پژوهشگر: رسول سعادتاستاد راهنما: دکتر احمد شعبانی

استاد مشاور: دکتر عاصفه عاصمی

به مجالتISI Web of Scienceبررسي ميزان استناد مقاالت پايگاه (2003-2008 )در طول سال هاي DOAJدسترسي آزاد پايگاه

چکيدهاز گرفته استنادات صورت ميزان بررسي با هدف پژوهش حاضر

در طول سالDOAJبه مجالت پايگاه ISI Web of Scienceمقاالت مجالت پايگاه انجام شده است، و در آن ميزان استناداتي که مجالت در2003 – 2008هاي

حوزه هاي پنج گانه )هنر و عل<<وم انس<<اني، عل<<وم اجتم<<اعي، عل<<وم پاي<<ه، ف<<ني وISI از پايگ<<اه DOAJمهندسي، و علوم بهداش<<ت و پزش<<کي( در پايگ<<اه Web of

Scienceدريافت کرده اند مورد بررسي قرارگرفته، و همچنين معن<<اداري تف<<اوت بر حسب حوزه ه<<ايDOAJبين ميزان استنادات صورت گرفته به مجالت پايگاه

پنج گان<<ه م<<ذکورتبيين مي گ<<ردد. در اين پ<<ژوهش ک<<ه از روش کتابس<<نجي و فن Cited Reference Searchتحليل استنادي بهره جويي شده، داده ها از طريق ابزار

ISIدر پايگاه Web of Scienceگردآوري شده، و استنادات صورت گرفته به ه<ر Qنگ<<اه اس<<تنادات مجله از طريق همين اب<<زار م<<ورد ش<<مارش قرارگرفت<<ه اس<<ت، آ

انتقال يافته و در مرحلهMicrosoft Wordاختصاص يافته به مجالت به نرم افزار بعد تعداد استنادات بر روي برگه هاي مجزايي بر حسب ح<<وزه ه<<ا و موض<<وعات

م<<وردSPSS 16گوناگون يادداشت گرديد. داده هاي پژوهش با کمک نرم اف<<زار تجزيه و تحليل قرار گرفته، و ابت<<دا ب<<ا اس<<تفاده از ف<<راواني، درص<<د، مي<<انگين، و انح<<راف معي<<ار، ب<<ه ش<<رح يافت<<ه ه<<اي پ<<ژوهش اق<<دام گردي<<ده، و ب<<راي ترس<<يم

Microsoftنمودارها از نرم اف<<زار Excel اس<<تفاده ش<<ده اس<<ت، س<<پس ب<<ا2003 ( معناداري تفاوت بين ميزان استنادات صورت2χاستفاده از آزمون مجذور خي )

برحسب حوزه هاي پنج گانه مذکور مورد بررس<<يDOAJگرفته به مجالت پايگاه قرار گرفت. در اين تحقيق نمونه گيري ص<<ورت نگرفت<<ه و درواق<<ع نمون<<ه هم<<ان

مي باش<<د. در نه<<ايت، ب<<اDOAJجامع<<ه و مجالت انگليس<<ي زب<<ان پايگ<<اه عنوان، مشخص شد که در مجموع به3728 عنوان مجله از بين 2953بررسي

درصد( استناد شده و تعداد کل استناداتي ک<<ه ب<<ه اين87/10 عنوان مجله )321 استناد براي هر مجل<<ه و45/6 استناد با ميانگين 19050مجالت اختصاص يافته،

عن<<وان657 مي باشد. در اين ميان، حوزه علوم پايه ب<<ا 6/1363انحراف معيار 680 درصد(، حوزه علوم بهداش<<ت و پزش<<کي ب<<ا 1/53 استناد )10116مجله و

443 درص<<د(، ح<<وزه ف<<ني و مهندس<<ي ب<<ا 31/31 اس<<تناد )5965عنوان مجله و عنوان519 درصد(، حوزه علوم اجتماعي با 54/7 استناد )1436عنوان مجله و

عن<وان654 درصد(، و حوزه هنر و علوم انس<اني ب<ا 37/4 استناد )832مجله و درصد(، به ترتيب به عنوان ح<<وزه ه<<اي اول ت<<ا پنجم68/3 استناد )701مجله و

از لحاظ ميزان استناد شناخته شدند. ب<<ا توج<<ه ب<<ه اين م<<وارد مش<<خص ش<<د ک<<ه ميزان گرايش به مجالت دسترسي آزاد در موضوعات حوزه علوم پايه نسبت به مجالت در چهار حوزه ديگر و ن<<يز م<<يزان گ<<رايش ب<<ه اين مجالت در ح<<وزه ه<<اي عل<<وم پاي<<ه و عل<<وم بهداش<<ت و پزش<<کي در ح<<الت کلي تف<<اوت چش<<مگيري ب<<ا موضوعات حوزه هنر و علوم انساني و عل<<وم اجتم<<اعي دارد. ه<<ر چن<<د مقايس<<ه موضوع به موضوع داخل ح<<وزه ه<<ا در م<<واردي خالف اين ام<<ر را نش<<ان داد. از طرفي، نتايج آزمون مجذور خي حاکي از اين نکته است که تف<<اوت معن<<اداري از

لحاظ ميزان استنادات بين حوزه هاي پنج گانه مذکور وجود دارد.

107 238

61101

6341

5695

0

0002

0004

0006

0008

00001

00021

علومانسانی هنرو علوماجتماعی علومپایه مهندسی فنیو علومبهداشتو پزشکی

DOAJ به حوزه هاي پنج گانه علوم در ISI Web of Scienceتعداد استناد

از يافته هاي تحقيق مي ت<<وان اين نکت<<ه را اس<<تنباط نم<<ود ک<<ه م<<يزان گ<<رايش ب<<ه مجالت دسترسي آزاد در حوزه علوم پايه نسبت به مجالت در چهار حوزه ديگ<<ر، و نيز ميزان گرايش به اين مجالت در حوزه ه<<اي عل<<وم پاي<<ه و عل<<وم بهداش<<ت و پزشکي در حالت کلي تف<اوت چش<مگيري ب<ا ح<وزه ه<اي ه<نر و عل<وم انس<اني، علوم اجتماعي، و فني و مهندسي دارد؛ و مجالت دسترسي آزاد در حوزه فني و مهندسي نيز استنادات نسبتاً بيشتري نسبت به دو حوزه ه<<نر و عل<<وم انس<<اني وعلوم اجتماعي دريافت داشته اند. همانطور که يافته هاي حاصل از مجذور خي )

Asymp. Sig.= (. نيز در مورد استنادات نشان داد، تفاوت معن<<اداري از05.>001. -4لحاظ تعداد استنادات صورت گرفته به مجالت ه<<ر ح<<وزه وج<<ود دارد )ج<<دول

(. هر چند مقايسه موضوع به موضوع اين حوزه ه<<ا ب<<ا يک<<ديگر و ب<<ه ص<<ورت19 موردي ممکن است خالف اين امر را نشان دهد؛ مثال مقايسه موضوع رياض<<يات و آمار از حوزه علوم پايه با موضوعات هنر، اقتصاد و بازرگاني، و زبان و ادبيات از ح<<وزه ه<<نر و عل<<وم انس<<اني، و مقايس<<ه همين موض<<وع )رياض<<يات و آم<<ار( و موضوع فيزيک با موضوع علوم اجتم<<اعي )کلي(، اين نکت<<ه حاص<<ل مي ش<<ود ک<<ه

ميزان گرايش به ب<رخي موض<وعات عل<وم انس<اني و عل<وم اجتم<اعي از ب<<رخي موضوعات علوم پايه بيشتر است، يا مثال م<<يزان گ<<رايش ب<<ه مجالت ب<<ا موض<<وع دندان پزشکي نسبت ب<<ه تم<<ام موض<<وعات در حوزه ه<<اي ه<<نر و عل<<وم انس<<اني، علوم اجتماعي، و فني و مهندسي بسيار کمتر اس<<ت، همچ<<نين تع<<داد اس<<تنادات دريافتي توسط مجالت دسترسي آزاد در موضوع عل<<وم اجتم<<اعي )کلي( نس<<بت به استنادات در موض<<وع تکنول<<وژي )کلي( و ن<<يز نس<<بت ب<<ه کش<<اورزي و ص<<نايع غذايي به ميزان قابل توجهي بيشتر اس<ت. در همين مقايس<ه م<وردي اس<<ت ک<ه

( بيان کردند ک<<ه مق<<االت در موض<<وع رياض<<ي اس<<تنادات2007تونتا و همکاران ) بسيار کم<تري نس<بت ب<ه فلس<فه و عل<وم سياس<ي دري<افت داش<ته اند و هرچن<<د يافته هاي پژوهش حاضر در اين مورد خاص ص<ادق نيس<ت، ام<ا اين خ<ود تأيي<دي اس<<ت ب<<ر اين مطلب ک<<ه م<<يزان گ<<رايش ب<<ه مجالت دسترس<<ي آزاد در ب<<رخي

موضوعات علوم انساني نسبت به برخي موضوعات علوم پايه بيشتر است. ( اذعان مي دارد ک<<ه مق<<االت دسترس<<ي2004 آنتلمن در تحقيق خود )

آزاد در موضوع رياضي داراي تأثير پژوهشي بيشتري نسبت به عل<<وم سياس<<ي وفلسفه بودند، چنانکه نتايج پژوهش حاضر نيز اين نکته را مورد تأييد قرار داد.

( در نت<<ايج تحقي<<ق خ<<ود ب<<ه ص<<ورت1386 هر چند ستوده و همکاران ) مقايسه اي اظهار مي دارند که موضوع مهندسي مواد بيش از همه و دو موض<<وع فيزيک و پزشکي کم<<تر از هم<<ه ب<<ه مجالت دسترس<<ي آزاد گ<<رايش دارن<<د، نت<<ايج تحقيق حاضر اين نکته را به صورت ديگري انعکاس داده است، ب<<ه گون<<ه اي ک<<ه استنادات دريافتي توسط موضوع مواد صفر بوده، اما استنادات دريافتي توس<<ط

درص<<د ک<<ل14/2 درصد و استنادات عل<<وم پاي<<ه 04/4مجالت با موضوع فيزيک استنادات تمام حوزه ها را به خ<<ود اختص<<اص داده اس<<ت. از س<<وي ديگ<<ر، ح<<وزه پزشکي از لحاظ ميزان استناد در رتبه دوم نسبت به ساير حوزه ها ق<<رار گرفت<<ه

درصد کل استنادات تم<<ام حوزه ه<<ا را31/31به گونه اي که اين حوزه به تنهايي (1386به خود اختصاص داده است. اين در حالي است که رحيمي و همک<<اران )

نيز از يافته هاي تحقيق خود به اين نکته دست يافتند که ميزان استناد ب<<ه مجالت رايگان پزشکي کمتر از ي<<ک درص<<د اس<<ت. البت<<ه، رحيمي و همک<<اران در تحقي<<ق

را به عنوانBioMed Centralخود دو عنوان مجله از مجالت منتشر شده توسط پراستنادترين مجالت معرفي مي نمايند، ک<<ه در پ<<ژوهش حاض<<ر ن<<يز س<<ه عن<<وان مجله از مجالت پر استناد، مجالتي هستند ک<<ه توس<<ط همين ناش<<ر منتش<<ر ش<<ده

اند. ( در تع<<يين پرپيون<<دترين مجالت1386 همچنين فرج پهلو و اصنافي )

، به اين نکت<<ه دس<<ت يافتن<<د ک<<ه رش<<تهDOAJالکترونيک رايگان موجود در پايگاه مجله، بيشترين، و رشته هاي ت<<اريخ، م<<ديريت، و ت<<ربيت5علوم تربيتي با داشتن

بدني با داشتن يک مجله، کمترين تعداد مجالت پرپيوند را در اختيار داشتند، ح<<ال

آنکه يافته هاي تحقيق حاضر حاکي از آن است ک<<ه موض<<وع عل<<وم تربي<<تي داراي يک مجله پر استناد، و موضوع تاريخ و نيز مديريت هر کدام داراي ي<<ک مجل<<ه پ<<ر استناد، و موضوع تربيت بدني بدون مجله پر استناد مي باشد. البته همانطور ک<<ه ف<<رج پهل<<و و اص<<نافي در پ<<ژوهش خ<<ود يکي از مجالت رش<<ته کتاب<<داري و اطالع

( را به عنوان پرپيوندترين مجله معرفي نموده اند، در اينFirst Mondayرساني )D-Libپژوهش نيز يکي از مجالت موضوع کتابداري و اطالع رس<<اني) Magazine)

به عنوان پراستنادترين مجله در دو حوزه هنر و علوم انساني و عل<<وم اجتم<<اعيشناخته شد.

يافته هاي تحقيق حاضر همچنين اين نکته را به دست داد که مجالت با موض<<وع زيس<<ت شناس<<ي بيش<<ترين م<<يزان اس<<تناد را در بين تم<<ام موض<<وعاتدريافت نموده اند، در حالي که، تحقيق صورت گرفته توسط هارناد و همکاران )

( عکس اين نتيج<<ه را در پي داش<<ت و آنه<<ا در نت<<ايج تحقي<<ق خ<<ود اظه<<ار2007داشتند که رشته زيست شناسي کمترين ميزان استناد را دريافت کرده است.

بررس<<ي اس<<تنادات در موض<<وعات عل<<وم تربي<<تي، جامع<<ه شناس<<ي، عن<<وان337روانشناسي، و اقتصاد، بيانگر اين نکته مي باشد که به ک<<ل مجالت )

ISI اس<<تناد از مق<<االت پايگ<<اه 322مجل<<ه( اين موض<<وعات Web of Science ( که در پ<<ژوهش خ<<ود اس<<تنادات2007اختصاص يافته، حال آنکه کوشا و ثلوال )

مجل<<ه دسترس<<ي آزاد در اين چه<<ار موض<<وع را44ص<<ورت گرفت<<ه از گوگ<<ل ب<<ه اس<<تناد1530بررسي نمودند، تعداد استنادات ص<<ورت گرفت<<ه ب<<ه اين مجالت را

ذکر کردند. همچنين، ميزان استنادات از حوزه اي به ح<<وزه ديگ<<ر و در داخ<<ل ه<<ر حوزه نيز از موضوعي به موضوع ديگر متفاوت بوده و اين نکته اي است ک<<ه در

( صورت گرفته نيز مورد2006تحقيقات ديگر مانند پژوهشي که توسط آيزنباخ )تأييد است.

در تحقيق حاضر اين نکته نيز حاص<<ل ش<<د ک<<ه ب<<ا توج<<ه ب<<ه زي<<اد ب<<ودن مقادير انحراف معياره<<ا، بين تع<داد اس<تنادات ص<<ورت گرفت<ه ب<<ه مجالت در ه<ر

( ن<<يز در تحقي<<ق2007حوزه اختالف زيادي وجود دارد، چنانکه تونتا و همک<<اران )خود به اين نتيجه دست يافتند.

از جمله نتايج ديگري که در اين تحقيق قابل تأمل بوده، اين که تع<<داد مجالت در يک حوزه و يا يک موضوع نمي تواند تعيين کننده ميزان اس<<تنادات ب<<ه آن حوزه يا رشته باشد؛ به گونه اي که بيان شود هر چه تع<<داد مجالت در ح<<وزه اي يا موضوعي بيشتر باشد، ميزان استنادات در آن حوزه يا رشته بيش<<تر اس<<ت و اين نکته اي است که در تحقيق حاضر مورد تأييد قرار گ<<رفت. چنانک<<ه م<<يزاناستناداتي که به کل مجالت دو حوزه ه<<نر و عل<<وم انس<<اني، و عل<<وم اجتم<<اعي )

درص<<د( کم<<تر از م<<يزان04/8 استناد معادل1533 مجله( صورت گرفته )1173 استناداتي است که به يک مجله رتبه دوم )از لحاظ تعداد استناد( در حوزه عل<<وم

درصد( صورت گرفته است، و يا15/9 استناد معادل PLoS ONE، 1743پايه ) 962کل استناداتي که به مجالت دو حوزه عل<<وم اجتم<<اعي و ف<<ني و مهندس<<ي )

درصد(، کمتر از ميزان استناداتي9/11 استناد معادل2268مجله( تعلق گرفته ) استناد معادل2491 از حوزه علوم پايه )BMC Bioinformaticsاست که به مجله

عنوان242 درصد( صورت گرفته است، همچنين ميزان استناداتي که به 07/13 درص<<د(، کم<<تر از51/3 اس<<تناد مع<<ادل669مجله رشته مهندسي تعل<<ق گرفت<<ه )

1587 عن<<وان مجل<<ه رش<<ته پزش<<کي داخلي )100ميزان استناداتي است که ب<<ه درصد( اختصاص يافته است. حتي با نگاهي ب<<ه مجالت داراي33/8استناد معادل

استناد در حوزه هاي ه<<نر و عل<<وم انس<<اني، عل<<وم اجتم<<اعي، و ف<<ني و مهندس<<ي مي توان دريافت که هر چند تعداد مجالت داراي استناد در حوزه فني و مهندس<ي

62 عنوان مجله( کمتر از تعداد اين مجالت در حوزه ه<<نر و عل<<وم انس<<اني )40) عنوان مجله( است، اما تع<<داد اس<<تنادات55عنوان مجله( و نيز علوم اجتماعي )

در حوزه فني و مهندسي نسبت به دو حوزه ديگر بيشتر است. همچنين با اينک<<ه عنوان مجل<<ه( و62تعداد مجالت داراي استناد در دو حوزه هنر و علوم انساني )

عنوان مجله( تفاوت قابل مالحظ<<ه اي ب<<ا يک<<ديگر67علوم بهداشت و پزشکي ) ندارن<<د، ام<<ا اس<<تنادات دري<<افت ش<<ده توس<<ط مجالت ح<<وزه عل<<وم بهداش<<ت و

درص<<د( بس<<يار بيش<<تر از اس<<تنادات31/31 اس<<تناد مع<<ادل 5965پزش<<کي ) درص<<د(68/3 اس<<تناد مع<<ادل 701اختصاص يافته به حوزه هنر و علوم انساني )

است. نکته ديگري که از يافته هاي پ<<ژوهش مي ت<<وان اس<<تنتاج نم<<ود، در م<<ورد

عنوان مجله پراستناد در تمام ح<<وزه25مجالت پراستناد است؛ اول آنکه از بين Thomson بوده و در اين پايگ<<اه )ISI درصد( داراي رتبه 52 عنوان مجله )13ها،

Reutersنمايه ش<ده اس<ت. توزي<ع مجالت پراس<تناد از لح<اظ رتب<<ه ب<ه گون<ه اي ) است که پراستنادترين مجله در سه حوزه هنر و علوم انساني، علوم پايه، و فني

مي باشد. حوزه علوم اجتماعي فاقد مجله پراستناد باISIو مهندسي حائز رتبه عن<<وان5 بوده و حوزه علوم پايه داراي بيشترين تعداد مجله پراس<<تناد )ISIرتبه

مي باشد. دوم آنكه ک<<ه توزي<<ع مجالت پ<<رISI درصد( با رتبه 100مجله، معادل اس<<تناد در حوزه ه<اي گون<اگون يکس<ان نمي باش<<د؛ ب<<ه گون<ه اي ک<ه مجالت پ<ر استناد رتبه اول در سه حوزه هنر و علوم انساني، علوم اجتماعي، و عل<<وم پاي<<ه متعلق به موضوعاتي است که از نظر استناد در رتبه اول بوده، در حوزه فني و مهندسي متعلق به موضوعي است که از نظر اس<<تناد در رتب<<ه آخ<<ر، و در ح<<وزه علوم بهداشت و پزشکي مربوط به موضوعي است که از لح<<اظ م<<يزان اس<<تناد در رتبه دوم مي باشد. از سوي ديگ<<ر، توزي<<ع مجالت پ<<ر اس<<تناد رتبه ه<<اي دوم ت<<ا

پنجم نيز بين موضوعات از حوزه اي به حوزه ديگر متفاوت است؛ مثالً، در حوزه بهداشت و پزشکي مجله پر استناد رتبه دوم متعل<<ق ب<<ه موض<<وعي اس<<ت ک<<ه از لحاظ تعداد استناد در رتبه اول قرار داشته، اما در ح<<وزه عل<<وم پاي<<ه، مجل<<ه پ<<ر استناد رتبه دوم مربوط به موضوعي است که از لحاظ تعداد استناد در رتبه دوم واقع شده است، و ي<<ا مجل<<ه پ<<ر اس<<تناد رتب<<ه چه<<ارم در ح<<وزه عل<<وم اجتم<<اعي مربوط به موضوعي است که از لحاظ تعداد استناد در رتبه آخر قرار داش<<ته، در ح<الي ک<<ه مجل<<ه پ<<ر اس<<تناد رتب<<ه چه<<ارم در ح<وزه ف<<ني و مهندس<<ي متعل<<ق ب<<ه موضوعي است که از لحاظ ميزان استناد در رتبه دوم مي باش<<د. ب<<ه ط<<ور کلي،

مجله پر استناد مربوط به موضوعاتي است که از لحاظ تعداد استناد در رتبه11 مجله پر استناد متعلق به موضوعاتي است که از لحاظ ميزان اس<<تناد در7اول،

مجله پر استناد ديگر مربوط ب<<ه موض<<وعاتي هس<<تند ک<<ه از7رتبه دوم، همچنين مجله پر استناد مربوط به موضوعي است1لحاظ تعداد استناد در رتبه سوم، و

که از لحاظ تعداد استناد در رتبه چهارم قرار دارد. از نتايج جالب ديگر در اين پژوهش اينکه، اغلب مجالت داراي عن<<اوين

واژه اي( اس<<تناد دري<<افت کرده ان<<د و ب<<ه ج<<رأت مي ت<<وان3 واژه اي تا 1کوتاه ) واژه هيچ گونه استنادي دريافت نکرده است.3گفت مجالتي با عناوين بيشتر از

( نيز مشاهده15-4، و 12-4،< 9-4،< 6-4،< 3-4 )در جداول 4آنچنانکه که در فصل گرديد، مجالت پر استناد در تمام حوزه ها بيان کنن<ده اين مطلب اس<<ت ک<ه تم<ام

واژه اي هستند، دربخش پيوست نيز چ<نين وض<عيتي در م<ورد3 تا 1اين مجالت مجالت داراي استناد مشاهده مي شود.

: مجالت دسترسي آزاد، راهنماي مجالت دسترسي آزاد ، وب علمکليدواژه ها

آي اس آي، تحليل استنادي

ادبیات تحقیق- انتشارات با دسترسي آزاد

- پيدايش و شکل گيري2-2-1 نشر دسترسي آزاد به صورتي كه امروزه مي بينيم, ريشه در نيم<<ه دومقرن بيستم دارد و مراحل مختلفي را طي كرده تا به شكل كنوني درآمده است. در نيمه دوم قرن بيس<<تم درنتيج<<ه ازدي<<اد بيش از ح<<د تحقيق<<ات علمي,

پيشرفت هاي فناوري, نگراني ه<<ا راج<<ع ب<<ه سيس<<تمافزايش هزينه هاي اشتراك و مجالت پژوهشي افزايش پيدا كرد و در مورد روشهاي بهب<<ود ارتب<<اط درخص<<وص يافته هاي تحقيقاتي در علوم و فناوري, تالشهاي زيادي ص<<ورت گ<<رفت. در س<<ال

, كميته مشورتي رئيس جمهور اي<<االت متح<<ده آمريك<<ا ب<<ه منظ<<ور تق<<ويت1963 (. از2000گس، سيستم ارتباطي در علوم و فن<<اوري پيش<<نهاداتي را ارائ<<ه داد )

Qي, آن زمان تاكنون, هزينه رو به افزايش اطالع<<ات, ب<<ه وي<<ژه مجالت علمي و فن اين مشكل را وخيم تر كرده است.کميت<<ه کتاب<<داري م<<ذکور در پيش<<نهاد راه ح<<ل هايي براي بح<<ران موج<<ود, ص<<ريح و ق<<اطع ب<<وده و ب<<ا بس<<ياري از دانش<<كده ها و مسئوالن و سرپرستان با درخواست خود و به صورت داوطلبان<<ه همك<<اري ك<<رده است. در بسياري از علوم كه در آنها رقابت شديد و داراي حركتي سريع و روب<<ه جلو هستند مانند زيست شناسي مولكولي, نظ<<ام انتش<<اراتي مجالت اس<<تاندارد, بسيار كندتر از آن است كه نيازهاي جامعه علمي را برآورده سازد. بن<<ابراين, ب<<ه گردش درآوردن پيش چاپهاي مقاالت در مي<ان نويس<ندگان همك<ار در ي<ك رش<<ته متداول شد. چنين گردش غيررسمي كه ي<<ادآور روزه<<اي آغ<<ازين نش<<ر يافته ه<<اي علمي است )كه در آن زمان نتايج جديد از طريق نامه شخصي منتق<<ل مي ش<<د(, از اين مزيت برخوردار بود كه به كار سرعت مي بخشيد, در عين حال چنين رويه

اي بي نظمي هاي علمي را نيز با خود به همراه مي آورد. گينسپارگ1991در سال پل آالموس1 لوس ملQي آزمايشگاه در 2

ات3شروع به ايجاد يك آرشيو از انتشارات الكترونيكي Qك<<رد ك<<ه4 براي فيزي<<ك ذر به زودي به ديگر گرايش هاي فيزيك و حتي ديگر رشته هاي علمي گسترش يافت

( آرش<<يو انتش<<ارات الك<<ترونيكي ج<<زو حي<<اتي396-390، ص1994گينس<<پارگ، ) فراين<<د ارتب<<اط علمي در فيزي<<ك ب<<اقي مان<<د و الگ<<وي مهمي در رابط<ه ب<<ا اينك<<ه چطور فرايند ارتباط علمي در ديگ<<ر رش<<ته ها ممكن اس<<ت تغي<<ير كن<<د, ارائ<<ه داد

(. گينس<<پارگ ب<<ا اس<<تفاده از پيش<<رفتهاي رايان<<ه اي و ش<<بكه اي,2000گس، ) دسترسي به موقع و وسيع ب<<ه آث<<ار تحقيق<<اتي مهم را ف<<راهم ك<<رد و م<<دل او در

ب<<راي عل<<ومCogPrint ديگ<<ر آرش<<يوهاي انتش<<ارات الك<<ترونيكي تخصص<<ي مانند(.1995، 5هارنادبراي علم اقتصاد نيز رواج يافته است ) RepEcشناختي و

با تداوم افزايش هزينه هاي اشتراك كه از آن تحت عنوان بحران قيمت در ط<<رح1994نشريات ياد ميكنند و نيز رشد و توسعه اينترنت, هارناد در سال

پيشنهادي خود كه نقطه عطفي در تاريخ نشر دسترسي آزاد محسوب مي ش<<ود, از تداوم انتشارات پژوهشي كه فرايند بررسي تخصصي )داوري( را طي کرده و به صورت چاپي منتشر مي گردند دفاع كرد؛ در عين حال او از مقاالت پژوهش<<ي

و ب<<ه6كه به صورت ديجيتال بوده و توسط خود مولQفان به صورت آرشيو درآمده صورت رايگان و از طريق اينترنت دسترس پذير مي شوند, نيز حمايت ك<<رد. اين

1- Paul Ginspargs

2- Los Alamos National Laboratory

3- e-prints

4-

High energy Physics = Particle physics

5- Harnad

6- Self-archiving

روند بسيار شبيه به شبكه پيوسته آثارپيش ازچاپ فيزي<<ك اس<<ت ك<<ه توس<<ط پ<<ل(.2004، 7گينسپارگ رهبري مي شود )مورگان

( "نويسنده محق<<ق فق<<ط مي خواه<<د ك<<ه مقال<<ه1995 به گفته هارناد ) اش را منتشركند, يعني اينك<<ه آن اث<<ر را در مع<<رض دي<<د و قض<<اوت متخصص<<ان, دانش<<مندان همك<<ار متخص<<ص و محقق<<ان در سراس<<ر جه<<ان قرارده<<د، و در اين صورت است كه اين افراد مي توانند بر اساس مشاركت هاي يك نويسنده در ي<<ك حوزه از دانش, معلومات و نظرات خود را اس<<توار س<<اخته و ش<<كل دهن<<د". پس هارناد با مطرح كردن موضوع خود آرشيوي و حمايت قوي از آن نقطه آغازي بر

انتشارات دسترسي آزاد شد. ابتك<<ار در كنف<<رانس 2002 در س<<ال 8 دسترس<<ي آزاد امQ<<ا اص<<طالح

10 مطرح شد، و تمام تأكي<د ب<ر موسس<ه جامع<ه ب<از9دسترسي آزاد در بوداپست بود تا بلكه بتواند با اين ابتكار, مش<كل ارتباط<<ات پژوهش<ي را ح<ل كن<<د. يكي از

، بود.OAثمرات اين كنفرانس ارائه تعريفي براي دسترسي آزاد, اختصاراً دركنفرانس بوداپست گفته شد: منظور از دسترسي آزاد به متون علمي و پژوهشي, دسترس پ<<ذيري رايگ<<ان اين مت<<ون ازطري<<ق اين<<ترنت ب<<راي همگ<<ان است و ه<<ر اس<<تفاده كنن<<ده اي ب<<راي خوان<<دن, انتق<<ال ب<<ه رايان<<ه شخص<<ي،ك<<پي برداري, توزيع, چاپ, جستجو و اتصال به منابع تمام متن اين مقاالت و اس<<تفاده از آنها جهت هر منظور قانوني, مجاز مي باشد و اين كار بدون هرگونه محدوديتر مي باش<<د؛ Q>>ي به جز محدوديت دسترسي به خود اينترنت ميسQ مالي, قانوني وفن نقشي كه در اينجا مي توان براي حقQ مولQف قائل شد, كنترل مولQفان بر تم<<اميت اثرشان و حق اينكه اثرشان به درستي شناخته ش<<ده و م<<ورد اس<<تناد قرارگ<<يرد,

.11 (2002 فوريه، 14بوداپست، مجارستان، مي باشد ) بنابراين دو راهكار براي دسترسي آزاد ب<<ه مت<<ون مجالت پژوهش<<ي پيش<<نهاد

شد: دسترس<<ي آزاد12خود آرشيوي: هارناد از خود آرشيوي به عن<<وان مس<<ير س<<بز.1

Qف<ان مق<االت خ<ود را ب<ه ص<ورتزم<اني ک<ه (.2005هارن<اد، ياد ميكند ) مول رايگان در قالب ديجيتال و از طريق اينترنت دس<<ترس پ<<ذير مي س<<ازند، گفت<<ه

ابتک<<ار دسترس<<ي آزادمي ش<<ود ك<<ه ب<<ه عم<<ل خودآرش<<يوي دس<<ت زده ان<<د ) و ي<ا13(. اين مقاالت مي تواند شامل انتشارات پيش از چاپ2002بوداپست،

باش<<د. انتش<<ارات پيش از چ<<اپ, نس<<خه هاي پيش14انتش<<ارات بع<<د از چ<<اپ

7- Morgan

8- Open Access

9- Budapest Open Access Initiative (BOAI)

10- Open Society Institute

11- Budapest, Hungary, Febuary 14, 2002

12- Green Road

13- Pre-prints

14- post-prints

نويسي از مقاالت است كه تحت بررسي تخصصي يا ويراستاري و تغييرات و اصالحات قرارنگرفته اند. بيشتر انتشارات پيش از چاپ ب<<ه قص<<د تس<<ليم ب<<هQف<<ان, ب<<ه وي<<ژه مجالت, آماده مي شوند. دادو ستد آثار پيش از چاپ مي<<ان مولQفان حوزه عل<<وم پاي<<ه, داراي ت<<اريخي ط<<والني مي باش<<د و قب<<ل از وب از مول طريق خ<<دمات پس<<تي, نم<<ابر, پس<<ت الكتروني<<ك, س<<رورهاي پروتك<<ل انتق<<ال

(.2005، 16بيلي , سرورهاي گوفر و ديگر ابزارها ص<<ورت مي گ<<رفت )15فايل انتشارات بعد از چاپ, نسخه هاي نهايي مقاالت هس<<تند ك<<ه ب<<ه چ<<اپ رس<<يده اند. اين آثار يا نسخه اي از مقاله متعلQق به ناشر هستند يا آث<<ار پيش از چ<<اپ روزآمدي كه مولQف جهت انعكاس هرگونه تغييري كه در طول فرايند بررس<<ي

بيلي،تخصصي و فرايندهاي ويراستاري در آثار به وجود آمده, ايج<<اد مي كن<<د )2006.)

مجالت دسترس<<ي آزاد: دومين راهك<<ار ب<<راي دسترس<<ي آزاد مي باش<<د ك<<ه در.2 كنفرانس بوداپست به رسميت شناخته شد. استيون هارناد مجالت دسترس<<ي

هارن<<اد، دسترس<<ي آزاد مع<<رفي مي كن<<د )17آزاد را ب<<ه عن<<وان مس<<ير طاليي2005.)

اين مجالت داراي مشخصاتي به شرح ذيل مي باشند: پژوهشي هستند ) داستانها, مجالت عامه پسند, كتابهاي خودآم<<وز و مانن<<د-

اينها خارج از اين مقوله هستند(؛ به طور رايگان دسترس پذيرمي باشند؛- ديجيتال هستند؛-دسترسي به آنها از طريق اينترنت ميسر است؛- آنه<<ا از مكانيس<<م هاي كن<<ترل كيفيت مانن<<د مجالت متع<<ارف به<<ره ج<<ويي-

مي كنند؛Qفان امكان حفظ حق تأليف خود را ميدهند؛- به مولQف<<ان مق<<االت اين مجالت ح<<قQ الزحم<<ه اي پ<<رداخت نمي ش<<ود- ب<<ه مول

(.2006؛ بيلي، 2003، 18نشست سران جهان در مورد جامعه اطالعاتي) 19 در موسسه پزشكي هوارد هي<<وز2003 نشست مهم ديگري در آوريل

در م<ورد نش<ر21 برگزار شد ك<ه منج<<ر ب<<ه بياني<<ه بتس<دا20در شوي چيس مريلند دسترسي آزاد شد، و تعريف دسترسي آزاد را گسترش داد. بخش اص<<لي بياني<<ه

بتسدا مي گويد:

15- File Transfer Protocol Servers

16- Baily

17- Golden Road

18- World Summit on the Information Society

19- Howard Hughes

20- Chevy Chace Maryland

21- Bethesda Statement

Qفان و افراد ذينفع در حقQ تأليف, حقQ دسترسي رايگان, غ<<ير قاب<<ل فس<<خ,.1 مول جهاني, دائمي, جواز جهت كپي برداري, استفاده, توزيع, انتقال ب<<ه رايان<<ه شخص<<ي, نم<<ايش اث<<ر ب<<ه ص<<ورت عم<<ومي و توزي<<ع آث<<ار مش<<تق شده [مانند ترجمه ها], در هر رسانه ديجيتال براي ه<<ر ه<<دف ق<<انوني,Qدر معرض ديد قراردادن تأليف جهت اعتبار بخشي به آن، و نيز حق

چاپ جهت استفاده شخصي را به همه استفاده كنندگان عطا مي كنند. مولQف يك نسخه كامل از اثر و همه مواد مكمل شامل يك ك<<پي دري<<ك ق<<الب.2

الكترونيك استاندارد و مناسب كه فوراً براي نشر اوليه در حدQ اقل يك پايگ<<اه ك<<ه از س<<وي ي<<ك موسس<<ه دانش<<گاهي, انجمن پژوهش<<ي, نماين<<ده22پيوس<<ته

دولتي يا ديگر موسسات حمايت مي شود, واگذار مي كن<<د, ت<<ا دسترس<<ي آزاد, و آرش<يو ط<<والني م<دت را امك<ان پ<ذير23توزيع نامحدود, مي<ان كنش پ<ذيري

(. 2003، 24بيانيه بتسدا در مورد نشر دسترسي آزادسازد ) بيانيه بتسدا براساس بيانيه كنف<<رانس بوداپس<<ت اس<<توار ش<<ده، ام<<ا تف<<اوت

هايي نيز باهم دارند كه از نظر ميگذرد: اول اينكه، بيانيه كنفرانس بوداپست نشان نمي دهد كه چطور صاحبان حقQ تأليف, مفهوم دسترس<<ي آزاد را عملي<<اتي ميكنن<<د و ج<<داي از توان<<ايي ب<<راي دسترسي به آن به صورت رايگان, چطور استفاده كنن<<دگان پي خواهن<<د ب<<رد ك<<ه يك اثر خاص يك اثر با دسترسي آزاد است!. بيانيه بتسدا, مش<<خص مي كن<<د ك<<هQني را تحت جواز به اس<<تفاده كنن<<دگان مي بخش<<ند، صاحبان حقQ تأليف حقوق معي اين حقوق عبارتند از: رايگان بودن, غيرقابل فسخ ب<<ودن, جه<<اني ب<<ودن و دائمي بودن. جواز عبارت است از قرارداد يا شرايطي كه اس<<تفاده هاي مج<<از را ش<<رح مي دهد, به طوري ك<<ه همين ق<<رارداد چنانچ<<ه حق<<وق مرب<<وط ب<<ه ح<<قQ ت<<أليف را

ناديده گيرد, حقوق ديگري را جايگزين آن مي كنند. دوم، اينكه حقQي كه در بيانيه بتس<<دا ب<<ه آن اش<<اره ش<<ده و دركنف<<رانس بوداپست نيامده, عبارت است از: حقوق مربوط به آثار اش<<تقاقي, ب<<راي مث<<ال,

اثري كه بدون نياز به اجازه, به زبان ديگري ترجمه مي شود. سوم اينكه, بيانيه بتس<دا همچ<<نين اين نيازمن<دي را مع<رفي مي كن<د ك<ه مدارك دسترسي آزاد, به پايگاههاي ديجيتال در س<<ازمانها واگ<<ذار مي ش<<ود و اين

مولQف يا آرشيوهاي ديجيتال است ك<<ه م<<دت زي<<ادي25در تضاد با صفحات خانگي بايد انتظار كشيد و در شك و دودلي به سر برد. اين پايگاهها تبديل به آرشيوهاي طوالني مدت خواهند شد و به ص<<ورت ديجيت<<ال م<<دارك دسترس<<ي آزاد راحف<<ظ

(.2006بيلي، ميكنند )

22- Online

23- interoperability

24- Bethesda Statement on Open Access Publishing

25- Home pages

عالوه بر تعاريف فوق, ديدگاهها و تعاريف ديگري نيز در مورد دسترسيآزاد از سوي افراد و گروههاي مختلف بيان شده است. از آن جمله است:

Berlin, )26- بيانيه برلين در م<<ورد دسترس<<ي آزاد ب<<ه دانش Declaration on…, (؛ 2003

27- بياني<<ه دانش<<گاههاي بريتاني<<ا تحت عن<<وان دسترس<<ي ب<<ه انتش<<ارات پژوهشيUniversities UK,2005؛))

28- بياني<<ه دسترس<<ي آزاد كميت<<ه پژوهش<<ي زيرس<<اخت اطالع رس<<اني اس<<ترالياAustralian Research...,2004 ؛))

Group of )29 - بيانيه گروه هشت در مورد دسترسي آزاد به اطالعات پژوهشيEight, 2004؛)

30- بيانيه ايفال درمورد دسترسي آزاد ب<<ه مت<<ون پژوهش<ي و پ<<ژوهش در م<<داركInternational Federation...,) (2004؛

(؛Messina Declaration,2004 )31- بيانيه مسينا(؛ScottishScience..., 2004 )32- بيانيه اسكاتلندي درمورد دسترسي آزاد

Washington 33- اصول واشنگتن دي س<<ي درم<<ورد دسترس<<ي رايگ<<ان ب<<ه عل<<ومD.C. Principles..., 2004 ؛و))

Wo.)34- اجالس سران جهان درمورد بيانيه اصول جامعه اطالعاتي و طرح عملrld Summit On..., 2003)

- ناشران مجالت دسترسي آزاد2-2-2 اين ناشران ي<<ا ناش<<راني هس<<تند ك<<ه از ابت<<دا در ح<<وزه دسترس<<ي آزاد

Qتي هستند كه در ذي<<ل35بنيانگذاري شده اند ؛ يا ناشران عادي و يا ناشران غير سنبه هر يك از آنها پرداخته مي شود.

ناشراني كه از ابتدا در ح<<وزه دسترس<<ي آزاد بني<<ان گ<<ذاري ش<<ده ان<<د: ب<<ا.1BioMedشکل گيري اين نوع ناشران مانن<<د Central ن<<وع2000 در س<<ال

جديدي از نشر مجل<<ه ب<<ه وج<<ود آم<<د. اين ناش<<ران تج<<اري ي<<ا غيرانتف<<اعي ديجيتال فقط جهت نشر مجالت دسترسي آزاد ايجاد شدند و آنه<<ا نوع<<اً از

براي انتشار آثارشان بهره جويي مي كردند.36قوانين ابداعي

26- Berlin Declaration on Open Access to Knowledge

27- Access to Research Publications: Universities UK Position Statement

28- Australian Research Information Infrastructure Committee Open Access Statement

29- Group of Eight,sStatement of Open Access to Scholarly Information

30- IFLA Statement of Open Access to Scholarly Literature and Research Documentation

31- Messina Declaration

32- Scottish Declaration of Open Access

33- Washington D.C. Principles for Free Access to Science

34- World Summit on the Information Society’s ‘’ Declaration of Principles and Plan of Action

35- OA-Borne Publishers

36- Creative Commons

: هنگامي كه جنبش دسترسي آزاد پيشرفت كرد, ناش<<ران37ناشران عادي.2 تج<<اري ع<<ادي و غ<<ير انتف<<اعي مجالت, تماي<<ل پي<<دا كردن<<د ت<<ا برنامه ه<<اي دسترسي آزاد را تجربه نمايند و يا اينكه برنامه ه<<اي دائمي دسترس<<ي آزاد

,38(. براي مثال, برنامه انتخ<<اب آزاد اش<<پرينگر2006بيلي، را ايجاد كنند ) به مولQفان حقQ انتخاب مي دهد تا ميان نشر دسترس<<ي آزاد و نش<<ر مبت<<نيQ<<ف خواه<<ان ب<<ر ح<<قQ اش<<تراك يكي را انتخ<<اب كنن<<د؛ در ص<<ورتي ك<<ه مول دسترسي رايگان عم<ومي ب<ه مقال<ه اش باش<<د, مبلغي را پس از پ<ذيرش مقال<<ه توس<<ط داوران مجل<<ه ب<<ه ناش<<ر مي پ<<ردازد و ناش<<ر دسترس<<ي الكترونيكي به آن مقال<<ه را ب<<راي عم<<وم آزاد مي گ<<ذارد. در ص<<ورت ع<<دم تمايل نويسنده به پ<<رداخت هزين<<ه, ناش<<ر دسترس<<ي ب<<ه مقال<<ه را تنه<<ا ب<<ه

، ص1385جم<الي مهم<وئي و ديگ<ران، مش<تركان مجل<<ه مح<دود ميكن<د )26.)

, ش<<بكه1990 و اواي<<ل ده<ه 1980: در اواخ<<ر ده<<ه 39ناشران غ<<ير س<<نتي.3 جهاني) اينترنت( تحوالت را به ج<<ايي رس<<انده ب<<ود ك<<ه ناش<<ران ب<<ه نش<<ر مجالت رايگ<<ان ب<<ا اس<<تفاده از زيرس<<اخت بني<<ادي موج<<ود و ن<<يروي ك<<ار داوطلب, روي آوردند. اين مجالت به قصد درآم<<دزايي ب<<ه وج<<ود نيام<<ده وQ<<ف اج<ازه ح<<قQ ت<أليف خ<ود را مي<داد, ام<ا اگر چه بس<<ياري از آنه<ا ب<<ه مول

غيرانتفاعي و رايگان بودند. در زير به نام تعدادي از ناشراني كه درح<<وزه انتش<<ارات دسترس<<ي آزاد فع<<اليت

دارند, اشاره ميشود:- BioMed Central- Calicut medical college- Copernicus open access publishing- First Monday-Hindawi publishing corporation- Ivyspring international publisher- Journal of medical internet research - Public Library of Science- Springer open choice در س<<الهاي اخ<<ير, وج<<ود م<<ديريت مجالت دسترس<<ي آزاد و سيس<<تمهاي نش<<ر مانن<<د سيس<<تمهاي مجالت آزاد, نش<<ر مجالت ديجيت<<ال را آس<<انتر و ك<<اراتر س<<اخته اس<<ت. اكن<<ون گس<<تره وس<<يعي از واح<<دهاي دانش<<گاهي ي<<ا م<<دارس, موسس<<ات و مراك<<ز پژوهش<<ي, كتابخان<<ه ه<<ا, انجمن ه<<اي حرف<<ه اي, محقق<<ان و

37- Conventional Publishers

38- Springer Open Choice Program

39- Non-Traditional Publishers

ديگران كه مجالت ديجيتال را منتشر مي كنند, برخي از آنها با دقيق ترين تعري<<ف از دسترسي آزاد و برخي ديگر با تعريف آسانتري از آن, به نشر اين منابع اقدام

(.2006بيلي، مي كنند )

- شيوه هاي تأمين هزينه مجالت دسترسي آزاد2-2-3 قبل از بحث درباره هزينه هاي نشر دسترسي آزاد, به<<تر اس<<ت ك<<ه نيم

نگاهي به الگوي مالي نظام سنتي نشر داشته باشيم. در نظام سنتي, اقتصاد نشر مجله هاي علمي مبتني ب<<ر درآم<<د ناش<<ي از ح<<قQ اش<<تراك اس<<ت. ناش<<ر ب<<ا س<<رمايه گ<<ذاري خ<<ود, فراين<<د نش<<ر را ه<<دايت و مديريت کرده و محصول نهايي يعني نشريه را به فروش مي رساند ت<<ا عالوه ب<<رQف<<ان مقال<<ه بازگشت سرمايه, سود نيز برايش حاصل ش<<ود. در اين سيس<<تم مول ها, عموماً پولي ب<<ابت نش<<ر مقال<<ه دري<<افت نمي كنن<<د و ح<<تي بخش<<ي از حق<<وقQ<<ف ب<<ه ناش<<ر واگ<<ذار مي كنن<<د. در اين نظ<<ام, تم<<ام معنوي خود را به عن<<وان مول هزينه ها به خوانندگان يا كتابخانه ها كه وظيفه تدارك دسترسي به نشريه ها ب<<راي خوانندگان خود را برعهده دارند, تحميل مي شود و درآم<<دهاي م<<ادQي و ن<<يز كلي<<ه حقوق نشر و بهره برداري از مجله و مقاله هاي آن در اختيار ناشر اس<<ت. نظ<<ام

سال اس<<ت ك<<ه اعم<<ال مي ش<<ود, ام<<ا اكن<<ون200مبتني برحقQ اشتراك بيش از برخي معتقدند كه اين روش, بيشتر مانع ارتباطات علمي است تا اينك<<ه تس<<هيل

(.23، ص 1385جمالي مهموئي و ديگران, كننده آن باشد ) در م<<ورد هزينه ه<<اي نش<<ر دسترس<<ي آزاد مي ت<<وان گفت ك<<ه ت<<اكنون شيوه هاي مختلفي براي تأمين م<<الي نش<<ر مجله ه<<اي دسترس<<ي آزاد پيش<<نهاد و

آزموده شده است كه برخي از آنها به قرار زير است:

-پرداخت هزينه توسط مولّف2-2-3-1Qف<ان در اين روش كه در حال حاضر از رايج ترين شيوه هاست, مول مبلغي را بابت نشر مقاله خود به مجله مي پردازند. پرداخت توسط مولQف در ابتدا شايد قدري عجيب به نظر برسد, به وي<<ژه ك<<ه ش<<ايد انتظ<<ار عم<<وم اينQف ي<<ك كت<<اب هزين<<ه اي ب<<ه عن<<وان ح<<قQف يك مقاله همانند مولQاست كه مول تأليف دريافت كند نه اينكه مبلغي را نيز براي نشر اثرش بپردازد. اما حاميانQف<<ان هس<<تند ك<<ه ب<<ا انتش<<ار مقال<<ه در جس<<تجوي اين ش<<يوه معتقدن<<د اين مول شناساندن دستاورد علمي خ<<ود ب<<ه ديگ<<ران, تأيي<<د اعتب<<ار علمي خ<<ود، و ن<<يز حفظ اثر خود براي آين<<دگان هس<<تند و از اين رو دور از منط<<ق نيس<<ت ك<<ه در ازاي ني<<ل ب<<ه اين اه<<داف, حاض<<ر ب<<ه پ<<رداخت مبلغي پ<<ول باش<<ند؛ هرچن<<دQفان از پرداخت براي انتشار مقال<<ه مطالعات نشان مي دهد كه بسياري از مولً اكراه دارن<<د, ام<<ا باي<<د توج<ه داش<<ت ك<ه در اين الگ<<و, پ<<رداخت كنن<<ده لزوم<<ا

Qف<<ان نيس<<تند, بلك<<ه موسس<<ه ه<<ايي ك<<ه هزين<<ه پژوهش<<هاي آنه<<ا را ت<<أمين مول مي كنند, هزينه نشر مقاله ها رامي پردازند.در مورد دانشگاه ها ميت<وان گفت, هزينه هاي هنگفتي ك<ه ص<رف خري<د ادواريه<ا ميش<ود, تع<ديل ش<ده و ص<رف انتشار مقاله هاي پژوهشگران آن دانشگاه ها مي شود ك<<ه هم دانش<<گاهيان را حمايت مي كند و هم به اعتبار علمي دانشگاه ها مي افزاي<<د. پيش<<ينه پ<<رداخت پول توسط مولQفان به مجله ه<<ا ب<<ه پيش از اب<<داع نش<<ر دسترس<<ي آزاد ب<<رميQفان به عنوان هزين<<ه پ<<ردازش گردد. برخي مجله ها از گذشته مبلغي را از مول مقاله دريافت مي كردند. شماري از مجله ها نيز از گذشته هزينه چاپ تص<<ويرQ<<ف مطالب<<ه مي كردن<<د. ب<<ه عن<<وان نمون<<ه از رنگي مربوط به مقال<<ه را از مولQ<<ف اس<<ت, مجله هاي دسترسي آزاد كه مبتني بر الگ<<وي پ<<رداخت توس<<ط مول

دالر براي انتشار يك مقاله500 اشاره كردكه Optic Expressمي توان به مجله ص<<فحه, از15 ت<<ا 7 دالر ب<راي مقال<ه اي درح<<د 900 ص<<فحه و 6كوت<اهتر از

(.26-25همان، ص مولQف دريافت مي كند )

- درج آگهي هاي تبليغاتي2-2-3-2 درج آگهي تبليغ<<اتي در م<<وردي ك<<ه مخاطب<<ان مجل<<ه خيلي خ<<اص

(. ب<<ه عن<<وان مث<<ال از13، ص 2007، 40باش<<ند, به<<تر ك<<ارايي دارد )هيگمن گذشته شاهد نشر آگهي هاي تبليغ<<اتي تجه<<يزات پزش<<كي در مجله ه<<اي علمي اين حوزه بوده ايم. تبليغات در اينگونه حوزه ها مي توان<<د منب<<ع درآم<<د خ<<وبي براي نشر مجله هاي دسترسي آزاد باشد. از نمونه اين نش<<ريه ها مي ت<<وان ب<<ه

British Medical Journal,كه يكي از نشريه هاي معتبر در حوزه پزشكي است, رايگان2004اشاره كرد. دسترسي به تمام مطالب اين نشريه تا پايان سال

استفاده كنندگان ناچارند ب<<راي دسترس<<ي ب<<ه2005بوده اما از ابتداي سال Qبرخي از مطالب آن )كه البته ش<<امل مقاله ه<<اي پژوهش<<ي نمي ش<<ود(, ح<<ق اشتراك بپردازند. البته باي<<د توج<<ه داش<<ت ك<<ه درج آگهي تبليغ<<اتي, چن<<دان ب<<اطبيعت مجله هاي علمي سازگار نيست, به ويژه اگر در اين كار افراط شود.

-تأمين مالي توسط يك سازمان2-2-3-3 بسياري ازمجله هاي علمي دسترسي آزاد, به ي<<ك س<<ازمان ي<<ا انجمن علمي وابسته اند وهزينه هاي انتشار و توزيع آنها ن<<يز از طري<<ق هم<<ان نه<<اد ي<<ا انجمن ت<<أمين مي ش<<ود. ب<<رخي مجله ه<<اي دانش<<گاهي, رايگ<<ان در دس<<ترس

, ك<<ه41مجله علوم پزش<<كي اي<<رانهستند. به عنوان نمونه, نسخه الكترونيكي به وسيله دانشگاه شيراز به زبان انگليسي منتشر مي شود, به صورت رايگان

بر روي وب در دسترس همگان قراردارد.40

- Hageman41

- Iranian Journal of Medical Sciences

-عضويت سازماني2-2-3-4 در اين الگو ي<<ك نه<<اد ك<<ه معم<<والً مس<<ئول نش<<ر چن<<دين مجل<<ه علمي ب<<ا دسترسي آزاد در يك حوزه علمي خاص است, ب<<ا ج<ذب گروهه<اي دانش<<گاهي وً موسسات علمي آن حوزه خاص از آنه<<ا ح<<قQ عض<<ويت دري<<افت ك<<رده و متعاقب<<ا خدمات ويژه اي به آنها ارائه مي دهد. البته دسترسي به اين نوع مجله ها, تنها به سازمان هاي عضو مح<<دود نمي ش<<ود و ه<<ر كس در ه<<ر نقط<<ه دني<<ا ب<<ه ص<<ورت

BioMedرايگان به مجله دسترسي دارد. به عن<<وان مث<ال, Centralك<ه ي<<ك ناش<<ر مستقل است, مجالت علمي رايگ<<ان زي<<ادي در موض<<وع عل<<وم زيس<<ت پزش<<كيQف<<ان ب<<ابت منتشر مي كند. هزينه هاي اين مجله ها اساساً از طريق مبلغي ك<<ه مول نشر مقاله خود تحت عنوان حقQ پردازش مقاله مي دهند, تأمين مي ش<<ود؛ ب<<ا اين

عضو است كه حق عضويت ساليانه آنان ن<<يز400حال، اين ناشر داراي بيش از يكي از من<<ابع ت<<أمين م<<الي نش<<ر مجل<<ه هاس<<ت. در ازاي اين ح<<ق عض<<ويت, س<<ازمان هاي عض<<و از امتيازه<<اي وي<<ژه اي برخ<<وردار ميش<<وند, از جمل<<ه اينك<<ه پژوهشگران موسسه هاي عضو براي چاپ مقاله خود در مجله هاي اين ناش<<ر, از

پرداخت هزينه پردازش مقاله معاف هستند.

- دسترسي نيمه آزاد زماني2-2-3-5 ب<<رخي مجله ه<<ا ك<<ه توس<<ط انجمن ه<<ا ي<<ا ناش<<ران خصوص<<ي منتش<<ر ميشوند, از شيوه هايي نظير حقQ اشتراك, عضويت سازماني و غيره، بودجه آنها تأمين مي شود. با وجود اين, براي جذب مخاطب بيشتر يا به داليل ديگر, بخش<<ي از مجموعه خود را رايگان در دسترس عموم قرارمي دهند. انتخاب اين بخش از مجموعه معموالً مبناي زماني دارد. برخي مجله ه<<ا از الگ<<وي دسترس<<ي ت<<أخيريً تبعيت مي كنند؛ بدين صورت كه دسترسي به نسخه هاي مجله تا مدت معيني مثال

ماه ب<راي مش<تركان ممكن اس<<ت, ام<ا پس از س<<پري ش<<دن آن م<دت,12 يا 6 دسترس<<ي ب<<ه مجل<<ه ب<<راي هم<<ه آزاد مي ش<<ود. معم<<والً كس<<اني اين مجله ه<<ا را مشترك مي شوند كه نيازمند دسترسي روزآمد و سريع به محتواي مجله هس<<تند.

اشاره كرد. تعدادLearned Publishing ياBloodاز نمونه اين مجله ها مي توان به معدودي از مجله ها نيز دسترس<<ي ب<<ه محت<<واي جدي<<دترين نس<<خه را ب<<راي م<<دت

محدودي, )مثالً تا يك ماه يا يك هفته پس از انتشار( براي همه آزاد مي گذارند.

- ساير شيوه ها2-2-3-6 راههاي ديگري نيز براي تأمين م<<الي مجله ه<<اي علمي رايگ<<ان ب<<ه ك<<ار برده مي شود. از جمله حمايت سازمانهاي ح<<امي پ<<ژوهش ك<<ه در ح<<وزه تحقي<<ق

ك<<ه ي<<ك س<<ازمان42فع<<ال هس<<تند. ب<<ه عن<<وان مث<<ال كتابخان<<ه عم<<ومي عل<<وم غيرانتف<<اعي ب<<ا ه<<دف دس<<ترس پذيرس<<اختن مت<<ون علمي ح<<وزه پزش<<كي ب<<راي همگان است, تاب<ه ح<ال چن<<دين ميلي<<ون دالر از نهاده<اي ح<امي پ<ژوهش ب<راي انتشار مجله هاي دسترس<<ي آزاد دري<<افت ك<<رده اس<<ت. يكي از مجله ه<<اي بس<<يار

و با2004 است كه انتشار آن در اواخر سالPLoS Medicineمعتبر اين سازمان آغاز شد.The Lancetهدف رقابت با مجله علمي بسيار معتبر

ذكر اين نكته ضروري است ك<<ه بس<<ياري از نش<<ريه هاي دسترس<<ي آزاد تركي<<بي از ش<<يوه هاي ف<<وق را ب<<راي ت<<أمين هزينه ه<<اي خ<<ود م<<ورد اس<<تفاده قرارميدهند. برخي از ناشران خصوصي نيز ب<ه نهض<ت دسترس<<ي آزاد ب<ه مت<ون علمي توجه نشان داده و بخشي از مجله هاي خود را رايگان براي همه دس<<ترس

Nucleicپ<<ذير مي س<<ازند. ب<<ه عن<<وان نمون<<ه, مجله Acids Researchك<<ه توس<<ط انتشارات دانشگاه آكسفورد منتشر مي ش<<ود, ب<<ه ب<<رخي مقاله ه<<اي گزي<<ده خ<<ود

-29، ص 1385جم<<الي مهم<<وئي و ديگ<<ران, دسترسي رايگان ف<<راهم مي كن<<د )26.)

- تأثير استناد2-2-4 يكي از مزاياي مهم دسترسي آزاد, اين است كه اين نوع انتشارات بيشتر

مورد استناد قرار گرفته و به داليل زير پژوهش و تحقيق را شتاب مي بخشند:دانشمندان و محققان جهت مقاالت مبلغي پرداخت نمي كنند؛.1 ب<<ا ح<<ذف قيمت و مح<<دوديت هاي مرب<<وط ب<<ه كس<<ب اج<<ازه, دسترس<<ي آزاد,.2

استفاده از منابع را آسانتر مي كند؛ در عصر چاپ, دسترسي آزاد هم از لح<<اظ ف<<يزيكي و هم از لح<<اظ اقتص<<ادي.3

غير ممكن بود؛ اما با كمك اينترنت اين واقعيت به ظهور رسيد و اكنون تولي<<د مقاالت مجالت, بدون انتظار پرداخت پول همراه با نشر الكترونيك, دس<<ترس پذيري رايگان و پيوسته مقاالت علمي و پژوهشي كه تحت بررسي تخصص<<ي

قرارگرفته اند را فراهم كرده است؛ آرش<<يوها و مجالت دسترس<<ي آزاد, هم مفي<<د و هم ق<<انوني و مج<<از هس<<تند..4

مواردي كه در سراسر جهان به اجرا درآمده اين حقيقت را اثبات مي كند ك<<هQتي مبت<<ني ب<<ر اش<<تراك, از لح<<اظ هزين<<ه دسترس<<ي آزاد به<<تر از مجالت س<<ن

(.20، ص 2004، 43اسپارکسودمندي و خدمت به علم, عمل مي كنند )

- نقاط قوت، ضعف، فرصت ها، و تهديدها2-2-5 مجالت دسترسي آزاد كه اينترنت و فناوري اطالعات را جهت ف<<راهم آوري آثار پژوهشي براي خواننده تركيب كرده و ارتباطات پژوهشي را در عص<<ر جدي<<د42

- Public Library of Science (PloS)43

- Sparc

هدايت ميكنند، داراي نقاط قوQت, ضعف, فرص<<ت ها و تهدي<<دهايي هس<<تند ك<<ه درذيل به آنها پرداخته مي شود:

-نقاط قّوت 2-2-5-1 : مدل نشر پژوهشي به مدل تجاري دسترسي آزاد تغي<<ير44- هزينه عمليات پايين

شكل مي يابد و مهمترين عامل موفقيت, هزينه پ<<ايين ت<<ر عملي<<ات اس<<ت. ب<<دون انجام كارهاي مربوط ب<<ه كن<<ترل ج<<واز, ناش<<ر ميتوان<<د در هزين<<ه م<<ديريت ام<<ور

مربوط به مشتركان صرفه جويي كند. : مجالت دسترس<ي آزاد, پژوهش<ي ب<وده, فراين<د بررس<ي45- ض<ريب ت<أثير به<تر

تخصص<<ي را طي ك<<رده و ديگ<<ر اينك<<ه تم<<ام متن هس<<تند و ب<<ه ص<<ورت رايگ<<انQت بيش<<تر اث<<ر پژوهش<<ي منتشرش<ده و دسترس پذيرن<<د. ه<دف اين سياس<<ت روي تسهيل بيشتر در دسترسي به آن است. فرايند بررسي تخصصي كيفيت مجله را تضمين خواهد كرد و چون پژوهش منتشرشده بيشتر در مع<<رض دي<<د ق<<راردارد,

ضريب تأثير آن بهبود يافته و بيشتر مي شود. : اهميت آرشيوهاي ديجيت<<ال در اين46- نگرش مثبت نسبت به آرشيوهاي ديجيتال

عصر اهميت زيادي يافت<<ه اس<<ت و ثب<<ات دائمي انتش<<ارات دسترس<<ي آزاد ب<<اعث مي ش<<ود ت<<ا اف<<راد ب<<ه اهميت اين ن<<وع انتش<<ارات بيش از پيش پي ببرن<<د

(.703، ص 2006، 47چانگ)

-نقاط ضعف2-2-5-2 : توليدكنن<<ده نقش مهمي در م<<دل اقتص<<اد48- پرداخت هزينه ها توسط توليدكننده

نش<ريات دسترس<ي آزاد ب<ازي مي كن<<د. طب<ق بياني<ه اي ك<ه در م<<ورد انتش<ارات دسترسي آزاد وجود دارد, توليدكننده اثر بايد براي انتشار آن هزين<<ه اي پ<<رداخت نمايد؛ يكي از انتقادهاي اص<<لي ب<<ر م<<دل دسترس<<ي آزاد اين اس<<ت ك<<ه پ<<رداخت هزينه توسط مولQف ممكن اس<<ت پژوهش<گران را از انتش<<ار اث<<ر خ<ود در مجالت

Q<<ف را جهت2004، 49منتلدسترسي آزاد منصرف كن<<د ) (. اين هزين<<ه تماي<<ل مولواگذاري اثر خود به اين نوع مجالت تحت تأثيرقرار خواهد داد.

: يكي از نق<اط ض<عف عم<ده مجالت دسترس<<ي آزاد50- كمبود خدمات نمايه سازي تاكنون اين نكته بوده است كه آنها به ندرت در خ<<دمات نماي<<ه س<<ازي تج<<اري

ك<<ه دانش<<گاهها ب<<راي دانش<<جويان و محقق<<ان ف<<راهم مي كنن<<د, نماي<<ه مي ش<<ود(.2005، 51)بيورک

44- Low operating cost

45- Improved impact factor

46- Positive attitude of digital archives

47- Chang

48- Producer pays

49- Mantell

50- Lack of indexing services

51- Bjork

: ب<<ه ط<<ور كلي, مجالت پژوهش<<ي دسترس<<ي آزاد ب<<رخالف52- سود تجاري پايين مدل تجاري پرداخت هزينه توسط خواننده )اشتراك(, داراي س<<ود تج<<اري پ<<ايين هستند. چون زماني كه تع<<داد اش<<تراكات اف<<زايش ياب<<د, درآم<<د اف<<زايش خواه<<د يافت. اما سود مدل تجاري پرداخت هزينه توسط توليد كننده ثابت است و چون تعداد آثار منتشرش<<ده در ح<<الت دسترس<<ي آزاد مح<<دود اس<<ت, بن<<ابراين, درآم<<د

مجالت دسترسي آزاد نيز ثابت است.-فرصت ها2-2-5-3

: مادامي ك<ه مجالت دسترس<ي آزاد ب<ه خوانن<ده اج<ازه انتق<ال و53- حمايت دولت توزي<<ع رايگ<<ان بدهن<<د, نگ<<رش دولت عام<<ل مهم ديگ<<ر در تع<<يين رش<<د انتش<<ارات

دسترسي آزاد است. : مجالت دسترس<<ي آزاد مح<<دوديت توزي<<ع را رف<<ع مي كنن<<د.54- ارتباطات پژوهشي

نتايج پژوهش بايد بدون هيچ مانعي به وي<<ژه زم<<اني ك<<ه تع<<داد زي<<ادي ط<<رح پژوهشي از سوي بودجه دول<<تي حم<<ايت مي ش<<ود, ب<<ه پژوهش<<گران انتق<<ال ياب<<د

(.704، ص 2006چانگ، )

Google: بسياري از ش<ركت هاي تج<اري مانند55- موسسات تجاري درگير Scholar, خدمات جستجو و بازيابي را براي منابع دسترسي آزاد فراهم مي آورند و اين جري<<ان

(.a, b 2005، 56سوبررا به طور مستقيم حمايت مي كنند )-تهديدها2-2-5-4

, دسترس<ي57- ناشران تجاري: ناشران تجاري با استفاده از قانون معامل<ه ب<زرگ به همه منابع خود را طي چندين سال متوالي ف<<راهم مي آورن<<د و اين مس<<أله ايس<<ت

كه حيات مجالت دسترسي آزاد را شديداً تهديد مي كند. : مس<ائل مرتب<ط ب<ا آرش<يو ديجيت<ال ش<امل تض<مين58- حفظ و نگه<داري دائمي

Qر و امنيت فيزيكي منابع مي شود. ناش<<ر باي<<د كيفيت منابع, حفظ و نگهداري موث مدل تجاري دسترسي آزاد را به نحو موثر و مفيدي اداره ك<<رده, ت<<ا نگه<<داري

دائمي نتايج پژوهش و دسترسي به آنها را تضمين نمايد. : محدوديت هاي حقQ مولQف به معني اين است كه مولQف ني<<از دارد59- قانون حقQ مولQف

اثرش را منحصراً در مجله منتشر كند و نيز نياز به كسب جواز و اجازه كت<<بي(.704، ص 2006چانگ، از ناشر دارد )

52- Low business benifit

53- Government support

54- Scholarly communication

55- Business organization involved

56- Suber

57- Big Deal

58- Permanent preservation

59- Copyright law

- عوامل موثّر در بقاي انتشارات دسترسي آزاد 2-2-6 Qر است: از سوي ديگر, چهار عامل در بقاي انتشارات دسترسي آزاد موث

- از طريق صرفه جويي در هزينه ها: ناشر مي تواند هزين<<ه ه<<ا را در م<<وارد زي<<ر ک<<اهش ده<<د، اين هزينه ه<<ا مش<<تمل اس<<ت ب<<ر: هزينه ه<<اي داوري, تولي<<د مجل<<ه,Q<<ف ميزباني وآرشيو آنها به صورت پيوسته, و صرفه ج<<ويي در پ<<ولي ك<<ه ه<<ر مول

بايد جهت واگذاري اثرش بپردازد. - با افزايش درآمدها: اين افزايش نه تنها از طريق اشتراك ب<<راي مجالت چ<<اپي,ر است, بلکه همچنين حقQ الزحمه عض<<ويت Qتبليغات چاپي و تبليغات پيوسته ميس

انجمن ها و تجديد چاپ هاي مولQف را نيز شامل مي شود.Qخ<<اذ فن<<اوري ك<<ه منج<<ر ب<<ه ايج<<اد ن<<وآوري مي ش<<ود: ب<<ا اس<<تفاده از - از طريق اتق توسعه انتشار پايدار آثار دسترسي آزاد و بهره جويي از فن<<اوري Qشيوه هاي خال

جديد جهت بهبود هزينه سودمندي انتشار. - از طريق كنترل كيفيت مجالت: که باعث مي شود مولQف اثر خ<<ود را در مجالت

(.710-711همان، ص دسترسي آزاد منتشركند ) - موانع رشد و توسعه انتشارات دسترسي آزاد2-2-7

قبالً در مورد نقاط ضعف و تهديدهايي كه مجالت دسترسي آزاد ب<<ا آن مواجه ان<<د, بحث ش<<د؛ اكن<<ون ب<رخي موان<ع اساس<<ي و س<<اختاري ك<ه در مقاب<<ل اينگونه مجالت وجود دارد و از رشد و توسعه آنها به ميزان زيادي مي كاهد, ذك<<ر

مي گردد: : رفتار مولQفان تا حدQ زي<ادي مش<روط60- سيستم مبتني بر پاداش در دانشگاه ها

به سيستم مبتني بر پاداش در دانشگاه است. انتشار, وي<<ژگي مح<<وري دانش<<گاه است و نقش حياتي در س<<اختار مبت<<ني ب<<ر پ<<اداش و ارزي<<ابي دانش<<گاه از اف<<راد و

رتب<<ه بن<<دي موسس<<ه دارد. ي<<ك ش<<رط مهم ب<<راي پ<<ذيرش گس<<ترده مجالت دسترسي آزاد, شناخت آنها و اعتباربخشي به آنها از س<<وي ش<<وراهاي س<<ازمانها,

شوراهاي ملQي و بين المللي و هيأت هايي اس<<ت ك<<ه قادرن<<د تص<<ميمات مرب<<وط ب<<ه انتصاب و ارتقاء اعضاي هيأت علمي را تحت تأثير قراردهند. بدون ش<<ناخت آش<<كار و

اعتبار بخشي به مجالت دسترسي آزاد, دانشگاه ها از انگيزه و مش<<وQق الزم جهت نشر آثارشان به صورت گمنام, برخوردار نخواهند بود. بنابراين, آنچ<<ه ك<<ه

در اين ميان الزم به نظر مي رسد, عبارت از ارزيابي منظم كيفيت و ضريب ت<<أثير(.2004، بيورکمجالت دسترسي آزاد است )

- كيفيت: عموماً در مورد مجالت دسترسي آزاد اين برداشت وجود داشته است، كه آنها داراي جديت و استحكام كمتري هستند, بررسي تخصصي جدQي در م<<ورد آنها صورت نگرفته، و ديگر اينكه پرداخت هزينه توسط مولQف, عاليق را به گون<<ه اي تحت تأثير قرارميدهد كه صحت و سالمت اين من<<ابع را تض<<عيف ك<رده و زي<<ر

60- Academic Reward System

(. موفقيت مجالت در انتشار آثار به انتخاب آنه<<ا2004، 61جيسکسوال مي برد )Qفان جهت واگ<<ذاري تحقيقاتش<<ان ب<<راي انتش<<ار بس<<تگي دارد. چنانچ<<ه توسط مول مجله اي به انتشار آثار ضعيف شهرت داشته باشد, آن مجله آثار پژوهش<<ي را ازQفان دريافت نخواه<<د ك<<رد. ب<<ه اين دلي<<ل, مجالت دسترس<<ي آزاد فق<<ط سوي مول

براي پذيرش آثار پژوهشي با كيفيت باال داراي انگيزه الزم هستند. : محققان مالحظات ايدئولوژيكي و اقتص<<ادي را جهت اينك<ه مق<االت62- مطالبات مولQف

خود را كجا واگذار كنند, درنظر مي گيرند. آنها ممكن است تمايل داش<<ته باش<<ند كه از اصول دسترسي آزاد حمايت كنن<<د و عالقمن<<د ب<<ه اين موض<<وع باش<<ند ك<<ه

آثارشان سريعتر و در سطح وسيعتري منتشرشود, ام<<ا ب<<دون حم<<ايت م<<الي, ب<<ه سمت مجالت داراي حقQ اشتراك متمايل مي شوند, تا بدون پرداخت هزينه, آثار خ<<ود

Qفان, را منتشر كنند. از طرف ديگر, تصميم موسسات تأمين مالي جهت حمايت از مول حركت به سمت نشر دسترس<<ي آزاد را تس<<ريع مي كن<<د. ب<<ه عالوه چنانچ<<ه اين

موسسات، كانالهاي نشر دسترس<<ي آزاد )مجالت ي<<ا آرش<<يوهاي آزاد( را ب<<ه عن<<وان پيش شرط تأمين مالي پژوهش محققان ق<<رار دهن<<د, اين ام<<ر, دسترس<<ي آزاد و

مطالبات مولQف را به عنوان يك رويه, نهادينه مي كند. :يك م<<انع و مح<<دوديت ج<<دQي جهت اتخ<<اذ نش<<ر دسترس<<ي آزاد,63- شكاف ديجيتالي

Qي بر جامعه اي كه ممكن است ب<<ه ص<<ورت مي تواند تأثير محدودي باشد كه حت ب<<القوQه از بيش<<ترين امكان<<ات س<<ود ب<<برد, داش<<ته باش<<د. وع<<ده دسترس<<يQص<<ال ك<<ه بيش<<تر نامحدود ب<<ه هم<<ه پژوهش<<ها ب<<ه خ<<اطر مس<<ائل اساس<<ي ات

دانشگاه ها در مناطق محروم دنيا با آن مواجه اند, عملي نخواهد شد. اين مسائل عب<<ارت اس<<ت از: كمب<<ود منب<<ع ن<<يروي ب<<رق قاب<<ل اعتم<<اد, دسترس<<ي مح<<دود ب<<ه

Qصل به شبكه, سرعت پايين اينترنت به خاطر پهناي باند محدود، و رايانه هاي مت افزايش مجالت( جهت رفع مشكالت سيستم )ITكمبود متخصصان فناوري اطالعات )

(.2005، 64دسترسي آزاد

- كتابخانه ها, كتابداران، و مجالت دسترسي آزاد2-2-8 کتابخانه ها و مجالت پژوهشي, هميشه در پيوندي عميق با يكديگر ب<<وده و اين نوع منابع به عنوان اجزاء اساسي سيس<<تم ارتباط<<ات علمي ي<<ا پژوهش<<ي, شناخته شده اند و نقش كتابخانه ه<<اي پژوهش<<ي, تش<<كيل مجموع<<ه اي از مجالت

(.2007، 65هاگرليدمرتبط با نيازهاي مراجعانشان مي باشد ) ب<<ه ط<<ور كلي, كتابخان<<ه در قب<<ال نش<<ريات دسترس<<ي آزاد هم<<ان وظايف و عملكردهايي را دارد كه در مورد مواد ديگر انجام مي دهد؛ اما به لحاظ61

- JISC62

- Author charges63

- Digital divide64

- The raise of open access journals65

- Hagerlid

اينك<<ه م<<اهيت نش<<ريات دسترس<<ي آزاد تاح<<دQي متف<<اوت ب<<ا م<<واد ديگ<<ر اس<<ت,كتابداران ممكن است با مسائل خاصي مواجه شوند.

در اينجا كتابداران با فرايندهاي مجموعه سازي, سازماندهي, آرش<<يو, حفاظت و نگهداري، و در نهايت اشاعه, مانند ساير مواد روبرو هستند. ب<<ه بي<<انQي, گردآوري و مجموعه سازي در اين مورد آسان و تقريباً پيش پا افتاده تلقQي فن مي شود. كتابخانه ها مي توانند به آساني داده ها را از يك مكان به مكان ديگر كپي نمايند. سازماندهي, كمي مشكلتر است اما بايد توجه داش<<ت ك<<ه فهرستنويس<<يQتي نقش زيادي در اين ميان بازي مي كند. مسائل مربوط به آرشيو و حفاظت سن و نگهداري هنوز حل نشده است. در اين م<<ورد اص<<ل نگه<<داري ص<<حيح و س<<الم

, راه حلي را ارائ<ه مي كن<<د؛ ام<<ا انتق<ال داده ه<<ا از ي<ك66آثار توسط كپي هاي زياد قالب به قالب ديگر, راه حلي طوالني م<<دت خواه<<د ب<<ود. اش<<اعه, س<<خت ت<<رين مسأله است. تكنيك هاي نمايه سازي خوب و صحيح در اين زمين<<ه ك<<اربرد دارد و نمايه سازي ضعيف, جستجوي مطلوبي به دنبال نخواهد داشت. كتابداران ممكن است اقدام به فراهم آوري ابرداده ها براي متون دسترس<<ي آزاد نماين<<د. اما اشاعه, با نمايه سازي و جستجو پايان نمي پ<<ذيرد. غن<<اي داده ه<<ا و اطالع<<ات موجود روي وب, انتظارات و توقعات افراد را باالبرده است. آنچه م<<ردم انتظ<<ار دارند, پياده كردن شيوه هايي است كه توس<<ط آنه<<ا اطالع<<ات را م<<ديريت

كرده و براي اهداف خود بكار گيرند. كتابداران بايد از خود بپرسند ما چه كاري مي توانيم انجام دهيم تا ب<<ه اف<<رادسان، و محققان كمك كنيم تا آنها داده ها و اطالعاتشان Qعالقمند به يادگيري, مدر

ب<<راي21را به دانش و خرد تبديل كنند؟ و اين يك چالش واقعي در ابتداي ق<<رن كتابداران محسوب مي شود. بنابراين, كتاب<<داران ب<<ه عن<<وان كس<<اني ك<<ه در كن<<ار محققان, ناشران مجالت دسترسي آزاد, و مديران در فرايند ارتباطات پژوهشي

نقش ايفا مي كنند, بايد به پنج مورد ذكر شده در ذيل توجه كنند:گردآوري متون و مجالت دسترسي آزاد؛.1سازماندهي متون و مجالت دسترسي آزاد؛.2آرشيو متون و مجالت دسترسي آزاد؛.3حفاظت و نگهداري از متون و مجالت دسترسي آزاد؛.4دسترس پذيري متون و مجالت دسترسي آزاد..5

بايد توج<<ه داش<<ت ك<<ه اين م<<وارد, فرص<<تهاي بس<<ياري را پيش روي كتاب<<داران ق<<رار داده اس<<ت و كتاب<<داران باي<<د چ<<نين فرص<<ت ه<<ايي را مغتنم

(.2004مورگان، شمارند )

(DOAJ- راهنماي مجالت دسترسي آزاد )2-3

66- Lots Of Copies Keep Stuff Safe

- شكل گيري پروژه2-3-1 ازدي<<اد مجالت رايگ<<ان دس<<ترس پ<<ذير از طري<<ق اين<<ترنت, توس<<عه آرشيوهاي موضوعي خ<اص و مجموع<ه من<<ابع ي<<ادگيري, مجموع<ه ب<ا ارزش<<ي از دانش علمي, در قالب كتاب, مجله, پايگاه هاي اطالعاتي و غ<<يره ف<<راهم مي كند. با اين وجود, بررسي و يكپارچه سازي چ<نين مجموع<ه اي در كتابخان<ه و خدمات اطالع رساني مشكل است. با توجه به اين مسأله, در نخستين كنفرانس

,67كشورهاي اروپاي شمال غربي در مورد ارتباط<<ات پژوهش<<ي در الن<<د/ كپنه<<اگ , ايده ايجاد ي<<ك راهنم<<اي ج<امع از مجالت دسترس<<ي آزاد مط<<رح2003در سال

شد و شركت كنندگان در كنفرانس به اين نتيجه رسيدند ك<<ه اين راهنم<<ا خ<<دمت راهنم<<ايارزشمندي براي پژوهش در سطح جه<<اني و جامع<<ه علمي خواه<<دبود )

درراهنم<<اي مجالت دسترس<<ي آزاد(. بدين ت<<رتيب 2008مجالت دسترسي آزاد، توسط كتابخانه هاي دانشگاه الن<<د و ت<<أمين م<الي از س<وي موسس<<ه2003سال

جامعه باز و برخي موسسات ديگر در كتابخانه ملQي سوئد راه اندازي و ايجاد شد مجل<<ه ك<<ار خ<<ود را300 ب<<ا 2003 (. اين پايگ<<اه ك<<ه در م<<اه مي2007هاگرليد، )

عنوان مجله بوده و همه موضوعات3728 داراي 2008 اکتبر، 6شروع كرد, در علمي را دربرمي گيرد و به زبان خاصي محدود نمي باشد.

راهنماي مجالت دسترسي آزاد در تعري<<ف خ<<ود از مجالت دسترس<<ي آزاد بيان ميكند كه: "مجالت دسترس<<ي آزاد, مجالتي هس<<تند ك<<ه از ن<<وعي م<<دل تأمين مالي كه منجر به مطالبه هزينه از خوانندگان يا موسسات آنها نمي ش<<ود,

راهنم<<اي مجالت دسترس<<يجهت دسترسي به محتواي خود اس<<تفاده مي كنن<<د". تعريف خود را براس<<اس تعري<<ف كنف<<رانس بوداپس<<ت ق<<رارداده و در ادام<<هآزاد

مي افزايد: در تعري<<ف كنف<<رانس بوداپس<<ت از دسترس<<ي آزاد آم<<ده اس<<ت،"ح<<ق دادن به استفاده كننده جهت خوان<<دن, انتق<<ال ب<<ه رايان<<ه شخص<<ي, ك<<پي, توزي<<ع, چاپ, جستجو و اتصال به منابع تمام متن اين مقاالت"؛ و اين سياستي است كه از هر مجله اي كه مي خواه<<د در راهنم<<اي مجالت دسترس<<ي آزاد حض<<وريابد ب<<ه

(.2008راهنماي مجالت دسترسي آزاد، اجبار خواسته مي شود )

- اهداف راهنماي مجالت دسترسي آزاد2-3-2 (,2007، م<<دير كتابخانه ه<<اي دانش<<گاه الن<<د، )68 طب<<ق بي<<ان بيورنش<<وگ

اهداف راهنماي مجالت دسترسي آزاد عبارت است از: كمك به مجموعه س<<ازي در كتابخانه ه<<ا جهت گ<<ردآوري و يكپارچ<<ه س<<ازي.1

مجالت دسترسي آزاد در ارائه خدمات؛ كمك به ناشران انتشارات دسترسي آزاد جهت در مع<<رض دي<<د ق<<راردادن.2

انتشارات؛67

- Nordic conference on Scholarly Communication in Lund\Copenhagen68

- Bjornshauge

كمك به خوانندگان براي يافتن منابع دسترسي آزاد؛.3 كمك به مولQفان جهت يافتن يك مجله براي نش<<ر در انتش<<ارات دسترس<<ي.4

(.2007بيورنشوگ، آزاد ) اين مطلب بيان شده است كه: ه<<دفDOAJ عالوه براين, در پايگاه

اين راهنما آن است كه جامع باشد و همه مجالت علمي و پژوهشي با دسترس<<ي آزاد را كه از سيستم كنترل كيفي مناسبي بهره ج<<ويي مي كنن<<د پوش<<ش ده<<د؛ و هدف نهايي آن است كه مجالت, بيشتر در معرض ديد قرارگرفت<<ه و اس<<تفاده از آنها آسانتر ش<<ود و ب<<دين وس<<يله اس<<تفاده و ض<<ريب ت<<أثير آنه<<ا را اف<<زايش ده<<د

(.2008راهنماي مجالت دسترسي آزاد، )

- محتوا و ساختار راهنماي مجالت دسترسي آزاد2-3-3 راهنم<<اي عن<<وان مجل<<ه )3728 ب<<ا 2008 اکت<<بر 6 در DOAJ پايگ<<اه

( به عنوان يكي از بزرگترين و شناخته شده ت<<رين2008مجالت دسترسي آزاد، درص<<د10فهرست مجالت پژوهش<<ي ب<<ا دسترس<<ي ك<<امالً آزاد ب<<وده و بيش<<تر از

مجالت داوري ش<<ده جه<ان اكن<<ون در اين پايگ<<اه وج<ود دارد. فراين<د بررس<<ي در جهتDOAJمجالت اين پايگاه عب<<ارت اس<<ت از: پرس<<ش از ويراس<<تاران پايگ<<اه

تضمين اينكه بررسي تخصصي يا كنترل كيفيت صورت گرفته باش<<د و آن مجالت معيارهاي صحيح انتش<<ارات دسترس<<ي آزاد در بياني<<ه بوداپس<<ت را رع<<ايت ك<<رده

(.2007موريسون، باشند ) درمورد اينكه چگونه مي توان در اين پايگ<<اه ب<<ه جس<<تجو پ<<رداخت و چ<<ه اطالعاتي درمورد يك مجله يا يك مقاله مي توان در راهنم<<ا ي<<افت, باي<<د گفت: در

(,Find) Journalsصفحه خانگي اين پايگاه با استفاده از سيستم جستجوي مجالت مي ت<<وان از طري<<ق هم<ه فيل<<دهاي موج<ود در پيش<<ينه مجالت ب<ه جس<<تجوي آنه<ا پرداخت. اين فيلدها عبارت است از: عنوان مجله, شماره اس<<تاندارد بين المللي

)زم<<اني ك<ه مجل<<ه ب<<ه ص<<ورت الك<ترونيكي و70, س<<ال ش<روع69نشريات ادواري )درص<ورتي ك<ه ي<ك مجل<ه71تمام متن و دسترسي آزاد درآمده است(, سال پايان

جاي خود را به عن<وان ديگ<ري داده باش<د(, موض<وع, كلي<<دواژه ها )كلي<دواژه هايموضوع مجله(, ناشر, كشور )كشور محل نشر( و زبان )زبان متن مقاالت(.

نكت<<ه ديگ<<ر اينك<<ه, در ص<<فحه خ<<انگي اين پايگ<<اه ب<<ا اس<<تفاده از گزين<<هFindجس<<تجوي مق<<االت ) Articlesمي ت<<وان مجالت را در س<<طح مقال<<ه هم ,)

جستجو كرد. البته بايد توجه داشت كه همه مجالت در اين پايگاه در سطح مقاله DOAJقاب<<ل جس<<تجو نب<<وده و فق<<ط مجالتي ك<<ه در جل<<وي عن<<وان آنه<<ا عب<<ارت

Contentدرج گرديده، داراي اين قابليت مي باشند. دره<<ر ص<<ورت مق<<االت قاب<<ل

69- International Standard Serial Number (ISSN)

70- Start Year

71- End Year

جستجو را از طريق فيلدهاي زير مي ت<<وان جس<<تجو ك<<رد: عن<<وان مقال<<ه, عن<<وان مجل<<ه, ش<<ماره اس<<تاندارد بين المللي نش<<ريات ادواري, نويس<<نده مقال<<ه, كلي<<د

ن<<يز72واژه ها و چكيده مقاله. درجستجوي مقاالت مي ت<<وان از عملگره<<اي ب<<ولي.AND,OR, NOTاستفاده كرد. اين عملگرها عبارتند از:

بر روي منوي سمت چپ در صفحه خانگي, گزينه اي به ن<<ام عن<<اوينNewجديد ) Titlesوجود دارد كه با استفاده از آن مي توان فهرس<<ت جدي<<دترين )

روز اخير مشاهده كرد؛ اين فهرس<<ت ب<<ه30عناوين افزوده شده به پايگاه را در طور خودكار روزآمد مي شود.

براساس يك سلسله م<<راتب مبت<<ني ب<<رDOAJ موضوعات در پايگاه 17رشته سازماندهي مي ش<<وند؛ در ص<<فحه اص<<لي پايگ<<اه موض<<وعات در ق<<الب

رشته و يا حوزه كلي تقسيم بندي ش<<ده اند ك<<ه ب<<ا كلي<<ک ب<<ر روي ه<<ر ي<<ك از اين موضوعات كلي، تقسيمات موضوعي خاص تري نمايان مي گردد كه در آنجا تعداد مجالت در آن زمينه موضوعي نيز مشخص شده است كه با كليك بر روي هر يك از آنها، مجالت موجود در آن ح<<وزه نماي<<ان مي گ<<ردد. از ط<<رفي، چنانچ<<ه ك<<اربر

Expandبرروي گزينه Subject Treeدر صفحه اصلي كليك كن<<د, فهرس<<ت كام<<ل س<<رعنوانهاي موض<<وعي و موض<<وعات ف<<رعي و همچ<<نين تع<<داد مجالت نماي<<ان مي شود. با كليک برروي هر يك از سرعنوانها و موض<<وعات ف<<رعي, فهرس<<تي از مجالت دسترسي آزاد در آن حوزه ظ<<اهر مي ش<<ود. تع<<داد دقي<<ق عن<<اوين در ه<<ر

قابل تشخيص است. براي مثال,Expand Subject Treeحوزه به آساني از طريق ( ذيل حوزه علوم بهداشت و پزش<<کيDentistry مجله در رشته دندانپزشكي )38

Library And Information مجله در رشته علوم كتابداري و اطالع رساني )90وSciences( ذيل حوزه علوم اجتماعي )Social Sciences .وجود دارد )

داراي تاريخ شروع جدي<<د هس<<تند,DOAJ بسياري از مجالت در پايگاه )تاريخي كه براي اولين بار مجله به صورت دسترسي آزاد درآمده است و ت<<اريخ

باش<د(, وDOAJشروع واقعي يك مجله ممكن اس<ت پيش از ت<اريخ راه ان<دازي تعدادي مجالت در اين پايگاه وجود دارد كه تاريخ شروع آنها جدي<<د نيس<<ت؛ ب<<راي

اس<<ت و1918مثال ي<<ك عن<<وان مجل<<ه در فيزي<<ك داراي ت<<اريخ ش<<روع در س<<ال اس<<ت1950قديمي ترين تاريخ مجالت در علوم پزشكي و رياضيات از س<<الهاي

(.2008راهنماي مجالت دسترسي آزاد، )

- شيوه هاي تأمين مالي راهنماي مجالت دسترسي آزاد2-3-4

72- Boolean Operators

از موسسات زير بودجه دريافت كرده اس<<ت و اكن<<ون ن<<يزDOAJ پايگاه را از لحاظ مالي تأمين مي نمايند: DOAJهمين موسسات,

Open Society Institute http://www.osi.hu/infoprogram/ SPARC http://www.arl.org/sparc/ SPARC Europe http://www.sparceurope.org/ BIBSAM http://www.kb.se/bibsam/ Axiell http://www.axiell.se/

به صورت اختياري عضو مي پذيردDOAJ پايگاه 2007 البته از فوريه و براي آن مبلغي را نيز به عنوان حقQ عضويت دري<<افت مي دارد. كس<<اني ك<<ه در اين پايگاه عضو شوند از مزاي<<ايي برخ<<وردار خواهن<<د ش<<د ك<<ه اين مزاي<<ا عب<<ارت

است از:دسترسي به عناويني كه به تازگي وارد پايگاه شده اند؛.1اشتراك براي فهرست پست الكترونيك اعضاي پايگاه؛.2دسترسي به فهرست عناوين حذف شده از پايگاه؛.3(.همان در فعاليت هاي بازاريابي )DOAJحق استفاده از عضويت .4

استناد -2-4 با توجه به اينكه در اين تحقيق از شيوه هاي استنادي بهره ج<<ويي ش<<ده, مناسب است كه در م<<ورد جايگ<<اه اس<<تناد و م<<وقعيت آن در فعاليت ه<<اي علمي,

آگاهي اندكي حاصل كنيم. اس<<تناد فراين<<دي ذه<<ني و ف<<رهنگي و در عين ح<<ال علمي و اجتم<<اعي است. فهرست منابع م<<ورد اس<<تناد ن<<يز از مهم<<ترين اج<<زا ء هم<<ه آث<<ار تحقيقي و

معتقد است كه مقاله علمي به تنهايي وجود ندارد بلكه73تأليفي است. زايمن ساخته و پرداخته متون آن موضوع است. وي با ارائه شواهدي به سرشت جمعي

مقاالت علمي و پژوهشي اش<<اره دارد و عن<<وان مي كن<<د ك<<ه در وادي علم و تحقي<<ق, هيچ اثري قائم به ذات نيست و ه<ر مقال<ه در حلق<ه مت<ون موض<وعي پيش از خ<ود

نيز عنوان كرده است ك<ه ه<ر جمل<<ه از ي<ك مقال<ه ك<ه74محصور است. گارفيلد ش<<يوه نام<<هبه بررسي متون مي پردازد, با يك استناد پشتيباني مي شود. در

نيز آمده است: هر اثري كه داستان يا گ<<زارش مبت<<ني ب<<ر تجربه ه<<اي 75شيكاگو شخصي فرد نباشد, حداقل متكي بر بخش<<ي از ي<<ك ي<<ا چن<<د منب<<ع اس<<ت؛ ل<<ذا

Qف<<ان و همانطور كه قانون حقQ مولQف حكم مي كند, اخالقيات نيز مي پس<<ندد ك<<ه مول

73- Ziman

74- Garfield

75- The Chicago manual of style

محققان به نحو مقتضي به معرفي منابع و مس<<تنداتي بپردازن<<د ك<<ه در پي ري<<زيي و ش<<اهبداغي,اثر تحقيقي يا تأليفي آنان نقش ايفا كرده است ) Qبه نقل از: ح<<ر

1385.)

- معاني استناد از ديدگاه افراد4-2-1 دهخدا اين واژه را مترادف با پش<<ت ب<<ه چ<<يزي واگذاش<<تن, پن<<اه ب<<ه كسي دادن و پناه به كسي بردن, پشت ب<<ه چ<<يزي ب<<ازدادن, پش<<ت بازنه<<ادن ب<<ه سوي چيزي, استناد كردن به چيزي, آن را سند آوردن, استناد كردن ب<<ه آي<<تي ي<<ا

(., ذيل واژه1377دهخدا, حديثي يا گفته اي و غيره در نظر گرفته است ) 76( در مقاب<ل واژه اس<تناد ك<ردن2000)واژه نامه جي<بي آكس<فورد در

آمده است: ذكركردن به عنوان يك مثال و غيره, نق<<ل ك<<ردن از ي<<ك كت<<اب و غ<<يرهبه عنوان حمايت و تأييد, و احضاركردن و فراخواندن جهت حضور در دادگاه.

انکارتا( دايره مرجع )کتابخانه انكارتا را77المعارف استنادكردن اينگونه تعريف ميكند: ذكركردن چيزي يا كسي به عنوان يك مثال جهت حمايت ازي<<ك

بحث يا كمك ب<<ه توض<<يح آنچ<<ه گفت<<ه مي ش<<ود, دس<<توردادن ب<<ه كس<<ي جهت حضور در دادگاه, تمجيد از فعاليت هاي يك عض<<و نيروه<<اي مس<<لQح در ي<<ك س<<ند

ي ) Qاستناد را اشاره به سخن يا سند پيشين خوانده است.1362رسمي. حر )

- قدمت استناد2-4-2 قدمت استناد با قدمت علم در ارتباط است, زي<<را توس<<عه علم هم<<وارهربوده اس<ت. بخش<<ي از اين Q>از طريق تحليل ه<اي علمي و مبت<<ني برش<<واهد ميس شواهد, آثار توليدشده در گذشته است كه جز با تكيه بر آنه<<ا زايش دانش جدي<<د

ر باشد ) Qروشن است ك<<ه هيچ2003کتابخانه مرجع انکارتا، نمي توانست ميس .) كس نمي تواند به طور مستقل و بي نياز از دانش توليد شده ديگران مبادرت به توليد دانش جديد كند. پس ميتوان گفت كه بهره گيري از آثار ديگران براي توليد اثري جديد, پيشينه اي به قدمت علم دارد, و استناد ب<ه اين آث<ار هم عم<ر ت<أليف

ي,اس<<ت ) Qدر گذش<<ته, ام<<ر اس<<تناد ب<<ه گون<<ه اي معم<<ول ب<<وده ولي1381ح<<ر .) ضوابطي مدوQن كه بتوان آنه<ا را مب<اني نظ<ري چ<نين ام<ري تلقQي ك<رد, نداش<ته

ي, است ) Q11، ص 1362حر.)

- اهميت استناد2-4-3Qر و تحقيق علمي ممكن است آنچ<<ه را پيش از م<<ا ديگ<<ران در هر تفك ارائه كرده اند, مورد تأمQل قراردهيم, آن را از منظري ديگر بيازماييم, به تعب<ير و تفسير آن بپردازيم يا آن را مورد تص<حيح و اص<الح ق<راردهيم. بن<<ابراين در ع<الم76

- Cite77

- Encarta Reference Library

تحقيق نمي توان ادعاي ابداع كرد و تنها مي توان به تركيب جديد اشاره داش<<ت. (، در دني<<ايي ك<<ه فيزي<<ك آن را وص<<ف1376به نق<<ل از: ح<<ري، بنا به گفته پوپر )

مي كند, چيزي ك<<ه ذات<<اً و حقيقت<<اً نوباش<<د, نمي توان<<د رخ ده<<د. ه<<ر پدي<<ده جدي<<د بازسازي عناصري است كه به هيچ روي تازگي ندارد. تازگي در ت<<رتيب و ت<<ركيب اجزاء است. زماني كه از رشد علم سخن به مي<<ان مي آوريم, ن<<يز تلويح<<اً ن<<وعي رابطه زنجيره اي ميان نويافته علمي و يافته هاي پيشين را پذيرفته ايم. بن<<ابراين انجام هر فع<<اليت علمي نيازمن<<د آگ<<اهي نس<<بت ب<<ه فعاليت ه<<اي مرتب<<ط پيش<<ين است. به عبارت ديگ<<ر, تعمQ<<ق در آث<<ار ديگ<<ران و اس<<تفاده از انديش<<ه هاي پوي<<ا و ارتباط آنها با قلمروي فكري خود به گونه اي كه جنبه هاي مختلف را بهتر و دقيق ت<<ر تحلي<<ل ك<<نيم و از اين طري<<ق نس<<بت ب<<ه م<<يراث فك<<ري خ<<ود غ<<ني و عمي<<ق بينديشيم, از جمله وظايفي است كه هر محققي بايد نسبت به انج<<ام آن اهتم<<ام ورزد. بر اين اساس است كه كارهاي آين<<ده ب<<ر پاي<<ه آنچ<<ه ك<<ه در گذش<<ته انج<<ام شده, بنا مي شود و كارهاي گذشته به مدد كارهاي جديد كامل يا ح<<داقل پ<<االيش مي ش<<وند. ب<<ه بي<<ان ديگ<<ر, ريش<<ه هاي نظ<<ري ه<<ر پ<<ژوهش ت<<ازه در س<<رزمين

پژوهش هاي مرتبط گذشته جان گرفته اند. مراجع مورد استناد در انتشارات علمي نشان دهنده منابع و خاستگاه انديشه هاي گنجانده شده در اين مقاالت هستند, ب<دين مع<ني ك<ه توزي<ع مق<االت مورد ارجاع قرارگرفته برحسب مجراي انتشار, حوزه موضوعي, و ت<<اريخ ت<<أليف مقاله بازتاب اشكال و جنبه هاي گوناگون عاليق و منابع آن اجتم<<اع علمي اس<<ت. ارجاعات به يك انتشار نشان دهنده نفوذ و تأثير علمي است. ارتب<<اط ه<<ر اث<<ر را امروزه از طريق استناد آن به آثار پيشين مي سنجند و براين اساس, جايگ<<اه اث<ر توليد شده, در شبكه ارتباطات علمي مشخص مي شود. بر طب<<ق نظ<<ر ن<<اليموف

(, مراجع مي توانند ب<ه عن<<وان86، ص 1386به نقل از: داورپناه، )78مولچنكو زبان ويژه اطالعات علمي در نظر گرفته شوند. همه انتشارات علمي بر حجم زيادي

Qف<ان مق<االت علمي, اين آراء و عقاي<د را ب<ه Qكي هس<تند. مول از عقايد و آراي پيشين مت تفصيل مورد بحث قرار نمي دهند, بلكه تنها در مواردي به انتشارات پيش<<ين ارجاع مي دهند كه به تصوQر آنها اين نظرات براي نخستين بار تنظيم و ارائ<ه

شده باشد.ً� منعكس كنن<<ده رواب<<ط اساس<<ي و مثب<<تي مي<<ان اس<<ناد و مراجع عم<<دتا

و آنه<<ا ك<<ه م<<ورد ارج<<اع ق<<رار گرفته ان<<د79 مدارك ارجاع دهن<<ده ) اس<<تنادگر( هس<<تند. اگ<<ر بخ<<واهيم اين موض<<وع را به<<تر ارزي<<ابي ك<<نيم,80) م<<ورد اس<<تناد(

مي توانيم بگوييم كه چنانچه ي<<ك مقال<<ه علمي طي چن<<دين س<<ال پس از انتش<<ار, ارج<<اع داش<<ته باش<<د, ب<<ه احتم<<ال زي<<اد محت<<واي آن مقال<<ه در10 تا 5ساالنه

78- Nalimuf Molchenco

79- Citing item

80- Cited item

بدنه معرفتي علمي مرتبط با آن رشته حل خواهد شد؛ به گونه اي كه اين مقاله سهمي در افزايش ميزان معرفت علمي آن رشته خواهد داشت. اما هرگاه طي

سال پس از انتشار, يك مقاله علمي هيچ ارجاعي بدان صورت نگيرد به10 تا 5 احتمال زياد, نتايج اظهار شده در آن مقاله توان آن را نداشته است كه ب<<ه ط<<ور اساسي سهمي در پارادايم علمي معاصر, در حوزه موضوعي مورد بررسي ايف<<ا

كند و در افزايش ميزان معرفت علمي آن رشته دستاوردي داشته باشد. دو جمعيت از ارجاع ها را ك<ه ب<ه ظ<اهر بي<انگر ويژگيه<اي81 پرايس

معيني از استنادهاي به علوم مي باشد, شناس<<ايي ك<رده اس<<ت. دس<<ته ك<<وچكي از پديدآورندگان و انتش<<ارات, اث<<ر و نف<<وذ عم<<ده اي ب<<ر موض<<وع علمي خاص<<ي اعم<<ال مي كنند. اين افراد رهبران آن رشته اند. به آثار آنان استناد زيادي مي ش<<ود و اس<<تناد

به اين آثار, انگاره هاي غيرمادي را دنبال مي كند. ساير استنادها به نسبت مس<<اوي ميان تمامي متون گذشته, با بسامدي كاهش يابنده, توزيع مي شود. محت<<واي

اين مجموعه گسترده متون كمتر استفاده شده را مي توان مجدداً بسته بن<<دي كرد و به صورت درسي مفيد و فشرده تر درآورد تا بهره ج<<ويي از آنه<<ا را

آسانتر سازد. همزم<<ان خ<<دمات اطالع دهي ب<<راي اش<<اعه مقاله ه<<اي جبه<<ه پ<<ژوهش مي تواند اطالعات دانشمندان را با آخرين پيشرفت هاي موض<<وع م<<ورد عالق<<ه اش<<ان

(.87-86، ص 1386به نقل از: داورپناه, تازه نگهدارد )

- عوامل انگيزشي در رفتار استنادي: مطالعه وينكلر2-4-4 در ارتباط با تشريح رفتار استنادي, مطالعات فراواني صورت گرفته كه

ب<<ه انج<<ام رس<<يده اس<<ت. وي تحلي<<ل ارزش<<مندي از82يكي از آنه<<ا توس<<ط وينكلر انگيزه هاي استناد به منابع مختلف و همچنين مدلي براي رفتار اس<<تنادي ارائ<<ه داده

نفر از نويس<<ندگان20 مقاله شيمي را كه توسط20 مأخذ در484است. وينكلر منتخب نوشته شده بود, تحليل كرد. هدف وي ارزيابي انگيزه هاي استناد و همچنين

يافتن دليل اين مسأله بود كه چرا برخي منابع مورد استنادقرارگرفته ان<<د, ام<<ا به برخي ديگر استناد نشده است. وينكلر در اين پژوهش, تأثير شناختي ب<<راي

استناد به يك منبع را به طور كمQي مشخص كرد و اصطالح آستانه اس<<تناد را براي تعريف پايين ترين ميزان تأثير شناختي براي استناد ب<<ه ي<<ك منب<<ع ب<<ه

كاربرد. وينكلر, بنا به مشاهداتش, عوامل انگيزش<<ي نويس<<ندگان م<<ورد تحقي<<ق

كه به83خود را در دو گروه دسته بندي كرد. گروه اول, انگيزش هاي حرفه اي ارتباط نويسنده استناد كننده و پ<<ژوهش وي مرب<<وط اس<<ت. مط<<ابق اين تعري<<ف,

استناد به مطلبي به دليل ترديد در محتواي آن يا به منظور كسب اعتب<<ار ب<<ه

81- Price

82- Vinkler

83- Professional motivations

)اينك<<ه84دليل انگيزش هاي حرفه اي صورت مي گيرد. انگيزش هاي مستندس<<ازي با استناد به منابع, مروري ب<<ر مت<<ون مرتب<<ط ب<<ا موض<<وع تحقي<<ق ص<<ورت گ<<يرد(,

)كه نويسنده با هدف ارائه بخشي از اثر يا هم<<ه اث<<ر, آن85انگيزش هاي كاربردي )به اين معني كه نويس<<نده86را مورد استناد قرارمي دهد(، و انگيزش هاي تأييدي

به منبعي استناد مي كند ت<<ا نت<<ايج پ<<ژوهش خ<<ود را تأيي<<د كن<<د(, س<<ه زيرش<<اخه از انگيزش هاي حرفه اي هستند. به گمان وينكلر, اين انگيزش ها به جنبه هاي نظري

هستند كه87و عملي و پژوهشي ارتباط مي يابند. گروه دوم, انگيزش هاي پيوندي از پيوند ميان نويسنده استنادكننده با نويسندگان استنادش<<ونده نش<<أت مي گ<<يرد. همه عوامل شخصي, اجتماعي, يا محيطي در انگيزش ه<<اي پيون<<دي ايف<<اي نقش

ميكنند. درص<<د ب<<ه دلي<<ل81 استناد مورد تحليل, 484 وينكلر نشان داد كه از

درص<<د هم ب<<ه دلي<<ل انگيزش ه<<اي حرف<<ه اي و هم ب<<ه17انگيزش هاي حرفه اي, دليل انگيزش هاي پيوندي, و تنها دو درصد, فقط ب<<ه خ<<اطر انگيزش ه<<اي پيون<<دي مورد استناد قرارگرفته ان<<د. اس<<تناد ب<<ه انگيزش ه<<اي مستندس<<ازي, از بيش<<ترين ف<<راواني در زيرمجموع<<ه انگيزش ه<<اي حرف<<ه اي برخ<<وردار ب<<ود. پس از آن, انگيزش هاي كاربردي ب<<ه عن<<وان دومين انگ<<يزش رايج در زيرگ<<روه انگيزش ه<<اي حرفه اي شناخته ش<<د. وينكل<<ر همچ<<نين دري<<افت ك<<ه انگيزش ه<<اي تأيي<<دي نقش مهمي در راهبردهاي استنادي نويسندگان دارند. وينكلر همچنين گزارش كرد ك<<ه انگيزش هاي پيوندي, نسبت به انگيزش هاي حرفه اي نقش كمتري در تأييد رفتار

درصد از نويسندگان م<<ورد مطالع<<ه40استنادي ايفا مي كنند, و مشخص شد كه يوينكلر ارتباط حرفه اي با نويسندگان مورد استناد خود دارند ) Qبه نق<<ل از: ح<<ر

(.1385و شاهبداغي, - ارجاعات و استنادها چه چيزي را اندازه مي گيرند؟2-4-5

استنادها نمودهايي از فرآيندهاي نيمه پنهاني هستند که آنها را مي توان از جنبه هاي مختلف رشته علمي بررسي کرد. آگاهي از اهميت چنين فراين<<دهايي ضروري اس<<ت ت<<ا بت<<وان آنچ<<ه را ک<<ه اس<<تنادها نش<<ان مي دهن<<د درک ک<<رد و بين محاسبات اس<<تنادي و مف<<اهيم مط<<رح در کتابس<<نجي ارزيابان<<ه از قبي<<ل عملک<<رد

(.1387، 88موئدپژوهشي، کيفيت علمي، و تأثير يا نفوذ ارتباط برقرار س<<اخت ) در اين خصوص انديشمندان زيادي نظرات خود را مط<<رح نموده ان<<د ک<<ه اين نظ<<رات

بيانگر داليل استناد نيز مي باشد. ( معتقد است ک<<ه "ب<<ه ارجاع<<ات م<<ورد اس<<تناد در ي<<ک1964 گارفيلد )

م<<درک مي ت<<وان از دي<<د اص<<طالحات موض<<وعي آن م<<درک نگريس<<ت. اث<<ر م<<ورد84

- Documental motivations85

- Implicational motivations86

- Confirmational motivations87

- Connectional motivations88

- Moed

استناد نمادي از محتوايي ويژه، همچون يک روش، يک مفهوم خاص، و يا فرضيه است. مدرک اس<<تنادکننده داراي ارتب<<اط موض<<وعي ذاتي ب<<ا اي<<ده هاي مط<<رح در م<<درک اس<<تناد ش<<ونده اس<<ت". در نظ<<ر وي، فهرس<<ت ارجاع<<ات ب<<ر اس<<اس استانداردهاي بازنمون مناس<<ب عل<<وم تنظيم ش<<ده اند و ايج<<اد فهرس<<ت من<<ابع و

مآخذ خوب، نشاني از کار علمي است. اينک<<ه ارجاع<<ات، اص<<طالحات موض<<وعي ي<<ا توص<<يفگرهاي موض<<وعي هستند، عمدتاً به خصوصيات مدرک استنادکننده اشاره دارد. ام<<ا چ<<ون فهرس<<ت ارجاع<<ات برحس<<ب اس<<تانداردهاي علمي و ط<<رحي مناس<<ب تنظيم مي ش<<وند، شيوه هاي انديشيدن در باب مدارک مورد استناد را نيز بيان ميدارند. پس هرچن<<د يک مرجع استنادشونده از ديد مدرک استناد کنن<<ده شاخص<<ي از محت<<واي م<<درک م<<ورد اس<<تناد اس<<ت، ولي از دي<<د م<<درک اس<<تناد ش<<ونده، نم<<ودي از اهميت و

سودمندي آن است. "از آنجايي که نويسندگان براي تأييد، تشريح، و تفصيل نکته اي خاص به منابع پيش<ين ارج<اع مي دهن<د، پس اس<تناددهي نش<انگر اهميت آن من<ابع اس<ت. تعداد کل چنين نشانگرهايي کم و بيش عيني ترين سنجه اي اس<<ت ک<<ه در م<<ورد اهميت اين منابع براي پژوهش درح<<ال انج<<ام وج<ود دارد. تع<داد دفع<اتي ک<<ه ب<<ه تمامي منابع يک مجله معين استناد ش<<ده اس<<ت، س<<نجه اي عي<<ني و روش<<نگر از

گارفيل<<د،کيفيت آن مجله، در حکم رسانه اي براي تبادل نتايج پ<<ژوهش اس<<ت" )(. 24، ص 1979

نظرات گارفيلد درم<<ورد ارجاع<<ات ب<<ه عن<<وان نماده<<اي89 هنري اسمال موض<<وعي را بيش از پيش گس<<ترش داد و بن<<ابراين در تب<<يين بني<<اد نظ<<ري

استفاده از نمايه سازي استنادي در بازيابي اطالعات سهم دارد. وي به خص<<وص بر اين سوال تمرکز ک<<رد ک<<ه ارجاع<<ات ب<<ه م<<دارک بس<<يار پ<<ر اس<<تناد چ<<ه

مضاميني را بيان مي کنند. "در سنت علمي، ارجاعات منابعي هستند که نويس<<نده ب<<راي تخص<<يص معني بيشتر به متن خود ارائه مي کند. اگر اين ديد را پس و پيش کنيم، ب<<ه نظ<<ر من مي توان گفت که نويسنده با استناد کردن به منابع به آنها مع<<ني مي ده<<د. ب<<ا چنين نگرشي، ارج<<اع دهي فراين<<دي ب<<راي تع<<يين اهميت معناس<<ت. عب<<ارتي ک<<ه شماره پانويس نشان- ميدهد، مدرک استناد شونده را تعيين و تشريح مي کن<<د و به عبارت ديگر، تفسير نويسنده از آن را شکل مي دهد. يک نويسنده حين استناد به يک مدرک معناي آن را گوشزد مي کند، و اين به نظر من فرايند س<<اخت نم<<اد

(. 328، ص 1978اسمال، است" ) به بررسي رفتار نشر و ارجاع دهي نويسندگان مب<<احث90 رابرت مرتن

علمي در چارچوب گسترده تري از مجموعه هنجارهاي عمومي حاکم بر فع<<اليت89

- Henry Small90

- Robert K. Merton

علمي پرداخت که به نوبه خ<<ود، ب<<ا روش علمي و پژوهش<<ي و ه<<دف نه<<ايي آن، يعني پيشبرد دانش علمي معتبر مرتبط بود. پژوهش<<گران ب<<ه يقين ب<<راي کس<<ب شهرت و اعتبار خود در تالشند. اما نظام علمي، به وي<<ژه نظ<<ام انتش<<ار آزاد، ب<<ه

اف<<زايش دانش–گونه اي ساماندهي شده است ک<<ه در آن ه<<دف نهادين<<ه ش<<ده و نفع فردي در هم تنيده اند. –علمي

علم نيز مانند ديگر س<<امانه ها ب<<راي انج<<ام نقش ه<<ا نظ<<ام پ<<اداش دهي خاص خود را دارد. اين پاداش ها عمدتاً براي تجليل بوده و حتي تا به ام<<روز ن<<يز کسب دانش به لحاظ فرهنگي عمدتاً جستجوي بي چشم داشت حقيقت ب<<وده و

وسيله امرار معاش بودن آن تنها جنبه فردي دارد. عمده ترين راه کسب پاداش براي يک پژوهشگر به خاطر مش<<ارکت وي در پيشبرد دانش آن است ک<ه همتاي<انش وي را تأيي<<د و تص<<ديق کنن<<د. ب<راي کسب چنين اجر و مزدي، محققان يافته هايشان را آشکارا منتش<<ر مي س<<ازند ت<<ا قابل استفاده بوده و همکارانان آنها را تأييد نماين<<د، آنه<<ا در عين ح<<ال مل<<زم ب<<ه تأييد منابعي هستند که حاوي ردپاي دانشي است که در آثار خود بدان پرداخته اند

(.659، ص 1957مرتون، ) تحلي<<ل اس<<تنادي را ب<<ه عن<<وان اب<<زار91 جانات<<ان ک<<ول و اس<<تفان ک<<ول

تحقيق در پژوهش هاي جامعه شناختي بيش از پيش مطرح ساختند. آنان اظهار داشتند که از استنادها مي توان به عنوان شاخص ت<<أثير و ي<<ا آنچ<<ه آن<<ان کيفيت تعيين شده به لحاظ اجتماعي نام نهادند، بهره گ<<رفت. در اص<<طالحات روش

شناختي، سنجه هاي استناد، شاخص ها يا کاربردي، مفهوم انتزاعي و نظري کيفيت پژوهش هستند و روايي آنها را مي توان عمالً ب<<ا تع<<يين همبس<<تگي آنه<<ا ب<<ا ديگ<<ر

سنجه هاي مستقيم تر اين مفهوم، همچون بازنگري اهل فن در مورد کيفيت، مورد (. ب<<ه گفت<<ه آنه<<ا "در مطالع<<ات جامع<<ه1971ک<<ول و ک<<ول، آزم<<ون ق<<رار داد )

شناختي علم، استفاده از استنادها سنجه بسيار خوبي براي بيان کيفيت اثر علمي است؛ اما چون اين سنجه تمام و کمال نيس<<ت، تکي<<ه ب<<ر آن و اس<<تفاده از آن در

تصميم سازي هاي فردي اشتباه است. هدف ما در مطالعات جامعه شناختي بررسي(.11، ص 1989کول، افراد نيست، بلکه بررسي ارتباط بين متغيرهاست" )

ب<<ر اين نکت<<ه تأکي<<د دارد ک<<ه دانش<<مندان ب<<راي اظه<<ار92 نايجل گيل<<برت عاليق خ<<ود، دف<<اع از ادعاه<<اي خ<<ود، و متقاع<<د ک<<ردن ديگ<<ران اس<<تناد مي کنن<<د. بن<<ابراين در جامع<<ه علمي خ<<ود موفقي<<تي مهم کس<<ب مي کنن<<د. ب<<راي نمون<<ه نايجل گيلبرت اين ايده را مطرح ساخت که ارجاع دهي وس<<يله اي ب<<راي اقن<<اع است. نويسندگان ب<<راي پش<<تيباني از يافت<<ه پژوهش<<ي خ<<ود، ب<<ه م<<دارکي اس<<تناد مي کنند که تصور مي کنند مخاطبانشان آن مدارک را معت<<بر مي دانن<<د. او اينط<<ور اظهار مي کند که حرفه مندان يک حوزه توسعه يافته، به اتفاق بر اين باورند ک<<ه91

- Janahatan Cole & Stephan Cole92

- Nigle Gilbert

اثر منتشره اي مهم و کامل است، اثري ديگر چندان مهم نيست و شايد اثري پر از اشتباه بوده و بيشتر مطالب آن بي ارتباط به موضوعات مورد نظ<<ر باش<<د از اين رو، نويسندگاني که مدارکي تهيه مي کنند، تمايل به اس<<تناد دهي ب<<ه مق<<االت مهم و کامل دارند و ممکن است به مدارکي ناقص ب<<دان جهت اس<<تناد کنن<<د ک<<ه آنها را به چالش بطلبند و از استناد به مقاالت غير مهم و بي ربط ن<<يز خ<<ودداري

(.116، ص 1977گيلبرت، مي کنند ) در پاسخ به اظهارات گيلبرت در مورد ارجاع<<ات ب<<ه93 هريت زوکرمن

عنوان ابزاره<<اي اقن<<اع، از جايگ<<اه اس<<تنادها در حکم ابزاره<<اي ان<<دازه گ<<يري ت<<أثير فکري دفاع کرد. او استدالل کرد که حتي اگر اثر معروف يک دانش<<مند مش<<هور،

به منظور اقناع مورد استناد قرارگيرد، چنين استنادي مي تواند بازتابي از تأثير ش<<ناختي باش<<د. او تأکي<<د ک<<رد ک<<ه انگيزه ه<<اي نويس<<ندگان اس<<تناد کنن<<ده و

س<<طوح تحلي<<ل مج<زايي هس<تند.– ک<ه ت<أثير را نش<ان مي ده<د –اثرگذاري آن<ان زوکرمن بي<<ان مي کن<<د ک<<ه، "از ق<<رار معل<<وم، اين من<<ابع معت<<بر از نظ<<ر گ<<روه

متبحري از همتايان سهمي ارزنده و مشخص داشته اند. همانطور که گيل<<برت ن<<يز دريافت، مدارکي که مهم و کامل به نظر مي رسند، آنهايي هستند ک<<ه ب<<دان جهت

انتخاب مي شوند که نويسنده اميدوار اس<<ت مخاطب<<ان م<<ورد نظ<<ر، مق<<االت م<<ورد ارجاع قرارگرفته را معت<<بر تلقي کنن<<د. در نه<<ايت اينک<<ه، تأيي<<د اهميت ش<<ناختي منابع از سوي همتايان است که تأثير و اعتب<<ار آنه<ا را م<<وجب ش<<ده و عم<<دتاً ب<<ا

(. 334، ص 1987زوکرمن، تعداد زياد استناد مشخص مي شود" ) بن<<ابراين، من<<ابع و مس<<تندات ه<<ر نوش<<ته علمي در واق<<ع در حكم معيارهايي ب<<راي مح<<ك زدن درج<<ه اعتب<<ار و اص<<الت مط<<الب ارائ<<ه ش<<ده در آن نوشته به شمار مي رود. لزوم اثبات مستدل مطالب ارائ<ه ش<ده در من<ابع علمي ايجاب مي كن<<د ك<ه مط<<الب اين من<<ابع ب<<ا تتب<<ع و تفحQص و مراجع<ه ب<<ه اس<<ناد وQكي به سند و مدركي معتبر و قاب<<ل قب<<ول باش<<د. مدارك تدوين شود و مدQعاها مت اين ارجاعات يا استنادات معموالً توصيفي كتابشناختي از آث<<اري ديگ<<ر اس<<ت ك<<ه

حاوي مطالب مرتبط با متن باشد. مطالعه وينكلر نشان داد که عوامل متعددي مي توانند رفتار اس<<تنادي نويسندگان را تحت الشعاع قراردهند. از متغيره<اي اجتم<اعي و رواني گرفت<ه ت<ا مخاطبان موردنظر, دامنه و هدف هاي نوشته علمي, چگونگي برداش<<ت و تص<<ور از دانش عمومي در حوزه هاي مختلف, ميزان اشراف نويسندگان به منابع حوزه موردپژوهش, چگ<<ونگي دس<<ترس پ<<ذيري من<<ابع, مش<<كالت زب<<اني, ب<<رخي س<<هل

( ب<<ر رفت<<ار اس<<تنادي221، ص 1381حقيقي, انگاري ه<<اي مت<<داول و ج<<ز آن ) نويسندگان تأثير گذار هستند. بنابراين انگيزه هاي استناد ممكن است از فرهنگي به فرهنگ ديگر متفاوت باشد. به اين معنا كه ممكن است انديش<<ه ي<<ا فك<<ري در

93- Horiet Zuckerman

جامعه اي به عنوان امري بديع تلقQي شود و در جامع<<ه ديگ<<ر ج<<زو مس<<لQمات ب<<ه شمارآيد, يا همان امر در مقطع زماني خاصي براي يك جامعه ب<<ديع و در مقط<<ع زماني ديگري بديهي باشد. حتي سطح معلومات و دانش افراد بر فرايند اس<<تناد تأثيرگذار است. نويسندگان به آثاري كه ربط موضوعي با نوشته آنان دارد ارجاع داده و ب<<دين وس<<يله ك<<ار خ<<ود را اعتب<<ارمي بخش<<ند, و ب<<ه عن<<وان ش<<اهد از آنه<<ا استفاده کرده ت<<ا س<<خن خ<<ود را تأيي<<د كنن<<د ي<<ا تف<<اوت رويك<<رد آنه<<ا را ب<<ا نقط<<ه

ي,نظرخويش بيان دارند ) Qي و شاهبداغي,11، ص1362حر Q1385؛ حر.) همانطور كه اشاره شد, وينكلر انگيزه هاي استناد را به دو گروه عم<<ده,

ن<<يز دو94انگيزه هاي حرفه اي و انگيزه هاي پيوندي تقسيم كرده است. لورا ب<<رد دليل را به عنوان انگيزه هاي استناد مط<<رح ميكن<<د: اس<<تناد ب<<ه اث<<ر پيش<<ين ب<<هً منظور كسب احترام و اعتبار و استناد به آثاري كه نظر نويسندگان آنه<ا ك<<امال

ن<<يز95هماهنگ با ديدگاهها و انتظارات مخاطبان باش<<د. مواروس<<يك و موروگس<<ان انگيزه هاي رويكرد به استناد را درچهارطبق<ه نظ<ام يافت<<ه ارائ<ه- ك<رده

اندكه عب<<ارت اس<<ت از: انگيزه ه<<اي ادراكي ي<<ا عملك<<ردي, انگيزه ه<<اي س<<ازمان يافت<<ه )منطقي( ي<<ا ب<<دون س<<ازمان )ب<<دون منط<<ق(, انگيزه ه<<اي تك<<املي ي<<ا الح<<اقي و

ي و ش<اهبداغي, انگيزه هاي تأييدي و تكذيبي ) Q1 )96(. بروكز1385ب<ه نق<ل از: حر ( در مطالعه خود هفت انگيزه نويس<<ندگان ب<<راي اس<<تناد را م<<ورد شناس<<ايي985

ق<<رار داده اس<<ت. اين هفت انگ<<يزه عب<<ارت اس<<ت از: مقي<<اس رايج, ردQ ي<<ك نظري<<ه, اطالع<<ات عملي<<اتي, مس<<تدل ب<<ودن, تأيي<<د ي<<ك نظري<<ه, آگ<<اهي بخش<<ي ب<<ه

خواننده، و اجماع عمومي. (, در بررسي متون حوزه اقتصاد كش<<اورزي دالي<<ل1997 وايت و وانگ )

استناد را به صورت زير برشمردند: كيفيت واقعي, مخاطبان, سنديت, دس<<ترس پذيري, پايه گذار, ضرورت شناختي, محتوا, اعتباربخشي, عم<<ق نگ<<ري, انتظ<<ام, كيفيت مورد انتظار, مجالت موضوعي پايه, قضاوت, هنجار, تازگي, جهت گيري,Qف<<ان پرك<<ار, عم<<وميت بخش<<ي, تجدي<<د چ<<اپ, رابط<<ه, بررس<<ي هاي پيش<<ين, مول

ب<<ه نق<<ل از: داورپن<<اه,شهرت, ارجاعات استاندارد, مجالت هسته و موض<<وعيت )(.88، ص 1386

مقوله ب<<ه ش<<رح زي<<ر15( در 1996 اما عمده ترين داليل استناد را گارفيلد )بيان كرده است:

تجليل از پيشكسوتان؛.1 اعتباربخشي به آثار مرتبط )تجليل از همكاران(. به نظر مي رسد منظ<<ور،.2

استناد افراد معتبر به آث<<ار همط<<رازان خ<<ود و ح<<تي كس<<اني اس<<ت ك<<ه در

94- Laura Board

95- Muaroseek & Murogsun

96- Brukz

Q<ق و مرتب<<ه علمي پ<<ايين ت<ري قراردارن<<د. ب<<ديهي اس<<ت اس<<تناد اف<<راد موثمعتبر, موجب اعتبار بخشي به آثار مورد استناد مي شود.

شناسايي روش پژوهش, ابزارها و جز آن؛.3ارائه زمينه مطالعات؛.4اصالح اثر خود؛.5اصالح اثر ديگران؛.6نقد آثار پيشين؛.7اثبات ادQعا؛.8آگاه سازي محققان از آثار دردست انتشار؛.9 هدايت مخاطبان به آثاري كه به طور نامطلوبي انتشاريافته و نمايه سازي.10

شده اند يا مورد استناد قرار نگرفته اند؛Qم, بديهيات و جز آن؛.11 سنديت بخشي به داده ها و مقوله هاي مسلشناسايي آثار بنيادي؛.12 رسميت بخشي به آثار بنيادي كه در آنه<<ا انديش<<ه ي<<ا مفه<<ومي ب<<ديع م<<ورد.13

بحث قرارگرفته است؛انكار آثار يا انديشه هاي ديگران )دعاوي منفي(؛.14ي و ش<<اهبداغي,منازعه با دعاوي ديگران )تجليل منفي( ).15 Qب<<ه نق<<ل از: ح<<ر

1385.) (, ك<<ار اس<<تناد ب<<راي88، ص 1386ب<<ه نق<<ل از: داورپن<<اه, از نظر پ<<ائو)

اطالع رسانان, مقياسي مناسب و آسان از ارتباط موضوعي فراهم كرده است.

مربوط بودن يك اثر نشريافته را معموالً با بررس<<ي محت<<وان آن داوري مي كنن<<د. از آنج<<ا ك<<ه پديدآورن<<دگان ب<<ه منظ<<ور اثب<<ات ادعاه<<ا و نش<<ان دادن اس<<تفاده از نظريه ها يا نتايج پيشنهادي پيشين به استناد مي پردازند, اس<<تناد و نق<<ل ق<<ول ارج نهادن آشكار پديد آور بر نفوذ كار علمي خاصي است كه قبالً انجام شده- است. اين كار پيوندي آسان ميان اسناد مرتبط ايجاد مي كند. عم<<ل اس<<تناد, اف<<زون ب<<ر استفاده از ارجاعها به منظور ارتباط كار ف<<ردي ب<<ه چ<<ارچوب گس<<ترده ت<<ري از علم, به پديد آور هم امكان مي دهد به ابراز دانش تازه كشف شده پرداخته و ب<<ا اين اقدام به تعيين اولويت هايي بپردازد. انسان براي اعتباربخشيدن به كار خ<<ودQتي است كه در طول زم<<ان در هم<<ه نوش<<ته هاي به استناد مي پردازد. استناد, سن

علمي مايه افتخار بوده است.

- آسيب شناسي استنادها2-4-6 ( ب<<ه1381 اصطالح آسيب شناس<<ي اس<<تناد را نخس<<ت محم<<ود حقيقي )

کار برده است. استناد بد يا ناصحيح به منابع م<<ورد اس<<تفاده, مش<<كلي دي<<رين را براي محققان, دانشمندان, و همين ط<<ور كتاب<<داران س<<بب ش<<ده اس<<ت. نامه<اي

بسياري ب<<راي اين پدي<<ده وج<<ود دارد ك<<ه ارجاع<<ات ناص<حيح, اس<<تناد ب<<د, اس<<تنادناصحيح, ارجاع ناقص, خطاي كتابشناختي, استناد ناقص و غيره از آن جمله اند.

( در پ<<<ژوهش خ<<<ود ب<<<ه پ<<<اره اي از اش<<<تباهات رايج در2001 )97 ريز نظامهاي استناد آثار اشاره كرده است. آوردن تعداد زيادي استنادهاي نامرتبط و تكراري, حذف يا از قلم انداختن مق<االت مهم ك<ه در ت<أليف مقال<ه نقش بين<ادي داشته اند, دعوي نادرست پيشگام بودن در گزارش دهي يك مش<<اهده, از جمل<<ه

( ن<<يز مآخ<<ذ مق<<االت دو مجل<<ه پزش<<كي1999 )98اين اش<<تباهات هس<<تند. ن<<اوارو داخلي به زبان اسپانيايي را مورد پژوهش قرارداده و به اين نتيجه رسيده اس<<ت

درص<<د مآخ<<ذ ب<<ه زب<<ان فرانس<<وي,6/46 درصد مآخذ به زبان آلماني و 5/74كه بدون آنك<<ه ب<ه اص<ل منب<ع, ب<ه زب<ان اص<لي مراجع<ه ش<<ده باش<<د, م<<ورد اس<تناد

(.1385به نقل از: حري و شاهبداغي، قرارگرفته اند ) ( در پژوهشي به بررس<<ي كيفيت ذك<<ر من<<ابع1380 عزيزي و همكاران )

در مقاالت مجالت علمي-پژوهشي درايران پرداخته وبه اين نتيجه رس<<يده اندك<<ه درصد منابع مورد بررسي, اشتباه وجود دارد. آنها نتيجه گيري- كرده اند كه76در

احتماالً, عدم تجانس زبان مادري و زبان علمي, دردسترس نبودن اصل من<<ابع درQر در ايران و عدم آگاهي نويسندگان به اهميت ذكر صحيح من<<ابع, از عوام<<ل م<<وث

(.همانايجاد اين وضعيت است ) ( ب<<ا اش<<اره ب<<ه مش<<كالتي چ<<ون س<<رقت ادبي, جع<<ل,1980 گارفيل<<د )

مضايقه, يا پنهان كردن داده ه<اي ي<ك س<<ند, عن<وان مي كن<د ك<ه چ<نين رفتاره<اي انحرافي در عرصه علم, گرچه اندك, اتفاق مي افتد، ولي بخش بزرگي از رخ<<داد چنين مسائلي به فرهنگ خود علم مربوط مي شود, و هرچه ب<<ه ابتك<<ار و اص<<الت علمي ارزش بيش<<تري داده ش<<ود و پيش<<رفت اف<<راد در عرص<<ه علم, من<<وط ب<<هق در مي<<ان معاص<<رانش ب<<ه رس<<ميت Qر خال>>Q ق باش<<د, و متفك Qكشفيات جديد و خال شناخته شده و مورد تشويق قرارگيرد, ضريب رخداد چ<<نين رفتاره<<اي انح<<رافيQ<<ر افزايش مي يابد, زيرا هر دانشجو يا پژوهشگر دانش<<گاهي ممكن اس<<ت از تفكقي برخوردار نباشد. رابرت مرتن, جامعه شناس دانشگاه كلمبيا معتقد است Qخال كه سرقت ادبي و ديگ<<ر اش<<كال رفتاره<<اي انح<<رافي مانن<<د آن, راهي اس<<ت ك<<ه تعداد ان<<دكي از محقق<<ان ب<<رمي گزينن<<د ت<<ا تنش مي<<ان مطالب<<ه اص<<الت علمي و قابليت واقعي آنها به عن<وان ي<<ك محق<<ق را مرتف<<ع كنن<<د. ب<ه عب<<ارت ديگ<<ر, گ<اه تفاوت ميان آنچه محققان هستند با آنچه آرزو دارند باش<<ند, ب<<اعث انگ<<يزش آنه<<ا

(.همانبراي ارتكاب سرقت ادبي و ديگر رفتارهاي انحرافي مشابه مي شود) ب<<ا توج<<ه ب<<ه اهميت اس<<تناد در مطالع<<ات اس<<تنادي و همچ<<نين ارزش نمايه ه<<اي اس<<تنادي در فراين<<د بازي<<ابي اطالع<<ات, ب<<ه ج<<رأت ميت<<وان گفت ك<<ه خطاه<<اي اس<<تنادي برفعاليته<<اي كتابخان<<ه و مراك<<ز اطالع رس<<اني ن<<يز تأثيرگ<<ذار97

- Reyes98

- Navaro

( معتقد است كه ص<<حت اس<<تنادها هم ب<<ر فع<<اليت بخش1990هستند. گارفيلد ) تأمين مدارك )امانت بين كتابخانه اي( و هم ب<<ر فع<اليت س<<ندپردازي من<<ابع

(.همانمورداستناد در آثار تأثيردارد ) (, بخش<<ي از زيان ه<<اي ناش<<ي از اس<<تنادهاي2001 )99 ب<<ه زعم پدرس<<ون

نادرست, درنهايت متوجه بخش مرجع كتابخانه مي شود, بخش<<ي ك<<ه بيش<<ترينمي كتابخانه مي افزايد. وي Qهزينه هاي افزوده را تحمل مي كند و خود بر چرخه تور عنوان مي كند كه هزينه شناسايي هر استناد نادرست, به وسيله كاركن<<ان مرج<<ع

, سه دالرو س<<ي1980در كتابخانه ملي پزشكي امريكا, به نرخ دالر در سال ن<ه دالر و ن<ود1996و هفت سنت برآوردشده است كه به نرخ دالر در سال

و چهار سنت است. وي معتق<<د اس<<ت ك<<ه بخش ديگ<<ري از كتابخان<<ه ك<<ه از تبع<<ات استناد غلط متضرر مي شود, بخش امانت بين كتابخانه اي است, زيرا گاهي ب<<رخي درخواست ها براي تأمين مدركي از كتابخانه هاي ديگ<<ر, مبت<<ني ب<<ر اس<<تنادهاي غل<<ط

شكل گرفته اند, كه اين خود فرايند هزينه ب<<ري را ب<<راي بخش ت<<أمين م<<درك ايجاد مي كند. چنين درخواست هايي وقتي وارد جري<<ان ك<<ار مي ش<<وند ك<<ه معم<<والً در

مسير حركت خود مشكالت عديده اي را ايجاد مي كنند. اين قبيل درخواست ها عموماً از كاركن<<ان دون پاي<<ه ب<<ه كاركن<<ان بلندپاي<<ه جري<<ان مي ياب<<د ت<<ا مش<<كل اس<<تناد

تصحيح گردد و منابع از ديگ<<ر كتابخانه ه<<ا س<<فارش داده ش<<ود. در بس<<ياري مواقع ممكن است پس از اصالح استناد, مشخص ش<ود ك<ه منب<ع واقعي در هم<ان

كتابخان<<ه مب<<دأ وج<<وددارد و ني<<ازي ب<<ه ت<<أمين آن از ديگ<<ر كتابخانه ه<<ا نيس<<ت. پدرسون مي افزايد: به جرأت مي توان ادعاكرد كه هزينه اختصاص يافته به هريك

(.هماناز درخواست هايي از اين نوع, باالتر از هزينه درخواست هاي ديگر است ) با توجه به نتايج پژوهش هاي انجام شده و درنظرگرفتن انواع خطاهاي استنادي, شايد بتوان اينگونه خطاه<<ا را ب<<ه دو دس<<ته كلQي, خطاه<<اي محت<<وايي و

خطاهاي صوري, تقسيم كرد:- خطاهاي محتوايي

Q<<ري دارن<<د, ش<<ايد بت<<وان اگر بپذيريم كه رفتاره<<اي اس<<تنادي ط<<بيعت متغي گفت, خطاهايي كه از نظر محتوايي در فراين<<د اس<<تناد رخ مي دهن<<د ن<<يز ط<<بيعتQري دارند, و اگر بپ<<ذيريم ك<<ه احتم<<االً هرگ<<ز گون<<ه شناس<<ي ك<<املي از رفت<<ار متغي استنادي ارائه نخواهد شد, شايد بتوان ادعا كرد كه هرگز گونه شناسي كاملي از خطاهاي محتوايي نيز ارائه نخواهد شد, با توجه به نتايج پژوهش هاي انجام ش<<ده و بررسي متون, به برخي از رايجترين خطاهاي محتوايي مي ت<<وان چ<<نين اش<<اره

داشت:ذكر نكردن منبع مورد استناد به قصد سرقت ادبي؛.1

99- Pederson

ذكر نكردن منبع واسط و استناد به منبع اصلي بدون آنك<<ه مراجع<<ه اي ب<<ه.2آن صورت گرفته باشد؛

انتقال اشتباهات استنادي موج<<ود در من<<ابع واس<<ط ب<<ه زنجيره ه<<اي بع<<دي.3 استناد, به دليل عدم مراجعه به منبع اص<<لي و اكتف<<ا ب<<ه من<<ابع واس<<ط, ب<<ه طور مثال ممكن است نق<<ل ق<<ولي در ي<<ك منب<<ع, ب<<ه اش<<تباه ب<<ه شخص<<ي نسبت داده شود. هربار كه اين نقل قول ب<<ا مراجع<<ه ب<<ه آن منب<<ع خ<<اص, مورداستناد قرار ميگيرد, اين اش<<تباه از زنج<<يره اي ب<<ه زنج<<يره بع<دي استناد انتقال مي يابد. بديهي است تا زماني كه به منب<<ع اص<<لي نق<<ل ق<<ول رجوع نش<ود, اين خط<اي تص<حيح نش<ده, ب<ه طيQ مس<ير خ<ود در زنج<<يره

استناد ادامه خواهد داد؛ اس<<تناد ب<<ه منبعي ب<<دون مراجع<<ه ب<<ه آن و ح<<تي در م<<واردي ب<<دون وج<<ود.4

خارجي )به ويژه در استناد به منابع به زبانهاي ديگر(؛Qق, به اين ترتيب كه نقل قول, مطلب، ي<<ا نظري<<ه.5 استناد كذب به افراد موث

اي را به دروغ به افراد معتبر نسبت مي دهد و به آن استناد مي كند؛جعل داده ها و اطالعات يك سند؛.6ناديده گرفتن و پنهان كردن داده ها و اطالعات يك سند؛.7عدم اشراف به موضوع مورد استناد؛.8 عدم تسلط كافي ب<<ه متن م<<ورد اس<<تناد ك<<ه مي توان<<د لفظي ي<<ا محت<<وايي.9

باشد؛ عدم تسلط بر مهارتهاي نوشتاري ي<<ا فق<<دان ق<<درت بي<<ان, ك<<ه ره آورد آن.10

مي تواند ناتواني در ايجاد پيوند مطلوب مي<<ان متن و مطلب م<<ورد اس<<تناد 100باشد. در اين گونه مواقع معموالً فرايند استناد به پديده چس<<ب و قيچي

منحصر مي شود؛ ناتواني در بازگويي صحيح و موجز اطالع<<ات م<<تراكم مآخ<<ذ ي<<ا ب<<ه عب<<ارت.11

ديگر, ناتواني در بيان مينياتوري مطالب مورد استناد؛عدم تشخيص زمان صحيح استناد؛.12عدم تشخيص جايگاه صحيح استناد؛.13 عدم توانايي در به<<ره گ<<يري بج<<ا و مناس<<ب از ش<<كل هاي مختل<<ف اس<<تناد.14

)مانند نقل قول مستقيم و غير مستقيم(. - خطاهاي صوري

آن دس<<ته خطاه<<ايي هس<<تند ك<<ه خواس<<ته ي<<ا ناخواس<<ته در اطالع<<ات كتابشناختي سند يا در متن يا در فهرست مآخ<<ذ و پ<<انويس ه<<ا, رخ مي ده<<د. اين قبيل خطاها بسته به نوع و قواعد شيوه اس<<تنادي ك<<ه توس<<ط پديدآورن<<ده م<<ورد

استناد قرار مي گيرد, ممكن است متفاوت باشد اما عمده ترين آنها عبارتنداز:

100-

Cut & Paste

خطاهاي مربوط به استناد در متن, اين خطاها بسته به اينكه نظام اس<<تناد.1 درون متني باشد يا برون متني, برمبن<<اي ت<<والي اس<<تناد باش<<د ي<<ا برمبن<<اي نظام نام- سال يا نظام نام- ص<<فحه ش<<مار, متف<<اوت اس<<ت. ام<<ا خط<<اي صوري رايج در همه اين نظام ها مربوط به جايگاه عبارت يا شماره استناد

است؛ خطاهاي مربوط به سطوح توصيف در مآخذ يا پ<انويس ه<<ا, ش<<امل ح<ذف.2

عمدي يا سهوي يك يا چند سطح توصيف, مانند عنوان, پدي<<دآور, وض<<عيت نشر و غيره, حشو يا نقص در سطوح توصيف, ثبت اطالعات نادرس<<ت در

هر سطح توصيف, عدم رعايت جايگاه هر سطح توصيف و از اين قبيل؛ خطاهاي مربوط به عالئم سجاوندي در مآخذ يا پانويس ه<<ا: ش<<امل ح<<ذف.3

تعمQدي عالئم خاص هر فيلد, به كاربردن عالئم نادرست و از اين قبيل؛ ح<<رQيخطاهاي مربوط به ترتيب حضورمنابع درفهرست مآخذيا پانويس ها ).4

(.1385و شاهبداغي, در جمع بندي مطالب مرب<<وط ب<<ه اس<<تناد مي ت<<وان گفت, ك<<ه ام<<روزه تحليل استنادي نه تنها به طور قابل مالحظه اي براندازه گيري تأثير و كيفيت آثار علمي به كار ميرود, بلكه نشان دهنده نفوذ و ت<<أثير فك<<ري ب<<ر دانش<<مندان و محققان است. صاحبنظران و محققان مختلف براي پاسخگويي ب<<ه اين پرس<<ش كه داليل نويسندگان براي استناد به آث<<ار ديگ<<ران چيس<<ت؟ از روش ه<<اي كمQي و كيفي در قالب پرسشنامه, مص<<احبه و تحلي<<ل محت<<وا به<<ره جس<<ته ان<<د, ه<<ر چن<<د تحقيقات انجام شده در اين زمينه از لح<اظ روش شناس<<ي متف<اوت اس<<ت, ولي يافته ه<<اي آنه<<ا مش<<ابه مي باش<<د. علي رغم اينك<<ه در مستندس<<ازي م<<دعاها, بي

(, ب<دون دلي<ل2005 )101دقتي ها و خطاهايي نيز وجود دارد, اما به تعب<ير ك<رونين استناد نمي شود و اس<<تنادات, ج<<دا از محت<<وا و ش<<رايط ايج<<اد متن نمي باش<<ند.

استناد در واقع بخشي از توليد متن است. دانش<<مندان ب<<ا ق<<دم نه<<ادن و تكي<<ه كردن بر سكوي دانش پيشينيان, پلك<<ان دانش بش<<ري را بن<<ا نهاده ان<<د و ب<<ه

صعود خود ادامه مي دهند. آثار علمي تقريباً همواره بر اصول روش ه<<ا, ابزاره<<ا, فنون و يا نظريه هاي پيشين استوار است. بديهي ترين گواه اين مطلب, ارجاعهاي كتابشناختي پايان هر اثر است. اين ارجاعها زمينه و بافتي فراهم مي سازد كه اثر

درون آن قرارمي گيرد. در واقع, علم معرفتي است سازمان يافت<<ه, در اين س<<ازمان, ب<<ه نق<<ل از: داورپن<<اه,رابطه مفاهيم, گزاره ها و ام<<ور حس<<ي روش<<ن مي گ<<ردد )

(.100، ص 1386 اما اينكه چگونه مي توان, استنادات ب<ه آث<ار قبلي را س<<نجيد و آنه<ا را مورد ارزي<<ابي ق<<رارداد, ش<<يوه هاي مختلفي وج<<ود دارد. م<<دت زي<<ادي اس<<ت ك<<ه

( در س<<طح گس<<تردهISIاستنادات به مجالت از طريق موسسه اطالعات علمي )

101- Cronin

اي جهت بررس<<ي عملك<<رد پ<<ژوهش در عل<<وم ب<<ه ك<<ار رفت<<ه اس<<ت و اس<<تنادات مي توانند شاهد ارزشمندي بر اين موضوع باشند كه مقاالت اس<<تناد ش<<ده س<<هم مفي<<دي در علم داش<<ته ان<<د. در اين راس<<تا موسس<<ه اطالع<<ات علمي قوي<<ترين و مهمترين منبع براي ارزيابي ضريب تأثير ب<<ا اس<<تفاده از اس<<تنادات مجالت اس<<ت

(.2007کوشا و ثلوال، ) بنابراين, جهت آشنايي با موسسه اطالعات علمي, كه تحقيق حاضر از

ISIبخشي از پايگاه آن Web of) (Scienceجهت بررسي اس<<تنادات ب<<ه مق<<االت بهره جويي كرده است, اطالعاتي هر چند مختص<<ر مي توان<<دDOAJمجالت پايگاه

مفيد واقع شود.

- موسسه اطالعات علمي2-5 توسط يوجين گارفيلد1960 در سال 102 موسسه اطالعات علمي

Eugeneبني<<ان گ<<ذاري ش<<د، و ن<<ام اين موسس<<ه درواق<<ع تغي<<ير ن<<ام يافت<<ه Garfield Associations Inc توس<<ط1992 مي باش<<د. اين موسس<<ه در س<<ال

خريداري ش<<د و موسس<ه اطالع<ات علمي ن<ام گ<رفت و103موسسه علمي تامسونمه<<راد و ديگ<<ران،اکنون نيز به موسسه علمي تامسون تغيير نام يافته است )

Thomson(. امروزه پايگاه آن كه به ن<<ام 11، ص 1386 Scientificمش<<هور رش<<<ته را تحت پوش<<<ش ق<<<رارداده اس<<<ت و ب<<<اگردآوري230اس<<<ت, بيش از

سال سابقه آنها را نيز درب<<ردارد, مجموع<<ه اي100ركوردهايي كه تا بيش از از دانش را ب<<ه محقق<<ان ارائ<<ه مي ده<<د ك<<ه آنه<<ا را ق<<ادر مي س<<ازد ه<<ر مس<<ير

تحقيقاتي را كامالً و بدون از دست دادن هرگونه اطالعات حياتي دنبال كنند و عملكرد مبتني بر استناد داده ها, به استفاده كنندگان كمك مي كند تأثير علمي و

،104ش<<رکت تامس<<ونپژوهشي آن داده ها را تجزي<<ه و تحلي<<ل و ارزي<ابي نماين<<د ) (. رس<<الت اص<<لي موسس<<ه اطالع<<ات علمي ب<<ه عن<<وان ي<<ک ش<<رکت نش<<ر2008

پايگاه هاي اطالعاتي، توليد پوششي جامع از مهمترين و موثرترين تحقيق<<ات اس<<ت (. هر منبع داراي استانداردهاي ب<<االي محت<<وا,12-11، ص 1386مهراد و ديگران،)

انسجام و صحت علمي ربط و روزآمدي است كه براي كاربر نتايج جستجوي مفيد و(. 2008شرکت تامسون، مرتبط را فراهم مي كند )

موسسه اطالعات علمي جهت گزينش مجالت و نماي<<ه س<<ازي در خ<<ود, معيارهايي را اتخاذ كرده است وتيمي از متخصصان ويراستاري و كامالً آش<<نا ب<<ه رشته هاي تحت پوشش, هر نشريه را با اين معيارها تطبيق مي دهند. اين معيارها

در مبحث بعدي ذکر شده است.

102- Institute for Scientific Information (ISI)

103- Thomson Scientific

104- The Thomson Corporation

- معيارهاي گزينش مجالت توسط موسسه اطالعات علمي2-5-1از جمله معيارهاي گزينش مجالت توسط موسسه مذکور عبارت است از:

: كه از طريق اندازه گيري بسامد اس<تناد ب<ه ي<ك مقال<ه س<<طح105- ضريب تأثيرمتوسط در يك مجله در يك سال يا دوره خاص تعيين مي شود.

: سرعتي كه استنادات ب<<ه مجل<<ه اي خ<<اص در مت<<ون منتشرش<<ده106- نمايه فوريظاهر مي شوند و به شناسايي مجالت براي تحقيق و پژوهش كمك مي كند.

107- روزآمدي

: وج<ود عن<<اوين و108 - رعايت موارد ويراستاري م<ورد تواف<ق جامع<ه جه<اني علم چكيده هاي تمام نما و اطالعات كتابش<<ناختي, اس<<تاندارد كام<<ل ب<<راي هم<<ه مآخ<<ذ

مستند و آدرس هاي كامل مولQفان از جمله مواردي هستند كه بازيابي مقاالت منبع راآسان مي كنند.

- بررس<<ي تخصص<<ي: اين فراين<<د اس<<تانداردهاي ب<<اال و كيفيت برت<<ر پ<<ژوهش وتحقيق را نشان ميدهد.

: هرمجله بايد به غناي بخشي از دانش در109- محتواي مورد تأييد يك ويراستاررشته خود كمك كند.

: مجالت باي<<د قاب<<ل عرض<<ه در س<<طح بين110- ارائ<<ه بين المللي و منطق<<ه اي المللي و منطق<<<ه اي ب<<<وده و ب<<<ر انتش<<<ارات بين المللي و منطق<<<ه اي ديگ<<<ر

(.همانتأثيرگذار باشند)

- ابزارهاي موجود در پايگاه موسسه اطالعات علمي جهت2-5-2ارائه خدمات به استفاده كنندگان

پايگاه مذکور جهت ارائه خدمات به مراجعان از ابزارهايي به شرح ذيل بهره مي گيرد:

: ابزار قدرتمن<دي ك<ه اس<تفاده كنن<ده را ق<ادر111- جستجوي منابع استناد شده مي سازد از لح<اظ رش<ته اي و زم<اني ب<ه جس<تجوي من<ابعي ب<پردازد ك<ه م<ورد

اس<<تناد مق<<االت مجالت موج<<ود در پايگ<<اه موسس<<ه اطالع<<ات علمي قرارگرفت<<ه وتحقيق حاضر نيز از اين ابزار بهره مند شده است.

: اين امكان را ب<ه اس<تفاده كنن<ده مي ده<د ت<ا ب<ه ط<ور112- جستجوي چندگانه و مجموع<<ه ه<<اييISIهمزمان منابعي را از موسسه اطالعات علمي تامسون, شركاي

كه به صورت رايگان فراهم شده اند, جستجو كند.

105- Impact factor

106- Immediacy Index

107- Timeliness

108- International Editorial Conventions

109- Editorial Content

110- International and Geographic Representation

111- Cited Reference Searching

112- Cross-Searching

: ابزاري مبتني بر نوآوري ك<<ه ب<<ه اس<<تفاده كنن<<ده كم<<ك113- ابزار تجزيه و تحليلمي كند تا گرايش هاي پنهان و نمونه ها را در پژوهش ها كشف كند.

: ابزاره<ايي ب<راي ارس<ال114- ارسال مستقيم به ابزارهاي م<ديريت كتابش<ناختيمستقيم منابع مورد نظر به فايل مديريت كتابشناختي.

113- Analyze Tool

114- Direct Export to Bibliographic Management Tools