Gelecek Neslin E$itimi:insan Haklarr Egitiminin Miifredat Programryla BUtonlettirilmesi

* , .

NEW laCilCSin Human Rights

Itkence Magdurlan Me*ezilffan Haklannda Yeni Taktikler Prcjesi

Minneapolis, MN 55410 ABD

faKik Kitapqklafl Diziei Edit6di

CevhiG0lay Kut

@ 2003 lsrence Maddurlafi Merkezi (c\.r)Telit hakkr bilsisi biitln barmlarda y{ aldrgr snGe bu yayrn, barh ve elekrcnik bi(imlerde sedertlerogaltrIp, dagtrlabilir.

Taktik Kitap{rklan Dizisini Den€kleyenlerBu Taktik Kitapgklan dizi3iru kirilerin ve kurulurlann destekleiyle hazr andrve basrldr: aBD BantEnrtitls! Ohe Unit€d statet Institute of Peace) Ulusal Yardrm5evenler Fonu Ohe National Philanthropi<Irurt), awupa Guvenlikve |tbnligi Tegkilatr (oscE), aBD Drtirleri Eakanhgr, sigid Rausing Fonu (etkiadryla, Rubenand Elkabeth Pausing Fon!),lohn o. and catherineT. MacArthurVakf, ile kimlikleriningizli kalmaanr isteyen birvakf jlebirdertek(i.

I

sunlara ekolarak, Kral Baudouin va kn, Romanya'da dozenlenen b6lgeselegitim atdlyesiile at6lyekatrImcrlannh taktik kitap!.klar haz amaenr deneklemek amaoyla, Romanya'daki onagrmrz lcAR'.retitli bagrrlarda bulundu.

Insan Hakl.nnd.YeniTaktikler Projer, bu kirapq'kra ifadeedilen q6niJlei paylajm'yoro abiln.InBn Haklannda YeniTaktiklerPoj€si, beltlibaz'lakl kl€riveya poliiikalan 6n€ (rka.tmamaktadr.

t

rgrnoeKI!efYazafl n Biyografisi ..............................,................. 5Ons6z .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , . .6Okullarda Insan Haklan EEit imi.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7Pilot Projeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9Dioer Etkinlikler ve Toplantrlade Brlt0nlettirm€.. 1 1Insan Haklan Egit iminin Sonudan... . . . . . . . . . . . . . . . . . . l2Unive6itelerde OEretmenlerin Egitimi ..............14Tecfllbelerimizden OErendiklerimiz.................. 17SonuS... . . . . . . . . . , . . , . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18Ekler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . , . . . . . , . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

* , .NEWIaCflCS

Itk€ne Maodudan M€rkezilB.n Haklannda Ye^r ralnikler Projgi

Minneapolar MN 55410 ABO

NEI,ticticsRiBhts

H.2n.n2003

hrn H.rbnnda Yeni T.h'kla - T.ktk Kn.*'kl.n oi2iline horgeldi.izt Her libp(|kb, inen hrkl.n.l.n'nd.(!ls.n bn riri. inenfi.klan al.n'ndr il.d.neeor.hrk (in klllan'lan y.r.td bir bliigi.nl.trokradu. 3i4ol degirik alad lap..y.n g.nir i.sn harbn hrr.k.ri i!.rnind€ Fr rlrn bu y.zarl.rardnnda, egnin.iler, kotophaMiler, eolrkS.l$.nlan, €mniya96revlil. ve kadr n ha ll.n lrvunu.ul.rdr bulunmaldad'. Bu kltil..^qelltrndiE clrlkl.r, kendinlkelerindekii.sn haklan m0.adeleiineolumluk.rklar s0lan{t'. O.h, d. dlsl, b! kisilc . kulL,nd'klanbkriklei uy.nand*bn ,.nan, b.rla 0lkelerd€w J..l! ko5lllada (okd€gi5ik 6.e1.1..€ uygul.nabilr.

3u n.d.nh, h.r bn Hbp('t$, yra.n E ilidh F .ldq' kurul'{uh h.d.tl.in€ n6'l uLnDt ronutund..ynnth bilgil.ry.r:lm.lbdtr. Amd'mB i.e. hrklan al.n'nda (.hr.nl.nn Gldik s.liinfty. uyqundlt0nmeleini d.h.g.nfnrat€jilFiniuygulam.k icin *niklei ialritle.iqazd€n q<nn.b nir inenh.kl,n mnGd.l.inidrh.d, etkin k'l.bil..ek bktik $(en.kl.rini (oEaltma ra iri I e9l.6.kl r.

3u kitaxrkla, riy:rinratl..danyara anaEk, h(k0metlenar li$nri!iyrp'ldqLve bu r.y.de, iddi:lr birh.y.lin n&' I se&k l.tttildlgi a n lat' lryor. am.Mrluk Inen Hall.n M.rlezi (AlHMl ll€An.vunuk Elhim8.krnh!' aranda q€(.x.!riihn baJa.h bi. itbinigi bnxunda, n[.d.ki btt0n devld olullannd. inenh.kl.r €Ettami wilm.y. b.tand, AIHM, olk.d. bmnnin rcjih en'e' yaFnan g.sit tnRtnd..t yd:hnd'. $bi'M ydi gEl€n dmokrdil h0lomrl€ amadluk yuft.t.nn'n, d.mokrrik bt topluros€..ktigi sibi kd'lm,y. h.2.n.n.69' urun v.d.li bt €h$.n'n b.rl.trh6' konurlnd, 96dF.lery.pt'. AIHM, birenrrkinFl., y.nisnuklr.. od.klan& E g&ukl.nn i.en haklan €lhimi96h6i.igown@ye almak ist di, fok yrk'n bn qelhir. k.d,i amavdlu k'b po Lnikald u lu* | d 0z.yd. behleniyorv. urgolanryoidu; bunun h.menark r ndan g€le. doncmde, b0l0n.litim ineninietkil.y..ekG 8lk.OF'nda uysu anmk bir vlryon gelittimeyi haFdrlar. AIHM, aldq ubn..aE d€nea eoilim uzmanlanv€ horond€ baoh P€d69oli Arantrma F.nn0!0 otR) ile s€(eklegndigi dkili ,$nrigi syerind€ pojeyihru tBn€deh snuna k.dar qdllJrebildi. AltrM.in lrbalan re bu irbnligiiy6inde, dwl.tolullannda* .gnin t knh.k'ind., €rdrunrerc y6nerir iN. h.klan elnimi w lm.y€ batand'.

T.ktik {nlpgklan Diziri nd. Fr alan bnti^ etu€, www.l1d.d'6.org hrem.t ad6ind.. .ririlebil,.z.manl. buEyayenikibp(rklrrda€klene(ekl r. Web 't€miud. b.lk,.'a(lar da 6ul.bil6n z; bunlar.6n nda, ileir.d. ahm. y.pr labilen bir iakt kls v€ tabanL inen h rklrn alan'nda (. l''.nlt r ich bn'tnaloruhu il. at6ly€l€rimir v. $npozyum h.kkrnd. bilgierdeyd.lm.ktadtr. Y€n laktiklef.l€ktonikboltenin€ aboneolmat ia. n.{,la.ti6eoiolg rdr.ine bt epd. qondeEbilin'niz.

Insn Haklannda Y.ni T.ltikls Proi6i, dnnya.rn h€. 6En.d. ine. hakr,n ar.n'nda (al''.n ern[kurun|.nn w kitl.rii d..nl'ik dili ul6l.r..er bn gi.itmdir hr€.(. Maqdu an M€d.zi (cvr - cdt rtqvidiEofrotuE)trrnnd,nk@rdine.dirdbuFojqbnbd.vim..ziwyenibktikl.ny.ratc'ol.n cwnin k.ndiden.yinle nde. doE m urlu r. CvT ayn ' Dm'.d., bu lu nduEu b.nz.6i2 konumd.hyolr ('karallivil6nd./iEin qi9lenn.ri(in in$n h.klannr evunm.kLd r.

3u kitaXrkla., bi19il.ndnkire uluk agc' bu hr.'. trmudLyla...

F* {z't-

Y.ni rahikler Poj. Yoneti.iii

I

Kozer. Kati ve Bob€rt ciedia(oz..a Kar halen y6n.r.hi6ldu0uArnavurruk Inran Hak ar Me*ezind€ (ACHR-Albanian cenrer f6rHuman Riqht) 1992y'l'ndanb.r (alJmahadtr. Kati, t9Tsyindasyar n0he.iolarak otk€den ayn mad.na^c alGtm€nrik <irimi atdr v. yabanq d er 60r.tn.nh0' yaplr. 191o0 y'hnda An.vdtlkad6nd0h.nenra oqr€tnenlil yapan X.ri, ks bn dc snr. AIHM'de akril olarar Fhrm.y. barlad. AlHMd.(.|lrm.ya b.gad'g' sind.n bu y.n., bnlokul6lac..! toruha, eEnim. E ront....s rarld'. x.nanp. rtukra' P.kr' bony6indq o€mkralr € rdn lllkl.n ulEl Mas' (Naron.l Tabte lor o€'lw4,.d Hlman Riehs for rh. au@p.6n stabitiv p*) Barrcn' ve B.rk.n Inen H.kr.nA!' (salkan Hlman

i f,igh6 N.lwolk) y6ndm lurulu iiy6idn.II Rob.dGjedia, amavliuk riran'da burunan Pedagojk ArasfutubrEnnitijr0 nd. (nnirutefofL Pedrsosi@ R*a(h) abstrma( ola6k €l'rnalann. daah dmekft ve i koklr o!rctmenl qi yapmakradtr.

tuz.y Ahavutlu l1a li lkod.a Un iv.6iter 'n de rkokur dqrcrmenriqi eqn miaran Gjenia 1993y'tLnd.wa$mgton, D.c.'de 'lk6jdid.ydnelikAna Batanq( proqrami.a k.rld'. Gi.d'., wd carolin.0niv.6n6inde€lrih.rrn,nd.y &krie.r.!irim'.td'.1ee4y't'nd.A|HMit.brhkt€(ir'rhayabrrayrn ioben cjedi. bu r:rc boyun(a 6 ile 19 yar rai (ftukrar iin AIHM b'anndan yayntananm.t .yalrerE Innn H.rbn Eqir'm prcsram' \inyad'm.'y.anrryapr. qedia hal€n am.dluk,r,burun.n b.t <itim f'kn[6ind.ki 6ten.i ye 69r.r]m 96rcvliler i{in h. t.nrh lnran Haktan Egilinprogr.m'n'n yad'ft' yaza Enryapmaliadtr.

Arnavutluk insan Hrklafl M€rkeri (AIHM)

Noru( ArMwtluk Yadn D.d€i (Ar{A - Aid NoR,y Arb.nia} Man 1992'd. T r.n 36tq. Mahk€h6r^d€. raaryd q6r.'.n bn.ivirroplum drgfto ot.rak r*it edirdi. 1995

y'r'id. ANA *mini, aEvlnuk rEn Hakran Doktin.nr.eyoh Merk€zi (aHRD< - Atb.nian Human RighBo{um.ntdion GdeD ol.'.1 d€gin/di. ve 1997'de mi r.krar detinnire'.k &n.y6ruk Inen Hakt..Merl.zi(ACHR 'Albanian c.nt.i for Human Rishrl orar.k krydedirdi

Anavdluk Inen Hakrdn M.*.zi (AIHM), Ahavurluk bki ivil toplumun d'gft ertniheri vedemok,rikbfnilmei (in l.l[maktadtr. AlHM,nin.n..,d.noklaiveinen h.klan itkete (.(ev6 nd.inikr.dr bnjvilroplun o u !n.kv. inen hakran €giimiyoruyta inen h.ktan bitin.i setirfin€k;dok0m.nr.t6n, birsir€ndih. v. yay m<'hk raarrytrt.i y0ftnek, tobi rahrm, .n y.pmak ve h€m ltuelh.h d. u|Unari6n dozeyd. r€b.k.l€' olunum.krr.

^lHM,bukibx'kt:(*lan.niaktikr.ivennr.jire otk.q€nerindehe9dimru.umlan ite i$ntigiy.p..ak urguram.ya thth'trtr. uron4 lEn hlkl.n .qnimini amatutuk €ir'n td€mib bftinbnime

lannrda si2e yadl' olur.

Ped.golik Aratttrma Enstit0so (PAE)

ted.gojlk arastrma Ennnoro (rPR . hnnut€ ol P.d.sos i.r I Rea(ht ahavlr ruk E onim B. ka n h0 r n.b.olr ola.ak 1959 b nr.n'd. kururdu. PAE. €tirim msrrcd.trn'. ar.avdtlk ilkotull.n E otuorutbnndtuysul.nmaind.n w.lr.tme.lein hizmer(, €0n'nr.nnden brumtudur.

lletitim ailgil€d

Albani.. Ccnrer tor Human Rigthr

okull.rd. Inen H.klln Ealtlnl

Edlt6ron Onsizn

r.ktir Kibp9kr.n diziin. .krd.n bu 6.1ind.,K6ar. Xni E iob€rt Gj.di., on yllrk bn d6mniind. iEn hatl.n eEitim p.ogran'n'n,ah.Ml!k'6 ilkoluld.n <irim f.loh.r. ..k.dartom€gitimritumin€ n.'r drhir.dirdiai.i.9krto ar8u kibpgk, birynk dlrt n€n, .iya.i birg<itd6n.minin av.nt jlanndan Lyd.lambiLnw h0k0met ile i$ilioi yapan bnil..inin n.l.rb4ahbihegini 96t1.En 6d End bir drn.hir,

an.vudrk Inran Haklan Me*ezi (alHM),Ah.vulluk'u, iniailann hall..nn bllindnd.olduEuw hok0m.tin k6.ar alma $r€.in. frll.nk.lldrq 9€(.k bt denok.d k nlk. hrlrn.gdinetr hed€flen.kt€dir. Bun! b.r.rruk i(in6M, y'lbrdan b€n iorc q€l.n belhn € luru@lur4ukluEun0n6indm g€lmel.n q.€kmh.dn.alHr'|, bu ama{14 n.d eEiiim tnhini. insnh.kran d€.d6ini ireR.k r.kird. dd'niGr.|.9.14.9€ - Amdruk un s.hck n6ri oL.(&urda,, od.krr.m.y, €d| AIHM, bu.ub.rar.bilrek tin hokamd w €itim (*r.l. yl.y.k'n bt it5nliEin. gift ihriya' duFu. AIHM,b! am.. rr.tn.k irin, bk ded.r rurunu ot.nP.d.s6jik Ararr,ma Fn5tn6! {pA6) ib bnfite btrdizi bklik uyqulad'. alffM v. PAt maddi dd.lrEl.mal w lzman €qnmdbrc ularrEk (h sqbuludaraEe bagl.ntlar lurdular |nle*l (.p1.dErctn€n.gnim prcsranrar dnz€nr.dir.4

5

ahaMlll Elir*i egnim mofrod.tnd.^raydal.n.6l ineh h.rd.nn'n q'.rimi (in rokk pr.mh bi. pros.ah q.l{lidil4 ol|. qelhd.42 pilot olul w irn hatl.. €ghim m.t.zak!.d!h. F 9.le!4. 60tuhdni. .Enifri iOny.ni bn nni€rtre horr€dn' rysur.dr.r.

sil(or iEn haklan ds!t! h0lorEinjn sk .hndo{ruhu{nda kullan'hakr.n w.ld.t16.lb.ko*t!kh. icin h€komdl.n.bnikr.el'rm.dci0..6in. dn€nd.kbdii.r. A|HM nin bur6nb6i, en znd,n ba! hokom.tls i6z kon6uolduounda.isbi ioin€ kary dn€nm.nin toplunoze nd€ dddiv. k lrobiretliyahrmanB.t6'k.(rmaahlamrna gelebiledd qdn.rn.kt dn.AlHfr. hil|nhd ilehhfirgiyap'ldr!'6d. n.l. n.rd..dir.bireciinilok iyi s6d000 iliD tom.6itin eirt€mini deOirrirruyi b.r.rd. Onl.nnhik.y€ti, b:sLlannr da b!n. b.nzd b0y0kh.d.ll{ kovmLn nokB'nd. (e..n.ndn birir.

- Li.h Mrh.ny, r.k!k kit p('kl.n.dn6{

otull.rd. In{n x.ll.n E{ftlhl

Devlet Okullannda insan HaklerlEgitimi

Ah.vutluklnsa.Hakl.n Mertezi'nin

45 yl boyunca 'llk€yi d0nyadan kopa€n, ba5kKbn konriiindikddnc €y6netilen a.n.vutluk,1991 y hnda bu d6nemden mnar t.lan iyasi,.konomik ve 3oryal probl€mlery'g'n'yla w bu$runLann Cozomonde ydrcGiz kalan bi. kurumslatqap'yla, demokBi imkanlann n olduqu yenibirdnny. irebn'rt'. Egnim.e, pz0m0 6zer bn!aba qercldnen $runlr. aGend.yd'. YenidemokEid€n momkon olduaun.afaydalanabilm.k 4in, tunavdluk'un,halkr€le5!rc|diJnnmey€ hazrldy.n * liyaii eiregrer. kairLmrd€n€kGyen yenibn e{itim nn€nine htiye' vard'.suna kaErn, 6tren.il€G bu yeni toplumdakiMklannr v. 96a €ini yderirc oqrehey€ engelorr6k dogtutik v. krt komcnin <itim siftminin

,ftavdllklnen uaklan Me*.zicAlHM), 0lkedekibntnn devlet okullannda uyqulanan r€nim.Jrredatla insn haklan eE timini bihnn|esrideyiamallayan iddiah b?planeerin rdi. Bu bktikl€rkitapeEmda, alHM ni.. kominiu m onras selitd6nemind.yas.nan kendineozq0 siyaeik rullad.n narl y.rarl.ndq'h', anavdluk Eon mBakanrq,re bu bakanhoa bagh PedasojikAr3*mala. tnnnsso (P E) il€ i:bnlioi y6nnnd€narlanl.rmayavanldqrnr v. bu plan'n nanluygul.maya g4nild'Eini alrara€E2. on y'll* birtar'rma enunda, biiin y.t gruplan rcin btcokkonuda 6zel mirrcdar posramlan se[nndik bumaEryall€i kullaMek binlerc 6!rc'tmen eoiti(nLkegen.lind€42 pild okulactk € inen hakladegitinini egitim fakirt€ eri mnn€d.nna dahil

1ee0 l.nn baiannda. digs birton DoEu avrupaorker€ind€ orduotr sibi bkim ilk.mrded€loEulcul!k akm' qoq k6zan'yordu. 3u ordukrann(lr brd6n€mdi. Env.r Ho(a n'. dLr donyayabpah konln n diktat6nogij 45 yi 3mm0i v€adlnd. iyilettnirmei (ok 20r, deinyaraLarbrakm'5t'. 5 bind€n fazla inen yars'lahhadanidam €dilmini.300bin iMn rizikelve psikoloj kitken.€y. uEEm[ v. kom0nkr hapiehanelere

okullardi hen H.kl.fl Elltlml

9and.rilmisti. Hatb, Ahavutl!k, inenlann heran sellekre*bil*ek bn dliman sld'ne kolku{yla

yapryla, devae bnro'naq'.ndtryodu. Rej m,ddld E ropllm i( nd€ doqmatik dojor&y rewikdfrir w denek em ni. Herl€ysiyahve b€yazolarak, fa&l klara bakrlm:dan ya da oblekr Iee9tniyapImadankabuIedi|]yordu't.*hy.d.alehatifbakr a!'lan yokey'l'yodu ve eqitimiinemi, budurumu hsyeni n6l. aynrrekildeakrarmay. programrahm'tr.

Kom0iinGjiminddirmsinden ke b I $irebnra, 1992'n n Man aynda Node{ reGinkixomrei'n n (NoMgian H€kinki commine)d€tuEi l€ Arnavd uk In*n H.kl.n M.rk.2i(alHM) kuruldu. alHM, y€ni n8ill€rin shipolduk a( hakla.h bllindne vand' g€cktq i yenirik e, *l6d piae.konomisire w (oqlloluqaa!'kbnroplumd.y.9mak ilih gereke^ b*€i veyeren€krsi brmdr eserdigi irk6i ia.ine

alHMkurulu n&n nibaren, mo!.rn vedemokatil bn sivil roplumtrn seririminiden.kl€meken l€ndini erumlu hked€rck e! timsinenin€ y6n€lil Fhsmala.a odakland'. 3uanadna uhnal (in dq nbr.jil..iniv€bktikleini, iffrn hakl.nn' egnim mit€da!nadahil etm€y€ sdrer€killendidi. Xendimi2', ihsnhaklannr bll€. 6q.eft enler v€ 66rencireryetirtnm€ye; 6nbr n okullada demok.alik b r

,6ntemle. ile ilqili bilsiler vermeyei lnran h.klan.gtr mrilei y.rirtnmcy€; q€rel in5an hakranegiti6i, ger.k ihtilaf lann asrlmai alanlanndakin6qi|€r w bkiik|g konBunda dgdmenr€n

AIHM iLk on y'linda, inian h.klanyLa ilgili, haLkay.nelik enin€ner. 5.y3,2 yayn, Padam€nto da

km0phan6i ve polidere inen hakl.n eqitimlEilmeini de i(.ren birdiz takti4i uysulam.yakoydu. Ancktu ana kada*ien b':yok bas.nmBeqft m mnfrcdatna inBn hakl.n eEitini.i d.hil.tme proj€miu dn. 3u prolenin baz' aFmalann'

r Pl.nm r6arlann.i veEqitim saranrQr

' P.d.soji €onn.nl€hnih ydinnirm€ii wnct.d.!n h& .nm.'i aldm€nl..in

. ftojoin h€r b6l9ed€ti p|ld ololbn rlpr.yekr.kild. t0m 0lle q.n.rin. yryrmdr.

. Ogrdm.nl.n. inen ha$ntu €r.tn.yrha'd,yek iniBne !.oqr.dt.n serirr tm6i.

1993 yirnda bu pl.n' uysLl.Baya kotan Nor.{€ Horanda H.kinki r(omit€tdi allfutlk EoinmE B'lsisakanh6in' (Es3t P€dasojik Ar.ntrmtEnnitnnr'ns {PAE) w alHM,ni, egnim.i,temindey6nl.mser br deEirimiamadayan bn pd€y.kanlmaya dawt €tti, sakanlk (aB ah ndtkurulmu:, konusund. uznan birdevl.t klrulu$ol.n PAE Arn.vdluk'bki.Er.tm.nle n hizm.r(i .lnimbind€n erunrudu. w r:niE6n 6n.sie!n'm ('h mfl rodat birqilsini dn2€nl.d.kr.d?.B.k..hk baEt bu projey. taq' ibnizdi, tA€ i(proj.ri ilgiyl€ karJ'lah'rr'. AIHM i(d€al ol..al(ok ilgil..mitri .m. b! ar.nda d.n.r'mi yokru.

PAE'nin egitin mof.€d.r E dtrch.n .lhimial.nllnnda kaEr vm y€irin ordu!! ki[ AjHMil. bi.likt€ phn'n b! b6|nm0 il. ilgilis.hrmal.rrhem.n b.rr.yabjrdi ve b! iki k!tum. (ot r'. bnroE (ind. iyi bn isbi.lioi iqedinesndibr. trzlfAE uzm.nlan bur€ni.Ehim ydnteml. yle zat ̂ilgiliydiler,ha a'r da Avrupa d. v. Am. k..dabual.nd. eoitim proqbmlanna kanln t,rd' 3uduruh, irbnrioinin kutu n.imyad'm<r otdu

tu prclenin en iddial' k6mlannda .6BeEln pllotokulla! konuiund,-, Eqitim lakan14' )dlilit.iyt.rtbrrrroiy'p'rm&g€Ekirldu. Buytudeo.litimt.rv. rr.l g€r.Cl.rl€ ilqili (ahrmal d.v.m€d. .nAIHM, Foirim 8.k.n' ve diEd td d!2ey b.k.nhky.tk'lir.rl. lradrrli bu kapnnd., .rreind..q.ldigi 6\nd€ bbi f.atrrdi yndfrn. Nih.y€t at,1995y'l'nda, ddld okulhnnd: irn hakl.n€itimi (|fiE).hn'nda pbj.ls uygul.m.ko.lrunda A|HMlt irn reEn rsi .nr.lnw''mard'. Bu rnlaqro daha trdkiy'lrr.d.yFil.ndi{El I detB ile 199c de imzal...n.nl.trnanr. lldini butabiriRi.iz). PAE {diq.rb6l9.d.gnin bnimleriyl€d. anl4m.Lrrm:al.nd'. 3u rshi anla*nalar prosBhtqi€ni ik kazandrdrveeEnlmsineminin he.i.viy6ind. irbiriginit wik€ni. su.nlarm.danonra, Egn n gakanhg', okulla. n m0iredanr narHE'.i d,hr €rhebi y6n0nde degirik e0it m

a

bi hre.iney6nerikb6iyere niy€u.t.itndr.B!eftudan nib.rcn d€, alHM. PAE € EB ninr.6ir.irsinden or,a.n bn.kip, 4bnti$\.rkinde(ahFr.( bdan ii.kin h'zla ,|€nem6ini eElad,.

lu .nlasn. 'nKij €konofrir, k:rrcEr { staldiEerbntintopruher aranrarda ayi' ahd. bnd.l8klEe qidih.d (e, iyan inemind€ainiilem.y*.ginin anr,rrBren' eqr.d'.Hokcmet, kmnni( reiind.n d€mkarir! g.(irn2orbird6n€nora@g'nr birdiEi {in.!ir'minemi(ind. d€nokraiy€ d.n k v.h.k Gtiyord u.Am.vutluk Parhhenro$ 1993y't'nd, CcukHakl.n s62 Emeiini on.yl.m6lr. In$n HaklanEoirini'nin devl€t okullan molred.nna drhiodilmsi, b! i6z esmeni. uygulmmatdo!rulusuid. atlan irk ad'md'.luE a. a9m.n,AIHM, PAE ve e0tim ist.minin diEs brint.rninJbnriiiyaparak pildokull.n Anrvutluk un h.ry,n 'nda a(mar gerckrigin i a9 k(r b.lirr iyord u.

3u oray, rarihi.qdan crlh btan€m. shlpnA|HM, br rl€b.ia,t.n. btr(or av.nrat' qh'plrIHE prolBind.kiotukr.r. etlam rc ulun ia.€tbt on.kl'k kumay' bagd'ra4 pbj€dq otdukGnd.ljk li w .lanra.nd. ydk in u lurtar.ratulh.nlann d6re9inds y.r.rl.n'rd' r alHM,hem s.nelola.ak halt.r.ind,, h.m d..tnimnn.mi G.itind. yikek orrndr d.nc9. ehipn.

Bntin bu .vantalla.a .aomen bu irh( dekolryddildi. !n(ok orgahiz.ryonun bkarrya 9€ldiOibu €kibln iiy€|tr. Amavutruklaki{0 bin 6g.erm..iokulrada ine n tukla n eg itimi vermey. nn'l rEvikedebile.eoini uzun u?untar'9n. Bu r.k'mdrkibaz' lzhanlar, lHE nin m!ft.d.t, ,r bnde6ol!.ak konulabile.eEini dnronork€nj di0.d.r,varoran egnim rifthinin hddoz€yind.v.h.r.l.nda Ma&ist 'L€nl.in id.ololihakid ordu6u(in, bu uysubman'n etkili olmryr(.!,n,s.r4ordu. Aync mdr€dat, ekkrel bn id.hakran de6inin, okunard. Eir.. v.ra^d.'l'Irr.dl.iyl. d€ (.k'rabilegi yollnd. .idir.l.rv.d,. tonund., PtA u2n.hr.fl, IHE'.i. bnr'inde6l. € blrcnletiin|€rck otuk bn m0lr.dan.

lH. poj6| b! pbj€yi irk dd.kreFn H.cinkikomiteleinin, Nofr€( K.d'ni,r Denegrni.(NoMgianGrcupof woftn)EAh.valul'bkiik egnnenle.i y€riiiren bvec grub!nu..6mendd.kleiolmadan6ia utoul.may. koiul.m!.d',Node( ve Hollanda h0kndederide,IHE prcleeiiin brndai bnuna kadai madd de{.lsllad'

I

Okqll.rd. lEn H.klln Ealtlni

Pilot Proiel€r: EgitimleaMiifredat Materyalleri ve PilotOkullal

IHE proqrammr uyqulamsk (in ilk 6n@Amavuirukb insn hakrarn eEl hiwre(ek6Eretm€nle yetiine.ek bn!ekidek ekibeihriyaqmEva.di. u uiah.ae€Eitmenledn6nemliyard 'ml.ny a Peda gojik A€ntrm a Ennit0$ ndekiuzmanlarda n elilmD 20 tane eEtmei ydittndik.IYeiinkilen b! 20 kiJi, bundan onra verilen tnm€E rlml€id€ v€ daha oNa aqlan pilotoku lardailk egihen erola€k g6€vyap!lar. Amavuduk'bdaha 6nce b.ylebir€0iiin yap lmad'g' ien IHE'yiyapaek olan ilk€Eitmenlerin yeti9tnihesi lok6nemli bn ad'md'. Daha sonra 0llenin en buyukddd b6lsesinin her bnindetoplam600'd.n laz a60dmeni kap$yan d6d biyik egitim eminerdoz€nl€dik. ayd amanda, A|HMtaranndan, ayn'u2manbna irbnlioi i(eftinde olk€Fpnda bne!itim htiyaelan arantrmar dayap'ld'.

Bu i k <nimleden 3 ay $nra yapr an bnaE tmayra. bnld6gdm.nin6lr.ndrkl.ri y€nitekniklerir nl annda hemen uygulanayabatad,krann, q6dnk.r M€v.d egitim inemin,nt6mam€. dikrai6r.€ olduqu dikkat€ ahnd'!'nda,6E€rmenlenn, lailm(hgr v..tlilesinideft kleyen yeni IHE reknikleini uygulana anbizim lin 6n€d bnbaranyd'.b!rctm€nlei nsanhaklan .Eitim eindei klaik, bilqi aktarandEdmen modelini brakp, in'Jiaonlenebil*eker degitik6Edmen r6lleinin

Daha son.a. Ahavutluk'taki rnfla6 qdredtzenl€hnit h3leryalls hazdamaya $5lad'k.orSsirkersde bd m'r insn h.khr .Eir'hiiei qlli mareryall€i dilmizeeevirdik baz'd0z€n emeler ve ek emebne bunlan Arnavunuklnh0dn. uyar ad'k. Omeg n |'e( dilinden (w lenbird€r kibb' (o.uk Haklan siizl€rh6inin enonemliyonle niaq'kla*en balka bnmetin RInian Haklan tvf€nel 3i dnGi ni, Ahavudukkorullanna si,€ ek eneh brlqilene.. alyordu.

leesy'lnda Eoit m sakanl!' i€ yap' ananlarman nilk.omd meywl€. nitoplamaya ba5 ad'k Llkegitmenlenmiz v. i,Ectfr .nreinizi^ yadrm'ylauzmanlarm'4 b n.inn'ftanekizin. !n'fa kadarher $viy€ye uygun bifdizideB kiLb' hazdad'lar.Digeravrupa ' eEirim lumanlann'n t€knikddeginiarm r ormamza EEmen bu!ahm.dahagok,kitapjalAnavdlukoku|arnag6rcd0zenl.y.n Ahavut egitim( lerin tabalanenu.unda9€4€kefl DahaenraEEirimBakanlLql

laynakla.. ku land' v€ nlke qenellnde biinnok!llara daEn.l! anda bo knapqklan iklndbarm ig'n siizden sedipserelli di:enl.melei

GeC.n r0r€ (inde, eqitim alanrnda k€ndimDiselnmi' bnd zitigrdhen elkitap( E cd.6kiap!'klanyaynlam'n k. An'kAn.vutlukegirmr nemini. ddn05t0.0l6einde anemli bn ad'mola€lqddogijmorbtrpilotokula(maya handrk.Yeni eEitim prcsGmk nn n h'ranfrsmda eirduysu ama sdrc! si o dukF 'k kur a dE (n;penaqoj uzmanlan, sakan 'k ve poje den€kli erneden bu yola basvufulduEunu(ok iyibiiyo ad'

N:iqFo@sabiwj|'Hdge'|6mm'&gihidbg{r tun. HdsE.i eib brcrduruhaB! 4iim"dse d"

€{iin y6i*nbiyrr lsi b crerc42E4rGF.'bi

rfroenndDh,hryr er6!rM!nrcnq di.d n.h!d 4 hq bn moddh d ostrnn! edrc dunfu Edumeu r6d!i rdtr. su rerbai ez d i6id i/erbrc

bqlknfu6Ebb|hTnqsuPp@nF"efuh.rime.irrr,skteFnhh n ydn e.i b dlnrn4;i i i forh iri adi ved i;6rornn I i dtrermei wdoei..ri ts6f a w 4mr dn+rsr dnlh L

Okqll.rd. Inr.n B.llan Egitini

n..^ d! k!tulan bu ilk pibr okul. qdKk|klllm'lokbinon ditim m.t€ryall€.inlhrd.dildi4 bnyqola(a|il. 3u okol. 6nenr.i da,d.h. s. d. ftn olL S*lind. d@k.rrnekr.Bu plld okul, do&nDnt.lr h6t.zl..i il.€nft 4 ya.dir bibi ndren€.i ic.riyordu.Bur.d. bornn orulbnmd. y.rtuk itbdigimizkorlll.n { d.mkEtik otum' r.d,r, !|l'i'r.One, orurd.k' 6Edm.nl.r .lnmek di Dilotokuld.^y!r. .nd'Ld.b.en4liEndabuun.ha7 okurun h.r biind.n d.v.t edil.n 4 y. da solra'6i .Oitrur t(in bu pilot o*ulu kurr.nd'kbqd.a ar.nin g€di adiid.ri.ddmi.i fird'r.

zam.nl. pilororuruDuzwdild kl.eikolull.t.r.nhd. b0y0k ra*larolduoun! q6rd0k:

t EoniB moti€d.t, IHE E dFoka.iyi i(den(.pd htird,t drr{ikkrj iL aiginLtiriLnati.

! or4 ot!tr'€r'kr,69.wik €vcirsr*nda

"bi.litin. .crl bir otum bt oruflnr.du.

tu90r\ dulu €Ehimin bottu banr a{.!lmddicin 62.1hd'nem'r IHa Emin. €d6iu v... Busi*rlk F tolol!.r. alitjh 8.kal4l bnin|d

. arl.l.r. (dkr'nn' bu okura gdnd.meyiGi.ih

r suokuldaki 69En.il.r, ihril.lr.nn.rrmrrnd4di!.rolull.nn 6gr.ndr.im qoE d.ha y0k*k

. Ogl.ftil.r, eflin rrcind.diE.rotulranhaoGdlsinc gar. dah. y'ik*k bt b.Fr .rde

. Oor.n.il.. oku ld.k , .vdek i re top lum i(ind.tig6rv E rrumlul!ll..n n bilin.indeydil.r cblnl.n ye n€ gdnryon.d'.

ay.,@ €onim B.r..hEr^, |HE,y€ b.rr.n.r.nyolu^d. hdtnn o*ulbn i.Eiy.d€ hdlu.6:y. ikna.tik. €ayl<o h.m dio.. b6l9el.d.k' eonimbi mbnyl. i9bnlioimizi 9elittnn.lnkrn'n. shipoldok, h.m d.b.k.nl'lokullaE m.t .y.ller96.d.m.r. b{l.d'i boyl(€ A|HM nin h.n0:do9tud.n ulai.mad{r .!dm.nl.r d. i.e.h.kr.n €Eitami v.m.t! b.gl.d'.

E PAE ir€ iFidili y.p,trr.k s€rini tiyo. A|HM isb.!' duruhlarda. tut..y.l E .Eitu g'd.rl.ini

trr y , o yrl iin !<ikn .lt b6rs.d. piroi o|lrlann .dw $Gini ba'Ltuk i(in .r,a'dati .dntrn

1 llk.d'n: Egitim 6.l.nlq ile i$l/i!lylpdr.E oy'liOn pilotokulyaprl*akokullan Fsiyo.duk.30 otulLa bulondullan b6ls.d.li ftrlc.i konuml.nna otul ve (.|'$^l.nn'n lHt ritor olulolm. tftEitu, (.s..in F .hyap'nn bn .ghim n .t.2' oladk rulbn'lhry. !yq!nlu9un. 96r.

. Ikiftird'm:Oyl icin $ilen hd pirdoku d'n bi. irtokut 69dmeni, bn odaok! | 6O'.rn..i v.bi. modft ya d. m0d0ryad'm.R n,n klnim'yla, nrln.da bn hafi. sir.n bndgrcri.n.gitim

. 0(0.or.d'R3umimn6ial..agGrm.ddd6.dokh.iaron,el'n'lt.np doks .d.hoi.n 09'6dbE y6..rir iki sonior .oirin ffj..d.n wiyddu. 3u qhiRddd€, alfiM wPAE umnl.n d.nrtunl'k hiaai E vo.du.

. Ddrd0n.o.d'mr D.h. bnr. bu plldokullar, bulundurr.n borq€d.kidi9.. okutt.rdan g€t.nrqok 6{rdn.. grupl.r i(an iki gonrol dlrotren e!ni6 eminsl.ri dn:.nliyo.du. 3u toc(n@ftrr bn b.b8h*i b,nnn 60ctFhr, ien hakbn rgitimi kmendl .Eiritmir duFdqbn bab.d. i. 94[ikr. ]00-a@ ..& €rftn v.d'.

ololl.id. In{n H.l|.n Ctttiml

I

t0

PAE re alHM td.nh. r.d& 6Er.r@byditrinner. &!iri .yn' .rrond. 6Erdml.inIHF krwamlann. d.ir bileildini. yakt4'ml.nn' Ebilin(lsini 6!(mey. C.l'rye. 69retm€nk., iEnh.klan G taihc.r i; ulud.r.r.' .nl.ra la4 i|re

d0aind€ki |tfu* idn h.kl.n lutumla:ine; harbnn'n n E{tu d$ir .dirmri: IHEyinr.hkri irq ,n,f iqnd. y. d. d,r,nd. yrp,raninsn hrkrrn fraliyell. al.nlflnd.

iHE nin Digcr Ed(l.lilder v€Topl.rrtrlada BOtOnl.ttirilmesl3n yandan Fl'tmalanm'2'n k.psm'n'g.nirdi*tr, h'r'm':' .ntr'*.n E b{ piror otuttan.(a*ea di6ery.nd.n d., inen hallan€Eitimiyleil9ili etrinlkle.w toplantrlar d0z€nliyoduk. Alnzamanda, kum$ oldlgumuz irbi ikl. nig0d€ndimk proj.rt d.h. t 2l. iEn'n bbl'm'nleEramk E harih.:trd. ('h$nr.nn irqir€rinid.v,n dim.k * doronol.imizi d.ha daq€irriml t6.0nd. (.hrryodu[ 2mr y'r'nd4.b olulda pild uyguLtu 6.dd',r4 bi' y,ndand:r!dkin|ik|.lidi6|,'odJk]

t 2-5Nisn,200r: -Ah okurrar 36r$1..d€kiinsn h.klan .Ohimi i(ih e!nim m€&.zleri"b.rrklr 0lgonlcl btr.mh.r. Bu cminerc,Pern€! P.qin, Cdmrh, pukq oelvin€ w ra.phnlsind.ki €lilih modorl0kler nin r€ms kil.nil€okulm0d'r .'ind.nolu5.n69kitkd'ld'.

. 7 Nir..,2001:'lnr^ h.tl.neEiriminin r6him Errd. bnrnhr.trnih6r konuru ywa akmd ropbnrE j 30 k r'he.

. 5 M.y6 - 3 H:2n.'\ 2001: P.rnEt Peqi4crafth, Prkq o.lvih. v. t . Fhid€nnd.burunan 3h, pird oklrdrn s.r.n .qdncdern.Enimii 264're n fazr. kat, hmq €ghitd i.

. In€n haklan.Ehimlnlnyayg'nlatrrimar v€g.litranln€si k6nu lu yw.nrk mastoplantB.IHE pbj6ind. (.1|l.n rivil roplun 64otl.tninr.mikil€i !4lob.|.'ini p.ylarilar E jt6irriEi

1 | H.zran, 2mr: urusr 56pozy!n: -tiy6ip.nikin eqftim .iftmind.li ..loml.n iliitin

29-30 Eyu, Iol: h.okull.nnd. t.l6.n.oitme.le ed0z€.l.nen ili 90.l0k.gitim

r6-r7 x.im, 20o1: oklr hodorr.ri,.gitiEy.rkilil.n E oErel'mnlsin k nld{r "Oklllaid.d.mk..iit bn @6rn ollnurul|B" konuluiki g€nlok siFr. s<nimr -^u^d. b! nmy6n ril br.rrM prrn, hdflr.rl,.

2426 xa'm, zool: Oofti.rinin :il.ldi.in €bolge hallh'n kd'ld'9', 'lne. h l.n€gitjhprorBinin ajr.rs, 6{r.n.irn * 6!rn6dr.rnarndaki'lirkiler oz.ind.ki.tkil.' konulu

r0Arali(2001(Diny3 Insi H.kr.n cunn): HFprcjd^in ulsur.nmen' kdu .r.n iriEi uruElkonr.r.6,ndu.nrenm6i. 3! konf.r.@.{nim t kih€hnnind.L.l.n. pilor okulmodrnsire IHE al.^r.da.Enim almt

ll,r.l'& 2Or: Otullad. |J.d.m d.tn *.atikr.kib..l'n|B seRi.d€ k qi.ri.n pobl€nl€roE.in. ilkokul 6Erctn.nl.nn'n * .Eitiht.kolEl.i 6E@.il€inin kt'ld'!' ywad.k m.e

15-15 Ar.ll( 2001: Ti.an'daki illolull.rda (.l'Fh6!,!hdfin k&rd'E 'ldn H.kbn tqnimjnind.lnik d.de ebdlnbnnih6f konlru

Ok{ll.d. In$n fl.ll.n Ealrimi l ' l

insan Haklarl EgitimiProiesi'nde Ahnan Sonuf lar

1997y'l'nda, Norue! Insan Naklr EviValf(NoNegian Human R qhts Nouse toundation),HE dre.iyle ilqilib r deg..Lendirme(al'!maryapr. Yap'ran bu degsendnneh n @ diqdqozremls n ionu.unda, prcjemiz nyararlannadatr asaE da belinrqlmiu nokiaLan $prad'k:

. Co.uklar, shipo duk an h.kvesrumlu uk ardaha iyianlamaya b.r ad'.

. dgrehen.6gr.n( nbi iEinndta oUmruveqrrenr bnodam ya€n. (&ukrai'dttakendilein daha 6hai hisRdiyorlarve.rkinliklere ka! maya daha lok ktek iler.

anrk herokurun kitrphanesinde nrer kri IHE

oqrctmenLerc, alt€maiir eoiiim ytintemlerin nanlanldEL billok €min€rve'id. Gruprarrm.lan, a( k rn smalarw karlmqlar nhazdad'E ve$ndugu nateryarrerqonomozdeveil€n€girinin odaknoktar n' olunuruyor. 3u(al6malar 6!rctmenlerve eEitim.il€in yan' rra6Eren.i er '(1n d. ya.an' oruyor.

3yan^da b r looktan sevmedi4i bn9eyi yemeiistenm,n. "ohu sn'yorum ve yemeye.€q m"d€di. x zs n baba cGpbd" 'rEe onu y.m4fn.dayak yy€.ekin." Co.uk .evap verdi, "B.ba,6Ererm.n miz b ze look N a klan 56zlermesi'n€gii.e kimsen n to.uklann' d6vmeye hakko mad q n' 6ybni." sonr.ki sin 6rkeri bab.dErermenreqddsmek iqin okula qn.

8it.n bu gel rmererc ragm€n arlhat gerelenbr:yok iorunLar vad'. Hazr mah,yal eden baz' anEg€tmen d F da 6qrenciler (ln !€t€ n(e motwedi.idegildi. Baz'lan tekdij.aydiya & yen birl.vanmuyodu.oahada 6nemr'i, dEetnenrsnInE b ilq li maleryal ein d I nda, bulunduklartop umda ve okulda, iBan ve !o.uk haklara an'n& kar'lan klan pobl€mlerin (620m,:ney6nerlkyard ma lhr y.!la. v.rd, Bu problenle.okuldan okula rarkh 'k arsderiyordu.

3u dkinlikler, iiEdnenlein m6l.kr b<e.ile nigeliilndi ve IHE alan'nda ku lan' an etkilat nliy6nten, 69r.tmenlerin d qerdeuleini d€s€lirtnmelerineyard no o d!. ( HE a anmda

arat€iil€inin b l(oau dErdmenler ie n yeniydi )

oE.en.i veli edyl. ildiJim fa*l bn6uelikkazand. O!rctmenler. ver'lerve dqrendreraiar nda e(ak bn ibi5im s€lirti.

Pilor okullarn odam' degi$i, daha .enk i vez,"nsin b r hab bndndii Ogren iler kendileani6zq0f hi$ediyor arve e!itim alma hakk'n'nbdrn tam anram'yla !'kanyorlad'. dgrcn. lerd3ha 6zsirc konuslyonar ve d0r0n(eleini

I

12 oksllarda hen Haklan Egltini

ln yrd. oruhly.zma bilnE enl.r, bn y.ndak n dlahnl, darjs br y.nd. ga{bh k.ynrrbEnmnhr, K l6n n.kbn .Eirinind.ki yaklqmDbu lord.n lokciddi y.rel srunl.rnC6lsnnney.rdrmo016@15€kild.lya anmarger.k,yordu.Pfog.am 0lke g.mllm y.ynEkb b.t nr' oln'4ttrkatu AmM dEtu.d.rq .kurd. qdkl.nnh.kl.n^'n kmnh6' rde.dr p.oLryon.lb(..i|g kundr.rak,(.l6malanmE bnonwiy.t ratmak kEdik. verdi9inl..lhiml. €dlEtm€nl. n,96.ukr.rv€wrire .bnlikt€yrpr'kbn tart'rro r b.rin ndrnar dkinlikl.ri4in6rl konulr. b.lirkn.l.iEy.drft'oldloum@ qardok. onEEin Atmvu{uk unlu.rind. bulun.n M.li: . M:dh. bate6i.d€,(&!kl.rwail.r.i ik bnlihek.n daval.ftn'nt rnrrEEr etkinliklerdothlendi.Arn.vuduk un9on.rind€ n(fa*1. bal9.d€,.2'ihk h.kranyltilqlli (Rom.4 Yu^..rrw M.k.dony.h.znhkn.^lpl.ryla bidikrd ananlkl€.d{lz..lendi.yrq C.olkler bt.Ey.gEtirio bi lh.6nFy'k60mm€rsini *gl.y.n kohlne. ar.r .irinlikler

G.digimiz go.l.rdc AIHM, proghnd.ry.ll6inin !.rn.d. n. k.t ' dkirikurl.n'rd'E n' d(ftk (in aMvut 69dm.nl€.b

.r ol.r,lq 90.0n02d.ltiE 1. tnfbn 3. rn'fak.da, boion $d.rda v.b.d4'k <iihininrmel bn 0.iGin4 bn h.itrl't va da d e.tlikeEitim olrr.k d.hil edihirtir.

Pilor okulhdaki dEdmnl€an 9{ 6€'r, A]HM ninE d'gi eEitinl.c h'lm'r w qo{u b{ .9itinrdi

ant@ kat .nl.nn x 7r'G, IHF d.ar.dqagrtu.nkh.p9kl.nn'kull.nd'kr.. lqdedi.N 42!i, nn'llannd. IHF €rkinlikl.i

* 5f i, in'nannd. lHt aknlkl.i dri:..lem.bd.il.rineqo€ndill.fni b€lldil.L Bunl.r.

.A'nMrdri iu4rd. b i 6Bidrdoc0o& hn tu,brr( { 6.n iidnin rl.inrr d do.i k nfi oEh&r

|El.|b4d4!n*n!idi@a4i.nn&D

dtuiliFrffidEjhsryr.q.dihEd{hhrfrhidhdri$fus.u@LE

olulbnr. lEn ||.rhn Eatdnl 13

Egitimi0niv€rsitelerde 6gr€tmenlerin

Piotoku lann aeld'o, yogun cahrmabna s<enbua|ny'lboy!n.a, 0nreuitel€rden l,500yeni6Erermen mdun oldu. Bt n4.u .o,etm€nr.E'n*n hakbnegn'mi vernken, bnyandan da, lH[.rannda ,ltFtiirmem4 y€ni 6gdnen s oku ridas6.m balr,yodu. lHa snKinin ddam edebirmelin y€ni oqrelmeils n onlv€Bnebrden m€zunolmadan 6nelHE alan'nday€r nnln€rg€Ektigini g6dnk. IHE'nin eEtrim f.kirtel€rmffrcddna €n iyi hangi yona dahir ed rebiheoirela6rv€mek i9in inian haklan uzmanlan, eqnimfak0kelei d.kanlan, pe! a9€ lar, 6Eren.iler vediqer 0rker€den lH! uztunla.la sdristik. ayn.adiotr awpa ':rkersinin <irim itureinde insnh,kran konurunu naer Fzdnk|e niaErttrd,k.UniveBiieleq m0ri€dailanna pilotbn lHtprogr.f,n d:hil dm.leani 6nemeF kara. wrdikw bn pibr prcj.de 'iniveBite sb bnrkb!ar'rmalan (ln 6y'l 6n.cyeinnilmil lHtuzmanranndan bn srup oru9tudut.

Proj€ye baslamak tin ilk dn(eAmavdlukladE,.tneny€tirtnen nn've6itere.i bertrr€dik. Bu,iniverirerer irkokurar (in !dr.!rctm€nrqi reoltaokullar (in her bi bEn9ta uzman ogdmeny.tirtiriyodo- EEnm BakanlqL'ndai 6ze*oldukLan dn, h€rnhiveEite kendi mifrcdann'

0nive6itelerre3iviltoplum6q0de aE ndak9€fi51.n gelm ii ilrJkil.iin d. yad'mryla, ilkotul6Erermeniyetirtnen dnde eer.n berfaknhenin,bu plor prcj.yre irsirenen w d€,tek Frcndekanlanyla bagbnn |urduk. Dekanlar,lalolreleinden 20 bne sn ind 6qEn.ti€ 5pedagoq s.(ti. seilen bo kiril.€, n€n haklanbelgel€.i v. kutufrlan hakk'nda bilgile.ini 6l9enbnankdy.pr'nkj''sUanketene|deedi|enbi|g]|eipibr pbjemizi badar'lmak idn kullandrk.

OEretn€n adaylanna c le.ek lHE, bn d6nemtir.@k brproer.m ol.rakbs .nm'n'. strprosRm. bn 'rkorur 6lctm€ni (in ssekriolduo!nu d,4tndoEonoz l6an haklan bilqileinivere. r20!erdakikal'k3 eEilim mod0l0nden

oluruyodu (dday ' birs iein Ela'e bak'n,z).Pbqram'n dikkadibnr€kilde uyqulanmae illn ikifa.t lr qii5s.mine dozenliyordukl

. 0gr.hcil.rden oluFn betsrubu,INE i(eigin.w doE4ma ha rayan eminsrerwrdik.seninsrer, .!ren.ihdn w penasoqrann d6hosuna giden, prarik v€ kanhm gerckrirener[ nlikls ice.y6du Y€ni IHE yd^t.n vetekniklein n selen€ksl €Eitim y6nt€mleindenne kadeia*h o dugunu, piror prcFnindahabalndayk€n qort€menin 6nemli oldugunu

. Bndigsamrnsd€ pedasoeraG vsirdi. Buyoqunlaettr'|fr'r 3 qonlok smirede p€daqoelai€gilim mod0lleini 69r.rmek tin yetinniki.arHM, Pedagojk Arastma Ennirn,i eao ile$bnhE (sninde, hs kd' 'maya sdifika

3it0n 69rendlerc konuyla i19 li knaplarreminedildi. Her tni*6{ede birgiey..r.n. forokopmak'nereri, IHF kftiph.nel€ri v€ pilot prcje ilins€rckli olan diger mareryall€ri iqeren IHE silqiMe*ezleri k!ruldu. sunlann hep. ̂ lHM

ogdmenlsincgitimdRiniBDantundadraqore izle*cn, molollein ne kadar balanylauyqulandEhr d.Een.ndirmek lin bt smetqelinddrk.5 Bn ped.gos ya da pildmodilleinuygulanLln' yerinde'zley.n, prctenin geki.dekkadcundan bn kit i e ankd yap'r'yordu ProFninba5|anqlgmsnda,p€dagoq|a'9d{€b]|giaktamakbkaldD'kin€reEile eolanildieimreiy.G i d'i2eyde d€Eildi ama ekieminenerc

tEnimlakcielci ilebullndlklan5€hnbdeki IHEpilol okullan ararnda k!rulan il skirer (ol yararloldu, proj€r€ kanlan aEr.n(lean ilkolullada IHEeEitimreini ku[anmya ba:ramdma o anak

UtrF|oqrci(iollgEdnreM€dqEAHMu.m.id'rE btr Noc iE bn Ho aidn 6dci( debedlid n!

I

okull..d. In$n H.kl.o Egirini

D6nen $n unda 6grend lerl deg€de ndnm€k i(ind€Eilik yonloler dd€dik. Cokbn egmeli 6l.ryaplrk, IHE alanrnda makaleleryazdnd,k.ranf marar dnz.nr.dik. look hakranyra irsirig66el..nlandtrmalar yapmalann' irt€dlk,

Bu (al'!malann son!nda, pilot uyg!lama ile lgilibk .apo. hazrladrk re oni@Btrelerdeki pedasojib6lomlerind€ IHE il. ilsiliuluer bn empouyundianlediL bu eBpdyuru ArrEwuuk taki b0t0n€lhim {ak0her€ri kalrldr. o€kanla abi ikt€ooretrunlein de katldqr bu bn deaepbresyoh.l En€ma ocii'nda, iki ylhk ulsularo

prcblemlei bd'rt'k re onund. 0nireEitel.d€ns€len kat'lmqla. IHE'nin 0niv€6n€l.rin 6nimolredanna konmarnt l.ndileri6nerdi.sunaekor.€& otukur dEdmenre ni rtinnen fdkorteremsil.ireri, IHE'ni. yaban.' dirr€rre ed€biydinabMik re {izik t nh re oE..ta; biyolojl {klrr.dallannda y*i5.n 69rdm.n adayhnh'h96d09'l deElere dah ii edilh64e irs ir€ndikhn ni

obll.d. lFn Hrklai Eiitimi

Bo, h€m proferbnellik ba I' m mdan, h.m depbjeye h*de dde[€cnleden bag'darrophme' atF ndan bnyok bt baq.nydl sad<€0l yrl icindq ilkokul 6qEt n.nleri yetir!rcn bi(0nonireEiElei, IHE programn zorunlude6ohralm0fredab dahil dmelein. ilna dminik.Ginnhnrde iHE prosram'n' bm ol.rakbenimemiroran bu nniwBirebr, kitapvediEermal€ryall€d. ilgili gid€.1. k€ndil..i

Eaitim Fak0ltelerinde insanHaklen E6itiminin Sonurlarl

'oar . Ek;a 2002 dahnrne.n @ etdr.

iI

t5

Pllot onisEit. Miltred.t Soclnln t ytul.nruDd.kl a.lrml.i

. E0il mtak0ltelei dekanl.nyla i irk le. kuruldu.r Hd bn aniv€uheden pi ol uygu .ma lin 20 oErend ve ber p.dagog r.dld .' 00.€nrrhrin v€ pedagoglann ihtiya(rrnn' be|nleye(ek birt.rtyaprc.. U:manb E p€das.slar, b{ l.rtl.n al'ron bilgil@ E diEs lman, 69Etnm w 69r€Eilql€yaprlan g6rsJ,n€bn. Fnu{lanna 9&q .y@ diEs iilk.led. bu .land. yn.'Iold C.l'sml.nda d4.rl.idiEak bn pi|d.!nim prosr.d' (!riz .girim modiEnn d. 'r.m) e.finirdils.

. B.r€.6!rcnciden oluFn stuphrl. bu i.ln'klein d{rdirdiEi ehin.rld dozenlendi.

.2t p€da909u. larld'E , mod00.in a9dimiil. i19ilieEirinininv€.id'E c(90nliiI bn

. Oqrctn€nlerin ve 60ren.il€rln okul rnndarkiz nodnin uysulay,.rkl,nwte(ib.ed..ekl€r dortayr'k bir pilot uysulam.donemi bailad'

n kd'rd'E' uruar bnampozyumdrLnrendi.

t gniwBne|€r lHE nin mnii€d.G d

l€in. day.n.rak, mirredfr d.oirikliklsyapilar.

Br.nt Olr.tn.nl.rinin onlv.Blt l.r.LIHE al.mn.t Yetlttirilhell

8und.n ionrr baramam'u qerek€n, Arnrvut dilir €d.biy.lr, maremalik, Jizik, biyolql, kimy.,r.nh E .o9rafy: b.ansla.^da ftord 6!dnk'y.rirrn nrrklnebin mntuar'n. rH€ nind'hil.dil66iydi. 6ularohelea ilkokul a!rch.nligiokull.nn. b.!l' olduEuidn dah.6.r€ kutulmulrHE 3i9i Mdrczrdinda y€ni prcjede r,yddanm.k

AIHM, ber,:nive6it. ile isbirliEl yap.rak, 20 r€.kitirlk kaha 69ren.i srupl.ryla y.ni b r pilotuygulamr briat', sunun in hef bL 'rnlveGlt€ninoil-Ed€b iyar. M.remar k'Fizik, ra h-coE6ta v€3 yolqixLmya B6l0mletn&n b€t€r dgrckl ccild .AIHM 6Ercn.rlerin w pedaeosl.n. IHE blbnin'6(nck iii b? dizi.nkd @hFan yapr'. o,haon.a,grup|r.., p@sr.rohaztrhrenin. .iE ildi v. p.dagogl.. i{in €itim roplanll.n

t6

Onaokul6E.endler ( n186 moiiedanndadnemlideEisiklikler. ihtiya9v..drv.onaolo un $nrn'fr. n ndak a{rcfilerc y6^.lik pdik haliyederiny€nihnrci edekir.du. Prq.nin .n halg w €ntokproreryon.llik9e..hn ny6ntiEh€rd€E(in lh.pqllann hdda.rrydr uzun qDrqmd*n yogun bnbk'nFhFan.'n-nunda lHtuzh.nlar6, a9q 'da ki narr.d.n h.zdad'. su,d'rnyada ilk l.zyaprlan bir ehrmayd' :

!0uF{hi,6'd:bmfthmry1|dGbdnabn4biqi

(Noed, M. Hiys.i {r@ql er r Mdr (PAE,

(rrt^lfu[r),vddhrr 6qtut b]edon

G0tonwi!,vlbh|l0iry6i.)Eb'r.dfudI

Olull.rd. In-n H.kld E€itihi

. "Maiematik, Fzikvelnsan Haklar "

. "rrih. cogGry. ve rnen Hakkr "

r "B'yolol, K myr ve in5an Bal an"

Ai8M, bu eqnLm proqram,na otr y' ,k dorcndnde 2 m'ryon asD doLanndan laz a ha(adayad'.rabi k burun bu irb rrqisore.inde PAE'den

2002y ' na9 . nd ,q inde , A HMb i j ^ye t i de bu

tal'5malanfr z anLk Ahavut uk rnnlann'n d nna

(Korova)ve tu lep'de (Makedonya) nran haklareE tnenlei yetis'lme proqramlar uyquluyonarayr.a, a HM, Ba kan urke eri^de dev ere baqlL

kar I m. lara arnavut uklaki lHt mode in $nmrk( n ba qe$lb" konle,ansdrzetr emeyipbnl'yor

.'vdanda:r* tE t h'. Yaba^.' Di 4w nsan

Pilotuyqulanaranam and E hda, bubes0n'€6ne

200ye se ind'0 nde, rHF, k iin veritede zorunru,diOer i( lnlver tede Fselme de6olarakver iyordu AiHM bu p,olenin buytk bn baianylabframland'i' sitij:iindedn. Un veE teler ad*

ede.ek er veyenimezun o an oqrcrmenl.r,gdr.v d ie basla4.n, insa^ haklaneon!niide

refftbelerimizdenOirendiklerimizllmudumu, d€adk d kelqdevelarkl' kolu larda

yaiananmaandr nsan hakl kavrenl&nnfrinedab daha biln( ibn5ek lde dahiledimer!e6!.ehenlere, n5an haklan kuittunuen rlaraias I qetne.ellar n n qdne'i mei blttnu l k . re rdek .E tn : i i ede r i i n l ayda l okb ln .

Am*d ukb komlnin rejm n diiusinden eniademokaiyes<irddnem b F bryik bir &a ajsq ad'. Huk0ne!in ve 6zel lr e de Eqnim8ak3nr0 hm ddeoio madan lHE nii kesere ineyaynamLz(ok zor oludu. Digeriaraftan, insanhak r kavram ann' d p omaileinde, dtpo itikalr ̂ daveAiayae anida kabu etmelenie

hak r eaiimirememekie o an b4ok d*r-4

haklann n ve sorunru uklann n 6qret b,q neen n

o*ullarda in5an Haklafl E€itimi

baFrmak I n, ara!'dak ad mlBr iakiperneniz

Devtet ire itbirtigine day.h ititkit{ k!run:Hereyden on.e, huklmerveEgrm sakan O

9erekiyor.su rdr.i Jiydi durun, hiikiinerin insan

ve yen liklere ne kadar a( k o doquna qore, biru keden diqer alkeye la* l,kq6rtere(ektrKorulan o um!u k'raijyaj b r, Bann avanta|

Devleiin pedasor uzmanknyra rbrl0 yapmanneok.neml olduqunuan ad'k: PAE dev eie b,qrrd'an: mifiedarqel$ t me5 a a. yla lokyak'ndani q len yordu ve r0nedat a l9i doErudankarara ma yerk" ne rh pi. Bu eyede, AltM ve PAE,

prole rire. nde (ok yo ra!etm'rlerd

sakrnhkl yada d€vld kuruml.r'yla€l$.bil.(.k anemli kiil€/. ittitaklar luhak,

irbnltiE gitrEy€ irD .rh.| idn. ulGlar.do.9.niatonlann, b.rla d.tal.in ra d. liviliopllm 6@otl.i.i. d*€lini :lmk.

Hnkim.t orumlrlukl,nh' edrr€mek ( n,dahr 0n(. imala.mrr.nlrrrnalan hannatm.l(6rn.Oin C&!r Hakran s.zl.$n60.

Ama.'n'2. ul.tm,n'zr yad'n.' ol,hile..k,qinsihinizd.nyaEn na@kFrmrclrnn'z'.nlokpayla9. d*ld kutumlard .r.9p bulroldmz.o.vld lutunl.ii. 6n an'fal olduman'n ol.i

sizin l.h]niu..l.n bndutun d.h. v.r P€daqojlsd€i pilot !y9! Ir mr lar, .rin.dq s€rek.nyatnm d.h..zoldulu iEn, olulidaGle vehikad Ftriibri Fld proi.ldi r,.h. toLy k blledsr.r. 3u ydkirirs, b6r'r. bt Foj.yi, sEr*.kv,d.d.ng.'.klbnd.n.'o|.l.r6reEbi|n|.|daha onr. d., pbj€nin dy*i r.hlik.hr rarm.olatrhqr onay.gkae, uordurum.d6h€den,projenin 0lk. 9.p'nda lygul.nm.sndanvase(.birid.r. Bu yiz&n pld uygul.rolar llsikutuml.nn rre6h' aFfl n,ghFbirir vep'ojdiu g.nir k.pend. uygul.nm.yab.{lam.d.^ 6..e bal€ addi 6l@d. yol .labilidniz.Egs pilot lygd.m ba5:nlr ol!8, siz. d.n.lwrunydndl.il.r, eEirin tin€ni (inde pojeni.dahak pemh olar.k ut'sul,nmrr yonnnd. b.ik'yaprok itin d.ha sklo bL konumda olekl.dtr.

tta diz.t/. h.'/'rt2r rM e itti'tttiE guhx

6.mi h$n r€kirde t4orenmodidn. d'.eoin,okul m0d0.l.inin IHE$mln..l. n€9€lm€l€riv.piloi okullar prot.tihin planlan.nna katlmalan(in(ok (.br h.cd'k. Elerb06krrtid€ kuw.drbn di'.nirl. Lrrl{4@n'& d.hr.lt k d€rf,d.khnk'imd (.l|l.nlannr eEhiml.iniu. d.va €h.keizin (inyar./' olekfu. IHE ema..d.'i.dq€Enih .(B'^d.n kehn4 { a.r' bt hava

de Fou ld bn€*ieiola@ktr. Bu uygulana,dd<ine ihriya( dqduEu.uu ,{..trl olqFnl.nn'{€nind. 'nif.kl.r lumak ign ii bn yoldu.

0k nizba @nh'd.n y.dtt t tit6idoghalr. n.d.niyl€ ciddi olr..k arar gtulr bneEitin r n.mimizormarnr raom... hal.n(oksy'da prof6yonel 6g.ehen iLe p.dagojiv€mnfied.r g.litride .l.nlannd. urn.n krril.tvad'. Onl.nnv.lF€klei il. uzm.nr'kl.nnd.nr€6.LndoE E mhn d. p.q.F dahil etnoi.Cok 6.dlrydi. Bi. llk€y€ y.b.m' bt y6mmsdjm.r., Ahadruk Eonm B.kanhErna ve.916..1.@ lizin y6nbml.tini,in h€pii yanrcserin bunu k!llan'n" diy.Gk b? ydntenutqulatnay.€hrm'yordul. Akrinq ditimumnl.nMy.kla$m'ma trbidi9i.ed6ran'rordu.Mdj.F 2: '3u tisi se(n d...mini.eatujr.n4,.. y'riaEr'6 * A,tuduEu d.haiyi bn s.k(d. la'yek bn .onin iftmi

. Okul E og..rrn€n bidikhn yolurrr hlrlm.l!z.i nd.ki balhy' a ntrmrt.

. 66r€vinizl,slle(*uklann.mimknnolan.niyi .Ehihi 4grarok konu'uh& hiknmet. y6lqon m.k ola6ksunmak.

B32' dutunl.rd., iMn halhn .lninininm Edab d.hil .dilf,a yolund.ti eb.Lnn'r,nlk. s.n.lind. delil d., .yd.rl. ya da b6ls.r.rdlzeyind.drhr kolay bnu.r .r.birn. Mi..d.roze.inde iaz ehibiolan klruml.n beli €yin,bunlar ddldin hangi dtI.yind. duEokun4b gi y6.0nd. ilirkild rutui.

rr&t ru d@r.i AIHM. iEn hakr.reqitimi .la.rnda diE€. olk.l..d. bt(ok uzm.nolduEuuvedeftkalmabilR.gini9ard0.Ayn(a,naddt dd.l Fmek ineyRk ulurlararant€mrikiliklr n orsaniaryonl.rd, ruKd. Bulutulqlr boyok bn p.oidin Wuhn'.y! ko'B4i.g.r.tli .t@mik k.yDkl.n !.ronny.n'.da. gnitiminiz€ ului..ar.' 9prd. ynrcrdndyd. 6t goKnilnlik e!l.y.biliri6. snh.kn6d, utun.ra€e dn:.rd. tiyrd. r.knik v!maddid.n k.ld'a'n' q6d000 bir p@jey. drh.

tfloirnt rt 'rsJr,rr[ lii 9.oj. dKimizin h.rbir eilEdla diiplinri yonl.i .rl. uygukdq'n'.pilot proj.l.d.n (or 5.y 6qandik. filor proi.urg!larul.n, an€diEiniz bn €itim yaenini.2ayd ve 90(10 y6nleinionay. (rl.nr, edindioinizt€.i:b€ld .y6inde daha q.n! k.piml' v. (okdah..nili bn pbje bed,yrbiriEiniz

la olsll.d. lMn r|.lhn Eoitlhl

reEn buyaklatn'ml4 yanisakanldL okut y6ndinbn re

.E..tm€nlerileiibntjgin. gittuniz, baranmEda

5onu!olLnizin iqind. butunduEu jyai koru arytuinden, egitim rineminin d.Eirtiritmsini.ngay.n b.E€ri giri9imt€rin ba9an Fns d0r0kgal0nebiri., Fakd riz€ 6n.nmiz, bunun ot,nydrtnir aranan'zresiE ilham vem€i icing.Jinidiginizhodelhd kutt.nm.nEdr. olkEnizd.sen6kaFaml' veiddidh birlHEsi.igimininuyqlraiabiri.ligihi elnimatan'nd€kiv€rkitit€c96nehek i(in, onta.a bizim r@obetir mizi

nrbjliRiniz. Fg€. abh otkenizd€ tHtcrlmalanna kalilryomnE y6.r€m wr{ranh'udan baz'tannrn hu 6n€mti 6hnand:ildleneniz tin bn:.kirde yardmq ot;@an umdd'yoruz. cerekten demokrark btr roptunuY.6tmak (in, egnim I nem'm'z' iya,idogmlad.n es€menli6ind€n kunamam,z u.iEnh.rbn kolrlr.ytek('Hal.n btreor,m

r Ohll.rd. In$n H.U.n Eiitimt t9

Ek l: Egitirn ve Silim

F6INM VE SILIM MK^XLGI

ILXOCRETIM MOD!RLO6O

Bakanhdrtla imzalanan Anl.tm. Metni

EEitim v€ Bilim sak nl'g' (buhdan on€ FBB ora6k b€ti.tit<kri.) ite Ahavuduklnen Hathn Me&.zi(bund.n$nraA|HMolarakb.lirtile@ktir)ararnday0lorolenb!oekpbjeniiddam'^aytn.rik

"okullada Inen H.tl6n Egftni"

AIHM, pilolokullarda insan haklaieqitiminey6ne ik uyqulanek bu prcienin uysulamaya konmar iqnasaqrdakierumluluklan iize ie rlm

' 3u DrcFnin rim Fl.nlanm'r a5.m alar. 96re, 6ng6,0l.n iCenkre rygul.nm.r.

tBB v€ b6lgel.rdeki EEnim Mndirlikleriil. i*,nEi (edinde pirotokultann!<itme5i.

B6ls.redekiEiitim M0dorlokl€.ireokulm0done.iyl€ (b! okullann narl $qileegiyukandaasklannFr) isbi igi i9€r inde b rlikre karar *il.^ krire eG s6rc, prcF tin (ah9a6k

Ogrutmenler w aorendler iqin yardFd mat€.yallerin barmL

lnsn haklan deEi olarak adlandtr'laGk bu d.r igin qerekliflateryall€inlaglanm.r.

Prcjenin bdo. asamal.nnrn uygulanmarnda, pilotokul(al|'.nlaiyla 4bnLigiyapimai.

Eoirimso@rirerinieEib^ uzmanrann emekr€rinin maddikaE r'E n'n ve rm6i.

t Pbj.enuqlann'.s€nelola.akde €nmei v. d<€rl.nd irilm.rin in yapr lmar; bu $n u9lan n,kendid€g€ endnm€iniyapnkbn.onraeEirinsinemin€dahildhesiiinEBBy.sunulma'.

Inen haklan eEirimi alanmda pilot okullarda bu pbj€nin uygul.nmar icin, EBB, b6lgeledeki EEilmMndnnnkhd ile iibnliEi is€tuinde as.Erdaki madd.le yerinegdimenin$rumllluElnuozerinealri

. AIHM nin, y€re|ya*lar ae(evesinde, lluskh.an wyercl.ra9la6€q 'timi i9in okul 6keri de da hil olm.k izerc nlkedeki b0t0 n €oilm 3i5tehinde (.hlmarnaizin*rilmesiv€ bu !al'Jhan'n 0lk€dekib0t0n EEnim Mod0rl0kl.rinetaviy€€dilm.si.

o*ull.rd. insh H.kl.n Eiitimi

I

20

. E33, PAE * Elnin Mndor[rbnnd.n l,frnhn. ga€vl.ndinh6iyt€, prcFnin wsutanroeiqin uysun korull.nn eol.nmai.

r Pirot orurl.n^ -Oln6i (in AIHM ir. irbkriti y.prtm6r.

. Proled. b.ftl.nmirrm.(|..are b€klen.n bnulr.r. q6r...yn6AlHM'nin.undugud€rt.^mDp..F sudrn uy..M, pild okullard.ki uysul.ron'n gml bir d.0€rlmdim6i.'n y.p'16.!.

Saul.fmenin lyqun bir t€kild. uygul..mar i(id ineh hakt.n .Eirintwrd rird oku anndurum! v.h pilor olorl.nn ra.riyd€ g<E proj.t.n ititikcdn.

Yororlok1eki kanunhra q6r., pilor olulrar. dog.ud.n €ss w Egnim M!durl0kt.i^. baihdtr.

tr j. urguh.nt€n t. rt.m.linde hatay.pimardutumunda ikitrrann d. nnaz ed.bitm.G buhd.Lnn d0&ltih6i i(in g.r€kli 6nl.nl. ^.hnma'n' irt m€ h.kkr vadtr. Orehli .nt$.:t'k1..yt i|B dutumunda br.il.r proj.nin korulrannr d€innruk Eyr pDj.ri ipi.t .roeh. €.b.rnnbr.

3u tdr.tn.d. rgk(. yazlm.mf h.I konud., Am.vuduk Cuhhu.iy€tind.yorinilh.otan k.nunrrr

aurh E sllln 8.trnl{r .dtd Advrdlk l6n r.tb. rrot rt .drM

3! rsrr.ld d..hil urlol.Dy.

llrd. l@n ||.ld,.n Eiidil 21

Ek 2: AIHM lrr3rn H.ktan EEitimi Yay|nlarl

Bu kibp('kL ..l.tld'E' nr4, s.lirlidioimiznofrcd.i'n re k.d.. k penh olduou h.kk..d. birtlklrnm?n .(6nda4 1993 E 2OOO y'llan ar.rnd. Amawtllk w x@. da b{lu..n 9ild okullard.kioEEtnqhr. okll (ahFnLn w okul modod.i adn d.rl€dioamt G bd'!'nr bar 9d k.rEE .tr,!.d.

t Ahrwr E yaban.' urdtnlann hazrl.d'or oE.amen kit br rtti€ Hudan Rlgha Eduation"'h{r htla, €it Di'(20,000 bask)

. AmM um.hnn h.r.l.d'g' * Eaidn B.r.nErn'n y.y'.|.d'i' O.{. t'n'filr (in) .!Gdfeliy.leiy|! ilgili kibtlr FTqmo b6k!l

. Am.v[ un.nlann h.zrladq 6E erm.n tibbr 'r!ft. R/ghr' '/m, Harbr'0,000 b.rk)

. hS nc'd.. F,rilmir 'FiEr Jcpt' 1n Ad,n/ar- inhli kir.p (ltcoo bdkt

. OocrMbr igin AM r r:b.M unlnl.nn ha2'.1.d'9' 'ttF HMh nitha EdB6on'"ke, H.l,.n Egi.inl" ttbht^ 'dL'tnihit b5m, (2o,0oo b-q

. UfllcEFinbrn'E''rryi,9h6"-8.rri'Hrllrnm"kitbr{5il.3yaj.rai((ull.rigin)eqoooba*D

. UnlCEl in bdq "/Vy t/9h6' 'rdra B.tLnn'kibb' (9 il. 12 yar.'-' (@l|n ignJ e0,m0 bel|)

. Ur|lCEFin bdti' 'rry ii9h6- -8dxir rrdr.M'kh.b lrl iL rB ya.ra (aukl.. idn) (2o,0o b-k)

. ort okul60retrunl. idn 'Er@..!.nd rtc Repobll." 'Dd6krdi E curnu'rFf h.6'

t oeokur 6ldmsl.rr (i^ '(tul sdt q' 'tirit loptw' rir.ttl

. e.orulolEia€itl.ri tin g.filmar 'tt urlldx.tioa o.},umn Rtgha ,'6rdio"'hgn uzkhnn rnn alanndz 8td46it Mttk# i'i^li rnag

t on&kul oqtuenl. (in 'FEdod ol ld..t E prc$ion .nd R.liqion" "D1tnn e, lfad. E DlkO:Earlold' iiihli kit p

. lk utuel hen thkha xo.t8.e la.ototl

.'srqtion ortdu@ti@ in AJbani."r{nturtuk qftininln Duwnu"(siynip.dtledn€ttinliklnD

' 0( €lillm r*iy6i iOm modolbnn ha2rl.n6.':

.. lnen H.kl.nt. €litih o€mok i iqn s'rckli (.b. gerektjren bn 96rcv

6, isi mott€d& arn h.klann'. d.hil .{ilreii

22 o*ull.rd. li.!n fl.ld.i ClruEi

l&l y nd.alH .gidd bolononon y.ynl.dd' (.hFrl.n

. AjHM.flrfn t6r0nonon ur{Es@.uh yryrnl.ir.d.n uy.rrldar .rtud, nich6It dE ilwt.'O*rrrrdr &sr H.lr.r'Un r aldm krLtw

. Efirn o.bdog0!.rn nhnFP.d.90jrArs. t'dioro* €aldf s.t nlafnnllE|.ndtntilikshri.r.nndh d€rl.nnlr ,My dg'hr bi.,- 1... /9t ,r.!.nd. lllrnlt 6!6rtun .t ktt p$t

. |n pilor okuld.li dllhllklrln &E$l ya^hdt. gbdntotddiat Hr lirho

r 8kg.rt nin.'|.rdt t'Olh.t'a'(EB yrrnt! llclll !.tlr' L AlfiM dtinltklri ih itlitl loEtli

lEn ||.Ur .l.nod. bllCr G bddl..tn 6t!0tdoao r.nt.r

'firn$ ml tbr b.tdrnip ,rlfir rlgr6.dador' 'tt.drn .. ts, h*ha.gtdtnln tE.r *iFpgr'- e.0@ b.r'), 3! .[d!pe!r, aor.h.nl.r, gsC.rl. s.hr.n digs rbld E wdhd.lltim l.!n h.kl.n d. d.hil .tfi.k |rt y.n h€*.r ld. t m.l dkhtlklst ic.rli

,,JNtlat,6drEtboffiolAt tR''Antlhlnt@ lt Ln dmtr'drt nrt..dtt b..ror

'AwHnf,rlsLH.raE ''D. /.at !E!ra b/r ddrF. iinti b.oto.

h.r| tr.X,. E t! 2t

Ek 3: in5an Haklafl Egitiminde Onerilen ingilizce Kaynaklar

Bu kiap{'k6, in,an hak a. €gir mi3lan'nda mevcu! pek lok kayndq'veginki bunun ( n lok daha rrzh yer aytrmamz gerekirdi B! alanda b r kaynak aGn mae yapman z'6n€riyoruz ve bu aEntrmaya baglanq !olma' lin 4a!'da k i b r lnre ver yoroz

] ,F6 ts rep i ( l l kad 'm a r ) rAmneny l ^ te rna t ona l

2 "rea.h ns and Leam nq Hunan Rqhainthenhool" (okulkrda nen Hal ann n oqrcillmee ve

3. "Merhodo oqiei orHuman R sha Edu.ation'll6an Hak an Elnim Ydntem en);yazan Robed Kohl

4 "Monroins olHRE" (iHE',ni^ lzlen mesi); Awupa Konseyi,2002

in5an haklar egtrimlie lgil daha{az a b lsiyearag'd3k l^r.het adrc5 erinden ulas lab Inr

Huna.RightEducnqAso.ia|a

HR€A, 'n*n haklan eqnim alan,nda deg{ k yorar a eylen.ive prore.yone ler eqiten uludararae b rsiv Iroplum drsitiidir. w.b ennde n Elayanon neforufrar,veriiaban a' vetadrma p atlormlanvardn Ar € 51ede inran hak r' savunu.u an, demek ei pbresyone lefveeErm( i l e r l an uzak laneqn 'm imkanLsa l ranmahadrveb t l okuken in r t anhak l eg i t imm nd ' luyqulad'g' kondunda bilq ver lmekred r.

HUM^,ighansou@cenk|

Minnesor. o^'ve6itei In.an Bak an Me*€zi ve K0tiiphanei ne baE ' olan bu me*ez, nsn hak aneqiiimv€rmektev€,n*nhakanat6l!€lerdtzenemektedi.Bn!o[kaynakbarnd(anrebieso,eindenay.(a, dtnya qenel nde nran hakran eg I mi konuiunda yaz'emalarn yap' d,g' b r sruba (6 ob3l Huna^Risht Edu(aiion Lktseru) er Jnek mimkijnd0r.

Insan hakla. aq,ei mine ilsi duyanlar (Ln yara/' b lqilef (efetr bu weegitim, (in sarek I b.5 uBuru a(klyor IHE ile is lib lgier (eEn pek (ok Interner 5 resinin adre' devei lyor. s i€de bulunan b r egirifr ver tabani sayei ndq ziyarc\ ler khaklan eq t mi le ilqi hertirli konuda aramayapabiiyorlar

u rlgi endiren 3avunma konu5u haanl.fiaLan ve 36refle ei yasyan hiikijher erarai b r orqan{asyondo.

ard m etmek; (oquku d€mokrasiy ,insan hak ann, hukukun ii*inlijqin re avupahn ku i.re kim igin ie leritlligin danekl.mek olaralhelini nirln avrupa Konreyi, nsan haklan aEnLni baqlam nda; dqdm!ahrda r.kn k eri, y.nremlerveyak armlari,greterek; 6Erernenlerinder planlanM dahi .rmeler ne yad'm etmektedr.

okullarda Inran Haklan Egitini

Et .t llkoLul O6i€tr€ni Ad.t'Lnn onlwrrit lodndc vcrilcn Inr.nIdd.n Eihlml Program|n|n Uodollarl

lrrtq i.chri $nuCr.a .yra d.{:.|.r. 69|ftnLt r 69Eftlldd6 .ldrg'mr arsihr. gDc;dd&@ |md.n. Ehb.nigi.d., illoldl 69crl6lii ti6 bn Fr.gm s.liiiriiL lu F.ogr.m,,lZ('|.r d.lrL.tk a .gftim nbdolon. b6ld0k

.l|odol l: lBn h.ll.n kmmhn E brlhi

. ilodol 2: lnbn h.*l..nh snln..drrh.t

. Modol 3: l.en H.klan Evr{*! Bildl.g€rl

. Modol 4r (duk Hrkl.n Saterm6i

Modol5rl..n h.kl.nn' k run. tin ml.ri

Modol d llkokul w ort okul 6otwil6inin .gltlmlnd. ephz molEd:bn bn p:(.tr olan IHE

tlodol 7: Or![.r.b IHE'd. h6tutul.n yanrFki

lLdol a: O!ffi €r ii. p€tir etri.hr|d

'd. ,tlfiM, '|,.@, i&dttr- /'tB' r,*Lr'dnd.. afwfl.., 60EtMld w Fd.qpsr.r ai. Utklt !| yy.Ldr. Au &t p, 0.i6riLl..d.ti .anim rDdolLdnl t n.mlaF ti. k yDr d|B Ei..lrdr .'itjn kdrbrda fn/d:l.nlmr lgi. hdtrt .mttnr

lls iti balond.n ok4nuttur

tdl (60 D lL.): Fikrnsi, kM'hlan w L.klr b.kr .(rl.n rynntrlr bn r.kilde .le ah..

,Oytul.n. (50 D.kik l: lki62€l€*inlikt€n olu$r

Y.d# r kln.!.lnllkhr {30 D.k*.): Uygu l. mrl.r v.rn.ryl., 69d.il.rin konuyl. ilg'libilq.d d'!':liol.d.l.ri, grup (.lEhal.n w dklr€tlhli lullydl.r l(. r. D.d.gograr y.z'l' y. d. t tokop'yl.

n! m.try.lls ih ek kiysklar hlu .r.

Hn .ir |(l.r (3o D'ur.): t d.sql.i,n 0a(rn6 0160 .ldrkhn, dig.rhnn'n d. 698ft1de.ndt||.n cd.hfirkrdn.

0k{1.d.Int n l|.tl.n Clftlnl 23

Insan Hakl.nnd. Yeni Taktakl.r ProiBi kapsanhda h..trlananbu kitapcrk, T.C. Batbrkanlk Tantma F@u'n!n katkrlany|.Helrinki Yurttarlar Demeli (l'Yd) t.Enhdanrorkele (Mildi ve yayrmlandr.

tLl.ln*l Yurtt {l.r D€n.lilnOno Cad, A.kara Pal.s 77113

T.t 0 212 292 45 01..t)2taks O 212 292 6a 44

Yeni TakllkLr !.mpo2yunu web adEi: ww.yenitaktikler,org

IIt-

f.kdk Xn p!&lan Olrl.l'nln trn llri.rln. ulqmat lCny"ww.n.woctlc!.oryllt dnlzlylr.r.d€blllttlnts.

sltod. ryno.r.h. y.prl.bll.n bl wrlt b.nr ll. dlC.r lMn hallanaldfi,*tl.rlyl. ll.lltln lun.k th loruhh. bulunm.lcdtr

*NEWIaC CS

Itr@ rhadrl.n M.*dllr. B.rbmrL Ydl T.tdUd holcc

?1, tlt Rlrn iodMhHF|k MX 55al0AlO