeliam conjugalem nunquam omninocommittisine prurilu carnis, sine fervoi'eluxttrhe,sinefostorelibidinis?Undesenrinaconceptafcedan-

tur, maculanturct viliaiilur, ex quibus anima tau_

A oem iniusa coiuranit lanempeccati,mactitameui-

pas,sordeminiqtiilalis.Sieutexvaseeorruptoliquorinfususcorrumpilur,etpollntumconlingens,exip-so conlactu polluitur.Habel enim anitnatres na-luralespoteutias,sivetres naturalesvires.Raiiona-

lem, ul discernatinler bonum et malum; irascibi-

lem, ut respuatmalum; eoncupiscibilem,ut appc-tal bonum.Islasires vires tribusoppositisviliisori-

ginaliter corrumpunlur. Yisrationalisperignoran-liam, ut non discernalinler bonumel malum; visirascilrilisper iracundiam, ui lespual bonum; vis

concupiscibilisper conoupiscentiam,ut appetatma-Ium.Prima gignitdelictum,ultimaparit peccalum,mediadelictumgeneralel peccatum.Est enim de-lictum non facerefaciendum; peccatum,agerenou

R agendum.Hasctriavitia conlrahunturex carne coi-

rupta,pcr tres naturales illecehras.ln camali quip-pe commercio,ralionis sopilurinluitus, ut ignoran-iia seminetur : lihidinis irritalur prurilus, ut iia-cundiapropagelur : voluptalissatialur affectus,ut

concttpiscenliaconlrahalur. Hic est lyranuus car-

nis, lex memhrorum,fomespeccati, lauguornalu-

ras, pabulummoriis, sine quo nemonascitur, sine-

quo nullus morilur : qui si quando transit realu,seraper tamenremanet actu. « Si enim dixerimus

quiapeccatumnon hahcmus,nosipsosseducimusvet veritas in nobis noiresl (I Joan. i). » 0 gravisnecessitaset infelixconditio.Anlequampeccemus,peccaloconstringimnr: et antequamdelinquamus,.

_ delictotenemur.<Per hominemunumpeccatuminhunc mundtiminlravil, et per peccatumin omnes-hominesinors pertransit(Jiom.v). i Annon <pa -

tres uvam comcderintacerbam, et dentesfiliorum

obstupescunt?i (Jer. xxxi; Ezech.x\m.)CAPUTV.

Quuliciboconceptusnulriaturin ulero.Sed attcndequociboconceptusnutrialur inutero.

Profecto sanguine menstruo, qui cessalex femina

post conceplura,ut ex eo concepliis.nutrialur iitfemina. Quifertur esse tam deteslabilisel immun-

dtts, ut ex ejus conlactu fruges non germinent,arescantarhusta,morianturherbas,amitlanlarbores

foslus,et si canes inde comederintin rabiem effe-ranlur. Conceplifetus vilium seminiscontrahunt,

j) ita ut leprosiet elephanliciex hac corruptionena -

scantur. Unde seeiindum legemMosaicam,mulier

qusemenslruumpatitur, reputatur immunda( Lev.

x); et si quis ad menstruatamaccesserit, jubeturinterlici(Lev. xn ). Ac propter immunditiammeii-slruorum praseipitttr,ut muliersi masculumpare-ret quadraginta, si vero feminam,oclogintadiebusa templicessarelingressu.

CAPUT VI.Dcimbccillilaleinfantis.

Quaie ergo data esl nrisero lux, et vita iis quisunl iu amaritudineaniinse? ( Job m.) Felicesilli

qui moriniilur aiUequamorianlur. Prlus morlcm

senlientes,quamvitam scientes.Quidamenimtamdeformcsel prodigiosinascunlur,ut non homines,

705 DE CONTEMPTUMUNDI.- L!S. I. 706

sed abominationespotius videanlur, quibus fortemelius fuisset provisum, si flunqtiam prodiissentad visum, quoniam ut monstra nionstranlur, ctoslendunturostentui.Plerique vero diminutimem-

hris, et sensibus corrupli nascuntur, amicorum

iristilia, parenlum infamia, verecundiapropinquo-rum. Quidhocparticulariterdixerimdequibusdam,ctim generaliler omnes sine scientia, sineverbo,sinevirlutenascamur?Flehiles,dehiles,imbecilles,

parumabrutis distanles, imo minus in mullis ha-bentes?Namilla statim ut orta sunt, gradiuntur :

nos aulem non solum erecti pedibusiion ince-

dimus,verum etiamcurvatimanibusnonreptamus.C^PUT VII.

Dedolorepartus el ejulalu infantis.Omnesnascimur ejulantes,ul noslrammiseriam

cxpriniamus.Masculusenimrecenternalus dicilA,feminaveroE :

DicenlesE velA,quolquolnasciinlurab Eva.

Quidest Igitur Eva, nisi heu ha? Ulrumque do-

lcnliseslinterjeclio,doloris exprimens magnitudi-licm. Hasc enim anle peccalum virago,post pec-caium Eva meruil appellari, ex quo sihi diclumattdivit: <In dolore paries ( Gen.111).t Non est

enim dolorsicut parturientis : unde Rachel praeiiinriodolore parlus interiit, et moriens vocavitnomenfiliisui Benoni,id est fdium doloris(Gen.

xxxi). Uxor Phinees subitis doloribus irruenlibus

peperit sitnul ac periit, et in ipso mortis articulovocavitfiliumlchabod(Reg. iv). «Mulierautem ut

naufragus,cumparit, irisfuiamhabet;cumverope-pererit puerum, jam non memlnit pressuraepro-

pter gaudium, quia iiatus est iiomoin mundum

( Joan. xvi). i Coneepitergo cum immundiliaet

1'elore, parit cum trislilia et dolore, uutrit cum

angustiaet labore,custoditcuminstaulia ettimore.CAPUTVIII.

De nudilale huminis.Nudusegredilur, et nudusregreditur.Pauperac-

cedit, et pauperrecedil. «Nudus/inquit Job, cgres-sus sum de utero malris meas, et nudus revertarilluc(Jobi). i <Nihilintulimusin huncmundum,haud dubium quia, nec auferre quid possumus( Tim.vi). i Si quis autem indutus ingreditur, at-tendat quale profei'at indumentum. Turpe dictu,turpius audilu, turpissimumvisu. Fosdampellicu-lam sanguinecruenlalam.Hascest illa maceria,de

qua Thamar inquit in partu : « Quaredivisaest

propter le maceria? i Et ob hartc causamvocavitnomen ejus Phares, quod interprelatur divisio

(Gen. xxxvm).CAPUT IX.

Quemfruclum Iwmo producit.0 vilisconditionishumanaeindignitas,o indigna

ulilaiis humansecondilio!Herbas et arboresinve-

sliga. Ulasde se producuntfloreset frondes,et fru-clus : et heu tu de te lendeset pediculoset ltimbri-cos. lllasde se funduntoleum,vinumelhalsamum,elf ttt de te spultnn,urinamef stercus : itlsedcse

A spirant suavitalem odoris, et tu de (e reddis abo-minalionemfetoris. Qualisest ergoarbor, (aliscstfruclus. <Non enimpotest arbor inala fructus bo-nos facere (Matlh.vn et xu).>Quidest enimhomoseeundumformam,nisiqusedamarbor inversa?cujusradices sunt crines, truncus caput eum collo, sli-

pes est pecluscumalvo,rami sunt ilia cum tibiis,frondes sunt digiti cumarliculis. Hoc est folium

quod a venlorapitur, et slipula quasa solesiccalur

(Jobxin).CAPUTX.

De incommodissencctutiset brevitatevitmhominis.In primordio conditionis humanas noningentis

annisetampliitshominesvixisseIeguntur(Gen.vi),sed paulatim,vita hominisdeclinante,dixil Domi-

" nus ad Noe: <Nonpermanehitspiritusmeusin ho-

mineinasternum,quiacaroest. Eruntquedies illiuscenlum vigintiannorum( Gen.vi). i Quodinlelligipotest laui de termino vilas,quamde spatiopceni-lendi. Ex tunc enim' rarissime leguntur hominesplus vixisse, sed cum magisac magisvita rccide-retur humana,diclumeatjaPsalmista: <Diesanno-ruin iioslrorumin ipsis septuaginlaanni. Si aulcmin potentatihus oclogintaanlii, et anipliuseoiumlabor el dolor (Psal. LXXMX). i Nonneauleinpau-citas dierummeorumfinielurbrevi tempore? (Jobx.) < Dies nostri velocius transeunt qttam a te-xente tela succiditttr (Job vn). i <Homo natus demulierebrevi vivenslemporerppleturmultismise-

„ riis. Quiquasi flos egrediluret conteritur, et fugitveltttumhra, et nunquamin eodemstalu permanet(Jobxiv). J Pauci enim nunc ad quadraginta,pau-cissimiad sexagintaannosperveniunt.

CAPUT XI.De incommodissenectulis.

Si qttis atitem ad senectutemprocesserit,statim

corejtis alfligltur,et caput conculitur, languetspi-rilus et fetet anhelitus, facies rugatur, et stalura

curvalur, caligantoculi, et \acillant articuli, nares

cfTQuunl,et ciines defluunl,tremit taclus, et depe-ril acltis, dentes putrescunt,el aures surdescunt.Senex facile provocatur, diflicilerevocalur; cito

credit, et larde discredit,lenax et cupidus, tristiset querulus,veloxadloquendum,lardusad audien-

D dum, sed non lardus ad iiam : laudal anliquos,spernil modernos: viluperatprassens,commendat

praelerilum,suspirat et anxialur, torpet et infirma-lur. AudiHoraliumpoelam :

Multasenemcircumveniuntincommoda.

( HORAT.,Dearle poet.)Porro nec senes contra juvenemglorientur,nec

iusolescantjuvenescontrasenem,quiaquod sumusiste fuit, erirnusquandoquequod hicesl.

CAPUT XII.De laboremorlalium.

<Avisergo nascilur ad volandum,et homo na-scitur ad laborem(Job v ). i Cuncli dies ejus )a-boribus et asrumnispleni sunt, nec per noclemre-

qtiiescit mens ejus. Et quid hocest nisi vanitas?

707 INNOCENTHIII PAP^;' 708

Nonest quisquamsine Jaboie sub sole, non est sine tdcfeetusub luna, non est sine vanilate sub tempore.

Tempus est mora rerum niutabilitim. « Vaniias va-

uilalura, Inquil Ecciesiastes ( Cap. i), et omniava-

nilas. i 0 quatn sariasunt sludia hominum, quamdiversa sunl exerciiia. Unus est tamcn omnium li-

nis, et idem effeclus, Iabor et alHicliospiritus. «Oc-

cupatio magna creala est oninibus Iiomiiiibus, et

jugum grave super filios Adam, a die exilus de

ventre matris eorum, usque in diem sepulturasin

malrcm omnitim (Eccli. XL).JCAPUT XIII.

Desludio saptenium.Perscrutentur sapientes, investigent alta cceli,

lata terras, profundamaris, etde singulis disputenl,de cunciis periraclent, discant semper aut doceant.

Et quid ex hac occupationenisTIahorem et doloreraet alfiictionemspirittts invenient?Noveratlioc expe-rimento qui dixeral : « Dedi cor meum ul scirem

prudentiam alque doclrinam, errores et stultiiiani,

et-agnovi quod-essel lahor et affiiclio spirilus, eo

quod in mulla sapientiamulta sit indignalio, et quiaddit scieniiam addit dolorem(Eccle. l). i Licet

enim oporteat indagantem et mullis insudare vigi-

liis, el invigilare laboribus el sudoribus,vix tamen

est quidqtiamlam vile, vix est lam faeile, quodad

plenum intelligal homo, comprehendatquead liqui-dum, nisi forsan illud perfecte scialur, quoduihilscitur perfecte, quanquam cx hoc insolubilisredar-

gutio conseqtiatur. Quin imo «corpus quod cor-

rumpilur, aggravat animam, et depiimil terrena in-habilalio sensum mulia cogilaniem (Sap. ix). »

Audi quid super hoc senlial Salomon: < Cttnclae

res difliciles,"non potest eas homo explicare sermo-r.e (Eccle. i). i—« Esthomo qui diebus ac noctibus

soinnum non capit oculis, et nullam operumDei

potesl invenire ralionem. El quando plus Iabora-

vcrit ad quasrendum,lanto minus inveniet (Eccle.

vin). i — <Deficiunt ergo scrutanles scrutiuio,

quoniam accedet homo ad cor altum, et exaitabitur

Deus (Psa/.Lxm). i — < Perscrulator enim maje-slatis opprimetur a gloria ( Prov. xxv). i Qui enim

magis ihlclligit, magis dubilat : et ille videtur sibi

plus sapere, qui plus desipit. Ergo pars scientias

est scire quodnesciat. «Fecit autem Deusliominem

rectum, el ipse se infinitis immiscuilquasslionibus.

( Eccli. vii). i

CAPUTXIV.

De variis siudiis hominum.

Curruul et discurrunt mortales per sepcs et

semitas , ascendunt montes, transcendunt colles,iransvolant rupes, pervolant alpes, transgrediuulurfoveas, ingrediuntur cavernas , rimantur viscera

terras, profunda maris, ineerla fluminis, opacancmoris, invia soliludinis , exponunt se ventis et

imbrihus, tonitruis et fulminibus, fluclibus et pro-

cellis, ruinis et prascipiliis. Metallacudunt et ccn-

fiant, lapides sculpuni ei poliuul, ligna succidunt

et dolant,lelitsordiuntur el texunt vestcs, sincidunl

; sicetconsuunt, asdificantdonios,plantanthoi'los,ex-colunl agros, pastinant vineas, succendunt cliba-

nos, exslruunt roolendina, piscantur, venanlur ct

aucupanlur. Meditantur etcogitant, consilianlutet ordinant, querulaniur et litigant, diripiunl et

furanlur, decipiunt el mercantur, contendunt et

prasliantur et innumera lalia facittnt, ut opes con-

gerant, ut quasslus mulliplicent, ut lucra seclen-

, lur, ut honores acquirant, ut dignitates extollant,ut potestales extendant, et ha^Gquoque labor etmentis afflictio. Si mihi non credilur, Salonionicredatur : <Magnificavi,inquit, opera mea : asdi-ficavi mihi domos, el plantavi mihi vineas; feeihorlos et pomaria, consevi ea cuncti generis ar-boribus ; exstruxi mihi piscinas aquarum ut irri-

»garem silvamlignorum germinantium: possediser-vos et ancillas, mullamquefamiliamhabui ,armenta

quoque el magnos ovium greges, ultra omnes,

qui fuerant ante me in Jerusalem. Coacervavimilii attrum et argeulum, et subslautias rcgum et

provinciaium. Feci mihi cantores et canlatrices,et delicias filiorum hominum, scyphos et urceolosin ministerio ad vina fundenda, et supergressussum opibus omnes, qui ante me fuerunt in Je-rusalem. Cumqtie me converlissem ad universa,quae fecerant manus meas, et ad Iabores quibusfruslra insudaveram, vidi in omnibus vanilalemct affiiclionemanimi, et niliil permanere sub sole

(Eccl. i). i

CAPUT XV.De diversis anxietalibus.

0 quanta mortales angit anxietas, affligitcura,solliciludomolestat, metus exterrct, tremor concu-

lit, borror obducit, dolor affligit, conturbat tristi-

tia, contristat lurbalio [ tribulatio]. Pauper et di-

ves, servus et dominus, conjugatttset conlinens,denique bonus et malus, omnes mundanis crucia-tibus affligunlur,et mundanis afflctionibuscrucian-tor. Experlo crede magislro. « Si impius. inquil,fuero , vas mihi est; et sijustus, non levaboca-

put saturatus afflictioneet miseria ( Job x). i

CAPUT XVI.De miseria divitis el pauperis.

D Pauperes enim premuntur inedia, cruciantur

asrumna, fame, sili, frigore, nudilale : vilescunt,tabescuut, spernuntur, et confundunlur. Omise-rabilis mendicantis conditio; et si petit, pudoie

confunditur, et si non pelil_, egestate eonsumitur,sed ut mendicet, necessilate compellitur. Deum

causatur iniquum, quod non rccte dividat; proxi-mum cnroinalur malignum, quod non plene suh-

venial. lndignatur, murmurat, imprecatur. Ad^erte

super hoc senleniiain Sapienlis : <Melius-est, in-

qujt, mori quam indigere (Eccli. XL).I —<Etiam

proximo suo pauper odiosus erit (JProu,xiv). >—

«Omncsdies paupeiis mali, fratres hominis pau-

peris oderunt eum. Instiper et amici procul reces-

serunt ab eo (Prov. xix);» quia

709 DE CONTEMPTUMUNDl.— LIB. I. 710

Donecerisfelix mullosnumerabisamicosTemporasi fuerinlnubila, soluseris.

(OVID.Trisl. i, ix , 3.)Proh pudor! seeundumforlunam existimalurper-sona , cumpotius seeundumpersonamasslimanda

sil fortttna. Tam bonus reputatur quaro dives,tam malus quam pauper, cum potius lam dives

sit reptitandus quam honus , tam-pauper quammalus. Dives aulem a superfluitale resohitur, et

. jaclanlia effrenalur, currit ad libitum, et corruit

ad illicilum. Etiam fiunt inslrumenta posnarum,

quas fuerant obleelamentaculparuin.' Labor in

acquirendo, limor in possidendo,dolor in amit-

tendo, menlcmejus semper fatigat, sollicitatet

affligit.<Ubi enim est thesaurus luus, ibi est et

cor tuum (Malth. vi). i Sed de lioc in sequenti--

buspleniusdicemus.

CAPUTXVII.

De miseriaservorumet don.inorum.

Servus minislrat, minis terretur', angariis fati-

gatur, plagisaffligilur„opihus spoliatur: quod si

non habet., haberecompellilur,el si habel, cogi-lur non hahere. Cttlpadoniini, servi posna: culpaservi, dominipia:da;

QuidquMdelirant reges, pleclunlurAchivi,

(HOR.Ep. I, H, M.)Venatioleonis onagerin eremo, sic ei pascuadi-vitum pauperes. .0 exlrema eonditio servitutis!

Naturaiiberosgenuil, sed fortunaservosconstituit

(Eccli. XIII).Servus eogilurpali, et nemo sinitur |

compali: dolere coriipellitur,et nemo condolere

permillitur. Sic ipse non suus est, ul ncmositsihi. Miseri qui castia sequunlur, quia miserum

est \ivere alienapiseda.Dominum autem si cru-delisest, oporlet vereri propter nequitiam suh-

jeclorum; si miiis est, conligit illum conlemni

propter insolenliamsuhjectorum. Severum ergomelus afHigit, mansuetum vililas parvipendit;nam crudelitas parit odium, el familiarilasparit

contemplumt familiaris enim cura fatigal, el do-

mesiica sollicitudo molcstat. Oporlei euim eum

semper esse paratum, ubiquemunilum, ut possUinsidias maligiiantiumprascavere, oppugnanlium

injuriaspropulsare, hoslesconterere , civestueri.

Necsuflicil diei malitia sua, sed dies diei labo-*rem eructat, et nox nocli sollicitudinemindicat

{Psal. xviu). Diesergo laboriosiducuntur, et no-cles expendunlurinsomnes.

CAPUTXVIII.De jniseria conftiientis;el conjugali.

Si potestignis non urere, polestcaro non con-

cuplscere, quia quanlumcunque punietur [ al.

pugnetur] nunquam tamen Jebusasus ille potestexpelli:

Naturamexpellasfurca, lamenusquerecurret.

(HOR.Ep. i,x, 24.)<Nonomneb,inquit, capiuntverbumistud, sedqui

Lpotest capere, capial (Matth. xvi). i Unde cumDeus ipse de certis poitlilicalibusindumentisjus-sisset, ut MoyseselAaronfiliossuosvestirent, desolis feminalibtis non prascepit, sed ait, ul ipsifeminalibusuterentur, curo ingrederenluriaberna-culum testimonii(Exod. xvm). Sed et Apostolusdicil: «Nolitefiaudare invicem, nisi forle ex ccn-sensu ad tcmpits, ut vacetis orationi, et iterumreverteminiin idipsum: ne tentet \os Salanaspro-pter inconlinentiamveslram.Meliusest enim nu-bere , quamuri (I Cor. vn ). >Pugnal ergo con-tra continenliam angelus Satanas, qui carnaliterstimulat et gravllercolapbizat, igncmnalurasflatu

sttggestionissuccendit,materiam apponit, facul-talem liibuit, et opportunilatemminislral.

Pugnat eliam, et species,quassuhito visa est, fa-cileconcupiscilur.Undecum Davidpostmeridiemdeambulaiet in palatio domus regias, videns exadveisoBethsabee se iavanlem, « misit et tuliteamet dorinivileumea, erat enim mulier pulchranimis (II Reg.xn). > Porro qui cum uxorc est,sollicitus PSIqttae stint miindi et divisusest. D!s-trahitur eiiimper multas anguslias,et in sollicilu-dinesvariasdissecatur,ut filiisel uxori, famulisetancillis necessaria quasratet suhminislret.« Tri-bulaliones ergo carnis babent Iiujusmodi(I Cor.vn). i Uxorcontendithabere preliosum ornamen-lum [al. ornatum], et variamsupellectilem,utplu-rissaspesit cultusquam census maiiti : alioquinper nocteset diesplangitet suspirat, garrii etmur-murai. Tria sunt enim, quasnon sinunt hominemindonio peimanere, fumus, stillicidium, et nialauxor. llla, inquit, ornalior procedit,et ab omnibushonoratur : ego autemmiserrima in convenlumu-lierum sola despicior, a cunctis conieranor.Solavult diligi,sola laudari, alterius amoremsuum as-serit odium, alterius laudem suum suspicatur de-decus. Amandumest omnequod diligil,odiendum

omne, quod odit [al. spernil]. Vincere vult, sedvincinon valet (29). Famularinon palilur, sed do-minarimolitur.Cunctavultposse, nulla non posse.Si pulchra fuerit, facile adamalur : si fosda,,nonfacile concupiscilur.Sed diflieilecustoditur,quoda multis diligilur : et molestumest possidere,quod nemodignaturhabere.Aliusforma,alius in-

genio,.alius facetiis, alius liberalitatesollicitat. ct

ex aliqua parte capitur, quod undique ineessilur

[al. Iacescitur].Equusel asinus, bos et canis, ve-

"stiset leclulus, calix etiamet urceolusprius pro-

banlur, postea comparanlur : sponsavero vix tan-

demostendilur,ne prius displiceat quam ducatur,

qualicunquelamencasu obycnerii, semper[al. ne-

cessario]est liabenda.Si fosda,si fetida, si asgra,si falua, si superba, si iracunda, si quolibelmodo

viliosa, nisi propter solamfornicationem,non po-tesl uxor a viro dimitli. Sed nec dimiltenspotestaliam ducere, nec dimissa alii polest copulari.

(29)Hieron.adversusJovinianum.

7H INNOCENTH111VAVM 7i2

Nam <quicnnquedimiserit uxorcmsuam, nisi ob

fornicationiscausam, facil eam moschaii, et quidimissamduxerit,[mcecliatur(Matih.\).>—«Quodsiuxor a viro discesserit,manere debetinnupta, autviro suo reconciliari; similiter et vir, si discesse-ril ab uxore (I Cor.vu). i Gravenimisest pondusconjugii; nam, ttt inquit Salomon,< stultus est et

impiusest, qui tenet adulterara (Prov. xviti), i et

patronus esi lurpitudinis, qui celal crimen uxoris.Si vero dimitlitadulteram, absquesui ctilpapuni-lur, quoniamillaviventecogilurconlinere, proplerquod el discipuii Christi dixerunt : « Si ila estcausa hominis ctim uxore, non expedil nuhcre

(Mallh. xix). » Quisunquam asquanimiterpoluitsuslinere rivalem? Sola suspiciozelolypumvehe-menter affligit; nam licet sciiptum sit: <Eruntduo in carne una (Gen.m); i zclus tamen viridtios in una earne non patitur.

CAPUTXIX.Demiseriabonorumel malorum.

Nonesl impiisgaudere, dicit Dominus,quiaperquas peccat hcmo. per haec et torquetur (Isa.xxxvni, xxxvn) : < vermis t enim conscientise<nunquam moiilur, et ignis s ralionis [a/. lerro-

ris] « nunquam exstinguilur (Isa. cxvi). i Vidienim eos, « qui operantur iniquitatem, et semi-nant dolores, el melunteos, flanleDeoperisse, et

spirilu iraeejus esse consumptos (Job iv). i Su-

perhia inflat, invidia rodit, avarilia slimulat, ira

succendit,angit gula, dissolvit luxuria, ligatmen-dacium,maculat homicidium. Sic et caelerapor-tenla vitiorum,et quaesunt homini ohlectamcnia

peccandi,Deo sunt instrumenlapuniendi.Invidusalteriusrcbusmarcescitopimis:

sedInvidiaSictdinoninvenerelyranmMajustormenlum.

(HOR.Ep. i, II, 57.)Vitiumenimcorrumpitnaluram,Apostolotestante,qui ait: « Quia evanueruntin cogitationibussuis,obscuralumest insipienscor eorum. Propter quodDeustradidil illos in desideria cordis eorum, in

immundiliam,ul conlumeliisafficiantcorporasua,et sicut reprobaveruntDeumbabere in notitia, itatradidit eos Deus in reprobumsensiim, ul faciant

ea qusenonconveniuitl(Rom.i). i Sedet «qui pievivere \olunt in Chrislo, perseculionem paliun-lur (JJ Tim. m). i — « Sancli namqucludihiia etverberaexperti,insuper et vincula etcarceres, la-

pidati sunt, secli sunt, tentaii sunt, in occisione

gladii roortuisuiil pro Donrino.Circuierunlin nie-

lolis, in pellibus caprinis, cgenies,angusliali, af-

fiicti, quibus dignusnon erat mundtis.In solitudi-nibuserrantcs, et iu montibus, in speluncis et incavernisterras (Hebr.n). Peiiculisfluminum,pe-riculis laironum,periculis ex genere, pcriculis ex

gentihus,periculis in civilale, periculis ex falsisfratribus. In labore et asrumna, in vigiliismullis,in famc el sili, in angustiis multis, in fiigore et

iA nudilate(II Cor. n). i Juslus enim<abnegatseme-

lipsum(Luc. IX),i—«crucifigensmemhi'asua etim

vitiis etconcupiscentiis(Gal. v), i ut sibi muinlus

cruciftxussil, et ipse mundo.« Nonhabet liic ma-

nentemcivitatem,sedfuturaminquiiit (Hebr.xn). i

Suslinet sasculum tanquam exsilium, clausus in

; corpore tanquam in carcere. <IncoJa,inquit, egs'; sum in lerra, et peregrinus sicut omnes patres

mei (Psal. cxvni). »•—« Remittemibi ut refrige-rer, priusquamabeam,et amplius non ero (Psat._XXXVHI).i — <Heuinihi, quiaincolalusmeuspro-

longalus est, habilavi cum habitanlibus Cedar,mtiltum incola fuit anima mea (Psal. cxix). i —

; « Quis infirmalur,et ego non infirmor?Quisscan-

dalizalur, et ego non uror (II Cor. n)? i Nam

, B peccataproximorumfrixoria sttnt justorum. Hoc

est irriguum, quod CalebAxasfiliassuae dedit indolem(Jos. xv).

CAPUTXX.

De hoslibushotninis.

« Mililia ergo est vita hominis super terram. (Job vn). i An itonveta militiaesl, cum multipli-

ceshosles semperundiqueinsidientur, ut capianl,i persequanturut perimant, daemonet homo, mun-

dus et caro? Djsmoncumviiiis et concupiscenliis,Iiomo cum besliis, mundus cum elemenlis, carocumsensibus.<Caroenimconcupiscitadversusspi-riluro, spiritus autemadversus carnem(Gal. v). iYerum«non est nobiscolluctatioadversuscarnem

G et sanguiuem, sedadversusspiritualianequiliaein

ceeleslibus,adversus rectores tenebrarumharum

(Ephes.vi). i —«Adversariusenimvesterdiabolus,tauquamleorugiensclrcuit, qujarensquem devo-ret (IPet. v). i Accendunturignea telanequissimi.«Morsingrediturper fenestras (Hier. ix), i ocu-liis animamdeprasdalur(Thren.in), <pugnalorbislerrarum conlra insensalos (Sap. v) » — <Genscontra gentem,et regnumadversusregnum,et ler-rjsnioiusmagni ernnt per loca, peslilenliaeet fa-

mes, terrqresquedecoeloettempestates(Luc.xxi).iTerra producitspiuas et tribulos (Gen. m), aqnaprocellaset fluctus; aer tempestateset tonitrua;ignis coruscationeset fulgura. <Maledicla,inqtiit,

:-n.lena in opere tuo, spinas et tribulos germinabit) libi. In sudore vultus lui vescerispane luo, donec

jeverlaiis in lerram, quia terra es, el in terramt ibis (ibid.).i -< Insidialusest eum« aperde sylva,

ctsingnlarisferus depastusest eum (Psal.LXXIX).I: Lupusel ursus, pardus et leo (Hier. v), tigris et

onager,crocodilusel gryphus, serpens ct coluber,basiliscuset aspis, cerastes et draco, scorpioneset viperas;sed et lendeset pediculi,formicseet pu~

i lices, ciiiipheset muscse,crabroneset vespas,pis-ces et \olucres; nam qui creali fuimus,ut domi-naremurpiscibusmaris el volalilibuscosli,et uni-

; versisanimanlibus quaemoventur in terra, nune

, illisdamur in praedam,et in escam -eis tribuimurl (Gen. i); scriplumest enim : « Denteshestian m

7i3 - DE CONTEMPTDMDNDt.— LIR. I. 714

mittamin cos, cttm furore trahenliumsuper ter-

ramatqueserpenlium(Deut,m). i

CAPDTXXI.

Decarcereanimce,quodesl corpus.Infelixego liomo,quis mc liberabit de corporc

tr-ortisliujus(Jtout.vit)? s Gerle"non vult educi de

carcere,qui non vull exire de corpore; nam car-

cer animaseorpusest. Dequo Psalmista: «Eiincdc

carcere animam meam (Psal. .CXLI).I Nusquam

quics etlranquillitas, nusquampax nec securitas

ttbique limor et tremor, ubiqtte labor et dolor.

Carodum vivi!,' dolebit, et anima super semet-

ipsamlugebit.CAPUT XXII.

Debrevi tmlilia hombtis.

Quisunqiiam vel unicuin diem totum duxit in

sua delecialionejucundum. quem in aliqua parledieireatus conscienlia?,vel impeius irae,velmotus

concupiscentiasnon ti>rbaverit?Quemlivorinvidiasvel ardor avaritias,vel lumorsuperbiaenonvexave-rit? quem aliqua jactura, vcl offensa, vel passiononcommoverit? quem deniquevisus,vel auditus,vel actusaliquis non offenderil?Rara avis in ter-

lis nlgroquesimillimacygno. Audi super Jiocsen-

lentiam Sapientis : « A mane usque ad vesperamimmulabiturtempus (Eccli. xvm). i — c Cogila-lionesvariassiii.isuccedunt,et meusrapUurin di-

versa(Jobxx).>—«Tenenttympanumet citharam,et gaudent ad sonifum organi, ducunt in honisdies suos, cl in punclo ad inferna descendunt

(Job vxi). t

CAPUTXXIJL

Deinopinalodolore.

Semper enim mundanae[al. humana1] laetiliae

fristitiarepeiiliiiasuceedit.Et quodineipita gaudio,desinitinmcerore.Mundanaquippefelieitasmullis

amariludinibusesl respersa.Noverathoc qui dixc-

rat : <Risusdoloremiscebitur, et extremagaudiiluctus occupat(Prov.xiv;. i Experti sunt boc li-

beri Job, qui cum comederenlet biberentvinum

in domo fralris sui primogeniti,rcpenlevehemens

ventusirruit a regionedeserli,et concussitqualuor

angulosdomus,quascorruens universos oppressit

(Job i). Merito ergo pater aiebat : « Versaest in

luetumcitharamea, et organummeum in vocem

flenlium(Job xxx). i — «Meliusest enim ire ad

domumluctus, quani ad domumcomivii (Eccle.

vn). i Altendesalubreconsilium: t Indie bonorum,

non immemorsis malorum(Eccle.n). s—<Mcmo-

rare novissimatua, et in aslernum non peccahis

(Ecclc.vn). ».CAPUT,XXIV.

Vevicinilalemorlis.

Semperultimusdies primus, et nunquamprimusdiesuliimus reputatur. Cumtamen ila semper vi-

vere deceat,tanquammori semperoporteal.Scri-

plum estenim; <Memores.to,quiamors non tar-*

dat (Eccle.xiv). i Tempusprseterit,et mors ap-propinquat.Milleanni anle oculosmorientis, lan-

PATUOL.CCXVII.

Aquam dies hesterna, quaeprseternt. Semperenim

fulura nascuntur, scmperpraesentiamoriunlur, ct

quidqnidest praeteritum.est morluum totum. Mo-

rimur enim dum vivimussemper,el tunc lanlumdesinimusmori, cum desinimusvhere. Meliuscst

ergo mori \ilae, quamvivere moiti; quia nihil estvita morlalis, nisi mors vivens; unde•Salomon:<Laudavimagismorluosquamviventes,et utioquefelicioremjudicavi,-qui necdumnalus est (Eccle.iv). i Vilavelociterfugit,-.et relincri non potest:mois autem instanter occurrll, ot impediri nonvalet, hoc esl illud mirabile,quodquanto plus cro-scit, tanto magisdecrescit; quia quanto plus vitarocedit, tanio magis ad finemaccedit.

CAPUTXXV.R~ De terroresomniorum.

Tempusquod quieli concessiiniest, non oouce-ditur esse quiettim: nam terrent somnia, Visionesconturhant.Et licet non sint in veritale tiistia, velterribiila, seu Iaboriosa,quas somniant somnian-les, tamenin veiilate trislantur, terrentur et fati-ganlur, in lantum, ut aliquandodormientes lacry-raenlur, et evigiiantes sacpissimeconturbenlui'.Sivcro jucundumquidviderint,nilniominusevigilan-tes iiislareniur, lanquam illud amiserint.Adveilequid super hoc dicatEliphasThemanites.« In hor-rore visionisnocturnas,ci:msolet soporoccuparehamines,pavor lenuitmeet Iremor, et omniaossameaperferriia sunt, et cum spiiilus me prassente

£ transirct, inhorrucruntpili earnis meas.i ConsideraJob dicentem: « Si dixero,consolabiturme leclusmcus et relevaborloquens mccumin stratu mco,terrebis me per somnia, et per visiones horroreconcuties (Job vn). i Nabuchodonosorsomr.iumvidit, quodeumvaldepeiterruil, et \isiones capitisejus conlurjjaverunleum (Dan. u). Multascurassequunltirsomnia, et tihi multa somnia,\anitatespiurima1.Multoseri-arefccerunt somnia,et excide-runt speranles 5n iliis. Appai'entenim fiequenterlurpes in somniis imagines,ex quibus per illusio-nes noclurnasnon soltimcaropolluitur, scdanimaquoquemacttlaiur. UndeDominusin Levitico: Sisit, inquit, inter voshomo,qui pollutussit in noc-itirno somno, extra castra cgrediatur,et non re-

rj vertaturpriusquam ad vesperum laveturaqua, etpost solis occasum regrediatur in caslra (LeviKxix)

CAPUTXXVIDecotnpassioneamicorutn.

0 quanlodoiorcturbamur, quantotrcmore con-

cutimur, cum amicorum damna sentimus,et pa-rentum periculaformidamus!Plusinterdum sanus

in formidine,quam infirmusasgriludineperturba-iur. PIus lricvoluniariusaffectudoloris,quam in-vitus effectu languoris affligitur.Verttmest illud

poelicum ,f<f^\Rcsesl sollicitiplenalimorisatnor.J ~>""-'-

(Ovmitjs.jf"""^Cujuspectustam ferreum,cnjuscor tam lapjJeum,^

?!5 INNOCENTIlIII PAPJJ. 716

tit gemittis non exprimat, lacrymas non effundat,.

eum proximi vel amicimorbumvel interilum [«/.

morlemj intuetur, ut palienti non compaliatur,et

dolenti non condoleat? Ipse Jesus cum vidissetMa-

riam et Judasos,qui cum ca venerantad monumen-

tum, plorantes, infremuil spiritu, tufbavit seme-

tipsum, et lacrymalus est, forsitannon quia mor-

tuus est, sed eo potius, quiamortuumad vitasmi-

serias revocavit.Scialautemse culpabiliterdurum

et dure culpabilem,qui corporalemamieisui mor-

lem deplorat, et spirilualem airimsesuasmorlem

non defleat.CAPUTXXVII.

De subilisinforiuniis.

Subito cum non suspicatur, infortuniumaccidit,calamilas irrttit, morbus invadit, mors intercipit,

quam [al. quia] nullus evadit. Ergo <ne glorierisiw crasiinum, ignorans quid supervenlura pariatdies (Prov.xxvn). J—«Nescit homofinemsuum :

sed sicut pisces 'caphintur hanio, et sicut aves

coffiprehendunlurlaqueo, sic capiunlur homines

in teropore malo, cum eis exlemplo supervenerit

(Eccle.IX).»

CAPUTXXVIII.

De inh-umerabilibusspeciebusagritudinum.

Nondum a sasculistot asgriludir.umgenera, lot

passionum species, pbysicalisindustria potuil in-

dagare,quot humana fragilitaspotuil lolerare. To-

lurabilem dixerim intolerantiam morborum, aut

inlolerabilem dixeiim tolerantiam? Melius est ut

utrumque conjunxerim.Nam intolerabile est pro-

pier passionis acerhilatem, et tolerabile propter

patiendinecessilatem: dedie in diemmagisac ma-

gis humana nalura corrumpitur.Ila quod plurimafuerunt olim experimenla Salubria, quas propierdefeclum ipsius hodie suut mortifera. Senuil jam

mundus uterque, scilicet macrocosmus,et micro-

cosmus, id est majormunduset minor mundus.Et

quanto prolixius ulriusque seneclus producitur,

lanto deterius utriusquenalura perlurhatur.CAPUTXXIX.

Dediversisgeneribustvrmetitorum.

Quid dicam de miseris, qui per Innumtrabilia

lormenlorum genera puniunlur? Casdunlurfusli-

bus, et gladiis jiigulanlur, cremanlur flammis,et

lapidibusobrtiuntur, discerpunturungulis,el pati-

bulis suspendunlur,torquentur tigribus[ul. ungui-

btts], etsscorpionihusflagellantur,aixtantur vincu-

lis, el laqueisslrangulaiilur, deliudtintur carceri-

liiis, et jcjuniis maceiantur,prsecipilanturet sttb-

merguntur, excoriantui et disirahuniur, secanlur

et suffodiuntur.Quiad morteni, ad mortem; qui

ad gla"dium,'adgladium; qui ad famem,ad famem;

et qui ad capiivitatem,-ad caplivitatem.Crudele

judicium, immanestipplicittm,triste spectaculum:

daniur in escam volatilihuscceli,bestiis terras et

. piscibusmaris. fleu, lieu,heu, miserasmatres,qusslam infclicesgenuislisfilios! (Jer. xv)

CAPUTXXX.De quodamhorrendofacinore,scilicelquodqumdam

muliercomeditinfantemsuum.

Illttdigittirhorribilefacinuslibet reminisci,quotlJospphusdeJudaicaobsidionedcscribit(50).Mulicr

quasdamfacultalihus et generenoliiliscumcasteramullitudine quas confluxeratHierosolymamcom-munem cum omnibus obsidioniscasum ferebat.

Hujus reliqttas facultates, quas de domo in ur-brm convexerat, tyranni penitus invaserunt. Si

quid vero relictumex magnisopibusfuerat, quovictum quotidianumpertenuem duceret, irruentes

;per momenlasatelliies prasdonnmrapiebant, proquo ingenslahor mulieremex indignationequadamvelut insania fatigabat,ita ut interdum prajdoncsin necenisui maledicliset conviciisinstigaret.Ve-

rum cum nec irritatus qulsquam nec miseratus

lllam perimeret, et si quid forte fuissetcibi quassi-tum ab illa, id ab aliis qusereretur,nec jam iieret

usq'uamcopia requirendi. Fames autem dira dumvisceribus insisteret ac medullis, et ad furorem

jam famis incdia perurgeretur, pessimis usa est

consiliis,et contra ipsa nalurasjura jam armatur.Erat enim"ei sub uberibus parvulus filius,"quemante oculos ferens, «InTelicis,inquil, matris es.

0 infcliciorfili, in bellofameac direptione prasdo-Eumcui le reservabo?Nametsipossetvita sperari,

'•jugo lamen Romanseservitulis urgeberis [al. ur-

geor]. Veni ergo nunc, o mi nate, esto malri ci-

bus, prasdonibusfuror, sasculisfabula, quaesoladeerat cladibusJudasorum.i Et cum hoc dixisset,

prolinus filiumjuguiavil, eum deindeigni apposilolorrel, el mediumquidemconsumit,mediumservatobtecium.Et ecce statim praedonesirruerunl am-bustae carnis odore suscepto,mortem minantur,nisi cibos sine mora quos paratos senserant, de-

monstraret. Tunc illa inquit: <Parlemvobis opti-mam reservavi,i et continuo, quae superfuerantmembra retexit infantis. Al illos repente ingenshorror invasit, membraque eorum diripucre, et

quasi animi durilie voxeorum est faueibus inter-

clusa. llla vero truci vultu et ipsis pi'asdonibustru-

culentior,«Meus,inquit, est partus, meus est fi-

lius, nieumest facinus, edite, nam ego prior edi

qiiemgenui. Nolitevos effici aut malre religiosio-

res, aut feminamolliores,quodsi vospielasvincit,meos exsecramini cibos, quas jam talibus pasla

suin, egoiteruin his pascar. t Post hasc ilh territi

contremenlesquediseedunt, qui bunc solum ex

omnibusfacultatibuscibum miserasmalri relique-runt.

CAPUTXXXI.

Quodquandoquepututnr innocens,et nocensabsol-vitur.

. Nemose confidatexpertema poena,qui se novit

(30) Josephus DebellaJudaico, lib. vu, c. 1S.

717 DE CONTEMPTUMUNDI.— LIB. II. 718

immunem a culpa. « Qui slat, videat ne cadat,

(J Cor.x). i Nam saspeinnocens damnatur,et no-

cens absolvilur: pius punilur, et honoratur im-

pius: Jesuscrucifigitur,el Rarrahasliberatur.Hodie

Avir justus et quiettts inulilis,vir religiosus hypo-crila, vir simplex fatuus reputatur. « Deridelttrenim justi simplicilas(Job XII);I lampas con-lempta apttd cogitalionesdivitum.

LIBER SEGUNDUS

Determinans de culpabili humanm conversionis progressu.

CAPUTPRIMUM. I

Qiiteiiamsoleanlliominescomtnunileraffectare.Tria maxime solent homincs affeclare : Opes,

volupiales,h.onores.Dt opibus prava, de volupla-tibus turpia, de honoribus vana procedunt. HinceniinJoannesapostolusait : «.TMitediligeremun-

dtim,nequeea quasin mundosunl; quiaqiiidqttidest in mundo,est concupiscentiacarnis, et roncu-

piscentia oculorum,et superbiavita (J Joan. n). i

Concupiscentiacarnisad voluptates,concupiscentiaoculorumad opes, superbiavilseperlinet ad ho-nores. Opesgencrantcupiditateset avariliam: vo-

luplales pariunt gtilamet luxuriam : honores ltti-triunt supeibiamet jaclaniiam.

CAPUT11.Decupidilale.

«Nihil est igilur avaro scelestius,et nihil ini-

quius,qttatnamare pecuniam(Eccli.x).» Verbumcsl sanienlis, qttod confirmat Apostoltts,dicens:<Qui volunt divliesfieri, incidunl in lenlationem,et in Iaqueum diaboli, el in desiJeiia multa, ctinutiliaet nociva,quaemergunthominemin interi-luin et perdilionem: Radixenimomnitimmalorumesl cupidilas(J Tim.vi),» hascsacrilegiacominitlit

ct furla, rapinas exercet el prasdas,bclla gerit ethoniicidia: Simoniacevendit et emit, inique pelitel recipit: injusle negoiiatur et feneratur; inslatdolis et imroinet fraudibus: dissolvit pactum, et

violaljuramenium; corrumpitteslimoniumet per-veriit jtidicium.

CAPUTIII.De iniq.iismuncribus.

Consttlepi'ophelamEvangelictttnIsaiam: «Om-

nes, inquit. diligunt munera, seqminlur rplrihu-

tiones, pupillonon judicanl, causa viduaenon in-

grediltirad eos (Isa. l).» Non ipsi prascedunt re-

trihuliones,quia non judicant ainore justilise; sedrelribulionesprascedunlipsos,qttiajudicant amoie

pecuiiise.Semperenim sequunlur largitionem,vel

proroissionem,vel spem, el ideopupillo non judi-,cant, a quo nihil largilur,aul proniillitur,aut spe-rattir. 0 principes infideles, socii furum, quicun-que diligitismunera,sequiminiretributiones,nun-

quam exculielismanum a niunere, nisi prius ex-

cludatis cupidilalem a peclore. De vobis inquitliropheta: <Principes ejus quasi lupi rapienles

R prasdam,et avare seclandolucra (Ezech.xxu). i— «Principes ejus in muneribus judicabanl, etsaccrdolesejus in mcrccde docebant,et projilietasejus in pecunia diviiiabani (Mich.m).» Eccecon-trarium Dominusper Moysenpraecepitin lege :«Jttdicesel magislrosconsiituesin omnibusportisluis, ut judicenl populumjusto jtidicio,nec in al-teiam partemdeclinenl.Nonaccipiespersonamnecmttnera, quia muneraexctecantoculos sapientum,et mutant verbajustorum. Sedjuslequod justumest prosequeris,et vives (Deut. xvi). » Duo dicit,justum et juste ; quidam enimjuste quod justumest, alii quodinjustum est injuste : rursum quidaminjuste quod jusfum esi, alii juste quod injustumCblpersequunlur.

C CAPUTIV.Deaccepiionepersonarum

<Vacvohis, qtii i corrupli precevel prctio, quitracti amorevclodio,«dicitisbonummaluni,et ma-lum bonum:ponenleslucenftenebras,ettenebi'aslu-cem(Jsa.v):mortificanlesanimas,quasnonmoriun-tur, et vivificantcsanimas, quasnonvivunt(£«ef//.xm). >Vosenim non aitendilis merita catisaiuro,sed roerilapersonarum: nonjui'a, sedmunera: non

jusliliam, sed pecuniam:nonquod ratiodictat, sed

quod voiunlasaffeclat: non qttid lex sanciaf, scd

qaid mens cupiat.Non inclinatisaniniumad justi-liam, sedjttslitiam inclinatis ad animiim: non ut

quod licel hoc libeat, sed ut liccat hoc quod libet.

JJNunquamin vobis ita simplexest oculus,ut lotum

coi'pussit Iucidum(Mallh.vi), sed aliquidsemperadmiscetisfermenti, quo toiam massam corrum-

pitis (J Cor.v). Pauperum causam cum mora ne-

gligitis,divilumcausamcum instanlia promovelis.In illis rigoremoslendilis,cum istis ex mansueltt-dine dispensatis.Illos cum diflicttltaterespicitis,islos cum favoretractatis. IIIosnegligenterauditis,istos siibtiliterauscultalis.Clamatpauper elnullus

exaudit, loquitur diveset omncs applauthint.«Di-

, \PSloculusest et omnestacuerunl,et verhumillius

usque ad nubes perducent: pauper locuttis est, et

dieunt, Quisest hic? el si offenderil, suhvertenlillum (Eccli.xm). » Clamatvim paliens et niillus

exaudit,vociferatur,et -non est qui jiidicet. Sed si

forie pauperum causam snscipilis, illos remisselovelis : cum autem divitum causam assumitis,

7:fl' '

INKOCENTHIII PAPJi:. 720

iilos pertinaciler adjuvatis. Pauperes despicitis,divitcs honoratis-.'islis reverenterassurgitis, illos

despicabililer conculcatis. «Si inlroierit in con-

venlum veslrum vir annulum habens aureum in

veste candida, introierit et pauper sordidohabilti,et intendatisin eum, qui indufusest veste pras-

clara, et dixerilisei: Tu sede hie bene, pauperiverodicatis, lu sta illie, aul sedesuh scabellope-dummeorum,nonnejuJicaiis apud vosmefpsos,et

facli eslis judices cogilaiionuminiquarum? (Jac.

ii)« De vobis enim el contra vos dieii propheta:

< Magnilicalisunt el dilati, incrassaii et impin-

guali, causam pupilli non dixerunt, et judieium

patiperumnon judicaveruiil (Jer. v), » uti in lege

prascipiiur:«Nulla erit dislanlia personarum, ila

parvum audietis ut magnum.Necaccipietiscujus-

cunquepersonam,quiaDeijudiciumest (Deut.1).»— «Nonenim esl personarumacccptioapudDeum

(Act.x).»CAI-UTV.

Devenditionejusiilim.Vosautem nec graliam gratis daf.s, nec jusli-

Uamjuste redditis,quianisi \enerit, nonprovcnil:

nec datur, nisi vcndalur Saepejustiliam lantum

diffeilis, quodliligaittibuspltisquamtotumaufertis,

quia majoresl sumptusexpensaequamfiuettissen-

tenlias.Quidaulem poterilisilli in dislrictojudicio

iespondere,qui prascipil:« Gratisaccipistis,gratisdate? (MallJt. x) s iucrum in arca, damnum in

coiiscientia,pecuniamcaptalis, sed atiimamcapti-valis. Verum«quidprolicithomini si mundumlu-

crelur unhersum, animasvero suae detiimentum

patiaiur? Aut quain dabit homo commutationem

proanimasua?(JI/«f//i.xvi.) i—«Fraiernonredimit,redimet homo?non dabit Deo placationemsuam,

nec prelium redemplionisanimassuae,laboravitin

aalernum,et vivet adbuc in finem (Psal. XLV).S

Auditediviles quid contra vos Jacobus apostolusait : «Agitenuncdivites, plorate et ululatein mi-

seriis veslris, quae adveninntvobis, divilinevestras

pulrefaclassunl, et vcstimenla vesli'a a tineis co-

mesta sunt, aurum et argenlumveslrum asrugina-vit, et serugoeortim eril vobis in testimorrium,et

manducabilcarnesvestras sicul ignis. Thesauriza-

stis vobisiram in novissimisdiebus. Ecee merces

operariorumqui messueruntregionesvestras, qusefraudala est a vobis clamat, et clamor ipsoruminatires domini Sabaoth iulroivit (Jac. v). » Pro-

plerea Veritasprascipit: « Nolite thesaurizarevo-his thezaurosin lerra, uhi asrugoet tinea demoli-

tur, ubi ftireseffodiunlel furantur (Malth. vi). >CAPUT VI.

De insaliabiii desideriocupidorum.0 ignis inexslinguibilis! o cupiditasinsaliahifisl

Quisunquam cupidusprimo fuit voto conlenlus?

Cuinaiipiscilur qttod optaverat, desideratamplio-

ra, semperin baliendis,et nunquam in halrif.s fi-

neinconstituit. Insaliabilisesl oculusetrpidi,el in

piiitciu 111'quitalisnon satiabifur. t Avarus non

A implebiturpecunia,ei qui airiat divitias, fruc.um

non capietex cis (Eccte. \). » Infernuset perdilionunquamreplentur,similiter etoculi hoininumin-satiahiles.« Sanguisugosvero duaefiii.esunt, qujadicunt: Affer,affer(Piov. xxx). i Nam

Crescitamornummi,quantnmipsa pecuniacret'it.(JDVENAL.,XIV,159.)

CAPUTVII.

Quarecupidus sutiarinonpote.st.Vis,o cupide, scire quaresemperes vactnts,ctir

nunquamimpleris?Adverle: Non est plena men-sura tua, quas quantumcunque contineat, adluic

capax est amplioris. Sed humanusanimus capaxest Dei,quoniam « qui adhaeretDeo,unus spirilusest cum Deo(I Cor vi). >Quantumlihetergo con-

lineat, nunquamest plenus,nisi Deumliabeat, cu-

jus semper est capax. Si vis ergo, o eupido,sa-

tiari, de&inasesse cupidus,quia dumcupidus fue-

ris, saliaii non potoiis. « Non est enim conventiclucis ad tenebras, nequeChrisli ad Relial(II Cor.

\i), » quia «nemopotestDeosenire ctmammonas

(Matih.vi). »

CAPUTVIII.Defalso nominediviliurum.

0 falsadivitiarumfelicitas.,quaediviteraveracl-ter cfficitliliumitifelicem.Quid enim cst infelicius

[aL falbius]quam opesmundi, quasdiviliasnuncu-

pantur? Oppositaquippe sunt essedivitem et ege-num.At opes mundi non,auferunt, sed afferuiit

C egestatem. Magis enim inquit Salomon,suflicitmodicum pauperi, quam plurimnm diviti, qtiiat ubi raultaedivitiae,ibi uiulti, qui comedunt illas

(Eccle.v). J Qtiot et quanli magnates indigeant,ipsemetfrequenter experior.Opes itaque non fa~ciunt hominemdivitem, ed egenum.

CAPUTIX.

Exemplacontracupiditatem.Quam nuiltos seduxit cupiditas! quam plttres-

peididitavaritia!Dalaamasell.iredarguit, el pedessedenlisaltiivit, quiacaptus cupiditate promisso-rttm dispostterat maledicere Israeli (Num, xxrr)„Achanpopuluslapidavil, quia tulit aurum ct ar-

gentura deanalhema'e (Josue\n).Nabolh interenr-

plus esfrut Achabejus vineampossiderel(III Reg.D xxi). Giezilepia pcrcussus est, quia peliit et rece-

pit atirum et argeiiium,el vesles suh nomineEli-sei (IV Reg. v). Judas laqueo se suspendit, quiavendidit Pt tradidit Cliiisitim (Mutlh.xxvn) Ana-niam et 'Saphiramsuhitanea mors exstinxit,quiade pi-eiioagii defraudaverunt aposlolos (Aci. v).i ^dificavit Tyrus munitionem suam, et coacei-;avil argenlum quasi humum, et auium quasi ltt-lum plalearum,sed eeceDominuspossidebit eam,el percuiietin mari fortiludinemejus, et hascignidevorabitur (Zach.ix). »

CAPUTX.J)e superfluasolticitudinecupidorum.

Cur ad congregandumquis instet, cum starenon posiit llle quicongregai? Nam « quasi flos

72i DE CONTEMPTUMUNDI.— LIB. 11. 722

egreditur et conterilur, et fugit velut umbra, et

nunquamin eodem statu permanet (Job xiv). »Cur multa desideret,cum pauca suIEcianl?« Ha-

bentes, inquit, \iclum et vesfitum, his contentisimus (I Tim. vi). » Cur necessaria cum mullasolliciiudinequasrat,cumipsa sine magnadifflcul-

tatese offerant?Audiquid superhoc Verilasdicit:« Nolite solliciliesse, dicentes: Qnid manducabi-

mus, aut quid bibemus,aut quo opeiiemur ? Scit

enimPater vestercosleslis,qiiia his omnibusindi-

gelis. Quasrileergo prinium regnum Dei,et justi-liam ejus, et hascomnia adjicienturvohis (Maltlt.\i;Luc. xn). i —« Nunquam enim vidi jtistumderelictnm,nec semen e|us quasrenspanem(Psal.xxxvi). »

CAPUT XI.De avarilia.

Tantalussitit inundis,avarusegetin opibus(31),cui lantumest quod habet, quanlum est quodnon

habet, quianunquam utitur acquisitis, sedsemperinhiat acquirendis. Salomon: « E»t quasi divescumnilrilhabeat, et est quasi paupercum in mul-tis divitiissit (Prov. xni). » Avarus et infernus

ulerque comeditet non digerit,recipit et non red-dit. Avarusnec palienlibuscoriipaiitur,nec mise-

ris,subvenitvel miseretur, sed offenditDeum,af-fendit seipsuin,nffenditproximum. NamDeo reti-net debita, proximo denegatneces aiia, silii sub-trahit opporluna. Deo ingratus, proximo impius,sibi crudelis. c Viro cupido et tenacissimosineratione est substanlia, et hominilividoad quidau-rum? Qui sibi nequam est, quomodobonus aliiserit» Ef non jucundabitur in bonis suis (Eccli.xiv). i — «Qul habet suhstantiam hujus mundi,et viderit frntrem suiim necessitatem habere, etclauseritviscera sua ab eo, quomodocharitas Dei,manet m eo ? s (I Joan. m.) Nou enim proximum_suumdiligitsicut seipsum, queminedia perimitet.

egestasconsumit:. neque Deumdiligit super om^

nia, qui prasferlaurum et prasponitargentum.CAPUTXU.

Cur avaritiasit servilusidolorum.RectedinrnitApostolus: « Avaiitia est servitus

idolorum(Ephes.vi). >Sicut enim idololalra ser-vit simulacro,sic et avarns thesauro.Namille cul-lum idololatrisediligenterainptfical,et iste cumu-lum pecunias libenter auginenlat. Ule cum omni

diligentiaeortsimulacruin, el iste cum omnicuracustoditthesaurum. Ille spem ponit in idololatria,et iste spemeonsliluit in pecunia. Ille limet muli-lure simulaerum, et isle ftmet miuuere lliesau-

rum,CAPUTXI!L

Dequibusdamproptielatibusavarilue.Avarusad petendumpromptus, ad dandumlar-

dus, adnegandum fionlosus. Si quidexpendit, to-lumamillil, tristis, auerulus et morosus, sollicitus

i suspirat et anxiatur, dubius habet el invilus ex-

pendit. Magnificatdatum, sed vilificat dandum:

dat ut lucretur, sed non Iucratur ut det: largus in

alieno, sedparcus in proprio. Gulam evacuat,ut

arcamimpleal: corpus extenuat, ul lucrumevten-

dat. Manum habet ad dandum c&llettam,sed al

recipienJumporrectam: ad dandum clausani, sed

ad recipiendumapertam.Porro <subslantise iiiju-f torumsicut fluvius siccabunliir(Eccli.XL),I quia

qui malecongregat,cilodispergit.Jusltimjudicium,ut quaede malo pioveniunt,ad malumperveniant;nec accedatad bonum,qtiodnon proeedrtex bono.

Avarus er-godamnationem habet vitas,qusenunc

esl et fuluras.CAPUTXIV

** Deiniqua possessionedivitiatum.

Yeruinestergo quodSapiensproteslatur, <mul-

tosperdiditaurumetargenium(Efc/i.viii).i —<Qtiiaurum diligit, non justilieabitur (Eccli. xxxi). t

«Vasillis qui sectanlur illud.Ecce ipsipeccatores-et abundantesin hoe sasculoohtinuerunt divilias

(Psal. LXXII).i HincVeritasipsa praseipiehatapo-stolis. «Nolitepossidereaurum, neque argentuin, .

nequepecuniamin zonisveslris (Malih.x); i qttiaslcut camelusnonpolestintroireper foramenaeus,

Ua diflicileest divilemintrare in regnumcoslorum

(Matth. xix); « Arcta est enhu via el angusla por-

ta, quas ducit ad vitam (Malih. vn). »Aposiolus-

ergoseculusregulamVeritatis, aiebat : «Argenlunt

[; et aurum non est mihi (Acl.m). i —«Vaseigo

vobis, qui conjungitisdomumad domum,et agrum

agrocopulutisusquead ferminumloci (Isa. v). »—

«Replelaest terra argentoel auro, et non est finis'

tbesaurorumejus (Isa. n). »— «Prople.r iniquktatem avaritiasejus iratus sum , et percussi eum

(Isa. LVII).»

CAPUTXV.

De licilis opibuc.

CaelerumAbraham dives fuil, et Job locuples,David opulenlus, et tamen de Abraham inquil

Scriplura, qttia : i CredidilDeo, et reputatumest

illi adjustitiam (Gen.xv); i.etdeJob.; quia « non

eral ei similis in terra, vir simplexetrectus ac li-

Dmens Deum,etreeedens a malo (Job i); » de Da-

\id auiem, quia « Dominusinvcnit virum seciin-

dum cor^suum(l Reg.xvi).»At illi fuerunt« quasinilril babentes,ct omniapossidenies(JJ Cor. vi); »

juxta illud Prophetae : «Divitiassi aflluant, nolite

cor apponere(Psal.LXI).n Nosatitemsumus omnia

possidentes, quasi niJiU,liahenles, secundumillud

Psahnislas: » Diviteseguemnt el esurierunl (Psal.

xxxni); i faciliuseniminvenies,quidiligit divitias,

et nonhaheat,quam qui habeat et nondiligat; quia

diflicileesf esse in igneet non aidere, difiiciliusest

possideredivitias, et non diligere. Audi prophe-lam Jercmiam : < A minore usque nd majorem

(5i)Hora!ius.

723 INNOCENTIIIII PAPJI. 724

oinnesavaritiasstudent, et a prophetausqttead sa-

cerdolemcuncti faciuntdolum (Jer. vi). »

,APUT XVI.ue incerlitudinedivitiarum.

'Omniscupiduset avaruscontranaluramnititur et

molilur.Naluia enimpauperemadducitin mundum,tiaturapauperemredticita mundo;nudumnamquecum lerra susccpit, nudum etiam suscipiel; ctipi-(Jus aulem cupil el euiat fieii dives in mundo.

< Destruam, inquif, horrea mea,et majorafaciam,et illuc congreg'aboomnia, quaenata sunl niihi, et

omnia hona mea (Luc. xn). » Sed dictumesl ei:

i 0 slnlle, bac nocte repetelur anima tua a te,cpiajautem parasli cujuserunt? (Ibid:) »— «The-

sauiizaSjClignorascuicongreges(Psal.xxxvm).>—

« D')imieruntenimsomnumsuum, el nihil invene-

runt omnes viri diviliarumin manihussuis (Psal.

i.x\v).i — «Divescunidormieril,niIiilsecumaffest^

«periet oculossuos, et nihil inveniel (Job xwu);»•—«Nelimuerisergocumdivesfaclus fuerilhomo,el cum multiplicalafueiit gloriadomusejus, quo-niam cummorielur, non accipiethaecomnia,nequesimul cumeo descendetgloria domusejus (Psal.

XLVIII), » sed relinquet alienis divitias suas, et

sepulcra eorum domuseorum in selernum.Hinc

eliam Sapiens altestalur ; t Qui acervat ex animo

injuste, aliis coneregat,et in bonis suis alius luxu-

riahitur (Eccli. xi\). »Proh dolor, quemhabebat

liostem, dimitlit hasredem.CAPUTXVII.

Degula.« Initiumvitse hominisaqua et panis, et \esti-

rnentum,et domus prolegens turpitudinem(Eccli.

xxix). i Nttnc autcmgulosis non sufiiciunifructus

arborum, non generaleguminum,nonradices ber-

barum , non pisces maris , non bestiaslcrras, non

aves coeli; scd quasruiiturpigmenla, comparantur

[al. operantur.Jaromata,nutriuntur altilia, capiun-tur ob escam, quasstudiosecoquuntttrarte coquo-

jum, quaslaute paiantur oflicioministrorum.Alius

contundit et colat,"aliusconfunditetconficit, sub-

slantiam convertil in accidens,naturam mutat in

artem , ut saturitas transeat in esuriem, ut fasii-

dium revocelappolilum,ad irritandumgulam, non

ad susleniandamnaluram, non ad iiecessilaiem

supplendam, sed ad aviditalemexplendam.Casle-

'rum lam brevis estgulse voluptas, ut spatio loci

vix sil qualuor digitorum, spatio temporis vix sit

tolidem momenlorum. Contemnilur mediocritas'et superfluilas affeclatur,in divcrsilatesaporum,

1in vaiielate ciborum.Aviditas nescil modum, et

varietas [al. voraeilas.] exceditmensuram,sed et

mens gravalur, et stomachuslurbatur, sensus op-

primitur in illis. Inde non salus et sanilas, sed

morbus et mors. Audi super hoc sententiam Sa-

pientis : «Noli avidusesse in omni epulalione,et

non te effundas super omnem escam. In mullis

enim esciserit infirmitas;et propler crapulammulti

pcrierunl (Eccli.xxxvu).i —«Escaventri, et yen-

A ter escis, Deus aulem et hunc el hanc destruet

(I Cor. vi). iCAPUTXVIII.

Exemplaconira gulam.Gnla charum tributum exigit, sed vflissimam

reddit; quia quanto sunl delicalioracibaria, tanfo

foeiidiorasunt slercora. Turpins egerit, qni turpi-ler ingeril, superiuset inferiushorrihilemflaium

expiimens,et abominabilemsoinunemillens.Gula

paradisumclausit (Gen.m), primogenitaEsauven-

didit (Gen.xxv), suspendil pislorem (Gen. \LI )deeollavit Daptislam (Jlfarc. vi). Nabuzardam

princepscoquorumteroplumincendit, et Jerusalem

everlit (IV Reg. xxv). Balthasar in convivioma-

nuni contra parietem scribentemaspexit, «Mane,B Thecel,Phares , i et eademnocteinterfectusest a

Chaldaris(Dan. v). « Sedit populus manducare et

bibere. et surrexerunl luderefExod. xxxu), i sed

t adhucerant escasearum in orc ipsorum, et iia

Deiascenditsupereos.(Psat.LXXJI).»—<Quivesce-

bantur volupluose,interierunl in viis (Thren.iv).iDivesille, qui epulabaturquotidicsplendide , se-

pullus in rnfcrno(Luc.xvi).

CAPUTXIX.Deebtietate.

Qtiidtuipius elirioso? cui fetor in ore, treniorin corpore, qui promillilmulta, prodit occulta,cuimens alienalur, facies irausformalur? « Nullumenim secrelum, ubi regnat ebrietas (Prov.xxxn),i

Horatius(Ep. i, v, 19):Fmcundicalices, quemnonfeceredisertum?

Porro non suflicitvinum,non sicera, non cervi-

sia, sed studioseeonficiturmulsum, syropus, cla-

retum, labore multo, sollicitudinemagna, sumplunon modieo,sed inde contcntionesel rixas,liteset

jui'gia. « Vinumenim mullum polatum, u/ ail Sa-

piens, irritalionem et iram, et ruinam multam fa-cit (Ecclixxxi). i Fornicationesex eo sttnt. <For-nicatioetvinum elebrielas auferuntcor (Osc. IV).JProplerea dicit Aposlolus: «Nolite inebiiaii vino,

inquoestluxuria (Ephes.v). »El Salomon: «Luxu-

riosares vinum et tumultuosaebrieUs(Prov.xx).»Filii Reehab et filius Zacbarisevinum el siceram,ct omnc qttod incbriaie polerat, non hibei-unt

D (Jer. xxxv,Luc. i)CAPUTXX.

Exemptacontraebrietatem.

Ebrietas enim verendanudavit (Gen. ix), ince-stum commisit(Gen. xix), liliumregis occidii(-11

Reg.xm), principemexercilusjugulavit(Jud.xm).Verumeslergo quodSalomonait: «Vacanlespoli-btisetdantes symbolaconsumentur(Prow.xxni);»et Isaias : «Vasqui consurgitis mane ad ebriela-tcm seclandam, et potandum usque ad vesperam,ut vino aestuetis.Citliara et lyia et tympanum,et

tibia, etvinum in conviviisvestris. Vasqui poiett-les eslis ad bibendumviimm, et viri fortes ad mi-

seendamebiietatem (Jsa. LI).I — « Eccegaudiumei lsetitiaocciderc\itulos et jugulare aiietes. co-

725 DE CONTEMPTUMUNDI.— LIB. lu 7:6

medere carnes, et hibere vinum. Comedamus&

hibamus, cras eniiu moriemur. Et revelataesl inauribusmeis vox Dominiexercituum: Si dimitte-tur hasc iniquitas vohis donec moriamini (Isa.x\n). »—i vTsecoronassuperbiasEphraim.Sacerdos-etpropJietanescierunt,praeebrietaleabsorptisunta vino,nescieruntvidentem,el ignoraveruntjudi-cium (Isa. xxvm). i Proh pudor, cumad annun-tiaiidamevangelicamlectionem,a quodampresby-lero benedictiopeteretur, hesternam crapulam,etnocturnam ebrietalemeructans, ferlur alta vocedixisse: « Potum servorum benedicatrex ange-Iorum. i

CAPJT XXI.De luxuria.

Pono lurpis mater filiara generat turpiorem;justumesl enim,ut« qui in sordibusest, sordescatet adhue(Apoc.xxn). i — « Omnesenimadulte-raines quasiclibanussuccensusa coquenle.Ccepe-runt prineipes furere a vino (Ose. vn). » Venlerenim oppiparesatur, libenterVeneremamplexatur.0 exlremalibidinisturpitudo,qusenon solummen-tem effeminat,sed etiam corpuscnervat,non so-lum maculatanimam,sedfoedalpersonam« Omuc

namquepeccalumquodcunquefecerithomo,extrasuumcorpttsest, qui autem fornieaiur, in corpussuumpeecat (I Cor.vi). » Semperillamprascedtintardor et petulantia, semper eomitaniur felor etimmunditia, sequunlursemper dolorei posniten-tia. «Favusenim, inquit Salomon,distillanslalriameretricis,etnitidius oleogutlur ejus. Novissima'

autemilliusamara sicut absinthiuin,et linguaejusaculaquasigladiusbiceps(Prov.v). i

CAPUTXXII.Degeneralitaleluxurim

Familiaris est inimicus, halritansnon procul,sedprope :non exterius,sed iuterius; nam«virtus-ejus in lumbisejus, et fortitudo ejtts in urabilicoventris ejus (JOUXL).» Nunquamfugatur^nisicttrafugilur : nunquammactalur, nisi cum maceralur.Ad causara exigit liberlalem et abuudantiam,sed

requirit [al. reperit] ad effeelumfaeultatemet ad-

jacentiam.Haecomnemastatemcoriumpil,omnemsexumconfundit, omnem ordiuem solvif, omnem

gradumpervertit; invadit enim senes et juvenes,mareset feminas,prudentes et simplices,superio-res et inferiores,ad cxtremamgenerationeraeiiamsacerdotes,qui nocteVeneremamplexantur,mancvero virginemvenerantur.Turpedictu, sed turpis-simumactu, dici liceat quod agi non libeat.NoclefiliumVenerisagitantiu cubilibus,manefiliumvir-

ginisofferuntin allari.CAPfJTXXIII.

Dediversisspeciebustuxiuimel pmnisearum.

Quismultiplicesspecies bujus suflicientecvalet

explicare?HascenimPentapoFtmcuma.ljacenlere-

gionesubveriit(Gen.xix).Sodamilaset Sichencum

populoinleremit,raptores Dinas(Gen.xxxiv),Her,ei Onam filios Juda percussil (Gen.xvi), scilicet

A.iinmnndos,Judasumet Madianilidempngionetrans-

fodit(Num.xxv)scilicetfornicalorestribusBenja-

minprouxore Ievitasdelevit(Judic. xix, xx), adul-

leros, filiosEli saqerdotisin bello prostravit stu-

pralores (J Reg.u, iv). Amnonin comiviointerfe-cit (II Reg.xni). HascdenjqueUriam occidit(II

Reg. xi), presbyteroslapidavit (Dan.xm), Rubenmaledixit(Gpn.xxxv,XLIX),Samsonemseduxit(Jud. .

xjx), Salomonemperverlit(III Reg.xi)..Verumest

ergo quod Iegitur,propter speciemmulieris nutlti

perierunt.Nami vinumetmulieresapostatarefaciunt

sapienies, et arguunt sensatos(Eccti. xix). i Uxc

multosvulneratosdejecit,el forlissimiquiqueinter-fectisunt ab ea, viasinferidorous ejus, penetrantesin inleriora morlis (Prov.vn). Haecvires enervat,

B sensusdiminuil, dies consumit,opeseffundit

CAPUTXXIV,Decoitucontranaturatn.

Haecignominiosaramorphosimoperalur, quamtamenApostolusnon confunditurnominare. <Pro-

pterea, inquit, tradiditeos Deusin passionesigno-miniae.Namfeminaseorumcommutaveruntnatura-

lemusurain eum qui est contranaturam. Similitcr

el masculi,reliclonaturali usu femiuae,exarserunt

in concupiscentiissuis invicem,masculiin mascu-los turpitudinemoperantes(Rom. i).i Quidautem

hanc lurpiludinemoperantibusturpius? Quidhoo

criminecriminosius?In legeenim quasiparia.,cou-

jungunlurooncubitusmaris cummasculo,et eoitus

C hominiscumjumento.Sic enimIpgiturinLevitico:

<Cummasculonon commisceberjs.coitu femineo,

quia abominalioest. Cumomnr-pecorenon coibis,nec maculaberiscum eo (Lev.xvnt).i Dlriquepar

posnasubscribilur.«Quidormierit,inquit,cumma-

sculo coilu femineo, utrique operati sunt nefas,mortemoriantur:pecusquoque occidite(Lev.xx).»Quihabet aures audiat, imo qui desipit,resipiscat...

CAPUTXXV,Depmnahujussceleris.

Pcenadocuil, quid hascculpa promeruit. «Plui(,enimDominussuper Sodomamet Gomorrhamsul-

phur ef ignem de coalo(Gen. xix). >Noluitenim

Dominuscuiquamangelorumvel hominumexsecu-

D lionem hujuspcenascommitteie.sed sihi ipsi vin-.

diclamhujus sceleris reservavit, secundumillud :«,Meaest ul.lio,et ego relribuam (Deut. xxxu). J

Et ideopluitDominusa Domino,videliccta seipso,non imbremvel rorero, sed sulphuret ignem. Sul-

phur super fetoremluxurias,ignem super ardorem

libidinis, quatenuspoenasimiUsesset culpas.Nee

. misisse dicitur, sed pluisse, quatenus ipso verbo

magniludinemet abundanliamposnasnotaret. Ne-

miiiipepercitoculusejus, sed omnes simulexslin-

xil. UxoremquoqueLoth, quia retro respexit, iu

slaluamsalismulayit,necsoltimurbes, sed et om-

ncs circa legiones in mare mortuumet vallemsa-

linariamconverlit.« Horrendumest enimincidere

in manus Dei vivenlis (Hebr.x), » qui qtiani(i

52? INNOCENTUIII PAPM. 728

majorem suas longanimilatis exhibet patientiam,Janto duriorem suae severitalis infert vindictam,

CAPUTXXVI.De ambitioso.

Opesuiiquecupiduscongregat,ct avarus conser-

val; voluptales gulosus degustal, et luxuriosus

exercet; honoresambitiosus affeclat,et superbusexlollit.Ambitiosusautemsemperest pavidus,sem-

per atlentus, ne quiddicat vel faciatquod in oculishominum valeal displicere, humilitatem simulat,honestatem mentitur/affabilitalem exliibet, beni-

gnitatemostendil,subsequitur et obsequitur,cun-clos lionorat, universis inclinat, ftequeniat curias,visitat optimates,assurgit et amplexalur,applauditel adulalur, benenovit illudpoelicum;

Efsi nullusevilpulvis,lamenexcutitillum.

(OVJDICS,)Promptqset fervidus ubi placere lecognoveril,re-

missusel tepidusubi putaveritdisplicere.Improbatmala, detestaluriniqua, sed alia cum aliis probatet improbat,ut judicelur idoneus,ut reputetur ac-

ceplus, ut laudetur ab hominibus,et a singulisap-probetur. Et eccegravemintra sesuslinetpugnam,

diffieilemqueconflictum,dum iniquifas pulsat aai-

mum, el ambitio continetmanum[al. malum],et

quodUlasuggeritfaciendum,hseefieri non permit-tit, Colludunttamen ad invicemmater et filia, ini-

quitas et ambilio,nam malerin apertosubsistit, et

iilia in occultonon resislit.Hascenim vindicat sibi

publicum, illa secrelum. Ambitiosusergo libenter

agit de prineipalu quemambit, et dicit: 0 quando

principabiturille qui severussit in justitia, pius_im

misericordia,quinon declinetamore vel odio,quinon corrumpaturprece vel pretio, qui credat fide-

libus et acquiescat supplieibus,qui sit humilis et

benignus, largqs et mansuetus, constans,sapiens,paliens et astutus.

CAPUTXXVII.Denimiaconcupiscentiaambiliosorum.

Quiforsanhacartenonproficit,recurrit ad aliam,advocatSimonemet aeceditad Giezi,per hunc ah

iUonitiluremere,quodpersenon prsevaletoblinere:supplicatetpromittit, offertet trihuil, proh pudor!gratiamquam gratis adipisci[al., obtinereper faset nefas]nonpotuit nititur adipisei.Necdesislit ad- ]JiuCjSedinstatetinvaditviolenterhonorem,et impu-denter arripildignilatem,amicorumsuffragio,praesi-diopropinquorum,tantoquedamnationisiuflamma-tur ardore, tanta libidineprsesidendi,ut nec schi-sma abhorreaf,nec scandalumformidet.Sed Giezilepra percussil(IV-Reg.v), el Simonperiitpecunia{Act.vm), Core autem cum complicihusignisas-

snmpsit,et Dathanet Abironterra vivosahsorbuit(Num. vi). « Nullusitaque sibi honoremassumat,Siisiqui vocatur a DeolanquamAaron (Hebr.v). »

CAPUTXXVHI.Deambilionisexemplo.

Liquidumambitionisexemplun.reperitur in Ab-galone,qtti, cum aspiranl ad regnum, <fecit sibi

A currus et equites,et quinquagintaviros qui prasce-derent eum, et mane consurgens Absalon,stabat

Juxia introitumportse,et omnemvirum,qui habe-

bat negotium,ut veniretad regis judicium, vocabatad se et dicebat: Dequa civitatees tu? Quirespou-dit: Ex una tribu Israel ego snm servus tuus. Re-

spondebatei Absalon: Videnturmihi sermones tui

justi et boni; sed nonesl, qui le audiateonslitutusa rege.Dicebatet Absalon: Quisme constituatju-dicemsuper terram, ul ad me veniant omnesquiliabeninegotium,et justejudicem?Sedcumaccede-ret ad eumhomo quidamet salutareteum, exlen-debat manum suam, et apprehendenseumoseula-

batur, faciebalque hascomni Israel, qui veniebanjad judicium, ut audirentur a rege, et sollieilabat

Bcorda virorum Israel, Cumque abissetAbsalonin

Hebron,misit exploratoresin universas tribus fs-rael dicentes; Statim ut audieritis clangoresbuc-

cinse,dicite : RegnavitAhsalonin Hebron; et factaest conjuratiovalida,et popnlusconcurrens auge»balur cumAbsalone(II Reg.xv). >

CAPUTXXIX.De breviet miseravita magnalum.

Sed esto quod suhlimeturin altum, provehaturad summum,slalim curassuccrescunt, sollicitudi-nes cumulantur, extenduntur jejunia, vigiliaspro-ducuntur, ex quibus naiura corrumpitur,spirilusinflrmatur.Corrumpitursomnus, amittilur appeti-tus, debilitaturvirtus, attenuaturcorpus, et sic in

seipsodeficiensnon dimidialdies suos, sedmisera-" bilemvitammiserabiliprifine concludit.Verumest

iljud poeticum :

in se magnaruunl,summisquenegatumestSlare diu lollnnturin allum,Ut iapsugravioreruant.

Verius autem istud prophelieum: « Vidi im-

pium superexallatum et elevafum sicut cedros

Libani, transivi, et ecee non eraj, qui eum cot-gnosceret: quassivieum, et non est invenluslo-cus ejus (Psal. xxxvi). i — c Antequam,dies ejusimpleanturperibit, laedeturquasi vinea in primoflorebotrus ejus , et sicut oliva projiciens florem(Jobxv). i Audi super hoc sententianiSapientis:<Omnispotenlalushrevisvita (Eccli.x),

D CAPUTXXXDediversisproprielalibussuperborum.

Siaiim autem ut ambiliosusestpromptus ad ho-norem, in superbiamextollilur,-et in jacianlianicffrenatur,neccural prodesse, sed gloriatur pras-esse: prassutnitse meliorem,quia crevit in supe-riorem.Ai bonumfacit non gradus,sedvirlus: nondignitas, sed honestas, Priores dedignaturamicos,nolos ignorat hesternos, comites contemuitanti-

quos,vultumaverfit, visumextollit, cervicemeri-

git, fastum ostendit, grandia Ioquitur, suhliraiamedilalur. Suhessenon palitur, piseessemolifur,praelatisinfestus, subdilis onerosus. Molesla nonsuffert, concepta non differt, prsecepsct audax,gloriosuset arrogans,gravisel importumif

?29 DE CONTEMPTDMUNDI.— UB. II. 730

CAPUTXXXI.

De superbiaet casuLucifer.0 superbia cunciis iroportabilis, ct omnibus

odiosa,inter omniavitia tu seniper es prima, tu

semperes ultima.Namomnepeccatumte accidente

committitur, et te recedente dimitlitur. Scriptumest enim: < Initium omnis peccati est superhia(Eccti.x). i — e Primogenitamors (Jobxvm). »

ffaecenim inler ipsa rerum primordiacreaturam

contra Crealorem erexit, angelum conlra Deum,sed eumabsquemora dejecit, quoniamin verilate

non stetit,ab innocentiaiu peccatum, a deliciisin

miserias, a cosloempyreoiu aerem caliginosum.Audi prophetam: <Quomodocecidisti de coelo,Lucifer, qui mane orieharis? Corruistiin terram,

qui vulnerabasgentes, qui dicebasih eorde tuo :In ccelumascendam, et super astra Dei exallabosoliummeum, sedeboin monte teslameniiin lale'ribus aquilonis,et ascendamsuper alliludinemnu^bium, similis ero Altissimo (Ica. xiv). » — <Tu

signaculumsirailitudinisplenus sapientia et perfe-clus decore, in deliciisparadisiDei fuisti. Omnis

lapis pretiosus vestimenium [al. operimentum]tuum, sardius, topazius, et jaspis, chrysolilus,pnyxet berillus,carbunculus,sapphyrus, smarag-dus , aurum, opus decoris tui et foraminatua in

dje qua condilus es, prasparata sunt. Tu cherubextentuset protegens, el posui te in monte sancloDei. In iriediolapidumignitorumambulasti,perfe-ctus in viis tuis , a die eondilionistuse, donec in-ventaest iniquitasin te. Peccasli, et ejeci te demontesauGloDei.Elevalumest cor luum in decore

tao, et in terram projecite (Ezech.xxi). »— «Ce-dri non fueruntaltiores iUoin paradisoDei. Abie-tes non asquaveruntad summitalemejus, et plataniion fuerunt aequalesfrondibusejus. Omnelignumpreliosumparadisi non est assimilalumei et puV-chritudiniejus; quoniam speciosumfeci eum inmulliscondensisfrondibus(Ezechxxxi). i—«Ipseest rexsuperomnesfiliossuperbiaa(JobXLI).»lpseest «dracomagnus,rufus, bahenscapila septemet

cornuadecero,etincapltibusseptem diademata,cu-

jus caudatrahebat terliam partemstellarumcoeli,et misit illas in terram , et projectusest dracoille

maguus, serpeas aniiquus, qui voealur dia-holuset Satanas, qui seduxituniversumorbem,etprojectusest in terram, et angeliejus cumeomissisuiit in lerram (Apoc.xn). >Dequoel Veriiasait :«Vidi Satanam quasi fulgur de ccelo cadenteni

(Luc.x). i Nam <oranisqui'se exaliat, humiliabi-tur et qui se hijmilial,exaltabitur (Luc. xi\). >

CAPUTXXXII.Dearrogantiahominum.

0 superbaprassumptio,et prassumptuosasuper-bia, quasnon tantum angelos Deo voluisti adas-

quare, sedetiam bomines praesumpsistideificare."Porro, quoserexit, depressit,et quosexaltavit,hu-miliavit. Hinc ait Dominusad prophetam: <Fili

hominis,dicprincipiTyii,hascdjcUDominusDeus;

A eouuod elevatumest tuum, quasi cor Dei,et dixi-

sti: Deusegosum , cumsis bomo, et non Deus,idcircoegoadducam super te robustissimos gen-

tium, et inlerficiamle, et morierisin interilu occi-

sorum (Ezech.xxvm). i Nabuchodonosor,quiapo-tenliam suam jaclavilsuperbe,et ait: «Nonnehasc

est Babylon, quamasdificavimihi in domo[al. do-

mum]regni in roborefortitudiiiismeas,et in gloriadecorismei? Gumadhucsermo esset in ore TCgis,vox de coslo ruit : Tibi dicitur, Nabucliodonosor

rex, regnumtuum transiet a le , et ab hominibus

ejiciamte, et cumferis et bestii»erit halritaliolua,

fenumquasi bos coinedes, et scplemtemporamu-

tabuntur super te donecscias quodExcelsusdomi-

_ neiur in regnohominum,et cuicunquevoluerit,det

illud. Eademhora sermo conipletusesl superNa-

buchodonosor(Dan. IV).i Verum est ergo quoddicilur in Psalmo: « Homo cum in honore esset,non inlellexit,comparalusest jumentihiisinsipien-

tibus, et similisfactusest illis (Psal. XLVIH).I SU-

perbia lurrem everft, et linguam confudit (Gen.

xi), prostravit Goliam(J Reg.xvn) , el suspenditAman (Estliervu), inierfecit Nicanorem(II Mach.

xv), etperemilAntiochum(J Mach.IX),Pharaonen.

submersit (Exod.xiv), et Sennacherib inleremit

(IV Reg. xix), Holofernis caput ampuiavit(Judith

xm). <Sedes ducum superborum deslvuxitDeus,

et radicesgentiumsuperboruraarefccit(Eccli.xix).i

GAPUTXXXIII.

C De (ibominalionesuperbim.'Quamdetestabilissit superbia,Doininusipseper

proplietamtestatur, dicens: « Detestor ego superbiamJacob (Amosvi). i — «El juravit Dominusin

superbiamJacob. Si oblitus fuero usque in finem

omnia opera eot-um(Amosvm). i Undeinler illa

sex, quseDominusodit,,et seplimumdelestaturani-

ma ejus, Salomon primum poitfe, «oculossubli-

mes (Prov.vi) i idest superbiam-:et Isaias : «DicsDoininiexerciluumsuper omnemsuperbumet ex-

celsum,et super omnemarroganlem,et humiliabi-

tur eis allitudo virorum, et super omnes cedros,

Libani, et sublimes, et erectas, et super omnes

quercusBasan. et superomnesmonlesexcelsos,et

sttperomnescolleselevatos, et sttperomnemtur-D rem excelsam, et super omnemmurummunitum,

et incurvabitursublimitashominum, et humiliabi-tur altitudovirorum (Isa. n). i — «Propterea di-lalavit infemus animamsuam, et aperuit os snum

absque ullo termino, et deseendentsublimesglo-

riosiqueejus ad eum(Isa. v). »—«Dominusexer-ciltiumcogitavillioc, ut detraherelsupei'biamom-nis glorhe ejus (Jsa. xxm). > Job quoque-dicit :<Si ascenderitpsque ad coslumsuperbia,et caputejus nubes tetigerit, quasi sterquiliniumin fine

perdetur (Job,xx). »

XXXIV,Cotitraarrogantiamsuperborum.

Omnisferevitiosusdiligitsibisimilem:superbugautem odit elevalum. UndeSalomon. «lnter SL..*

7SI L\NOCENTH111PAP/E.' ' ?52

pcrbos semper sunt jurgia (Prov.xm), i et «ubiJueritsuperbia,ihi et conlumelia(Prov.v).» Super-bus insolitagestit, consuetafaslidit, magnumre-

pulat si loqui dignelur,maximumsi surgatet am-

f.lexelur.^Estimatplus dignilatemah ipso, quamipsum effectum ex dignitate; nunquam vult uti

paternilatis affecfu, sempervult uli dominalionis

imperio; superbiaejus el arroganliacjus et indi-

gnatio ejus , plusquam fortitudo ejus. Revolatinanima quod legitur in Evangelio: <Faeta esl con-lentio inter discipulosDominiJesu, quis eorum\iderelur esse major, el ait Jesus : Principesgen-tium dominantureoium, et qtii potestatemhabent,inter illos benefici vocantur: vosaulem nonsic,sed qui major est inler vos, erit siculjunior, et quiprsecessor,sicut ministrator (Luc.xxn). > Et ut'Petrus aposlolorumprincepsait: <Non quasi do-lainantes in clero , sed formafacti gregisex animo(Petr. v). i — «Dominiest lerra, et pleniludoejus,orbis lerrarum et universi, qui habitanl in eo

(Psal. xxm). i Unus esl ergo Deus,et unusest Do-minus. Caeleriveronon sunt domini, sedministri,quibusinterdic.iturdominium,et indiciturminisle-lium. Audi super hoc Sapienlem: «Recloremte

posuerunt,noli extolli, esto in illis, quasi unus exUMs(Eccli.xxxnl. >

CAPUTXXXV.Contrafraudemambiiiosorumcxemplum.

Filii Zebedasi,qui per inlervenlummalris hono-retn postulaveiunt a Christo : « Dic, inquit, ut (sedeani hi duofiliimei, unus ad dexferam,el aliusad sinistram luam iu regno tuo, i raerueriint'au-dire : «Neseitisquidpetalis. i Nou cnim honore,sed onere pervenitur ad regnum, unde Dominussubdit : «Non est meumdare vobis: quasi dice-ret, meum quidem est dare, sed non vobis, idcst ambitiosis,qualesvosesiis (Matth. xx).» Licelaulem poteslas a Deo sit, superbus famen nonregnat ex Deo,secundumilludprophelicum: «Ipsiregnaverunl,etnon ex me,principesexstiterunt,etlioticognovieos (Ose. viu ). »

CAPUTXXXVI.De proprielaiibusarroganlium.

Superbusautem«aniatprimascathedrasin syna-gogis,et primos recubilusin cosnls,salutationesin Iforo,etvocariah hominibusRabbi(Mallh.xxm): >uon nornine personas, sed nomine forlunas vultappellari : non ut homo,'sed ut domiuus.vullho-norari. Sedet sublimis, incedit exeelsus,vult sibiomnesassurgere, singulosinclinare.Porro, quidamphilosophus volens arroganliam cujusdam regis_illudere,cumvidisseteumin throno regali sederesublimem,prostratus in terram supplicileradora-vit, et confestimnon invitalus, ascendens juxlaregemconsedil.Quodrexvehenienteradmirans,eo

quod nosset eum esse philosophum,quare hocegerit, exquisivit. Philosophus crgo rcspondit:

A «Aul Deuscs, aut homo :_siDeus, debtii te ado-

rare : si homo, henepotui juxta te sedere. i Rex

autem responsionemconvertens contra philoso-

phuminltilit: « Imo si homosum, nondeluiislinieadorare : si Deus sum, non debuisti juxla me

sedere. i Sapienterislerespondii,sed iUeprudenterelusit.

CAPUTXXXVII. ,De superfluoculttt.

PrimisparentibusfecitDeustunicas[al. Perizo-malaJ pelliceaspost peccatum(Gen.m),et a Christodicitur Christianis: «Non duas tunicas babealis

(Maiih. x). i Sed juxta Joannisconsilium:« quihabelduas tmiicasdel nonhahenliunam(Luc.m) >

Superhus autem, ut magnificusvideatur,satagitB vestiri duplicibus,indui moUibus,preiiosisornarL

Sed quid est homo preliosis ornatus,nisi sepul-crumforisdealbalum,inlus autemplenumspurei-tia? (Malth. xxin). HyaciiHbuset purpura, coccuset Jjyssus,in Umopulrescunt, aurum et argentum,lapideset gemmaein luto sordescunt. Dignilaset

polestas male jacenl in pulvere, honor et gloriamalesedentin cinere. Quidergo superbephylacie-ria dUatas,et magnificasfiinbrias? Dives ille, quiinduebatnrpurpurael Jjysso,sepultusest in inferno

( Luc, xvi). Dina filia patriarchseJacob, anlequamegrederelur, ut ait Josephus(32), ul emeret orna-naentum provincialium mulierum(Gen. xxxiv),'vkgo permansit.Cttmautem exivit, Sichem lilius

regis Hemor, eam \iolenier oppressit.Holofernes,qui sedebat in canopeo, quoderat ex purpttra et

byssoet auro el smaragdoet lapidibus preliosisintextum, jugulatus est a Judilh ;.quascumpriusuleretur cilicio, lunc assumpsit ornalu jucun-ditatis ( Juditli. xm). Audi super hoe consiliuni

Sapientis: <In vestilu ne glorierisunquam( Eccli.

n); i elApostolus: « Noninvestepretiosa(I Tim.

u); nec sit inlrinsecuscapillatura, aut circumda-tio auri, aut veslimentorurocultus (I Pelr. m). i

CAPCTXXXVIII.Conlrasuperfluumornaium.

Attendequidconlrasuperfluumornatumcommi-netur Dominusper prophetam: «Pro eo qutfdele-vatae sunt filise Sion, et ambulaveruntextento

D collo,et hutibusoculorumibant, decalvabitDomi-nus verticemfiliarumSion.et crinemearumnuda-bit. In die illa auferetDominus ornatum caleea-

mentorum,et lunulas, et torques, et monilia, etarmillas, et mitras , et discriminalia,et perisce-lidas, et murenulas, el olfactoriola,et ioaures,etannuloset gemmasin fronte pendentes,et intiiatoria, et palliola, et linteamina, et acus, et spe-cula.et sindones, et \ittas, et theristra. Et eritpro suaviodorefetor, et pro zona funiculus,etprocrispanti crine ealvilium, et pio fascia pectorallcilicium(Isa. m). i Eccejusla posnareddilurproculpa, ut 111eo punianUir,in quo peccaverunt.

(52) Josephus,DeAnliquit.,cap.28.

735 DE GONTEMPTUMUNDI.— LIB. II. 754

Adiiucsuperliis alium audiprophetam: «0 Tyre,Jjy.ssusvariade ^Egyptolexta est tibi in velum,hyacinlhusel purpura de insulis Elisa, facfasuntindumenium [al. operimenlum] tuuro. Dcnteseburneos et hebeninos commutaveruntin pretioluo. Propter mullitudincm operum tuorum,gut-tam [f. gemmam|, et purpuram, et scutulala, et

byssum,et sericum,et chadchod(33)proposuerttntinmercatutuo. Dedaninstitoreslui in tapelihusadsedendum,et replela es, ct glorilicatanimis.Stidnunceontritaes in mari, et in profundisaqtiarumopes luas ad nihilum redaciaj sttnt, et non eris

usquein perpetuum(Ezech.xxvn). >CAPCTXXXIX.

fQuamplusdeferturveslibusquam.virlutibus."Cumquidampbilosophusin hahitu contemptibili

ptincipisattlamadisset, et diu pulsans non fuissetadniissus.sedquotiestenlasset ingredi, tolieseon-

ligisseteumrepelli,mutavit habiium,et assumpsitornalum.Tuncad primamvocem adittispatuil ve-

nienti; qtii proccdensad principem, palliumquodgeslabat, cospii\enerabililer osculari. Super quopiincepsadmirans, quare hoc ageret, exquisivit.Philosophusrespondit: «Honorantemmehonoro,quia quod virtus non pottiit, vestis ohtinuit. i 0\anitas vanilaltim,plus honoris deferturvestibus,quamvirtutibus : plus venustati, quamhoneslali.

CArUT XL.Defucalionecolorutn[al. oculorum].

ArlificiaJisspeciessuperducitur, ct faciesobdu-citur naturalis, tanquamarlifieiumbominis artem

superetCreatoris.Nonsic. non sic. « Considerate,inquilDominus,lilia agri, quomodocrescunt?non

laborant, neque nent; dico auteni vohis, quoniamnec Salomonin omni gloria sua coopertusest,sicut unum ex ipsis (Maiih. vi). » Absilautem utadullerinuscolorcoinparahilissit nativo. Quinimocum faciesadttlterinocolorefucalur, os abomina-bili fetore corrumpitur. «Univeisavanitas oronishonio vivens'.(Psal.xxxvin). >Quid enim vanius

quam pectere crines, planare cassariem, tingeregenas,ongerefaciem,produceresupercilia'Quandoquidem«fallax sit gralia; et vana sit pulchritudo(Prov xvxi). i — « Omnis caro fenuro,'e't omnis

gloiia ejus quasi ffosagri (Isa. XL); i quoniamttanquamfenumvelociterarescit(Psa/.xxxvi).i Utaulempersonseornatum prasteream, ne maligniusqnamveriusvideataliquossuecensere,quidvanius

quamornaremensammantilibuspicluralis, cultel-lis eboreornatis,vasis aureiset argenteisvasculis,scyphis[al.cupis]et nappisf al.mappis], bucalibuset gradalibus,seutellisel eoclearibus,fuscinuliset

solariis,liacilihuset urceolis, capsulisel flabellis?Quid prodest pingere cameras, diiare perticas,palliareveslibulum,substernerepavimentum,com-

ponerelectuminflatum plumis, opprtum sericis,oiiduclumcorlinis, aut ctiam canapeo? Scriptum-

A est enim : «Homocum mojictur, nonaccipiethascomnia, neque simulcum eo desccndelgloriaejns(Psal. XLVIII).»

CAPUTXLLDeimmundiliacordis.

Non est qui de cordismundilia valeat gloiiari,quoniam«in mullisoffendimusomnes(Juc. III). i— e Et si dixerimus,quiapeccatumnon habemus,nosipsos seducimus, el verilas in nobis non est

(I Joan. i). >Quisest, qui illuddicere valeatcttm

Aposlolo: «Nihilmiliiconsciussum : nontamenin

hocjuslilicatussura?(I Cor.iv). i Quis est hic, etlaudabimus eum? Ecce « inter sanclosnemo est

immutahilis, cosii non sunt mundi in conspectuejus (Job xv); ct in angelis ejus reperit pravita-

" teni (JobIV).Quanlomagiset abominabilisel ir.u-filis est homo,qui bibit quasi aquam iniquilatem?

(Job xv). » — «Posniluitergo Deum,quodfecissethominemin terra, eo quod multa esset hominummalitia super lerram, el cuncla cogitatio hominisomni tempore ad malum inlenla : et ideotactusdolorecordis inlrinsecus, dclevil hominemquemcreaverat(Gen.vi). »Porro, <superhundavitiniqui-tas, et refriguitcharilas multoruni(Malih.xxiv). i—"<Omnesdeclinaverunt,simul inuliles facli sunt,non est qtti facial bonum,non estusque ad unum

(Psal. xm, LI).» Tota penevila mortaliummorta-libus est plenapeceatis,ut vixvaleat inveniri, qainon declinet ad sinistram, quinon revertalur ad

vomitum,qui nonconiputrescatin stercore. Quin"

potius <glorianturcum malefecerint,et exsullau*iu rebuspessimis(Prov.n), repleliomni iniquitatemalitia, fornicatione,avaritia, nequilia,pleni invi-

dia, homicidiis,conlenlione,dolo, malignilate, su-

surrones, detractores, Deoodihiles, contumeliosi,

superbi,elali, invenloresmalorum,parenlibusnon

obedientes,insipientes,incomposili,sineaffeciione,sine federe, absquemisericordia.(Rom.i). >Tali-

bus etpejoribus mundus islereplelus est, abundaihsereliciset schismalicis,perlidisel tyrannis,Simo-

niacis et hypocriiis, ambiliosiset cupidis, rapto-ribus et prasdonihus,violentiset exactoribus,usu-

rariis et falsariis,impiiset sacrilegis,pi-oditoribuset mendacibus,adulatoribuset fallacinus,garrufis

p et versutis, gulosiset ebriosis, adulteris et ince-

stuosis,mollibuset immundis,pigris et negligen-tiJjus, vanis el prodigis, impetuosiset iracundis,

- impatieiitibuset inconstantibus,veneliciset augu-ribus, perjuris et exsecralis, prassumptuosiset

arrogantihus, incredulis et desperatis, demum• universisviliis irrelilus. Porro, <sicut deficit fu-

mus deficient, cl sicut fluit cera a facieignis, ita

peccatorcsperibunla facieDei(Psal. LXVII).»

CAPUTXLII.

Dedoloribus,quosmalipatiunlurin morte.

M.di siquidem qualuor 'dolores patiuntttr in

morte. Primus dolor esl angusliacorporea, tanla

(35) Cbadclwd,vox HeJjraicacujusdamlapidispretiost.

735 1NN0CENTHIII PAPJL 730

et tam gravis, quanla vel qualisnec fuit, nec est Ain prassentivita ante dissolutionemillam. Quodin

quihusdam,etsi non in omnibusapparet,prasnimiodoloreseipsosdiscerpenlibtis.Fortis enim et iu-

comparabilisest violentia,quandonexus illi et vi-lalesnodi inter corpus et animam disrumpunlur.Unde Propheta lameniando ait : < Gircumdede-runt me doloresmorlis (Psal, cxtv). i Nonenlm

est membruni, non articulus in corpore, quod pe-nitus non involvaturillo inexplicabilidolore.

Secundusdolor est, quandojam pene defatigatoeorpore et suis exhaustoviribus, anima multo II-berius videt tunc in momento occurrere omnia

operabona,"velmala, quasfecit, quasomnia redu-cuntur anle oculosinteriores. Doloristeest tanlus,et retractatio [al. recogitallo]ista tam gravis est,quod anima plurimumlurhata cogitur quasi sei-

psam odisse. Undedicitur in Psalmo: <Torremes

iniquitalisconturbaveruntme (Psal. xvn). i Namlorrentescum mullo impetu veniunt, et videnturdiruere [al. destruere]omuia, ita in mortevidebitJnalus omnia subito quas fecit opeia bona velmala.

Tertius dolor est, quando anima jam incipittam juste dijudicare,et sibi pro suis iniquilatibussingulis omnia et debita gehennastormenta videtimminere. Undedicitur in Psalmo: < Circumde-derunt me doloresroorlis,et periculainferni iuve-nerunt me (Psal. xvn), i• Quartusdolor est, quando animaadliuc iu COT-C

pore posila videt spirilus malignos,ad rapiendumsc paratos, ubi lanltis dolorest et timor, quod mi-sera anima licet a corpore egressura, quandiupo-lcst, refugiat,ut temptissuas captivitatis redimat,antequam de corpore exeal. Propter quod dicit

Sophoniasprophela(cap. i): <A prima porta exit

clamor, et a secunda ululalus. i Prima porla di-cilur, quandoanima mala quam cito egreditur acorpore, tam cilo rapitur a mal.gnis spiritibus adasterna supplicia; secunda poria dicitur, quandopost diem judicii punienlur in corpore et anima

siue fine. Puniunturenim mahm ammatantuiniu

prima separalionecorporis el animas, post judi-ciumvero in animaet corporepuuientur.Undedi-citur:« DuplicicontritionecontereeosJerem.xvn.>

CAPUTXLIII

De advenluChristi ad diemmortis cujuslibethominis.

Videt eliam lam bonusquam malus, antequam

egrediatur anima de coipore Christum in cruce

positum.Malusvidet sibi ad confusionem,ut eru-

bescatsenon esseredemplumsanguineChristi,sua

culpaexigenle.Undede malisdicilurin Evangelio:

<Videruntin quempupugerunt(Joan.xix), >quod

inleUigilurde advenluChrisli ad judicium, et de

adveutu ejus ad diem mortis cujuslibet hominis.

Ronus vero videt ad exsullationem.Et hoc habe-

mus ex verbis Aposloli, qui ail: « Usque in ad-

ventumDomitiinostriJesuChrisli (J Tiin.vi), i id

est ad dieramorlis, quaudo[at. quia], apparettam

bonis quam malis Christus in cruce pasitus : et

ipse Christus de Joanne Evangelisla ait: <Sic

eum volomaneredoneeveniam(Joan. xxi), i sci-

licetveniamad olritume^us.Quatuor namque le-

guntur adventusChristi, duo visibiles,et duoinvi-

sibiles. Primus aJvenlus visibilis fuit in carne,

quaudonatus est de Virgine; alius adventusvisi-

bilis est ad judieium, quando judicabit bonos et

malos,quandoslatuet oves a dexlris, hosdosveroa sinislris. Primus adventusinvisibilisfit in menle'

justi, per graliam; undcChristusde virojuslo aif:

< Adeumveniemus, et mansionemapud eum fa-

ciemus(Joan. xiv). i Est ergo animajusti sedeset

habitaeulum Dei, sicut scriptum est : « Anima

justi sedesDei,>qnia sedet Deus in eo per gia-

tiani. Secundus adventus invisibilis est in obiiu

uniuscujusqueUdelis; undeJoannesin Apocalypsi:desiderans liberari a carcere corporis ad Chris-

tum ait : c Veni DomineJestt (Apoc.xxn), » scili-

cet ad obilum n.eum; unde dicitur, quod in die

obitus sui, obviamvenitei Christus.

LIBER TERTIUS.

De miseria humanm conditionis.

CAPUTPRIMUM.Depulredine cadaverum.

c Exibit spiritus ejus, et revertetur in lerram

f.uam, in illa dieperibunl omnes cogitalioneseo-rum (Psal. CXLV).» 0 quot et quanlamorlalesdeiiiundanasprovisionisincerliludine cogitant, sed

sub repentinaemortis arliculo repentecuncta quascogitaverant, evanescunt.« Sicut umbra cum dc-clinat ahlati sunt, et «xcussisunt sicul locuslac.

{Psal.cvm). i Exibit ergo spirilus ejus, non vo-

D luntarius, sed iuvitus, quia cuin dolore dimittet

'quas cum amorepossedit,ac velit, nolit, consiilu-

ruscsteilerminus, qui praeleririnon poterit (Job

xiv), in quo lerra revertetur in terram. Scriptumcst enim : Terra es, et in terram ibis (Gen.m). Na-

turale siquldemest, ut maleriatum in materiam

resohatur. t Aufcret ergo spiritumeorum et de-

ficient, et in pulverem suum revertentur (Psal.

cm). t — «Cumauiem moricturhomo,Lasrcdila-

bil bestias,,serpenleset venues (Eccli. xix). i —

737 DE CONTEMPTUMUNDI.—' LIB. III. 758t Omnesenim in pulvere dormient, et vermesope- ,rient eos (Job xxi). >— « Sicttt vestimentumsiccomedet eos vermis, et sicul Janamsic devorabileos linea ^Jsa. LI). » — «.Quasi pulredo consu-mendus est, et quasl vestimentum quod eomediiura tinea (Job xin). » •—c Putredini dixi ail Joh :Pater meus es, maler mea, et soror mea vermil.ns

(Job xvn). »— « Homo putredo e( filius homiiris• (Job xwi. * Qtiam lurpis pater, quam vilis maler,

quam abominabilissoioriConcepiusest cnira liomode sangttine per ardorem libidinis pulrefaclo, cu-

jus tandem libidinis cadaveri quasi funebres ver-mes assistent Vivusgeneravit pediculoset lumbri-

cos, mortuus genci'abitvermes et muscas; vivus

produxit stercus et \omittim, mortuus producrtpntredinem et felorem; vivus hominem unicuin

impinguavit,morluus vermesplttrimos impingtia-lrit. Quid ergo fcelidius humano cadavere? quidhorrihilius homine' morluo? Cui gratissimus erat

amplexttsin vila, moleslus eliam erit aspeclus in"

morte. Qtiid ergo prosunt divitias? quid ppulas?

quid delicias?quid honores ? DiviMasnon libera-bunt a morte, epulas uon defendent a morle, necdplicisea verme, honores non fripient a fetore.

Q.iimodo sedebai gloriosus in tlirono, modojacctdespeclusin tumulo ; qui modofulgebat ornalus inaula, modo sordet nudns in tumba; qui modovescebatui deliciis in ccenacnlo,modo consnmilura vermibus in sepulcro.

GAPUT II. CDe iristi memoriadamnatorum.

i Vindicta carnis impii, vermis el ignis (Eccli.vn). » Uterque duplex, interior et cxterior. Inte-

rior, qui rodit et uril cor : exlerior, qui rodit et urit

corpus. «Vermis, inquit, eorum non morietur, et

tgnisnon exstinguelur (Isa. LXVI).»— «Dabit Do-minus ignem et vermes in carnes eorum, ut uran-lur et senliant usque in seinpilernum (Jud. xvi). >Vermisconscientiastripliciler lacerabit.AfHigetme-

moria, sera lurbabit posnitenlia [al. exacerbabit

posna], torquebit.angustia. Venient enimin cogita-(ionempeccatorum suorum limidi, et iradttcent il-los ex ad\erso iuiquitates eorum, dicenles: «Qttid'p 'ofttitnohis superbia? etjactantia diviliarum quidcontulil nobis? Transierunt illa omnia (anquamum-

hra, et sicut navis, qpae perlransil fluctuanlcm

aquam, cujus cum praslerierit, non est inveniri ve-

sligium (Sap. iv). i Sic et nos nali, conlinuodesi-nitnus esse; virttitisquidemnullum signtnnvalemus

ostendere, sed in raalignitatenoslra consumpti su-nius. Cum ingenti turbalione recogitabunt, quascum nimia delectalionegesserunt, ui slimulus me-moriaspungat ad posnam, quos aculeus nequitiasslimulaxitad culpam.

CAPUTIII.Deinulili pmnilenliadamnalorum,

Dicent intra se pceniieniiamagentes : <Erravi-mus a via veritalis, et lumeii jusliliasnon luxil no-

bis (Sap. v). >— «Tnrc incipieiitdiceremoniibus:

s- A Cadile super nos, et collibus: Operite nos (Luc..ic xxm). i Pcenitebunt ad pcenam,-sed non conver-iil tentur ad veniam; jnstum est enirn, ut qui nolue-i- runt cum bene poltierunt; cum velinl, nonpossint;tr dedil enimDominuslociimposnitentias,et ipsi abusi: sunteo. Propterca dhes, qui cruciabaturinflamma,

is dicehat ad Abraham: « Rogo te pater, ut iuiltasis Lazarum in domumpalris mci. Habeo enim quin-r, que fralres, ut tcstetur iliis, ne et ipsi veniant inio hiinc locum tormentorum.» Cui cum Abraham re-t- spondisset. «Habent Moysenet prophelas, audiantr- illos, J>subjunxit : «Non, pater Abraham : sed sii- quis ex morluis ierit ad eos, pcenitentiam agei.ts (Luc.xvi). » Agebatet ille pcenitenliamin inferno;t sed quia eognoscehat illam inulilem, rogabat utn annuntiarelur hoc fratribus suis; quatenus agercnt,_ pcenitenliam in hoc sasculofrucluosam; quia tuncd prodest hominipcenitere,eum potest ipse peccare.,t CAPUTIV.

Q De pmnisinfemi diversis.? Posnasautcm infernales secundum diversa pec-

cata sunt diversas.Prima pcena est iguis, secundd

e frigoris [al. frigns]. De his dixilDominus: «Ibi ent

t flelus et slridor denf.um(Matth. xm). i Fletus pro-t pterfumum ignis, slrldor denlium, propter frigus.i Tertia erit felor; de his trihus dicilur in Psalmo :

> . <Ignis, sttlphur et spiriius procellarttmpars calicisp eorum (Psal. x). » Quaria, vermes todeiieientes,

unde Jsaias : « Vermis jsorum non morietur, et

C igniseorum nonexsfinguetur?(Isa. LXVI.)»Quinta,itiallei peieutienies, unde dicil Salomon: « Paraia5unt damnalionisjudicio blasphematoribus[al. de-

risoribus], et perculicntes mallci stultorum corpo-t ribus(Proi'. x). » Sexta, lenehraspalpabilesexlerio-

t res el interiores, unde Job : «Terra miseriseet te-

nehrarum, ubi umbra morlis, ete. (Job x). » Etalibi: «Vadam ad terrara tenebrosam, et opeitammorlis caligine (ibid.). i Et in Psalmo : « In seter-intin non \idebunt lumen (Psal. XLVIII),J et al bi:<Impii in tenebris conliceseent(J Reg. u). i Sepli-ma, confusiopeccatorum : < Tunc enim, ut Icgilurin Daniele,erunl libri aperti(Dan. vn), i idestcon-

• scientisehominumerunt omnibus manifestas.Oct.i-

va, horribilis visio dasmonum, qtti videhuntur inD excussionescintillarumde igne ascendentium. No-*

na , igneascateuas, quibus impii singulismemhris

conslrin^cntur.Piima pcena estconcupiscentium, secunda mali--

liosorum, lertia Juxuriosorum, quarla invidorum

et odiumhahentium, quinla eorum, qui in hoc sas-

culo per flagella non meruerunt casfigari, quia« tenla\erunt el exacerbaveiunt Domiiium(Psal.

LXXVII)» in multiiudine iniquiiatumsuarum. Unde

scriptum est: « Exacerbavit Dominum peccator,secundum mullitudineminc suasnon requirel (Psal.

~x). » Sexta eorum, qui in lenebris ambulantes, ad

lumen verum, scilicel Clirislum,venire conlempse-

runt;, seplima confilpnlium peccata sua, olpoeni-leniiamcoiilemnenfirjm;octava illorum, qtti in hoc

7sg 1NN0CENTIIIII PAP;E. 740

sasculolibenter videnlmala, el faciunt: nona illo-

rum, qui per singula vilia sunt defluxi,qui ambu-

lani indesideriissuis, et euiil post concupiscentiassuas.

CAPUTV.Deineffubiliangusiiadamnalorum.

<Videntestuibabuntur limoreliorrihiti,gcmcntPS

pras angustia spirilus, et dicentes : Ili sunl quos

aliquandohahuimus in derisum, et in simililudi-

nem improperii; nos insensalivitam illorum assti-

ntabamus insaniain et finem eorum sine honore.

Ecce quomodocompulalisunlinter filiosDei,et in-

ter sanclos sois illorum esl (Sap. v). » Supplicium

eritmalorum, inlueri gloiiam bealorum, licetforle

post finerojudicii. Beaiiquoque visuri sunt rcpro-bos in tormentis,secundum illud : « Laslabilurjtt-stus cum videritvindiclamimpiorum(Psal. LVII).»

Reprobivero non sunt visuri beatos in gloiia, se-

cundumillud : c Toilatur implus,ne videal gloriamDei(Isa. xxvt). »Talia dicent in infernopcccatores,

quoniam«spesimpiicsl tanquamlanugo.quasavenlo

tollilur, et taiiqitamspuma graeilis, quasa procella

dispergitur, el tanquam fumus a venlo diffttsus,et

tanqttam memoria hospitis unius diei (Sap. v). »

CAPUTVI.

De ignegehennali.

Ignis gehennasnec Jignisnutritur, nee flatu suc-

cendilur, sed a Deocreatus esl inexlinguihilisab

origlne niundi. Sciiplum esl enim : « Devoraliit

eum ignis,qui non succendiuir(Job xx). » Crcdi-lur autem esse sub lerris, sccundum illud Isaiae:« Jnfernus subter coniurbalus est in occursunnadvenlustui (ha. xiv). i Sedet omnis locusrepro-bis esl poenalis,qui sempersecum deferl crucia-

lnm, et ubique contra se tormentum incurrit.<Prodticaminquit, ignemde mediolui, qui come-dct le (Ezech.xxvm). » Ignisautem gehennaDsem-

"per ardebit, cl nunqttamlucehil : semper ttrct, et

nunquamconsumel : scmper alficiet,et nunquamdeiiciet.Est enim apudinferos summalenebrarum

obscurilas, immensa posnarum acerbilas, infinilamiseriarumaHcrnitas.< Ligatis, inquit, pedibusetmanibusejtis, mittite eum in lenebras exleriores,ubi crit fletus et stridor dcnlium(Mallh, xui). >

Singulameinbrapro suis peccaiispropria sustine-bunt toimenta,ul in eo punianlur, in quo peccave-runt. Scriptum est enim: <Per qusepeccat homo,per liascel lerquebilur (Sap. xi); » undequi in lin-guapeccaverat,cruciabaturin lingua.Propter quodipse clamabat: «Pater Abraliam,miserere mei,elmilte Lazarum, ut infmgat exlremum digili sui in

aquam, et refrigerel linguammeam, quia cruciorin hac flamma(Luc. xvi). » Per digitos inlelligiiuroperalio; digiiis enim operamur. Quasi dicat: SiminimumoperuraLazari haberem, minorem pos-nam senlirem.

CAPUTVII.De lencbiisinjeini.

ReDrobiveronon solum exterioiibus. sed eliam

A interioribus tenebris involventur; quia spiiiluali

pariter et corporali luce carebunt. Scriptunt cst

enim: Tollalur impius, ne videatgloriamDei(Isa,

xxvi), qui solus lunc eril « in Ittcem sempilernam

(Isa. LX).>Tantamautem in pcenisreprobi lolera-

bunt angusliam, ut vix aliquid cogitare \alehunt

praeterpcenas; sed illttc driigent-impetumcogiia-lionis,ubi sentienlvimdoloris.Sanediscipulusqui-dam fcrtur apparuisse magistro suo post mortem.

Quemcum magister csse damnatum iiitPllexisset,

qttassivitab co, si aliqusequaeslionesapud inferosverleienlur. Qttidieilur respondisse: <Apudinfe-ros quasritursolummodoquid non sit posna.i Sedct Salomonait: «NPCopus, necratio, nee scienlia,nec sapienlia cst apttd inferos, quo tu properas

B (Eccle. ix). » Erit enini lama in reprobis mentis

oblivio,lanta cascilasanimi, lanta confusioralio-

nis, ul raro vcl nunqtiamad cogitandumquidquamde Deo possint assurgere, nedum ad confitendum\aleant aspirare. Nam <a mortuo tanquamab eo,

qui non esl, periit confessio(Eccli.vn). » Seriplumestenim : «Nonmoitul laudabuntleDoroine,nequsomnes qui descenduntin infernum(Psal. cxm). >— «Non infernusconfitehiturlibi, nequemorslau-dabit te (Isa. xxxvm).i

CAPUTVIIIDeconfusionepmnarum,

«Dimitie me, Domine, dicit Job, ut piangampaululum dolorem meum, antequam vadam ad

C lerram tenebrosam, et operlam morlis caligine:terram miseriaset tenebrarum, ubi umbra moilis,et nullus ordo, sed sempiternus.horror inhabiiat(Jobx).» Ordoquidemeril in quanlitate posnarum,quoniam «in qtia mensura mensi fuerint, reme-tietur eis (Luc.vi), i ut qui gravius peecaverunl,gravius puniantur. «Poteules enim potenter lor-menta patieniur (Sap. vi).» Sed ordo non est in

qualilate rerum, quia de aquis nivium transihuntad cflloi'emnimium [al. ignis] (Jobi), ut stibiiacontrariorum mutatio graviorum inferat crucia-tum. Experinienlo cognovi, qttod aduslus, si fri-

gidum stalim adhibeat, ardentiorem senliet eru-cialum.

CAPUTIX.P De indeficientiatormentorum.

«Sicul oves in inferno posiii suni, et mors de-

pascet eos (Psal. XLVIII).» Diclumest hoc a simili

jumentorum, quae non radicitus evellunt herbas,sedsummitalessolummodocarpunl,utitcrumherbasrenascaniur a"dpaslum. Sic et irapii quasi raoite

pasti, re\iviscent ad morlem, ut asternalitermo-riantur. Ovidius:

SicinconsumplumTityisemperquerenascensNon peril, ut possilsmpeperire,jecur.

(OVID.Pollt.,\, II, il.)Tttnc eril mors iminorlalis,tunc viventmortui,qulvitassunt mortui. Quasrenlmortem, el non inve-

nieni, quia viiamhabuerunt et perdiderunt. AudiJoaiiiicm in Apooalypsi(cap. IX) dieenlem: «Iu

7il DE CONTEMPTUMUNDI.— LlBt III. 742

diebus HJisquasrent liomines mortem, et non in-venienteain : desiderahuntmori el fugietmots abillis.i 0 mors quamdulcisessesquibus lam amara

fuisti, te solamdesideranteroptabunt,qui le solamvchementerabhorruerunt.

CAPUTX.Cur reprobinunquumliberabunlura pmnis.

Nullusergosihi blandiatur, et dicat, quia J Deusnon in finemirascetur, neque in aeternumindigna-hitur (Psai. cn),» sed «miserationes ejus superomnia opera ejus (Psal. CXLIV).» Quia cumiralus

est, non oblhiscelur nnseren, nee quidquam eo-

Ttini,quas fecil Deus, odivit (Sav. u). Assumensin arguraentum erroris' quod ait Dominus perIsaiam prophelam; « Congregabuntur in congre-gatione unius fascis in lacum, et claudentur in

carcere,etpostmultosdiesvisitabunlur(Isa.xxiv).»Homonamquepeccavitad iempus, non ergo Deus

puniet in aslernum.0 spes inanis, o faJsa praesumptio!Non eredat

frustra errore deceptus,quod aliquo pretio sit re-

dimendtts,quoniamin infeino nulla est redemplio.Congrcgaljunturergo peccaioresin lacum,et clau-denlur in carcerem,scilicet in Inferno,in quo sine

corporibususquein diem judicii lorquebunlur,et

post multosdies, postquamvidelicetresurgenlcum

corporibussuis in novissimodie, visilabunlur, non

ad salutem,sed ad vindictam: quia post diemju-tlicii graviuspunieulur. Sicet alibidicitur: <Visi-

tabo in virga iniquitateseorum, el in verberibus

peecataeorum(Psal.LXXXVIH).»PrasdestinalisergoDeus iiascitur.temporaliler,quia «flagellatomnem

Deus filiumquem recipit (Hebr.xn), t de quibusIllud accipitur : «Non in fmem irascetur, » etc.

(Psal. cn). Reprobisaulem Deus irascilur asterna-

liter, quia juslum est, ut quodimpius in suo pras-varicalur asteruo,Deus ulciscatur in suo asterno.Nam licet peccandi facultas illum dimiltal, ipselamen non dimiuit voluniatempeccandi.Seriplumest enim: « Superbia eorum, qui te oderunt as-

cendit semper (Psal. LXXIII).>Nam non bumilia-buntur reprobi jam desperati de venia, sed ma-

lignitas odii tantum in illis excrescet, ut veliutillum omninonon esse, per quem sciunt.se taminfeliciteresse. MaledicentAltissimo,el blaspJie-mabunt excelsum, conquerentes eum esse mali-

gnum,qui creat illos ad posnam, et nunquamin-

clinaturad veniam. Audi Joannem in Apocalypsi(cap. xvi) dicentem: <Grandomagnadescenditdecoslo in homines, et blasphemaverunt liominesDeum piopter plagamgrandinis, quoniam magnafacta esl \ehemenier.» Voluntas ergo dainnati,licet amiseiit potestalis effectum, semper tamenhabebit malignitatisaffectum,et ipsa erit in in-ferno supplicium,quasftierat m mundopeccalum:licet forsan et ibi peccalum sit, sed non meritum

posnas.Impiusergo quia semperhabebit in se rea-tum ex culpa, sempersentiet conlra [al. eirca] secssecrucialuni ex posna, quia quod ipse per poe-

A nitenliamnon delevit,Deusper indulgentiamnonremillel. Admagnamergo perlinet juslitiam judi-candls, ut nunquam careanl in gehennasupplicio,qui nunquam carere voluerunt in vila peccalo.Yoluissent ulique, si poluissentsine fine vivere,volunt, qui nunquam desinunt peccare dum \i-vunt.

CAPUTXI. c

Teslimoniade suppliciismternalibus.<Quis, inquit lsaias, polerit iiabitarede vobis

cum ardoribussempiternis?(Isa. xxxiu.)Isti fumuserunt in furore meo, ignisardens tola die et nocte,et non exstinguetur, secl ascendit fumus ejus in

sempiternum (Isa. LXV).» Jerenrias quoque ail :«Dabovos in opprobriuni sempiteritum,el igno-miniam asternam, quse nunquam olilivionedele-bitur (Jer. xxin).» Et Daniel ait : «Qui dormi-erunt in pulvere lerrae, evigilabunt,alii in vilam

seternam, alii in opprobrium,nt videant semper(Daji.XIII.» Salomonemquoque, «Morluo,inquit,homineimpionullaspes erit de eo (Prou.xi).»Huic

exemploveniet perditio sua, el suhilo conteretur,nec habebit ullra medicinam.Et Joannes aposto-lus : t Si quis, ait, adoraverit bestiam p' imarf-nem ejus, hic hibetdc vino irasDei, et cruciabitur

igne et sulpbure : et fumus tormentorumascendetin sseculasasculorum,nec habebit requiem die ac

nocte, qui adoraverit bestiam et imaginem ejus

(Apoc.xiv).» CouUrmathaecVeriias,quasdamnatos

Q [al. damnandos]in judicio senlentialiterreproha-hit, dtim dicet: «Ite roaledictiin ignemasternum,

qui prasparalusest diaholoet angelis ejus (Matth.

xxv).» Si secundum divinum judicium «in ore

duorumvel trium leslium slal omneverbum(Deut.

xix),» quanto magis in ore tot et lanlorum viro-

rum de propositaveritate constabit.CAPUTXII.

Dedie judicii.c Ecce ergo dies Dominiveniet erudelis, et in-

dignationisplenus, iras et furoris, ad ponendamterram in solitudinem,et peceatores ejus conte-

rendos de ea; quoniam stellaecosli et splendorearum non expandenl lumen suum, obtenebraius

est sol in oilu suo, et luna non splendebitin lu-

Dmine suo. Et visitabosuper orbem mala, el cort-

tra impios iniquitatemeorum. Et requiescere fa-

ciam superliiaminfidelium,et arrogantiamfortitim

bumiliabo.Pi'opter hoc omnes manus dissolven-

tur, et omnecor hominis tahescet et conterelur.

Torsioneset dolores tenebunt, quasi parturientesdoleluint: unusquisque ad proximum suum stu-

pebit : facies combustasvultus eorum (Isa. m).»— <Dies irasdies illa, dies tribulationis et angu-stias,diescalamitatiset miserias, dies lenebrarum

et caliginis,dies nebulaset turbinis, dies tubaeet

clangoris,quia consummationemcum festmatione

faciet Dominuscunctishabilantibus terram (Soplu

i). >*—«Et supervenietrcpenlinadies illa tanquam

Jaqueus, in omnes, qui sedent super faciemorbis

745 INNOCENTIlIII PAP/E. 1H

terras(Lue.xxi).» Quoniam«sicttl fulgure\it ab

oiiente et apparet usque in occidenlem,ita erit

advenlus Filii hominis (Matlh. xxiv).» — «Dies

enim Dominisicut fur in nocle ita veniet. Et cum

dixerint pax et secUritas, tunc repenlinus eis su-

pervenietinteritus, sicut dolor in utero habentis,et non effugient(J Thess.v).>

CAPUTXIII.Dejudiciumprwcedenletribulalionc.

t Prascedetautem tribulatiomagna,qualis nun-

quam fuit ab initio mundi usquemodOjneque fiet.Et nisi breviati fuissentdies illi, non fierel saha

oinriiscaro (Matthtxxiv).» — «Surget cnim gensconira gentem, ct regnum adversus regnum, et

terrasmotuserttnt magni per loca, et pestilcntias,el fames*terroresque de coslo, et signa magnaertitit. Et erunt signa,in sole,et luna, et stellis, et

in terris pressura gentium,prasconrusionesonilusmaris et fluctuum, arescentihus lioniiiiibus pnetimoreet exspectatione,quassupervenientuniversoorbi (Luc.xxi).» — <Surgent enim pseudochristiet pseudoprophetaetet dabunt signa magnaet pro-digia, ita ut in errcrem deducaniur,si fieri polesl,eiiamelecli (Matth.xxiv).» — «Tunc revelabiturhomopeccati, filiusperditionis, qui adversatur et

cxtollilur super omne quoddicitur Deus,aut quod

coliitir, ut in temploDeisedeat,ostendensse lan-

quam sit Deus : quem DominusJesus inteiiiciet

spiritti oris sui (II Thess.n).» Mittetur aulem«Elias propheta, priusquam\eniat dies Domini

magiiuset horribilis,el convertetcordapatrum ad

filios,et cor filiorum ad parentes (Malach.iv).»Cum quo venietet Euoch, « el prophetabunt die-bus milleducentis el sexaginta amicti saccis. Etcum fiiiierint tesfunoniumsuum, bestia quasas-cendet de aijysso,laciet adversusillos bellum, etvincet illos et occidel,et corporaeorinn jacebuntin plaleis civitalismagnas,qtiasvocatur spiritua-liter Sodoma et yEgypttis,ubi Dominusillorumcrucifixusest. Et posttres dieset dimidiumspiritusvilasjntrabit in cos (Apoc.1).»

CAPUTXIV,Designisjudiciumprmcedenlibtis.

t Slalim auleni post tribulationemdierum illo-rum sol obscurabitur, et luna non dabit lumen

feinim,et stellascadentde coslo,el virtutescoeloruminovebunlur: et tunc apparebitsignumFilii honii-

nis in ccelo.Ei lunc plangent super se omnestribus terras(Mattli. xxiv) »—« Reges terras et

principes,et trihuiii et divites,et fortes, et omniscervusel liher abscondentse in spelunciset in pe-tris montium, et dicenl monlibusel petris : Cadite

super nos, el ahsconditenosa faciesedentissuper

ihronttm,elabira Agni,quoniamvenitdiesmagnusiras ipsorum. Et quis polerit slare? (Apoc.VI)I•—< Et millel angelos suos cum luba el vocema-

gna, et congregabuntelectosejttsa quatuorventis

et summis coslorumusque ari terminos eorttm

(Matth. xxiv). » Tunc «ipse^Dominusin jusstt et

A voce archangeliet in tuba Deidescendetde coslo

(I Thess. i\). » Et «omnes qui in monumenlis

sunt, audientvocemFilii Dei,et proceduntboniinresurrectionemvitas,mali vero in resurreclioncm

judicii(Joan. v). » — c Mors et infernus dabuntmortuos suos, qui in ipsis erunt (Apoc. xx). •— «Eccevenitin nubibus,et \idebit omnisoculns,et qui in eum pupugerunl: el plangentomnestri-

bus terras(Apoc. i), cl tuncvidebuntFiliumhomi-nis venientemin nubrbus cum virtule multa et

potestalemagna, el majestaie (Luc. xxi). »Veniet

autemDomiuusadjudicium,nonsolumcumangel.set apostoiis,sedetcumsenatorihuspopulisui; undeait Salomon: «Nobilis in portisvir ejus, quandqsederitCumsenatoribusterras( Prov.xxxi). J Se-debunt enimet ipsi « super sedesduodecimjudi-cautesduodecimtribus Israel(Mattli. x) i —« As-

piciebam,inquit Daniel,doneclhroniposiiisunt, et

antiquiis dierumsedit.Vestimentumejus quasi nix

candidum,el capillicapitisejusquasilana munda,thronus ejus flammasignis Irotasejus quasiignisaccensus: fluviusigneus rapidusque egrediebatura facieejus. MilliamiUiumministrabantei, et de-

ciescenlenamilliaassislebantei (Dan.vn). i Unde

aitelPsalmisla: <Deusnostermanifesteveniel,Deus

nosler et non silebitignis in conspectuejus ardebit,el rncircuituejus lempeslasval:da(Psal, LXLVI) >— «Nubeset caligoin circuituejus.Justiliaet judi-

'cium prasparatiosedes ejus ( Psal. XLIX)» — «Et

fj advocavitcoslumdesursum,elterram, uf discernat,

populum suum (Psal. XLIX)> Nairi c congrega-bunlur ante eum omnesgentes,et separahiteas ad

invicem, sicut pastor segregatoves ab haedis;etslaluet ovesqttidema dextris, hasdosaulema sini-str.s ( Natlh. xxv). »

CAPUTXV.Depolehlia, sapientiaeljusthia judicis,

0 quantus func erit limor et tremor, quantuseritfletus etgemilus; nam si «columnsecoslicon-tremiscunlet paventad nutum ejus (Job xxvi), et

angelipacis amare llebunt (Isa. xxxm) : >pecca-loresaulemquid facicnl?« Sijuslus vixsalvabitur,impius et peccatoresubi parebuul? ( J Petr. IV).»

ProplercaclamalPropheta: « Neinlres injudiciumD Gumservo luo, Domine,quia non justilicabitur in

conspeclutuo omnisvivens(Psal. CXLII).J— cSienim iuiquiialesobserv.iveris,Domlne,quis susii-nebil? ( Psal. cxx.} >Quisenim non liracat judi-cempoteniissimuin,sapienlissimumetjuslissimum?Potenlissimum,quemnemopotesteffugerc,sapien-tissimum,quem netno potest latere; jtistissimiim,

quemnemopoteslcorrumpere. c Si forlitudoquas-

ritur, robustissimusest, sapienscorde, et foriisro-

bore; si asquitasjudicii,nemoaudebitpro me lesli-

moniuntreddere; si jusiificaremevoluero,os meum

condemnahiime; si innocentemoslendero,pravum

mecomprohabif,eliam si simplexfucro (Job ix)>— «Ipsedixit et faciasunt, ipsemandavitet creafa

sunt (Psal. CXLVIII). » Qni vocat stellaset dieunt;

7J5 LIB. DE ELEEMOSYNA. 743

<Adsumus (Baruch.m ). i — <Quifacit angelossuosspirituset ministrossuosflammamiguis(Psal.

cin); i cujus <voluntati nihil omnino resistit

(Rom.ix); >— <cui liullumverbum est impossi-bile(Luc. i); i eui <ffectituromnegenu cosleslium,lerrestrium et infernorum(Phil. n). » Hunc ergonemopotest fugere,sicut dicil Propheta: <Si as-

cenderoin coslum,111"illices ; si descenderoad in-

"fernum,ades (Psai. cxxxvm). » Ipse scruiaturre-

neset corda(Jer. xvn), cujus« oculisomnianuda

sunl et aperta (Hebr. IV). i Qui«pluviasgultaset

arenam maris diuumerat (Eccli. i). » Deusscien-

liarum Dominus,prasscius omnium, et conscius

singuloruni,oceultus occullorumomniumindaga-tor. Huncergonemopotest latere, sicut dieit Apo-stolus : « Nonesl ulla creatura invisibilis in con»

spectu ejus (JJeor. iv). » Ipse est judex justus,forlis et longanimis(Psal. vn), qui nec prece,nec

pretio, necamore, nec odiodeclinala semitarecli-

ludinis, sedvia regiasemper incedens,nullumma-

ltim prasteritimpunitum,nullum bonumirremune-

raiumrelinquit(i). Huneergonemopoteslcorrum-

-pere, juxtaquod dicilPsalmus : « Tu reddessingu-lis secundumopera sua (Psal. L\I). »

GAPUTXVI.

Dedivinojudicio.

Quisautemiioiilimeal illudexamen,in quo idem

erit, et accusator, etadvocalus etjudex? Accusabit

enimdum dicet : <Esurivi, el non dedisiis mihi

manducare; siihi, et non dedistis milri.bibere. >

Advocabil,cumsubdet: « Quandiunon fecistisuni

de minimismeis his, nec mihi fecistis. » Judicabit

cum infert; «Disceditea me, maledicli, in ignemaeternum(Maith. xxv). > Nonerunt lesfes in illo

judicionecessarii,quiatunc manifeslaerunl « abs-

condita tenebrarum(J Con lv). » — « Niliilenim

occulium,quodnonrevelabilur{Muith.x ). i Tunc

erunt libri conscientiarumaperli (Dan. vu), et ju-

dicabuntmortui ex his quasscriptasunt iu libris,

secundumopera ipsorum: « Opera enimipsorum

sequuntur illos ( Apoc.xiv). >Quantuserit pudor

in peccatoribus! quanlacoiifusioerit, ctini eorutn

(I) Boeliuslib. v, Deconsol.philosoph.

Anefandissimacrimina cunctiserunl liquidael ma-nifesia! «Beali quorum remissassunt iniquitates,et quorumtecta sunlpeccata(Jsa. LVIII).I Ab Ulaenimsentenlia nunquam poterit provocari[al. re-vocaii velappellari].Quia« Pater omne judiciumdeditFilio suo (Joan. xxn ). » — «Quiclaudil et

nemo aperit, aperil et nemo claudit{Apoc.m). i— « Os enim Dominilocutumest (Isa. LVIII). >

CAPUTXVII.

Quod nihil proderit damnatis.Tunc non proderunt opes, non defendenthono-

res, non suffragabunturamici. Scriptumest enim;

«Argentum eorum et aurum eorum nori valebiteos liberare in die furoris Doraini(Ezech. vu). >«Flebuntet plangentomnesregesterras, cum vide-rint fumum incendii, propter timoremlorniento»rum eorum (Apoc.xvm). » Quid ergo facieiis indie furoris Domini, in die visilationiset calamiia-lis, de longevenientis? ad cujusfugielisauxilium?<Unusquisque onus suum porlabit ( Gal. vi). i— « Animaquaspeccaverit,ipsamorietur (Ezech.XVIII). i Oquam durum et districlumjudicium,in

quonon solumdefactis, sed<deomniverbootioso,quodcunquelocuti fuerint homines,reddituii suntrationem in die judicii (Matth. xii); i in quo <us-

que ad novissimumquadrantemexigeturdebitumcum usuris (Matlh. xvm). i — « Quisergofugerepoterit a ventura ira?» (Luc. m.) — «MittetergoFiliushominisangelossuos.etcolligeiitderegnoejtts

I omnia scandala,et eos qui faciuntiniqultalem,et

alligabuntfasciculosad cbmburendum,et mittenteosin caminumignisardentis. Ibi erit fletus et stri-dor denllura (Matth. xm), i gemitus et ululaius

[al. ejulatus],Juctuset cruciatus,siridor et clamor,limor et iremor, doloret labor, ardor et fostor,oh-scuritaset anxietas, acerbitasel asperitas, calami-

tas et egesfas,angustiaet tristitia, oblivioet confu-

sio, torsiones et punetiones,amaritudroesetleno-

les, fames et sitis, friguset cauroa, sulphur et

igiris ardens in sasculasasculorum.Unde liherct

nos Deus,qui est benedictusin sasculasasculorum,Amen.

lWMO€EWTll III

ROMANIPONTlFICIS

LIBELLUS DE ELEEMOSYNA.

(Exedit. Opp.«nnocentiiIII, Colon.,157S,ih-fol., p. 198.)

rCAPUTPRIMUM.

Date eleemosynam,et ecce omnia munda sunl

vobis(Luc.xi).Nemodigniusposseteleemosvnanicommendare,

Pi.TB.OL.CCXVII.

D quam ipsa Veritascominendavit,quasper eleemo-

synam asserit universamundari. Undebene con-

gruit nomeneffectui,et interpretafioverilatis.Nam

eleemosynadicilur ab elimino,vel ab «H1,quodest24