Upload
faculty-association-sefa
View
240
Download
0
Tags:
Embed Size (px)
DESCRIPTION
pinnen en direct een rekeningafschrift cafes, reizen en nog veel meer. Wil je (met het nieuwe Studentenkrediet .'_. rekeninghouder ook nog eens elk jaar de boek. En dat betekent tot 50% korting op zelfs tot maximaal f 12.500,-), tegen snel naar de Rabobank bij jou in de CD\ bioscopen, kleding, restaurants, eet- Je studiebeurs is niet direct een meer uit je beurs halen, dan ga je dus nieuwe editie van het Easy Money kortings- Dus met gratis Europas, dag en nacht gratis buurt.
Citation preview
Jij hebt een studiebeurs,
daarom hebben wij Easy Money.
Je studiebeurs is niet direct een
vetpot. Daarom hebben we bij de Rabo-
bank de Studentenrekening. En die is gratis.
Dus met gratis Europas, dag en nacht gratis
pinnen en direct een rekeningafschrift
zodra je studiebeurs binnen is. En wat dacht
je van rood staan tot maximaal f 2.000,-
(met het nieuwe Studentenkrediet .'_.
zelfs tot maximaal f 12.500,-), tegen
een gunstige rente? Dan krijg je als
rekeninghouder ook nog eens elk jaar de
nieuwe editie van het Easy Money kortings-
boek. En dat betekent tot 50% korting op
CD\ bioscopen, kleding, restaurants, eet-
cafes, reizen en nog veel meer. Wil je
meer uit je beurs halen, dan ga je dus
snel naar de Rabobank bij jou in de
buurt. Rabobank Amsterdam
Voor meer informatie kun je bellen met Tanja Toonstra, telefoonnummer (020) 56904 18.
Inhoud
-Rostra
Je kunt niet om de Sefa heen
Introductie Sefa Pau!Kraan
Scientology. de kunst van geld verdienen
Jessica du Marchie Samaas & Merijn Rengers
Tropisch hardhout in Kameroen
Een econoom op veldwerk in de jungle
Biblinfo
De boekenrubriek van Rostra Economica
Het goede. het ware en het schone
Interview met Arjo KJmaer
Column
Facts & Figures
Herman ten Napel
M. van Dorp
Olav Velthuis
Ib Waterreus
Het multiplier-effect van een slof en een oude voetbalschoen
Pau! Kraan & Car! van Schagen
Advertorial
De Rabobank
Roetersstraat 11
September 1995
Voor velen van jullie zaJ in deze tijd een
nieuwe, volslagen onbekende wereld open
gaan. Een wereld met nieuwe mensen,
nieuwe vakken, nieuwe kroegen, nieuwe
woonplek, nieuwe mogelijkheden, kortom
de studentenwereld. OK, OK, niet alles is
nieuw, het telefoonnummer van je ouders
verandert vast niet. Maar wel nieuw voor
jullie is dit blad, Rostra Economica, het blad
van de Faculteit der Economische Weten
schappen en Econometrie (FEE), uitgege
yen door de Sefa, de Studievereniging van
de FEE. Je hebt de introductie-editie in je
handen, speciaal voor alle eerstejaars stu
denten aan de FEE gemaakt, met daarin een
selectie van alle artikelen die het afgelopen
jaar verschenen zijn. Deze editie is uitgege
yen om jullie leesplezier te verschaffen en
om jullie alvast bekend te maken met Ros
tra Economica. Zolang je aan de FEE stu
deert krijg je dit blad namelijk gratis en
voor niets op de mat. Elke keer staan er
weer diepgravende artikelen over de econo
mische wetenschap in, maar ook interes
sante artikelen over alledaagse onderwer
pen. Verder staan er altijd de laatste weetjes
van de studievereniging Sefa in. Ook de an
dere verenigingen aan de FEE komen aan
bod.
Wie een grote Ajax-fan wil worden, mag in
dit nummer het artikel over het nieuwe
Ajax-stadion niet overslaan. Wil je alvast le
zen over verschillende stromingen binnen
de economie, komt bij het interview met
Arjo Klamer aan zijn trekken en iedereen
die van plan is regelmatig in de Kalverstraat
te gaan winkelen, moet het stuk over de
Scientology Church absoluut lezen. Oat be
spaart hem of haar een hoop overlast en
heel wat geld-over-de-balk-smijterij. In elke
Rostra worden ook boeken gerencenseerd,
boeken die op welke manier dan ook een
binding hebben met de economie. Viter
aard wordt in deze speciale editie de Sefa,
de studievereniging van deze faculteit aan
jullie voorgesteld. Tot slot krijgen jullie het
resultaat voorgeschoteld van een kruisver
hoor waar een van de propaedeuse-docen
ten door de Rostra-redactie onderworpen
is.
De redactie wenst je veelleesplezier voor dit
nummer en ..... voor alle toekomstige num
mees die nog bij je op de mat gaan vallen. (R.S.)
3
4
Waarschijnlijk hoor je ook niet voor het eerst van de Sefa, een van die nieuwe dingen waarmee je straks te maken krijgt. Voor wie die naam (nog) niets zegt: de Sefa heet officieel Studievereniging Faculteit der Economische Wetenschappen en Econometrie aan de Universiteit van Amsterdam. Omdat dit nogal een mond vol is, kun je het beter maar gewoon op Sefa houden, dat doen wij in ieder geval. De Sefa is pas op 1 juli 1995 opgericht, maar kent een veel langere historie. Ze is namelijk ontstaan uit twee andere verenigingen op de faculteit, SEF (sinds 1922) en EEFA (1991). Omdat het naar studenten en bedrijven toe heel erg moeilijk viel uit te leggen waarom er maar liefst twee verenigingen op een faculteit waren, is vorig jaar uiteindelijk besloten deze op te heffen en een grote, nieuwe vereniging op te richten. Dat is de Sefa geworden. Zoals gezegd krijg je als student aan de Faculteit der Economische Wetenschappen en Econometrie (FEE) al in je eerste jaar bijna onherroepelijk met de Sefa te maken. Tenzij je natuurlijk nog lo weinig economisch onderlegd bent, dat je niet begrijpt dat het veel efficienter is om je geld
Je kunt niet om de Sefa heen ALs AANKOMEND STUDENT ECONOMIE, ECONOMETRIE, AC
TUARlAAT OF OPERATIONELE RESEARCH EN MANAGEMENT AAN
DE UNlVERSITEIT VAN AMSTERDAM KOMEN ER VEEL NIEUWE
DINGEN or JE AF. W ELLICHT EEN CLICHE, MAAR DAAROM
NlET MINDER WAAR. JE ZAL HET DAN OOK NIET VOOR HET
EERST HOREN.
aan bijvoorbeeld vakantie of uitgaan te besteden dan aan lOiets als studieboeken. Hoewel je daar niet helemaal onderuit zult komen, kun je ze in ieder geval aan de Sefa-balie (kamer EO.01, maar dat vind je wei) veel goedkoper krijgen dan in de boekhandel. Na een paar boeken heb je je lidmaatschap er al uit, dus dat zou aileen al reden moeten zijn om eens aan de balie langs te komen. Daar moet je trouwens voor je syllabi, die door de vakgroepen zelf worden uitgegeven, sowieso heen. Na een paar maanden komen de meesten er vervolgens achter, dat de Sefa nog wei meer nuttigs kan betekenen voor de modale eerstejaars. Tenzij je er zo eentje bent, die al zijn boeken drie keer gelezen heeft voor het tentamen wordt gehouden, zul je als je zit te stressen blij zijn dat je bij de Sefa voor een gering bed rag bundels met uittreksels, collegedictaten en oude tentamens kunt bemachtigen. Die dienen uiteraard niet ter vervanging van de voorgeschreven stof, maar helpen je veelal wei uit de ergste nood. De meesten van jullie zullen over een paar maanden wei begrijpen wat we hier precies mee bedoelen. Ais je van plan bent om zo snel mo-
gelijk door je studie te racen, zodat je jezelf nog voor de zomer van 1999 doctorandus kunt noemen, dan kun je hier wei ophouden met lezen, want verder kan de Sefa niets voor je doen. Dat zou echter wei doodzonde zijn, want het lOU betekenen dat je tegen die tijd de arbeidsmarkt opgaat als een sociaal op zijn minst wat merkwaardig wezen. Natuurlijk kun je daar ook buiten de faculteit iets aan doen. Je zou dan wei de gezellige borrel op donderdagmiddag vanaf vier uur in cafe Krater op de facul te it . Om nog maar niet te spreken van de wilde feesten die elk trimester in een van de toonaangevende hoofdstedelijke discotheken worden gegeven. Je zou ook de kans onbenut laten om je sportieve krachten met je studiegenoten te meten. Dus nooit tennis, squash, zaalvoetbal of (beach)volleybal hebben gespeeld op een Sefa-toernooi. Maar misschien kun je dan evengoed wei gelukkig worden. In ieder geval lOU je gaan solliciteren met louter theoretische kennis in je bagage. Terwijl juist ook bestuurlijke en organisatorische ervaring telt . Die kun je bij de Sefa op allerlei niveaus opdoen . Je kunt het laten bij het organiseren van een excursie of be-
~®~lJ~£ ECONOMICA
drijfsbezoek. Maar misschien vind je het wei een uitdaging om later eens deel uit te maken van zoiets als de organisatie van de Amsterdamse Carrieredagen, de Amsterdamse Congresweek of de jaarlijkse Europese studiereis. Grote projecten van de Sefa, waar je een jaar lang intensief mee bezig bent, maar ontzettend veel van leert. Vanzelfsprekend beleef je hier een hoop 101 aan. Het zou ook kunnen dat je nog eens in het bestuur van de Sefa of een van haar associaties terecht komt. Associaties zijn onderverenigingen, die zich op een bepaald afstudeergebied richten, zoals accountancy, actuariaat of financiering. De Sefa heeft inmiddels zes associaties, die aile zes in
principe onafhankelijk, maar binnen het grote geheel van de Sefa opereren. Ook voor zo'n bestuur geldt: het is hard werken, maar je krijgt er als het goed is heel wat moois voor terug. Ook dit blad Rostra Economica wordt door de Sefa in samenwerking met de faculteit uitgegeven. Je kunt je studie zelfs in Sefa-verband afronden. Jaarlijks wordt er namelijk een grote studiereis naar ZuidoostAzie georganiseerd, waaraan zo'n 25 studenten dee I kunnen nemen. Deze doen daar contractonderzoek voor bedrijven en overheden, dat tevens als basis dient voor hun afstudeerscriptie. Vorig jaar ging ADJUST 94 naar Japan, dit jaar ging CHAIN 95 naar China, en komend jaar gaat
SEARCH 96 naar Maleisie en Singapore . Wie weet iets voor jou in 20007
Tenslotte nog dit. Zelfs als afgestudeerde op de FEE kun je lid van de Sefa blijven . De Vereniging van Oudleden zorgt ervoor dat je elkaar ook na je studie zo nu en dan nog eens kunt zien . Maar waarschijnlijk ben je daar nu nog niet zo mee bezig!
De Sefa wenst je veel succes met je studie, en natuurlijk .... een fantastische studententijd! Vooralsnog zien we jullie natuurlijk op het introductieweekend. Paul Kraan, bestuurslid van de Sefa en oud-re
dacteur van Rostra Economica .
De Sefa vvil Amsterdams talent! Ook aJs eerstejaars srudene kun je actief worden bij de Sefa, daar heb je echt geen propedeuse voor nodig. War we wel van je verwachten is enthousiasme, tijd en .... talent. Zodat je iets kunt maken van wat je organiseert, of dat nou een groot of een Idein project is. Er is veel mogelijk, teveel om hier op te noemen.
Ben je ge"interesseerd, dan kun je langskomen bij de Sefa-kamer (E 0.01); aan de centrale hal van de faculteit), vraag dan naar Marieke Bjorn of een van de andere bestuursleden. Je kunt natuurlijk ook een briefje achterlaten. Er wordt dan zo spoedig mogelijk contact mer je opgenomen.
Aarzel niet, wane voor Amsterdams talent is er bij de Sefa altijd plaars!
eerste-jaars
20 september
Aigemene ledenvergadering Sefa; de stukken zijn twee weken van te
voren te krijgen op de Sefa-kamer (E 0.01)
28 september
Chain-congres
September 1995
efa-weekena,voor meer informatie:
kamer E 0.01, telefoon 6279653
herfst 1995
Sefa-openingsfeest, datum en loka
tie worden nog bekend gemaakt, voor meer informatie: kamer E 0.01, telefoon 6279653
5
Scientolo van het
Jessica du Marchie Sarvaas Merijn Rengers
Wie met zijn ziel onder zijn arm door de
Kalverstraat wandelt, heeft een grote kans te
worden aangeklampt door een schuchtere be
brilde jongeman, die eel1 gratis persool1lijk
heidstest aanbiedt. Gratis klinkt aanlokkelijk voor Nederlanders, maar blijkt het lokaas voor duistere praktij
ken. Wie toehapt wordt meegenomen naar de
Scientology Church aal1 de Nieuwezijds
Voorburgwal, waar de grootste en rijkste
sekte ter wereld haar Nederlandse
hoofdkantoor heeft.
g e 1 d
In 1950 publiceerde Lafayerre Ron Hubbard,
tot dan toe een nier onverdiensrclijk science
fictionschrijver, zijn eersrc bock over de men
selijke psyche: Dianftics, Th~ modern science
of mental health. Hierin beschrijfr hij hoe aile
vormen van menselijk ongeluk en onbehagen
voorrkomen uir zogenaamde engrammen,
onbewuste pijnlijke herinneringen, die zich
vanaf de conceprie hebben opgehoopt in de
ziel. Om ror een hogere sraar van gduk re ko
men is her nodig je re bevrijden van deze en
grammen en daardoor clear re worden. Dir
vergr eehrer een lange en kosrbare weg van
cursussen, sessies en rrainingen, kleine srapjes
op de Brug naar de torak vrijheid van de
geesr.
Om doknde zielen op re sporen en bij re
sraan in dir proces heefr de door Hubbard ge
srichre organisarie Scientology in vele grore
sreden rer wereld dependances geopend.
Daar wordr een orinrerende persoonlijk
heidsresr afgenomen, de Oxford Capacity
Analysis, die alle sluimerende prob!emen aan
her lichr brengr. De uirkomsr van deze resr,
die de Scienrologisren aan argelozc passanren
opdringen, is meesral negarief. Een grafiek
toonr grote mankemenren aan de persoon
lijkheid, die alleen kunnen worden verholpen
door een Dianerics-cursus re volgen.
Tijdens dir programma ondergaar de cursisr
een onbepaald aantal consulten, auditing-ses
sies, om hem of haar te ontdoen van de in
vloed van de engrammen. Mer behulp van
een leugenderecror, de E-merer, wordr her
verleden van de persoon in bvesrie onrrafeld.
De aspirant-!eden worden hierdoor exrra
kwersbaar en afhankelijk van hun 'auditor'.
Een andere manier van klantenbinding is
mensen rijdens die sessics in een waarschijn
lijk zeer prerrige rrance te brengen, waar ze
voor blijven rcrugkomen. Als hun inkomen
nicr roereikend is om de uurtarieven van
honderden guldens te beralen worden ze
overgehaald een hypotheek of persoonlijke
lening af te sluiten. Her bereiken van de fel
begeerde srarus clear vergt al gauw een inves
rering van enkele ronnen.
Eenmaal clear, de Brug overgcsroken, is er
de kunst verdienen
een nieuwe uitdaging, de StatuS Operating
Thetan (OT). De mens wordt namelijk nier
alleen beheerst door engram men uir her eigen
verleden. Volgens Hubbard bevinden zich in
ons Therans die ook weer een vracht aan en
grammen met zich meed ragen_ Dir zijn bui
renaardse wezens mer wel heel traumarische
ervaringen; zij werden 75 miljoen jaar gele
den door Xemu, de opperheerser van her
hecla!, mer radioacrieve srralen naar de aarde
verbannen. Nu teisreren zij de mensheid met
een scala aan negarieve invloeden, waardoor
het zelfs voor een clear nog nier mogelijk is
zich aan her aardse lijden re onttrekken. Ge-
11Ikkig heefr Hubbard voor deze mensen ook
weer een lange weg uirgedachr van sessies en
cursussen, die leiden tor het hoogsr haalbare,
De status Operating Thetan garandeert 400 jaar leven
OT worden, ner als Hubbard zelf. De Theran
in de mens is dan bevrijd van aile negarieve
ervaringen en !<an geen kwalijke invloed meer
lIiroefenen op de persoon waarin hij nesrclr.
\X!ie dar bereikr heefr ZQU volgens Hubbard
400 jaar leven, een uitspraak die nooir meer
werd gecireerd roen hij zelf in 1986 op 74 p
rige Iceftijd srierf.
Flexibel Dc dood van de leider hecfr doorgaans een
funesre invloed op de morivarie van de sckre
!eden. De Scienrology-church roonde echrer
vee! veerkrachr na her srerven van hun Hei
land en rimmert sinds 1986 srevig aan de
weg. Een verklaring hicrvoor is de organisa
ricsrrucruur van Scientology, die alrijd zeer
flexibe! is gebleken als daar noodzaak roe was.
Tot begin jaren zevenrig was Scienrology
geen religicuze groepering, maar een filosofi
sche gerinte wetenschapsschool. Hubbard
werd tussen 1967 en 1971 door de IRS (de
Amerikaanse FIOD) en de rechrerlijke machr
gekapitreld en mochr zijn Dianerics nier lan
ger een wetcnschap noemen - zo b!eek HlIb-
bards academische rirel bij een posrorderbe
drijf re zijn gekochr en werd de E-merer onr
maskerd als een 'absoluur onwetenschappe
lijk' apparaar. Noodgedwongcn vcranderdc
de organisarie in korte tijd in (en kerkelijke
gemeenschap. Deze stams kende mindcr
scherp omlijnde criteria en had bovendien
flscale voordelen. Scienrology verkeerdc in
grote problemen met de IRS en werd -overi
gens terecht- verdacht van stelselmarige be
lastingonrduiking. Het gevecht mer de fisc us
besliste dc kerk pas in 1986 deflnitief in haar
voordccl. In dat jaar werd Scienrology offl
cieel als een religieuze organisarie erkend,
waardoor de kerk geen belasting hoefde af te
dragen en de (vaak verp lichte) giften aan
Scienrology voorraan aftrekbaar waren. Om
deze srams te bereiken diende Scienrology
wei een opgave re doen van haar inkomsren
en bezittingen. Volgens eigen zeggen had de
organisarie dar jaar aileen al in de VS een ver
mogen va n 400 miljoen en een jaarinkomen
van 300 miljoen dollar.
Toen Hubbard srierfhad hij al lang niet meer
de feirelijke leiding over de Scienrology
Church. Wei reisrerde hij ror vlak voor zijn
dood de Scientologisren met plmseJinge en
$Oms schizofrene invallen . Door deze opwel
lingen zar Hubbard de doelstellingen vao de
door hem zelf io het leven geblazen instelliog
steeds meer in de weg. Zijn dood was in ze
kerc zin een bevrijding voor de sekte, die
steeds bedrijfsmariger haar religieuze werk
begon uit te oefenen. Deze aanpak ging na
tuurlijkerwijs hand in hand met een eeuwen
oud morief: steeds meer winst maken, en
sreeds groeien.
Big Business De huidige voorman van Scienrology in de
VS, David Miscavige, die als tiener al zijo
eerste auditing-sessies onderging, is na Hub
bards dood begonncn met een grote cam
pagne om zijn gemeenschap een respecrabel
aanzien te verschaffen. Scientology sponsof(,
samen met gewone bedrijven aJs Sony en
Pepsi grote evenemenren als de Goodwill Ga
mes en adverreert geregcld op de televisie en
in landdijke weekbladen als N ewsweek en Bu
siness Weekly. In deze adverrenties wordt
Scientology aangeprezen als een fllosofle en
heilzamc lcvenswijze. In Nederland rrokken
de -later verboden- advertenties van Sciento
logy ('Vodt 1I zich ook wel eens zomaar niet
in orden op Amsterdamse rrams de aan
dacht.
Naas t deze imago-campagne, heefr Sciento
logy zich in de afgelopen jaren in verschil
lende richtingen ontplooid. Er zijn twee Ont-
September 1995
wikkelingen die in het oog spriogeo : Sciento
logy's 'zorg' voor de zwakkeren in de maar
schappij en de zeer modieuze verspreiding
van het Scientology gedachtengoed via orga
nisatie- en adviesbureaus en de arbeidsbemid
deling.
Scientology neemt steeds vaker daklozen,
junkies en alcoholisten onder haar hoede, die
door het volgen van intensieve Dianetics-cur
sussen weer op her rechte spoor terecht moe
ten komen. De 'dolende' dient wei zijn vo ll e-
'Journalisten en afvalligen worden gem eden als de pest'
Scientology komt naar je toe deze zo-
mer (Ioto: Hans Linge
man)
dige uirkering naar Scientology over te ma
ken en kan vervoJgens beginnen met de 'Pu
riflcarion Rundown', een zuiveringspro
gramma waarbij door veelvuldig sa unage
bruik en het slikken van vitam inepreparaten
her lichaam van vervuiling wordr onrdaan.
Later komt de reiniging van de geest aan bod.
Het blijkt dat her voor deze mensen aan de
zelfkanr van de samenleving moeilijk wordt
zich in een later stadium re onnrekken aan de
kerk. Zij bouwen tijdens hun cursussen grote
schulden op bij Scienrology. De kerk oefenr
zo grote nnanciele en emotionele druk uit op
potenriele deserteurs.
Op deze manier wcrfr Scientology nieuwe le
den, maar veel geld is er op de bodem van de
samenleving niet te halen. Dit is een van de
redenen dat Scientology cen aantal manage
menr en consultancy-bureaus heeh opge'ler.
Deze bureaus hebben ogenschijnlijk niets
met de moederkerk te maken, maar adviseren
bedrijven over sollicitanten en het huidige
personeelsbestand. Silhouet Management
Consultants, een adv iesbureau aan de Stad
houderskade in Amsterdam biedt, zo blijkr
uir een reclamefolder, werkgevers assistentie
bij solliciraries: 'Wat draagt de persoon, die
rijdens her gesprek zo energiek, zelfverzekerd
en welsprekend overkwam, daadwerkelijk
bij? Zal er werk uit zijn handen komen? En
hoe zit her mer stress en zijn verantwoorde
lijkheidsgcvoel' De Oxford Capacity Analysis
(OCA) kan u deze informatie verschaffen ' .
De OCA is ook zeer bruikbaar om het vasre
personeel door te lichten. Voor deze analyses
-die idenriek zijn aan de persoonlijkheidsres
ten die Scientology in de Kalverstraat gratis
aanbiedt- strijkr Silhouet zo'n 800 gulden per
keer op. Vanzelfsprekend verzorgt het bureau
via de Scientology Church ook trainingen en
sessies, die de in de OCA aangetoonde pro
blemen kunnen oplosscn. Verscheidene be
drijven hebben van de diensteo van Silhouet,
of andere aan Scientology ge
lieerde bureaus gebruik gemaakt.
Onlangs kwamen een aantal Ar
beidsbureaus in opspraak, omdat
de OCA dee! bleek uit te maken
van cen cursus voor werklozen.
De prakrijken van Scientology zijn
moeilijk aan her licht te brengen.
De kerk is naar de buitenwcreld
roe zeer gesloren. Journalisten en
afvalligen worden gemeden als de
pesr en bijna zonder uitzondering
voor het gerecht gedaagd wegens
smaad en laster. Vir voorzorg laat
de kerk Scicnrologisten tijdens
hun 'opleidingen' sreeds verklarin
gen ondertekencn, waaru ir blijkr
dar zij de cursussen uir vrije wil
volgen. Dit om enorme claims van
uitgetrede leden re kunnen ' onr
wijken ' . Daarnaast is de boekhou
ding van de kerk een bijna on
neembare vesre. Gebruik makend van de
voorrech ren, die religieuze groeperingen
bijna overal rer wereld hebben , is de kerk erin
geslaagd haar flnanciele huishouding aan het
oog van de we re!d re onr rrekken.
Dc Scieotology Church is een seine met toC
komst. Flexibel in haar orgaoisa ri e, meedo
gcnloos naar buiren toe en mer een neus voor
geld. De kerk, die het apoca lyprische jaar
2000 moeiteloos lijkt te halen, heeft de dood
van haar leider goed doorstaan en kan zich de
rijk.ste sekte rer wereld noemen. Hubbard
had gelijk roen hij vlak oa de oorlog op een
congres collega-schrijvers voorhield: 'AJs je
echt rijk w il worden moet je geen bocken
schrijven. Dan kun je beter een sekte oprich
(en',
7
Tropisch hout • In Ka
Mark van Dorp
In de winter van 1994 vertoefde Mark van
Dorp voor zijn studie in het tropische Kame
roen, een voormalige kolonie, gedeeltelijk van Frankrijk en gedeeltelijk van Enge
land. Hij liep daar een stage die als basis
diende voor zijn afstudeerscriptie 1, die hij in
april 1995 voltooide. Zijn ervaringen in de tropen staan hier be-
schreven.
8
De vluehr van Geneve naar Douala is als ee n
droom. Uren lang trekr een andere planeer
aan mijn nieuwsgierige ogen voorb ij . Midden
in de Sahara-woesri jn zie ik besneeuwde
bergtoppen. D room ik eehr of zijn dir de uir
werpselen van een kudde kamelen' Zodra wc
veilig gela nd zijn, onrnemen de beslagen
vliegruigraampjes her zichr op her verwaar
loosde vliegveld. Als een rolgordijn valr de
rropische duisternis in. H er is half zeven ie
soir en her avonruur kan losbarsren . Op dar
momenr heb ik nog geen idee welke onrbe
ringen en hoogtepunren me als Europeaan te
wachren sraan in dir onbegrijpelijke, maar
vers lavend mooie conr inenr.
Wie is die avonrurier eigenlijk? Een vleren
rwinrigjarige srudenr eco nomie aan de Uni
versireir van Amsterdam, die een afsrudeer
srage zodlt in Afrika en omsrreken, geboeid
door her speeialisarievak onrwikkelingseco
nomie. Medio winrer 1994 yond ik een sra
geplaars van vier maanden via de Landbouw
Unive rsirei r Wageningen. D e vakgroep bos
bouw parricipeerr in een onderzoeksprojecr
in Kribi, een vissersdorp in Zuid-Kameroen
mer kilomererslange, paradijselijke srranden.
Her zogenaamde Tropenbos-Cameroon-Pro
gramme, gefinaneierd door de Nederlandse
overheid en verscrli ll ende grore donororgani
saries als de Wereldbank, is cen van de vijf
projeeren in rropische landen van de Srich
ring T ropenbos. Dir onderLOek naa r duur
zaa m bosbeheer behelsr vijf vakgebieden, re
weren landgebruik, ecologie, bosbouw, socio
logie en economie & managemenr. Her veld
werk, dar door Nederlandse en Kameroense
onderzoekers wordr ve rrichr, vindr plaats in
rwee hourconcess ies (door de overheid toege
wezen bos rer exp loirarie) van de Nederlandse
firma Wijma en Zonen. Dir bedrijf is een van
de groorsre hourexporteurs van Kameroen en
heefr een moderne zaagi nsra llarie nabij Kribi .
Wijma heefr zieh conrracrueel verplichr om
de onderzoeksresulraren daadwerkelijk roe re
gaan passen in de hou rkapacriv ireiren. Doel
is om economische groei re laren samengaan
mer dULlfzaam heid. Her is ec hrer de vraag of
'A white man in the tropics needs occasionally to see
someone fresh from his tribe to remind him that his colour is
perhaps not as wrong, and patchy as it may seem.'
Chinua Achebe (1987) ,
Anthills of the Savmmah
zo'n rechn ocrarische benadering een rele
vanre oplossing biedr voor her bedreigdc bos
en haar vele bewoners. Wesrerse op lossingen
zijn meesral ror mislukken gedoemd door de
enorme culrurcle kJoof mer Afrika. Boven
dien vragen de onderzoekers zieh nauwelijks
af Of homkap een lange rermijnoploss ing is
voor de schirrere nde Kameroense bossen.
Zel f heb ik ee n voorsrudie gedaan voor de
economische pendanr van her Tropenbos-Ca
meroon-Prograrnme. D e benodigde financien
waren redelijk snel geregeld door bijdragen
van de economische faculreir en rwee parricu
liere fondsen. Her veldwerk, dar nu als basis
dienr voor mijn afsrudeerscriprie, besrond u it
een econom isch-geografische srudie naar de
bosbouwsector van Kameroen. D aarroe be
zoehren ik en mijn Kameroense eounrerparr
een groor aanral hourbedrij ven, ministeries
en non-gouvernemenrele o rganisaries om een
genuanceerd roraalbeeld re krijgen. Mijn
counterparr, Carherine, was een derde-j aars
s[udenre bosbouw aan de Univers ireir van
Dschang in Wesr-Kameroen. Hoewe! onze
comm unicarie in her begin problemarisch
was, hebben wc cen gezamenlijk sragerapporr
geschreven voor her onderzoekprogramma.
Grapp ig ge noeg werd dir rapport rweeralig,
mer Carherine's dee! in her Frans en mijn
decl in her Engels. Die laarsre raal is de raal
va n het project en van mijn afsrudeerscriptie.
De meesre inrerviews waren in her Frans. Ka
mcroen is officieel rweeralig, maa r her is ner
als in Belgie: de meesre 'francophonen' wei
geren Engels re praren.
Uir her onderzoek blijkr onder meer de do
minanre posirie van Europese hourbed rijven
ill®~un£ ECONOMICA
in Kamcroen. De zes grootsre 'houtwormen '
van Kameroen zijn stuk voor stuk onderdeel
van inrernarionale concerns, afkomsrig uit
Frankrijk, [ralie en Nederland. Bijna drie
kwarr van de hourexpon wordt door hen ge
conrroleerd. D ezelfde zes bedrijven nemen
meer dan 50% van de com merciele hourkap
en van de binnenlandse hourvcf\verking voor
hun rekening. Dir alles is gebaseerd op offi
ciet e srarisrieken. Illegale houtkap en corrup
rie zijn aan de orde van de dag, maar helaas
moeilijk te kwanrificeren.
De overheid heefr de buirenlandse valura re
hard nodig om iers aan deze dom inanrie re
kunnen doen. Zo verdwijnen honderddlli
zenden kubieke merers hour naar her buiren
land, meesral in onbewerkre vorm . Een klein,
maar groeiend deel wordr lokaa l vef\Verkr,
hergeen ten bescheiden srimulans geefr aa n
de insronende economie. Vanaf 1999 za l al
hcr hour in Kameroen vef\Vcrkr moeren wor
den, omdar de export van srammen dan ver
bod en is. D e werkgelegenheid die hiermee
gecreeerd wordr , knmr vaak nier rell goede
aan de lokale bevolking, omdar men perso
nee! uir heel Kameroen aa nneemr. H er enige
zoerhouderrje voor bewoners van hourcon
cessies is een feesrmaal mer veel alcohol en ra
bak . D e 10kaIe bevolking wordr echrer sreeds
mondiger en laar duidelijk blijken dar zij hun
bos nier 1.Omaar laren leegroven. Van buiren
landse hourkappers wordr sreeds vaker geeisr
dar ze her algemeen belang dienen , bijvoor
beel d door de aanleg van wegen, scholen en
ziekenhuizen.
De onrbossingsproblema riek is een gecompli
ceerd probleem , waa r vde acroren bij berrok
ken zijn. Iedereen wil zijn of haar deel van de
koek, waardoor er slechrs kruimels zullen
overblij ven voor roekomsrige generaries. Een
mogdijke oplossing is de commerciele ex
ploiraric van ni er-hourprodukrcn, 1.Oals ro
ran, planraardigc olie en medicinale pl anten.
Dir meer duurLame alternariefkrijgr nog veel
re weinig aandachr in de werenschap. De
kenn is va n de oorspronkelij ke bewoners van
September 1995
Drie Baka-pygmeekinderen poseren vol waardigheid va or een traditionele hut in 005tKameroen.
her Cenrraal-Afrikaanse
regenwoud, ook wei
pygmeeen genoemd, is
hi erbij van eno rm be
lang. Zij hebben maar af
re wachren of er voor
hen een leefbare omge
vi ng overblijfr. Nier
voor niers hebben zij de
god Jengi in geen rijden
meer gezien in her oos-
ren van Kameroen. Als geesr van her woud is de
Jengi essenrieel voor de inwijding van jon
gens in de mannelijkheid. De Bantoes, die
ook al eeuwen in her bos wo nen, leven in een
soon haar-liefde ve rhouding mer de pyg
meeen. Zij 1.Orgen voor een groor dee! van de
onrbossing door her plarbranden va n srukjes
bos voor voedselgewassen. [n hun visie is het
bos oneindig groor en kan de slash and burn
rechniek dus eeuwig srand houden.
Her srudenrenleven in Kameroen is o n verge
lijkbaar andel'S dan hier. Srudenren krijgen
geen beurs, laar sraan een OV-kaan of een
milieumok. Ze moeren wei collegegeld op
hocs ren en zelfs een contracr rekenen om de
eersre ri en jaar verplichr als ambrcnaar re wer
ken. Als o nderdeel van her SAP (S rrucrureei
Aanpassings Progra mma) van her IMF en de
Wereldbank, wordr her ambrenarenappa raar
momenreel Aink ingekro mpen. Nog ingrij
pender waren de absurde sa lar iskoningen van
Feiten over
Kameroen Officiile naam: Republique du Camerounl Republic of
Cameroon
Geografische ligging: Centraal-Afrika, ten oosten
van Nigeria
Hoofdstad: Yaounde
Economisch centrum: DoualaOppervlakte: 475.000
km 2 (II, 4x Nederland)
Bevolking: 11,9 miljoen (schatting 1990)
BNP per capita: US$ 820 (in 1992)
Talen: Frans (60%), Engels (20%) & ca . 160 Afrikaanse
dialecten
Koloniale historie: 1884-1916: Duits protectoraat;
1916-1960/1961: Frans/Engelse bezetting; 1960/1961:
Onafhankelijkheid Franse/Engelse zone
50 ror 80 procent in 1993. De bevolking va n
her ooir welvarende Kameroen werd begi n
1994 ook nog eens gerroffen door de deval u
arie van de Afrikaanse frank . De resulrerende
koopkrachrvermindering maakte de crisis
compleeL
Op de fururisrische srudenrencampus in
Dschang is her leven ook geen prerje. O oi r
was er srromend warer, maa r nu is er slechrs
een uur warertoevoer per dag door een rech
nisch mankeme nr. Ooir was er ee n busdiensr
van de srad naar de campus, nu loopr ieder
een de berg op. Ooir waren er een mensa en
een bar, nu kookr iedereen zel f op zijn of haar
kamertje van twee bij drie merer. Aan ge
meenschappel ijke keukens is nooir gedachr
rijdens de bouw. Gelukkig is er Madame
Jacky, die in een homen keel' heerlijke wilde
beesren en verse vis bereidr voor een sruden
renprijs.
Ondanks de economische m isere wordr er
veel meer gelachen en veeJ inrenser geleefd
dan in Nederland . Zang, dans en muziek vor
men her belangrijksrc vrije rijdverdrijf, naas r
voerbal uireraard. In her land van voerbalro
venaar Roger Milia kent iedereen de srerren
va n Oranje, van Bergkamp rO( Rijkaard (lees
'Riesjkaar'). D e gasrvrijheid en aandachr die
de meesre mensen ronen, zijn echr ongeloof
lijk. Iemand die ail een ergens aa nkomr,
wordr alrijd opgevangen en uirgenodigd voor
her eren. Toch is her erg vermoeiend om als
blanke in de urban jungles rond re lopen. Je
wordr gezien als een wandelende geldbuidel
die vasr wei war kan missen. Men beschouwr
dir als een soon afbe raling voor de eeuwen
lange Europese uirblliring van Afrika. Ook
polirie en leger kunnen erg vervelend zijn rij
dens de dagelijkse rourineconrroles van iden
rireirskaanen. Men ve1'7inr van alles om je
geld af re rroggelen. Zo zar ik een keer [Wee
uur vasr omdat ik een sruwdam had geforo
grafeerd , hetgeen officieel ve rboden is als
straregisch objecr.
Om de chaos van Kameroen even te onr
vluchren, maakre ik de laa[$[e week een kone
vakantietrip door Gabon. Dir rijke Afri
kaanse land besraar grorendeels uir bossen,
waa rdoor ik me helemaal in een Suske &
Wiske-avonruur waande. Her was een mooie
afsluiring voor een lee1'7ame cijd in Cenrraal
Afrika. 'C'est Ie paradis pour un economiste,
mais c 'est i'enftr (= de hell pour Les camerou
nais', zei ik aJrijd maar. En 1.0 zal her nog wel
even blijven.
1) M. va n Dorp, Shaking the tree - 1111 reanornie geographi
cal (walys;j of the fon,jgll impact on forestry in Cameroun ,
FEE, maart \995.
Mark van D orp is docfOrandus in de econom ic.
9
Geld speelt geen rol ...
Keynes zou trots zijn geweest op Olie B. Bom
mel met z'n hang naar vrijheid en z'n noncha
lante houdig ten opzichte van de rol van geld.
Toonder lege in de drie biografieen, die in de
bundel Geld spedt geen. 1"01 zijn samengevoegd,
over het leven van heer Bommel echrer nier zo
zeer de nadruk op het -ongerwijfeld- grore rheo
retische oeuvre dar hij (Born mel) heefr nagda
ren op het gebied van de economie (jammer, nu
kunnen wij, als lezers, slechts gissen naar her
diepere gedachtengoed dat achrer her handelen
van de prijzenswaardige heer zat, zeer jammer).
Maar T oonder voert ons mee naar de dagelijkse
beslommeringen van een heer en doer dat op
een zo geraffineerde wijze dar zelfs een niet-eco
noom mer enige training de verhaaltrent kan
volgen. Neem nu het prachcige relaas over de
willdhandel waar Bommel laat zien dat zdfs
lucht re verkopen valt als er maar een srerke
markering achrer zie. De luchr van marketeer
Bommel srijgt in waarde en geefr onderneming
Bommel zoved markrkrachr dar een imperium
opgebouwd rondom oliemagnaar Poene Beurs
kraker wordr overklasr. De handel in luchr be
reikr een oververhir plafond en omdar het goed
een emorionde waarde heefr die grorer is dan de
fysieke waarde stort de prijs van lucht in. Als
econoom zie je onmiddellijk de boodschap die
Bommel aan de burgers wilde overbrengen: als
de prijs van een goed boven de fysieke waarde
uitstijgr dan wordr lucht (lees: illusie, emmio-
nele waarde) verkoch r! Later is op basis van
Bommels windhandel de laddering rechniek
(Voor de marketeers onder ons: waarde-conse
quentie-attribuut) onrwikkeld en is het over
duidelijk dat Keynes zich bij de torstandbren
ging van z'n General Theory heeft laren be"in
vloeden door de grote B6mmel.
Dat Toonder ook De SloveI/ in de bundel heefr
opgenomen, lijkt op een poging van de schrijver
om Bommel in een kwaad daglicht re stellen.
De superioriteir van Bommels handelen srraalr
echrer van her papier af. Om dit toe re lichren.
10
zal ik het verhaal in het kort verrellen. Sloven
zijn wezentjes die ogenschijnlijk nutteloze ar
beid verrichten. Daarbij schijnen ze nier al re
vee! plezier in hun bezigheden te hebben. Bom
mel onrdekr dar de sloven hun zelfbeschik
kingsvermogen (Toonder, de simpele ziel,
noemt her hun 'hachjes') hebben afgestaan aan
een groot bedrijf. Aan her hoofd van deze on
derneming staar heer Vlijmen Fileer. Bommel,
een grom voorvechter van deugde!ijke 'arbeids
voorwaarden en die dingen ', prorcsreen bij de
leiding over de siruarie waarin de sloven verke
ren. De sloof}<::s werken zich immers in het stof
voor nier meer dan een karig loon. De ondernc
ming is echrer de enige werkgever (aha, een mo
nopolie! zie je als lezer heer Bommel denken) en
heefr de markr van arbeidskrachten naar zich
toegerrokken. Bommel srelt voor de zaak re be
studeren en offert zich op als inreri m-manager
(deze funcrie is dus ook door Dr Bommel in her
leven geroepen) . Hij voen vee! praktijkonder
zoek uir op her gebied van de straregische orga
nisatie van de onderneming. Toonder legr de
nadruk daarna voornamelijk op het mislukken
van Bomme!s intenties en wekr daarmee de in
druk dat Bommel niet wist war hij deed. Inder
daad gaat her werk pla[ en weren de sloven nier
meer wat ze moeren doen met hun vrije rijd en
loopr de hele zaak in her honderd . Maar Bom
mel was mer een prakrijkonder.wek bezig! Im
mers, hij weer de zaak uireindelijk weer winst
gcvend te maken. Hij heeft voor de sloven een
soon zelfbesruur gecreeerd en hiermee de legale
basis gelegd voor war wij vandaag kennen als de
ondernemingsraad.
Dat er ook een heuse micro-econoom en stra-
Q Q o o o ®
Deze keer geen recensies. van dikke pillen over monetaire modellen of marketing-magie, maar een
bespreking van twee romans waarin de economie op meer literaire wijze aanbod
komt: de bundel G,eld speelt geen rol van Marten Toonder en Mystiek
Lichaam van Frans Kellendonk
reeg schuilr in Bomme! blijkt uir De BOlienbazen waarin hij een kartelachrig afspraak russen ne
gen conglomeraren weer re ontmaskeren. Ne
gen bovenbazen regeerden over de wereld door
in onderling overleg aile werk naar zich roe re
trekken. Door een puike manipularie op de ka
pitaalmarkr bereikr heer Bommel een zo groor
vermogen dar de bovenbazen nier meer om hem
heen kunnen . Dan begint Bommel zijn ragfijne
spel om de keten van onderlinge karrelafspraak
jes russen de bovenbazen rc onrkluwcn. Nie
mand van hen heefr dar ~n de garen en aanvan-
lli®~l1lli£ ECONOMICA
kelijk geven ze hem aile verrrouwCll. De kwa
lijke praktijken van de conglomeraren worden
sreeds duidelijker voor OBB en hij bereidr een
machrsovername voor om de zaakjes rc saneren.
Zoals Nahum Grind (NG) verwoordde in cen
gesprekje mer Amos W. Steinhacker (A WS) -
beiden zijn bovenbaas - : "'Er drcigr cen krach,
( ... J zie je nu wel? Her mcesrerbrein van OBB
heeft iers uirgedacht! Een geniaie rm.nipula[ie,
AWS! Wat is hij aan her doen' '' ' H er lukt OBB
om z' n plan door rc zenen waarmee hij Srcin
hacker overblufr: ''' De krach! ' lispelde de heer
Sreinhacker vanui[ de rokende resren van zijn
instrument. Her Generale Energie Syndicaar is
gespieren".
Eigenlijk zou iederc econoom bekend moeren
zijn met het gedachrengoed van heer Bommel,
die nooit erkcnd is voor z'n baanbrekend werk
ren behoeve van de economische wcrenschap.
Hans Lingeman
Toondcr, M., Geld speelt geen rol , 1990, Bezigc Ilij. ISIlN:
90 234 0277 4 cip
Een economie van het leven.
' Ik heb een vader gehad die mijn hemd onder
mijn gar uir verkocht. Ik haanc zijn eeuwige ge
sap pel. Dezelfde haat voel ik nu voor de gladja
nussen die overal woorden voor hebben. Ik heb
als jongen gesmachr naar dingen die zich nier
laten omrekenen of omklersen tor wat je maar
wilr. die zich niet larcn vergassen tor geld of
raal, dingen die onaanrastbaa.r, onoplosbaar
zijn, niets anders dan zichzelf, en nu heb ik ze
gevonden, in de wereld van de kunsr. "Mooi'· is
voor mij synoniem met "echt". En als ik nu iers
regenkom dar niets andcrs is dan zichzclf. dar
werkelijk is, dan eer ik her door "onbeschrijfe
lijk" of "onbetaalbaar" te zeggen en aid LIS bij
wijzc van sprcken mijn mond re houdcn.' Dir
zijn de woorden van Leenderr, de hoofdpersoon
uit NJ}Jtiek Lichaam van Frans Kellendonk.
Mysriek lichaam gaar over allcrlei dingen, maar
een van de beIangrijksre rhe ma' 5 is de proble
marische verhouding tllssen kunst en geld. De
vader van Leenderr, A.W. Gijselharr. is een
vrck; eentje die zijn geld liever beheert dan dat
hij ervan genier. Geld is zijn liefde, geld is zijn
religie, en geld 'verleenr de vrek de ecuwige
jeugd die de dichrer onrleent aan zijn woorden.'
De beide kinderen van A.W. Gijselbart zijn
nie[snlltten. Magda is cen ongelukkig meisje
dar zwelgr in haar eigen nngeluk, en als cen fa
raal zwart gar mannen naar zich roezuigt. Deze
keer is cen jood het slachtoffer, die luisrcrr naar
de ie[\var cynische naa m Pechman.
Sicchrs ten keer heefr Leenden een gocd ge
sprek gchad mer zijn vader. 'Jongen, 7.Org er
voor dar je nooir zo wordr als je vader.' zei deze.
Leendert hedi: de wijzc raad rcr harte genomen:
hij vertrekr naar New York, raakr in de werdd
van de kunst verleild, en word[ de promotor
van cen nieuwe 'groep wilde kunstenaars. Maar,
ellendc, ellende, Leenderr krijgr een vriendje, en
dar vriendje krijgr een nare ziekte. Het wordt
nergcns met name genoemd, maar de jongen
heefr AIDS en is nier verlekerd. Lecndert werpt
zich op om de onbe[aalbare ziekrc van zijn
vricndje te financieren; hij srorr zich daartoe in
een windhandel in beeldende kunsr. Aan kun
srenaar die zichzelf vergifrigen mer coca"ine ver
srrekr hij leningen in ruil voor opties op hun
schilderijen. Deze opries, bijvoorbeeld op
'1.50x2m. olieverf op doek door Lafayette
Louisiana', verkoopr hij vervolgens aan galerie
houders, zichzelf verplichtend het dock re leve
ren tegen de waarde die her op de dag van be
lofte heeft. Steeg de waarde, dan zou hij zclf her
verschil moeten bijleggen; daalde de waarde
daarentegen, dan kon hij het verschil in zijn ei
gen zak sreken, en daar rekende hij op. Lccndert
vindt zo een volwaardige effectenhandel in no
minale sch ilderijen uit, en treedt zelf als enige
speculanr a la baisse op.
Het mag niet baten want de jongen overlijdr.
Leenden keen rcrug naar zijn ouderlijk huis,
'De doornenhof, maar nier voordat hij gedron
ken heeft van de roze champagne die vloeir uir
de wonden van de jongen.
Meer nog dan een boek over de economie van
her geld, is Mystiek lichaam een boek over de
economie van her leven en de dood. Als Lecn
den rhuiskomt, trefr hij zijn zusrer Magda
zwanger aan. Uir ulrieme afgunsr op de vrouw,
op haar alleenrechr leven VOOrt te brengen,
neemr Leendert een duivels bcsluir. De dynasric
van her leven, die Magda spoedig zal vesrigen
door het baren va.n cen kind, beantwoordt
Leenderr mer een dynasric van de vergankelijk
heid: hij bezwangcrr cen jongen uir her dorp
mer zijn verraderlijke virus. Magda boodschap
per van de her leven. baar braer boodschapper
van de dood.
Hier bereikr My,-tiek Lichaam zijn hoogrepunr.
De zware rhemariek wordt gecompenseerd door
onconventioneel taalgebruik en uirersr cynische
humor: als Leenderrs vader in de omgeving van
zijn zoon verteerd wordt door de dood. als on
zichrbare wezcntjes mer myriaden knabbelrand
jes in zijn lichaam aan her kluiven zijn, kriskras
een gangenstelsel gravend doar her geschiede
nisloze vices, denkr Leendert: 'Tijd voor cen
liedje. Een hoogliedje op de dood. ( .. . ) De
dood, daar kon jc sraar op maken, die zou nooi[
verstek laren gaan. Zekerheid die alles onzeke r
maakr, neuriede hij. rrouwe allemansvricnd,
nier-zijn dar, meer dan ook, is, aan jou ben ik ,11 in de mocdcrschoor uirgchuwelijkt.'
Olav Velthuis
KoIlcndonk, F. , My-stick Licho'l11. 1986, MeulenhofT Am
sterdam, lSBN: 90290 19700
11
Het goede, het wa e en het sc 0 e
Olav Velthuis
Onlangs hield Arjo Klamer zijn oratie voor de leerstoel Economie van de Kunst aan de faculteit Kunst en Cultuur
wetenschappen van de Erasmus Universiteit.
Reden genoeg voor een interview met deze
man, die in de economische wetenschap niet aileen door zijn leer
stoel een buitenbeentje is. ControversiEHe me
ningen over de toekomst van de economi
sche wetenschap, de waarde van cultuur, en de gespannen verhou
ding tussen kunst en geld.
12
1977 verh'ok u naar de Verenigde Staten,
schree! daar uw proefschrift, 'Conversa
tions with Economists', en was in Was
hington DC verbonden als Associate Pro
fessor aan de George Washington Univer
sity. Wat heeft 11 uiteindelijk bewogen om
terug te keren naar Nederland?
'AJs je in Amerika eenmaal in de dynamiek
van her systeem opgenomen bent, dan is het
enorm verleidelijk d aa r re blijven; prikkels
om terug te kercn naar N ederland ontbraken
volled ig. Daarnaasr zag ik op tegen her bu
reaucratische systeem van Nederland, zoals ik
me dat herinnerde. In Amerika kon ik mij
rustig wijden aa n mijn wetenschappel ijke
werk, zonder las rig gevallen te worden door
bes ru urliJke raken . Maar lIiteindelijk verraadr
je afkomsr je: in de Verenigde Staten hoor ik
niet rhuis. Ik kon me daar nier druk maken
over war er om me heen gebeurde, terwijl ik
me hier over allerlei dingen opwind. E n dan
zijn er natuurlijk persoonlijke omstandighe
den. Je trouwr nicr zomaJr mer een vrouw die
helemaal aan Nederl and verknocht is; zij
heeft mij onder behoorlijk zware druk gezet.
'Maar roen bleek, verrassing, dat her helemaal
nier zo gemakkelijk is om naar N ederland te
rug te keren. Ik merkte dat ik in de weten
schappelijke wereld niet overal even goed lag.
Ik heb bijvoorbeeld geso lliciteerd voor de
leersroel Geschiedenis van het economisch
den ken aan de Universiteit van Amsterdam,
maar de commissie yond het niet ee ns nodig
om met mij te praten (Mary Morgan heeft
deze leersroel uiteindelijk bezer, OV); op dat
moment vond ik dat nogal schokkend . H er
argument geven zij nier direct, maar je hebt
natuurlij k je kanalen waar je je informatie
van krijgr, en tOt mijn verbazing was een pro
bleem onder andere dat ik niet econoom ge
noeg IOU zijn. Ik had dergelijke disciplinaire
argu menten in Nederland nier verwachr: ik
dachr dat Nederland vrijzinniger IOU zijn, en
haar economen tolera nrcr. M et name de reto
rische benadering waarvoor ik mij sterk heb
gemaakr, ligt niet goed. De reden waarom is
niet altijd even duidelijk, maar met deze be
nade ring stuit ik herhaa ldelijk op verzer en
ergernis .
'Grappig genoeg is
dit ook een van de
uitkomsren van mijn
onderlOek: de we
renschap werkt in
kliekj es ; om zich
srerk te maken tegen de buitenwachr is her
zelfs nodig zich te groeperen. Op persoonlijk
vlak is dar pijnIijk om re ervaren, maar op
versta ndelijk vlak valt her goed te begrijpen.
'EI'vaal't u het dan niet als een stapje te
rug om uiteindelijk aan een alfa-faculteit
aangesteld Ie zijn?
'Nee, ik vind dat jllist wei aanrrekkelijk. Eco
nomische facultciren zijn zich op her ogcn
blik aan het rerugrrckken, aan her specialise-
AIle pilaren waarop het neoklassieke bouwwerk rust,
worden op het ogenblik onderuit gehaald.
ren op een srrikr economische benadering.
De economische wetenschap wordt steeds
minder veelzijdig. Alles wat anders is word t
afgesneden, als was het overtollig ver. Z elf
vind ik een multi-d isciplinaire benadering
veel span nender en vruchtbaarder; waar de
wetenschap zich op her ogenblik naa r toe be
weegr is een benadering die de disciplines
overstijgr. Daar gebeurt het op her ogenblik.
Ik ben dan ook bang dar de Nederlandse eco
nomische faculreiten de boot gaan missen.
' Maar ook in Nederland is de omslag onver
mijdelijk: er gaat onherroepelijk icts gebeu
ren. Dar de economcn zich rerugtrekken op
her rerrein dat ze kcnnen is een teken van
zwakre, en duidr regelijkertijd op een bedrei
ging. Die bedreiging ko mt uit allerlei hoe·
ken: aan de ene kanr gaan politick en be
drijfsleven zich aFvragen wat dc relevantie is
van deze wetenschap. Aan de andere kanr
komr binnen de economie lanw.-aam een pro
ces van deconstructie op gang: aile pilaren
waarop het neoklassieke bouwwerk rust, wor-
lli®~l1lli£ ECONOMICA
den onderuit gehaald. In Amerika zij n de
voorhoedegevechten op her ogenblik al aa n
de gang. De opkomst va n de speltheor ie bij
voorbeeld, is een deconst ruceief moment,
waarbij de neoklass ieke evenwichtsgedachte
losgela ten wordt. Ook worde hee belang van
praren , van regels en instituties sreeds meer
onderstreepr. Tor nu toe werd die belang Ont
kend.
'Verder lijkr de econometric door de op
komsr van computerrechnieken langzaam
overbodig te worden, en komen haar stat ist i
sche grondslagen steeds meer ter d iscussie re
staa n. Aans luiting tussen theorie en prakrijk
blijkr vaa k onmogelijk: theo rerische model
len laren zich nauwelijks e mpirisch toersen .
'Tenslorre wordr binnen de werenschap de
economie een buitenbeentje. Buiten de eco
nomic is iedereen afgestapt van de rarionali
reitsgedachre. Her is eigenlijk wei grappig dar
economen met die oogkleppen op kunnen
blijven lopen, en zich niets aanrrekken van
aile kri tiek die op dit uitgangspunt word e ge
leverd. Overigens vind ik deze oogkleppen
ook wei begr ijpelijk, want als je de rario nali
reitsgedachre loslaa t, dan is her ner alsof je
weer bij af moer beginne n; dan wordr lOved
van war er de afgelopen honderd jaar aa n o n
der'lOek gedaa n is oninreressant. Mijn inze t is
echter dar wij daarmee een berer en rijker in
zicht in de werkelijkheid mislopen. In feire
kan op her ogenblik geen enkele menselijke
handeling verklaard worden. Een mensel ij ke
handeling is aileen mogelijk wann eer er ome
kerheid is. Overigens is dar geen o rigineel
idee van mijzelf. Sociologen en antropologen,
maar ook Keynes onderkenden dir. Er is dar
fantasri sche ciraar uit de G eneral Theory,
"Enterpri se will fade if ir's all m arhematical
expecrarions". Dar inzichr is rer zijde gelegd ,
maar her is wei de boodschap van Keynes; de
-
September 1995
(Foto: Jeroen Thijs)
economle gaar over een wereld
waarin onzekerheid her beslis
sende kenmerk is.
Kan ik uit deze onvermin
derde interesse in ontwikkelin
gen birmen de economische
wetenschap de conclusie trek
ken dat binnen uw leerstoel
'Economie van de kunst' de
economie de nadruk zal kr'ij
gen, of vindt u de kunstkant
van de leerstoel belangrijker?
'Z oals ik in mijn orarie heb pro
beren duidelijk re rna ken is de
kunsrwereld inrrigerend, omdae
hij voor een econoom zo o ndui
srerend is. Maar door de poging
de wereld va n de kunsr re begriJ
pen, heb ik zel f andere inzichren in de econo
mie gekregen, en ben ik ook mer andere ogen
naa r ma rkmansac ri es gaan kijken. Het be
langr ijkste inzichr is dar economen een hele
enge inrerprerari e hebben van dargene war er
in markren gaande is, dar wij niet beseffen
hoe complex markren zijn, en hoeveel er ge
praar wordr binnen markren. Met name in de
kunsrwereld wo rden direcre commerciele
transacties o p all erl ei manieren vermeden;
maar ook binnen markren zijn relaties vaak
gebaseerd o p her principe van reciprocireir. Je
rekenr nier direct af voor een rransactie, maa r
stelr her uir, als in cen vriendschap. Ik doe
Ik wil geen democratie van de kunstmarkt, waarop
iedereen met zijn gulden kan stemmen.
war voor jou, in de ver.'Jachring dar jij op een
gelegen mo menr in de roekoms t iers voor mij
rerugdoet.
'Opeens vie! her mij op dar we in de econo
mie geen enkele rheorie hebben over relaries,
waarom mensen ze aa ngaa n, en war voor In
vloed ze hebben. Oat is heel merkwaardig,
want de econom ie besraar bij de grarie va n re
laries. Zaken rel aries en nerwerken bijvoor
beeld, of info rmele conracten . Her gaar hier
om sociale relari es, waarbinnen vee! wordr
gepraar over voerbal, vrouwen en andere din
gen die niets mer de eigenlijke commercile
rransacrie re maken hebben. Economen heb
ben de groome moeire mer dergelijke proces
sen, en durven ze geen plaa ts re geven binnen
de analyse. Her maakr inzichren volgens hen
te subjectief. '
We zijn opnieuw afgedwaald naar de eco
nomie. Een niettwe poging om te praten
over kunst. Uw stelling luidt, dat kunst
'waardeloos' wordt zodra je haar in geld
probeert uit te drukken. Wat beMelt u
daar precies mee?
'M ijn inzer is dar geld en kunsr op gespannen
voer mer elkaar sraan. Bij de es therische erva
ring heb je her over een waarde die niet re
meren is, analoog aan die va n een religieuze
ervaring of een werenschappelijke rheorie:
het goede, her ware en her schone. Deze ge
dachrc zie je in de hedendaagse beeldende
kunst terug in kunsractiv ireiren die zich ve r
zerten regen de idee va n her produceren van
een kunstprodukr: body art, perfo rma nces en
land art bijvoo rbeeld. Maar neem nou ie
mand als Servaas, die haringen verkoopt, en
o mdat hij her kunst noemr er een lager brw
rarief voor hoeft te beralen, of Jeff Koons die
zijn kitsch voor bakken geld verkoopt. O f
zo' n kunsrenaar, ik ben zijn naam kwijr, die
geld namaakt, waarbij de serie rransacties die
hij ermee uirvoert her kunsrwerk vormen. Hij
is daarvoor herhaaldel ijk opgepakt. De-I.e
kunsrcnaars vinden ook binnen de com mer
cide wereld ruimte voor expressie. Maar ik
zou nier zo ve r willen gaan re zeggen da r zij
herzelfde doen als her verkopen va n Omo.
Kunsr vraagt altijd om een spanning, een am
bigulteit.
"AJ les van waarde is weerloos," heefr Lucebert
rerecht opgemerkt, juisr omdar her hier gaar
om ee n waa rde die nier meerbaar is, die gede
va lueerd dreigt re worden in een commercide
rransactie. Ik geloof genoeg in arisrocrarie
sche waa rde n als kwalireir en onderscheiding
om deze waa rdevolle acrivireiren re bescher
men . Mense n die berer zijn op her gebied van
werenschap of schoon heid , mogen van mij
best privileges hebben of vrijgesteld worden
van andere verplichringen. Ik wil dus geen
democratie van de madu, waarop iedereen
met zijn guld en kan sremmen; dar lOU de
waarde van kunsr aantas ten . Juisr vanwege
haar weer loosheid maak ik me graag srerk
voo r kunsr, werenschap, en ook voor religie.'
Met deze houding 1'0ept It de herinnerillg
op aan Keynes, die als lid van de Blooms
bury-groep aetief deelnam aan het Lon
dense culturele !even in de jaren '10 en
'20.
' Ik vind dar inderdaad fantastisch, maar he
laas heb ik zijn power niet. Zoals die man
zich heefr kunnen verweren, en onderrussen
roch zijn werenschappelijke imegrireit heeh
kunnen bewaren, dar is onrzerrend moeilijk.
De problemen zien we bij mensen als Rick
van der Ploeg; de publieke rol van de intellec
rueel is in 20verre problema tisch, dar her las
rig is je poliriek srerk re maken lOnder je we-
13
renschappelijke inregrireir re veriiezen. De in
rel-Iecrueel heefr de ra a.k zich in her publieke
debar re mengen, maar ik merk zelf al hoe
moeilijk dar is: heel concrecr omdar de rijd
die je daaraan besrecdr rcn kosre gaar van je
werenschappelijke weric Bovendien moer je
een enorme verraa lslag maken van her weten
schappelijke werk naar de reroriek die men
sen willen horen. lemand als Keynes was daar
erg goed in .
' H er publiek hceft ee n behoefre die ik niet
waardeerr, en voorschrijfr welke kunst gesub
sidieerd wordt en welke nier. De aanwe'lig
heid van deze kliek sluit de betrok.kenheid
van de mensen uir. Dc overheid mag in ons
land dan wel relatief veel geld uirgeven aan
cultuur, de waardering van culruur ligr in ons
land, vergeleken mer een land als Italie, vrij
laag. Dat kan iers re maken hebben met her
feit dar de secror zo afgeschermd wordt, dat
er nooit een beroep op jou en mij gedaan
wordr om er iets voor over re hebben.'
Laten wij ons realiseren dat wij bezig zijn met een morele wetenschap.
kan, en nier wil bevredigen. Met name van de
econoom wil her publiek oplossingen horen,
hoc de roekomsr eruir gaa t zien, en als je eer
lijk bem moer je roegeven dar je dar niet kan.
Her is eerder de ro l van de therapeut die je
kan spelen. In Nederland bes raar daarbij een
enorme ach terdoch r ten aanzien van de imel
lecrueel, veel sterker dan dat in Amerika het
geval is. Hier zit het human capiral model
erin gebrand, men denkt in termen van rates
of return. Je ziet dat in het onderwijs, het feit
dat studenten voondurend willen weren war
lesp rogrammas voor de banenmarkr opleve
reno Oat is een vernietigende vraag, en stu
dem en die haar srellen hebben nier begrepen
waar het om gaat. Wetenschap draait jllist
om krirische distanrie. Dezelfde argwaan te
genover her academische merk ik in de jour
nalistick: de ideologic van datgene wat je zegr
moet direcr relevant zijn, bij voorkeur voor
het overheidsbeleid. Uit mijn oratie werden
in de media uitsluitend die delen opgeno
men, die berrek.king hadden op overheids
subsidies. Alsof de overheid her cnige is in her
leven.
' In Nederland lijkt dat in de wereld van de
kllnst inderdaad het geval te zijn. Ik zou cen
dergelijke situatic niet willen verdcdigen; de
gevaren van commercialisering van de kunsr
die daarnet aan bod kwamen, besraan ook bij
bureaucratisering. Prikkels verdwijnen daar
door , en maken plaats voor rent-seeking, dat
w il 'leggen dar menscn hun aandeel in een
budget koste war het kost verdedigen. Verder
ontstaat het principle-agent probleem. Dir
probleem komt erop nee r dar her voor de
subsidieverlener, de overhcid dus, moeilijk in
te scharten is of een subsidie-aanvraag ge
rechtvaardigd is, of dar meer geld aa nge
vraagd wordt dan in feite nodig is. Iedereen
speeh spelletjes, maar niemand weer waar de
grenzen liggen.
' Bovendien vergroor bureaucrarisering de af
stand tussen de gebruikers va n kunsr, en de
genen die ervoor beca len. Er bestaar in Ne
derland een kliek va n berrok.kenen die kunst
14
lWet het beToep op het individu in de sa
menleving komen we aan bij een ander
thema dat in ltW wetenschappelijke WITk Te
gelmatig terugkeert: het belang van normen
en waaTden. Is ltW appet gericht aan de sa
menleving, of aan de econoom?
' Het is een misvarting dar er in onze samen le
ving geen normen en waarden meet z ijn . Na
ruurlijk, ze veranderen, en her is niet alrijd dui
delijk wel ke ervoor in de plaats komen. Dan
ontstaat er verwarring, en sommige mensen ra
ken in paniek. Maar mensen kunnnen nier
zonder waarden, ze spelen onverm ijdelijk een
belangrijke rol in datgene wat we denken en
doen. Mensen zijn normatieve wezens, dat is
de enige manier waarop we mer elkaa r om
kunnen gaan.
'\X/aar ik me voor inzer is een erkenning van de
waardeproblemen die zich voordoen, met
name als je het ideaal van een soc iaa l-democra
tische samenleving zet regenover de waarden
die in werkelijkheid opereren . Om een conflicr
aan te geve n: we gaan erva n uit dat iedereen
cvenveel waard is , maa r regel ijkertijd discrimi
neert de goedgeaarde Nederlander bij her le
ven. H et maakt nogal wat uit of je een Neder
landers paspoort be'lit of niet. Maar ook dich
terbij: je eigen vriendenkring en ge'lin gaan je
veel sterker aan het hart dan mensen die verder
van je afstaan. Je kunt dir ook ben bij Adam
Smirh, die in de 'Theory of moral sentiments'
consrareert dar iemand erger van de kaa[t is in
dien hij zijn eigen pi nk moet missen, dan wa
neer er aan de andere kant van de aardbol mil
joenen Chinezen bij een aardbeving omko
men. We waarderen menscn verschillend. AI
leen, het wordt tijd dar w ij economen daar
eens aandacht voor hebbcn. En dat is natuur
lijk de reden waarom ik kanrtekeningen plaars
bij de reduc[io nistische visie die op her ogen
blik hege monisch is. Laren wij reruggaan naar
ooze worrels, naa r Smirh, John Stuart Mill,
Alfred M arshall en zelfs Keynes, en ons realise
ren dar wij bezig zijn met een morele weten
schap. D ar is mijn oproep.'
EHiciinte kunst?
Kunsrsubsidies zijn vaak paarlen voor de zwijnen.
De kunstuitleen in Osdorp (Amsterdam-West) is
daarvan cen goed voorbceld. In het niCllwe stads
deelkantoor heeft zij cen schirrerende tentoon
stellingsrllimte gekregen met veel glas zodat er
ook van buiten van te genieten valr. Iedereen die
bij het stadsdeelkantoor moet zijn of er, zoals ik,
op weg naar het winkelcemrum voorbij komt,
wordt gcconfrontecrd mer steeds wisselende beel
den en schildcrijen. Kunsr moet confronteren en
dat doet de kllnsrllirleen zcker. Een groter con
trast met de omgeving is dan ook niet mogelijk:
de rode baksteen van her stadsdeelkantoor en de
felle kleuren van het telUoongestdde dissoneren
met de rroosteloze omgeving van grijze flats.
Oat dc kllnstuirleen zelf echter niet erg sllccesvol
is, concllldeer ik uir het feit dat er zelden meer
mensen aanwezig zijn dan het personecl. Harde
onderbollwing van mijn selectieve perceprie komt
van de jaarlijkse financiele injectie van de stads
deelraad. Die hecht er vol gens mij meer waarde
aan dan haar kiezers.
T e1kens wannccr ik de kllnstllirleen passeer. ver
baas ik me als econoom over deze oase in een
woestijn van beton. Maar tegelijkcrtijd vind ik
het als kunsrlieAlebber fantastisch dar dir kan.
Her formaar van mijn studentenkamer weer
houdt me er echrer van om naar binnen te lopen,
en dus beperk ik me tot cen villchtige blik op de
uitgesralde kunstwaar. Ik vraag me, opniellw als
econoom, echter af of mijn genat groat genoeg is
om de bclastingbijdrage van alle Osdorpers die cr
niet naar omkijken te rechtvaardigen.
Zo schipper ik bij veel gesubsidieerde kunstuirin
gen als cen schizo tussen genot en verbazing. Een
efficient kllnsrbcleid lijkt roch een koud kllnStje:
geef iedereen een 'clIlrcard ' om zelf Ie kunnen
kiczen aan welke kunst belastinggeld moet wor
den besrced. De econoom in mij staat te jllichen
bij dir idee, maar mijn alter ego denkt dar cen ef
ficicnte kllnstmarkt niets te bieden heeft.
Cultuurpessimisr als ik ben, denk ik dat de kun
switieen het dan in Osdorp moet afleggcn regen
House en Strauss in de Meervaart. Simpclweg
omdat veel Osdorpers (ncr als vee! modale Ne
dcrlanders) geen behoefte hebben aan kunst aan
de muur. Op hun kleurenrelevisie is genoeg rc
zien, en als het ze nicr bevalr zappen ze gewoon
naar een ander net, daar is geen kllnstuitleen voor
nodig.
Kunst wordt bovendicn niet op bestelling ge
maakt. Kunst groeir tegen de verdrukking in , bij
de graric van de ongelukkige jeugd en de onroc
reikende uirkering. Efficiente kunsr is geen
kunsI!. (lb Waterreus)
• ®~TI'm£ ECONOMICA
NAAM: HER''vIAN TEN NAPFL
GEBOORTEOATUM / PLAATS: 22 MAAR I 1947, AMSTERDAM.
BURGERLljKE STAAT: ONG EHUWO.
VOOROPLEIDING / VORIGE FUNCTIES: O OCTORi\i\1. \'(115- EN NA
TUURKUNDE UvA, LERAAR WISKUND)' BERTRAND RUSS Ell.
SCI IOLENGEl\·[EENSCHAP (KROMMENIE).
HUIDIGE FUNCrIE: DOCENT WISKUNDI· EN STAI!\IIEK !\AN DE
F.E.E.
KLEUR OGEN: BLAUW.
LENGTE: 1,78 M.
BORSTOMVANG: \00 CM ± 1 eM.
KLEUR HAAR: BIJNA VERDWENEN.
GEWICHT: 74 KG.
SOIOENMAAT: 41.
BlJNAAM: MAc.
MEEsT GELlEFDE IMAGO: EEN COED[ EN GEDUl.DICE DOCENT.
MUZI10\LE VOORKEUR: 'KIASSIEKE' I'OI'MUZIEK N[[T NA[)RCK
01' ZANG: EAGLE.S, BEATLES, JACKSON BROWNE, ]A:>'[ES TAYLOR
F.Il.
LIEVELlNGSGERECHT: GEWUON HULLANDS.
FAVORlETE BOEK: GETAL EN r-:OSMOS (DR. C.H. VAN O s).
FAVORlETE KUNSTENAAR: P .. \UL MCCARINEY.
FAVORIETE FILM: TIME IS ON OUR SIDE (TIlE ROLLING STO
NES).
FAVORIETE DRANK: PILS.
FAVORIETE KLEUR: GOUJ1CEEI. MET FEN BEETJE WIT.
FAVORIETE KLEDING: EEN DUN OVERIIEMDJE (Ill) COLLEGES).
FAVORI ETE VERVOERMIDDEL: FI E'IS (I [EEN) EN TAXI (TElZUG).
HOBBIES / TlJDVERDRlJF: MUZIEK (GITAAR EN BASGlTAAR) EN
ZAALHANOBAL (U.S.).
WELKE KRANTEN / TI,IDSCHRIFfEN l.EEST U: HE'!' PAROOL,
THE GUITAR PLAYER MAGAZINE, OOR, HANDIlAI..
HOE BRENGT U UW VAKANTIE DOOR: MET VEEL MENSEN EN
VEEL GEZEI.UGHElD (IN EEN HUISjE IN BELC;IE OF FRANKRIJK).
GROOTSTE ERG ERN IS: HET \'(fISKUNOE A PROGRAMMA VAN
HFT V.W.O.
KAN ME WAKKER MAKEN VOOR: H ET SCHRlj VE\! VAN EEN
GOED E SONG.
MOOISTE AVOND UIT: 21 HBRUARI 1994, LONDl'N, ROYAL
ALBERT HALL: CONCERT ERIC CLAPTON.
SLECHTSTE GEWOONTE: IK HEB T\VEE ACENDA's, VOOR PRIV(,
EN WERK APART, I'N Hr:B ALI'ljll DE VERKFERDF HI) :>'IE.
BESTE EIGENSCHAP: IK Z EG BI/NA NOOIT NEE.
LEUKSTE EIGENAARDIGHEID: OAT MOETEN JULLIE MAAR EEN
ANDER VRAC;EN.
WIE BEWONDERT U HET MEEST AlS MENS: JOE COCKER, EERST
IN DE GOOT EN NU WEER TERue; J\i\N DE TOP.
HOE DENKT U OVER STUDENTEN: EEN VEELKOPI'IC MONSTER:
jE KOMT ZE [N AllY BARS, CAF[o.'S, EN DISCO'S TECFN.
WAT IS lIW MEEST GEBRUIKTE CRAP IN DE COl.l.ECEZAAL: [K
IAL HEl U CHT MAAR FENS AANDOEN, WANT WISKCNDE IS VOOR
DE MFESTEN TOC! [ AI. 7.0 DUSTER.
FAVORIETE ECONOOM: [E[)ERE STUDENT, DIE MET DE I-lUlDIGE
STU[)[EBUJRS Noe; WEEI' ROND TE KOMEN.
WAT IS DE GROOTSTE MISVATTING ONDER ECONOMEN? OAT
ECONOMISCHE BElANCEN I'REVALEREN BOVEN ECOLOGISCHE
HELAN CEN EN HE! MIliEU.
WAT IS DE MEEST GANGBARE MISVATJ'lNG ONDER ECONOMEN?
TIJD IS GELD.
WAT IS UW MEEST GEKOESTERDE OPVA1TING /OVERTUICING?
OAT OOK STUDENTEN MET WEINIG AANI.EC; YOUR WISKUNDE
UITEINDELl)K MET VEEL OEFENEN EN GEDULDlGE UITLEG DIT
VAK VOl..llOEND E KUNNEN 1\I:Hr~ERS EN OM I'l l'. STLI[) [E IN DE
ECUNOMIE MET SLiCCES TE KUNNEN AFRONDEN.
GROOTSTE UITDAGING: HFT LlITI3RENGEN VAN EEN CD MET
rRAr\IF. SONGS.
GROOTSTE ANGST: OAT TIJDENS MIJN COI.I.EGE DE ZML VClI.
LEDIG LEEGLOOPT.
HOE LANG BlIjFT UHlER? NOG[WINTlG JAAR.
Het multiplier-effect van een slof en een oude voetbalschoen
Paul Kraan en Carl van Schagen
Terwijl in het zuidwesten van Amsterdam het
ene monumentale stadion weldra door de
slopershamer zal worden geveld, verrijst in Amsterdam-Zuidoost
steeds nadrukkelijker hetander~nureeds
monumentale stadion. Want waar het behoud van het Olympisch Sta-
dion economisch niet rendabel genoeg was,
wordt van de totstandkoming van Stadion
Amsterdam een enorme impuls voor de econo
mie van de stad en haar omgeving verwacht.
16
Op woensdagavond 25 januari jongsdeden
besloot de stadsdeelraad Zuid definirief tor de
sloop over re gaan van her Olympisch Sra
dion. Drie jaa r gelcden had her sradsdeel al
een dergelijk besluir genomen, maar minisrer
Hedy d 'Ancona va n WVC (toen nog ?Onder
de S van sport) gaf de betonnen kolos va n ar
chirecr Jan Wils de sratus van Rijksmonu
mem, om rc voorkomen dar al re li chrvaardig
tor sloop ?OU worden besloren. De deelraad
was daardoor genoodzaakr re proberen een
creatievere besremming voor h er sradion rc
vinden. Echter. noch her pl an voor cen
woonbesremmi ng. noch her plan voor een
evenememenhal an nex megabioscoop annex
winke1centrum bleek profijtel ijk genoeg om
net Olympisch Sradion te kunnen benouden.
Her eers re plan. onrwikkeld door het Bouw
centrum Rorrerdam, z.ou tor een rekorr van
in toraal zevent ig miljoen leiden en was dus
financieel nier naa lbaar. Her rweede plan, be
dacht door de NY Olympisch Sradion zelf.
vie! bij?Onder in de smaak bij zowel de lande
lijke als de gemeentelijke monumentenzorg.
H er gemeentebesruur van Amsterdam had
echrer srevige vraagrekens geplaarsr bij de
economische overlevingskansen van nog cen
evenemen ren hal , n6g een megabioscoop en
nog een winke1cemrum in de zo langz.amer
hand verzadigd rakende Amsterdamse markr.
Daarom is het doek nu toch wei gevallen
voor de rhuishaven va n de Spelen van 1928.
al moeren e r nog war kleine juridische en be
sruuriijke hordes genomen worden. H er is
aa ngeras r door betonror en voldoer niet lan
ger aa n de sreeds srrengere vei ligheidseisen.
Op de Olympische fundamenten komt een
woonwijk re staan. Naar verwachting za l in de [weede helft van 1996 worden begonnen
mer de sloop.
Voetbaltempel N ier geheel toevall ig moer her in Zuidoosr
verrijzende Sradion Amsterdam regen die ri jd
juisr zijn opgeleverd. als alles meezir op 1 au
guStuS 1996. Hoofdbespeler Ajax moer in her
dan aanvangende seizoen gebruik kunnen
maken van de nieuwe voerbalrempel. Archi-
recr Rob Schuurman heefr er in zijn ontwerp
naar gestreefd de afsrand russen tribunes en
veld zo klein magelijk rc hOllden. zodar ner
zo makkeiijk de associarie mer een rhearer als
mer een rrad irioneei stadion kan worden ge
legd. Juisr het Olympisch Stadion werd vaak
vergu isd om zijn gebrek aan beslorenheid.
Doordar her veld omri ngd was door een sin
telbaan en een wielerbaan moesr her srad io n
ui rverkochr zijn om her enigszins gezel lig re
doen ogen. Maar dan nog was op de rweede
ring cen verrekjjker een onmisbaar atrribuur,
wi lde men alrhans iers van her gebcuren o p
her veld meekrijgen. Her nieuwe. overwe
gend rood-wine sradion wo rdr echter bijzon
der compacr. voora l omdar de bovenring
(27.000 roeschouwers) over de benedenring
'Het Olympisch Stadion moest uitverkocht zijn om een
beetje gezellig te ogen.'
(23.000 roeschollwers) wordr geschoven.
Her nieuwe sradion zal enige re1ikwien Ulr
sradion De Meer in zich herbergen. want her
wordr voorzien van een heus Ajax-museum .
Schuurman heefr in zijn ontwerp rekening
gehouden mer her spelershome van T ame
Sien. dar enige kilometers verderop gewao n
wordt voorrgezeL De skyboxen van de Mid
denweg in de Warergraafsmeer, desr ijds de
eersre in Nederland. zullen aan de Straman
weg in Zuidoosr rerugkeren. Sradion Amste r
dam za l verder voorzien zijn van een TV-stu
dio. vergaderza len, resrauranrs en zo ' n vijfrig
careringpunren. Bovendien krijgen ook de
dames farsoenlijke railen en rer beschikking,
een noviteir in de vaderlandse voerballerij .
Maar her sradion, ingeklemd russen spoorlijn
en snelweg richring Urrechr , is meer dan een
nieuw onderkomen voor de voerbalclub Ajax.
Her kan ook gebruikr worden voo r andere
sporrevenemenrcn, concenen. renroonsrei
lingen, congressen en TV-shows, en is der-
· ®~lJill£ ECONOMICA
halve mulriflincrioneeJ. D e direcrie van Sra
dion Amsrerdam NV, een vennoorschap
waann naasr parriculiere parrijen de ge
meente Amsrerdam als grooraandeelhouder
participeert, srreefr naar zo' n zestig evene
men ten per jaa r. Aj ax hoefr daarvan nog nier
de helft voor haa r rekening re nemen, daar in
de prognoses rekening wordr gehouden mer
ruim derrig concerten, shows en andere vor
men van vermaak.
Transferium Onder de groene m ar waarop de 'godenzo
nen' van Ajax srraks hun kunsten zu llen ve r
tonen , wordr in opdracht va n de Diensr Pa r
keerbeheer van de gemeenre Amsrerdam ge
werkr aan de rea lisa rie va n een tramfirillm.
Dit neologisme doer eigenlijk aileen rechr
aan haar doordeweekse funcric, ce n plaars om
automobilisren de ' rra nsfe r' op her ope nbaar
vervoe r tc laten maken. In her weekend is het
gewoon de parkeergarage va n her sradion. In
ieder gcva l past het idee goed in het vervoers
beleid van dt: gemeenre, d ar gcricht is op het
autolllw maken van de binnensrad . Er 7.ijn in
Amsterdam dan ook meerd ere rransferia ge
pland.
De bouw van stadio n en rransferium za l
plaarsvinden voor de vasre aanneemsom van
f 224.500.000,- . Inclusief BTW gaar her om
2G5 miljoen gulden, 202 miljoen voo r her
sradion en G3 miljoen voor her rra nsferium.
De consulranrs va n Twijnsrra Gudde zijn
aangesreld als gedelegeerd opdrachrgever,
voornamelijk om ervoor re zorgen dar dir
vaste bed rag nicr aJsnog va ri abel wordt. Fi
nancide excessen als met de Sropera stelt de
gemeenreraad va n Amsrerdam nicr meer op
prijs, 31 is er voor regenvallers nog wei 15 mil
joen begrooc. Op deze manier is her proj ecr
tor nu roe bi n nen de door de polirick vasrg~
stelde bcgroring gebleven. H er rransfc rium
wordr uireraard voll edig doo r de gemeente
Amscerdam beraald , die ook nag eens GO mil
jocn voor her s tadio n fo urn~cn , vijf keer lo
veel als her RiJk. H oofdgebruikcr Aj ax brcngr
20 miljocn in her laad je. Daarnaasc kent her
stadion 'Founders', die elk vijf milj oe n in
brengen en daarvoor speciale faci li rc icen kriJ
gen, waaronder 20geheren lounges. Verder
zijn aandeelhouders goed voor zo' n 55 mil
jocn ; daar sraar [ ~gcnove r da r zc rechr hebben
op een gereduceerd pJaarsbewijs en een VlP
parkeerplaats. Ecnzel fd e bed rag wordt door
een bankensyndicaar onder Jeiding va n ABN
AMRO als vreemd vermogen rer beschikking
gesteld.
September 1995
Renaissance H er is niet verbazingwekkend dar juist de
overheid in zo'n groor gedee lre van de beno
digde middeJen voorziet. De komsr van Ajax
naar Zuidoost berekenr voor dar sradsdeel
een ware renaissa nce. W aa r cor cnkele jaren
geJeden slechts op meewarige coon over De
Bijlmer werd gesproken, heefr deze enclave
de wind nu flink in de ze ilen . H er aanral aan
vragen voor her starren van een onderneming
rond her nieuwe sradion bedraagr al meer da n
Het nieuwe honderd en de ambte lijke molens raken do l
stadion in gedraa id door venoeken om info rmarie over Zuid-Oost in
aanbouw (Foto: Robert
Scheerder
vesrigingsco ndiries. D e uitsrraling van war
momenreel nog ni er veel meer is da n een
bouwpur blijkr groot.
Dus wordr niet aJleen hard gewerkr aa n her
stadion zelr~ maar wordr de comp.iere omge
ving ervan opnieuw inge richt. Deze wes rzijde
van Zuidoosr, in het ambrclijk verkeer Am
stel III genaamd, was ooit wiver be rcm d
voor kantoorontwikkeling, ner a ls her gcbied
dat verderop richring AMC ligr. Maar juist
de voorheen slechts in kantoren ge'imeres
seerde projectontwikkelaars b reken nu een
lans voor een meer pJuriforme inrichring va n
Amsrcl LII. Het scheiden va n wo nen , werken
en recreeren liJkr ziJn langsrc rijd gehad re
hebben. Rond het jaar 2010 moet een com
plere stadionwijk volrooid zijn , waa r plaa ts is
voor appartemcnren, kanroren , dcrailhandcl
en horcca, maar bovena l voor de popconccrt
hal van impresariaar Mojo, de geplande m e
gabioscoop van MGM en natuu rlijk het sta
dion zelf.
Sleeptouw De stad ionwij k zal een verkeersknooppullt
van belang worden. D e metro naa r her AMC
komr er langs, en vanaf 1996 ook de sneltram
naar Sioterdijk. Ook het eindpunr van de
widrangent, een buslijn van Haarlem via
Schiphol naar Zuidoost, ligr bij her nieuwe
Ajax-basrion. Van her sradion 7<1 1 ee n boule
vard leiden naar her winkelcentrum D e Am
sterdamse Poort. Deze promenade voen
langs her NS-srarion BijJmer, dat volgend
jaar in verband mer een spoorverdubbeling
gesloopr en meteen herbouwd za l worden .
Die ve rdubbeJing is nodig voor de construc-
rie van de Urrechtboog, die het zuidelijke
ringspoor om Amsrerdam verbindr met de
lijn naar Utrecht. Gezamenlijk moeten deze
vormen van openbaar vervoer de helft van het
aa[l[a l bezoekers gaan bedienen. Dc andere
helfr kan gebruik maken van de sneiwegen
A2 en A9, waardoor de sradionwijk ook voo r
her autoverkeer uirstekend bereikbaar is.
Zo lijkr Zuidoost enkele jaren na de Bijlmcr
ramp re begi nnen aan cen periode va n grorc
bloe i. Het ziet er naar uit dar her mllitifunc
ri onele sradio n het mu\riculrureie stadsdeel in
een beJangrijk economische centrum 1.,11
rransform eren , dar een srevige impliis aa n de
regio n ale economie kan geven. Mochr het
bouwwerk van Rob Schuurman in de roe
komsr naar iemand vernoemd worden, John
Maynard Keynes Sradion 1.al het wei ni et
gaa n heten. Maar de mulriplier van de (over
heids)in vesteringen in her nicuwe stadion
mag er wezen. 'Op een slof en een oude voer
balschoen, wordr Ajax kampioen' , zo bezon
gen de Amsterdamse supporters vroeger het
gemak waarmee hun club de concurrentie de
Joef afstak. Mer eenzelfde gemak lijkt Ajax nu
door haar komsr naar Zuidoost het stadsdeel
economisch op sleeprouw re nemen.
17
- Advertorial -
RABOBANK INTRODUCEERT NIEUW STUDENTENKREDIET Maximale kredietlimiet f 12.500,-
Dit jaar heeft de Rabobank een nieuwe kredietvorm voor haar studenrenrekeninghouders, het zogenaamde Studentenkrediet. Het krediet vervangt het vroegere Educatief Krediet en de Auditorenlening.
Elke MBO/HBO/WO-studenr van 18 jaar en ouder die een studiebeurs onrvangt volgens de Wet Studiefinanciering 18+ (WSF) op een Rabobank Studenrenrekening (of Betaalrekening) komt in aanmerking voor dit krediet. Ook een auditor kan gebruik maken van het Studenrenkrediet, mits hijlzij een bewijs van inschrijving als auditor, verstrekt door de betrokken onderwijsinstelling, kan overleggen.
Voordelen van het Studentenkrediet
Drie grote voordelen van het Studenrenkrediet ten opzichte van het vroegere Educatief Krediet zijn: De flexibiliteit van geld opnemen en storten. Het Studenrenkrediet lijkt op een Doorlopend Krediet. Dit houdt in dat je met de bank een kredietlimiet (het zogenaamde ktedietplafond) afspreekt. De minimum kredietlimiet is f 2.000,-; het maximum is f 12.500,-. Tot aan het afgesproken plafondbedrag kun je geld opnemen op elk gewenst momenr. Handig wanneer je tijdelijk even krap zit. Dit in tegenstelling tot het vroegere Educatief Krediet, waarbij eenmalig of een keer per jaar een vast bedrag werd uitgekeerd. Tussenrijds storten kan ook, maar het is ook mogelijk om pas een jaar na beeindiging van je stu die te starten met terugbetaling.
Het te betalen renrebedrag bepaal je zelf. Hoe meer je gebruik maakt van het krediet (qua hoogte en tijdsduur) hoe hoger de te betalen renre. Dus kies je voor een bepaalde kredietlimiet gekoppeld aan je Studenrenrekening, maar sta je nooit rood, dan kost het je ook niets. Heb je op een bepaald moment behoefte aan wat extra bestedingsruimte, dan kun je direct beschikken over het door jou gewenste bedrag.
De maximale hoogte van het Educatief Krediet was afhankelijk van het resterend aanral studiejaren. Bij het Studenrenktediet is deze koppeling vervallen. Zelfs een laatste-jaarsstudent komt in aanmerking voor het maximale ktedietbedrag van f 12.500,-.
Verder is het rentepercenrage van het Rabo Studenrenkrediet voordelig. Ten opzichte van een Doorlopend Krediet is dit percenrage op jaarbasis 0,5% lager. Indien het krediet wordt afgesloten met een medecontractanr (bijvoorbeeld je ouders) is deze korting zelfs 1,5%.
Het Studentenkrediet gekoppeld aan een Rabo Studentenrekening
Tenslotte de combinatie Rabo Studenrenkrediet/Rabo Studentenrekening. Door het krediet te koppelen aan de Studenrenrekening van de Rabobank in plaats van aan een gewone Betaalrekening, profiteer je van vele extra's. Denk hierbij aan een creditcard voor maar f 25,- per jaar en het Easy Money kortingsboek met kortingen voor restauranrs, bioscopen e.d.
Meer informatie
Wil je meer informatie over het Studenrenktediet of de Studenrenrekening van de Rabobank, bel dan met de studenrencoordinatrice van Rabobank Amsterdam, Tanja Toonstra, telefoonnummer (020) 56904 18, of ga langs bij een van de Rabokanroren. Rabobank
Amsterdam
Op vergeelde foto's uit vroeger tijden poseert de volledige studentenpopulatie in jacquet. Bij de bezetting van het Maagdenhuis in de jaren zestig is daar niets meer van over. Een kleine rondgang op de faculteit leert dat het pak tegenwoordig weer straffeloos kan worden gedragen. Het lijkt alsof in de Rat-race tussen studenten om een mooi (V, veelbelovende netwerken, kortom om een gouden toekomst, alles geoorloofd is. Elke dag wordt het oog wei weer geteisterd door een grijs glimmend double-breasted pak met ee jolige das in de vorm van een vis. Met hur harde Samsonite ko ertjes botsen ze in je knieholten en hun 'mannel'jke' geurlijn bezorgt je een appelflauwte Ook de meisjes blijven niet achter en doen hun uiterste be~t om er uit te zien als de maitresse van hun vader. De bij handenarbeid op de middelbare school aangeleerde ori inaliteit heeft binnen een jaar het onderspit moeten delven voor een muisgrijs rna telpak met kittig knotje . Het poesie-alb m van vroeger is vervangen door een filofax met extra ruimte voor visitekaartjes die na afloop van elke business-lunch 'discreet' worden achtergelaten. Zij gaan het rna ken, deze 'matrozen of industry'. Op deze manier den ken zij in notime de hogere regionen van de macht te bereiken bij een flitsend multibedrijf. Maar al snel komen de volgende retorische vra-
September ~ 995
gen naar boven borrelen: Moet ik dat ook allemaal doen? Is dit the road to glory? Nee, natuurlijk niet. Aile studenten die zenuwachtig worden van de mega-cv's van hun studiegenoten kunnen gerust zijn, dat witte vlak op je eigen curriculum na je eindexamendatum hoeft niet zo nodig te worden gevuld met tientallen symposia, bestuursfuncties en persoonlijkheidstrainingen Uezelf presenteren ... kun je leren!!!). Belangrijker is het of een student heeft geleefd tijdens zijn studi . Heeft geleerd onbekommerd plezier te hebben, zonder stress of Unilever al heeft gebeld over de omende Carrieredag. Discussies heeft ge
voerd over de grote di gen des levens en niet~1I en 01 ontzag de grote namen in Zakenland te Ilebben gefluisterd. Rustig heeft gebabbeld n de kroeg met een biertje tot aan het och endgloren, n plaats van borrels met gaud ele pretcil"nders te hebben georganise rd in de hal van de faculteit. Het lijkt er op dat ve I studenten bij het verruilen v n rugzakje \loor aktentas tegelijkertijd hu jeugd inruilen voor een oude sokken-mentaliteit. Het ergste is dat dit aftakelingsproces steeds vroeger intreedt. Terwijl het clearasiltubetje nog prominent op de wasbak ligt heeft de beginnend student al de mentaliteit van een vijftig-jarige in de mid life-crisis, met bijbehorende politieke en economische borrelpraat en querulante neigingen. (MR &JdMS)
Blad .... an de Sefa (S(Ud icv~rcniging Facuircit der
Econo mische Wt:tcnschappcn l on Econometric
a:m de U nivcrsiteir van Amsterdam), mede uit
gegc\'( n door de: Facultcit def Econo mischc Wc
tCnsch~lppcn ('n Economerric aan de Univ(;:csirci r
van AmS[crdam
Redact ie/M edewerkers
Robert Scheerder (hoofdredacreurl
Jan Kccs rvfani jn
NttTi;n Rcngers
Jessic;) du M archic: S:uYaas
Rod rigo Altamirano
Carl van Schagcn
Ib \'(!a,crrcus
Ola, Vdthuis
Ilas 5 m i, (opmaak)
Hiddc van Melle (opmaak)
H ans Linge-man (fowgraaf)
Deadl ine
Amlcvc.:rcn arr ikclcn oktobcrnumrn~r v66r 4
scprcmh\:c cn vour d(: agl:l1da: 14 september.
Adrt:swijzigingen
5 , udcll tl..'nadm in isrr.uie.
I3i nnengasthu issrraar 9 10 11 ZA Amstl! rd30l
Voor rcacties, brie-ven en open so1licita ties is de
rcdactic bcrc:ikbaar op:
Roctc'"" tra" , II kamer 0 .05 (E:})
10 I H \V1l Amsterdam
Tel . 020 - 525 4297 Fax, 622.788 2
Ingl..'zond<.'n bricvcn. arrikcl('n en s ru dic~
rapportagt:s ku n llen worden ingckon.
Voo rpagina
Intree '93 (foro: H cnk T homa.,)
Oplage
600
Advcrrcnt ies
Taricvcn op aanvraag verkrijgbaar.
Opc.l rachtt'n s<.: hriftd ijk r. a.v. acquisitcur Seb.
Pe,,", O bdci jn. tei. 5254024.
Advertemies in di l num Olcr van:
AIlN AMRO Ilank
Rabobank
Z(;' t - c:n drllk"'\\'crk
Prj nrvisic BY
Sefa-beSluur
Li.,ene ~';1 n 13rcugc:l (vourliner)
Palll Kra:.l.n (v icc-'1oorzilll.:r)
Wcssl.:.'1 H:IOIxlllil n (sccn.:raris)
FUlls Pomn K'L' ( I c: pclltiingm«:L'Sh: r)
Mi.~ ha Vink (2c penni ngm.:cs{cr)
Pcn.:r Obdeijn (comm. 7.akcn)
M a.rick" Blo m -(i ntcrnL" .,.aken)
19
De bank voor studenten ABN·AMRO De bank