16
L '

1984 - Nummer 117 - november 1984

Embed Size (px)

DESCRIPTION

~\.~ ~~lA~. ~~'0:' l.l~ L '

Citation preview

Page 1: 1984 - Nummer 117 - november 1984

~\ .~ ~~lA~.

~~~1~1J ~~ '0:' l.l~ L '

Page 2: 1984 - Nummer 117 - november 1984

IEall&IIE Pieter Boot Adriaan D/""rr"'~:tei Marcel Herman P. Kreulen Marcel Michelson Ruurd Mulder Diederik Ogilvie Marleen Janssen Groesbeek

lIalE5

Jodenbreestraal 23 Kamer 1339 1011 NH AmsterdaM

telefoon: 5252497

Adreswil:dgil1gen: Studentenadminislralie Jodenbreestraat 23 1 OJI NH Amsterdam

Readies De redactle sleit zich open voor reaelies, behoudl zich echler hel reehl voor deze in Ie korten.

Advertentietarieven zqn op aanvraag verkri jgbaar. Opdrochten bij voorkeur schl.ftelijk aan de redaetie richlen. Voor lelefonische (020) 525 2497 5254134 (02209) 1818 (Ruurd Mulder)

Rostra verschijnt acht keer per in een oplage van 2500 exemplaren.

von Hell

alUI Kaa' Nwe Herengr.61, Amsterdam.

262908

BlAD VAN DE ECONOMISCHE FACUl TEIT AAN DE UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAM

IE all&111I II EEl

Je zult toch maar landsadvocaat zijn. Misstappen van bewindslieden moeten Juridische op weg van beleid moeten verwijderen. Wat voor een mening zo iemand er op no houden? Voor d ng van bouwplannen voor een kernreacfor heb je veel aan een voorstander van kernenergie. Is er voor verdediging van beschul-digingen door ndslieden het eens is met inhoud van dergelijke uitlati Waarschijnlijk niet. De advoca-

voor Een proces is een gevecht voor ma-ijkhebbenisnietvan . gelijkkrijgen is deal.

Door verdienen mensen hun brood mee, en hoe de show te het so

Als dit blijft zitten en nterviews bl geven, kan mr. Korthals Altes nog heel wat verdienen.

omslag: Eredoctoraat Den Uyl

1IIIIIIua

Van Stuijvenberg met emeritaot, DEO Een dikke MM

naar een heilstaat, Wim Groot 200 oe, Hans Oostendorp Macro, MJG, MK Ecoline, Steven Adolf Road en Daad: UHD problemotiek, Marcel Michelson

pag 3 pag 5 pag 6 pag 7 pag 8 pag 11 pag 15

Page 3: 1984 - Nummer 117 - november 1984

van Stuiivenberg met emeritaat 'Een mens doet geen wetenschappelijk onderzoek met z'n hoofd .. '

Bijna zestig jaar geleden begon Jo von Stuijvenberg zijn 'carriere' aan de plaatselijke HBS von Tiel. Hij promoveerde in' 47 te Rotterdam en werd lJit­eindelijk hoogleraar in de economische geschiedenis aan de Universiteitvan Amsterdam. Op maandag 26 november neemt hij definitief afscheid . Rostra blikte samen met de hoogleraar terug.

'Ha, een 79, do's een goed jaor', aldus Van SIuijvenberg mel een lichl 'Beluws' occenl, loen we hem hel bij grole inlerviews gebrui­kelijke presenlje overhondigden. Dol wos dil keer een 'Choleou Bel-Air Loclolle'. Een ' op­pellolion conlrolee', die Van SIuijvenberg als redelijk wijnkenner wei kon waorderen . Tijdens hel gesprek kwam 01 gouw een onde­re l iefhebberij van de emerilus ler sprake, de grafologie, dOl wil zeggen de kunsl om uil ie­monds hondschrift z' n karakler Ie bepolen. Prompl kreeg de prof dan ook enige aonleke­ningen van ondergelekende onder ogen mel de vraag of hij er even naor wilde kijken. Die vluchlige blik leverde zowaor een posilief oordeel op. Van SIuijvenberg voegde eraan lo~ , dOl grafologie sowieso wei een be moe­digende bezigheid is, omdal de uilkomslen over hel algemeen niel negalief zijn. Op de vraog of hij z'n kennis wei eens op sludenlen hod loegepasl, anlwoordde hij nadrukkelijk: ' nooil! '. Slechls €len keer gebru ikle Van Sluij­venberg de grafologie in zijn pr ivesfeer en dOl was b ij een meningsversch il. De persoon mel wie hij kweslie had, bleek nogal gefrus­Ireerd Ie zi jn en dOl maokle veel duidelijk, volgens Van SIuijvenberg.

Studenten Zijn kennis von de grofologie kon Van Sluij­'venberg ook vrij moeilijk op sludenlen loe­possen, omdal hij ollijd mondeling lenlami­neerde. Oil in hel belong von de sludent. Von SIuijvenberg :'k ijk, schriftelijk lenlomens of­nemen is heel bewerkelijk, zeker ols je hel goed wilt doen. Dus blijfl eigenlijk aileen de keuze over l ussen mondeling en 'multiple choice'. En hel bezwoor von 'mulliple choice' is dOl hel niel kon woorderen. Hel geeft be­I~ngrijke vrogen niel meer gewichl don min­der belongrijke. Nu is mondeling heel sub­jeclief, dOl weel ik, moor zoals een Ameri­kaonse legen me zei 'one musl Irusl his own judgement' . Ook speell hel elemenl van de ervorlng naluuriijk een hele grole rol. Wal ik overigens wei al l ijd oan de kondidoal vroeg, voordal ik hel cijfer gof, was 'wol vindl U er zelf von?'. En don bleek dol sludenlen zelf heel goed hel resulloal wislen. Sludenlen za­len zelfs vaok Ie loog mel hun oordeel' . Van SIuijvenberg heeft don ook nooil losl ge­had en nooil een sludenl gehod, die uil onle­vredenheid mel z'n cijfer een beroepsproce­dure began. Hierbij speell ongelwijfeld een rol, dol de prof hel altijd goed mel sludenlen heeft kunnen vinden .. Professor van SIuijvenberg vindl niel, dOl er 'Ie veel ' sludenlen zijn. Wei maokl hij zich zorgen over hel loenemend aanlol docloran­dussen, dol geen werk vindl. Van SIuijven-

berg : ' ik ben er niel gerusl op of wij niel bezig zijn mel hel kweken van een 'afgesludeer­denprolelariaot' . InleliecI is nodig en de goe­den moelen zonder meer een kans krijgen. Hoe evenluele selectie echler zou moelen plaolsvinden als je hel oonlol sludenlen in een bepaalde sludierichling zou willen ver­m inderen, weel ik niel precies. Geen gelool in ieder gevol en ook hel inkomen mag abso­luuI geen rol spelen'.

Democrotisering Ondonks hel overschol oan afgesludeerden en hel feil, dol proklisch iedereen die wit ook kan sluderen, gelooft Von SIuijvenberg niel, dOl de universileil z' n eliloire korakler kwijl is of ooil kwijl zal roken . Een hoogleroor zol 01-lijd op basis van zijn kennis en zijn preslaties een zekere slalus behouden . Ais hel aan Von SIuijvenberg had gelegen, don zou de hoogleraar nog wei wol meer 510-

Ius en zeker wal meer mochl behouden mo­gen hebben. De democralisering op de uni­versileilen had wal hem belreft niet zo nodig gehoeven . Sludenlen mogen zeer zeker in­sprook hebben, moor meebes lissen ochl hij niel noodzakelijk. Sludenten zijn ofnemers van welenschoppelijk onderwijs en boven­dien moor belrekkelijk kort oan de universi­leit verbonden, beargumenteerl Von Stuij­venberg . Of schoon de emerilus hel dus in pri ncipe niel zo zag zillen, ging hij loch meedoen oon hel gedemocroliseerde unversileilsbesluur. 'Je moet nooit oan de kanl goon sloon, dOl is hel slomsle, wal je kunt doen' . Van SIuijvenberg zal in de faculleils- en in de universileitsraad. Door die aclivileilen verkreeg hij e.en grondi­ge kennis von allerhande reglemenlen. Die kennis kwam hem laler goed van pas bij di­verse beroepsprocedures, die hij zelf in hel verleden begon.

Bestuur Door zijn ervaringen in de faculleits- en in de universileilsraad en door z'n ervaringen in andere funclies, heeft Van SIuijvenberg zo z'n ideeen over hoe een universileil besluurd zou moelen worden. De professor : 'Je moel een universileil slerker don op hel ogenblik 'runnen', alsof hel een onderneming is. En dOl brengl mel zich mee, dot degene die door werken gecontroleerd moelen worden. Dot moel echler wei mel enige zorg gebeuren. Ik zou willen pleilen voor een menselijke bena­dering . Je moel bijvoorbeeld een malige pu­blicist zien in zijn leefomgeving. En de vraag moel dan zijn, wal kunnen wij doen om Ie zorgen, dOl zo iemand in zijn werk meer tot zijn rechl komt. En hoe kunnen we proberen

zo iemand Ie handhaven, want dOl moel uil­eindelijk hel doel zijn ' . 'Je moel in ieder geval zorgen voor een 51 i­mulerende sfeer, een oplimislische omge­ving. Je kunl allijd nog goon zillen Ireuren'. Ook op andere punlen heeft Van SIuijven­berg enige moeile mel de huidige gang van zaken op de universileilen. 'De koslenfaclor van hel voorlbrengen van welenschappelijk onderwijs en onderzoek wordlaan de univer­sileilen onderschal. Er is overigens ook nog

. nooil nagegaan, wal een uur vergaderen ei -genlijk kost' . . Korlom, de prof heefl een zakelijke kijk, die je eerlijk gezegd eerder zou verwachlen bij een no-nonsense bedrijfseconoom dan bij een wal filosofische ingeslelde hoogleraar economische geschiedenis. Over de financiering van welenschappelijk onderzoek zegl Van SIuijvenberg ook nog hel volgende: 'Op hel minislerie vraagl men zich of, wal wordl er mel mijn geld gedaan? Wordl hel wei go~d besleed? Op zich vind ik dOl een hele legilieme vraag. Mel de wijze, waarop men nu hel €len en andere wil ' con­Iroleren' en dan vooral mel de voorwaarde­lijke financiering, ben ik minder gelukkig. Je kunl je afvragen of daarmee wei de omslon­digheden zijn geschapen, waorin je crealie­ve orbeid kunl verwochlen. Men houdl niel voldoende rekening mel de aord van welen­schoppelijk onderzoek. De individuele on­derzoeker kon bij de voorwaardelijke finon­ciering niel 101 z' n rechl komen en misschien moelen we hel wei juisl von die individuele onderzoeker hebben' .

NEHA Een funclie, die Van SIuijvenberg naasl z'n hoogleraorschap vervulde, was het direc­leurschap van hel Nederlands Economisch Hislorisch Archief. Een funclie, die Irouwens slrikl genomen niels Ie maken heefl mel Van SIuijvenbergs hoogleraarschap. In hel NEHA, de economisch-hislorische bibli­olheek, sloan 70.000 boeken verzameld op hel gebied van economische geschiedenis. Hel is een unieke bibliolheek en de enige grole, belrekkelijk volledige economisch­hislorische bibliolheek op het vasleland van

v. Sluijvenberg

3

Page 4: 1984 - Nummer 117 - november 1984

Europa. Slechts !wee bibliotheken ter wereld zijn vergelijkbaar en dat zijn die van de 'Har­vard University' en de 'Goldsmilh library' in londen. Het NEHA loopt momenteel echter gevaar. Van Stuijvenberg : 'Op het ogenblik liggen de kaarten zo, dat er niet voldoende geld aanwezig is en niet vastligt of dat er in de toekomst zal zijn om de bibliotheek nor­maal open Ie houden en dat is een treurige

zaak .

Van Stuijvenberg heeft wei begrip voor hel slandpunl van de faculteil. Deze is van me­ning, dat het NEHA hel facullaire be lang overschrijdl en dat de universileil moet beta­len. De universileit wil echler aileen belalen als het ministerie meebelaalt en het·ministe­

rie is nou eenmaal niet zo scheutig meer. De faculteit had echter volgens Van Stuijven­berg kunnen zeggen; dit is zo'n belangrijk en, uniek geval, daar maken wij geld voor vrq. Daar had de faculteit dan trots op kunnen zijn aldus de emeritus. Vervolgens bena­drukt hij nogmaals hoe betreurenswaardig ' hij deze zaak vindt en dat hi! b~slist . in het midden laat bij wie de schuld Ilgt. En, la, wat is schuld', voegt hij eraan toe.

Wetenschap Of schoon Van Stuijvenberg zich dus veel met besluren heeft beziggehouden, was hij toch in de eerste plaals welenschapper. Over we­tenschap bedrijven zegt hij: 'Een mens doet geen welenschappelijk onderzoek mel z'n hoofd, maar werkl met z'n gehele persoon­lijkheid, met z'n he Ie gemoed. Een weten­schapper kan dan ook nooit helemaal objec­l ief zijn. Daar gaat mijn afscheidsrede ook over . Die heeft als litel 'Subjectivileil en para­digma in de economische geschiedenis'. Een m isschien niet voor iedereen even 'pakken­

de'lilei. 'Ik heb ook allijd ieder jaar voor de kandidaals-sludenlen een college gegeven over de vraag 'wat is economische geschie­denis?'. Dol ging over hel idee of je een ob­iectief geschiedsbeeld kuni krijgen en dal kan niel en dot ging ik dan bewijzen'.

KomI U daarmee niel op hetterrein van pro­

fessor Klant?

'Zeker, maar Klant, een gr661 man, had al­lang verplicht moeten zijn. Kennistheorie is de basis van de gehele welenschapsbeoefe­ning. Sludenlen moeten daar kennis van ne­men of ze willen of niel, zodal ze zich reken­scha~ kunnen geven van waar ze mee bezig

zijn. Een ander yak, dal Van Stuijvenberg graag verplichl had gezien, was z'n eigen yak, eco­nomische geschiedenis. De prof: 'Een goede econoom behoort economische geschiedenis gehad te hebben. Zonder economische ge­schiedenis krijg je kreupele economen. Wal weet bijvoorbeeld een normale sludenl van de aard en de geschiedenis van hel kapila­lisme, een kreel die iedereen voor in de mond ligl'.

Mentaliteit Wanneer je mel Van Sluijvenberg praat over kapitalisme, kom je al gauw op de kapi1(]listi­sche menlalileil en de 'de these vein Weber' .

4

Op de vraag, wat nu eigenlijk de oorzaak is van onze huidige, gigantische welvaarl, anl­woordl hij dan ook: 'in de eersle plaals dil, dal dingen een oorzaak hebben is een hypo­Ihese, wanl bewezen is hel nooil. Verschijn­selen kunnen ook sponlaan onlslaan. En ver­der is hel onder andere een kweslie van men­laliteil. lemand wordl aileen maar rijk, als hij rijk wil worden. Onze samenleving doel een beroep op de individuele mens, die moet concurreren en voor zichzelf dienlle zorgen. Die menlalileil is in de loop van joren ge­groeid. In minder ontwikkelde londen over­heerst net zoals bij ons vroeger de trodil ie en niet de kopilalislische mentaliteil om naar een hoog inkomen te streven. Echler, het staat voor mij niel vast, dal de moderne maal­schappij meer geluk bij de mensen heeft ge­bracht dan de vroegere, op tradilie gebaseer­de maatschappij'. Vervolgens wijst Van Sluijvenberg dan nog op de psycholoog Erich Fromm . Deze slelde, dal werkiusl en de behoefte om actief Ie wil­len zijn best eens zouden kunnen voorlvloei­en uil gevoelens van angsl en eenzaamheid. Inmiddels is wei min of meer gebleken, dal de emerilus bij z' n aonpak von wetenschap­pelijke problemen kiesl voor een verba Ie, in­slilulionele benadering. Ofschoon hi j in z'n proefschrift als eersle de regressie- en corre­lalieberekening gebruikle, is hij slechls voor­stander van hel gebruik von de wiskunde, zo­lang dal mel mole gebeurl. Wanneer de ge­'hele economische geschiedenis in formules opgaat, don gaat hem dat te ver. En soms moel je zijns inziens bij wiskundige econo­mie zo en6rm obslraheren, dOl je de he Ie band met de werkelijkheid verliest. Aan hel einde van het interview hodden we het nog even over Van Sluijvenbergs kijk op 'de geschiedenis' . Hij cileerde mel een zeke­re instemming Burckhardl, een Zwitserse cul­luurfilosoof uil de vorige eeuw: 'Wir wollen durch Erfahrung nicht sowohl klug fur ein on­der mol als weise fur immer'. Een oordige en belezen man, die professor Van Sluijvenberg.

RM, DEO

Leven en werk In de bundel 'economie dezer dagen', woarin Van Stuijvenberg een arlikel publiceerde, staat over hem ter intro­duclie hel volgende: 'J.H. van Sluij­venberg heefl 'de' Ihese van Weber (handelt over de invloed van de calvi ­nistische ethiek op de kopitalislische menlalileil - RM) van 1936 of over­peinsd. Dit impliceerl treffender zijn curriculum dan een vermelding van zijn wetenschappelijke arbeid of een opsomming van de opeenvolgende verschijningsvormen, waaruil hel beslaal' . Van Sluijvenbergs carriere volt echter als volgl kort somen Ie vatten . Gebo­ren in 1915 in de Beluwe, gepromo­veerd in de economische wetenschop­pen Ie Rotterdam (1947); proefschrift 'Enkele aspecten van de kersenleell in Nederland'; landbouweconoom; hoofd afdeling Tuinbouw van hel landbouw-Economisch Inslituut 1949-1954; leclor cooperatiewezen Univer­sileil van Amsterdam 1951-1960; ge­woon hoogleraar ecanomische en so­ciale geschiedenis Rotterdam 1954-1967; builengewoon hoogleraar soci ­ale en economische geschiedenis Ko­ninklijke Mililaire Academie 1962; ge­woon hoogleraar economische ge­schiedenis Universileil van Amster­dam 1967; direcieur Nederlands Eco­nomisch Hislorisch Archief 1970. Boeken: 'Hel cenlraal bureau' - 1949, 'De bloemisterij in Nederland' (red.) -1961 'De Nederlandse economische hog~school 1913-1963', 'Honderd jaar margarine (red.) 1869-1969', 'De eco­nomische geschiedenis van Neder­land' (red.) - 1979.

Page 5: 1984 - Nummer 117 - november 1984

tEen dikke onvoldoende De eerste keer dot ik een boek las van F. Hartog was eigenlijk per ongeluk. Ik

kochttwee jaar geleden 'De economie, de macht en de mensen' in de veron­

derstelling dot het een werk van onze Hartog betrof.

Dit keer zond de uitgever trots een exemplaar van 'De helft plus €len. Haalt

onze democratie 1994?', door prof. dr. F. Hartog. Ik verwachtte een door­

wrochte verhandeling over onze democratie. Ik kwam wederom bedrogen u it.

Wanneer we doorgaan op de ingeslagen weg dan haalt onze democratie 1994 niet. Dot is de strekking van Hartogs vlugschrift.

Onze democratie geeft de mogelijkheid aan meerderheden om een minderheid uit te bui­ten. Die minderheid wordt gevormd door de rijken. De rijken zijn degenen die creatief zijn. De rijken worden verjaagd door ons pro­gressief belastingstelsel. Dus we eten het zaaigraan op. Ons democratisch besluitvor­mingsproces moet zodanig worden gewij­zigd, dot de besluiten worden genomen door een gekwalificeerde meerderheid. Dit zou kunnen door de SER beslissingsbevoegdheid te geven. Niet de huidige SER, maar een SER uitgebreid met vertegenwoordigers van Het Kapitaal. Dot is de boodschap die Hartog ons te vertel­len heeft in een zwierige stijl die wellicht niet zou misstaan bij het bitteruurtje, maar die ik niet gebundeld verwachtte onder de vlag 'prof.dr.' ! Zelfs de lezer die het met de opvat­ting van de heer Hartog eens is, zal toch steeds fronsend de wenkbrauwen op moeten trekken en roepen: 'bewijs, professor, waar is uw bewijsvoering!' Die ontbreekt vaak.

Revolutie Zo komt hij tot de volgende illustratie van zijn standpunt dot het progressief belastingstelsel fout is . In de franse revolutie streed men voor Vrij­heid, Gelijkheid en Broederschap. Dot klinkt nu vreemd, want vrijheid en gelijkheid zijn onverenigbaar (stelt Hartog). Men moet ech­ter weten dot de fronse revolutie een opstand was van burgers en arbeiders . De burgers streden om vrijheid, de arbeiders streden voor gelijkheid . Toen de vrijheid (von een overheersende odel) voor de burgers was be­reikt verschoof de aondacht geheel naar ge­lijkheid. Daarnaast mogen we von Hartog nlet verge­ten dot men destijds streed voor 'gelijkheid voor de wer en niet naar eenzelfde inkomen. Het bovenstaonde vormt de eerste stop van de illustrotie. De tweede stop is te vinden in het volgende citoot: 'Het 18de eeuwse gelijkheidsideaol werd be­reikt geacht als aile bevoorrecht ing zou zijn weggevallen. De verschillen die don nag overschieten, zijn verschillen die voortvloei­en uit prestaties. Ais men die ook nog wil wegwerken wortJt het gelijkheidsideaal neergehaald tot afgunst op degenen die meer presteren. De gedochte is dan niet: hoe zou ik dot ook kunnen bereiken, maar: hoe pak ik hem dot of? Dit laatste kon, door de stemmen van de meerderheid te gebru iken om de min­derheid te beroven van de vruchten van hoar

presta ties. Creativiteit berust immers altijd bij een minderheid. Dot de meerderheid mede profiteert ols zij de creatieve mensen niet wegtreitert naar het buitenland, is don uit het gezicht verdwenen. De horizon von de meer­derheid is zo kort geworden dot zij het zaai­groan opeet. Aileen het streven daarnajlr kan 01 verkeerd werken wegens het naar bo­yen komen van afgunst ols drijvende krocht: hij heeft meer don ik en ik kan er beter van worden als ik hem dwing dot meerdere aan mij of te staan. Maar ols dot meerdere verkre­gen is door meer te presteren, worden bei­den armer von zo' n handelwijze.' (biz. 31, cursivering door mij).

Rechtvaardiging De vroag die zich nu 'opdringt is of het nivelle­ringsstreven in Nederland wordt gedreven door afgunst op degenen die meer presteren. Hartog vindt van weI. Ik denk dot hij het een en onder over het hoofd ziet. Bijvoorbeeld een gelijkheidsideaal vertaald als het streven noar een zelfde inkomen. Waar komt dot vondaan? Hartog loot de rode harden onder leiding van Marx oprukken en verwijt hen te streven noor een zelfde inko­men. Marx wenste werken noar kunnen en inkomen naor behoefte. Ook binnen de huidige nederlandse politieke constellatie kan ik het streven noar een zelf­de inkomen niet plaotsen. Wei hoort men van een basisinkomen, van minimuminkomens en zelfs van een gemiddeld inkomen maar niet van een zelfde inkomen. Zelfs wanneer we dit door de vingers zien dan is er vol gens Hartog sprake van een niet creatieve, weinig presterende meerderheid die 'wegwerkr, 'afgunst heeft', 'afpakt', 'be­rooft', ' wegtreitert', 'zaaigraan opeet' en ' dwingt' . Kortom, een monsterlijk volk eet de innovators op. Ik heb moeite met deze simpele voorstelling van zaken. Zelfs wanneer we de door Hartog gehanteerde tegenstelling vrijheid versus gelijkheid overnemen, dan nog volt niet in te zien waarom 'de burgers' - eenmaal bevrijd van de overheersende ode I - ook gevrij ­waard rook ten van hun morele verantwoor­delijkheden. Daarnaast veronderstelt Hartog impliciet dot aile meerinkomens voortvloeien uit meer presteren. Is dot wei zo? Daarenboven; is de beloning voor meer prestatie een rechtvaar­dige beloning? Wat is meer presteren? De produktie-arbeider die overwerkt, presteert die meer of langer? Ik weet het niet. Hartog weI. Hij veronderstelt dot iemand meer presteert wanneer hij een hoger inkomen heeft. Hij stelt bovendien dot een werkloze die een uitkering wenst een treiteraar is die

de produktieven uit de maatschappii \ pest omdat hij via een kamermeerderl geld afpakt van de riike minderheid. Het nivelleringsstreven in Nederland - voor­zover dot er nag is - wordt niet gedreven door afgunst; het wordt gedreven door een recht­vaardigheidsprincipe. Een principe dot stelt dot er gelijke beloning voor gelijke p~estatie moet ziin, dot stelt dot zij die niet in staat zijn te presteren toch in staat dienen te ziin om te leven, dot stelt dot de sterkste schouders de zwaarste lasten moe ten dragen. Hartog schrijft voor een groepje mensen met sterke schouders dot moe is en de last niet verder wenst te dragen. Om die mensen te helpen komt hii met een interessante constructie, gebaseerd op de zoveelste ver­krachting van Plato's Republiek. Het is bekend dot in de Republiek van Plato de maatschappij zodanig is ingericht dot een ieder die funkties vervult waarvoor hijlzij het meest geschikt is. Daarnaast ziin het slechts de filosofen die het beleid uitdenken omdat de anderen daar onvoldoende geschikt toe

ziin. Hartog is niet de eerste om Plato's orgumen­ten te gebruiken om te stellen: wij zijn de f i lo­sofen; de anderen ziin niet geschikt genoeg om beleid uit te denken! Want wat vergeet de huidige parlementaire democratie? Het kupitaal. Daarom komt Har­tog met een nieuwe constructie waarin ten eerste beslissingsbevoegdheid aan de SER YJordt toegekend, want door zitten de des­kundigen (filosofen) . Ten Iweede moet de SER worden uilgebreid met vertegenwoordi­gers van beleggingsfondsen. Zodoende krij­gen werkgevers en kopitaalverschaffers de meerderheid in de SER en een gekwalificeer­de meerderheid in de democratie. Zo hoorl her ook, volgens Hartog.

Moraal Dot ik het niet met een schriiver eens ben is geen schokkend feil. In dit geval echler maak ik me eveneens kwaad om een verschiinsel dOl ik wei schokkend acht. Het verschiinsel dot persoonlijke gekoeslerde hersenbroed­sels onder de academische vlag aan de man worden gebrachl. De heer Hartog is profes­sor, do: houdt in dot er van hem wordl ver­wacht dOl hij zijn bevindingen degelijk on­derzoekt en zijn stellingen met argumenlenl onderbouwt. De gevoelens en vermoedens van een prof. dr. hebben geen academische waarde . Ik ben er dan zwoar op tegen dOl dit boek is verschenen met de litels en niet, zoals terecht bij 'De economie, de macht en de mensen', onder de naam Floor Hartog. Met Floor kan je her oneens zijn, prof. dr. F. Har­togs argumenten moeten w orden getest. Dot is een groot verschil. Zeker bij iemand die aan zijn titel de status van platonisch filosoof ontleenl en de lezer een dergelijk produkt voorschotelt. Misschien moet ik berusten in de opmerking van een Harlog-kenner; dol de oude seniele baas hel nu letterlijk en f iguurlijk niet meer zo goed ziet. Ook dot weet ik niet. Wei weel ik dot dil boekje gaol sloan verkleuren in mijn boekenkast tOl dot ik het opeens niel meer vinden kan .

MM

De helfl plus een. door prof.dr . F. Harlog, Elsevier 1984, f 24,90 5'

Page 6: 1984 - Nummer 117 - november 1984

Zoeken naar een heilstaat Hoe komt het toch dot zovelen de laatste jaren spreken over de lange golf of Kondratieff in de economie en zo weinigen nog over de coniunctuur? Deze vraag kwam in mij op bij het lezen van J. R.M. van den Brinks boek 'Zoeken naar een Heilstaat', waarin de vierde Kondratieff (1936-heden) fungeert als de logos in de na-oorlogse economische, politieke ~n culturele ontwikkeling van ons land.

Neem bijvoorbeeld de mogelijke oorzoken von de Kondratieff-cycli: de op- en neer­goonde bewegingen in de goudproduktie, de exploitotie von technische innovoties (spoorwegen e.d.) of nieuw ontdekte londen zijn ollemool genoemd ols oorzoken von lan­ge golf fluctuoties in produktie en prijzen in de vorige eeuw. Volgens Von den Brink wordt de vierde Kondratieff gedomineerd door struktuurveronderingen von de sociole insti­tuties (toenemende overheidsbemoeienis, groei von de collectieve sector, emoncipatie e.d.). Moor zijn dit ollemool niet zuiver toe­vollige verschijnselen? Is niet elk von de go 1-yen het gevolg von dezelfde krochten? Bestoot er een kons dot zo'n cyclus von vijftig joar zich oltijd zol voordoen? Kunnen we de­ze golven extrapoleren? Woorom zijn er bin­nen deze golven nog conjunctuurverschijnse­len te constoteren? Allemool vrogen woorop de aonhongers von de Kondratieff geen ont­woord geven.

Desolniettemin is het boek von Von den Brink een bijzonder erudiete poging de ontwikke­ling von de Nederlondse economie geduren­de de lootste vijftig joar te beschrijven in het licht von de bestaonde mootschoppelijke en politieke stromingen en hun ideologen. Zel­den komt men, zeker in Nederland, iemond tegen die fi losofische, economische en cultu­rele opvottingen zo weet te verbinden met historische en octuele ontwikkelingen dot men met recht von een visie kon spreken, en een en onder ook nog in de vorm von een hel­der en leesboar verhool weet te gieten. Een voorbeeld von die eruditie en visie is het begrip 'zoekontwerp', oon de hand waarvon het zoeken noar een 'heilstool' plootsvindt. Von den Brink ontleent dit begrip oon de the­oloog H. Kuitert, die er onder verstoot: 'een levensmogelijkheid die door onderen wordt verkond igd, woornoar men lu istert en die, in­dien zij ols juist wordt ervoren, in volle over­tuiging wordt nogeleefd.' (biz. 57).

Zoeken noar een 'hei Istool' betekent voor Von den Brink in de eerste piol;lts zoeken noar een 'optimole economische orde': zoveel mogelijk welvoart voor zoveel mogelijk men­sen. De 'optimole economische orde' is vol­gens hem een tweeeenheid von markt- en publ ieke sector, woarin prijzenstelsel en overheidsleiding op elkoor zijn oangewe­zen, elkoar oonvu Ilend en optima I iserend. In de 'optimole economische orde' stoat het prijsmechonisme centrool binnen de met zorg gekozen beleidskoders von de over­heid: marktsector en collectieve sector zijn er wezenlijk in elkoar verbonden.

6

De' opti mole economische orde' is het econo­misch aspect von een 'optimole mootschop­pelijke orde'. Deze 'optimale mootschoppe­lijke orde' kenmerkt zich door 'echte' mense­lijke vrijheid, zowel in geestelijk, democro­tisch, mootschoppelijk 015 economisch op­zicht. Hierin goon prijsvorming en leiding von de overheid zodonig somen dotzij elkoar niet ofbreken maar versterken, en een maximum oon 'echte' welvoort mogelijk moken.

Von den Brink loot enigszins in het midden of zo'n optima Ie economische orde ooit echt verwezenlijkt kon worden. Wei loot hij blij­ken dot de verschililende modellen voor een 'heilstool', de zoekontwerpen, met de Kon­dratieff golf in verbond gebrocht moeten worden. Zo was het zoekontwerp von Adam Smith richtsnoer ti jdens de eerste Kondratieff, hod die von Marx invloed in de tweede en derde Kondratieff en domineerde het zoek­on twerp von Keynes de vierde lange golf. Binnen het zoekontwerp von Keynes, woorin prijzenstelsel en overheidsleiding ols instru­menten fungeren, ontwikkelden zich, vol­gens Von den Brink, in de zestiger en zeventi­ger jaren een tweetol blouwdrukken voor een socialistische 'heilstoot': het 'boos in ei­gen bedrijf'-model von Arie Groenevelt en het model von de hierorchische bureoucrotie van Von den Doel.

Woarom is het misgegoon met de 'heilstoot' von Nederlonds fobrikoat, woarom rookte de verzorgingsstoot in een crisis? Dit komt, oldus Von den Brink, doordotde col­lectieve sector t. o. v. de morktsector te om­vongrijkgeworden was. In de omvong von de collectieve sector is een kritische grens over­schreden, woardoor het marktsysteem dienst is goan weigeren. Er is geen ruimte meer voor morktconform gedrag: de overheidsleiding is het prijzenstelsel goon overheersen. Hoewel het economisch stelsel z'n uiterlijke kenmer­ken von een gemengd systeem behoudt, ver­plootsen de beslissingscentro zich in veel on-

dernemingen noar de deportementen in Den Haag. Overheidssubsidies, premies en ande­re vormen von overheidssteun hebben de werking von het prijzenstelsel ontregeld. Op twee punten is Van den Brink doarbij enigszins ongenuonceerd. Ten eerste legt hij de verantwoordelijkheid te eenzijdig bij de werknemers, politici en linkse intellectuelen, en worden ondernemers voorgesteld ols roe­penden in de woestijn, die lijdzoom moeten toezien hoe het buiten hun schuld om fout goat. Ten tweede is het onjuist te menen dot overheidssteun in aile gevollen slecht is. Neem bijvoorbeeld de zgn . 'Brief von de Ne-

gen', woorvon Von den Brink een von de opsteliers was en die in het boek stoat ofge­drukt; een noodkreet uit 1976 von negen bestuurders von grote ondernemingen, ge­richt oon het kabinet Den Uyl, dot het misgaot in Nederland. Drie von deze ondernemingen (Hoogovens, Akzo· en VMF) donken hun voortbestoon in 1984 oon overheidssteun; een vierde (Philips) heeft onlongs nog een poor honderd miljoen gulden gekregen om de concurrentie op hetgebied van de chip­technologie metde V.S. en Japan oon te kun­nen; von een vijfde (RSV) weten we ollemool hoe het ondonks overheidssteun is afgelo­pen. Juist in RSV culmineert het falen von de ondernemers: slecht management, slechte orgonisotie, te grote en verkeerde kopitool­investeringen (mommoetdok, kolengrovers, Rotterdam Nuclear) en misbruik von over­heidssteun (RSV ols sociole werkplaots). Bo­vendien te veel investeringen gefinoncierd met (destijds goedkoop) vreemd vermogen. Wot is nu het perspectief; hoe komen we uit de crisis? Er moet een meer zokelijke oonpok komen, vindt Von den Brink, een meer reolistische analyse, een consistentere oonpok en een meer bewuste plonning van de economische politiek, die zich meer op de lange termijn moet richten. Ten tweede moet het economi­sche herstructureringsproces versneld wor­den, door herstel von winsten en door meer ruimte voor marktconform gedrog. In het bij­zonder pie it Von den Brink voo~ het oonstel­len von een 'uiterst ervoren, zeer praktisch in­gestelde topambtenoor', die direct onder de minister von economische zoken en in so­menwerking met de MIP met het (her)in­dustriolisotiebeleid belost moet worden (biz. 486). Ook pleit hij voor een herindustrioliso­tieplon. Tenslotte moet er een positieve houding ten opzichte von de toekomst geschopen wor­den; een nieuw elan. Het perspectief von de Nederlondse welvoartsstool wordt immers meer door geestelijke don economische foc­toren bepoold: 'het goat tens lotte om de vroog of de narcistische mens van deze tijd ( ... ) groter don ooit tevoren, no de loutering von een zware depressie en diepgoonde twijfels over moeizoom verworven 'zekerhe­den', in stoat zol blijken niet in de eerste ploots onderen, maar vooral zichzelf te over­winnen.' (biz. 491).

WimGroot

J.R.M. van den Brink: Zoeken naar een 'Heilstaar. op­bouw, neergang en perspectief von de Nederlondse wel­vaartsstaat, Amsterdam 1984 (ElseVier).

Page 7: 1984 - Nummer 117 - november 1984

200 maal OnderwiisCommissie n ieuwe koers: beter doceren Doceren kun je dat leren? Onder dit motto houdt Prof. van der Klauw, hoogle­roar bij de vakgroep Onderwijs Research uit Rotterdam op 19 november een lezing aan onze faculteit. De lezing is georganiseerd door de Onderwijscom­missie van de faculteit ter gelegenheid van haar 200e verjaardag. De Onderwijscommissie wil door middel van die lezing de discussie over het doceergedrag van de wetenschappelijke staf nieuw leven inblazen . Er is de afgelopen tien jaar weliswaar veel verbeterd aan het onderwijs van de facul­teit - het onderwijsprogramma is twee maal ingrijpend gewijzigd -, maar sinds het begin van de zeventiger jaren is de onderwijsvorm (te) weinig ver­anderd. Ik wil de ' bicentennial' van de Onderwijs­eommissie (OC) aangrijpen om wat dieper in te gaan op deze verschuiving in haar beleid . Maar eerst in het kort iets over wat de OC doet, althans hoort te doen en wie er in zitten . Wat doet de OC? Volgens het reglement van de faculteit is de Onderwijscommissie een vaste commissie var:'de Foeulteitsraad, die'desgevraagd of uit eigen beweging advies aan de faeulteitsraad geeft over het onderwijsprogramma van elke studiefase! Voor het uitvoeren van evaluatietaken heeft de Onderwijscommissie twee subcommissies tot haar besehikking: de Adviesraad voor de Basisopleiding (ABO) en de Kandidaatsraad . De laatste loopt op zijn laatste benen : het kandidaats verdwiint immers over anderhalf

jaar geheel. In deze subcommissies zijn stu­denten en doeenten uit de betrokken jaren vertegenwoord igd en men bespreekt en ana­Iyseert er klaehten betreffende het onder­wijs. Ook houdt men evaluatie-enquetes on­der de studenten. In de Onderwijscommissie worden aile belangrijke zaken betreffende het onderwijs besproken. De herprogramme­ringen, het onderwijsprogramma en de jaar­lijkse uitwerkingen van het onderwijspro­gramma worden er besproken en beoor­deeld. Tevens worden er voorstellen ontwik­keld, adviezen verstrekt en vragen beant­woord betreffende het onderwijsprogram­ma. Jaarlijks wordt een keer of tien/ twaalf vergaderd en men behandelt per jaar meer dan honderd ingekomen stukken, waarbij veel verzoeken om advies van de road en het

bestuur.

Wie zitten er in de OC? Er zitten tien leden in de OC, vier studenten en zes leden van het wetensehappelijk perso­neel. De Faeulteitsraad maakt uit wie voorzit­ter en wie secretaris is. De laatste jaren wordt het voorzittersehap van de Onderwijscommissie bekleed door Mr. A. Dorresteijn van de vakgroep Recht. Seeretaris is ondergetekende, de onderwijsadviseur. De laatste tien jaar zijn onder andere Prof. Lambooy, Prof. van den Doel, Prof. Thoben en Prof. Verburg voorzitter van de Onderwijs­commissie geweest. Prof. van Philips is vanaf de oprichting in 1967 tot enkele jaren gele­den lid geweest.

Waarom een nieuwe koers? Op dit ogenblik wordt de faeulteit geeonfron­teerd met telkenjare toenemende studenten­aantallen, terwijl de formatie (personeel) niet toeneemt en bovendien van struetuur gaat veranderen. Kort gezegd betekent dot, dat de faculteit goed moet uitkijken hoe, waar en met wat voor taken het personeel in de toekomst gaat opereren:Er moet dus ook terdege gekeken worden naar de onder­wijstaken . De Onderwijscommissie vindt dat ook en vindt dat de manier van onderwijzen op de faeulteit te lang hetzelfde is gebleven. Een goede evaluatie van afzonderlijke do­eenten en een degelijke seholing van doeen­ten op didactiseh gebied zijn nodig .

vervolg op 13

'N PAAR STELLINGEN VANDEMEEST

GEPROMOVEERDE DRUKKER Krips Repro - drukker van de meeste proefschriften in Neder­

land - stelde een aardig stellingenboeige samen. U ontvangt hetals u uwdissertatie in produktie geeft bll Krips Repro.

Bel voor informatie met de afdeling Dissertaties.

~kriPS repro meppel

Kaapweg 6, 7944 HV Meppel Postbus J06, 7940 AC Meppel teletoon 05220 - 5 3731 7

Page 8: 1984 - Nummer 117 - november 1984

Nummer twee in de studiegids en nummer een wat betreft omvang. Bij deze vakgroep spraken wij met Wesseling, Thio, van Ewijk en'Klant, als represan­ten van I.E.B. Macro-economie, Monetaire-economie en Methodologie; een verhaal over komen en gaan, over heden en veri eden.

Verstrooid, maar geen professor. Om half twee precies bevinden we ens voor de deur van de IEB-verpersoonlijking op deze foculteit, bij uitstek, Drs. Wesseling. Moor verder komen we niet, de deur zit op slot. Daar we twee dagen geleden toch echt om deze tijd ofgesproken hebben, besluiten we buurmon en collego Amman te raadplegen. Hier komt ens ter ore, dot Wesseling woar­schijnlijk op het Europa-instituut is, maar elk moment terug wordt verwacht. Verwonderd, want om kwart over twee heeft Wesseling een vergadering van de Adviesraod voor de Basisopleiding, laten we ens telefoonnum­mer bij Amman achter en keren terug naar de redactiekamer. En inderdaad, tien minuten later goat de telefoon; we worden verwacht. Later zou blijken dot er om twee uur ook een afsprook voor een tentamenbespreking was, de arme jongen heeft een kwartier op de gang door gebrocht.

Tijdens het 'Komt u binnen' trekt Wesseling zijn jos uil en veegl vervolgens de lafel schoon. No een 'Zullen we maar beginnen' begint hij zijn pijp Ie sloppen om no vollooi­ing van deze bezigheid legenover mij plaals Ie nemen. De hislori-e van de IEB-bezelling is markant. De slaf is op dil moment van normole groolle. Naasl Wesseling en Professor Jager beslaal deze uil Amman, Haack en de Jong. Maar dil is niel ollijd zo geweest. Pas no hel aanlrek­ken van een nieuwe kroondocenl in 1982 is de bemanning op hel huidige niveou geko­men. De zeven jaren daarvoor heefl We sse­ling in zijn eenlje de boel draaiende moelen

. houden. Hij beschrijfl hel werkklimaal in die lijd dan ook 015 'builengewoon informeel'. Deze siluatie hod 101 gevolg, dOl in die lijd slechls de meest dringende verplichlingen op onderwijsgebied konden worden nageko­men, helgeen hel werken aan een promolie zo goed 015 onmogelijk maakle. Doarnoast was Wesseling lid van de benoemingscom­missie IEB en beloonde hij zich organisalo­risch oclief binnen de faculteit. Oil lao Isle mel het doel volkomen wegvaging van IEB te voorkomen. En het is niet overdreven te slel­len, dot hij deze took met succes heeft vol­bracht.

Lot uit de loterij De komst van nieuwe medewerkers beteken-

8

de, dOl hel mogelijk werd een groot aanlal initiatieven te onlplooien, zowel op onderzoeks- alsop onderwijsgebied. Op on­derzoeksgebied is een programma von I. E. B. goedgekeurd voor voorwoardelijke financie­ring (V. F. voor inlimi) dOl betrekking heeft op onderlinge wisselkoersen in de meest ruime zin von hel woord. Op mijn vroag hoe Jager, die hier heen gekomen is mel een aversieje­gens onderzoek - mede door de geringe be­geleiding oan hel begin van zijn loopbaan -hel onderzoek van zijn medewerkers coord i­neerl, niels dan goeds. Wesseling verlrouwt me toe dOl Jager 'een 101 uit de loterij is', ie­mand die hel onderzoek mel voorlvarend­heid en enlhousiosme ler hand neeml en an­deren daarbij niet uit hel oog verliest. Dot de sfeer onder deze omslandigheden erg prellig is, is begrijpelijk. Wesseling noemt Jager een kroondocenl nieuwe slijl. Gepokl en gema­zeld binnen helsysleem van een gedemocra­liseerde universitoire strucluur 51001 hij niel op een voelsluk en is er geen sprake van poe­ha of dikdoenerij. Uileraard draagl hij in de praktijk wei de eindverantwoording vaor de resulloten von hel onderzoek. In cafe jargon legl Wesseling uil wat er verder nog op stapel stool wot betreft publicalies en promoties. 'We zijn pas korl opsloolen er zijn een heleboel zaken in de aonvongsfase' . Er slal.ln promolies op hel programma van Wes­seling en verschillende andere medewerkers in hel kader von hel V. F. onderzoek. En publi­calies beginnen zo zoetjes aan ook met een wal grolere regelmaat van de band Ie rolle;l. Oil is een verschijnsel dOl ook bij andere vak­groepen waar te nemen volt: een uilbreiding of de komsl van een hoogleraar leidt pas no een jaar of vier 101 resu Italen. Bij I.E. B. speel­de nog mee, dOl de afgelopen Iwee joar veel tijd is besteed aon het op poten zellen van het 'een-fase' onderwijs.

Actueel Wat opvall aan dit onderwijs is de grole male von octua I ileil, woarmee hel gebrachl wordt. Bij I.E.B. is er sproke van praklische econo­miebeoefening en dil maokt het yak 'per de­finilie' aClueel: van allerlei Iheoretische in­zichten wordl gebruik gemaakt, die loege­past worden op concrete silualies van belrek­kingen lussen landen. En hierbij kiesl men voor oansprekende situaties, waarin prC'ble-

Wesseling

men die vandaag de dog een rol spelen voor­komen. Hierbij komI nog, dot de wijze waarop de huidige Internalionale Economi­sche belrekkingen 'geregeld' zijn, vaak re­centelijk bepaald is (Denk bijvoorbeeld oan het sysleem von vrije wisselkoersen en hel EMS). Wesseling maakl hierbij de konlleke­ning, dot je hel naluurlijk niel moel overdrij ­yen, met een maximale oandachl voor dage­lijkse gebeurlenissen zijn de sludenlen zijns inziens niel geholpen. Tegen de tijd dot ze af­gesludeerd zijn, ziel de wereld er woor­schijnlijk heel onders uil dan nu.

Voor hel begrip van hel funclioneren van de huidige praklijk is inzichl in zowel de histori­sche ontwikkelingen als de Iheoretische ach­lergronden noodzokelijk. Ais voorbeeld noemt hij de hoge koers van de dollar von­daog de dog. Uitleg van een verklaring van dil verschijnsel beoogl mee Ie nemen waarom de koers zes 6 zeven jaar geleden ontzettend loog was en waarom die mis­schien over een paar jaar weer laag zal staan. Over belongstelling van de kant van de slu­denlen heeft I.E. B. mede 015 gevolg van deze aCluele opzel dan ook niel te klagen. Een an­dere reden hiervoor, opperl Wesseling, is ge­legen in het feit dot een hele hoop or.derde­len VJn de economie min of meer samenko­men bij I. E. B .. Ais je je afvroagl, woarom de situotie tussen volkshuishoudingen verschill en hoe dot over en weer be'{nvloedl wordt, heb je mel een hele hoop onderdelen van de economie te moken, die in andere vokken erg verbijzonderd naar voren komen. Zo vall slrict genomen niet veel te begrijpen van de legenslellingen die op dil moment lussen Amerika en Europa naar voren komen, wan­neer je je geen rekenschap geeft van hel be­long von de overheidsfinancien in de econo­mie.

Page 9: 1984 - Nummer 117 - november 1984

Hoewel Wesseling zich voor kan stellen, dat I. E. B. 'met name interessant kan zijn voor mensen, die zich niet uitgesproken speciali­seren in de algemene economie, bedrijfs­economen dus, bestaat er geen bedrijfseco­nomische variant zoals bij Openbare Finan­cien en Macro-ecor)omie wei het geval is. Men tracht het yak door een vrij brede opzet ook interessant te houden voor niet-alge­meen-economen. Want in een klein land als Nederland, waar een groot deel van het be­drijfsleven in het buitenland werkzaam is, heb je veel te maken met internationale ont­wikkelingen.

Naast I.E.B. als verplicht yak en als keuzevak in het (vrije) doctoraal geef! men ook colle­ges voor de onlangs gestarte opleiding Euro­pese Studies in samenwerking met de lefte­renfaculteit. En eind van dit jaar wordt er be­gonnen met een combinatievak I. E. B. -econo­mische geschiedenis. Achter deze samen­werking zit de gedachte, dat economische betrekkingen tussen geografische gebieden een bij uitstek historische dimensie hebben. Maar hetduidelijk dat men ook op onderwijs­gebied in vrij korte tijd met een aanlal initia­tieven gekomen is.

Boe Thio en de konjunktuurgolven 'Als je een kritisch interview over'n vakgroep wil hebben, dan moet je eigenlijk meer we­ten(. . . ). Wat ik jammer vind is dat studenten geen gebruik maken von hun recht deel te nemen aan het werk van een vakgroep want ik denk dot vokgroepen daar beter van wor­den.' Dit vertrouwen in studenten wordt gesteld door Boe Thio, wetenschappelijk me­dewerker bij de leerstoel van prof. Driehuis.

De groep die, volgens de regels, in oanmer­king komt om dee I te nemen aan 'n vakgroep is heel klein. Je moet op z'n minsteen specio­lisotievok doen of gedaan hebben omdat je moet deelnemen aan het werk von de vak­groep. Met als gevolg dat je dan 01 bijna af­gestudeerd bent en met de fin ish in zicht is het voor de meeste mensen niet meer interessant in 'n vakgroep te gaan ziften om op te komen voor studentenbelangen. De regelingen zijn meer bedoeld om de mensen weg te jagen dan te motiveren.

Onderzoek Thio is op het ogenblik bezig met een indivi­dueel promotieonderzoek binnen het onder­zoeksprojekt 'ekonomische politiek en be­langentegenstellingen'. Zijn onderzoek spitst zich toe op de verklaring van lange en korte konjunktuurcycli als gevolg van belangente­genstellingen in de ekonomie. Er zijn in de konjunktuurtheorie verschillende stromingen, Thio knoopt in hoofdzaak aan bij twee tradities in de verklaring van het kon­junktuurverschijnsel, namelijk de keynesi­aanse, en de, voor het gemak samengevoeg­de klassieke/Marxistische stroming. Waar hij op uitwil komen is het verklaren van lange en konjunktuurcycli tegelijk. De keynesiaanse konjunktuurtheorie he eft vooral betrekking op kortere konjunktuurcycli, waarbij fluktua­ties in de effektieve vraag de belangrijkste oorzaak vormen. De klassieke konjunktuur­theorie heeft betrekking op veranderingen in de groei van de kapitaalgoederen voorraad en in het tempo van de kapitaalakkumulatie, die weer samenhangen met veranderingen in de inkomensverdelingen. Dus dat gaat meestal over konjunktuurverschijnselen die een langere peri ode bestrijken. Omdat, vol­gens Thio, langere golfbewegingen weinig regelmaat vertonen, heb je altijd exogene faktoren nodig om langere cycn te verklaren, je kan het nooit mechanisch ui een model ha­len. Maar hij is er wei van overtuigd dat er een aantal variabelen zijn die op elkaar in-

werken, die belangrijk zijn om, dat patroon van groeicycli te verklaren, d . w. z. een deel van het verschijnsel is dus endogeen. Door het bouwen van 'n model, dat een aantal ele­menten uit de lange konjunktuurtheorie en 'n aantal elementen uit de korte konjunktuur­theorie samensmeedt en daarmee te stimulec

ren wil Thio tot een verklaring komen. Het onderzoek ('ekon. politiek en belangen­tegenstellingen') als geheel is een onder­zoek van de makro-vakgroep zelf, het is sa­mengesteld uit verschillende promotieonder­zoeken. Ze zijn individueel opgezet, elk on­derzoek is min of meer 'n afgerond geheel, ieder heeft zijn eigen probleemstelling. Het is de bedoeling dat in de 2e helf! van het on­derzoek, dat gepland is v~~r vijf jaar, meer op het ekonische beleid toegespitste pro­bleemstellingen geformuleerd worden en er een meer gezamenlijke opzet tot stand komt.

Drlehuis Tot voor kort was er nog niemand bij Driehuis gepromoveerd. Driehuis zelf is een aktieve onderzoeker; hij is de laatste jaren heel vee I bezig geweest met het besturen van de stich­ting 'ekonomisch onderzoek', daar gaat het meer om onderzoeken in opdracht. In de af­gelopen jaren heeft dat veel van zijn onder­zoekstijd gevergd. Thio en de andere mede­werkers hopen dot dot nu minder gaat wor­den; een kroondocent a/s directeur van 'n stichting, die dan onftrokken wordt aan het vakgroepswerk is geen gelukkige situatie en kan ook geen blijvende situatie zijn. Dot er nu wei gepromoveerd kan gaan worden komt volgens Thio omdat de prioriteiten anders zijn komen te liggen. Hij yond het persoonlijk wei eens tijd worden om, na jaren op deelgebie­den gepubliceerd te hebben, een breder on­derwerp aan te pakken. Het is volgens hem geen slechte aanpak om eerst wat kleiner on­derzoek te doen, het blijkt dot in ekonomie de mensen wat longer doen over promove­reno Je moet dus kennelijk in het yak wat rijp­heid op doen.

Thio is aktief in het partij-bestuur van de CPN, Driehuis is binnen de PvdA aktief op ekono­misch gebied, toch leidt dat niet tot konflik­ten. Volgens Thio moet je er in 'n weten­schappelijke werkkring van uitgaan dat ver­sch i Ilende visies op het yak naast elkaar moe­ten kunnen bestaan, moeten kunnen worden uitgedragen en dat argumenten beslissend

Tot slot nog een opmerking, die betrekking heef! op de indeling in vakgroepen en die ook over andere vakken als geschiedenis van de economie gemaakt kan worden. I.E.B. heef! zowel micro- als macro aspecten, maar is ingedeeld in de macrovakgroep. Het is 01 vaker gezegd, de in 1972 tot stand gekomen indeling in vakgroepen is enigzins willekeu­rig en motieven hebben soms een rol gespeeld die meer op het persoonlijke vlak lagen dan op het rationele. Een heroverwe­ging van deze indeling is misschien de moei­te waard.

Thio

moeten blijven. Hij denkt niet dat Driehuis en hij het over alles eens hoeven te zijn om nor­maal te kunnen werken, ze hebben er in ie­dergeval nooit enige problemen mee gehad.

Bedrijfs-ekonomie De bedrijfs-ekonomische variont van open­bare financien krijgt gezelschap in de vorm van makro-ekonomie voor bedrijfsekono­men, bedoeld om de studenten beter van dienst te zijn. Thio is niet gelukkig met de studieopzet van vier jaar; het vergrootde neiging van mensen om te zoeken naar haalbare studieprogram­ma's, hij vindtdat je op een bepaalde manier . daaraan tegemoet moet komen, maar niet door de eisen te veranderen. In dit geval is er 'n nieuw yak gekomen voor mensen zie zich specialiseren in de bedrijfs-ekonomische kant, het heeft dezelfde elementen als het keuzevak maar er is 'n deel theoretische lite­ratuur weggelaten en daarvoor in de plaats probeert de vakgroep 'n soort kursus te geven die de studenten in staat stelt zich toegang te verschaffen tot dingen als makro-ekono­mische voorspellingen, hoe je daar mee om­gaat, internationale informatie over de eko­nomische ontwikkelingen. Het tijdsbeslag is kleiner dan bij makro 4 en daardoor levert het yak minder punten op. Het is niet zo dot ze terwille van het marktaandeel eisen veran­deren. Het is maar dat je het weet!

9

Page 10: 1984 - Nummer 117 - november 1984

Foutie in de studiegids 'Begin nou Ie begrijpen dal jullie vooral naar mij loegekomen zijn omdal ik bij Thoben zil en niel voor monetaire?', was de verbaasde en m isschien welleleurgestelde uilroep van Casper van Ewijk, halverwege hel gesprek mel Roslra. Hel bleek dal wij woren misleid door de sludiegids; Van Ewijk houdl zich, sa­men mel Annel Deckers, voornamelijk bezig mel monelaire ekonomie.

Monelaire ekonomie is nog in de opbouwfa­se; loen Kessler een jaar geleden verlrok, was er geen kroondocenl meer en bleef er nog moar een medewerker over. Er is nu een benoemingskomm issie, Iwee medewerkers en de bijdrage van prof Jager von IEB aan monelaire, die ook niel over hel hoofd ge­zien mag worden. Von Ewijk is levreden over hel dokloraal on­derwijs van hel afgelopen jaar - mpnelaire ekonomie is een keuzevak in de nieuwe slrukluur. De hoorkolleges werden voor een deel gegeven door gasldocenlen, wal op zich goed is voor een yak, maar hier bovendien noodzakelijk. Achleraf gezien was hel zeer inleressanl, wal ook bleek door de be­langslelling van de sludenlen, niel in hel minsl door de kopslukken en hun primeurs. Zo waren er Okker van hel Cenlraol Plan Bu­reau die sprak over hel nel uilgekomen mo­del von hel CPB en Fase van De Nederland­sche Bonk (DNB), die wal over hel nog nel niel uilgekomen model van DNB verlelde. Kessler mochl ondanks zijn verlrek niel onl­breken, hij nam hel groot moneloire bele id onder de loep. Hel (keuze)vak monelaire ekonomie koeslerl zich in een slijgende belangslelling van slu­denten, ook van de kant van bedrijfsekono­men, die in verband mel bijvoorbeeld de fi-

Lost, and least Deze kop heeft niel zozeer belrekk ing op de kwaliteil van .het enige nog niel aon bod ge­komen vakgebied van de Macro-vokgroep als wei op haar omvang. Wanl geschiedenis van hel economisch denken en melhodolo­gie van de economische wetenschap tell naasl Prof. Klant slechls een medewerker, Reuten, die er binnen niel al te lange lijd ai­leen voor zal sloan. De door ens ge'lnterv iew­de Klant is de magische grens van de zeventig angslvallig dichl genaderd. En er mag oan de universileil geen opvolger benoemd wor­den, voordat zijn voorganger, en met hem een grool deel van de door de jaren heen ver­gaorde kennis, verdwenen is. Deze door de rood uil f i nonci~le overwegingen ingeslelde, ' idiote regeling, die men in hel bedrijfsleven als krankzinnig beschouwd, is een school­voorbeeld van kortzichtig en ineffici~nl be­heer' (Klanl), dot 101 exIra kosten leidl en de sludenlen benodeelt. En oongezien Klanl geen inlerne opvolging verwocht, kon hel wei eens jaren gaan duren, voordol Reuten gezelschap krijgt van een nieuwe kroondo­cenl.

10

V. Ewljk

noncieringspolitiek van ondernemingen wel­eens willen welen hoe de renle 101 stand komt. Hel hele monelaire beleid is de ofgelo­pen vier joor veel meer op de voorgrond ko­men te staan; watdot betrefl isdal een duide­lijke verondering ten opzichle van de jaren zevenlig woorin veel meer hel traditionele konjunkluurbeleid cenlraal stond . Door de omerikoonse aandachl voor de inflolie is ook hier de inflolie mee in hel middelpunt komen Ie stoon; waordoor hel aksenl nu meer ligt op hel moneloire beleid . Dal er (nog) niel merk­baar meer onderzoek op monelair gebied wordl gedaan ligl oon de kleine monelaire stof; maar de monelaire pool is kwo onder­zoek een stuk slerker geworden sinds Jager bij IEB is gekomen . IEB richl zich op hel ogen­blik op inlernalionale monetoire onlwikke­lingen. Kessler is notuurl i jk ook voor de aon­docht voor het monetaire bele id bezig ge, weest met hel nodige onderzoek en pub l ika­ties. Moor als de populariteit stand houdt wordt het lijd dot er op kor te termijn een nieu­we kroondocent komt.

Klant, van wie bi.nnenkorl een interview in Rostra verschijnt, conslateert vervolgens dat dit niet de enige misstond is aan deze facul­teit. Zo vindt hij het verkeerd, dat er twee vokgroepen zijn die zich bezighouden metde algemene economie. Dot leidt zijns inziens tot kunstmatige tegenstellingen en concurre­rende winkeltjes, terwijl er juist conlact en overleg zou moeten zijn tussen de individu­en. Hij propageerl daarom een vokgroep al­gemene economie, die niel veel groter zou zijn dan de vakgroep Bedrijfseconomie. Verder stell hij, dot bestuurlijke instellingen vaok regelrechl tegen de onlwikkelingen in­goon, dat plannen niel zozeer bestaon op ba­sis van een visie op de toekomsl als wei op basis von een v isie op hel verleden. Mensen loten zich wal hun verwachtingen betreft meestol leiden door de loeslond van van­daog. Als voorbeeld haoll Klanl de voorspel­lingen van na de oorlog aan, die lot sland kwomen op basis von de ervaringen in de de­pressiejaren maar waar 'geen klap van le­recht kwom'. Onder economen volt een loenome van be­longstelling voor de geschiedenis von de eco­nomie Ie conslaleren . Nadal deze na de oor­log als gevolg von de housse van de exacte

Von Ewijk heeft volgens e igen zeggen fijn mel Thoben somengewerkt. Dit jaar ts de sa-' menwerking op bestuurlijk gebied; Thoben is dil jaar voorzitter van de vakgroep en van Ewijk is de sekretaris. Wij hebben de indruk dOl de groep van Thoben in sloop gesukkeld is - niellerechl volgens van Ewijk . Op onder­wijsgebied is Thoben actief in hel propedeu­se en kandidootsonderwijs. Op hel ogenblik is hij bezig een aantal syllabi te (her)schrijven om hel onderwijs van de propedeuse Ie ver­beteren en hij koordineerl hel onderwijs dal door de versch i llende medewerkers van de vokgroep gegeven wordl in de propedeuse. Toch moelen wij van Roslra konslaleren dal weinig van de ideeen die hij spuide in Roslra­bij zijn benoeming - terechl zijn gekomen. Een voorbeeld doarvan is de integrolie van Mikro Makro, die (nog) niel 101 slond is geko­men - hoogslens in Aigemene Inleiding. Ook op onderzoeksgebied is Thoben, volgens van Ewijk, aklief gebleven. Na zijn proef­schrifl handelend over de neo-Ricardiaanse handelslheorie, heefl hij Iwee boeken ge­schreven : Exakle Ekonomie en Exokle Ekono­mie Inlernalionoal. Daarna heeft hij zich ge­bogen over ' wal doet ekonomie nu eigenlijk : Melhodologie' en daaruit zijn enkele publi­kolies voortgekomen. Het verlrek von Schols­man heeft natuurlijk niel bijgedrogen aon de aklivileilen van de leerstoel , maar misschien dol hel nieuwe bloed in de vorm von Zanl en Velthuysen een beelje leven in de brouwerij kon brengen. Er zijn van de zomer Iwee onderzoeksprojek­ten goedgekeurd, hel ene, ekonomsche poli­liek en belongentegenslellingen onder lei­d ing van Dr iehuis (Mokro) en von Wi nden (Mikro), hel andere voor IEB e n monela ire over inlernationo le ofhonkelijkheid. Er zou besl eens een promotie von Casper van Ewijk in kunnen zitten, van Thio vernamen wij dal hij er in ieder geval naar loe werkl.

Kia. I' oonpok bij economen sterk was leruggevol­len, vinden er de laalste jaren veel vernieu­wingen plaals. Wanl bestonden er 101 voor korl een groat oantol slondaardwerken over de geschiedenis van de economie, die wei von elkaor overgesc.hreven leken, er worden de afgelopen jaren sleeds meer nieuwe vi­sies gepubliceerd. Klont stell, dot je de bete­kenis hiervan niel moet overdrijven. Woar hel op aonkoml is de economie, en de ge­schiedenis van de economie zal oltijd maar een beperkle ruimle blijven opeisen. Hij relaliveerl nog verder door Ie stellen dat hij eigenlijk Iwee luxe vakken doceerl. Hel is

vervolg op pogina 13

Page 11: 1984 - Nummer 117 - november 1984

'Geloof en economie zijn twee begrippen die op meerdere wijzen door elkaar heen lopen en elkaar wederzijds be"invloeden. Er is het geloof in de economie en de economie van het geloof en beiden zijn even interessant als gevaarlijk. Om met het eerste te beginnen kan men vaststellen, dot ideologie en het vormen van economische theorieen vaak een siamese tweeling zijn. Het meest verraderlijk zijn die economen die luidkeels pretenderen dot ze een waardevrije theorie, wat dot dan ook zijn moge (een theorie zonder waarde?), ontwor­pen hebben. Dit soort lieden dient men bij voorbaat met de grootst mogelijke argwaon te benaderen, want zij zijn er doorgaans op uit om de veronderstellingen die aan hun the­orieen ten grondslag liggen te verdoezelen. De uitkomsten van hun modellen passen 01-tijd wonderwel in het ideologisch plaatje wat hen toevalligerwijze uitkomt, maar daar trappen we dus vanaf nu niet meer in. Het is makkelijk winnen als je weet hoe de kaarten zijn verdeeld. Joan Robinson zegt enige ware dingen over ideologie en economie in hoar boekje 'Eco­nomic Philosophy' (Penguin book, 1962). In een heldere betoogtrant maakt ze dUidelijk hoe de verhouding tussen ideologie en eco­nomische wetenschap is en wat de konse­kwenties hiervan zijn. Allereerst stelt ze dot een ideologie noodzakelijk is voor het funkti­oneren van een samenleving, hetgeen over i­gens geenszins behoeft te betekenen dot de ideologie van een samenleving iedereen in gelijke mate aanspreekt. Ais voorbeeld neemt ze de sekte van de Thugs (ja, ja, de­zelfde van Spielbergs 'The temple of doom'). Deze sekte in India gehoorzaamde de wrede godin Kali en had als goed gebruik om vreemdelingen op rituele wijze te wurgen en vervolgens hun eigendommen volgens vaste wellen te verdelen. Niet leuk voor de minder gelukkige reiziger, maar zo waren ze nu een­maal die Thugs en hun somenleving funktio­neerde prima dus er was geen direkte reden om enige verandering in hun gedrag oan te brengen. Ze zouden woarschijnlijk nog steeds hun eenvoudige wurgersbestaon ge­leefd hebben ols er niet op zekere dog een ei­genwijze Thug geweest was die, teneinde overbodige getuigen uit de weg te ruimen, de vrouw en kinderen von een reiziger in €len moeite door had gewurgd. Dot nu was tegen de uitdrukkelijke regels von Kali (' ... ik had nog zo gezegd geen vrouwen en kinderen!'), die het arme volkje prompt in de steek liet, woardoor ze onderling ruzie kregen en een beslissende slag met de Brits-Indiase politie werd veri oren. Exit Thugs. Moraal: een economisch systeem funktioneert bij grotie von een oontol regels die worden gerechtvoardigd door een ideo­logie en gehoorzaamd door het individuE!le geweten. En anders is het afgelopen met de pre!. Ook de beoordeling von de werking van eco­nomische systemen onttrekt zich niet oan mo­rele woorde-oordelen volgens Robinson. Dit

komt 01 noor voren bij de termen die men hanteert ('evenwichr en 'maximalisatie' klinken goed) 01 is dot misschien wat ver ge­zocht. Het onderzoek en beschrijven van een economisch systeem is onmogelijk zonder een vergelijking te maken met andere, 01 of niet denkbeeldige systemen. Bewust danwel onbewust worden verschillen geconstateerd en beoordeeld volgens een bepaald normen­systeem. Dot neemt niet weg dot het de took' van de economist is om zoveel mogelijkde werking van een economiJch systeem te ver­klaren binnen de regels die aan het betref­fende systeem ten grondslag liggen. Bij het uitdenken van economische hypothe­sen speelt het probleem van de bewijsbaar­heid van de stellingen. In tegenstelling tot de exacte wetenschappen is er de onmogelijk­heid om een theorie onder gelijkblijvende omstandigheden praktisch te toetsen . Het blijft bij min of meer obstrakte gedachtenex­perimenten. Door komt nog bij dot de socia Ie wetenschapper altijd een uitvlucht heeft als de uitkomst van een proces niet conform de hypothese is, Hij kan immers altijd beweren dot de resu Itaten nog veel erger geweest zou­den zijn ols de faktoren die volgens zijn theo­rie een rol spelen niet oonwezig waren. En zo heeft iedereen oltijd gelijk en wordt geloof tot wetenschap verklaard. Naarmate het ka­rokter van de economische wetenschap meer voorspellend (en minder beschrijvend) van oard is, wordt het noodzokelijk het weten­schoppelijke en het geloof zo goed mogelijk te ontrafelen.

Tot zover geloof in de economie en Robinson . Van het filosofische terug naar de platvloers­heid von alledag: de economie van het ge­loof. Volgend jaar komt de paus op bezoek in Nederland. Om een aanlal redenen van uit­eenlopende aard behoor ik tot die mensen die de kerkvader, bij voorkeur met katholie­ke kerk en 01, hemslwoarts ziet vliegen. Let­terlijk dan wei, wont volgens de symboliek van zijn eigen geloof hoort hij tot in de diepste krochten van het inferno te zokken om doar tot het einde der tijden traag wente­lend aan een spit gelijkmatig goar te bokken. Vanuit mijn eigen discipline wil ik de heilige Petrus een hondje helpen bij het vellen van zijn oordee!. Een zeer lezenswoardig boek over de finonciele monipulaties von het Voti­coon is 'Gods wi I of moffio; de onverklaarde dood van Johannes Paulus I' geschreven door David Yallop (vertaling, Van Gennep). Het boek onderbouwt de stelling dot Johannes Paulus I, de lachende paus, geen natuurlijke dood is gestorven, doch vermoord is. Een zestal potentiele moordenaars worden ten tonele gevoerd, met ieder zo hun eigen moti­votie. Centroal staat het eindeloze gezwen­del woartoe het Voticoan zich loot lenen. De katholieke kerk, nooit te beroerd om te mek­keren over hoar penibele financiele situatie blijkt een slangekuil van financieel bedrog onder de dekmantel van devote onschend­baorheid van het geloof. Een oontal sleutel­personen in het netwerk van wierook en be-

, drog zijn Michele Sindona, bijgenaamd e haai', wiens uitlevering door de Verenigde Staten aan Italie pas in het nieuws was, Licio Gelli, voormalig oorlogsmisdadiger en groot­meester von de Raggruppamento Gelli P2, de invloedrijke vrijmetselaarsloge, Roberto Cal­vi, directeur von 0.0. de beruchte Banco Am­brosiano en bisschop Paul Marcinkus, de lei­der van de Vaticaanse bank. Dit illustere vier­tal vormde een gouden combinatie: de moffia-connecties en het financiele zwen­delvernuft van Sindona,' de geheime en machtige P2-loge van Gelli met hoar tenta­kels over de gehele Italiaanse maatschappij, de bank von Calvi en het vertrouwen in de kerk via Marcinkus. De samenvoeging leidde tol een windhan<iel in kunstmatig 6pgebla­zen aandelen, belastingfraude, illegale va-

, lutatronsakties, handel in verdovende mid­delen, chantage en moord. In 1974 donderde het imperium van Michele Sindona in elkaar door de gedwongen liquidatie van een aon­tal financieel volkomen uitgeholde bonken en een Itoliaons arrestatiebevel tegen de haai, die, vooraf gewaarschuwd via de con­tacten van Gelli, de benen nom. De man die door paus Paulus was aangesteld als financieel adviseur van het Vaticaan en talloze transakties met de Vaticaanse bank had gesloten werd nu persona non grata ver­klaard, maar de boeken bleven gesloten. Dot werd anders toen Albino Luciani tot pous werd gekozen. In :egenstelling tot het veel geschetste beeld van de lichtelijk onnozel glimlachende plallelandspous, beschrijft Yallop Johannes Paulus I met overtuigend bewijs als een belezen en vastberaden man met een aantal verfrissende moatschappelij­ke ideeen. Een man die verder niets moest hebben van rijkdom en wee Ide binnen de kerk en bovendien goed geinformeerd was over het doen en laten van Marcinkus.Als aortsbisschop in Venetie had hij 01 aan den lij­ve ondervonden hoe Marcinkus heimelijk de

. aandelen von de Banco Callolico Veneto (een voor het diocees gestichte bank) met flinke winst aan Calvi hod verpatst, ondanks de ofspraak dot overname door derden uit­gesloten was. In tegenstelling tot zijn wijfe­lende voorganger was JPI wei von plan schoon schip te maken en de finonciele prak­tijken.van zijn hoofdkassier en zijn vriendjes uit te laten zoeken. Het werd hem hoogst­woarschijnlijk noodlottig. Zijn dood blijft om­ringd met een aontal merkwaardige gebeur­tenissen die wonderwel passen in het scena­rio von een moord. Papieren verdwenen, een wei erg snelle bolseming von het lijk, de dubieuze doodsoorzook (hortaanllol; de lijf­arts verklaarde de zeer regelmotig levende, sobere paus kort voor zijn dood kerngezond), de slechte bewaking en de categorale wei­gering om sektie te verrichten, ondanks de verzoeken hiertoe. De huidige paus heeft de bestaande zwendelpraktijken, waarvan hij zeker op de hoogte was, nimmer willen ont­rafelen en hetgeheel bedekt metde in katho­lieke kringen zo popL,laire montel der liefde. Marcinkus bleef, ondanks druk binnen en

vervolg op 13

1 1

Page 12: 1984 - Nummer 117 - november 1984

VAN THEORIE NAAR ACCOUNTANTSPRAKTIJK

De accountancy vindt zijn basis in de bedrijfs­economie.

Vandaar dat Klynve ld Kraayenhof &. Co.jonge bedrijfseconomen die registeraccoun tant willen worden een interessante loopbaanmoge lijkheid aanbiedt. Een combinatie van werken en doe l­ge richt verder studeren om straks een functi e als accountant te bereiken.

TOEKOMST Crote in ternationale ondernemingen behoren

tot onze clien ten, maar ook zeL'r veel kleine en middelgrote bedrijven en inste llingen in Nederland.

In onze op dienslverlen ing ingeste lde flexibele organisatie krijgen jonge bedrijfseconomen de gelegenheid een brede ervaring op te doen. Werken op kwalitatief hoog professioneel niveau met een grote mate van zelfstandigheid en afwisseling in het werk.

Dat moet ook weI want wij vinden dat Lij all round registeraccountant moeten worden.

Ons planningssysteem en loopbaanplan zijn gericht op interne promoti(' naar functies op hoog niveau. Ze voorzien in de inzet bij grote en kleine clienten waar gevarieerde contro le- en adviesopdrachten worden uitgevoerd in kleine teams.

In combinatie met werkoverleg en vak­technische ondersteuning door het Directoraat Vakted1niek hiedt dit de reele mogelijkheid sne/ te onderkennen we lke contro le-aanpak de beste is. Ook een eventue le specialisatie in de EDP­audit ing of het organisatieadvieswerk hoort daarbij. Uitzending naar het buiten land behoort - zeker na het afstuderen - tot de mogelijkheden.

STUDEREN Voor de accountantsstudie worden ruime

faciliteiten geboden.

Klynveld Kraayenhof & Co. is gevestigd in

Daarnaast hebben wij een intern opleidings­programma dat voor economen begint met een speciale introductiecursus van vier maal een week.

I let permanente educatieprogramma zorgt ervoor dat U ook na U w afstuderen als accountant bij kunt blijven.

INLICHTINGEN Indien I I zich tot het boeiende accountan ts­

beroep voelt aangetrokken zullen wij U gaarne nader informeren. Een psychotechnisch onderzoek maakt deel uit van de selectie­procedure.

Een gesprek kunt U telefonisch of schriftelijk aanvragen bij het I Ioofd van de afdeling Personeelszaken, Prinses Irenestraat 59, 1077 WV Amsterdam. Telefoon 020- 5461238.

Voor meer informatie kunt U gebruik maken van Viditel/Job-data " 30346.U

WERKEN IN DE ACCOUNTANCY

Nt ogdijkheden genoeg. Klynveld Kraayenhof &. Co. is een groot

Nt'derlands accountantskantoor met 24 kantnren in :--Jederland. \!Vij maken dee! uit van een feele ratief samenwerkings­verhcmd van dccount,mtskantoren over de gt'hele IIWeld , Klynwld Main GoerdeledKMG) .

J) t'Zt' samenwt'rking met collega's in zeer I\:ellanden vt'rsterkt de internationale orientatie en slagvaarcligheicl. Het hoofclkantoor van KMG is in Amsterdam g<'vestigd.

I)e dienstverlening van Klynveld Kraayenhof & Co. OmVdt nit't aileen de contro le van de jaarrekening tna"r zeker ook adviezen op autotnatiserings, adtninistratief. orgmisatorisch. bedrijfseconomisch en fiscaal gebieu.

Vanze lf,prekend hiedt een clergelijke organisatie haar tnedt'\\'erkers een scala van mogelijkheden .

Amsterdam, Almere, Amersfoorl. Apddoorn. Arnhetn. llrt'd". \)eventer. Doetinchem. Dordrecht. Drachten. Eindhovt'n. ·s -Gravt'nh"gl'. G roningen, H~arlem. Het' rlen. Hengelo. ·s-Hertogt'nhosch. Hoorn. Leeuwarden.1vliduelburg. Nijmegen, Rotterdam. C trecht. Zwolle

Page 13: 1984 - Nummer 117 - november 1984

Integrand nu ook in Amsterdam van start Een hdlf jaar geleden werd in Rostra melding gemaakt van de in oprichting zijnde Amster­damse vestiging van de Stichting Integrand. Inmiddels is het zover en heeft Integrand­Amsterdam haar onderkomen gevonden bij VUSO-ek, de studievereniging van de ekono­mische fakulteit aan de VU.

Wat schuilt er achter die naam? Integrand is een landelijke stichting opge­richt en geleid door studenten en mensen uit het bedrijfsleven en van de overheid en van universiteiten. De doelstelling is studenten reeds tijdens hun studie kennis te laten ma­ken met de praklijk. Dit tracht Inlegrand te verwezenlijken door (gevorderde) dokto­raalstudenten een opdrachl te laten vervul­len op hun vakgebied binnen bedrijfsleven en andere instellingen. Binnen deze organi­saties blijven vaak problemen liggen omdat niemand er tijd voor kan vrijmaken of omdat de benodigde kennis ontbreekt. Dit geldl in hel bijzonder voor kleinere en slartende on­dernemingen. Hier kan de bemiddeling van Inlegrand echter uilkomst bieden. Veel van deze problemen kunnen door een bijna af­gestudeerde sludent worden opgelosl. Door de vaak specialistische, zij het wat theoreti­sche achlergrond bekijkt de sludent(e) het

vervolg van 7 Hel is in dit opzichl elgenlijk belreurenswaar­dig, dot medewerkers van de faculteil aan de faculteit onderwijs geven zonder dal het ver­plichl is, dOl zij zich onderwijskundig of di­daclisch geschoold hebben. Ook moel men in de faculteil meer lellen op de moderne onlwikkelingen in onderwijs­vorm. De laalsle keer, dal men zich aan de fa­culleit systemalisch mel de vorm en de mid­delen in hel onderwijs heeft beziggehouden was in hel begin van de zevenliger jaren! Drle herprogrammerlngen In die lijd is opeen grondige wijze ge"lnvenla­riseerd wal de nieuwe onlwikkelingen waren op het gebied van hel onderwijs en heefl on­der leiding van de heer Morreau (Ihans do­cenl Bankwezen en coordinalor van onze avondsludie) een speciale commissie hel ge­hele onderwijsprogramma onder de loep ge­nomen . Het resullaal van deze herprogra,m-

vervolg van 10

mela-welenschap, wetenschap over de we­lenschap en dot heb je niet beslist nodig. De twee keuzevakken in hel (vrije) doctoraal, Irekken ook maar vijfenlwintig studenlen per jaar. Voor Klanl vorml dil geen enkel pro­bleem: voor filosofen is een zekere beschou­welijkheid nodig en die heeft niel iedereen. Bedrijfseconomen bijvoorbeeld willen vaak liever iels doen en iels maken en neigen over hel algemeen weinig naar de filosofie. Men­sen, die zich interesseren in hel grote ver­band, kunnen meer bevrediging pullen uil melhodologie van de wetenschap. Want gaal het eigenlijk om wal economie inhoudt en wat we er opdeze wereld meeaan willen; hoe het komI dot economie zulke relalief zwakke resullalen oplevert en of de preten­ties van de economen, die vaak zo zelfverze­kerd optreden op T.V., wei waar zijn. Kun je hetzelfde vertrouwen hebben in een econo-

vraagstuk op een geheel andere en zeker frisse wijze het vraagstuk. Daar de student praklisch 001") de slag kan, wordt het voor be­drijven en instellingen inleressant een stu­dent binnen de organisatie te halen. Boven­dien is dil voor vee I kleinere en middelgrote bedrijven de enige mogelijkheid, daar pro­fessionele buro's vaak veelle duur zijn.

Waarom doet Integrand dat? Veel sludenlen komen van de universileil zonder ooit in konlakl te zijn geweest mel de praklijk, een zowel voor de sludent als voor het bedrijfsleven ongewenste situalie. De be­drijfsonderzoekjes die door bemiddeling van Inlegrand worden uilgevoerd bieden een unieke mogelijkheid voor kortere of langere lijd een kijkje bij een organisalie te nemen en tegelijkertijd praklisch bezig Ie zijn . De sludie hoeft er niel onder Ie lijden aangezien vele opdrachlen parI lime kunnen worden uilge­voerd . In overleg mel docenlen zou een gro­lere opdrachl van 2 a 3 maanden kunnen worden gebruikl als onderwerp voor een scriplie. Een bijkomend voordeel is dal het belaalde opdrachlen zijn. Amsterdam In de eersle negen maanden van 1984 plaalsle Integrand ruim 100 sludenten bij gro-

mering was dal er Irimesters werden inge­voerd en dal hel sysleem van werkgroepen mel hoorcolleges 101 sland kwam . Tevens werd in die lijd een overzichl gemaakl van middelen en vormen in hel onderwijs. In de jaren zevenlig heeft vervolgens een Iweede Herslruclurering van hel programma plaalsgevonden onder leiding van Prof. van der Zijpp, hoogleraar Bedrijfsplanning en de afgelopen jaren decaan van de faculteil. Hel resultaal van deze operalie was hel invoeren van de semeslerblokken in de kandidaalsslu­die en een vijfjarige sludie. Bij deze operatie slond in feile voorop, welke ruimte afzonder­lijke vakken in hel programma kre"gen en niel hoe er gedoceerd moesl worden. Helzelfde was het geval bij de derde herprogramme­ring sinds 1970, de invoering van de Tweefa­senslrucluur in hel begin van de lachlige( ja­ren door de Programmacommissie onder lei-

mische verklaring of voorspelling als in een natuurkundige uitspraak over de zwarte ga­len in het heelal? Tenslolle wil Klant nog kwijt, dat er naar zijn mening behoefle beslaat aan meer contem­poraine geschiedenis van de economie. Dil idee wil hij graag in zijn leslamenl aan een eventuele opvolger nalaten. Een opvol­ger die misschien hoogleraar en welen­schappelijk medewerker wordl. Deze zou college moeten geven in de onlwikkeling van de economie gedurende de afgelopen twinlig jaar.

Zoals bijvoorbeeld professor Hennipman dit deed in de jaren vijftig en zeslig. Een diep­gaande analyse van Iheorelische onlwikke­lingen zonder bepaalde slromingen te nege­reno Ons inziens bevorderl'eendergelijke be­nadering de vrije keuze van de studenl.

MJG, MK

Amsterdam In de eersle negen maanden van 1984 plaalsle Inlegrand ruim 100 sludenlen bij gro­Ie en kleine organisalies. Ook in de regio Amslerdam waren en zijn vele vakalures Ie vergeven. Dil aantal zal door de nieuwe vesliging van Integrand zeker loenemen . Door de geringe bekendheid die Inlegrand had bij de Amslerdamse sludenlen bleef hel aanbod van sludenlen achIer bij de vraag uil deze regio. Vooral sludenlen aan de UvA werden minder bereikl. Inlegrand-Amsler­dam doel dan ook een dringend beroep op aile geinleresseerden aan onze fakulleil zich in Ie schrijven. Zo zal hel aanbod meer in overeenslemming zijn met de vraag en kan Inlegrand beler funklioneren, helgeer, zeker in hel belong is van de studenlen aan de eko­nomische fakulteil. Hel adres van Inlegrand:

Integrand Amsterdam pia VUSOek

De Boelelaan 1105-kr. 2A-24 1081 HV Amsterdam

telefoon: 020-5484934 Kees Kerstens

ding van Prof. Verburg (hoogleraar bedrijfs­organisatie en arbeidsverhoudingen). De Onderwijscommissie is nauw belrokken geweesl bij aile drie de herprogrammerin­gen. Bij hel invoeren van de voorslellen van de Herslruclureringscommissie werd een amblenaar aangelrokken om hel proces Ie begeleiden en een evalualie van hel onder­wijs op Ie zellen. (Laler werd dOl de onder­wijsadviseur, levens amblelijk secrelaris van de Onderwijscommissie; ik dus.) Nu die sludie drie keer ingrijpend is veran­derd en er een redelijk sysleem van evalualie is 101 sland gekomen achl de Onderwijscom­missie de lijd rijp om ook de wijze van onder­wijs geven aan de faculteit krilisch Ie bezien. Een goede zaak lijkl mij. Ik wens de jarige OC en ook de FEW sukses mel de nieuwe koers.

J. C. H. Ooslendorp

vervolg van 11

builen de kerk, zillen waar hij zal, Calvi kreeg mol mel o.a. Gelli en bungelde in 1982 onder de Blackfriars Bridge in Landen en Gelli vluchlle spectaculair uil een Zwitserse gevan­genis en dook onder in Monlevideo. We zijn dus gewaarschuwd als Zijne Heiligheid val­gend jaar hier te lande zijn reactionaire ba­kerpraaljes rond komI slrooien: oren dicht en Yinger op de knip. Joan Robinson vie I al uil tegen hel denkbeeld dOl vaak van kerkelijke zijde wordl gepropa­geerd: dat de mens zonder geloof niet in staat is een gewelen te ontwikkelen. Hel boek van Yallop loonl bijna het tegendeel aan: Quand Dieu existe, toul esl permis.

Steven Adolf

13

Page 14: 1984 - Nummer 117 - november 1984

BEDRlJFSECONOOM

Profiel van onze organisatie: Dijker en Doornbos/accoun·

tants heeft een samenwerkings· verband met bela sting·

adviseurs en organisctie', adviseurs. De maatschap telt 25 vestigingen in Nederland, 2 in Belgie en 1 op Cura(:ao, waarin circa 1900 mensen

werkzaam zijn.

Zij maakt deel uit van de inter· nationale maatschap Binder Dijker Otte & Co. (BOO) met

250 vestigingen over de gehele wereld.

In de maatschap wordt een modern sociaal beleid gevoerd

in samenwerking met diverse beleidscommissies en Onder· nemingsraad. De maatschap kent een functiewaarderings'

systeem en een daarop afgestemd beoordelings·

systeem. Er is een bedrijfs· geneeskundige dienst aan de

maatschap verbonden.

Dijker en Doornbos biedt in diverse van haar vestigingen een boeiende toekomst aan de ec. drs. die zich interesseert voor de accountancy.

Taakomschrijving: In de aanvangsfase wordt u ingezet in de contr6lepraktijk. Daarbij wordt rekening gehouden met uw postdoctorale studie accountancy. Zo ontwikkelt u zich snel en efficient tot registeraccountant. Ais een dergelijke toekomst u aantrekt, dan verzoe­ken wij u contact met oris op te nemen over de mogelijkheden voor een bedrijfseconoom. Vereisten: Geheel of vrijwel geheel voltooide studie (bedrijfs)economie aan een van de Nederlandse hogescholen of universfteiten. Bereidheid om de postdoctorale studie accoun­tancy te volgen. (Voor het volgen van die studie biedt onze maatschap ruime facliiteiten.) Leeftijd tot 30 jaar. Arbeidsvoorwaarden: Salariering overeenkomstig bestaande schalen; 13de maand; 8% vakantietoeslag; vakantieregeling op basis van leeftijd; vergoeding van reis- en stud ie­kosten; collectieve verzekeringen; pensioenfonds. Carriere: Wij gaan er, net als u, vanuit dat u uw postdoctorale studie accountancy met goed gevolg afsluit. Dan bent u officieel registeraccountant. Afhankelijk van uw ontwikkeling binnen de maatschap behoort daarna benoeming tot medewerker of vennoot tot de mogelijkheden. Sollicitatie: U kunt uw sollicitatie of verzoek om nadere inlichtingen richten aan ons kantoor: t.a.v. de heer FA Slikker, Buitenveldertselaan 7,1082 VA Amsterdam, tel.: 020·446881.

000 ••• 0000 ••• 00000 ••• OOCIOO ••• 00000 ••• 0000 ••• 000 •••

Dijkeren Doornbos/accountants Alkmaar Amersfoort Amsterdam Arnhem Bergen op Zoom Breda Ooetinchem Eindhoven Emmen 's-Gravenhage Groningen Heerlen Helmond Hengelo(O) 's·Hertogenbosch Hilversum Leeuwarden Middelburg Nijmegen Roermond Roosendaal Rotterdam Tilburg Utrecht Zwolle Antwerpen Brussel Willemstad (Cura(:ao)

Internationaal Binder Dijker Otte & CD. : Amsterdam Brussel Dublin Hamburg Kopenhagen Lissabon Londen Luxemburg Madrid Milaan Oslo Parijs Stockholm Wenen Zurich en in diverse steden in andere werelddelen.

Page 15: 1984 - Nummer 117 - november 1984

ad & Daad De UHD-problematiek Een zaak de komende tijd de zal houden is de problematiek. Het Isel van het wetenschappelijk wordt

De van de lector.

Een UHD is een Universitair Hoofd Docenl. Het vormt een deel van hel nieuwe ran­genslelsel conform de kernnola BUWP; Be­leidsvoornemens Universilair Wetenschap-

Personee!' Binnenkort kennen we wetenschappelijk (hoofd)medewer-

meer maar UHD'ers, Universilaire 00-centen, (T oegevoegd) Docenlen en (T oege­voegd) Onderzoekers Assislenten in Opleiding). De van het oude naar hel nieuwe

is nu ler In het alge­meen wordl iedereen die een vaste betrek-

heeh, behalve de (KO's), universilair docent. Daarnaast kunnen een aantal r(1ensen universitair hoofddocenlwor­den. Hoe wordl men een UHD? Men kan UHD worden indien men aan de be­noemingseisen voldoet en wanneer er plaats is. Dot laalste is Hel kenmerkt de overgang van hel f't:lrri"rphpnirl.~ formatiebeginsel. Het in dol iemond wetenschappelijk h",,,f,,I",,~";,._ werker werd zodra iemand aan de eisen vol­deed, ongeaoht de formatieve ruimte. Nu echler, met hat word! ar wei op die ruimte De den gasteld zijn 1) Ean promolie

zoekspreslaties. onder-

2) Ruime onderwijs en onderzoekerva-ring.

3) Gebleken didactische kwaliteilen

4)

van bied.

crea!ivileit en produk­uil aen reeks van publicalies

op hel eigen

5) Gebleken management-kwalileilen. 6) onder vakgenolen alsde

stek bied.

op hel eigen

7) Breed inzicht in hetvakgebied van de vak­groep en in samenhang met andere we-

Korlom, je moet bijna in slaat zijn am roar Ie worden. Over deze benoemingseisen volt het een en onder Ie zeggen. Ten eersle zit men met een

Een eis als gebleken didacli-sche is naar de sludenlen toe be-keken een eis, maar hoe di-dactische kwalileiten? Dit is een punl waar de Onderwijs Commissie zich mee bezighoudt. We hadden 01 op de faculteit een docent ge­bonden onderwijs evalualie opgezel. Oaar­mee is hel mogelijk bepaalde over iemands mel als doel die preslalies Ie verbeleren. Vanuitdeze evalualie is helwellichl crileria Ie slellen voor

kwa I ileilen'. Ten tweede zijn de benoemingseisen mooi voor in de loekomsl wanneer er iemond voor een UHD-plaals wordtaangetrokken, nu ech­ler moelen de UHD's uil het zlttende perso­neel komen. De invoerjng van BUWP moesl van de minister arbeidsplaatsneutraal zijn. Da! wi! zeggen dol er niemand op grand van BUWP mag worden ontslogen, hel \(IIi I oak zeggen dOl er niemand extra op grand van de invoering van BUWP mag worden oangeno­men.

Keuze De UHD-problemaliek volt zodoende in twee delen Ie splilsen. Hel eersle deel beslaal uil het van de verdeling van UHD­plaatsen. Hellweede deel besleel uil de op­vulling van UHD-plaalsen. Wal de betreft zijn er verschi Ilende

varierend van het 'zwakke' """'""'" am de plaalsen ponds-ponds gewijs over de Ie verdelen, 101 de 'her­

van een keuze 101 de UHD­op grond van een structurele strate­

gie. Het isuilerslmoeilijkmaoreenfa­culleil economie zou er loch loe in slaal moe­len ziin. Zoo Is wellichl heb­ben ben ik voor de horde Dan komI de moeiHike vraag van 'wat is de stralegie' naar voren. De laatsle slrategiebepaling vond in hel kader van de facullaire structuurcommis-sie die de van de taakverdelingso-peratie en tot een keuze van faculteit' een faculteit bestaonde uil leersloelen voor de slrikt noodzakelijke vak­ken. Deze romp werd voor Amsterdam met enige specifieke zoals en monelaire economie. Bii de overgang van huidige slructuur naar rompslrucfuur werd dot die vokken woarvan een leersloei werd af-

zouden worden op hel naast h,.,"n~l .. nivo. Concreet betekent dit dOl er voor welvaarts/heorie een UHD zou moe­len worden toegewezen omdal de leersloel van Van der Doel is

Gelukkig raken de UHD maal op met he! len. Er moet dus een plan komen voor de op­vulling van de 12,6 plaatsen. Een keuze kan zijn om een amslerdams infor­matica instituut te stimuleren en doarom een oanlal UHD'ers aan informalica toe tewijzen. Hel kon ook een keuze zijn om de faculteil Ie specialiseren naar het onderzaek loe en bit­voorbeeld hel van 'economische be­leid in een kleine open economie mel belan­

te versterken; UHD'ers van IEB, monetoire theorie, pu-

welvaartstheorie en macro-

economisch beleid. In dezelfde gedachtengang kunnen we hel meso-economisch onderzoek versterken door oon de leerSloelen van en De

UHD'ers loe te Hel zal duidelijk dOl dil geen sinecure is.

Mensen Wat betrefl de opvulling van UHD-plaalsen riist een niel minder grool op. Heb-ben we wei voldoende in huis om 12,6 UHD-ers op Ie hoeslen. Ik denk van niet. De tragiek wil dot een grool aantal leerstoe­len nu hele moaie UHD-slrucluurnola's heb­ben gemaaktwaarin ze hun claim toelichlen. Lezing van die nOla's doet mij vaak denken: 'heel mooi, heel juist, moor wie dan?'. Je moel me begrijpen. Ik wil geen UHD-nola's die naar mensen '~"~<,~~h .. <,,,c.n

Ik vind de net genoemde nota's heel Aileen zijn de daarin vermelde

nietle bezetien. Daarom wens de UHD-problematiek word/oan de hand van een tijdpad. Daarmee bedoel ik het Nu goat de faculteil beslissen welke ~,,,~, ....... -sche keuze zij maakl ten van hoar toekomstige slrucluur. Nu verdeelt zii aan de hand van die keuze de beschikbare UHD­plaatsen. De van 01 die .... Ir',.,t""'n

kan echler niet meteen plaalsvinden. Er zal een interne sollicilatiepracedure In­dien onder hel huidige personeel mensen zijn die gekwalificeerd zijn om een UHD-plaats Ie bezetlen, moel dOl zeker ge­beuren. De andere plaatsen worden bevro­ren. Met die kan dan het volgende gebeuren. Of er is een medewerker (dan UD) die promoveerl en aan de andere kwolifica­ties voldoet en dan een UHD plaals kan bezel­len, of er komI bij een om welke re­den dan ook, formatieruimte vrij (bv. natuur­liik verloop, uitbreiding formolie), waarvoor dan extern een persoon voar een UHD-plaats kan worden aangetrokken. Ik heb hel hier niet voor het zeggen maar ik zou uitersl gelukkig zijn wanneer de road 01-dus besluil.

Open bare flnanclen In de vorige Raad & Daad beschreef ik hel

n{'"snrn,..,~s rond hel programma l ... ,,~nl"('jr·" Financien. Ik beslool mel de op­

dat de eerstejaarssludenten nog niel gelukkig waren. Inmiddels kunnen zedatwel zijn, in zoverre dOl de onduidelijkheden zijn

wilen ze (of heb­deel en

twee geschreven door voorgeschoteld kri jgen. Dil om­

dot ze en Wellink reeds hadden gekocht. In micro 1 wilen ze in van het boek van Van den Doel, de geschriften van het duo Koopmans en Wellink krijgen. Vol-

joar echler, wanneer de niel Koopmans en Wellink behoeven aan te schaffen, zal Van den Doel weer worden ge­bruikt. Als loelie word! voorlaan in micro 3 aandacht bas/ead aan 'the theory of public choice'. Oil

drie weken en hoogstwaarschijn-aan de hand van net boek

van en Oppenheimer. Marcel Michelson

15

Page 16: 1984 - Nummer 117 - november 1984

~

SCHEL TEMA HOLKEMA VERMEULEN

Een ruime keuze op het gebied van: accountancy, financiering, automatisering, marketing

organisatie, economie, geografie

King, D. - FiS'Caltiers. The economics of multi-level government. Allen & Unwin, !984, 326 p. Malinvaud, E. - Mass unemployment Basil Blackwell, 1984, 116 p. , Meidan, A. - Bank marketing management Macmillan, 1984,244 p. Mills, G. - Optimization in economic analysis Allen & Unwin, 1984, 194 p. O'Shaughnessy, J . - Competitive marketing, a strategic approach Allen & Unwin, 1984, 372 p. Praktijk van de econometrie, de. Opstellen door Tilburgse economelristen Stenfert Kroese, 1984, 352 p . Reijders, L. - Pleidoor voor een duurzame (elalie met het milieu Van Gennep, 1984,392 p. Simpson, D. - The political economy of growth Basil Blackwell , 1984, 165 p. Vinke, R. H. W. & H. Thierry - Flex ibel belonen. Van cafetariaplan naar praktijk Kluwer, 1984, 71 p . Wiles, P. & G. Routh, eds. - Economics in disarray Basil Blackwell , 1984, 355 p .

47,80

65,95

42,60

35,00

58,25

39,50

45,00

33,65

16,50

110,00

Altshuler, A. , 0.0., eds. - The future of the automobile Allen & Unwin, 1984, 321 p. Chin, H.E. - Notuurlijke hulpbronnen en economische ontwikkeling in -wereldeconomisch perspectief Wolters Noordhoff, 1984,212 p . Duijn, A.A. van, red . - Overheidsbe leid en werkgelegenheid Kluwer, 1984,235 p. Ferris, P. - Gentlemen of fortune. The world' s merchant and investment bonkers Weidenfeld & N icholson, 1984, 260 p. Good book guide for business, the. 600 essentiol books for the international manager Penguin, 1984,320 p. Kam, F. de & F. Nypels - Afscheid van het paradijs. De herziening van de sociate zekerheid Contact, 1984, 178 p . Klamer, Aria - The new classical economIsts. Conversations with new classical economists and their opponents (Lucas, Sargent, Townsend, Tobin , Modigliani, Solow, Blinder, Tay lor, Brunner, Gordan & Rapping) Wheatsheaf, 1984, 265 p.

74,80

34,95

45,00

58,25

52,05

18,90

36,35

scheltema holkema vermeulen b.v. boekverkopers sedert 1853 spui 10, 1012 WZ amsterdam tel. 020 - 26 7212