!""⌫$ !""⌫$ !""⌫$ !""⌫$ &&&&'!()*+',-*./'!()*+',-*./'!()*+',-*./'!()*+',-*./0000*)1()*+!23+4523*)1()*+!23+4523*)1()*+!23+4523*)1()*+!23+452367897:;<=>?< @;8=8A;=: 9>=>?B?8>9067897:;<=>?< @;8=8A;=: 9>=>?B?8>9067897:;<=>?< @;8=8A;=: 9>=>?B?8>9067897:;<=>?< @;8=8A;=: 9>=>?B?8>90C;9A?::=8?7D9 E7F;A9C;9A?::=8?7D9 E7F;A9C;9A?::=8?7D9 E7F;A9C;9A?::=8?7D9 E7F;A9

1. ต๋ัวเงินรับขายลดระหวางบริษัท(Intercompany note receivable discounted)

2. บริษัทยอยออกหุนปนผล (Stock dividends issued by a subsidiary company)

3. เงนิปนผลรับจากกํ าไรกอนการลงทุนซ้ือหุน (Cash Dividends from preacquisition earnings)

4. หุนบุริมสิทธิ์ของบริษัทยอย (Perferred stock of a subsidiary)

ต๋ัวเงินรับขายลดระหวางบริษัทในแงของงบการเงินรวมต๋ัวเงินรับท่ีถือโดยบริษัทในกลุมกิจ

การจะนํ ามารายงานในงบดุลรวมก็ตอเม่ือเปนต๋ัวท่ีไดรับจากหนวยงานภายนอกเทานั้น

8-2

ตัวอยางท่ี 8.1

• บรษัิท ก ออกต๋ัวสัญญาใชเงินมูลคา 100,000 บาท ใหกับบรษัิทยอย ข เนื่องจากตองการเงินสดมาใชในการดํ าเนินงาน

• บรษัิทท้ังสองจะบันทึกรายการคาท่ีเกิดข้ึนในสมุดบัญชีโดยบริษัท ก:เดบิต เงินสด ××เครดิต ต๋ัวเงินจาย ××

บริษัท ข:เดบิต ต๋ัวเงินรับ ××เครดิต เงินสด ××

• ตอมาสมมติวาบริษัท ข นํ าต๋ัวเงินรับไปขายลดกับธนาคารกอนท่ีต๋ัวจะครบกํ าหนด ถาไมมีการคํ านึงถึงดอกเบ้ีย การบันทึกบัญชเีกี่ยวกับการขายลดต๋ัวเงินรับจะมีอยู 2 วิธี คือวิธีท่ี 1 : เงินสด 100,000

ต๋ัวเงินรับ 100,000หรือ

วิธีท่ี 2 : เงินสด 100,000ต๋ัวเงินรับขายลด 100,000

8-3

• ถาบริษัท ข ใชวิธีท่ี 1 การเครดิตต๋ัวเงินรับก็จะหักกับยอดเดบิตต๋ัวเงินรับท่ีเกิดข้ึนเม่ือบริษัท ข รับต๋ัวจากบริษัท ก งบดุลรวมกจ็ะแสดงยอดท่ีถูกตองของต๋ัวเงินรับท่ีถือโดยธนาคาร ซ่ึงถอืวาเปนหนี้สินของบริษัท ก

• ถาบริษัท ข ใชวิธีท่ี 2 ในการบันทึกบัญชี บัญชีต๋ัวเงินรับและบัญชต๋ัีวเงินรับขายลดจะตองถูกตัดออกไป

ตัวอยางท่ี 8.2

• สมมตวิาบริษัท ก นํ าต๋ัวสัญญาใชเงินท่ีไดรับจากลูกคาไปขายลดกับบริษัทยอย ข

• ถาบริษัท ก ใชวิธีท่ี 1 ก็ไมจํ าเปนตองตัดบัญชีในกระดาษทํ าการ

• ถาบริษัท ก ใชวิธท่ีี 2 ในกระดาษทํ าการต๋ัวเงินรับฉบับหนึ่งจะตองถกูตัดออกพรอมกับบัญชีต๋ัวเงินรับขายลด ดังนี้

ปรับปรุงและตัดบัญชีบริษัท ก บริษัท ข

เดบิต เครดิตงบดุลรวม

เดบิตตั๋วเงินรับ 100,000 100,000 (1)100,000 100,000เครดิต

ตั๋วเงินรับขายลด100,000 (1)100,000 -0-

8-4

• ตอมาบรษัิท ข นํ าต๋ัวเงินรับฉบับนี้ไปขายลดกับหนวยงานภายนอก ถาใชวิธีท่ี 2 งบทดลองของบริษัทท้ังสองก็จะมียอดคงเหลือของบัญชีตอไปนี้

บริษัท ก บริษัท ขเดบิต

ตั๋วเงินรับ 100,000 100,000เครดิต

ตั๋วเงินรับขายลด 100,000 100,000

• ต๋ัวเงินรับฉบับหนึ่งและต๋ัวเงินรับขายลดฉบับหนึ่งจะตองถูกตัดออก งบดุลรวมจะแสดงรายการท่ีเกี่ยวกับต๋ัวเงินรับ ดังนี้

ต๋ัวเงินรับ 100,000หัก : ต๋ัวเงินรับขายลด 100,000 -0-

• หรืออาจเลือกตัดบัญชีต๋ัวเงินรับท้ังสองและบัญชีต๋ัวเงินรับขายลดท้ังสองก็ได และเปดเผยรายละเอียดในหมายเหตุประกอบงบการเงินรวมเกี่ยวกับหนี้สินท่ีอาจจะเกิดข้ึน

8-5

บริษัทยอยออกหุนปนผลบริษัทใหญเพียงแตบันทึกความจํ าสํ าหรับหุนท่ีไดรับมาเทา

นัน้ เนือ่งจากหุนปนผลท่ีไดรับมาจะไมถือวาเปนรายไดของบริษัทใหญ และก็ไมไดทํ าใหสวนไดเสียของบริษัทใหญในบริษัทยอยเปลีย่นแปลงแตอยางใด

ตัวอยางท่ี 8.3

• วันท่ี 2 มกราคม 25+9 บริษัท ก ซ้ือหุนสามัญ 4,000 หุน (80%) ของบริษัท ข ซ่ึงมีราคามูลคาหุนละ 10 บาท ในราคา 560,000 บาท

• ในวันท่ีซ้ือบริษัท ข มีหุนสามัญและกํ าไรสะสม 500,000 บาท และ 200,000 บาท

• ถางบการเงินรวมถูกจัดทํ าข้ึน ณ วันท่ี 2 มกราคม 25+9 การตัดบัญชีเงินลงทุนจะมีดังนี้

หุนสามัญ � บริษัท ข 400,000กํ าไรสะสม �บริษัท ข 160,000เงนิลงทุนในบริษัท ข 560,000

8-6

• สมมตวิาบริษัท ข รายงานกํ าไรสุทธิ 50,000 บาท และประกาศจายหุนปนผล 30% (1,500 หุน) เม่ือวันท่ี 31 ธนัวาคม 25+9 บริษัท ข จะบันทึกการประกาศจายหุนปนผลดังนี ้(สมมติวาบริษัทออกหุนในราคาเทากับมูลคา)

หุนปนผล 150,000หุนสามัญ (1,500หุน×100 บาท) 150,000

• การบันทึกบัญชีขางตนจะไมมีผลกระทบตอสวนของผูถือหุนของบรษัิท ข เปนเพียงการเปลี่ยนแปลงท่ีเกิดข้ึนภายในสวนของเจาของเทานั้น ซ่ึงแสดงใหเห็นไดดังนี้

สวนของผูถือหุนของบริษัท ขบัญชี กอนการออก

หุนปนผลหลงัการออกหุนปนผล

หุนสามัญ 500,000 650,000ก ําไรสะสมรวม 250,000* 100,000

รวม 750,000 750,000* กํ าไรสะสมตนป 200,000 + กํ าไรสุทธิ 50,000

• บริษัท ก: บันทึกความจํ า � รับหุนสามัญ 1,200 หุน (1,500 × .80) ของบริษัท ข จากการประกาศจายหุนปนผล 30%

8-7

วิธีราคาทุน บริษัท ก และบริษัทยอย ขสวนไดเสีย 80% กระดาษทํ าการสํ าหรับงบดุลรวม (อยางยอ)บริษัทยอยออกหุนปนผล สํ าหรับปสิ้นสุด 31 ธันวาคม 25+9

ปรับปรุงและตัดบัญชีบริษัท ก

บริษัทข เดบิต เครดิต

M.I. งบรวม

งบกํ าไรขาดทุนกํ าไรสุทธิรวม 240,000 50,000 290,000M.I.(50,000×0.2) 10,000 (10,000)กํ าไรสุทธิ 240,000 50,000 10,000 280,000งบกํ าไรสะสม

กํ าไรสะสม 1 มค. บริษัท ก 460,000 460,000 บริษัท ข 200,000 (2)160,000 40,000กํ าไรสุทธิยกมา 240,000 50,000 10,000 280,000หุนปนผล � บริษัท ข (150,000) (1)120,000 (30,000)กํ าไรสะสม 31 ธค. 700,000 100,000 160,000 120,000 20,000 740,000

งบดุลเงินลงทุนในบริษัท ข 560,000 (2)560,000สินทรัพยอื่น 1,040,000 750,000 1,790,000 รวมสินทรัพย 1,600,000 750,000 1,790,000หุนสามัญ บริษัท ก 900,000 900,000 บริษัท ข 650,000 (1)120,000

(2)400,000 130,000กํ าไรสะสม 700,000 100,000 160,000 120,000 20,000 740,000M.I. 150,000 150,000 หน้ีสินและสวนของ ผูถือหุน 1,600,000 750,000 680,000 680,000 1,790,000

8-8

รายการปรับปรุงและตัดบัญชีในรูปของสมุดรายวัน

(1) หุนสามัญ � บริษัท ข 120,000หุนปนผล � บริษัท ข 120,000

กลบัรายการหุนปนผล (150,000 × .80)

(2) ก ําไรสะสมตนป � บริษัท ข 160,000หุนสามัญ � บริษัท ข 400,000เงนิลงทุนในบริษัท ข 560,000

ตัดบัญชีเงินลงทุนในบริษัท ข

• เม่ือสิ้นรอบระยะเวลาบัญชี บัญชีหุนปนผลก็จะปดเขาบัญชีกํ าไรสะสม รายการปรับปรุงและตัดบัญชีในกระดาษทํ าการส ําหรบัปสิ้นสุด 31 ธันวาคม 25+10 จะมีดังนี้

(1) เงนิลงทุนในบริษัท ข 40,000ก ําไรสะสมตนป � บริษัท ก 40,000

ปรบัปรงุยอดคงเหลือของบัญชีเงินลงทุนใหแสดงยอด ณวันตนป (50,000 × .80) เนือ่งจากบริษัท ก ใชวิธีราคาทุน

8-9

ก ําไรสะสมตนป 1 มค. 25+10(200,000+50,000�150,000)

100,000

ก ําไรสะสม ณ วันซ้ือหุน 200,000หัก หุนปนผล 150,000กํ าไรสะสม ณ วันซ้ือหุนท่ีปรับปรุงแลว 50,000ก ําไรสะสมท่ีเพ่ิมข้ึนจากวันซ้ือหุน 50,000

(2) ก ําไรสะสมตนป� บริษัท ข(100,000 × .8) 80,000หุนสามัญ�บริษัท ข(650,000 × .80) 520,000เงนิลงทุนในบริษัท ข

(560,000 + 40,000) 600,000ตัดบัญชีเงินลงทุนในบริษัท ข

กระดาษทํ าการสํ าหรับงบการเงินรวม (บางสวน) ส ําหรับปสิ้นสุด 31 ธนัวาคม 25+10 แสดงเฉพาะกํ าไรสะสม มีดังนี้

ปรับปรุงและตัดบัญชีบริษัทก

บริษัทข เดบิต เครดิต

M.I. งบรวม

กํ าไรสะสม 1 มค. บริษัท ก 700,000 (1)40,000 740,000 บริษัท ข 100,000 (2) 80,000 20,000

8-10

• การออกหุนปนผลไมไดมีผลกระทบตอการคํ านวณกํ าไรสะสมรวมแตอยางใด ซ่ึงสามารถพิสูจนไดดังนี้

กํ าไรสะสม ณ วันท่ี 31 ธค.25+9 ของ บ. ก 700,000 บาทสวนไดเสียในกํ าไรสะสมของบริษัท ข ท่ีเพ่ิมข้ึน นบัจากวันซ้ือหุน (50,000 × .8) 40,000ก ําไรสะสมรวม � 31 ธันวาคม 25+10 740,000

เงินปนผลรับจากกํ าไรกอนการลงทุนซ้ือหุนหากบรษัิทใหญใชวิธีราคาทุนในการบัญชี เงินปนผลท่ีไดรับ

จากผลกํ าไรของบริษัทย อยก อนการลงทุนของบริษัทใหญ (Liquidating dividend) จะถือวาเปนผลตอบแทนบางสวนท่ีไดรับคืนจากเงินลงทุนในครั้งแรกมากกวาจะถือวาเปนรายไดของบริษัทใหญ

ตัวอยางท่ี 8.4

• บรษัิท ก ซ้ือสวนไดเสีย 80% ของบริษัท ข เม่ือวันท่ี 2 มกราคม 25+9 เปนเงิน 560,000 บาท

• ณ วันซ้ือหุน บริษัท ข มีหุนสามัญและกํ าไรสะสม 500,000 บาท และ 200,000 บาท

8-11

• ระหวางปแรกของการลงทุน บริษัท ข รายงานกํ าไรสุทธิ 200,000 บาท เม่ือวันท่ี 31 ธันวาคม 25+9 บริษัทยอยประกาศและจายเงินปนผล 250,000 บาท

• กรณีนี้เปนเงินปนผล 50,000 บาท ถอืวาจายจากผลกํ าไรสะสมกอนท่ีบริษัทยอยจะถูกควบคุมโดยบริษัทใหญ

• ตามวิธรีาคาทุน บริษัท ก จะตองบันทึกรายการเพ่ือรับรูเงินปนผล 200,000 บาท ท่ีไดจากผลกํ าไรในปปจจุบัน สวนท่ีเหลืออกี 50,000 บาท ถือวาเปนสวนท่ีไดรับมาจากผลกํ าไรกอนการลงทุนซ้ือหุนจะน ําไปลดบัญชีเงินลงทุน ดังนี้

เงินสด (250,000 × .80) 200,000

เงินปนผลรับ (200,000 × .80) 160,000

เงนิลงทุนในบริษัท ข (50,000 × .80) 40,000บันทึกเงินปนผลรับจากบริษัท ข

• การบันทึกรายการขางตนจะทํ าใหบัญชีเงินลงทุนลดลงเหลือ 520,000 บาท ในปท่ีมีการรับเงินปนผล รายการปรับปรุงและตัดบัญชีในกระดาษทํ าการจะมีดังนี้

8-12

(1) เงินปนผลรับ 160,000เงนิปนผลจาย � บริษัท ข 160,000

ตัดบัญชีเงินปนผลระหวางบริษัท

(2) เงนิลงทุนในบริษัท ข 40,000เงนิปนผลจาย � บริษัท ข 40,000

กลบัรายการเงินปนผลท่ีจายจากกํ าไรกอนการซ้ือหุน

(3) ก ําไรสะสมตนป � บริษัท ข(200,000 × .80) 160,000หุนสามัญ � บริษัท ข(500,000 × .80) 400,000เงนิลงทุนในบริษัท ข 560,000

ตัดบัญชีเงินลงทุนในบริษัท ข

กระดาษทํ าการสํ าหรับงบการเงินรวมในปถัดมา(1) ก ําไรสะสมตนป � บริษัท ข

(150,000 × .80) 120,000หุนสามัญ � บริษัท ข(500,000 × .80) 400,000เงนิลงทุนในบริษัท ข 520,000

8-13

บริษัทยอยมีหุนบุริมสิทธิบริษัทใหญไมจํ าเปนตองถือหุนบุริมสิทธิก็ได แตถาบริษัท

ใหญถือหุนบุริมสิทธิของบริษัทยอย ในการจัดทํ างบการเงินรวม สวนของหุนบุริมสิทธิท่ีไมไดถือโดยบริษัทใหญจะถือวาเปนสวนหนึง่ของผูถือหุนสวนนอย

การพิจารณาสวนไดเสียของผูถือหุนแตละชนิดจัดสรรจะตองพิจารณาถึงลักษณะของหุนบุริมสิทธิท่ีออก

จ ําหนายโดยเฉพาะราคาไถคืน (Call price หรือ Redemption price) รวมท้ังเงื่อนไขการจายเงินปนผล

การจัดสรรกํ าไรสะสมตนงวด และกํ าไรสุทธิชนิดของ กํ าไรสะสม กํ าไรสุทธิหุน

บุริมสิทธิหุน

บุริมสิทธิ*หุนสามัญ หุนบุริมสิทธิ หุนสามัญ

ไมสะสมและไมรวมรับ

1 ศูนย 2 กํ าไรสะสมทั้งหมด

1 เงินปนผลที่ประกาศจายในงวด

2 กํ าไรสุทธิที่เหลือจากเงินปนผลใหหุนบุริมสิทธิแลว

สะสม แตไมรวมรับ

1 เงินปนผลคงคาง

2 กํ าไรสะสมที่เหลือ

1 เงินปนผลในงวดไมวาจะประกาศจายหรือไมก็ตาม

2 กํ าไรสุทธิที่เหลือจากเงินปนผลใหหุนบุริมสิทธิแลว

8-14

ชนิดของ กํ าไรสะสม กํ าไรสุทธิหุน

บุริมสิทธิหุน

บุริมสิทธิ*หุนสามัญ หุนบุริมสิทธิ หุนสามัญ

ไมสะสมแตรวมรับเต็มที่

1 จัดสรรระหวางหุนบุริมสิทธิและหุนสามัญ**

1 เงินปนผลที่ประกาศจายในงวด

2 เงินปนผลหุนสามัญที่ประกาศจายในงวดแตไมเกินจํ านวนที่จายใหหุนบุริมสิทธิ

3 กํ าไรสุทธิที่เหลือจะจัดสรรระหวางหุนบุริมสิทธิและหุนสามัญ**

สะสมและรวมรับเต็มที่

12เงินปนผลคงคางกํ าไรสะสมที่เหลือจะจัดสรรระหวางหุนบุริมสิทธิและหุนสามัญ**

1 เงินปนผลในงวดไมวาจะประกาศจายหรือไมก็ตาม

2 เงินปนผลหุนสามัญที่ประกาศจายในงวดแตไมเกินจํ านวนที่จายใหหุนบุริมสิทธิ

3 กํ าไรสุทธิที่เหลือจะจัดสรรระหวางหุนบุริมสิทธิและหุนสามัญ

* สมมตวิา Call Price เทากับ มูลคาหุน ถา Call Price มากกวามูลคาหุน กํ าไรสะสมที่เปนของหุนบุริมสิทธิจะเพ่ิมขึ้นดวย Call premium

** สมมติวาแบงตามอัตราสวนมูลคาหุนแตละชนิด

8-15

การกระจายผลตางระหวางราคาทุนของเงินลงทุนในหุนบุริมสิทธิและราคาตามบัญชีของสวนไดเสียที่ซื้อ

• ผลตางระหวางราคาทุนของหุนบุริมสิทธิและราคาตามบัญชี จึงคลายกับสวนต่ํ าหรือสวนเกินมูลคาหุนกู แตตางกันตรงท่ีหุนบุรมิสทิธจิะไมมีการกํ าหนดระยะเวลาไถถอน

• การลงทุนซ้ือหุนบุริมสิทธิโดยบริษัทในกลุมกิจการจะเปรียบเสมือนเปนการไถถอนหุน (Constructive retirement)

• รายการปรับปรุงและตัดบัญชีในกระดาษทํ าการจึงตองตัดบัญชีเงินลงทุนในหุนบุริมสิทธิกับบัญชีสวนของทุนท่ีเกี่ยวของกับหุนบุริมสิทธิ

• ผลตางท่ีเกิดข้ึนจะนํ าไปปรับบัญชีสวนเกินมูลคาหุน (Paid in capital)

หุนบุริมสิทธิของบริษัทยอยที่ไมไดถือโดยบริษัทใหญ

ตัวอยางท่ี 8.5

• บรษัิท ก ซ้ือหุน 90% ของหุนสามัญท่ีออกจํ าหนายแลวของบรษัิท ข เปนเงิน 791,000 บาท เม่ือวันท่ี 1 มกราคม 25+2

8-16

• บรษัิท ข มีสวนของผูถือหุน ณ วันท่ี 31 ธันวาคม 25+1 ประกอบดวย

- หุนบุริมสิทธิ 10% มูลคาหุนละ 100 บาท ชนิดสะสม ไมรวมรับ ราคาไถคืน 105 บาทตอหุน 200,000 บาท- หุนสามัญ มูลคาหุนละ 10 บาท 400,000- สวนเกินมูลคาหุน 80,000- กํ าไรสะสม 320,000

รวมสวนของผูถือหุน 1,000,000

• ไมมีเงินปนผลคงคาง ณ วันท่ี 1 มกราคม 25+2

• ระหวางป 25+2 บริษัท ข รายงานกํ าไรสุทธิ 100,000 บาทและจายเงินปนผล 60,000 บาท (ใหหุนสามัญ 40,000 บาทและใหหุนบุริมสิทธิ 20,000 บาท)

• สินทรัพยและหนี้สินมีราคาตามบัญชีเทากับมูลคายุติธรรมเมื่อบรษัิท ก ซ้ือสวนไดเสีย

• สวนเกินระหวางราคาทุนและราคาตามบัญชีจึงถือเปนคาความนยิมและตัดจํ าหนายในเวลา 10 ป

• การเปรียบเทียบราคาทุนท่ีจายซ้ือและราคาตามบัญชีของสวนไดเสียท่ีซ้ือ ณ วันท่ี 31 ธันวาคม 25+1 สวนของทุนจะตองแยกเปนหุนสามัญและหุนบุริมสิทธิ ดังนี้

8-17

สวนของผูถือหุนบริษัท 1,000,000 บาทหัก: สวนของผูถือหุนบุริมสิทธิ(2,000 หุน × 105 บาทตอหุน) 210,000สวนของผูถือหุนสามัญ 790,000

• ราคาท่ีจายซ้ือหุนสามัญ 90% เม่ือเปรียบเทียบกับราคาตามบัญช ี(มูลคายุติธรรม) ทํ าไดดังนี้ราคาทุนสํ าหรับสวนไดเสียที่ซื้ 791,000 บาทหัก: ราคาตามบัญชีและมูลคายุติธรรม(790,000×.9) 711,000คาความนิยม (ตัดจํ าหนาย 10 ป) 80,000

การบันทึกรายการในสมุดรายวันของบริษัท ก สํ าหรับการลงทุนในบริษัท ข ในป 25+2 มีดังนี้1 มกราคม 25+2เงนิลงทุนในบริษัท ข 791,000เงินสด 791,000

บันทึกการลงทุนซ้ือหุนสามัญ 90% ในบริษัท ข

ระหวางป 25+2เงินสด 36,000เงนิลงทุนในบริษัท ข 36,000

รบัเงินปนผลจากบริษัท ข (40,000×90% )

8-18

31 ธันวาคม 25+2เงนิลงทุนในบริษัท ข 64,000รายไดจากบริษัท ข 64,000

บันทึกสวนไดเสียในกํ าไรสุทธิของบริษัท ข [(100,000-20,000)×90%] � คาความนิยมตัดบัญชี (80,000÷10ป)

• สวนของผูถือหุนบริษัท ข ณ วันท่ี 31 ธันวาคม 25+2 จะแบงเปนสวนของหุนสามัญและสวนของหุนบุริมสิทธิ ดังนี้

สวนของผูถือหุนรวม 1,040,000 บาทหัก: สวนของผูถือหุนบุริมสิทธิ(2,000 หุน×105 บาทตอหุน) 210,000สวนของผูถือหุนสามัญ 830,000

8-19

บริษัทยอยมีหุนบุริมสิทธิ บริษัท ก และบริษัทยอย ข และหุนสามัญ กระดาษทํ าการสํ าหรับงบดุลรวมสวนไดเสีย 90% สํ าหรับปสิ้นสุด 31 ธันวาคม 25+2

ปรับปรุงและตัดบัญชีบริษัทใหญไมไดซื้อหุนบุริมสิทธิของบริษัทยอย

บริษัท ก

บริษัทข เดบิต เครดิต M.I. งบรวม

งบกํ าไรขาดทุนขาย 1,236,000 600,000 1,836,000รายไดจากสามัญของบริษัท ข

64,000 (2)64,000

คาใชจาย (รวมตนทุนขาย)

(900,000) (500,000) (4) 8,000 (1,408,000)

M.I.- หุนสามัญ(80,000×10%) 8,000 (8,000)-หุนบุริมสิทธิ(20,000×100%) 20,000 (20,000)กํ าไรสุทธิ 400,000 100,000 72,000 -0- 28,000 400,000งบกํ าไรสะสมกํ าไรสะสม 1 มค. บริษัท ก 600,000 600,000 บริษัท ข 320,000 (1)10,000

(3)310,000กํ าไรสุทธิ 400,000 100,000 72,000 -0- 28,000 400,000เงินปนผลจาย บริษัท ก (200,000) (200,000) บริษัท ข

8-20

ปรับปรุงและตัดบัญชีบริษัท ก

บริษัทข เดบิต เครดิต

M.I. งบรวม

หุนสามัญ (40,000) (2) 36,000 (4,000)หุนบุริมสิทธิ (20,000) (20,000)กํ าไรสะสมย/ป 800,000 360,000 392,000 36,000 4,000 800,000งบดุล

สินทรัพยอื่น 2,581,000 1,200,000 3,781,000งลท-หุนสามัญ 819,000 (2) 28,000

(3)791,000คาความนิยม (3)80,000 (4) 8,000 72,000

3,400,000 1,200,000 3,853,000หน้ีสินอื่น 400,000 160,000 560,000หุนบุริมสิทธิ 200,000 (1)200,000หุนสามัญ 2,000,000 400,000 (3)400,000 2,000,000สวนเกินทุน 200,000 80,000 (3) 80,000 200,000กํ าไรสะสม 800,000 360,000 392,000 36,000 4,000 800,000M.I.หุนสามัญ�1 มค. (1)210,000 210,000หุนบุริมสิทธิ� 1 มค. (3) 79,000 79,000สวนของผูถือหุนสวนนอย 31 ธค. 293,000 293,000หน้ีสินและสวนของผูถือหุน

3,400,000 1,200,000 1,152,000 1,152,000 3,853,000

8-21

รายการปรับปรุงและตัดบัญชีในรูปของสมุดรายวัน

(1) ก ําไรสะสมตนป � บริษัท ข 10,000หุนบุริมสิทธิ 200,000สวนของผูถือหุนสวนนอย-

หุนบุริมสิทธิ210,000

โอนหุนบุริมสิทธิไปใหผูถือหุนสวนนอย(2) รายไดจากบริษัท ข 64,000

เงนิปนผล (หุนสามัญ) 36,000เงนิลงทุนในบริษัท ข 28,000

ปรบัปรงุเงินลงทุนในหุนสามัญใหมียอด ณ วันตนปท่ีทํ างบ(3) ก ําไรสะสมตนป � บริษัท ข 310,000หุนสามัญ � บริษัท ข 400,000สวนเกินมูลคาหุน 80,000คาความนิยม 80,000เงนิลงทุนในบริษัท ข 791,000สวนของผูถือหุนสวนนอย-

หุนสามัญ79,000

ตัดบัญชีเงินลงทุนในหุนสามัญ(4) คาใชจาย 8,000

คาความนิยม 8,000ตัดจํ าหนายคาความนิยม

8-22

บริษัทใหญซ้ือหุนบุริมสิทธิของบริษัทยอย

• การซ้ือหุ นบุริมสิทธิท่ีออกจํ าหนายแลวของบริษัทยอยโดยบรษัิทใหญกอใหเกิดการไถถอนหุนโดยอนุมานเม่ือพิจารณาในแงของกิจการรวม

• หากบรษัิทใหญใชวิธีสวนไดเสียในการบันทึกบัญชี บริษัทใหญจะตองปรับบัญชีเงินลงทุนในหุนบุริมสิทธิใหแสดงตามราคาตามบญัช ี ณ วันท่ีซ้ือหุนและนํ าผลตางระหวางราคาท่ีจายซ้ือและราคาตามบัญชีไปปรับปรุงบัญชีสวนเกินมูลคาหุน

• การลงทุนในหุนบุริมสิทธิจะใชวิธีราคาตามบัญชี (Book value) ไมใชวิธีราคาทุนหรือวิธีสวนไดเสีย

หุนบุริมสิทธิของบริษัทยอยถูกอนุมานวาไถถอน

ตัวอยางท่ี 8.6

• สมมตติอมาวาบริษัท ข มีผลขาดทุนสุทธิ 80,000 บาทในป 25+3 และไมมีการจายเงินปนผล

• สวนของผูถือหุนลดลงจาก 1,040,000 บาท ณ วันท่ี 31 ธนัวาคม 25+2 เหลือ 960,000 บาท ณ วันท่ี 31 ธันวาคม 25+3

8-23

• เงนิลงทุน 90% ในบริษัท ข ณ วันสิ้นป 25+2 ลดลงจาก 819,000 บาทเหลือ 721,000 บาท ณ วันสิ้นป 25+3

• ยอดท่ีลดลง 98,000 บาท คํ านวณไดดังนี้ขาดทุนสุทธิ 80,000 บาทบวก: รายไดจากหุนบุริมสิทธิ(2,000 หุน×10) 20,000ขาดทุนท่ีเปนของหุนสามัญ 100,000สวนไดเสียของหุนสามัญ 90%ขาดทุนทํ าใหสวนของผูถือหุนลดลง 90,000บวก: คาความนิยมตัดบัญชี 8,000ขาดทุนจากบริษัท ข ป 25+3 98,000บัญชเีงินลงทุนในบริษัท ข ณ วันท่ี 31 ธันวาคม 25+3สามารถคํ านวณไดดังนี้สวนของผูถือหุนของบริษัท ข ณ วันท่ี 31 ธันวาคม 25+3 960,000 บาทหัก: สวนของผูถือหุนบุริมสิทธิ[2,000 หุน×(ราคาไถคืน 105 บาทตอหุน + เงินปนผลคงคาง 10 บาทตอหุน)] 230,000สวนของผูถือหุน ณ วันท่ี 31 ธันวาคม 25+3

730,000

สวนไดเสียของหุนสามัญ 90%

8-24

สวนไดเสียของบริษัท ก 657,000บวก: คาความนิยมท่ียังไมไดตัดจํ าหนาย(80,000-16,000)

64,000

เงนิลงทุนในบริษัท ข 721,000

บรษัิท ก จะบันทึกการลงทุนซ้ือหุนบุริมสิทธิในบริษัท ข ดังนี้

เงนิลงทุนในหุนบุริมสิทธิของบริษัท ข 160,000เงินสด 160,000

บันทึกการลงทุนซ้ือหุนบุริมสิทธิ

เงนิลงทุนในหุนบุริมสิทธิของบริษัท ข 24,000สวนเกินมูลคาหุน 24,000

ปรบัปรงุบัญชีสวนเกินมูลคาหุนเพ่ือใหบัญชีเงินลงทุนแสดงราคาตามบัญชี

บรษัิท ก จะบันทึกการลงทุนระหวางป 25+4 ดังนี้

เงนิลงทุนในหุนบุริมสิทธิของบริษัท ข 16,000รายไดจากหุนบุริมสิทธิของบริษัท ข 16,000

บันทึกการลงทุนซ้ือหุนบุริมสิทธิบันทึก 80% ของการเพ่ิมข้ึนในเงินปนผลคงคางของบริษัท ข20,000 บาท

8-25

เงนิลงทุนในหุนสามัญของบริษัท ข 10,000รายไดจากหุนสามัญของบริษัท ข 10,000

บันทึกสวนไดเสียในกํ าไรสุทธิของหุนสามัญหักดวยคาความนิยมตัดจํ าหนาย [(ก ําไรสุทธิ 40,000 บาทหักดวยเงินปนผลหุนบุริมสิทธิ 20,000 บาท) ×90%] � คานิยมตัดบัญชี 8,000บาทสวนของผูถือหุนของบริษัท ข ณ วันที่ 31 ธันวาคม 25+4สวนของผูถือหุนรวม (960,000 ณ วันท่ี 1 มกราคม 25+4 บวก กํ าไรสุทธิของป 25+4 40,000 บาท) 1,000,000 บ.หัก: สวนของผูถือหุนบุริมสิทธิ

[2,000 หุน × (ราคาไถคืน 105 บาทตอหุน + เงินปนผลคงคาง 20 บาทตอหุน] 250,000

สวนของผูถือหุนสามัญ 750,000

บัญชีเงินลงทุนของบริษัท ก ณ วันที่ 31 ธันวาคม 25+4เงินลงทุนในหุนบุริมสิทธิ(สวนของผูถือหุนบุริมสิทธิ 250,000×80%) 200,000 บ.เงินลงทุนในหุนสามัญ(สวนของผูถือหุนสามัญ 750,000×90% + คาความนิยมท่ียังไมไดตัดบัญชี 56,000 บาท) 731,000

8-26

บริษัทยอยมีหุนบุริมสิทธิ บริษัท ก และบริษัทยอย ข และหุนสามัญ กระดาษทํ าการสํ าหรับงบดุลรวมสวนไดเสีย 90% สํ าหรับปสิ้นสุด 31 ธันวาคม 25+4

ปรับปรุงและตัดบัญชีบริษัทใหญซื้อหุนบุริมสิทธิของบริษัทยอย

บริษัท ก

บริษัทข เดบิต เครดิต

M.I. งบรวม

งบกํ าไรขาดทุนขาย 1,380,000 560,000 1,940,000รายไดจากหุนสามัญของบริษัท ข

10,000 (3)10,000

รายไดจากหุนบุริมสิทธิของบริษัท ข

16,000 (1)16,000

คาใชจาย(รวมตทข.) (1,166,000) (520,000) (5) 8,000 (1,694,000)M.I.- หุนสามัญ(20,000×10%) 2,000 (2,000)

- หุนบุริมสิทธิ(20,000×20%) 4,000 (4,000)กํ าไรสุทธิ 240,000 40,000 34,000 -0- 6,000 240,000งบกํ าไรสะสม

กํ าไรสะสม 1 มค. บริษัท ก 900,000 900,000 บริษัท ข 280,000 (1)30,000

(4)250,000กํ าไรสุทธิ 240,000 40,000 34,000 -0- 6,000 240,000เงินปนผลจาย บริษัท ก (140,000) (140,000) บริษัท ข หุนสามัญ - หุนบุริมสิทธิ -กํ าไรสะสม 31 ธค. 1,000,000 320,000 314,000 -0- 6,000 1,000,000

8-27

ปรับปรุงและตัดบัญชีบริษัท ก

บริษัทข เดบิต เครดิต

M.I. งบรวม

งบดุลสินทรัพยอื่น 2,669,000 1,200,000 3,869,000เงินลงทุนใน หุนบุริมสิทธิ

200,000 (1)16,000(2) 184,000

เงินลงทุนใน หุนสามัญ

731,000 (3) 10,000(4) 721,000

คาความนิยม (4) 64,000 (5) 8,000 56,000 รวมสินทรัพย 3,600,000 1,200,000 3,925,000

หน้ีสินอื่น 376,000 200,000 576,000หุนบุริมสิทธิ 200,000 (2)200,000หุนสามัญ 2,000,000 400,000 (4)400,000 2,000,000สวนเกินมูลคาหุน

224,000 80,000 (4) 80,000 224,000

กํ าไรสะสม 1,000,000 320,000 314,000 -0- 6,000 1,000,000M.I.หุนสามัญ � 1 มค. (2) 46,000 46,000หุนบุริมสิทธิ � 1 มค. (4) 73,000 73,000สวนของผูถือหุนสวนนอย 31 ธค. 125,000 125,000หน้ีสินและสวนของผูถือหุน 3,600,000 1,200,000 1,058,000 1,058,000 3,925,000

8-28

รายการปรับปรุงและตัดบัญชีในสมุดรายวัน

(1) รายไดจากหุนบุริมสิทธิของบริษัท ข 16,000เงนิลงทุนในหุนบุริมสิทธิ 16,000

ปรบัปรงุบัญชีเงินลงทุนในหุนบุริมสิทธิใหมียอด ณ วันตนป

(2) ก ําไรสะสมตนป � บริษัท ข 30,000หุนบุริมสิทธิ � บริษัท ข 200,000เงนิลงทุนในหุนบุริมสิทธิ บริษัท ข 184,000

สวนของผูถือหุนสวนนอย - หุนบุริมสิทธิ 46,000ตัดบัญชเีงินลงทุนในหุนบุรมิสทิธิกับสวนของผูถือหุนบุรมิสทิธ ิณ วันตนป กํ าไรสะสมตนปของบริษัท ข ลดลงเทากบั (สวนเกินของราคาไถคืน 5 บาทตอหุน + เงินปนผลคงคาง 10 บาทตอหุน) × 2,000 หุน

(3) รายไดจากหุนสามัญของบริษัท ข 10,000เงนิลงทุนในหุนสามัญบริษัท ข 10,000

ปรบัปรงุบัญชีเงินลงทุนในหุนสามัญใหมียอด ณ วันตนป

8-29

(4) ก ําไรสะสมตนป � บริษัท ข 250,000หุนสามัญ � บริษัท ข 400,000สวนเกินมูลคาหุน 80,000คาความนิยม 64,000เงนิลงทุนในหุนสามัญบริษัท ข 721,000สวนของผูถือหุนสวนนอย - หุนสามัญ 73,000

ตัดบัญชเีงนิลงทุนในหุนสามัญกับสวนของผูถือหุนสามัญของบริษัท ข

(5) คาใชจาย 8,000คาความนิยม 8,000

ตัดจํ าหนายคาความนิยม

การบันทึกเงินลงทุนในหุนบุริมสิทธิดวยราคาทุน

• ถาบรษัิท ก ใชวิธีราคาทุน บัญชีเงินลงทุนในหุนบุริมสิทธิจะมียอดคงเหลือ 160,000 บาทตามราคาทุน จนถึงป 25+4 และไมมีการรับรูรายไดจากหุนบุริมสิทธิ

• บรษัิท ก ตองบันทึกรายการตัดจํ าหนายบัญชีเงินลงทุนในหุนบุรมิสทิธิและบัญชีทุน ในกระดาษทํ าการจะดังนี้

8-30

ก ําไรสะสมตนป � บริษัท ข 30,000หุนบุริมสิทธิ � บริษัท ข 200,000เงนิลงทุนในหุนบุริมสิทธิบริษัท ข 160,000สวนของผูถือหุนสวนนอยใน-

หุนบุริมสิทธิบริษัท ข46,000

สวนเกินมูลคาหุน � บริษัท ก 24,000ตัดบัญชเีงนิลงทุนในหุนบุริมสิทธิและหุนบุริมสิทธิ บันทึกสวนของผูถอืหุนสวนนอย ณ วันตนป (20%×ราคาตามบัญชีของหุนบุรมิสทิธิ ณ วันตนป 230,000 บาท) และปรับปรุงสวนเกินมูลคาหุนของบรษัิท ก สํ าหรับผลตางระหวางราคาท่ีจายซ้ือและราคาตามบัญชีของหุนบุริมสิทธิ)