· BASKI-CİLT / PRINT-VOLUME BAYEM AJANS BASKI TARİHİ VE YERİ DATE AND PLACE OF PRINTING 2017, İSTANBUL 1. BASKI / 1st PRINT FATİH BELEDİYE BAŞKANLIĞI FATİH HEAD OF MUNICIPALITY

Gravur Fat i h4 / Fatih With Engravings

FATİH BELEDİYESİFATİH MUNICIPALITY

GRAVÜRLERLE FATİHFATIH WITH ENGRAVINGS

ISBN: 978-605-5210-09-0

FATİH BELEDİYESİ YAYINLARI ADINA SAHİBİOWNER ON BEHALF OF FATIH MUNICIPALITY PUBLICATIONS

MUSTAFA DEMİR

GENEL YAYIN YÖNETMENİ VE KOORDİNATÖRÜGENERAL PUBLISHING DIRECTOR AND COORDINATOR

HASAN SUVER

YAYIN KURULU / PUBLICATION BOARDABDULLAH KARGILI

ÇETİN BAKŞİŞ

SANAT VE TARİH DANIŞMANI / ART AND HISTORY CONSULTANTHALDUN HÜREL

METİN YAZARI / AUTHORPROF. DR. ARZU TOZDUMAN TERZİ

İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ EDEBİYAT FAKÜLTESİ TARİH BÖLÜMÜ ANA BİLİM DALI BAŞKANIİSTANBUL UNIVERSITY, FACULTY OF LITERATURE HEAD OF DEPARTMENT OF HISTORY

GRAVÜR ÇİZİMİ / ENGRAVING DRAWINGSRESSAM / ARTIST CEMAL AKYILDIZ

ÇEVİRİ / TRANSLATIONASYA ÇEVİRİ

TASARIM / DESIGNMERVE YILDIZ

BASKI-CİLT / PRINT-VOLUMEBAYEM AJANS

www.bayemajans.com

BASKI TARİHİ VE YERİDATE AND PLACE OF PRINTING

2017, İSTANBUL1. BASKI / 1st PRINT

FATİH BELEDİYE BAŞKANLIĞI FATİH HEAD OF MUNICIPALITY

Akşemsettin Mahallesi (Hocaüveyz Mevkii) Adnan Menderes Vatan Bulvarı No: 54 Fatih - İstanbulAkşemsettin Quarter (Hocaüveyz Vicinity) Adnan Menderes Vatan Boulevard No: 54 Fatih - İstanbul

Telefon / Phone:: 90 212 453 1453 • Faks / Fax: 90 212 453 14 83www.fatih.bel.tr

© Eserin her hakkı Fatih Belediyesi Yayınları'na aittir. İzinsiz yayınlanamaz. Kaynak gösterilerek alıntı yapılabilir.

© Fatih Municipality Publications hold all the rights on the work. May not be published without permission. May be quoted with reference to the source.

5

İÇİNDEKİLER INDEXÖnsöz .........................................................................................................................................................6Şahi Toplar ..............................................................................................................................................8Yedikule Surları ....................................................................................................................................10Ayasofya Camii .....................................................................................................................................12Zeyrek Kilise Camii ............................................................................................................................14Adalet Kulesi ..........................................................................................................................................16Fatih Camii ..............................................................................................................................................18Topkapı Sarayı Bâbüsselam ..........................................................................................................20Fatih Sultan Mehmed Türbesi .....................................................................................................22Topkapı Sarayı Bab-ı Hümayun ..................................................................................................24Zembilli Ali Efendi Konağı .............................................................................................................26Beyazıt Hamamı ..................................................................................................................................28İbrahim Paşa Sarayı ............................................................................................................................30Sultan I. Selim Türbesi .....................................................................................................................32Süleymaniye Camii ............................................................................................................................34Kanuni Sultan Süleyman Türbesi .............................................................................................36Sultan II. Selim Türbesi ....................................................................................................................38Fethiye Camii ........................................................................................................................................40Siyavuş Paşa Medresesi ...................................................................................................................42Sultan III. Murad Türbesi ................................................................................................................44Süleymaniye Evleri ............................................................................................................................46Sultan Ahmed Camii ve Külliyesi ..............................................................................................48Topkapı Sarayı Babüsaade .............................................................................................................50İstanbul Valiliği .....................................................................................................................................52Hatice Turhan Sultan Türbesi ......................................................................................................54III. Ahmed Çeşmesi ............................................................................................................................56Seyyid Hasan Paşa Medresesi .....................................................................................................58Beyazıt Kulesi ........................................................................................................................................60Sultan III. Mustafa Türbesi .............................................................................................................62İstanbul Üniversitesi Ana Kapısı ................................................................................................64İstanbul Üniversitesi Süleymaniye Kapısı ............................................................................66İstanbul Üniversitesi Merkez Bina ............................................................................................68Dede Efendi Köşkü (Bestekâr İsmail Dede Efendi Konağı) ........................................70 Zeyrek Evleri ..........................................................................................................................................72 Bestekâr Hacı Arif Bey Konağı .....................................................................................................74Zeynep Hanım Konağı .....................................................................................................................76İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi (Fuat Paşa Konağı) ....................................78Cumhuriyet Gazetesi Binası .........................................................................................................80İstanbul Erkek Lisesi .........................................................................................................................82Yüksek Öğretmen Okulu ................................................................................................................84İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi ........................................................................86İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi .................................................................88İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi .............................................................90Fatih Belediyesi Eski Binası...........................................................................................................92Eski Kültür Müdürlüğü Binası .....................................................................................................94Fener Rum Lisesi .................................................................................................................................96

Preface .......................................................................................................................................................6Shahi Cannons (Dardanelles Gun) ............................................................................................8Yedikule Walls .......................................................................................................................................10Hagia Sophia Mosque .......................................................................................................................12Zeyrek Church Mosque ...................................................................................................................14Tower Of Judgment ...........................................................................................................................16Fatih Mosque .........................................................................................................................................18Topkapı Palace Bâbüsselam .........................................................................................................20Tomb Of Fatih Sultan Mehmed ..................................................................................................22Topkapı Palace Bab-ı Hümayun .................................................................................................24Zembilli Ali Efendi Manor ..............................................................................................................26Beyazıt Bath ...........................................................................................................................................28İbrahim Paşa Palace ...........................................................................................................................30Tomb Of Selim I ...................................................................................................................................32Süleymaniye Mosque .......................................................................................................................34Tomb Of Süleyman The Magnificent ......................................................................................36Tomb Of Selim II ..................................................................................................................................38Fethiye Mosque ...................................................................................................................................40Siyavuş Paşa Madrasah ...................................................................................................................42Tomb of Murad III ...............................................................................................................................44Süleymaniye Houses ........................................................................................................................46Sultan Ahmed Mosque And Social Complex .....................................................................48Topkapı Palace Babüsaade ............................................................................................................50İstanbul Governorate ........................................................................................................................52Hatice Turhan Sultan Tomb .........................................................................................................54Fountain Of Ahmed III .....................................................................................................................56Seyyid Hasan Paşa Madrasah ......................................................................................................58Beyazıt Tower .......................................................................................................................................60Tomb Of Mustafa III ...........................................................................................................................62İstanbul University Main Gate .....................................................................................................64İstanbul University Süleymaniye Gate ...................................................................................66İstanbul University Central Building .......................................................................................68Dede Efendi Manor (Bestekâr İsmail Dede Efendi Mansion) ....................................70Zeyrek Houses ......................................................................................................................................72Bestekâr Hacı Arif Bey Mansion .................................................................................................74Zeynep Hanım Mansion .................................................................................................................76Istanbul University Faculty Of Pharmacy (Fuat Paşa Mansion) ..............................78Cumhuriyet Gazette Building ......................................................................................................80İstanbul Boys High School ............................................................................................................82Higher Teachers School ..................................................................................................................84Istanbul University Istanbul Faculty Of Medicine ...........................................................86Istanbul University Cerrahpaşa Faculty Of Medicine ....................................................88Istanbul University Rare Works Library .................................................................................90Former Building Of Fatih Municipality ..................................................................................92Former Building of Directorate of Culture ............................................................................94Fener Greek High School ................................................................................................................96


7

Kıtaların ve denizlerin buluştuğu noktada en güzel şekilde yaratılan İstanbul, stratejik konumuyla tarih boyunca her zaman bir çekim merkezi olmuştur. Keşfedildiğinden beri yerleşik ha-yatın kesintisiz olarak sürdüğü bu kadim şehrin kalbi olan Fatih, cazibesi ve hoşgörüsüyle Çeşitli ırkları, dinleri, kültürleri ve me-deniyetleri buluşturmuş ve tarihin en muhteşem imparatorluk-larına başkentlik etmiştir.

İlk İstanbul Fatih, çeşitli efsanelere, hikâyelere, romanlara ve şiirlere ilham kaynağı olduğu gibi resim sanatının da en gözde konusu olmuştur. Pek çok seyyah ressamlar İstanbul’un güzel-liklerini seyrederken çizdikleri taslak resimleri ülkelerine dön-dükten sonra tamamlamışlardır. Ancak bu çalışmaların bir kısmı hatalı olabildiği gibi o yıllarda çoğaltılması da zordu. Ancak daha sonra XV. yüzyılda Hollanda’da geliştirilen bir basım tekniğiyle resimlerin çoğaltılma sorunu aşılmış oldu. Buna göre, resim ağaç, metal gibi uygun malzemelerin üzerine kazınıp bazı kimyasal işlemlere tabi tutulduktan sonra, boya marifetiyle kâğıt üzerine basılarak istenildiği kadar çoğaltılabilme imkânı elde edilmişti.

Fotoğrafın öncüsü olan bu resim çoğaltma sanatı, Fransızca bir kelime olan “Gravvure”den türetilmiş olup bizim eski Türkçe-mizdeki “hakk” (kazma, kabartma) kelimesine benzer. Hollan-da’dan sonra bütün Avrupa’ya yayılan bu teknik zamanla çok gelişmiş ve adı Gravür Sanatı olmuştur.

Baskı yöntemiyle resimleri çoğaltan bu geleneğin, fotoğraf-tan daha çok ifade ettiği efsunlu manayı paylaşmak, hem de eski hatalı gravürlerin yerine birebir sahicilerini ikame etmek için medeniyetimizin en önemli eserlerinden bazılarını günümüzde yaşayan çok değerli ressamımız Cemal Akyıldız Bey’in gravür tarzı usta çizgileriyle yerli ve yabancı önemli kültür ve sanat çev-relerine İngilizce-Türkçe tarihçeli bir anlatımla tanıtmak istedik.

Medeniyetimizin yeniden ihyası ve tanıtımı için faydalı ola-cağını düşündüğüm bu önemli çalışmada emeği geçen herkese teşekkür ederim.

Mustafa DEMİRFatih Belediye Başkanı

Kıymetli Okuyucu,

Istanbul, which has been created in the most beautiful way at the point where the continents and seas meet, has always been a center of attraction throughout history with its strategic position. The heart of this ancient city where settled life conti-nued without interruption ever since it was discovered, Fatih brought together various races, religions, cultures and civilizati-ons with its charm and tolerance and served as the capital of the most magnificent empires of history.

The first Istanbul, Fatih has also been the most popular subject of painting as well as being a source of inspiration for va-rious legends, stories, novels and poems. Many traveler painters drew draft paintings while they watched the beauties of Istan-bul and then completed them after returning to their country. However, as some of these works could be faulty and it was also difficult to reproduce them in those years. But later in the 15th century, the problem of duplication of paintings was overcome by a printing technique developed in the Netherlands. According to this technique, the painting was carved on suitable materials such as wood, metal and was subjected to some chemical pro-cesses, and then it was possible to reproduce as many pieces as desired by printing on paper with the help of dye/paint. This art of picture reproduction, which is the forerunner of photography,

is derived from the French word "Gravvure" and resembles the word "hakk - engraving" (digging, embossing) in our old Turkish. This technique, spreading across Europe after the Netherlands, has developed very much over time and has been called Gravu-re Art.

We wanted to introduce some of the most important works of our civilization with the engraving style master lines of Mr. Cemal Akyildiz, a valuable painter who is alive today, to the domestic and foreign important culture and art circles with an historical narrative both in English and Turkish in order to share the enchanted meaning expressed by this tradition of reprodu-cing paintings through printing, rather than photography, as well as to replace the old faulty engravings with the truly genuine ones.

I would like to thank everyone who has been contributed to this important work that I think would be beneficial for the revival and publicity of our civilization.

Mustafa DEMİRMayor of Fatih Municipality

Dear Reader,


Şahi ToplarÇizimini Fatih Sultan Mehmed’in yaptığı “Şâhî” top sınıfının en büyüğü olan özel bir Osmanlı

topudur. İstanbul’un fethinde ve XIX. yüzyıla kadar Çanakkale Boğazı’nda koruma amaçlı olarak da kullanılmıştır.

Fatih, İstanbul’u fethetmeye karar verdiğinde daha önce Bizans hizmetinde top dökümcüsü olarak çalışmış olan Macar asıllı Urban’dan büyük toplar dökmesini istemiş, Urban’ın “ben sade-ce bir döküm ustasıyım o kadar büyük topların planını yapamam” sözleri üzerine; “Planlarını ve çizimlerini ben yaparım. Sen topları dök kâfi” cevabını vermiştir. Ve derhal topların yapımına baş-lanmıştır. Çizimlerini Fatih Sultan Mehmed önderliğinde Türk mühendislerinin, Saruca Paşa ve Mimar Müslihiddin’in yaptığı topların dökümünü Urban Usta ve Cenevizli Donar Usta yapmıştır.

Edirne’de üç ayda dökülen bu topun büyüklüğü ve çapı hakkında muasır tarihçiler muhtelif bilgiler vermektedir. Françes; uzunluğu 5,5 metre, dış çevresi 2 metre 74 cm (9 kadem), yarıçapı 92 cm (kutru 3 kadem) ağırlığı 18 ton kadardır demektedir. Top 544 kg (1200 libre) bazılarına göre de 680 kg (1500 libre) gülleler atıyor, bu gülleler 1,883 km (1 mil) mesafeye kadar giderek 1 metre 83 cm (6 kadem) derinliğinde toprağa gömülüyordu. Topun sesi 24 km (13 mil) mesafeden du-yulmaktaydı. Bir başka kaynakta ise bu topun namlusu 91.5 cm’dir. 680 kg ağırlığındaki güllesinin menzili 1.200 metredir. Urban Usta’nın yaptığı bu topun namlu uzunluğu 8 metre, namlu çevre-sindeki bronzun kalınlığı 20 cm, fırlattığı güllelerin ağırlığı ise yaklaşık 12 kantar (yaklaşık 678 kg) idi. Bu gülleler, Karadeniz sahillerinden getirilen kara bir taştan ve mermerden yapılmıştı. Top bir gülleyi yaklaşık bir mil uzağa fırlatabiliyordu. Sesi ise kilometrelerce uzaktan duyulmuş, güllenin düştüğü yerde iki metrelik bir çukur açılmıştı.

Şahî (Vasiliki) adı verilen bu topların Edirne’de atış denemeleri öncesi, halkın heyecan ve kor-kuya kapılmamaları için şehre tellallar salınmış çıkacak dehşetli gürültünün sebebi önceden ha-ber verilmişti.

Top muazzamdı. Ancak bu kadar büyük ve hantal bir topu götürmek hiç de kolay değildi. Ur-ban’ın döktüğü top ve diğer toplar 1452 senesi Şubat ayının sonlarında Edirne’den yola çıkarılmış-tır. Top, 30 araba ve 60 manda ile çekiliyordu. Topun her iki yanında yoldan çıkmasını önlemek üzere 2.000’er kişinin yardımıyla, yolların tesviyesi ve gerekli yerlerde köprü yapmak üzere 50 usta ve 200 işçiden mürekkep öncü birliğin çalışmalarıyla ancak iki ay sonra İstanbul önlerine getirilebilmişti.

İstanbul’un kuşatılması için 50’den fazla top üretildi ve bu büyük toplar da Şahi olarak anıl-maya başlandı. Bu topların neredeyse tamamına yakını bakır ve kalayın karışımıyla elde edilen tunçtan dökülmüştü. Çünkü tunç pahalı ama dayanıklıydı. Oysa aynı dönem bakır ve kalay pahalı olduğundan Avrupa’da toplar, maliyeti daha düşük olan demirden yapılıyordu. Sultan Mehmet büyük toplarla ilk olarak Kaligaria (Eğri Kapı) surlarını dövmeye başladı. Ancak bu bölgedeki tahri-bat sınırlı olunca, San Romano Kapısı’nın karşısına geçti. Burası daha sonra bu toplardan ve gördü-ğü tahribattan dolayı “Topkapı” diye anılacaktır.

1464’te Fatih Sultan Mehmet toplardan kırk iki tanesini Çanakkale Boğazı’nın savunması için Çanakkale Boğazı’na göndermiştir. Yüzyıllarca kullanılmadan kalan toplar 1807 yılında İngiliz do-nanmasına karşı kullanılmış ve beklenenin aksine kusursuz şekilde çalışan toplar bir İngiliz gemi-sini vurmuş ve 60 denizciyi öldürmüştür. Günümüzde Fatih döneminden 6 tane top kalmıştır. Bunların en büyüğü olan ve İstanbul’da, Boğazlarda kullanılan “şahi” bugün İngiltere’dedir. Diğer toplar ise Harbiye’deki askeri müze bahçesinde olup bunların çapı daha küçüktür. Kilitbahir’den Londra’ya nakledilen “Şahi” top 1929 yılında Rotunda Müzesi’nden, Londra Kulesi Müzesi’ne ora-dan da şimdi bulunduğu Fort Nelson Müzesi’ne nakledilmiştir.

Shahi is a special Ottoman cannon which was the largest of its class whose drawing was made by Sultan Mehmed the Conqueror. It was used at the conquest of Istanbul and also in the Darda-nelles for protection purposes for centuries until the 19th century.

When Sultan Mehmed decided to conquer Istanbul, he wanted from Urban, a Hungarian de-cent who had previously worked as a cannon caster under Byzantine service, to cast large can-nons and on the Urban’s words "I am just a casting master, I cannot make the plan of such big bal-ls", he replied “I will make its plan and the drawings. You just do the casting.” And the construction of cannons began immediately. Its drawings were made by the Turkish engineers, Saruca Paşa and Architect Müslihiddin under the leadership of Sultan Mehmed, while casting were made by Master Urban and Genovese Master Donar.

Contemporary historians give various information about the size and diameter of this cannon that was casted in three months in Edirne. According to Frances, its length was 5.5 meters, its outer circumference was 2 meters and 74 cm (9 steps), its radius was 92 cm (its diameter is 3 steps) and its weights was 18 tons. The cannon threw 546 kg (1200 libre) balls according to some historians and for some others threw 680 kg (1500 libre) balls, which reaches up to a distance of 1,883 km (1 mile) and are buried deep in the ground to a depth of 1 meter 83 cm (6 steps). The sound of the cannon was heard at a distance of 24 km (13 miles). It is stated in another source that the length of its barrel was 91.5 cm. The range of its 680 kg ball was 1,200 meters. This cannon that was made by Master Urban had an 8 meters long barrel, the thickness of the bronze around the barrel was 20 cm, and the weight of its balls thrown was about 12 scale (about 678 kg). These balls were made of black stone and marble brought from the Black Sea coasts. The cannon could throw a ball about a mile away. The sound was heard from miles away, and a hole of two meters deep was opened where the ball fell.

The people in Edirne had already been informed through releasing the announcers to the city for not to be excited and feared because of the terrifying noise that would come out, before the

firing tests of these cannons that were named as Shahî (Vasiliki).

The cannon was tremendous. However it was not easy to move of transfer such a big and bulky cannon. The cannon that Master Urban was casted and the other cannons were started to be transported from Edirne in the end of February 1452. The cannon was pulled by 30 cars and 60 buffalos. The cannon could be brought to the borders of Istanbul hardly two months later, with the help of 2,000 people on each side to prevent the cannon from getting out of the way and the works of an advanced guard consisting of 50 masters and 200 workers to grade roads and build bridges where necessary.

More than 50 cannons were produced for the siege of Istanbul and these great cannons were also called Shahi. Nearly all of these cannons were casted from bronze, which was obtained with a mixture of copper and tin. Because it was robust and enduring, though expensive. Yet, in the same period, as copper and tin were expensive in Europe, the cannons were made of iron that had lower costs. Sultan Mehmet first began to beat the walls of Kaligaria (Curved Gate) with these big cannons. However, when the destruction in this area was limited, it went across to the San Romano Gate. This place will be referred to later as "Topkapi" (Cannon Gate) because of these cannons and the damage.

In 1464, Sultan Mehmet the Conqueror sent forty-two of these cannons to the Dardanelles to defend the Dardanelles. Left unused for centuries, they were used against the British navy in 1807, and, contrary to the expectations, the perfectly working cannons hit a British ship and killed 60 sailors. Today, only 6 cannons were left from the Sultan Mehmed’s period. The "shahi", which is the largest of these cannons and used in Istanbul and in the Bosphorus is in the UK now. Other cannons are in the garden of the military museum in Harbiye and their diameters are smaller. The "Shahi" cannon, which was transported from Kilitbahir to London, was transferred to the London Tower Museum from the Rotunda Museum in 1929 and from there to the Fort Nelson Museum where it is currently located.

Shahi Cannons (Dardanelles Gun)

9


Yedikule SurlarıYedikule Hisarı ve surları kara surlarını bittiği yerde bugün

kendi adıyla anılan semtte yer almaktadır. Hisar kara surlarının en önemli kapılarından biri olan Altın Kapı’nın arkasında inşa edilmiştir. 413-439 arasında II. Teodosios tarafından yaptırılan kara surlarının bu kapısı, imparatorların zafer alayları ile girişi-ne tahsis edilmiştir. Fetihten sonra Fatih Sultan Mehmed, tah-rip olan surları tamir ettirdiği gibi 1457-58’de Altın Kapı’yı ve iki Bizans kulesini de kullanarak buna üç kuleli bir sur ilave edip beşgen şeklinde yedi kuleden meydana gelen hisarı yaptırmıştır.

Fatih döneminde Osmanlı hazinesinin muhafazası için inşa edilen yapı uzun süre bu amaçla kullanılmıştır. III. Murad döne-minde buradaki hazine Topkapı Sarayı’na taşınmıştır.

Bir zindan olarak Yedikule Hisarı’nda yabancı siyasi suçlular, Osmanlı Devleti’nin savaşta olduğu ülkelerin İstanbul’daki elçi-

leri ve Osmanlı devlet adamları tutuluyordu. Yedikule Hisarı’nın hapishane olmaktan çıkması II. Mahmud dönemdir. 1831 yılıd-na Topkapı Sarayı’ndaki Arslanhane’deki aslanlar buraya nak-ledilmiştir. 1856’da ise bir süre baruthane olarak kullanılmıştır. Hisardaki mevcut toplar da Aya İrini Kilisesinde kurulan Askerî Müzeye taşınmıştır.

Hisarın avlusunda 1869’da Midhat Paşa İnas Sanayi Mektebi (Kız Sanat Okulu)’ni inşa ettirmiştir. Okul 1896’da kapanmıştır. Yedikule Hisarı 1895’te Müzeler Umum Müdürlüğü’ne verilmiş-tir. Hisarda 1931’de bir kazı çalışması yapılmıştır. 1959’da hisarda yapılan restorasyon sırasında Altın Kapı, III. Ahmed Kulesi, Darı Kulesi, beden duvarları ve giriş kapısı yenilenmiştir. 1968’de Ru-meli Hisarı’nın ayrı bir müdürlük olması üzerine Yedikule Hisarı da Hisarlar Müzesi Müdürlüğü’ne bağlanmıştır.

Yedikule WallsYedikule Fortress and city walls are located in the area where

land walls end in the town which is today called with its own name. The fortress is built behind the Golden Gate, which is one of the major gates of the land walls. Built by Teodosios II be-tween 413 and 439, this gate of the land walls were assigned for the entry of emperors with their victory parades. Following the conquest, Mehmed the Conqueror not only repaired the dam-aged city walls but also added a city wall with three towers to Golden Gate and the two Byzantine towers in 1457-58 and built the fortress comprising of seven towers in the shape of a penta-gon.

Built in the period of the Conqueror for keeping the Ottoman treasure, the structure was used for this purpose for a long time. The treasure herein was moved to Topkapı Palace during the pe-riod of Murad III.

Foreign political criminals, missionaries of countries with

which the Ottoman Empire was at war and Ottoman govern-ment officials were kept in Yedikule Fortress as a dungeon. Yedikule Fortress stopped being a prison during the period of Mahmud II. The lions in the Arslanhane in Topkapi Palace were transferred to here in 1831. It was used as a powder mill for some time in 1856. The cannons in the fortress were moved to the Mil-itary Museum founded in the Hagia Irene Church.

Midhat Pasha built the İnas Industrial School (Girls Art School) in 1869 in the courtyard of the fortress. The school was closed in 1896. Yedikule Fortress was given to the Public Direc-torate of Museums in 1895. An excavation work was made in the fortress in 1931. The Golden Gate, Ahmed III Tower, Darı Tower, body walls and entrance gate were renewed during the resto-ration made on the fortress in 1959. Rumeli Fortress became a separate directorate in 1968, whereupon the Yedikule Fortress was connected to the Directorate of Fortresses Museum.

11


Ayasofya Camiiİstanbul’un fethinden sonra şehrin en büyük mabedi olan Hagia Sophia Kilise-

si, Fatih Sultan Mehmed tarafından Ayasofya adıyla camiye çevrilmiş ve ilk Cuma namazı da burada kılınmıştır.

Fatih, İstanbul’un fethinde camiye çevrilen Ayasofya’nın tahribini önlemiş ve burada ilk namazı kıldıktan sonra camiyi kendi hayratının ilk eseri olarak vakfet-miştir. Caminin ilk minaresinin batıdaki yarım kubbenin yanındaki kuleciklerden birinin üstünde ahşap olarak inşa edildiği anlaşılmaktadır. Bu minare uzun müd-det durmuş, ancak 1574 tamirinde kaldırılmıştır. Caminin güneybatı köşesindeki tuğla minarenin II. Bayezid zamanına ait olması kuvvetle muhtemeldir. Mimar Si-nan tarafından yapılan minareler ise aynı zamanda yapıda destekleyici payanda işlevi görmüştür.

Osmanlı Dönemi’nde, 16. ve 17. yüzyıllarda, Ayasofya’nın içine mihraplar, min-ber, müezzinmahfilleri,vaazkürsüsüvemaksurelereklenmiştir.Mihrabın iki yanında bulunan bronz kandiller, Kanuni Sultan Süleyman (1520-1566) tarafından Budin Seferi (1526) dönüşünde camiye hediye edilmiştir.

Ana mekâna girişin sağ ve sol köşelerinde bulunan Helenistik Döneme (MÖ. 4.-

3. yy) ait iki mermer küp ise, Bergama’dan getirilerek, Sultan III. Murad (1574-1595) tarafından Ayasofya’ya hediye edilmiştir. Ayasofya’da, Sultan Abdülmecid Döne-mi’nde 1847-1849 yılları arasında, İsviçreli Fossati Kardeşlere kapsamlı bir onarım yaptırılmıştır. Bu onarım çalışmaları sırasında, daha önce mihrabın kuzeyindeki niş içinde bulunan Hünkâr Mahfili kaldırılmış, yerine mihrabın solunda, sütunlar üze-rinde yükselen, etrafı ahşap yaldızlı korkuluklarla çevrili Hünkâr Mahfili yapılmış-tır.Aynı dönemde Hattat Kadıasker Mustafa İzzet Efendi tarafından yazılan 7.5 m. çapındaki 8 adet hat levhası ana mekânın duvarlarına yerleştirilmiştir. “Allah, Hz. Muhammed, Hz. Ebubekir, Hz. Ömer, Hz. Osman, Hz. Ali, Hz. Hasan ve Hz. Hüse-yin” yazılı bu levhalar İslam âleminin en büyük hat levhaları olarak bilinmektedir. Aynı hattat kubbenin ortasına ise Nur Suresi’nin 35. ayetini yazmıştır.

Ayasofya Mustafa Kemal Atatürk’ün emri ve Bakanlar Kurulu kararı ile müzeye çevrilmiş ve 1 Şubat 1935’de müze olarak, yerli ve yabancı ziyaretçilere açılmıştır. Müze haline geldikten sonra ilk defa 8 Ağustos 1980 tarihinde Hünkar Mahfili iba-dete açılmıştır. Kısa süre sonra restorasyon için kapatılan hünkar mahfili 10 Şubat 1991’de yeniden namaz kılmaya tahsis edilmiş ve böylece kısmen de olsa cami vas-fına geri dönülmüştür.

Hagia Sophia MosqueFollowing the conquest of Istanbul, Hagia Sophia Church, the largest temple

of the city was converted to a mosque by Mehmed the Conqueror with the name Hagia Sophia and the first Friday prayer was performed here.

The Conqueror prevented any damage on Hagia Sophia which was converted into a mosque during the conquest of Istanbul and donated the mosque as the first work of his charity following the first prayer performed here. It is understood that the first minaret of the mosque was built in wooden form on one of the small towers next to the half dome in the west. This minaret remained for a long time, but it was removed during the repair in 1574. It is quite possible that the brick minaret on the south western corner of the mosque belongs to the period of Bayezid II. Mi-narets built by Mimar Sinan also functioned as a supporting base in the structure.

Mihrabs, minbars, gathering places of muezzins, preaching desks and maksu-res were added inside Hagia Sophia during the Ottoman Period in the 16th and 17th centuries. The bronze lamps on the two sides of the mihrab were presented as gift by Süleyman the Magnificent (1520-1566) on the way back from the Budin Campaign (1526).

The two marble cubes of the Hellenistic Period (4th – 3rd century B.C.) on the ri-ght and left corners of the entrance to the main venue were brought from Pergamo

and presented by Murad III (1574-1595) as a gift to Hagia Sophia. A comprehensive repair was procured to the Swiss Fossati Brothers in Hagia Sophia during the peri-od of Abdülmecid during the years 1847-1849. The Sultan’s Gathering Place which was previously inside the niche to the north of the mihrab was removed during these repairs and it was replaced with a Sultan’s Gathering Place rising on columns on the left side of the mihrab, surrounded by wooden gilded guardrails. During the same period, 8 calligraphy boards of 7.5 meters diameter written by Calligrapher Kadıasker Mustafa İzzet Efendi were placed on the walls of the main venue. Rea-ding “Allah, Hz. Muhammed, Hz. Ebubekir, Hz. Ömer, Hz. Osman, Hz. Ali, Hz. Hasan and Hz. Hüseyin”, these boards are known as the largest calligraphy boards of the Islamic world. The same calligrapher wrote the 35th verse of the Nur Surah in the middle of the dome.

Hagia Sophia was converted to a museum with the order of Mustafa Kemal Ata-türk and resolution of the Cabinet and was opened to local and foreign visitors as a museum on February 1, 1935. After it became a museum, the Gathering Place of the Sultan was opened for worshipping for the first time on August 8, 1980. It was closed for restoration after a short period, then it was reassigned for performing prayers on February 10, 1991 and this way it became a mosque, even if partially, once again.

13


Zeyrek Kilise CamiiFatih İlçesinde Zeyrek’te İbadethane Sokağı’ndadır. Bir Bizans kilisesidir. İs-

tanbul’un fethinden sonra camiye çevrilmiştir. Bizans dönemine ait Pantokrator Manastırı’nın kiliseleri olup Haliç’e hâkim bir tepenin üstünde teraslarla düzen-lenmiş geniş bir arazi üzerinde kurulmuştur. Camiyi oluşturan birbirine bitişik üç kilisenin Bizans devrindeki isimleri Evrenin Hâkimi Îsâ Mesîh (Hristos Pantokra-tor), Başmelek Mikhail (Arhangelos Mikhail) ve Şefkatli Meryem Ana’dır (Theo-tokos Elaiusa). Bizans hükümdarlarından II. Ioannes Komnenos’un ilk eşi Eirene tarafından yaptırılmasına başlanmıştır. Fakat Eirene’nin 1124’te ölümüyle sadece ilk binası tamamlanmış olan kilisenin diğer iki binasının inşasını İmparator Ioan-nes sağlamıştır. 1136 yılında manastırın tamamen bittiği düşünülmektedir. Kilise ve manastırın mimarının Nikeforos adında bir usta olduğu bilinir.

Fâtih Sultan Mehmed fetihten sonra bazı Bizans yapılarına bir İslâm şehrinde bulunması gereken yapı fonksiyonlarını vermiş, bu sırada Pantokrator Manastırı bir medrese haline getirilmiş ve yapı İstanbul’un Osmanlı dönemine ait ilk eğitim kurumu olmuştur. Medresenin müderrislerinden Zeyrek lakaplı Molla Mehmed Efendi yapının Osmanlı dönemindeki isminin kaynağıdır. Muhtemelen ma-

nastırın keşiş hücreleri medrese hücrelerine dönüşmüş, kiliseleri de hem mes-cid-dershane hem de cami olarak kullanılmıştır. Binanın medrese fonksiyonu ile birlikte cami halinde kullanıldığı Fâtih vakfiyelerinde açıkça belirtilmiştir. Fâtih Külliyesi’nin medreseleri inşa edildiğinde yapı Abdullah-ı İlâhî’ye verilmiş ve bir zâviye şeklinde faaliyetini sürdürmüştür. Bizans kiliselerinin farklı dönemlerde yapılan bölümlerinin tamamı Osmanlı döneminde cami halinde kullanılmıştır. Caminin batı cephesinde inşa edilen tuğla minare de muhtemelen Fâtih dönemi-ne aittir. Ancak Osmanlı dönemi boyunca onarımlar geçirmiştir. Cami yapılarının güneyinde Bizans dönemi duvarlarının çevrelediği avluda, Akşemseddin veya Semerci İbrâhim Efendi Tekkesi diye bilinen tekkenin ne zaman kurulduğunu tespit etmek güçtür. Osmanlı devri boyunca kullanılan ve korunan yapı 1766 depreminde büyük zarar görmüş, III. Mustafa döneminde yapılan esaslı onarım-la bugünkü halini almıştır. Caminin güneyine hünkâr mahfili de bu dönemde yapılmıştır. Mahfilin cami içi ne taşan zengin ahşap işçiliğiyle büyük çıkması ve kâgir rampasının kemerli kaidesi günümüze ulaşmıştır.

Cami 1986 yılında UNESCO tarafından Dünya Mirası listesine dâhil edilmiştir.

Zeyrek Church MosqueIt is located in Fatih District, Zeyrek, Ibadethane Street. It’s a Byzantine church.

It was converted into a mosque following the conquest of Istanbul. They were the churches of the Monastery of the Pantocrator in the Byzantine period and were founded on a large land which was landscaped with terraces on a hill over-looking the Golden Horn. The names of the three churches next to each other which comprise the mosque during the Byzantine period were Hristos Pantokra-tor, Archangelos Michael and Theotokos Eleusa. Its construction was started by Eirene, the first wife of Ioannes II Komnenos who was a Byzantine emperor. However, only the first building of the church had been completed when Eirene died in 1124 and construction of the other two buildings of the church was pro-cured by Ioannes the Emperor. It is thought that construction of the monastery was completely finished in 1136. The architect of the church and the monastery is known to be a builder named Nikeforost.

Following the conquest, Mehmed the Conqueror gave certain Byzantine structures the structural functions they were required to have in an Islamic city, wherein the Monastery of Pantocrator was turned into a madrasah and be-came the first educational organization of Istanbul in the Ottoman period. Molla Mehmed Efendi, called Zeyrek, who was among the mudarrises of the Madrasah was the source of the name of the structure in the Ottoman period. The monk cells of the monastery were probably converted into madrasah chambers and

its churches were used both as masjid – classroom and as a mosque. It is clear-ly indicated in the foundation certificate-charters of Fatih that the building was used as a mosque in addition to its madrasah function. The structure was giv-en to Abdullah-ı İlâhî when the madrasahs of Fatih Social Complex were built and continued its activity in the form of a Zawiya. All sections of the Byzantine churches built in different periods were used as a mosque in the Ottoman period. The brick minaret built on the western façade of the mosque probably belongs to the Conqueror’s period as well. However, it went through repairs throughout the Ottoman period. It is hard to identify when the lodge known as Akşemsed-din or Semerci İbrâhim Efendi Lodge located in the courtyard surrounded by the walls from the Byzantine period to the south of the mosque structures was built. Used and preserved throughout the Ottoman period, the structure incurred ma-jor damage during the earthquake of 1766 and acquired its current form with the major repair made during the period of Mustafa III. Gathering place of the sultan was built on the south of the mosque during this period as well. The rich wooden craftsmanship of the gathering place extending to the interior of the mosque, its large outbuilding and the arched base of its masonry ramp have survived to this day.

The mosque was included in the World Heritage list by UNESCO in 1986.

15


Adalet KulesiTopkapı Sarayı’nın ikinci avlusunda yer alan ve Divan-ı Hümâyûn toplantılarının yapıldığı Di-

vanhane’nin birinci kısmında karşı duvarda bulunan kafesli pencerenin arkasında yükselen Adalet Kulesi, Adalet Kasrı ya da Kasr-ı Adl olarak bilinir. Topkapı Sarayı’nın en dikkat çekici yapılarından biridir.

Fatih Sultan Mehmed döneminde (1441-46/1451-81) bir kule-köşk olarak yaptırılan kule Kanuni Sultan Süleyman döneminde yenilenmiştir. Yapının üzerinde konik külahlı ahşap bir cihannüma kasrı bulunuyordu. Sultan II. Mahmud döneminde 1820 yılında yükseltilmiş ve Sultan Abdülaziz döneminde (1861-76) üzerine ampir üslupta bir köşk yaptırılmıştır. Beş katlı olan kulenin merdiven-leri XIX. yüzyıla aittir. Kule, geleneksel saray kulelerinin bir örneği olarak padişahın şehri, sarayı ve özellikle kafesli odasıyla Divan toplantılarını izlemesi için inşa edilmiştir. Kulenin Harem tarafından açılan bir kapısı vardır ve padişah bu kapıyı kullanarak kimseye görünmeden kuleden toplantıları izlemekteydi. Padişahın toplantıları izlediği bu kafesli pencere, padişahın kendi otoritesini devlet adamlarına devrettiği halde, tebaasına karşı hiçbir adaletsizliğin yapılmamasını bizzat güven altına aldığını simgelemektedir.

Located in the second courtyard of Topkapi Palace and rising behind the caged window on the wall across the first section of the Council House where Divan-ı Hümâyûn meetings are held, the Tower of Judgment is known as the Qasr of Judgment or Kasr-ı Adl. It is one of the most striking structures of Topkapi Palace.

Built as a tower-residence during the period of Mehmed the Conqueror (1441-46/1451-81), the tower was renewed during the period of Suleyman the Magnificent. There was a wooden pinnacle qasr with cone on the structure. Its elevation was heightened in 1820 during the period of Mahmud II and a residence was built with emperial style on it during the period of Abdülaziz (1861-76). The stairs of the tower, which has five floors date back to the 19th century. The tower was built for the sultan to view the city, the palace and particularly the Council meetings with its caged room, as an example of traditional court towers. The tower has a gate which is opened from the Harem side and the sultan viewed the meetings from the tower using this gate without anyone seeing him. This caged window from which the sultan watched the meetings symbolize that the sultan personally makes sure that no injustice is made to his people when he transfers his powers to government officials.

Tower Of Judgment

17


Fatih CamiiFatih semtinde yer alan ve fetihten sonra yapılan ilk selâtin camii ve külliyesidir. Cami ve kül-

liyesi Bizans döneminin önemli kiliselerinden olan On İki Havari (Hagioi Apostoloi) Kilisesi’nin yerine inşa edilmiştir. Külliye cami, medreseler, tabhane, darüşşifa, çarşı ve hamamdan meydana gelmekteydi.

Fetihten hemen sonra Ortodoks Patrikliğine tahsis edilmişken çok harap bir halde bulunan On İki Havari Kilisesi’nde barınamayan patriğin 1455’te başka bir yere taşınmak istemesi üzerine, Fatih Sultan Mehmed ona diğer bir kiliseyi bağışlayarak burayı kendi adına yaptıracağı külliyeye tahsis etmiştir. Mart 1463’te inşasına başlanan cami ve külliye Atik Sinan tarafından Aralık 1470’te tamam-lanmıştır.

Çeşitli tarihlerde geçirilen depremler neticesinde onarımlar görmüştür. Bunlardan en önemlisi 1766 depremidir. Bu depremde büyük kubbesi tamamen çökmüş ve duvarları da yıkılmıştır. Bunun üzerine III. Mustafa, Haşim Ali Bey’i bina emini tayin ederek önce türbe ve külliye binalarını yap-tırmış, Fatih Camiinin aynı yerde inşasına ise 31 Temmuz 1767’de başlanmış önce Sarım İbrahim Efendi daha sonra da İzzet Mehmed Bey tarafından yürütülen çalışmalar neticesinde Nisan 1771’de cami ibadete açılmıştır.

It’s the first selâtin mosque and social complex made after the conquest and it’s located in Fa-tih district. The mosque and the social complex were built in place of the Hagioi Apostoloi Chur-ch, which is among the major churches of the Byzantine period. The social complex consisted of mosques, madrasas, tabhane, hospital, bazaar and Turkish bath.

The patriarch who couldn’t take shelter in the Hagioi Apostoloi Church, which was in ruins whi-le it was assigned to the Orthodox Patriarchate right after the conquest and he asked for moving to another place in 1455 and therefore Mehmed the Conqueror granted him another church and assigned here to the social complex that it was going to build on his name. Construction of the mosque started in March, 1463 and the social complex was completed by Atik Sinan in December, 1470.

It went through repairs as a result of earthquakes that occurred on various dates. The most im-portant among these is the earthquake that occurred in 1766. Its grand dome entirely collapsed in this earthquake and its walls collapsed as well, whereupon Mustafa III appointed Haşim Ali Bey as the construction official and first built the tombs and social complex buildings and construction of Fatih Mosque began in the same place on July 31, 1767 and it was opened for worshipping in April 1771 as a result of the works conducted first by Sarım İbrahim Efendi and then by İzzet Mehmed Bey.

Fatih Mosque

19


Topkapı SarayıBâbüsselam

Fatih Sultan Mehmed tarafından 1468 yılında yaptırılmıştır. Kanunî döneminde yapılan onarımlardan sonra, kesme taştan, geniş kemerli portal tonozu, yan nişleri ile XVI. yüzyıl Osmanlı mimarisinin klasik unsurlarını yansıtan kapı, iki kulesi ile çağda-şı Avrupa kale kapılarına da benzer. Demir kapı 1524’te İsa bin Mehmed tarafından yapılmıştır. I. Avluya bakan cephede Ke-lime-i Tevhid, Sultan II. Mahmud tuğrası, yanlarda 1758 tarihli tamir kitabeleri ve Sultan III. Mustafa tuğraları vardır. II. Avluya bakan cephe XVIII. yüzyılda rokoko üslubunda dekorlanmış geniş revaklara sahiptir. Buradaki manzara konulu duvar resim-leri ise XIX. yüzyıla tarihlenir. Kapının iki yanında, “Bevvabân-ı Dergâh-ı Âli” denilen kapı görevlilerinin kullandığı koğuşlar gü-nümüze ulaşamamıştır.

Babüsselam’dan sadece padişah atla geçebilirdi. Dolayısıyla buraya kadar atlarıyla gelen devlet adamları bu kapıdan sadece yürüyerek geçebilirlerdi. Divân-ı hümâyûn toplantılarında Kapı-cıbaşılar ve Çavuşbaşılar devlet adamlarını bu kapının önünde karşılıyorlardı. Devlet adamlarının ve yabancı ülkelerden gelen elçilerin maiyetleri içeri alınmaz ve bu kapının önünde bekle-tilirdi. Ayrıca kapının iki yanındaki odalar ev kulelerin zemin katındaki kısımlar gözden düşen ve haklarında karar alınacak devlet ileri gelenlerinin kısa süreli tutuldukları yer olarak da kul-lanılıyordu.

Saray’ın ana bölümlerine geçit veren bu anıtsal kapı, günü-müzde Müze ziyaretinin başladığı yerdir.

It was built by Mehmed the Conqueror in 1468. Reflecting the classical components of the Ottoman architecture of the 16th century with its face stone, broad arched portal vault and side niches following the repairs made during the period of Kanunî, the gate also resembles its contemporary European castle gates with its two towers. The iron gate was built by İsa bin Mehmed in 1524. The façade seeing the 1st Courtyard has Kelime-i Tevhid and the signature of Mahmud II and there are the repair inscrip-tions dated 1758 and the signatures of Mustafa III. The façade seeing the 2nd Courtyard has broad porticos decorated in the style of rococo in the 18th century. The wall paintings here with a scenery theme are dated the 19th century. The dormitories used by the doormen called “Bevvabân-ı Dergâh-ı Âli” on two sides of the gate could not survive to this day.

Only the sultan could pass through Babüsselam by horse. Therefore the government officials coming there on horses could only pass through this gate by walking. The chief door-men and chief sergeants welcomed the state officials in front of this gate during the Divân-ı hümâyûn meetings. The subordi-nates of government officials and of emissaries from abroad had to wait by the gate. The chambers on two sides of the gate and the sections on the ground floor of the towers were also used as a place where the government officials who fell out of favor and who were waiting for a judgment were temporarily kept.

Providing access to the main sections of the court, today this monumental gate is the place where Museum visits start.

Topkapı PalaceBâbüsselam

21


Fatih Sultan MehmedTürbesi

Fatih Sultan Mehmed 1481’de Gebze yakınındaki Sultançayırı’nda vefat edince ce-nazesi İstanbul’a getirilmiş ve Fatih Camii’nin kıble duvarı önünde uzanan hazire ala-nındaki türbeye defnedilmiştir. Fatih’in vefatından önce mi sonra mı yapıldığı tam ola-rak bilinmeyen türbe, 1766 yılındaki depremde çevresindeki yapılarla birlikte harap olmuş; fakat kısa sürede tamir edilmiştir. 1782’deki Cibali yangınında halk yangından kurtardığı eşyalarını cami avlusuna yığmış, bundan dolayı yangın türbeye sıçramıştır. Türbenin içi bütün eşyası ve sandukası ile birlikte yanmıştır. I. Abdülhamid tarafından türbe tamir ettirilmiş ve yenilenen kapının üstüne 1784-85 tarihli bir kitabe yerleştiril-miş, yeni sandukaya ise bir Kâbe örtüsü örtülmüştür. Sultan Abdülaziz de 1865-66 yı-lında türbeyi tamir ettirerek iç süslemesini yeniletmiştir. Bu yenileme sırasında türbe-nin içi saraydan gelen birçok eşya ile süslenmiş ve kubbesine bir kristal avize asılarak pencerelerine de perde takılmıştır. Osmanlı döneminin son onarımı Sultan Mehmed Reşad zamanında yapılmıştır.

When Mehmed the Conqueror died in Sultançayırı near Gebze in 1481, his coffin was brought to Istanbul and buried in the tomb in the special burial area extending in front of the qibla wall of Fatih Mosque. It is not fully known whether it was built before or after the death of the Conqueror, and it fell in ruins together with the struc-tures surrounding it during the earthquake in 1766, however it was repaired in a short time. During the fire in Cibali in 1782, the people piled the goods they saved from the fire to the courtyard of the mosque and therefore the tomb caught fire. The inside of the tomb was burned with all the furniture and sarcophagus. It was repaired by Ab-dülhamid I and an inscription dated 1784-85 was placed over the renewed gate, while the new sarcophagus was covered with a Kaaba coating. Abdülaziz the Sultan had the tomb repaired in 1865-66 and had its interior ornamentation renewed. The interior of the tomb was adorned with various furniture received from the court during this renewal and a crystal chandelier was hung on its dome, while curtains were hung on the windows. The last repair of the Ottoman period was made at the time of Mehmed Reşad the Sultan.

Tomb OfFatih Sultan Mehmed

23


Topkapı SarayıBab-ı Hümayun

Topkapı Sarayı’nın üç törensel kapısından biri olan ve I. Avlu’ya geçit veren Bâb-ı Hümâyûn, Fatih Sultan Mehmed tarafından 1478 tarihinde yaptırılmıştır. Orijinalinde İki katlı, simetrik, iç ve dış cephe arasında kubbeli bir mekâna sahip olan dikdörtgen planlı kapı, Orta Çağ kalelerini ve iki yanındaki nişlerle Selçuklu yapılarının anıtsal portallerini hatırlatır. İki yanında kapıcı koğuşları yer alır. Üst kat padişahların çeşitli alayları (törenleri) izlediği bir Hünkâr Kasrı olarak kullanılmıştır. Üst kat Sultan Abdülaziz döneminde yanmış ve yapılan onarım sırasında burası düz bir teras haline getirilmiştir. Kapının iç ve dış cephelerinde Kur’ân-ı Kerim'den ayetler, Sultan Abdülaziz’in tuğrası ile Ali b. Yahya es-Sufi’nin imzasını taşıyan ve 1478 tarihini veren Arapça bir kitabe yer alır.

Bu kapıdan sarayın “Birûn” adı verilen birinci avlusuna girilir. Sarayın ihtiyaçlarını karşılayan bi-rimlerin yer aldığı bu kısım, halkın ve askerin girip çıkabildiği bir meydan özelliği göstermektedir. Özellikle cülus ve bayram törenlerinde törene katılan devlet adamlarının maiyetlerinin ve yeniçeri-lerin beklediği bir alan olduğu bilinmektedir.

One of the three ceremonial gates of Topkapı Palace and providing access to the 1st courtyard, Bâb-ı Hümâyûn was built by Mehmed the Conqueror in 1478. The gate with rectangular plan which originally had two floors, was symmetrical and had a dome between the interior and exte-rior façade calls to mind the Medieval castles and the monumental portals of structures of Seljuks with the niches on two sides. It has janitor dorms on two sides. The upper floor was used as a Kasr of the Sultan where the sultans viewed various ceremonies. The upper floor burned down during the period of Abdülaziz and the area was turned into an even terrace during the repairs. There are verses from the Quran, signature of Sultan Abdülaziz and that of Ali b. Yahya es-Sufi as well as an Arabic inscription dated 1478 on the interior and exterior facades of the gate.

This gate leads to the first courtyard of the palace named “Birûn”. Units that provide for the needs of the court are located in this section and is in the form of a public square which the public and the soldiers had access to. This area is particularly known to be an area where the subordinates of government officials attending the ceremony and the janissaries were waiting during the en-thronement and bayram ceremonies.

Topkapı PalaceBab-ı Hümayun

25


Zembilli Ali EfendiKonağı

II. Bayezid, Yavuz Sultan Selim ve Kanuni gibi üç büyük Osmanlı padişahına şeyhülislamlık yapmış bir âlim olan Zembilli Ali Efendi’nin konağı Zeyrek’te yer almaktadır. Konak İstanbul’daki Türk mimârîsinin ilk örneklerindendir. Evinin hemen yanında türbesi de bulunmaktadır. Şeyhülislam Ali Efendi, zembilini konağının camdan sarkıtır, sorusu olan bir kağıda yazıp zembile bırakırdı, derhal cevabını yazar ve yine zembille aşağı sallandırırdı. Bundan dolayı kendisine Zembilli lakabı verilmiştir.

A wise man who served as a shaykh al-Islam for three great Ottoman sultans, namely Bayezid II, Selim the Grim and Süleyman the Magnifi-cent, the manor of Zembilli Ali Efendi is located in Zeyrek. The manor is among the first examples of Turkish architecture in Istanbul. It has a tomb right next to his house. Shaykh al-Islam Ali Efendi would hang down a piece of paper from the window of his manor and anyone who has a question would write it on the paper and put it in the basket, whe-reupon he would immediately write the answer and hang it down again with the basket. Therefore he was given the title Zembilli (man with bas-ket).

Zembilli Ali EfendiManor

27


Beyazıt HamamıBeyazıt Camii Külliyesi’nin bir parçası olan hamam, cami ile inşa edilmiştir. Günü-

müzde İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi ve İstanbul Üniversitesi Merkez Kü-tüphanesi arasında kalan yerdedir. Kadın ve erkekler için olmak üzere iki ayrı hamam mevcuttur. Bundan dolayı Çifte Hamam da denmektedir. Patrona Halil Ayaklanma-sı’nı 1730 yılında başlatan ve Lale Devri’ne son veren Patrona Halil Paşa’nın burada çalışıyor olmasından dolayı Patrona Hamamı olarak da bilinir.

Hamamın inşasında Theodosius Zafer Takı ve Sütununa ait parçaların da kullanıl-dığı tespit edilmektedir.

1714’te geçirdiği bir yangın neticesinde ufak onarımlarla yarı harap bir şekilde kullanılan hamamın ne zamandan itibaren tamamen kullanım dışı olduğu bilinme-mektedir. Fakat XX.yüzyıl başlarında tamamen boş ve atıl bir halde olduğu tespit edilmektedir. Günümüzde uzun yıllar süren restorasyon çalışmaları sonucu İstanbul Üniversitesi ve İstanbul Valiliği işbirliğiyle Mayıs 2015’te II. Bayezid Türk Hamam Kül-tür Müzesi olarak yeniden açılmıştır.

A part of Beyazit Mosque Social Complex, the bath was constructed with the mosque. Today it is in the area between Istanbul University Faculty of Literature and Istanbul University Central Library. There are two baths, one for women and one for men. Therefore it is also called the Double Bath. It is also known as the Patrona Bath since Patrona Halil Pasha, who started the Patrona Halil Riot in 1730 and ended the Period of Tulips worked there

It is found that parts belonging to Theodosius Victory Ornaments and Column were also used in constructing the bath.

The bath was used half in ruins with minor repairs as a result of a fire incident in 1714 and it is not known since when it had been completely out of use. However, it was reopened as Bayezid II Turkish Bath Culture Museum in May 2015 with the col-laboration of Istanbul University and Istanbul Governorate as a result of long years of restoration works.

Beyazıt Bath

29


İbrahim Paşa SarayıSultanahmet meydanında yer alan sarayın Kanuni devri sadrazamlarından Mak-

bul/Maktul İbrahim Paşa tarafından yaptırıldığı bilinmektedir. 1521 tarihli bir yazıdan anlaşıldığı üzere burada daha önceden bir konak var iken önemli değişiklikler ve ekle-melerle bu saray meydana getirilmiştir. Kısa bir sürede tamamlanan saray 1524 yılında İbrahim Paşa’nın düğününe ev sahipliği yapmıştır. Ayrıca 1530’daki şehzadelerin sün-net düğünü sırasında Kanuni’nin eğlenceleri seyretmesi için İbrahim Paşa Sarayı’nın önüne bir kasır inşa edilmiştir.

İbrahim paşanın 1536’da idamı üzerine saraya devlet ey koymuştur. Sarayın bir kısmı iç oğlanlarına, bir kısmı ise sadrazam ve diğer ileri gelenlere tahsis edilmiştir. Sa-ray Kasım 1652’de yanmış, 1720’ye doğru Nevşehirli Damad İbrahim Paşa tarafından tamir ettirilmiştir. Bir dönem medrese olarak kullanıldığı da bilinmektedir. Geçirilen çeşitli yangınlar ve depremler neticesinde saray binasının bir harabe haline geldiği bi-linmektedir. Günümüzde var olan bina, İbrahim Paşa Sarayı ve yanındaki Çadır Meh-terhanesi ve Mehterhane Kasrı’nın kalıntılarından gerekli çalışmalar yapılarak ortaya çıkarılmış ve burası Türk İslam Eserleri Müzesi olarak kullanıma tahsis edilmiştir.

It is known that the palace located in Sultanahmet square was built by Makbul / Deceased İbrahim Pasha, a grand vizier of the period of Süleyman the Magnificent. As understood from an inscription dated 1521, there used to be a manor there and it was later turned into this palace with major modifications and additions. Completed in a short time, the court housed the wedding of İbrahim Pasha in 1524. Moreover, a qasr was built in front of İbrahim Paşa Palace during the circumcision ceremony of the princes in 1530 in order for Süleyman the Magnificent to watch the celebrations.

The palace was seized by the government following the execution of İbrahim pasha in 1536. A part of the palace was assigned to his pages and some part of it was assigned to the grand vizier and other principals. The palace was burned down in No-vember 1652 and was repaired by Nevşehirli Damad İbrahim Pasha around 1720. It is known that it was used as a madrasa at some period. It is also known that the palace building fell into ruins as a result of various fire incidents and earthquakes. The bu-ilding that exists today was made by doing the necessary works on the remnants of İbrahim Paşa Palace, Tent Janissary Band House next to it and Janissary Band Qasr and this place was assigned for use as the Turkish Islamic Works Museum.

İbrahim Paşa Palace

31


Sultan I. Selim TürbesiFatih ilçesinin Yavuz Selim semtindeki Çukurbostan denilen Bizans açık su haznesi yanında

Haliç’in dik yamaçları üzerinde yer alır. Bu mevkiye aynı zamanda Mirza Sarayı dendiği de vaki-dir. Türbe Kanuni Sultan Süleyman tarafından babası için yaptırılan caminin Külliyesi içinde yer almaktadır.

Yavuz Sultan Selim’in, Sırt köyünde vefatından sonra cenazesi İstanbul’a getirilmiş ve Fatih Ca-miinde cenaze namazı kılındıktan sonra Çukurbostan yanındaki bu yere defnedilmiştir. Üzerine geçici olarak bir çadır kurulmuştur. Daha sonra tahta çıkan oğlu Kanuni Sultan Süleyman tarafın-dan türbesi inşa edilmiştir.

Türbe kesme taştan, sekiz kenarlı, dilimli kubbeli bir yapıdır. O sırada mimarbaşı olan Acem Ali tarafından yapılmıştır. Türbenin her cephesinde altlı üstlü ikişer pencere vardır. Kapı üzerinde kita-besi yer almamakla beraber iki taraftaki çini panolarda kitabeler mevcuttur. Buradan türbenin cami ile birlikte Aralık 1522’de inşa edildiği anlaşılmaktadır. Türbenin içinde sadece Yavuz Sultan Selim’in kabri vardır. Sandukasının üzerine vasiyeti gereği Kemalpaşazade’nin atının ayağından sıçrayan ça-murlu kaftanı örtülmüştür.

It is located on the sharp slopes of the Golden Horn near the Byzantine open water reservoir called Çukurbostan in the Yavuz Selim town of Fatih district. This area is also called the Mirza Pal-ace. It is located inside the Social Complex of the mosque built by Süleyman the Magnificent for his father.

The funeral of Selim was brought to Istanbul following his death in the Sırt village and he was buried in this area near Çukurbostan after the funeral prayer in Fatih Mosque. A temporary tent was built on it. Then a tomb was built by Süleyman the Magnificent who succeeded him.

The tomb is an octagonal structure with face stone and sliced dome. It was built by Acem Ali who was the head architect at that time. Each façade of the tomb has two windows on the lower side and two on the upper side. There is no inscription on the gate, however there are inscriptions on the tile boards on two sides. Here it is understood that the tomb was built with the mosque in December, 1522. The tomb only has the graveyard of Selim. His sarcophagus was covered with the robe which had been stained by the mud that splashed from the feet of the horse of Kemalpaşaza-de pursuant to his testament.

Tomb Of Selim I

33


Süleymaniye Camiiİstanbul’un Süleymaniye semtine adını da vermiş cami ve kül-

liyedir. Külliye, medreseler, darüzziyafe, darüşşifa, türbeler ve bun-ları birbirine bağlayan sokak örgüsüyle geniş bir alana yayılmakta-dır. Kanuni Sultan Süleyman’ın isteğiyle ve onun adına inşa edilen yapılar topluluğu mimaride Sinan okulunun zirve noktalarından birini temsil ettiği için önemlidir. Oluşturulan fiziksel ortamda odak yapı olan caminin, mimarı tarafından "kalfalık eserim" olarak tanım-lanması büyük ustanın meslekî gelişim basamağı ve mimaride sü-rekli ilerleme heyecanının da bir ifadesidir.

Caminin temel atılma töreni 13 Haziran 1550 tarihindedir. Ka-nuni’nin de hazır bulunduğu törende ilk taşı Şeyhülislam Ebusuud Efendi, gelenek olduğu üzere caminin mihrap duvarının yüksele-ceği kesime yerleştirir. Caminin inşasının tamamlanması 15 Ekim

1557 tarihindedir.

Süleymaniye'yi Bizans yapıları kadar Osmanlı yapılarının da üs-tünde tutan özellik, ölçüleri çok büyük tutulmadığı halde ana kub-be ve yarım kubbelerin içten ve dıştan bütüne hâkim bulunması, mimarideki alt-üst bağlantılarını en doğru oranlarla sunabilmiş ol-masından kaynaklanır. 27,40 metre çapındaki ana kubbe, yanında aynı çapta iki yarım kubbe, büyük kemer çizgileriyle çakıştırılarak daha geniş ve ferah bir üst örtüyü tamamlarlar. Ağız kısımları iç mekâna dönük olmak üzere daha kubbe örülürken belirli seviyeler-de sıralanan altmış dört adet küp ile cami içindeki akustik ve ses da-ğılımı sağlanmıştır. Küplerin içi boş olduğundan kubbe çeperi hem sağlamlaşmakta hem de yük hafiflemektedir.

It is a mosque and social complex that gave the name to the Süleymaniye district of Istanbul. The social complex extends to a large area with its madrasahs, darüzzifaye, hospital, tombs and a network of streets that connects these. The group of structures that were built upon request of and on the name of Süleyman the Magnificent is important in that it represents one of the pin-nacles of the school of Sinan in architecture. A focal structure in the consequent physical environment, the fact that the mosque was called by its architect “my work as a journeyman” is an exp-ression of the step achieved in the professional development of the grand master and the excitement for constant progress in architecture.

The ceremony for laying the foundation of the mosque is dated June 13th, 1550. Shaykh al-Islam Ebusuud Efendi placed the first stone on the area where the mihrab wall is to be built in accordance with the tradition during the ceremony which

Süleyman the Magnificent attended as well. Completion of the construction of the mosque was dated October 15, 1557.

The feature that situates Süleymaniye over Ottoman struc-tures as much as Byzantine structures is the fact that the main dome and half domes govern the whole from inside and outside although the dimensions are not very large and that it presents the bottom and top connections in architecture in the most ac-curate ratios. The main dome of 27.40 meters diameter and two half domes of same diameter next to it intersect large arch lines and complement a more spacious and fresher overcoating. Sixty four cubes ordered on certain levels while building the dome, with the openings facing the interior provide for the acoustic and audio distribution in the mosque. The cubes are empty and therefore the dome wall is stronger and bears less amount of we-ight.

Süleymaniye Mosque

35


Kanuni Sultan Süleyman TürbesiSüleymaniye Külliyesinin hazire alanı içinde yer alan türbe, Kanuni’nin 6 Eylül 1566’da Siget-

var seferi sırasında ölümünden birkaç hafta sonra Mimar Sinan tarafından yapılmıştır. Sekizgen bir gövde planı göstermekle beraber bu kütlenin alt kesimini kavrayarak dışa doğru genişleyen bir revak uygulaması yapıyı diğer sultan türbelerinden ayırır.

Oluşturulan dış galeri türbenin dikey kütle etkisini hafifletirken eğik çatı altında tekrarlanıp bü-tün yapıyı çeviren sütun-kemer dizileri hareketli görünümü arttırır. Gövdenin üst kesiminde yer alan üçlü pencere grupları, renkli kilit taşlarıyla her cephede tekrarlanan kemerler ve ağır çatı kor-nişi dönemin taş işçiliğindeki en özenli ve renkli ayrıntıları sunar. Sekiz zarif sütuna oturan bir giriş revakı ile iç mekâna geçilir. İç mekân, sekizgen duvarların önünde sekiz sütuna oturtulan kemerler küçük bir alanda yoğun bir strüktür uygulaması sergiler. Çift çeperli kubbenin iç yüzündeki zengin kalem işleri yanında dönemin klasik çinileri ve renkli taş işçiliği tezyinat yoğunluğunu arttırır. Sedef ve fildişi kakmalı kapı kanatları döneminin sayılı örnekleri arasındadır.

Türbede sadece Kanuni Sultan Süleyman gömülüdür.

Located in the hazier area of Süleymaniye Social Complex, the tomb was made by Mimar Sinan several weeks after the death of Süleyman the Magnificent on September 6, 1566 during the Siget-var campaign. While it has an octagonal frame plan, a portico implementation that grips the bottom section of this mass and expands outwards separates the structure from the tombs of other sultans.

The external traverse created lessens the mass impact of the tomb while the series of colum-ns-arches that repeat the same pattern under the inclined roof and surround the whole structure enhance the dynamic appearance. The window groups of three on the upper section of the body, the arches that repeat on every façade with colored keystones and the heavy roof cornice present the most meticulous and colorful details in the stone workmanship of the period. The interior is accessed with an entrance portico that seats on eight fine columns. The interior and the arches sea-ted on eight columns in front of the octagonal walls present a dense structure application in a small area. In addition to the rich pen work on the interior face of the double walled dome, the classical tiles of the period and colorful stone workmanship increase the density of decorations. Door leaves with mother of pearl and ivory inlays are among the rare examples of the period.

Only Süleyman the Magnificent is buried in the tomb.

Tomb Of SüleymanThe Magnificent

37


Sultan II. Selim TürbesiPeçuylu İbrahim Efendi’nin verdiği bilgilere göre inşasına

1573-74 yılında Sultan II. Selim’in emriyle Ayasofya Camii’ne ilaveler yapılırken başlanmıştır. Türbe tamamlanmadan vefat eden padişah önce aynı alanda kurulan otağ içine gömülmüştür. Mimar Sinan tarafından inşa edilen yapı 1576-77’de tamamlandı-ğında buraya nakledilmiştir.

Türbenin yapısı dışta köşeleri genişçe pahlı kare bir plana sa-hiptir ve içte sekizgen bir galeriden meydana gelmektedir. Ka-lem işi ve ahşap süslemelerin kullanıldığı yapıda duvarlar ikinci sıra pencerelere kadar çini kaplanmıştır. Beyaz zemin üzerine kırmızı, lâcivert, mavi, firuze, yeşil ve siyah renkli sır altı tekni-ğindeki çinilerde hatâyı, yaprak ve çiçek motiflerinin yanı sıra vazodan çıkan çiçeklerden oluşan düzenlemeler ve süpürgelikte

mermer taklidi bezemeler vardır. Üzerine kalem işi bezemelerin yerleştirildiği lâcivert zemine beyaz sülüs hatla yazılmış çini bir kuşak yapıyı dolanmaktadır. Türbede II. Selim'den başka haseki-si Nurbânû Sultan, kızları Gevherhan, İsmihan, Fatma sultanlar, şehzadeleri Süleyman, Osman, Cihangir, Mustafa ve Abdullah ile III. Murad'ın oğulları ve kızları medfundur.

Türbenin Osmanlı dönemindeki geçirdiği onarımlar hakkın-da fazla bilgi yoktur. Fakat Fossati’nin Ayasofya’yı tamir eder-ken burada da bazı çalışmalar yaptığı düşünülmektedir. Önce 1950lerde, sonrasında 1982-87 arasında ve kısmen 1996’da ona-rım görmüş olan yapı 2006’da kapsamlı bir restorasyona alın-mıştır.

According to information obtained from Peçuylu İbrahim Efendi, its construction began with the order of Selim II in 1573-74 while additions were made to Hagia Sophia Mosque. The sultan who died before completion of the tomb was first buried in the pavilion built in the same area. Built by Mimar Sinan, the structure was completed in 1576-77 and was moved to here.

The structure of the tomb has a square plan with broadly chamfered corners on the exterior and consists of an octagonal gallery in the interior. Containing hand-drawn and wooden or-naments, the structure’s walls are coated with tiles up to the sec-ond row windows. There are illusions on the tiles of under-glaze technique with red, dark blue, blue, turquoise, green and black colors on white background and leaf and flower motifs as well as arrangements made from vase flowers and marble-imitation

ornaments on the baseboard. They surround a tile belt structure written with white sülüs calligraphy on dark blue background, on which hand-drawn ornaments are placed. Other than Selim II, his haseki Nurbânû Sultan, his daughters Gevherhan, İsmihan and Fatma, his grand viziers Süleyman, Osman, Cihangir, Mus-tafa and Abdullah as well as sons and daughters of Murad III are buried in the tomb.

There isn’t much knowledge regarding the repairs that the tomb went through in the Ottoman period. However, Fossati is considered to have made certain works here while repairing Hagia Sophia. The structure was repaired first in 1950s, then between 1982 and 87 and partially in 1996 and went through a comprehensive restoration in 2006.

Tomb Of Selim II

39


Fethiye Camiiİstanbul'un Haliç'e bakan yamacında, Çarşamba ile Draman arasında bulun-

maktadır. İlk yapıldığında Meryem adına kurulmuş olan Teotokostis Pamma-ka-ristos Manastırı'nın kilisesiydi. Evvelce aynı yerde bir kilise bulunduğu burada önceleri mevcut olan bir kitabeden anlaşılıyordu. Bugün görülen kilise, Latin iş-galinin (1204-1261) arkasından XIII. yüzyıl sonlarında Bizans sarayı ileri gelenle-rinden Mikhail Glabas Tarkaniotes tarafından inşa ettirilmiştir. Buna göre büyük binanın, Latin işgali sırasında harap bir hale gelmesinin ardından Mikhail Glabas Tarkaniotes tarafından yeniden yaptırılarak ihya edildiği ve kısa süre sonra güney tarafına Mikhail Glabas'ın eşinin bir mezar şapeli inşa ettirdiği anlaşılmaktadır.

İstanbul'un fethinden sonra Fâtih Sultan Mehmed'in Ortodokslar'ın başına patrik olarak tayin ettiği II. Gennadios Skolarius, önce Fâtih Camii yerindeki On İki Havari (Hagioi Apostoloi) Kilisesi'ne yerleşmişken 1455'te buradan o sıralarda kadınlar manastırı olan T. Pamma-karistos Manastırı'na geçmeyi istemiş ve Fâtih Sultan Mehmed'in fermanıyla patrikhane buraya taşınmıştır. Pammakaristos Ma-nastırı ve Kilisesi yaklaşık bir buçuk asır patriklik merkezi vazifesi görmüş, hatta bu arada bizzat Fâtih burayı ziyaret ederek Gennadios ile Hıristiyanlık üzerine ünlü tartışmasını yapmıştır ki bu konuşmanın metni "Gennadios itikadnâmesi" olarak tanınmıştır.

III. Murad döneminde (1574-1595) artık çevresi Türk mahalleleriyle sarılan Pammakaristos Kilisesi, Gürcistan ve Azerbaycan'ın fethi hâtırası olarak Fethiye Camii adıyla 1590'a doğru camiye dönüştürülünce patrikhane önce Aya Dimitri Kilisesi'ne, 1612'de de şimdiki yerindeki Aya Yorgi (Hagios Georgios) Kilisesi'ne ta-şınmıştır. Cami yapıldığında apsis kısmı yıkılarak buraya bir mihrabın içinde yer aldığı kubbeli bir mekân eklenmiş, esas bina ile yandaki ek binada bulunan sü-tunlar kaldırılarak kubbeler ve tonozlar büyük kemerlerle desteklenmiştir. Fethi-ye Camii, güney cephesinde kapı üstündeki kitabeden anlaşıldığına göre 1262'de (1846) bir tamir görmüş, barok üslûpta olan minare de büyük ihtimalle bu ona-rımda yenilenmiştir. 1936-1938 yıllarında Fethiye Camii Vakıflar İdaresi tarafından yeniden restore edilirken ibadete kapatılmıştır.

Fethiye Camii çevrenin başvuruları üzerine 1960'lı yıllarda yeniden ibadete açılmıştır. Bu sırada yanındaki ek mezar şapeli, Amerikan Bizans Enstitüsü tara-fından içindeki bütün mozaik ve freskolar açığa çıkarılıp restore edilmiş, ayrıca Türk döneminde yapılan kemer sökülüp eskiden var oldukları bilinen sütunların yerlerine yenileri yapılarak şapel orijinal şekline dönüştürülmüştür. Bugün esas bina cami olarak kullanılırken arada bir bölme ile ayrılan ek şapel müzeler idaresi-ne bağlı ve ziyarete açıktır.

Fethiye MosqueIt is located between Çarşamba and Draman on the hillside of Istanbul over-

looking the Golden Horn. At first it was the church of Teotokostis Pamma-karis-tos Monastery which was built on the name of Mary. It was understood from an inscription which used to be there that there had been a church in the same area. The church that is seen today was built by Mikhail Glabas Tarkaniotes, a principal person in the Byzantine court at the end of the 13th century following the Latin invasion (1204-1261). It is understood from here that the grand building was re-built and improved by Mikhail Glabas Tarkaniotes after it fell into ruins during the Latin invasion and that the wife of Mikhail Glabas built a funerary chapel on the southern side shortly after.

Gennadios II Skolarius, who was appointed by Mehmed the Conqueror as pa-triarch for the Orthodox people following the conquest of Istanbul first resided in the Hagioi Apostoloi Church which was located in the area where Fatih Mosque is situated and then he wanted to move to T. Pamma-karistos Monastery, which was then a women’s monastery in 1455 and the patriarchate was moved to here with the order of Mehmed the Conqueror. The Pammakaristos Monastery and Church served as a patriarchate center for about one and a half centuries and in the mean-time the Conqueror himself visited the area and had his famous discussion with Gennadios on Christianity, the text for which is known as the “statement of faith of Gennadios”.

Surrounded by Turkish neighborhoods during the period of Murad III (1574-1595), the Pammakaristos Church was converted into a mosque in about 1590 with the name Fethiye Mosque in the memory of the conquest of Georgia and Azerbaijan and the patriarchate was first moved to Aya Dimitri Church and then, in 1612, to Aya Yorgi (Hagios Georgios) Church, which is where it is located now, in 1612. The abscissa part was demolished when the mosque was built and here a place with dome containing a mihrab was added, while the columns in the main building as well as in the annex building next to it were removed and the domes and vaults were supported with large arches. Fethiye Mosque was repaired once in 1262 (1846) as understood from the inscription above the gate on the south-ern façade, and the minaret in the Baroque style was possibly renewed during this repair. It was closed for worshipping while it was being restored again by the Foundations Administration in 1936-1938.

Fethiye Mosque was reopened for worshipping in 1960s owing to the appli-cations made from around. In the meantime the annex graveyard chapel next to it was restored by the American Byzantine Institute revealing all the mosaics and wall paintings in it. Moreover, the arch built during the Turkish period was removed and the columns which were known to exist previously were replaced with new ones, whereupon the chapel was brought back to its original form. To-day the main building is used as a mosque while the annex chapel split with a division is subordinate to the museums administration and is open for visit.

41


Siyavuş Paşa MedresesiMedrese Süleymaniye’de Müftülük ile Mimar Sinan Türbesi arasından inen Fetva Yokuşu’nun

sol tarafındaki Odun Kapısı Yokuşu’ndan Devoğlu Çeşmesi ve Hoca Hamza Mescidi’nin karşısında bulunur. Sultan II. Selim’in damadı Kanijeli Siyavuş Paşa tarafından eşi Fatma Sultan için yaptırtıl-mıştır. Bundan dolayı medreseden “Fatma Sultan Medresesi” olarak bahsedildiği gibi Hoca Hamza Mescidi ve Devoğlu Çeşmesi’nin karşılarında bulunmasından dolayı zaman zaman “Hoca Hamza Medresesi” ve “Devoğlu Medresesi” adlarıyla anılmıştır.

Kitabesi olmayan medresenin vakfiyesi Nisan 1590 tarihlidir. İlk müderris tayini ise bundan bir yıl sonra Nisan-Mayıs 1591’de gerçekleşmiştir. Muhtemeler Dâvud Ağa’nın eseri olan medresenin gerek vakfiyesine gerekse 1792’deki sayım ve 1914’teki teftiş hey’eti raporuna göre biri fevkânî 15 odası vardır. Bir dershanesi ve çamaşırhane, gusülhane, vs. den oluşan müştemilatı bulunur.

Medrese asırlar boyunca bazısı, İstanbul’da sık sık görülen deprem ve yangınlar, bazısı harabiyet dolayısıyla çeşitli tamirler geçirmiştir. 1918 sonunda hayli harab durumda olduğundan ancak 3 oda-sında Hilâl-i Ahmer, 3 odasında asker bulunmaktaydı. Medrese günümüzde halen ayaktadır. Bazı bölümleri kullanılmaktadır.

The madrasah is located across the Hoca Hamza Masjid and Deveoğlu Fountain from the Odun Kapısı Slope on the left side of Fetva Slope that descends from among the Office of Mufti and Mi-mar Sinan Tomb in Süleymaniye. It was built by Kanijeli Siyavuş Pasha, bridegroom of Selim II for his wife Fatma Sultan. Therefore sometimes the madrasah is called “Fatma Sultan Madrasah” and sometimes it was called “Hoca Hamza Madrasah” and “Devoğlu Madrasah” since it is located across the Hoca Hamza Masjid and Devoğlu Fountain.

The madrasah has no epigraph and its certificate-charter of foundation is dated April, 1590. Its first mudarris appointment was made a year later in April – May, 1591. The madrasah is possibly the work of Dâvud Ağa and it has 15 rooms, one of which is Fevkânî according to its certificate-charter of foundation, the counting made in 1792 and the report of inspection commission issued in 1914. It has a classroom and has premises comprising of laundry, bathroom, etc.

The madrasah went through various repairs over centuries, some owing to frequent earth-quakes and fire incidents in Istanbul and some because of destruction. It was quite in ruins at the end of 1918, there were red crescents only in 3 of its rooms and soldiers in 3 other rooms. The ma-drasah still stands in the present day. Some of its sections are in use.

Siyavuş Paşa Madrasah

43


Sultan III. Murad TürbesiSultan III. Murad ölümünün ardından Ocak 1595 tarihinde 19 şehzadesiyle beraber Ayasofya

Camii haziresine gömülmüş, daha sonra Sultan III. Mehmed’in emriyle başmimar Davud Ağa tara-fından türbesinin inşasına başlanmıştır. Türbenin inşası Dalgıç Ahmed Ağa tarafından 1599 yılında tamamlanmıştır.

Esasen altıgen planlı olan türbe, revakın iki yanında yer alan pahlı köşelerden dolayı bozuk se-kizgene dönüşmüştür. Yapı tasarım bakımından, Mimar Sinan'ın daha önce Kanunî Sultan Süley-man ve II. Selim türbelerinde uyguladığı çift kubbeli, üst örtü sisteminin halefleri tarafından altıgen alt yapı üzerine uygulandığı bir örnektir. Sedef işçiliğinin güzel bir örneğini teşkil eden ahşap kapı kanatları Dalgıç Ahmed Ağa'nın, metal aksamı ise İsmail adında bir ustanın eseri olduğu imzaların-dan anlaşılmaktadır. Yapıdaki pencereler üç sıra halinde düzenlenmiştir.

Türbede Sultan III. Murad’ın yanı sıra hasekisi Safiye Sultan, yirmi şehzadesi, kızları Fatma, Fahri ve Mihriban Sultanlarla diğer yirmi kızı, Sultan III. Mehmed’in iki kızı ve üç şehzadesi, I. Ahmed’in oğlu Kasım ile Sultan İbrahim’in bir şehzadesi ve iki kızıyla birlikte toplam elli dört kişinin gömülü olduğu kaynaklarda yer almakla beraber bugün yapıda elli sanduka bulunmaktadır.

Murad III was buried in the hazier (special burial area) in Hagia Sophia Mosque along with his 19 princes in January 1595 following his death, and then construction of his tomb was commenced by the head architect Davud Ağa pursuant to the order of Mehmed III. Construction of the tomb was completed by Dalgıç Ahmed Ağa in 1599.

Essentially having a hexagonal plan, the tomb turned into a distorted octagonal shape owing to the chamfered corners on the two sides of the portico. In terms of design, the structure is an example where the top coating system with two domes previously implemented by Mimar Sinan on the tombs of Süleyman the magnificent and Selim II is applied by his successors on a hexagonal sub-structure. Comprising a beautiful example of mother of pearl workmanship, it is understood from the signatures that the wooden door leaves are the work of Dalgıç Ahmed Ağa and the metal parts are the works of a craftsman named İsmail. The windows on the structure are organized in three rows.

It is mentioned in the sources that in addition to Murad III, his wife Safiye Sultan his twenty princes, his daughters Fatma, Fahri and Mihriban Sultan as well as other twenty daughters, the two daughters of Mehmed III and his three princes, Kasım, who is the son of Ahmed I, one prince and two daughters of İbrahim the Sultan, in total fifty four persons are buried and today there are fifty sarcophaguses in the structure.

Tomb of Murad III

45


Süleymaniye EvleriSüleymaniye, Süleymaniye Camii ve Külliyesi’nin çevresinde İstan-

bul’un üçüncü tepesinde, adını külliyeden alan tarihi semttir. Osmanlı Dönemi hem Kızlar Sarayı (Eski Saray)’ın yanında bulunması hem de başta şeyhülislam olmak üzere ilmiye mensuplarının konaklarının bu-lunduğu semtlerden biri olması önemini arttırmıştır. Dolasıyla evleri önemli bir tarihî dokuyu temsil etmektedir.

XX. yy.da giderek yoksul bir semt haline gelerek eski görkemini yiti-ren, ancak eğitim ve sağlık işlevlerinin yenilenerek sürdüğü Süleymani-ye, şehir dokusu olarak 1950’lere kadar geleneksel yapısını koruyabilmiş-tir. Buradaki evlerden günümüze kalan tarihi evlerin bir kısmı İstanbul Üniversitesi tarafından restore edilerek kullanıma açılmıştır. Halen İstan-bul Üniversitesi’nin Süleymaniye bölgesindeki restorasyon faaliyetleri devam etmektedir.

Süleymaniye is a historical town located around Süleymaniye Mosque and Social Complex on the third hill of Istanbul, deriving its name from the social complex. The fact that it was located near the Girls Palace (Old Palace) in the Ottoman period and that it is one of the towns where the manors of Ilmiye members, particularly of Shaykh al-Islam were located increased its significance. Therefore the houses there rep-resent an important historical texture.

Having gradually become a poor town by the 20th century and lo-sing its old grandeur despite renewals and continuation of education and health functions, Süleymaniye was able to preserve its traditional structure until 1950s in terms of urban texture. Some of the historical houses that survived to this day from among these houses were restored and opened for use by Istanbul University. The restoration activities of Istanbul University in Süleymaniye still continue.

Süleymaniye Houses

47


Sultan Ahmed Camii ve KülliyesiSultan I. Ahmed tarafından devrin mimarbaşı Sedefkar Meh-

med Ağa’ya yaptırılmıştır. 1609-1620 yılları arasında inşa edilen külliye, cami, hünkâr kasrı, sıbyan mektebi, medrese, arasta, ha-mam, darüşşifa, imarethane, tabhaneler, han, darülkurra, türbe, sebiller, çeşmeler, dükkanlar, odalar, mahzenler, kahvehane ve evlerden oluşmaktaydı.

Cami ve buna güneydoğu köşesinden bitişik olan hünkâr kasrı geniş bir dış avlu içinde yer alır. 1609 yılında inşasına baş-lanmış, 1617de tamamen bitirilmiştir. Dış avlu kuzeye kuzeye ve doğuya üçer, batıya ve güneye ikişer kapıyla açılmaktadır. Cami merkezî planda ele alınmış olup klasik Osmanlı mimarisinin revaklı avlulu şemasını devam ettirmektedir. 64 x 72 m. ölçüle-rinde kareye yakın bir alanı kaplayan camide 5 m. çapında dört büyük filayağı üzerinde sivri kemerlere oturan ve pandantifler-le geçişi sağlanan, içten 22,40 m. çapında büyük bir kubbe dört

yönde birer yarım kubbe ile yanlara genişletilmiştir. Altı mina-

resiyle o zamana kadar denenmemiş bir düzenlemeye sahiptir.

Küfeki taşıyla inşa edilmiş altı minareye sahip yapıda minarele-

rin dördü harimin köşelerine, iki tanesi avlunun köşesine yerleş-

tirilmiş olup oldukça ahenkli bir görünüm elde edilmiştir.

Caminin iç mekânı zengin çini, kalem işi, ahşap, taş ve made-

ni süslemelerle bezenmiştir. Alt sıra pencere üstlerinden başla-

yarak üçüncü sıra pencere altlarına kadar duvar yüzeyleri çini-

lerle kaplanmıştır. Özellikle mahfil duvarlarında yer alan çiniler

mekân içinde gözü yormayacak şekilde yerleştirilmiştir. İznik ve

Kütahya merkezlerinden gelen çinilerin gelişme çizgisinin bir

arada izlenebildiği bu camide 21.000'den fazla çini kullanılmış

olup elliden fazla değişik kompozisyonla karşılaşılmaktadır .

Its construction was procured by Ahmed I from Sedefkar Mehmed Ağa, the head architect of the period. Built between 1609 – 1620, the social complex consisted of a mosque, sultan’s qasr, primary school, madrasah, bazaar, Turkish bath, hospital, almshouse, tanneries, public houses, darülkurra, tombs, foun-tains, taps, shops, rooms, cellars, coffee houses and houses.

The mosque and the sultan’s qasr which is next to it from the southern eastern corner are located in a large external courtyard. Its construction began in 1609 and was completely finished in 1617. The exterior courtyard opens to the north and east with three gates and to west and south with two gates. The mosque is arranged in the central plan and continues the scheme of the classical Ottoman architecture with portico courtyard. The mosque covers an area of about 64 x 72 meter squares and a large dome of 22.40 meters diameter from inside, whose transition is provided with pendentives and which is seated on sharp arches

on four large elephant feet of 6 meters diameter is expanded with a half dome in each of four directions. It has a layout that had never been tried before with six minarets. It has six minarets built with limestone and four of the minarets are placed on the corners of the sanctuary and two of them on the corner of the courtyard, which gives it quite a harmonious outlook.

The interior of the mosque is adorned with rich tiles, hand-drawn patterns, wooden, stone and metal ornaments. Wall sur-faces are covered with tiles starting from the top of bottom row windows to the bottom of third row windows. In particular the tiles on gathering-place walls are placed in such way not to dis-turb the eye inside the venue. The development line of the tiles received from the centers of İznik and Kütahya can be observed together in this mosque, where over 21,000 tiles were used and over fifty different compositions were observed.

Sultan Ahmed Mosque AndSocial Complex

49


Topkapı SarayıBabüsaade

Bu kapı Divan Meydanı’nı, padişahların sarayda selamlık hayatının geçtiği, iç saray teşkilatının ve saray okulunun bulunduğu mekânları içeren Enderun Avlu-su’na bağlar. Sultanı temsil eden bu kapı önünde cülus, bayramlaşma, arife divanı ve ayak divanı adı verilen tören veya olağanüstü hal toplantıları yapılırdı. Bu gibi olaylar dışında padişah bu kapıdan Divan Meydanı’na çıkmazdı. Sembolik olarak padişah evinin cümle kapısı olan ve her zaman kapalı tutulan bu kapının arkası-na izinsiz geçmek mutlak idareye yapılan en büyük hukuk ihlali sayılırdı.

Sarayın en yetkili ağası olan Bâbüssaâde Ağası'nın sorumluluğunda ve kont-rolünde olan bu kapı, sarayın inşaatı sırasında XV. yüzyılda kubbeli ve revaklı ola-rak yapılmıştır. Rokoko örtü sistemi ve süslemeler Sultan I. Abdülhamid dönemi (1774-1789) ve Sultan III. Selim dönemine (1789-1807) aittir. Ahşap tavanlı kubbe,

Sultan I. Abdülhamid döneminde Türk barok üslubunun klasik tiplerinden olan iyon başlıklı dört mermer sütuna oturtulmuştur. Manzara freskli arşitrav, tavan ve saçakların basit dekorları, kubbe ve kasnaktaki âlemler Sultan II. Mahmud dönemi (1808-39) ampir üslubunu yansıtır. Ön cephede kilit taşında Sultan II. Mahmud’un kendi elinden çıkma tuğrası ve besmele kitabesi, yanlarda Sultan I. Abdülhamid’i öven tuğra istifli manzum kasideler, arka cephede aynı padişahla-rın isimlerini içeren kitabeler vardır. Bunlar kapının geçirdiği onarımları belgeler.

Kapının iki yanında Bâbüssaâde Ağası Dairesi ve Enderun’dan sorumlu Aka-ğaların koğuşları yer alır. Divan meydanı cephesine XVI. yüzyıla tarihlenen mu-karnas başlıklı ve sivri kemerli bir revakla açılır.

This gate connects the Council Square to the Enderun Courtyard which is a male-only area for the sultans and which contains the areas where the inte-rior palace organization and palace school are located. The ceremonies called enthronement, bayram greetings, eve council and standing council or extraor-dinary meetings were held by this gate, which represents the sultan. Except for these events, the sultan didn’t access the Council Square from this gate. Passing through this gate, which was symbolically the gate of the court household of the sultan and which was always kept close without permission was deemed to be the worst legal infringement against the absolute authority.

Under responsibility and control of the Landlord of Bâbüssaâde, who is the landlord of the court with the highest authority, this gate was built with domes and porticos in the 15th century during construction of the palace. Rococo coat-ing system and the embellishments belong to the period of Abdülhamid I (1774-

1789) and Selim III (1789-1807). The dome with wooden ceiling was situated on four marble columns with ion head, a classic type of Turkish baroque style during the period of Abdülhamid I. The architrave with scenery fresco, simple decors on the ceiling and eaves, the finials on the frames and domes reflect the imperial style of the period of Mahmud II (1808-39). The keystone on the front façade has the personal signature and basmala inscription of Mahmud II, the sides have poetic eulogies praising Abdülhamid I with his signature and the back façade has inscriptions containing the names of the same sultans. These certify the repairs made on the gate.

The two sides of the gate has the Chamber of Landlord of Bâbüssaâde and the dorms of White Eunuchs responsible for Enderun. It opens to the façade of the council square via a portico with stalactite head and sharp arch dated back to the 16th century.

Topkapı PalaceBabüsaade

51


İstanbul ValiliğiCağaloğlu’nda son parçası günümüzde İstanbul Valiliği ola-

rak kullanılan binalar topluluğunun kapladığı sahada yer alan, sadrazamların devlet işlerini yönettikleri resmi ikametgâhlarına verilen ad Babıâli’dir. Sultan İbrahim’in sadrazamı Kemankeş Kara Mustafa Paşa’nın burada bir sarayı olduğu bilinmektedir. Dolayısıyla ilerde sadrazamların kullandığı resmi sarayın tari-hini1644 yılına kadar indirmek mümkündür. Sur-ı Sultani’nin Soğukçeşme Kapısı yanında Alay Köşkü’ndeki köşesi karşısın-da esas girişi olan bu kompleksin alt tarafında 1565’te yapılmış Ebussuud Efendi Medresesi bulunmaktadır. Babıali Caddesi ta-rafında ise esası Fatih devrine kadar inen İmam Ali Mescidi yer almaktadır. İlk Babıali bu iki eski yapının arasında kurulmuş ol-malıdır. Babıali çeşitli tarihlerde yangınlara maruz kalmış ve her

seferinde kısa sürede tamir edilip yeniden kullanıma açılmıştır. Bina en son halini 22 Eylül 1827’de tamamlanan inşaat ile almış-tır.

Alay Köşkü tarafındaki geniş saçaklı ve iki yanında çeşmeler olan gösterişli bir kapısı da var olan binanın kapısının üzerinde de II. Mahmud dönemine ait kitabesi yer almaktadır.

6 Şubat 1911’deki yangın neticesinde eskisine göre daha alçak ve çok daha basit mimarili olarak yapılan Babıali binası Cumhu-riyet devrinde İstanbul Valiliği olmuştur. 1950’lerden itibaren binada yeniden bazı değişiklikler yapılmıştır. Vilayet Konağı, 1980’lerin sonlarında ve 1997 yılında yeniden eski görünümüne kavuşturulmak üzere bir dizi restorasyondan geçmiştir.

The official residences of grand viziers where they conduc-ted government affairs, the last part of which is located on the site covered by the group of buildings used as Istanbul Gover-norate today are named Babıâli. Kemankeş Kara Mustafa Pasha, the grand vizier of İbrahim the Sultan is known to have a pala-ce here. Therefore it is possible to reduce the date of the public palace later used by the grand viziers back to 1644. This social complex has its main entrance across the corner of Sur-ı Sulta-ni in Alay Manor next to Soğukçeşme Gate and the lower part of it has the Ebussuud Efendi Madrasa which was built in 1565. There is Imam Ali Masjid whose main framework dates back to the period of Mehmed the Conqueror on the side of the Babıa-li Avenue. The first Babıali must have been founded between these two old structures. Babıali was subject to fire incidents on

various dates and it was repaired in a short time and reopened for use every time. The building acquired its final form with the construction that was completed on September 22, 1827.

There is an inscription from the period of Mahmud II on the gate of the building which has a grandiose gate with fountains on two sides and with large eaves on the side of Alay Manor.

Built lower and with much simpler architecture compared to its previous form as a result of the fire incident on February 6, 1911, Babıali building became the Istanbul Governorate during the Republic period. Certain changes were made on the building starting from 1950s. The Provincial Manor went through a series of restorations to give it its old appearance back in the end of 1980s and in 1997.

İstanbul Governorate

53


Hatice Turhan SultanTürbesi

Eminönü Meydanı’ndaki Yeni Cami Külliyesi’nin içerisinde yer alan türbe ve çevre-sindeki içinde gömülü olan beş padişah ve çok sayıda hanedan mensubundan oluşan 44 sanduka ile Osmanlı sülalesinin en büyük kabristanı denebilir. Boyut açısından da sultan türbelerinin en büyüğüdür. 1663 yılında mimar Mustafa Ağa tarafından inşa edilen türbe, 15 metreden büyük çaplı bir kubbeyle örtülü ve kare planlıdır.

Türbede Sultan III. Mehmed’in annesi Hatice Turhan Sultan, IV. Mehmed, III. Os-man, II. Mustafa, III. Ahmed, I. Mahmud’un sandukalarını yanında Osmanlı sülalesinin çok sayıda şehzade ve sultanının mezarı vardır.

Türbe girişinin sağında III. Ahmed tarafından yaptırılan bir kitaplık vardır. Türbe-nin kuzeybatısındaki çıkıntının arkasına da Havatin ve Cedid Havatin türbeleri denen kubbeli iki küçük türbe XIX. yüzyılda eklenmiştir. En son Ocak 2013’te restorasyona alınan türbedeki çalışmalar halen devam etmektedir.

It can be said to be the largest graveyard of the Ottoman family line with the tomb in the Yeni Cami Social Complex in Eminönü Square and the 44 sarcophaguses around it where five sultans and many household members were buried. It is also the largest of sultan tombs in terms of size. Built by the architect Mustafa Ağa in 1663, the tomb is covered with a dome that has larger than 15 meters diameter and has square plan.

The tomb has the sarcophaguses of Hatice Turhan Sultan, the mother of Mehmed III, Mehmed IV, Osman III, Mustafa II, Ahmed III and Mahmud I in addition to the gra-ves of many princes and sultans of the Ottoman family line.

There is a library built by Ahmed III to the right of the entrance to the tomb. Two small tombs with domes called Havatin and Cedid Havatin tombs were added at the back of projection on the north west of the tomb in the 19th century. The last restora-tion made on the tomb was in January 2013 and the works still continue.

Hatice Turhan SultanTomb

55


III. Ahmed ÇeşmesiTopkapı Sarayı’nın ilk kapısı olan Bab-ı Hümâyûn ile Ayasofya arasında yer alan

çeşme, Sultan III. Ahmed tarafından yaptırılmıştır. Kitabesine göre 1728-29 yılında inşa edilmiştir. Marmara’ya bakan yönündeki kitabesinden anlaşıldığına göre çeş-menin yapılmasını Sadrazam Nevşehirli Damad İbrahim Paşa tavsiye ederek inşa-sına ön ayak olmuştur. III. Ahmed Çeşmesi dört cepheli bir meydan çeşmesi olarak tasarlanmıştır. III. Ahmed Çeşmesi, Türk sanatına Batı sanatı üslubunun sızmaya başladığı bir dönemin eseridir. Bu bakımdan klasik çağın sadeliği yerini hiç boş yer bırakılmadan yapılan süslemelere bırakmıştır. Çeşme, meydan çeşmelerinin bü-tün Türk sanatı tarihi boyunca ortaya koyulmuş en göz kamaştırıcı örneklerinden birisidir.

Çeşme Perayton adlı bir Bizans çeşmesi yerine inşa edilmiştir. Zengin ve renkli dekorasyonu, taş ve bronz işçiliği, geniş saçaklarıyla Lale Devri’nin en karakteristik abidelerinden biri olan III. Ahmet Meydan Çeşmesi’nin, mimarı Hassa Baş Mimarı Mehmet Ağa olduğu söylenmekteyse de bunu destekleyici hiçbir kayda rastlan-mamıştır.

Osmanlı mimarisinin batı tesiri altında gelişen son dönemlerinde inşa edilen ve klasik mimariden baroğa yönelişi gösteren bu abidevi çeşme, köşeleri yumuşa-tılmış dikdörtgen planlıdır. Merkezinde sekizgen prizma gövdeli su haznesi bulu-nan yapı, su haznesinin köşelerine yerleştirilen yuvarlak sebiller ve cephelerdeki çeşmelerden meydana gelmiştir. Sebillerin üzerine küçük birer kubbe oturtulmuş-tur. İki basamakla çıkılan bir zemin üzerine oturtulmuş olan ana kütle, bitkisel mo-tifler, bezemeler, mukarnas ve palmet gibi mimarî işlemelerle estetik bir görünüm kazanmış; bu estetik görünüm, niş ve bordürlerle desteklenmiştir. Ayrıca, madal-yon içine alınmış “Maşallah” yazısı ve uzun vazolar içerisine yerleştirilmiş çiçek motifleri de dikkati çekicidir. Çeşmenin tavan örtüsünü meydana getiren kurşun kaplamalı ahşap çatı dışa doğru genişletilerek, çeşmenin ana kütlesi güneş ışığı ve diğer çevresel zararlara karşı korunmuş; çeşmenin üzerindeki küçük kubbeciklerle ve ahşap saçaklardaki süslemelerle, çatı sanatsal bir değer kazanmıştır. Çeşmenin ta’lik hatla yazılan ve yapıyı çepeçevre kuşatan kasidesi, Kayseri ve Halep kadısı olan şair Seyyid Hüseyin Vehbi bin Ahmet’e aittir. Ayrıca çeşmenin Ayasofya’ya ba-kan yüzünde yer alan ve “Aç besmeleyle iç suyu Han Ahmet’e eyle dua” diye biten inşa kitabesinin son beytini, III. Ahmet’in söylediği rivayet edilmektedir.

Located between Bab-ı Hümâyûn, the first gate of Topkapi Palace and Hagia Sophia, the fountain was built by Sultan Ahmed III. It was built in 1728-29 accor-ding to the inscription therein. Construction of the fountain was suggested by the Grand Vizier Nevşehirli Damad İbrahim Pasha, who initiated its construction as understood from the inscription located in the area facing the Marmara Sea. Ah-med III Fountain was designed as a square fountain with four facades. Ahmed III Fountain is the work of a period when the Western artistic style began to appear in the Turkish art. In this regard, the simplicity of the classical age was replaced by ornamentations that were made without leaving any empty area. The fountain is one of the most charming examples of town square fountains ever made over the Turkish history of art.

The fountain was built in place of a Byzantine fountain named Peravton. With its rich and colorful decoration, stone and bronze workmanship and large eaves, the architect of the Ahmet III Town Square Fountain, which is one of the most cha-racteristic monuments of the Age of Tulips is mentioned to be Mehmet Ağa, the Head Architect of Hassa, however, there is no record supporting this. Built during the final periods of the Ottoman architecture developed under the influence of the

West and indicating the shift from classical architecture to Baroque, this monu-mental fountain has a rectangular plan with rounded corners. The structure has a water reservoir with octagonal prism body in the center and it comprises of round fountains placed in the corners of the water reservoir and the fountains on the fa-cades. Small domes were placed on each fountain. The main mass was placed on a floor which is accessed via two steps obtained an aesthetic outlook with archi-tectural graving such as vegetative motifs, ornaments, stalactite and palmet and this aesthetic outlook was supported with niches and borders. Moreover, the “Ma-şallah” inscription in a medal and flower motifs placed in long vases are striking as well. The lead coated wooden roof comprising the ceiling cover of the fountain was expanded outwards and the main mass of the fountain was protected against sun-light and other environmental hazards, while the roof gained an artistic value with the small domes on the fountain and the ornaments on the wooden eaves. The eulogy of the fountain written with ta’lik calligraphy and surrounding the structure belongs to poet Seyyid Hüseyin Vehbi bin Ahmet, the kadi of Kayseri and Aleppo. Moreover, rumor says that the last couplet of the construction inscription located on the face of the fountain facing Hagia Sophia and ending with “Open with bas-mala and sip from the water, say your prayers to Han Ahmet” was said by Ahmet III.

Fountain Of Ahmed III

57


Seyyid Hasan PaşaMedresesi

Vezneciler’de Kimyager Derviş Paşa Sokağı üzerinde bulunmaktadır. Beyazıt Ha-mamı’nın hemen arkasında yer alır. I. Mahmud dönemi sadrazamlarından Seyyid Ha-san Paşa tarafından 1745’te inşa ettirilmiştir. Medrese, sıbyan mektebi, çeşme, sebil ve dükkânlardan meydana gelen manzume içindedir. Medrese Türk barok üslubunun ilk örneklerindendir. Giriş kapısının yanlarında ikişer dükkân, soldaki dükkânların yanın-da ise sıbyan mektebinin kapısı, çeşme ve sebil yer alır. Arazinin eğimli oluşu dolayı-sıyla, avlu etrafında avlu etrafında “L” şeklinde sıralanan birer kişilik 10 oda, Vezneciler tarafında zemin seviyesindedir. Medrese, çeşitli tarihlerde tamir görmüştür.

1918 yılı sonunda Aile Erzak Komisyonu tarafından işgal edilerek öğretimine son verilen Seyyid Hasan Paşa Medresesi, günümüzde İstanbul Üniversitesi bünyesinde önce Türkiyat Enstitüsü daha sonra ise Avrasya Enstitüsü olarak faaliyetini sürdür-müştür.

It is located in Vezneciler on Kimyager Derviş Pasha Street. It is right behind Beyazıt Hamamı. It was built by Seyyid Hasan Pasha, a grand vizier during the period of Mah-mud I in 1745. The madrasah is located in the composition which consists of primary schools, fountains and shops. The madrasah is one of the first examples of the Turkish Baroque style. There are two shops on each side of the entrance gate and there are the gate of the primary school, tap and fountain on the side of the shops to the left. The 10 rooms with 1 person capacity each, ordered in the shape of “L” around the courtyard are at the ground level on the Vezneciler side since the land is sloped. The madrasah was repaired on various dates.

The madrasah was invaded by the Family Provisions Commission at the end of 1918 and its academic activity was ended, while it continued its activities first as the Turkic Studies Institute and then as the Eurasian Institute within the organization of Istanbul University.

Seyyid Hasan PaşaMadrasah

59


Beyazıt KulesiIt is located in Beyazıt to the east of the central campus garden of Istanbul Univer-

sity.

Built in wooden form in 1749, the tower was burned down in various occurrences of fire and rebuilt in wooden form until it was built in stone by Senekerim Balyan with the order of Mahmud II in 1828. The tower is 85 meters high and the observation area is accessed from the inside via stairs comprising of 180 steps. While the tower was co-vered with a roof in the shape of a cone with large eaves during its initial construction, three floors with octagonal plan and round windows were added to the tower in 1849 and an iron staff was erected on the tower in 1889. In its final form, the tower is 118 meters high and has wooden stairs of 256 steps.

Used for fire observation and weather forecast, the tower is illuminated with vari-ous colors at nights and forecasts the weather for the following day. Accordingly, the fact that the color of the tower is blue indicates that the weather will be clear whi-le green indicates rain, yellow indicates fog and red indicates snow. Started in 1997, this practice still continues in the tower, which was recommissioned with restoration works that continued for two years.

Beyazıt TowerIt is located in Beyazıt to the east of the central campus garden of Istanbul Univer-

sity.

Built in wooden form in 1749, the tower was burned down in various occurrences of fire and rebuilt in wooden form until it was built in stone by Senekerim Balyan with the order of Mahmud II in 1828. The tower is 85 meters high and the observation area is accessed from the inside via stairs comprising of 180 steps. While the tower was covered with a roof in the shape of a cone with large eaves during its initial construc-tion, three floors with octagonal plan and round windows were added to the tower in 1849 and an iron staff was erected on the tower in 1889. In its final form, the tower is 118 meters high and has wooden stairs of 256 steps.

Used for fire observation and weather forecast, the tower is illuminated with vari-ous colors at nights and forecasts the weather for the following day. Hence if the tower is in blue color it indicates that the weather will be clear while green indicates to rain, yellow to fog and red indicates to snow. Started in 1997, this practice still continues in the tower, which was recommissioned with restoration works that continued for two years.

61


Sultan III. Mustafa TürbesiSultan III. Mustafa tarafından 1760-1764 yıllarında yaptırılan Laleli

Külliyesi içinde yer almaktadır. Külliye; cami, imaret, çarşı ve dükkân-lar, çeşmeler, sebil, medrese, han ve mumhane ve bahsi geçen türbeden meydana gelmektedir.

Caminin batısında ayrı bir avlu içinde bulunan türbe, ongen planlıdır. Üç cephesi dışa taşkın olarak yerleştirilen türbede her cephe iki sıra pen-cerelidir.

Türbe içinde sekiz adet ahşap sanduka mevcuttur. III. Mustafa ve III. Selim’in dışında III. Mustafa’nın çocukları Şehzade Mehmed, Hibetullah Sultan, Mihrişah Sultan, Şerife Havva Sultan, Fatma Sultan ve Beyhan Sultan’ın burada yattıkları bilinmektedir. Türbenin sağında yapıya bitişik olarak kare planlı bir türbe daha bulunmaktadır. Burada III. Mustafa’nın kadınlarından Aynülhayat Kadın ile III. Selim’in başkadını Lefüzar Kadın yatmaktadır.

It is located in the Laleli Social Complex built by Mustafa III in 1760 – 1764. The social complex comprises of the mosque, alms house, bazaars and shops, fountains, taps, madrasah, public house, mumhane and the tomb mentioned.

Located in a separate courtyard to the west of the mosque, the tomb has decagonal plan. Its three facades are placed with outward projection and every façade has two rows of windows.

There are eight wooden sarcophaguses in the tomb. Other than Mus-tafa III and Selim III, the sons of Mustafa III, namely prince Mehmed, Hibetullah Sultan, Mihrişah Sultan, Şerife Havva Sultan, Fatma Sul-tan and Beyhan Sultan are known to be buried here. There is another square planned tomb next to the structure to the right of the tomb. Here Aynülayat Kadın, who is one of the women of Mustafa III and Lefüzar Kadın, who is the head woman of Selim III are buried.

Tomb Of Mustafa III

63


İstanbul ÜniversitesiAna Kapısı

Sultan Abdülaziz döneminde Seraskerlik makamı olarak Beyazıt’taki Saray-ı Atik yani Eski Saray yerine Daire-i Umur-ı Askeriyye binası inşa edilmiştir. 1864-66 tarihleri arasında inşa edilen binanın kapısı da bugün İstanbul Üniversitesi’nin ana kapısı olarak kullanılmaktadır.

Kapının üzerinde celi sülüs yazıyla “Daire-i Umur-i Askeriyye” bu ibarenin sağ ve sol tarafında da fetih ve zafer ayetleri yazılıdır. Mütareke devrinde İngilizler tarafından kullanılan Harbiye Nezareti binası, Lozan Antlaşması’ndan sonra boşaltılınca Darülfünun’a tahsis edilmişti.

Kapının üstünde Sultan Abdülaziz’in tuğrası mevcuttur. Bu tuğranın 1927 tarihli bir yasa ile üze-ri kapatılmıştır. 1933’te ise üzerine T. C. ibaresi konmuştur. 2014 yılında 10 ay süren restorasyon çalışmaları sonucunda kapının üzerindeki Sultan Abdülaziz’in tuğrası ortaya çıkarılmıştır.

During the period of Abdülaziz the Sultan, the Daire-i Umur-ı Askeriyye building was construc-ted to replace Saray-ı Atik, namely the Old Palace in Beyazit as the Seraskerlik authority. The gate of the building, built between 1864-66 is today used as the main gate of Istanbul University.

There is the inscription celi sülüs “Daire-i Umur-I Askeriyye” on the gate and there are the conqu-est and victory verses on the left and right of this inscription. Used by the British people during the Truce period, the Ministry of War building was assigned to the Ottoman university after it was eva-cuated following the Treaty of Lausanne.

There is the signature of Abdülaziz the Sultan on the gate. This signature was covered with a law that passed in 1927. Then the marking T.C. (Turkish Republic) was placed on it in 1933. The signatu-re of Sultan Abdülaziz on the gate was revealed as a result of restoration works that continued for 10 months in 2014.

İstanbul UniversityMain Gate

65


İstanbul ÜniversitesiSüleymaniye Kapısı

Bugün İstanbul Üniversitesi bahçesinin Süleymaniye Camii’ne bakan kapısı, II. Mahmud döneminde inşa edilen Seraskerlik binasının kapısı olarak yapılmış ve kullanılmıştır. Beyazıt Meydanı’na bakan kapının özel-liklerini taşıyan bu kapı, biraz daha sadedir. Orta kısmında dik bir rampa ile iç kısma geçilen bu kapının üstünde, eskiden Sarı Kışla olarak bilinen ve bir zamanlar Yüksek Öğretmen Okulu ile Halkevi Talebe Yurdu’nun barındığı iki katlı geniş kışla binası vardı.

Today the gate of the garden of Istanbul University facing Süleyma-niye Mosque was made and used as the gate of the Seraskerlik building constructed during the period of Mahmud II. Bearing the properties of the gate facing Beyazıt Square, this gate is simpler in form. There was a large barracks building of two floors once, housing the Higher Teachers School and the People’s House Student Dorm, known as the Yellow Bar-racks past this gate where the interior section was accessed with a verti-cal ramp in the middle section.

İstanbul UniversitySüleymaniye Gate

67


İstanbul ÜniversitesiMerkez Bina

Fatih’in İstanbul Beyazıt’ta yaptırdığı Eski Saray’ın arazisinde bulunan Seraskerlik Dairesi’nin yerinde ilk önce Sultan II. Mahmud’un 1836’da Asakir-i Mansure-i Muhammediyye’nin yönetim birimi olan Seraskerliğin makamı olarak inşa edilmiştir. Sarayın kalıntıları bu maksatla yıkılmıştır. 1864 yılında ahşap olarak yapılan bu bina da yıkılmıştır. 1865-1866 yılında Fransız Mimar Bourgeis tarafından bugünkü bina yapılmıştır. İstanbul'da 1894 yılında meydana gelen depremde büyük za-rar gören bina, önce İtalyan mimar Raimondo d’Aranco, daha sonra ise 1950'de Mimar Ekrem Hakkı Ayverdi taraflarından onarılmıştır. Binanın cephe ve mermer temizliği ise 1998’de yapılmıştır.

Bu bina 1879 yılında Harbiye Nezareti olarak kullanılmaya başlanmıştır. 1923 yılında Cumhuri-yet’in ilanıyla, diğer bakanlıklar gibi Harbiye Nezareti de Ankara’ya taşınınca bu bina Darülfünun’a verilmiştir.

Günümüzde İstanbul Üniversitesi’nin Rektörlük Binası olarak kullanılan binada, 2012 yılında başlanan restorasyon 2015 yılında tamamlanmıştır.

It was first built as the authority of Seraskerlik, which is the management unit of Asakir-i Man-sure-i Muhammediyye during the period of Mahmud II in 1836 in the area where the Seraskerlik Department is located on the land of the Old Palace built by Mehmed the Conqueror in Istanbul Beyazit. The remnants of the palace were demolished for this purpose. Built as a wooden structure, this building was also demolished in 1864. The current building was built by the French Architect Bourgeis in 1865 – 1866. Largely damaged during the earthquake that occurred in 1894 in Istanbul, the building was first repaired by the Italian architect Raimondo d’Aranco and then by the Architect Ekrem Hakkı Ayverdi in 1950. The façade and marble cleaning of the building was made in 1998.

This building began to be used as the Ministry of War in 1879. As the Ministry of Defense was moved to Ankara just as the other ministries upon declaration of the Republic in 1923, this building as assigned to the Ottoman university.

Today the building is used as the Rectorate Building of Istanbul University and the restoration that began in 2012 here was completed in 2015.

İstanbul UniversityCentral Building

69


Dede Efendi Köşkü(Bestekâr İsmail Dede Efendi Konağı)

Fatih ilçesi sınırları dâhilindeki Cankurtaran Semti’nde bulunan iki katlı, aşı boyalı, ahşap bir köşktür. Sur kapılarından biri olan Çatladıkapı’dan girince, Sul-tan I. Mahmud’un sadrazamlarından Hekimoğlu Ali Paşa’nın annesi adına yaptır-dığı çeşmenin yanında yer alır.

1778’de İstanbul’da doğan Hammamizâde İsmail Dede Efendi, ünlü Türk hâ-nende, bestakâr ve neyzenidir. Mevlevî tarikatine mensuptur. Babasının Şeh-zadebaşındaki Acemi Oğlanlar Hamamı’nda çalışmasından dolayı kendisine Hammami-zâde lakabı takılmıştır. Mevlevî âyininden ilâhiye, kârdan köçekçeye, her biçimde ürün veren Dede Efendi içtenlik ve akıcılığa büyük ehemmiyet ver-miştir. İsmâil Dede Efendi, 500 dolayında beste yapmışsa da, nota kullanımının yaygın olmayışı ve mûsikî öğretiminin ezbere dayanması sebebiyle, bunların ya-

rısına yakını unutulmuş 8'i çalgısal, geri kalanı sözlü olmak üzere 267 eseri günü-müze ulaşabilmiştir. Sözlü eserlerinden 49'u dinsel tasavvufî, 218'i din dışıdır. En mühim tasavvufî eserleri Hüzzam, Saba ve Ferahfezâ Mevlevî âyinleridir.

Dede Efendi’nin 1818-1846 yılları arasında yaşadığı köşkü günümüzde müze olarak kullanılmaktadır. 1984 yılında Türkiye Tarihi Evleri Koruma Derneği (TÜR-KEV) tarafından restore edilen binanın, zemin katı taş, diğer katları ahşaptır ve ikinci katı sokağa doğru çıkmalıdır. Aynı zamanda TÜRKEV’in merkezi olarak da kullanılan köşkün alt katı konferans ve seminer salonudur. Üst kat ise Dede Efen-di’nin musikî fasılları tertip ettiği musiki odası, sema odası ve şahsi odası şeklin-de, kullandığı eşyalarla birlikte düzenlenmiş ve müze olarak ziyarete açılmıştır.

It is a two floors wooden residence with ochre located in Cankurtaran Neigh-borhood in Fatih. It is located near the fountain built by Hekimoğlu Ali Paşa, a grand vizier of Mahmud I, located in the area after entering Çatladıkapı, which is one of the gates of the city wall.

Born in Istanbul in 1778, Hammamizâde İsmail Dede Efendi is a famous Turk-ish songster composer and ney player. He is a member of the Mevlevi cult. He was called Hammami-zâde since he was working in the Acemi Oğlanlar Hamamı (Apprentice Boys Bath) of his father in Şehzadebaşı. Delivering products in any form from Mevlevi rites to hymns, from kâr to köçekçe, Dede Efendi attached major significance to sincerity and fluidity. İsmail Dede Efendi made about 500 compositions, however, almost half of it has been forgotten since usage of note was not widespread and musical learning was based on memorization, and 267

of his works survived to this day, among which 8 are instrumental and the rest are sung. 49 of his sung works are religious mystical and 218 are non-religious. His most important spiritual works are Hüzzam, Saba and Ferahfeza Mevlevi rites.

The residence of Dede Efendi where he lived between 1818 and 1846 is used as a museum in the present day. The building was restored by the Turkish Histor-ical Houses Preservation Association (TÜRKEV) in 1984 and its basement floor is stone while the other floors are wooden and its second-floor projects to the street. Used also as the center of TÜRKEV, the residence’s ground floor is a con-ference and seminar hall. The upper floor is arranged as the music room, where Dede Efendi organized musical acts, sama room and personal room together with the furniture he used and was opened for visiting as a museum.

Dede Efendi Residance(Bestekâr İsmail Dede Efendi Mansion)

71


Zeyrek EvleriFatih ilçesinde şehrin dördüncü tepesi üzerinde ve eteklerinde yer

alan semttir. Zeyrek, adını Fatih tarafından kurulan medresenin müder-risi Molla Mehmed Zeyrek’ten almıştır. Zeyrek, Bizans ve Osmanlı Döne-mi anıtları ile önemli bir tarihsel dokuyu barındırmaktadır.

Bölge özelliğini geleneksel mimari karakterini bugüne kadar koru-muş olmasından almaktadır. Çoğunlukla ahşap yapılardan oluşan sivil binaların 1800-1840 arasında inşa edildiği söylenebilir. Merkezinde Zey-rek Kilise Camii bulunan bölgede, halen eski dokusunun korunduğu bir bölge vardır. Bu bölge 1968’de İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fa-kültesi’ne bağlı bir çalışma grubu tarafından başlanan tespit çalışmaları sonucu 1975’te UNESKO tarafından koruma altına alınmıştır. 1980’den bu yana, bu alanda yapılaşma yasaktır. Evlerin restorasyon çalışmaları sürdürülmektedir.

It is a town that is located on the fourth hill of the city in Fatih district as well as on its foot slopes. Zeyrek derives its name from Molla Mehmed Zeyrek, the mudarris of the madrasa founded by Mehmed the Conque-ror. Zeyrek houses a significant historical texture with the monuments of the Byzantine and Ottoman Period.

The area derives its properties and traditional architectural character from the fact that it has been preserved to this day. Comprising largely of wooden structures, it can be said the civil buildings were built betwe-en 1800 and 1840. The center of the area has Zeyrek Church Mosque and there is an area in it where its old texture is still preserved. This area was put under protection by UNESKO in 1975 as a result of the surveys commenced by a work group that is connected with Istanbul Technical University, Faculty of Architecture in 1968. Construction is forbidden in this area since 1980. Restoration works for the houses continue.

Zeyrek Houses

73


Bestekâr Hacı Arif Bey KonağıMehmet Arif Bey Türk Musikisi'nin en büyük bestekârların-

dan biridir. Arif Bey, tek başına şarkı şeklini, Türk sanat musiki-sinin en önemli dalı durumuna getirmiştir. Ondan sonra gelen şarkı bestekârlarının büyük kısmı, Arif Bey'in açtığı yoldan yü-rümüşlerdir. Arif Bey'in ekolüne "Neo-klasik Türk Musikisi" adı verilmiştir Bugün elimizde bulunan şarkıları 326 tanedir. Ayrıca diğer formlarda yaptığı 10 eserin notaları da mevcuttur, 1.000 küsur garkı ve bir hayli ilâhî'sinden zamanımıza kalanlar bunlar-dan ibarettir. Diğerleri, vaktiyle notaya alınamamak yüzünden günümüze ulaşamamıştır.

Mehmet Arif Bey, 1831'de İstanbul'da Eyüp Sultan'da doğ-muştur. Sesinin güzelliği ve musiki alanındaki başarısı padişahın dikkatini çekerek 20 yaşında iken Sultan Abdülmecit'in sarayına girmiş ve mabeyncilerinden biri olmuştur. Bu görevinin yanı sıra

yine padişah tarafından sarayın haremindeki cariyelere musiki öğretmeni tayin edilmiştir. Haremdeki dersleri sırasında Çeşmi Dilber adında bir cariyeye gönlünü kaptırmış, sevgisini notala-ra dökerek kürdîlihicazkâr adında bir makam terkip etmiştir. Sultan Abdülmecid Hacı Arif Bey’in bu meylini öğrenince onu Çeşmi Dilber’le evlendirmiş, geline zengin bir çeyiz verdirirken Hacı Arif Bey’e de bu konağı hediye etmiştir. Arif Bey’in Sultan Abdülaziz döneminde yaptığı üçüncü evlilikten sonra bu köşkü sattığı söylenir.

Sultan Abdülmecid’in Hacı Arif Bey’e ihsanı olan bu konak, Süleymaniye Camii ve Külliyesi civarında bulunmaktadır. Tari-he tanıklık etmiş olan bu konak beş katlıdır ve balkonunda Sü-leymaniye Camiini seyretmek mümkündür. 2004 yılından beri KOCAV (Kültür Ocağı Vakfı) tarafından kullanılmaktadır.

Mehmet Arif Bey is one of the major composers of Turkish Music. Arif Bey turned the song format itself to the most im-portant branch of Turkish art music. A major part of the song composers succeeding him followed the way of Arif Bey. The school of Arif Bey is named the “Neo-classical Turkish Music”. Today there are 326 songs of his. The notes of the 10 works he made in other forms are also available and those that survive from about 1,000 songs and many hymns to the present day comprise of these. The others could not survive to this day since they couldn’t be transcribed into notes at the time.

Mehmet Arif Bey was born in Istanbul, Eyüp Sultan in 1831. His beautiful voice and his success in music drew the attention of the sultan, whereupon he entered the court of Sultan Abdül-mecit when he was 20 years old and became one of his cham-berlains. In addition to this duty of his, he was also appointed by

the sultan as a musical instructor for the handmaidens in the court’s harem. He fell in love with a handmaiden named Çeşmi Dilber during the classes in the harem, whereupon he expressed his love through notes and created a scale named kürdîlihicaz-kâr. Upon hearing about this, Sultan Abdülmecid married him to Çeşmi Dilber and offered a generous dowry for the bride while giving the mansion to Hacı Arif Bey as a present. It is mentioned that Arif Bey sold this mansion following his third marriage during the period of Sultan Abdülaziz.

A present of Sultan Abdülmecid to Hacı Arif Bey, this man-sion is located near Süleymaniye Mosque and Social Complex. Having witnessed history, this mansion has five floors and it is possible to view the Süleymaniye Mosque in its balcony. It has been used by KOCAV (Foundation of Culture Society) since 2004.

Bestekâr Hacı Arif Bey Mansion

75


Zeynep Hanım KonağıFatih ilçesinde, Koska’da, bugünkü İstanbul Üniversitesi Edebiyat ve Fen Fakültelerinin binala-

rının yerindeydi.

Tanzimat döneminin İstanbul’daki ilk kâgir konaklarından olan Zeynep Hanım Konağı, 1864’te Kavalalı Mehmed Ali Paşa’nın kızı ve Sadrazam Yusuf Kamil Efendi’nin eşi olan Zeynep Kamil Ha-nım tarafından yaptırılmıştır. Aynı yerde daha önce, sonradan Mihrişah Sultan’ın kethüdası Yusuf Ağa’ya intikal eden bir konağın varlığı bilinmektedir.

Büyüklüğü ve ihtişamı ile döneminin önemli binalarından olan Zeynep Hanım Konağı, 1903-1909 yılları arasında İstanbul’un ilk Müslüman yetimhanesi ve sanat okulu olan Dar’ül-hayr-ı Âli olarak kullanılmış, 1909’dan itibaren Darülfünun’a tahsis edilmiştir. Darülfünun’un edebiyat, fen ve ilahiyat fakülteleri bu binada toplanmıştır. 1922 yılında Ekrem Hakkı Ayverdi tarafından restore edilen konak, 28 Şubat 1942 tarihindeki yangınla tamamen kaybolmuştur. Zeynep Hanım Kona-ğı’ndan geriye sadece 1864’te Vahdetî Efendi tarafından kaleme alınan ve konağın Beyazıt tarafına bakan giriş kapısında yer aldığı bilinen ve bugün Türk ve İslam Eserleri Müzesi’nde bulunan kitabe-si kalmıştır. Yangından sonra konağın yerine Sedat Hakkı Eldem ve Emin Onat tarafından yapılan yeni bina halen İstanbul Üniversitesi’nin fakültelerince kullanılmaktadır.

It was located in Fatih district, Koska, in the area where the Literature and Science Faculty build-ings of Istanbul University are located today.

One of the first stone mansions of the Tanzimat period in Istanbul, Zeynep Hanım Mansion was built by Zeynep Kamil Hanim, daughter of Kavalalı Mehmed Ali Pasha and wife of Grand Vizier Yu-suf Kamil Efendi in 1864. It is known that there used to be a mansion in the same area previously, which was later transferred to Yusuf Ağa, the chamberlain of Mihrişah Sultan.

One of the important buildings of its period with its size and grandeur, Zeynep Hanım Mansion was used as Dar’ül-hayr-ı Âli, the first Muslim orphanage and arts school of Istanbul between the years 1903 and 1909, whereupon it was assigned to an Ottoman University as of 1909. The faculties of literature, science and theology of the Ottoman University were gathered in this building. The mansion was restored by Ekrem Hakkı Ayverdi in 1922 and was completely lost during the fire that occurred on February 28, 1942. The only thing that remained from Zeynep Hanım Mansion is an inscription that was written by Vahdetî Efendi in 1864, was known to be located on the entrance gate of the mansion facing Beyazıt and kept in the Turkish and Islamic Works Museum today. The new building that was built by Sedat Hakkı Eldem and Emin Onat in place of the mansion after the fire is currently used by the faculties of Istanbul University.

Zeynep Hanım Mansion

77


İstanbul ÜniversitesiEczacılık Fakültesi(Fuat Paşa Konağı)Beyazıt Meydanı’nın kuzeyinde ve İstanbul Üniversitesi merkez kam-

püsüyle sınır bir konumdadır. Fakülte-kampüs arasındaki caddeyle Sü-leymaniye’ye ulaşılır. Bina Fransız mimar Bourgeois tarafından 1867 yı-lında yapılmıştır. Önceleri Sadrazam Keçecizade Mehmed Fuat Paşa’nın kullandığı bina daha sonra Maliye Nezareti’ne tahsis edilmiştir. 1923-1933 yılları arasında İstanbul Erkek Lisesi olarak kullanılan bina, 1933 yılında Askeri Tıbbiye’ye devredilmiştir. 1959 yılından itibaren İstanbul Üniversitesi Eczacılık ve Dişçilik Mektepleri binaya yerleşmişlerdir. 1970 yılından itibaren sadece Eczacılık Fakültesi olarak kullanılmaktadır. Bina 2000’li yıllarda ciddi bir restorasyon çalışması geçirmiş ve 2010 yılında çalışma tamamlanarak Eczacılık Fakültesi’nin hizmetine sunulmuştur.

It is located on the north of the Beyazıt Square and borders the cen-tral campus of Istanbul University. Süleymaniye is accessed with the av-enue between the faculty and the campus. The building was built by the French architect Bourgeouis in 1867. The building was initially used by the Grand Vizier Keçecizade Mehmed Fuat Pasha and then was assigned to the Ministry of Finance. The building was used as Istanbul Boys High School between 1923 and 1933 and then it was transferred to the Military Medical School in 1933. Istanbul University Schools of Pharmacy and Dentistry were placed in the building as of 1959. It has been used only as the Faculty of Pharmacy as of 1970. The building went through a serious restoration work in the 2000s and this work was completed in 2010 and was commissioned by the Faculty of Pharmacy.

Istanbul UniversityFaculty Of Pharmacy(Fuat Paşa Mansion)

79


Cumhuriyet Gazetesi Binası

Kırmızı Konak, Pembe Konak veya Münif Paşa Konağı adıyla bilinen yapı, Cağaloğlu’nda İstanbul Erkek Lisesi’nin karşısında, Türkocağı Cad-desi’ne cepheli olarak yer alır. Başlangıçta Kırmızı Konak olarak bilinen yapının boyalarının solmasıyla Pembe Konak olarak anılır olmuştur. Köşkün bulunduğu semt Yanıksaraylar olarak geçer.

Maarif Nazırlarından Münif Paşa tarafından yaptırılan konak, 1908’den itibaren İttihat ve Terakki Partisi’nin genel merkezi olmuştur. Böylece 1908-1918 yılları arasında devlet yönetiminde önemli bir yeri olmuştur. Yunus Nadi Bey’in binayı satın almasıyla birlikte 1924-1974 yılları arasında Cumhuriyet Gazetesi, burada faaliyetine devam etmiştir. 1974’ten itibaren gazete, konağın bahçesinde yapılan bahçeye taşınmış-tır. Konak ise gazete ve mürekkep deposu olarak kullanılmıştır. Gazete 2005 yılında Şişli’de bir binaya taşınmış ve buradan ayrılmıştır.

Known as the Red Mansion, Pink Mansion or Münif Paşa Mansion, the structure is located across İstanbul Boys High School in Cağaloğ-lu facing the Türkocağı Avenue. As the paints of the structure initially known as the Red Mansion faded, it began to be named the Pink Man-sion. The town where the residence is located is named Yanıksaraylar.

Built by Münif Pasha, a Minister of Education, the mansion served as the headquarters of the Party of Union and Progress. This way, it held a significant position in state administration between 1908 and 1918. As Yunus Nadi Bey acquired the building, Cumhuriyet Gazette continued its activity here between the years 1924 and 1974. The gazette was moved to the garden built in the garden of the mansion as of 1974. The mansion, however, was used as a warehouse for newspapers and inks. The gazette was moved to a building in Şişli in 2005 and left this building.

Cumhuriyet GazetteBuilding

81


İstanbul Erkek LisesiGünümüzdeki adıyla İstanbul Lisesi olan okul daha çok İstanbul Erkek Lisesi

olarak bilinmektedir. Şu anda halen Cağaloğlu’nda eski Duyun-ı Umumiye bina-sında eğitime devam etmektedir.

Okulun temeli 1884 yılında Nadir Bey’in Süleymaniye’de açtığı Numune-i Terakki okuluyla atılmıştır. Özel okul olarak kurulan ve ibtidai, rüşdiye ve idadi düzeyinde on yıllık bir eğitim veren bu okul, 1896 yılında Maarif Nezareti’ne bağ-lanarak resmi idadi şeklinde faaliyetini sürdürmüştür. 1909’da ilk ve orta kısımlar birleştirilerek eğitim beş yıla indirilmiş ve adı da İstanbul Leyli İdadisi olmuştur. Okulun adı 1910 yılında yeniden değiştirilmiş ve İstanbul Erkek Lisesi yapılmış-tır. Daha sonra 1913’te tekrar değişikliğe gidilerek adı İstanbul Sultanisi olan okul, 1923’te tekrar İstanbul Erkek Lisesi adını almıştır. Eğitim hayatı boyunca çeşitli bi-nalarda devamlılığını sağlayan okul, son olarak 1933 yılında halen eğitime devam ettiği Duyun-ı Umumiye binasına geçmiştir. 1982’de Anadolu Lisesi statüsüne geçen okul İstanbul Lisesi adını almıştır.

Vaktiyle Düyun-u Umumiye (Genel Borçlar İdaresi) binası olarak kullanı-lan okul binası tek blok halinde olup, 16.000 m2 bahçe içerisinde yer almaktadır. 1897’de inşa edilen yapının mimarı Alexandre Vallaury’dir. ”Bossage” tekniğinde kabartmalı taşlarla örülü duvarlara sahip bina, bahçe içinde doğu-batı doğrultu-sunda uzanmaktadır. Dıştan dışa yaklaşık 120x48m boyutunda, ana çizgisiyle dikdörtgen planlı, kâgir, neoklasik etkili bir yapıdır. Dikdörtgen plan aksiyal (ya-tay) ve simetriktir. Doğu ve batı uçlarındaki köşeler, uzun eksene dik yönde taşı-rılmış kitlelerle belirginleştirilmiştir. Güney cephesindeki aksiyal (yatay) vurgu, kuzey cephesinde beşgen bir çıkma ile karşılanmaktadır. Düyun-ı Umumiye yö-neticisine ait olan beşgen planlı bu oda, büyük ve yüksek beş pencereyle eşsiz bir İstanbul manzarasına açılır. Yapı bir zemin, iki tam ve iki bodrum kattan oluş-maktadır. Güney cephesi üç katlıdır. Arazinin Haliç yönüne doğru epeyce eğimli olması nedeniyle birinci bodrum kat, kuzey cephesinde tam kat halinde ortaya çıkar; yani bu cephe dört katlıdır. Kat yükseklikleri aşağıdan yukarıya gittikçe art-maktadır. Mesela zemin katın yüksekliği yaklaşık 4 m, birinci katın 5 m, ikinci katın ise 6 m’dir.

Named Istanbul High School at the present day, the school is largely known as Istanbul Boys High School. Currently, it continues education in the former Duyun-ı Umumiye building in Cağaloğlu.

The foundation of the school was laid with the Numune-i Terakki School opened by Nadir Bey in Süleymaniye in 1884. Founded as a private school and offering ten years of education at primary, Ottoman junior high school and high school levels, the school was connected to the Ministry of Education in 1896 and continued its activity as an official high school. Primary and secondary sections were merged and education was reduced to five years in 1909 and it was named Istanbul Boarding High School. The school was renamed in 1910 and became Istanbul Boys High School. Later a re-modification was made in 1913 and it was named Istanbul Sultanisi (Sultanic School), whereupon it was named Istanbul Boys High School in 1923. Continuing education in various buildings throughout its academic existence, the school was finally transferred to the Duyun-ı Umumi-ye building, where it still conducts its education in 1933. Obtaining the status of Anatolian High School in 1982, the school was named Istanbul High School.

Used as Düyun-u Umumiye (Administration of National Debt) building at the time, the school building is in the form of a single block and is located in a garden of 16,000 m2. It was built by Alexandre Vallaury in 1897. The building has walls that were put up with embossed stones using the “Bossage” technique and extends in the garden to east and west. Its overall dimension is about 120x48 me-ters and it is a masonry building of rectangular plan with its main line and bears Neoclassical influences. Its rectangular plan is axial (horizontal) and symmetri-cal. The corners on the eastern and western ends are made more distinct with masses that extend vertically to the long axis. The axial emphasis meets a pen-tagonal extension on the northern façade. With a pentagonal plan that belongs to the director of Düyun-ı Umumiye, this chamber opens to a unique scenery of Is-tanbul with five large and high windows. The structure consists of a ground floor, two complete and two basement floors. Its southern façade has three floors. The land is quite inclined to the Golden Horn and therefore the first basement floor appears as a complete floor on the northern façade, which means this façade has four floors. Floor heights increase as one goes from the bottom floor to the upper floors. For example the height of the ground floor is about 4 meters, the first floor is 5 meters and the second floor is 6 meters high.

İstanbul Boys High School

83


Yüksek Öğretmen OkuluTanzimat’ın ilanından sonra öğretmen yetiştirmek amacıyla İstanbul’da, 16 Mart 1848 tarihinde

ilk Darülmuallimin (Erkek Öğretmen Okulu), Padişah I. Abdülmecid’in iradesi ile Ahmet Cevdet Paşa öncülüğünde eğitim öğretime başlamıştır. Bu okula 1874 yılında ortaya çıkan ihtiyaç üzerine Darülmuallimin-i idadi ilave edilmiştir. 1890 yılında öğretmen okulu Sıbyan (ilk), Rüşdiye (Orta), İdadi (Lise) ve Ali (Yüksek) kısımlarına ayrılmıştır. Ali kısım ise Fen ve Edebiyat bölümlerinde oluş-muş ve bu dört kademeli okulun adı Darülmuallimin-i Ali olarak yeniden düzenlenmiştir.

Mimar Kemalettin tarafından (1315) 1901 yılında imar edilen Çapa’daki tarihi binasında (bu bina) 1 Mart 1951’de Yüksek Öğretmen Okulu olarak bütün bölümleriyle yeniden açılır. 1972’de okulun bir kısmı iki yıllık şeklinde öngörülen Ortaköy’deki Öğretmen Okulu’na taşınır. Okul bir yıl sonra Ça-pa’daki binasına yeniden taşınarak burada üç yıl sürekli eğitim veren İstanbul İlk Öğretmen Okulu ve Yüksek Öğretmen Okulu ile bir arada faaliyetine devam eder.

1991-1992 eğitim-öğretim yılında ise amacına uygun şekilde bu tarihi ana binada Çapa Anadolu Öğretmen Lisesi açılır. Aynı zamanda Çapa Fen Lisesi olarak halen eğitime devam edilmektedir.

The first Darülmuallimin (Male Teachers School) started education led by Ahmet Cevdet Pas-ha pursuant to the will of Abdülmecid I in Istanbul on March 16, 1848 in order to raise teachers following the declaration of tanzimat reform. Darülmuallimin-i idadi was added to this school pur-suant to the need arising in 1874. The teachers school was divided into Sıbyan (primary school), Rüşdiye (secondary school), İdadi (high school) and Ali (higher education) sections in 1890. The Ali (higher education) part comprised of Science and Literature sections and the name of this four levels school was reorganized as Darülmuallimin-i Ali.

It was reopened as the Higher Teachers School with all of its departments on March 1, 1951 in the historical building (this building) in Çapa which was built by Architect Kemalettin in 1901 (1315). A part of the school was moved to the Teachers School in Ortaköy which was stipulated to have two years education program in 1972. A year later, the school removed to the building in Çapa and here it continued its activities together with Istanbul Primary Teachers School and Higher Teac-hers School which offered three years continuous education.

Çapa Anatolian Teachers High School was opened in this historical main building in line with its purpose during the academic year of 1991 – 1992.

Higher Teachers School

85


İstanbul Üniversitesiİstanbul Tıp Fakültesi

1908’de II. Meşrutiyet’in ilânını müteakip İstanbul’da iki tıp okulunun birleş-tirilmesi söz konusu olunca sivil tıbbiye hocalarının Maarif Nezâreti nezdindeki girişimleriyle Mekteb-i Tıbbiyye-i Mülkiyye, Tıp Fakültesi adıyla yeniden kurul-du ve İstanbul Dârülfünunu’nun bir şubesi oldu. 1909’da Askerî Tıbbiye’nin ilha-kıyla iki okul Dârülfünûn-ı Osmânî Tıp Fakültesi adıyla birleştirildi ve 1933 yılına kadar Haydarpaşa’daki binada kaldı. 1933’te yapılan üniversite reformuyla okul İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi adını aldı.

Haydarpaşa’dan ayrılan Tıp Fakültesi İstanbul yakasında çok geniş bir coğraf-yada çalışıyordu. Temel Bilimler Beyazıt’da, Klinikler Bakırköy, Şişli Çocuk Hasta-nesi, Haseki, Çapa ve Cerrahpaşa’daydı. Gerek idari yönden gerekse öğrencilerin

bu geniş alanda öğrenim görmeleri zordu. Öğrenci sayısı artmıştı. 1967 yılında Tıp fakültesinin ikiye ayrılarak Çapadaki bölümüne İstanbul Tıp Fakültesi adı ve-rilmiştir.

İstanbul Tıp Fakültesi ya da daha çok bilinen adıyla Çapa Tıp Fakültesi’nin bugünkü yerinde daha önce, Guraba Hastanesi’nin binası yetmeyince hastaneye ilave olarak 1910 yılında üçü dahiliyeye, ikisi hariciyeye tahsis edilen, biri ameli-yathane, biri idare binası ve biri de poliklinik olarak yapılan binalar bulunmak-taydı. İnşası 1915’te tamamlanan ve iki yıl boş kalan bu binalara 1917’de yangın felaketine uğrayan halk yerleştirilmiştir. 1933 Üniversite reformundan sonra İs-tanbul Tıp Fakültesinin birimlerinden biri haline geldi.

Mekteb-i Tıbbiyye-i Mülkiyye was reestablished under the name of Faculty of Medicine with the initiatives of the civilian medical teachers before the Ministry of Education upon merging of two medical schools in Istanbul following the declaration of the Second Constitutionalist Period in 1908 and became a branch of Istanbul Ottoman University. As the Military Medical School was annexed in 1909, the two schools were merged under the name Dârülfünûn-ı Osmânî Fa-culty of Medicine and they remained in the building in Haydarpaşa until 1933. The school obtained the name Istanbul University Faculty of Medicine with the university reform made in 1933.

Separated from Haydarpaşa, the Faculty of Medicine was working on a very large geography on the Istanbul side. Fundamental Sciences was located in Be-yazit, the Clinics in Bakirkoy and Şişli Kids Hospital was located in Haseki, Çapa and Cerrahpaşa. Its administration was challenging and it was also challenging

for students to study on such a large area. The number of students had increased. The Faculty of Medicine was split into two in 1967 and the section in Çapa was named Istanbul Faculty of Medicine.

Previously, there were buildings, three of which were assigned to internal diseases and two to external diseases, one made as a surgery suite, one as ad-ministrative building and one as polyclinic in 1910 in addition to the hospital as the building of Guraba Hospital was no longer adequate in the current place of Istanbul Faculty of Medicine, or Çapa Faculty of Medicine with its more popular name. Their construction was completed in 1915 and they remained empty for two years, then people who were victims of a fire incident were placed in these buildings in 1917. It became one of the units of Istanbul Faculty of Medicine fol-lowing the University reform of 1933.

Istanbul UniversityIstanbul Faculty Of Medicine

87


İstanbul ÜniversitesiCerrahpaşa Tıp Fakültesi

1933’te yapılan üniversite reformuyla okul İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi adını aldı. Haydarpaşa’dan ayrılan Tıp Fakültesi İstanbul yakasında çok geniş bir coğrafyada çalışıyordu. Temel Bilimler Beyazıt’da, Klinikler Bakırköy, Şişli Çocuk Hastanesi, Haseki, Çapa ve Cerrahpaşa’daydı. Gerek idari yönden gerekse öğrenci-lerin bu geniş alanda öğrenim görmeleri zordu. Öğrenci sayısı artmıştı. 1967 yılında Tıp fakültesinin ikiye ayrılması ve Tıp Fakültesi’nin 7 Ocak 1967 günkü toplantı-sında kliniklerin çoğunun Cerrahpaşa kampüsü içinde olması göz önüne alınarak “Cerrahpaşa Tıp Fakültesi” adıyla ayrılmasına karar verildi. Üniversite Senatosunun 27 Temmuz 1967 tarih ve 78 sayılı kararı ile iki tıp fakültesi kurulmuş oldu. Tıp Fa-kültelerinden biri İstanbul diğeri Cerrahpaşa adlarını aldılar. Her iki fakülte dünya-ca ünlü öğretim üyelerine sahipti.

Tarihi bir yerleşim alanı içinde bulunan İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesinin

Cerrahpaşa kısmında bulunan ilk binası Belediye tarafından satın alınıp 80 yatakla 10 Temmuz 1911 tarihinde hizmete açılan Taküyiddin Paşa konağıdır. Ahşap olan bu bina ihtiyaca cevap vermediğinden yıktırılarak yerine şimdi Tıp Kültür Birimi-nin bulunduğu yerde idare binası ve 150 yataklı yeni bir klinik yaptırıldı ve 1912 yı-lında hizmete açıldı. Bu bina bir koridorla şu anda Sağlık Meslek Yüksek Okulunun bulunduğu binaya bağlıydı. Sağlık Meslek Yüksek Okulunun bulunduğu bu yapı önce Cerrahi sonra Şişli Çocuk Hastanesinden nakledilen Üroloji Kliniğine aitti.

Belediye yaptığı istimlâklerle hastaneyi genişletmeye devam etti. Şu anda Psi-kiyatri Anabilim Dalının bulunduğu bina 1930 yılında İç Hastalıkları Kliniği olarak hizmete girdi. 1953 yılında temeli atılan Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim Dalı ile Çocuk Kliniğinin bulunduğu binalar kompleksi 1967 yılında tamamlandı ve Ha-sekide çalışmalarını sürdüren bu kürsüler yeni binalarına taşındılar.

The school was named Istanbul University Faculty of Medicine with the uni-versity reform made in 1933. Separated from Haydarpaşa, the Faculty of Medicine was working on a very large geography on the Istanbul side. Fundamental Scien-ces was in Beyazit, the Clinics were in Bakırköy, Şişli Kids Hospital was located in Haseki, Çapa and Cerrahpaşa. Its administration was challenging and it was also challenging for students to study on such a large area. The number of students had increased. The Faculty of Medicine was divided into two in 1967 and it was decided in the meeting of the Faculty of Medicine dated January 7, 1967, considering the fact that most of the clinics are in the Cerrahpaşa campus, that it is divided with the name “Cerrahpaşa faculty of Medicine”. Two faculties of medicine had been established with the resolution of the University Senate numbered 78 and dated July 27, 1967. One of the Faculties of Medicine was named Istanbul and the other was named Cerrahpaşa. Both faculties had world renowned lecturers.

The first building of Istanbul University Faculty of Medicine located in the Cer-rahpaşa section inside a historical residence area was the Taküyiddin Pasha manor

which was acquired by the Municipality and commissioned on July 10, 1911 with 80 beds. This wooden building could not meet the requirements and therefore it was demolished and was replaced with an administration building and a new clinic with 150 beds in the area where currently the Medicine Culture Unit is loca-ted and they were commissioned in 1912. This building was connected with the building where currently the Vocational Higher School of Health is located via a corridor. The structure where the Vocational Higher School of Health was located first belonged to the Surgery clinic and then to the Urology Clinic transferred from Şişli Kids Hospital.

The municipality continued to expand the hospital with the expropriations that it made. The building where currently the Department of Psychiatry is located was commissioned as the Internal Diseases Clinic in 1930. The complex of buildin-gs where the Department of Gynecology and Obstetrics, whose foundation was laid in 1953 and the Kids Clinic were located was completed in 1967 and these plat-forms, continuing their works in Haseki moved to their new buildings.

Istanbul UniversityCerrahpaşa Faculty Of Medicine

89


İstanbul ÜniversitesiNadir Eserler Kütüphanesi

Kütüphane, Beyazıt Meydanı’nı Süleymaniye’ye bağlayan Besim Ömer Paşa Caddesi (eski Takvimhane) ile Kaptan-ı Derya Sokağı’nın ke-siştiği köşede bulunmaktadır.

Bina, 1910-11 yıllarında Evkaf Nezareti Baş mimarı Kemaleddin Bey tarafından tasarlanmış ve 1913 yılında yapımı tamamlanmıştır. Medrese-tü’l-kudat (Kadılar Medresesi) olarak yapılmış olan binanın yerinde daha önce bitişiğindeki, Kaptan İbrahim Paşa külliyesinin hamamı bulunmak-taydı. XX. yy. başlarında hamam yıkık bir durumda olduğundan yerine medresenin yapılmasına Evkaf Nezareti izin vermiştir. Cumhuriyet dö-neminde medreselerin kapatılmasıyla bina İstanbul Üniversitesi’ne kü-tüphane olarak kullanılmak üzere tahsis edilmiştir. 1 Aralık 1924 tarihin-de kütüphane olarak hizmet vermeye başlayan bina halen aynı şekilde devam etmektedir.

The library is located in the corner where the Besim Ömer Paşa Ave-nue (former Takvimhane) connecting the Beyazit Square to Süleymani-ye and Kaptan-ı Derya Street intersect.

The building was designed by Kemaleddin Bey, the Master architect of the Ministry of Foundations in 1910-11 and its construction was com-pleted in 1913. The bathroom of Kaptan İbrahim Pasha social complex which is next to the building used to be located right in place of the build-ing, which was built as a Medresetü’l-kudat (Kadi Madrasah). The bath-room was in ruins at the beginning of the 20th century and therefore the Ministry of Foundations permitted construction of a madrasah in its place. As the madrasahs were closed down during the Republic period, the building was assigned to Istanbul University to be used as a library. Commissioned as a library on December 1, 1924, the building continues to be a library at the present day.

Istanbul UniversityRare Works Library

91


Fatih BelediyesiEski Binası

Fatih’te Kaymakamlık binası olarak tasarlanan bina, 1914 yılında Mi-mar Y. Terziyan tarafından neoklasik tarzda inşa edilmiştir. Önüne Filis-tin’de şehit düşen ilk Türk havacılarının anısına anıt dikilmiş, çevresi de park olarak düzenlenmiştir. Döneminin özgün sivil mimarlık örneklerin-den biri olan binanın eski ismi “Şehr-i Emanet-i Fatih Dairesi”dir.

Bina yapıldığı günden itibaren kamu yönetim binası olma özelliğini sürdürür. Bir süre hem kaymakamlık hem de Fatih Nikâh Dairesi olarak kullanılan bina, daha sonra ise uzun yıllar Fatih Belediyesi Başkanlık Bi-nası olarak hizmet vermiştir. Fatih Belediyesi’nin yeni binasına taşınma-sıyla restorasyona alınan bina, 2010 yılında Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi’ne tahsis edilerek üniversitenin Rektörlük Binası olarak kul-lanılmaya başlamıştır.

Designed as a Governorate building in Fatih, the building was built by the Architect Y. Terziyan in the Neoclassical style in 1914. A monument was built in the memory of the first Turkish aviators who fell martyr in Palestine in front of it and its surroundings were arranged as a park. The former name of the building, which is a unique civil architecture exam-ple of the period is “Şehr-i Emanet-i Fatih” Department.

The building has maintained its government administration building status since it was founded. Used both as a district governorate and as the Marriage Office of Fatih, the building then served as the Fatih Munic-ipality Head Office Building for long years. The building went through restoration as the Fatih Municipality moved to its new building and then it was assigned to Fatih Sultan Mehmet Private College in 2010 and be-gan to be used as the Rectorate Building of the university.

Former BuildingOf Fatih Municipality

93


Eski KültürMüdürlüğü Binası

Çok partili dönemin ilk başbakanı olan siyasetçi Recep Peker’in ika-met ettiği konaktır. Recep Peker, 1919’da, 30 yaşında iken, Hasene Süeda Hanım ile evlenmiş ve eşine ait bu konakta ikamet etmeye başlamıştır.

Sultanahmet, At Meydanı’nda bulunan bu tarihi mekân, günümüzde İstanbul İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Ek Hizmet Binası olarak kullanıl-maktadır. Şu anda binada T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlık-ları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Restorasyon Dairesi Başkanlığı tarafın-dan restorasyon çalışması yürütülmektedir.

This is the manor where the politician Recep Peker, the first prime minister of the multi-party period resided. Recep Peker married to Hase-ne Süeda Hanım when he was 30 years old in 1919 and began to reside in this manor which belongs to his wife.

Located in Sultanahmet, Horse Square, this historical place is used as Istanbul Provincial Culture and Tourism Directorate, Annex Service Bu-ilding today. Currently restoration works are conducted by the Turkish Republic Ministry of Culture and Tourism Cultural Assets and Museums General Directorate, Department of Restoration in the building.

Former Building of Directorate of Culture

95


Fener Rum LisesiFatih ilçesinde, Fener’de Sancaktar Yokuşu’nda bulunan okuldur. İstanbul’un

fethinden sonra Fatih Sultan Mehmed’in Patrik Gennadios’a fermanla tanıdığı özel haklar çerçevesinde 1454’te kurulmuş, ilk erkek Rum eğitim kurumudur.

Lise, yüzlerce yıllık tarihi içerisinde “Patrikhane Akademisi”, “Mekteb-i Kebir” ve binanın renginden dolayı da “Kırmızı Mektep” gibi çeşitli isimlerle anılmıştır.

Osmanlı İmparatorluğu’nun yüksek mevkilerinde görev almış pek çok Rum, baştercümanlar, Eflak ve Boğdan Beyleri, patrik ve yüksek din görevlileri bu okul-da yetişmiştir. Osmanlı döneminde okulun müdürleri din görevlileri arasından seçilmiştir.

Kuruluşundan beri Patrikhane’nin himayesinde pek çok binada eğitimine devam eden okul nihayet 1880 yılında, Avrupa’nın çeşitli ülkelerinde özellikle İtalya ve İspanya’da şatolar yapan KonstandinDimadis’in inşa ettiği bugün eğitim verilen binasına taşınmıştır. Mimarisinde Marsilya’dan getirilen kırmızı tuğlalar ve yapı malzemeleri kullanılmış olan binanın yapım masrafı 17.210 altın lira tut-muştur.Okul, giriş ve 3 kattan oluşmaktadır. Kubbesi yerden 40 metre yüksekliğe sahiptir. Kuşbakışı görünüşünün ise kanatlarını açmış bir kartalı andırdığı söy-

lenir. Okulun arsası Moldovya Prensi olup bu okuldan mezun olan ve dönemin tanınmış simalarından şair, yazar ve tarihçi Dimitri Kantemir tarafından bağışlan-mıştır.

3.020 metrekarelik bir kullanım alanı olan bina bir de kuleye sahiptir. İstan-bul’a ve özellikle Haliç’e nazır bu kuleden şehir seyredilebildiği gibi kulede bir zamanlar astronomi eğitimi verildiği de bilinmektedir.

Okulun en görkemli bölümü hiç şüphe yok ki meşhur tören salonudur. Tavan ve duvar süslemeleri orijinal hallerini korumaktadır. Özellikle duvarlarda Yunan tarih ve edebiyatının meşhur isimlerinin resimleri bulunmaktadır.

Okul, 1861’den sonra klasik eğitim veren bir liseye dönüşmüştür. 1903’te oku-lun bünyesine, ilkokul öğretmeni yetiştirmeye yönelik, klasik filoloji ve pedogoji eğitimi veren bölüm eklenmiştir. Okul cumhuriyetten sonra Fener Rum Erkek Lisesi adını aldı. Başta sadece erkeklerin eğitim gördüğü okula karma eğitime geçilmesiyle birlikte kız öğrenciler de alındı. Halen eğitim öğretim faaliyetlerini sürdürmektedir.

It is the school that is located in Sancaktar Hill in Fener in the Fatih district. It is the first male Greek educational institution founded in 1454 under the special rights granted by Sultan Mehmed the Conqueror to Patriarch Gennadios by a de-cree after the conquest of Istanbul.

The high school has been known with various names in its hundreds of years of history such as "Patriarchate Academy", "Mekteb-i Kebir (The Great / The Old School)" and "Red School" due to the color of the building.

Many Greeks who served in high positions in the Ottoman Empire including chief interpreters, Principals/Governors of Wallachia and Moldavia, patriarchs and high religious officials, were trained in this high school. During the Ottoman period the school's principals were chosen among religious officials.

The school continued to provide its education in many different buildings since its foundation under the auspices of the Patriarchate, and finally in 1880 was moved to its current building, which was built by Konstandin Dimadis, who built chateaus in various countries of Europe, especially in Italy and Spain. The construction cost of the building, in which red bricks and construction materi-als brought from Marseille was used in its architecture, was 17,210 gold liras. The school consists of an entrance floor and 3 floors. Its dome has a height of 40 me-ters from the ground. The bird's-eye view of the school is said to resemble an ea-

gle with its wings open. The land of the school was donated by a graduate of this school, Dimitri Kantemir, the Prince of Moldova and also a famous poet, writer and historian of its time.

Having a 3,020 square meters of usage area, the building also has a tower. The city can be viewed from the tower overlooking Istanbul and especially the Gold-en Horn, and also it is known that once astronomy education had been given in the tower.

The most magnificent part of the school is undoubtedly the famous cere-monial hall. The ceiling and wall decorations maintain their original shape and condition. There are pictures/portraits of famous names of the Greek history and literature, especially on the walls.

After 1861, the school has turned into a high school giving classical high school education. In 1903, a department for classical philology and pedagogy ed-ucation aimed at training primary school teachers was added to the school. With the proclamation of the Republic, the school took the name of Fener Greek Male High School. At first, only boys were allowed to enroll the school, but then, girls are also accepted with the start of mixed education. The school currently contin-ues its education activities.

Fener Greek High School

97

Documents

· BASKI-CİLT / PRINT-VOLUME BAYEM AJANS BASKI TARİHİ VE YERİ DATE AND PLACE OF PRINTING 2017, İSTANBUL 1. BASKI / 1st PRINT FATİH BELEDİYE BAŞKANLIĞI FATİH HEAD OF MUNICIPALITY