Ï ÐÉÏ ÔÑÁÍÏÓ ÊÁÇÌÏÓ · 2012-02-20 · Ï ÐÉÏ ÔÑÁÍÏÓ ÊÁÇÌÏÓ Ôçí þñá ôçí õðÝñôáôç, ðïõ èå íá óâåé ôï öùò ìïõ, Ýíáò

Ï ÐÉÏ ÔÑÁÍÏÓ ÊÁÇÌÏÓ

Ôçí þñá ôçí õðÝñôáôç, ðïõ èå íá óâåé ôï öùò ìïõ,Ýíáò èá åßíáé åìÝíá ï ðéï ôñáíüò êáçìüò ìïõ.Äåí èá åßíáé ïé êïýöéïé ëïãéóìïß, ïé áäéêéÝò ôïõ êüóìïõ.Èá åßíáé ðùò äå äõíÞèçêá ì’ åóÝ íá æÞóù, ðëÜóçðñÜóéíç, áðÜíïõ óôá âïõíÜ, óô’ áãñéüäåíôñá, óôá äÜóç.Èá åßíáé ðùò äå óå ÷Üñçêá, óêõöôüò ìåó’ óôá âéâëßá,þ öýóç, ïëÜêåñç æùÞ êé ïëÜêåñç óïößá.

ÊùóôÞò ÐáëáìÜò

ÓÅÑÁÖÅÉÌ Ê. ÔÓÉÔÓÁ

4


ô’ Áãñéüäåíôñá ôïõâïõíïý êáé ôïõ ëüãïõ

ÉÓÔÏÑÉÁ - ÌÕÈÏËÏÃÉÁ - ËÁÏÃÑÁÖÉÁ - ÐÏÉÇÓÇ - ÖÕÓÉÏËÁÔÑÅÉÁ

ÅÊÄÏÓÇ ÐÅÌÐÔÇ

ÊÁÑÄÉÔÓÁ 2003

ô’ Áãñéüäåíôñá ôïõ âïõíïý êáé ôïõ ëüããïõ

5


6

Copyright: 2003ÔæÝíç ÔóéôóÜ - ¼ëõ ×ñÞóôïõ

ÅÊÄÏÓÇ: ÊÝíôñï ÐåñéâáëëïíôéêÞò Åêðáßäåõóçò ÌïõæáêßïõÍåâñïðüëåùò 1 - 43060 ÌïõæÜêé Êáñäßôóáòôçë.: 24450 43242 Fax: 24450 43363e-mail: [email protected]

ÉSBN: 960-87308-8-0

ÄÁÓÉÊÇ ÌÏÕÓÁ

Óôï äÜóïò

Óôï ÄÁÓÏÓ áíçöüñá ï íÝïò äñüìïòôïõ äñüìïõ ç áíåðÜíôå÷ç óôñïöÞ –óôï åëÜôéíï ôï äÜóïò, óôçí êïñöÞ!

ÃïñãÜ áíåâïêáôÝâáéíå ôï óôÞèïò,ìá ôïí êáèÜñéï áíÜóáíå ðéá ôþñá,ôïí ìõñùìÝíï áãÝñá, ïñèÞ ç øõ÷Þ!

Êé áíôßêñéóáí ôá ìÜôéá,áñáäáñéÜ ôá ïñèüêïñìá ôá åëÜôéá.

Êé Ýíéùóå ï íïõò – áíåßðùôç ãïçôåßá-ôçí áñìïíßá ôïõ äÜóïõò ôçí ðëáôåéÜ!

Áðü êáñÜâéá èÜëáóóá ãéïìÜôçôïõ ðñÜóéíïõ åëáôïäÜóïõ ç èùñéÜ,ìå ôá êáôÜñôéá áñßöíçôá, óôï ìÜôé!ÁôóÜëùôá âñá÷éüíéá ôåíôùìÝíáôùí Ýëáôùí ôá êëþíéá ñõèìéêÜ –ô’ áêñüêëùíá ðñáóéíïêåíôçìÝíáêáé ôùí ÅëÜôùí – äåß÷ôåò – ïé êïñöÝò,ôï ãáëáíü áéèÝñá Üããéæáí ëåò!

Êé áíÜóáíå ç øõ÷Þ ôïí èåßïí áãÝñá,ðïõ áíÜóáéíáí ôá åëÜôéá ðÝñá ùò ðÝñá.Êé Ýíéùóå ï íïõò êé áãñïßêçóå ç êáñäéÜ,ôçí áñìïíßá ôïõ äÜóïõò ôç èåúêéÜ!Êé Ýóìéîå, íïõò, êáñäéÜ, ôï áíèñþðéíï ôï ðëÜóìáìå ôùí âïõíþí, ìå ôùí êïñöþí ôï õðåñêüóìéï Üóìá.


11

Óôï äÜóïò áíçöüñáå ï íÝïò äñüìïò –ôïõ äñüìïõ ç áíåðÜíôå÷ç óôñïöÞ –óôï åëÜôéíï ôï äÜóïò óôçí êïñöÞ.

Êé üëá ìáæß , âïõíÜ, êïñöÝò, åëÜôéá,êÜìðïé, ðëáãéÝò êé üóá ìáêñéÜ áãíáíôåýáíå ôá ìÜôéá,êé üëåò ôïõ äÜóïõò, ïé öùíÝò êáé ôçò âáèéÜò áâýóóïõ,ðçãÝò íåñïóõñìÝò óáí ðáñáäåßóïõêé üëá ìáæß, üóá ëüãéáæåí ï íïõò,øõ÷Ýò, æùÝò óå ãç, óå ðÝëáéá ó’ ïõñáíïýò,êé åóý, êáñäéÜ, óôï óôÞèïò ìÝóá êé åóåßò ÷åßëçêé ï Þëéïò øçëÜ êé ïé íïçôïß ôùí Üóôñùí Þëéïé,óáí ôþñá üëá êé ùò óå üñáìá ÷ñõóïý êåñéïý áõñéáíïý,ôïí ýìíï áëÜëáîáí ôï ìÝãá ôïõ Èåïý.

Ã. Ó. ÄÏÕÑÁÓ


12

Ôï èáýìá ôçò ÷ëùñïöýëëçò

Ôçí åáñéíÞ åðï÷Þ, ôçí åðï÷Þ ôïõ ÁðñéëïìÜç, ôï Âáóßëåéï ôùí öõôþí ðá-íçãõñßæåé ôç èñéáìâåõôéêÞ ôïõ ÁíÜóôáóç óå êÜìðïõò êáé óå âïõíÜ...

Ôï áèÜíáôï íåñü ôùí öõôéêþí ÷õìþí, ðïõ èá êõêëïöïñÞóåé óôéò îõëéá-óìÝíåò áðü ôç ÷åéìåñéíÞ íÜñêç öëÝâåò ôùí öõôéêþí éóôþí èá óçìÜíåé ôï åãåñ-ôÞñéï óÜëðéóìá.

Áõôü ôï ÁíáóôÜóéìï óÜëðéóìá — ôï Äåýôå ëÜâåôå Öùò — èá ôï óçìÜ-íïõí ç ëÜìøç ôïõ ñïäáìéoý êé ïé ñïäüîáíèåò åêñÞîåéò ôçò öïõóêïäåíäñéÜò,êáé èá ôï óõíïäÝøïõí ïé åùèéíïß ðáéÜíåò ôùí áçäïíéþí êáé ïé ìïõóéêÝò ôñß-ëéåò ôùí ôñå÷ïýìåíùí íåñþí ìÝóá óôéò ëáãêáäéÝò.

Ìå ôï íôñïðáëü åñýèçìá ôçò îáíèïöýëëçò áíïßãåé ç áõëáßá ôçò ìåãÜëçòáíáóôÜóéìçò ãéïñôÞò ôçò ÷ëùñßäáò. Óå ëßãï, üôáí ôá ïëüöñåóêá ÷íïõäùôÜìðïõìðïýêéá êáé ôá ðñùôüëïõâá öõëëáñÜêéá óõíçèßóïõí óôá ëáßìáñãá ÷Üäéáêáé ôá öéëéÜ ôùí çëéáêþí á÷ôßäùí, èá óâÞóïõí óéãÜ óéãÜ ôá ñïäüîáíèá ÷ñþìá-ôá ôçò îáíèïöýëëçò êáé ôçí ðëÜóç èá êáôáêëýóåé ï ðñÜóéíïò ÷ñõóüò ôçò ÷ëù-ñïöýëëçò. ÁõôÞ èá ðñïâÜëåé ôüôå ìå ðáíçãõñéêïýò áëáëáãìïýò óå ìéá ðÜìöù-


13

ôç áðïèÝùóç. ×åñïõâéêÝò ìåëùäßåò áðü ìýñá êáé ÷ñþìáôá åíïñ÷çóôñþíïíôáéóôïõò ðñÜóéíïõò ôÜðçôåò ôùí áãñþí, ôùí ëåéâáäéþí, ôùí äåíäñüëïããùí êáéñïõìáíéþí ãéá í’ áíáìÝëøïõí ôï áéþíéï ôñáãïýäé ôïõ Ýáñïò ôçò æùÞò.

«Áò ìç ìéëÜíå ïé åéäéêïß ãéá ôï ðñïâÜäéóìá ôïõ æùéêïý êüóìïõ óôï ïñãá-íéêü âáóßëåéï. Ãéáôß ôá óêÞðôñá ôá êñáôÜåé ðÜíôá ç ðñÜóéíç ìÜãéóóá. Ç ðá-ëéÜ ÖõóéêÞ Éóôïñßá, üðùò ïíüìáæáí ôç âéïëïãéêÞ åðéóôÞìç, èåùñïýóå Üîáö-íá ôçí êßíçóç óáí áðïêëåéóôéêÞ éêáíüôçôá ôùí æþùí. Êé üìùò ç üëç áýîçóç, çáíÜðôõîç êáé æùÞ ôùí öõôþí åßíáé ìéá áäéÜêïðç êßíçóç áðü ôï ðñùôáñ÷éêüôïõò êýôôáñï, ùò ôïí ôåëåéüôåñï éóôü. Êßíçóç, ðïõ ñõèìßæåé Ýíá ðëÞèïò áðü å-îùôåñéêÜ áßôéá (öùò, èåñìüôçôá, âáñýôçôá, ôñáõìáôéóìïß ê.ë.ð) ç åðßäñáóçôùí ïðïßùí áíáãêÜæåé ôïõò öõôéêïýò ïñãáíéóìïýò í’ áëëÜæïõí êáôåýèõíóçêáé ôá÷ýôçôá óôçí êßíçóç ôùí ïñãÜíùí ôïõò ãéá í’ áðïöýãïõí ôïõò âëáâåñïýòðáñÜãïíôáò êé ùöåëçèïýí áðü ôéò ÷ñÞóéìåò åðéäñÜóåéò. Ãåùôñïðéóìüò, öùôï-ôñïðéóìüò, ÷çìéêïôñïðéóìüò, õäñïôñïðéóìüò ê.ë.ð. åßíáé ìåñéêÝò áèüñõâåòáëëÜ ôüóï óêüðéìåò êáé óïöÝò êéíÞóåéò ôùí öõôþí. Ìðïñåß üìùò íá êáõ÷çèåßãé’ áíÜëïãç ðñïíïçôéêüôçôá ç ðåôáëïýäá ðïõ ðÝöôåé óáí óôñáâÞ êáé ôóïõ-ñïõöëßæåôáé áðÜíù óôï öùò ôçò öëüãáò;

ÕðÜñ÷åé üìùò ç áóýãêñéôç äéáöïñÜ áíÜìåóá óôïõò äõï ïñãáíéêïýò êü-óìïõò ôùí æþùí êáé ôùí öõôþí. Êáé ç äéáöïñÜ áõôÞ äßäåé ôçí áéþíéá äüîá óôïíðñÜóéíï êüóìï. Áõôüò ðïõ äçìéïýñãçóå ôçí ðñþôç æùÞ óôïí ðëáíÞôç ìáò, ìå-ôáâßâáóå áõôÞ ôïõ ôç æùéêÞ äýíáìç óôï öõôéêü ìïíÜ÷á âáóßëåéï. Ï Üíèñùðïòêáé ôá æþá äåí äçìéïýñãçóáí ðïôÝ ïñãáíéêÝò ïõóßåò áðü áíüñãáíåò. Ôéò ðñþ-ôåò ýëåò ãéá ôçí áíÜðôõîç, ôç äéáôÞñçóç êáé ôçí äéáéþíéóç ôçò æùÞò ôïõò ôéòðáßñíïõí áðü ïñãáíéêÝò ðÜíôïôå áðïèÞêåò êáé ìÜëéóôá öõôéêÝò, åßôå Üìåóá(öõôïöÜãá æþá) åßôå Ýììåóá (óáñêïöÜãá, ðïý êáôáâñï÷èßæïõí ôá öõôïöÜãá).

Åíþ óôá åñãáóôÞñéá ôçò ìÜãéóóáò ÷ëùñïöýëëçò åðáíáëáìâÜíåôáé ôïèáýìá ôçò äçìéïõñãßáò ðñùôüëïõâçò áäáìéáßáò æùÞò. Áðü ô’ áíüñãáíá Üëáôáôïõ ãÞéíïõ ÷þìáôïò ðïõ ñïõöÜíå ïé ñßæåò ôùí öõôþí áíåâÜæïíôÜò ôá ìå åéäéêÜêáíÜëéá ùò ôéò êïñöÝò ôùí êïñìþí êáé ôùí êëÜäùí, êáèþò åðßóçò ôï áíüñãáíïäéïîåßäéï ôïõ Üíèñáêá ôïõ áôìïóöáéñéêïý áÝñá ðïõ ðáßñíåé ç ðñÜóéíç öõëëù-óéÜ ôïõò, öáìðñéêÜñåôå ìå ôçí åðßäñáóç ôùí çëéáêþí áêôßíùí Ýìâéá, ïñãáíéêÞïõóßá ðïõ áðïôåëåß ôç âÜóç ãéá ôç ëåéôïõñãßá êáé äéáéþíéóç ôçò æùÞò.

ÐáñÜëëçëá ìå ôçí äÝóìåõóç ôïõ Üíèñáêá ëåõôåñþíïíôáé ìõñéÜäåò á-óêþí êáèáñïý ïîõãüíïõ ðïý åîõãéáßíïõí ôï öõóéêü ìáò ðåñéâÜëëïí.

Óôïõò ðñÜóéíïõò åäåìéêïýò êüêêïõò ôçò ÷ëùñïöýëëçò öùóöïñßæåé áÝíá-á ç óðßèá ôçò æùéêÞò äçìéïõñãßáò. Åßíáé ç èáõìáóôÞ âéïëïãéêÞ ëåéôïõñãßá,


14

ôçí ïðïßá ç ÂïôáíéêÞ ïíüìáóå öùôïóýíèåóç. ÁõôÞ Ýðëáóå êáé ôá ðáíÜñ÷áéáðñïúóôïñéêÜ äÜóç, ç áðáíèñÜêùóç ôùí ïðïßùí Ýäùóå ìå ôçí ìïñöÞ ôùí óôå-ñåþí êáé õãñþí êáõóßìùí (ðåôñïêÜñâïõíá, ðåôñÝëáéá ê.ë.ð.) ôïí êõñéüôåñïóôïí êüóìï ðáñÜãïíôá åíÝñãåéáò. Ôçí êéíçôÞñéï äýíáìç ôùí ìç÷áíþí, åñãï-óôáóßùí êáé âéïìç÷áíéþí. Ç êáýóç äå ôùí ðñïúóôïñéêþí áõôþí öõôéêþí äç-ìéïõñãçìÜôùí ôçò ÷ëùñïöýëëçò åßíáé óôç ÷çìéêÞ ãëþóóá ìéá Ýíùóç ôïõ öõôé-êïý Üíèñáêá ìå ôï áôìïóöáéñéêü ïîõãüíï óå áíèñáêéêü ïîý.

Áõôü ðïõ èá îáíáðÜñåé Þ ÷ëùñïöýëëç, ãéá íá ðáñáóêåõÜóåé êáéíïýñãéïÜíèñáêá, êáéíïýñãéá öõôÜ, ëïýëïõäá êáé êáñðïýò.

Ôï èáýìá áõôü ôçò ðñÜóéíçò æùÞò ðáßñíåé ôçí áíïéîéÜôéêç åðï÷Þ ôï èÜì-âïò åíüò áêüìá èáýìáôïò ìÝóá óôçí áðåñáíôïóýíç ôçò ðñáóéíÜäáò.

ÁõôÞò ðïõ åôïéìÜæåé ìå ôÝôïéï ãéïñôáóôéêü ôñüðï ôï ìåãÜëï öåóôéâÜë ôïõõìÝíáéïõ ôçò ÷ëùñßäáò óå êÜìðïõò êáé óå âïõíÜ.

Ç ãáìÞëéá áõôÞ öáíôáóìáãïñßá èá êñáôÞóåé, üóï êáé ç æùÞ ôïõ Áðñéëï-ìÜç, ùò ôçí þñá ðïý èá ãßíåé ç ãïíéìïðïßçóç ôïõ áíèÝíéïõ íõìöþíá, ãéá íáêëåßóåé ìÝóá óôá ìõñùìÝíá ôïõ ôñßóâáèá ôç ìõóôçñéáêÞ ðåìðôïõóßá. ÔïóðÝñìá êáé ôïí êáñðü. ÁõôÞ èá ãßíåé ç áìâñïóßá ôçò æùéêÞò ðëÜóçò -áíèñþ-ðùí êáé æþùí - êáé ï óðéíèÞñáò ãéá ôç äéáéþíéóç ôçò æùÞò óôïí ðëáíÞôç ìáò.

Ôï óõãêëïíéóôéêü èáýìá ôçò ×ëùñïöýëëçò èá ïðéóèïäñïìåß ðÜíôá ôçóêÝøç ìáò óå ðáíÜñ÷áéïõò, áëáñãéíïýò ÷ñüíïõò, ãåéôïíéêïýò ìå ôç ÷áñáõãÞôïõ êüóìïõ. Ôüôå ðïõ áóôñáðïâñüíôçóå ôï êïóìïãïíéêü ðñüóôáãìá: «Âëá-óôáíÜôù ç Ãç ÷üñôïí êáé îýëïí êÜñðéìïí. Êáé åîÞíåãêåí ç Ãç âïôÜíçí ÷üñ-ôïõ êáé îýëïí êÜñðéìïí. Êáé åßäåí ï Èåüò üôé êáëüí. Êáé åãÝíåôï ÅóðÝñá.Êáé åãÝíåôï Ðñùß: ÇÌÅÑÁ ÔÑÉÔÇ...».


15

Ï ÐëÜôáíïò

Ï ÃÅÑÏ-ÄÇÌÏÓ ÊÉ Ï ÐËÁÔÁÍÏÓ

ÅãÝñáóá ìùñÝò ðáéäéÜ ðåíÞíôá ÷ñüíïõò êëÝöôçò ôïí ýðíï äåí å÷üñôáóá êáé ôþñá áðïóôáìÝíïò èÝëù íá ðÜù íá êïéìçèþ. ÅóôÝñåø’ Þ êáñäéÜ ìïõ, âñýóç ôï áßìá ôï’ ÷õóá, óôáëáìáôéÜ äå ìÝíåé...

Ðïéïò îÝñåé áðü ôï ìíÞìá ìïõ ôé äÝíôñï èá öõôñþóåé! Êé áí îåöõôñþóåé ÐëÜôáíïò, óôïí ßóêéï ô’ áðü êÜôù èá ’ñ÷ïíôáé ôá êëåöôüðïõëá, ô’ Üñìáôá íá êñåìÜíå íá ðëÝíïõí ôéò ëáâùìáôéÝò, ôï ÄÞìï íá ó÷ùñíÜíå...

(Äçìïôéêü)


17

Ç ÐëáôÜíá óôï Ðñïêüðé Åõâïßáò

Âïõßæåé ç ÅëëçíéêÞ åîï÷Þ áðü ôçí ðëçèþñá ôùí ïíïìÜôùí ôïõ. ÄåêÜäåòåëëçíéêþí ÷ùñéþí, áìÝôñçôá ôïðùíýìéá ôùí êÜìðùí êáé ôùí âïõíþí öÝñïõíôá ïéêüóçìá ôïõ ÐëÜôáíïõ: ÐëÜôáíïò, ÌåãáëïðëÜôáíïò, ÃåñïðëÜôáíïò,Ðëáôáìþíáò, ÐëáôáíÜêéá, Ðëáôáíïýóá, Ðëáôáíßäéá, ÐïëõðëÜôáíïò, Ðëáôá-íéÜò, ÐëáôÜíéá, ÐëáôÜíé, Ðëáôáíüëáêêá, Ðëáôáíüâñõóç, Ðëáôáíüñá÷ç,Ðëáôáíï÷þñé, Ðëáôáíéóôüò, Ðëáôáíüôïðïò, Ðëáôáíßôóá, Ðëáôáíéþôéóóá,Ðëáôáíüñåìá...

Ôï åèíéêü ìáò äÝíôñï åßíáé ï ÐëÜôáíïò. Ôïí ÷áßñåôáé ç ÅëëÜäá áðü ôá ï-ìçñéêÜ ÷ñüíéá ßóáìå óÞìåñá: «Êáëåß õðü Ðëáôáíßóêù üèåí ñÝåé áãëáüí ý-äùñ..» ôñáãïõäÜåé ï ¼ìçñïò ãéá ôïí ðáíÜñ÷áéï ðëÜôáíï ôçò Áõëßäáò êÜôùáð’ ôïí ïðïßïí Ýêáíáí èõóßåò ïé ¸ëëçíåò óõãêåíôñùìÝíïé óôéò ÅõâïúêÝò á-êôÝò, ãéá ôçí åêóôñáôåßá ôïõò óôçí Ôñïßá. Ï ïìçñéêüò áõôüò óôß÷ïò èõìßæåé ôü-óï ðïëý ôç íåþôåñç äçìïôéêÞ ìáò ìïýóá ôçò Äéáìáíôïýëáò:

ÊÜôù óôá äáóéÜ ðëáôÜíéáóôçí Êñõüâñõóç...

Êáé ôá äáóåéÜ ðëáôÜíéá êáôáêëýæïõí ìå ôçí ïëüäñïóç ïìïñöéÜ ôïõò üëïôïí åëëçíéêü ÷þñï. Öïõíôþíåé êáé óáëåýåé, õøþíïíôáò ôçí ðñÜóéíç óçìáßáôïõ, ï ÐëÜôáíïò óå ðïëéôåßåò êáé óå ÷ùñéÜ, óå âñýóåò êáé êåöáëÜñéá, óå ðï-ôáìéÝò, óå óôáõñïäñüìéá, áðü ôéò èáëÜóóéåò áêôÝò Ýùò ôá ìåãÜëá õøüìåôñáôùí âïõíþí ìáò. ÊÜíåé åõ÷Üñéóôç óõíôñïöéÜ ìå ôçí îáíèüöëïõäç êïõìáñéÜ,ôá ìõñùäÜôá óìýñôá, ôá ñåßêéá êáé ôï èõìÜñé. ÁëëÜ êáé ìå ôï øõ÷ñüâéï Ýëá-ôï, äßðëá óôá ïñåéíÜ ëáãêÜäéá êáé ôá êñõóôÜëëéíá êåöáëÜñéá. Ï áíïé÷ôïðñÜ-óéíïò ÷ñùìáôéóìüò ôçò ðëïýóéáò öõëëùóéÜò ôïõ îå÷ùñßæåé áðü ìáêñéÜ, áíÜ-ìåóá óôéò ðñÜóéíåò óéëïõÝôåò ôùí âïõíïðëáãéþí ìáò. Äåí êáìïõöëÜñåôáé ïðëÜôáíïò. Äéáëáëåß ðåñÞöáíá ôï èáëåñü ðüóôï ôïõ, åßôå óôéò äáíôåëÝíéåò âñß-óêåôáé áêñïãéáëéÝò ãéá íá áãíáíôåýåé ôá ðïëõôÜîéäá êáñÜâéá, ôïõò èõìïýòôçò èÜëáóóáò êáé ôá íçóéÜ, åßôå óôéò åîáßèñåò ôùí åëáôéÜäùí ãéá íá èáõìÜæåéôéò áãÝñù÷åò âïõíïêïñöÝò, åßôå óôïõò áðÝñáíôïõò êÜìðïõò ãéá íá óõíôñï-öåýåé ôï ìü÷èï ôïõ äïõëåõôÞ…

Ï ðëÜôáíïò åßíáé áëÜíèáóôïò ñáâäïóêüðïò. ¼ðïõ õäñïöüñï óôñþìá, ü-ðïõ ëáãêáäéÜ ðïõ êåëáñýæåé, üðïõ êåöáëÜñéá êáé íåñïìÜíåò, üðïõ êïéëÜäåòêáé ðïôáìéÝò, èá âõèßóåé ôç ñßæá ôïõ ï ðëÜôáíïò. Ôï ëÝíå êáé ôá äçìïôéêÜ äß-óôé÷á:


18

Ï ðëÜôáíïò èÝëåé íåñü ê’ ç ëåýêá èÝëåé áãÝñá...

Óáí äåéò ðëÜôáíï êáé âÜôï ôñÝ÷åé êáé íåñü áðü êÜôù.

Ï ðëÜôáíïò éóêéþíåé ôéò ðëáôåßåò ôùí ÷ùñéþí, ôï ìåóï÷þñé. Óôï ÷ïíôñüêïñìß ôïõ ôïé÷ïêïëëïýíôáé ôá Ýããñáöá ôùí õðçñåóéþí, ïé äéÜöïñåò áíáêïé-íþóåéò, ðñïêçñýîåéò äçìïðñáóéþí, ðïëý÷ñùìåò öáíôá÷ôåñÝò ñåêëÜìåò. ÅêåßðïæÜñïõí, óå ðñïåêëïãéêÝò åðï÷Ýò, ïé öùôïãñáößåò ôùí õðïøçößùí åèíïðá-ôÝñùí êáé ôá ðñïåêëïãéêÜ ôïõò ðñïãñÜììáôá.

Óôï ßäéï óêéåñü ðüóôï óõíåäñßáæáí ïé äçìïãÝñïíôåò ôïõ ÷ùñéïý. Åêåß ôéòèåñìÝò çìÝñåò ôçò êáëïóýíçò áíôç÷ïýíå ïé ãíþñéìïé êñüôïé ôïõ ôáâëéïý êáéãßíïíôáé ïé áøéìá÷ßåò ôçò ìéêñÞò êïëôóßíáò ìå ôéò äßäõìåò äüîåò ôçò äõÜñáòóðáèß êáé ôïõ äÝêá êáñü.

Ôï êáëïêáßñé, óôç ëáýñá ôïõ ìåóçìåñéïý, ïé öôåñùôÝò ïñ÷Þóôñåò ôùí ôæé-ôæéêéþí óôá äñïóåñÜ êëùíÜñéá ôïõ ðëÜôáíïõ óôÞíïõí ôá ìïõóéêÜ ôïõò áíáëü-ãéá.

Ôï îýëï ôïõ ðëÜôáíïõ äåí Ý÷åé êáëü ÷ñþìá. Åßíáé óôåñåü, óêëçñü êáé âá-ñý, áëëÜ óêÜæåé êáé óôñáâþíåé. Ôï ÷ñçóéìïðïéïýíå ðÜíôùò óôá ÷ùñéÜ óáí ôïðñï÷åéñüôåñï ãéá êïéíÞ ÷ñÞóç, ãéá óêÜöåò, áñãáëåéïýò, ãåùñãéêÜ åñãáëåßá,óáìáñüîõëá, êïéíÜ êáóüíéá, ôñáðÝæéá, áêüìá êáé ãéá êïéíÜ Ýðéðëá, íôïõëÜ-ðåò, êáíáðÝäåò ê.ô.ë.

Áðü ôá ðëáôáíüîõëá êé Üëëá ðáñüìïéá - êáôþôåñá - åßäç îýëùí ãßíïíôáéóýìöùíá ìå ôç ëáúêÞ ðáñïéìßá, ïé Ìáíþëçäåò, ïé ÃéÜííçäåò, êé ïé Áíôþíçäåò:

Êüøå ëåýêá öôéÜó’ Áíôþíçêé áðü ðëÜôáíï Ìáíüëç.Áí ñùôÜò êáé ãéá ôï ÃéÜííç,üðïéï îýëï èÝëåéò êÜíåé.

Ï ðëÜôáíïò, áí ôï îýëï ôïõ åßíáé áðü ôá êáôþôåñá, ðñïóöÝñåé Üëëåò ðï-ëý óçìáíôéêÝò õðçñåóßåò. Ðüóá êáé ðüóá áãñïôéêÜ êôÞìáôá óôïí êÜìðï, ðüóïéäñüìïé, ðüóá ãåöýñéá, êé Üëëá Ýñãá ðïëéôéóìïý äåí ãëßôùóáí áðü ôéò ÜãñéåòêáôåâáóéÝò ôùí ÷åéìÜññùí, ôéò äéáâñþóåéò óôïõò ü÷èïõò êáé ôéò ðëçììýñåò, ÷Ü-ñç óôçí çñùéêÞ áíôßóôáóç ôùí ðëáôáíéþí ðïõ ïñèþíïíôáé, äßðëá óôéò êïßôåòôùí ñåìáôéþí, ìå ôéò âáèéÝò êáé ðïëõðëüêáìåò ñßæåò, ìå ôá ñïæéÜñéêá êáé ÷ï-


19

íôñÜ êïñìéÜ ôïõò. Æùíôáíïýò ðñïâüëïõò, ôïõò ïíïìÜæïõí ïé ìç÷áíéêïß ìáò.Ãé’ áõôü ç ðéï óßãïõñç êáé ïëéãïäÜðáíç ðñïóôáóßá ôùí ü÷ôùí êáé ôùí âÜ-

èñùí ôùí ãåöõñéþí áðü ôç äéÜâñùóç ôïõ íåñïý êáé ôçí åêôñïðÞ ôçò êïßôçòðåôõ÷áßíåôáé ìå ôç öýôåõóç õäñï÷áñþí äÝíôñùí, áðü ôá ïðïßá ôá ðéï óôÝñåáåßíáé ôá ðëáôÜíéá.

Äåí áíÞêåé óôá ìáêñüâéá äÝíôñá ï ðëÜôáíïò, üðùò ôï ðïõñíÜñé, ç åëéÜ, ïßôáìïò ðïõ ìðïñïýí íá öôÜóïõí êáé íá ðåñÜóïõí ôá ÷ßëéá ÷ñüíéá. ÊïõöáëéÜ-æåé ãñÞãïñá êáé óáðßæåé. ¸÷åé üìùò ìåãÜëç ñéæïâëáóôéêÞ éêáíüôçôá, ÷Üñçóôçí ïðïßá ìðïñïýí íá îåðåôéïýíôáé áðü ôç óáðéóìÝíç óÜñêá ôïõ êáéíïýñéáöýôñá êáé âëáóôÜñéá êáé íá äçìéïõñãïýíôáé óôçí ßäéá èÝóç ôïõ «ìçôñéêïý»äÝíôñïõ íÝá Üôïìá. Ó’ áõôÞ ôç ìåãÜëç áíáíåùôéêÞ éêáíüôçôá ôçò ñßæáò ôïõ ï-öåßëåôáé ç äéáéþíéóç ìåñéêþí ðáëéþí éóôïñéêþí ðëáôÜíùí åêáôïíôÜäåò êáé÷éëéÜäåò ÷ñüíéá, üðùò ï ðëÜôáíïò ôïõ ÉððïêñÜôç óôçí Êù, ï áåéèáëÞò ðëÜôá-íïò ôçò ÊñÞôçò ðïõ ôïí áíáöÝñåé ï Èåüöñáóôïò.

ÁëëÜ ðïéïò ôç ëïãÜñéáóå ðïôÝ ôçí ôåñÜóôéá áõôÞ áíáãåííçôéêÞ äýíáìç ôçòñßæáò; ÁõôÞ ðïõ ôñÝöåé êáé óôçñßæåé ôéò ðñÜóéíåò êïëüíåò üëùí ôùí äÝíôñùí;Êáìáñþíïõìå ôçí áíèéóìÝíç êïñìïóôáóéÜ ôïõò, ôç öõëëùóéÜ ôïõò, äß÷ùò íá èõ-ìüìáóôå ôé ïöåßëåôáé óôïí Üîéï äïõëåõôÞ, ðïõ ìï÷èåß áóßãáóôá ìÝóá óôá óêïôÜ-äéá ôçò ãçò. ¼ðùò óôç æùÞ, Ýôóé êáé óôç öýóç, èá õðÜñ÷ïõí ðÜíôïôå ïé óåìíïß êéáèüñõâïé äçìéïõñãïß. ¸íáò ýìíïò ãé’ áõôïýò åßíáé ïé ëéôïß óôß÷ïé ôïõ Äñïóßíç.

Ôï äÝíôñï õøþíåôáé ðáíÝìïñöï êáé ðñáóéíßæåé êé åõùäéÜæåé ô’ Üíèç, ôá öýëëá êáìáñþíïõìå, ôç ñßæá ðïéïò ôç ëïãáñéÜæåé! Ìá åêåßíç, ôáðåéíÞ êé áèþñçôç ÌÜíá ãåìÜôç êáëïóýíç áðü ôç óÜñêá, áðü ôï áßìá ôçò ôçí ïìïñöéÜ ôïõ äÝíôñïõ äßíåé....

Ôïõò ðéï öáñäýò åôÞóéïõò êý-êëïõò Ý÷åé ï ðëÜôáíïò. ÖôÜíïõí Ý-ùò 2 êáé 3 ðüíôïõò ï Ýíáò.

Ôüóï äçëáäÞ ÷ïíôñáßíåé ôï÷ñüíï ôï êïñìß ôïõ. Ôï ßäéï ðÜ÷ïòãéá íá ô’ áðïêôÞóåé ôï âñáäõáýîçôïðïõñíÜñé ÷ñåéÜæåôáé ìéóüí áéþíá.


20

Ñßæá äÝíôñïõ ðïõ áìýíåôáé óôéò äéáâñþóåéò

Ôï ßäéï Üôïìï ôïõ ðëÜôáíïõ, ìðïñåß íá æÞóåé óõíÞèùò Ýùò 200 ìå 300÷ñüíéá. ÌåñéêÜ ôÝôïéá áéùíüâéá ðëáôÜíéá óþæïíôáé áðü ôïõò ÷ñüíïõò ôïõÌåãÜëïõ Áãþíá, üðùò:

ÉÓÔÏÑÉÊÁ ÐËÁÔÁÍÉÁ

1. Ï ðëÜôáíïò ôçò ¢ñôáò óôçí áñéóôåñÞ ü÷èç ôïõ ¢ñá÷èïõ äßðëá óôïèñõëéêü ãéïöýñé. Áðü ôá êëùíÜñéá ôïõ êñåìïýóå ï ÁëÞ ÐáóÜò ôïõò áíõðüôá-÷ôïõò ñáãéÜäåò. Ôïí ðüíï ôùí ðëáôáíéþí ðïý âåâÞëùíå ï ôýñáííïò ôñáãïõ-äÜåé Þ äçìïôéêÞ ìáò ìïýóá:

Ôé Ý÷åéò êáçìÝíå ðëÜôáíå êáé óôÝêåéò ìáñáìÝíïò; ìå ôï íåñü óôç ñßæá óïõ êáé ðÜëé ìáñáìÝíïò;ÐáéäéÜ ì’ óá ìå ñùôÞóáôå íá óáò ôï ìáñôõñÞóù:ÁëÞ ÐáóÜò åðÝñáóå ìå äåêáï÷ôþ ÷éëéÜäåò,êé’ ïýëïé óôïí ßóêéï ì’ Ýêáôóáí, ’ðïêÜô’ áð’ ôç äñïóéÜ ìïõêé’ ïýëïé óçìÜäé ì’ Ýâáëáí êé’ ïýëïé ìå íôïõöåêßóáíêé’ áõôüò ï ãÝñï ÁëÞ ÐáóÜò ìåò óôçí êáñäéÜ ìïõ ñß÷íåé.


21

ÐëÜôáíïò óôï ãéïöýñé ôçò Áñôáò

2. Ï ðëÜôáíïò ôçò Á ã ß á ò Ë á ý ñ á ò. ÊÜôù áðü áõôüí ï Ðáëáéþí Ðá-ôñþí Åðßóêïðïò Ãåñìáíüò Üíáøå ðñþôïò ôç èñõáëëßäá ãéá ôçí ÁíÜóôáóç ôïõÃÝíïõò êé åõëüãçóå ôçí éóôïñéêÞ ôïõ áðüöáóç: ËåõôåñéÜ Þ èÜíáôïò!

3. Ôá éóôïñéêÜ ðëáôÜíéá ôùí Ê ï ì ð ï ô Ü ä ù í. Ôá êáìáñþíïõí üóïéôáîéäåýïõí áðü ôç Ëáìßá ãéá ôá ËïõôñÜ ôçò ÕðÜôçò êáé ôï ðåñßöçìï ìïíá-óôÞñé ÁãÜèùíá. Âñßóêïíôáé äßðëá êáé äåîéÜ ôïõ áìáîéôïý äñüìïõ, óôï êÝíôñïôïõ ÷ùñßïõ ÊïìðïôÜäåò. ÊÜôù áðü ôá ðëáôÜíéá áõôÜ Ýãéíå óôéò 20 Áðñéëßïõ1821 óýóêåøç ôùí ïðëáñ÷çãþí ôçò Ñïýìåëçò, ÄéÜêïõ, ÐáíïõñéÜ êáé Äõïâïõ-íéþôç ãéá ôçí Üìõíá êáôÜ ôïõ ôïõñêéêïý óôñáôïý, ðïõ åß÷å ôïí åðßëïãï ôçòóôéò íåþôåñåò Èåñìïðýëåò, ôï ãíùóôü ïëïêáýôùìá ôïõ ÄéÜêïõ óôçí ÁëáìÜ-íá.

4. Ï ðëÜôáíïò ôïõ Í á õ ð ë ß ï õ. ÊÜôù áðü áõôüí Ýãéíå ôï 1832 ç âÜ-öôéóç ôïõ Ôñéêïýðç ðïõ ïíïìÜóôçêå ×áñßëáïò ãéá íá äåßîïõí, ôç ãåíéêÞ ÷á-ñÜ ôïõ åëëçíéêïý ëáïý ãéá ôçí áðåëåõèÝñùóç ôçò ÅëëÜäïò.

ÊÜôù áðü ôïí ßäéï ðëÜôáíï Ýãéíå ï ðñþôïò åèíéêüò Ýñáíïò ôïõ 1821, óôïíïðïßï ìéá ãíùóôÞ æçôéÜíá ôïõ Íáõðëßïõ - ç Øùñïêþóôáéíá - Ýäùóå üëåò ôéò


22

Ï ðëÜôáíïò ôçò Áãßáò Ëáýñáò


23

H ÷áñÜäñá ôçò ×åëéäüíáò, êïíôÜ óôï Ãåöýñé ôïõ ÌðáëôÜ ÐëÜôáíïò ôïõ ÉððïêñÜôïõò óôçí Êþ

ÐëÜôáíïò ôïõ Ðáõóáíßá, óôï Áßãéï

Öèéíüðùñï óôïí ÐëáôáíéÜ

ïéêïíïìßåò êáé ìáæß ì’ áõôÝò êëçñïäüôçóå ôï ðáñáôóïýêëé ôçò óôï ÊñÜôïò,ðïõ ïíïìÜóôçêå... Øùñïêþóôáéíá. ¼ôáí äå ôï 1843 Ýèáøáí äßðëá óôç ñßæáôïõ ôá ïóôÜ ôïõ ÕøçëÜíôç, ï åðéêÞäåéïò ñÞôïñáò Ýðëåîå êáé ôï åãêþìéï ôïõ é-óôïñéêïý ðëáôÜíïõ: «ÐëÜôáíå, ù ðëÜôáíå, ìÜñôõò ôçò åí ÅðáíáóôÜóåé åèíé-êÞò äüîçò ìáò, áóôÝãùí åîÝäñá, ôïõ Âïõëåõôéêïý êáé ôïõ Åêôåëåóôéêïý ìáòñçôïñéêüí âÞìá êáé ðíýî ôçò íÝáò ÅëëÜäïò, ù ÐëÜôáíå...».

5. Ç ðëáôÜíá ôçò Å ý â ï é á ò. Äßðëá óôïí áìáîéôü Ðñïêüðé - Ìáíôïýäé,óôïí áñéóôåñü ü÷ôï ôïõ ðïôáìïý ÊçñÝá êáé êïíôÜ óôï ÷ùñéü Ðñïêüðé. Åßíáéðåñßöçìç ãéá ôçí ðåñßìåôñï ôïõ êïñìïý ôçò, êÜðïõ 18 ìÝôñá, áëëÜ êáé ãéá ôïóõìðáãÞ êïñìü ôçò, äß÷ùò êïõöÜëá, óáí ÷éëéü÷ñïíç ðïõñíÜñá. Åßíáé ôï ÷ï-íôñüôåñï åëëçíéêü äÝíôñï, ãé’ áõôü ôï åðéóêÝðôïíôáé üëïé üóïé ôáîéäåýïõí óôïéåñü óêÞíùìá ôïõ ÁãéÜííç ôïõ Ñþóóïõ óôï Ðñïêüðé.

Ôç öùôïãñáößá áõôÞ ðáñáèÝôïõìå óôçí áñ÷Þ ôùí óåëßäùí ìáæß ìå ôïêëÝöôéêï äçìïôéêü ôñáãïýäé.

6. Ï Éåñüò ÐëÜôáíïò ôçò «Ð ë á ô á í é þ ô é ó ó á ò». Óôéò öáñäéÝò êïõ-öÜëåò ôùí ðëáôÜíùí ç åõóÝâåéá ôùí ðáëéþí áíèñþðùí óôÝãáæå åéêüíåò ôïõ×ñéóôïý, ôçò ÐáíáãéÜò êáé Áãßùí. Ìéá ôÝôïéá êïõöÜëá ç ìåãáëýôåñç óôïíôüðï ìáò, âñßóêåôáé óôçí ðåñéöÝñåéá Êáëáâñýôùí, óôï ÷ùñéü Êëáðáôæïýíá,ðïý ìåôïíïìÜóôçêå «Ðëáôáíéþôéóóá» áðü ôá ðïëëÜ êáé óçìáäéáêÜ ðëáôÜíéáôïõ. Ôñßá áðü ôá ðëáôÜíéá áõôÜ, ýøïõò 20 ðåñßðïõ ìÝôñùí åíþíïíôáé êïíôÜóôç âÜóç ôïõò ó’ åíéáßï öõôéêü ó÷çìáôéóìü ìå ìéá ôåñÜóôéá êïõöÜëá ìå åëëåé-ðôéêÞ (óå ó÷Þìá áõãïý) äéáôïìÞ, ðïý Ý÷åé äéáóôÜóåéò áðßèáíåò. 3,5 ìÝôñá çìéêñÞ ôçò äéÜìåôñïò êáé ï÷ôþ ç ìåãÜëç. ¸ôóé äéáìïñöþèçêå ç îýëéíç áõôÞóðçëéÜ ó’ åêêëçóÜêé ôçò ÐáíáãéÜò ìå ôï ìéêñü ôïõ «Éåñü» êáé ôçí Áãßá ÔñÜ-ðåæá êé Ýíá ÷þñï ãéá 15 ðñïóêõíçôÝò. Óôçí îýëéíç ïñïöÞ, üðïõ ôåñìáôßæåôáéÞ äéÜâñùóç ôùí óðëÜ÷íùí ôïõ ãéãáíôéáßïõ ðëÜôáíïõ (êáé óõíå÷ßæåôáé ðéá ïóõìðáãÞò êïñìüò ôïõ) Ý÷åé áðïôõðùèåß ç ìïñöÞ ôçò Åéêüíáò ôçò ÐáíáãéÜòôïõ ÌåãÜëïõ Óðçëáßïõ, ìå ôçí éóôïñßá ôïõ ïðïßïõ óõìðïñåýåôáé ç ðåñßöçìçáõôÞ îýëéíç êáôáêüìâç, ìéá éóôïñßá ðïý îåêéíÜåé åäþ êáé 1600 ÷ñüíéá.

Ãéá ôï ðëáôÜíé áõôü ôçò Ðëáôáíéþôéóóáò Ý÷åé ãñÜøåé Ýíá áîéüëïãï âé-âëéáñÜêé ï Äáóïíüìïò Äçì. Êáíåëëüðïõëïò ìå ðñüëïãï áðü ìÝñïõò áõôïýðïõ ãñÜöåé ôéò ãñáììÝò áõôÝò.

7. Ï éóôïñéêüò ðëÜôáíïò ôïõ × á ô æ ç ÷ á ì ð Ý æ ï õ óôï Óôüìéï ôçò ËÜ-


24

ñéóáò êïíôÜ óôéò åêâïëÝò ôïõ Ðçíåéïý. Óôïí ðëÜôáíï áõôü êñÝìáóå ï ãéïòôïõ ÁëÞ ÐáóÜ ÂåëÞò ôï äçìïãÝñïíôá ôïõ ôüðïõ Áíôþíç ×áôæç÷áìðÝæï, ãéáôßáñíÞèçêå íá ôïõ ðáñá÷ùñÞóåé ãéá ôóéöëßêé ôïõ ôçí ðåñéï÷Þ, óáí åêðñüóùðüòôçò. Ìå äüëï áêïëïýèçóå ç äïëïöïíßá ôïõ ôïýñêïõ ößëïõ ôïõ ÅìÜæ ÌðÝç,ðïõ óêßóôçêå íá ãëéôþóåé ôï äçìïãÝñïíôá ×áôæç÷áìðÝæï. Ôá äõï áõôÜ åãêëÞ-ìáôá ôïõ ÁëÞ- ëÝåé ç ôïðéêÞ Éóôïñßá - õðÞñîáí ìïéñáßá ðïëéôéêÜ ôïõ óöÜëìá-ôá. Ïé Ëáñéóáßïé ÌðÝçäåò, ðïõ ôïõò åß÷å «êÜøåé ôçí êÜðá» ï ÁëÞ ÐáóÜò, ïñ-êßóôçêáí åêäßêçóç. Ìå ìéá áêüìá áöïñìÞ, ôá äõï áõôÜ åãêëÞìáôá åíüò åîÝ-÷ïíôïò ÷ñéóôéáíïý êáé åíüò äõíáìéêïý ôïýñêïõ Ýöôáóáí óôï ÄéâÜíé êáé ìå ôçóõìðáñÜóôáóç ôïõ ÌåãÜëïõ Âåæýñç (å÷èñïý ôïõ ÁëÞ) ×áëßë ðÝôõ÷áí íá ãß-íåé ï áñâáíßôçò áíôÜñôçò ôçò Çðåßñïõ «öåñìáíëÞò» äçëáäÞ åðéêçñõãìÝíïò,ìå ôç ãíùóôÞ ôïõ êáôÜëçîç.

Ìå ôÝôïéá óðïõäáßá ãåãïíüôá, ðñïåðáíáóôáôéêÜ, Ý÷åé óõíäåèåß ï áéùíü-âéïò ðëÜôáíïò ôïõ Óôïìßïõ. Ãéá ôïí ðëÜôáíï áõôü Ý÷åé ãñÜøåé åíäéáöÝñïí é-óôïñéêü Üñèñï ï Èåóóáëüò äçìïóéïãñÜöïò ÂÜóïò ÊáëïãéÜííçò ðïõ äçìï-óéåýôçêå óôá «ÄáóéêÜ ÷ñïíéêÜ» (Ôåý÷ïò Äåêåìâñßïõ 1972), êáé áðü ôï üðïéïðÞñáìå ôéò ãñáììÝò áõôÝò.

8. Ï ðëÜôáíïò ôïõ «Á ã ß ï õ Ã å ñ á ó ß ì ï õ» óôï ïìþíõìï ìïíáóôÞñé,ðïõ âñßóêåôáé óôïõò ðñüðïäåò ôïõ Áßíïõ ôçò ÊåöáëëïíéÜò. ÄÝíôñï ìå ôåñÜ-óôéåò äéáóôÜóåéò Ý÷åé öõôåõèåß ðñéí 400 ÷ñüíéá áðü ôïí ðïëéïý÷ï ôçò Êåöáë-ëïíéÜò, üôáí åìüíáæå óôï ìïíáóôÞñé.

Êáé ôþñá ìåñéêÜ áðü ôá ðëáôÜíéá ðïý áíáöÝñïõí ïé áñ÷áßïé ÷ñüíïé:

9. Ï ðëÜôáíïò ôùí Ä å ë ö þ í, äßðëá óôçí Êáóôáëßá ðçãÞ. ÊÜôù áð’ áõ-ôüí ìßëçóå ç Ëçôþ óôá äõï ðáéäéÜ ôçò, ôçí ¢ñôåìç êáé ôïí Áðüëëùíá êáé ôáðáñüôñõíå íá åîïíôþóïõí ôïí óôïé÷åéùìÝíï Ðýèùíá.

10. Ï ÐëÜôáíïò ôïõ ÁãáìÝìíïíá óôçí Á õ ë ß ä á, ðïõ áíáöÝñáìå óôçíáñ÷Þ ôçò âéïãñáößáò.

11. Ï ðëÜôáíïò ôïõ ÉððïêñÜôç óôçí Ê ù. Óþæåôáé ç ôåñÜóôéá êïõöÜëáôïõ. ÊÜôù áðü ôïí ßóêéï ôïõ Ýãñáöå êáé äßäáóêå ôéò áèÜíáôåò õðïèÞêåò ôïõ ïðáôÝñáò ôçò èåñáðåõôéêÞò åðéóôÞìçò. Ïé ÄùäåêáíÞóéïé íéþèïõí, ìÝ÷ñé óÞìå-ñá èñçóêåõôéêÞ ëáôñåßá ãéá ôïí ðñÜóéíï áõôü ðñåóâýôç ôçò Êù, ôïí ÐëÜôáíï.¸íá ãáìÞëéï Üóìá ôñáãïõäÜåé:


25

Óáí ôïí ðëÜôáíï ôçò Êù íá ãåñïíôïêëùíéÜóåé» ôï êáëü áíôñïãõíÜêé ìáò ðáéäéþí ðáéäéÜ íá ðéÜóåé

12. Ï ðëÜôáíïò ôïõ Ðáõóáíßá êïíôÜ óôï Á ß ã é ï. Ôïí áíáöÝñåé ï áñ-÷áßïò ôáîéäéùôéêüò óõããñáöÝáò: ÌåñéêÜ áðü ôá éóôïñéêÜ, ìáêñüâéá êáé ãéãá-íôüóùìá ðëáôÜíéá ðáñïõóéÜæïõìå óôéò óåëßäåò áõôÝò.

Ç ÃåíéêÞ Ä)íóç Äáóþí, ìå äéêÞ ìáò åéóÞãçóç, æÞôçóå ìå åãêýêëéï äéáôá-ãÞ ôçò áðü ôïõò ÄáóÜñ÷åò ôçò ×þñáò í’ áíáæçôÞóïõí, áðïãñÜøïõí êáé öùôï-ãñáöÞóïõí ôá ÄáóéêÜ ìáò ÄÝíôñá ðïõ áðïôåëïýí ìíçìåßá ôçò ÅëëçíéêÞò Öý-óçò ëüãù ôçò éóôïñéêÞò, áñ÷áéïëïãéêÞò, ëáïãñáöéêÞò êëð. óçìáóßáò ôïõò Þëüãù õðåñâïëéêþí äéáóôÜóåùí êáé çëéêßáò, ðáßñíïíôáò ðáñÜëëçëá åéäéêÜðñïóôáôåõôéêÜ ìÝôñá ãéá ôçí äéÜóùóç ôïõò êáé ôçí êáëÞ ôïõò äéáôÞñçóç.

***

Ï ðëÜôáíïò Þôáí ôï ðéï áãáðçìÝíï äÝíôñï ôçò ÊëåöôïõñéÜò óôïõò ÷ñü-íïõò ôçò ÔïõñêéêÞò óêëáâéÜò. Áðü ôïí êåíôñéêü ðëÜôáíï ôïõ ìåóï÷ùñéïý ôçòÇðåéñùôéêÞò Ôóáñßôóáíçò (÷ùñéü óôïõò ðñüðïäåò ôïõ Ïëýôóéêá êáé ðßóù á-ðü ôá âïõíÜ ôïõ Óïõëßïõ) «áêïýñìåíáí» ôéò ìÜ÷åò ôùí Óïõëéùôþí:

Óôç ìÝóç áð’ ôç Ôóáñßôóáíç, óôïõ ðëÜôáíïõ ôç âñýóç, ÌðïëïõìðáóéÜäåò êÜèïíôáí êé üëïé ïé êáðåôáíáßïé êé áêïýñìåíáí ôïí ðüëåìï, ðùò ðïëåìÜí ïé Óïõëéþôåò ðùò ðïëåìÜåé ç ÔæáâÝëáéíá ìå ôïõò ðáëéáñâáíßôåò.

Ìå ðéêñü ðáñÜðïíï ï êáðåôÜí - ÆÞíäñïò áðï÷áéñåôÜåé ôá äñïóåñÜðëáôÜíéá ôïõ Ïëýìðïõ:

ÁöÞíù ãåéá óôïí ¼ëõìðïó’ üëá ôá êïñöïâïýíéá. Óå óáò ëçìÝñéá Ýñçìá ðëáôÜíéá ìå ôéò âñýóåò.

Êáé ìéáí áõãÞ óôïí ðëÜôáíï, ðïõ áðü ìéêñü êëùíÜñé å÷üíôñõíå êáé ðëÜôõíå, âõæáßíïíôáò ôï áßìá...


26

âñÞêå ôï ôñáãéêü ôÝëïò ï Ê á ô ó á í ô þ í ç ò üðùò ôñáãïõäÜåé óôï ïìþ-íõìï ðïßçìá ï Âáëáùñßôçò. ¼ðùò ï ßäéïò óçìåéþíåé: «Ï ÐëÜôáíïò Þôï åí Éù-áííßíïéò ï ôüðïò ôçò êáôáäßêçò êáé ôùí ìáñôõñßùí, ï áéìïóôáãÞò ÃïëãïèÜò, å-ðß ôïõ ïðïßïõ åâáóáíßóèçóáí ôïóïýôïé êáé ôïóïýôïé Þñùåò».

Ôá êëÝöôéêá äçìïôéêÜ ôñáãïýäéá, ðïõ áðïðíÝïõí ôï Üñùìá ôçò áèÜíá-ôçò ÅëëçíéêÞò ëåâåíôéÜò, Ý÷ïõí óõíçèéóìÝíç ôïõò åðùäü ìáæß ìå ôçí ðñÜóéíçãïçôåßá ôùí ðëáôáíéÜäùí, ôçí áãùíßá ãéá ôçí åëëçíéêÞ íåüôçôá ðïõ ðñïìá÷åßóôéò åðÜëîåéò ôçò ðñïãïíéêÞò ãçò:

ÁÝñáò ôá öõóÜåé ôá ðëáôáíüöõëëá, Èåüò íá ôá öõëÜåé ôá Åëëçíüðïõëá!

Ï ÁÅÉÈÁËÇÓ ÐËÁÔÁÍÏÓ ÔÇÓ ÊÑÇÔÇÓ

ÏëéãïöÜìåëç ç ãåíéÜ ôïõ ðëÜôáíïõ åðÜíù óôç ãç. Äõï åßíáé - üëá êé üëá- ôá åßäç ôïõ. ÐëÜôáíïò ï Áíáôïëéêüò (Platanus Orientalis) êáé ðëÜôáíïò ïÄõôéêüò (P. Occi dentalis). Êáé ôá äõï öõëëïâüëá äÝíôñá. Ó’ üëá ôá ðëÜôç êáéôá ìÞêç ôïõ êüóìïõ ï ðëÜôáíïò öõëëïññïåß, ñß÷íåé üëç ôç öõëëùóéÜ ôïõ, ôï÷åéìþíá. Óôçí ÊñÞôç üìùò áðáíôÜ êáé ðëÜôáíïò áåéèáëÞò. Ðñáóéíßæåé üëïíôï ÷ñüíï óáí ôá ðåýêá êáé ôá ðïõñíÜñéá.

Ôïí ðëÜôáíï áõôü - ôïí ìïíáäéêü óôïí êüóìï - áíáöÝñåé ï Èåüöñáóôïòóáí ìýèï: «Åí ÊñÞôç äå ëÝãåôáé ðëÜôáíïí ôéíÜ åßíáé åí ôç Ãüñôõíç, ðñïò ðçãÞôéíÜ, Þ ïõ öõëëïâïëåß, ìõèïëïãïýóé äå ùò åðß ôáýôç åìßãç ôçò Åõñþðçò ïÆåõò. Ôáò äå ðëçóßáò (ðëáôÜíïõò) ðÜóáò öõëëïâïëåßí». (Öõôþí Éóôïñßá Á’,ÉÊ 5).

Ï ó÷åôéêüò ìýèïò äéçãåßôáé üôé ôçí Åõñþðç, êüñç ôïõ âáóéëéÜ ôçò ÓõñßáòÖïßíéêá, åñùôåýèçêå ï Äßáò êáé ôçí Üñðáîå - ìå ôç ìïñöÞ ùñáßïõ ôáýñïõ -ìéá ìÝñá áðü ôéò áêñïãéáëéÝò ôçò Óõñßáò, ôç ìåôÝöåñå óôç Ãüñôõíá (êïíôÜóôçí êïéëÜäá ôçò ÌåóóáñÜò êáé óôï äñüìï ðïõ ðÜåé ãéá ôçí áñ÷áßá Öáéóôü)êáé ôçí åâßáóå êÜôù áðü Ýíá ðëÜôáíï. Ï ðëÜôáíïò Ýóêõøå ôá êëùíÜñéá ôïõãéá íá ôïí êñýøåé êáëýôåñá êáé íá ôïí ðñïöõëÜîåé áðü ôá... êáôáóêïðåõôéêÜñáíôÜñ ôçò ¹ñáò. Ï Äßáò, ãéá ôéò êáëÝò ôïõ õðçñåóßåò ôïõ ÷Üñéóå ôï ðñïíü-ìéï ôçò áåéöõëëßáò.

Ï Ðëßíéïò, ðïõ åðéóêÝöôçêå ìåñéêïýò áéþíåò ìåôÜ ôï Èåüöñáóôï ôçíÊñÞôç, áíáöÝñåé ðùò äåí åßíáé êáèüëïõ ìýèïò ôï áåßöõëëï ðëáôÜíé ôçò Ãüñ-


27

ôõíïò. Ôï åßäå ï ßäéïò. Ñþôçóå ìÜëéóôá ôïõò ÊñÞôåò ãéáôß äåí ôï äéáäßäïõíóôïí ôüðï ôïõò, - üðïõ áöèïíïýí ô’ Üëëá, ôá êïéíÜ öõëëïâüëá ðëáôÜíéá— êáéðÞñå ôçí áðÜíôçóç ðùò Ýãéíáí ó÷åôéêÝò ðñïóðÜèåéåò, ïé áðüãïíïé üìùò «åîå-öõëëßóèçóáí», äçëáäÞ åöõëëïñüçóáí.

¸ùò óÞìåñá óþæåôáé óôç èÝóç áõôÞ - áíáíåùìÝíï üðùò åßðáìå ðéï ðÜíù- ôï áåßöõëëï áõôü ðëáôÜíé. Ôï åðéóêåöôÞêáìå ãéá ðñþôç öïñÜ ôï ÖëåâÜñç

ôïõ 1963, üôáí üëá ôá ðëáôÜíéá êáé ô’ Üëëá öõëëïâüëá ðëáôýöõëëá Þóáí ïëü-ôåëá ãõìíÜ. Áõôü ðñáóßíéæå áðü ìáêñéÜ. Âñßóêåôáé êïíôÜ óôçí áñéóôåñÞ ü÷èçôïõ Ëçèáßïõ êáé ó’ áðüóôáóç åêáôü ðåñßðïõ ìÝôñá âüñåéá áðü ôï êôßóìá óôïïðïßï öõëÜóóåôáé ç áñ÷áßá åðéãñáöÞ ôçò Ãüñôõíïò. (ÓÔ’ — Å áé. ð. ×.).

Ó÷åôéêÝò ðåéñáìáôéêÝò åñãáóßåò ðïõ Ýãéíáí óôï Äáóéêü Öõôþñéï ×áíßùíáðÝäåéîáí üôé äåíäñýëëéá ðïõ ðáñÞ÷èçóáí áðü óðüñïõò Þ ìïó÷åýìáôá ðáñ-ìÝíá áðü ôï áåßöõëëï áõôü Üôïìï êáé ìÝ÷ñé ôá 2)3 ôïõ ýøïõò ôïõ, åöõëëïñüç-óáí - «åîåöõëëßóèçóáí» - üðùò áíáöÝñåé ï Ðëßíéïò. Ìïó÷åýìáôá üìùò ðïõðÜñèçêáí áðü ôï êïñõöáßï ôìÞìá ôïõ äÝíôñïõ Ýäùóáí öõôþñéá áåßöõëëá.¸ôóé èåùñåßôáé ï áåéèáëÞò ðëÜôáíïò óáí ìéá ðïéêéëßá - ìïíáäéêÞ - ôïõ êïéíïýðëáôÜíïõ, ìå ôï åéäéêü üíïìá Platanus orientalis – varietas Cretica.


28

ÐëÜôáíïò áåéèáëÞò óôç Ãüñôõíá ôçò ÊñÞôçò

ÁëëÜ äåí åßíáé ôï ìïíáäéêü áõôü áåßöõëëï ðëáôÜíé óôçí ÊñÞôç. Ï ãíù-óôüò öõóéïäßöçò ËõêåéÜñ÷çò Åëåõè. ÐëáôÜêçò áó÷ïëÞèçêå ðñüóöáôá ìå ôïèÝìá áõôü - Êñçôéêüò ï ßäéïò. Áðü ôç ó÷åôéêÞ áðïãñáöéêÞ ôïõ åñãáóßá áíåõ-ñÝèçóáí Üëëá 28 áåßöõëëá Üôïìá ó’ üëç ôçí ÊñÞôç.

Ôï áåßöõëëï ðëáôÜíé ôçò Ãüñôõíïò äéáóþæåé ôçí ôéìÞ ôïõ áñ÷áßïõ ìýèïõ.¼ðùò åßíáé ãíùóôü áðü ôçí Ýíùóç ôïõ Äßá ìå ôçí Åõñþðç ãåííÞèçêáí ïé ðå-ñßöçìïé êñçôéêïß Þñùåò êáé âáóéëéÜäåò, ï Ìßíùáò êáé ï ÑáäÜìáíèõò. Ï Ìé-íùéêüò ðïëéôéóìüò åßíáé áðü ôïõò áñ÷áéüôåñïõò ôïõ êüóìïõ. Ï Ìßíùò èåùñåß-ôáé óýã÷ñïíïò ôïõ Áóêëçðéïý êáé ôïõ ÇñáêëÞ êáé ðñïãåíÝóôåñïò ôïõ Ôñùé-êïý ðïëÝìïõ, óôïí ïðïßï ìåôÝó÷å - áðü ôçí ÊñÞôç - ï âáóéëéÜò ôçò Éäïìåíåýò,åããïíüò ôïõ Ìßíùá.

Ìå ôç ãÝííçóç, ëïéðüí, ôïõ Ìßíùá åßíáé ôüóï óôåíÜ óõíäåäåìÝíç ç éóôï-ñßá ôïõ áåéèáëïýò Êñçôéêïý ðëáôÜíïõ. Ãé’ áõôü ðñÝðåé ôï óðÜíéï êáé éóôïñéêüáõôü äÝíôñï íá áîéïðïéçèåß ôïõñéóôéêÜ óå äéåèíÞ êëßìáêá, üðùò åðßóçò ïðëÜôáíïò ôïõ ÉððïêñÜôïõò óôçí Êù.

Ôï óïõëïýðé ôïõ áåßöõëëïõ ðëáôÜíïõ åßíáé ôï ßäéï ìå ôï êïéíü ðëáôÜíé.ÌïíÜ÷á ôá öýëëá ôïõ Ý÷ïõí ðéï âáèéÝò êïëðþóåéò êáé ðéï ìõôåñÝò Üêñåò.


29

Áìýíåôáé óôïõò ü÷ôïõò ôïõ Ðçíåéïý Êëáäß ðëÜôáíïõ ìå öýëëá êáé êáñðïýò

***

Áðåñßãñáðôç åßíáé ç ìáãåßá ðïõ êáôáêëýæåé ôïõò ðëáôáíéÜäåò áðÜíù óôïïìáäéêü ôïõò öïýíôùìá ôçí ¢íïéîç. Ïé óêåëåôùìÝíåò ÷åéìùíéÜôéêåò êïéëÜäåòêáé ñåìáôéÝò ìåôáìïñöþíïíôáé Üîáöíá óå óêïôåéíÝò æïýãêëåò. ÁèÝáôá êåëá-ñýæïõí ôþñá ôá ñõÜêéá êáé ïé íåñïóõñìÝò, ðïõ êõëÜíå ìÝóá óôá êáôÜðõêíáöõëëþìáôá, ôá ìåëùäéêüôåñá ïñáôüñéá.

Óôçí ðéï êáëýôåñç üìùò þñá ôïõò âñßóêïíôáé ïé ðëáôáíéÜäåò ìáò ôï Öèé-íüðùñï. Ôüôå ôá öýëëá ôïõò ðáßñíïõí ôéò ðéï üìïñöåò ðõñüîáíèåò âáöÝò. ¼-ôáí ïé çëéá÷ôßäåò ôïõ äåéëéíïý ñßîïõí áðÜíù ôïõò ôïõò êáôÜ÷ñõóïõò ðõñóïýò,ìåôáìïñöþíïíôáé óå ôüðïõò ðáñáìõèéþí.

Ïé ÷ùñéêïß ðïõ ãõñßæïõí áõôÞ ôçí þñá, ìå ôá óýíåñãá ôçò äïõëåéÜò ôïõò,óôï ÷ùñéü, öáíôÜæïõí óôçí åéäõëëéáêÞ ôïõò ðïñåßá óáí íá êáôåâáßíïõí áðüôéò öõóéïëáôñéêÝò óåëßäåò ôïõ ÊñõóôÜëëç, ôïõ Ãñáíßôóá, ôïõ ÐáðáäéáìÜíôç.ÁõôÞ ôç öáíôáóìáãïñéêÞ þñá ôïõ ÷ùñéïý, ôçí þñá ôïõ öèéíïðùñéíïý äåéëé-íïý ôñáãïýäçóå ï ÊñõóôÜëëçò ì’ áõôïýò ôïõò áðÝñéôôïõò óôß÷ïõò:

Êáëüôõ÷ïé ìïõ ÷ùñéêïß, æçëåýù ôç æùÞ óáò,ôçí áðëïúêÞ óáò ôç æùÞ ðþ÷åé ðåñßóóéåò ÷Üñåò.Ìá ðëéü ðïëý ôï ìáãéêü æçëåýù ãõñéóìü óáò,üôáí Þ ìÝñá óþíåôáé êáé âáóéëåýåé ï Þëéïò...


30

Ï ¸ëáôïò

Ï ×ÉÏÍÉÓÌÅÍÏÓ ÅËÁÔÉÁÓ

Äåí åßíáé ðáñáìýèé, ôüåéäá ìå ôá ìÜôéá óá äéÜâáéíá ÷åéìþíá ìÝò óôá åëÜôéá ðáôþíôáò ÷éïíéóìÝíá ìïíïðÜôéá...

ÐÝñáóå áðü ôá óýííåöá, ìéá á÷ôßäá, óêïñðßóèç ìÝó’ óôï äÜóïò ê’ åßäá, ê’ åßäáôç ìáãåìÝíç ôïõ üíåéñïõ ðáôñßäá.

Êñýóôáëëá ìýñéá êñÝìïíôáí óôá êëùíéÜáðü ôá êÜôáóðñá åëÜôéá, ôá áéþíéá ôá ÷ñþìáôá ôá ìýñéá êáé ôá ÷éüíéá·

Ôá ìÜôéá ìïõ óôï èÜìá áõôü óöÜëéóáí áðü ôá ÷ñþìáôá ôá åöôÜ, ðïõ ÷ýóáíïé çëéá÷ôßäåò, ðïõ óôá êñýóôáëëá óêïñðßóáí.

Ìá ôá ëáìðñÜ ô’ áîÝ÷áóôá ðáëÜôéá ïé ßäéåò á÷ôßäåò óâÞóáí áð’ ôá ìÜôéá ëéþóáí ôá ÷éüíéá, ìáýñéóáí ôá åëÜôéá.

ÔÁÊÇÓ ÊÁÑÑÁÓ


31

×éïíéóìÝíá Ýëáôá óôçí Ðßíäï

Ï Ýëáôïò, ç åëÜôç, ôï Ýëáôï, ôá Ýëáôá. ¼ôáí ðñïöÝñåéò áõôÜ ôá ïíüìáôáç óêÝøç áìÝóùò áíçöïñßæåé óôïõò ðéï ôñáíïýò êáé øçëïýò âïõíüôïðïõò:Ðáñíáóóü, Ãêéþíá, Âáñäïýóéá, ¢ãñáöá, ÊáñðåíÞóé, ÔæïõìÝñêá, ôçí Ðßíäïïëüêëçñç.

Åßíáé ôï ïëüäñïóï êáé èáëåñü äÝíôñï, ðïý êõñéáñ÷åß óôéò õøçëÝò êïñöÝòêáé ôéò ðëáãéÝò ôùí âïõíþí ôçò Ñïýìåëçò, ôçò ÄïëïðéêÞò, ôçò ÁèáìáíéêÞò êáéÔõìöáßáò Ðßíäïõ. Ôá Ýëáôá îáðëþíïíôáé ó’ üëá ó÷åäüí ôá åëëçíéêÜ âïõíÜ,áðü ôïí ÐÜñíùíá êáé ôïí Ôáàãåôï Ýùò ôá óýíïñá êé’ áðü ôçí ¹ðåéñï êáé ôçíÊåöáëëïíéÜ, Ýùò ôïí ¢èù êáé ôï Ðáããáßï. Áðü Ýíá ýøïò 700 ðåñßðïõ ìÝôñáðÜíù áðü ôç èÜëáóóá Ýùò ôéò áëðéêÝò êïñöÝò ôùí âïõíþí ìáò.

×áßñåô’ ï ðåýêïò ôéò äñïóéÝò êé’ ï Ýëáôïò ôá ÷éüíéá...

ÔñáãïõäÜåé ç äçìïôéêÞ ìïýóá ãéá íá õðïäçëþóåé ôçí ïñåéíÞ áíáññß÷çóçôïõ åëÜôïõ óôá «øçëþìáôá», åêåß ðïõ ðÝöôïõí ôá ðïëëÜ ÷éüíéá.

Ôï ìáãéêü äñÜìá ôïõ ÷éïíéóìÝíïõ åëáôéÜ ôñáãïõäÜåé ó’ Ýíá áðü ôá äáóé-êÜ ôñáãïýäéá ôïõ ï áîÝ÷áóôïò ðïéçôÞò ìáò, ï Äáóïëüãïò ÔÜêçò ÊáññÜò. ÔïðáñáèÝôïõìå óôçí áñ÷Þ áõôÞò ôçò âéïãñáößáò.

ÊÜðïéá áðüâñï÷ç ìÝñá ôïõ Ïêôþâñç ôáîßäåõá áðü ôç äõôéêÞ Öèéþôéäáãéá ôï ÊáñðåíÞóé. Ðßóù áðü ôç ñÜ÷ç ôïõ Ôõìöñçóôïý ðïæÜñåé ç öáíôáóìá-ãïñéêÞ Ýêèåóç ôïõ ðñáóßíïõ óå äõï óõíå÷üìåíïõò ðßíáêåò. Ôá âáèõðñÜóéíáêáé ðåñÞöáíá Ýëáôá, ìå ôçí ðáãåñÞ ìáõñßëá ôïõò, áãíÜíôåõáí áðü ôéò êïñöÝòôïõ âïõíïý ôç ÷áñïýìåíç ÷ëùñáóéÜ ôùí êáóôáíüëïããùí êáé ôùí äñõìþí, ðïõðáíçãõñßæåé ðéï êÜôù óôç ëÜìøç ôçò îáíèÞò êé áíïé÷ôïðñÜóéíçò öõëëùóéÜòôïõò. ÏõñÜíéá ôüîá ôçí þñá åêåßíç óôåöÜíùíáí ôéò ïëüöùôåò åîùôéêÝò ðëá-ãéÝò óå ìéá áðåñßãñáðôç öõóéïëáôñéêÞ áðïèÝùóç... Ðïëý åýóôï÷á ïé íôüðéïéïíïìÜæïõí ê å ë å í é Ü, ôïí åëáôéÜ ôçò ðåñéï÷Þò. Ôï ôïðùíýìéï äéáóþæåé ôçíïìçñéêÞ ïíïìáóßá ê å ë å í ü ò, ðïý óçìáßíåé êáôÜìáõñïò. Ç ìáõñßëá ôïõ å-ëáôéÜ áõôïý ôïíßæåôáé óôçí áíôßèåóç ìå ô’ áíïé÷ôÜ ÷ñþìáôá ôùí óõíå÷üìåíùíöõëëïâüëùí äÝíôñùí, ôçò êáóôáíéÜò êáé ôùí äñõþí.

Ç ðáãêüóìéá ãåíéÜ ôïõ Ýëáôïõ ðåñéëáìâÜíåé êÜðïõ 28 åßäç. Áðü áõôÜ ôáôñßá ìïíÜ÷á áðáíôïýí óôçí Åõñþðç. Óôçí ðáôñßäá ìáò åêôüò áðü ôïí íôüðéïÝëáôï, ðïý ëÝãåôáé Êåöáëëïíßôéêïò, êé áðáíôÜåé áðü ôçí Ðåëïðüííçóï ìÝ÷ñéôçí ¼èñç, âüñåéá ôïõ âïõíïý áõôïý óõíå÷ßæåé ôçí åîÜðëùóç ôïõ Ýíá íüèï åß-äïò Ýëáôïõ - õâñßäéá ôá ëÝíå ïé åéäéêïß - ðïõ ðñïÝñ÷åôáé áðü ôç äéáóôáýñùóç


32

ôïõ íôüðéïõ Êåöáëëïíßôéêïõ Ýëáôïõ, ìå ôïí Åõñùðáßï Ýëáôï ðïõ ïíïìÜæåôáéê ô å í ï å é ä Þ ò (åðåéäÞ ïé âåëüíåò ôïõ åßíáé óå äéÜôáîç üðùò ôá äüíôéá ôçò÷ôÝíáò), ðïõ êáôåâáßíåé áíüèåõôïò áðü ôéò ¢ëðåéò êáé ôá ÊáñðÜèéá Ýùò ôçÓåñâßá êáé Âïõëãáñßá. Íïôéüôåñá íïèåýåôáé ìå ôï äéêü ìáò.

Ôá êëùíÜñéá ôïõ Ýëáôïõ äéáìïñöþíïíôáé óå ïñéæüíôéá ðáôþìáôá ãýñùóôïí êïñìü ôïõ êáé äçìéïõñãïýí ôçí Ýêôáêôç êáé éäéüññõèìç ìïñöÞ ôïõ äÝ-íôñïõ. Ôá üìïñöá áõôÜ êëáäéÜ - ìðÜôóåò Þ ëáôóïýäéá ïíïìÜæïíôáé áðü ôïõòïñåéíïýò ìáò - ôá Ýêïâáí ôá ðáëéÜ ÷ñüíéá ïé êôçíïôñüöïé êáé ó÷çìÜôéæáí ïëü-êëçñåò ðáíýøçëåò, èçìùíéÝò ãéá ôç ÷åéìåñéíÞ ôñïöÞ ôùí ãéäïðñïâÜôùí. Áõ-ôüò ï áíåëÝçôïò êëÜñïò åß÷å óáêáôÝøåé ôïõò åëáôéÜäåò ìáò, ðïõ öÜíôáæáí, ü-óïé ãåéôüíåõáí ìå ÷ùñéÜ, ìå óôáíïôüðéá êáé ãéäïìÜíôñéá óáí äÜóç ôçëåãñá-öéêþí óôýëùí, áíÜðçñùí äçëáäÞ êïñìþí, ÷ùñßò êëùíÜñéá.

Ãéá ôçí ïñéæüíôéá äéÜôáîç ôùí êëþíùí ôùí Ýëáôùí åðé÷ùñéÜæåé áõôÞ ç ëá-úêÞ ðáñÜäïóç: ÊÜðïôå ãýñéæå ï ×ñéóôüò äéøáóìÝíïò óôá øçëÜ âïõíÜ. Ï ãé-äÜñçò êé ï ãåëáäÜñçò, ðïý åß÷áí ôá êïðÜäéá ôïõò åêåß áñíÞèçêáí íá ðåôá-÷ôïýí ùò ôçí ðçãÞ íá ôïõ öÝñïõí ëßãï íåñü. Ôïõò êáôáñÜóôçêå ìáæß ìå ôá ãß-äéá êáé ôá ãåëÜäéá ôïõò. «ÊáêéÜ ìýãá êáé óôñÝããëá íá ôá êïëëÞóåé. Íá ð’ ëá-


33

ëÜôå êïíôÜ ôïõò êáé íá ìç óþíåôå...». Ï ðñïâáôÜñçò üìùò ðïõ óõíÜíôçóå ðéïðÝñá Ýôñåîå ðñüèõìïò íá ôïí õðçñåôÞóåé êé ï ×ñéóôüò åõëüãçóå áõôüí êáé ôïêïðÜäé ôïõ. Áöïý ëïéðüí îåäßøáóå, óõíÝ÷éóå ôçí ðïñåßá ôïõ. Óôï äñüìï áðÜ-íôçóå ôüôå ôï ÓáôáíÜ, ðïõ êïõâáëïýóå óôïí þìï ôïõ Ýíá ìáêñý ìáäÝñé. Ìüëéòåßäå ôï ×ñéóôü, óôáìÜôçóå, óôýëùóå üñèéï ôï äïêÜñé ê’ åßðå óôï ×ñéóôü í’ áíÝ-âåé óôçí êïñöÞ, áí ìðïñåß, ãéá íá ðéóôÝøåé óôçí äýíáìç ôïõ. Ï ×ñéóôüò êÜñ-öùóå ãýñù ôïõ ïñéæüíôéåò óêáëùóéÝò êáé, ðáôþíôáò ó’ áõôÝò, áíÝâçêå. Ôüôå Ý-ãéíå ôï èáýìá. ÂëÜóôçóå ôï îåñü ðÜôåñï êé Ýãéíå Ýíá ðáíþñéï äÝíôñï, ï Ýëá-ôïò. Ôï äïêÜñé Ýãéíå ï êïñìüò ôïõ ê’ ïé óêáëùóéÝò ïé üìïñöåò ìðÜôóåò ôïõ (ôáêëùíÜñéá). Óôçí êïñöÞ ôïõ Ýìðçîå ï ×ñéóôüò Ýíá óìáñáãäÝíéï óôáõñü.

¾óôåñá ï ×ñéóôüò êáôÝâáóå ôï ÓáôáíÜ óôç ñåìáôéÜ êé Ýöôéáóå ôï âÜôïìå ôá ðïëëÜ ô’ áãêÜèéá êáé ôïí äéÜôáîå í’ áíÝâåé áõôüò ôþñá, ìå ôç óåéñÜ ôïõ,óôçí êïñõöÞ. Ðáéäåýôçêå ðïëëÞ þñá ï áíôß÷ñéóôïò, ùò ðïõ Ýóêáóå áðü ôïêáêü ôïõ, ãéáôß äåí ôïí Üöçíáí ô’ áãêÜèéá ôïõ âÜôïõ íá óêáñöáëþóåé.

Óýìöùíá ì’ Ýíá áñ÷áßï ìýèï ï ÂÜôïò Þôáí Ýìðïñïò êáé ðùëïýóå ëïãÞò -ëïãÞò ðñáìÜôåéá. Ôïõ Üíïéîáí üìùò ôçí áðïèÞêç ôïõ ïé êëÝöôåò ìéá íý÷ôáêáé ôç ñÞìáîáí. Ï ÂÜôïò ôï ðÞñå êáôÜêáñäá, êé’ Ýëéùóå áðü ôï ìáñáóìü ôïõ.Ï èåüò ôïí ëõðÞèçêå êáé ôïí ìåôáìüñöùóå óôï ãíùóôü öõôü. Áðü ôüôå ï Ü-ìïéñïò ÂÜôïò ðéÜíåé ôéò óôñÜôåò êáé ôá ìïíïðÜôéá êáé ãñáðþíåé ìå ô’ áãêáèå-ñÜ êëáäéÜ ôïõ ôïõò äéáâÜôåò ãéá íá éäåß ìç ëÜ÷åé êé åßíáé ôá ñïý÷á ôïõò áðü ôçäéêÞ ôïõ ôçí êëåììÝíç ôçí ðñáìÜôåéá.

Óýìöùíá ìå ôçí ßäéá ëáúêÞ ðáñÜäïóç, ï Ýëáôïò ðáñáðïíÝèçêå óôï ×ñé-óôü üôé åêåß óôá øçëÜ âïõíÜ, ðïõ ôïí Ýâáëå, äåí èá ìðïñåß íá âáóôÜåé ôï ÷åé-ìþíá ôá ñÝôóéá, äçëáäÞ ôá êïõêïõíÜñéá, ìáæß ìå ôá ðïëëÜ êáé âáñéÜ ÷éüíéá.Ï ×ñéóôüò âñÞêå äßêéï ôï ðáñÜðïíï ôïõ êé üñéóå, üôáí êÜíåé âáñõ÷åéìùíéÜ,íá ìçí êáñðßæåé. ¸ôóé ç êáñðïöïñßá ôùí åëáôéÜäùí áðïôåëåß ðñüãíùóç ãéáôï âáñý ç åëáöñü ÷åéìþíá. Áõôü âåâáéþíåé êé ç ãíùìéêÞ ëáúêÞ óïößá ðïõ Ü-êïõóá óô’ ¢ãñáöá:

ÐïëëÜ ñÝôóéá, ëßãá ÷éüíéá, ëßãá ñÝôóéá, ìðüëéêá ÷éüíéá.

Óå 3.250.000 óôñÝììáôá áíÝñ÷ïíôáé ïé åëëçíéêïß åëáôéÜäåò. Ôïõò ðéï ðïë-ëïýò Ý÷åé ç Ñïýìåëç êáé ôïõò ðéï ëßãïõò ç Ìáêåäïíßá. Óôá íçóéÜ ìáò - ì’ åîáß-ñåóç ôçí Åýâïéá êáé ôçí ÊåöáëëïíéÜ - äåí õðÜñ÷ïõí Ýëáôá. Ï îÝíïò ðïõ è’ á-íôéêñßóåé íá ìáõñßæïõí óôá ËåõêÜ ¼ñç ôçò ÊñÞôçò óéëïõÝôåò äáóéêþí äÝ-


34

íôñùí Ýùò ôá 1800 ì. øçëÜ èá ãåëáóôåß, áí ôá ðÜñåé ãéá Ýëáôá. Ãéáôß áðëïý-óôáôá ðñüêåéôáé ãéá áéùíüâéá êõðáñßóóéá. Ôñßôïò Ýñ÷åôáé ï Ýëáôïò óôçí Ý-êôáóç ôùí åëëçíéêþí äáóþí - ìåôÜ ôéò äñõò êáé ôá ðåýêá - êáé ðñþôïò óôçíðáñáãùãÞ ôïõ ôå÷íéêïý îýëïõ. Ïé Ñïõìåëéþôåò õëïôüìïé äéáêñßíïõí äõï ðïé-êéëßåò åëÜôùí, ôá áöñïÝëáôá êáé ôá êñáíïÝëáôá. Ôá ðñþôá Ý÷ïõí ëåõêüôåñïêáé áöñÜôï îýëï. Ôá äåýôåñá óêïýñï, ðõêíüôåñï êáé óôåñåüôåñï îýëï, ãé’ áõ-ôü ïíïìÜóèçêáí êñáíïÝëáôá, äçëáäÞ ìå îýëï ãåñü óáí ôçò êñáíéÜò. ¸íáòìÝôñéïò Ýëáôïò âãÜæåé Ýíá êõâéêü ìÝôñï - ç îõëåßá ìåôñéÝôáé ìå ôïí üãêï ôçòêé ü÷é ìå ôï âÜñïò - ðñéïíéóôÞ îõëåßá, åîÞíôá äçëáäÞ ôåôñáìåñÝò óáíßäåò ìåðëÜôïò 20 ðüíôïõò êáé ðÜ÷ïò äõï. ¸÷ïõí óõíïëéêü âÜñïò 550 ìå 600 êéëÜ.

Ïíïìáóôïß åßíáé ïé åëáôéÜäåò ôçò Âõôßíáò, ôïõ Ðåñôïõëßïõ, ôïõ ÖïõñíÜ,ôïõ ÁóðñïðïôÜìïõ ðïõ äéá÷åéñßæïíôáé - óå ðñüôõðåò äáóïðïíéêÝò ìïíÜäåò -õðïäåéãìáôéêÜ, áðü ôçí Äçì. ÄáóéêÞ Õðçñåóßá.

ÐïëëÝò öïñÝò, üôáí êïðåß ç êïñöÞ ôïõ Ýëáôïõ, ôá ðëÜãéá êëáäéÜ ôïõ


35

Åëáôá óôïí Ôõìöñçóôü

ðáßñíïõí êáôáêüñõöç áíÜðôõîç êáé ôï äÝíôñï äéáìïñöþíåôáé ôüôå óáí ðåëþ-ñéï ìáíïõÜëé ìå ôá êçñïðÞãéá ôïõ. ¸ôóé ó÷çìáôßæïíôáé óôïõò åëáôéÜäåò ìáòïé üìïñöïé ð ï ë õ Ý ë á é ï é.

Áðü ôéò âåëüíåò ôïõ Ýëáôïõ óôÜæåé ðïëëÝò öïñÝò ìéá æá÷áñüðç÷ôç ïõóßá,ôï ìÜííá, üðùò óõìâáßíåé êáé ìå êÜìðïóá Üëëá - äáóéêÜ êáé ìç - öõôÜ. Óôéò ß-äéåò âåëüíåò ôïõ, üðùò êáé óôç öëïýäá êáé óôá êïõêïõíÜñéá ôïõ, õðÜñ÷åé êáéñåôóßíé, ç «åëáôüðéóóá», ôï ëáôïñÝôóéíï. Óôï îýëï üìùò ôïõ Ýëáôïõ äåí õðÜñ-÷åé ñåôóßíé, üðùò õðÜñ÷åé óôá ðåýêá. ×Üðéá áðü åëáôüðéóóá èåùñïýíôáé èå-ñáðåõôéêÜ. Êáèáñßæïõí ôï áßìá. Ï Äéïóêïõñßäçò ãñÜöåé: «Åóôß äå ðÜóá ñçôß-íç (ôåñåâéíèßíç, åëáôßíç, ðåõêßíç) èåñáðåõôéêÞ, ìáëáêôéêÞ, äéáëõôéêÞ, áíá-êáñêôéêÞ ôáéò öèßóåóéí åí åêëåêôïßò êáè’ åáõôÞí ç ìåôÜ ìÝëéôïò áíáêáèáß-ñïõóá êáé ôá åê èþñáêïò... ìßãíõôáé äå êáé åìðëÜóôñïéò êáé ìáëÜãìáóé êáéðëåõñïý áëãÞìáóé âïçèåß êáè’ åáõôÞí åðé÷ñéóèåßóá êáé åðéôéèåìÝíç...».

ÉÎÏÓ — ÌÅËÁÓ — ÃÊÕ

Óôïí Ýëáôï ðáñáóéôåß ìüíéìá ï éîüò Þ ìåëÜò, ðåñéæÞôçôïò ôñïöÞ ãéá ôá ãé-äïðñüâáôá ôïõ ÷åéìþíá. Åßíáé ç ÷ñéóôïõãåííéÜôéêç äéáêüóìçóç, ãíùóôÞ ìå ôïüíïìá ãêõ. Ï éîüò ëÝãåôáé êáé íåñáéäüîõëï, ãéáôß óôá ðáëéÜ ÷ñüíéá ïé ÷ùñéêïß


36

¸ëáôá óôïí Áóðñïðüôáìï ¸ëáôá óôïí Áßíï ôçò Êåöáëçíßáò.

ìáò ðßóôåõáí üôé èåñáðåýåé ôïõò íåñáúäïðáñìÝíïõò. Ïé áñ÷áßïé ÊÝëôåò èåù-ñïýóáí, åðßóçò ôïí éîü, óáí éåñü êáé ìáãéêü öõôü ðïý ôï ìïßñáæáí óôï ëáü óååéäéêÝò ÉåñÝò ôåëåôÝò êáé ôï äéáôçñïýóáí óáí öõëáêôü, üðùò ðåñßðïõ ôá äéêÜìáò åðéôÜöéá ëïõëïýäéá, ôá âÜãéá êáé ôá âáóéëéêÜ ôïõ Óôáõñïý, ðïý ìïéñÜæï-íôáé óôéò åêêëçóßåò.

Ôï áöÝøçìá ôïõ éîïý èåùñåßôáé ðïëý êáëü öÜñìáêï ãéá ôïõò äéáâçôé-êïýò.

ÁëëÜ êáé ãéá ðïëëÝò Üëëåò áññþóôéåò ç ëáúêÞ «âïôáíïëïãßá» ôïí Ý÷åé ãéáóðïõäáßï öÜñìáêï ôïí éîü. ÓôáìáôÜåé ôéò áéìïðôýóåéò, êáôáðñáàíåé ôéò åðé-ëçðôéêÝò, õóôåñéêÝò êáé øõ÷ïíåõñéêÝò äéåãÝñóåéò, ôéò çìéêñáíßåò, ôéò êëéìá-êôÞñéåò äéáôáñá÷Ýò. ÐáñáóêåõÜæåôáé áöïý óôïõìðéóôåß êáëÜ - óå óêïíÜêéá,óå ÷Üðéá 1 - 2 êüêêùí, üðùò åðßóçò ó’ åê÷ýëéóìá áðü öýëëá êáé íåáñïýò âëá-óôïýò óå áíáëïãßá 400 — 500 ãñáìì. ðïõ âñÜæïõí óå ôñéðëÜóéï íåñü. Ô’ áöÞ-íïõìå êáé óþíåôáé (áöïý ôï öéëôñÜñïõìå) þóôå íá ãßíåé ðõêíü óéñüðé, ôï ï-ðïßï ðßíïõìå óå äüóåéò 3 - 4 ôç ìÝñá.

***

Ï Èåüöñáóôïò ïíïìÜæåé ôïí Ýëáôï Üãñéï, ïñåéíü, öéëüøõ÷ñï, ïñèïöõÜ,áåßöõëëïí. Óýìöùíá ìå ôçí áñ÷áßá ìõèïëïãßá ç ÅëÜôç Þôáí áäåëöÞ ôïõ ¼-ôïõ êáé ôïõ ÅöéÜëôïõ, ðïõ ìåãÜëùíáí ìéá ïñãéÜ ôï ÷ñüíï. ¼ôáí ðÝèáíáí, çáäåëöÞ ôïõò Þôáí áðáñçãüñçôç, ôïõò èñçíïýóå íý÷ôá - ìÝñá. Ïé èåïß ôçí ëõ-ðÞèçêáí êáé äéáéþíéóáí ôçí èëßøç ôçò ìåôáìïñöþíïíôÜò ôçí óôï ïìþíõìï óý-óêéï êáé äñïóåñü äÝíôñï, ôçí ÅëÜôç. Óýìöùíá ìå Üëëï ìýèï, ï ¸ëáôïò Þôáíãéïò ôïõ ÁñêÜäá Þ êáé ôçò íýìöçò Åñáôïýò. ÃåííÞèçêå óôçí ÊõëëÞíç. ¼ôáíïé Öëåãýåò ðÞãáí íá êáôáëÜâïõí ôïõò Äåëöïýò, ï ¸ëáôïò Ýóðåõóå óå âïÞ-èåéá ôïõ éåñïý Ìáíôåßïõ êé åãêáôáóôÜèçêå, óôç Öùêßäá, üðïõ ßäñõóå ôçí Å-ëÜôåéá (Ðáõóáí. Áñêáä. 111) ôçí ìåãáëýôåñç ðüëç ôçò Öùêßäáò (ìåôÜ ôïõòÄåëöïýò), ôá åñåßðéá ôçò ïðïßáò âñßóêïíôáé êïíôÜ óôç óçìåñéíÞ êùìüðïëçÄñá÷ìÜíé, ðïõ ðÞñå ô’ üíïìá ôçò áñ÷áßáò ðüëçò ÅëÜôåéá. Ï Èåüò ôïõ öùôüòÁðüëëùí, åðåéäÞ Þôáí ðñïóôÜôçò ôùí åëáôéÜäùí êáé ôùí áñ÷áßùí áëóþí, ëå-ãüôáí ÅëÜôçò êáé Áëóçíüò.

ÌåñéêÜ äÝíôñá åëÜôïõ åßíáé ðïëý ìáêñüâéá. Óôç Óêùôßá óþæåôáé Ýíáò Ý-ëáôïò çëéêßáò 2000 åôþí ðåñßðïõ. ¸÷åé ðåñßìåôñï êÜðïõ 30 ì. Êáé óôïí ôüðïìáò áíáðôýóóïíôáé ìåñéêÜ Ýëáôá óå ôåñÜóôéá äÝíôñá. Ùò ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéáæïýóå, ôñåéò þñåò Ýîù áðü ôçí Áñôïôßíá ôçò Äùñßäáò, Ýíáò ôåñÜóôéïò Ýëáôïò,


37

ï Ýëáôïò ôçò «ÊáñõÜò» óôïí ïðïßï ëçìÝñéáæå ðïëëÝò öïñÝò ï ÈáíÜóçò ÄéÜ-êïò. Ôïí áíáöÝñåé ç äçìïôéêÞ ìïýóá ôùí êëåöôþí:

¼ëá ôá äÝíôñá ôçí áõãÞ äñïóéÜ ‘íáé öïñôùìÝíá êáé ìÝíá ôá ìáôÜêéá ìïõ äÜêñõá ãåìéóìÝíá... ÌÝò óôçò ÊáñõÜò ôïí ¸ëáôï êÜèåôáé ï ÓêáëôóïäÞìïò ìå ôçí ÊñõóôÜëëù óôï ðëåõñü, ìå ôç Ìðáìðáëïðïýëá. Ï ÄéÜêïò áð’ ôç ìéá ìåñéÜ êé ï Ãïýëáò áð’ ôçí Üëëç.Ï ÄéÜêïò ï óôáõñáäåñöüò óôá ìÜôéá ôçí ôçñÜåé...

Ïé âåëüíåò ôïõ æïõí 8 ìå 10 ÷ñüíéá. Ãé’ áõôü åßíáé áåßöõëëïò. ÁíÞêåé óôáêùíïöüñá äÝíôñá, ìáæß ìå ôá ðåýêá, ôá êõðáñßóóéá êáé ôá êÝäñá.

ÅÑÕÈÑÅËÁÔÇ

Åêôüò áðü ôïí äéêü ìáò Ýëáôï êáé ôïí Åõñùðáßï êôåíïåéäÞ õðÜñ÷åé êáé ïêüêêéíïò Ýëáôoò, ç åñõèñåëÜôç, ðïõ ó÷çìáôßæåé óôïí ôüðï ìáò ìïíáäéêü äÜ-óïò, êÜðïõ 50.000 óôñÝììáôá, êïíôÜ óôá óýíïñá Ìáêåäïíßáò - ÈñÜêçò. Åßíáéï ðåñßöçìïò «ÅëáôéÜò» (ôïõñê. ÊáñÜ - ÍôåñÝ) ôçò ÄñÜìáò, ï íïôéüôåñïò á-


38

¸ëáôá óôç ëßìíç ôïõ ÌÝãäïâá (Í. ÐëáóôÞñá)

êñáßïò óôáèìüò ôïõ äÝíôñïõ áõôïý óôçí Åõñþðç, Ôï åðéóôçìïíéêü ôïõ üíïìáåßíáé Picea exelsa äçëáäÞ.... õøçëïôÜôç, ü÷é âÝâáéá ãéá ôçí áñ÷ïíôéêÞ ôçò êá-ôáãùãÞ - áöïý ç ôÜîç ôùí êùíïöüñùí ðåñéëáìâÜíåé ôéò ðéï ìáêñüâéåò êáé ãé-ãÜíôéåò ìïñöÝò ôïõ öõôéêïý Âáóéëåßïõ - áëëÜ ãéá ôá ìåãÜëá ýøç, ìÝ÷ñé 50 ì.ôùí êïñìþí ôçò. ¸÷åé åõñýôåñç åîÜðëùóç óôçí êåíôñéêÞ êáé âüñåéá Åõñþðç,üðïõ áðïôåëåß Ýíá áðü ôá óðïõäáéüôåñá ãéá ôç äáóïðïíßá ôùí ÷ùñþí áõôþíäáóéêÜ äÝíôñá. Ó÷çìáôßæåé ðïëý õøçëïýò êáé êõëéíäñüìïñöïõò êïñìïýò ìåìåãÜëç áðüäïóç, Ýíá ìå äõï êõâéêÜ ìÝôñá ôï ÷ñüíï óôï óôñÝììá ðáñáãùãÞîýëïõ. Äõóôõ÷þò, üðùò åßðáìå äåí ðñï÷ùñåß óôéò ÷þñåò ôïõ íüôïõ.

Óôïí «ÅëáôéÜ» ôçò ÄñÜìáò, ìáæß ìå ôïí êüêêéíï Ýëáôï áðáíôïýí êáé ïêïéíüò ìáò Ýëáôïò, ç äáóéêÞ ðåýêç, ç ïîõÜ êáé ëßãç óçìýäá (Âetula) ðïõ ìïéÜ-

æåé ìå ôç ëåýêá êáé ó÷çìáôßæåé áîéüëï-ãá äÜóç óôçí Åõñþðç. Ç îõëåßá ôïõåõñùðáúêïý Ýëáôïõ öÝñåôáé óôï å-

ìðüñéï ìå ôï üíïìá ô Ü í í å, åíþ ôïõ êüêêéíïõ Ýëáôïõ åßíáé ãíùóôÞ ìå ôï ü-íïìá ö ß ÷ ô å.


39

ÅñõèñåëÜôç óôïí «ÅëáôéÜ» ôçò ÄñÜìáò ÅñõèñåëÜôç Picea exelsa

ÄÉ×ÙÓ ÔÏ ÄÁÓÏÓ

× ù ñ ß ò ô ï î ý ë ï, ôï âáóéêü ïéêïíïìéêü áãáèü ôùí Äáóþí, - åßðåí ïÓÜìïõåë ÍôÜíáò - çìðïñåß íá áíáðôõ÷èåß ï ôå÷íïëïãéêüò îïðëéóìüò ôùíáíèñþðùí, äß÷ùò üìùò ôï Ä Ü ó ï ò, äß÷ùò äçëáäÞ ôçí õãéåéíÞ, ôç æùçöüñïðñïóöïñÜ ôïõ, äåí èá ìðïñÝóåé íá åðéæÞóåé ï Üíèñùðïò!


40

ÔÏ ÐÕÎÁÑÉ

ÊÜôù áðü ôá Ýëáôá óõíáíôïýìå ðïëëÝò öïñÝò (Ðßíäïò, ¼ëõìðïò, Åý-âïéá), óáí õðüñïöï èÜìíï, ôï ðõîÜñé. Êáëëéåñãåßôáé óáí äéáêïóìçôéêü öõôüóå ðÜñêá êáé óå êÞðïõò. ÊÜðïôå áíáðôýóóåôáé óå äåíôñýëëéá. Ôï îýëï ôïõ åß-íáé ðïëý óêëçñü êáé ðõêíü, êáôÜëëçëï ãéá îõëïãñáößá, óôçí ôïñíåõôéêÞ êáéóôç ëåðôïîõëïõñãéêÞ. Ôá ðïýëéá ôïõ ôáâëéïý, ôá ðéüíéá ôïõ óêáêéïý ãßíïíôáéáðü ðõîÜñé. Åßíáé áåéèáëÝò äáóéêü öõôü. ËÝãåôáé êáé ôóéìéóßñé, ôï åðéóôçìï-íéêü ôïõ üíïìá Buxus sempervirens äçëáäÞ Ðõîüò ï áåßæùïò.


41

×éïíéóìÝíá Ýëáôá óôçí Ðßíäï

***

Ôá åëáôï÷þñéá ìáò õðÞñîáí áíÝêáèåí ôá öôù÷üôåñá. ÔÝôïéá åßíáé ôá ï-ñåéíÜ ÷ùñéÜ ôùí ÔæïõìÝñêùí, ôçò Áñêáäßáò, ôùí Èåóóáëéêþí êáé Åõñõôáíé-êþí ÁãñÜöùí, ôá üðïéá - ôá ôåëåõôáßá - ï óõíôïðßôçò ôïõò Æá÷áñßáò Ðáðá-íôùíßïõ ðñïóäéüñéóå ìå ôñåéò ÷ôõðçôÝò óáí ôóåêïõñéÝò, ëÝîåéò: Ð Ý ô ñ á,ó ô Ý ñ ç ó ç, êáé å ã ê á ñ ô Ý ñ ç ó ç. ÁõôÜ ôá ÷ùñéÜ åñÞìáæå ðÜíôïôå ç ìåôá-íÜóôåõóç.

Ô’ áðüäçìá ÏäõóóÜêéá ìáò ôïí Ýëáôï, ðïõ óõíôñïöåýåé ô’ Üãéá ÷þìáôáôçò ðáôñßäáò ôïõò, åß÷áí ðÜíôïôå êëåéóìÝíï óôçí øõ÷Þ ôïõò óáí ßíäáëìá ôçò á-ðåñßãñáðôçò íïóôáëãßáò ôïõò. Åßíáé ôï äÝíôñï ìå ôïí ðñÜóéíï äéðëü óôáõñüóôçí êïñöÞ ôïõ êáé ôï êñõóôÜëëéíï íåñü óôç ñßæá ôïõ. Ôï ìåãÜëï áõôü êáçìüôçò íïóôáëãßáò åêöñÜæïõí ïëßãïé áðëïß óôß÷ïé ôçò äçìïôéêÞò ìïýóáò, ðïõ êëåß-íïõí ôüóç öéëïóïößá ãéá ôïõò ÷Üñôéíïõò ðýñãïõò êáé ôéò ÷ßìáéñåò ôçò æùÞò:

¼ëá ôá ðåñðÜôçóá, Ôïýñêéêá - Ñùìáßéêá, ôßðïôá äåí êÝñäéóá...¸íá äÝíôñï öïõíôùôü, öïõíôùôü, êëùíáñùôü, ðïý÷åé óôçí êïñöÞ óôáõñü êáé óôç ñßæá êñýï íåñü...


42

Ï ÄÝíôñïò – Äñõò

ÄÝíôñá ïíïìÜæïíôáé üëá ôá øçëüêïñìá öõôÜ. Ä Ý í ô ñ á üìùò ï ëáüò ìáòïíïìÜæåé ôéò Ä ñ õ ò êáé îõëåßá äÝíôñéíç, ôç äñýéíç. Áõôü âåâáéþíåé êáé ç äç-ìïôéêÞ ìïýóá ôùí êëåöôþí:

Áêïýù ôá äÝíôñá íá âïããïýíêáé ôéò ïîéÝò íá ôñßæïõíêáé ôá ëçìÝñéá ôùí êëåöôþííá âáñéáíáóôåíÜæïõí...

ÁõôÞ ç äéáêñéôéêÞ ç îå÷ùñéóôÞ ïíïìáóßá, áíáôñÝ÷åé óôïõò áñ÷áßïõò ÷ñü-íïõò. Ä ï ý ñ å é ï ò ßððïò ëåãüôáí ôï ðåñßöçìï «êáìïõöëÜæ» ôùí Áñ÷áßùíãéá ôçí åêðüñèçóç ôçò Ôñïßáò, äçëáäÞ îýëéíïò ßððïò. Ä ï ý ñ á ïíüìáæáí ôá


43

ÄÝíôñá äñõüò óôçí Êïñéíèßá

îýëá êáé ä ü ñ õ, ôï ðïëåìéêü îýëéíï åðéèåôéêü üðëï. ¼ëá áõôÜ Ý÷ïõí ôçí ß-äéá ðáíÜñ÷áéá ñßæá ôïõ äÝíôñïõ äñõò - îýëïõ.

¼ðùò äå óçìåéþóáìå ó’ Üëëåò óåëßäåò ç ÉåñÞ Âßâëïò ìå ôïí üñï î ý ë ïêáé î ý ë á ïíïìÜæåé ôá ö õ ô Ü.

Ç ÅëëÜäá åßíáé ç ÷þñá ôùí Äñõìþí, äçëáäÞ ôùí äáóþí áðü äñõò. Áõôïßêõñéáñ÷ïýí óôï ôüðï ìáò êáé áðïôåëïýí ôï åèíéêü ìáò ÄÜóïò, üðùò ï ÐëÜôá-íïò áðïôåëåß üðùò åßðáìå óôçí éóôïñßá ôïõ ôï åèíéêü ìáò äÝíôñï. Äñõìïýò ï-íïìÜæåé ôá äñõïäÜóç êáé ï ÁñéóôïôÝëçò, ðïõ êáôáãüôáí áðü ôç äñõïâñéèÞ×áëêéäéêÞ: «Ðåðïßêéëôáé äå ç ãç üñåóéí ýøçëïßò, ÷ëüáéò ìõñßáéò êáé âáèõîý-ëïéò ä ñ õ ì ï ß ò».

Áðü ôïõò áðÝñáíôïõò ïëïðñÜóéíïõò äñõìïýò ìáò áîßæåé í’ áíáöÝñïõìåáõôïýò ðïõ öïõíôþíïõí óôá âïõíÜ ôçò Êñïýóáò êáé óôá Êåñäýëëéá ôùí íï-ìþí Óåññþí - Êéëêßò, óôï ðåñßöçìï Æáãüñé ôçò Çðåßñïõ. Ìéá áôÝëåéùôç èÜ-ëáóóá ðñáóßíïõ êõìáôßæåé óôá êáôÜöõôá âïõíÜ áðü ôç èÜëáóóá ôïõ Èåñìáú-êïý ùò ôá óýíïñá, üðùò åðßóçò óôá âïõíÜ ôçò Ðßíäïõ.

Ó’ áõôÞ ôçí åõëïãßá ôïõ ðñáóßíïõ óôÝëíåé ôï óôï÷áóìü ôïõ ï ÐáëáìÜò ãéáíá ôïí ãáëçíÝøåé:

×ôõðçìÝíïò áð’ ôïí Üíèñùðï óå óáò Þñèá, áãíïß äñõìïß êé áãêáëéÜóôå ìå êé áêïýôå.

ôï âéïëß ìïõ åéí’ ç øõ÷Þ...

Ç äñõò åßíáé äÝíôñï êõñßùò ôçò ÁìåñéêÞò êáé ôçò Áóßáò êáé ëéãüôåñï ôçòÅõñþðçò. Ó’ üëï ôïí êüóìï áðáíôïýí êÜðïõ 300 åßäç ôçò. Óôç ÷þñá ìáò äåíðåñíïýí ôá äÝêá, êáé äéáêñßíïíôáé óå äõï êáôçãïñßåò, ïé áåéèáëåßò äñõò êáéïé öõëëïâüëåò. Óôéò áåéèáëåßò äñõò áíÞêïõí äõï ðïëý ãíùóôÜ êáé êïéíÜ åßäç,ôï ð ï õ ñ í Ü ñ é êáé ç á ñ é Ü.

Ç áñéÜ ìå ôá ìéêñÜ ôçò öýëëá óáí ôçò åëéÜò ó÷çìáôßæåé ùñáßá äÝíôñá ìåóöáéñéêÞ óýììåôñç êüìç. Øçëüêïñìåò áñéÝò áðáíôïýí óôïõò áðüôïìïõò ü-÷ôïõò ôïõ Á÷Ýñïíôá (Óïýëé) êáé ôïõ Áãñáöéþôç. Óôïí Åèíéêü áèçíáúêü êÞðïôá øçëüôåñá äÝíôñá ôïõ åßíáé áñéÝò.

Óôéò öõëëïâüëåò äñõò, ðïõ ó÷çìáôßæïõí ôïõò åëëçíéêïýò äñõìïýò, áíÞ-êïõí:

1. Ç ð ë á ô ß ô ó á Þ ðëáôõêëÜñé (Quercus conferta). Ðïëý äéáêñéôéêÞäñõò áðü ôá ìåãÜëá ðëáôåéÜ êáé ôñá÷åßá - óá äÝñìá - öýëëá ôçò. ÊÜðïôå ìÝ-ôñçóá öýëëá ðëáôßôóáò - èáìíþäïõò êïñöÞò - êáé âñÞêá ôï ìÜêñïò ôïõò 30


44

ðüíôïõò. ÅðåéäÞ ôï ðëïýóéï öýëëùìá ôçò ôï ôñþíå ðïëý ôá âüäéá óå ìåñéêÜìÝñç ôçò Öèéþôéäïò ïíïìÜæïõí ôç äñõ áõôÞ âïúäüêé. Öõëëïññïåß ãñçãïñüôå-ñá áðü ôéò Üëëåò äñõò (ÓåðôÝìâñç ìå Ïêôþâñç).

Ìéá ôÝôïéá ðåëþñéá äñõò - ýøïò 22 ì. êáé ðåñéöÝñåéá 5,50 ì. óþæåôáé óôï äÜ-óïò ÊÜðåëç, êïíôÜ óôï äñüìï ÁìáëéÜäáò - Äßâñçò. Ó’ áõôü ï ÉìðñáÞì êñÝìáóå ôïíðáðÜ ôïõ ÷ùñéïý óôçí ÅðáíÜóôáóç, ãé’ áõôü ïíïìÜóôçêå «ôïõ ðáðÜ ôï äÝíôñï».

2. Äñõò ç Ü ì é ó ÷ ï ò ( Q. sessiliflora). Ó÷çìáôßæåé äÜóç áìéãÞ Þ áíáêáôåìÝ-íç ìå Üëëåò äñõò. ËÝãåôáé êïéíþò ñïôóüêé Þ êåëÜíé. Ôï åðßóçìï üíïìÜ ôçò ô’ ïöåß-ëåé óôçí Ýëëåéøç ìßó÷ïõ ôùí êáñðþí ôçò ðïý åßíáé ó÷åäüí êïëëçôïß óôïõò êëÜ-äïõò. Ìßó÷ïò óôç âïôáíéêÞ ãëþóóá ëÝãåôáé ôï êïôóÜíé ôùí öýëëùí, åíþ ôï êï-ôóÜíé ôùí ëïõëïõäéþí (êé áñãüôåñá ôùí êáñðþí) ëÝãåôáé ðïäßóêïò. Óôçí êõñéï-ëåîßá ç äñõò áõôÞ Ýðñåðå íá ëÝãåôáé... áðüäéóêïò, ãéáôß ïé êáñðïß êáé ô’ Üíèç ôçòôá ïðïßá ìåôáâÜëëïíôáé óå êáñðïýò (ôá âáëáíßäéá) äåí Ý÷ïõí êïôóÜíéá, åíþ ôáöýëëá ôçò Ý÷ïõí êáé ìÜëéóôá ìáêñý êïôóÜíé (ìßó÷ï): Öõëëïññïåß áñãÜ ôï ÷åéìþ-íá.

3. Äñõò ç Ý ì ì é ó ÷ ï ò (ñïôóüêé, ñÝíéá êëð.) (Q. penduculata). Áíôßèå-ôá ìå ôçí ðñïçãïýìåíç äñõ áõôÞ Ý÷åé ìáêñõÜ êïôóÜíéá óôïõò êáñðïýò ôçò(äñõò ç ðïäéóêïöüñïò) êáé ìéêñÜ (ìßó÷ïõò) óôá öýëëá ôçò.

4. Äñõò ç ì é ó ÷ á í è Þ ò (Q. penduculiflora). Äñõò äçëáäÞ ìå ìßó÷ïõòóô’ Üíèç ôçò, üðùò ç ðñïçãïýìåíç, ôçò ïðïßáò èåùñåßôáé ðáñáëëáãÞ ìå ìéêñÝòìïñöïëïãéêÝò äéáöïñÝò. Ôá äõï áõôÜ ôåëåõôáßá åßäç áðáíôïýí óõíÞèùò óôéòðåäéíÝò åêôÜóåéò, óôéò ïðïßåò óõãêñïôïýóáí ïëüêëçñá õøçëÜ äÜóç, ðïõ îå-


45

Äñõò ÌáêåäïíéêÞ ÁñéÜ

÷åñóþèçêáí ãéá í’ áðïäïèïýí ïé åêôÜóåéò óôçí áãñïôéêÞ êáëëéÝñãåéá. ÓåðÜñêá êáé êÞðïõò - üðùò óôïí Åèíéêü êÞðï ôùí Áèçíþí - êáëëéåñãïýíôáé ôÝ-ôïéá çãåìïíéêÜ óôï ðáñÜóôçìá, õøçëÜ äÝíôñá. Ãé’ áõôü ßóùò ïíïìÜæïíôáé ñÝ-íéá ôá åßäç áõôÜ ôçò äñõüò. ÃíùóôÞ åßíáé ç öñÜóç: «ÂáóéëéêÞ Äñõò».

5. Äñõò ç ÷ í ï þ ä ç ò (Q. pubescens). Ôï çìåñÜäé Þ ãñáíßôóá Þ ñïõðÜêéáðü ôï ïðïßï ô’ üíïìá ñïõðáêéÜò (äåíôñüëïããïò).

ÄÝíôñï ôùí ÷áìçëþí, èåñìþí ôüðùí, ðïëý ãíùóôü êáé äéáäåäïìÝíï áðü ôçÑïäüðç ùò ôçí ÊñÞôç. ËÝãåôáé ÷íïþäçò áðü ôï ÷íïýäé ôçò êÜôù åðéöÜíåéáò ôùíöýëëùí. Óôá âïõíÜ ôçò ÐåëïðïííÞóïõ áíåâáßíåé ùò ôá 1.000 êáé ðéï ðïëëÜ ìÝ-ôñá. ÁõôÞ Þ äñõò Þôáí ç éåñÞ «öçãüò» ôïõ «Öçãïíáßïõ Äéüò» óôç Äùäþíç.

6. Ôï Ô ó Ý ñ í ï (Q. cerris). Äñõò Þ êÞññéò ç åõèýöëïéïò. Äéáêñéôéêü êáéáõôÞ åßäïò äñõüò, üðùò êáé ç ðëáôßôóá. Îå÷ùñßæåé áðü ôá ìáêñïõëÜ, ãëùóóï-åéäÞ öýëëá ôçò êáé ôá ìïõóôáêÜôá ëÝðéá ôùí êáñðþí ôçò. Æåé óôá õøçëüôåñáìÝñç ôçò æþíçò ôùí äñõþí ìÝ÷ñé ôùí åëáôéÜäùí, óôïõò ïðïßïõò êáé åéó÷ùñåß.Íüôéá öôÜíåé ùò ôç Öèéþôéäá.

Óå êÜìðïóá ÷ùñéÜ ìáò áêïýãïíôáé îåíéêÜ ïíüìáôá ãéá ôéò äñõò, üðùò:ìåóÝäåò (ôïõñê.) êáé íôïýóêá (óëáâ.).

7. Ç Â á ë á í é ä é Ü (Q. Graeca). Åßíáé ç ãíùóôÞ äñõò áðü ôá ÷ïíôñÜ êý-ðåëëá ôùí êáñðþí ôçò ðïõ åßíáé ðïëýôéìç ðñþôç ýëç óôç âõñóïäåøßá.

Ëüãù ôçò éäéáßôåñçò óçìáóßáò ôçò, ìÝóá óôçí ïéêïãÝíåéá ôùí äñõþí, ôçòáöéåñþíïõìå éäéáßôåñï ðïñôñáßôï.

8. Äñõò ç Ì á ê å ä ï í é ê Þ (Q. Macedonica). Óôçí ¹ðåéñï ôç ëÝíå Êñß-ðíá. Ôá öýëëá ôçò ìïéÜæïõí ðïëý ìå ôçò êáóôáíéÜò, ëßãï ìéêñüôåñá. ÁðáíôÜóôçí Ðßíäï êáé óôç Ìáêåäïíßá ùò ôç ÂÝ-ñïéá. Öõëëïññïåß ðïëý áñãÜ, ôçí ¢íïéîç, Ý-ôóé ðïõ íá èõìßæåé ôéò áåßöõëëåò äñõò, ôçí Ü-ñéá êáé ôï ðïõñíÜñé.

Ïé Äñõò - üëåò öùôüöéëá åßäç - åßíáé á-ðü ôïõò ìåãáëýôåñïõò ìáèïõóÜëåò óôï âáóß-ëåéï ôùí öõôþí. Æåé ðïëëÜ ÷ñüíéá êáé ó÷ç-ìáôßæåé ôåñÜóôéïõò ãåñïýò êáé ðïëýêëùíïõòêïñìïýò. ÃíùóôÞ ç öñÜóç: «Ýðåóåí ç õøéêÜ-ñçíïò äñõò…» ãéá ôéò åîÝ÷ïõóåò ðñïóùðéêü-ôçôåò, üôáí ðñïðÝìðïíôáé óôïí Üëëï êüóìï.¼ðùò åðßóçò ç öñÜóç:

«Äñõüò ðåóïýóçò ðáò áíÞñ îõëåýåôáé».


46

Quercus penduculpta

***

Ïé äñõìïß óôçí áñ÷áéüôçôá Þóáí ôï åíäéáßôçìá ôùí íõìöþí ðïõ ïíïìÜæï-íôáí ÄñõÜäåò, Äñõìï÷áñåßò, ÁìáäñõÜäåò Õëçùñïß.*

¼ðùò ëÝåé ï Áðïëþíéïò ïíïìÜæïíôáí ÁìáäñõÜäåò äéá ôï «Üìá ôáéò äñõ-óß ãåííÜóèáé Þ äïêïýóé Üìá ôáéò äñõóß öèåßñåóèáé…»

Óôç Äùäþíç ôçò Çðåßñïõ, üðïõ ëÜôñåõáí ôïí Äéá, õðÞñ÷å Üëóïò öçãþí,äçëáäÞ äñõþí (êé ü÷é ïîõþí). Ìéá áð’ áõôÝò, ç éåñÞ öçãüò ðñïóôÜôåõå óôçíêïõöÜëá ôçò ôï ïìïßùìá ôïõ Äßá, ðïõ ëåãüôáí ãé’ áõôü êáé Öçãïíá�

Documents

Ï ÐÉÏ ÔÑÁÍÏÓ ÊÁÇÌÏÓ · 2012-02-20 · Ï ÐÉÏ ÔÑÁÍÏÓ ÊÁÇÌÏÓ Ôçí þñá ôçí õðÝñôáôç, ðïõ èå íá óâåé ôï öùò ìïõ, Ýíáò