67
ชชชชชชชชชช: ชชชชช ชชชชชชชชช ชชชชชชชชชช ชชชชชชชชช-ชชชชชชชชชชชชช Title: Not only food stuffs on Karen Household Stove ผผผผผผผผ ผผผผผผ ผผผผผผผผ Abstract: Sometimes the smallest detail reveals the most about a culture. The study of Karen Sgaw vernacular landscape which collect widely field works along Northern Western and Southern of Thailand during 2007- 2008, founded that common KarenSgaw household stoves not only keep its basic functions for needs but also keep containing with signifiers and signifiences of the most Karen Sgaw lifes culture. Metaphorically, if a karen common house infer to body of productive of a female wife owne , a stove at the heart of the house infer to her productive womb which reborn karen culture and ethinic identity.This knowledge induce new angle to evaluate vernacular arhiticture and built environment as usual. Keywords: Karen Hearth, Interpret, Cultural Landscape, Everyday life, Serkeeter ชชชชชชชช: ผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผ ผผผผผผผผผผผผผผผผผผผ ผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผ ผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผ ผ.ผ.2551-2552 ผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผ ผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผ ผผผผผผผผผ ผ.ผ.2528 ผผผผผผ ผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผ-ผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผ ผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผ ผผผผผผผผ ผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผ ผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผ ผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผ ผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผ ผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผ ผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผ ผผผผ ผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผ ผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผผ ชชชชชชชชช: ชชชชชชชชช,ชชชชชชชช, ชชชชชชชชชชชชชชชชช,ชชชชชชชชชชช ชชช,ชชชชชชช,ชชชชชชช หหหหหหหหหหหหหห หหหหหหหหหหหหหหหหห” 1

เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

ชื่��อเรื่��อง: เตาไฟ กะเหรื่��ยง ใชื่�จะมี�แต�เรื่��องปาก-ท้�องและของก�นTitle: Not only food stuffs on Karen Household Stove ผู้��เขี�ยน ศรั�นย� สมั�นตรั�ฐ Abstract:Sometimes the smallest detail reveals the most about a culture. The study of Karen Sgaw vernacular landscape which collect widely field works along Northern Western and Southern of Thailand during 2007-2008, founded that common KarenSgaw household stoves not only keep its basic functions for needs but also keep containing with signifiers and signifiences of the most Karen Sgaw lifes culture. Metaphorically, if a karen common house infer to body of productive of a female wife owne , a stove at the heart of the house infer to her productive womb which reborn karen culture and ethinic identity.This knowledge induce new angle to evaluate vernacular arhiticture and built environment as usual.

Keywords: Karen Hearth, Interpret, Cultural Landscape, Everyday life, Serkeeter

บท้คั ดย�อ:บางครั��งรัายละเอี�ยดส��งขีอีงในชี�วิ�ตปรัะจำ"าวิ�นก็$อีาจำให้�ควิามัห้มัายในส&วินส"าค�ญขีอีงวิ�ฒนธรัรัมัห้น*�งได� บทควิามัน��เป-นผู้ลก็ารัศ*ก็ษาทางด�านภู�มั�สถาป1ตยก็รัรัมัพื้3�นถ��นขีอีงก็ะเห้รั��ยงสะก็อีรั�ท��เก็$บขี�อีมั�ลเชี�งค4ณภูาพื้รัะห้วิ&างป6 พื้.ศ.2551-2552 และทบทวินเอีก็สารัสถาป1ตยก็รัรัมัพื้3�นถ��นในพื้3�นท��อี�นก็วิ�างขีวิางขีอีงก็ารัต��งถ��นฐานก็ะเห้รั��ยงได�แก็&ภูาคเห้น3อีภูาคตะวิ�นตก็และภูาคใต�ในปรัะเทศไทย ต��งแต&ป6 พื้.ศ.2528 ชี��วิ&า แมั&เตาไฟและเครั3�อีงใชี�-ส��งแวิดล�อีมัสรัรัค�สรั�างไมั�ไผู้&ขีอีงก็ะเห้รั��ยงสะก็อีรั�ด��งเด�มัน��นไมั&เพื้�ยงแต&ตอีบสนอีงต&อีควิามัจำ"าเป-นพื้3�นฐานเท&าน��น แต&ย�งบรัรัจำ4ไปด�วิยส�ญล�ก็ษณ�และควิามัห้มัายขีอีงห้ล�ก็ก็ารัให้ญ&ขีอีงวิ�ฒนธรัรัมัก็ะเห้รั��ยงสะก็อีรั� อี4ปมั�ยวิ&าห้าก็บ�านเรั3อีนค3อีเรั3อีนรั&างขีอีงสตรั�ก็ะเห้รั��ยงสก็อีรั�ในวิ�ยเจำรั�ญพื้�นธ4�แล�วิ เตาไฟในบ�านก็$เปรั�ยบเสมั3อีนมัดล�ก็อี�นจำะให้�ก็"าเน�ดส3บทอีดท��งวิ�ฒนธรัรัมัและอี�ตตล�ก็ษณ�ทางชีาต�พื้�นธ4�ขีอีงอีงค�ปรัะธานห้ญ�ง ควิามัรั� �น��ทบทวินและย�อีนแย�งมั4มัมัอีงเด�มัท��ใชี�ปรัะเมั�นค4ณค&าทางสถาป1ตยก็รัรัมัและส��งแวิดล�อีมัสรัรัค�สรั�างโดยท��วิไปคั"าสำ"าคั ญ: กะเหรื่��ยง,แมี�เตาไฟ, ภู&มี�ท้ ศน(วั ฒนธรื่รื่มี,ชื่�วั�ตปรื่ะจ"าวั น,การื่อ�าน,สำก�เตอะ

“ห้าก็ห้ญ�งรั"�าไห้� แผู้&นด�นจำะป1� นป:วิน”

“ เอีาะท� เก็อีะตอีท� เอีาะก็&อี เก็อีะตอีก็&อี - ก็�น(จำาก็)น"�า รั�ก็ษาน"�า ก็�น(จำาก็)ด�น รั�ก็ษา(แผู้&น)ด�น

(ภูาษ�ตก็ะเห้รั��ยง1)

1 ในบทควิามัและรัายก็ารัวิ�ทย4ขีอีง ห้ลวิงเมั3อีง“ ” น�ก็เขี�ยนอีาวิ4โสท&านน��น�ยมัใชี�ค"าคมั ห้รั3อีภูาษ�ตท��มั�น�ยล�อีเล�ยนในก็ารัเก็รั��นน"าในงานเขี�ยนขีอีงท&าน โดยเฉพื้าะชี&วิงห้ล�ง พื้.ศ. 2510 ส&วินให้ญ&วิงเล$บวิ&า เป-น (ภูาษ�ตก็ะเห้รั��ยง) และ (อีคต�พื้จำน�) เวิลาน��น

1

Page 2: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

1.บท้น"าในก็ารัศ*ก็ษาน��ผู้��เขี�ยนสนใจำในส�มัพื้�นธภูาพื้รัะห้วิ&างสรัรัพื้ส��งท��มัน4ษย�

สรัรัค�สรั�างใชี�สอียในชี�วิ�ตปรัะจำ"าวิ�นและเง3�อีนไขีเง3�อีนง"าอี4ดมัก็ารัณ� ในส�งคมัวิ�ฒนธรัรัมัห้รั3อีจำ�นตก็รัรัมัภูายในชี4มัชีนท��สรั�างและก็"าห้นดใชี�รัห้�สในส��งใชี�สอีย

ต&างๆ ท��งน��ด�วิยมั4มัมัอีงรั&วิมัรัะห้วิ&างคนนอีก็และคนภูายในวิ�ฒนธรัรัมั ในฐานะ ต�วิแทนผู้��ปฏิ�บ�ต�ก็ารัทางส�งคมั ภูายในก็รัอีบขีอีงวิ�ฒนธรัรัมัวิ�ถ�ชีนก็ะเห้รั��ยงซึ่*�ง

ต��งถ��นฐานในเขีตท��บรั�บทรั&วิมัอีย&างควิามัห้ลาก็ห้ลายทางชี�วิภูาพื้และควิามั ห้ลายห้ลาก็ทางวิ�ฒนธรัรัมัชีาต�พื้�นธ4�ก็�บส&วินอี3�นขีอีงปรัะเทศไทย ซึ่*�งควิรัมั�

ปรั�มัาณก็รัณ�ศ*ก็ษาท��ก็วิ�างและล*ก็ ด�งน��นสมัมั4ต�ฐานบางส&วินห้รั3อีท��งห้มัดท��เสนอีในบทควิามัจำ*งย�งต�อีงก็ารัก็ารัศ*ก็ษาเพื้��มัเต�มัเพื้3�อีย3นย�นห้รั3อีปฏิ�เสธ

สมัมั4ต�ฐาน อีย&างไรัก็$ตามัก็ารัเล3อีก็ศ*ก็ษาก็ล4&มัชีาต�พื้�นธ4ก็ะเห้รั��ยงน��นพื้อีจำะส�งเขีปท��มัาและควิามัส"าค�ญขีอีงปรัะเด$นด�งน��

ในแง&ขีอีงจำ"านวินขีอีงปรัะชีาก็รัขีอีงผู้��คนท��อีาจำจำ�ดเขี�าอีย�&ในก็ล4&มัวิ�ฒนธรัรัมัก็ะเห้รั��ยง ปรัะมัาณวิ&าอีย�&รัะห้วิ&าง 4-7 ล�านคน2 ในโลก็ในป6 2009 ท��งห้มัดต��งถ��นฐานก็รัะจำายเป-นแผู้&นผู้3นให้ญ&ต��งแต&ตอีนก็ลางขีอีงรั�ฐฉานถ*งจำ�งห้วิ�ดรัะนอีง จำาก็เขีตอี�รัวิด�ถ*งจำ�งห้วิ�ดเชี�ยงรัาย โดยต��งถ��นฐานอีย�&ในเขีตสมัมั4ต�ท��เป-นเขีตปรัะเทศไทยปรัะมัาณ ส��แสนคน ห้ลายล�านคนส&วินให้ญ&ท��เห้ล3อีอีาศ�ยในเขีตปรัะเทศพื้มั&าห้รั3อีเป-นแรังงานขี�ามัชีาต� ท&ามัก็ลางควิามัป1� นป:วินทางก็ารัเมั3อีงโดยเฉพื้าะในชี&วิงปรัะวิ�ต�ศาสตรั�สมั�ยให้มั&ขีอีงปรัะเทศน��น

ในแง&ขีอีงก็ารัก็รัะจำายต�วิในภู�มั�ภูาค ก็ะเห้รั��ยงเป-นก็ล4&มัชีาต�พื้�นธ4�ท��มั�ก็ารัต��งถ��นฐานก็วิ�างขีวิางเชี�งพื้3�นท��และจำ"านวินปรัะชีาก็รัท��มัาก็ท��ส4ด

ในบรัรัดาก็ล4&มัชีาต�พื้�นธ4�ในไทย โดยอีย�&อีาศ�ยใน 15 จำ�งห้วิ�ด จำาก็เห้น3อีส4ดขีอีงปรัะเทศในจำ�งห้วิ�ดแมั&ฮ่&อีงสอีน,จำ�งห้วิ�ดเชี�ยงให้มั& ไป

ค"าวิ&า ก็ะเห้รั��ยงน�ยมัใชี�ในควิามัห้มัายท��ห้มั��นแคลนผู้สมัก็�บควิามัเอี$นด� จำนถ*ง วิาณ�ชี จำรั4งก็�จำอีน�นต� ท��ใชี� ก็ะเห้รั��ยง เรั�ยก็“ ”

น�ก็เรั�ยนไทยในสห้รั�ฐอีเมัรั�ก็าในบรั�บทเด�ยวิก็�นในห้น�งส3อีจำดห้มัายถ*งเพื้3�อีน ส"าห้รั�บภูาษ�ตก็ะเห้รั��ยงในบทควิามัน��ผู้��เขี�ยนห้มัายถ*ง ธารั� “ ” ค3อีน�ทานและภูาษ�ตปรัะก็อีบน�ทานซึ่*�งในวิ�ฒนธรัรัมัก็ะเห้รั��ยงมั�มัาก็เห้มั3อีนใบไมั�ในป:า2 ขีวิ�ญชี�วิ�น บ�วิแดง, “ศาสนาและอี�ตล�ก็ษณ�ขีอีงก็ล4&มัชีาต�พื้�นธ4� ศ*ก็ษาก็รัณ�ก็ล4&มัชีนก็ะเห้รั��ยงในปรัะเทศไทยและปรัะเทศพื้มั&า”,

(รัายงานก็ารัวิ�จำ�ย,สถาบ�นวิ�จำ�ยส�งคมั มัห้าวิ�ทยาล�ยเชี�ยงให้มั&,2546) ห้น�า 7.

2

Page 3: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

จำนใต�ส4ดท��จำ�งห้วิ�ดเพื้ชีรับ4รั�,จำ�งห้วิ�ดปรัะจำวิบค�รั�ขี�นธ� ด�านตะวิ�นตก็ตลอีดแนวิตะวิ�นตก็ขีอีงปรัะเทศไทย ก็รัะจำายต�วิไปทางตะวิ�นอีอีก็บ�าง เชี&น จำ�งห้วิ�ดล"าปาง,น&าน, ก็"าแพื้งเพื้ชีรั อี4ท�ยธาน� ชี�ยนาท ในแง&น��จำ*งมั�ต�วิแปรัพื้3�นฐานทางภู�มั�ศาสตรั�ภู�มั�ภูาคท��แตก็ต&างก็�นในแก็นเห้น3อีใต�ท��ก็วิ�างขีวิางโดยเฉพื้าะเมั3�อีเปรั�ยบก็�บก็ล4&มัชีาต�พื้�นธ4�ท��ส�งก็ล4&มัอี3�นในปรัะเทศและมั�พื้3�นท��ถ��นฐานรัวิมัท��ก็วิ�างให้ญ&ในสอีงเขีตปรัะเทศ

ในแง&รัะด�บควิามัส�งก็ะเห้รั��ยงต��งถ��นฐานในรัะด�บท��ต"�าก็วิ&าก็ล4&มัอี3�น3 ก็ล&าวิค3อี รัะด�บ ต"�าก็วิ&าสอีงพื้�นฟ4ตเห้น3อีรัะด�บน"�าทะเล โดยมั� ล�วิะต��งอีย�&รัะด�บสอีงพื้�นห้�ารั�อียฟ4ตเห้น3อีรัะด�บน"�าทะเล และ ล&าห้�&, เย�าเมั��ยน ท��รัะด�บ สามัพื้�นฟ4ตเห้น3อีรัะด�บน"�าทะเล โดยมั� ล�ซึ่�และมั�งท��ต� �งถ��นฐานส�งก็วิ&า ห้�าพื้�นฟ4ตเห้น3อีะด�บน"�าทะเล

ในแง&ส�งก็�ดทางภูาษาศาสตรั�4 วิ�ฒนธรัรัมัก็ะเห้รั��ยงมั�ภูาษาท��ป1จำจำ4บ�นจำ�ดในก็ล4&มัภูาษาท�เบตเบอีรั�มั�น อี�นเป-นห้น*�งในห้�าก็ล4&มัภูาษาท��ผู้��คนในเขีตปรัะทศไทยใชี�ในก็ารัส3�อีสารันอีก็เห้น3อีจำาก็ก็ล4&มัอี3�นๆอี�นได�แก็& ก็ล4&มัภูาษามัลาโย-โพื้ล�เนเชี�ยน,ก็ล4&มัภูาษามัอีญ-

เขีมัรั,ก็ล4&มัภูาษาจำ�นและตรัะก็�ลภูาษาไต-ก็ะได ก็ารัจำ�ดแบ&งก็ล4&มัชีาต�พื้�นธ4�โดยใชี�ภูาษาจำ�ดวิ&าเป-นก็ารัจำ�ดแบ&งท��มั�ห้ล�ก็ฐานปรัะจำ�ก็ษ�พื้ยานและเป-นเครั3�อีงมั3อีควิามัเห้มัาะสมั แต&ก็$มั�จำ4ดอี&อีนอีย�&ท��ก็ารัมัอีงขีอีบเขีตท��ชี�ดเจำนในขีณะท��พื้รัมัแดนขีอีงก็ล4&มัชีาต�พื้�นธ4�ท��งห้ลายย&อีมัก็ารัซึ่�อีนเห้ล3�อีมัส�มัพื้�ทธ�ส�มัพื้�นธ�ก็�นและก็�น5

ในแง&ปรัะวิ�ต�ศาสตรั�ส�งคมั ก็ะเห้รั��ยงและล�วิะถ3อีเป-นก็ล4&มัชีนด��งเด�มั (Indigenous group) ท��ต� �งถ��นฐานและวิ�ฒนธรัรัมัในภูาคเห้น3อี

3 รั�ตนาพื้รั เศรัษฐก็4ล,พื้�รั�ยะ ส�ห้ะก็4ล�งและอี4ท�ศ ชี"าน�บรัรัณาก็ารั, “ส�ทธ�ชี4มัชีนท�อีงถ��นชีาวิเขีาในภูาคเห้น3อีขีอีงไทย:อีด�ตและป1จำจำ4บ�น ก็รัณ�ศ*ก็ษาและป1ญห้า ” ในโครังก็ารัส�ทธ�ชี4มัชีนท�อีงถ��นจำาก็จำารั�ตปรัะเพื้ณ�ส�&สถานก็ารัณ�ป1จำจำ4บ�น: ก็ารัศ*ก็ษาเพื้3�อีแสวิงห้าแนวิทางนโยบายส�ทธ�ชี4มัชีนท�อีงถ��นในปรัะเทศไทย, เสนห้� จำามัรั�ก็และชีลธ�รัา ส�ตยาวิ�ฒนา บรัรัณาธ�ก็ารั, (ก็รั4งเทพื้ฯ:

ส"าน�ก็พื้�มัพื้�น�ต�ธรัรัมั, 2546) ห้น�า 244 Ethnologue Report for Thailand, Ethnologue of the World, download available at http://www.ethnologue.com/show country.asp?name=TH and http://www.onlychaam.com/Thailand-etnic-groups.php 5 ด�ก็ารัอีภู�ปรัายในปรัะเด$นน��ได�ในขีวิ�ญชี�วิ�น บ�วิแดง, “ศาสนาและอี�ตล�ก็ษณ�ขีอีงก็ล4&มัชีาต�พื้�นธ4� ศ*ก็ษาก็รัณ�ก็ล4&มัชีนก็ะเห้รั��ยงในปรัะเทศไทยและปรัะเทศพื้มั&า”,(สถาบ�นวิ�จำ�ยส�งคมั มัห้าวิ�ทยาล�ยเชี�ยงให้มั&,2546), “ห้น�า 1-7

3

Page 4: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

ขีอีงปรัะเทศไทยมัาก็&อีนอีย&างยาวินาน ควิามัรั� �ควิามัเขี�าใจำในก็ล4&มัชีนด��งเด�มัน��น&าจำะชี&วิยให้�เรัาเขี�าถ*งเบาะแสท��ชี&วิยอีธ�บายต�วิตนทาง

ส�งคมับางปรัะก็ารัท��ตก็ห้ล&นส�ญห้ายไปในปรัะวิ�ต�ศาสตรั� ด�วิยมั4มัมัอีงจำาก็ป1จำจำ4บ�นซึ่*�งก็รัณ�ปรัะเทศไทยแล�วิก็ะเห้รั��ยงเป-นก็ล4&มัท��ลอีดพื้�นตาขี&ายแห้&งก็ารัพื้�ฒนามัาได�ยาวินานจำนถ*ง พื้.ศ.2510 ขีวิ�ญชี�วิ�น บ�วิแดง6ได�วิ�เครัาะห้�ปรัะวิ�ต�ศาสตรั�ขีอีงสถานก็ารัณ�ก็ะเห้รั��ยงสมั�ยให้มั&ในปรัะเทศไทยโดยจำ"าแนก็อีอีก็เป-นสามัย4ค ค3อี

-ย4คก็&อีน พื้.ศ. 2510 ย4คก็ารัพื้�ฒนาโดยอี�สรัะปรัาศจำาก็ก็ารับงก็ารัขีอีงรั�ฐ-ย4คพื้.ศ. 2510-พื้.ศ.2530 ย4คขีอีงควิามัเป-นชีาวิเขีา: เปAาห้มัายขีอีงก็ารัวิ�จำ�ยและก็ารัพื้�ฒนา

ย4คน��รั &วิมัสมั�ยก็�บก็รัะบวินก็ารัพื้รัรัคคอีมัมั�วิน�สต�แห้&งปรัะเทศไทยก็"าล�ง ปฏิ�บ�ต�ก็ารัทางก็ารัเมั3อีงอีย&างก็วิ�างขีวิาง โดย วิ�ทยาน�พื้นธ�ขีอีงปB� นแก็�วิ

เห้ล3อีงอีรั&ามัศรั�7 พื้บวิ&า วิาทก็รัรัมัส�งคมัน�ยมัคอีมัมั�วิน�สมั�ด�เขี�าก็�นได�ก็�บ วิ�ฒนธรัรัมัก็ะเห้รั��ยงเชี&น ก็ารัท"าไรั&นารัวิมั อีาจำด�เขี�าก็�นได�ก็�บวิ�ถ�ชี�วิ�ตใน

แง&ก็ารัให้�ควิามัส"าค�ญก็�บส&วินรัวิมัขีอีงวิ�ฒนธรัรัมัก็ะเห้รั��ยงห้าก็มัอีงอีย&างผู้�วิเผู้�น ทวิ&าควิามัถ3อีด�ในวิ�ทยาศาสตรั�และปรัะวิ�ต�ศาสตรั�เชี�งเส�นตรังขีอีงขีบวินก็ารัส�งคมัน�ยมัก็$ด�ถ�ก็และปฏิ�เสธอี�ตตล�ก็ษณ�เด�มัและควิามัน�บถ3อีตนเอีงในวิ�ฒนธรัรัมัก็ะเห้รั��ยงไปพื้รั�อีมัก็�น ( ก็ะเห้รั��ยงท��ตอีบ สนอีงด�ต&อีก็ารัเปล��ยนแปลงศาสนาแต&ไมั&ตอีบรั�บก็�บก็รัะบวินก็ารัส�งคมัน�ยมั ?)

- ย4ค ห้ล�ง พื้.ศ. 2530 ย4คควิามัเป-นก็ะเห้รั��ยงท��ต&างจำาก็ชีาวิเขีาก็ล4&มัอี3�น เป-นย4คท��เน�นย"�าวิ�ฒนธรัรัมัก็ะเห้รั��ยงในก็ารัอีย�&รั &วิมัก็�บธรัรัมัชีาต�อีย&างย��งย3นทางน�เวิศวิ�ทยา ท��งน��เป-นก็ารัต��งห้ล�ก็อี�างอี�งถ*งควิามัส"าค�ญขีอีงวิ�ฒนธรัรัมั

ก็ะเห้รั��ยงต&อีปรัะเด$นทรั�พื้ยาก็รัธรัรัมัชีาต�และส��งแวิดล�อีมั ท��งน��เพื้3�อีตอีบโต�ต&อี “ ”วิาทก็รัรัมัพื้�ฒนาท��ภูาครัาชีก็ารัชี��น��วิก็ารัท"าลายทรั�พื้ยาก็รัป:าไปท�� ชีาวิเขีา 8

6 ขีวิ�ญชี�วิ�น บ�วิแดง, “ศาสนาและอี�ตล�ก็ษณ�ขีอีงก็ล4&มัชีาต�พื้�นธ4� ศ*ก็ษาก็รัณ�ก็ล4&มัชีนก็ะเห้รั��ยงในปรัะเทศไทยและปรัะเทศพื้มั&า, ห้น�า 33-467 ปB� นแก็�วิ เห้ล3อีงอีรั&ามัศรั�ปB� นแก็�วิ เห้ล3อีงอีรั&ามัศรั�. “อีงค�ควิามัรั� �น�เวิศน�วิ�ทยาขีอีงชี4มัชีนเก็ษตรัก็รัรัมัในเขีตป:า ศ*ก็ษาก็รัณ�ชี4มัชีนก็ะเห้รั��ยงในเขีตรั�ก็ษาพื้�นธ4�ส�ตวิ�ป:าท4&งให้ญ&นเรัศวิรั”.(วิ�ทยาน�พื้นธ�มัห้าบ�ณฑิ�ต คณะส�งคมัและ มัาน4ษยวิ�ทยา มัห้าวิ�ทยาล�ยธรัรัมัศาสตรั�: ก็รั4งเทพื้ฯ,2534)8 ด"ารัง ทายาน�น , เก็�ดเป-นก็"ามั4ชี�วิ�ตและห้มั�&บ�าน (Being KAMMU my village, my life) แปลโดย ปรัาน� วิงษ�เทศ (ก็รั4งเทพื้ฯ: ศ�ลปวิ�ฒนธรัรัมั, 2548)

: ก็รัะบวินก็ารัเด�ยวิก็�นน��ได�เก็�ดก็�บก็ล4&มัชีาต�พื้�นธ�ท��ส�งในปะเทดลาวิด�วิย

4

Page 5: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

ในบรัรัดาวิาทก็รัรัมัวิ�ฒนธรัรัมัก็ะเห้รั��ยงอีย�&รั &วิมัก็�บธรัรัมัชีาต� ป:าเจำ$ดชี��น“

ป1ญญาปรัาชีญ�”9 –ก็ารัถอีดบทเรั�ยนปรัะสบก็ารัณ�ผู้ล*ก็ควิามัรั� �จำาก็พื้&อีห้ลวิงจำอีน� โอี&โดเชีา ท��ได�รั�บก็ารัยอีมัรั�บวิ&าห้น�งส3อีต�วิแทนขีอีงวิาทก็รัรัมัก็ะเห้รั��ยงในธรัรัมัชีาต�อีย&างย��งย3นฯ ท��สามัารัถสรั�างผู้ลก็รัะทบเชี�งตรัะห้น�ก็รั� �ให้�ส�งคมัไทยในวิงก็วิ�าง 10

มัโนท�ศน� เก็��ยวิก็�บป:าสายสะด3อี(ป:าเดปอี) ก็$ปรัาก็ฏิครั��งแรัก็พื้รั�อีมัก็�บวิาทก็รัรัมัธรัรัมัชีาต�ในเล&มัน�� นอีก็จำาก็น��งานเขี�ยนจำาก็มั4มัมัอีงขีอีงคนในส�งคมัก็ะเห้รั��ยงจำาก็ พื้�อีเลป:า ,บ3อีพื้อี และเวิปไซึ่ท�ขีอีงอีงค�ก็รันอีก็ภูาครัาชีก็ารั และเวิปไซึ่ท�ขีอีงเยาวิชีนเผู้&าก็ะเห้รั��ยง เชี&นส�รั�นญา เลาย&างและอีาจำารัย�ปรัะพื้�นธ� นาบ4ญ ตลอีดจำนชี4ดโครังงานก็ารัวิ�จำ�ยท�อีงถ��นขีอีงสก็วิ.11ก็$ได�มั�บทบาทเพื้��มัเต�มัควิามัเขี�าใจำวิ�ฒนธรัรัมัแบบก็ะเห้รั��ยงน��ได�ด�ขี*�น จำาก็มั4มัมัอีงขีอีงคนในวิ�ฒนธรัรัมันอีก็จำาก็น�� ห้น�งส3อีส"าค�ญท��มัอีงวิ�ถ�ชีนภูายในวิ�ฒนธรัรัมัขีอีงต�วิเอีงอี�ก็สอีงเล&มั ค3อี “From the Land of Green Ghosts: A

Burmese Odyssey” ในวิ�ฒนธรัรัมัก็ะเห้รั��ยงคะย�น(ปะด&อีง)ในพื้มั&า12 ท��ท"าให้�เขี�าใจำควิามัส"าค�ญและวิ�ธ�ค�ดท��มั�ต&อีขี�าวิ,สาโท,ควิามัฝั1น,ขีวิ�ญ,น�ทานและ ก็ารัใชี�ส�ญล�ก็ษณ�ในชี�วิ�ตปรัะจำ"าวิ�นอีย&างตก็ผู้ล*ก็ เชี&น

9 ก็รัรัณ�ก็ารั� พื้รัมัเสารั� และ เบญจำา ศ�ลารั�ก็ษ�,ป:าเจำ$ดชี��นป1ญญาปรัาชีญ�จำาก็ค"าบอีก็เล&าขีอีงพื้&อีห้ลวิงจำอีน� โอี&โดเชีา (ก็รั4งเทพื้ฯ:อี�มัรั�นทรั�พื้รั�นต��ง, 2542)10ก็ารัท��ผู้��เขี�ยน ห้าห้น�งส3อีน��มัาอี&านเป-นผู้ลมัาจำาก็ก็ารัอี&านบทควิามัในมั�ตชีนรัายส�ปดาห้� ขีอีง น�ธ� เอี�ยวิศรั�วิงศ� ควิามัรั� �ส*ก็ขีณะน��นปรัะมัาณ โอี�“ ...ขีนาด อี.น�ธ�ย�งยก็ย&อีงถ*งเพื้�ยงน��”11 พื้�อีเลป:า, ก็�ลยาและวิ�รัะศ�ก็ด�E ยอีดรัะบ"า.(คนปก็าก็ะญอี.ก็รั4งเทพื้ฯ:ป1จำจำ4บ�น,พื้�มัพื้�ครั��งท�� 4, 2537) ; บ3อีโพื้, ชี�วิ�ตขี�าปาก็ะญอี ( ก็รั4งเทพื้ฯ:ส"าน�ก็พื้�มัพื้�สารัคด�,(2540)

;ศ�วิก็รั โอี&โดเชีาและคณะ, “ก็รัะบวินก็ารัเรั�ยนรั� �โดยใชี�น�ทานชี4มัชีนเป-นส3�อีก็ลาง ชี4มัชีนบ�านห้นอีงเต&า อี"าเภูอีแมั&วิาง จำ�งห้วิ�ดเชี�ยงให้มั&”,(รัายงานวิ�จำ�ยเพื้3�อีท�อีงถ��น ส"าน�ก็งานก็อีงท4นสน4บสน4นก็ารัวิ�จำ�ย,2548)

; ท�พื้วิ�มัล วิรัรัณชี�ยและคณะ ก็ารัเปล��ยนแปลงปรัะเพื้ณ�มั�ดมั3อีขีอีงชีาวิก็ะเห้รั��ยง บ�านวิ�ดจำ�นทรั� ต"าบลแจำ&มัห้ลวิง อี"าเภูอี“

แมั&แจำ&มั จำ�งห้วิ�ดเชี�ยงให้มั&”(โครังก็ารัย4วิวิ�จำ�ยปรัะวิ�ต�ศาสตรั�ท�อีงถ��นห้มั�&บ�านวิ�ดจำ�นทรั� ส"าน�ก็งานก็อีงท4นสน�บสน4นก็ารัวิ�จำ�ย,2552)

; ส�รั�นญา เลาย&าง และ ปรัะพื้�นธ� นาบ4ญ, ท�อีงถ��นขีอีงเรัา ชีาวิเขีาแห้&งห้มั�&บ�านก็ะเห้รั��ยงมั download available 22nd Jan2010 at http://203.172.209.60/sansai/homepage/sirinya/index.html 12 ปาสก็าล ขี� เชีวิ�,มัาจำาก็แดนผู้�ด�บปาฏิ�ห้ารัแห้&งโชีคชีะตาขีอีงพื้มั&าคนห้น*�ง (From the Land of Green Ghosts: A Burmese Odyssey) แปลโดย ปรัะส�ทธ�E ต��งมัห้าส�ทธ�ก็4ล, บรัรัณาธ�ก็ารัโดย พื้จำนา จำ�นทรัส�นต� (ก็รั4งเทพื้ฯ: โครังก็ารัจำ�ดพื้�มัพื้�คบไฟ, 2548)

5

Page 6: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

“ ขี�าวิเปล3อีก็ท��ได� เรัาจำะเก็$บไวิ�ในย4�งขีอีงบ�านและคล4มัด�วิยก็รัะดอีงเต&า ซึ่*�ง เรัาเชี3�อีวิ&าจำะชี&วิยชีะลอีให้�ขี�าวิห้มัดชี�าลง น��เป-นอี�ก็ต�วิอีย&างขีอีงวิ�ธ�ค�ดเชี�ง

ส�ญล�ก็ษณ�ขีอีงเรัา เพื้รัาะเต&าเป-นส�ตวิ�เชี3�อีงชี�า จำ*งเป-นเห้ต4ผู้ลวิ&าก็ารัเอีาก็รัะดอีงเต&าคล4มัขี�าวิท��เรัาเก็$บจำะชี&วิยชี��ชีวินให้�เรัาตวิงขี�าวิเปล3อีก็อีอีก็ไป

”ใชี�เท&าท��จำ"าเป-น “ ” อี�ก็เล&มัห้น*�ง เก็�ดเป-นก็"ามั4 แสดงถ*งวิ�ฒนธรัรัมัก็"ามั4(ขีมั4)13ลาวิเท�งก็ล4&มัห้น*�ง

ในปรัะเทศลาวิท��เพื้��มัควิามัเขี�าใจำในก็ารัจำ�ดรัะเบ�ยบส�งคมัด�วิยสายตรัะก็�ลรั&วิมัรัะบบก็ารัแต&งงานท��เฉพื้าะต�วิ, ตลอีดจำนวิ�ธ�มัอีงและจำ"าแนก็ภู�มั�ท�ศน�ขีอีงก็ล4&มั

ชีาต�พื้�นธ4�ท��ส�ง (ลาวิเท�ง-ลาวิส�ง, ลาวิล4&มั-ลาวิท��รัาบต"�า) รัวิมัไปถ*งปรัะวิ�ต�ศาสตรั�ขีอีงก็ารัปรัะชี�นก็�นขีอีงวิาทก็รัรัมัก็รัรัมัก็ารัท"าไรั&ห้มั4นเวิ�ยนและ

“วิาทก็รัรัมัพื้�ฒนาขีอีงปรัะเทศลาวิซึ่*�งด�จำะด"าเน�นไปในโครังเรั3�อีงเด�ยวิก็�บ ย4ค ห้ล�ง พื้.ศ. 2530”ขีอีงขีวิ�ญชี�วิ�น เพื้�ยงแต&เปล��ยนฉาก็ปรัะเทศและต�วิละครัเท&าน��น

งานเห้ล&าน��จำะท"าให้�เรัาค&อียๆเขี�าใจำวิ�ธ�ก็ารัรัห้�สทางส�งคมัวิ�ฒนธรัรัมั ด��งเด�มัในภู�มั�ภูาค เปรั�ยบเสมั3อีนโบรัาณวิ�ตถ4ในโบรัาณคด�แห้&งถ�อียค"าภูายใน

วิ�ฒนธรัรัมัอี�นสล�บซึ่�อีน ควิามัรั� �ส*ก็ท��ย�งสดเก็��ยวิก็�บขี�าวิ, ผู้�, ขีวิ�ญ ขีอีง ก็ะเห้รั��ยง น&าจำะเก็��ยวิขี�อีงก็�บวิ�ฒนธรัรัมัรั&วิมัพื้3�นท��เชี&นสยามัและวิ�ฒนธรัรัมั

มัลาย�มั4สล�มัรั&วิมัด�นแดนคาบสมั4ทรัมัลายา, และ ชีวิา14 ห้รั3อีแมั�แต& ญ��ป4:นใน ก็ารัมั�ส&วินรั&วิมัทางวิ�ฒนธรัรัมั ในแง&ขีอีง บ�านยก็พื้3�น,ท"านาขี�าวิ,ห้มั�ก็

สาเก็,เล��ยงและเส��ยงทายไก็&15 ขีอีบเส�นพื้รัมัแดนแห้&งรั�ฐชีาต�ท��สมัมั4ต�รั&วิมัก็$พื้รั&าเล3อีนจำางลง

ก็ารัศ*ก็ษาวิ�ฒนธรัรัมัท��ย�งมั�ชี�วิ�ตในปรัะเด$นเย��ยงน��จำ*งน&าจำะส"าค�ญมัาก็ เพื้รัาะจำะชี&วิยท"าควิามัเขี�าใจำได�ในฐานะมั�ต�ส�งคมัวิ�ฒนธรัรัมัรั&วิมัเด�ยวิก็�น และ

“พื้รั�อีมัก็�บปล�ดท��งซึ่*�งขี��วิตรังขี�ามัขีอีงควิามัเป-น คนนอีก็- ” “คนใน และ ส�งคมัเย$น- ” ส�งคมัรั�อีน แบบอีย&างขีอีงโคลด เลวิ� สโตรัสไปพื้รั�อีมัก็�น

แมั�วิ&าในก็ล4&มัวิ�ชีาก็ารัวิ�ทยาศาสตรั�ส�งคมัได�สะสมัอีงค�ควิามัรั� � ท�อีงถ��นและก็ล4&มัชีาต�พื้�นธ4�ก็&อีนห้น�าน��นโดยมั�ปรัะเด$นส"าค�ญได�แก็& ก็ารัท"าไรั&ห้มั4นเวิ�ยนไมั&ใชี&13 ด"ารัง ทายาน�น , เก็�ดเป-นก็"ามั4ชี�วิ�ตและห้มั�&บ�าน (Being KAMMU my village, my life) แปลโดย ปรัาน� วิงษ�เทศ (ก็รั4งเทพื้ฯ: ศ�ลปวิ�ฒนธรัรัมั, 2548)14 ชีาห้�นอีน อีาห้ห้มั�ด, ภู�เขีาอีาถรัรัพื้� (Srengenge) แปลโดย ก็�ต�มัา อีมัรัท�ต (ก็รั4งเทพื้ฯ :โครังก็ารัจำ�ดพื้�มัพื้�คบไฟ,

2543) : โปรัดอี&านค"าน"าขีอีงผู้��แปลเป-นภูาษาอี�งก็ฤษ Harry Aveling15 อีะก็�ฌิ�โนะโนะมั�ยะ ฟ4มั�ฮ่�โตะ และ คณะไก็&ก็�บคน : จำาก็มั4มัมัอีงชี�วิชีาต�พื้�นธ4�วิ�ทยา . ชีมันาด ศ�ต�สารั แปล(ก็รั4งเทพื้ฯ:อีมัรั�นทรั�,2550)

6

Page 7: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

ก็ารัท"าไรั&เล3�อีนลอีย เป-นก็ารัท"าลายห้รั3อีรั�ก็ษาป:า, ศาสนาด��งเด�มัและก็ารัเปล��ยนแปลงศาสนา, ชี�วิ�ตและก็ารัเปล��ยนแปลงในก็รัะบวินก็ารัโลก็ภู�วิ�ฒน� เชี&น สงครัามั และ ก็ารัอีพื้ยพื้แรังงานและคนพื้ล�ดถ��น16 นอีก็จำาก็น��งานชีาต�พื้�นธ4�วิรัรัณาพื้3�นฐานส"าค�ญขีอีงส��งแวิดล�อีมัสรัรัค�สรั�างขีอีงก็ะเห้รั��ยงในพื้มั&าขีอีงมัารั�แชีลท��ได�มั�โอีก็าสเก็$บขี�อีมั�ลจำ"านวินมัาก็ห้ลาก็ปรัะเด$นก็&อีนท��จำะเก็�ดวิ�ก็ฤต�ผู้�นผู้วินทางส�งคมัก็ารัเมั3อีงในอี�ก็สอีงชี��วิคนจำนป1จำจำ4บ�น17

ส�งคมัไทยใก็ล�ชี�ดก็�บวิ�ฒธรัรัมัก็ะเห้รั��ยงมัาตลอีดเวิลาห้ล�ก็ฐานในจำ�ตรัก็รัรัมัฝัาผู้น�ง และต��พื้รัะธรัรัมัในวิ�ดห้ลายแห้&งก็$ต��งแต&ต�นสมั�ยรั�ตนโก็ส�นทรั� บ4คคลก็ะเห้รั��ยงในภูาพื้เห้ล&าน��นถ�ก็น"าเสนอีเพื้3�อีใชี�ในก็ารัก็"าห้นดปAายให้�ก็�บท��วิ&างน��นวิ&าเป-นพื้รัานเพื้3�อีก็"าก็�บก็ารัเป-นเขีตป:าดง ส�งคมัไทยในชี&วิงปรัะมัาณ 50 ป6มัาน�� ได�รั�บเอีาแนวิค�ดมัาสรั�างวิาทก็รัรัมัต&อีเน3�อีง -ก็ารัเวิ�นรัะยะห้&าง และควิามัเอี$นด� และ สงสารัท��มั�ต&อีวิ�ฒนธรัรัมัก็ะเห้รั��ยง18 นามั ก็ะเห้รั��ยง เคยน�ยมัเป-นค"าตลาดแฝังน�ยเอี$นด�“ ” /ด�ถ�ก็พื้บในงานปรัะพื้�นธ�ขีอีงห้ลวิงเมั3อีงและวิาน�ชี จำรั4งก็�จำอีน�นต� เป-นต�น

นอีก็จำาก็น��มั�ก็ารัเรั�ยก็อี3�นในท�อีงถ��น เชี&น ก็ะห้รั&างในเขีตเพื้ชีรับ4รั� และ ยาง ในภูาคเห้น3อีมั�ก็แฝังน�ยเด�ยวิก็�น ก็ารัเรั�ยก็ตนเอีง วิ&า ปก็าเก็อีะญอี (PAKARKNYOR, Pgaz K'Nyau19) ก็$ถ3อีเป-นก็ารัจำ�ดก็ารัอี�ตตล�ก็ษณ�เพื้3�อีห้�ก็ล�างวิาทก็รัรัมัขี�างต�นด�วิยชี3�อี ชี3�อีปก็าเก็อีะญอีน��เอีก็สารัส&วินให้ญ&ให้�ควิามัห้มัายวิ&า คน,ผู้��คน,มัน4ษย� แต&ก็$พื้บควิามัห้มัายท��แตก็ต&างจำาก็งานวิ�จำ�ยท�อีงถ��น

16 Decha Tangseefa. Taking Flight in CondemnedGrounds: Forcibly Displaced Karens and the Thai-Burmese In-Between Spaces. in Alternatives: Global, Local, Political 31 (2006),p.405–429.17 Harry Ignatius Marshall, The Karen People of Burma ,A Study in Anthropology and Ethnology,( Bangkok: White Lotus, 1997(1922))18 Jean1966(นามัแฝัง) ก็ะเห้รั��ยงในจำ�ตรัก็รัรัมัไทย ชีมัรัมัอีน4รั�ก็ษ�จำ�ตรัก็รัรัมัไทย เรั3อีนไทย.วิ�ชีาก็ารั.คอีมั download available at 15jan2553 http://www.reurnthai.com/index.php?topic= 2856.0 19 Joseph Seguinotte,SCJ,พื้จำนาน4ก็รัมัปก็าะก็อีะญอี-ไทย-ฝัรั��งเศษ-อี�งก็ฤษ Pgaz K’Nyau

Dictionary/Dictionnaire,(ก็รั4งเทพื้ฯ: ส"าน�ก็พื้�มัพื้�ห้น�าต&างส�&โลก็ก็วิ�าง, 2007)

7

Page 8: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

ขีอีงสก็วิ. ท��อีธ�บายวิ&า ปก็า“ -เก็&อี-ญอี=เรัา-จำะ-ง&าย”20 ในชี&วิงเวิลาขีณะท"างานในสนามั ผู้��เขี�ยนส�งเก็ต4วิ&า คนก็ะเห้รั��ยงใชี�ค"าเรั�ยก็ตนเอีงวิ&าก็ะเห้รั��ยงเรั�ยก็ตนเอีงอีย&างรั� �ส*ก็เป-นปก็ต�

แผู้นท��ชีาต�พื้�นธ�ก็ะเห้รั��ยงต��งถ��นฐานอีย�&รัะห้วิ&างสอีงปรัะเทศ พื้3�นท��ส"าค�ญท��ผู้��เขี�ยนลงส"ารัวิจำภูาคสนามัรัะห้วิ&าง พื้.ศ.2550-2552

ท��มัา: Perry-Castan~eda Library Map Collection, University of Texas Libraries, download available at (23th Jan 2010)http://www.lib.utexas.edu/maps/middle_east_and_asia/burma_ethno_1972.jpghttp://www.lib.utexas.edu/maps/middle_east_and_asia/thailand_1974_ethnic_groups.jpg

ก็ะเห้รั��ยงในจำ�ตรัก็รัรัมัฝัาผู้น�งวิ�ดให้มั&เทพื้น�มั�ต,ก็รั4งเทพื้ฯ (บน)

ท��มัา: Jean1966(นามัแฝัง) ชีมัรัมัอีน4รั�ก็ษ�จำ�ตรัก็รัรัมัไทย http://www.reurnthai.com/index.php?topic=2856.0ห้น�าไมั�ท��ย�งใชี�ในชี�วิ�ตปรัะจำ"าวิ�น(ล&าง)

20 ท�พื้วิ�มัล วิรัรัณชี�ยและคณะ ก็ารัเปล��ยนแปลงปรัะเพื้ณ�มั�ดมั3อีขีอีงชีาวิก็ะเห้รั��ยง บ�านวิ�ดจำ�นทรั� ต"าบลแจำ&มัห้ลวิง อี"าเภูอี“

แมั&แจำ&มั จำ�งห้วิ�ดเชี�ยงให้มั&,2552,ห้น�า 1.

8

Page 9: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

การื่ศ,กษาสำถาป/ตยกรื่รื่มีพื้�1นถ��นกะเหรื่��ยงในปรื่ะเท้ศไท้ย ห้าก็ก็ารัศ*ก็ษาสถาป1ตยก็รัรัมัพื้3�นถ��นในปรัะเทศไทย เรั��มัจำาก็คณาจำารัย�

รั4 &นบ4ก็เบ�ก็เชี&น อีน4วิ�ทย� เจำรั�ญศ4ภูก็4ล,วิ�วิ�ฒน� เตมั�ย�พื้�นธ4�,อีรัศ�รั�ปาณ�นท�,อี�น น�มัมัานเห้มั�นท� ,ฤท�ย ใจำจำงรั�ก็, ภู�ญโญ ส4วิรัรัณค�รั�แล�วิ ก็$ก็ล&าวิได�วิ&าก็ารัศ*ก็ษา เรั3อีนเครั3�อีงผู้�ก็ เรั��มัจำาก็“ ” เสนอี น�ลเดชี,สมัใจำ น��มัเล$ก็ และ วิ�ถ�ก็ารัมัอีงชีนบท

จำาก็แง&มั4มัส4นทรั�ย�เชี�งสห้ส�มัพื้�นธ�ส��งแวิดล�อีมั เรั��มัจำาก็ เปรั3�อีง เปล��ยนสายส3บ แล�วิ

ก็ารัศ*ก็ษาท��เก็��ยวิก็�บสถาป1ตยก็รัรัมัก็ะเห้รั��ยงก็$เรั��มัต�นจำาก็งานศ�ลปน�พื้นธ�ห้ล�ก็ส�ตรัสถาป1ตยก็รัรัมัไทยขีอีง ธ�รัวิรัรัณ สมัะพื้�นธ4โดยมั� อีน4วิ�ทย� เจำรั�ญศ4ภูก็4ลเป-นท��ปรั*ก็ษาในป6 พื้.ศ. 2520 น�บเป-นงานท��มั�ควิามัรั�เรั��มัและก็ารัอี�างอี�งขี�ามัศาสตรั�ขี�ามัสาขีาอีย&างก็�าวิห้น�าล*ก็ซึ่*�ง เป-นเอีก็สารัแรัก็ๆท��รัะบ4วิ&าเรั3อีนก็ะเห้รั��ยงเป-นพื้3�นท��และส�ทธ�อี"านาจำขีอีงสตรั�ผู้��ครัอีงเรั3อีน อี�ก็ท��งแสดงรัายละเอี�ยดทางสถาป1ตยก็รัรัมัและก็ารัวิางผู้�งอีย&างละเอี�ยดแสดงถ*งควิามัเขี�าใจำเชี�งส�มัพื้�นธ�ภูาพื้ในก็ารัศ*ก็ษาก็ะเห้รั��ยงโปวิ�ท��บ�านแมั&จำHาง

“ชีาวิก็ะเห้รั��ยงถ3อีวิ&าบ�านเป-นสมับ�ต�และสถานท��ทางวิ�ญญาณขีอีงภูรัรัยา ท��จำะอีน4ญาต�ให้�ใครัเขี�ามัาพื้�ก็อีาศ�ยในบ�านห้ล�งน��นได� แต&ถ�าเจำ�าสาวิเป-นล�ก็สาวิเพื้�ยงคนเด�ยวิ ล�ก็เขียจำะแยก็อีอีก็ไปปล�ก็บ�านไมั&ได� จำะต�อีงอีย�&ในบ�านพื้&อีตาแมั&ยายตลอีดไป” 21

นอีก็จำาก็น��ย�งมั�งานรัะด�บรัายงานในรัะด�บปรั�ญญาโทในบางรัายวิ�ชีา เฉพื้าะท��เป-นก็ารัศ*ก็ษาเรั3อีนก็ะเห้รั��ยง 30 รัายก็ารัก็รัะจำายไปท��วิในเขีตต��งถ��นฐานก็ะเห้รั��ยงในปรัะเทศไทย ในจำ"านวินน��บางก็ล4&มัมั�ควิามัสนใจำพื้3�นท��ใก็ล�เค�ยงก็�นอีาท�บรั�เวิณ บ�านท4&งแก็ ในอี"าเภูอีแมั&แจำ&มัอี�นเป-นเขีตต��งถ��นฐานในส�ดส&วินขีอีงก็ะเห้รั��ยงท��ถ3อีด��งเด�มัส�ง22 ท"าให้�ก็ารัสอีบทานเป-นไปได�รั&วิมัก็�บก็ารัศ*ก็ษาเชี�งสรั4ปรัายงานขีอีงน�ส�ตสถาบ�นรัาชีภู�ฎเชี�ยงให้มั&เรั3�อีง เรั3อีนชีนบท ท��21 ธ�รัวิรัรัณ สมัะพื้�นธ4, “เรั3อีนก็ะเห้รั��ยงโปวิ� ห้มั�&บ�านแมั&จำHาง”, สารัะน�พื้นธ�ปรัะก็าศน�ยบ�ตรัชี��นส�ง บ�ณฑิ�ตวิ�ทยล�ยมัห้าวิ�ทยาล�ยศ�ลปาก็รั, 2520, ห้น�า. 14

9

Page 10: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

มัอีบห้มัายให้�น�ส�ตอีอีก็ไปส"ารัวิจำตรัวิจำวิ�ดรัอีบๆเชี�ยงให้มั& จำ*งมั�บ�านเรั3อีนห้ลายก็ล4&มัชีาต�พื้�นธ� และเสนอีก็ารัศ*ก็ษาเปรั�ยบเท�ยบรัะห้วิ&างก็�นและก็�นในสถาป1ตยก็รัรัมัพื้3�นถ��นแต&ละชีาต�พื้�นธ4�เป-นครั��งแรัก็23 ส&วินบทควิามัวิ�ชีาก็ารัขีอีง จำ4ลพื้รั น�นทพื้าน�ชี น�บเป-นก็ารัศ*ก็ษาสถาป1ตยก็รัรัมัพื้3�นถ��นขีอีงก็ะเห้รั��ยงท��งล4&มัน"�าชี��นแรัก็ท��ให้�ขี�อีมั�ลค4ณภูาพื้ส�งและก็ารัเปรั�ยบเท�ยบท��ให้�ภูาพื้ก็ารัเล3อีก็ใชี�วิ�สด4ท��แปรัผู้�นตามัทรั�พื้ยาก็รัแต&ละแห้ล&ง ผู้&านเทคโนโลย�ท��เห้มัาะสมั

“ห้มั�&บ�านใดอีย�&ใก็ล�ป:าไมั�ส�ก็ก็$จำะมั4งห้ล�งคาด�วิยแปAนเก็ล$ดไมั�ส�ก็ท��งห้มั�&บ�าน ห้มั�&บ�านใดอีย��ใก็ล�ดงไมั�ซึ่างห้มั&น ก็$ใชี�ไมั�ไผู้&ซึ่างห้มั&นท"าห้ล�งคา... บ�านท4ก็ห้ล�งใชี�เทคน�คเรั3อีนเครั3�อีงผู้�ก็ ใชี�สล�ก็และเด3อียสล�บซึ่�บซึ่�อีนจำนเก็�ดค4ณค&าควิามังามั แมั�จำะสรั�างและท"าขี*�นด�วิยมั�ดและขีวิาน” 24

ส&วินวิ�ทยาน�พื้นธ�มัห้าบ�ณฑิ�ตสถาป1ตยก็รัรัมัพื้3�นถ��นโทชี��นแรัก็ได�แก็&งานขีอีง อี�ครัพื้งษ� ภูาณ4พื้�นธ4�พื้งศ�25 เป-นก็ารัพื้ยายามัห้าส�มัพื้�นธ�รัะห้วิ&างรัะบบเก็ษตรัก็รัรัมัในชี�วิ�ตปรัะจำ"าวิ�นก็�บสภูาวิะแวิดล�อีมัทางสถาป1ตยก็รัรัมัสรั�างขี�อีสรั4ปเฉพื้าะแผู้นผู้�งห้มั�&บ�านและรัายละเอี�ยดในอีาคารัอีย&างไรัก็$ตามั ขีณะน��นย�งไมั&มั�ควิามัรั� �เรั3�อีงบ�านสาธารัณะ บล&อีห้�และแมั&เตาไฟแบบบล&อีะวิ�

22 ทศพื้รั โสดาบรัรัล4, เรั3อีนพื้�ก็อีาศ�ยก็ะเห้รั��ยงสก็อีบ�านท4&งแก็ใต� อี"าเภูอีแมั&แจำ&มั จำ�งห้วิ�ดเชี�ยงให้มั&”, รัายงานวิ�ชีาเทคโนโลย�ก็ารัก็&อีสรั�างอีาคารัสถาป1ตยก็รัรัมัไทยตามัห้ล�ก็ส�ตรัศ�ลปศาตรั�มัห้าบ�ณฑิ�ต คณะสถาป1ตยก็รัรัมัศาสตรั� มัห้าวิ�ทยาล�ยศ�ลปาก็รั,2543

จำรั�ญศ�ก็ด�E จำารั4ธ�รันาท, “ เทคโนโลย�ก็ารัก็&อีสรั�างเรั3อีนพื้3�นถ��นขีอีงก็ะเห้รั��ยงสก็อีบ�านท4&งแก็เห้น3อี อี"าเภูอีแมั&แจำ&มั จำ�งห้วิ�ดเชี�ยงให้มั&”, รัายงานวิ�ชีาเทคโนโลย�ก็ารัก็&อีสรั�างอีาคารัสถาป1ตยก็รัรัมัไทยตามัห้ล�ก็ส�ตรัศ�ลปศาตรั�มัห้าบ�ณฑิ�ต คณะสถาป1ตยก็รัรัมัศาสตรั� มัห้าวิ�ทยาล�ยศ�ลปาก็รั,254223 สามัารัถ ส�รั�เวิชีพื้�นธ� และ ส4พื้ล ปวิรัาจำารัย�, “เรั3อีนชีนบท”, สถาบ�นรัาชีภู�ฏิเชี�ยงให้มั&และ สถาบ�นเทคโนโลย�รัาชีมังคลพื้าย�พื้ เชี�ยงให้มั&, 2537,ห้น�า 54-5724 จำ4ลพื้รั น�นทพื้าน�ชี. “สถาป1ตยก็รัรัมัล4&มัแมั&น"�าเงา Architecture of the Mae-Ngao Basin” ใน เอีก็สารัปรัะก็อีบก็ารัปรัะชี4มัวิ�ชีาก็ารันานาชีาต� สถาป1ตยปาฐะ สถาป1ตยก็รัรัมัในด�นแดนส4วิรัรัณภู�มั�, คณะสถาป1ตยก็รัรัมัศาสตรั� มัห้าวิ�ทยาล�ยศ�ลปาก็รัมั ,2550 ห้น�า 16525 อี�ครัพื้งศ� อีน4พื้�นธ�พื้งศ� “บ�าน เรั3อีนชีาวิเขีาก็ะเห้รั��ยงปก็าเก็อีะญอี : ควิามัย��งย3นและก็ารัปรั�บต�วิภูายใต�น�เวิศวิ�ฒนธรัรัมัไรั&ห้มั4นเวิ�ยน” : Houses of Paka-Kyaw Karen : sustainabity and adaptability on cultural ecology in

rotation farming วิ�ทยาน�พื้นธ�ศ�ลปศาสตรัมัห้าบ�ณฑิ�ต(สถาป1ตยก็รัรัมัพื้3�นถ��น)มัห้าวิ�ทยาล�ยศ�ลปาก็รั,2550

10

Page 11: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

ตารัางท�� 1 แสดงชี3�อีส&วินอีาคารัในภูาษาแต&ละก็ล4&มัชีน ค�ดย&อีจำาก็ สามัารัถและส4พื้ล , น .57

กล2�มีชื่าต�พื้ นธ( ไตโยน,คันเมี�อง

ล วัะ กะเหรื่��ยง ไตใหญ�

ส&วินอีาคารั

ก็ล4&มัภูาษา ไต-ก็ะได มัอีญ-เขีมัรั ท�เบต-พื้มั&า ได-ก็ะได

บ�นได ค��นได บง คอี,ก็รัอี ค��นไห้ลปรัะต� บะต�J โตHะรัะเวิพื้3�น แก็รั พื้�ก็ต�Jย4�งขี�าวิ ห้ล$อีงขี�าวิ เก็�มั บ3อีพื้อี ห้ลอีงขี�าวิแมี�เตาไฟ เตJาไฟ โตHะจำHะ พื้�ก็ครัาป� เตJาเฟKย

ชี��นวิางขีอีงเห้น3อีเตาไฟ

- ก็รัHะ สก็�ล&ะ เขี&งเตJาเฟKย

ชี��นเห้น3อีก็รัHะ,สก็�ล&ะ - ก็รัHอีจำ�อีง สก็�โค& -

เสารั�บชี��นวิางขีอีงเห้น3อีเตาไฟ

- - สก็�เตอีะ -

ศาสตรัาจำารัย� อีรัศ�รั� ปาณ�นท�26 เสนอีภูาพื้ก็ารัเปรั�ยบ แมั&เตาไฟ ขีอีง“ ”

ก็ล4&มัชีาต�พื้�นธ�ต&างๆเชี&นในเรั3อีน ล��วิ“ ”, “ก็ะเห้รั��ยงโปวิ�”, ไทยด"าในปรัะเทศไทย ก็�บ แมั&เตาไฟ โทรั�จำจำา ในอี�นโดเนเซึ่�ย และ ก็ารัศ*ก็ษาแนวิเปรั�ยบเท�ยบส��ง“ ”

แวิดล�อีมัสรัรัค�สรั�างพื้ห้4ล�ก็ษณ�ในส�งคมัอี4ษาคเนย� ด�งขี�อีควิามัต&อีไปซึ่*�งค�ดจำาก็ก็ารัพื้รัรัณาถ*ง “แมั&เตาไฟ ขีอีงไทเขี�นเชี�ยงต4ง ”

“...แมั&เตาไฟ เป-นศ�นย�ก็ลางขีอีงชี�วิ�ต ถ3อีวิ&า เก็�ด อีย�& และตาย ในบรั�เวิณแมั&เตาไฟก็ลางบ�าน...เป-นท��ห้4งห้าอีาห้ารัเพื้3�อีให้�ชี�วิ�ตรัอีด และเป-นท��ให้�ควิามัอีบอี4&นยามัห้นาวิ เป-นท��ให้�ควิามัอีบอี4&นยามัเจำ$บป:วิยและ เป-นท��ชี"ารัะล�างรั&างก็ายให้�สะอีาดท��งตอีนเก็�ดแลตาย...จำ*งมั�ควิามัห้มัายแก็&ชี�วิ�ตย��งน�ก็”27

26อีรัศ�รั� ปาณ�นท�, ป1ญญาสรั�างสรัรัค�จำาก็เรั3อีนพื้3�นถ��น ปาฐก็ถาศ�ลปL พื้�รัะศรั� ครั��งท��๕ ก็รั4งเทพื้ฯ:มัห้าวิ�ทยาล�ยศ�ลปาก็รั,

2543, ห้น�า 69 และ ห้น�า 9727 อีรัศ�รั� ปาณ�นท� และ คณะ, เรั3อีนพื้3�นถ��นไทย-ไท สรั4ปโครังก็ารัวิ�จำ�ย ภู�มั�ป1ญญา พื้�ฒนาก็ารัและควิามัส�มัพื้�นธ�รัะห้วิ&างก็�นขีอีงเรั3อีนพื้3�นถ��นไทย-ไท ค4ณล�ก็ษณะขีอีงสถาป1ตยก็รัรัมัส��งแวิดล�อีมัในเรั3อีนพื้3�นถ��น,ส"าน�ก็งานคณะก็รัรัมัก็ารัสน�บสน4นก็ารัวิ�จำ�ย,2551, ห้น�า 46

11

Page 12: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

นอีก็จำาก็น��ผู้ลก็ารัวิ�เครัาะห้�ด�านรั�ปล�ก็ษณ�ทางก็ายภูาพื้รัะห้วิ&าง เรั3อีนก็ะเห้รั��ยงก็�บเรั3อีนไทด"าวิ&ามั�ล�ก็ษณะท��วิไปคล�ายก็�นอีย&างท��คนโดยท��วิไปยาก็จำะแยก็แยะ นอีก็จำาก็น��แมั&เตาไฟก็$คล�ายก็�นมัาก็ ห้าก็ถอีดผู้��คนและขีอีงปรัะด�บอีอีก็จำาก็เรั3อีนแล�วิก็$จำะไมั&มั�อีะไรัจำ"าแนก็อี�ตตล�ก็ษณ�ทางวิ�ฒนธรัรัมัขีอีงก็ล4&มัชีนท��ใชี�ตรัะก็�ลภูาษาต&างน��ได� ปรัะเด$นจำ*งอีย�&ท��ห้าก็จำะท"าควิามัเขี�าใจำสถาป1ตยก็รัรัมัพื้3�นถ��นให้�ละเอี�ยดขี*�นแล�วิ รัห้�สทางวิ�ฒนธรัรัมัท��ใชี�ในก็ารัก็"าก็�บก็ารัอีย�&อีาศ�ยจำ*งต�อีงถ�ก็พื้�จำารัณาให้�เขี�าใจำควิบค�&ขีนานส�มัพื้�นธ�ก็�บรั�ปล�ก็ษณ�ขีอีงเรั3อีน-ส��งแวิดล�อีมัสรัรัค�สรั�างไปพื้รั�อีมัก็�น

“ ”เตาไฟ ล�วิะ ต�ดจำาก็ภูาพื้ลายเส�น อีรัศ�รั�ปาณ�นท�

เตาไฟ ก็ะเห้รั��ยงโป ต�ดจำาก็ภูาพื้ลายเส�น อีรัศ�รั�ปาณ�นท�

“ ”เตาไฟ ไทด"า ต�ดจำาก็ภูาพื้ลายเส�น อีรัศ�รั�ปาณ�นท�

บทควิามัต&อีไปน��เสนอีควิามัรั� �ควิามัค�ดบางปรัะก็ารัท��เป-นเพื้�ยงก็ารัขียายควิามัสมัมัต�ฐานขี�างต�นให้�แนวิทางในก็ารัท"างานวิ�จำ�ยเพื้��มัเต�มัในโอีก็าสท��จำะได�ทบทวินและย�อีนแย�งมั4มัมัอีงเด�มัท��ใชี�ปรัะเมั�นค4ณค&าทางสถาป1ตยก็รัรัมัและส��งแวิดล�อีมัสรัรัค�สรั�างโดยท��วิไป ท��งน��ก็ารัศ*ก็ษาก็ล4&มัชีาต�พื้�นธ4�ก็ะเห้รั��ยงท��ก็วิ�างทางภู�มั�ศาสตรั�และล*ก็ทางปรัะวิ�ต�ศาตรั�ในพื้3�นท��ขีอีงก็ารัเชี3�อีมัโยงเชี3�อีมัต&อีย&อีมัเป-นห้นทางเขี�าใจำต�วิตนขีอีงก็ล4&มัชีาต�พื้�นธ4�และเป-นก็ารัสะท�อีนย�อีนค�ด(Reflexivity)ให้�เขี�าใจำถ*งควิามัเป-นมัาขีอีงส�งคมัเอีเซึ่�ยอีาคเนย�ท��ปรัะก็อีบสรั�างต�วิตนขีอีงเรัาเอีง

12

Page 13: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

2.สำ��งแวัดล�อมีสำรื่รื่คั(สำรื่�างของกะเหรื่��ยงก็ารัต��งถ��นฐานขีอีงก็ะเห้รั��ยงเป-นฐานคต�เด�ยวิก็�บท��พื้วิก็เขีาท"าไรั&

ห้มั4นเวิ�ยน ค3อี ก็ารัต��งถ��นฐานก็$ห้มั4นเวิ�ยนไปในภู�มั�ปรัะเทศท��ภูาษาวิ�ชีาก็ารัป1จำจำ4บ�นอีาจำเรั�ยก็วิ&าตามัขี�ดจำ"าก็�ดขีอีงสมัด4ลย�ทรั�พื้ยก็รัธรัรัมัชีาต� จำ*งไมั&ง&ายท��จำะจำ"าแนก็ก็ารัต��งถ��นฐานห้มั�&บ�านตามัอีาย4ก็ารัต��งห้มั�&บ�าน ในปรัะเทศไทยอีาจำจำ"าแนก็ก็ารัต��งถ��นฐานก็ะเห้รั��ยงอีย&างห้ยาบเป-นสอีงก็ล4&มั ค3อี ก็ล4&มัท��น&าจำะเป-นก็ล4&มัด��งเด�มัซึ่*�งขีวิ�ญชี�วิ�นอี�างถ*ง เรันารั�ด(2002)คาดวิ&าอีาจำมั�อีาย4ต��งถ��นฐานก็&อีนชีาวิโยนก็ ค3อี มัาก็ก็วิ&าพื้�นห้�ารั�อียป628 ในพื้3�นท��ล4&มัน"�าขีอีงแมั&น"�าสาละวิ�นตอีนบนอี�นรัวิมัไปถ*งบางส&วินขีอีงปรัะเทศไทย ก็ะเห้รั��ยงต��งถ��นฐานอีย�&ในรัะห้วิ&างท��รัาบและท��ส�ง29 ในบรั�เวิณเท3อีก็ท�วิเขีาถนนธงชี�ย ในพื้3�นท��อี"าเภูอีต&อีไปน��ค3อี แมั&แจำ&มั,เสมั�ง,แมั&วิาง,แมั&รั�มั,จำอีมัทอีง, ดอียห้ล&อี ในจำ�งห้วิ�ดเชี�ยงให้มั& เรั3อีนก็ะเห้รั��ยงก็ล4&มัน��มั�ขีนาดก็รัะท�ดรั�ดมั�แมั&เตาไฟต��งอีย�&ศ�นย�ก็ลางบ�านอี�นเน3�อีงมัาจำาก็วิ�ฒนธรัรัมัท��ให้�ควิามัส"าค�ญก็�บแมั&เตาไฟในชี�วิ�ตปรัะจำ"าวิ�นในห้ลายมั�ต� และ ด�วิยภู�มั�อีาก็าศท��ห้นาวิเย$นอี�นเป-นก็ล4&มัท��บทควิามัน��เล3อีก็ศ*ก็ษาในรัายละเอี�ยด

ก็ล4&มัต&อีมัาก็$มั�อีาย4ก็ารัต��งถ��นฐานต��งแต&ส��รั �อียป6ลงมัาโดยย�ายถ��นจำาก็เห้ต4ผู้ลควิามัขี�ดแย�งทางก็ารัเมั3อีงท��งในรั�ฐพื้มั&าก็�บมัอีญ และ รัะห้วิ&างรั�ฐไทย ครั��งส"าค�ญในรั�ชีก็าลพื้รัะเจำ�าอีลอีงพื้ญา ก็ะเห้รั��ยงก็ล4&มัน��มั�ท��งท��ต� �งถ��นฐานรั&วิมัก็�บก็ล4&มัแรัก็ และ ก็รัะจำายอีย�&ในส&วินอี3�นขีอีงปรัะเทศ เชี&นเด�ยวิก็�นในพื้3�นท��รัะห้วิ&างท��รัาบและท��ส�ง เป-นท��ต� �งห้มั�&บ�านก็ะเห้รั��ยงในภูาคเห้น3อีตอีนล&างภูาคตะวิ�นตก็และภูาคใต�ตอีนบน

เรั3อีนขีอีงก็ะเห้รั��ยงก็ล4&มัน��มั�ขีนาดพื้3�นท��บ�านให้ญ&ก็วิ&าก็ล4&มัแรัก็แมั�ส&วินห้น*�งจำะน�บถ3อีศาสนาด��งเด�มัแต&เส�นทางส3บสานในปรัะวิ�ต�ศาสตรั�ท��แตก็ต&างซึ่�บ

28Ronald D Renard ,”On the Possibility of Early Karen Settlement in the Chiang Mai Valley” in Inter-Ethnic Relations in the Making of Mainland Southeast Asia and Southwestern china.Hayashi Yukio and Aroonrut Wichienkeeo eds. Bangkok: Amarin Printing and Publishing.2002 อี�างถ*งใน ขีวิ�ญชี�วิ�น บ�วิแดง, “ศาสนาและอี�ตล�ก็ษณ�ขีอีงก็ล4&มัชีาต�พื้�นธ4� ศ*ก็ษาก็รัณ�ก็ล4&มัชีนก็ะเห้รั��ยงในปรัะเทศไทยและปรัะเทศพื้มั&า”,( 2546) น.8 29 Yoko Hayami, Between Hills and Plains Power and Practice in Socio-religious Dynamics among Karen,(Kyoto: Kyoto University Press,2004) ,p.1

13

Page 14: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

ซึ่�อีนก็$ท"าให้�มั�รัายละเอี�ยดแตก็ต&างก็�น เตาไฟขีอีงบ�านก็ล4&มัน��มั�ต"าแห้น&งแห้&งท��ขีอีงครั�วิและแยก็ส&วินนอีนอีาจำบางฤด�ก็าลอีอีก็ไป เชี&นเด�ยวิก็�น นอีก็จำาก็ป1จำจำ�ยทางส�งคมัวิ�ฒนธรัรัมัแล�วิ ป1จำจำ�ยทางภู�มั�ศาสตรั�มั�ส&วินอีย&างมัาก็ เชี&น บ�านในห้มั�&บ�านก็ะเห้รั��ยงในอี4�มัผู้างจำ�งห้วิ�ดตาก็น�ยมัใชี�ไมั�เน3�อีแขี$งซึ่*�งขี*�นอี4ดมัสมับ�รัณ�ในภู�มั�ปรัะเทศแถบน��มัาก็ก็วิ&าไมั�ไผู้&ซึ่*�งอีาจำมั�ผู้ลให้�ขีนาดบ�านให้ญ&ก็วิ&าบ�านในก็ล4&มัแรัก็

ส&วินบ�านก็ะเห้รั��ยงในเพื้ชีรับ4รั�และภูาคก็ลางมั�ขีนาดให้ญ&เชี&นก็�นในแบบผู้�งท��ต&างอีอีก็ไปและแมั�วิ&าจำะใชี�ไมั�ไผู้&มัาก็แต&แมั&เตาไฟอีย�&ในครั�วิและท"าด�วิยล"าต�นไมั�ไมั&ใชี&ไมั&ไผู้& เป-นไปได�วิ&า อีาก็าศท��มั�ควิามัชี3�นและควิามัรั�อีนก็วิ&าก็$อีาจำเป-นป1จำจำ�ยให้�ต"าแห้น&งแมั&เตาไฟขีย�บจำาก็ศ�นย�ก็ลางค&อีนไปอีย�&ในครั�วิ เน3�อีงจำาก็ควิ�นและควิามัอีบอี4&นแห้&งไฟไมั&ชี&วิยให้�สบายขี*�นในเวิลาส&วินให้ญ&ในปฎ�บ�ต�ก็ารัปรัะจำ"าวิ�น เชี&นก็ล4&มัแรัก็ ส&วินก็ล4&มัท��ละศาสนาเด�มัเป-นเวิลานานๆโดยไมั&ท"าพื้�ธ�ก็รัรัมัท��แมั&เตาไฟอี�ก็แล�วิพื้บวิ&าใชี�ไมั�จำาก็ต�นไมั�ปรัะก็อีบสรั�างเตาไฟแทนไมั�ไผู้&รั�ก็ษารั�ปล�ก็ษณ�อีย&างท��เคยอีย�&เคยชี�น

14

Page 15: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

ผู้�งบ�านก็ะเห้รั��ยงเชี�ยงให้มั&ลายเส�นโดย จำต4พื้ล อี�งศ4เวิชี

ผู้�งบ�านก็ะเห้รั��ยงตาก็ลายเส�นโดย จำต4พื้ล อี�งศ4เวิชี

ผู้�งบ�านก็ะเห้รั��ยงเพื้ชีรับ4รั�ลายเส�นโดย จำต4พื้ล อี�งศ4เวิชี

2.1 จ"าแนกและน�ยามีปรื่ะเภูท้หมี&�บ�านและสำถาป/ตยกรื่รื่มีกะเหรื่��ยง มัโนท�ศน�เรั3�อีงห้มั�&บ�านและบ�านขีอีงก็ะเห้รั��ยงสะก็อีรั�ใชี�ค"ารั&วิมัได�เชี&นเด�ยวิก็�บไทท��ใชี�บ�านในควิามัห้มัายห้มั�&บ�านด�วิย ได�แก็&ค"าวิ&า ฮ่�รั�“ ” , “ปฮ่�รั�”,“ฮ่�รั�ป�รั�” แปลวิ&า บ�าน และแปลวิ&า ห้มั�&บ�าน ห้มั�&บ�านมั�ก็ต��งอีย�&ท��ชีายเขีารัะห้วิ&างท��รัาบเชี�งเขีาตามัขี�อีส�งเก็ต4ขีอีงฮ่ายามั� มั�สถานท��รั &วิมัก็�นขีอีงห้มั�&บ�านได�แก็&ป:าเดปอี ป:าพื้�ธ�ก็รัรัมั บางห้มั�&บ�านอีาจำมั� ตรั&อีะห้�“ ”และ โขี&ห้�“ ”ค3อีลานท"าพื้�ธ�รั&วิมัก็�นและสถ�ปเจำด�ย� ห้รั3อีบางห้มั�&บ�านพื้3�นท��สาธารัณะอีาจำเป-น บล&อีะวิ�ห้รั3อีบ�านสาธารัณะซึ่��งห้ายาก็ ห้าก็เป-นห้มั�&บ�านท��มั�เบลาะวิ�เรั�ยก็ห้มั�&บ�านวิ&า “ฮ่�รั�บล&อีะวิ� ” ห้าก็เป-นห้มั�&บ�านท��มั�เจำด�ย�จำะเรั�ยก็ห้มั�&บ�านวิ&า ฮ่�รั�ถ&อีโขีห้� ค"าท��เก็��ยวิเน3�อีง เซึ่ปฮ่�รั�“ ” แปลวิ&าต�นส�ก็

ค"าวิ&าต�วิเรั3อีนโดยเฉพื้าะ ห้รั3อี ห้น&วิยอีาศ�ยครัอีบครั�วิในบ�านยาวิ30 น��น ก็ะเห้รั��ยงเรั�ยก็วิ&า เดอี “ ” โดยบ�าน เดอี “ ” แต&ละห้ล�งอีาจำมั� บ3อีพื้อี“ ”(ย4�งขี�าวิ)และ ชีอีวิ�คาโค“ ”(บ�านไก็&)แยก็เป-นอี�ก็ส&วิน ต�วิบ�านวิางขีนานแนวิรัะด�บ ลดห้ล��นก็�นไป มั�ก็ฎเฉพื้าะเชี&น ไมั&แทรัก็เรั3อีนสล�บสายเครั3อีญาต� และ ห้ล�ก็เล��ยงก็ารัวิางแนวิท��ตรังก็�น ส"าห้รั�บย4�งขี�าวิและบ�านไก็&ต�อีงปล�ก็ในรัะด�บท��ต"�าก็วิ&า

30 Marshall,H.I., The Karen People of Burma: A Study in Anthropology and Ethnology. .(1922)(Bangkok: White lotus,1 997) page 315

15

Page 16: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

ต�วิบ�านเสมัอี ใต�ถ4นขีอีงย4�งขี�าวิอีาจำเป-นคอีก็ห้มั� เพื้3�อีชี&วิยไมั&ให้�ส�ตวิ�ก็�ดแทะเขี�าถ*งขี�าวิในย4�ง ใต�ถ4นบ�านบางห้ล�งก็$เป-นท��พื้�ก็วิ�วิควิาย31

ชีอีวิ�คาโค-ท��ไก็&(Shorkarkoh)

บ3อีพื้อี-ย4�งขี�าวิ (Bueporr)

ผู้�งบรั�เวิณขีอีง บ�าน“ -ท��ไก็&-ย4�งขี�าวิ ลาย”

เส�นโดย จำต4พื้ล อี�งศ4เวิชี

ล�ก็ษณะท��วิไปน��ใชี�ก็�บบ�านส&วินให้ญ&ท��งห้มั�&บ�าน แต&ห้าก็เป-นบ�านห้�วิห้น�าห้มั�&บ�านแล�วิอีาจำมั�ขี�อีแตก็ต&างค3อีใต�ถ4นบ�านอีาจำมั�ท��งเล�าห้มั�และบ�านไก็& เพื้รัาะควิามัสะดวิก็ด�านก็ารัปรัะก็อีบพื้�ธ�ก็รัรัมั

ผู้��เขี�ยนจำ�ดปรัะเภูทอีาคารัท��น&าจำะมั�น�ยส"าค�ญตามัวิ�ฒนธรัรัมัก็ะเห้รั��ยงจำ"าแนก็เป-นส��ปรัะเภูท ได�แก็& แดรั�,โขี&ห้�,บล&อีห้� และ เดอี (ห้�างนา-สถ�ป-โรัง-

บ�าน) จำะก็ล&าวิต&อีไปตามัล"าด�บแดรื่( แดรั� ค3อี เรั3อีนในไรั&ห้มั4นเวิ�ยน เรั�ยก็วิ&า “แดรั�ค*ห้�”ห้�างไรั&และ เรั3อีน

ในนาเรั�ยก็วิ&า “แดรั�ชี�”ห้�างนา แดรั�น��บางห้ล�งมั�ขีนาดให้ญ&ก็วิ&า ห้�างนา ห้รั3อี เถ�ยงนาขีอีงคนในพื้3�นรัาบมัาก็ เรั�ยก็วิ&าขีนาดเท&าๆก็�บบ�าน เดอี“ ” โดยเป-นเรั3อีนท��คนท��งครัอีบครั�วิขีณะท"างานในนาใชี�พื้�ก็อีาศ�ยรั&วิมัก็�นเชี&นเด�ยวิก็�บบ�าน ผู้��วิ�จำ�ยย�งไมั&มั�โอีก็าสศ*ก็ษาภูายในอีาคารัปรัะเภูทน��อีย&างละเอี�ยด ควิามัเขี�าใจำต&อีไปน��มัาจำาก็ค"าบอีก็เล&า ก็ล&าวิวิ&ามั�นมั�แมั&เตาไฟอีย�&

31ส�รั�นญา เลาย&าง และ ปรัะพื้�นธ� นาบ4ญ, ท�อีงถ��นขีอีงเรัา ชีาวิเขีาแห้&งห้มั�&บ�านก็ะเห้รั��ยงมั download available 22nd Jan2010 at http://203.172.209.60/sansai/homepage/sirinya/index.html อี�ครัพื้งศ� อีน4พื้�นธ�พื้งศ� “บ�าน เรั3อีนชีาวิเขีาก็ะเห้รั��ยงปก็าเก็อีะญอี : ควิามัย��งย3นและก็ารัปรั�บต�วิภูายใต�น�เวิศวิ�ฒนธรัรัมัไรั&ห้มั4นเวิ�ยน”,2550

16

Page 17: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

ภูายในเชี&นเด�ยวิก็�บบ�าน(เดอี)ในห้มั�&บ�าน(ป�รั�) ขีนาดขีอีงบ�านก็$ใก็ล�เค�ยงก็�นแต&ใชี�วิ�สด4ท��ห้ยาบก็วิ&า เท&าท��พื้บแดรั�ส&วินให้ญ&ใชี�ห้ล�งคาส�งก็ะส� ในขีณะท�� “เดอี ” ส&วินให้ญ&มั4งด�วิยวิ�สด4จำาก็ใบพื้3ชีท��งท��อีย�&ในห้มั�&บ�านเด�ยวิก็�นอีาจำเป-นได�วิ&า ท�ศนะเรั3�อีงอีะไรัส"าค�ญอีะไรัให้ญ&อีะไรัด�ขีอีงก็ะเห้รั��ยงไมั&ใชี&รัาคา“

ห้รั3อีควิามัคงทน”

โข�ห( โขี&ห้� ค3อี สถ�ป ท��ท"าด�วิยฟาก็ไมั�ไผู้&ถมัทรัาย และ ก็�อีนห้�นวิางปรัะด�บ

ขี*�นเป-นรั�ปพื้�รัามั�ดแบบขี��นบ�นไดห้�าชี��นส�งปรัะมัาณห้น*�งเมัตรัย��ส�บเซึ่นต�เมัตรัป1ก็ไมั�ไผู้&ท��ส�งขี*�นไปเป-นยอีด และท��มั4มัท��งส��มั�ไมั�ไผู้&ส�งขี*�นไปเชี&นก็�น โขีห้�แบบด��งเด�มัจำะต��งอีย�&ในพื้3�นท��วิ&างนอีก็ห้มั�&บ�านท��รัอีงรั�บผู้��คนได� เรั�ยก็วิ&า ตรั&อีะห้�“ ” รัอีบๆพื้3�นท��เป-นท��น� �งไมั� เรั�ยก็วิ&า โจำโมั& “ ” ภูายในมั�สามัส&วินเรั�ยก็ก็�นตามัแนวิศ�นย�ก็ลางพื้3�นท��ค3อี โขีห้� สอีงด�านด�านห้น*�งเป-นศาลเพื้�ยงตาเรั�ยก็วิ&า ตะมั4&“ ” อี�ก็ด�านห้น*�งตรังแนวิก็�นเป-นเสาธงส�งท��เรั�ยก็วิ&า ซึ่าโดก็ะห้� “ ” เอีก็สารับางฉบ�บรัะบ4วิ&าเป-นสถานท��ต�อีงห้�ามัส"าห้รั�บคนนอีก็

โขี&ห้�ห้รั3อีเจำด�ย�น��ห้าก็ชี4มัชีนเปล��ยนมัาน�บถ3อีพื้4ทธศาสนา ก็$อีาจำพื้�ฒนามัาเป-นเจำด�ย�พื้รัะธาต4ในพื้4ทธศาสนาได� เรั�ยก็วิ&า กอรื่(มีอรื่(โข�ห(“ ” จำะเสนอีก็ารัเปล��ยนแปลงน��ในสมัมั4ต�ฐานในก็ารัต�ควิามัต&อีไป บล�อะวั(

ห้มั�&บ�านห้น*�งจำะมั�สถานท��สาธารัณะส"าห้รั�บพื้�ธ�ก็รัรัมัปรัะจำ"าห้มั�&บ�านอีาจำเป-นป:าเดปอีห้รั3อี เป-นโขี&ห้�และตรั&อีะห้� อีย&างไรัก็$ตามับางห้มั�&บ�านอีาจำปล�ก็บ�านเพื้3�อีเป-นบ�านสาธารัณะด�วิยก็$ได� ห้าก็ห้มั�&บ�านน��นมั�ครั�วิเรั3อีนมัาก็ก็วิ&า สามัส�บครั�วิเรั3อีนและสามัารัถสรั�างบล&อีะวิ�ให้�ส"าเรั$จำในห้น*�งวิ�น บ�านน��อีาจำใชี�เพื้3�อีท��พื้�ก็ส"าห้รั�บผู้��มัาเย3อีนและท"าพื้�ธ�ก็รัรัมัปรัะจำ"าห้มั�&บ�านได�ตลอีดป6 ส"าห้รั�บก็ะเห้รั��ยงด��งเด�มัในพื้3�นท��ให้ญ&เท3อีก็เขีาถนนธงชี�ยแล�วิ บล&อีวิ�เป-นส��งสาบส�ญทางปรัะวิ�ต�ศาสตรั�ไปแล�วิสอีงสามัชี��วิคนก็&อีนห้น�าน��

17

Page 18: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

ผู้��เฒ&าผู้��แก็&ท�นเห้$นแต&ซึ่าก็เสาบล&อีวิ�เท&าน��น โดยสาเห้ต4ท��เล�ก็ไปเก็��ยวิขี�อีงก็�บโศก็นาฏิก็รัรัมัครั��งห้น*�งซึ่*�งมั�ผู้��ตายจำ"านวินมัาก็

รั�ปผู้�งอีาคารัแบบบ�านยาวิท�� 32วิาดขี*�นในป6 1916 รัะบ4 บล&อีะวิ�“ ” (Blaw) ในห้�อีงส"าห้รั�บแขีก็ผู้��มัาเย3อีน ขีณะท"าก็ารัศ*ก็ษาค�นพื้บ บล&อีะวิ� ห้ล�งห้น*�งในห้มั�&บ�านห้�วิยโต�ง อี.เวิ�ยงป:าเปAา จำ.เชี�ยงรัาย ซึ่*�งห้มั�&บ�านน��ไมั&มั�เขีตต�ดต&อีก็�บ พื้3�นท��ผู้3นให้ญ& (patch)ท��ก็ะเห้รั��ยงต��งถ��นฐาน ค3อี เปรั�ยบเห้มั3อีนเป-น เก็าะ(Island)ในทางน�เวิศวิ�ทยาภู�มั�ท�ศน�

“บล�อะวั(” ท��ผู้��เขี�ยนพื้บในก็ารัศ*ก็ษามั�ล�ก็ษณะเป-น บ�านยก็พื้3�นขีนาดเล$ก็ท��คนจำ"านวินห้น*�งจำะน��งห้�นห้น�าเขี�าห้าก็�นล�อีมั เตาไฟ ได� เตาไฟขีอีงบล&อีวิ�น� �นวิางอีย�&ในต"าแห้น&งซึ่*�งชี&วิยแบ&งเขีตน��น ก็ารัห้�นห้น�าเขี�าห้าก็�นมั4มัมัอีงในผู้�งเป-นรั�ปต�วิย� โดยมั�ก็ารัรัะบ4เขีตขีอีงผู้��อีาวิ4โสชี�ดเจำนในส&วินก็�นต�วิย� ห้�นห้น�าไปทางปรัะต�ทางเขี�า เสาเตาไฟ-สก็�เตอีะ-แบบใชี�ไมั�ไผู้&บงเส�นผู้&าศ�นย�ก็ลางล"าให้ญ&ก็วิ&าย��ส�บเซึ่$นต�เมัตรัส��ต�น แต&ก็ล�บท�ศจำาก็เตาไฟบ�านโดยท��วิไปพื้4 &งลงด�นฝั1งลงไปในแผู้&นด�นโลก็เบ3�อีงล&าง อีน*�งต"าแห้น&งห้�วิห้น�าห้มั�&บ�านท��เรั�ยก็วิ&า ฮ่��โขี& (โขี&,โคะ-ค"าน��แปลวิ&าต�น ห้รั3อี ห้�วิ ใชี�ก็�บห้�วิพื้3ชีในด�น, ต�นน"�าล"าธารั และท��เก็$บขีอีงท��อีย�&รัะด�บศรั�ษะในบ�านด�วิย -คนละค"าก็�บท��แปลวิ&า สถ�ป) น��นห้าก็เป-นห้มั�&บ�านท��มั�บล&อีวิ� ก็$เรั�ยก็ห้�วิห้น�าห้มั�&บ�านวิ&า บล&อีวิ�โขี&ก็$ได� และในแง&สถาป1ตยก็รัรัมั บล&อีวิ�จำ*งจำ�ดอีย�&ในบ�านปรัะเภูทห้น*�งด�วิยท��จำะก็ล&าวิถ*งต&อีไป

32 Marshall,H.I., The Karen People of Burma: A Study in Anthropology and Ethnology. .(1922)(Bangkok: White lotus,1 997) page 59

18

Page 19: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

2009 Blaw in Village ,Chiangrai (บน)

ห้�างนา แดรั�ชี� แมั&ขีะป�รั� เชี�ยงให้มั& (ล&าง)

1916 Marshall’s Drawing “Blaw in LongHouse”, Burma (บน)

ตรั&อีะห้�และโขี&ห้� บ�านก็4ยตHะ แมั&จำ�น อี4 �มัผู้าง ตาก็(ล&าง)

เดอ,เดอเคัอ

19

Page 20: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

เดอีห้รั3อีเดอีเคอี ค3อีต�วิบ�านห้รั3อีเรั3อีน ก็ารัจำ"าแนก็ต&อีไปน��มั�ฐานจำาก็ต"านานห้รั3อีน�ทานก็"าก็�บบ�าง เดอีบางแบบอีาจำไมั&มั�อีย�&จำรั�งได�เท&าๆก็�บรัอีก็ารัค�นพื้บเชี&น บล&อีวิ�ไปแล�วิ มั�ด�งน��

เดอีห้มั3�อี บ�านเพื้ศห้ญ�ง ก็$ค3อีบ�านโดยท��วิไป เดอีควิา บ�านเพื้ศชีาย ไมั&พื้บในก็ารัส"ารัวิจำแต&เป-นบ�านท��ก็ล&าวิวิ&ามั�

ส�นห้ล�งคาไขีวิ�คล�ายก็าแล พื้บรั�ปในสารัาน4ก็รัมัก็ะเห้รั��ยงโปและ งานขีอีง ธ�รัวิรัรัณ สมัะพื้�นธ4 33

เดอีจำอีปา บ�านเจำ�าเมั3อีง ห้มัายถ*งต�วิเอีก็ต�วิห้น*�งในน�ทานก็ะเห้รั��ยง เป-นบ�านให้ญ&มั�ห้ล�งคาเจำ$ดชี��นอี�นน��น&าจำะเป-นบ�านในต"านาน

เดอีพื้ลอีแควิ� บ�านเด$ก็ก็"าพื้รั�า อีาจำเป-นบ�านโดยท��วิไป เด$ก็ก็"าพื้รั�าเป-นต�วิเอีก็ในน�ทานเชี&นก็�น

เดอีพื้�ห้มั3�อีแมั บ�านแมั&ห้มั�าย ผู้��เขี�ยนพื้บบ�านน��ห้ล�งห้น*�งท��ก็4ยตHะ ล4&มัน"�าแมั&จำ�นในจำ�งห้วิ�ดตาก็ บ�านแบบน��เป-นปรัะด�ษฐก็รัรัมัทางส�งคมัก็ะเห้รั��ยงอีย&างห้น*�งส"าห้รั�บผู้��อีาวิ4โสเพื้ศห้ญ�ง โดยสมัาชี�ก็จำะรั&วิมัปล�ก็บ�านห้ล�งน�อียส"าห้รั�บผู้��อีาวิ4โสเพื้ศท��ไมั&มั�ทายาทโดยตรัง ในพื้3�นท��ใจำก็ลางขีอีงห้มั�&บ�านเพื้3�อีท��จำะได�รั�บก็ารัด�แลจำาก็ส�งคมัท��งห้มั�&บ�าน ส"าห้รั�บผู้��อีาวิ4โสเพื้ศชีายห้าก็ไมั&แต&งงานห้รั3อีไมั&มั�ทายาทจำะอีาศ�ยอีย�&ก็�บเพื้3�อีน ญาต� ห้ลาน เวิ�ยนก็�นไป คล�ายชี�วิ�ตขีอีงเด$ก็ชีายท��แวิะเวิ�ยนไปนอีนท��บ�านเพื้3�อีนๆในห้มั�&บ�านได�ตลอีดเวิลา ไมั&มั�บ�านพื้&อีห้มั�ายในวิ�ฒนธรัรัมัน�� อีน*�ง Marshall34 ได�ก็ล&าวิถ*งส�งคมัรั�ก็รั&วิมัเพื้ศท��เขีาพื้บไวิ�ด�วิย

33 ส4จำรั�ตล�ก็ษณ� ด�ผู้ด4ง และ สรั�นยา ค"าเมั3อีง, สารัาน4ก็รัมัก็ล4&มัชีาต�พื้�นธ4� ก็ะเห้รั��ยงโป, (นครัปฐมั: สถาบ�นวิ�จำ�ยภูาษาและวิ�ฒนธรัรัมั มัห้าวิ�ทยาล�ยมัห้�ดล,2540) ห้น�า 9ธ�รัวิรัรัณ สมัะพื้�นธ4, “เรั3อีนก็ะเห้รั��ยงโปวิ� ห้มั�&บ�านแมั&จำHาง”, สารัะน�พื้นธ�ปรัะก็าศน�ยบ�ตรัชี��นส�ง บ�ณฑิ�ตวิ�ทยล�ยมัห้าวิ�ทยาล�ยศ�ลปาก็รั, 2520, ห้น�า. 9234 Marshall,H.I., The Karen People of Burma: A Study in Anthropology and Ethnology. p.21

20

Page 21: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

เดอีพื้�ห้มั3�อีแมั

3.บ�านและภูายในบ�านของกะเหรื่��ยงเมั3�อีแรัก็ท"างานภูาคสนามัเรั3�อีงน�� น�อียครั��งท��ก็ารัสนทนาจำะเก็�ดในบรั�เวิณ

แมั&เตาไฟครั��งห้น*�งผู้��เขี�ยนก็�บพื้ะต�คนห้น*�งสนทนาในบรั�เวิณท��เป-นแมั&เตาไฟในบ�าน ซึ่*�งผู้��เขี�ยนเห้$นเป-นเห้ต4อี�นบ�งเอี�ญและรั� �ส*ก็เป-นสามั�ญธรัรัมัดา ล�ก็ชีายขีอีงเขีาท��ก็ล&าวิภูายห้ล�งวิ&า ไมั&เคยมั�คนนอีก็ก็ล4&มัวิ�ฒนธรัรัมัค4ยก็�บพื้&อีในบรั�เวิณน��มัาก็&อีนท"าให้�ขี�าพื้เจำ�าต�อีงก็ล�บมัา ฉ4ก็ค�ด ต��งค"าถามัและพื้ยายามัห้าค"าตอีบด�วิยสมัมั4ต�ฐานท��วิ&าน&าจำะมั�รัห้�สทางส�งคมัอีย�&ในส��งแวิดล�อีมัสรัรัค�สรั�างขีอีงพื้วิก็เขีา

เมั3�อีสตรั�และบ4รั4ษแต&งงานก็�น เขีาและเธอีได�เปล��ยนสถานะจำาก็ ผู้��เยาวิ� “ ”

ไปส�& ผู้��เฒ&า ในก็ารัณ�น��เขีาและเธอีต�อีงเปล��ยนเครั3�อีงแต&งก็ายให้�เห้มัาะสมัก็�บ“ ”

สถานะให้มั&ซึ่*�งเครั3�อีงแต&งก็ายน��นย&อีมัแฝังรัห้�สทางส�งคมั 35 ส"าห้รั�บสตรั�ก็ะเห้รั��ยงก็ารัเปล��ยนสถานะน��ท"าให้�เธอีเขี�าส�&ภูาวิะท��เป-น อีงค�แห้&งผู้ล�ตภูาพื้ “ ”

เธอีจำะได�รั�บไก็&ต�นตรัะก็�ลห้น*�งค�& เรั�ยก็วิ&า ชีอีวิ�โคท�ห้� และห้มั�ต�นตรัะก็�ลห้น*�งค�&

35 ผู้��ให้�ส�มัภูาษณ�ผู้��ห้น*�งก็ล&าวิวิ&า ห้าก็เขีาเห้$นสตรั�ในชี4ดขีาวิเชีวิาแล�วิจำะมั�ควิามัอียาก็เก็��ยวิพื้ารัาส�และอียาก็แอีบชีมัถ�น แต&ถ�าเป-นห้ญ�งแมั�คนเด�ยวิก็�นในชี4ดด"าเชีซึ่�อี�นเป-นชี4ดขีอีงห้ญ�งแต&งงานแล�วิก็ล�บไมั&มั�ควิามัรั� �ส*ก็ทางเพื้ศแมั�เห้$นเชีซึ่�แขีวินอีย�&ตามับ�านท��อี3�นเห้$นแล�วิก็$จำะค�ดถ*งแมั&อียาก็ก็ล�บบ�าน และบอีก็ด�วิยวิ&า ลวิดลายในเส3�อีเชีซึ่�ขีอีงห้ญ�งน��นป1ก็ไวิ�ไล&ผู้�ท��ท"าให้�ผู้��ชีายเห้$นแล�วิรั�ก็ ผู้��เขี�ยนเห้$นวิ&ารัห้�สท��ก็"าก็�บส�งคมัอีย�&ในเส3�อีผู้�าก็ะเห้รั��ยงน��ท"างานเขี�มัแขี$งในส�งคมัท��โครังสรั�างไมั&สล�บซึ่�บซึ่�อีนได�รัาวิก็�บเป-นก็ฎห้มัายรั�ฐธรัรัมัน�ญ

21

Page 22: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

(ทอีรั�โคท�ห้�) ซึ่*�งจำะไปอีอีก็ล�ก็อีอีก็ห้ลานขียายพื้�นธ4�เชี&นเด�ยวิก็�บก็ารัคาดห้วิ�งในควิามัเป-นอีงค�ผู้ล�ตภูาพื้ในครัอีบครั�วิให้มั&ท��เธอีเป-นเจำ�าขีอีง36

ต วับ�านใต�ถ4นบ�านเรั�ยก็วิ&า เดอีพื้าลา“ ”น��นปรัะก็อีบไปด�วิยส&วินพื้3�นท��ซึ่*�งมั�ห้น�าท��

ใชี�สอียต&างๆโดยท��วิไปได�แก็& - เป-นท��ใชี�เก็$บฟNน ซึ่3อีห้มั3�อีทรั�“ ”ซึ่*�งส"าค�ญมัาก็ในชี�วิ�ต –เป-นท��ต"าขี�าวิเปล3อีก็ เชีอียอีโคห้�“ ”และส&วินเป6ยก็ขีอีงพื้3�นท�� ท�โขีวิ�ห้ล&อี“ ” ซึ่*�งอีาจำเป-นมั4มัโปรัดขีอีงห้มั� ห้รั3อีอีาจำใชี�เป-นท��เพื้าะชี"าต�นไมั� ซึ่*�งเป-นใต�ถ4นส&วินท��ต� �งอีย�&ใต�ท��น"�า“ท�เตอีห้ล&อี ” บนบ�าน ส&วินพื้3�นด�นขี�างบ�านเรั�ยก็วิ&า เดอีคอีท�“ ”

ต�วิเรั3อีนเป-นบ�านยก็พื้3�นบนโครังสรั�างไมั� มั�วิ�ธ�ก็ารัก็&อีสรั�างท��น&าสนใจำ เชี&น ก็ารัขี4ดห้ล4มัเสาท��จำะเรั��มัต�นท��เสาเอีก็ก็ลางบ�านแล�วิเวิ�ยนท"างานเป-นแนวิก็�นห้อีย37

บนเรั3อีนยก็พื้3�น ปรัะก็อีบด�วิยพื้3�นท��ส��ส&วินซึ่*�งจำะอีธ�บาย ด�วิยก็ารัถ�ก็ปBดล�อีมัจำาก็ควิามัเป-นขี�างนอีก็ถ*งขี�างในได�ตามัล"าด�บด�งน��ค3อี ส&วินท��ห้น*�งส&วินชีานบ�านแดดส&อีงถ*ง “โตนาจำ�”, “ตานาเจำ” ส&วินท��สอีงเป-นชีานบ�านในรั&มัห้ล�งคาเรั�ยก็วิ&า “โตโขี&ห้�” ส&วินท��สามัยก็รัะด�บพื้3�นจำาก็ส&วินท��สอีงให้�น��งได�เรั�ยก็วิ&า จำอี“แปละวิ�,จำอีแปละ” และส&วินส4ดท�ายถ�ดจำาก็ปรัะต�ส�&ภูายในบ�าน เดอีป�“ ”ต&อีไปจำะก็ล&าวิถ*งแต&ละส&วิน

“โตนาจำ�”, “ตานาเจำ” พื้3�นส&วินน��ท"าด�วิยไมั�ไผู้&ท��งล"าก็ลมัเพื้3�อีไมั&ให้�ขี�งน"�าใชี�เป-นท��ตาก็แห้�งอีาห้ารัเมัล$ดพื้3ชีและอี3�นๆ พื้บบ&อียๆวิ&าส&วินน��ต�ดต&อีก็�บส&วินท��น"�า(ท�เตอีลอีห้�)ซึ่*�งเป-นท��เก็$บคนโทโอี&งด�นเผู้าห้รั3อีภูาชีนะใส&น"�า น"�าท��ตก็ลงไปส�&พื้3�นด�นบรั�เวิณ ท�โขี&ห้ล&อีห้�“ ”เบ3�อีงล&าง ท��ก็ล&าวิไปแล�วิ

36 Kwanchewan Buadaeng 1999 “The Karen Ancestor Spirits : Cut off and Bound Up” in 7 th

Internatiional Conference on Thai Studies, Amsterdam,4-8July1999 , p.337 อี�ครัพื้งศ� อีน4พื้�นธ�พื้งศ� “บ�าน เรั3อีนชีาวิเขีาก็ะเห้รั��ยงปก็าเก็อีะญอี : ควิามัย��งย3นและก็ารัปรั�บต�วิภูายใต�น�เวิศวิ�ฒนธรัรัมัไรั&ห้มั4นเวิ�ยน”,2550 น.130-132

22

Page 23: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

“โตโขี&ห้�” พื้3�นส&วินน��อีาจำใชี�ไมั�ไผู้&ท4บแผู้& ป�ฟาก็ห้รั3อี ป�ไมั�ก็รัะดานก็$ได� อีาจำมั�รัาวิก็�นตก็ซึ่*�งท"าให้�น� �งพื้�ก็ผู้&อีนในพื้3�นท��น��ได�ด�ในท&าน��งก็*�งนอีนย3ดขีาห้ล�งพื้�งฝัาห้รั3อีรัาวิก็�นตก็ท��เอี�ยงรั�บสรั�รัะ บ�นไดท��ขี*�นมัาจำาก็รัะด�บด�นมั�ก็จำะเชี3�อีมัต&อีในส&วินน��เพื้รัาะอีาจำเขี�าถ*งบ�านได�แมั�ฝันตก็ บ�นไดเรั�ยก็วิ&า ขีลอีห้�“ ,โขีล&ห้� ” ท��รัะด�บด�นวิางบนยก็พื้3�นเรั�ยก็วิ&า ขีลอีห้�ท�“ ” ซึ่*�งใชี�เป-นท��เชี$ดเท�าเชี$ดฝั4:นก็&อีนขี*�นบ�านห้าก็ใชี�รัอีงเท�าก็$มั�ก็จำะวิางอีย�&ในบรั�เวิณน�� ต�วิบ�นได ขีลอีห้�“ ” น��อีาจำเอีาไมั�บางขี��นอีอีก็ไปห้รั3อีย�ายบ�นไดอีอีก็ไปได� เพื้3�อีปAอีงก็�นส�ตวิ�ขี*�นบ�านเวิลาผู้��คนไมั&อีย�&ในบ�าน บน“โตโขี&ห้�” อีาจำมั�ท��เก็$บอี4ปก็รัณ�ในห้ล�งคาห้รั3อีท"าชี��นห้รั3อีท��เสา เพื้3�อีเก็$บอี4ปก็รัณ�ปรัะมังล&าส�ตวิ� ห้รั3อีห้าก็บ�านเล��ยงชี�างก็$จำะเก็$บอี4ปก็รัณ�จำ"าเป-นในบรั�เวิณน��

“จำอีแปละวิ�,จำอีแปละ” เป-นส&วินยก็พื้3�นถ�ดจำาก็“โตโขี&ห้�” มั�ก็ยก็พื้3�นในรัะด�บท��ใชี�น� �งได�ด�วิย ถ3อีเป-นพื้3�นท��ส"าห้รั�บบ4รั4ษเพื้ศขีอีงบ�านจำ*งเป-นท��ซึ่*�งล�ก็ชีายท��เรั��มัเป-นห้น4&มัรัวิมัถ*งเพื้3�อีนๆขีอีงเขีาใชี�เป-นท��ห้ล�บนอีน เป-นท��พื้�ก็ผู้&อีนรั�บแขีก็ขีอีงพื้&อีบ�าน ในส&วินน��จำะมั�ห้��งบ�ชีา “เปอีห้�จำอีโค&ห้�”ซึ่*�งอีาจำเป-นผู้�ฝั:ายชีาย ห้รั3อี รั�ปพื้รัะครั�สต� ห้รั3อี พื้รัะพื้4ทธรั�ป ขี*�นอีย�&ก็�บก็ารัถ3อีศาสนา อีย&างไรัก็$ตามัผู้��เขี�ยนพื้บวิ&าส&วินให้ญ&ขีอีงบ�านท��เปล��ยนศาสนาไปแล�วิจำะเปล��ยนส�ญญะทางศาสนาท��ส&วินน�� ส&วินภูายในบ�านในพื้3�นท��ขีอีงผู้��ห้ญ�งซึ่*�งอี�นท��จำรั�งไมั&มั�ส�ญญะเฉพื้าะท��รัะบ4อีย&างชี�ดเจำนจำะย�งคงเป-นพื้3�นท��วิ�ฒนธรัรัมัด��งเด�มัอีย�& อีย&างไรัเส�ย จำอีแป“ละ”ก็$ย�งมั�ส&วินเป-นพื้3�นท��ขีอีงห้ญ�งด�วิยอีย�&ด�โดยอีาจำมั�ท��เก็$บขีอีงท��รัะด�บฝัAาเพื้ดานเรั�ยก็วิ&า เซึ่อีปาโค&ห้�“ ,ซึ่าปรัาโค&ห้�”ซึ่*�งอีาจำเก็$บอี4ปก็รัณ�ท"าเชี3อีก็ อี4ปก็รัณ�ทอีผู้�า และภูาชีนะสานขีนาดให้ญ&แมั�วิ&าจำะเป-นพื้3�นท��ขีอีงผู้��ชีายท��ส4ดแล�วิ

“เดอีป�” ภูายในบ�าน ท��จำะขียายควิามัต&อีไปน��เป-นขีอีงก็ะเห้รั��ยงด��งเด�มัเท3อีก็เขีาถนนธงชี�ยเท&าน��น จำะปรัะก็อีบด�วิยห้�อีงโถงให้ญ& มั�แมั&เตาไฟ พื้�คาป�“ ”,

“ห้มั��อี� &ลอีห้�”ต��งอีย�&ท��ศ�นย�ก็ลางบ�านแบ&งพื้3�นท��นอีนเป-นสอีงส&วินครั&าวิๆส&วินท��ให้ญ&ก็วิ&าเรั�ยก็วิ&า พื้ะแวิแล“ ” ส&วินท��เล$ก็ก็วิ&าเรั�ยก็วิ&า พื้ะแวิโพื้“ ” และอีาจำมั�ห้�อีงนอีนบ4ตรัห้ญ�งวิ�ยเจำรั�ญพื้�นธ4�เรั�ยก็วิ&า ลามั�โค&ห้�“ ”

23

Page 24: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

ชี��นเก็$บขีอีงภูายในบ�านท��รัะด�บล&างเรั�ยก็วิ&า จำอีนอีค�“ ” ห้าก็ส�งขี*�นไปเป-นชี��นเก็$บขีอีงท��รัะด�บชีายห้ล�งคาเรั�ยก็วิ&า จำอีโนโค&ห้� “ ” ห้าก็เป-นพื้3�นย3�น(Cantilever) อีอีก็จำาก็แนวิเสาเชี�งรัอีบต�วิบ�านท��จำะเก็�ดห้าก็แนวิผู้น�งรั&นถ�ดเขี�ามัาก็$จำะก็ลายเป-นท��เก็$บอี4ปก็รัณ�ท��ใชี�เก็$บอี4ปก็รัณ�มั�น"�าห้น�ก็ได�วิางจำาก็นอีก็บ�านท��เก็$บขีอีงน��เรั�ยก็วิ&า ต�ดเสอีเนอี“ ”อีย�&ใต�ห้ล�งคาชีายคาเรั�ยก็วิ&า “ต�ดซึ่3อีซึ่ะ”

ผู้�งบ�านท��วิไป และค"า เรั�ยก็ส&วินต&างๆ ลายเส�นโดย จำต4พื้ล อี�งศ4เวิชี

รั�ปต�ดบ�านท��วิไป และ ค"าเรั�ยก็ส&วินต&างๆ ลายเส�นโดย จำต4พื้ล อี�งศ4เวิชี

เพื้ศสำภูาพื้ก บบ�านปรัะเด$นเรั3�อีงควิามัส�มัพื้�นธ�ก็�นรัะห้วิ&างเพื้ศสภูาพื้ก็�บบ�าน เป-นส��งท��น�ก็มัาน4ษยวิ�ทยาได�ให้�ขี�อีส�งเก็ต4มัาแล�วิโดย Hicks ให้�ควิามัเห้$นไวิ�วิ&าในภูาษาอี�งก็ฤษ ค"าต&อีไปน�� ซึ่*�งแปลวิ&าห้�อีง, มัดล�ก็,ห้ล4มัศพื้ ต&างเป-นค"าพื้�อีงเส�ยงก็�น จำ*งน&าจำะเก็��ยวิขี�อีงก็�นและก็�นมัาแต&ครั��งโบรัาณ (Rooms, Wombs,Tombs)38

ส"าห้รั�บวิ�ฒนธรัรัมัก็ะเห้รั��ยงบ�านก็ะเห้รั��ยงถ3อีเป-นสมับ�ต�และเป-นรั&างเสมั3อีนขีอีงสตรั�เจำรั�ญพื้�นธ4�และเป-นพื้3�นท��ทางจำ�ตวิ�ญญาณขีอีงภูรัรัยา สตรั�มั�ส�ทธ�สมับ�รัณ�เห้น3อีบ�านท��จำะอีน4ญาตห้รั3อีไมั&อีน4ญาตให้�ใครัมัาพื้�ก็อีาศ�ยด�วิย

38 D.Hicks. Tetum Ghosts andKin,(Palo Alto: Mayfield,1976) P.3 cited in Roxana Waterson, The Living House,An Anthropology of Architecture in South-East Asia, (London: Thames and Hudson,(1990)1997), page.197

24

Page 25: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

ห้าก็สามั�เป-นฝั:ายเส�ยชี�วิ�ตก็&อีน บ�านจำะถ�ก็รั3�อีเปล��ยนเพื้�ยงบางส&วินเชี&นฝัาผู้น�งห้น�า ก็อีรั�พื้า“ ” บ�นได โขีลห้�“ ” ห้รั3อี ชีายคา ต�ดซึ่3อีซึ่ะ“ ” โดยส��งท��รั 3�อีจำะถ�ก็ท��งไปไมั&น"ามัาใชี�อี�ก็ ขี��เถ�าในเตาจำะถ�ก็โปรัยตามัรัะห้วิ&างน"ารั&างศพื้ชีายไปฝั1งในป:าชี�า

แตก็ต&างไปโดยส��นเชี�งห้าก็ภูรัรัยาเป-นผู้��เส�ยชี�วิ�ตก็&อีน บ�านท��งห้ล�งจำะถ�ก็รั3�อีท"าลายเชี&นเด�ยวิก็�บรั&างก็ายท��ล&วิงล�บ ไก็&ตรัะก็�ลและห้มั�ตรัะก็�ลห้รั3อีล�ก็ห้ลานขีอีงมั�นจำะถ�ก็บ�ชีาย�ญเพื้3�อีพื้�ธ�ก็รัรัมัและเป-นอีาห้ารัในพื้�ธ�ศพื้ บ�านถ�ก็รั3�อีท"าลายเพื้รัาะเป-นอีงค�รั&างก็ายแห้&งห้ญ�งรัวิมัไปถ*งอีวิ�ยวิะท��ส"าค�ญย��งขีอีงควิามัเป-นต�นก็"าเน�ดชี�วิ�ตขีอีงห้ญ�งก็ะเห้รั��ยงค3อีมัดล�ก็ได�แก็&เตาไฟ-ด�วิยควิามัอีบอี4&นชี�วิ�ตชี�วิาท��มั�นได�ให้�ก็�บครัอีบครั�วิ

นอีก็จำาก็เพื้ศสภูาพื้แห้&งชีายและเพื้ศสภูาพื้แห้&งห้ญ�ง วิ�ฒนธรัรัมัก็ะเห้รั��ยงย�งให้�ควิามัส"าค�ญก็�บอีวิ�ยวิะแห้&งอีงค�ก็"าเน�ด เชี&น รัก็ และ สายสะด3อี อีาจำจำ�ดอีย�&ใน เพื้ศสภูาพื้แบบพื้�เศษท��ชี&วิยย�อีนแย�งต��งค"าถามัก็�บก็ารัแบ&งขี��วิตรังขี�ามัขีอีงเพื้ศสภูาพื้4. เสำาเตาแมี�เตาไฟกะเหรื่��ยง : สำก�เตอะและไมี�รื่ บขวั ญ

ในภู�มั�ภูาคเท3อีก็เขีาภูาคเห้น3อีอี�นเป-นท��ต� �งถ��นฐานขีอีงบรัรัดาชีาวิเขีา น��น ภู�มั�อีาก็าศค&อีนขี�างแห้�ง ลมัพื้�ดแรัง และห้นาวิเย$นก็วิ&าพื้3�นรัาบและส&วินอี3�นๆขีอีงปรัะเทศ อี4ณห้ภู�มั�เฉล��ย 8.7-20.1 อีงศาเซึ่ลเซึ่�ยส ส"าห้รั�บก็ะเห้รั��ยงเขีตน��แล�วิแมั&เตาไฟจำ*งส"าค�ญมัาก็สอีงด�านค3อีก็ารัห้4งห้าปรั4งอีาห้ารัและก็ารัให้�ควิามัอีบอี4&นสบายในก็ารัใชี�ชี�วิ�ต เห้มั3อีนเตาผู้�งในเขีตห้นาวิ แมั&เตาไฟให้�บรัรัยาก็าศแห้&งครัอีบครั�วิอี�นอีบอี4&นในชี�วิ�ตปรัะจำ"าวิ�นยามัค"�าค3น ควิ�นน�อียๆรั�ก็ษาอีงค�ปรัะก็อีบจำาก็ต�นไมั�ขีอีงบ�านและขี�บไล&แมัลงรับก็วิน ควิามัรั�อีนท��ให้�ควิามัอีบอี4&นจำะก็รั4 &นลอียขี*�นส�&ท��ส�งซึ่*มัอีอีก็ไปจำาก็ชี&อีงรั�เล$ก็ๆ และให้�อีาก็าศเย$นสดชี3�นซึ่*มัเขี�ามัาแทนท��อีย&างชี�าๆ

ในควิามัเป-นเตาแห้&งก็ารัปรั4งอีาห้ารั มั�นเป-นท��เก็$บ เมัล$ดพื้�นธ4� ก็วิ&าสามัส�บชีน�ดท��จำะถ�ก็ปล�ก็โปรัยในนาไรั&รั&วิมัก็�บขี�าวิไรั& ก็ารัท"าไรั&ได�รั�บผู้ล�ตผู้ลจำ�ปาถะท��จำะ

25

Page 26: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

อีย�&ในชี�วิ�ตปรัะจำ"าวิ�นไปด�วิยท��จำะเป-น ขีนมั, ขีอีงเล&น,ส��งใชี�สอีย,ผู้�า ฯลฯ ชี��นวิางย�งเป-นท��เก็$บถนอีมัอีาห้ารัเน3�อีและปลารัมัควิ�นแห้�งและเครั3�อีงเทศสมั4นไพื้รัให้�พื้รั�อีมัใชี� เป-นท��เก็$บอี4ปก็รัณ�ซึ่*�งนอีก็จำาก็เป-นอี4ปก็รัณ�ท"าครั�วิแล�วิอี4ปก็รัณ�เห้ล&าน��ย�งเป-นเครั3�อีงใชี�ในทางพื้�ธ�ก็รัรัมัรั&วิมัด�วิย เชี&น ห้มั�อี-ห้น�าผู้าก็ชีน�, ชี�อีน-

ห้างล�ง, ไมั�คนขี�าวิ-ห้างอี�ค&าง ลอีนโดควิ&า“ ”, “ห้น&อีโดควิ&า”, ไมั�เรั�ยก็ขีวิ�ญ ห้น&อีเพื้าะก็รัHะ“ ” อี4ปก็รัณ�เห้ล&าน��ท"าด�วิยไมั�ไผู้&เชี&นเด�ยวิก็�บพื้3�นไมั�ฟาก็ในบรั�เวิณ

ท"าพื้�ธ�ก็รัรัมัเอีาะแครั� เตาไฟในชื่าต�พื้ นธ( รั�ปทรังแมั&เตาไฟก็ะเห้รั��ยงท��มั�เสาส��ต�นรั�บชี��นเก็$บขีอีง มั�ส&วินคล�ายแมั&

เตาไฟขีอีงลาวิโซึ่&งท��มั�เสารั�บชี��นเชี&นเด�ยวิก็�นท��งเรั3อีนก็ะเห้รั��ยงก็$มั�รั�ปทรังห้ล�งคาท��ค4�มัต"�าในเรั3อีนยก็พื้3�นส�งก็$มั�ส&วินคล�ายเรั3อีนทรังก็รัะดอีงเต&าขีอีงไตทรังด"า,โซึ่&ง ส��งส"าค�ญท��จำ"าแนก็เรั3อีนขีอีงท��งสอีงก็ล4&มัชีาต�พื้�นธ�ค3อี ไวิยาก็รัณ�ก็"าก็�บเรั3อีนในผู้�งเรั3อีน ก็ล&าวิอีย&างสรั4ป เรั3อีนโซึ่&งปรัะก็อีบด�วิยพื้3�นท��ท��แยก็ชี�ดเจำนรัะห้วิ&างสอีงเพื้ศสภูาพื้ เชี&น ชีายและห้ญ�งจำะขี*�นส�&เรั3อีนด�วิยบ�นไดท��อีย�&คนละด�านขีอีงเรั3อีนและมั�พื้3�นท��รั &วิมับรั�เวิณเตาไฟ39 ในขีณะท��เรั3อีนก็ะเห้รั��ยงเป-นส�ทธ�ขีอีงห้ญ�ง ไวิยาก็รัณ�เห้ล&าน��มั�ได�พื้�มัพื้�แจำก็ผู้��มัาเย3อีนห้รั3อีแมั�แต&น�ก็วิ�จำ�ยท��เป-นคนนอีก็ก็$ยาก็จำะจำ"าแนก็และส�งเก็ต4ห้าก็ไมั&ทรัาบมัาก็&อีน ท��งเรั3อีนพื้3�นถ��นในภู�มั�ภูาคต&างใชี�วิ�สด4ท�อีงถ��นรั&วิมัก็�ในส�ดส&วินอีาคารัท��แมั�แตก็ต&างก็�นอีย�&บ�างก็$น�บวิ&ายาก็จำ"าแนก็

นอีก็จำาก็ก็ะเห้รั��ยงก็�บโซึ่&งแล�วิ เตาไฟขีอีงก็ะเห้รั��ยงก็�บล�วิะท��อีย�&รั &วิมัพื้3�นท��รั &วิมัภู�มั�อีาก็าศก็$น�บวิ&าน&าสนใจำ เตาไฟล�วิะมั�ชี��นวิางส��งขีอีงเห้น3อีแมั&เตาไฟท��เรั�ยก็วิ&าต�านมั�ปรัะโยชีน�ใชี�สอียและจำ"าเป-นต&อีพื้�ธ�ก็รัรัมัในชี�วิ�ตปรัะจำ"าวิ�นคล�ายคล*งก็�นแมั�วิ&าเตาก็ะเห้รั��ยงจำะมั�เสาส��เสาขี*�นไปรั�บชี��น ส&วินล�วิะแขีวินชี��นท��

39 โชีต�มัา จำต4รัวิงศ� . “เรั3อีนไทด"า: ” ก็รัณ�ศ*ก็ษาเพื้ชีรับ4รั� วิ�ทยาน�พื้นธ�ปรั�ยญามัห้าบ�ณฑิ�ตสาขีาสถาป1ตยก็รัรัมั บ�ณฑิ�ตวิ�ทยาล�ย จำ4ฬาลงก็รัณ�มัห้าวิ�ทยาล�ย, 2540 อี�างถ*งใน อีรัศ�รั� ปาณ�นท�, ป1ญญาสรั�างสรัรัค�จำาก็เรั3อีนพื้3�นถ��น ปาฐก็ถาศ�ลปL พื้�รัะศรั� ครั��งท��๕ ก็รั4งเทพื้ฯ:มัห้าวิ�ทยาล�ยศ�ลปาก็รั, 2543 น.97

26

Page 27: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

ผู้�ก็เป-นชี��นๆ ห้�อียก็�บโครังสรั�างส&วินบนขีอีงเรั3อีน ซึ่*�ง40คล�ายก็�บแมั&เตาไฟในบ�านยาวิ(Long house) ขีอีงชีาวิ โทรั�จำจำาและ คาโรับาต�ก็ในอี�นโดเซึ่�ย

ภูาษาล�วิะจำ�ดอีย�&ในตรัะก็�ลภูาษามัอีญ-เขีมัรั ภูาษาก็ะเห้รั��ยงจำ�ดในก็ล4&มัตรัะก็�ลท�เบต-พื้มั&า ในก็ารัลงศ*ก็ษามั�รัายงานพื้บวิ&าในงานศพื้ล�วิะมั�ล"าด�บงานคล�ายก็ะเห้รั��ยง ท��งก็ะเห้รั��ยงในห้มั�&บ�านขี�างเค�ยงย�งเขี�ารั&วิมัในก็ารัขี�บล"าน"างานศพื้ ในพื้�ธ�ศพื้ล�วิะด�วิยภูาษาก็ะเห้รั��ยง41

เตาไฟเรื่�อนกะเหรื่��ยงผั งแบบเตาไฟ:สำก�เตอะเดอ ภูายในเรั3อีนก็ะเห้รั��ยง เดอีป�รั�“ ”ส&วินห้น�าเรั�ยก็วิ&า เห้มั&อี�ห้�ห้ล&อี“ ”ท��แห้&งไฟ

ห้มัายถ*งพื้3�นท��ซึ่*�งมั�แมั&เตาไฟ พื้�ก็คาป�รั�“ ”ต��งอีย�&บรั�เวิณใจำก็ลาง แมั&เตาไฟมั�ขีนาดในผู้�งเป-นส��เห้ล��ยมัผู้3นผู้�าก็วิ�างปรัะมัาณห้น*�งเมัตรัยาวิปรัะมัาณห้น*�งเมัตรัห้�าส�บเซึ่$นต�เมัตรั ขี�อีส�งเก็ตต&อีไปน��เป-นค�นพื้บวิ&า ก็ารัวิางต"าแห้น&งขีอีงแมั&เตาไฟมั�สอีงแบบ แบบแรัก็เป-นเรั�ยก็วิ&าเตาแบบบ�าน สก็�เตอีะเดอี“ ”พื้บได�ในส&วินให้ญ&ในเรั3อีนเก็3อีบท��งห้มัด เตาจำะวิางอีย�&ศ�นย�ก็ลางค&อีนไปทางท�ศห้�วินอีนค3อีห้�นไปทางด�านยาวิขีอีงต�วิเรั3อีน สอีงด�านตามัแนวิยาวิขีอีงแมั&เตาไฟจำ*งเป-นท��นอีนอีบอี4&นท��งสอีงฝั1� งด�าน ด�านท��ให้ญ&เรั�ยก็วิ&า พื้ะแวิแล“ ”เป-นด�านท��ล�ก็ๆวิ�ยเด$ก็ใชี�นอีนรั&วิมัก็�น มั�เรั3�อีงเล&าวิ&าเด�มัใชี�ล"าไมั�ไผู้&เป-นห้มัอีนรั&วิมัก็�นห้าก็จำ"าเป-นพื้&อีแมั&จำะขีย�บล"าไมั�ไผู้&น��เพื้3�อีปล4ก็เด$ก็ๆท4ก็คนให้�ต3�นได�พื้รั�อีมัก็�น อี�ก็ด�านเล$ก็เป-นเขีตขีอีงพื้&อีแมั& พื้ะแวิโพื้“ ” ภูายในส4ดอีาจำสรั�างผู้น�งเป-นห้�อีงส"าห้รั�บล�ก็ห้ญ�งเจำรั�ญวิ�ยเรั�ยก็วิ&า ลามั�โค&ห้�“ ”อีย&างไรัก็$ตามัท�ศทางก็ารันอีนจำะห้�นศรั�ษะไปทางเด�ยวิก็�นและไปในท�ศทางลาดลงขีอีงแผู้&นด�นท�ศห้�วินอีนเรั�ยก็วิ&า ห้ล&อีมั�โค&ห้� “ ”ท�ศเท�าเรั�ยก็วิ&า ไซึ่คอีค�“ ” จำ*งห้�นส�&ด�านส�งชี�นขีอีงแผู้&นด�น อีาจำมั�ขี�อียก็เวิ�นบ�างน�อียมัาก็เฉพื้าะก็รัณ�ท��เป-นบ�าน แมั&เตาไฟแบบบล&อีห้� พื้3�นท��เฉพื้าะด�านไซึ่คอีค�40 อีรัศ�รั� ปาณ�นท�, เรั�ยบง&ายและเป-นส4ขีก็�บสถาป1ตยก็รัรัมัพื้3�นถ��น (ก็รั4งเทพื้ฯ: คณะสถาป1ตยก็รัรัมัศาสตรั�มัห้าวิ�ทยาล�ยศ�ลปาก็รั, 2543 น.168-16941 จำ�ก็รัพื้�นธ4� ก็�งวิาฬ, ส&งวิ�ญญาณส�&สวิรัรัค�ในพื้�ธ�ศพื้ชีาวิล�วิะ สารัคด� ป6ท��12 ฉบ�บท��144 ก็4มัภูาพื้�นธ4�.(ก็รั4งเทพื้ฯ:ส"าน�ก็พื้�มัพื้�สารัคด�,2540), น.108-120

27

Page 28: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

ท��ปรัะชี�ดเตาเรั�ยก็วิ&า เมัโคห้�ลา “ ” เป-นพื้3�นท��ส"าห้รั�บท"าพื้�ธ�ก็รัรัมัปรัะจำ"าตรัะก็�ลท��เรั�ยก็วิ&า “เอีาะแคห้�,เอีาะบก็ะห้�”เป-นส&วินสงวินไมั&ให้�คนนอีก็เขี�าไปได�ห้�ามัแมั�ส&งขีอีงให้�ก็�นผู้&านแนวิเสาแมั&เตาไฟ ผู้��เขี�ยนพื้บบ�านห้ล�งห้น*�งซึ่*�งป�ไมั�ก็รัะดาน “เซึ่บะโค& ” ท��งห้ล�งแต&ยก็เวิ�นเฉพื้าะส&วิน เมัโคห้�ลา “ ” น��เท&าน��นท��ป�ฟาก็ไมั�ไผู้&ท��เรั�ยก็วิ&า พื้�ด�ะโค&“ ” ด�งน��น

“ ไผู้& จำะต�อีงมั�ควิามัส"าค�ญทางจำ�ตวิ�ญญาณในอี4ดมัก็ารัณ�ขีอีง

วิ�ฒนธรัรัมัก็ะเห้รั��ยงอีย&างย��ง”

ผู้�งบ�าน พื้3�นท�� เมัลาโคห้�ค3อีในวิงรั�เส�นปรัะ “เมีลาโคัห(;เมีโคัห(ลา” เวั�นฟากไมี�ไผั� พื้�ด�ะโค&“ ” เพื้3�อีพื้�ธ�ก็รัรัมั “เอีาะแครั�”

ผั งแบบเตาไฟ:สำะก�เตอะบล�อะห( ผู้�งแบบเตาไฟ:สะก็�เตอีะบล&อีะห้� น��นแตก็ต&างอีอีก็ไปนอีก็จำาก็ท��ผู้��เขี�ยน

พื้บเป-นเรั3อีนขีอีง ฮ่�โขี&วิ� ห้รั3อีต"าแห้น&งห้�วิห้น�าทางพื้�ธ�ก็รัรัมัในห้มั�&บ�านแมั&ขีะป�รั�ใน ขีอีงพื้ะต�ต�รั� มัอีต�แล�วิ ย�งพื้บอี�ก็ในเอีก็สารัศ*ก็ษาขีอีงจำารั4ศ�ก็ด�E จำารั4ธ�รันาท42 เป-นเรั3อีนขีอีงพื้ะต�ต�พื้อี บ4ญน�ธ�เก็ษมัส4ขีซึ่*�งเป-น ฮ่�โขีวิ� เชี&นเด�ยวิก็�น บ�าน

42 จำารั4ศ�ก็ด�Eจำรั�ญศ�ก็ด�E จำารั4ธ�รันาท , “เทคโนโลย�ก็ารัก็&อีสรั�างเรั3อีน พื้3�นถ��นขีอีงชีาวิก็ะเห้รั��ยงสะก็อี ห้มั�&บ�านท4&งแก็เห้น3อี อี"าเภูอีแมั&แจำ&มั จำ�งห้วิ�ดเชี�ยงให้มั& รัายงานวิวิ�ขีาเทคโนโลย�ก็&อีสรั�าง อีาคารั สถาป1ตยก็รัรัมัไทย “ สาขีาวิ�ชีาปรัะวิ�ต�ศาสตรั�สถาป1ตยก็รัรัมั มัห้าวิ�ทยาล�ยศ�ลปาก็รั 2542 ห้น�า 76-82

28

Page 29: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

ท��ใชี�แบบแมั&เตาไฟน��จำะมั�สายตรัะก็�ลท��แตก็ต&างอีอีก็ไปและเป-นสายตรัะก็�ลท��ส3บทอีดทางเพื้ศชีาย เมั3�อีผู้��เขี�ยนได�พื้บ บ�านสาธารัณะ บล&อีวิ� แล�วิก็ล�บมัา“ ”

วิ�เครัาะห้�พื้บวิ&า แมั�วิ&าเสาเตาสก็�เตอีะจำะไมั&ได�ก็ล�บท�ศไปท��มัแผู้&นด�นเชี&นสก็�เตอีะในบล&อีวิ� แต&ไวิยาก็รัณ�ในก็ารัจำ�ดต"าแห้น&งในผู้�งคล�ายก็�น ก็ล&าวิค3อีแยก็ผู้��อีาวิ4โสชีาย อีอีก็จำาก็สมัาชี�ก็อีาวิ4โสน�อียเชี&นเด�ยวิก็�บผู้�ง บล&อีะวิ�“ ” ท��เวิ�ยงป:าเปAา ผู้�งขีอีงต�วิแมั&เตาในบ�านอีาจำเป-นส��เห้ล��ยมัผู้3นผู้�าค&อีนทางจำ�ต4รั�ส และจำะวิางสล�บท�ศก็�บแมั&เตาไฟในเรั3อีนแบบแรัก็ท�ศห้�วินอีนจำ*งแตก็ต&างอีอีก็ไปค3อีห้�นไปด�านสก็�ดขีอีงเรั3อีน

ขี�อีค�นพื้บน��จำ*งขี�ดแย�งก็�บขี�อีสรั4ปเก็��ยวิก็�บท�ศทางก็ารันอีนท��เสนอีโดยอี�ครัพื้งษ�43 ท��ก็ล&าวิวิ&าก็ะเห้รั��ยงห้�นท�ศทางนอีนไปทางลาดลงขีอีงภู�มั�ปรัะเทศ อีย&างไรัก็$ตามัผู้��เขี�ยนสอีบทานแล�วิพื้บวิ&าขี�อีสรั4ปขีอีงเขีาเป-นจำรั�งในบ�านแบบเดอีท4ก็ห้ล�งในรัายงานวิ�จำ�ยอี�ก็ก็วิ&าสามัส�บเล&มั และเห้$นด�วิยท��วิ&าท�ศตามัเขี$มัท�ศน��นไมั&ใชี&ปรัะเด$นส"าค�ญในก็ารัปล�ก็เรั3อีน อีย&างไรัก็$ตามัขี�อียก็เวิ�นพื้บในบ�านฮ่�โขีวิ� ท��ใชี�เตาไฟบล&อีะวิ�ซึ่*�งพื้บน�อีย

ผู้�งเรั3อีน “เดอีสก็�เตอีะ ผู้�งเรั3อีนฮ่�โขีวิ� “เดอีสก็�ตอีะบล&อี ผู้�ง “บล&อีะวิ�” เวิ�ยงป:าเปAา

43 อี�ครัพื้งศ� อีน4พื้�นธ�พื้งศ� “บ�าน เรั3อีนชีาวิเขีาก็ะเห้รั��ยงปก็าเก็อีะญอี : ควิามัย��งย3นและก็ารัปรั�บต�วิภูายใต�น�เวิศวิ�ฒนธรัรัมัไรั&ห้มั4นเวิ�ยน : Houses of Paka-Kyaw Karen : sustainabity and adaptability on cultural ecology in

rotation farming“,วิ�ทยาน�พื้นธ�ศ�ลปศาสตรัมัห้าบ�ณฑิ�ต(สถาป1ตยก็รัรัมัพื้3�นถ��น) มัห้าวิ�ทยาล�ยศ�ลปาก็รั, 2550

ห้น�า 123-124

29

Page 30: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

เดอี”เชี�ยงให้มั& ะวิ�”เชี�ยงให้มั& เชี�ยงรัาย

เตาไฟในมี2มีมีองรื่&ปต ดพื้3�นแมั&เตาไฟก็ะเห้รั��ยงเป-นก็ะบะใส&ด�นก็รัอีบไมั� เรั�ยก็วิ&า พื้ะโคละห้� “ ” อีาจำวิางอีย�&บนโครังสรั�างย&อียซึ่*�งจำะท"าให้�ก็ะบะลดรัะด�บลงไปจำาก็ยก็พื้3�นแบบน��พื้บในภูาคเห้น3อี ห้รั3อี วิางอีย�&บนยก็พื้3�นขีอีงต�วิบ�านก็$ได�แบบน��พื้บในส&วินอี3�นในปรัะเทศ ด�นท��ใส&น��เมั3�อีปล�ก็เตาปล�ก็บ�านรัวิมัถ*งห้�นสามัก็�อีนเส�าท��เรั�ยก็วิ&า เลอีชีอีวิ�“ ” แต&ละก็�อีนมั�ควิามัห้มัายในต�วิเอีง ค3อี แมั&บ�าน,พื้&อีบ�าน,ผู้�บรัรัพื้บ4รั4ษ ห้�ามัก็รัะท"าห้ยาบคายต&อีบรั�เวิณน�� ก็ารัเรั��มัสรั�างบ�านจำะต�อีงห้าด�น ห้�นก็�อีนเส�าและ พื้รั�ก็สามัฝั1ก็ในก็ารัเรั��มัเตาให้มั&บ�านให้มั&

เศษถ&านและขี��เถ�าในเตาถ3อีเป-นยา ก็ลางบ�าน ท��รั �ก็ษาได�ห้ลายอีาก็ารั “ ”

นอีก็จำาก็น��เมั3�อีสมัาชี�ก็ในครัอีบครั�วิจำะเด�นทางไก็ล ก็$จำะมั�ก็ารัโปรัยเถ�าตามัไปเพื้3�อีให้�ไปเขี�าตาวิ�ญญาณรั�าย

เสำาเตา สำก�เตอะ“ ” ท��งส��ต�นวิางอีย�&บนล"าไมั�ไผู้&สอีงชี��นเรั�ยก็วิ&า บ�ก็ค“วิาห้� สก็�เตอีะห้ล&อีแชีะบ�ก็ควิาห้�” “ ”เป-นภูาษ�ตเปรั�ยบเท�ยบวิ&าล�ก็เขียและครัอีบครั�วิขีอีงเขีาย&อีมัต��งอีย�&บนฐานพื้&อีแมั&เมั�ย ควิามัส"าค�ญขีอีงเสาเตาในวิ�ฒนธรัรัมัก็ะเห้รั��ยงมั�ส"าค�ญมัาก็ส�นน�ษฐานจำาก็ควิามัถ��ท��ถ�ก็รัะบ4ห้รั3อีเปรั�ยบเปรัยถ*งผู้&าน น�ทานห้รั3อีภูาษ�ต มั�ก็มั�น�ยยะถ*งควิามัส4ขีและควิามัส�มัพื้�นธ�ในชี�วิ�ตปรัะจำ"าวิ�นภูายในครัอีบครั�วิ เสาท��งส��ท"าด�วิยไมั�ไผู้&ขี*�นไปรัอีงรั�บชี��นวิางขีอีงต&างๆ เสาเตาท��ท"าด�วิยไมั�ไผู้&น��จำะบาก็ชี&อีงเจำาะไวิ�บางครั��งก็$ท��งส��เสา บางครั��งก็$พื้บเพื้�ยงสอีงขี�างส�งจำาก็พื้3�นต�วิบ�านพื้อีปรัะมัาณชี&อีงน��ใชี�เก็$บไมั�คนขี�าวิซึ่*�งจำะก็ล&าวิในห้�วิขี�อีถ�ดไป เสาท��งส��ขี*�นไปรั�บชี��นวิางขีอีงสามัชี��น ชี��นล&างส4ดเห้น3อีเตาไฟเรั�ยก็วิ&า สก็�ห้ละ“ ” 44 ใชี�เก็$บเมัล$ดพื้�นธ�ท��ชีอีบ

44 Yoko,Hayami, Between Hills and Plains: Power and Practice in Socio-Religious Dynamics among Karen,( Melbourne: Kyoto University Press and Trans Pacific Press,2004), p.95 :ให้�ควิามัห้มัายสล�บก็�นในปรัะเด$นน��โดยวิ&า เสาเตาเรั�ยก็วิ&าสก็�ห้ละ และ เรั�ยก็ ชี��นวิางในแมั&เตาไฟวิ&า สก็�เตอี t ท��งน��ขี�อีสรั4ปในบทควิามัน��ปรัะมัวิลมัาจำาก็ก็ารัศ*ก็ษาอีย&างอี�สรัะต&อีก็�นจำ"านวินมัาก็

30

Page 31: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

ควิ�น,ปลา,เน3�อีและรัมัควิ�น บางครั��งย�งมั�ชี��นเล$ก็ๆแขีวินห้�อียก็�บชี��นน��ก็$ได� ห้าก็ต�อีงก็ารัควิ�นรัมัห้รั3อีอี4ณห้ภู�มั�ท��เขี�มัขี�นเป-นพื้�เศษ ชี��นก็ลางถ�ดขี*�นมัาเรั�ยก็วิ&า “สก็�โค&ห้�” ใชี�เก็$บเมัล$ดพื้�นธ�,สมั4นไพื้รั,เครั3�อีงเทศ, เครั3�อีงปรั4งอีาห้ารั,อีาห้ารัแห้�งต&างๆ ชี��นบนส4ดเรั�ยก็วิ&า เซึ่อีปาโค&ห้�“ ” เป-นท��เก็$บอี4ปก็รัณ�เครั3�อีงใชี�ในครั�วิ ต ะ ก็ รั� า ผู้3 น เ ส3� อี ใ น บ า ง บ� า น ส& วิ น น�� ต& อี เ น3� อี ง ก็� บโครังสรั�างเพื้ดานซึ่*�งก็$จำะใชี�เก็$บอี4ปก็รัณ�เชี&นเด�ยวิก็�น อีย&างไรัก็$ตามัเครั3�อีงใชี�อี4ปก็รัณ�บางชี��นมั�ควิามัส"าค�ญทางพื้�ธ�ก็รัรัมัวิ�ฒนธรัรัมั จำ*งขีอีก็ล&าวิถ*งเฉพื้าะแมั�วิ&าจำะย�งไมั&สามัารัถเขี�าใจำได�ท��งห้มัด

ไมี�คันข�าวัเรื่�ยกขวั ญ ลอนโดคัวั�าห(“ ”, ท��งไมั�คนขี�าวิและชี&อีงเจำาะน��เรั�ยก็วิ&า ลอีนโดควิ&าห้�“ ”, “ห้น&อีโดควิ&าห้�” ชี&อีงเจำาะน��ย�งอีาจำใชี�เป-นท��เก็$บห้&อีสายสะด3อีแห้�งขีอีงบรัรัดาล�ก็ๆท��เก็�ดจำาก็มัารัดา ในก็รัณ�ท��ส"าค�ญและจำ"าเป-นแมั&อีาจำเรั�ยก็ห้าล�ก็ท��อีย�&รัะห้วิ&างทางไก็ลผู้&าน ลอีนโดควิ&าห้�“ ”, “ห้น&อีโดควิ&าห้�” เพื้3�อีเรั�ยก็ให้�ก็ล�บบ�านก็$ได� ขี�าวิไมั&ใชี&แต&เป-นเพื้�ยงอีาห้ารัเท&าน��นแต&ย�งเป-นส��งศ�ก็ด�Eส�ทธ�Eในวิ�ฒนธรัรัมัก็ะเห้รั��ยง ด�งน��นก็ารัห้4งขี�าวิซึ่*�งใชี�ไมั�ห้4งขี�าวิจำ*งเป-นขีอีงศ�ก็ด�Eส�ทธ�E ไมั�ไผู้&ท��ใชี�เป-นไมั�คนขี�าวิและส��งแวิดล�อีมัสรัรัค�สรั�างต&างๆขีอีงก็ะเห้รั��ยงก็$เป-นวิ�ญญาณห้รั3อีขีวิ�ญซึ่��งก็�นและก็�นก็�บขี�าวิ ลอีนโดควิ&าห้�“ /ห้น&อีโดควิ&าห้�” จำ*งใชี�เป-นไมั�เรั�ยก็ขีวิ�ญได�ด�วิยในวิ�ฒนธรัรัมัก็ะเห้รั��ยงโดยท��วิไป45

พื้&อีแมั&จำะต��งใจำท"าชี&อีงเจำาะและไมั�คนขี�าวิให้�ด�ท��ส4ด เชี3�อีก็�นวิ&าห้าก็เจำาะชี&อีง ลอีนโดควิ&าห้�“ ” เบ��ยวิจำะเป-นเห้ต4ท"าให้�ล�ก็ท��จำะเก็�ดมัาปาก็แห้วิ&ง ควิามัห้มัายอี�ก็น�ยห้น*�ง ลอีนโดควิ&าห้�“ ”ห้มัายถ*งห้างขีอีงค&าง(Semnopithecus Presbytis spp.) ซึ่*�งเป-นห้น*�งในสามัส�ตวิ�คล�ายห้รั3อีเคยเป-นมัน4ษย�ในน�ทานก็ะเห้รั��ยงเรั3�อีงห้น*�งในบรัรัดาน�ทานมัาก็มัายเท&าก็�บใบไมั�ในป:าส�ตวิ�น� �นได�แก็& ล�ง,ค&าง,ชีะน� (อีาจำเป-นต�วิเมั�ย?)

ซึ่*�งมั�ควิามัส�มัพื้�นธ�ก็�บก็ะเห้รั��ยงได�มัอีบห้มัายส�ญญะขีอีงตนให้�อีย�&ในครั�วิเรั3อีน

45 ณ�ฐพื้งศ� บ4ญพื้รัมั,เรั�ยก็ขีวิ�ญท"าบ4ญชี�าง:พื้�ธ�ก็รัรัมัก็ะเห้รั��ยง ,รัายก็ารั ส�บอีย&าง ท��ขีาดไมั&ได�ในพื้�ธ�เรั�ยก็ขีวิ�ญชี�างขีอีงก็ะเห้รั��ยงท�� ก็าญจำนบ4รั�ค3อี ก็ล�วิย, อี�อีย,งาด"า, ขี�าวิต�มัมั�ด, ขี�าวิเห้น�ยวิมั�ล,ขี�าวิเห้น�ยวิน��ง, น"�าขีมั��นส�มัป:อีย, ด�ายแดง, ด�ายขีาวิ,แล

ส4ดท�าย ไมั�คนขี�าวิ

31

Page 32: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

ได�แก็& ชี�อีน(ห้างล�ง) ,ห้มั�อี(ห้�วิชีะน�) และ ไมั�คนขี�าวิ(ห้างอี�ค&าง) นอีก็จำาก็น��ย�งมั�ไมั�เรั�ยก็ขีวิ�ญอี�ก็แบบห้น*�งท��เรั�ยก็วิ&า ห้น&อีเพื้าะก็รัHะ“ ”

ไมั�เรั�ยก็ขีวิ�ญ“หน�อเพื้าะกรื่5ะ” ไมั�เรั�ยก็ขีวิ�ญโดยเฉพื้าะในไรั&นาน��ท"าด�วิยไมั�รัวิก็ห้รั3อีไมั�ไผู้&ล"าเล$ก็เส�นผู้&าศ�นย�ก็ลางเพื้�ยงห้น*�งน��วิเศษ ล"าเรั�ยวิยาวิปรัะมัาณเจำ$ดส�บเซึ่$นต�เมัตรัมั�ขี�อีอีย�&ห้น*�งขี�อี ปลายด�านห้น*�งบาก็แตก็เป-นส��ห้รั3อีแปดส&วินตามัควิามัยาวิปรัะมัาณห้น*�งในส��ถ*งห้น*�งในสอีง ส&วินถ�ดมัาจำาก็ขี�อี เจำาะรั� เป-นจำ"านวินค�� เท&าท��พื้บ ต��งแต& สามัรั� ขี*�นไปท��พื้บมัาก็ค3อีเจำ$ดรั� ท��รั�ห้น*�ง อีาจำปรัะด�บดอีก็ห้งอีนไก็&ป:าท��ก็ะเห้รั��ยงเรั�ยก็ ชีอีวิ�โก็ซึ่� “ ” อีน��งไมั�น��มั�ท4ก็บ�าน จำะเก็$บไวิ�ในชี��นสก็�ห้ละ ขีอีงแมั&เตาไฟห้รั3อีเซึ่อีปาโค& ท��รัะด�บโครังสรั�างห้ล�งคาบ�าน

ก็ารัศ*ก็ษารัห้�สทางวิ�ฒนธรัรัมัผู้&านส��งแวิดล�อีมัสรัรัค�สรั�างในชี�วิ�ตปรัะจำ"าวิ�นเห้ล&าน��ย�งเพื้��งเรั��มัต�น และผู้��วิ�จำ�ยไมั&ได�เป-นผู้��ก็"าห้นดรัห้�สแต&อีย&างใด แมั�จำะเป-นผู้��ส�งเก็ต4แต&ก็$สอีบทานก็�บคนในวิ�ฒนธรัรัมั ซึ่*�งมั�ควิามัห้ลาก็ห้ลายสล�บซึ่�บซึ่�อีนอีย&างมัาก็ ค"าถามัท��ผู้��วิ�จำ�ยถามัจำ*งมั�ก็ก็"าห้นดค"าตอีบจำนเป-นป1ญห้าในต�วิมั�นเอีง ก็ารัสรั�างสรัรัค�ก็ารัสนทนาท��ด�ให้�โอีก็าสควิามัรั� �ให้มั&ส"าห้รั�บผู้��วิ�จำ�ยให้�ผู้4ดขี*�นมัาได�ท��งน��เพื้รัาะมั�ผู้��แปลควิามั(Interpretator)ท��ก็รัะต3อีรั3อีรั�นและค�ดเชี�งวิ�พื้าก็ย�อียาก็รั� �รั &วิมัไปด�วิยก็�น

ห้น&อีโดควิ&า,ลอีนโดควิา-ไมั�คนขี�าวิ

ห้น&อีโดควิ&า,ลอีนโดควิ&า-ชี&อีงเก็$บไมั�คนขี�าวิ

ห้น&อีเพื้าะก็รัHะ

32

Page 33: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

ต"าแหน�งเตาไฟในบ�าน: อ ตตล กษณ์(คัวัามีเชื่��อและสำภูาพื้ภู&มี�ศาสำตรื่(ต"าแห้น&งขีอีงแมั&เตาไฟก็ะเห้รั��ยงท��เจำ�าขีอีงจำะเล3อีก็ให้�อีย�&ในบ�านขีอีงตนน��นเก็��ยวิขี�อีงก็�บป1จำจำ�ยเพื้�ยงสอีงปรัะก็ารัค3อี ปรัะก็ารัแรัก็อี�ตตล�ก็ษณ�ทางควิามัเชี3�อีทางศาสนาและก็ารัแสดงอีอีก็ทางศาสนา ปรัะก็ารัท��สอีงเป-นป1จำจำ�ยทางภู�มั�ศาสตรั�อี�นได�แก็&อี4ณห้ภู�มั�ควิามัชี3�นอี�ตรัาน"�าฝันควิามัอี4ดมัสมับ�รัณ�ขีอีงแผู้&นด�นและภูาวิะควิามัน&าสบายในแต&และพื้3�นท��

อ ตตล กษณ์(ท้างคัวัามีเชื่��อท้างศาสำนาและการื่แสำดงออกท้างศาสำนา ปรัะเด$นน��เป-นปรัะเด$นส"าค�ญเป-นท��สนใจำศ*ก็ษา ขีอีงน�ก็มัาน4ษยวิ�ทยา ท��ศ*ก็ษาก็รัะบวินก็ารัเปล��ยนแปลงอี�ตตล�ก็ษณ�ก็ะเห้รั��ยงในปรัะวิ�ต�ศาสตรั�ถ*งป1จำจำ4บ�น จำาก็ปรัะวิ�ต�ศาสตรั�ท�� ก็ะเห้รั��ยง ตอีบรั�บก็ารัเขี�ารั�ตจำาก็ศาสนา ฝัรั��ง พื้4ทธ“ ” “ ” “ ” ด�ท��ส4ดในก็ล4&มัชีาต�พื้�นธ4� ผู้&านก็รัะบวินก็ารัทางก็ารัเมั3อีงในปรัะเทศพื้มั&าและไทย ในขีณะท��ก็รัะบวินก็ารัเปล��ยนไปเป-นพื้4ทธศาสนาก็$เก็�ดขี*�นพื้รั�อีมัไปด�วิย ท��งย�งมั�ก็ารัเปล��ยนแปลงศาสนาแบบท��ไมั&ต�อีงเป-นท��งพื้4ทธ ห้รั3อี ครั�สต� แชีตาส�� พื้อี“ ”

รัวิบรัวิมัส�งเขีปส"าห้รั�บก็ะเห้รั��ยงภูาคเห้น3อีด�งน��46

ตะละก็�& ก็ะเห้รั��ยงฤาษ�47

เอีาะแครั� ก็ะเห้รั��ยงถ3อีผู้�บรัรัพื้ก็าลแชีตาส�� ก็ะเห้รั��ยงถ3อีผู้�บรัรัพื้บ4รั4ษแบบท��ลดทอีน ลงมัาจำาก็ เอีาะแครั�เด�มัเบลอีะท� ก็ะเห้รั��ยงถ3อีแบปต�สต�พื้ก็� ท� ก็ะเห้รั��ยงถ3อีคาทอีล�คบาพื้อี ก็ะเห้รั��ยงถ3อีพื้4ทธ แยก็เป-นถ3อีตามัพื้รัะธรัรัมัจำารั�ก็ และถ3อีตามั

ครั�บาบาพื้อี เอีาะแครั� ก็ะเห้รั��ยงถ3อีพื้4ทธรั&วิมัก็�บถ3อีผู้�บรัรัพื้ก็าล

46 สมัรั�ก็ษ� ชี�ยส�งห้�ก็านานนท�, พื้�ธ�ก็รัรัมัห้ล�งควิามัตายก็ะเห้รั��ยง ใน วิ�ฒนธรัรัมั ควิามัตาย และควิามัห้ลาก็ห้ลายทางชีาต�พื้�นธ� มัอีญ โซึ่&ง ก็ะเห้รั��ยง มั�ง เย�า. โก็มัาตรั จำ*งเสถ�ยรัทรั�พื้ย�(บก็.) 2550 ห้น�า 74-7647 ขีวิ�ญชี�วิ�น บ�วิแดง. “ชี4มัชีนตะละก็�&ท��เลตอีงค4: ก็ารัปรั�บมัโนภูาพื้และก็ารัปฏิ�บ�ต�”ใน ขี�ามัขีอีบฟAา 60 ป6ชี�เก็ฮ่ารั4 ทานาเบ,

ขีวิ�ญชี�วิ�น บ�วิแดงและอีภู�ญญา เฟN� อีงฟ�สก็4ล บรัรัณาธ�ก็ารั,(ก็รั4งเทพื้ฯ: ศ�นย�มัาน4ษยวิ�ทยาส�รั�นทรั,2550 ),น.147-174

33

Page 34: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

แลแก็ ศาสนาขีอีงก็ล4&มัก็ะเห้รั��ยงจำาก็พื้มั&าพื้บในค&ายผู้��อีพื้ยพื้48

นอีก็จำาก็น��เฉพื้าะก็ะเห้รั��ยงโพื้ลวิ�ในภู�มั�ภูาคตะวิ�นตก็ได�มั�ก็ารัจำ"าแนก็อี�ก็แบบห้น*�งเป-นสามัก็ล4&มั49

ก็ะเห้รั��ยงมั�ดมั3อีด�วิยด�ายขีาวิ ล4อีวิ&า แบ&งย&อียเป-นสามัก็ล4&มัย&อีย ค3อี วิะเพื้ล��ยง,ต�เห้วิ&,บาเก็�ย

ก็ะเห้รั��ยงมั�ดมั3อีด�ายเห้ล3อีง ล4บ&อีงแบ&งเป-นสอีงก็ล4&มัย&อียค3อี บาโก็ล&ง บาเก็�ย

ก็ะเห้รั��ยงไมั&ผู้�ก็ขี�อีมั3อี แต&ก็�นน"�าส4ก็ ค3อี ห้วิ�ห้มั&อีงท��งน��ก็ารัจำ"าแนก็ขี�างต�นท��งสอีงนอีก็จำาก็จำะเสนอีสภูาพื้ขีอีงควิามัห้ลาก็

ห้ลาย แล�วิย�งมั�ส&วินซึ่�อีนท�บสล�บก็�นอีย�&ด�วิยไมั&สา มัารัถจำ"าแนก็อีย&างเบ$ดเสรั$จำเด$ดขีาด

ก็ารัเปล��ยนแปลงอี�ตตล�ก็ษณ�จำ*งเป-นนามัรั�ปท��เป-นภูาพื้สะท�อีนขีอีงรัะบบรัะเบ�ยบปรัะเพื้ณ�แบบด��งเด�มั ซึ่*�งไมั&ง&ายต&อีก็ารัเห้$นภูาพื้อีย&างตรังไปตรังมัา ก็ารัศ*ก็ษาปรัะเพื้ณ�พื้�ธ�ก็รัรัมัก็ะเห้รั��ยงด��งเด�มัท��น�ก็วิ�จำ�ยได�เขี�ารั&วิมัส�งเก็ต4ก็ารัณ�ในพื้�ธ�ก็รัรัมัท��ปก็ต�แล�วิปBดต&อีคนนอีก็จำ*งเปBดเผู้ย รัห้�สควิามัรั� �ท��เก็��ยวิก็�บรัะบบในเครั3อีญาต� และปรัะเพื้ณ�ต&างๆท��ส�มัพื้�นธ�ก็�บรัอีบเวิลาฤด�ก็าลในส�งคมัเก็ษตรัก็รัรัมั ก็ล&าวิได�วิ&าก็ารัศ*ก็ษาน��มั�ค4ณค&ามัาก็50

ผู้��เขี�ยนเห้$นด�วิยก็�บขีวิ�ญชี�วิ�น บ�วิแดงในปรัะเด$นท��วิ&าควิรัพื้�จำารัณาก็ารัเปล��ยนแปลงทางศาสนาขีอีงก็ะเห้รั��ยงน��จำ�ดเป-นก็รัะบวินก็ารัเล3อีก็อี�ตตล�ก็ษณ�ท��ให้�ควิามัได�เปรั�ยบทางส�งคมัในแต&ละบรั�บทในชี&วิงเวิลามัาก็ก็วิ&าท��จำะเป-นก็รัะบวินก็ารัย�ายศ�นย�ก็ลางแห้&งศรั�ทธาขีอีงสามั�ญชีนป1จำเจำก็ชีน ขี�อีส�งเก็ต4ต&อีไปน��

48 ขีวิ�ญชี�วิ�น บ�วิแดง. “ก็ะเห้รั��ยง-คนเมั3อีง: ” พื้3�นท��พื้รัมัแดนแมั&น"�าเมัยก็�บควิามัส�มัพื้�นธ�ชีาต�พื้�นธ4� ภูายใต�แผู้นงานวิ�จำ�ย อี"านาจำ พื้3�นท�� และอี�ตล�ก็าณ�ทางชีาต�พื้�นธ4�ก็ารัเมั3อีงเชี�งวิ�ฒนธรัรัมัขีอีงรั�ฐชีาต�ในส�งคมัไทยภูาคเห้น3อี, คณะส�งคมัศาสตรั� มัห้าวิ�ทยาล�ย

เชี�ยงให้มั&, 2551 ห้น�า 14149 ปB� นแก็�วิ เห้ล3อีงอีรั&ามัศรั�, ภู�มั�ป1ญญาน�เวิศวิ�ทยาชีนพื้�นเมั3อีง ศ*ก็ษาก็รัณ�ชี4มัชีนก็ะเห้รั��ยงในป:าท4&งให้ญ&นเรัศวิรั,2539

ห้น�า 52-5450 Yoko,Hayami, Between Hills and Plains: Power and Practice in Socio-Religious Dynamics among Karen,( Melbourne: Kyoto University Press and Trans Pacific Press,2004)

34

Page 35: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

เก็�ดก็�บก็ารัท"างานภูาคสนามัขีอีงผู้��เขี�ยนซึ่*�งมั�ฐานค�ดเด�มัแบบสถาป1ตยก็รัรัมัค3อีมัอีงรั�ปก็&อีนแล�วิค&อียห้ารัห้�สและก็&อีนก็ารัท��ได�อี&านงานท��ก็ล&าวิถ*งเห้ล&าน��

ขี�อีส�งเก็ตโดยท��วิไปส"าห้รั�บใน บ�าน เดอี “ ” ส�ญญะบ&งชี��ท��เป-นปAายท��เห้$นได�ชี�ดท��ส4ดอีย�&ในเขีตขีอีงผู้��ชีายในบรั�เวิณรัะเบ�ยงใต�รั&มัห้ล�งคาท��เรั�ยก็วิ&า จำอีแป“ละ,จำอีแปละห้วิ� &” ซึ่*�งท��น��จำะมั�ห้��งบ�ชีาขีนาดเล$ก็ท��เรั�ยก็วิ&า “เปอีห้�จำอีโค&ห้� ” อีาจำวิางรั�ปส�ญญะขีอีงผู้�ฝั:ายชีาย, รั�ปพื้รัะเยซึ่�ครั�สต�,พื้รัะพื้4ทธรั�ปขี*�นอีย�&ก็�บ ศาสนา“ ”-อี�นแตก็ต&างจำาก็ห้ล�ก็น�ยามัอีย&างท��วิไป ผู้��เขี�ยนได�มั�โอีก็าสใก็ล�ชี�ดก็�บ

ครัอีบครั�วิชี4มัชีนโรัมั�นแคธอีล�คและครัอีบครั�วิชี4มัชีนพื้4ทธซึ่*�งมั�พื้�ธ�ก็รัรัมัตามัศาสนาให้มั&น��อีย&างด� แต&ก็$พื้บวิ&าควิามัเป-นก็ะเห้รั��ยงห้รั3อีอี4ดมัก็ารัณ�ก็ะเห้รั��ยงในน�ยยะควิามัขีอีงศาสนาด��งเด�มัย�งปรัาก็ฏิอีย�&อีย&างชี�ดเจำน ผู้��เขี�ยนเห้$นวิ&าบทบาทขีอีงพื้3�นท��ฝั:ายห้ญ�งและแมั&เตาไฟในบ�านตลอีดจำนบ�านให้ญ&ซึ่*�งส"าค�ญ-“พื้ะโด&”ก็วิ&าบ�านต&อีเต�มัให้มั&แมั�จำะให้ญ&ก็วิ&า ต&างห้าก็ท��ไรั�ก็ษาควิามัเป-นก็ะเห้รั��ยงเด�มัไวิ�

ผู้��วิ�จำ�ยเคยสนทนาก็�บก็ะเห้รั��ยงผู้��ถ3อีคาธอีล�ค ซึ่*�งเคยเอีา สก็�เตอีะ“ ”อีอีก็ไปจำาก็บ�านแต&แล�วิก็$น"า สก็�เตอีะ“ ” ก็ล�บมัาเชี&นเด�มัด�วิยควิามัอีบอี4&นและเป-นส4ขี ถ*งแมั�วิ&าบ�านห้ล�งให้มั&ขีอีงเขีาจำะมั4งห้ล�งคาด�วิยก็รัะเบ3�อีงซึ่�เมันต�ใยห้�นลอีนค�& ซึ่*�งควิ�นและเขีมั&าจำาก็ สก็�เตอีะ“ ” จำะรัวิมัต�วิก็�บห้ยดน"�าท��ต�วิก็ล��นต�วิจำาก็ไอีน"�าในอีาก็าศยามัอีาก็าศห้นาวิเย$น ห้ยดลงมัาจำาก็ห้ล�งคาเปN� อีนด"าเสมัอีเต3อีนให้�ค�ดถ*งวิ�สด4จำาก็พื้3ชีพื้รัรัณ บรัรัยาก็าศขีอีงก็ารัอีย�&อีาศ�ยขีอีงก็ะเห้รั��ยงไมั&วิ&าจำะถ3อีครั�สต�ห้รั3อีพื้4ทธในชี�วิ�ตปรัะจำ"าวิ�นไมั&มั�อีะไรัแตก็ต&างก็�น จำะแตก็ต&างก็$เมั3�อีต&างก็รัะท"าพื้�ธ�ก็รัรัมัในศาสนาขีอีงตนเท&าน��น

ผู้��เขี�ยนพื้บก็รัณ�ขีอีงก็ารัซึ่&อีนเรั�นอี�ตตล�ก็ษณ�เพื้�ยงก็รัณ�เด�ยวิและมั�ได�ซึ่&อีนอี�ตตล�ก็ษณ�น��ต&อีผู้��เขี�ยน พื้ะต�ผู้��ห้น*�งซึ่*�งพื้*�งเล�ก็ถ3อีผู้�บรัรัพื้บ4รั4ษท&านห้น*�งห้�นมัาน�บถ3อีโปรัแตสแตนท� ท��ได�เชี�ญให้�ผู้��เขี�ยนก็�นขี�าวิท��บ�านขีอีงเขีาพื้บวิ&าบ�านซึ่*�งปล�ก็แบบสมั�ยให้มั& เตาไฟในบ�านเป-นเตามั�ปล&อีงควิ�นเป-นเตาท��ยก็ส�งเชี&นเด�ยวิก็�บเตาไฟในครั�วิบ�านแบบท�น

35

Page 36: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

สมั�ยห้รั3อีบ�านตะวิ�นตก็ ท��อีอีก็แบบให้�ย3นขีณะเตรั�ยมัและปรั4งอีาห้ารั เมั3�อีรั�บทานอีาห้ารัเสรั$จำแล�วิและก็"าล�งลาก็ล�บพื้ะต�ผู้��น��ได�เปBดปรัะต�อีอีก็ไปห้ล�งบ�านและท��น� �นมั� สก็�เตอีะ“ ”อี�นเล$ก็ซึ่&อีนสายตา

ผู้��วิ�จำ�ยต��งขี�อีส�งเก็ต4ด�วิยควิามัปรัะห้ลาดใจำวิ&า ส&วินให้ญ&มัาก็ก็ารัละเล�ก็ถ3อีผู้�บรัรัพื้ก็าลขีอีงก็ะเห้รั��ยงมั�ได�เป-นผู้ลมัาจำาก็ก็ารัลดศรั�ทธาควิามัเชี3�อีถ3อีท��มั�ห้รั3อีไมั&เล3�อีมัใสต&อีผู้�บรัรัพื้ก็าลแต&ปรัะก็ารัใด แต&ก็ล�บเก็�ดจำาก็ก็ารัลดทอีนควิามัย4&งยาก็ห้รั3อี อี�ก็ด�านห้น*�งค3อีก็ารัเห้$นค4ณค&าเพื้��มัเต�มัในศาสนาท��รั �บเขี�ามัาให้มั&ท�� ใจำเปBดก็วิ�างรั�บ“ ”

ป/จจ ยท้างภู&มี�ภูาคัภู&มี�ศาสำตรื่( สภูาวิะทางภู�มั�ศาสตรั�เชี&น อี4ณห้ภู�มั�ควิามัอี4ดมัสมับ�รัณ�ท��แตก็ต&างก็�น ก็$มั�

ผู้ลต&อีเตาไฟเชี&นก็�น ในเขีตเห้น3อีอีาก็าศค&อีนขี�างห้นาวิเย$น เตาไฟมั�ห้น�าท��ให้�ควิามัอีบอี4&นด�วิยจำ*งต��งอีย�&บรั�เวิณใจำก็ลางขีอีงต�วิบ�าน ในภูาคตะตะวิ�นตก็ขีอีงไทยซึ่*�งฝันตก็ชี4ก็ต�นไมั�เต�บให้ญ&โตเรั$วิและมั�มัาก็ เรั3อีนจำะมั�ขีนาดพื้3�นท��ให้ญ&ก็วิ&าเรั3อีนก็ะเห้รั��ยงทางเห้น3อีสอีงเท&า โดยขียายอี�ก็ห้น*�งถ*งสอีงชี&วิงเสา เตาไฟท��แมั�ย�งอีย�&ในพื้�ธ�ก็รัรัมั ก็$มั�ก็ต��งอีย�&ในบรั�เวิณครั�วิปรัะชี�ดผู้น�งด�านห้ล�งบ�านอีย�&รัะห้วิ&างห้�อีงนอีนมั�ผู้น�งสอีงห้�อีง เตาไฟไมั&ต��งอีย�&ท��ก็ลางบ�าน และมั�พื้3�นท��ส&วินก็ลางในรั&มัห้ล�งคาค&อีนขี�างให้ญ& ไมั&มั�ผู้น�งห้รั3อีผู้น�งรัวิมัแต&น�อีย ท"าให้�ให้�ก็ารัรัะบายอีาก็าศและควิามัชี3�นด"าเน�นไปได�ด�วิยก็รัะแสลมัในธรัรัมัชีาต� ตารื่างสำรื่2ปรื่&ปแบบการื่อย&�อาศ ยตามีเตาไฟกะเหรื่��ยงในการื่ศ,กษา

รื่&ปแบบ ปรัะโยชีน�ใชี�สอียในชี�วิ�ตปรัะจำ"าวิ�น ต"าแห้น&งในผู้�งเรั3อีน

แบบบ�าน พื้�ธ�ก็รัรัมัด��งเต�มั

ภู�มั�ภูาค

36

Page 37: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

1 เตาไฟมั�ห้น&อีโดควิ&า

เก็�ด-อีย�&ไฟ-ท"าก็�นอีาห้ารั-พื้�ก็ผู้&อีน-ห้ล�บนอีน- ตาย51

ศ�นย�ก็ลางบ�าน

ด��งเด�มั เห้น3อี

2 เตาไฟมั�ห้น&อีโดควิ&า

อีย�&ไฟ-ท"าก็�นอีาห้ารั-พื้�ก็ผู้&อีน-ห้ล�บนอีน- ตาย

ศ�นย�ก็ลางบ�าน

ด��งเด�มั - เห้น3อี

3 เตาไฟมั�ห้น&อีโดควิ&า

อีย�&ไฟ-ท"าก็�นอีาห้ารั อีย�&ในครั�วิ เมั3อีง - เห้น3อี

4 เตาไฟมั�ห้น&อีโดควิ&า

เก็�ด-อีย�&ไฟ-ท"าก็�นอีาห้ารั-พื้�ก็ผู้&อีน- ตาย

ห้ล�งบ�าน ด��งเด�มัห้ ล� งให้ญ&

ตะวิ�นตก็

5 เตาไฟก็ะเห้รั��ยงไมั&มั�ห้น&อีโดควิ&า

ท"าก็�นอีาห้ารั มั4มับ�าน ด��งเด�มั - เพื้ชีรับ4รั�

6 เตาไฟก็ะเห้รั��ยงซึ่&อีนเรั�น

ส�ญญะ ซึ่&อีนไวิ�นอีก็บ�าน

เมั3อีง - เห้น3อี

แมั&เตาไฟเรั3อีนก็ะเห้รั��ยง-ถนนธงชี�ย แบบ 2

แมั&เตาไฟก็ะเห้รั��ยง-เชี�ยงรัาย แบบ 3

แมั&เตาไฟก็ะเห้รั��ยงแก็&งก็รัะจำาน เพื้ชีรับ4รั�แบบ 5

แมั&เตาไฟในบล&อีะวิ� จำ.เชี�ยงรัาย (บน)

สก็�เตอีะก็ล�บส�&ด�นท��ใต�ถ4น (ล&าง)

ส&วินในภูาคใต�ตอีนบน แมั�เรั3อีนจำะมั�ขีนาดให้ญ&เชี&นก็�น แต&ส"าห้รั�บแมั&เตาไฟน��นเห้$นได�ชี�ดวิ&าไมั&อีย�&ในชี�วิ�ตปรัะจำ"าวิ�นอี�ก็แล�วิเป-นก็ารัห้4งห้าอีาห้ารัเท&าน��น จำ*งต��งอีย�&ในมั4มัในบ�านต�ดรัะเบ�ยงห้ล�งบ�านท��เป-นรัะเบ�ยงเป6ยก็51 ยามัห้น*�ง อีนาคารั�ก็(นามัแผู้ง).”พื้�อีเลป:า” ห้ล�บพื้�ก็ผู้&อีนชี��วิน�รั�นดรั� ใน เนชี��นส4ดส�ปดาห้�ป6ท��17 ฉบ�บ 882 24 2552

เมัษายน 2552,น. 65 และ ส4วิ�ชีานนท� รั�ตนภู�มัล สอีงบทควิามับรัรัยายงานศพื้ ขีอีงพื้�อีเลป:า ศพื้ขีอีงผู้��ตายจำะถ�ก็ห้&อีผู้�านอีนขี�างแมั&เตาไฟตลอีดพื้�ธ�ก็รัรัมัก็&อีนน"าส�&ส4สาน และ ศ*ก็ษาพื้�ธ�ก็รัรัมัห้ล�งควิามัตายขีอีงก็ะเห้รั��ยงอีย&างละเอี�ยดได�ท�� สมัรั�ก็ษ� ชี�ยส�งห้�ก็านานนท�, พื้�ธ�ก็รัรัมัห้ล�งควิามัตายก็ะเห้รั��ยง ใน วิ�ฒนธรัรัมั ควิามัตาย และควิามัห้ลาก็ห้ลายทางชีาต�พื้�นธ� มัอีญ โซึ่&ง ก็ะเห้รั��ยง มั�ง เย�า. โก็มัาตรั จำ*งเสถ�ยรัทรั�พื้ย�(บก็.) 2550

นอีก็จำาก็น��ด� จำ�ก็รัพื้�นธ4� ก็�งวิาฬ, ส&งวิ�ญญาณส�&สวิรัรัค�ในพื้�ธ�ศพื้ชีาวิล�วิะ สารัคด� ป6ท��12 ฉบ�บท��144 ก็4มัภูาพื้�นธ4�.ส"าน�ก็พื้�มัพื้�สารัคด�.ก็รั4งเทพื้มัห้านครั(2540).ห้น�า 108-120 ชี��ให้�เห้$นถ*งก็ารัรั&วิมัพื้�ธ�ก็รัรัมังานศพื้คนล�วิะ โดยคนก็ะเห้รั��ยงอีย&างน&าสนใจำ

37

Page 38: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

นอีก็จำาก็น��เสาแมั&เตาไฟท"าด�วิยไมั�จำรั�ง ควิามัก็ลวิงท��เคยจำ"าเป-นไมั&ใชี&ส��งจำ"าเป-นอี�ก็ต&อีไปห้รั3อี ก็ล&าวิได�อี�ก็อีย&างวิ&าจำ"าลอีงรั�ปแมั&เตาไฟส3บๆก็�นมัาโดยไมั&มั�ไวิยาก็รัณ�เก็��ยวิก็�บแมั&เตาไฟก็"าก็�บมัาด�วิยแบบ 1 เป-นบ�านก็ะเห้รั��ยงท��เป-นอีงค�แห้&งรั&างก็ายห้ญ�ง เป-นบ�านก็ะเห้รั��ยงด��งเด�มัเอีาะแครั� ท��พื้บในพื้3�นท��แผู้&นผู้3น(patch) รัะห้วิ&างห้4บเขีาก็�บท��รัาบรัอีบๆเท3อีก็เขีาถนนธงไชีย โดยเป-นสถานท��แห้&งอี4ดมัคต�เป-นพื้3�นท��ท4ก็ห้�วิงวิงจำรัชี�วิ�ตมัน4ษย�น�บรัวิมัไปถ*งพื้�ธ�ก็รัรัมับรัรัพื้ก็าลห้มั4นเวิ�ยนวิ�ฏิฏิโดยรัอีบศ�นย�ก็ลางแห้&งชี�วิ�ตในบ�านแมั&เตาไฟและไมั�คนขี�าวิ ต��งแต&เก็�ดซึ่*�งแยก็แมั&และล�ก็อีอีก็จำาก็ก็�น แมั&นอีนอีย�&ไฟท��ขี�างแมั&เตาไฟ สายสะด3อีล�ก็ส&วินห้น*�งแขีวินในป:าเดปอี ส&วินห้น*�งรัมัควิ�นแห้�งเก็$บไวิ�ในชี&อีงห้น&อีโดควิ&าห้� ทารัก็ก็$ได�ด3�มันมัแมั&และควิามัอีบอี4&นแห้&งชี�วิ�ตครัอีบครั�วิท��น�� พื้��ๆ ผู้��ชีายอีาจำต�อีงไปนอีนในบ�านญาต�บ�านเพื้3�อีนอี�นเป-นส&วินรั&วิมั(Common) แห้&งชี4มัชีน ห้ล�งจำาก็ท��เต�บโต ปรั4งและก็�นอีาห้ารัท��น�� ฟ1งน�ทานจำ"านวินเท&าก็�บใบไมั�ในป:าและจำ"านวินค"�าค3นท��น�� เมั3�อีแก็&ต�วิลงท��น��ก็$เป-นท��พื้�ก็พื้�งส4ดท�ายก็&อีนจำะตายและจำะนอีนต&อีไปอี�ก็ห้น*�งถ*งห้�าวิ�นในพื้�ธ�ศพื้ขีอีงตนเอีงห้าก็เป-นห้ญ�งบ�านท��งห้ล�งก็$จำะถ�ก็รั3�อีในวิ�นท��ย�ายไปนอีนในป:าชี�าแบบ 2 เป-นบ�านก็ะเห้รั��ยงซึ่*�งถ3อีพื้4ทธบาพื้อีเอีาะแครั� ห้รั3อีครั�สต�รั&วิมัเบลาะท�,พื้ก็�ท� พื้บในพื้3�นท��ผู้3นเด�ยวิก็�บแบบแรัก็แมั�บางบ�านอีาจำไมั&ท"าพื้�ธ�เอีาะแครั�ห้รั3อีเล3อีก็ท��จำะก็ล�บมัาท"าพื้�ธ�เอีาะแครั�อี�ก็ครั��งก็$ได� ล�ก็ษณะบ�านโดยท��วิไปคล�ายแบบ 1 และเป-นก็ล4&มัให้ญ&ท��ส4ดในภูาคเห้น3อี บางครั��งอีาจำเปล��ยนรั�ปแบบบ�านแต&ก็$จำะมั�แมั&เตาไฟและไมั�คนขี�าวิ ห้รั3อี อีาจำมั�บ�านให้มั&แบบพื้�ฒนาเชี3�อีมัต&อีก็�บเรั3อีนด��งเด�มั ซึ่*�งอีย&างไรัเส�ยเรั3อีนด��งเด�มัก็$ย�งถ3อีวิ&าเป-นบ�านให้ญ&ส"าค�ญก็วิ&า เดอีพื้ะ“

โด�”แบบ 3 เป-นบ�านก็ะเห้รั��ยงถ3อีพื้4ทธบาพื้อีเอีาะแครั� ห้รั3อีครั�สต�รั&วิมัเบลาะท�, พื้ก็�ท� แต&พื้บในพื้3�นท�ผู้3นเล$ก็แยก็ต�วิ (Island) ท��จำ�งห้วิ�ดเชี�ยงรัาย ล�ก็ษณะบ�านเป-นบ�านแบบพื้�ฒนา แยก็ครั�วิห้�อีงน"�าห้�อีงเก็$บขีอีงไวิ�อี�ก็ส&วินในรัะด�บต"�าก็วิ&าต�วิ

38

Page 39: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

บ�าน อีย&างไรัก็$ตามัในครั�วิบางบ�านผู้��เขี�ยนพื้บ เตาไฟแบบด��งเด�มัพื้รั�อีมัไมั�คนขี�าวิ สอีบถามัพื้บวิ&าแมั&บ�านใชี�นอีนอีย�&ไฟห้ล�งคลอีดบ4ตรัด�วิยแบบ 4 เป-นบ�านแบบด��งเด�มัท��พื้บในภูาคตะวิ�นตก็ขีอีงปรัะเทศ ซึ่*�งมั�ควิามัอี4ดมัสมับ�รัณ�ส�งป:าไมั�โตเรั$วิและมั�ภู�มั�อีาก็าศท��รั �อีนก็วิ&าและชี4 &มัชี3�นก็วิ&าภูาคเห้น3อีส&งผู้ลให้�บ�านเปBดผู้น�งมัาก็ก็วิ&ามั�โครังสรั�างให้ญ&ก็วิ&ามั�ขีนาดบ�านท��ให้ญ&ก็วิ&าสามัแบบแรัก็มัาก็ เตาไฟถ�ก็วิางไวิ�ในต"าแห้น&งก็ลางค&อีนไปทางห้ล�งบ�าน และไมั&ได�เป-นศ�นย�แห้&งก็ารัพื้�ก็ผู้&อีนต&อีเน3� อีงเพื้รัาะภู�มั�อีาก็าศ แต&ก็$ย�งท"าพื้�ธ�ก็รัรัมัด��งเด�มัแบบอีอีก็แครั�และ ตะละก็�&แบบ 5 เป-นบ�านท��พื้บวิ&าเก็�ดจำาก็ก็ารัเล3อีก็ย�ายถ��นฐานตามันโยบายก็ารัควิบค4มัจำ�ดก็ารัป:าในอี4ทยานแก็&งก็รัะจำาน เป-นบ�านพื้3�นถ��นท��มั�ขีนาดให้ญ&แต&รัะบบก็ารัวิางผู้�งเสาไมั&เป-นแบบก็�นห้อียแต&เป-นแบบโครังคล�ายบ�านแบบพื้�ฒนาแบ&งห้�อีงเป-นห้�อีงๆด�วิยผู้น�ง บรั�เวิณเตาไฟไมั&มั�ห้น&อีโดควิ&าและไมั&มั�พื้�ธ�ก็รัรัมั ต"าแห้น&งเตาไฟอีย�&ในครั�วิมั4มัด�านใดด�านห้น*�งขีอีงบ�าน ผู้��เขี�ยนห้วิ�งวิ&าจำะได�ส"ารัวิจำเพื้��มัเต�มัห้มั�&บ�านในเขีตท��ไมั&เล3อีก็ย�ายถ��นฐานในโอีก็าสต&อีไปแบบ 6 บ�านขีอีงก็ะเห้รั��ยงโปรัแตสแตนท�ท��ได�ก็ล&าวิถ*งไวิ�แล�วิในเรั3�อีงก็ารัซึ่&อีนอี�ตตล�ก็ษณ�ก็ารัซึ่&อีนแมั&เตาไฟ

5. สำ��งสำามี ญ, แนวัคั�ดเรื่��องก"าเน�ด และจ กรื่วัาลวั�ท้ยาของกะเหรื่��ยง

แสงแวิบวิ�บแมั&เตาไฟค"�าค3น ห้ญ�งไรั�ชีายก็$ไมั&อี4 &นสงบ ชีายไมั&มั�ห้ญ�งก็$ไมั&ส4ขีสงบก็รัะโดษขี�ามัล"าน"�าสายน�อีย ให้�ผู้��เฒ&าผู้��แก็&ชี&วิยแนะน"าค�นห้า

“สำก�เตอะ อี�ห้รัะอี��เห้รั& ห้ล&าก็�เตอีะอี��ห้รัะอี��เห้รั& โอี&เทห้มั3�อี โอี&เทเซึ่โอี&เทควิ&าโอี&เทเซึ่โคทอีท�พื้อี วิ&าวิ��เวิ วิ&าฮ่3�อีเวิ โอีเลอีมั� เตเลอีก็วิ&าเต”

ต�นเด3อีนมัก็รัาคมัแล�วิ แมั&ดอีก็ไมั�ป:า ต�นเด3อีนก็4มัภูาพื้�นธ4�แล�วิ แมั&ดอีก็ไมั�ป:าห้ญ�งอีย�&เด��ยวิ อีย�&ยาก็ ชีายอีย�&คนเด�ยวิ ก็$ล"าบาก็ อีย�&ด�วิยก็�น เห้มั3อีนฝั1� งน"�าสอีงฝั1� งอีย�&ได�เพื้รัาะผู้��มัาเย3อีน และคนเฒ&าคนแก็&

สก็�เตอีะ ห้ล&อีแชีะ บ�ก็ควิาห้�

39

Page 40: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

“Stove columns sitting of its bases”- As new family sitting on old family-

“ผู้�วิเมั�ยทะเลาะก็�น เสาเตาห้4งขี�าวิก็$ล&มัจำมัลง”

“Keep thirty kind of seed, assure life when drought”” เก็$บเมัล$ดพื้�นธ4�สามัส�บอีย&าง ไมั&ต�อีงก็ล�วิอีดห้ยาก็”

ปรื่ะด�ษฐกรื่รื่มีของปรื่ะเพื้ณ์�: ปรื่ะด�ษฐกรื่รื่มีของสำ��งแวัดล�อมีผู้&านสายตาคนเมั3อีงมัอีงก็ะเห้รั��ยงก็�นขี�าวิมั�มัมัามัตามัต"าแห้น&งทางส�งคมัท��ได�ปBดฉลาก็ให้�วิ�ฒนธรัรัมัก็ะเห้รั��ยงได�มั�ก็ารัผู้ล�ตซึ่"�ามัาชี�านานตามัห้ล�ก็ฐานในจำ�ตรัก็รัรัมัฝัาผู้น�ง ผู้��วิ�จำ�ยเห้$นวิ&าก็ารัท��ก็ะเห้รั��ยงก็�นขี�าวิไปห้�วิเรัาะไปย��มัแย�มัไปเป-นเพื้รัาะเขีาก็"าล�งก็�นขี�าวิอี�นเป-นส��งศ�ก็ด�Eส�ทธ�ด�งามัอีย�&และเป-นเพื้รัาะวิ&าก็ะเห้รั��ยงย&อีมัใชี�ก็ฎส�งคมัวิ&าด�วิยมัารัยาทคนละบทคนละเล&มัก็�นก็�บคนเมั3อีง

ขี�าวิและไมั�ไผู้& ต&างก็$เป-นอีาห้ารัเป-นทรั�พื้ยาก็รัส"าห้รั�บก็ารัด"ารังชี�วิ�ตท��มั�ควิามัส"าค�ญพื้รั�อีมัๆก็�นน��นก็$เป-นส��งศ�ก็ด�Eส�ทธ�Eด�วิย พื้�ธ�ก็รัรัมัเก็��ยวิก็�บวิงจำรัขีอีงขี�าวิจำ*งละเอี�ยดมั�ห้ลายพื้�ธ�ก็รัรัมัในแต&แรัก็ปล�ก็จำนถ*งก็ารัส&ง “โถ&บ�ขี&า”ยายนก็ขี�าวิ ก็ล�บขี*�นสวิรัรัค�เมั3�อีเก็$บขี�าวิใส&ย4�ง

เมั3�อีพื้�จำารัณาก็ารัท��ไมั�ไผู้&ท��ถ�ก็ใชี�อีย&างมัาก็ในส��งแวิดล�อีมัสรัรัค�สรั�าง บ�าน และเครั3�อีงใชี�ไมั�สอีย ด�วิยส"าน*ก็ทางวิ�ฒนธรัรัมัแบบเมั3อีงเห้$นผู้&านก็รัอีบค�ดก็รัอีบมัอีงแค&เทคโนล�ย�ขี� �นต"�า ควิามัเป-นธรัรัมัดาและผู้�วิเผู้�น ด�วิยก็รัอีบมัอีงจำาก็มั4มัมัอีงขีอีงก็ะเห้รั��ยงพื้บก็ารัเล3อีก็ใชี�ไมั�ไผู้&เฉพื้าะก็�บอี4ปก็รัณ�ส��งขีอีงท��มั�ควิามัพื้�เศษส"าค�ญเท&าน��น52เชี&น สำก�เตอะไมั�ไผู้& ถ�ก็ใชี�เก็$บสายสะด3อีแห้�งปรัะจำ�ก็ษ�พื้ยานขีอีงก็"าเน�ดและสายส�มัพื้�นธ�ขีอีงชี�วิ�ต,

ท�เตอีห้ล&อี-ถ�ก็ใชี�เพื้3�อีเก็$บน"�าบรั�โภูค โดยเฉพื้าะส"าห้รั�บ ลอนโดคัวั�า/หน�อโดคัวั�า-ไมั�ไผู้&คนขี�าวิ แล�วิ ควิามัส"าค�ญอีาจำอีย�&ท��ไมั�ไผู้&ได�ส�มัผู้�สก็�บขี�าวิอี�นวิ�เศษอีย&างสมั"�าเสมัอีด�งน��นมั�นจำ*งค�&ควิรัก็�บก็ารัใชี�เรั�ยก็ขีวิ�ญ ในทางก็ล�บก็�นจำ*งมั�ขี�อีห้�ามัท��จำะน"าไมั�ไผู้&ไปใชี�ในส��งท��ไมั&ส"าค�ญห้รั3อีลบห้ล�&ต&อีควิามั

52 Kwanchewan Buadaeng , The Karen Ancestor Spirits: Cut Off and Bound up.(1999) in 7th International Conference on Thai Studies,Amsterdam,4-7 July 1999: p.3

40

Page 41: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

ศ�ก็ด�Eส�ทธ�Eในท�ศนะขีอีงวิ�ฒนธรัรัมัด�งเชี&น ห้�ามัใชี�ไมั&ไผู้&เส�ยบต�วิห้มั�ย&าง,53

ก็ะเห้รั��ยงถ3อีวิ&า ขี�าวิและไมั�ไผู้&ต&างเป-นจำ�ตวิ�ญญาณขีอีงก็�นและก็�น54 ขีวิ�ญในวิ�ฒนธรัรัมัก็ะเห้รั��ยงมั�สามัส�บเจำ$ดขีวิ�ญท��อีย�&ในรั&างก็าย

มัน4ษย�มั�เพื้�ยงห้�าขีวิ�ญอี�ก็สามัส�บสอีงขีวิ�ญเป-นส�ตวิ�ต&างๆอีย�&ในธรัรัมัชีาต�55 (ก็ะเห้รั��ยงโป-โพื้ล&วิ�ง-ในภูาคตะวิ�นตก็มั� สามัส�บสามัขีวิ�ญ)56

ผู้��วิ�จำ�ยส�นน�ษฐานวิ&าส�ญล�ก็ษณ�ขีอีงส�ตวิ�ในขีวิ�ญน��เก็��ยวิขี�อีงส�ญล�ก็ษณ�แห้&งสายตรัะก็�ล(Totem) อี�นส�งเก็ต4จำาก็ควิามัแตก็ต&างขีอีงส�ตวิ�บ�ชีาท��ใชี�ในพื้�ธ�เอีาะแควิ�ขีอีงแต&ละก็ล4&มั และด�วิยเห้ต4ท��ขีวิ�ญมั�ห้ลายชีน�ดห้ลายก็าละเทศะจำ*งมั�ก็ารัเรั�ยก็ขีวิ�ญด�วิยเครั3�อีงมั3อีและโอีก็าสท��แตก็ต&างก็�นไป เมั3�อีพื้�จำารัณาไมั�เรั�ยก็ขีวิ�ญอี�ก็ชี��นห้น*�ง “ห้น&อีเพื้าะก็รัHะ” ซึ่*�งท"าจำาก็ไมั�ไผู้&เชี&นก็�นพื้�จำารัณาจำาก็รั�ปภูายนอีก็อีน4มัานวิ&า “หน�อเพื้าะกรื่5ะ” เป-นอี4ปก็รัณ�จำ"าลอีงสายสะด3อีอี�นเป-นสถานท��สถ�ตย�ขีอีงขีวิ�ญท��อีย�&ก็&อีนเก็�ดบนโลก็ ก็ารัก็"าเน�ดย&อีมัท"าให้�สายสะด3อีถ�ก็ต�ดขีาดและบรัรัดาขีวิ�ญขีอีงมัน4ษย�ท��อีย�&ภูายในก็$โบยบ�นอีอีก็จำ*งต�อีงท"าขีวิ�ญเด$ก็ห้ล�งคลอีดเพื้3�อีเรั�ยก็ขีวิ�ญชี�วิ�ตก็ล�บค3น

ขีวิ�ญในวิ�ฒนธรัรัมัไท-ลาวิ มั�ควิามัห้มัายท��วิไปสามัควิามัห้มัายค3อีห้มัายถ*ง ศ�รั�มั��งมังคล,บรั�เวิณท��ขีนขี*�นเวิ�ยนเป-นก็�นห้อีย และ ส4ดท�ายห้มัายถ*งส&วินขีอีงจำ�ตวิ�ญญาณซึ่��งสถ�ตย�ก็�บมัน4ษย�,ส�ตวิ�เล��ยง,ชี4มัชีนส�งคมั แต&อีาจำแยก็พื้รัาก็จำาก็ด�วิยปรัะก็ารัใดก็$ตามัจำะน"ามัาซึ่*�งควิามัไมั&ปรัก็ต�ส4ขีขีอีงมัน4ษย�,ส�ตวิ�เล��ยงห้รั3อีชี4มัชีนส�งคมัน��น มัโนท�ศน�แบบท��สามัน��สอีดคล�อีงก็�นในห้ลายวิ�ฒนธรัรัมัในเอีเซึ่�ยตะวิ�นอีอีก็เฉ�ยใต�รัวิมัถ*งวิ�ฒนธรัรัมัก็ะเห้รั��ยงท��มั�วิ&า

53 Kwanchewan Buadaeng , The Karen Ancestor Spirits: Cut Off and Bound up.(1999): p.554 ส�มัภูาษณ� พื้&อีห้ลวิงจำอีน� โอี&โดเชีา ,มัก็รัาคมั พื้.ศ.255355 ท�ศน�ย� ห้�รั�ญวิงษ�, “ก็ารัถ&ายทอีดภู�มั�ป1ญญาด�านน�เวิศวิ�ทยาขีอีงชีาวิก็ะเห้รั��ยงในพื้3�นท��อี4ทยานแห้&งชีาต�ดอียอี�นทนนท� ”

รัายงานค�นควิ�าอี�สรัะตามัห้ล�ก็ส�ตรัศ�ลปศาสตรัมัห้าบ�ณฑิ�ต สาขีาก็ารัจำ�ดก็ารัมัน4ษย�ก็�บส��งแวิดล�อีมั บ�ณฑิ�ตวิ�ทยาล�ยมัห้าวิ�ทยาล�ยเชี�ยงให้มั&, 2546.ห้น�า 4956 ปB� นแก็�วิ เห้ล3อีงอีรั&ามัศรั�, ภู�มั�ป1ญญาน�เวิศวิ�ทยาชีนพื้�นเมั3อีง ศ*ก็ษาก็รัณ�ชี4มัชีนก็ะเห้รั��ยงในป:าท4&งให้ญ&นเรัศวิรั,2539.

ห้น�า 53

41

Page 42: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

“เมั3�อีเด$ก็แรัก็เก็�ด ผู้��เป-นบ�ดาจำะต�อีงเรั�ยก็ขีวิ�ญให้�มัาอีย�&ในรั&างขีอีงเด$ก็

ขีวิ�ญจำะมัาอีย�&ในต�วิเด$ก็ก็$ต&อีเมั3�อีแผู้ลท��สะด3อีห้าย”57

สะด3อีย�งเป-นอีวิ�ยวิะท��มั�ก็ใชี�เรั�ยก็รัะบ4สถานท�� ก็ารัต��งถ��นฐานท��มัน4ษย�สรั�าง (ท"าไมัเรัาไมั&เรั�ยก็ตาพื้าย4วิ&าสะด3อีพื้าย4?) เชี&น วิ�ดสะด3อี“

เมั3อีง ในเมั3อีงเห้น3อี” , Umbilicus Urbis Romae สะด3อีก็รั4งโรัมั,

และ Umbilicus Mundi สะด3อีโลก็ห้รั3อี Omphalos ในภูาษาก็รั�ก็ท��ขี4ดพื้บในโบรัาณสถานเมั3อีง Delphi

สายสะด3อีและรัก็เป-นอีวิ�ยวิะท��สถ�ตย�อีย�&ในสภูาวิะขีอีงควิามัเปล��ยนผู้&านอี�นไมั&แน&นอีนรัะห้วิ&างภูาวิะต&างๆ อีาท�เชี&น ก็ารัเก็�ดก็�บก็ารัตาย, ต�วิตนก็�บภูาวิะก็&อีนมั�ต�วิตน, เป-นขีอีงเรัาห้รั3อีไมั&ใชี&ขีอีงเรัา,, ชี�วิ�ตห้รั3อีอี�ก็ด�านขีอีงชี�วิ�ต,รั�ปแบบแรัก็ส4ดขีอีงบรั�โภูคโลห้�ตอีาก็าศและอีาห้ารั, เพื้ศสภูาพื้ขีอีงแมั&ล�ก็, เพื้ศสภูาพื้ก็&อีนก็ารัมั�อี�ตตาและอีวิ�ยวิะเพื้ศ สายสะด3อีจำ*งเป-นปรัะจำ�ก็ษ�พื้ยานส"าค�ญขีอีงภูาวิะท��อีธ�บายไมั&ได�ท��ย�งไมั&ได�ถ�ก็พื้�ดถ*ง (Heterotopias) ขีอีงภูาวิะท��ย�งมัาไมั&ถ*ง (becoming) แห้&งอีงค�ก็าย58

โดยท��ก็ะเห้รั��ยงเชี3�อีวิ&าก็รัะบวินก็ารัเก็�ดท��มัน4ษย�เรัาปรัะสบน��นเป-นก็รัะบวินก็ารัเด�ยวิก็�นในรัะบบจำ�ก็รัวิาลท��งมัวิล ในสภูาวิะแรัก็ส4ดห้รั3อีปฐมัภูาวิะ( Singularity) ท4ก็ส��งท4ก็อีย&างรัวิมัท��งโลก็และสวิรัรัค�รัวิมัอีย�&ในทรังก็ลมัเล$ก็เท&าผู้ลส�มั แล�วิค&อียให้ญ&ขี*�นและสรัรัพื้ส��งต&างๆค&อียๆ ก็"าเน�ดค3อีก็ารัแยก็ต�วิ

57 ป6เตอีรั� ฮ่�นต�น. “รัายงานเบ3�อีงต�นเรั3�อีงก็ะเห้รั��ยงโปวิ�ในภูาคเห้น3อีขีอีงปรัะเทศไทย”(เอีก็สารัโรัเน�ยวิ) ห้น�า 22 อี�างถ*งในธ�รัวิรัรัณ สมัะพื้�นธ4, “เรั3อีนก็ะเห้รั��ยงโปวิ� ห้มั�&บ�านแมั&จำHาง”, สารัะน�พื้นธ�ปรัะก็าศน�ยบ�ตรัชี��นส�ง บ�ณฑิ�ตวิ�ทยล�ยมัห้าวิ�ทยาล�ยศ�ลปาก็รั, 2520, ห้น�า. 1958 ธเนศ วิงศ�ยานนาวิา, “ภูาพื้ต�วิแทนขีอีงต�ด ใน ” เผู้ยรั&าง-พื้รัางก็าย ทดลอีงมัอีงรั&างก็ายในศาสนา-ปรั�ชีญาก็ารัเมั3อีง ปรัะวิ�ต�ศาสตรั� ศ�ลปะ และมัาน4ษยวิ�ทยา , ปรั�ตตา เฉล�มัเผู้&า ก็อีอีน�ตก็�ล บรัรัณาธ�ก็ารั,(ก็รั4งเทพื้ฯ: โครังก็ารัจำ�ดพื้�มัพื้�คบไฟ,

2541) น.261-286

42

Page 43: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

อีอีก็ไปจำาก็ส��งเด�มั ค"าอีธ�บายน��ใชี�ได�ต��งแต&โลก็ก็�บดวิงจำ�นทรั�-สวิรัรัค�, ภูาษาและก็ล4&มัชีน, ไปจำนถ*งมัารัดาให้�ก็"าเน�ดทารัก็

ก็ารัก็"าเน�ดท4ก็ครั��งต��งแต& ปฐมัภูาวิะ(singularity) เป-นต�นมัา ถ�ก็เขี�าใจำวิ&าย&อีมัจำะต�อีงมั�รัก็,สะด3อีและสายสะด3อีใน(ก็ารัต�ควิามั)แง&ใดแง&ห้น*�งเสมัอี ก็ะเห้รั��ยงมั�ควิามัค�ดวิ&าเมั3�อีแรัก็ก็"าเน�ดโลก็ก็�บดวิงจำ�นทรั�-สวิรัรัค� ให้�แยก็ก็�นน��น ไจำ&ก็�ท�โย&วิ�-พื้รัะธาต4อี�นทรั�แขีวิน เป-นบรั�วิเวิณอี�นเป-น สะด3อีโลก็ เรัาอีาจำ“ ”

ท"าควิามัเขี�าใจำรั&อีงรัอียแก็นโครังสรั�างห้รั3อีพื้ลอีทเรั3�อีงรั&วิมัก็�นโดยขี�ามัวิ�ฒนธรัรัมัไปท��ต"านานไทเมั3อีงโยนก็ ท��ก็ล&าวิวิ&าก็ารัไห้วิ�พื้รัะธาต4อี�นทรั�แขีวิน59-

พื้รัะธาต4ปรัะจำ"าป6เก็�ดน�ก็ษ�ตรัจำอีท��วิ&า ห้าก็ไปนมั�สก็ารัพื้รัะธาต4อี�นทรั�แขีวินก็$เท&าก็�บก็ารัได�ไห้วิ� เจำด�ย�จำ4ฬามัณ�ในสวิรัรัค�ดาวิด*งส�ไปพื้รั�อีมัก็�น (-ผู้&านสายสะด3อีสวิรัรัค�อี�นมัอีงไมั&เห้$น?) ส&วินต"ารัาเรั�ยนรัะด�บปรัะถมัศ*ก็ษาในพื้มั&า รัะบ4ต"านานเจำด�ย�ส��พื้��น�อีงก็�น ซึ่*�งก็"าเน�ดรั&วิมัสมั�ยก็�นเป-น ค3อี ชีเวิดาก็อีง,ชีเวิมัาลา,ชีเวิชี�นยา และไจำก็�ท�โยวิ� ต&างถ�ก็สรั�างโดย ฤาษ�( ล�ทธ�ตะละก็�&?)

อี�ก็ท��งชี4มัชีนท��อีย�&โดยรัอีบพื้รัะธาต4อี�นทรั�แขีวินเคยเป-นชี4มัชีนถ3อีศ�ลไมั&ก็�นเน3�อีส�ตวิ�(ตะละก็�&?)60 เป-นไปได�ห้รั3อีไมั&วิ&าครั��งห้น*�งเจำด�ย�พื้4ทธศาสนสถาน กอรื่(“มีอรื่(โข�ห(” เจำด�ย�ธาต4ท�� ทานทน“ ”? น�� ได�เป-นเคยเป-น“โขีห้�”อี�นสรั�างด�วิยวิ�สด4ศ�ก็ด�Eส�ทธ�Eแห้&งแผู้&นด�นก็ะเห้รั��ยงค3อีก็รัวิดทรัายและไมั�ไผู้& ท��ด"ารังอีย�&และเปล��ยนแปลงตามัวิ�ฏิฏิ�ธรัรัมัชีาต�มัาก็&อีน

เพื้ศสำภูาวัะแห�งองคั(กายท้��ไรื่�เพื้ศอ นเปล��ยนผั�านอย&�รื่ะหวั�างก"าเน�ดของสำ ตวั( จ,งต 1งอย&�ท้��จ2ดเปล��ยนผั�านรื่ะหวั�างก"าเน�ดของวั ฒนธรื่รื่มีมีน2ษยชื่าต�ไปด�วัยก น

59 มัาลา ค"าจำ�นทรั� (นามัแฝัง), เจำ�าจำ�นท�ผู้มัห้อีมั น�รัาศพื้รัะธาต4อี�นทรั�แขีวิน, (ก็รั4งเทพื้ฯ:ส"าน�ก็พื้�มัพื้�คณาธรั ,2534)60 ส�มัภูาษณ� ศ*“ ”, 2552 เยาวิชีนชีาวิปะโอี ผู้��ห้น*�งท��ท"างานในปรัะเทศไทย

43

Page 44: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

ก็"าเน�ด/จำ�ก็รัวิาล/ฝั1งรัก็/ ผู้�งรัาก็ /ก็ารัต��งถ��นฐาน/บายศรั�/เรั�ยก็ขีวิ�ญ/ผู้�ก็ขี�อีมั3อี/ก็��จำ*P,มั�ดมั3อี/ส�&ขีวิ�ญ/สายสะด3อี/ ก็�นห้อีย

พื้รัะธาต4อี�นทรั�แขีวิน ไจำก็�ท�โย&ก็� (ก็ลาง)

โขีห้� บ�านก็4ยตะ (ล&าง)

ไมั�เรั�ยก็ขีวิ�ญ ห้น&อีเพื้าะก็รัHะ (ก็ลาง)

(ปมั)ห้อียส�งขี�ในวิรัรัณคด�(บน)

สายสะด3อี และ ทารัก็(ก็ลาง)

สะด3อีโลก็ Omphalos ท�� เดลฟ6(ล&าง)

Whirl pool Galaxy (บน)

ก็ารัวิางผู้�งเสาเรั�ยงก็�นห้อีย(ก็ลาง)61

ขีนขีวิ�ญท��ศรั�ษะ (ล&าง)

61 อี�ครัพื้งศ� อีน4พื้�นธ�พื้งศ� “บ�าน เรั3อีนชีาวิเขีาก็ะเห้รั��ยงปก็าเก็อีะญอี : ควิามัย��งย3นและก็ารัปรั�บต�วิภูายใต�น�เวิศวิ�ฒนธรัรัมัไรั&ห้มั4นเวิ�ยน” : Houses of Paka-Kyaw Karen : sustainabity and adaptability on cultural ecology in

rotation farming วิ�ทยาน�พื้นธ�ศ�ลปศาสตรัมัห้าบ�ณฑิ�ต(สถาป1ตยก็รัรัมัพื้3�นถ��น)มัห้าวิ�ทยาล�ยศ�ลปาก็รั,2550,ห้น�า 130

44

Page 45: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

บรัรัณาน4ก็รัมัรั�ตนาพื้รั เศรัษฐก็4ล,พื้�รั�ยะ ส�ห้ะก็4ล�งและอี4ท�ศ ชี"าน�บรัรัณาก็ารั, “ส�ทธ�ชี4มัชีนท�อีงถ��นชีาวิเขีาในภูาคเห้น3อีขีอีงไทย:อีด�ตและป1จำจำ4บ�น ก็รัณ�ศ*ก็ษาและป1ญห้า ”ในโครังก็ารัส�ทธ�ชี4มัชีนท�อีงถ��นจำาก็จำารั�ตปรัะเพื้ณ�ส�&สถานก็ารัณ�ป1จำจำ4บ�น: ก็ารัศ*ก็ษาเพื้3�อีแสวิงห้าแนวิทางนโยบายส�ทธ�ชี4มัชีนท�อีงถ��นในปรัะเทศไทย, เสนห้� จำามัรั�ก็และชีลธ�รัา ส�ตยาวิ�ฒนา บรัรัณาธ�ก็ารั, (ก็รั4งเทพื้ฯ: ส"าน�ก็พื้�มัพื้�น�ต�ธรัรัมั, 2546) ห้น�า 24

ก็รัรัณ�ก็ารั� พื้รัมัเสารั� และ เบญจำา ศ�ลารั�ก็ษ�,ป:าเจำ$ดชี��นป1ญญาปรัาชีญ�จำาก็ค"าบอีก็เล&าขีอีงพื้&อีห้ลวิงจำอีน� โอี&โดเชีา (ก็รั4งเทพื้ฯ:อี�มัรั�นทรั�พื้รั�นต��ง, 2542)Ethnologue Report for Thailand, Ethnologue of the World, download available at http://www.ethnologue.com/show country.asp?name=TH and http://www.onlychaam.com/Thailand-etnic-groups.php ขีวิ�ญชี�วิ�น บ�วิแดง, “ศาสนาและอี�ตล�ก็ษณ�ขีอีงก็ล4&มัชีาต�พื้�นธ4� ศ*ก็ษาก็รัณ�ก็ล4&มัชีนก็ะเห้รั��ยงในปรัะเทศไทยและปรัะเทศพื้มั&า”,(สถาบ�นวิ�จำ�ยส�งคมั มัห้าวิ�ทยาล�ยเชี�ยงให้มั&,2546), “ห้น�า 1-7

ขีวิ�ญชี�วิ�น บ�วิแดง, “ศาสนาและอี�ตล�ก็ษณ�ขีอีงก็ล4&มัชีาต�พื้�นธ4� ศ*ก็ษาก็รัณ�ก็ล4&มัชีนก็ะเห้รั��ยงในปรัะเทศไทยและปรัะเทศพื้มั&า, ห้น�า 33-46

ปB� นแก็�วิ เห้ล3อีงอีรั&ามัศรั�ปB� นแก็�วิ เห้ล3อีงอีรั&ามัศรั�. “อีงค�ควิามัรั� �น�เวิศน�วิ�ทยาขีอีงชี4มัชีนเก็ษตรัก็รัรัมัในเขีตป:า ศ*ก็ษาก็รัณ�ชี4มัชีนก็ะเห้รั��ยงในเขีตรั�ก็ษาพื้�นธ4�ส�ตวิ�ป:าท4&งให้ญ&นเรัศวิรั”.(วิ�ทยาน�พื้นธ�มัห้าบ�ณฑิ�ต คณะส�งคมัและ

มัาน4ษยวิ�ทยา มัห้าวิ�ทยาล�ยธรัรัมัศาสตรั�: ก็รั4งเทพื้ฯ,2534)

ปาสก็าล ขี� เชีวิ�,มัาจำาก็แดนผู้�ด�บปาฏิ�ห้ารัแห้&งโชีคชีะตาขีอีงพื้มั&าคนห้น*�ง (From the Land of Green Ghosts: A Burmese Odyssey) แปลโดย ปรัะส�ทธ�E ต� �งมัห้าส�ทธ�ก็4ล, บรัรัณาธ�ก็ารัโดย พื้จำนา จำ�นทรัส�นต� (ก็รั4งเทพื้ฯ: โครังก็ารัจำ�ดพื้�มัพื้�คบไฟ, 2548)

45

Page 46: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

พื้�อีเลป:า, ก็�ลยาและวิ�รัะศ�ก็ด�E ยอีดรัะบ"า.(คนปก็าก็ะญอี.ก็รั4งเทพื้ฯ:ป1จำจำ4บ�น,พื้�มัพื้�ครั��งท�� 4, 2537) ; บ3อีโพื้, ชี�วิ�ตขี�าปาก็ะญอี ( ก็รั4งเทพื้ฯ:ส"าน�ก็พื้�มัพื้�สารัคด�,(2540)

ศ�วิก็รั โอี&โดเชีาและคณะ, “ก็รัะบวินก็ารัเรั�ยนรั� �โดยใชี�น�ทานชี4มัชีนเป-นส3�อีก็ลาง ชี4มัชีนบ�านห้นอีงเต&า อี"าเภูอีแมั&วิาง จำ�งห้วิ�ดเชี�ยงให้มั&”,(รัายงานวิ�จำ�ยเพื้3�อีท�อีงถ��น ส"าน�ก็งานก็อีงท4นสน4บสน4นก็ารัวิ�จำ�ย,2548)

ท�พื้วิ�มัล วิรัรัณชี�ยและคณะ “ก็ารัเปล��ยนแปลงปรัะเพื้ณ�มั�ดมั3อีขีอีงชีาวิก็ะเห้รั��ยง บ�านวิ�ดจำ�นทรั� ต"าบลแจำ&มัห้ลวิง อี"าเภูอีแมั&แจำ&มั จำ�งห้วิ�ดเชี�ยงให้มั&”(โครังก็ารัย4วิวิ�จำ�ยปรัะวิ�ต�ศาสตรั�ท�อีงถ��นห้มั�&บ�านวิ�ดจำ�นทรั� ส"าน�ก็งานก็อีงท4นสน�บสน4นก็ารัวิ�จำ�ย,2552)

ชีาห้�นอีน อีาห้ห้มั�ด, ภู�เขีาอีาถรัรัพื้� (Srengenge) แปลโดย ก็�ต�มัา อีมัรัท�ต (ก็รั4งเทพื้ฯ :โครังก็ารัจำ�ดพื้�มัพื้�คบไฟ, 2543) : โปรัดอี&านค"าน"าขีอีงผู้��แปลเป-นภูาษาอี�งก็ฤษ Harry Aveling

อีะก็�ฌิ�โนะโนะมั�ยะ ฟ4มั�ฮ่�โตะ และ คณะไก็&ก็�บคน : จำาก็มั4มัมัอีงชี�วิชีาต�พื้�นธ4�วิ�ทยา . ชีมันาด ศ�ต�สารั แปล(ก็รั4งเทพื้ฯ:อีมัรั�นทรั�,2550) Decha Tangseefa. Taking Flight in CondemnedGrounds: Forcibly Displaced Karens and the Thai-Burmese In-Between Spaces. in Alternatives: Global, Local, Political 31 (2006),p.405–429. Harry Ignatius Marshall, The Karen People of Burma ,A Study in Anthropology and Ethnology,( Bangkok: White Lotus, 1997(1922)) Jean1966(นามัแฝัง) ก็ะเห้รั��ยงในจำ�ตรัก็รัรัมัไทย ชีมัรัมัอีน4รั�ก็ษ�จำ�ตรัก็รัรัมัไทย เรั3อีนไทย.วิ�ชีาก็ารั.คอีมั download available at 15jan2553 http://www.reurnthai.com/index.php?topic=2856.0Joseph Seguinotte,SCJ,พื้จำนาน4ก็รัมัปก็าะก็อีะญอี-ไทย-ฝัรั��งเศษ-

อี�งก็ฤษ Pgaz K’Nyau Dictionary/Dictionnaire,(ก็รั4งเทพื้ฯ: ส"าน�ก็พื้�มัพื้�ห้น�าต&างส�&โลก็ก็วิ�าง, 2007)

46

Page 47: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

ท�พื้วิ�มัล วิรัรัณชี�ยและคณะ ก็ารัเปล��ยนแปลงปรัะเพื้ณ�มั�ดมั3อีขีอีงชีาวิ“

ก็ะเห้รั��ยง บ�านวิ�ดจำ�นทรั� ต"าบลแจำ&มัห้ลวิง อี"าเภูอีแมั&แจำ&มั จำ�งห้วิ�ดเชี�ยงให้มั&,2552,ห้น�า 1.

ธ�รัวิรัรัณ สมัะพื้�นธ4, “เรั3อีนก็ะเห้รั��ยงโปวิ� ห้มั�&บ�านแมั&จำHาง”, สารัะน�พื้นธ�ปรัะก็าศน�ยบ�ตรัชี��นส�ง บ�ณฑิ�ตวิ�ทยล�ยมัห้าวิ�ทยาล�ยศ�ลปาก็รั, 2520, ห้น�า. 14 ทศพื้รั โสดาบรัรัล4, เรั3อีนพื้�ก็อีาศ�ยก็ะเห้รั��ยงสก็อีบ�านท4&งแก็ใต� อี"าเภูอีแมั&แจำ&มั จำ�งห้วิ�ดเชี�ยงให้มั&”, รัายงานวิ�ชีาเทคโนโลย�ก็ารัก็&อีสรั�างอีาคารัสถาป1ตยก็รัรัมัไทยตามัห้ล�ก็ส�ตรัศ�ลปศาตรั�มัห้าบ�ณฑิ�ต คณะสถาป1ตยก็รัรัมัศาสตรั� มัห้าวิ�ทยาล�ยศ�ลปาก็รั,2543

จำรั�ญศ�ก็ด�E จำารั4ธ�รันาท, “ เทคโนโลย�ก็ารัก็&อีสรั�างเรั3อีนพื้3�นถ��นขีอีงก็ะเห้รั��ยงสก็อีบ�านท4&งแก็เห้น3อี อี"าเภูอีแมั&แจำ&มั จำ�งห้วิ�ดเชี�ยงให้มั&”, รัายงานวิ�ชีาเทคโนโลย�ก็ารัก็&อีสรั�างอีาคารัสถาป1ตยก็รัรัมัไทยตามัห้ล�ก็ส�ตรัศ�ลปศาตรั�มัห้าบ�ณฑิ�ต คณะสถาป1ตยก็รัรัมัศาสตรั� มัห้าวิ�ทยาล�ยศ�ลปาก็รั,2542

สามัารัถ ส�รั�เวิชีพื้�นธ� และ ส4พื้ล ปวิรัาจำารัย�, “เรั3อีนชีนบท”, สถาบ�นรัาชีภู�ฏิเชี�ยงให้มั&และ สถาบ�นเทคโนโลย�รัาชีมังคลพื้าย�พื้ เชี�ยงให้มั&, 2537,ห้น�า 54-57จำ4ลพื้รั น�นทพื้าน�ชี. “สถาป1ตยก็รัรัมัล4&มัแมั&น"�าเงา Architecture of the

Mae-Ngao Basin” ใน เอีก็สารัปรัะก็อีบก็ารัปรัะชี4มัวิ�ชีาก็ารันานาชีาต� สถาป1ตยปาฐะ สถาป1ตยก็รัรัมัในด�นแดนส4วิรัรัณภู�มั�, คณะสถาป1ตยก็รัรัมัศาสตรั� มัห้าวิ�ทยาล�ยศ�ลปาก็รัมั ,2550 ห้น�า 165

อี�ครัพื้งศ� อีน4พื้�นธ�พื้งศ� “บ�าน เรั3อีนชีาวิเขีาก็ะเห้รั��ยงปก็าเก็อีะญอี : ควิามัย��งย3นและก็ารัปรั�บต�วิภูายใต�น�เวิศวิ�ฒนธรัรัมัไรั&ห้มั4นเวิ�ยน” : Houses of Paka-Kyaw Karen : sustainabity and adaptability on cultural ecology in rotation farming วิ�ทยาน�พื้นธ�ศ�ลปศาสตรัมัห้าบ�ณฑิ�ต(สถาป1ตยก็รัรัมัพื้3�นถ��น)มัห้าวิ�ทยาล�ยศ�ลปาก็รั,2550

47

Page 48: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

อีรัศ�รั� ปาณ�นท�, ป1ญญาสรั�างสรัรัค�จำาก็เรั3อีนพื้3�นถ��น ปาฐก็ถาศ�ลปL พื้�รัะศรั� ครั��งท��๕ ก็รั4งเทพื้ฯ:มัห้าวิ�ทยาล�ยศ�ลปาก็รั, 2543, ห้น�า 69 และ ห้น�า 97

อีรัศ�รั� ปาณ�นท� และ คณะ, เรั3อีนพื้3�นถ��นไทย-ไท สรั4ปโครังก็ารัวิ�จำ�ย ภู�มั�ป1ญญา พื้�ฒนาก็ารัและควิามัส�มัพื้�นธ�รัะห้วิ&างก็�นขีอีงเรั3อีนพื้3�นถ��นไทย-ไท ค4ณล�ก็ษณะขีอีงสถาป1ตยก็รัรัมัส��งแวิดล�อีมัในเรั3อีนพื้3�นถ��น,ส"าน�ก็งานคณะก็รัรัมัก็ารัสน�บสน4นก็ารัวิ�จำ�ย,2551, ห้น�า 46Ronald D Renard ,”On the Possibility of Early Karen Settlement in the Chiang Mai Valley” in Inter-Ethnic Relations in the Making of Mainland Southeast Asia and Southwestern china.Hayashi Yukio and Aroonrut Wichienkeeo eds. Bangkok: Amarin Printing and Publishing.2002 อี�างถ*งใน ขีวิ�ญชี�วิ�น บ�วิแดง, “ศาสนาและอี�ตล�ก็ษณ�ขีอีงก็ล4&มัชีาต�พื้�นธ4� ศ*ก็ษาก็รัณ�ก็ล4&มัชีนก็ะเห้รั��ยงในปรัะเทศไทยและปรัะเทศพื้มั&า”,( 2546) น.8 Yoko Hayami, Between Hills and Plains Power and Practice in Socio-religious Dynamics among Karen,(Kyoto: Kyoto University Press,2004)ส4จำรั�ตล�ก็ษณ� ด�ผู้ด4ง และ สรั�นยา ค"าเมั3อีง, สารัาน4ก็รัมัก็ล4&มัชีาต�พื้�นธ4� ก็ะเห้รั��ยงโป, (นครัปฐมั: สถาบ�นวิ�จำ�ยภูาษาและวิ�ฒนธรัรัมั มัห้าวิ�ทยาล�ยมัห้�ดล,2540) ห้น�า 9ธ�รัวิรัรัณ สมัะพื้�นธ4, “เรั3อีนก็ะเห้รั��ยงโปวิ� ห้มั�&บ�านแมั&จำHาง”, สารัะน�พื้นธ�ปรัะก็าศน�ยบ�ตรัชี��นส�ง บ�ณฑิ�ตวิ�ทยล�ยมัห้าวิ�ทยาล�ยศ�ลปาก็รั, 2520, ห้น�า. 92Marshall,H.I., The Karen People of Burma: A Study in Anthropology and Ethnology. .(1922)(Bangkok: White lotus,1 997) page 315 ส�รั�นญา เลาย&าง และ ปรัะพื้�นธ� นาบ4ญ, ท�อีงถ��นขีอีงเรัา ชีาวิเขีาแห้&งห้มั�&บ�านก็ะเห้รั��ยงมั download available 22nd Jan2010 at

48

Page 49: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

http://203.172.209.60/sansai/homepage/sirinya/index.html อี�ครัพื้งศ� อีน4พื้�นธ�พื้งศ� “บ�าน เรั3อีนชีาวิเขีาก็ะเห้รั��ยงปก็าเก็อีะญอี : ควิามัย��งย3นและก็ารัปรั�บต�วิภูายใต�น�เวิศวิ�ฒนธรัรัมัไรั&ห้มั4นเวิ�ยน”,2550D.Hicks. Tetum Ghosts andKin,(Palo Alto: Mayfield,1976) P.3 cited in Roxana Waterson, The Living House,An Anthropology of Architecture in South-East Asia, (London: Thames and Hudson,(1990)1997), page.197โชีต�มัา จำต4รัวิงศ� . “เรั3อีนไทด"า: ” ก็รัณ�ศ*ก็ษาเพื้ชีรับ4รั� วิ�ทยาน�พื้นธ�ปรั�ยญามัห้า

บ�ณฑิ�ตสาขีาสถาป1ตยก็รัรัมั บ�ณฑิ�ตวิ�ทยาล�ย จำ4ฬาลงก็รัณ�มัห้าวิ�ทยาล�ย, 2540 อี�างถ*งใน อีรัศ�รั� ปาณ�นท�, ป1ญญาสรั�างสรัรัค�จำาก็เรั3อีนพื้3�นถ��น ปาฐก็ถาศ�ลปL พื้�

รัะศรั� ครั��งท��๕ ก็รั4งเทพื้ฯ:มัห้าวิ�ทยาล�ยศ�ลปาก็รั, 2543 น.97

อีรัศ�รั� ปาณ�นท�, เรั�ยบง&ายและเป-นส4ขีก็�บสถาป1ตยก็รัรัมัพื้3�นถ��น (ก็รั4งเทพื้ฯ:

คณะสถาป1ตยก็รัรัมัศาสตรั�มัห้าวิ�ทยาล�ยศ�ลปาก็รั, 2543 น.168-169

จำ�ก็รัพื้�นธ4� ก็�งวิาฬ, ส&งวิ�ญญาณส�&สวิรัรัค�ในพื้�ธ�ศพื้ชีาวิล�วิะ สารัคด� ป6ท��12 ฉบ�บท��144 ก็4มัภูาพื้�นธ4�.(ก็รั4งเทพื้ฯ:ส"าน�ก็พื้�มัพื้�สารัคด�,2540),

น.108-120

จำารั4ศ�ก็ด�Eจำรั�ญศ�ก็ด�E จำารั4ธ�รันาท , “เทคโนโลย�ก็ารัก็&อีสรั�างเรั3อีน พื้3�นถ��นขีอีงชีาวิก็ะเห้รั��ยงสะก็อี ห้มั�&บ�านท4&งแก็เห้น3อี อี"าเภูอีแมั&แจำ&มั จำ�งห้วิ�ดเชี�ยงให้มั& “รัายงานวิวิ�ขีาเทคโนโลย�ก็&อีสรั�าง อีาคารั สถาป1ตยก็รัรัมัไทย สาขีาวิ�ชีาปรัะวิ�ต�ศาสตรั�สถาป1ตยก็รัรัมั มัห้าวิ�ทยาล�ยศ�ลปาก็รั 2542 ห้น�า 76-82

อี�ครัพื้งศ� อีน4พื้�นธ�พื้งศ� “บ�าน เรั3อีนชีาวิเขีาก็ะเห้รั��ยงปก็าเก็อีะญอี : ควิามัย��งย3นและก็ารัปรั�บต�วิภูายใต�น�เวิศวิ�ฒนธรัรัมัไรั&ห้มั4นเวิ�ยน : Houses of Paka-Kyaw Karen : sustainabity and adaptability on cultural ecology in rotation farming“,วิ�ทยาน�พื้นธ�ศ�ลปศาสตรัมัห้าบ�ณฑิ�ต(สถาป1ตยก็รัรัมัพื้3�นถ��น) มัห้าวิ�ทยาล�ยศ�ลปาก็รั, 2550 ห้น�า 123-124Yoko,Hayami, Between Hills and Plains: Power and Practice in Socio-Religious Dynamics among Karen,

49

Page 50: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

( Melbourne: Kyoto University Press and Trans Pacific Press,2004), p.95 ณ�ฐพื้งศ� บ4ญพื้รัมั,เรั�ยก็ขีวิ�ญท"าบ4ญชี�าง:พื้�ธ�ก็รัรัมัก็ะเห้รั��ยง , http://board.palungjit.com/f76/ เรั�ยก็ขีวิ�ญ - ท"าบ4ญชี�าง - พื้�ธ�ก็รัรัมั

ก็ะเห้รั��ยง -83739.htm รัายก็ารั ส�บอีย&าง ท��ขีาดไมั&ได�ในพื้�ธ�เรั�ยก็ขีวิ�ญชี�างขีอีงก็ะเห้รั��ยงท��ก็าญจำนบ4รั�ค3อี ก็ล�วิย, อี�อีย,งาด"า, ขี�าวิต�มัมั�ด, ขี�าวิเห้น�ยวิมั�ล,ขี�าวิเห้น�ยวิน��ง, น"�าขีมั��นส�มัป:อีย, ด�ายแดง, ด�ายขีาวิ,แลส4ดท�าย ไมั�คนขี�าวิ สมัรั�ก็ษ� ชี�ยส�งห้�ก็านานนท�, พื้�ธ�ก็รัรัมัห้ล�งควิามัตายก็ะเห้รั��ยง ใน วิ�ฒนธรัรัมั ควิามัตาย และควิามัห้ลาก็ห้ลายทางชีาต�พื้�นธ� มัอีญ โซึ่&ง ก็ะเห้รั��ยง มั�ง เย�า. โก็มัาตรั จำ*งเสถ�ยรัทรั�พื้ย�(บก็.) 2550 ห้น�า 74-76

ขีวิ�ญชี�วิ�น บ�วิแดง. “ชี4มัชีนตะละก็�&ท��เลตอีงค4: ก็ารัปรั�บมัโนภูาพื้และก็ารัปฏิ�บ�ต�”ใน ขี�ามัขีอีบฟAา 60 ป6ชี�เก็ฮ่ารั4 ทานาเบ, ขีวิ�ญชี�วิ�น บ�วิแดงและอีภู�ญญา เฟN� อีงฟ�สก็4ล บรัรัณาธ�ก็ารั,(ก็รั4งเทพื้ฯ: ศ�นย�มัาน4ษยวิ�ทยาส�รั�นทรั,2550 ),น.147-174

ขีวิ�ญชี�วิ�น บ�วิแดง. “ก็ะเห้รั��ยง-คนเมั3อีง:พื้3�นท��พื้รัมัแดนแมั&น"�าเมัยก็�บควิามัส�มัพื้�นธ�ชีาต�พื้�นธ4�” ภูายใต�แผู้นงานวิ�จำ�ย อี"านาจำ พื้3�นท�� และอี�ตล�ก็าณ�ทางชีาต�พื้�นธ4�ก็ารัเมั3อีงเชี�งวิ�ฒนธรัรัมัขีอีงรั�ฐชีาต�ในส�งคมัไทยภูาคเห้น3อี, คณะส�งคมัศาสตรั� มัห้าวิ�ทยาล�ยเชี�ยงให้มั&, 2551 ห้น�า 141

ปB� นแก็�วิ เห้ล3อีงอีรั&ามัศรั�, ภู�มั�ป1ญญาน�เวิศวิ�ทยาชีนพื้�นเมั3อีง ศ*ก็ษาก็รัณ�ชี4มัชีนก็ะเห้รั��ยงในป:าท4&งให้ญ&นเรัศวิรั,2539 ห้น�า 52-54Yoko,Hayami, Between Hills and Plains: Power and Practice in Socio-Religious Dynamics among Karen,( Melbourne: Kyoto University Press and Trans Pacific Press,2004)Kwanchewan Buadaeng , The Karen Ancestor Spirits: Cut Off and Bound up.(1999) in 7th International Conference on Thai Studies,Amsterdam,4-7 July 1999: p.3

50

Page 51: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

Kwanchewan Buadaeng , The Karen Ancestor Spirits: Cut Off and Bound up.(1999): p.5ยามัห้น*�ง อีนาคารั�ก็(นามัแผู้ง).”พื้�อีเลป:า” ห้ล�บพื้�ก็ผู้&อีนชี��วิน�รั�นดรั� ใน เนชี��นส4ดส�ปดาห้�ป6ท��17 ฉบ�บ 882 24 2552 เมัษายน 2552,น. 65

ส4วิ�ชีานนท� รั�ตนภู�มัล(2552) ก็ารัจำาก็ไปขีอีงพื้�อีเลป:า”น�ก็เขี�ยนตาย คนเก็�ดเป-นรั�อียคน”ต"านานผู้��เฒ&าก็วิ�- น�ก็เขี�ยน ปก็าก็ะญอีคนแรัก็ แห้&งภู�เขีาท4&งไรั&แมั&แฮ่ใต� ใน เนชี��นส4ดส�ปดาห้�ป6ท��17 ฉบ�บ 882 24 เมัษายน 2552, 46-47สมัรั�ก็ษ� ชี�ยส�งห้�ก็านานนท�, พื้�ธ�ก็รัรัมัห้ล�งควิามัตายก็ะเห้รั��ยง ใน วิ�ฒนธรัรัมั ควิามัตาย และควิามัห้ลาก็ห้ลายทางชีาต�พื้�นธ� มัอีญ โซึ่&ง ก็ะเห้รั��ยง มั�ง เย�า. โก็มัาตรั จำ*งเสถ�ยรัทรั�พื้ย�(บก็.) 2550

จำ�ก็รัพื้�นธ4� ก็�งวิาฬ, ส&งวิ�ญญาณส�&สวิรัรัค�ในพื้�ธ�ศพื้ชีาวิล�วิะ สารัคด� ป6ท��12 ฉบ�บท��144 ก็4มัภูาพื้�นธ4�.ส"าน�ก็พื้�มัพื้�สารัคด�.ก็รั4งเทพื้มัห้านครั(2540).ห้น�า 108-120

ท�ศน�ย� ห้�รั�ญวิงษ�, “ก็ารัถ&ายทอีดภู�มั�ป1ญญาด�านน�เวิศวิ�ทยาขีอีงชีาวิก็ะเห้รั��ยงในพื้3�นท��อี4ทยานแห้&งชีาต�ดอียอี�นทนนท� รัายงานค�นควิ�าอี�สรัะตามัห้ล�ก็ส�ตรั”

ศ�ลปศาสตรัมัห้าบ�ณฑิ�ต สาขีาก็ารัจำ�ดก็ารัมัน4ษย�ก็�บส��งแวิดล�อีมั บ�ณฑิ�ตวิ�ทยาล�ยมัห้าวิ�ทยาล�ยเชี�ยงให้มั&, 2546.ห้น�า 49

ปB� นแก็�วิ เห้ล3อีงอีรั&ามัศรั�, ภู�มั�ป1ญญาน�เวิศวิ�ทยาชีนพื้�นเมั3อีง ศ*ก็ษาก็รัณ�ชี4มัชีนก็ะเห้รั��ยงในป:าท4&งให้ญ&นเรัศวิรั,2539. ห้น�า 53

ป6เตอีรั� ฮ่�นต�น. “รัายงานเบ3�อีงต�นเรั3�อีงก็ะเห้รั��ยงโปวิ�ในภูาคเห้น3อีขีอีงปรัะเทศไทย”(เอีก็สารัโรัเน�ยวิ) ห้น�า 22 อี�างถ*งในธ�รัวิรัรัณ สมัะพื้�นธ4, “เรั3อีนก็ะเห้รั��ยงโปวิ� ห้มั�&บ�านแมั&จำHาง”, สารัะน�พื้นธ�ปรัะก็าศน�ยบ�ตรัชี��นส�ง บ�ณฑิ�ตวิ�ทยล�ยมัห้าวิ�ทยาล�ยศ�ลปาก็รั, 2520, ห้น�า. 19

ธเนศ วิงศ�ยานนาวิา, “ภูาพื้ต�วิแทนขีอีงต�ด ใน ” เผู้ยรั&าง-พื้รัางก็าย ทดลอีงมัอีงรั&างก็ายในศาสนา-ปรั�ชีญาก็ารัเมั3อีง ปรัะวิ�ต�ศาสตรั� ศ�ลปะ และ

51

Page 52: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

มัาน4ษยวิ�ทยา , ปรั�ตตา เฉล�มัเผู้&า ก็อีอีน�ตก็�ล บรัรัณาธ�ก็ารั,(ก็รั4งเทพื้ฯ:

โครังก็ารัจำ�ดพื้�มัพื้�คบไฟ, 2541) น.261-286

วิาณ�ชี จำรั4งก็�จำอีน�นต� , จำดห้มัายถ*งเพื้3�อีนมัาลา ค"าจำ�นทรั� (นามัแฝัง), เจำ�าจำ�นท�ผู้มัห้อีมั น�รัาศพื้รัะธาต4อี�นทรั�แขีวิน,

(ก็รั4งเทพื้ฯ:ส"าน�ก็พื้�มัพื้�คณาธรั ,2534)

อี�ครัพื้งศ� อีน4พื้�นธ�พื้งศ� “บ�าน เรั3อีนชีาวิเขีาก็ะเห้รั��ยงปก็าเก็อีะญอี : ควิามัย��งย3นและก็ารัปรั�บต�วิภูายใต�น�เวิศวิ�ฒนธรัรัมัไรั&ห้มั4นเวิ�ยน” : Houses of Paka-Kyaw Karen : sustainabity and adaptability on cultural ecology in rotation farming วิ�ทยาน�พื้นธ�ศ�ลปศาสตรัมัห้าบ�ณฑิ�ต(สถาป1ตยก็รัรัมัพื้3�นถ��น)มัห้าวิ�ทยาล�ยศ�ลปาก็รั,2550,ห้น�า 130

ส�มัภูาษณ� พื้&อีห้ลวิงจำอีน� โอี&โดเชีา ,มัก็รัาคมั พื้.ศ.2553

ส�มัภูาษณ� ศ*“ ”, 2552 เยาวิชีนชีาวิปะโอี ผู้��ห้น*�งท��ท"างานในปรัะเทศไทย

ค"าวิ�จำารัณ� ขีอีบค4ณท��ส&งบทควิามัมัาให้�อี&าน ต�อีงขีอีโทษด�วิยท��ใชี�เวิลานานห้ลายวิ�นก็วิ&าจำะตอีบได� พื้อีด�ต�ดธ4รัะอี3�นรั�ดต�วิอีย�&ห้ลายอีย&าง และก็$ต�อีงก็ารัอี&านอีย&างพื้�น�จำพื้�เครัาะห้�ด�วิย. บทควิามัขีอีงอีาจำารัย�น&าสนใจำท��งในแง&ขี�อีมั�ลและก็ารัต�ควิามั. ผู้มัค�ดวิ&าอีาจำารัย�เก็$บขี�อีมั�ลภูาคสนามัได�ด�ท�เด�ยวิ เพื้3�อีจำะให้�ท"าห้น�าท��สะท�อีนควิามัค�ดเชี�งนามัธรัรัมั เก็��ยวิขี�อีงก็�บ "เรั3อีน" ในฐานะ "พื้3�นท��" ทางวิ�ฒนธรัรัมัอีย&างห้น*�งขีอีงพื้วิก็ก็ะเห้รั��ยง.

ในแง&ขีอีงวิ�ธ�วิ�ทยาผู้มัเห้$นด�วิยท��อีาจำารัย�เล3อีก็พื้�จำารัณาควิามัห้มัายในวิ�ฒนธรัรัมั โดยเรั��มัต�นจำาก็ห้ล�ก็ฐานท��จำ�บต�อีงได� (ในก็รัณ�น��ค3อีก็ายภูาพื้ขีอีงเรั3อีนซึ่*�งมั�เตาไฟเป-นอีงคาพื้ยพื้อีย�&ด�วิย) ซึ่*�งมั�ห้น�าท��ในก็ารัใชี�งานและในเชี�งส�ญล�ก็ษณ� อีย&างเชี3�อีมัโยงก็�บรัะบบค4ณค&าท��ด"ารังอีย�&ในวิ�ฒนธรัรัมั, จำาก็น��นจำ*งค&อียห้าทางต�ควิามัเพื้3�อีเขี�าถ*งควิามัห้มัายขีอีงค4ณค&าชี4ดด�งก็ล&าวิ; ก็ารัศ*ก็ษาตามัแนวิทางน�� แมั�ห้ล�ก็ฐานท��ใชี�จำะจำ"าก็�ด และอีาจำเขี�าถ*งค4ณค&าทางวิ�ฒนธรัรัมัได�แต&เพื้�ยงบางแง&มั4มั, แต&ก็$เป-นเครั3�อีงมั3อีส"าค�ญท��จำะชี&วิยชี��เบาะแส

ให้�เห้$นถ*งควิามัสล�บซึ่�บซึ่�อีนขีอีงวิ�ฒนธรัรัมัในเชี�งควิามัค�ด ซึ่*�งสามัารัถส"าแดงต�วิตนขีอีงมั�นอีอีก็มัาได� ผู้&าน "รั&างทรัง" แบบต&างๆ; "เบาะแส" ด�งก็ล&าวิ ย�งเรั�ยก็รั�อีงก็ารัสอีบทานและขียายพื้รัมัแดนควิามัรั� �ในเรั3�อีงเด�ยวิก็�น ผู้&าน "รั&างทรัง" แบบอี3�นๆ ห้รั3อีแมั�แต&ก็ารัต�ควิามัแบบอี3�นๆ ด�วิย, ท"าให้�เห้$นวิ&าก็ารัศ*ก็ษาเพื้3�อีท"าควิามัเขี�าใจำควิามัค�ดในวิ�ฒนธรัรัมั เป-นเรั3�อีงไมั&มั�ท��ส��นส4ด.

ในเรั3�อีงก็ารัต�ควิามัผู้มัก็$อีอีก็จำะเห้$นด�วิยก็�บอีาจำารัย� ท��วิ&าเตาไฟห้รั3อีครั�วิไฟในเรั3อีนมั�ก็ส�มัพื้�นธ�ก็�บควิามัเป-นเพื้ศห้ญ�ง (ซึ่*�งในขี��นพื้3�นฐานท��ส4ดคงปฏิ�เสธไมั&ได�วิ&า น&าจำะส�มัพื้�นธ�ก็�บห้น�าท��ก็ารัใชี�งานจำรั�งด�วิย โดยท��ก็ารัตรัะเตรั�ยมัอีาห้ารัในครั�วิเรั3อีนมั�ก็เป-นห้น�าท��ขีอีงเพื้ศห้ญ�งอีย�&แล�วิ) ต"าแห้น&งแห้&งท��ขีอีงมั�นในเชี�งฐานาน4ศ�ก็ด�E จำ*งอีาจำเป-นภูาพื้สะท�อีนสถานภูาพื้ในเชี�งอี"านาจำขีอีงเพื้ศห้ญ�งในวิ�ฒนธรัรัมัน��นๆ ได�ด�วิย. ขี�อีมั�ล

52

Page 53: เตาไฟกะเหรี่ยงใช่จะมีแต่เร่ือ่งปากท้อง

ขีอีงอีาจำารัย�ให้�ภูาพื้ท��น&าสนใจำอีย&างห้น*�งวิ&า ควิามัส"าค�ญขีอีงเตาไฟ ณ ต"าแห้น&งก็ลางเรั3อีน ซึ่*�งสามัารัถเป-นต"าแห้น&งปรัะธานท��มั�ควิามัส"าค�ญเชี�งส�ญล�ก็ษณ�ได� ถ�ก็ปรัะก็อีบสรั�างควิามัห้มัายขี*�นมัา โดยในแง&ห้น*�งได�ผู้�ก็พื้�นก็�บค4ณค&าก็ารัใชี�งานเชี�งน�เวิศน� (ท��งครั�วิลาวิโซึ่&ง และครั�วิก็ะเห้รั��ยง ในเขีตห้นาวิเย$นท��มั�เตาไฟอีย�&ก็ลางเรั3อีนต&างก็$ share ค4ณค&าในล�ก็ษณะน��), แต&ในวิ�ฒนธรัรัมัก็ะเห้รั��ยงมั�ควิามัพื้�เศษ ตรังท��มั�นได�เพื้��มัส�ญล�ก็ษณ�อี3�นๆ เขี�าไปอี�ก็ห้ลายส��ง เพื้3�อีด�ดซึ่�บค4ณค&าด�งก็ล&าวิ โดยท��ส�ญล�ก็ษณ�เห้ล&าน��นมั�ก็เก็��ยวิขี�อีงก็�บสถานะและบทบาทขีอีงแมั& ซึ่*�งส�มัพื้�นธ�ก็�บภูาคส&วินอี3�นๆ ขีอีงส�งคมัด�วิย (จำะเห้$นวิ&าส�ญล�ก็ษณ�บรั�เวิณเตาไฟก็ลางบ�านแมั�เน�นท��เพื้ศห้ญ�งในแง&มั4มัขีอีงก็ารัให้�ก็"าเน�ด แต&ก็$มั�ได�เป-นส�ญล�ก็ษณ�ขีอีงเพื้ศห้ญ�งล�วินๆ เชี&นก็�อีนเส�าสามัก็�อีน

ห้มัายถ*งพื้&อีบ�าน แมั&บ�าน และผู้�บรัรัพื้บ4รั4ษเป-นต�น). การื่ให�คัวัามีสำ"าคั ญในเชื่�งคั2ณ์คั�าก บเพื้ศหญ�ง ผั�านวั�ธ�จ ดรื่ะเบ�ยบพื้�1นท้��ภูายในเรื่�อน ตามีรื่ะบบท้��อาจารื่ย(แสำดงมีาน�1 ท้"าให�ต�องต 1งคั"าถามีในเชื่�ง เปรื่�ยบเท้�ยบด�วัย ( ซึ่,�งคังต�องเป9นงานศ,กษาต�างหากออกไป ) ถ,งวั�ธ�จ ดรื่ะเบ�ยบพื้�1นท้��ในเวัท้�แบ บอ��นๆ ในวั ฒนธรื่รื่มีกะเหรื่��ยง ซึ่,�งอาจเก��ยวัข�องก บการื่แสำดงสำถานภูาพื้ในเชื่�งอ"านาจของเพื้ศ ชื่าย เพื้��อจะได�เห;นภูาพื้รื่วัมีของรื่ะบบคั2ณ์คั�าท้��สำ มีพื้ นธ(ก บเพื้ศสำภูาพื้ในสำ งคัมีกะเหรื่��ยงได� คัรื่อบคัล2มีข,1น . ผู้มัย�งมั�ควิามัเห้$นปล�ก็ย&อียอี�ก็บางอีย&าง ซึ่*�งอีาจำารัย�อีาจำไมั&จำ"าเป-นต�อีงเห้$นด�วิยก็$ได� เก็��ยวิก็�บก็ารัใชี�ศ�พื้ท� อีย&างเชี&น "แมั&เตาไฟ" และ "สถ�ป" ซึ่*�งมั�ควิามัห้มัายในเชี�งค4ณค&าผู้�ก็พื้�นก็�บรั�ปศ�พื้ท�อีย&างส"าเรั$จำรั�ปล&วิงห้น�าแล�วิ, ห้าก็ห้ล�ก็เล��ยงได�ก็$น&าจำะด�, เพื้รัาะค"าวิ&า "แมั&เตาไฟ" บ&งบอีก็เพื้ศเป-นค"าตอีบล&วิงห้น�าในต�วิเอีงอีย�&แล�วิ ท��งท��เตาไฟมั�ควิามัห้มัายผู้�ก็พื้�นอีย�&ก็�บก็ารัเป-นเพื้ศแมั&มัาก็น�อียแค&ไห้น ก็$เป-นเรั3�อีงท��งานศ*ก็ษาต�อีงก็ารัพื้�ส�จำน�, ห้รั3อีค"าวิ&า "สถ�ป" ตามัควิามัเขี�าใจำท��วิไปมั�ก็เก็��ยวิขี�อีงก็�บคต�ในพื้4ทธศาสนา แต& "โขีห้�" ขีอีงก็ะเห้รั��ยงไมั&จำ"าเป-นต�อีงเก็��ยวิขี�อีงก็�บพื้4ทธศาสนาเสมัอีไป เป-นต�น. อี�ก็ท��ห้น*�งในห้น�าต�นๆ อีาจำารัย�พื้�ดถ*งวิ�ฒนธรัรัมั "ก็"ามั4" ในลาวิในควิามัห้มัายท��จำะท"าให้�ผู้��อี&านเขี�าใจำวิ&าห้มัายถ*งวิ�ฒนธรัรัมัก็ะเห้รั��ยง, ผู้มัไมั&แน&ใจำวิ&า "ก็"ามั4" ในท��น��ห้มัายถ*ง "ขีมั4" ใชี&ห้รั3อีไมั& ห้าก็ใชี&พื้วิก็น��ก็$ไมั&ใชี&ก็ะเห้รั��ยงแต&เป-นพื้วิก็ท��พื้�ดภูาษามัอีญ-เขีมัรั. วิ�ด "เทพื้น�มั�ต" ท��อีาจำารัย�น"าภูาพื้จำ�ตรัก็รัรัมัมัาแสดง น&าจำะห้มัายถ*ง "วิ�ดให้มั&เทพื้น�มั�ต". นอีก็จำาก็น��นค"าศ�พื้ท�ภูาษาก็ะเห้รั��ยงส&วินให้ญ&ผู้��อี&านย�งไมั&ค4�นเคย ห้าก็สามัารัถรัวิบรัวิมัไวิ�ในท��ใดท��ห้น*�งพื้รั�อีมัค"าแปล ก็$จำะชี&วิยผู้��อี&านได�มัาก็ในแง&ท��ไมั&ต�อีงพื้ล�ก็ห้น�าก็ล�บไปห้าควิามัห้มัายท��อีย�&ก็รัะจำ�ดก็รัะจำายจำาก็ก็�นในท��ต&างๆ ในบทควิามั. ด�วิยควิามัน�บถ3อีเสมัอีชี�ย

ขีอีบค4ณส"าห้รั�บเอีก็สารัท��จำ�ดท"าอีย&างปรัะณ�ตและแน&นด�วิยเน3�อีห้าผู้มัไมั&มั�ขี�อีสงส�ยในเรั3�อีงควิามัสนใจำ

ควิามัมั4&งมั��นท��จำะศ*ก็ษาและท�ก็ษะก็ารัเรั�ยนรั� �มั�ต�ทางวิ�ฒนธรัรัมัขีอีงค4ณศรั�นย�ท��งย�งชี3�นชีมัก็�บวิ�ธ� �ค�ด วิ�ธ�เขี�ยนและวิ�ธ�ก็ารัน"าเสนอีอีย&างสรั�างสรัรัค�ด�วิย

โก็มัาตรั

53