¿ÖîÖ×Öú � � �´Ö滵ִÖÖ¯Ö ÖÖ“Öß

ÃÖÓú»¯Ö �ÖÖ

›üÖò.²Öß.¯Öß.´Ö¸ü•Öê

¾µÖ¾ÖÆüÖ¸üÖŸÖ ´Ö滵ִÖÖ¯Ö Ö

׿ÖÖÖÖŸÖ ´Ö滵Ö� �´ÖÖ¯Ö ÖÖ“Öß ³Öæ×´ÖúÖ�• †¬µÖµÖ­Ö­-­†¬µÖÖ¯Ö­Ö­¯ÖÏ×ÎúµÖê“Öê­±ú×»ÖŸÖ­-­¯Ö¸ßüÖÖ� �

• ¾ÖÖÙÂÖú­¯Ö¸ßüÖÖ­-­� �×¾ÖªÖ£µÖÖÕ“µÖÖ­¾ÖÂÖÔ³Ö¸üÖ“µÖÖ­¿ÖîÖ×Öú­� � �×¾ÖúÖÃÖÖ“Öß­¯ÖÏÖŸÖß­� �¯ÖÖÆüµÖÖ“Öê­¯ÖÏ´ÖãÖ­ÃÖÖ¬Ö­Ö� �

• ׿ÖÖÖÖ“Öê­¯ÖÏ´ÖãÖ­¬µÖêµÖ� � �

¯Ö¸ßüÖê“Öê �׿ÖÖÖÖ¾Ö¸ü —� �

ÖÖ»Öê»Öê ¤ãü¯Ö׸üÖÖ�´Ö• ¾µÖÛŒŸÖ×­Öšü­´Ö滵ִÖÖ¯Ö­Ö

• ¾ÖÂÖÖÔ“µÖÖ­¿Öê¾Ö™üß­†³µÖÖÃÖ• ¯ÖÏ¿­ÖÖÓ“Öê­Ã¾Öºþ¯Ö• ¯Ö¸ßüÖÖ׬ÖÛ™üŸÖ­†¬µÖÖ¯Ö­Ö�• Öî¸ü­´ÖÖÖÖÕ“ÖÖ­†¾Ö»ÖÓ²Ö� �• ôָüÖ¿ÖŒŸÖß“Öß“Ö­“ÖÖ“ÖÖß­ÆüÖêŸÖê� �†×³Ö¾Öé¢Öß,­†×³Öºþ“Öß,­†ÖŸ´Ö×¾ÖÀ¾ÖÖÃÖ,­ú™üÖôæû¯ÖÖÖ,­¬Ö›üÖ›üß,­ÃÖÖ´ÖÖוÖúŸÖÖ,­� � �ÃÖÆüúÖµÖÔ,­•Ö²ÖÖ²Ö¤üÖ¸üß,­�¾ÖŒŸÖ¿Ö߸ü¯ÖÖÖ,­­ÖêŸÖ韾֭†Ö×Ö­� �ú»ÖÖúÖî¿Ö»µÖ­‡.­ÖãÖÖÓ“Öß­“ÖÖ“ÖÖß­ÆüÖêŸÖ­­� � � � �ÖÖÆüß.

• ´ÖÖ­Ö×ÃÖú­¾Ö­¿ÖÖ¸ßü׸üüú­� �ŸÖÖÖ�

• ›üÖò.­ÖÖ¸ü¾Öæ›ü­-­×¿ÖÖÖ­ŸÖ–Ö� �"­¯Ö¸üßÖê“Öê­×¿ÖÖÖÖŸÖæ­Ö­� � �ˆ““ÖÖ™ü­Ö­—ÖÖ»Öê­¯ÖÖ×Æü•Öê­",­†ÃÖê­ÃÖæ“Ö×¾Ö»Öê.

• ¯Ö¸üßÖê´Öæôêû­×¿ÖÖÖÖ“Öß­� � �¤ãü¸üÖ¾µÖãÖÖ.

þÖÖŸÖÓ¡µÖÖê¢Ö¸ü úÖôûÖŸÖᯙ ¯Öϵ֟ Ö�

• ×¾ÖªÖ¯Ößšü­×¿ÖÖÖ­†ÖµÖÖêÖ­-­1948� � �• ´ÖÖ¬µÖ×´Öú­×¿ÖÖÖ­†ÖµÖÖêÖ­-­1952­� � � � †ÓŸÖÖÔŸÖ �

´Ö滵ִÖÖ¯Ö Ö• ׿ÖÖÖ­†ÖµÖÖêÖ­-­(›üÖò.›üß.‹ÃÖ.úÖêšüÖ¸üß)­1964-66� � � �"êú¾Öôû­»ÖêÖß­¯Ö¸üßÖê«üÖ¸êü­×¾ÖªÖ£µÖÖÕ“µÖÖ­� � �¯ÖÏÖŸÖß“Öß­ÃÖÓ¯ÖæÖÔ­ú»¯Ö­ÖÖ­µÖê‰ú­¿ÖúŸÖ­­ÖÖÆüß­� � � �ŸµÖÖÃÖÖšüß­­Ö¾Öß­Ö­´Ö滵ִÖÖ¯Ö­Ö­¯Ö¬¤üŸÖß“ÖÖ­¾ÖÖ¯Ö¸ü­ú¸üµÖÖŸÖ­µÖÖ¾ÖÖ.­"� �

• ׿ÖÖÖÖ´Ö¬µÖê­´Ö滵ִÖÖ¯ÖÖ­Ö­ŸÖÓ¡ÖÖ“ÖÖ­� �þÖßúÖ¸ü­-­´Ö滵ִÖÖ¯Ö­Ö­ŸÖÓ¡ÖÖ“ÖÖ­¯Ö׸üÖÖ� �´ÖúÖ¸ü­¾ÖÖ¯Ö¸ü­êú»µÖÖÃ֭׿ÖÖÖ­¯ÖÏ×ÎúµÖÖ­� � � � �¤ü•Öì¤üÖ¸ü­¾Ö­ˆ¯ÖµÖ㌟֭ÆüÖê‰ú­¿Öêú»Ö.�

• ­Ö¾Öß­Ö­¿ÖîÖ×Öú­¬ÖÖê¸üÖ­-­1985­� � � � ÃÖ¾ÖÕúÂÖ ´Ö滵Ö�´ÖÖ¯Ö ÖÖ¾Ö¸ü­³Ö¸ü­¤êüµÖÖŸÖ­†Ö»Öê»ÖÖ­†ÖÆêü.�

´ÖÖ¯Ö Ö ¾Ö ´Ö滵ִÖÖ¯Ö Ö

¯Ö¸üïָüÃÖÓ²Ö¬Ö ´ÖÖ¯Ö Ö• ´ÖÖ¯Ö­Ö­Æêü­´Ö滵ִÖÖ¯Ö­ÖÖ“ÖÖ“Ö­‹ú­³ÖÖÖ­� �†ÖÆêü.

• ´ÖÖ¯Ö­Ö­´ÆüÖ•Öê­�´ÖÖê•ÖÖê­ˆ¤üÖ.­�¯Ö¸üßÖêŸÖ­×�´ÖôûÖ»Öê»Öê­ÖãÖ,­‡� �´ÖÖ¸üŸÖß“Öß­ˆÓ“Öß­,­•ÖÖÖê“Öê­�Öê¡Ö±úôû­‡.�

• •µÖÖ“µÖ­ÃÖÖÊÖ­Öê­´ÖÖ¯Ö­Ö­êú»Öê­�•ÖÖŸÖê,­ŸµÖÖ»ÖÖ­´ÖÖ¯Ö­Ö­ÃÖÖ¬Ö­Ö­†ÃÖê­´ÆüÖŸÖÖŸÖ.­�ˆ¤üÖ.­´Öß™ü¸ü¯Ö¼üß,­ŸÖ¸üÖ•Öæ,­‘Ö›ü¶Öôû,­¯Ö¸üßÖÖ­‡.�

• ­´ÖÖ¯Ö­Ö­Æêü­ÃÖÓµÖÖŸ´Öú­� �†ÃÖŸÖê

´Ö滵ִÖÖ¯Ö Ö• ´Ö滵ִÖÖ¯Ö­Ö­Æüß­¾µÖÖ¯Öú­ÃÖÓú»¯Ö­ÖÖ­� �†ÖÆêü.

• ×úŸÖß­¯ÖÏ´ÖÖÖÖŸÖ­Æüê­� �šü¸ü×¾Ö»µÖÖ­ÖÓŸÖ¸ü­×úŸÖß­“ÖÖÓÖ»Öê­ÆüÖ­� �ÖãÖÖŸ´Öú­×¾Ö“ÖÖ¸ü­� � �´Ö»µÖ´ÖÖ¯Ö­ÖÖŸÖ­ÆüÖêŸÖÖê.

• ´Ö滵ִÖÖ¯Ö­Ö­Æêü­ÖãÖÖŸ´Öú­¾ÖÖÔ­Ö­� � � �†ÖÆêü.

´Ö滵ִÖÖ¯Ö ÖÖ“ÖÖ †£ÖÔ

• ´Ö滵ִÖÖ¯Ö ÖÖ“ÖÖ †£ÖÔ :"­×¾ÖªÖ£µÖÖÕÃÖ­×´ÖôûÖ»Ö껵ÖÖ­ÖãÖÖÓ¾Öºþ­Ö­ŸµÖÖ“Öê­ÖãÖÖŸ´Öú­¾ÖÖÔ­Ö­� � � � � �ú¸üÖê­¾Ö­µÖÖ­¾ÖÖÔ­ÖÖ¾Öºþ­Ö­� � �×¾ÖªÖ£µÖÖÕ“µÖÖ­¯ÖÏÖŸÖß“µÖÖ­�¤ü•ÖÖÔ×¾ÖÂÖµÖß­†×³Ö¯ÖÏÖµÖ­¤êüÖê.­´ÖÖ¡Ö­�ÆüÖ­†×³Ö¯ÖÏÖµÖ­¤êüŸÖÖ­ÖÖ­†¯Öê×ÖŸÖ­�ˆ×§ü™êü­›üÖêóµÖÖÃÖ´ÖÖê¸ü­šêü¾ÖÖê­�†Ö¾Ö¿µÖú­ÆüÖêµÖ.­"�

• NCERT –Evaluation is a systematic, continuous process of determining; I. Objectives previously identified and defined are attained.II. The effectiveness of the learning experiences provided in the classroom andIII. how well the goals of education have been accomplished.

• ´Ö滵ִÖÖ¯Ö­Ö­Æüß­¯Ö¸üßÖÖ­­�ÖÃÖæ­Ö­×¾ÖªÖ£µÖÖÕŸÖ­—ÖÖ»Ö껵ÖÖ­†¯Öê×ÖŸÖ­²Ö¤ü»ÖÖ“Öê­�´Ö㻵ÖÖÓú­Ö­ú¸üµÖÖ“Öê­ŸÖÓ¡Ö­� � �†ÖÆêü.

• ÃÖÓµÖÖŸ´Öú­¾Ö­ÖãÖÖŸ´Öú­� � � � �´Ö滵ÖÖÓú­Ö­ú¸üµÖÖ“Öß­� � �¯ÖÏ×ÎúµÖÖ­†ÖÆêü.�

• ´Ö滵ִÖÖ¯Ö­Ö­=­ÃÖÓµÖÖŸ´Öú­¾ÖÖÔ­Ö­+­ÖãÖÖŸ´Öú­� � � � � �¾ÖÖÔ­Ö­+­×¿ÖÖúÖÓ“ÖÖ­� � �†×³Ö¯ÖÏÖµÖ

¯Ö¸üßÖÖ ŸÖÓ¡Ö ¾Ö �´Ö㻵ִÖÖ¯Ö Ö ŸÖÓ¡Ö

¯Ö¸üßÖÖ ŸÖÓ¡Ö�• ¯Ö¸üßÖÖ­�šü¸üÖ×¾Öú­�úÖ»ÖÖ¾Ö¬Öß­�ÖÓŸÖ¸ü

• »ÖêÖß,­ŸÖÖêÓ›üß­�¾Ö­¯ÖÏÖŸµÖ×Öú­� �¯Ö¸üßÖÖ�

• ×¾ÖÂÖµÖÖÓ“Öß­ˆ×¤ü™êü­šü¸ü¾Ö»Öê»Öß­†ÃÖŸÖÖŸÖ,­¯Ö¸ÓüŸÖã­ŸµÖÖ¯ÖÏ´ÖÖÖê­´Ö滵Ö�´ÖÖ¯Ö­Ö­ÆüÖêŸÖê“Ö­†ÃÖê­­ÖÖÆüß.

• ×¾ÖªÖ£Öá­×­Ö¾Ö›üú­¯ÖÏ¿­�ÖÖÓ“ÖÖ“Ö­†³µÖÖÃÖ­ú¸üŸÖÖŸÖ.­�ŸµÖÖŸÖæ­Ö­ˆ¢ÖßÖÔ­ÆüÖê‰ú­�¿ÖúŸÖÖŸÖ.�

´Ö滵ִÖÖ¯Ö Ö ŸÖÓ¡Ö

• ´Ö滵ִÖÖ¯Ö­Ö­ÃÖŸÖŸÖ­“ÖÖ»ÖÖÖ¸üß­�¯ÖÏ×ÎúµÖÖ�

• “ÖÖ“ÖµÖÖ,­×­Ö¸üßÖÖ­� � �ŸÖÓ¡Ö­†ÖŸ´Ö×­Ö¸üßÖÖÖŸ´Öú­� � �ÃÖÖ¬Ö­Öê,­¯Ö›üŸÖÖôûÖ­ÃÖã“Öß,­¯Ö¤ü×­Ö¿“ÖµÖ­Ö­ÁÖêÖß­‡.�

• µÖÖ­ŸÖÓ¡ÖÖŸÖ­ˆ×¤ü™êü,­¾ÖŸÖÔ­Ö²Ö¤ü»Ö­šü¸ü×¾Ö»Öê»Öê­†ÃÖŸÖÖŸÖ,­ŸµÖÖ´Öãôêû­×¤ü¿ÖÖ­×­ÖÛ¿“ÖŸÖ­ÆüÖêŸÖê.

• ´Ö滵ִÖÖ¯Ö­Ö­ŸÖÓ¡ÖÖÃÖÖšüß­†ÃÖÖ­×­Ö¾Ö›üú­†³µÖÖÃÖ­�¯Öã¸êüÃÖÖ­šü¸üŸÖ­­ÖÖÆüß.­¯ÖÏŸµÖêú­�‘Ö™üú­¾Ö­ÃÖ¾ÖÔ“Ö­�ˆ×§ü™êü­ÃÖÖ¬µÖ­¾ÆüÖ¾Öß­»ÖÖÖŸÖÖŸÖ.�

´Ö滵ִÖÖ¯Ö ÖÖ“Öß ÃÖÓú»¯Ö ÖÖ�

• ¯Ö¸üßÖÖ­²ÖÓ¤ü­êú»µÖÖ­Öê­� �׿ÖÖÖÖ“Öß­ÖãÖ¾Ö¢ÖÖ­¾ÖÖœêü»Ö­� � � �úÖ­?�

• ‡.ÃÖ.­1948­´Ö¬µÖê­†´Öê׸üêúŸÖ­µÖÖ­�ŸÖÓ¡ÖÖ“ÖÖ­ˆ¤üµÖ­—ÖÖ»ÖÖ.­›üÖò.²Öë•ÖÖ×´Ö­Ö­²»Öæ´Ö­Æêü­´Ö滵ִÖÖ¯Ö­Ö­ŸÖÓ¡ÖÖ“Öê­•ÖÖú­� �ÆüÖêŸÖ.

• ´Ö滵ִÖÖ¯Ö­Ö­ŸÖÓ¡Ö­Æêü­êú¾Öôû­�¯Ö¸üßÖê“Öê­ŸÖÓ¡Ö­­ÖÃÖæ­Ö­�ÃÖÓ¯ÖæÖԭ׿ÖÖÖ­¯ÖÏ×ÎúµÖêÃÖ­� � � �Ö¾ÖÃÖÖß­‘ÖÖ»ÖÖÖ¸êü­ŸÖÓ¡Ö­†ÖÆêü.� � �

• ´Ö滵ִÖÖ¯Ö­Ö­ŸÖÓ¡ÖÖŸÖ߻֭ŸÖß­Ö­‘Ö™üú�1. ¿ÖîÖ×Öú­ˆ×§ü™êü� � �2. †¬µÖµÖ­Ö­†­Öã³Ö¾Ö3. ´Ö滵ִÖÖ¯Ö­ÖÖ“Öß­ÃÖÖ¬Ö­Öê

¿ÖîÖ×Öú � � �ˆ×§ü™ê

ü

´Ö滵ִÖÖ¯Ö Ö

ÃÖÖ¬Ö Öê

†¬µÖµÖ Ö † Öã³Ö¾Ö

´Ö滵ִÖÖ Ö

¯ÖÏ× �ÎúµÖÖ

´Ö滵ִÖÖ¯Ö ÖÖ“Öß Ö¸ü•Ö�

• úÖêÖŸÖê­¯Öæ¾ÖÔÃÖÓÃúÖ¸ü­†ÖÆêüŸÖ­µÖÖ“ÖÖ­� � �´ÖÖÖÖê¾ÖÖ­‘ÖêÖê.� �

• ×¾Ö׾֭֬ßָüÖ¾Ö¸ü߻֭׾֪֣µÖÖÕÃÖÖšüß­†¬µÖÖ¯Ö­ÖÖ“Öß­ˆ×§ü™êü­×­ÖÛ¿“ÖŸÖ­ú¸üÖê.­� �

• ˆ×§ü™êü­ÃÖÖ¬µÖ­ú¸üµÖÖÃÖÖšüß­†³µÖÖÃÖÎú´ÖÖ“ÖÖ­� � �†Ö¸üÖÖ›üÖ­ŸÖµÖÖ¸ü­ú¸üÖê.� � �

• †³µÖÖÃÖÎú´ÖÖ¾Ö¸ü­†Ö¬ÖÖ¸üߟ֭¯ÖÖšü¶¯ÖæßÖêú­� �¾Ö­†¬µÖµÖ­Ö­ÃÖÓ“Ö­ŸÖµÖÖ¸ü­ú¸üÖê.� �

• ˆ×§ü™êü­ÃÖÖ¬µÖ­ú¸üµÖÖÃÖÖšüß­µÖÖêµÖ­†¬µÖÖ¯Ö­� � �Ö­¯Ö¬¤üŸÖß­×­ÖÛ¿“ÖŸÖ­ú¸üÖê.� �

• µÖÖêµÖ­´Ö滵ִÖÖ¯Ö­Ö­ÃÖÖ¬Ö­ÖÖÓ“ÖÖ­úÃÖÖ­� �¾ÖÖ¯Ö¸ü­ú¸üÖ¾ÖÖ.�

• ¯ÖÏŸµÖÖ³Ö¸üÖ�

¿ÖîÖ×Öú ˆ×¤ü™êü ¾Ö � � �ïÖ™üßú¸üÖê� �

• úÖêÖŸÖßÆüß­éúŸÖß­ÆêüŸÖã¯ÖæÖÔ­†ÃÖŸÖê.­ˆ×§ü™­›üÖêóµÖÖÃÖ� � � �´ÖÖê¸ü­šêü¾Öæ­Ö­éúŸÖß.­�ˆ×§ü™üÖÓ“Öê ¯ÖÏúÖ¸ü - � 1)­¸üÖ™ÒüßµÖ­ˆ×§ü™êü­­­­­2)­¿ÖîÖ×Öú­ˆ×§ü™êü� � �

• ¿ÖîÖ×Öú ˆ×§ü™êü� � � ­:­"†¬µÖÖµÖ­Ö­†¬µÖÖ¯Ö­Ö­¯ÖÏ×ÎúµÖêŸÖ­�‘Ö›ü¾Öæ­Ö­†ÖÖÖ¾ÖµÖÖ“Öê­� '†¯Öê×ÖŸÖ ¾ÖŸÖÔ Ö ²Ö¤ü»Ö'� ­´ÆüÖ•Öê­¿ÖîÖ×Öú­ˆ×§ü™êü­ÆüÖêŸÖ."­� � � �

• ¿ÖîÖ×Öú ˆ×§ü™ÖÓ“Öê ¯ÖÏúÖ¸ü� � � � ­-• ŸÖÖŸúÖ×»Öú ˆ×§ü™êü � � (Immediate­objective)­:­¯ÖÏŸµÖÖ­�¾ÖÖÖÔŸÖ­†¬µÖÖ¯Ö­Ö­ú¸üŸÖÖ­ÖÖ­×¾ÖªÖ£µÖÖÕ“µÖÖ­¾ÖŸÖÔ­ÖÖŸÖ­� �²Ö¤ü»Ö­‘Ö›üŸÖÖê­ˆ¤üÖ.­¿Ö²¤üÖÓ“ÖÖ­†£ÖÔ­úôûŸÖÖê,­�‹êןÖÆüÖ×ÃÖú­‘Ö™ü­ÖÖ­ÃÖ´Ö•ÖŸÖê,­²Öê¸üß•Ö­¾Ö•ÖÖ²ÖÖúß­� �¸üߟ֭ÃÖ´Ö•ÖŸÖê.

• †Ó×ŸÖ´Ö ˆ×§ü™êü (Ultimate­objective)­:­ŸÖÖŸúÖ»Öß­Ö­¾ÖŸÖÔ­Ö­�²Ö¤ü»ÖÖŸÖæ­Ö­×¾ÖªÖ£µÖÖÕ“µÖ­¾ÖŸÖÔ­ÖÖŸÖ­×¾Ö×¾Ö¬Ö ÖãÖ � �× ÖÙ´ÖŸÖß ÆüÖêŸÖê.­ˆ¤üÖ.­¤êü¿Ö³ÖŒŸÖß,­ˆªÖê•ÖúŸÖÖ,­�•Ö²ÖÖ²Ö¤üÖ¸ü­­ÖÖÖ׸üú­‡.� �

¿ÖîÖ×Öú ˆ×§ü™êü � � �¯ÖÏúÖ¸ü�

• ´ÖæŸÖÔ ˆ×§ü™êü -­ˆ¤üÖ.­×¾ÖªÖ£Öá­²Öê¸üß•Ö­ú¸üŸÖÖŸÖ,­¾ÖÖ“Ö­Ö­ú¸üŸÖÖê.� �

• †´ÖæŸÖÔ ˆ×§ü™êü -­³ÖÖÂÖÖ­×¾ÖÂÖµÖÖŸÖ­†×³Öºþ“Öß­×­Ö´ÖÖÔÖ­ÆüÖêÖê,­ú»Öê“ÖÖ­†Ã¾ÖÖ¤ü­� � �‘ÖêŸÖÖ­µÖêÖê,­»ÖÖêú¿ÖÖÆüß­•Öß¾Ö­Ö×­ÖšüÖ­‡.� �

• ÃÖÖ´ÖÖ µÖ ˆ×§ü™êü -­¾ÖÖ“Ö­ÖÖ´ÖŸÖÖ,­†Öú»Ö­ÖÖ� � �´ÖŸÖÖ,­»ÖêÖ­ÖÖ´ÖŸÖÖ­‡.� �

• ×¾Ö׿Ö™ü ˆ×§ü™êü -­¿Ö²¤üÖÓ“ÖÖ­†£ÖÔ­ÃÖÖÓÖÖê,­¾ÖÖŒµÖÖ´Ö¬µÖê­ÃÖ´Ö¯ÖÔú­� � �¿Ö²¤üÖÓ“ÖÖ­¾ÖÖ¯Ö¸ü­ú¸üÖê,­´ÖãªÖÓ¾Öºþ­Ö­� �ÖÖê™ü­¯ÖæÖÔ­ú¸üÖê,­†Æü¾ÖÖ»Ö­»ÖêÖ­Ö­ú¸üÖê­‡.� � � � � � �

†¬µÖÖ¯Ö ÖÖ“Öß ÃÖ¾ÖÔÃÖÖ´ÖÖ µÖ

ˆ×§ü™êü• †¬µÖÖ¯Ö­ÖÖ«üÖ¸êü­ÃÖÖ¬µÖ­ÆüÖêÖÖ·µÖÖ­ÃÖ¾ÖÔÃÖÖ´ÖÖ­µÖ­�ˆ×§ü™üÖÓ­ÖÖ­†¬µÖÖ¯Ö ÖÖ“Öß ÃÖ¾ÖÔÃÖÖ´ÖÖ µÖ ˆ×§ü™êü­´ÆüÖŸÖÖŸÖ.�

• –ÖÖ Ö­(Knowledge) :­×¿ÖÖúÖÓ­Ö߭׿Öú¾Ö»Ö껵ÖÖ­×­Ö¸ü×­� � �Ö¸üÖóµÖÖ­×¾ÖÂÖµÖÖÓŸÖæ­Ö­×¾ÖªÖ£µÖÖÕ­ÖÖ­­Ö¾Ö­Ö¾Öß­Ö­²ÖÖ²Öß­´ÖÖÆüߟ֭ÆüÖêŸÖÖŸÖ.­–ÖÖ ÖÖŸ´Öú ¾ÖŸÖÔ Ö ²Ö¤ü»Ö -� ­ˆ¤üÖ.­‡×ŸÖÆüÖÃÖÖŸÖ߻֭‘Ö™ü­ÖÖ­´ÖÖÆüߟ֭ÆüÖêŸÖÖŸÖ,­×¾Ö–ÖÖ­ÖÖŸÖ߻֭ÃÖÓ²ÖÖê¬Ö­´ÖÖÆüߟ֭ÆüÖêŸÖÖŸÖ.

• †Öú»Ö Ö (Understanding) :� ­´ÖÖ×ÆüŸÖß­—ÖÖ»Ö껵ÖÖ­¤üÖê­Ö­‘Ö™ü­ÖêŸÖ߻֭ÃÖÖ´µÖ³Öê¤ü­úôûŸÖÖê,­ÃÖÓ²ÖÖê¬Ö­ÃÖ´Ö•ÖŸÖÖê�†Öú»Ö ÖÖŸ´Öú ¾ÖŸÖÔ Ö²Ö¤ü»Ö -� � ­ˆ¤üÖ.­¯ÖæÖÔ­¯Öã»ÖÖÓ“Öß­�ÃÖÓú»¯Ö­ÖÖ­ÃÖ´Ö•ÖŸÖê­ŸµÖÖŸÖ߻֭³ÖÖÖÖÓ“Öß­¸ü“Ö­ÖÖ­úÖµÖÔ­ÃÖ� � �´Ö•ÖŸÖê­ŸµÖÖ´Öæôêû­†­Öêú­¯ÖæÖÔ­±ãú»ÖÖÓ“Öß­ˆ¤üÖÆü¸üÖê­� � �ÃÖÖÓÖæ­¿ÖúŸÖÖŸÖ.­� �

• úÖî¿Ö»µÖ : � ×¾ÖªÖ£Öá­úÖÆüß­×ÎúµÖÖ­úÖî¿Ö»µÖê­¯ÖÏÖ¯ŸÖ­� � �ú¸üŸÖÖŸÖ�

úÖî¿Ö»µÖÖŸ´Öú­¾ÖŸÖÔ­Ö­²Ö¤ü»Ö­ˆ¤üÖ.­¿Ö²¤üÖÓ“ÖÖ­µÖÖêµÖ­� � �ˆ““ÖÖ¸ü­ú¸üÖê,­†Ö¸êü­×»Ö×ÆüÖê,­¯ÖϵÖÖêÖ,­éúŸÖß­ú¸üÖê,­Öêôû­� � � � � � � � �ÖêôûÖê­‡.� �

• ˆ¯ÖµÖÖê•Ö Ö (Application) :­×´Öôû×¾Ö»Ö껵ÖÖ­–ÖÖ­ÖÖ“ÖÖ­­Ö¾Öß­Ö­¯Ö׸üÛã֟Öߟ֭¾ÖÖ¯Ö¸ü­ú¸üŸÖÖê.­ˆ¤üÖ.­´ÖÖÆüߟ֭�—ÖÖ»Ö껵ÖÖ­×­Ö¸ü×­Ö¸üÖóµÖÖ­¿Ö²¤üÖÓ“ÖÖ­×­Ö¸ü×­Ö¸üÖóµÖÖ­¯ÖÏÃÖÓÖß­²ÖÖê»ÖŸÖÖ­ÖÖ­†£Ö¾ÖÖ­×»Ö×ÆüŸÖÖ­ÖÖ­¾ÖÖŒµÖÖŸÖ­�ˆ¯ÖµÖÖêÖ­ú¸üÖê.­ˆ¯ÖµÖÖê•Ö­Ö֭׿־ÖÖµÖ­–ÖÖ­ÖÖ»ÖÖ­´ÖÆü� � �¢¾Ö­­ÖÖÆüß.

• ¥ü™üßúÖê Ö (Attitude) :� ­¥ü™üßúÖê­Ö­Æüß­‹ú­¾Öé¢Öß­� �†ÃÖŸÖê.­ˆ¤üÖ.­¤êü¿Ö³ÖŒŸÖß,­†Ö¯Ö»µÖÖ­¬Ö´ÖÖÔ²ÖÖ²ÖŸÖ­†Ö¤ü¸ü,­£ÖÖê¸üÖÓ“ÖÖ­†Ö¤ü¸ü­ú¸üµÖÖ“Öß­¾Öé¢Öß.� �

• †×³Öºþ“Öß (Interest) : ‹ÖÖ¤üÖ­×¾ÖÂÖµÖ­×¾ÖªÖ£µÖÖÔ»ÖÖ­�†Ö¾Ö›æü­»ÖÖÖŸÖÖê.�

• ¸üÃÖÖÏÆüÖ (Appreciation) :� � ­¸üÃÖÖÏÆüÖ­Ö´ÖŸÖêŸÖæ­Ö­×­Ö¸ü×­� � �Ö¸üÖóµÖÖ­ú»ÖÖ,­ÃÖãÓ¤ü¸ü­¥üµÖê,­×¾Ö×¾Ö¬Ö­Öêôû,­� �‡ŸµÖÖ¤üß“ÖÖ­†ÖþÖÖ¤ü­‘Öê‰ú­Ö­†Ö­ÖÓ¤ü­»Öã™üŸÖÖ­µÖêŸÖÖê.

• ¾µÖÛŒŸÖ ×¾ÖúÖÃÖ (Individual Development) :� ­¾µÖÛŒŸÖÖŸÖ­ÖãÖÖÓ“ÖÖ,­Ö´ÖŸÖÖÓ“ÖÖ­×¾ÖúÖÃÖ­‘Ö›ü¾Öæ­Ö­� � � � �ŸµÖÖ»ÖÖ­ÃÖ´ÖÖµÖÖê•Ö­ÖÖÃÖ­´Ö¤üŸÖ­ú¸üÖê­Æêü­†¬µÖÖ¯Ö­� �ÖÖ“Öꭈקü™ü­šü¸üŸÖê.

¿ÖîÖ×Öú ˆ×§ü™üÖÓ“Öê ÁÖêÖß²Ö¬¤ü � � � �¾ÖÖáú¸üÖ� � �

Texanomy of Educational Objectives

²ÖÖ»ÖúÖ“ÖÖ ×¾ÖúÖÃÖ� �²ÖÖê¬ÖÖŸ´Öú�´Ö㻵ִÖÖ¯Ö

ÖÃÖÓµÖÖê•Ö Ö

¯Öé£Ö

Œú¸�üÖ�

ˆ¯ÖµÖÖê•Ö Ö

†Ö�ú»Ö Ö

–ÖÖ Ö

³ÖÖ¾ÖÖŸ´Öú�´Ö滵

ÖÃÖ´ÖæÆüÃÖÓ‘Ö™ü

Ö

´Ö滵Ö

× ÖÖÔ�µÖ

¯ÖÏןÖÃÖÖ¤ü

†¾Ö¬ÖÖ Ö

×ÎúµÖÖ�Ÿ´Öú�þÖÖ³ÖÖ×¾Öúßú¸ü� � �

Ö

ÃÖÓ¬Ößú¸�üÖ�†“ÖæúŸ�ÖÖ

×Îú�µÖÖú�Öî¿Ö»µÖ

† Öãú¸üÖ� �

²ÖÖê¬ÖÖŸ´Öú Öê¡Ö� �• ‡.ÃÖ.­1956­´Ö¬µÖê­›üÖò.²Öë•Ö×´Ö­Ö­²»Öæ´Ö­

†Ö×Ö­ŸµÖÖÓ“Öê­ÃÖÆüúÖ¸üß­µÖÖÓ­Öß­� �"Texanomy­of­Educational­Objectives­Handbook­-­

1­­Cognitive­Domain"­Æêü­¯ÖãßÖú­¯ÖÏúÖ׿֭֟� �êú»Öê.­ÊÖ­¯ÖãßÖúÖŸÖ­ŸµÖÖÓ­Öß­²ÖÖê¬ÖÖŸ� �´Öú­Öê¡ÖÖ´Ö¬Ö߻֭ˆ×§ü™üÖÓ“Öê­� �Öã»ÖÖÃÖê¾ÖÖ¸ü­Ã¯Ö™üßú¸ü֭פü»Öê­� � �†ÖÆêü.­

²ÖÖê¬ÖÖŸ´Öú Öê¡Ö - � �ÁÖêÖß²Ö¬¤ü ¾ÖÖáú¸üÖ � � � �

¸ü“Ö ÖÖ›üÖò.²»Öæ´Ö

µÖÖÓ“Öß ÁÖêÖß²Ö¬¤ü ¸ü“Ö �

ÖÖ

†ò›ü¸üÃÖ Ö �ÎúÖò£Ö¾ÖÖò»Ö �

ÊÖÓ“Öß ÁÖêÖß²Ö¬¤ü ¸ü“Ö �

ÖÖ1 –ÖÖ Ö -

(Knowledge)†Ö¬Ö߭׿Öú»Ö껵ÖÖ­�ÖÖê™üß­�†Öšü¾ÖÖê,­�†ÖêôûÖÖê,­� �ÃÖÓ²ÖÓ׬֭֟×ÎúµÖÖ¯Ö¤êü­�•ÖÖÖÖê,­� �¾µÖÖµÖÖ­ú¸üÖê,­­� � �ÖÖêÓ¤ü¾ÖÖê.�

1 ôָüÖê �×Óú¾ÖÖ �†Öšü¾ÖÖê �(Remembering)­•Öê¾Æü֭ôÖéŸÖß“ÖÖ­¾ÖÖ¯Ö¸ü­úºþ­Ö­�úÖÆüߟָüß­�†Öšü¾Ö»Öê­•ÖÖŸÖê.

2 †Öú»Ö Ö - �(Comprehension) ÃÖÖ×ÆüŸµÖÖ“ÖÖ­†£ÖÔ­»ÖÖ¾ÖŸÖÖ­µÖêµÖÖ“Öß­Ö� �´ÖŸÖÖ­ÃÖÓ²ÖÓ׬֭֟×ÎúµÖÖ¯Ö¤êü­¯Öã­�ÆüÖ­ÃÖÖÓÖÖê,­� �†ÖêôûÖÖê,­� �ˆ¤üÖÆü¸üÖ­¤êüÖê.� �

2 ÃÖ´Ö•ÖÖê �(Understanding) ×¾Ö×¾Ö¬Ö­•ÖÃÖê­×»Ö×ÖŸÖ,­�†Ö¸êü×ÖŸÖ­�ÃÖÓ¤êü¿ÖÖÓ“Öê­†£ÖÔ×­Ö¾ÖÔ“Ö­Ö­ú¸üŸÖÖ­µÖêÖê,­� �†£ÖÔ­»ÖÖ¾ÖŸÖÖ­µÖêÖê,­†£ÖÔ­�²ÖÖÓ¬ÖÖß­ú¸üÖê.� � �

3 ˆ¯ÖµÖÖê•Ö Ö - (Application) ­Ö¾Öß­Ö­­´ÖæŸÖÔ­¯Ö׸üÛã֟Öߟ֭״Öôû¾Ö»Ö껵ÖÖ­­­­­–ÖÖ­ÖÖ“ÖÖ­¾ÖÖ¯Ö¸ü­ú¸üŸÖÖ­µÖêµÖÖ“Öß­Ö� � �´ÖŸÖÖ,­ÃÖÓ²ÖÓ׬֭֟×ÎúµÖÖ¯Ö¤êü­�¾ÖÖ¯Ö¸üÖê,­¸ü“ÖÖê,­� �×¾Öú×ÃÖŸÖ­ú¸üÖê,­� � �¯Öã­Ö´ÖÖÕ›üÖß­ú¸üÖê,­� � �¤üÖÖ¾ÖÖê,­� �³ÖÖÂÖÖÓŸÖ¸ü­ú¸üÖê,­� �†£ÖÔ­»ÖÖ¾ÖÖê,­�פü¤üÙ¿ÖŸÖ­ú¸üÖê,­­� � �ÖÖ™ü¶ßú¸üÖ­ú¸üÖê.� � � �

3 ˆ¯ÖµÖÖê×•ÖŸÖ ú¸üÖê (Applying)� �´ÖÖò›êü»ÃÖ,­ÃÖÖ¤ü¸üßú¸üÖê,­� �´Öã»ÖÖÖŸÖß­�†×³Öºþ¯ÖŸÖÖ­‡.­“µÖÖ­«üÖ¸êü­Ã¾ÖŸÖ:­×´Öôû¾Ö»Ö껵ÖÖ­–ÖÖ­ÖÖ“Öê­¯Ö׸üÛã֟Öß­ÖãÃÖÖ¸ü­¯ÖÏÖ™üßú¸üÖ­ú¸üÖê­� � � � �×Óú¾ÖÖ­¯Ö¬¤üŸÖß­�Öãºþ¯Ö­†Ó´Ö»Ö²Ö•ÖÖ¾ÖÖß­�ú¸üÖê� �

4 ¯Öé£ÖŒú¸üÖ - � �(Analysis) ÃÖÖ×ÆüŸµÖÖ“Öê­ŸµÖÖ“µÖÖ­³ÖÖÖÖŸÖ­�×Óú¾ÖÖ­‘Ö™üúÖŸÖ­� �¯Ö£ÖŒú¸üÖ­� �ú¸üµÖÖ“Öß­Ö´ÖŸÖÖ,­� � �•µÖÖ´Öãôêû­¸ü“Ö­ÖÖŸ´Öú­­¾Öî׿Ö™ü¶ê­�ÃÖ´Ö•ÖµÖÖÃÖ­�´Ö¤üŸÖ­ÆüÖêŸÖê.­×ÎúµÖÖ¯Ö¤êü -�±ú¸üú­ú¸üÖê,­ŸÖã»Ö­� � �ÖÖ­ú¸üÖê,­ÃÖÖ´µÖ­� �²Ö‘ÖÖê,­“ÖÖîú¿Öß­� �ú¸üÖê,­¯Ö¸üßÖÖ­� � � �ú¸üÖê,­¯ÖϵÖÖêÖ­� � �ú¸üÖê,­×¾Ö“”êû¤ü­Ö­� �ú¸üÖê,­¾ÖÖáú¸üÖ­� � � � �ú¸üÖê,­¯ÖÏŸÖ¾ÖÖ¸üß­� �ú¸üÖê,­¾ÖêÖôêû­� � �ú¸üÖê,­¿ÖÖê¬Ö­� �‘ÖêÖê.�

4 ¯Öé£ÖŒú¸üÖ ú¸üÖê � � � �(Analyzing)ÃÖÓú»¯Ö­ÖÖ­×úÓ¾ÖÖ­� �ÃÖÖ×ÆüŸµÖÖ“Öê­³ÖÖÖÖŸÖ­×¾Ö“”êû¤ü­�Ö­ú¸üÖê,­ŸµÖÖŸÖæ­Ö­� �³ÖÖÖÖÓ“ÖÖ­�¯Ö¸üïָü­ÃÖÓ²ÖÓ¬Ö,­‹æúÖ­� �¸ü“Ö­ÖÖ,­úÖµÖÔ­ÃÖ�´Ö•ÖÖ¾Öæ­Ö­‘ÖêÖê.­�†ÓŸÖ³ÖæÔŸÖ­´ÖÖ­Ö×ÃÖú­×ÎúµÖÖ,­ÖãÖ­� � � �¾Öî׿Ö™üµÖê­¯ÖϤüÖ­Ö­ú¸üÖê.­´ÖÖ­� �Ö×ÃÖú­×ÎúµÖÖÓ“Öê­� �¯ÖÏú™üßú¸üÖ,­� � �ïÖÏê›ü¿Öß™ËüÃÖ,­“ÖÖ™ÔüÃÖ,­†ÖéúŸÖß,­�ÃÖ¾ÖìÖÖ,­� �¸êüÖÖéúŸÖß­‡.­×­ÖÙ� �´ÖŸÖß´Ö¬Öæ­Ö­ÆüÖêŸÖê.

5 ÃÖÓ¿»ÖêÂÖÖ �(Synthesis)³ÖÖÖÖÓ“Öß­�•ÖÖê›üÖß­úºþ­Ö­� �‹úÃÖÓ‘Ö­­Ö¾Öß­Ö­�¸ü“Ö­ÖÖ­ú¸üµÖÖ“Öß­� �Ö´ÖŸÖÖ.­�ÃÖÓ²ÖÓ×¬ÖŸÖ ×ÎúµÖÖ¯Ö¤êü - �ÃÖã“Ö¾ÖÖê,­×­�ÖµÖÖê•Ö­Ö­ú¸üÖê,­� �¿ÖÖê¬ÖÖê,­�×¾Öú×ÃÖŸÖ­ú¸üÖê­� � �¸ü“ÖÖê,­ÃÖÖ´ÖÖ­�µÖßú¸üÖ­ú¸üÖê,­� � � �†Ó¤üÖ•Ö­¾ÖŸÖÔ¾ÖÖê,­�²Ö¤ü»ÖÖê,­�ÃÖÖÓÖÖê,­� �•ÖÖê›üÖê,­‹ú¡Ö­� �ú¸üÖê,­×»ÖÆüÖê.� � �

5 ´Ö滵ִÖÖ¯Ö Ö ú¸üÖê (Evaluating)� �×­Ö¬ÖÖÔ׸üŸÖ­×­ÖúÂÖ­†Ö×Ö­� �¤ü•ÖÖÔ“µÖÖ­†Ö¬ÖÖ¸êü­×­Ö¾ÖÖ›üÖ­ú¸üÖê.­� �ŸµÖÖÃÖÖšüß­ŸÖ¯ÖÖÃÖÖß­†Ö×Ö­� �×™üúÖŸ´Öú­� �¯Ö׸üÖÖÖ“ÖÖ­� �¾ÖÖ¯Ö¸ü­ú¸üÖê.­� �´Ö滵Ö×­Ö¬ÖÖÔ¸üÖ­�¯ÖÏ×ÎúµÖÖ,­™üßúÖ,­� �׿ֱúÖ¸ü¿Öß­†Ö×Ö­�†Æü¾ÖÖ»ÖÖ“µÖÖ­ºþ¯ÖÖŸÖæ­Ö­¯ÖÏú™ü­�êú»Öß­•ÖÖŸÖê.­Æüß­­�Ö¾Ö×­ÖÙ´ÖŸÖ߯Öæ¾Öá“Öß­¯ÖÖŸÖôûß­†ÖÆêü.

6 ´Ö㻵ִÖÖ¯Ö Ö - (Evaluation)×­Ö¾ÖÖ›üÖ,­ŸÖ¯ÖÖÃÖÖß­†Ö×Ö­� �×™üúÖ­ú¸üŸÖÖ­� �µÖêµÖÖ“Öß­Ö´ÖŸÖÖ.­� �ÃÖÓ²ÖÓ׬֭֟×ÎúµÖÖ¯Ö¤êü­×­�Ö¾ÖÖ›üÖ­ú¸üÖê,­� �²ÖÖ•Öæ­´ÖÖÓ›üÖê,­�´Ö滵Ö×­Ö¬ÖÖÔ¸üÖ­ú¸üÖê,­×­� � �ÖÖÔµÖ­‘ÖêÖê,­� �×¾Ö“ÖÖ¸üÖŸÖ­‘ÖÖê,­×­Ö¾Ö›üÖê,­� �¤ü¸ü­šü¸ü¾ÖÖê,­�™üßúÖ­ú¸üÖê,­×­� � �ÖÂúÂÖÔ­úÖœüÖê.� � �

6 Ö¾Ö× ÖÙ´ÖŸÖß ú¸üÖê - (Creating)� �³ÖÖÖÖÓ“Öß­�•ÖãôûÖß­úºþ­Ö­� �úÖµÖÔ­úºþ­� �¿ÖúÖÖ·µÖÖ­� �¯ÖæÖÖÔ“Öß­×­ÖÙ�´ÖŸÖß­ú¸üÖê.­×­� �ÖµÖÖê•Ö­Ö¯Öæ¾ÖÔú­�ˆŸ¯ÖÖ¤ü­Ö­ú¸üµÖÖÃÖÖšüß­� �‘Ö™üúÖÓ“Öß­­Ö¾Öß­�Ö­¯ÖÏÖºþ¯ÖŸÖÖ­¸ü“Ö­ÖÖ­ú¸üÖê.­­Ö¾Öß­Ö­� �¯Ö¬¤üŸÖß,­­Ö¾Öß­Ö­¸ü“Ö­ÖÖ,­­Ö¾Öê­¯ÖÏÖºþ¯Öê­×­Ö´ÖÖÔÖ­ú¸üÖê.� � �

´Ö㻵Ö

´ÖÖ¯Ö Ö

ÃÖÓ¿»ÖêÂÖÖ�¯Öé£ÖŒú¸üÖ� �ˆ¯ÖµÖÖê•Ö­Ö

†Öú»Ö­Ö�–ÖÖ­Ö

›üÖò.²»Öæ´Ö µÖÖÓ“Öß

ÁÖêÖß²Ö¬¤ü ¸ü“Ö ÖÖ�

†ò›ü¸üÃÖ Ö �ÎúÖò£Ö¾ÖÖò»Ö �

ÊÖÓ“Öß ÁÖêÖß²Ö¬¤ü ¸ü“Ö �

ÖÖ× ÖÙ

´ÖŸÖß ú¸üÖê� �´Ö㻵ִÖÖ¯Ö­Ö­ú¸üÖê� �¯Öé£ÖŒ �ú¸üÖ­�ú¸üÖê� �ˆ¯ÖµÖÖê•Ö­Ö­ú¸üÖê� �

ÃÖ´Ö•ÖÖê�

†Öšü¾ÖÖê�

ˆ×§ü™üÖÓ“Öß Ã¯ÖÛ™üú¸üÖê� �

• ׿ÖÖú­µÖÖêµÖ­†¬µÖµÖ­Ö­¯ÖÏÃÖÓÖÖ“Öß­×­Ö� � � �´ÖáŸÖß­úºþ­Ö­†Ö¯Ö»µÖÖ­†¬µÖÖ¯Ö­ÖÖ“Öß­�ˆ×§ü™êü­ÃÖÖ¬µÖ­ú¸üµÖÖ“ÖÖ­¯Öϵ֟­Ö­� �ú¸üŸÖÖŸÖ.­¯Ö¸ÓüŸÖã­Æüß­ˆ×§ü™êü­�ÃÖÖ¬µÖ­ÆüÖêµÖÖÃÖÖšüß­×¾ÖªÖ£µÖÖÕ�´Ö¬µÖê­úÖêÖŸÖê­×¾Ö׿Ö™ü­¾ÖŸÖÔ­Ö­� �²Ö¤ü»Ö­—ÖÖ»Öê­¯ÖÖ×Æü•ÖêŸÖ­ÆêüÆüß­´ÖÖÆüߟ֭†ÃÖÖê­†Ö¾Ö¿µÖú­†ÃÖŸÖê.­Æêü­� �×¾Ö׿Ö™ü­¾ÖŸÖÔ­Ö²Ö¤ü»Ö­´ÆüÖ•Öê­�ˆ×§ü™üÖÓ“Ö߭ïÖ™üßú¸üÖê­ÆüÖêµÖ.� �

• ¾µÖÖµÖÖ - � "‹ÖÖ¤êü­ˆ×§ü™ü­ÃÖÖ¬µÖ­—�ÖÖ»Öê­Æêü­×¾ÖªÖ£µÖÖÕ´Ö¬µÖê­‘Ö›æü­Ö­†Ö»Ö껵ÖÖ­•µÖÖ­×¾Ö׿Ö™ü­¾ÖŸÖÔ­Ö­²Ö¤ü»ÖÖ«üÖ¸êü­Ã¯Ö™ü­ÆüÖêŸÖê­ŸµÖÖ­×¾Ö׿Ö™ü­¾ÖŸÖÔ­Ö²Ö¤ü»ÖÖÃÖ­ŸµÖÖ­ˆ×§ü™üÖ“Öê­Ã¯Ö™üßú¸üÖ­†ÃÖê­� �´ÆüÖŸÖÖŸÖ."�

• ˆ¤üÖ. •Öß¾Ö¿ÖÖáÖÖ“µÖ֭׿ÖÖúÖÓ­Öß­� �¯ÖÏŸµÖÖ­±æú»Ö­¾Ö­±æú»ÖÖÓ“Öß­†ÖéúŸÖß­� �µÖÖ“µÖÖ­ÃÖÖÊÖ­Öê­±ãú»ÖÖÓ“Öê­³ÖÖÖ­¾Ö­�ŸµÖÖ“Öß­úÖµÖì­µÖÖ×¾ÖÂÖµÖß­�×¾ÖªÖ£µÖÖÕ­ÖÖ­´ÖÖ×ÆüŸÖ߭פü»Öß.­×¾ÖªÖ£µÖÖÕ´Ö¬µÖê­úÖêÖúÖêÖŸÖê­� � � �×¾Ö׿Ö™ü­¾ÖŸÖÔ­Ö­²Ö¤ü»Ö­ÆüÖêŸÖÖŸÖ­Æêü­ÖÖ»Ö߻֭¯ÖÏ´ÖÖÖê­ÃÖÖÓÖŸÖÖ­� � �µÖê‡Ô»Ö.• ×¾ÖªÖ£Öá­±ãú»ÖÖÓ“µÖÖ­³ÖÖÖÖ“Öß­­�ÖÖ¾Öê­ÃÖÖÓÖŸÖÖê�

• ×¾ÖªÖ£Öá­±ãú»ÖÖÓ“Öê­³ÖÖÖ­�¤üÖÖ×¾ÖŸÖÖê.�

• †¬µÖÖ¯Ö­ÖÖ¯Öæ¾Öá­×¾ÖªÖ£Öá­Æêü­ú¸üŸÖ­­Ö¾ÆüŸÖÖ.­†¬µÖÖ¯Ö­ÖÖ­ÖÓŸÖ¸ü­Æêü­�úºþ­»ÖÖÖ»ÖÖ­´ÆüÖ•Öê­†¬µÖÖ¯Ö­ÖÖ� � �´Öæôêû­—ÖÖ»Öê»ÖÖ­ÆüÖ­¾ÖŸÖÔ­Ö­²Ö¤ü»Ö­ÆüÖêµÖ.­µÖÖ»ÖÖ­†¬µÖÖ¯Ö­ÖÖ“Öß­±ú»Ö×­Ö¯֢Öß­Learing­Outcome­†ÃÖê­Æüß­´ÆüÖŸÖÖŸÖ.�

• [­Every­Lesson­should­end­with­the­learner­being­able­to­see­clearly­that­he­can­do­something­which­he­could­not­do­at­the­beginning.­]

• ×¾ÖªÖ£Öá­×¿Öú¾Ö»Ö껵ÖÖ­²ÖÖ²Öß­�†Öšü¾Öæ­»ÖÖÖ»ÖÖ,­†£Ö¾ÖÖ­†ÖêôûÖæ­� �»ÖÖÖ»ÖÖ­ŸÖ¸ü­–ÖÖ­Ö,­ˆ×§ü™ü­ÃÖÖ¬µÖ­—�ÖÖ»Öê­†ÃÖê­ÃÖ´Ö•ÖÖ¾Öê.

• ˆ×§ü™ü - –ÖÖ Ö Ã¯ÖÛ™üú¸üÖê -� � ­†Öšü¾ÖÖê,­†ÖêôûÖÖê� � �

• †ÖÖÖß­úÖÆüß­×¾Ö׿Ö™ü­¾ÖŸÖÔ­Ö­� � �²Ö¤ü»Ö­¯ÖÆüÖ­

1)×¾ÖªÖ£Öá­¯ÖãëúÃÖ¸ü“Öß­¸ü“Ö­ÖÖ­�ÃÖÖÓÖŸÖÖê�

2)×¾ÖªÖ£Öá­Ã¡ÖßêúÃÖ¸ü“Öß­¸ü“Ö­ÖÖ­�ÃÖÖÓÖŸÖÖê�

3)×¾ÖªÖ£Öá­¯ÖãëúÃÖ¸ü“Öß­¾Ö­�áÖßêúÃÖ¸ü“Öß­µÖÖÓ“Öß­ŸÖã»Ö­ÖÖ­�ú¸üŸÖÖê�

4)×¾ÖªÖ£Öá­¯ÖæÖÔ­±ãú»ÖÖÓ“Öß­�¾Ö­†¯ÖæÖÔ­±ãú»ÖÖÓ“Öß­�ˆ¤üÖÆü¸üÖê­¤êüŸÖÖê.�

µÖÖ­×¾Ö׿Ö™ü­¾ÖŸÖÔ­Ö­²Ö¤ü»ÖÖ­Öê­†Öú»Ö­Ö­Æêü­ˆ×§ü™ü­ÃÖÖ¬µÖ­�—ÖÖ»µÖÖ“Öê­×¤üÃÖæ­Ö­µÖêŸÖê.

• †Öú»Ö Ö - ÃÖ™üßú¸üÖê � � � ­-­¸ü“Ö­ÖÖ­ú¸üŸÖÖê,­ŸÖã»Ö­ÖÖ­ú¸üŸÖÖê,­� �ˆ¤üÖÆü¸üÖê­¤êüŸÖÖê­�Æüß­×¾Ö׿Ö™ü­¾ÖŸÖÔ­Ö­²Ö¤ü»Ö­†Öú»Ö­Ö­µÖÖ­ˆ×§ü™üÖÓ“Öß­�ïÖ™üßú¸üÖê­ÆüÖêŸÖ.� �

• †ÖÖÖß­­¯Öãœü߻֭¾ÖŸÖÔ­Ö­²Ö¤ü»Ö­� �¯ÖÆüÖ­

1) ×¾ÖªÖ£Öá­±ãú»ÖÖÓ“µÖÖ­³ÖÖÖÖÓ“Öß­†ÖéúŸÖß­úÖœüŸÖÖê� � �

2) ×¾ÖªÖ£Öá­»ÖÆüÖ­Ö­†ÖúÖ¸üÖ“µÖÖ­�±ãú»ÖÖÓ“Öê­³ÖÖÖ­¿ÖÖê¬Öæ­Ö­�úÖœüŸÖÖê.�

• µÖÖ­×¾Ö׿Ö™ü­¾ÖŸÖÔ­ÖÖ´Ö¬µÖê­†ÖéúŸÖß­úÖœüµÖÖ“Öê­¾Ö­×­Ö¸üßÖÖ­� � � � �úÖî¿Ö»µÖ­×¾ÖªÖ£µÖÖÕ´Ö¬µÖê­�×¾Öú×ÃÖŸÖ­—ÖÖ»µÖÖ“Öê­×¤üÃÖæ­Ö­�µÖêŸÖê.­Æ߭ïÖ™üßú¸üÖê­úÖî¿Ö»µÖ­� � �µÖÖ­ˆ×§ü™üÖ“Öß­†ÖÆêüŸÖ.

• úÖî¿Ö»µÖê : ïÖ™üßú¸üÖê -� � � ­1)­†ÖéúŸÖß­úÖœüÖê­­2)­ÃÖæ´Ö­×­Ö׸üÖÖ­� � � � � �ú¸üÖê­3)­¯ÖϵÖÖêÖÖ“Öß­´ÖÖÓ›üÖß­� � � �ú¸üŸÖÖê­4)­¯ÖϵÖÖêÖ­ú¸üŸÖÖê� � �

• ˆ¯ÖµÖÖê•Ö Ö : ïÖ™üßú¸üÖê -� � ­1)­¿ÖÖáÖßµÖ­úÖ¸üÖê­ÃÖÖÓÖŸÖÖê­­2)­×­� � �ÖµÖ´Ö­ŸÖµÖÖ¸ü­ú¸üŸÖÖê­3)­�ˆ¯Öú¸üÖÖŸÖ߻֭ˆÖß¾ÖÖ­ÃÖÖÓÖŸÖÖê­4)­� � � �¿ÖÖáÖßµÖ­×­ÖµÖ´ÖÖÓ“ÖÖ­•Öß¾Ö­ÖÖŸÖ­ˆ¯ÖµÖÖêÖ­ú¸üŸÖÖê.� �

ˆ×§ü™üÖÓ“Öß Ã¯Ö™üßú¸üÖê ú¿Öß � � �

×»ÖÆüÖ¾ÖßŸÖ ?ˆ×§ü™ü ÃÖ¸ü

ˆ×§ü™üÖ“µÖÖ Ã¯ÖÛ™üú¸üÖÖÓ“Öê � �ˆ¤üÖÆü¸üÖ�

–ÖÖ Ö ×¾ÖªÖ£Öá ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ÖªÖÓ“Öß ÖÖ¾Öê ÃÖÖÓÖŸÖÖê.�

†Öú»Ö Ö� ¾Öî–ÖÖ× Öú ²Ö¤ü»Ö �¾Ö ¸üÖÃÖ

ˆ¯ÖµÖÖê•Ö Ö

³ÖÖîÖÖê×»Öú ‘Ö™ü � �Öê“Öê úÖ¸üÖ � �ÃÖÖÓÖŸÖÖê�

úÖî¿Ö»µ�Ö

†Ö¸üÖêÆü †¾Ö¸üÖêÆü µÖãŒŸÖ ¾ÖÖ“Ö Ö ú¸üŸÖÖê�

†×³Öºþ“Öß

¿ÖÖáÖßµÖ »ÖêÖ �¾ÖÖ“ÖŸÖÖê

¥ü™üß �úÖê Ö

´ÖÖŸÖé³Öæ´Öß¾Ö¸ü ¯ÖÏê´Ö ú¸üŸÖÖê�

¸üÃÖÖÏ�ÆüÖ�

ד֡ÖÖŸÖᯙ ÃÖÖî¤ÓüµÖÖÔ“Öê ¾ÖÖÔ Ö ú¸üŸÖÖê� �

• ˆ×§ü™üÖÓ“Ö߭ïÖ™üßú¸üÖê­� �×»ÖÆßüŸÖÖ­Ö֭׸üŸÖß­¾ÖŸÖÔ´ÖÖ­ÖúÖôû“ÖÖ­¾ÖÖ¯Ö¸ü­úºþ­Ö­� �×¾Ö¬ÖÖ­Ö­×»ÖÆüߟÖÖŸÖ.

• µÖÖ­×¾Ö¬Ö­ÖÖ“ÖÖ­¤üÖê­Ö­³ÖÖÖ­�†ÃÖŸÖÖŸÖ1)­¯ÖÖšü¶¾ÖßÖæ­(Content)2)­×¾ÖªÖ£µÖÖÕ“Öê­¾ÖŸÖÔ­Ö­¯Ö׸ü¾ÖŸÖÔ­Ö­(Behavioural­Change)­

ˆ¤üÖ.­³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖ߻֭­ÖªÖÓ“Öß ­­­ÖÖ¾Öê­ÃÖÖÓÖŸÖÖê.�­­­­­­­­­­­­­C BC

¬Ö µÖ¾ÖÖ

¤ü