ב/34 Friday, July 29, ‘11פרייטאג פ' מסעי, כ"ז תמוז תשע"א

במעלליו יתנכר נער

געבוירן איז ר' שלום אינעם טאג ח' אלול תרע"ז צו זיין פאטער ר' ירמי' הערשקאוויטש אין שטאט אונגוואר, אונגארן. זיין טאטע, א פשוט'ע בעל הבית, איז אבער געווען גאר א שטארקער מוקיר אדרעס די געווען און חכמים, תלמידי געווען מכבד און תורה וואו רבנים און תלמידי חכמים וועלכע זענען געווען צוגאסט אין

שטאט, האבן געטראפן זייערע אכסניא.

זיין צו ארויסגעשטעלט נישט שלומ'קע זיך האט קינד אלץ עפעס א ספעציעלע אינגל, די איבערראשונג איז נאר געקומען ביי זיין בר מצוה, ווען ער האט געמאלדן פאר זיינע עלטערן אז ער וויל

זיך אליינס אנגרייטן זיין "בר מצוה פשט'ל".לימוד אין ורובו ראשו אריינגעלייגט דאן זיך האט שלומ'קע התורה, און ביי זיין בר מצוה האט ער גע'דרש'נט א שעה צייט גאר א לומד'ישע פלפול אויפן סוגיא פון "מתוך שהותרה לצורך הותרה נמי שלא לצורך", וואס דער עצם פאקט פון זיין אנגרייטן אליינס דעם לומד'ישן פשעטל איז שנעל באקאנט געווארן אין שטאט, און

האט גאר שטארק באגייסטערט די אלע לומדים פון שטאט.אלימלך יוסף ר' הגה"צ רב אונגווארער דעמאלטסדיגער דער כהנא זצ"ל האט זיך שוין דאן אויסגעדריקט אויף אים אז ער איז אריין איז ער ווען שפעטער טיפה". מאבד שאינו סיד "בור א לערנען אין דער אונגווארער ישיבה האט ער ממשיך געווען מיט זיין אויסערגעווענליכע התמדה בתורה, און זיין גוטער נאמען האט די און אונוואר פון גאסן די אויף ווערן צו מפורסם אנגעהויבן געגנטער ארום, וואס האבן געוואוסט צו זאגן פון דעם אונגווארער פון גאון דער אינטער וואקסט וואס הערשקאוויטש שלום בחור

קומענדיגן דור.

אין אונגווארער ישיבה

הגה"צ ר' יוסף אלימלך כהנא זצ"ל אבד"ק ור"מ אונגוואר, וואס יונגן פון דעם און כשרונות די התמדה געוויסט אפצושעצן האט וואס אריינגעקומען צו אים אין ישיבה, האט וואס איז נאר בחור צוגעשטעלט פאר דעם בחור גאר א חשוב'ן חברותא, איינער פון די

עלטערע בחורים אין ישיבה, מיטן נאמען "אליהו ראטה", וואס איז שפעטער באקאנט געווארן אלס דער יד ימינו ומשמשו בקודש פון

הרה"ק ר' שלמה'קע מזוויעהל זי"ע.דארט אין ישיבה, ווי אין אסאך ישיבות אין אונגארן, האבן זיך גרופירט חבורות פון בחורים וועלכע זענען געפארן קיין בעלזא זיך מסתופף צו זיין בצל קדשו פון הרה"ק מהר"א מבעלזא זי"ע, טייל נאר אויף א יום טוב, און טייל אויף צו בלייבן לערנען דארט פאר

עטליכע חדשים.גאר געהאט האט בחור, חסיד'ישע און למדן אלס שלום'קע שטארק חשק צו פארן קיין בעלזא און קענען לערנען די דארטיגע יושבים וואס זענען געווען באקאנט אלס תלמידי חכמים מובהקים, אבער האט נישט געהאט די ריכטיגע מיטלען דערצו, ביז עס איז איינמאל אנגעקומען קיין אונגוואר א בעלזער חסיד מיטן נאמען עסקן אלץ געווארן באקאנט שפעטער איז וואס גראס, משה ר' נמרץ ביי די הצלה פון הרה"ק מבעלזא זי"ע און ווי אויך ביי וועם כ"ק רביהקוה"ט מסאטמאר זי"ע האט געהאט זיין אכסניא פאר א יונגן דעם פון דערוויסנדיג נאכ'ן וואס שווייץ, אין יאר האלבע תלמיד חכם שלום הערשקאוויטש האט ער אים זייער צוגעשטיפט

און געהאלפן פארן קיין בעלזא.

"דיין טאטנס הויפטזעכליכע חשיבות

איז געווען, ווייל ער האט געברענגט

שלום אונגוואר'ער קיין בעלזא...!"

גאנצע צוויי יאר נאכאנאנד איז שלומ'קע געזעסן אין בעלזא על התורה ועל העבודה. מיט אן אויסערגעווענליכע התמדה. זיצנדיג משלים שלומ'קע זיך האט גמרא, די ביי ביינאכט און בייטאג געווען בתורה צווישן די הייליגע "יושבים" אין בעלזא. גאר שנעל די פון איינער אלץ בעלזא אין געווארן באקאנט נאמען זיין איז

אויסדערוועלטע בעלי מדריגה מיט זיין תורה און חסידות.געדענקט אים האבן וואס אידן איבערגעגעבן האבן עס ווי

הגה"צ ר' יוסף אלימלך כהנא זצ"ל אבד"ק ור"מ אונגוואר

ווי געמאלדן פאריגע וואך, איז פאר צוויי וואכן צוריק נפטר הר"ר נאמען מיטן איד עלטערער אן ישראל ארץ אין געווארן שלום הערשקאוויטש ז"ל, וואס אין זיין פערזענליכן לעבן האט ער ווען בנוי, נאכאמאל און חרוב, בנוי, עולם אן געזען ער זעלבסט איז געווען אויפ'ן סאמע העכסטן שטאפל צו דערגרייכן איז און ווארט, פון זין גאנצן מיטן הדור" "גדול טיטל דעם געווארן מאיגרא רמא לבירא עמיקתא, און פלוצלינג פארפאלן זייענדיג אין טיעפן עלטער זיך צוריקגעכאפט מיטן פולסטן ברען

לתורה ולחסידות.און קריעג, פארן שלומ'ן ר' געקענט האט וואס יעדער פלוצים'דיגע זיין פון געשעהניש מיסטריעזע די מיטגעלעבט נישט געקענט ביזן טיעפן אפגרונד, האט דאס ווערן פארפאלן אראפשלינגען. ר' שלום וואס איז געווען פון די אריות שבחבורה וואס איעדער האט אין בעלזא", "יושבים די בארימטע צווישן אויף גאונות, אויסערגעווענליכע זיין אויף ארויפגעקוקט לתורה ווארעמקייט זיין חסידישקייט, פייערדיגע פלאם זיין צו געווען נישט איז רבי'ס, זיינע אין דביקות זיין ולמצוות, סאמע דער וואקסן צו ווי אנדערש עפעס אים פון ערווארטן אויף אריין.... תחתית שאול אין פלוצלינג.... און הדור. גדול אזא א דראסטישן אופן, נישטא ווער ס'קען רעדן צו אים, זיינע

אויערן זענען פארשטאפט, זיינע געפילן פארשלאסן...מ'שטייט און מ'שטוינט, מ'קוקט זיך צו ווי דאס שיינע ביימעלע ווערט אפגעשניטן עד היסוד, מ'קען זיך נישט בארוהיגן; וואו איז זיין תורה? וואו איז זיין חסידות? וואו איז פארשוואונדן זיין ביז איצטיגע פרומקייט? זיין ביז איצטיגע פחד פאר דאס מינדעסטע

עבירה?געווענליכע קיין נישט איז דאס אז געשפירט האט יעדער ערשיינונג, עפעס א מין כח הטומאה האט זיך דא אריינגעזעצט וואס מ'קען נישט רירן פון ארט. דער ווייטאג ביי אלע באקאנטע און ידידים צוקוקן, נישט עס מ'קען שטארק, גאר געווען איז באקאנטע לויפן ארום זוכן עצות, סגולות, ישועות, מ'לויפט אים מזכיר זיין ביי די צדיקי הדור, אבער די טויערן זענען צוגעמאכט,

ווי גלייך גזירה היא מן השמים...נאענטן געוועזענעם זיין פאר געלונגען איז ענדליך ענדליך, ידיד, הרב החסיד ר' אלי' ראטה ז"ל ארויסצובאקומען אן הבטחה פון זיין גרויס'ן רבי'ן, דער הייליגער ר' שלמה'קע זוויעהלער זי"ע, ארויסקומענדיג פון מקוה, זאגנדיג: "ער וועט נישט פארלאזן די

וועלט אן תשובה".יארן לויפן אדורך, שוין גאנצע "זעכציג יאר" נאכן הסתלקות פונעם צדיק ר' שלמה'קע זי"ע, דער שלום הערשקאוויטש לעבט נאך אין זיין וואוינונג דארט פארריקט ערגעץ אין א פרייע געגנט, מ'זעהט נישט קיין ענדערונג, אלעס פירט זיך ווייטער ווי זינט די גרויסע אנטוישונג מיט אים, אן קיין דאווענען אן קיין תפילין,

נישטא קיין שבת נישטא קיין יום טוב, זיין קשר צו א חרדי'שע איד איז גאר גאר שוואך. דאס אלעס.... ביז... ביז יענעם טאג....

יענער טאג איז געווען מיט גענוי צוויי יאר צוריק, זומער שנת תשס"ט, ווען צוויי חסיד'ישע בעלזער יונגעלייט, שלוחים פונעם מאכנובקא, בעלזא חסידי שע"י רוקח" שמן "מכון בארימטען זענען אריבערגעקומען צו אים אין שטוב, און דא האט זיך דאס

רעדל געגעבן א דריי אויף צוריק ארויף....תשע"א, פינחס פר' דאנערשטאג צוריק, וואכן צוויי א מיט נאכן מחצבתה, למקור נשמה זיין צוריקגעגעבן שלום ר' האט נאך און שלימה, תשובה מיט שבשמים לאביו צוריקקערן זיך קרוב צו צוויי יאר פון זיצן רוב שעות אין טאג און זיך מתייגע נאכן מסכתא איין פארענדיגנדיג טובים, ובמעשים בתורה זיין צווייטן, און פירענדיג זיינע לעצטע יארן אויפ'ן פרומסטן אידישן

שטייגער ווי מיט א זיבעציג יאר פריער.פונעם הבטחה הייליגע די געווארן מקויים איז עס און.... וועלט די פארלאזן נישט וועט "ער המלה: מובן במלוא צדיק

אן תשובה!".די וואונדערליכע מעשה איז גאר שנעל באקאנט געווארן ביים היימישן ציבור, פיל האבן שוין געהאט אינצווישן געהערט וועגן געהערט אויך האבן אנדערע און הערשקאוויטש, שלום דעם איבער די הבטחה פון ר' שלמה'קע, וואס איצט ביים צושטאנד ביי התרגשות שטארקע גאר ארויסגערופן דאס האט קומען איעדעם. זינט דאן, איז שוין די מעשה געווען פארשפרייט אין מיר גיבן דא גרסאות. פארשידענע מיט אויסגאבעס עטליכע אונז ווי עס האבן איינצעלהייטן גענויע פולע די אבער איבער איבערגעגעבן די מארי דעובדא צוויי חשוב'ע מיטארבעטער פון "מכון שמן קורח", הר"ר יוסף האכהייזער הי"ו און הר"ר נפתלי רייכמאן הי"ו, וועלכע האבן מיטגעהאלטן די אנטוויקלונג פונעם גאנצן געשעהניש, און מיטגעלעבט די גרויסע אנטוישונג פונעם ערשטן באזוך ביי ר' שלומ'ן, און די גרויסע איבערראשונג ווען ער

האט געמאלדן אז ער וויל זיך צוריקקערן לחיק אביו שבשמים.*

"דא רעדט מען נישט פון קיין געווענליכע מעשה פון א בעל והמצוות, צו שמירת התורה געקומען צוריק איז וואס תשובה די מעשה וואס האט זיך אנגעהויבן אין בעלזא אין גאליציע מיט א פינעף און זיבעציג יאר צוריק, און זיך געענדיגט פאריגן וואך וואס טיף באלערנדע פאקט א ישראל, איז אין חולון אין ארץ בגחלתן" זהיר "והוי פון הארבקייט דאס זייט איין פון ווייזט ווי שטארק מ'דארף נזהר זיין אין כבוד פון תלמידי חכמים, און פון צווייטן זייט די גרויסע כח פון צדיקים, וואס יארן יארן נאך זייערע הסתלקות פון דעם וועלט, באווייזן זיי זייערע כח מקיים

זיין זייערע הבטחה וואס זיי האבן צוגעזאגט בחיים חיותם".

ב/35 Friday, July 29, ‘11פרייטאג פ' מסעי, כ"ז תמוז תשע"א

פון בעלזא, איז ער געווען ביי די יונגע בחורים א דיאמאנט אויף קענען צו זכי' א פאר געפילט און ארויפגעקוקט מ'האט וועמען זיין במחיצתו. מיט בענקעניש האבן זיי איבערגעגעבן ווי בחורים האבן געקענט שטיין און זיך פשוט צוקוקן ווי ער זיצט און לערנט מיט אזא מין מתיקות, מיט די גמרא ניגון וואס האט ערוועקט די סטרונעס פון הארץ, עד כדי כך אז זעהנדיג אים לערנען האט דאס מיטגעשלעפט אנדערע זאלן אויך טון דאס זעלבע. ער איז געווען

ווי א לעבעדיגער מוסר ספר.זיך וועמען מ'האט צו די אדרעס געווארן איז שנעל שלומ'קע געווענדט ווען איינער האט געדארט הילף אין פארשטיין א שטיקל גמרא, אדער א געוויסע מראה מקום וואס זאל אים זיין בייהילפיג אינעם סוגיא. און אפילו סתם אזוי א שמועס אין לערנען מיט שלום אונגווארער - ווי מ'האט אים גערופן אין בעלזא - איז אויך געווען

א גאר געהויבענע תענוג רוחני.אויסער זיין התמדה אין לערנען, איז ער אויך געווען א מוסטער פון א פרומע חסיד'ישע בחור, זיין דאווענען איז געווען בהשתפכות אפגעהיטנקייט זיין מתיקות, אויסערגעווענליכע אן מיט הנפש אופן. שטרענגן א גאר אויף געווען איז איסור דבר יעדער פון ספעציעל געדענקט זיך ווען ער פלעגט מעביר סדרה זיין ערב שבת נאכמיטאג, פלעגן זיין בחורים וואס האבן נישט געוואלט פארפאסן דאס בייצווואוינען, זייענדיג מיט א מין ציהענדע נעימות וואס איז

שווער ארויסצוברענגען.שלום האט זיך קונה געווען דארט אין בעלזא א גאר שטארקע הערצה ביי יעדן, פון יונג ביז אלט, מ'האט אים גאר שטארק מחשיב געווען, און האבנדיג אזא צוציאונגס קראפט פאר די לומדים און תלמידי חכמים, איז ער שטענדיג געווען באלאגערט מיט תלמידי חכמים וואס האבן הנאה געהאט צו שמועסן מיט אים אין לערנען. הרב אים צו אויסגעדריקט אמאל שפעטער זיך האט עס ווי און החסיד ר' מרדכי גימפל ניימאן, באקאנט אין בעלזא אלס ר' מרדכי מונקאטשער ז"ל, פון די מייסדים פון מוסדות בעלזא אין בני ברק, "איך באגעגנט: געלעגנהייט געוויסע א ביי זיך האבן זיי ווען ווען די גאליציאנער לומדים האבן געהאט א ביטול געדענק נאך

פאר דיר".אמאל זיך האט יושב בעלזער געוועזענער חשוב'ע גאר א אויסגעדריקט צו הרה"ח ר' הערשל גראס שליט"א, מחשובי חסידי בעלזא ב"ב: דו ווייסט וואס איז געווען דיין טאטע'נס חשיבות אין וואס ער האט גאר אסאך געטון פאר בעלזא, בעלזא, טראץ דעם איז אבער זיין עיקר חשיבות געווען אז ער האט געברענגט שלום

אונגווארער קיין בעלזא!!!אמאל שלומ'קע זיך האט בעלזא, אין יאר צוויי לערנען נאכן זייער נישט גוט געפילט. זיין געטרייער חבר ר' משה גראס האט צום טאג איעדן אריין איז און אים, פאר געזארגט זייער זיך שלימה", לרפואה רבקה בן "שלום זיין מזכיר זי"ע רב בעלזער איז שלום ביז פארבעסערט, נישט זיך האט צושטאנד זיין אבער געוען געצווינגן איבערצולאזן בעלזא און אהיים פארן צוריק קיין

אונגוואר.כוחות די צו צוריקגעקומען שלומ'קע איז צייט קורצע א ביז ווען אונגוואר. אין זיין התמדה בתורה דארט געווען און ממשיך עס איז געקומען זיין צייט איז ער א חתן געווארן מיט א טאכטער וועלכע אונגוואר, העיר מנכבדי ז"ל טרענק פרץ ר' הרה"ח פון דעם שטוב אין זיך צו אריינצונעמען זכי' א פאר געפילט האט זיין אויפגעשטעלט דארט האט און הדור", "גדול קומענדיגען

ערליכע אידישע שטוב לשם ולתפארת.

נאך דער חתונה

און זיצן צו געווען ממשיך שלום ר' האט חתונה נאכן אויך נסיעות זיינע אויך האט ער אנגעהאלטן ווי ולילה, יומם לערנען קיין בעלזא, וואו מיט זיין גאונות און חריפות איז ער פאררעכנט

געווארן צווישן די יושבים הראשונה במלכות בית בעלזא.דארט אין אונגוואר האט ספעציעל בולט געווען דאס חסיד'ישקייט פון ר' שלומ'ען, ווי עס האט פארציילט א אונגווארער איד הרה"ח ר' אלעזר שיף ז"ל פאר הרה"ח ר' הערשל גראס שליט"א, אז ער געדענקט נאך ר' שלומ'ען אין אונגוואר אלס יונגערמאן שפאצירן אויפן גאס מיט ווייסע זאקן, א זעלטענע ערשיינונג אין אונגארן, ארומגענומען מיט בחורים יראי ה' וואס האבן געוואלט קונה זיין פון אים אן התעלות בתורה און נאשן אביסל פון זיין יראת שמים, און איעדער האט שוין דעמאלטס געשמועסט, אז אויב וועט דער

דור זוכה זיין וועט דער יונגערמאן זיין דער "גדול הדור".

"דער דור האט אבער נישט זוכה געווען...!"

"דער דור האט אבער נישט זוכה געווען...!" דאס איז געווען דער אויספיר פון הרה"צ ר' אלי' ראטה זצ"ל ווען ער האט פארציילט חסיד'ישע און לומדי'שע די וואס הערצה און גדלות די איבער שטארק ווי און קריג, פארן שלומ'ען ר' צו געהאט האט וועלט מ'האט ארויסגעקוקט אויף זיין גוטע עתיד וואס קען באלייכטן די

וועלט.קריג'ס גרויזאמע די אינמיטן יאר תש"ב, אין דאס איז געווען

צייטען, נאך איידער די נאצישע נעגל האבן דעגרייכט אונגארן, איז ר' שלום פארשיקט געווארן קיין רוסלאנד, וואו ער האט געדארפט צו ארבעטן אין די דארטיגע לאגערן. דארט האט ער געוואלגערט פעסט זיך האט שלום ר' אבער צווייטן, צום פלאץ איין פון געהאלטן מיט זיין שטרענגע אידישקייט, נישט מוותר געווען אויף קיין קיצו של יו"ד, און געבליבן פעלזן פעסט מיט זיין שטארקע

אמונה און בטחון.ביז, ווען אין איינע פון די טעג האט פלוצלינג אויסגעפלאצט א זיך באמבע אין איינער פון די באראקן וואו די ארבעטערס האבן אויפגעהאלטן, און פיל זענען גע'הרג'ט געווארן אויפן פלאץ רח"ל. ר' שלום זעלבסט האט נאך עספייעט צו אנטלויפן באצייטענס, און געבליבן גאנץ מיטן לעבן, אבער הערנדיג אז זיינע חשוב'ע טלית נישט זיך ער האט רויך, מיטן מיטגעגאנגען זענען תפילין און געקענט בארוהיגן, און זיין טייערע נפש רוח ונשמה איז געבליבן שטעקן ערגעץ ווי אין די גרויזאמע חורבנות, וואס דערמיט האט גאון אויסגעריפענעם דעם פון יארן גאלדענע די געענדיגט זיך וצדיק, און איבערגעדרייט געווארן צו יארן פון א פוסטע לעבן, פון

פרייהייט און כפירה רח"ל.זיין אויסגעניצט איצט ביז האט שלום ר' וואס דעם אנשטאט חריפות און כשרונות צו תורה ויראת שמים, האט ער פון דאן אן דאס אויסגעניצט אויף אנדערע ענינים, זיך אנליינענדיג מיט ביכער וואס האט אים דערקייקלט צו גאר א נידריגע שטאפל אין כפירה

רח"ל און אין הוילע פוסטקייט.און, אזוי געלעבט ביז צו די ניינציג און צוויי פון עלטער

יאר....

ער וועט נישט

פארלאזן די וועלט

אן תשובה...

וואס צייט יענער אין פאסירט האט מעשה דער אלי' ר' איז שלומ'ען, ביי ארץ קיין ארויף זצ"ל ראטה די שווערע און כאטש ישראל, די ווען וועלט, אויפן מצב איין פון קשר נאציאנאלער געווען צווייטן איז מדינה צום כמעט גענצליך אפגעהאקט, איז ר' אלי' דורך אן אומבאקאנטע מצב די געווארן געוואר וועג זיך האט שלומ'קע וואס צו

דערקייקלט רח"ל.חזר- די זייענדיג אלי', ר' האט וואס שלומ'ען פון בחור די אין אים מיט געלערנט זיך האט ישיבה, אונגווארער

נישט געקענט בארוהיגן דערפון, ער האט זיך געפילט צו שלומ'ען זיין ביי געווען מזכיר כסדר האט און זוהן, זיין צו טאטע א ווי גרויסן רבי'ן הרה"ק ר' שלמה'קע מזוויעהעל זי"ע זיין חבר "שלום בן רבקה לתשובה שלימה", און ווי עס איז געווען דרכו בקודש פון ר' שלמה'קע האט מען ביי אים מזכיר געווען נעמען בשעת ער איז געגאנגען זיך טובל'ן אין מקוה, און אזוי האט ר' אלי' כסדר געטון, ר' שלמה'קע האט נאמען, אבער זיין געווען מזכיר דאן ער האט

גארנישט רעאגירט דערויף.געווען מזכיר געווען, מייאש נישט אבער זיך האט אלי' ר' איינמאל און נאכאמאל, ביז אין א געוויסע טאג וואס ר' אלי' האט מפציר בתפילה געווען, רופט זיך אן רבי שלמה'קע צו ר' אלי', און גיבט אים א זאג: "ער וועט נישט פארלאזן די וועלט אן תשובה"...

נישטא וואס צו פארהאנדלען...

זיינע נאהנטע און באקאנטע אין לויף פון די פילע יארן האבן פון אמאל קיינמאל נישט געוואלט אויפגעבן אויף אים, מ'האט אים כסדר אינזין געהאט און מתפלל געווען ער זאל חוזר זיין בתשובה אריבערגעשיקט השתדלות'ן, פארשידענע געטון מ'האט שלימה. מחזיר מיט זיך באפאסן וועלכע אידן געביט, דעם אין מומחים בתשובה זיין פארפאלענע אידן, אבער אן ערפאלג, מ'האט געזעהן ממש איז עס און פארשטאפט, גענצליך אים איז הארץ זיין אז

נישטא צו וועמען צו רעדן.אלי' ר' יארן, האט הרב החסיד פון צענדליגע א אפשניט נאך ראטה זצ"ל אמאל מחליט געווען אז ער גייט אליינס אריבער רעדן צו אים, מ'קען דאך נישט וויסן, אפשר וועט מען אים פונקט כאפן אין די ריכטיגע מינוט. ר' אלי' האט זיך פארבינדן מיט להבחל"ח א אן האלט ער אז וויסענדיג שליט"א גראס הערשל ר' הרה"ח אים מיט מיטצוקומען געבעטן אים און אים, מיט קשר געוויסע קיין חולון באזיכן ביי שלומ'ען. ס'איז געווען א שווערע וועג, נישט גרינג געווען אנצוקומען דעמאלטס פון ירושלים קיין חולון, מ'האט געדארפט איבערשטייגן פון איין באס צום צווייטן און צום דריטן,

א.א.וו.אנקומענדיג צו אים אין שטוב, איז ער נישט געווען דארט, זענען זיי אריבער אין א דערנעבנדיגע לייברערי, וואו זיי האבן גערעכנט אז ער קען זיך דארט געפינען. און זיי האבן טאקע גוט צוגעטראפן, שלו' איז געזעסן איבערגעבויגן איבער א ריי פון ביכער, און אזוי ווי ער האט זיי דערזעהן האט ער שנעל צוגעמאכט די ביכער זיי

זאלן נישט זעהן וואס ער האט דא געליינט.די אויפנאם און באזוך איז געווען זייער ווארעם, זיי האבן גערעדט איבער פארשידענע זכרונות און אנדערע טעמע'ס, און ביים שלוס געהאט הנאה זייער "מיר האבן צו שלומ'ען: אלי' ר' זיך ווענדט אהערצוקומען נאכאמאל פלאן איך און דיר, מיט פארברענגן צו אויף א באזוך". אבער דא האט זיי שלום זייער אנטוישט מיט זיין תשובה, זאגנדיג: "די באזוך איז געווען זייער אנגענעם, אבער זיי נישטא ממילא ס'איז נאכאמאל, אהערצוקומען נישט מטריח דיך

וואס צו פארהאנדלן..."שברי אויף געווארן צובראכן תשובה די אט פון איז אלי' ר' ווי ער איז צוריק געקומען אין שטאט, האט ער שברים, און אזוי צוזאמגענומען א מנין בחורים אויף צו זאגן תהלים פאר "שלום בן

רבקה לתשובה שלימה".האט בתשובה מחזירי די פון איינער ווען קומען צו איבער-צו-רעדן אים פרובירט וואו סביבה, מזרחי'שע א אין כאטש וואוינען שומרי אידן מיט טרעפן כאטש זיך וועט ער תורה ומצוות, האט ער דאס שארף אפגעשלאגן, זאגנדיג: "אויב וועל איך ווערן א חוזר בתשובה, בעקיטשע און שטריימל מיט זיין דאס וועט דער מיט נישט אופן בשום זאקן, ווייסע און

מזרחי...".

באגעגעניש ערשטער אונזער מיט ר' שלומ'ן

מיט א צוויי יאר צוריק, ווען די מעשה האט אין געהאלטן מיר האבן אפגעשפילט, זיך סאמע די ביי רוקח", שמן "מכון פון ראמען לעצטע צוגרייטונגן פונעם ספר "תל תלפיות" גאר איז תלפיות" "תל ספר דער דרוק. צום בעלזא שטאט די אויף ביאגראפיע רייכע א אראפגעלייגט ווערט עס וואו דערהיים, אין הויף גאנצע דאס דעטאלן גענויע אלע מיט גאנצע דאס און אויסזעהן, דאס בעלזא, אין "יושבים", בארימטע די פון פירערשאפט

א.א.וו.געווארן זענען אידן עלטערע פיל זכרונות זייערע איבער אויסגעפרעגט די ביז בעלזא, אין מיטלעבענישן און

]פארזעצונג אויף קומענדיגע זייט[

הרה"ק ר' שלמה'קע מזוועהיל זי"ע

ביים ערשטן מנין שחרית אין בית המדרש

בעלזא מאכנובקא אין בני ברק

ב/36 Friday, July 29, ‘11פרייטאג פ' מסעי, כ"ז תמוז תשע"א

געשטעלט צוזאם איז ספר דעם פון ארבעט מייסטערהאפטע געווארן. צווישן זיי אידן וואס זענען שוין היינט נישט בין החיים, צו קרוב פון לויף א אנגעגאנגען איז ארבעט די לברכה. זכרונם עלעף יאר, ווען די גאנצע צייט באקומען מיר פרישע ידיעות פון נאך און נאך אידן וועלכע האבן זוכה געווען זיך מסתופף זיין בצל אביסעלע נאך נאשן קענען מיר וועמען פון בעלזא, אין הקודש

אינפארמאציע און זכרונות.ביי אונז איז שוין געלעגן דער נאמען "שלום הערשקאוויטש" נישט מיר האבן קיינמאל אבער צייט, לענגערע א טיש אויפן ווייל דערפאר צי אויפזיכט, ספעציעלע קיין דערויף אפגעגעבן פון שעה צוויי פון וועג א חולון, אין זיך געפינט וואוינונג זיין שליח פאסיגן דעם געטראפן נישט האבן מיר ווייל צי ברק, בני וואס האט טינקעלע שאטן די צוליב אריבערצופארן אהין, אדער אפעטיט די פארלוירן האבן מיר אז עבר, לעכטיגן זיין באדעקט איז ארויס זיך שטעלט עס ווי אבער איינעם. אזא מיט רעדן צו עס פשוט געווען ווייל עס איז נאכנישט געווען די אנגעשריבענע מינוט וואס ר' שלו' האט זיך געדארפט צוריק ארויפדראפען אויף

דעם סולם העולה בית א-ל.פון שליט"א ווייס מאיר ר' הגאון הרב עורך, אונזער ווען מבעלזא אדמו"ר כ"ק של מדרשו בבית שיעור מגיד ברק, בני מאכנובקא שליט"א, און מחבר פון די וועלט בארימטע ספרים "לוח תמידים כסדרם" און "הנישואין כסדרן", איז געווען דעמאלטס ביי אויף בעלזא, חסידי מזקני ז"ל, כ"ץ אלימלך צבי ר' החסיד הרב אויסצופרעגן פארשידענע פרטים איבער דאס "בית המדרש" וואו די יושבים זענען געזעסן על התורה ועל העבודה פיר און צוואנציג ווי — געפרעגט אנדערעס צווישן מאיר ר' האט טאג, אין שעה זיך אפשר פון געווענליך ביי אזא שמועס — אויב ער דערמאנט נאך אנדערע אידן וועלכע זענען געווען אין בעלזא און לעבן נאך

מיט אונז היינט."עס מיילעך, הערש ר' ענטפערט זאגן" אייך איך זאל "וואס ליגט מיר גוט אין זכרון איינער פון די חסידים, אבער נישט סתם 'שלום גערופן נאר אחד המיוחד שבחבורה, מ'האט אים א חסיד, הערשקאוויטש', איך ווייס נישט זיין מצב היינט צו'טאג'ס, אבער אזויפיל ווייס איך, אז ר' משה גראס ז"ל האט געהאט שייכות מיט אים, אפשר קענסטו מברר זיין ביי זיין זון ר' הערשל שיחי' וואס איז

דער מצב ביי אים היינט".דאס געווען דעמאלטס נישט מיר זענען מיילעך ר' הערש ביי פון אנגעזאמעלט שוין מיר האבן מאטריאל פיל מאל, ערשטע מיר האבן וואס מיילעך ר' הערש ביי באזוכן אונזערע פריעדיגע שוין געהאט געדריקט אין אונזערע ספרים, איבערהויפט ווערט ער וואו ער "בית הכנסת שבבעלזא" אין אונזער ספר פיל דערמאנט האט אונז אראפגעלייגט פיל איינצלהייטן אינעם אויסזעהן פונעם שוהל ווי עס איז אים גוט געלעגן אין זכרון וויילענדיג אין בעלזא גאנצע אכט יאר, ווען ער איז געפארן פון זיין היים שטאט האלאשיץ

לערנען אין בעלזא צווישן די געהויבענע דארטיגע יושבים.הערש ר' פון געדאנק אין אריינגעקומען איז מאל דאס אבער ער שלומ'ן. ר' צו ארויפגיין זאלן מיר אנצוטראגן אונז מיילעך הייבט אונז אן אראפצולייגן זיינע זכרונות פון שלומ'ען לערנענדיג אין מתמיד אויסגערופענער דער געווען איז ער ווי בעלזא, אין עילוי, וואס יעדער בחור האט זיך געוואונטשן צו קענען כאפן א שמועס מיט אים אין לערנען, און אפילו זיך בלויז צוצוקוקן ווי ער זיצט און לערנט מיט א מין מתיקות און נעימות'דיגע חן איז אויך

געווען א ספעציעלע תענוג רוחני."עס ליגט מיר נאך גוט אין זכרון א שטיקל גמרא אין מסכתא עבודה זרה וואס איך האב געהערט פון שלומ'ן לערנענדיג אויפן קול אין בעלזער בית המדרש" זאגט ר' הערש מיילעך פאר אונזער גמרא די איבער'חזר'ן נאך קען מיילעך ר' הערש מאיר. ר' עורך בעל פה מיט די זעלבע מתיקות וואס ער האט דאס געהערט פון ר'

שלומ'ן מיט העכער זיבעציג יאר צוריק.צוריקומענדיג אהיים, שרייבט אונז ר' מאיר אפ א בריוו — ווי נאך א יעדער באזוך ביי אן עלטערער איד - מיט אלע איינצעלהייטן די אויך אינצווישן מיילעך, הערש ר' ביי באזוך היינטיגן פונעם הצעה וואס ר' הערש מיילעך האט ארויפגעברענגט, צוצופארן צו

אן עלטערער איד מיטן נאמען שלו' הערשקאוויטש.געטרייע אלס מאיר, ר' באזוך, די באשטעטיגט האבן מיר מיטארבעטער פון מכון, פארזוימט זיך נישט, פארבינדט זיך גלייך צוזאמען פארן צו צייט א אפ מאכט און גראס, הערשל ר' מיט אין מאיר ר' שוין איז דערויף טעג אפאר נאך ווען שלומ'ען, צו

באגלייטונג פון ר' הערשל געזעסן ביי אים אינדערהיים אין געגענט פון חולון.

אלע די ווערן מכון, אין אונז ביי איינגעשטעלט איז עס ווי אלע מיט אפגעשריבן ומיד תיכף אידן עלטערע מיט שמועסן פרטים, און ווערט אריינגעשיקט דורכ'ן פעקס צו אונזערע עורכים תוכן די באארבעטן און דערמיט שפעטער זיך באפאסן וועלכע עורך אונזער צו מאיר ר' שרייבט אויפדערנאכט יענער דערפון. ר' ביי באזוך פונעם פרטים אלע די הי"ו האכהייזער יוסף הרב ביים געווארן אנטדעקט זענען וואס חידושים די און שלומ'ען שמועסן מיט אים, ווען אינצווישן דערמאנט ער ווי דער שלו' האט זיך אויסגעדריקט, אז אין בעלזא ביי "ובאו כולם" האט זיך געפילט ממש ווי ביים מעמד הר סיני, און דערביי האט ער זיך צוזינגן די בעלזער "ובאו כולם" מיטן ארגינעלן "בעלזער קרעכטץ", אז עס

האט זיך געקענט דאכטן אז ער האט דאס נאר וואס מיטגעלעבט.איך האב אים געוויזן די ספר "בית הכנסת שבבעלזא", איך האב ווערט זיך נישט אפוואונדערן דערפון, און באמערקט אז ער קען אים האב איך ווען ארבעט. הערליכע די פון באנומען אינגאנצן אויפגעמישט צו די בילדער, האט ער געזאגט אז ער דארף נישט די

בילדער, די שול שטייט אים איצט פארן אויגן...ווייטאג, אינערליכן זיין בריוו אינעם צו לייגט מאיר ר' רעדט אידיש, פליסיגן א מיט רעדט איד דער אז באטאנענדיג קען ווארעמקייט, אויסערגעווענליכן אן מיט הויף בעלזער פון יעצט דארט, איז ווען ער ווי און תנועות נאכמאכן אלע קרעכצן אבער עס איז א הארץ ווייטאג צו זעהן ווי אזא איד זיצט ליידער

מיט א בלויזן קאפ רח"ל....רעדן פרובירט איך האב ארויסצוגיין, אויפשטעלן זיך "פארן מיט אים און געזאגט: שלום, ס'קיינמאל נישט צו שפעט" שרייבט אונז ר' מאיר. "יא, יא, מ'דארף נאר האלטן דערביי, האט דער שלו' "בית ספר דער איבערגעלאזט אים האב איך אפגע'פטר'ט". מיך הכנסת שבבעלזא" אויף וואס ער האט זיך זייער באדאנקט, און מיר

זענען ארויס. גאר איז וואס זאץ, קומענדיגע די צו מאיר ר' שרייבט דא איבעראשנד דאס איבערצוליינען היינט צו'טאג'ס, שוין צוזעהנדיג פאר זיך ב"ה די אנדערע זייט פונעם בילד. מיר וועלן דאס צוטירן

מיטן גענויעם לשון )איבערגעטייטשט אויף אידיש(:ארויפגעברענגט האבן מיר וואס ווערטער די אז האף "איך זיין לטובה, און אים און געשמועסט מיט אים וועלן עושה רושם אויף ווערן אויסגעגאסן זאל עס שבשמים, לאביו צוריקברענגען שלימה תשובה צו זיין זוכה זאל ער ממרום טהרה רוח א אים בקרוב ממש. און אזוי ווי איך האב דיך שוין געזאגט וואס איך האב געהערט, אז הרה"ק ר' שלמה'קע זוויעהלער זי"ע האט צוגעזאגט אז ער וועט נישט שטארבן אן תשובה, בין איך זיכער אז דאס וועט געשעהן אי"ה, אבער איך האף אז דער באשעפער וועט מיר העלפן

אז איך זאל זיין דער ריכטיגער שליח דערצו".דאס איז געווען, לויטן אנגעצייכנטן דאטום אויפן בריוו, יום ג'

פר' קרח ב' דר"ח תמוז תשס"ט.נאך שליט"א מאיר ר' עורך אונזער איז באזוך, דעם זינט

עטליכע מאל ארויף צו אים איבערפרעגן געוויסע פרטים וואס איז אונז געווען נוגע צום פארענדיגן דעם ספר. די ספר "בית הכנסת שבבעלזא" איז אים אלץ געווען אויפן טיש, זאגנדיג אז ער קען עס נישט ארויסלאזן פון האנט. "איך האב געהאפט" זאגט ר' מאיר, "אז דורך דעם וועט מען עפעס דערקענען אויף אים א שינוי לטובה,

אבער דערווייל האט זיך נאך גארנישט באוויזן".ביי איינע פון די באזוכן האט אים ר' מאיר איבערגעלאזט זיין טעלעפאן זיין איבערגעלאזט אויך און כסדרם", "תמידים לוח נאר וועט ווען אימער ער אויף גרייט איז אז ער זאגנדיג נומער, וועלן, אדער וועט דארפן עפעס א טובה פון אים זאל ער אים רופן.

דאס לאנג-ערווארטעטע איז

אנגעקומען אומדערווארטערט..."איך האב נישט גערעכנט אז עס וועט גיין אזוי שנעל" — האט

זיך ר' מאיר צו אונז אויסגעדריקט.געוואוסט ער האט צייט גאנצע די אז פארציילט, הערשל ר' הייליגער דער הייסט, וואס אנקומען... עס וועט טאג איין אז נישט וועט ער אז צוגעזאגט דאך האט זוויהעלער שלמה'קע ר' אוועקגיין אן תשובה... אבער ער האט אלס גערעכנט אז דאס וועט זיין בינו לבין קונו, אפשר עטליכע שעה פאר'ן אויסהויכן די נשמה געזעסן איז הערשל ר' און חטאיו, על זיין מתוודה זיך ער וועט און מקיים געווען "התייצבו וראו את ישועת ה' אשר יעשה לכם" זיצענדיג ביי זיך ווארטענדיג אז עפעס וועט דא געשעהן, אבער אז עס זאל געשעהן אויף אזא דראמאטישן אופן, אויף דעם האט ער

זיך קיינמאל נישט געקענט חלומ'ען.... 8:15 אום אלול תשס"ט י"ב דינסטאג, א אין דאס איז געווען פאר'נאכט'ס, בלויז צוויי און א האלב חדשים זינט אונזער ערשטער

באזוך ביי אים.איך "רעד פרעגט: יענער זיך, צוקלינגט טעלעפאן מאיר'ס ר'

מיט ר' מאיר ווייס?"יא!

"דא רעדט שלום הערשקאוויטש פון חולון... איך וואלט געקענט בעטן א טובה...?"

שלום דער קען וואס אטעם... א פארפעלט הארץ מאיר'ס ר' יעצט וועלן פון אים...

"אויב ס'איז דיך נישט שווער, טוה מיר א טובה, און קויף מיר א מחזור לראש השנה, און אויך א טלית און תפילין..."

ר' מאיר קען נישט קומען צום ווארט, און ר' שלו' זאגט ווייטער מיט גאר אן ערענסטע מינע:

"איך האב נישט קיין טלית און תפילין, זיי זענען מיר פארברענט געווארן אין רוסלאנד. איך ווייס נישט אויב דו וועסט טרעפן בתים פון עור וואס קומט פון א בהמה גסה צו פון א בהמה דקה, אבער זעה כאטש אז ס'זאל זיין "מעור אחד"... און די פרשיות זאלן זיין

געשריבן דורך א סופר א ירא שמים מיט א שיינעם כתב..."ר' מאיר קען נישט צו זיך קומען, עס לויפט אים אדורך אין מח:

]פארזעצונג פון די פריערדיגע זייט[

ר' הערשל גראס הי"ו צייגט אן פאר ר' שלומ'ן א שטיקל תנא דבי אליהו

ב/37 Friday, July 29, ‘11פרייטאג פ' מסעי, כ"ז תמוז תשע"א

"אזויפיל השתדלות האט מען שוין משקיע געווען קרוב צו זיבעציג יאר, און גארנישט האט געהאלפן, און פלוצלינג אזא גרויסע נס..."

ר' מאיר האט קוים געקענט ארויסשטאמלען א ווארט פון מויל, די אין אריבערברענגן דאס ער וועט האפענטליך אז זאגט ער קומענדיגע טאג-צוויי. ר' שלום בעט זיך: "לכל הפחות זעה דאס צו

ברענגן פאר שבת"...מיט דעם האט זיך דער שמועס געענדיגט.

גראס, הערשל ר' צו טעלעפאן א אויף גלייך הייבט מאיר ר' וויסענדיג אז ר' הערשל וועט נישט ווייניגער איבערראשט ווערן. "ר' הערשל נעמט א בענקל און זעצט אייך אנידער" זאגט אים ר' מאיר.

קומט דא וואס הערשל ר' שוין כאפט נייעס?" עפעס "ס'דא ב"ה איז מינוט די און דערויף, געווארט לאנג אזוי "שוין פאר...

אנגעקומען...".ר' מאיר האט גלייך איבערגעגעבן די ידיעה פאר כ"ק אדמו"ר מבעלזא מאכנובקא שליט"א וואס איז גאר שטארק נתרגש געווארן געהייסן אים האט שליט"א רבי דער טובה. בשורה די הערן צו זיך נעמען תיכף צום עבודה, און זיך איינהאנדלן גאר מהודר'דיגע ר' יושב", אנזאגנדיג פאר ווי עס פאסט פאר א "בעלזער תפילין מאיר אז לטובת הענין זאל ער דערווייל האלטן די זאך אינטער א

שטרענגן סוד.גרייט געווען מאיר ר' איז צופרוה קומענדיגע אינעם נאך די ר' שלומ'ען פאר ברענגען צו אויף חולון קיין אריבערצופארן

אלע דברים שבקדושה.בלויזע א געווען דאס איז אפשר אז חשד א אבער האבענדיג מיטן געווארן געזאגט נישט איז און דורכגאנג, צייטווייליגער צו טעלעפאן א אויפגעהויבן מאיר ר' האט ערענסטקייט, גאנצן ר' שלומ'ען, און אים פארציילט אז ער האפט נאך היינט צו קומען מיט די געבעטענע זאכן, צו זען צי ער האלט נאך דערביי. ר' שלום האט זיך גאר שטארק געפרייט, און ער לייגט צו: "אבער וועגן א טלית, קויף מיר נישט א טערקישע טלית וואס מ'גייט אין בעלזא, אין די זומער טעג איז מיר דאס צו שווער צו טראגן...". "דא האב איך שוין פארשטאנען אז ער מיינט עס מיטן גאנצן ערנסטקייט" — זאגט ר' מאיר, ווער ס'פארשטייט צו בעטן א טלית וואס וועט אים זיין באקוועם, איז א קלארע באווייז אז ער מיינט דאס פולקאם

ערענסט.נאך אין יענעם טאג זענען אריבערגעפארן קיין חולון ר' הערשל גראס מיט ר' מאיר ווייס, האלטנדיג אין האנט א קאפל, ציצית, טלית וואונדערליכע א זיך שליסט דערמיט אז וויסענדיג תפילין, און

פרשה וואס האט זיך געצויגן נאהנט צו זיבעציג יאר!אנקומענדיג צו אים אין שטוב האט ער זיך גלייך אנגעטון דעם געבליבן איז ער וואס געברענגט, מיט אים זיי האבן וואס קאפל ביז זיין לעצטע מינוט אין לעבן, דאן האבן זיי אים דערלאנגט די טלית און תפילין. ר' שלום נעמט איבער די חפצי קדושה מיט אן אויסערגעווענליכע ליעבשאפט, עס דערקענט זיך אז צו זיין שמחה זיכער מאכן אז איז נישטא קיין ברעג, ער קוקט איבער די טלית זיין לייג ארויף אויף גיבט דאס א עס איז בתכלית הכשרות, און פלייצע און מישט אויף די סידור וואס מ'האט אים דערלאנגט צו "ברכי נפשי", ווי מיט א געוואוינהייט כאילו ער וואלט דאס נעכטן

אויך געטון...זיבעציג א מיט ווי צוריק שלום ר' זיך זעהט אויפאיינמאל

בעלזא, שטעטעלע אין צוריק יאר אן הייבט און תפילין לייגט ער ורגיל. עס דערקענט כזקן דאווענען איז עס אז נישט איבערהויפט זיך אדורכגעלאפן א תקופה פון זיבעציג חורבן יארן וואס ער האט דאס נישט

געטון.

"דאס צעמישטקייט האט אויסגעוועפט...!"

דא אנטפלעקט זיך די מיסטריעזע זייט, אזוי פלוצים בילד פון צווייטן ווי זיין הארץ האט זיך מיט זיבעציג צו איבערגעדרייט צוריק יאר שטארק ווי און אחרא, סטרא די געווען אים ביי איז הארץ זיין הערן וועלנדיג נישט צוגעשטאפט פון קיין דבר שבקדושה, פונקט אזוי האט זיך עס איצט אויסגעדרייט אויף מאס גרעסטע די מיט און צוריק, קיין נאכגעלאזט נישט פעסטקייט עס אידישקייט, פון יו"ד של קיצו איז מקויים געווארן ביי אים "ומלתם את ערלת לבבכם ולא תקשו עוד", אז מ'נעמט אראפ דעם ערלת הלב האט

מער קיין קשיות נישט...ביי יעדע שריט און טריט האט ר' שלו' ארויסגעוויזן אז ער וויל נישט וואס בתשובה, חוזר א סתם זיין

באגעניגנט זיך מיט דאס מינדעסטע. ער וויל זיך אינגאנצן פולקאם צוריק קערן צו די מדריגה וואס ער איז געווען פאר זיבעציג יאר

צוריק.בשעת לארץ חוץ אין געפינען זיך האט וואס טאכטער זיין גאר זיך האט החיים, מהלך זיין געטוישט צוריק האט שלו' ר' נייע גאנצע דאס זעהן און צוריקקומענדיג געוואונדערט שטארק ווערטשאפט, ווען אינצווישן זענען שוין געטוישט געווארן די אלע כלים אין קאך, און ארויפגעשטעלט מזוזות אויף די טירן, א.א.וו. ר' שלו' וואס האט באמערקט איר אנטוישונג און איבערראשונג, האט זיך גלייך אנגערופן צו איר: "ס'איז געווען א מלחמה, דאס האט מיר גורם געווען א צומישעניש, יעצט האט שוין דער צומישעניש

אויסגעוועפט, אלעס איז מיר צוריק קלאר געווארן..."

צוריק מיט א זיבעציג יאר

יעדן טאג נייע סדר היום: זיין זיך קובע געווען ר' שלום האט געדאווענט און תפילין, און טלית געלייגט צופרוה 6:00 אום

האט וואס ווייס, מאיר ר' פארמיטאג. 11:00 ביז דביקות א מיט אנגעהאלטן א טעגליכע קשר מיט ר' שלומ'ען האט געוואוסט, אז

ביז 11:00 צופרוה איז נישט שייך צו רעדן מיט אים.איין טאג בעט ר' שלום פון ר' מאיר'ן ער זאל אים קויפן א גמרא. "וועלכע מסכתא?" פרעגט אים ר' מאיר. "בבא בתרא", ענטפערט ער, ווען איך האב אויפגעהערט לערנען האב איך געהאט געענדיגט

בבא מציעא, וויל איך יעצט ממשיך זיין און לערנען בבא בתרא.ר' מאיר פרובירט אים גרינגער צו מאכן און זאגט: "אבער בבא בתרא איז דאך א שווערע מסכתא, אפשר נעמען עפעס א גרינגערע מסכתא". ר' שלום ווארפט אים גלייך אפ: "אז ס'איז שווער וועט

מען זיך מתייגע זיין בתורה..."עס איז צום באטאנען אז דא רעדט מען פון א איד אין עלטער פון 92 יאר אלט, וואס איז שוין געלעמט אויף ביידע פיס און קען זיך נאר רירן מיטן הילף פון א רעדער בענקל )"וויל טשעיר"(, וואס איז איבערהויפט נישט קיין געווענליכע זאך אז א מענטש זאל זיך זיין לעבענס שטייגער אין דעם עלטער און אין אזא מצב, טוישן אבער ר' שלום, מיט דאס גאנצע פרישקייט, איז ממשיך זיין לעבנס

שטייגער פון פאר זיבעציג יאר צוריק.געזעסן ר' שלום איז לאנג שעות יעדן טאג און געלערנט מיט א עמקות, טייל טאג מיט א חברותא און א טייל פיל מאל האט ער קיין חברותא. אן חברותות זיינע פאר געווען מציין מראה פארשידענע אויסעוועניג פון וואס מקומות פון איבער גאנץ ש"ס אויך סוגיא. אינעם בארירט ווערן איבערגע'חזר'ט מאל פיל ער האט האט "אזוי גמרא, שטיקל יעדער מיך ר' אלי' ראטה אויסגעלערנט אין

ישיבה" פלעגט ער צו זאגען.אזוי אויך איז אים נאך גוט געלעגן אין זכרון פארשידענע דרושים וואס געווען קונה און געהערט האט ער רב אונגווארער דער רבי'ן זיין ביין איבערזאגן געקענט זיי און זצ"ל,

בטוב טעם ודעת.ער האט תקופה קורצע די אין און בעמקות לערנען צו עספייעט בתרא, בבא מסכתות די זיין מסיים מגילה, און א גרויס חלק פון סנהדרין. שבועות פאר צוריק, יאר א מיט תש"ע, האט ר' שלו' געפראוועט ביי זיך אין שטוב א סעודת מצוה לכבוד זיין מסיים זיין א מסכתא, ווען א מנין פארן צו געקומען זענען יונגעלייט יום זיין מיטצוהאלטן ברק בני פון זעלבסט ער האט דערביי און טוב. האט ער וואו "הדרן" א געהאלטן

ר' שלום מיט א קוויטל ביי כ"ק אדמור מבעלזא מאכנובקא שליט"א

"אויב נעמט ער אויף זיך צו היטן תורה ומצוות, וועט אים גוט זיין, אבער אויב נישט...."

יענעם טאג וואס ר' הערשל גראס מיט ר' מאיר ווייס זענען אנגעקומען צו ר' שלומ'ען מיט די תפילין, האט ר' מאיר אנטפלעקט פאר זיינע אויגן א מורא'דיגן בריוו וואס ר' משה גראס ז"ל, די פאטער פון להבחל"ח ר' הערשל, שרייבט צו

ר' שלומ'ען.ר' משה שרייבט דעם בריוו אין זיינע לעצטע טעג איידער ער איז אוועק פון די וועלט, ער הייבט אן דעם בריוו: "איך בין שוין זייער שוואך און איך קען נישט זעהן מיט די אויגן, אבער זאלסט וויסן אז איך זעה נישט קיין שום האפענונג

אין מיר אויב טוסטו נישט קיין תשובה...!אינעם בריוו שרייבט ר' משה ווייטער אזוי:

א שטיק צייט צוריק האט זיך מיר גע'חלומ'ט אז איך שטיי ביים טיר פון די "גרויסע שטוב" אין בעלזא, און איך ווארט אריינצוגיין מיט א קוויטל צום רב ז"ל. פלוצלינג עפענט זיך אויף די טיר און איך זעה דער רב ז"ל שטיין ביים שוועל, עס האט מיך אנגעכאפט אזא פחד, אז די קוויטל איז מיר ארויסגעפאלן פון די הענט, דאס איז געווען דיין קוויטל וואס

איך האב געשריבן פאר דיינעט וועגן "שלום בן רבקה".ווען דעמאלטס האט דער רב ז"ל מיר געזאגט "הייב אויף דעם קוויטל", איך האב פרובירט אבער נישט געקענט. דער רב ז"ל האט דאס געזעהן האט ער מיר געגעבן א זאג: "ווען דו וועסט קענען אויפהייבן דעם קוויטל זאלסטו דאס

אריינברענגען צו מיר"....ר' משה פירט אויס אינעם בריוו: "איך האב געטראכט ביי מיר אז דאס איז בלויז א ווילדער חלום, און דברי חלומות לא מעלין ולא מורידין, אבער שפעטער, דאס איז געווען אין דער נאכט פונעם יארצייט פון רב ז"ל, כ"א מנחם-אב תשל"ט, האב איך ווידער גע'חלומ'ט אז דער רב ז"ל זאגט מיר: "געב איבער פאר שלום הערשקאוויטש אין מיין נאמען, אז אויב נעמט ער אויף זיך צו היטן תורה ומצוות, וועט אים גוט זיין, אבער אויב נישט...." איך וויל אפילו נישט ארויסשרייבן

וואס דער רב ז"ל האט געזאגט אז עס וועט זיין מיט דיר.ר' משה ענדיגט צו אינעם בריוו: דער רב ז"ל האט געבעטן זאלסט גיין צום ציון אויפן הר המנוחות, און אים זאגן אז

ביזט מקבל אויף דיך דער עול תורה ומצוות"...ר' מאיר גיבט איבער דעם בריוו אין האנט פון ר' שלומ'ען, ר' שלו' נעמט דאס איבער און ליינט, ווען עס גיסן זיך

טייכען טרערן פון זיינע אויגן...

]פארזעצונג אויף קומענדיגע זייט[

ב/38 Friday, July 29, ‘11פרייטאג פ' מסעי, כ"ז תמוז תשע"א

מקשר געווען די סיום המסכתא צום התחלת המסכתא.

צוריק קיין בעלזא

ווי מיט צוריק באנייט קיין בעלזא האט ער זיין קשר אויך ווי ער האט לערנען ביים און דאווענען ביים פריער. יאר זיבעציג בית בעלזער גרויסן פון ווענט פיר די צווישן צוריק געזעהן זיך

המדרש, מיט די בעלזער נוסח און בעלזער קרעכטץ.פון די ערשטע מינוט אן האט ער ארויסגעברענגט זיין שטארקע בייוואוינען א שבת אדער צו קענען בני ברק קיין צו פארן חשק יום טוב ביי כ"ק אדמו"ר מבעלזא מאכנובקא שליט"א, אבער דאס ערשטע מאל וואס די נסיעה איז אים צושטאנד געקומען איז געווען ערשט דען קומענדיגען חנוכה תש"ע, וואו ער איז געווען אנוועזנד ביים מעמד הדלקת נר חנוכה, וואס מיט טרערן אין די אויגן האט אן נאך ריר, יעדער א און יעדער תנועה א צו צוגעקוקט זיך ער אפשניט פון העכער זיבעציג יאר זינט ער איז געווען אנוועזנד אין

בעלזא דאס פריערדיגע מאל ביי אזא געהויבענעם מעמד.דעם ערשטן ראש השנה, וואס איז געווען בלויז געציילטע וואכן נאכדעם וואס ער איז צוריק געקומען לחסות בצל כנפי השכינה, קינדער זיינע מיט אויסארבעטן געקענט שווער זייער ער האט בנוגע די סעודות און ביי וועמען צו וויילן אין די צוויי הייליגע טעג. וועלנדיג פראווען די הייליגע טעג ווי אין א יעדער אידישע שטוב, אריבערגעשיקט שליט"א מאכנובקא מבעלזא אדמו"ר כ"ק האט צוויי אייניקלעך בחורים וואס זענען געקומען צו פארן צו אים קיין זאל ער המלך כיד טוב יום סעודות די מיט טוב יום ערב חולון נישט זיך האט שלום ר' אינדערהיים. זיך ביי פראווענען קענען געקענט אפוואונדערן פון די איידעלע צורות מיט די פראכטפולע

"אמאליגע בעלזער חן" ווי ער האט זיך אויסגעדרוקט אויף זיי.אריינגעברענגט אמאל אים האבן יונגעלייט געוויסע ווען בילדער פון רבי'שע טישן און היינטיגע חסיד'ישע הויפן, וועלנדיג זיי ער האט חסידות... היינטיגע די אין פרק א אויסלערנען אים "אין זאגנדיג: דערויף, קוקען געוואלט נישט און אפגעשטיפט ווי איינער זאגט, איך האב נאך בעלזא איז דאס נישט געווען..."

געקענט די ארגינעלע חסידות.ווען ר' שלום איז געקומען דאס ערשטע מאל צו כ"ק אדמו"ר זאל גבאי דעם געבעטן ער האט שליט"א, מאכנובקא מבעלזא מזכיר זיין אינעם קוויטל זיינע קינדער אז זיי זאלן אויך אומקערן ווי ר' צו אידישקייט. עס איז געווען גאר א רירנד בילד צו זעהן רבי'ן פארן קוויטל דאס דערלאנגנדיג טרערן אראפ לאזט שלום שליט"א, און בעט אז דער רבי זאל אינזין האבן זיינע קינדער אויך. זיך אויסגעדריקט, אז אין די אלע ביי א געלעגנהייט האט ער ריכטיגע שום קיין געהאט נישט ער האט טעג פארווארפענע חברים, ערשט איצט האט ער באקומען אמת'ע חברים, דאס זענען

ר' הערשל גראס מיט ר' מאיר ווייס.

פארבינדונג מיט זיין יוגנד פריינד,

כ"ק גאב"ד מעלבוירן שליט"א

ווען די ספר "תל תלפיות" איבער די היסטאריע און גלאנץ פון פון ארויס איז חסידים, און צדיקים אירע מיט בעלזא שטאט די ר' שלומ'ן. ר' פאר ספר א געברענגט ווייס מאיר ר' האט דרוק, שלום האט ווי פארשטענדליך געשלינגען מיט דארשט דעם גאנצן ספר, זעהענדיג פאר זיך דאס בילד וואס גייט אים נישט ארויס פון

זכרון.צוברענגען דארטן באמערקט שלום ר' האט אנדערעס צווישן אשכנזי אלימלך ר' הרה"צ רב מעלבארנער פון נאמען דעם שליט"א. ר' שלום גיבט זיך א רוף אן: "אה, דאס איז דאך א חבר מיינער פון די אונגווארער ישיבה". קיין פרטים האט זיך ר' שלום געליגן אים איז נאמען דער נאר אים, איבער דערמאנט נישט

אריינגעקריצט אין זכרון.א אויף הייבט דערצו, צוגעכאפט זיך האט גראס הערשל ר' טעלעפאן צו איינער פון די קינדער פון מעלבארנער רב שליט"א קיין ניו יארק, און ער ווערט געוואר אז דער מעלבארנער רב האט טאקע געוויילט א שטיק צייט אין אונגוואר און געלערנט אין די

דארטיגע ישיבה צוזאמען מיט ר' שלום.ר' פון השתלשלות די איבער זון פארן הערשל ר' פארציילט שלומ'ן, צוגעבנדיג אז עס וואלט אפשר כדאי געווען אנצוקניפן א

טעלעפאנישן קשר צווישן די צוויי.זון פארציילט שפעטער פאר ר' הערשל, אז ווען ער האט דער איבערגעגעבן פארן טאטן שליט"א די בשורה טובה וועגן ר' שלום הערשקאוויטש, האט אים באנומען אזא שמחה און התרגשות וואס ער האט נישט געזעהן ביי אים אפילו ביי די שמחות פון די אייגענע

קינדער.מ'האט ביז געווארט נישט האט שליט"א רב מעלבארנער די מסדר געווען ווי אזוי און ווען צו רופען, ער הייבט אליין אויף א טעלעפאן און רופט אריין אין אפיס פון דער בעלזער מכון דאהי, אים, מיט יאר בקשר שוין עטליכע מיר שטייען ווי נומער אויפן שלום ר' מיט רעדן צו אנקומען קען ער אזוי ווי פרעגט ער און

הערשקאוויטש.נאכן באקומען די טעלעפאן נומער רופט דער מעלבארנער רב אן קיין ארץ ישראל צו ר' שלום אין שטוב, און לאזט זיך אריין אין א גאר פריינטליכע שמועס מיט זיין יוגנד חבר. דער מעלבארנער רב באמערקט אבער אז ר' שלום ווייסט נאכנישט גענוי מיט וועמען ער רעדט, רופט ער זיך אן: "שלו', דו געדענקסט נישט די שיעור אין מסכת סוטה וואס מיר האבן געהאט יעדן צופרוה פארן דאווענען?",

זיך שוין ר' שלום צופייערט "אה, ר' מיילעך, איר זענט דא האט דאס", און די שמועס האט זיך פארצויגן איבער גאר שיינע זכרונות

פונעם אלטן היים.

והוי זהיר בגחלתן...

"די מעשה ענדיגט זיך נישט מיט דעם, בעסער געזאגט: די מעשה הייבט זיך נישט אן מיט דעם" — פירן אויס "די חשוב'ע מיטארבעטער

פון מכון שמן רוקח "איבערגעבנדיג די אלע פרטים פאר "דער איד"."נאך איין פרט וואס מיר האבן פערצופאל געהערט פון א איד כמסיח לפי תומו, וואס האט אונז באנומען עד דכדוכה של נפש, און מיר פילן פאר א פליכט דאס ווייטער איבערגעבן, ווייל דאס ווארפט א ליכט אויף די גאנצע מעשה, און ווי ווייט עס גייט דער

"הזהר בגחלתן".ביי איינער פון די באזוכן ביי עלטערע אידן, דאס איז געווען מיט זיך אנגעטראפן צוריק חול המועד פסח תש"ע, האבן מיר יאר א מיט אן עלטערן איד מיטן נאמען ר' דוד גראס הי"ו. דער ר' דוד — ווי ער פארציילט אונז — איז אויך אן אונגווארער, און פון די

תלמידים פון הגה"צ ר' יוסף אלימלך כהנא זצ"ל אונגווארער רב.ווי מיר הערן אז ער איז א אונגווארער, הייבן מיר אויף צוויי אויגן

פאטאסטאט פון א בריוו וואס ר' מאיר ווייס הי"ו האט אפגעשריבן מיט 2 יאר צוריק פאר" מכון שמן רוקח"

נאכ'ן ערשטן שמועס מיט ר' שלום פאר ער האט חוזר בתשובה געווען

]פארזעצונג פון די פריערדיגע זייט[

ב/39 Friday, July 29, ‘11פרייטאג פ' מסעי, כ"ז תמוז תשע"א

צו אים און מיר פרעגן אים: "איר געדענקט אפשר אן אונגווארער בחור מיטן נאמען שלו' הערשקאוויטש?"

"שלו' הערשקאוויטש" לעבט ער אויף, "אוודאי געדענק איך אים, ער איז היבש עלטער פון מיר, אבער מיר זענען געווען צוזאמען אין בעלזא". און נאך לאנגע מינוטן וואס ער רימט אויס זיינע גאלדענע ער האט ליידער אז ווייטאג גרויסע זיין און יארן, בחור'ישע פארלאזט דעם דרך עץ החיים, באטאנענדיג, אז מיט עטליכע יארן צוריק האט ער אפגעשמועסט א באזוך ביי אים, אבער ס'האט אים אזוי וויי געטאן דער פאקט אז אפילו זיך טרעפענדיג מיט אלטע חבירים האט ער זיך נישט גענומען דאס מינדעסטע כאטש ארויף צו לייגן א יארמולקע אויפן קאפ, האט ער באשלאסן אז מער וויל ער זיך נישט טרעפן מיט אים. האבן מיר אים אנטפלעקט, אז ב"ה היינט צוטאגס איז ער א פרומער איד מיט אלע פוטשיווקעס, ער האט חוזר בתשובה געווען בשלימות, און איז עוסק בתורה ובעבודה

אלע שעות אין טאג.ער האט זיך נישט געקענט בארוהיגן פון פרייד, ער האט גענומען פון אונז זיין טעלעפאן נומער, און אפגעמאכט א צייט ווען ער קען

אים רופן.פערזענליכע זיינע איבער פארציילן אונז ער נעמט ארום אזוי זכרונות מיטן שלומ'ען, און צווישן אנדערעס פארציילט ער כמסיח

לפי תומו ווי פאלגענד:שלום הערשקאוויטש איז צוריק געקומען קיין אונגוואר מיט א גרופע פון פינעף בחורים. בדרך כלל, די אלע בחורים וואס זענען צוריק געקומען פון בעלזא, זענען צוריק אריינגעקומען צום שיעור פונעם ראש הישיבה זצ"ל, איצט אבער האבן די בחורים באשלאסן אז אזוי ווי אין בעלזא האט מען געלערנט בלויז מיט חברותות, אן קיין מגיד שיעור, און זיי ווילן ממשיך זין זייערע לימוד אין קדשים וואס זיי האבן אנגעהויבן אין בעלזא, ווילן זיי זיך אריינזעצן אין אן אנדערע בית המדרש אין שטאט, און אזוי ווייטער ממשיך זיין אויף

דעם וועג צו שטייגן במעלות התורה.ער האט פארדראסן, אביסל דאס האט רב אונגווארער פארן זיי זאלן צוריק קומען לערנען ביי אים געשיקט בעטן די בחורים

אין ישיבה.געוויסע א מיט אויסגעדריקט זיך בחורים האט די פון איינער ווערטל אויפן חשבון פונעם אונגווארער רב, ווען דער רב האט דאס געהערט האט דאס אים זייער וויי געטאן און זיך אויסגעדרוקט אז

"פון אזא ווערטל גייט מען ארויס לתרבות רעה רח"ל".די בחורים האבן זיך דערשראקן פאר די לטותא דרבנן ר"ל, פיר פון די פינעף בחורים זענען געלאפן איבערבעטן דעם רב, אויסער וואס איז נישט געגאנגען איבערבעטן, דאס איז געווען... איינער שלום הערשקאוויטש, וואס וואוסענדיג אז ער איז ריין פון יענעם גיין געדארפט נישט האט ער אז געהאלטן ער האט אויסדרוק

איבערבעטן דעם רב."איך הער די מעשה, און איך שטיי געפלעפט". בשעת ווען אלע רעדן איבער די מיסטריעזע פאקט, אז עפעס א פארבארגענעם כח הטומאה האט זיך דא פלוצלינג אריינגעכאפט אינעם תורה ריז מיט אן אבנארמאלן פעלזן פעסטקייט וואס מ'האט נישט געקענט רירן פון פלאץ, און גארנישט האט געהאלפן דאס בייצוקומען, טראכט איך צו מיר יעצט, ווער ווייסט??... אפשר האט דאס גאר א שייכות געהאט מיט דעם פאקט וואס מיר האבן יעצט פריש געהערט? די ווערטער זענען טאקע געווען כשגגה היוצאת מפי השליט, אבער א לטותא דרבנן איז דאך גאר גאר א הארבע זאך... און דאס האט אזוי לאנג אנגעהאלטן ביז די כוחות הקדושה מיטן הבטחה פונעם אויף אלעס איז רגע יענעם אין וואס געווען, גובר האבן צדיק איינמאל צוגאנגען, און ער איז צוריק געשטעלט געווארן אויף זיין

געוועזענעם צושטאנד פון פאר א זיבעציג יאר פריער...ווער ווייסט??...

אינגאנצן איבערראשט, הייבן מיר אויף א טעלעפאן צו ר' מאיר ווייס, און מיר גיבן איבער די מעשה בשם אמרו. ר' מאיר פונקט ווי ערווארטערט בלייבט שטיל און ווערט אויך אינגאנצן איבערראשט, אבער באשליסט אז ער גייט דאס איבערפרעגן פון ר' שלומ'ן אליין.

ווען ר' שלום הערט די מעשה, גיט ער ארויס א טיעפן קרעכטץ מיין זיין צו מצער אויסגעפעלט דאס מיר "וואס האט זאגט: און

רבי'ן און נישט צוריק גיין צו זיין שיעור"...!

אוועק פון דער וועלט מיט

תשובה ומעשים טובים

שוין זינט עטליכע חדשים צוריק האט זיך ר' שלו' געפינען אין פאריגן שוואכקייט. און קראנקייט שווערע זיין צוליב שפיטאל זיין נשמה דאנערשטיג צופרוה פר' פינחס האט ער צוריקגעגעבן למקור מחצבתה, ווען א מנין אידן שטייען פאר זיין בעט און זאגן צוזאמען די פסוקי יחוד אין שפיץ פון הרה"צ ר' ישכר דוב רוקח

שליט"א זון פון כ"ק אדמו"ר מבעלזא מאכנובקא שליט"א.המדרש בית פון פארענט פארגעקומען איז וואס לווי' ביים ידידים זיך באטייליגט פיל בעלזא מאכנובקא אין בני ברק האבן און באקאנטע, און בעיקר בעלזער חסידים וואס האבן געפילט אין

אים אז דאס איז עצם מעצמותי ובשר מבשרי.עס האבן מספיד געווען לפני מטתו הרה"צ ר' ישכר דוב רוקח

שליט"א בשליחות אביו כ"ק אדמו"ר מבעלזא מכנובקא שליט"א לאנדאן(, אין טעג יענע געוויילט האט שליט"א אדמו"ר )כ"ק אדמו"ר כ"ק פון זון שליט"א ראזענבוים ישעי' אשר ר' הרה"צ ר' הערשל גראס שליט"א, און הרה"ג מזוטשקא שליט"א, הרה"ג

ר' מאיר ווייס שליט"א.אלע פאר באדאנקט זיך און זון זיין צוגעגאנגען איז דערנאך זיין לעבן, אין טויש צום דראסטישן צוגעהאלפן אים וואס האבן איז וואס שליט"א מאכנובקא מבעלזא אדמו"ר כ"ק ובראשם געשטאנען אין שפיץ פון די גאנצע אקציע, באטאנענדיג אז דאס האט אים ממש צוגעגעבן א שטיק חיות און געזינט, ווערנדיג גאר

א צווייטער מענטש.רוה, אייביגן זיין צו געווארן ר' שלום באגלייט איז פון דארט זוכה האט ער אז פאקט צום שטוינט און שטייט יעדער א ווען געווען אוועק צו גיין פון דעם וועלט מיט אן אמת'ן תשובה, און אריינכאפענדיג אין זיינע סאמע לעצטע יארן טויזענטער שעות פון תורה ותפילה מיט א השתפכות הנפש כולם קודש לה', און אויף וואס פאר א וואונדערליכן אופן עס איז נתקיים געווארן די הבטחה

פון הרה"ק ר' שלמהקע מזוויעהעל זי"ע.ת.נ.צ.ב.ה.