สมองตดยาAddiction is a complex illness

พ.ท.เจษฎา ยงววฒนพงษ

กองจตเวชและประสาทวทยา

โรงพยาบาลพระมงกฎเกลา

2

3

4

Brain Reward Pathway

สมองสวนอยาก

(ควบคมอารมณ ความอยาก)

ดอตอสงกระตนเราตามธรรมชาต

ไวตอยาเสพตด

Prefrontal Cortex

สมองสวนคด

(คดดวยสตปญญา ความมเหตผล)

การคดตดสนใจแยลง

ขาดความยบยงชงใจ

5

ภาวะการเสพตดAddiction

การใชสารเสพตด (substance abuse) ไดแก สรา บหร และยาเสพตด

พฤตกรรมเสพตด ไดแก เกมส อนเตอรเนท การพนน เพศสมพนธ การซอของ การรบประทานอาหาร เปนตน

6

ท าไมคนเราถงเสพยา ??

ตองการความสข (sensation seeking)

ตองการคลายทกข (self medication)

เคยชน ทกๆกจกรรม สขหรอทกขกระลกถงยาเสพตด (habit

forming)

อยากยา ทงๆทเสพแลวสขนอยลง อยากเลกกเลกไมส าเรจ เกดโรคสมองตดยา (craving)

7

ผเสพ เสพยา

ความสข

ผเสพ เสพยา

หลกเลยงทกข

ตองการความสข

ตองการคลายทกข

8

ผเสพ เสพยา

สขทกขเปนตวกระตน

ผเสพ เสพยา

ยา

ตดเปนนสยเคยชน

โรคสมองตดยา

ขนตอนการเสพตดยาบาระยะท 1

ทดลองใชExp.Stage

นานๆ ครงแลวแตโอกาส ประมาณ1 - 2 เดอนตอครง

ใชประจ าPlanned use

ระยะท 2

ประมาณ 1 - 2 ครงตอสปดาห

เสพตดDependency

ระยะท 3

เสพตดรนแรงBurnout

ระยะท 4

เพมปรมาณ และความถ

ใชเพอลดอาการ ไมมความสขจากยา เรมมอาการทางจต

เรยบเรยงโดย น.พ. จรญ จตตวฒการ

•เสพเปนครงคราวเพอเขาสงคม•ยงมความรสกผดเมอเสพยา

•เสพยาบอยขน เพอคลายเครยด

•เรมมอาการขาดยา

•เรมเสยการเรยนและความสมพนธกบคนใกลชด

•เรมหาขออางเพอเสพยา เรมโกหก

•ดอยามากขน ตองเสพยาถและปรมาณเพมมากขน

•หมกมนแตการเสพยา ไมสนใจเรองอน•ความคดและการตดสนใจเสยไป

•เมายาตลอดทงวน•ลมละลายในชวต ครอบครว สงคม

1.ระยะเรมตนเสพยา

2.ระยะเสพยาตอเนอง

3.ระยะเสพยาหมกมน(เรมตดยา)

4.ระยะเสพยาวกฤต(ตดยา)

เสนทางการตดยา 4 ระยะ

การเปลยนแปลงของสมองและพฤตกรรมระยะเรมตนใชยา

อาหารโรงเรยนกฬา

ยาเสพตด

ครก

ออกก าลงกาย เพอน

โทรทศน

งาน

ลดอาการซมเศรา

ไมงวงนอน สนกครกครน

มเพมก าลงวงชา

สรางอารมณทางเพศ

สรางความเชอมน

ท างานไดมากขน

อาจผกจบกม

ราคาแพง

อาจมนศรษะ

อาจเสยงาน

การเปลยนแปลงของสมองและพฤตกรรมระยะเสพยาตอเนอง

อาหาร

โทรทศนโรงเรยน

ยาเสพตดครก

ครอบครวเพอน

ยาเสพตด

ยาเสพตด เสยงาน

เสยสมพนธภาพ

มปญหาการเงน

ผดกฎหมาย

ลดอาการซมเศราเพมความมนใจ

ลดความเบอหนายชวยการเขาสงคม

การเปลยนแปลงของสมองและพฤตกรรมระยะหมกมน

อาหารยาเสพตด

ครกครอบครว

เพอนยาเสพตดยาเสพตด

ยาเสพตด

ลดความออนลา

ลดความงวงซม

ลดความเครยด

เกดการตดเชอ

เสยสมพนธภาพ

ครอบครวเปนทกข

สญเสยงาน

การเปลยนแปลงของสมองและพฤตกรรมระยะวกฤต

ยาเสพตดยาเสพตด

ยาเสพตด

ยาเสพตด

ยาเสพตด

ยาเสพตด

ลดความออนลา

ลดวามเครยด

ลดอาการซมเศรา

เกดอาการทางจตและประสาท

ถกจบกมและตองโทษ

สญเสยครอบครวและเพอน

ซมเศรารนแรงชวตลมละลาย

Frontal Cortex

O ศนยบญชาการของรางกายO แหลงสตปญญาO การตดสนใจO การสงงาน

Hippocampus

Striatum Limbic systemควบคม

O อารมณO ความจ าO นสยใจคอO ความสขO ความพอใจ

- ทางกาย- ทางเพศ

O อณหภม

สวนของสมองทถกท าลายโดยยาบา

เรยบเรยงโดย น.พ. จรญ จตตวฒการ

สมองทไดรบการบ าบดสมองผตดยาสมองผเสพยาสมองปกต

ภาพถายรงสคอมพวเตอรของสมองในระยะตางของการตดยา

17

Pavlov’s Dog

การวางเงอนไขพฤตกรรม

Ivan Pavlov

18

ความอยากยาทถกวางเงอนไขไวClassical conditioning

น าลายไหล

น าลายไหล

น าลายไหล

19

ตวกระตนและอาการอยากยาCues & Craving

ผปวย ยาเสพตด ฤทธของยาเสพตด

ผปวย ยาเสพตด สงแวดลอมทถกเงอนไข

ฤทธของยาเสพตด

ผปวย สงแวดลอมทถกเงอนไข

ฤทธของยาเสพตด

20

ตวกระต น

ความคด

ความอยากยา

เสพยา

กระบวนการทางความคด

ทท าใหเกดความอยากยา

21

ตวกระตนเรา หรอ กระดง

ตวกระตนเราภายนอก อปกรณการเสพ สถานทเสพ เพอนทเสพ แหลงขาย ผคา ผซอยา สถานบนเทง วนทเคยเสพ เงน โทรศพทมอถอ

ตวกระตนเราภายใน อารมณเปนทกข เชน เหงา เบอเซง โกรธ หงดหงด ซมเศรา เหนอยลา อารมณเปนสข อารมณทางเพศ

22

ตวอยางความคดทเกดขนฉบพลนและไมเหมาะสม

นดเดยวไมเปนไร ขอครงนเปนครงสดทาย ใหรางวลกบตนเองบาง เลกมาตงนาน อยากทดสอบดวาเลกไดหรอยง คนอนดม เสพหนกกวาเรา ไมเหนเปนอะไร ยาออนตรายนอยกวายาบา เสพยาอแลวกน

23

24

25

การเปลยนแปลงในสมองผตดยาเสพตด

สมองสวนอยากท างานผดปกต (Reward system dysfunction) (Markou&Koob, 1991; Munn&Wise,1992)

สมองสวนอยากถกกระตนเราไดยากมากขน โดยเฉพาะตวกระตนเราทใหความสขใจตามธรรมชาต

ผปวยไมสนใจสงทเคยใหความสขใจตามธรรมชาต

ความสขเกดไดยากขน ตองอาศยยาเสพตดกระตนสมองสวนนใหเกดสข

การเปลยนแปลงในสมองผตดยาเสพตด (ตอ)

สมองสวนอยากไวตอการกระตนเรา (Incentive-sensitization theory of Addiction) (Robinson TE. & BerridgeKC., 1993)

สมองสวนอยากไวมากขน ถกกระตนเราไดงายมากขน

คดถงและอยากยาไดงาย (Craving)

26

การเปลยนแปลงในสมองผตดยาเสพตด (ตอ)

สมองสวนคดท างานผดปกต (Cognitive Deficit Model) (Behar et al, 1999)

สมองสวนหนาหรอสมองสวนคดแยลง

ขาดความยบย งชงใจ ความคดไมเปนเหตเปนผล

27

28

“โรคสมองตดยา ปองกนได รกษาหายไดอยาปลอยใหเรอรง”

29

การวนจฉยโรคตดสารเสพตด

ผปวยมอาการอยางนอย 3 อาการตอเนอง ในชวง 12 เดอนทผานมา1. อาการดอยา (Tolerance) ขอใดขอหนง (ดอยา)

(a) เพมปรมาณสารเพอไดฤทธเทาเดม

(b) เสพสารเทาเดมแลวไดฤทธลดลง

2. อาการขาดยา (Withdrawal) ขอใดขอหนง (ขาดยา)(a) กลมอาการขาดยาเฉพาะของสาร

(b) เสพสารนนหรอสารใกลเคยงท าใหอาการขาดยาหายไป

30

การวนจฉยโรคตดสารเสพตด

3. เสพสารมากกวาหรอนานกวาทตงใจไว (ตดลม)4. พยายามเลกหรอควบคมแตไมส าเรจ (เลกไมส าเรจ)

5. หมกมนกบการหาสารมาเสพ (หมกมน)6. มผลกระทบอยางมากตอการงาน การศกษา ความสมพนธกบผอน

(เสยงานเสยการ)7. เสพสารทงๆทรวามผลเสย (ทงๆทร)

31

Positron Emission Tomography

(PET)

www.drugabuse.gov

32

กลมควบคม กลมทไดรบโคเคน

www.drugabuse.gov

33

สารเสพตดออกฤทธทสมอง

1-2 Min 3-4 5-6

6-7 7-8 8-9

9-10 10-20 20-30

34

สมองของผตดสารเสพตดท างานนอยลงหลงหยดเสพ

Normal

Cocaine Abuser (10 da)

Cocaine Abuser (100 da)

35

สารเสพตดมผลตอสมองในระยะยาว

เซลลสมองถกท าลายหลงเสพสารเสพตด

37

ความทรงจ าทฝงแนนเกยวกบสารเสพตด

Nature Video Cocaine Video

Front of Brain

Back of Brain

Amygdala

not lit upAmygdala

activated

38

การฟนตวจากโรคตดสารเสพตดRecovery process

กระบวนการฟนตวจากโรคตดสรายาเสพตด โดยเรมตนจากผปวย โดยมสงแวดลอมเปนตวชวย

การเลกสรายาเสพตด ไมใชแคหยดสารเสพตด แตเปน การปรบเปลยนวถชวต

ระยะเวลาวกฤตในการเลก = 6 เดอนแรก สงทตองตอสอยางมาก คอ อาการอยากยา (Craving)

เลกมาได 1 ป = ยงไมมนคง เลกมาได 2 ป = สขภาพกายและใจดขน เลกมาได 3 ป = คอนขางมนคง

39

ผลกระทบจากการตดสารเสพตด

โรคแทรกซอนทางกาย ไดแก TB, HIV, Hep B, Hep C, etc.

อารมณซมเศราในชวงเรมตนหยดสารเสพตด ท าใหเกดโรคซมเศราในระยะยาว เชน กญชา ยาอ เปนตน ท าใหเกดโรคจต เชน สารกระตนประสาท แอลกอฮอล สารระเหย

กญชา อนพนธฝน สารหลอนประสาท เปนตน สมองเสอม เชน แอลกอฮอล สารระเหย เปนตน ผลกระทบทางดานสงคม เชน คดความ ปญหาครอบครว ปญหางานการ

ความมนคงของประเทศ การแพรระบาดของยาเสพตด เปนตน

ผลกระทบของปญหายาเสพตด

ผลกระทบตอตวบคคล

ผลกระทบตอครอบครว ชมชนและสงคม

ผลกระทบตอการบรหารจดการภาครฐ

ผลกระทบตอระบบเศรษฐกจและการคลงของประเทศ

ผลกระทบตอความมนคงและชอเสยงของประเทศ

40

41

Question ??

Thanks for your attention