Upload
others
View
1
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
1
Y%S ,xld uy nexl=j 2020 jir i|yd jk ish jd¾Isl jd¾;dj ksl=;a lrhs
1949 wxl 58 ork uqo,a kS;s mkf;a 35jk j.ka;shg wkqj" Y%S ,xld uy nexl=fõ uqo,a
uKav,fha 71jeks jd¾Isl jd¾;dj uy nexl= wêm;s" foaYudkH uydpd¾h ví,sõ' ã' ,Ëauka
uy;d úiska .re w.%dud;H iy uqo,a wud;H" uyskao rdcmlaI ue;s;=ud fj; ms<s.kajk ,§'
^Y%S ,xld uy nexl=fõ wêm;s foaYudkH uydpd¾h ví,sõ' ã' ,Ëauka uy;d úiska 2020 jir i|yd jQ jd¾Isl
jd¾;dj .re w.%dud;H iy uqo,a wud;H" uyskao rdcmlaI ue;s;=ud fj; ms<s.ekaùu' Y%S ,xld uy nexl=fõ
ksfhdacH wêm;s fla' tï' tï' isßj¾Ok uy;d iy wd¾Ól m¾fhaIK wOHlaI wdpd¾h pkaøkd;a wurfialr
uy;d o fuu wjia:djg iyNd.S jQy'&
wd¾Ól m¾fhaIK fomd¾;fïka;=j
2021 wfma%,a ui 30jk Èk
2
Y%S ,xld uy nexl=fõ jd¾Isl jd¾;dfjka ms<sìUq jk mßÈ 2020 jif¾ Y%S ,xld wd¾Ólh ms<sn|
idrdxYhla my; oelafõ'
2020 jif¾ id¾j wd¾Ól m%jK;d iïmsKavkh
rch iy uy nexl=j úiska isÿ lrk ,o iqúfYaIS m%;sm;a;suh ueÈy;aùï ;=<ska" 2020 jif¾
§ Y%S ,xld wd¾Ólh ixlS¾K wNsfhda.hkag ld¾hlaIu f,i uqyqK ÿkafkah' fldúâ-19
jix.;fhka mek ke.=Kq .eg¨ fya;=fjka iudc wd¾Ól n,mEï we;s ùu iy" tys m%;sM,hla
f,i l=gqïN tall yd jHdmdr fj; jQ n,mEu wju lsÍu i|yd fuu m%;sm;a;suh ueÈy;aùï
w;HjYH úh' tfiau" wd¾Ólh ;=< úYajdikSh;ajh ;yjqre lsÍug;a" tu.ska id¾j wd¾Ól yd
uQ,H moaO;s ia:dhS;dj u; we;s flfrk oeä mSvkh j<lajd,Sug;a tjeks ueÈy;aùï wjYH
úh'
jix.;h fya;=fjka f.da,Sh wd¾Ólfhys
we;s jQ miqnEu yd iu.dój" ksoyiska miq Y%S
,xldfõ úYd,;u wd¾Ól wjmd;h jd¾;d
lrñka" 2020 jif¾ § wd¾Ólh uQ¾; jYfhka
ishhg 3'6lska ixfldapkh úh' fldúâ-19
jHdma;sh je<elaùfï wruqK we;sj foaYSh yd
f.da,Sh jYfhka mekjQ ixprK iSud iy
wfkl=;a l%shdud¾. fya;=fjka wd¾Ólfha
iEu wxYhlu uQ¾; wd¾Ól lghq;=j,g ndOd
t,a, úh' bÈlsÍï iy ksIamdok l%shdldrlï
ie,lsh hq;= f,i miqnEulg ,la ùu
fya;=fjka jir ;=< § l¾udka; wxYfha
l%shdldrlïj, ;shqKq my< hEula olakg
,enq‚' jix.;h fya;=fjka m%jdyk" fjk;a
fm!oa.,sl fiajd iy kjd;eka yd wdydrmdk
iemhSfï fiajdj, isÿ jQ my< hEu;a iuÕ
fiajd wxYfhys l%shdldrlïj, o ie,lsh hq;=
ixfldapkhla jd¾;d úh' ldf,daÑ; m%;sm;a;s
;=<ska ,o iydh iy ys;lr ld,.=‚l
;;a;ajhkays Okd;aul n,mEu blaujd
jix.;fhys n,mEu biau;= ùu fya;=fjka
lDIsld¾ñl wxYh o jir ;=< § ixfldapkh
úh' wdfhdacl wfmalaId ukao.dó ùu ms<sìUq
lrñka" 2020 jif¾ § wdfhdack úhoï ixfldapkh jQ w;r" mßfNdack úhofuys iq`M j¾Okhla
olakg ,enq‚' cd;sl b;=reïj, my< hEu blaujd wdfhdack úhou wvq ùfuys m%;sM,hla
3
f,i 2020 jif¾ § b;=reï-wdfhdack mr;rh
wvq úh' fï w;r" jix.;h fya;=fjka we;s
jQ wúksYaÑ;;d uOHfha" Y%u n,ld iyNd.s;aj
wkqmd;h my; jegqKq w;r" 2009 jißka miqj
m%:u jrg fiajd úhqla;s wkqmd;slh ishhg 5
blauùh' mj;akd fj<|fmd< ñ, wkqj o<
foaYSh ksIamdÈ;h ^o'foa'ks'& my< hEfï iy
t'c' fvd,rhg idfmalaIj YS% ,xld remsh,
wjm%udKh ùfï taldnoaO n,mEu ms<sìUq
lrñka" tal mqoa., o< foaYSh ksIamdÈ;h fmr
jif¾ jd¾;d jQ t'c' fvd,¾ 3"852 isg 2020
jif¾ § t'c' fvd,¾ 3"682la olajd my< .sfhah' iuia; wd¾Ólfha m%udKh" 2019 jif¾ t'c'
fvd,¾ ì,shk 84'0l isg 2020 jif¾ § t'c' fvd,¾ ì,shk 80'7la olajd my< hEug o jix.;h
fya;= úh' iuia;hla f,i wd¾Ólh ixfldapkh jqj o" rdcH uQ,H yd uqo,a m%;sm;a;s hk fo
wxYhu ;=<ska l%shdjg kexjQ j¾OkdNsuqL m%;sm;a;s l%shdud¾.j,g m%;spdr olajñka" 2020 jif¾
fojk Nd.fha § wd¾Ólh Yla;su;a f,i h:d ;;a;ajhg m;aùfï i,l=Kq fmkakqï lf<ah'
rch iy uy nexl=j úiska .kq ,enQ
ld,Sk m%;sm;a;s l%shdud¾.j, iydh we;sj"
úfoaYSh wxYh 2020 jir ;=< § uqyqK §ug
isÿ jQ m%n, ndOlhkag tfrysj l%shd;aul úh'
Y%S ,dxlSh wmkhklrejkaf.a wjodkïj,g
uqyqK §fï yelshdj ms<sìUq lrñka" ixprK
iSud mekùu iy iudc wd¾Ól lghq;= iSud
lsÍfï l%shdud¾. fya;=fjka wvq jQ fj<|
NdKav wmkhk läkñka h:d ;;a;ajhg
m;aúh' ta wkqj" flá ld,mßÉfþohla ;=< §
wmkhk bmehSï jix.;hg fmr mej;s
uÜgug kej; <Õd úh' w;HjYH fkdjk NdKav wdkhk iSud lsÍug .kq ,enQ l%shdud¾.
iy f,dal fj<|fmdf<ys Lksc f;,a ñ, .Kka ie,lsh hq;= f,i wvq uÜgul mej;Su" 2020
jif¾ wdkhk úhou my< hEu i|yd m%Odk jYfhka fya;= jQ w;r" tys m%;sM,hla f,i fj<|
ysÕh ie,lsh hq;= f,i wvq úh' f.da,Sh jYfhka ixprK iSud mekùu fya;=fjka ixpdrl
lafIa;%h oeä n,mEulg ,laúh' jix.;h uOHfha jev lsÍu iïnkaOfhka ks¾udKh jQ kjH
jd;djrKfha iydh ,nñka" f;dr;=re ;dlaIK yd jHdmdr l%shdj,s ndysr uQ,dY% fj; mejÍu
^IT/BPO& hk wxYhg wod< fiajd fj<|du u; úfoaY úksuh bmehSï ie,lsh hq;= j¾Okhla
jd¾;d lf<ah' jix.;h wdrïN ùu;a iuÕ úfoaY fiajd kshqla;slhskaf.a fm%aIKj, my<
hEula olakg ,enqK o" 2020 jir ;=< § fm%aIK ,eîï ie,lsh hq;= f,i h:d ;;a;ajhg m;a
4
úh' fuu j¾Okhka iy m%;sm;a;s .e<mSï
iuÕ" úfoaYSh cx.u .sKqfï ysÕh
o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i 2019 jif¾
jd¾;d jQ ishhg 2'2 isg 2020 jif¾ § ishhg
1'3la olajd wvq úh' fï w;r" f.da,Sh
wúksYaÑ;;d by< hEu iy úfoaYSh Rcq
wdfhdack yd úúO wdfhdack iïnkaOfhka
wdfhdaclhska wkq.ukh l< wdrlaIdldÍ
m%fõYh fya;=fjka uQ,H .sKqu fj; jQ ,eîï
wvq úh' 2020 ud¾;=-wfm%a,a ld,h ;=< yd 2020
jir wjidk ld,fha § mSvkhla mej;sh o"
iqÿiq l%shdud¾. Tiafia úksuh wkqmd;slfhys ie,lsh hq;= úp,;d j<lajd .ekqKq w;r" 2020
jir ;=< § t'c' fvd,rhg idfmalaIj YS% ,xld remshf,ys wjm%udKh ùu ishhg 2'6lg iSud
úh' iuia;hla f,i" 2020 jir ;=< § uy nexl=j úiska foaYSh úfoaY úksuh fj<|fmdf<ka
Y=oaO moku u; úfoaY úksuh wjfYdaIKh l< w;r" 2020 jir wjidkfha § t'c' fvd,¾
ì,shk 5'7la jQ o< ks, ixÑ; m%udKh udi 4'2l wdkhk i|yd m%udKj;a úh'
2020 jir wdrïN jk úg rdcH uQ,H
m%;sm;a;sh u.ska ukao.dój mej;s wd¾Ólhg
iydh iemhSu flfrys úfYaI wjOdkhla
fhduq lr ;sì‚' flfia fj;;a" jix.;fha
n,mEu fya;=fjka 2020 jir ;=< § rdcH uQ,H
lghq;= ie,lsh hq;= wNsfhda.hkag uqyqK §fï
m%;sM,hla f,i wdodhï /ia lsÍu wfmalaIs;
uÜgug jvd my< uÜgul mej;s w;r"
mqkrdj¾;k úhoï by< .sfhah' jix.;h
fya;=fjka wd¾Ól l%shdldrlï u; we;s jQ
n,mEu fukau" iSñ; rdcH uQ,H wjldYh
fya;=fjka m%d.aOk úhou wvq úh' rdcH uQ,H lghq;= u; jQ oeä mSvkh ms<sìUq lrñka" 2020
jif¾ § j¾;k .sKqfï yd m%d:ñl fYaIhkays ysÕhhka by< hEu;a" iuia; whjeh ysÕh
o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i ishhg 11'1la f,i jd¾;d ùu;a iuÕ iuia; rdcH uQ,H
ld¾hidOkh wfmalaId l< uÜgug jvd ÿ¾j, úh' iaffjÍ;aj Kh fY%a‚.; lsÍfï wdh;k
úiska Y%S ,xldfõ Kh fY%a‚h my; fy<Su iy wys;lr f.da,Sh uQ,H fj<|fmd< ;;a;ajhka
uOHfha úfoaYSh uQ,Hkh i|yd jQ iSñ; m%fõYh fya;=fjka rdcH uQ,H wxYh u; jQ mSvkh
oeä úh' úfoaYSh uQ,dY%j,ska wruqo,a ,nd.ekSu i|yd jk iSñ; m%fõYh iy ueÈ ld,Skj
úfoaYSh uQ,dY% u.ska flfrk uQ,Hkh wju lsÍu i|yd jQ rcfha m%ldYs; uQ,Hk Wmdhud¾.h
ms<sìUq lrñka" 2020 jir ;=< § whjeh ysÕh foaYSh uQ,dY% ;=<ska uQ,Hkh flß‚' whjeh
5
ysÕh by< hEu iy tys m%;sM,hla f,i
uQ,Hk wjYH;d by< hEu fukau" o'foa'ks'h
ixfldapkh ùu ;=<ska uOHu rcfha Kh
iuia;h o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i 2019
jir wjidkfha mej;s ishhg 86'8 isg 2020
jir wjidkh jk úg ishhg 101'0la olajd
by< .sfhah' flfia fj;;a" uOHu rcfha
iuia; fkdmsh jQ Kh m%udKfha m%;sY;hla
f,i fkdmsh jQ úfoaYSh Kh iuia;h 2019
jir wjidkfha jd¾;d jQ ishhg 47'6 isg
2020 jir wjidkfha § ishhg 40'0la olajd
ie,lsh hq;= f,i wvq úh' wys;lr
fj<|fmd< iufmalaIKhka uOHfha jqj o" rch" ish Kh fiajdlrKh iïnkaOfhka fuf;la
mj;ajd .kakd ,o fkdì÷Kq jd¾;dj wLKavj mj;ajd .ekSug lghq;= lf<ah' iSñ; rdcH
uQ,H wjldYhla ;=< jqj o" uy nexl=fjys iy nexl= wxYfhys uQ,H iyfhda.h we;sj"
jix.;fhka n,mEug ,la jQ jHdmdr yd mqoa.,hska yg iyk ie,iSu i|yd rch wLKavj
lghq;= lf<ah'
fï w;r" wvq WoaOuk mSvk fukau
ukdj md,kh jQ WoaOuk wfmalaId u.ska
2020 jir ;=< § ish uqo,a m%;sm;a;s ia:djrh
ie,lsh hq;= f,i ,sys,a lsÍu i|yd wjYH
wjldYh uy nexl=j fj; ,eì‚' jHdmdr yd
mqoa.,hkaf.a wruqo,a msßjeh wvq lsÍu" uqo,a
fj<|fmd< ;=< m%udKj;a øjYS,;djla
mej;Su ;yjqre lsÍu iy jix.;h u.ska
ks¾udKh lrk ,o wNsfhda.d;aul
;;a;ajhka hgf;a uQ,H moaO;sfha iqug
l%shdldß;ajhla ;yjqre lsÍu fuu
l%shdud¾.j, wruqKq úh' m%Odk m%;sm;a;s
fmd,S wkqmd;sl b;sydifha jQ wju uÜgï
olajd mokï wxl 250lska wvq lsÍu iy
n,m;%,dNS jd‚c nexl= fj;e;s remsh,a
;ekam;= j.lSï i|yd wod< jHjia:dms;
ixÑ; wkqmd;h mokï wxl 300lska my;
oeóu fukau" nexl= wkqmd;slh mokï wxl
650lska wvq lsßu ;=<ska uy nexl=j úiska 2020
6
jir ;=< § w;sYhskau ,sys,a uqo,a m%;sm;a;shla
l%shdjg kxjk ,§' óg wu;rj" jix.;fhka
mSvdjg m;a jQ jHdmdr i|yd ldrl m%d.aOkh
iemhSu b,lal lr.ksñka uy nexl=j úiska
iykodhS Kh fhdackd l%u y÷kajd fokq
,eîh' ;jo" f;dard .;a uQ,H WmlrKj,g
wod< Kh wkqmd;sl my< hEu fõ.j;a lsÍu
i|yd uy nexl=j úiska Rcq l%shdud¾. fukau
YsIag m%fhda. o fhdod .kakd ,§' ta wkqj"
2020 jif¾ fojk Nd.fha isg fm!oa.,sl
wxYhg imhk ,o Kh h:d ;;a;ajhg m;aùu
wdrïN úh' fï w;r" uy nexl=j iy nexl=
wxYh úiska jix.;h uOHfha wjysr;djlska
f;drj rdcH uQ,H lghq;= mj;ajd f.k hEu
i|yd wjYH uQ,Hk myiqlï imhk ,§' tys
m%;sM,hla f,i" wfkl=;a wxY i|yd jQ Kh
m%idrKhg wu;rj" nexl= wxYh úiska rchg
,nd ÿka Y=oaO Kh 2020 jir ;=< § ie,lsh
hq;= f,i by< .sh w;r" tu.ska mq`M,a uqo,a
iemhqfuys ie,lsh hq;= m%idrKhla we;s úh'
fï w;r" jix.;h fya;=fjka wd¾Ólhg
wjYH jk iqúfYaIS iydh iemhSu i|yd uQ,H
wxYh iún, .kajk w;ru" uQ,H wdh;kj, wNsm%dhhka iqrlaIs; lsÍu fukau" tu wdh;kj,
;ekam;alrejka wdrlaId lr.ekSu b,lallr .ksñka úúO l%shdud¾. y÷kajd§u yryd uy
nexl=j úiska uQ,H moaO;sfhys ia:dhS;dj mj;ajd .ekSu ;yjqre lrk ,§'
7
ueÈ ld,Sk id¾j wd¾Ól oelau
Y%S ,xld wd¾Ólh 2021 jif¾ § fõ.j;a f,i h:d ;;a;ajhg m;ajkq we;ehs o" wd¾Ól
j¾Okh uQ,sl lr.;a m%;sm;a;suh iyfhda.h ;=<ska ueÈ ld,Skj by< j¾Ok fõ.hla mj;ajd
f.k hkq we;ehs o wfmalaId flf¾' jix.;h ;=<ska mek ke.=Kq flá ld,Sk wNsfhda. i|yd
úi÷ï fiùu läkï iy m%uqL ld¾hhla jYfhka mj;sk w;r" bÈßfha § rfÜ È.=ld,Sk
wd¾Ól j¾Ok wfmalaIdjkag ndOd muqKqjñka §¾> ld,hla mqrd mj;sk jHqyd;aul .eg¨
úi|d,Su i|yd lghq;= lsÍu w;HjYH fõ.1 fmr jif¾ jd¾;d jQ wvq j¾Okh fya;=fjka jk
mokï n,mEu fukau" wd¾Ól j¾Okh by< kexùu i|yd jQ rcfha m%;sm;a;s kHdh m;%h iy
Y%S ,xld uy nexl=fõ ,sys,a uqo,a m%;sm;a;s ia:djrh" 2021 jif¾ § wd¾Ól j¾Ok fõ.h
Yla;su;a ùu i|yd fya;= jkq we;ehs wfmalaId flfrhs' fldúâ-19 jix.;h yd iïnkaOj
foaYSh yd cd;Hka;r jYfhka l%shd;aul jk m%;sYla;slrK tkak;a ,nd §fï jevigyka iy
fndfyda wd¾Ól lghq;= idudkH ;;a;ajhg m;a ùu 2021 jif¾ § by< wd¾Ól j¾Ok fõ.hla
1 tjeks jHqyd;aul wjysr;d ms<sn| jd¾Isl jd¾;dfõ 1jk mßÉfþofha 1'5jk fldgi u.ska iúia;rd;aulj idlÉPd flf¾'
8
<Õd lr .ekSug WmldÍ jkq we;' wfmalaId lrk f,i f.da,Sh wd¾Ólh kej; h:d ;;a;ajhg
m;a ùu Tiafia úfoaYSh b,a¨u" úfoaY fiajd kshqla;slhkaf.a fma%IK" úúO wdfhdack iy
úfoaYSh iDcq wdfhdack i|yd Okd;aul n,mEula we;s flfrkq we;' ksIamdok wd¾Ólh
Yla;su;a lsÍu i|yd rch úiska .kq ,nk m%h;akhka foaYSh lDIs ksIamdok" lDIs yd iajNdúl
iïm;a mokï lr.;a l¾udka; iy wfkl=;a ke.S tk l¾udka; yd fiajd i|yd WmldÍ jkq
we;s w;r" wd¾Ólfha iuia; M,odhS;dj o jeä ÈhqKq lrkq we;' m%md;kh yd fjk;a wksis
l%shdldrlïj,ska wdrlaId lsÍu i|yd wjYH l%shdud¾. iuÕ" m%Odk lDIs ksIamdokj,ska
iajhxfmdaIs; nj we;s lsÍu i|yd .kq ,nk mshjr u.ska uyd mßudK f.dú;eka j.d lghq;=
yd ksIamdokd.dr myiqlï i|yd È.= ld,Sk wdfhdack isÿ lsÍu i|yd foaYSh ksIamdolhska
Èßu;a flfrkq we;' úfYaIfhkau fjka jQ ld¾ñl l,dm msysgqùu u.ska wmkhkdNsuqL
ksIamdok wxY fj; ,efnk iyfhda.h by< kexfjkq we;ehs wfmalaId flfrk w;r"
úfYaIfhka u" fld<U jrdh k.rh úfoaYSh yd foaYSh wdfhdack i|yd újD; lsÍu ;=<ska rfÜ
fiajd wxYh jeä ÈhqKq jkq we;ehs wfmalaIs;h' ;jo" rdcH yd fm!oa.,sl md¾Yajlrejkaf.a
iyNd.s;ajfhka msysgqjd we;s ld¾h idOl n,ldhka u.ska" y÷kdf.k we;s wxYj, wmkhk
wdodhu by< kexùu i|yd iydh ie,fikq we;' nÿ iyk iy iykdOdr iajrEmfhka imhk
,o rdcH uQ,H idkqn, kqÿre wkd.;fha § m%;sM, w;alr fokq we;ehs o" tu.ska wdh;kj,
,dNodhs;dj jeä ÈhqKq jkq we;ehs o" wdfhdack Odß;dj by< hkq we;ehs o wfmalaId flfrhs'
ie,lsh hq;= f,i fmd,S wkqmd;sl wvq lsÍu iy tys m%;sM,hla jYfhka Kh ,nd .ekSfï
msßjeh wvq ùu u.ska bÈß ld, iSudj ;=< § fm!oa.,sl wxYfha il%sh iyNd.S;ajh we;sj by<
wd¾Ól j¾Okhla we;s lr .ekSu i|yd jk udj; ieliSug WmldÍ jkq we;' wd¾Ólfha
ksIamdok yelshd m%idrKh lsÍu iy jHdmdr isÿ lrf.k hEfï§ uqyqK §ug isÿjk wmyiq;d
we;=¿ wd¾Ólfha jHqyd;aul iSud iy wjysr;d úi£ug .kakd läkï l%shdud¾.j, iydhfhka
fukau" m%;sm;a;s ia:djr;ajh yd id¾j wd¾Ól ia:dhS;dj mj;ajd .ekSu iy NdKav yd fiajd
wmkhk iy uQ,H m%jdy .,d taï h<s kÕd isgq ùu ;=<ska úfoaYSh wxYfha wfmalaIs; ÈhqKqj
Tiafia wd¾Ólfha j¾Ok m%jK;dj ueÈ ld,h mqrdjg wLKavj mj;skq we;ehs wfmalaId
flfrhs'
id¾j wd¾Ól ia:dhS;dj mj;ajd .ekSu i|yd kqÿre wkd.;fha úfoaYSh wxYh u; we;sjk
mSvk iqmßlaIdldÍj l<ukdlrKh lsÍu b;d jeo.;a jk w;ru" Kh nr we;s fkdlrk
úfoaY úksuh ,eîï wdl¾IKh lr .ekSfï m%;sm;a;s l%shd;aul lsÍu ;=<ska ueÈ ld,Skj fuu
wxYfhys wNsfhda. i|yd uqyqK §ug we;s yelshdj j¾Okh jkq we;ehs wfmalaId flf¾' f.da,Sh
b,a¨u wfmalaIs; mßÈ h:d ;;a;ajhg m;a ùu iy fj<| wxY jeä ÈhqKq lsÍu i|yd jk
m%;sm;a;suh mshjr iuÕ bÈß ld,h ;=< § wmkhk wdodhu by< hkq we;' Lksc f;,a ñ,
.Kka by< hEu iy foaYSh wd¾Ól l%shdldrlï h:d ;;a;ajhg m;a ùu fya;=fjka jir ;=< §
wdkhk úhou hï m%udKhlg jeä ùfï yelshdjla mej;sh o" úfoaYSh wxYh u; flá ld,Skj
we;s jk mSvk l<ukdlrKh lsÍu i|yd 2021 jif¾ § wdkhk úhou oeä wjodkhlska hq;=j
l<ukdlrKh flfrkq we;ehs wfmalaIs;h' foaYSh b,a¨u iy wmkhk jeä ÈhqKqùu;a iuÕ
9
wdkhk úhou ueÈ ld,Skj jeä jkq we;ehs wfmalaId l< o" mdßfNda.sl iy w;rueÈ NdKavj,
foaYSh iemhqfï wfmalaIs; jeä ÈhqKq ùu;a iuÕ tjeks wdkhk i|yd we;s b,a¨u wvq jkq
we;' wmkhk wdodhfuys wfmalaIs; jeäùu fya;=fjka ueos ld,Skj fj<| ysÕh wvq jkq
we;ehs mqfrdal:kh flf¾' rfÜ foaY iSud úfoaYSh ixpdrlhska i|yd kej; újD; lsÍu;a
wfmalaIs; mßÈ f.da,Sh ixprK iSud ,sys,a lsÍu;a iuÕ ixpdrl l¾udka;h kej; h:d
;;a;ajhg m;a jkq we;ehs wfmalaId flfrk w;r" tu.ska fiajd .sKqfï w;sßla;h j¾Okh
jkq we;ehs n,dfmdfrd;a;= fõ' ;jo" m%jdyk fiajd l%shdldrlï h<s j¾Okh ùu iy f;dr;=re
;dlaIKh iy jHdmdr l%shdj,s ndysr uQ,dY% fj; mejÍu IT/BPO& hk fiajd wxYj, wfmalaIs;
by< j¾Okh ueÈ ld,Skj fiajd fj<|dug iydh jkq we;' f.da,Sh l%shdldrlï wfmalaIs;
mßÈ h:d ;;a;ajhg m;aùu iy /lshd i|yd úfoaY.;jkakkaf.a wNsjDoaêh fjkqfjka
l%shd;aul flfrk Èß.ekaùfï rduqj o iuÕ ksmqK;d iys; Y%ñlhska úfoaY /lshd i|yd
Èß.ekaùug rch úiska l%shd;aul lrkq ,nk l%shdud¾. fya;=fjka úfoaY fiajd
kshqla;slhkaf.a fma%IKj, j¾Ok m%jK;dj wLKavj mj;skq we;ehs wfmalaId flf¾' fj<|
NdKav yd fiajd wmkhk iy úfoaYSh fiajd kshqla;slhkaf.a fma%IKj, wfmalaIs; j¾Okhka
iuÕ" úfoaYSh cx.u .sKqu 2021 jif¾ § iq¿ ysÕhla jd¾;d lrñka jeä ÈhqKq jkq we;ehs
wfmalaId flfrk w;r" tu wfmalaIdjka jif¾ fojk Nd.fha § w;HjYH fkdjk wdkhk
i|yd jk úhoï ;j ÿrg;a iómj l<ukdlrKh lsÍu iy ixpdrl wxYh fj; jQ m%jdyhka
h:d ;;a;ajhg m;a ùu hk fldkafoais u; oeä f,i r|d mj;shs' Yla;su;a wdh;ksl iydh
iuÕ fj<| NdKav yd fiajd wmkhk m%j¾Okh i|yd rch úiska f.k we;s mshjr yuqfõ"
úfoaYSh cx.u .sKqu ueÈ ld,fha § w;sßla;hka jd¾;d lsÍu olajd j¾Okh jkq we;ehs
wfmalaId flf¾' ie,iqï lr we;s mßÈ n,Yla;s W;amdokh i|yd mqk¾ckkSh n,Yla;s
m%Njhka u; r|d mej;Su by< kexùu iy fmdÿ m%jdyk moaO;s jeä ÈhqKq lsÍu o wkd.;fha
§ iuia; n,Yla;s wdkhk úhou l<ukdlrKh lsÍug odhl jkq we;' bÈß ld,mßÉfþoh
;=< jix.;fha n,mEu ;=rka ùu;a iuÕu wdfhdaclhskaf.a úYajdih j¾Okh ùu" úfoaYSh
iDcq wdfhdack ,eîï" fld<U fldgia yqjudrej ;=< úúO wdfhdack iy rcfha iq/l=ïm;a
fj<|fmd< ;=< wdfhdack we;=¿ uQ,H m%jdy wdl¾IKh lr .ekSu i|yd iydh jkq we;'
wfkl=;a wdfhdack m%jdyhkag wu;rj" fld<U jrdh k.rh iy ld¾ñl l,dmSh jHdmD;s
i|yd úfoaY wdfhdack m%Odk jYfhka .,d tkq we;ehs wfmalaId flf¾' cx.u .sKqfï
fYaIfhys j¾Okh iy Kh nr we;s fkdlrk uQ,H m%jdy jeä ùu u.ska ueÈ ld,Skj o< ks,
ixÑ; Yla;su;a jkq we;ehs o" foaYSh úfoaY úksuh fjf<|fmd< u; jk mSvkh ,sys,a jkq
we;ehs o wfmalaId flf¾' úfoaYSh Kh l<fUys isÿ fjñka mj;sk fjkiaùï iy Kh fkdjk
úfoaY úksuh ,eîï jeä lsÍu i|yd ork m%h;akhka u.ska bÈß ld, iSudj ;=< Y%S ,xldfõ
úfoaYSh Kfhys ;sridr nj iy;sl flfrkq we;ehs wfmalaId flfrk w;r" rcfha úfoaYSh
Kh fiajdlrK f.ùï i|yd jk flá ld,Sk wjYH;dj oaúmd¾Yaúl yd nyqmd¾Yaúl uQ,H
m%Njhkaf.a iydh we;sj imqrd .efkkq we;ehs wfmalaId flf¾'
10
rcfha m%;sm;a;s kHdhm;%hg wkql+,j" wd¾Ól l%shdldrlïj, wfmalaIs; j¾Okfhys
n,mEu ;=<ska rdcH uQ,H wxYh ueÈ ld,Skj j¾Okh jkq we;ehs wfmalaId flf¾' 2019 jir
wjidkfha isg l%shd;aul lrk ,o jHdmdr lghq;= i|yd ys;ldó nÿ l%uh ueÈ ld,h mqrdjg
o wLKavj mj;ajdf.k hEug wfmalaIs; w;r" jHdmdr iy wfkl=;a wd¾Ól l%shdldrlï
wLKavj mq¿,a jk neúka" tu.ska rcfha wdodhu l%ufhka by< kexùug myiqlï iemfhkq
we;' nÿ f.ùu i|yd hg;a jk msßi by< kxjd .ekSu i|yd nÿ wdodhï mßmd,k
m%;sixialrK l%shdjg kexùu o rcfha wdodhu wfmalaIs; f,i j¾Okh lr .ekSu i|yd
myiqlï i,ikq we;' bÈß ld, iSudj ;=< §" mqkrdj¾;k úhou ;d¾lSlrKh lsÍu iy
m%d.aOk úhoïj, ld¾hlaIu;dj by< keùu wdOdrfhka" o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i rdcH
úhofï uOHia: j¾Okhla wfmalaId flf¾' M,odhS;dj by< kexùu iy l<ukdlrK
ld¾hlaIu;dj by< kexùu ;=<ska ÿ¾j, ld¾hidOkhla ms<sìUq lrk rch i;= jd‚c
jHjidhhka úiska rdcH uQ,H u; we;s lrkq ,nk mSvkh wvq flfrkq we;' fldúâ-19
jix.;fha n,mEïj,ska h:d ;;a;ajhg m;a ùu i|yd wd¾Ól lghq;=j,g rdcH uQ,H idkqn,
,nd §fï wjYH;dj fya;=fjka whjeh ysÕh flá ld,fha § idfmalaIj by< uÜgul mej;sh
yels jqj o" wfmalaIs; wkaoug rcfha wdodhï iy úhoï md¾Yajhka jeäÈhqKq lsÍu;a iuÕ
whjeh ysÕh ueÈ ld,Skj o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i ishhg 4'0la olajd my; jefgkq
we;ehs wfmalaId flf¾' fï w;r" úfoaY j.lSïj,g ksrdjrKh ùu wvq lsÍu iïnkaOfhka
rcfha oelaug wkql+,j whjeh ysÕh uQ,Hkh lsÍu i|yd úfoaYSh uQ,dY% u; r|d mej;Su wju
flfrkq we;' rdcH yd fm!oa.,sl yjq,aldß;ajhka Èß.kajk w;ru" úfoaYSh wruqo,aj,ska
uQ,Hkh flfrk rdcH wdfhdack jHdmD;s l%uj;a lsÍu i|yd oekgu;a mshjr f.k we;s w;r"
fujeks mshjr rcfha Kh nr wvq lsÍug WmldÍ jkq we;' tys m%;sM,hla jYfhka" 2025 jir
jk úg uOHu rcfha fkdmshjQ Kh m%udKh" oekg mj;akd by< uÜgfï isg o'foa'ks'fhys
m%;sY;hla f,i ishhg 80la olajd l%ufhka wvq jkq we;ehs wfmalaId flf¾' whjeh ysÕh
uQ,Hkh lsÍfï Wmdh ud¾.h fjkia ùug wkql+,j" rcfha úfoaYSh Kh fiajdlrKh o ueÈ
ld,Skj my; jefgkq we;ehs wfmalaId flf¾' ;sridr id¾j wd¾Ól ia:dhS;dj iy;sl lsÍu
i|yd iy wfmalaId flfrk mßÈ by< j¾Ok udj;la fj; .uka lsÍfï § we;s jk wjysr;d
je<elaùu i|yd ueÈ ld,Skj rdcH uQ,H wxYfha ld¾h idOkh jeä ÈhqKq lsÍu ms‚i lemùu
wfmalaId flf¾'
iuia; b,a¨u h:d ;;a;ajhg m;ajk úg w;sßla; m%;sm;a;s W;af;ackhka ld,dkqrEmsj
wvq lr.ekSu i|yd iqÿiq m%;sm;a;s l%shd;aul lsÍu;a iuÕ" WoaOukh ueÈ ld,Skj b,lal.;
mrdih ;=< mj;ajd .efkkq we;ehs wfmalaId flf¾' wd¾Ól l%shdldrlïj, ukao.dó nj
ms<sìUq lrñka" 2021 jif¾ jeä ld,iSudjla ;=< WoaOukh my< ;ks w.hkays mj;skq we;ehs
mqfrdal:kh lr we;' jix.;fhka n,mEug ,la jQ wd¾Ólh h:d ;;a;ajhg m;a lsÍu wruqKq
lr.;a ,sys,a uqo,a yd rdcH uQ,H m%;sm;a;s l%shdud¾.j, n,mEu fya;=fjka iuia; b,a u
l%ufhka by< hEula yd b,a¨u u.ska WoaOukh u; we;s lrkq ,nk mSvkfhys by< hEula
isÿ jkq we;ehs wfmalaId flf¾' kej; by< hk f.da,Sh n,Yla;s iy wdydr ñ, .Kka" f,dj
11
mqrd iDcqj yd jl%j WoaOukldÍ mSvk we;s lsÍug fya;= úh yelsh' fï w;r" ksIamdok by<
kexùu ;=<ska wd¾Ólh h:d ;;a;ajhg m;a lsÍug iy Ôjk úhou md,kh lsÍu b,lal lr
.ksñka rch úiska .kq ,nk m%;sm;a;s l%shdud¾. iy ta i|yd jk wLKav lemùu ;=<ska
,efnk m%;s,dN fya;=fjka ueÈ ld,Skj WoaOukh u; iemhqï wxYh fj;ska t;rï mSvkhla
t,a, fkdjkq we;ehs n,dfmdfrd;a;= fõ' flfia fj;;a" ld,.=‚l úm¾hdi wdY%s;j isÿ úh
yels wjysr;d u.ska wdydr ñ, .Kkaj, ;djld,sl úp,k we;s ùug bv we;s w;r" tjeks
.eg¨ iemhqï odu l<ukdlrKh Yla;su;a lsÍu u.ska úi¢h hq;=h' rch úiska wkq.; ùug
wfmalaIs; rdcH uQ,H tald.%;d m%;sm;a;Ska fukau" wd¾Ól l%shdldrlï h:d ;;a;ajhg m;a
ùu;a iuÕ bÈß oelaulska hq;=j .kq ,nk iqÿiq uqo,a m%;sm;a;s l%shdud¾. kuHYS,S WoaOuk
b,lallrK rduqj ;=< WoaOukh iy WoaOuk wfmalaId ueÈ ld,Skj ishhg 4-6 w;r mrdihl
ia:djrj mj;ajd .ekSug WmldÍ jkq we;'
wfmalaIs; mßÈ wvq WoaOuk jd;djrKhla mj;ajd.ekSu" wvq fmd,S wkqmd;sl jHqyh
mj;ajdf.k hEu i|yd WmldÍ jkq we;s w;r" b;sß lrkakka yg m%udKj;a uQ¾; m%;s,dN
,nd fok w;ru" wvq msßjehlska fm!oa.,sl wxYh fj; Kh m%jdyhg myiqlï i,iñka
wfmalaIs; mßÈ wd¾Ól j¾Okh by< kxjd .ekSug iydh ie,fikq we;' b;sydifha fuf;la
mej;s wju uÜgïj, mj;sk fj<|fmd< Kh fmd,S wkqmd;sl" rdcH uQ,H yd uqo,a
W;af;aclhkaf.a iydhfhka wd¾Ól l%shdldrlï h:d ;;a;ajhg m;a ùu iy laIqø" l=vd yd
uOH mßudK jHdmdr wxYhg iydh ùu i|yd .;a l%shdud¾.j, Wmldrfhka fm!oa.,sl
wxYhg ,nd fok Kh j¾Okh fõ.j;a jkq we;ehs mqfrdal:kh flf¾' fm!oa.,sl wxYhg
Kh ,nd §u by< hEu fukau" nexl= moaO;sfhka rdcH wxYhg ,nd ÿka Kh m%udKh jeä ùu
fya;=fjka mq¿,a uqo,a iemhqfï j¾Okh 2021 jif¾ § by< uÜgul mj;skq we;ehs wfmalaId
lrk w;r" bkamiqj wd¾Ól j¾Okh fõ.j;a ùu;a iuÕ uQ,H W;af;acl iemhSu l%udkql+,j
wvq lr .ekSug yelsù ueÈ ld,Skj mq¿,a uqo,a iemhqfï j¾Okh wvq jkq we;ehs wfmalaId
flf¾' M,odhS;dj jeäÈhqKq lsÍu iy wd¾Ól j¾Okhg we;s jHqyd;aul ndOd yd iSud bj;a
lsÍu u.ska ueÈ ld,Skj wd¾Ól j¾Okh by< kexùug wfmalaId lrk neúka" rdcH uQ,H iy
uqo,a m%idrKfhys tjeks wvq ùï u.ska wfmalaIs; j¾Ok udj;g ndOd we;s fkdjkq we;' úfoaY
úksuh .,dhdï iy rdcH uQ,H wxYfha we;súh yels ÿ¾j,;djkag m%;spdr olajk w;ru" uy
nexl=j uqo,a yd id¾j wd¾Ól m%jK;d ms<sn|j iómj wëlaIKh lrñka wêl uqo,a j¾Okhla
;=<ska cks; jk iuia; b,a¨fï wksis by< hEï je<elaùu i|yd l%shdldÍ f,i m%;sm;a;suh
ueÈy;aùï isÿ lrkq we;' fï w;r" uy nexl=j wd¾Ólfha m%uqL wxY i|yd" úfYaIfhkau foaYSh
wd¾Ól j¾Okh iy wmkhk bmehSï i|yd by< m%jK;djla fmkakqï lrk wxY fj;" Kh
,nd §ug wLKavj mshjr .kq we;' laIqø" l=vd yd uOH mßudK jHdmdr fndfyda ÿrg we;=<;a
jk fuu wxY i|yd wvq msßjehlg Kh ,nd §u by< kexùu u.ska Y%S ,xldj ;=< jHjidhl;aj
ixialD;shla j¾Okh lsÍug iy ;sridr fukau" wd¾Ólfha iEu wxYhlgu m%;s,dN ,efnk
mßÈ jQ j¾Okhla we;s lsÍug iydh jkq we;' oekg mj;sk wvq fmd,S wkqmd;sl jHqyh u.ska
kj iy mj;sk jHdmdr i|yd wk¾> wjia:d ,nd fok w;ru" ;ekam;= fmd,S wdodhï u;
12
hefmk wd¾Ól jYfhka wjodkug ,laúh yels lKavdhï i|yd tu.ska ie,lsh hq;= wNsfhda.
o t,a, lrhs' idOdrK by< m%;s,dN ,nd fok iqrlaIs; iy úl,am uQ,H WmlrK y÷kajd§u
flfrys jeä wjOdkhla fhduq lsÍu ;=<ska wvq fmd,S wkqmd;sl u.ska oeä f,i n,mEug ,la
jQ b;sß lrkakka yg m%;s,dN ysñ jkq we;' fuu jd;djrKh ;=<" iuia;hla jYfhka uQ,H
wxYh" Kh .ekqïlrejkaf.a fukau b;sß lrkakkaf.a wjYH;d imqrd,Su i|yd kj uQ,H
WmlrK y÷kajd §u ;=<ska ld¾hlaIu uQ,H w;rueÈlrK ld¾hNdrhla il%Sh f,i bgq lrkq
we;ehs wfmalaId flf¾'
È.= ld,Skj mj;sk id¾j wd¾Ól wiu;=,s;;djkag ms<shï fh§u iy idOdrK" ieug
m%;s,dN ysñjk iy ;sridr wd¾Ól j¾Okhla iy;sl lsÍu wruqKq lr.;a rcfha kj wd¾Ól
m%;sm;a;s rduqj jk fi!Nd.Hfha oelau l%shdjg kexùu ;=<ska" ueÈ ld,Skj Y%S ,xld wd¾Ólfha
j¾Okhla isÿjkq we;ehs wfmalaId flf¾' wd¾Ólh h:d ;;a;ajhg m;a lsÍu iy j¾Ok
m%jK;dj mqk¾Ôjkh lsÍu iy;sl lsÍu uqo,a yd uQ,H l%shdud¾.j,g muKla isÿ l< fkdyels
w;r" ta i|yd rfÜ wLKav m%.;sh fjkqfjka" rch úiska l%shd;aul lrkq ,nk mq¿,a mrdihl
úysÿKq wd¾Ól m%;sixialrK w;HjYH fõ' oYl .Kkdjla ;siafia Y%S ,xld wd¾Ólh" wd¾Ól
13
j¾Okh yd id¾j wd¾Ól ia:dhS;djh <Õd lr .ekSug ndOd muqKqjk jHqyd;aul ndOl
rdYshlg uqyqK foñka isà' m%;sixialrKj, wjYH;dj ms<sn|j m%;sm;a;s iïmdolhska iy
úYaf,aIlhska w;r mq¿,a ms<s.ekSula ;sìh§ jqj o" wjYH m%;sixialrK isÿ lsÍu kej; kej;;a
l,a oeóulg ,la ù we;' fuh rfgys rdcH uQ,H yd úfoaYSh wxYj, wLKavj jd¾;djk oaú;aj
ysÕhhka u.ska ms<sìUq fõ' tla w;lska" fj<| wxYfha ksIamdok moku" ksIamdok yd
fj<|fmd< úúOdx.SlrKh lsÍu" f.da,Sh yd l,dmSh w.h oduhka iuÕ taldnoaO ùu iy
fiajd wmkhkj, úNjhka m%fhdackhg .ekSu iïnkaOfhka m%.;sh uo ùu fya;=fjka
wmkhk bmehSï jir .Kkdjla ;siafia tlu uÜgul /|S ;sfí' wfkla w;g" ld¾ñl
wmkhk" wdkhksl wuqøjH u; hemSu ksid" tu wuqøjH i|yd we;s b,a¨fï mj;akd wkuH
iajNdjh" j¾Okh jk uOHu mdx;sl ldKavh úiska wdkhksl NdKav i|yd lrk b,a¨u
jeäùu iy úÿ,sn, W;amdokh yd m%jdyk lghq;= i|yd Lksc f;,a i|yd we;s b,a¨u jeäùu
hkdÈh fya;=fjka wdkhk úhoï wLKavj by< f.dia ;sfí' úfoaY fiajd kshqla;slhkaf.a
fma%IK u.ska úfoaYSh cx.u .sKqfï ysÕh ie,lsh hq;= muKlg mshjd we;s w;r" úfoaYSh iDcq
wdfhdack m%jdyhka wvq uÜgfï mej;Su fya;=fjka b;sßlsÍï iy wdfhdack w;r mr;rh
mshùu i|yd úfoaYSh Kh uQ,dY% u; wêl f,i r|d mej;Sug isÿ ù ;sfí' rdcH uQ,H wxYh
ie,l+ úg" by< yd fjkia lsÍug wiSre úhoï iy fndfyda ÿrg nÿ mokfï ie,lsh hq;=
m%idrKhla fkdue;s ùu iy ÿ¾j, nÿ mßmd,kh fya;=fjka wdodhï tla/ia lsÍï wLKavj
my< uÜgul mej;Su" wd¾Ólfha m%Odk .eg¨jlaj mj;S' tys m%;sM,hla f,i rdcH uQ,H
ysÕh m%idrKh ùu fya;=fjka" rdcH Kh jvd;a wNsfhda.d;aul uÜgula lrd YS>%fhka <Õd ù
;sfí' È.= ld,hla mqrd mj;sk fuu wd¾Ól .eg¨" fldúâ-19 jix.;h u.ska jvd;a W.% lr
we;' flfia fj;;a" jix.;h u.ska wd¾Ólfha ÈYdk;sh h<s ilia lr .ekSug;a" fuu
È.=ld,Sk jHqyd;aul ÿ¾j,;d úi£ug;a" ksIamdok uQ,sl lr.;a" M,odhs;dj u; mokï jQ
wd¾Ólhla ia:dms; lsÍug;a wjia:djla Wodlr § ;sfí' fuu jd;djrKh ;=<" wmkhkdNsuqL
iy j¾Okh jk foaYSh b,a¨u M,odhs f,i imqrd,sh yels Yla;su;a foaYSh ksIamdok wd¾Ólhla
f.dvke.Su flfrys rcfha m%;sm;a;s wjOdkh fhduq ùu i;=gqodhl mßj¾;khls' uy nexl=j
wvq fmd,S wkqmd;sl jd;djrKhla mj;ajdf.k hEu" wd¾Ólfha M,odhs úNj;dj mq¿,a lsÍu
flfrys wjOdkh fhduq lr we;s" rcfha j¾Okh ys;ldó m%;sm;a;s yryd" foaYSh jHdmdrj,g
m%;s,dN ,nd .ekSu i|yd myiqlï i,ihs' foaYSh ksIamdokh jeäÈhqKq ùu" bÈß ld, iSudj
;=< nÿ moku iy wdodhï tla/ia lsÍu mq¿,a lsÍug o WmldÍ fjñka" l=gqïN wdodhu by<
kexúh yels w;r" tu.ska ueÈ ld,Skj ie,iqï.; mßÈ rdcH uQ,H tal.%;d udj;g iydh
iemfha' wod< lafIa;%j, rdcH yd fm!oa.,sl wxYfha md¾Yajlrejkaf.a il%sh iyNd.s;ajfhka
hq;=j wd¾Ólfha ksIamdok Odß;dj jeäÈhqKq lsÍu iy wmkhk YlH;djka iys; wxY fj;
Kh nr we;s fkdjk úfoaY úksuh ,eîï Yla;su;a lsÍu" oekg ls%hd;aul fjñka mj;sk
m%Odk jevigykla fõ' .eUqrg uq,a nei we;s fuu jHqyd;aul .eg¨ cd;sl uÜgñka ms<s.ekSu
iy tajdg úi÷ï fiùu i|yd fuf;la f.k we;s mshjr w.h l< hq;=h' fuu .eg¨ úi£u
i|yd iqÿiq iy wkql+, m%;sm;a;s ldf,daÑ; f,i l%shd;aul lsÍu" wfmalaIs; by< j¾Ok udj;
Tiafia wd¾Ólh ;sridr f,i fõ.fhka bÈßhg f.k hdu i|yd w;HjYH fõ'