Co phieu & thi truong

CHÖÙNGKHOAÙN

Haø Höng Quoác, Ph.D.

Coå Phieáu &Thò Tröôøng Taäp 1

Haø Höng Quoác, Ph.D.

CHÖÙNG KHOAÙNCoå Phieáu & Thò Tröôøng Taäp 1

i

VIEÄN NGHIEÂN CÖÙU THAÙNH ÑAÏO9561 BIXBY AVE

GARDEN GROVE, CA 92841

ii

Saùch ñaõ ñöôïc ñaêng kyù vôùi United StatesCopyright Office, The Library of Congress, 101Dependent Avenue, S.E., Washington D.C.,20559-6000.

iii

Muïc Luïc

A. Lôøi TöïaB. Muïc Luïc

CHÖÔNG 1: CHÖÙNG KHOAÙN VAØ SÖÏ PHOÀN THÒNHCUÛA NEÀN KINH TEÁ

CHÖÔNG 2: TÌM HIEÅU MOÄT VAØI LOAÏI CHÖÙNGKHOAÙN THOÂNG DUÏNG

Coå Phieáu Thöôøng ÑaúngQuyeàn Baàu Cöû, Tr.22 Hoäi Ñoàng Giaùm Ñoác, Tr.22 Phöông Phaùp Baàu Cöû, Tr.24

Quyeàn Ñöôïc Chia Lôïi Nhuaän, Tr.26Quyeàn Chia Coå Phaàn Môùi, Tr.27 Soá Löôïng Öu Tieân Mua, Tr.28 Giaù Trò Cuûa Quyeàn Mua, Tr.28 Coå Phieáu Bò Loaõng Giaù, Tr.29 Ñieàu Khoaûn Öu Tieân, Tr.32

iv

Phaân Caáp Coå Phieáu, Tr.32Giaù Trò Phieám Baûn, Tr.33Giaù Trò Chuû Baûn, Tr.37Lôïi Nhuaän Voâ Kyø, LNVK, Tr.39 Chính Saùch Phaân Phoái LNVK, Tr.40 AÛnh Höôûng Cuûa Chu Trình Phaùt Trieån, Tr.40 Nguyeân Taéc Ngoaïi Tranh, Tr.42 Tæ Leä Phaân Phoái Vaø Giöõ Laïi Lôïi Thu, Tr.44 Ñieàu Hoøa Trong Möùc Phaân Phoái, Tr.46 Lòch Trình Phaân Phoái, Tr.46 AÛnh Höôûng Sau Ngaøy Loaïi Mieãn, Tr.47 Phaân Phoái Lôïi Nhuaän Voâ Kyø Baèng Coå Phieáu, Tr.47 Lyù Do Phaân Phoái LNVK Baèng Coå Phieáu, Tr.50 Lôïi Nhuaän Voâ Kyø Hay Lôïi Thu Doanh Thöông? Tr.51 AÛnh Höôûng Ñeán Quyeàn Chæ Ñaïo, Tr.52 Luaät Caám Xaâm Phaïm Voán Ñaàu Tö, Tr.52

Lôïi Nhuaän Hieän Haønh, Tr.53Chæ Soá GTT/LTDT1C, Tr.53Phaân Coå Phaàn, Tr.54Khaû Naêng Löu Hoaït, Tr.57Nhaäp Coå Phaàn, Tr.57Thu Mua Laïi Coå Phaàn, Tr.58Mua Baùn Coå Phieáu, Tr.58 Thò Tröôøng Coå Phieáu, Tr.59 Thò Tröôøng Mua Baùn Coå Phieáu, Tr.60 Ñaêng Kyù Vôùi Thò Tröôøng Mua Baùn, Tr.61 Ñaïi Lyù Mua Baùn Chöùng Khoaùn Vaø Trung Gian Mua Baùn Chöùng Khoaùn, Tr.61 Yeát Giaù Coå Phieáu, Tr.62

Phieáu Chöùng Nhaän Kyù Thaùc Coå Phaàn, Tr.66Tham Khaûo, Tr.68

v

Coå Phieáu Öu ÑaúngÑònh Danh, Tr.75Ñaëc Ñieåm, Tr.75 Quyeàn Baàu Cöû, Tr.76 Lôïi Nhuaän Thöôøng Kyø, LNTK, Tr.76 Meänh Giaù, Tr.78 Giaù Thò Tröôøng, Tr.78

Theå Loaïi, Tr.79 Coå Phieáu Öu Ñaúng Khaû Chænh, Tr.79 Coå Phieáu Öu Ñaúng Khaû Thu, Tr.80 Coå Phieáu Öu Ñaúng Khoâng Tích Luõy, Tr.81 Coå Phieáu Öu Ñaúng Khaû Hoaùn, Tr.81 Coå Phieáu Öu Ñaúng Khaû Döï, Tr.82

Ñieàu Khoaûn Choáng Laøm Loaõng, Tr.88 Phöông Phaùp Bình Quaân Höõu Caân, Tr.90 Phöông Phaùp Khoaù Sieát, Tr.91 Loaõng Giaù, Tr.94 Loaõng Chuû Phaàn, Tr.95

Mua Baùn Coå Phieáu Öu Ñaúng, Tr.95Tham Khaûo, Tr.96

Traùi PhieáuNhöõng Theå Loaïi Cuûa Traùi Phieáu.Tr.101 Traùi Phieáu Cuûa Chính Quyeàn Lieân Bang, Tr.101

Ñaëc Tính Chung, Tr.103Traùi Phieáu Tieát Kieäm, Tr.104

Traùi Phieáu Ñieàu Chænh Laïm Phaùt, Tr.105

TP Cuûa ChQuyeàn Tieåu Bang Vaø Ñòa Phöông, Tr.106Traùi Phieáu Ngaén Haïn, Tr.106Traùi Phieáu Daøi Haïn, Tr.109

Ñaëc Tính Chung, Tr.112

vi

TP Cuûa Nhöõng Cô Quan Ñöôïc Baûo Trôï, Tr.114 Traùi Phieáu Cuûa Nhöõng Coâng Ty DThöông, Tr.116 Traùi Phieáu Quoác Teá, Tr.119

Nhöõng Theå Tính Cuûa Traùi Phieáu, Tr.121 Quyeàn Thu Hoài, Tr.121 Quyeàn Hoaùn Ñoåi, Tr.123 Phieáu Laõi Hoaëc Khoâng Phieáu Laõi, Tr.124 Ñaêng Kyù Hoaëc Khoâng Ñaêng Kyù, Tr.125 Ñieàu Chænh Laïm Phaùt, Tr.126

Giaù Thò Tröôøng, GTT, Tr.126Lôïi Nhuaän Ñònh Kyø, LNÑK, Tr.128Lôïi Nhuaän Hieän Haønh, LNHH, Tr.129Lôïi Nhuaän Tôùi Cuoái Du Kyø, LNTCDK, Tr.132Lieân Heä Giöõa LNÑK, LNHH, LNTCDK, Tr.133Lieân Heä Nghòch Chieàu Giöõa GTT & LNHH, Tr.134Ñöôøng Bieåu Dieãn Caáu Truùc LNHH, Tr.135Hieåm Hoïa, Tr.137 Hieåm Hoïa Bò Giaät Nôï, Tr.138 Hieåm Hoïa Bò Hoài Voán Sôùm, Tr.138 Hieåm Hoïa Laïm Phaùt, Tr.139

Quan Heä Giöõa Hieåm Hoïa Vaø LNHH, Tr.140Haïng Khaû Tín, Tr.140Yeát Giaù Coâng Traùi Phieáu, Tr.143Lôïi Nhuaän Töông Ñöông Khoâng Mieãn Thueá, Tr.144Phaân Phoái Tôùi Thò Tröôøng, Tr.146 Trung Gian Ñaûm Nhieäm Phaân Phoái, Tr.147 Kinh Phaân Phoái, Tr.147 Traùch Nhieäm Cuûa Trung Gian Phaân Phoái, Tr.148 Thò Tröôøng Caáp 2, Tr.149 Taêng Cöôøng Khaû Tín & Khaû Naêng Löu Hoaït, Tr.149

vii

Tham Khaûo, Tr.151

Tín Phieáu Kyù ThaùcTín Phieáu Kyù Thaùc Noäi Ñòa, Tr.154 Ñöôïc Quyeàn Chuyeån Nhöôïng Hoaëc Khoâng Ñöôïc Quyeàn Chuyeån Nhöôïng, Tr.154 Coù Ñaêng Kyù Hoaëc Khoâng Coù Ñaêng Kyù, Tr.154 Thôøi Gian Du Kyø, Tr.155 Caùch Tính Lôïi Nhuaän Ñònh Kyø, Tr.155 Lôïi Nhuaän Ñònh Kyø, Tr.156 Tín Phieáu Kyù Thaùc Töông Daïng, Tr.157

Tín Phieáu Kyù Thaùc Haûi Ngoaïi, Tr.158Tín Phieáu Kyù Thaùc Cuûa Ngaân Haøng Ngoaïi, Tr.160Tín Phieáu Kyù Thaùc Cuûa Ngaân Haøng Tieát Kieäm, Tr.162Hieåm Hoïa &ø Lôïi Nhuaän, Tr.162Chöùc Naêng Cuûa Tín Phieáu Kyù Thaùc, Tr.164Xeáp Haïng Khaû Tín, Tr.165Thò Tröôøng Caáp 1, Tr.166Thò Tröôøng Caáp 2, Tr.168Phuï Chuù, Tr.170

Tín Phieáu Giao ÑoáiÑaëc Tính Cuûa Tín Phieáu Giao Ñoái, Tr.173 Du Kyø, Tr.174 Trò Giaù Giao Hoaùn, Tr.175 Laõi Nhuaän, Tr.176 Theá Chaáp, Tr.179

Thuû Tuïc Giao Hoaùn, Tr.181 Chi Phí Giao Hoaùn, Tr.182 Tín Phieáu Giao Ñoái Thö, Tr.182

Gôûi Cho Giaùm Hoä, Tr.183

Giao Hoaùn 3 Beân, Tr.184

viii

Tín Phieáu Giao Ñoái Caûi Daïng, Tr.185 Tín Phieáu Giao Ñoái Vôùi Du Kyø Uyeån Chuyeån, Tr.185 TPGÑ Vôùi Laõi Suaát Uyeån Chuyeån, Tr.187 TPGÑ Vôùi Theá Chaáp Uyeån Chuyeån, Tr.187

Theá Chaáp Höõu Phieáu Ñoàng Laõi Suaát, Tr.188Theá Chaáp Höõu Phieáu Ñoàng Laõi Nhuaän, Tr.188

Theá Chaáp Baûo Ñaõm Vôùi Taäp Hôïp Voán Taøi Trôï Ñòa OÁc, Tr.189

Thò Tröôøng Vaø Thaønh Phaàn Tham Döï, Tr.190 Nhöõng Cô Quan & Toå Chöùc, Tr.190 Toå Hôïp Ñaàu Tö, Tr.191 Ñaïi Lyù Mua Baùn Chöùng Khoaùn, Tr.191 Trung Gian Mua Baùn Chöùng Khoaùn, Tr.194 Ngaân Haøng Trung Öông, Tr.195

Tín Phieáu Thöông MaõiÑaëc Tính Cuûa Tín Phieáu Thöông Maõi, Tr.198Laõi Suaát Cuûa Tín Phieáu Thöông Maõi,Tr.201Hieåm Hoïa Laõi Suaùt, Tr.201Xeáp Haïng Khaû Tín, Tr.202Khaû Naêng Löu Hoaït Döï Phoøng, Tr.204Taêng Cöôøng Trình Ñoä Khaû Tín, Tr.208TPTM Baûo Ñaûm Baèng Taøi Saûn Chæ Ñònh, Tr.210Thò Tröôøng Tín Phieáu Thöông Maõi, Tr.212 Thaønh Phaàn Ñaàu Tö, Tr.213 Thaønh Phaàn Phaùt Haønh, Tr.213 Vai Troø Cuûa Ñaïi Lyù, Tr.215 Thò Tröôøng Caáp 2, Tr.217

Tham Khaûo, Tr.217

Haøm PhieáuHaøm Phieáu Ñoäc Cheá, Tr.222 Haøm Phieáu Ñoäc Cheá Vôùi Quyeàn Mua, Tr.226 Haøm Phieáu Ñoäc Cheá Vôùi Quyeàn Baùn, Tr.230

ix

Phoå Thoâng Cuûa Haøm Phieáu Ñoäc Cheá, Tr.234 Thò Tröôøng Mua Baùn Haøm Phieáu Ñoäc Cheá, Tr.236

Haøm Phieáu Toaøn Cheá, Tr.237 Phoå Thoâng Cuûa Haøm Phieáu Toaøn Cheá, Tr.242

Haøm Phieáu Quyeàn, Tr.243Phuï Chuù, Tr.244

CHÖÔNG 3: THUAÄT NGÖÕ ANH VIEÄT

x

Chöùng Khoaùn &Söï Phoàn ThònhCuûa Neàn Kinh Teá

CHÖÔNG 1

2

3

hôø vaøo chöùng khoaùn giôùi doanh thöông thu huùt nguoàntaøi chính caàn thieát, ngaén vaø daøi haïn, töø tay giôùi ñaàu tö ñeåduøng vaøo coâng cuoäc taïo laäp vaø phaùt trieån vaø ñieàu haønhcô sôû doanh thöông. Ñieån hình laø chæ trong voøng 5 naêm,töø naêm 1990 cho ñeán naêm 1994, soá chöùng khoaùn môùiñöôïc ñöa ra thò tröôøng thu huùt hôn 2,716 tæ USD. Rieângveà coå phieáu môùi, cuõng trong cuøng thôøi gian, thu huùt hôn411.6 tæ USD.1 Trong voøng 10 naêm, töø naêm 1975 cho ñeánnaêm 1984, coù hôn 2,209 coå phieáu môùi cuûa nhöõng coângty môùi ñöôïc ñöa ra thò tröôøng laàn ñaàu tieân (IPOs).2 Nhöõngnaêm gaàn ñaây con soá cao hôn nhieàu. Chæ trong hai naêm

NASDAQ companies have createdwhole new industries; broughtabout breathtaking responsiblity in-novation in technology, healthcare,retailing, financial services, andother fields; and redefined the worldcompetition. In the process, thesecompanies have created millions ofnew jobs; an estimate one of everysix in the U.S. economy in the firstfour and one-half years of 1990s.(Nasdaq, 1997)

N

COÅ PHIEÁU & THÒ TRÖÔØNG: TAÄP 1

4

1995 vaø 1996, con soá coå phieáu môùi cuûa nhöõng coâng tymôùi leân ñeán 1,163.

Nhôø vaøo chöùng khoaùn, haøng chuïc ngaøn toå chöùcdoanh thöông ñaõ töø giai ñoaïn thai ngheùn trôû neân nhöõngcô sôû to lôùn vaø ñaõ taïo coâng aên vieäc laøm cho haøng chuïctrieäu ngöôøi. Tính vaøo naêm 1995, trò giaù toång coäng cuûa5,122 coâng ty treân NASDAQ leân ñeán 1,160 tæ USD hay laøgaáp 3.5 laàn trò giaù toång coäng cuûa NASDAQ naêm 1990.Töø thaùng 1 naêm 1990 cho ñeán thaùng 6 naêm 1991, boánngaøn coâng ty treân NASDAQ ñaõ cung 500,000 vieäc laømmôùi (new jobs) hay laø 1/6 toång soá vieäc laøm môùi treân toaønlaõnh thoå Hoa Kyø trong cuøng thôøi gian. Trong khi neànkinh teá Hoa Kyø chæ gia taêng vaøo khoaûng 3% moät naêm,hôn 51% toång soá nhöõng coâng ty treân NASDAQ ñaõ phaùttrieån vôùi möùc ñoä ñöôïc moâ taû laø “explosive” so treân khaûnaêng taïo coâng aên vieäc laøm môùi vaø möùc doanh thu.3

Nhôø vaøo chöùng khoaùn, haøng ngaøn nhaân taøi vôùinhöõng tö töôûng môùi hoaëc saùng taïo laï ñaõ coù cô hoäi töø taytraéng trôû neân nhöõng doanh gia giaøu coù kheùt tieáng. BillGate, Paul Allen, Lawrence Ellison, David Packard vaânvaân laø nhöõng thí duï ñieån hình gaàn ñaây nhaát.

100 NHAÂN VAÄT GIAØU COÙ NHAÁT HOA KYØTheo Baùo Caùo Cuûa WallStreet Journal, 1997

TEÂN HOÏ NGHIEÄP VUÏ1. John D. Rockefeller Daàu Hoaû2. Cornelius Vanderbilt Vaän Taûi3. John Jacob Astor AÙo Loâng Thuù4. Stephen Girard Ngaân Haøng5. Andrew Carnegie Theùp6. Alexander Turney Stewart Cöûa Haøng7. Frederick Weyerhaeuser Goã, Giaáy8. Jay Gould Taøi Chính

5

Chöùng Khoaùn & Söï Phoàn Thònh Cuûa Neàn Kinh Teá

9. Stephen Van Rensselaer Ñòa OÁc10. Marshall Field Cöûa Haøng11. Henry Ford Xe Hôi12. Andrew W. Mellon Ngaân Haøng13. Richard B. Mellon Ngaân Haøng14. Sam Moore Walton Cöûa Haøng15. James G. Fair Haàm Moû16. William Weightman Hoùa Chaát17. Moses Taylor Ngaân Haøng18. Russell Sage Taøi Chính19. John I. Blair Hoûa Xa20. Cyrus H. K. Curtis Saùch Baùo21. Edward Henry Harriman Hoûa Xa22. Henry Huddleston Rogers Daàu Hoûa23. John Pierpont Morgan Taøi Chính24. Col. Oliver Payne Taøi Chính25. Henry C. Frick Theùp26. Collis Potter Huntington Hoûa Xa27. Peter A. Widener Vaän Taûi28. James Cair Flood Haàm Moû29. Nicholas Longworth Ñòa OÁc30. Philip Danforth Armour Thöïc Phaåm31. Bill Gates Nhu Lieäu ÑieänToaùn32. Mark Hopkins Hoûa Xa33. Edward Clark Maùy May34. Leland Stanford Hoûa Xa35. William Rockefeller Daàu Hoûa36. Hetty Green Taøi Chính37. James Jerome Hill Hoûa Xa38. Elias Hasket Derby Vaän Taûi39. Warren Buffett Taøi Chính40. Claus Spreckels Ñöôøng AÊn41. George Peabody Taøi Chính42. Charles Crocker Hoûa Xa43. William Andrews Clark Haàm Moû44. George Eastman Phim AÛnh45. Charles L. Tiffany Ñoà Trang Söùc46. Thomas Fortune Ryan Vaän Taûi


6

47. Edward S. Harkness Daàu Hoûa48. Henry M. Flagler Du Lòch49. James Buchanan Duke Thuoác Huùt50. Israel Thorndike Vaän Taûi51. William S. OíBrien Haàm Moû52. Isaac Merritt Singer Maùy May53. George Hearst Haàm Moû54. John Hancock Cöûa Haøng55. John W. Garrett Hoûa Xa56. John W. Mackay Haàm Moû57. Julius Rosenwald Haøng Catalog58. George F. Baker Ngaân Haøng59. George Washington Ñòa OÁc60. Anthony N. Brady Vaän Taûi61. Adolphus Busch Nöôùc Bia62. John T. Dorrance Thöïc Phaãm Ñoùng Hoäp63. George M. Pullman Hoûa Xa64. Robert Wood Johnson, Jr Duïng Cuï Y Khoa65. John Francis Dodge Xe Hôi66. Horace Elgin Dodge Xe Hôi67. J. Paul Getty Daàu Hoûa68. William H. Aspinwall Vaän taûi69. Johns Hopkins Vaän Taûi70. John Werner Kluge Duïng Cuï Truyeàn Thoâng71. Samuel Colt Vuõ Khí72. James Stillman Ngaân Haøng73. William Collins Whitney Vaän Taûi74. William Thaw Hoûa Xa75. Paul Allen Nhu Lieäu Ñieän Toaùn76. Cyrus H. McCormick Duïng Cuï Noâng Nghieäp77. Arthur Vining Davis Nhoâm78. Thomas H. Perkins Vaän Taûi79. Joseph Pulitzer Saùch Baùo80. Daniel Willis James Haøng Hoùa81. Howard Hughes Phi Cô82. Frank W. Woolworth Cöûa Haøng83. John McDonogh Ñòa OÁc84. Samuel Slater May Deät

7


85. August Belmont Taøi Chính86. Benjamin Franklin Ñòa OÁc, AÁn Loaùt87. Sumner Murray Redstone Truyeàn Thoâng88. Capt. Robert Dollar Vaän Taûi89. Richard Warren Sears Haøng Catalog90. H. L. Hunt Daàu Hoûa91. Jay Van Andel Haøng Hoùa92. Richard Marvin DeVos Haøng Hoùa93. Henry Phipps Theùp94. Lawrence J. Ellison Nhu Lieäu Ñieän Toaùn95. Ronald Owen Perelman Taøi Chính96. Peter Chardon Brooks Vaän Taûi97. Charles W. Post Thöïc Phaåm98. Samuel I. Newhouse Saùch Baùo99. William Wrigley, Jr. Keïo Cao Su100. David Packard Maùy Ñieän Toaùn

Nhôø vaøo chöùng khoaùn, coâng chuùng ñaõ coù theå deãdaøng döï phaàn vaøo nhöõng cô hoäi kinh teá. Haøng trieäu caùnhaân tham döï ñaàu tö vaøo chöùng khoaùn ñaõ trôû neân giaøucoù hôn. Naêm 1990 coù hôn 51 trieäu caù nhaân tham döï.4

Toång giaù trò taøi saûn cuûa coâng daân Hoa Kyø (householdfinancial assets) naèm trong coå phieáu cuûa nhöõng coâng tydoanh thöông (corporate equities) töø 1,155 tæ USD ôû cuoáinaêm 1985 leân ñeán 4,286 tæ USD vaøo cuoái naêm 1995. Trongcuøng thôøi gian, toång giaù trò taøi saûn cuûa coâng daân Hoa Kyønaèm trong chöùng khoaùn (total household financial assets)ñaõ töø 9,795 tæ USD leân ñeán 21,036 tæ USD.5 Neáu nhìn quabieåu soá giaù trò hoãn hôïp, DJIA30 ñaõ töø 200 ñieåm vaøo ñaàunaêm 1950 leo leân ñeán 8,000 ñieåm vaøo giöõa naêm 1997.Töông töï, bieåu soá giaù trò hoãn hôïp NAS ñaõ töø 100 ñieåmvaøo thaùng 7 naêm 1984 leo leân ñeán 1,400 vaøo thaùng 6naêm 1997; bieåu soá giaù trò hoãn hôïp NYSE ñaõ töø 50 ñieåmvaøo naêm 1965 leo leân ñeán 403 ñieåm vaøo thaùng 4 naêm1997; vaø bieåu soá giaù trò hoãn hôïp S&P500 ñaõ töø 47 ñieåm


8

vaøo naêm 1957 leo leân ñeán 960 ñieåm vaøo thaùng 7 naêm1997.

Theâm vaøo ñoù chöùng khoaùn ñaõ khai sinh vaø nuoâidöôõng raát nhieàu nghieäp vuï taøi chính trong ñoù coù nhöõngthò tröôøng mua baùn chöùng khoaùn, nhöõng nghieäp vuï trunggian mua baùn chöùng khoaùn, nhöõng nghieäp vuï giao hoaùnchöùng khoaùn, vaø nhöõng nghieäp vuï phuï thuoäc khaùc. Chærieâng trong naêm 1994 toång soá doanh thu cuûa nhöõngnghieäp vuï naøy ñaõ leân tôùi 112.82 tæ USD vaø toång soá chi phícho nhöõng nghieäp vuï naøy leân ñeán 109.29 tæ USD.6 Tínhvaøo naêm 1993, rieâng nghieäp vuï trung gian mua baùn chöùngkhoaùn ñaõ taïo coâng aên vieäc laøm cho hôn 310,000 nhaânvieân trong 19,600 cô sôû nghieäp vuï treân toaøn quoác vôùitoång soá löông boång leân ñeán 39.5 tæ USD7 vaø nghieäp vuïcung caáp tin töùc ñaàu tö thu hoaïch hôn 8 tæ USD vaøo naêm1997.8

Khoâng rieâng Hoa Kyø, ôû nhöõng quoác gia khaùc nhöAnh, Phaùp, Ñöùc, Nhaät, YÙ, Gia Naõ Ñaïi vaân vaân chöùngkhoaùn ñaõ ñoùng goùp vaøo söï phoàn thònh cuûa nhöõng quoácgia naøy cuõng khoâng keùm. So saùnh bieåu soá giaù trò hoãnhôïp cuûa thò tröôøng coå phieáu ôû nhöõng quoác gia naøy chothaáy baèng chöùng ñieån hình. Duøng bieåu soá NSA laøm thöôùcño, thò tröôøng coå phieáu cuûa Hoa Kyø, töø 100 ñieåm vaøo ñaàu naêm 1967 ñaõ taêng leân 608 ñieåm vaøo cuoái thaùng 8 naêm1995. Cuõng trong cuøng thôøi gian, thò tröôøng coå phieáucuûa Nhaät ñaõ töø 100 ñieåm taêng leân 1,265 ñieåm; cuûa Phaùptöø 100 ñieåm taêng leân 976 ñieåm; cuûa Gia Naõ Ñaïi töø 100ñieåm taêng leân 510 ñieåm; cuûa YÙ töø 100 ñieåm taêng leân 690ñieåm; vaø cuûa Ñöùc töø 100 ñieåm taêng leân 382 ñieåm.

Toùm laïi nhöõng con soá thoáng keâ vöøa trình baøy ñuûñeå cho thaáy chöùng khoaùn ñaõ ñoùng goùp khoâng ít vaøo coângcuoäc taïo döïng söï phoàn thònh kinh teá cho moät quoác gia.Daàu laø thò tröôøng chöùng khoaùn thöôøng xuyeân ñoái dieänvôùi nhöõng giai ñoaïn dao ñoäng giaù ñöôïc moâ taû laø “traàm

9


Thò Tröôøng Coå Phieáu Gia Naõ Ñaïi,Bieåu Soá Hoãn Hôïp NSA

Thò Tröôøng Coå Phieáu Nöôùc Anh,Bieåu Soá Hoãn Hôïp NSA


10

Thò Tröôøng Coå Phieáu Nöôùc Phaùp,Bieåu Soá Hoãn Hôïp NSA

Thò Tröôøng Coå Phieáu Nöôùc YÙ,Bieåu Soá Hoãn Hôïp NSA

11


Thò Tröôøng Coå Phieáu Nöôùc Nhaät,Bieåu Soá Hoãn Hôïp NSA

Thò Tröôøng Coå Phieáu Ñöùc,Bieåu Soá Hoãn Hôïp NSA


12

Thò Tröôøng Coå Phieáu Hoa Kyø,Bieåu Soá Hoãn Hôïp NSA

troïng” hoaëc “khuûng hoaûng” nhöng treân caên baûn daøi haïnlôïi ích cuûa chöùng khoaùn ñoái vôùi nhöõng caù nhaân tham döï,noùi rieâng, vaø ñoái vôùi neàn kinh teá cuûa quoác gia, noùi chung,vöôït haún nhöõng hoaøi nghi neáu khoâng muoán noùi laø ñöôïckhaúng ñònh.

Tham Khaûo1 Board of Governors of the Federal Reserve System,Federal Reserve Bulletin, monthly and Annual Statisti-cal Digest.

2 Ivo Welch, Jay Ritter’s IPO Database, 12/6/96

3 Cognetics, Inc.’s, The Role of Nasdaq in the U.S.

13


Economy.

4 NYSE Fact Book, 1991, tr. 64-66

5 Investment Company Institute, Mutual Fund FactBook, 1996

6 U.S. Securities and Exchange Commission, AnnualReport

7 U.S. Bureau of the Census, Country Business Pat-terns, Annual

8 CNN, Nighly News Business Report


14

CHÖÔNG 2

Tìm Hieåu Moät VaøiLoaïi Chöùng KhoaùnThoâng Duïng

16

17

höõng thò tröôøng taøi chính (financial markets) thöôøngñöôïc phaân ra laøm hai nhaùnh vaø ñöôïc goïi moät caùch quenthuoäc laø thò tröôøng tieàn teä (money market) vaø thò tröôøngtö baûn (capital market).

Thò tröôøng tieàn teä chuyeân veà nhöõng hoaït ñoängvay möôïn vaø cho vay möôïn (borrowing and lending) voánngaén haïn vôùi chieàu daøi thôøi gian khoâng hôn moät naêm.Thò tröôøng tieàn teä vaän duïng nhieàu coâng cuï taøi chính trongñoù coù nhöõng coâng cuï cuûa thò tröôøng tín duïng ngaén haïn(short-term credit market instruments), nhöõng coâng cuïcuûa thò tröôøng haøm phieáu (derivative market instruments)vaø cöûa haøng cho vay cuûa Ngaân Haøng Trung Öông (Fed-eral Reserve’s discount window).

Nhöõng coâng cuï thoâng duïng cuûa thò tröôøng tín duïngngaén haïn bao goàm tín phieáu kyù thaùc (CDs), tín phieáugiao ñoái (RPs, MSPs), tín phieáu thöông maõi (CPs) vaø tínphieáu ngaân haøng baûo nhaän (BAs), tín duïng thö (L/C),

N

18


traùi phieáu ngaén haïn do chính quyeàn lieân bang phaùt haønh(treasury bills), traùi phieáu ngaén haïn do chính quyeàn ñòaphöông phaùt haønh (short-term municipal bonds), traùi phieáungaén haïn do nhöõng cô quan ñöôïc chính quyeàn lieân bangbaûo trôï phaùt haønh (GSEs short- term notes).Nhöõng coâng cuï thoâng duïng cuûa thò tröôøng haøm phieáuvaän duïng trong thò tröôøng tieàn teä coù haøm phieáu toaøn cheákyù sinh vaøo laõi suaát (money market futures) vaø haøm phieáuñoäc cheá kyù sinh vaøo haøm kheá laõi suaát (money marketfutures options).

Vaø nhöõng coâng cuï cuûa Ngaân Haøng Trung Öôngvaän duïng trong thò tröôøng tieàn teä bao goàm laõi suaát döï tröõ(fed fund rate) vaø laõi suaát NHTÖ (discount rate).

Thò tröôøng tö baûn chuyeân veà nhöõng hoaït ñoänghuy ñoäng voán daøi haïn nhôø vaøo nhöõng coâng cuï huøn voán(equity instruments) vaø coâng cuï vay möôïn (debt instru-ments). Coâng cuï huøn voán thoâng duïng goàm coù coå phieáuthöôøng ñaúng (common stocks) vaø coå phieáu öu ñaúng (pre-ferred stocks). Coâng cuï vay möôïn thoâng duïng goàm coùtraùi phieáu do coâng ty phaùt haønh (corporate bonds), traùiphieáu do chính quyeàn phaùt haønh (government bonds),vaø traùi phieáu do nhöõng cô quan ñöôïc chính quyeàn lieânbang baûo trôï phaùt haønh (GSEs long-term debentures).Ngoaøi ra coøn coù haøm phieáu ñoäc cheá kyù sinh vaøo coå phieáu(stock options) vaø haøm phieáu quyeàn (warrants) laø nhöõngcoâng cuï ít phoå thoâng hôn ñöôïc vaän duïng trong thò tröôøngtö baûn.

rong nhöõng thò tröôøng taøi chính, danh töø chöùng khoaùn(securities) thöôøng ñöôïc söû duïng thöôøng xuyeân. Moätchöùng khoaùn (a security) laø moät coâng cuï ñaàu tö (an in-vestment instrument) ñoàng thôøi laø baèng chöùng cuï theåcuûa huøn haïp (equity) hoaëc baèng chöùng cuï theå cuûa vay

T

19

Tìm Hieåu Moät Vaøi Loaïi Chöùng Khoaùn Thoâng Duïng

möôïn (debt) do moät coâng ty (a corporation) hoaëc moätchính quyeàn (a government) hoaëc moät toå chöùc (an orga-nization) phaùt haønh, ngoaïi tröø hôïp ñoàng baûo hieåm vaøhôïp ñoàng chi traû coá ñònh vaø lieân tuïc lôïi töùc thöôøng nieân(other than insurance policy and fixed annuity) do nhöõngcoâng ty baûo hieåm cung caáp.

Vôùi ñònh nghóa naøy chöùng khoaùn bao goàm caùc loaïicoå phieáu (common stock, preferred stock, treasury stock),caùc loaïi traùi phieáu (note, bond, debenture, treasury bill),caùc loaïi tín phieáu (certificate of agreement, certificate ofdeposit, certificate of participation, certificate of subscrip-tion, trust certificate, commercial paper, banker accep-tance, L/C) vaø caùc loaïi haøm phieáu (option, future,warrant).1a

20

21

aát caû coâng ty (corporations) ñeàu phaùt haønh coå phieáuthöôøng ñaúng (common stocks). Chuû quyeàn (ownership)cuûa moät coâng ty coù theå ñöôïc naém giöõ trong tay cuûa moätvaøi caù nhaân (privately owned corporation) hoaëc trong taycuûa moät taäp theå roäng lôùn (publicly owned corporation).Trong caû hai tröôøng hôïp, coå phieáu thöôøng ñaúng laø theåhieän tuyeät ñoái cuûa quyeàn laøm chuû. Chuû quyeàn cuûa coângty ñöôïc chia thaønh nhöõng ñôn vò goïi laø coå phaàn (shares).Nhö vaäy, coå phieáu cuõng chính laø giaáy chöùng nhaän soá coåphaàn cuûa moät phaùp nhaân ñöôïc goïi laø coå chuû (commonstock shareholder).

Treân maët phaùp lyù coå chuû coù toaøn quyeàn, duy nhaátvaø tröïc tieáp, quyeát ñònh vaän meänh cuûa coâng ty. Treânthöïc teá quyeàn laøm chuû theå hieän qua quyeàn tham döï vaøonhöõng quyeát ñònh ñieàu haønh noäi boä vaø quyeàn döï phaànvaøo nguoàn lôïi kinh teá. Trong soá nhöõng quyeàn quan troïng

T

Coå PhieáuThöôøng Ñaúng

22


nhaát cuûa coå chuû laø quyeàn baàu cöû (voting right), quyeànñöôïc chia lôïi nhuaän (residual claim to income) vaø quyeànñöôïc mua theâm coå phaàn môùi (right to purchase new

shares).

Quyeàn Baàu CöûVì nhöõng coå chuû coå phieáu thöôøng ñaúng laø chuû nhaân cuûacoâng ty cho neân hoï ñöôïc quyeàn choïn löïa vaø ñeà cöû hoäiñoàng giaùm ñoác (Board of Directors) cho coâng ty vaø ñöôïcquyeàn tham döï vaøo nhöõng quyeát ñònh quan troïng cuûacoâng ty. Coå chuû coù theå haønh söû quyeàn cuûa hoï baèngcaùch boû phieáu tröïc tieáp (cast their ballots) hoaëc chuyeånnhöôïng soá phieáu cuûa hoï (assign a proxy or power tocast their ballots) cho nhoùm laõnh ñaïo ñöông nhieäm cuûacoâng ty hoaëc cho moät nhoùm ñoái laäp (a contesting group).

Hoäi ÑoàngGiaùm Ñoác, HÑGÑBeân caïnh cô caáu quaûn trò vaø ñieàu haønh, moãi coâng ty ñeàucoù moät hoäi ñoàng giaùm ñoác. Vai troø chính yeáu cuûa hoäiñoàng giaùm ñoác laø vai troø giaùm saùt vaø chæ ñaïo (steward-ship). Neáu coâng ty haønh söû nhöõng quyeát ñònh khoânghôïp phaùp hoaëc khoâng hôïp lyù, hoäi ñoàng giaùm ñoác coù theåbò buoäc traùch nhieäm bôûi coå chuû cuûa coâng ty vaø bôûi luaätphaùp cuûa nhaø nöôùc.

Thaønh vieân cuûa moät hoäi ñoàng giaùm ñoác thöôøng laøngöôøi ñang giöõ moät chöùc vuï ôû thöôïng taàng cuûa moät coângty khaùc hoaëc laø coù chaân trong nhöõng uûy ban quan troïngcuûa coâng ty nhö laø uûy ban ñieàu laäp saùch löôïc (strategicplanning committee), uûy ban kieåm tra (audit committee),

23


Coå PhieáuCoå PhieáuCoå PhieáuCoå PhieáuCoå Phieáu

24


uûy ban löông boång (salaries and compensation commit-tee) hoaëc uûy ban taøi vuï (budgeting and finance commit-tee) vaân vaân. Vì vaäy, hoäi ñoàng giaùm ñoác trôû thaønh laø nôiqui tuï nhöõng nhaân vaät coù theá löïc. Theo ñoù, hoäi ñoànggiaùm ñoác trôû thaønh laø troïng taâm cuûa quyeàn löïc. Quyeànbaàu cöû hoäi ñoàng giaùm ñoác trôû thaønh laø coâng cuï toái haäuñeå tranh thuû quyeàn löïc noäi boä trong moät coâng ty.

Phöông PhaùpBaàu Cöû HÑGÑTuyeån choïn hoäi ñoàng giaùm ñoác coù theå theo quy cheá khoângdoàn phieáu (statutory voting; straight voting) hoaëc theoquy cheá doàn phieáu (cummulative voting).

Theo quy cheá khoâng doàn phieáu, moãi coå phaàn ñöôïcmoät phieáu baàu cho moãi gheá trong hoäi ñoàng giaùm ñoác(shareholder gets one vote per share owned for eachdirector). Giaû duï nhö coå chuû X coù 500 coå phaàn vaø coângty toå chöùc baàu cöû tuyeån choïn 3 ngöôøi vaøo hoäi ñoàng giaùmñoác. Theo qui cheá khoâng doàn phieáu, coå chuû X ñöôïc taátcaû 500 phieáu cho moãi öùng vieân vaø chæ ñöôïc quyeàn duøng500 phieáu ñeå baàu cho moãi öùng cöû vieân. Quy cheá khoângdoàn phieáu coù lôïi cho nhoùm ña soá.

Theo quy cheá doàn phieáu, moãi coå phaàn ñöôïc moätphieáu baàu cho moãi gheá trong hoäi ñoàng giaùm ñoác. Coåchuû coù theå doàn taát caû phieáu cho 1 öùng cöû vieân hay tuøy yùchia soá phieáu giöõa nhöõng öùng cöû vieân. Giaû duï nhö coåchuû X coù 500 coå phaàn vaø coâng ty toå chöùc baàu cöû tuyeånchoïn 3 ngöôøi vaøo hoäi ñoàng giaùm ñoác. Theo qui cheá doànphieáu, coå chuû X ñöôïc 500 phieáu cho moãi öùng vieân. Coåchuû X ñöôïc quyeàn doàn taát caû 1500 phieáu cho 1 öùng cöûvieân hoaëc tuøy yù chia soá phieáu cho 2 hay 3 öùng cöû vieân.Vôùi qui cheá doàn phieáu, nhoùm thieåu soá coù theå daønh ñöôïc

25


moät soá gheá trong hoäi ñoàng giaùm ñoác.ÖÙÙng cöû vieân coù ñuû soá phieáu, theo tæ leä toång soá gheá

treân toång soá phieáu, seõ ñöôïc choïn vaøo hoäi ñoàng giaùmñoác. Soá gheá tranh cöû theo tæ leä cuûa soá coå phaàn ñang coùñöôïc tính theo ñaúng thöùc {2-1} vaø soá coå phaàn caàn coù ñeådaønh laáy moät soá gheá trong hoäi ñoàng giaùm ñoác ñöôïc tínhtheo ñaúng thöùc {2-2} nhö sau:

SG = [(SCP-1) x (TSG+1)]/(TSCP] {2-1}

SCP = [(SG x TSCP)/(TSG+1)] + 1 {2-2}

SG = Soá gheá daønh ñöôïcTSG = Toång soá gheá trong hoäi ñoàng giaùm ñoácTSCP = Toång soá coå phaàn cuûa coâng tySCP = Soá coå phaàn coù hoaëc caàn coù trong tay öùng vieân

Daãn Giaûi 2-1Coâng ty XYZ coù 1 trieäu coå phaàn ñang du haønh (outstandingshares). Hoäi ñoàng giaùm ñoác cuûa coâng ty coù taát caû 9 gheá vaø baàucöû theo quy cheá doàn phieáu. Caâu hoûi: (1) Coâng ty coù taát caû baonhieâu phieáu baàu? (2) Neáu nhoùm A coù 210 ngaøn coå phaàn trongcoâng ty XYZ, nhoùm A coù ñöôïc bao nhieâu phieáu baàu? (3) Vôùi soáphieáu ñoù nhoùm A coù theå daønh ñöôïc bao nhieâu gheá trong hoäiñoàng giaùm ñoác? (4) Neáu muoán daønh 3 gheá trong hoäi ñoànggiaùm ñoác, nhoùm A caàn coù bao nhieâu coå phaàn?

Giaûi Ñaùp:1. Toång Soá Phieáu Baàu Cuûa Coâng Ty: TSP = TSCP x TSG

= 1,000,000 x 9= 9,000,000

2. Soá Phieáu Baàu Cuûa Nhoùm A:

26


SP = SCP x TSG= 210,000 x 9

= 1,890,000

3. Soá Gheá Nhoùm A Coù Theå Tranh Ñöôïc: SG = [(SCP-1) x (TSG+1)] / [TSCP]

= [(210,000-1) x (9+1)] / [1,000,000]= 2.099

4. Soá Coå Phaàn Caàn Coù Cho Nhoùm A Tranh 3 Gheá: SCP = [(SG x TSCP) / (TSG+1)] + 1

= [(3 x 1,000,000) / (9+1)] + 1= 300,001

Coâng ty XYZ coù taát caû 9 trieäu phieáu baàu vaø nhoùm Anaém ñöôïc 1.89 trieäu phieáu hay laø 21% cuûa toång soá phieáu. Vôùisoá phieáu naøy nhoùm A coù theå doàn phieáu ñeå tranh ñöôïc 2 gheátrong hoäi ñoàng giaùm ñoác cuûa coâng ty XYZ. Muoán daønh ñöôïc 3gheá,nhoùm A caàn coù 300,001 coå phaàn XYZ.

Moät soá tieåu bang taïi Hoa Kyø baét buoäc caùc coâng tycuûa tieåu bang chæ ñöôïc pheùp choïn caùch baàu cöû hoäi ñoànggiaùm ñoác theo quy cheá doàn phieáu.1

Quyeàn Ñöôïc ChiaLôïi NhuaänVì nhöõng coå chuû coå phieáu thöôøng ñaúng cuõng laø chuû nhaâncuûa coâng ty cho neân, treân nguyeân taéc, taát caû lôïi thu doanhthöông cuûa coâng ty (earnings), sau khi khaáu tröø moïi chiphí vaø thueá, ñeàu thuoäc veà hoï. Coå chuû coù quyeàn thöøahöôûng lôïi thu doanh thöông cuûa coâng ty (residual claimto imcome), keå caû lôïi thu doanh thöoâng giöõ laïi ñeå phaùttrieån coâng ty (retained earnings) vaø lôïi thu doanh thöông

27


phaân phoái ra döôùi hình thöùc lôïi nhuaän voâ kyø (commonstock dividends).

Tuy nhieân, chæ coù hoäi ñoàng giaùm ñoác cuûa coâng tymôùi coù quyeàn quyeát ñònh phaân phoái hay khoâng phaân phoáilôïi nhuaän. Veà maët phaùp lyù, hoäi ñoàng giaùm ñoác cuûa coângty khoâng bò baét buoäc phaûi phaân phoái lôïi nhuaän. Neáumuoán, coå chuû coù theå laøm aùp löïc qua quyeàn baàu cöû hoaëcqua thò tröôøng coå phieáu ñeå ñoåi hoäi ñoàng giaùm ñoác môùihoaëc ñeå ñoåi chính saùch phaân phoái lôïi nhuaän cuûa coâng ty.

Treân thöïc teá söû duïng quyeàn coå chuû ñeå laøm aùp löïcvôùi hoäi ñoàng giaùm ñoác hoaëc vôùi ban quaûn lyù ñieàu haønhcuûa coâng ty laø ñieàu raát hieám thaáy.

Nhöng trong nhöõng naêm gaàn ñaây phong traøochoáng ñoái tình traïng quy ñònh löông boång quaù cao chogiôùi chöùc cao caáp cuûa coâng ty vaø phong traøo choáng ñoáinhöõng coâng ty thieáu traùch nhieäm trong vieäc baûo veä moâisinh vaø xaõ hoäi ñaõ daãn ñeán tình traïng coå chuû lieân keát vôùinhau ñeå laøm aùp löïc coâng khai. Thí duï nhö coå chuû cuûacoâng ty Walt Disney ñaõ lôùn tieáng chæ trích möùc löông boångcuûa giôùi chöùc cao caáp ngay trong buoåi hoäi thaûo cuûa nhöõngcoå chuû (shareholders’ meeting) naêm 1996.

Moät thí duï khaùc laø moät soá toå hôïp ñaàu tö (mutualfunds) ñaõ maïnh mieäng leân tieáng taåy chay coå phieáu cuûacoâng ty Phillip Morris trong nhöõng naêm 1996-1997 vaø ñaõtaïo neân aùp löïc ñaùng keå.

Quyeàn MuaCoå Phaàn MôùiNgoaøi quyeàn ñöôïc chia lôïi nhuaän, coå chuû coå phieáu thöôøngñaúng coøn ñöôïc quyeàn öu tieân mua coå phaàn môùi do coângty phaùt haønh. Neáu trong baûn vaên kieän thaønh laäp coâng ty(corporate charter; articles of incorporated) coù ñieàu khoaûn

28


cho quyeàn öu tieân mua coå phaàn môùi (preemptive rightprovision), coâng ty baét buoäc phaûi baùn coå phaàn môùi chochuû nhaân cuûa coå phieáu thöôøng ñaúng tröôùc tieân.

Soá Löôïng Öu Tieân MuaQuyeàn öu tieân mua coå phaàn môùi ñöôïc tính theo moät tæ leänhaát ñònh. Tæ leä naøy ñöôïc thaønh laäp döïa treân töông quangiöõa toång soá löôïng coå phaàn cuõ vaø toång soá löôïng coå phaànmôùi cuûa coâng ty:

TLC/M = TLCPC / TLCPM {2-3}

TLC/M = Tæ leä cuõ môùi

TLCPC = Toång soá löôïng coå phaàn cuõTLCPM = Toång soá löôïng coå phaàn môùi

Tæ leä cuõ môùi, TLC/M, vaø soá löôïng coå phaàn cuõ ñang naémgiöõ trong tay moät coå chuû seõ quyeát ñònh soá löôïng coå phaànmôùi maø coå chuû ñoù ñöôïc quyeàn öu tieân mua. Soá löôïngcoå phaàn môùi öu tieân mua ñöôïc tính theo ñaúng thöùc:

LCPM = LCPC / TLC/M {2-4}

LCPC = Soá löôïng coå phaàn cuõ ñang coù trong tay coå chuûLCPM = Soá löôïng coå phaàn môùi coå chuû ñöôïc öu tieân muaTLC/M = Tæ leä cuõ môùi

Giaù Trò Cuûa Quyeàn MuaQuyeàn öu tieân mua coå phaàn môùi coù giaù trò (monetaryvalue) cuûa chính noù. Giaù trò naøy ñöôïc tính baèng $ theotöøng quyeàn (1 right). Giaù trò cuûa moät quyeàn ñöôïc tính

29


theo ñaúng thöùc:

GT1Q = [(GC - GM)xTLC/M]/ (TLC/M + 1) {2-5}

GM = Giaù baùn ra cuûa soá coå phaàn môùi, $GC = Giaù thò tröôøng cuûa soá coå phaàn cuõ, $TLC/M = Tæ leä cuõ môùiGT1Q = Giaù trò cuûa moät quyeàn, öu tieân mua moät coå phaànmôùi, $

Coå PhieáuBò Loaõng GiaùSau khi soá coå phaàn môùi ñöôïc tung ra thò tröôøng, giaù coåphieáu cuûa coâng ty seõ thay ñoåi. Giaûm suùt nhieàu hay ít tuøythuoäc vaøo möùc cheânh leäch giöõa giaù cuûa coå phaàn cuõ vaøgiaù cuûa coå phaàn môùi vaø tuøy thuoäc vaøo tæ leä giöõa soá löôïngcoå phaàn cuõ vaø soá löôïng coå phaàn môùi. Giaù cuûa moät coåphieáu sau khi bò laøm loaõng (diluted) ñöôïc tính theo ñaúngthöùc:

GL = [(TLC/M x GC) +GM] / (TLC/M +1) {2-6}

GM = Giaù baùn ra cuûa soá coå phaàn môùi, $GC = Giaù thò tröôøng cuûa soá coå phaàn cuõ, $GL = Giaù sau khi bò laøm loaõng, $TLC/M = Tæ leä cuõ môùi

Daãn Giaûi 2-2Coâng ty XYZ coù 1,000,000 coå phaàn thöôøng ñaúng ñang du haønhvôùi giaù thò tröôøng laø 50 USD moät coå phaàn. Coâng ty naøy seõ cho

30


phaùt haønh theâm 500,000 coå phaàn môùi vôùi giaù 40 USD moät coåphaàn. Giaû duï theâm laø oâng A ñang naém giöõ 210,000 coå phaàncuûa coâng ty XYZ vaø 4,200,000 USD trong tröông muïc ñaàu tö.Caâu hoûi: (1) OÂng A ñöôïc quyeàn öu tieân mua bao nhieâu coåphaàn môùi? (2) Öu tieân mua naøy ñaùng giaù bao nhieâu moät quyeàn?(3) Neáu taát caû nhöõng yeáu toá khaùc khoâng thay ñoåi, giaù moät coåphaàn sau khi bò laøm loaõng laø bao nhieâu? (4) Soá löôïng coå phaànmôùi coù aûnh höôûng theá naøo ñoái vôùi toaøn boä ñaàu tö cuûa oâng A?

Giaûi Ñaùp:1. Soá Löôïng Coå Phaàn Môùi OÂng A Ñöôïc Quyeàn Mua: TLC/M = TLCPC / TLCPM

= 1,000,000 / 500,000= 2.0

LCPM = LCPC / TLC/M

= 210,000 / 2.0= 105,000

OÂng A ñöôïc quyeàn mua toái ña laø 105,000 coå phaàn môùivôùi giaù 40 USD moät coå phaàn.

2. Giaù Trò Cuûa Quyeàn Mua:GT1Q = [(GC

- GM) x TLC/M] / (TLC/M + 1)

= [(50 - 40) x 2.0] / (2.0 + 1)= 6.67 USD

Quyeàn öu tieân mua coå phaàn môùi ñaùng giaù 6.67 USDmoät quyeàn.

3. Giaù Coå Phaàn Sau Khi Bò Loaõng:GL = [(GC x TLC/M) + GM] / [TLC/M + 1]

= [(50 x 2.0) + 40] / [2.0 + 1]= 46.67 USD

Neáu taát caû nhöõng yeáu toá khaùc khoâng thay ñoåi, giaù cuûacoå phieáu XYZ ñang du haønh treân thò tröôøng seõ ñieàu chænh töø 50

31


USD xuoáng 46.67 USD moät coå phaàn sau khi coâng ty XYZ baùnra soá coå phaàn môùi.

4. AÛnh Höôûng Ñeán Giaù Trò Ñaàu Tö:4a. Tröôùc Khi Bò Laøm LoaõngÑTKL = (GC x LCPC) + 4,200,000

= (50 x 210,000) + 4,200,000= 14,700,000 USD

4b. Neáu Mua Soá CP MôùiÑTL = (GC x LCPC) + (GM x LCPM) +

[4,200,000 - (GM x LCPM)]= (50 x 210,000) + (40x105,000) + [4,200,000 – (40 x 105,000)]= 14,700,000 USD

4d. Sau Khi Giaù Ñieàu Chænh Xong, Vôùi Soá CP MôùiÑTL = GL x (LCPC + LCPM)

= 46.67 x (210,000 + 105,000)= 14,700,000 USD

4c. Neáu Ñeå Cho Quyeàn Mua Heát HaïnÑTL = (GL x LCPC) + (GT1Q x LCPM) + 4,200,000

= (46.67 x 210,000) + (3.33 x 0) + 4,200,000= 14,000,700 USD

Tröôùc khi bò laøm loaõng, giaù trò toaøn boä ñaàu tö cuûa oâng Alaø 14.7 trieäu USD. Neáu mua soá coå phaàn môùi vôùi giaù 40 USDmoät coå phaàn, giaù trò toaøn boä ñaàu tö cuûa oâng A vaãn laø 14.7 trieäuUSD. Sau khi thò tröôøng ñieàu chænh giaù, toaøn boä ñaàu tö cuûa oângA vaãn laø 14.7 trieäu USD. Nhöng neáu ñeå cho quyeàn mua heáthaïn, giaù trò toaøn boä ñaàu tö cuûa oâng A chæ coøn laïi khoaûng 14.0trieäu USD.

Nhöõng keát quaû treân cho thaáy coå phieáu bò laøm loaõng seõkhoâng coù lôïi [cho coå chuû ñang naém giöõ coå phaàn cuõ] vaø trongtröôøng hôïp naøy coå chuû caàn phaûi tích cöïc baûo quaûn taøi saûn ñaàutö neáu khoâng seõ bò thieät haïi.

32


Ñieàu Khoaûn Öu TieânMoät soá tieåu bang cuûa Hoa Kyø baét buoäc nhöõng coâng tycuûa tieåu bang phaûi ghi roõ ñieàu khoaûn cho quyeàn öu tieânmua coå phaàn môùi trong baûn vaên kieän thaønh laäp coâng ty.Muïc ñích cuûa ñieàu khoaûn naøy laø nhaèm baûo veä chuû quyeàncuûa nhöõng coå chuû hieän höõu. Khoâng coù ñieàu khoaûn naøysoá löôïng coå phaàn môùi baùn vaøo tay cuûa nhöõng coå chuûmôùi seõ laøm loaõng chuû quyeàn, töùc laø laøm loaõng quyeàntham döï vaøo noäi boä coâng ty vaø quyeàn lôïi kinh teá, cuûanhöõng coå chuû hieän höõu.

Moät soá coâng ty coøn coù ghi trong vaên kieän thaønhlaäp coâng ty ñieàu khoaûn cho phaùt haønh coå phieáu môùi vôùiquyeàn baàu cöû cao hôn quyeàn baàu cöû cuûa coå phieáu cuõ(weighted voting right). Muïc ñích chính cuûa ñieàu khoaûnnaøy, coøn goïi laø ñieàu khoaûn choáng caù maäp (sharks repel-lent clause), laø ñeå ngaên ngöøa tình traïng bò khoáng cheáhoaëc bò giaät maát coâng ty moät caùch hôïp phaùp bôûi nhöõngtay mua ñoaït coâng ty nhaø ngheà (corporate raiders).

Phaân Caáp Coå PhieáuCoå phieáu thöôøng ñaúng ñoâi khi ñöôïc phaân caáp theo chöõ.Thí duï nhö caáp A, B, E hoaëc H (class A, B, E, H). Caùchphaân caáp naøy thöïc ra khoâng coù nguyeân taéc hoaëc tieâuchuaån roõ reät vaø thöôøng gaây nhaàm laãn. Phaàn lôùn lyù docho vieäc phaân caáp laø ñeå baûo veä quyeàn “khoáng cheá coângty.”

Thoâng thöôøng coâng ty duøng chöõ A vaø B ñeå phaâncaáp coå phieáu thöôøng ñaúng. Coå phieáu caáp A chæ khaùc vôùicoå phieáu caáp B ôû quyeàn baàu cöû. Thí duï ñieån hình chocaùch phaân caáp naøy laø coå phieáu cuûa Ford Motor Com-pany. Coå phieáu caáp A baùn ra töï do treân thò tröôøng trongkhi coå phieáu caáp B chæ baùn cho nhöõng nhaân vaät coát loõi

33


trung kieân cuûa coâng ty vaø baùn cho nhöõng phaàn töû tronggia ñình hoï Ford maø thoâi. Ñieàu ñaëc bieät laø soá löôïng coåphaàn cuûa coå phieáu caáp B chæ vaøo khoaûng 9% cuûa toångsoá coå phaàn cuûa coâng ty [A + B] nhöng quyeàn baàu cöû cuûacoå phieáu caáp B laïi chieám tôùi 40% cuûa toång soá phieáu baàu.

Moät thí duï ñieån hình khaùc laø coå phieáu caáp A vaøcaáp B cuûa Adolph Coors Company. Chæ coù coå phieáu caápA cuûa coâng ty laø ñöôïc quyeàn baàu cöû. Soá löôïng coå phaàncuûa coå phieáu caáp A chæ vaøo khoaûng 3.5% cuûa toång soá coåphaàn cuûa coâng ty. Gia ñình Coors naém giöõ 100% soálöôïng coå phaàn cuûa coå phieáu caáp A vaø 54% soá löôïng coåphaàn cuûa coå phieáu caáp B. Nhö vaäy, tuy laø vôùi soá löôïng ítoûi cuûa coå phieáu caáp A, gia ñình Coors naém 100% quyeànchæ ñaïo coâng ty.

Ñoâi khi coå phieáu ñöôïc phaân caáp vì nhöõng lyù dokhaùc hôn laø lyù do tranh giöõ quyeàn löïc noäi boä. Thí duï ñieånhình cho tröôøng hôïp naøy laø coå phieáu cuûa General MotorCompany (GM). Naêm 1984 vaø 1985 coâng ty GM mua laïicoâng ty Electronic Data System (EDS) vaø coâng ty HughesAircraft (HA). General Motor ñaõ bieán coå phieáu cuûa haicoâng ty EDS vaø HA thaønh coå phieáu caáp E vaø caáp H [laáychöõ ñaàu cuûa EDS vaø HA] cuûa coâng ty GM. Coå phieáu caápE vaø coå phieáu caáp H cuûa coâng ty GM coù quyeàn baàu cöûrieâng vaø coù caùch phaân phoái lôïi nhuaän rieâng.

Giaù Trò Phieám Baûn, GTPBGiaù trò phieám baûn (par value, face value, stated value)cuûa coå phieáu thöôøng ñaúng ñoâi khi ñöôïc ñeà caäp tôùi trongnhöõng vaên kieän baùo caùo tình traïng taøi chính cuûa coâng tyvaø trong vaên baûn thaønh laäp coâng ty (articles of incorpora-tion). Giaù trò phieám baûn ñöôïc trình baøy baèng ñôn vò tieànteä ($) cho moät coå phaàn.

34


Theo khaùi nieäm keá toaùn xöa cuõ toaøn boä taøi saûncuûa coâng ty ñöôïc coi nhö laø taøi saûn cuûa moät quyõ tín nhieäm(trust fund) vaø giaù trò cuûa moãi coå phaàn seõ phaûn aûnh, theotæ leä, giaù trò thöïc cuûa coâng ty. Tuy nhieân neàn taûng lyùthuyeát ñeå thaønh laäp caùi goïi laø “par value” ñaõ loãi thôøi.Chính vì vaäy “par value” trôû thaønh moät giaù trò phieám, moätgiaù trò tröøu töôïng khoâng hôn khoâng keùm. GTPB cuûa coåphieáu thöôøng ñaúng chæ coøn ñöôïc duøng ñeå thoûa ñaùng hìnhthöùc treân vaên kieän keá toaùn hoaëc treân vaên kieän thaønh laäpcoâng ty chöù khoâng coù yù nghóa ñaùng keå hoaëc coù söï thöïcduïng. Daãn chöùng 2-3 cho thaáy ñieàu naøy.

Daãn Chöùng 2-3COÂNG TY LOAÏI CP GTPB (USD)3Com TÑ 0.01ADC Telecom TÑ 0.20ADTRAN TÑ 0.01Adaptec TÑ 0.001Adobe Systems TÑ 0.00Altera TÑ 0.00Americ Greetings TÑ 1.00American Power TÑ 0.01Amgen TÑ 0.0001Andrew Corp. TÑ 0.01Apple Computer TÑ 0.00Applied Materials TÑ 0.01Ascend Comm TÑ 0.001Atmel TÑ 0.00Autodesk TÑ 0.00BMC Software TÑ 0.01Bed Bath& Beyond TÑ 0.01Biogen TÑ 0.01Biomet TÑ 0.00Boston Chicken TÑ 0.01

35


Cascade Comm TÑ 0.001Centocor TÑ 0.01Chiron TÑ 0.01Cintas TÑ 0.00Cirrus Logic TÑ 0.00Cisco Systems TÑ 0.00Comcast TÑ 1.00Compuware TÑ 0.01Concord EFS TÑ 0.33Corporate Exp TÑ 0.0002Costco TÑ 0.10Cracker TÑ 0.50DSC Comm TÑ 0.01Dell Computer TÑ 0.01Electronic Arts TÑ 0.01Electronic Imaging TÑ 0.00FORE Systems TÑ 0.01Fastenal TÑ 0.01Fiserv TÑ 0.01Food Lion TÑ 0.50Fort Howard TÑ 0.01Gartner Group TÑ 0.001Gateway 2000 TÑ 0.01General Nutrition TÑ 0.01Glenayre Tech TÑ 0.02HBO TÑ 0.05Healthcare COMP TÑ 0.01IDEXX Lab TÑ 0.01Informix Corp TÑ 0.01Intel TÑ 0.001Intuit TÑ 0.01KLA-Tencor TÑ 0.001Komag TÑ 0.01Linear Tech TÑ 0.00MCI Comm TÑ 0.10Maxim Integrated TÑ 0.001McAfee TÑ 0.01McCormick TÑ 0.00

36


Micron Electronics TÑ 0.01Microsoft TÑ 0.00005Molex TÑ 0.05Nextel Comm TÑ, Caáp A 0.001Nordstrom TÑ 0.00Northwest Airlines TÑ, Caáp A 0.01Novell TÑ 0.10Oracle Systems TÑ 0.01Outback Steakhse TÑ 0.01Oxford Health TÑ 0.01PACCAR TÑ 12.0PETsMART TÑ 0.0001PacifiCare Health TÑ, Caáp B 0.01Paging Network TÑ 0.01PairGain Tech TÑ 0.0005Parametric Tech TÑ 0.01Paychex TÑ 0.01PeopleSoft TÑ 0.01PhyCor TÑ 0.00QualComm TÑ 0.0001Quantum TÑ 0.01Quintiles Trans TÑ 0.01RPM TÑ 0.00Republic Ind. TÑ 0.01Sigma-Aldrich TÑ 1.00Staples TÑ 0.0006Starbucks TÑ 0.00Stryker TÑ 0.10Sun Microsystems TÑ 0.00067SunGard Data Sys TÑ 0.01Sybase TÑ 0.001Synopsys TÑ 0.01Tele-Comm TÑ, Caáp A 1.00Tellabs Inc TÑ 0.01Tyson Foods TÑ, Caáp A 0.10US Robotics TÑ 0.01Viking Office TÑ 0.00Wisconsin Central TÑ 0.01

37


WorldCom TÑ, Caáp A 0.01Worthington Ind. TÑ 0.01Xilinx TÑ 0.01

TÑ = Thöôøng ñaúng

Giaù TròChuû Baûn, GTCBGiaù trò chuû baûn (book value, net worth, common stock-holders’ equity) cuûa moät coâng ty laø phaàn thaëng dö khiñem gíaù trò toaøn boä taøi saûn cuûa coâng ty (total assets) tröøñi cho giaù trò toaøn boä nôï naàn cuûa coâng ty (total liabilities)vaø tröø ñi cho giaù trò toaøn boä coå phieáu öu ñaúng (preferredstocks) cuûa coâng ty. Noùi moät caùch khaùc,

GTCB = TBTS - (TBN+TBCPÖÑ) {2-7}

GTCB = Giaù trò chuû baûn, $TBTS = Toaøn boä taøi saûn cuûa coâng ty, $TBN = Toaøn boä nôï cuûa coâng ty, $TBCPÖÑ = Toaøn boä coå phieáu öu ñaúng cuûa coâng ty, $

Treân nguyeân taéc phaàn coøn laïi sau khi khaáu tröø,töùc phaàn giaù trò chuû baûn, laø thuoäc veà cuûa coå phieáu thöôøngñaúng vaø vì vaäy noù laø taøi saûn cuûa coå chuû coå phieáu thöôøngñaúng (common stockholders’ equity). Theo ñoù, giaù tròchuû baûn coøn ñöôïc tính theo caùch khaùc nhö sau:

GTCB = (TBCPTÑ + LTGL) {2-7b}

TBCPTÑ = Toaøn boä coå phieáu thöôøng ñaúng cuûa coâng ty(common stock + capital surplus), $

38


LTGL = Lôïi thu giöõ laïi (retained earning), $

Tính treân moät coå phaàn, giaù trò chuû baûn cuûa coângty ñöôïc ñem chia ñeàu cho toång soá löôïng coå phaàn cuûa coåphieáu thöôøng ñaúng ñang du haønh. Hay laø,

GTCB1C = GTCB / TLCPTÑ {2-8}

GTCB1C = Giaù trò chuû baûn moät coå phaàn, $GTCB = Giaù trò chuû baûn cuûa coâng ty, $TLCPTÑ = Toång löôïng coå phaàn cuûa CPTÑ ñang du haønh

Ñaõ coù moät thôøi giaù trò chuû baûn ñöôïc coi laø moät chæsoá then choát ñeå ño löôøng giaù trò cuûa moät coâng ty vaø ñeåñònh giaù thò tröôøng cho coå phieáu cuûa coâng ty ñoù. Tuynhieân theo thôøi gian giôùi chuyeân gia phaân tích ñaàu tödaàn daàn haï thaáp söï quan troïng cuûa chæ soá giaù trò chuûbaûn. Lyù do laø vì nguyeân taéc keá toaùn ñoøi hoûi nhöõng giaohoaùn taøi chính (financial transactions) phaûi ñöôïc ghi nhaänvaø keát toaùn theo giaù trò luùc giao hoaùn (based on historicalvalue) cho neân, ngoaïi tröø khoaûn tieàn maët hoaëc töôngñöông vôùi tieàn maët (cash or cash equivalent assets), taøisaûn cuûa coâng ty ñöôïc ghi nhaän treân soå saùch ít khi phaûnaûnh ñuùng giaù trò hieän taïi cuûa chuùng. Theo ñoù, giaù trò chuûbaûn cuõng khoâng phaûn aûnh ñuùng giaù trò hieän thöïc cuûacoâng ty vaø vì theá maát daàn söï thöïc duïng.

Khi coâng chuùng hoûi Warren Buffet, moät coâng daânHoa Kyø, moät guru ñaàu tö kheùt tieáng treân theá giôùi, trongmoät buoåi hoäi thaûo thöôøng nieân cuûa coâng ty BerkshireHathaway naêm 1995 veà caùi nhìn cuûa oâng ñoái vôùi chæ soágiaù trò chuû baûn, oâng ñaõ traû lôøi nhö sau: “Book value is nota consideration. What we consider more important isthe generation of high returns on capital employed.” Theooâng giaù trò chuû baûn khoâng ñaùng quan taâm. Ñieàu quan

39


troïng hôn laø khaû naêng taïo lôïi nhuaän cao cho voán ñaàu tö.Ñieàu naøy cuõng deã hieåu vì chæ soá giaù trò chuû baûn ñöôïc keáttoaùn treân nhöõng giaù trò thuoäc veà quaù khöù (historical input)trong khi giaù trò thò tröôøng cuûa coâng ty thöôøng laø ñöôïcöôùc tính döïa treân döï kieán thu hoaïch trong töông lai (fu-ture output).

Moät soá chuyeân gia, chaúng haïn nhö Janet Lowe,phaân bieät taøi saûn voâ theå (intangible assets) vôùi taøi saûnhöõu theå (tabgible assets) vaø chuû tröông khoâng coäng taøisaûn voâ theå vaøo giaù trò chuû baûn.2 Neáu theo ñeà nghò naøy,ñaúng thöùc {2-7} seõ bieán thaønh:

GTCB = TBTS - (TBN+TBCPÖÑ +TSVT) {2-9}

GTCB = Giaù trò chuû baûn, $TBTS = Toaøn boä taøi saûn cuûa coâng ty, $TBN = Toaøn boä nôï cuûa coâng ty, $TSVT = Taøi saûn voâ theå cuûa coâng ty, $TBCPÖÑ = Toaøn boä CPÖÑ cuûa coâng ty, $

Lôïi NhuaänVoâ Kyø, LNVKLôïi thu doanh thöông cuûa coâng ty taïo ñöôïc phaân phoái tôùitay coå chuû coå phieáu thöôøng ñaúng (common stock) ñöôïcgoïi laø lôïi nhuaän voâ kyø (common stock dividends), hayLNVK. Sôû dó coù danh xöng “voâ kyø” laø vì coâng ty phaùthaønh coå phieáu thöôøng ñaúng khoâng nhaát thieát, hoaëc bò baétbuoäc, phaûi ñöa ra khoaûn lôïi nhuaän naøy ñuùng “ñònh kyø”nhö lôïi nhuaän cuûa traùi phieáu hoaëc “thöôøngïï kyø” coù theå dôøikhaát nhö lôïi nhuaän cuûa coå phieáu öu ñaúng. Lôïi nhuaän voâkyø cuõng khoâng ñöôïc goïi laø coå töùc vì lôïi nhuaän voâ kyø chælaø moät phaàn trong lôïi töùc cuûa coå phieáu thöôøng ñaúng (divi-

40


dend v/s income). Lôïi töùc cuûa coå phieáu thöôøng ñaúng,hay coå töùc, bao goàm hai phaàn: lôïi nhuaän voâ kyø (divi-dends) coäng vôùi lôïi nhuaän tö baûn (capital gain). Lôïi nhuaäntö baûn laø lôïi nhuaän ñeán töø sai bieät giaù, giaù baùn ra tröø chogiaù mua vaøo.

Lôïi nhuaän voâ kyø moät coå phaàn, hay LNVK1C, laømoät caùch trình baøy khaùc trong thuaät ngöõ cuûa thò tröôøngchöùng khoaùn. Ñuùng vôùi danh xöng, LNVK1C laø lôïi nhuaänvoâ kyø cuûa coå phieáu ñöôïc phaân phoái tôùi tay coå chuû nhöngchæ tính treân ñôn vò moät coå phaàn (dividend per share).

Coù phaân phoái lôïi nhuaän voâ kyø hay khoâng laø quyeànquyeát ñònh cuûa hoäi ñoàng giaùm ñoác (Board of Directors)cuûa coâng ty. Quyeát ñònh phaân phoái, soá löôïng phaân phoái,ngaøy thaùng phaân phoái vaø tieâu chuaån phaân phoái ñöôïc hoäiñoàng giaùm ñoác cuûa coâng ty tuyeân boá ôû nhöõng cuoäc hoïpHÑGÑ ñònh kyø.

Chính SaùchPhaân Phoái LNVKChính saùch cuûa coâng ty trong vieäc phaân phoái lôïi nhuaänvoâ kyø thöôøng phaûn aûnh nhieàu yeáu toá quan troïng: hieäntraïng cuûa nguoàn taøi chính löu hoaït (cash-flow position),möùc ñoä phaùt trieån trong töông lai (growth prospect), möùcñoä oån ñònh trong lôïi thu vaø trong phaân phoái lôïi nhuaän(stability in earnings and dividends), voán ñaàu tö caàn thieátcho coâng cuoäc phaùt trieån hoaëc cho ñieàu haønh coâng ty(capital needs), söï kieåm saùt vaø ñieàu haønh noäi boä (con-trol), luaät leä nhaø nöôùc (legal rules), vaân vaân.

AÛnh Höôûng Cuûa

41


GÑ SÔ SINH

GÑ TAÊNG TRÖÔÛNG

GÑ PHAÙT HUY

GÑ OÅN COÁ

GÑ SUY TAØN

1

2

3 45

CHU TRÌNH PHAÙT TRIEÅN

Chu Trình Phaùt TrieånChu trình phaùt trieån cuûa moät coâng ty ñöôïc phaùc hoïa tronghình 2-4.

Nhöõng coâng ty nhoû ôû trong giai ñoaïn sô sinh (de-velopmental stage), giai ñoaïn 1, caàn giöõ laïi taát caû lôïi thudoanh thöông taïo ñöôïc ñeå tranh thuû sinh toàn. Neáu khoângbò huûy dieät trong giai ñoaïn naøy, coâng ty seõ ñi vaøo giaiñoaïn taêng tröôûng (growth stage), giai ñoaïn 2. Trong giaiñoaïn taêng tröôûng, coâng ty coù khaû naêng lôùn maïnh nhanhchoùng vaø vì vaäy caàn giöõ laïi taát caû lôïi thu doanh thöôngtaïo ñöôïc ñeå hoã trôï cho söï taêng tröôûng nhanh choùng naøy.ÔÛ vaøo ñaàu vaø giöõa giai ñoaïn 2, coâng ty coù khuynh höôùngduøng coå phaàn cuûa coå phieáu thöôøng ñaúng ñeå phaân phoáilôïi nhuaän voâ kyø (stock dividends) thay vì duøng tieàn maët.ÔÛ vaøo cuoái giai ñoaïn 2, coâng ty coù theå daønh chuùt ít tieànmaët ñeå phaân phoái lôïi nhuaän voâ kyø (cash dividends). Böôùcvaøo giai ñoaïn phaùt huy (expansion stage), giai ñoaïn 3,

Hình 2-4Hình 2-4Hình 2-4Hình 2-4Hình 2-4

42


coâng ty vaãn tieáp tuïc lôùn maïnh nhöng ôû möùc ñoä keùm hôn.Trong giai ñoaïn 3 coâng ty coù khaû naêng phaân phoái lôïinhuaän vôùi soá löôïng töông ñoái maø khoâng sôï taïo aûnh höôûngcoù haïi ñeán töông lai cuûa coâng ty. Thöôøng thì möùc phaânphoái naèm trong khoaûng 4% cho ñeán 15% cuûa lôïi thudoanh thöông (earnings). Böôùc vaøo giai ñoaïn oån coá (ma-turity stage), giai ñoaïn 4, coâng ty coá gaéng duy trì söï phaùttrieån ôû möùc ñoä töông ñöông vôùi möùc phaùt trieån cuûa neànkinh teá (stable growth rate). Ñi vaøo giai ñoaïn sau cuøng,giai ñoaïn suy taøn (decline stage), coâng ty maát haún khaûnaêng phaùt trieån. Ñi vaøo giai ñoaïn naøy sôùm hay muoäntuøy thuoäc vaøo khaû naêng rieâng cuûa töøng coâng ty. ÔÛ vaøogiai ñoaïn 4 vaø 5, coâng ty coù khuynh höôùng phaân phoái lôïinhuaän raát cao, thoâng thöôøng thì vaøo khoaûng 30% choñeán 60% cuûa lôïi thu doanh thöông.

Noùi toùm laïi, ñoái vôùi nhöõng coâng ty nhoû vaø ñangphaùt trieån khoaûn lôïi nhuaän voâ kyø töông ñoái ít oûi vaø ñöôïcphaân phoái thaát thöôøng. Coâng ty muoán giöõ laïi lôïi thudoanh thöông taïo ñöôïc ñeå taùi ñaàu tö vaøo coâng cuoäc phaùttrieån vaø ñeå taêng gia lôïi thu doanh thöông trong töông lai.Ngöôïc laïi, ñoái vôùi coâng ty to lôùn vaø giaø nua cô hoäi ñeåphaùt trieån theâm khoâng coù nhieàu. Lôïi nhuaän voâ kyø gaànnhö laø nguoàn lôïi duy nhaát maø giôùi ñaàu tö nhaém vaøo coângty do ñoù khoaûn phaân phoái coù phaàn troäi hôn vaø thöôønghôn ñeå thu huùt giôùi ñaàu tö tieáp tuïc uûng hoä coå phieáu cuûacoâng ty vaø vì vaäy duy trì giaù cuûa coå phieáu ñoù treân thòtröôøng.

Nguyeân Taéc Ngoaïi TranhTheo lyù thuyeát, moät coâng ty chæ neân giöõ laïi lôïi thu doanhthöông taïo ñöôïc ñeå taùi ñaàu tö vaøo chính noù qua nhöõngchöông trình phaùt trieån cuûa coâng ty neáu nhöõng chöông

43


trình naøy höùa heïn cho ñöôïc moät möùc thu hoaïch ít ra phaûilaø töông ñöông vôùi möùc lôïi nhuaän sau khi tröø thueá maø coåchuû coù theå töï ñaàu tö ôû moät nôi khaùc. Neáu khoâng theå höùaheïn ñöôïc möùc thu hoaïch naøy, coâng ty neân phaân phoái soálôïi thu doanh thöông taïo ñöôïc ñeán nhöõng coå chuû coå phieáuthöôøng ñaúng cuûa coâng ty ñeå hoï töï ñaàu tö vaøo nôi khaùc.Nguyeân taéc naøy ñöôïc goïi laø nguyeân taéc ngoaïi tranh trongquyeát ñònh phaân phoái hoaëc giöõ laïi lôïi thu doanh thöôngmaø coâng ty taïo ñöôïc (marginal principle of retained earn-ings). Möùc lôïi nhuaän toái thieåu trong nguyeân taéc ngoaïitranh ñöôïc tính nhö sau:

MLNTT = (1-Th) x MLNNT {2-10}

MLNTT = Möùc lôïi nhuaän toái thieåu, %MLNNT

= Möùc lôïi nhuaän ngoaïi tranh, %

Th = Möùc thueá, %

Daãn Giaûi 2-5Giaû duï laø coå chuû CPTÑ cuûa coâng ty XYZ coù cô hoäi taïo 10% lôïinhuaän neáu chòu ñaàu tö vaøo coâng ty KLM. Giaû duï theâm (1) möùcthueá cho coâng ty XYZ laø 30% vaø (2) caû hai coâng ty ñeàu coù möùchieåm hoïa ñaàu tö (investment risk) ngang nhau. Caâu hoûi: chieáutheo nguyeân taéc ngoaïi tranh, ôû möùc lôïi nhuaän naøo thì coâng tyXYZ neân giöõ laïi lôïi thu doanh thöông ñeå taùi ñaàu tö vaøo chínhnoù?

Giaûi Ñaùp:MLNTT = (1-Th) x MLNNT

= (1.0 - 0.30) x 10% = 7%

Neáu möùc thu hoaïch cuûa coâng ty XYZ döï phoùng töø 7%trôû leân, coâng ty neân giöõ laïi lôïi thu doanh thöông ñeå taùi ñaàu tö

44


vaøo chính noù. Coøn ngöôïc laïi, neáu möùc thu hoaïch döï phoùngdöôùi 7%, coâng ty XYZ neân phaân phoái lôïi thu doanh thöông chocoå chuû CPTÑ ñeå hoï ñem tieàn ñoù ñaàu tö vaøo moät nôi khaùc, thíduï nhö laø ñaàu tö vaøo coâng ty KML.

Tæ Leä Phaân PhoáiVaø Giöõ Laïi Lôïi ThuMöùc phaân phoái lôïi nhuaän voâ kyø (dividend payout rate)cuûa moät coâng ty ñöôïc ño baèng tæ leä phaân phoái lôïi thudoanh thöông vaø möùc giöõ laïi lôïi thu doanh thöông (re-tention rate) ñeå taùi ñaàu tö vaøo coâng ty ñöôïc ño baèng tæ leägiöõ laïi lôïi thu doanh thöông. Hai chæ soá naøy ñöôïc trìnhbaøy baèng soá phaàn traêm cuûa lôïi thu doanh thöông vaøñöôïc chieát tính baèng nhöõng ñaúng thöùc nhö sau:

TLPP = (LTPP / LTDT) x 100% {2-11}

hoaëc TLPP = (LNVK1C / LTDT1C) x 100% {2-11b}

vaø TLGL = (LTGL / LTDT) x 100% {2-12}

hoaëc TLGL = 100% - TLPP {2-12b}

TLPP = Tæ leä phaân phoái lôïi thu (payout rate),%TLGL = Tæ leä giöõ laïi lôïi thu (retention rate),%LTPP = Lôïi thu phaân phoái (pay out), $LTGL = Lôïi thu giöõ laïi (retention), $LTDT = Lôïi thu doanh thöông (earnings), $LNVK1C = Lôïi nhuaän voâ kyø 1 coå phaàn (dividends per

45


share), $LTDT1C = Lôïi thu doanh thöông 1 coå phaàn (earnings pershare), $

Ña soá coâng ty coù khuynh höôùng phaân phoái vaøokhoaûng 50% lôïi thu doanh thöông cuûa coâng ty.3

Moät soá chuyeân gia nghieân cöùu veà thò tröôøng chöùngkhoaùn cho raèng quyeát ñònh khi naøo phaân phoái vaø möùcphaân phoái lôïi nhuaän voâ kyø cuûa coâng ty khoâng laøm chogiôùi ñaàu tö quan taâm.4 Tuy nhieân coù moät soá chuyeân giakhaùc khoâng ñoàng yù vôùi nhaän ñònh treân.5

Daãn Giaûi 2-6Giaû duï trong naêm 1996 lôïi thu doanh thöông moät coå phaàn (earn-ings per share, EPS) cuûa coå phieáu thöôøng ñaúng XYZ laø 4.0USD. Cuõng trong naêm naøy coâng ty XYZ ñaõ phaân phoái 1.9 USDlôïi nhuaän voâ kyø cho moãi coå phaàn. Caâu hoûi: (1) Tính möùc phaânphoái lôïi nhuaän voâ kyø cuûa coâng ty XYZ vaø (2) tính möùc giöõ laïi lôïithu doanh thöông cuûa coâng ty XYZ.

Giaûi Ñaùp:TLPP = (LNVK1C / LTDT1C) x 100%

= ($1.90 / $4.0) x 100%= 47.5%

TLGL = 100% - TLPP= 100% - 47.5%= 52.5%

Möùc phaân phoái lôïi nhuaän vaø möùc giöõ laïi lôïi thu doanhthöông trong naêm 1996 cuûa coâng ty XYZ laø 47.5% vaø 52.5%.

46


Ñieàu Hoøa TrongMöùc Phaân PhoáiTrong quyeát ñònh phaân phoái lôïi nhuaän voâ kyø coâng tythöôøng coá gaéng duy trì tính caùch ñieàu hoøa trong möùcphaân phoái (dividend stability) daàu cho lôïi thu doanhthöông cuûa coâng ty coù thay ñoåi hoaëc chìm noåi theo töøngnaêm. Thí duï nhö möùc phaân phoái lôïi nhuaän voâ kyø cuûa haicoâng ty ABC vaø XYZ nhö sau:

1994 1995 1996 1997XYZ (USD) 0.75 0.90 1.08 1.32ABC (USD) 0.75 2.00 0.30 1.00

So saùnh caùch phaân phoái lôïi nhuaän voâ kyø cuûa haicoâng ty, neáu taát caû nhöõng yeáu toá khaùc ñeàu bình ñaúng,giôùi ñaàu tö coù khuynh höôùng öa chuoäng XYZ hôn laø ABCmaëc daàu toång giaù trò phaân phoái trong 4 naêm, 4.05 USDmoät coå phaàn, tính ra ngang nhau.

Lòch Trình Phaân PhoáiTrong lòch trình phaân phoái lôïi nhuaän voâ kyø coù nhieàu moùcthôøi gian khaùc nhau: ngaøy thaønh laäp (holder-of-recorddate), ngaøy loaïi mieãn (ex-dividend date), vaø ngaøy phaânphoái (payment date). Ngaøy thaønh laäp laø ngaøy coâng tythaønh laäp danh saùch nhöõng coå chuû seõ ñöôïc nhaän lôïinhuaän voâ kyø. Chæ coù nhöõng ngöôøi chính thöùc trôû thaønhcoå chuû cuûa coâng ty tröôùc ngaøy loaïi mieãn laø coù teân trongdanh saùch ñöôïc höôûng lôïi nhuaän voâ kyø. Coøn nhöõngngöôøi chæ chính thöùc trôû thaønh laø coå chuû cuûa coâng ty töøngaøy loaïi mieãn trôû veà sau thì phaûi ñôïi tôùi kyø phaân phoáikeá. Ngaøy thaønh laäp thöôøng laø 4 ngaøy sau ngaøy loaïi mieãm.

47


Coøn ngaøy phaân phoái laø ngaøy coâng ty thöïc söï phaân phoáilôïi nhuaän voâ kyø ñeán coå chuû coù teân trong danh saùch vaøthöôøng laø trong voøng moät thaùng sau ngaøy thaønh laäp. Thíduï nhö coâng ty XYZ ñöa ra lòch trình phaân phoái lôïi nhuaänvoâ kyø nhö sau:

Ngaøy Ngaøy NgaøyLoaïi Mieãn Thaønh Laäp Phaân Phoái06/01/96 06/05/96 06/30/96

Theo lòch trình naøy, chæ coù nhöõng ngöôøi chính thöùclaø coå chuû cuûa coâng ty tröôùc ngaøy 6/1/1996 laø seõ nhaän lôïinhuaän voâ kyø. Ngaøy 6/5/1996 seõ laø ngaøy thaønh laäp danhsaùch vaø lôïi nhuaän voâ kyø seõ ñöôïc phaân phoái vaøo ngaøy 6/30/1996 ñeán nhöõng coå chuû coù teân trong danh saùch.

AÛnh HöôûngSau Ngaøy Loaïi MieãnGiôùi ñaàu tö raát quan taâm ñeán ngaøy loaïi mieãn (ex-divi-dend date). Sau ngaøy naøy, neáu taát caû nhöõng yeáu toá khaùckhoâng thay ñoåi, giaù cuûa coå phieáu seõ giaûm xuoáng, ñieàuchænh theo soá löôïng töông ñöông vôùi soá löôïng lôïi nhuaänvoâ kyø ñaõ phaân phoái.

Phaân Phoái LNVKBaèng Coå PhieáuCoâng ty coù theå phaân phoái lôïi nhuaän voâ kyø qua hai theåthöùc: phaân phoái baèng tieàn maët (cash dividends) hoaëc phaânphoái baèng coå phieáu (stock dividends).

48


Vôùi theå thöùc phaân phoái lôïi nhuaän voâ kyø baèng coåphieáu, moät soá coå phaàn môùi seõ ñöôïc phaân phoái tôùi tay coåchuû, thöôøng thì vaøo khoaûng 10% cuûa toång soá coå phaànhieän haønh. Soá coå phaàn môùi, sau khi ñieàu chænh, khoânglaøm gia taêng hoaëc suùt giaûm giaù trò chuû baûn cuûa coâng tymaëc daàu coù söï thay ñoåi trong ghi nhaän keá toaùn. Tuynhieân, moät phaàn cuûa lôïi thu doanh thöông giöõ laïi seõ ñöôïcchuyeån vaøo voán coå phieáu, töùc laø tö baûn hoaù moät phaànlôïi thu doanh thöông giöõ laïi töông ñöông vôùi toång giaù tròcuûa soá coå phaàn môùi.

Ñoái vôùi nhöõng coå chuû, soá coå phaàn môùi khoâng laømgia taêng hoaëc giaûm suùt giaù trò cuûa toaøn boä ñaàu tö maëc duølôïi thu doanh thöông moät coå phaàn (earnings per share,EPS) vaø giaù thò tröôøng cuûa coå phieáu coù thay ñoåi ñeå ñieàuchænh theo soá löôïng coå phaàn môùi.

Daãn Giaûi 2-7Coâng ty XYZ tuyeân boá phaân phoái lôïi nhuaän voâ kyø vôùi 10% coåphaàn môùi. Tröôùc khi phaân phoái giaû duï laø giaù coå phieáu, lôïi thudoanh thöông, giaù coå phieáu, giaù trò ñaàu tö cuûa oâng B vaø giaù tròchuû baûn cuûa coâng ty XYZ nhö sau:

Lôïi Thu Doanh Thöông Tröôùc Khi Phaân PhoáiLôïi Thu Doanh Thöông $400,000LTDT1C $0.40

Giaù Coå Phieáu Tröôùc Khi Phaân PhoáiGTT $16 (1)

GTT/LTDT1C 40

Giaù Trò Ñaàu Tö Cuûa OÂÂng B Tröôùc Khi Phaân PhoáiSoá CP XYZ 10,000 (2)

Toång Giaù Trò Ñaàu Tö, (1) x (2) $160,000

49


Giaù Trò Chuû Baûn Tröôùc Khi Phaân PhoáiVoán CPTÑ, GTPB, $0.1x1 trieäu CP $100,000 (3)

Voán CPTÑ, Vöôït GTPB, $4.9x1 trieäu CP $4,900,000 (4)

Lôïi Thu Doanh Thöông Giöõ Laïi $ 800,000 (5)

Giaù Trò Chuû Baûn, GTCB, (3)+(4)+(5) $5,800,000

Chuù Thích: Voán CPTÑ, GTPB, 1CP = $0.10 Voán CPTÑ, Vöôït GTPB, 1CP = ($5 - $0.1) = $4.9

Vaán Ñeà: so saùnh tröôùc vaø sau khi phaân phoái lôïi nhuaän voâ kyøbaèng soá coå phaàn môùi (1) toång löôïng coå phaàn, (2) giaù thò tröôøngcuûa coå phieáu, (3) giaù trò chuû baûn vaø (4) toaøn boä giaù trò ñaàu töcuûa oâng B. Caàn noùi theâm, voán coå phieáu thöôøng ñaúng ôû thí duïnaøy laø 5 USD moät coå phaàn vaø ñöôïc ghi nhaän laøm hai phaàn:phaàn giaù trò phieám baûn, GTPB, vaø phaàn vöôït giaù trò phieám baûnlaø theo qui öôùc keá toaùn cuûa Hoa Kyø. Chi tieát keá toaùn seõ ñöôïcgiaûi thích caën keõ hôn trong chöông noùi veà vieäc ñaùnh giaù moätcoâng ty.

Giaûi Ñaùp:Toång Soá Coå Phaàn Sau Khi Phaân Phoái 10% CP Môùi(1 + 0.10) x 1,000,000 CP = 1,100,000 CP (a)

Giaù Trò Chuû Baûn Sau Khi Phaân PhoáiVoán CPTÑ, GTPB, $0.1x1.1 trieäu CP $110,000 (b)

Voán CPTÑ, Vöôït GTPB, $4.9x1.1trieäu CP $5,390,000 (c)

Lôïi Thu Doanh Thöông Giöõ Laïi, $300,000 (d)

Giaù Trò Chuû Baûn, GTCB, (b)+(c)+(d) $5,800,000

Chuù Thích: Voán CPTÑ, GTPB, 1CP = $0.10 Voán CPTÑ, Vöôït GTPB, 1CP = ($5 - $0.1) = $4.9 (d) = ($800,000 – $500,000) = $300,000

Lôïi Thu Doanh Thöông Sau Khi Phaân PhoáiLôïi Thu Doanh Thöông $400,000 (e)

LTDT1C, (e)/(a) $0.3636 (f)

50


Giaù Coå Phieáu Sau Khi Phaân PhoáiGTT/LTDT1C 40 (g)

GTT, (g) x (f) $14.545 (h)

Giaù Trò Ñaàu Tö Cuûa OÂng B Sau Khi Phaân PhoáiSoá Coå Phaàn (1.0 + 0.1) x 10,000 CP 11,000 (k)

Toång Giaù Trò Ñaàu Tö, (h) x (k) $160,000

Sau khi coäng 10% coå phaàn môùi, toång soá coå phaàn duhaønh cuûa coâng ty taêng leân 1,100,000. Ñoàng thôøi 500,000 USDñöôïc chuyeån ra khoûi muïc lôïi thu doanh thöông giöõ laïi (retainedearnings) ñeå ñöa vaøo voán coå phieáu thöôøng ñaúng, phaàn GTPB(capital stock; par) vaø phaàn vöôït GTPB (capital surplus; paid-in excess of par; paid-in surplus; paid-in capital; contributedcapital). So saùnh tröôùc vaø sau khi phaân phoái lôïi nhuaän voâ kyøbaèng coå phaàn môùi, giaù trò chuû baûn cuûa coâng ty khoâng thay ñoåi.Söï thay ñoåi chi tieát beân trong chæ laø ñeå ñieàu chænh theo qui öôùckeá toaùn. Toaøn boä giaù trò ñaàu tö cuûa oâng B cuõng khoâng thay ñoåidaàu laø giaù thò tröôøng, GTT, vaø lôïi thu doanh thöông moät coå phaàn,LTDT1C, coù thay ñoåi ñeå ñieàu chænh theo soá löôïng coå phaàn môùi.Giaù thò tröôøng cuûa coå phieáu sau khi phaân phoái lôïi nhuaän voâ kyøbaèng coå phaàn môùi, 14.545 USD, ñöôïc chieát tính döïa treân döïkieán laø thò tröôøng vaãn ñoàng yù mua vôùi moät giaù gaáp 40 laàn lôïi thudoanh thöông moät coå phaàn.

Lyù Do Phaân PhoáiLNVK Baèng Coå PhieáuTrong giai ñoaïn phaùt trieån maïnh, coâng ty caàn giöõ laïi tieànmaët ñeå hoã trôï coâng cuoäc phaùt trieån cuûa coâng ty. Ñeå vöøalaøm ñöôïc ñieàu ñoù vöøa giöõ vöõng nieàm tin vaø söï uûng hoäcuûa giôùi ñaàu tö, coâng ty coù theå duøng theå thöùc phaân phoáilôïi nhuaän voâ kyø baèng coå phieáu. Khi choïn theå thöùc phaânphoái lôïi nhuaän voâ kyø baèng coå phieáu, coâng ty coù yù ngaámngaàm nhaén nhuû vôùi thò tröôøng vaø vôùi coå chuû laø “Sôû dó

51


coâng ty khoâng ñöa tieàn maët cho quí lò laø vì caàn giöõ laïi lôïithu doanh thöông ñaõ taïo ñöôïc ñeå taùi ñaàu tö vaøo coâng ty.Haõy tin vaøo töông lai töôi saùng cuûa coâng ty chuùng ta! Vôùisoá coå phaàn môùi, quí vò haõy taïm töôûng töôïng laø chuùng tañaõ giaøu hôn.” Do ñoù, theå thöùc phaân phoái naøy ñöôïc coinhö moät phöông tieän truyeàn thoâng.

Coù ñoâi khi nhöõng coâng ty chöa taïo ra ñöôïc lôïinhuaän cuõng aùp duïng theå thöùc phaân phoái lôïi nhuaän voâ kyøbaèng coå phaàn môùi. Nhöng trong tröôøng hôïp naøy, muïcñích chính laø laøm hoa maét giôùi ñaàu tö keùm thoâng thaïo ñeåche ñaäy khaû naêng keùm coûi cuûa caáp laõnh ñaïo vaø ñieàuhaønh hoaëc ñeå che ñaäy tình traïng yeáu keùm cuûa coâng ty.

LNVK Hay LTDT?Khuynh höôùng cuûa thò tröôøng veà chæ soá lôïi nhuaän voâ kyøthay ñoåi theo thôøi gian vaø hoaøn caûnh. Vaøo thaäp nieân1960, giôùi ñaàu tö gaàn nhö khoâng ñeå yù gì tôùi lôïi nhuaän voâkyø maø chæ chuù troïng vaøo khaû naêng taïo lôïi thu doanh thöôngcuûa coâng ty, ño baèng chæ soá LTDT1C (earning per share,EPS). Nhöõng coâng ty nhö Syntex, Xerox, Palaroid, SearsRoebuck, Procter & Gamble, Eastman Kodak ñöôïc giôùiñaàu tö öa chuoäng nhôø vaøo chæ soá naøy. ÔÛ vaøo giai ñoaïnñoù gia taêng nhanh choùng treân lôïi thu doanh thöông ñoàngnghóa vôùi gia taêng nhanh choùng treân giaù thò tröôøng cuûacoå phieáu. Ngöôïc laïi nhöõng coâng ty lôùn (blue chips) naèmtrong DJIA, daàu laø phaân phoái lôïi nhuaän voâ kyø raát cao vaøñeàu ñaën, vaãn bò giôùi ñaàu tö cheâ vaø boû queân.

Söï phaù giaù traàm troïng cuûa thò tröôøng coå phieáuvaøo naêm 1969 daãn ñeán söï thay ñoåi treân quan ñieåm ñaàutö. Roài vaøo thaäp nieân 1980, chæ soá LNVK1C trôû thaønh laøtroïng taâm. Khaû naêng phaân phoái lôïi nhuaän voâ kyø cuûa moätcoâng ty, neáu cao vaø ñieàu hoøa, ñöôïc giôùi ñaàu tö öa chuoäng

52


hôn.Ñeán thaäp nieân 1990, giôùi ñaàu tö döôøng nhö ñaùnh

giaù hai chæ soá ngang nhau. Nhöõng coâng ty vöõng chaõi coùkhaû naêng taïo lôïi thu doanh thöông cao laãn khaû naêngphaân phoái lôïi nhuaän voâ kyø cao vaø ñieàu hoøa ñöôïc giôùiñaàu tö öa chuoäng. Tuy nhieân theo nhaän ñònh cuûa caùcoâng Richard Tewels, Edward Bradley vaø Ted Tewels,giôùi ñaàu tö muoán baét caù hai tay laø ñieàu khoâng thöïc teá.6

AÛnh Höôûng ÑeánQuyeàn Chæ ÑaïoHoäi ñoàng giaùm ñoác cuûa moät coâng ty, nhaát laø nhöõng coângty coøn nhoû yeáu, thöôøng deø daët trong vaán ñeà phaân phoáilôïi nhuaän voâ kyø. Hoï lo ngaïi laø sau khi phaân phoái coâng tyseõ bò thieáu huït vaø ñöa ñeán tình traïng buoäc hoï phaûi baùnra theâm coå phieáu môùi ñeå thu huùt nguoàn taøi chính caànthieát. Soá coå phieáu môùi coù theå seõ laøm loaõng ñi quyeàn baàucöû cuûa soá coå phieáu cuõ vaø coù theå seõ ñöa ñeán tình traïngmaát ñi quyeàn chæ ñaïo coâng ty maø hoï ñang naém.

Luaät Caám Xaâm PhaïmVoán Ñaàu TöHaàu heát taát caû nhöõng tieåu bang cuûa lieân bang Hoa Kyøñeàu ngaên caám coâng ty duøng voán ñaàu tö cuûa coå chuû (con-tributed capital) ñeå phaân phoái lôïi nhuaän voâ kyø. Coâng tychæ ñöôïc pheùp phaân phoái lôïi thu doanh thöông toàn giöõ töønhöõng naêm tröôùc coäng lôïi thu doanh thöông trong naêmhieän taïi (past and current earnings). Phaân phoái vöôïttreân toång soá lôïi thu doanh thöông cuõ vaø môùi vöøa noùi

53


coâng ty seõ bò ñònh toäi laø xaâm phaïm voán ñaàu tö (raidingthe capital). Luaät leä naøy chuû yeáu laø ñeå baûo veä quyeàn lôïicuûa nhöõng chuû nôï (creditors) ñaõ cho coâng ty vay möôïnhoaëc mua thieáu.

Lôïi NhuaänHieän Haønh, LNHHMöùc lôïi nhuaän hieän haønh cuûa coå phieáu (dividend yield) laøtæ leä cuûa taát caû lôïi nhuaän voâ kyø nhaän ñöôïc trong naêm treângiaù thò tröôøng cuûa coå phieáu luùc mua vaøo, hay laø:

LNHH = (LNVK1C / GTT) x 100% {2-13}

LNHH = Möùc lôïi nhuaän hieän haønh, %øLNVK1C = Lôïi nhuaän voâ kyø 1 coå phaàn, $GTT = Giaù thò tröôøng luùc mua vaøo, $

Chæ Soá GTT/LTDT1CGiaù thò tröôøng treân lôïi thu doanh thöông moät coå phaàn(Price/Earnings Ratio, P/E), hay chæ soá GTT/LTDT1C, cuûamoät coå phieáu laø moät soá ño cho bieát thò tröôøng baèng loøngmua vaøo moät coå phieáu vôùi moät giaù gaáp bao nhieâu laàn lôïithu doanh thöông cuûa coå phieáu ñoù. Thí duï trong daãn giaûi{2-7} vöøa roài cho thaáy thò tröôøng ñoàng yù vôùi moät giaù gaáp40 laàn lôïi thu. Chæ soá GTT/LTDT1C ñöôïc tính baèng ñaúngthöùc:

GTT/LTDT1C = (GTT) / (LTDT1C) {2-14}

GTT = Giaù thò tröôøng cuûa coå phieáu, $

54


LTDT1C = Lôïi thu doanh thöông moät coå phaàn, $

Phaân Coå PhaànPhaân coå phaàn (stock split) cuõng töông töï nhö phaân phoáiLNVK baèng coå phieáu. Caû hai ñeàu taïo theâm moät soá coåphaàn môùi vaø laøm gia taêng toång soá löôïng coå phaàn hieänhaønh. Tuy nhieân, theo luaät leä cuûa thò tröôøng mua baùnchöùng khoaùn vaø theo qui öôùc cuûa Hoäi Ñoàng Thieát LaäpTieâu Chuaån Keá Toaùn Taøi Chính (FASB), neáu soá coå phaànmôùi vaøo khoaûng 20% toång soá coå phaàn cuõ hay cao hôncoâng ty phaûi aùp duïng theå thöùc phaân coå phaàn (stock split)thay vì phaân phoái lôïi nhuaän voâ kyø baèng coå phieáu (stockdividend).

Caùch keá toaùn cho phaân coå phaàn cuõng coù phaànkhaùc bieät so vôùi caùch keá toaùn cho phaân phoái lôïi nhuaänvoâ kyø baèng coå phieáu. Sau khi phaân coå phaàn, toång soá coåphaàn seõ gia taêng vaø giaù thò tröôøng cuûa coå phieáu seõ giaûmxuoáng ôû möùc töông ñöông vôùi tæ leä phaân coå phaàn trongkhi giaù trò chuû baûn vaø giaù trò toaøn boä ñaàu tö seõ khoângthay ñoåi.

Thoâng thöôøng lyù do cho quyeát ñònh phaân coå phaànlaø vì coâng ty phaùt haønh coå phieáu muoán ñieàu chænh giaù thòtröôøng cuûa coå phieáu ñoù xuoáng thaáp hôn ñeå ñaùp öùng thòhieáu cuûa giôùi ñaàu tö (to meet popular trading range). Giöõahai coå phieáu, giôùi ñaàu tö seõ coù khuynh höôùng choïn mua1,000 coå phaàn cuûa coå phieáu giaù 10 USD hôn laø mua 100coå phaàn cuûa coå phieáu giaù 100 USD daàu laø giaù thaønh cuûacaû hai ñeàu laø 10,000 USD.

Lyù do thöù hai cho vieäc phaân coå phaàn laø ñeå laømgia taêng khaû naêng löu hoaït (liquidity) cuûa coå phieáu. Soálöôïng coå phaàn caøng nhieàu thì coå phieáu caøng coù hy voïngñaït möùc löu hoaït cao hôn (improving liquidity). 7

55


Daãn Giaûi 2-8Giaû duï coâng ty XYZ tuyeân boá phaân coå phaàn theo tæ leä 3:1. Tæ leäba treân moät coù nghóa laø cöù moät coå phaàn hieän taïi seõ trôû thaønh bacoå phaàn trong töông lai sau ngaøy chính thöùc phaân coå phaàn.Tröôùc khi phaân coå phaàn giaû duï laø giaù coå phieáu, lôïi thu doanhthöông, giaù coå phieáu, giaù trò ñaàu tö cuûa oâng B vaø giaù trò chuû baûncuûa coâng ty XYZ nhö sau:

Lôïi Thu Doanh Thöông Tröôùc Khi Phaân PhoáiLôïi Thu Doanh Thöông, LTDT $400,000LTDT1C $0.40

Giaù Coå Phieáu Tröôùc Khi Phaân PhoáiGTT $16 (1)

GTT/LTDT1C 40

Giaù Trò Ñaàu Tö Cuûa OÂng B Tröôùc Khi Phaân PhoáiSoá CP XYZ 10,000 (2)

Toång Giaù Trò Ñaàu Tö, (1) x (2) $160,000

Giaù Trò Chuû Baûn Tröôùc Khi Phaân PhoáiVoán CPTÑ, GTPB, $0.1x1 trieäu CP $100,000 (3)

Voán CPTÑ, Vöôït GTPB, $4.9x1 trieäu CP $4,900,000 (4)

Lôïi Thu Doanh Thöông Giöõ Laïi $ 800,000 (5)

Giaù Trò Chuû Baûn, GTCB, (3)+(4)+(5) $5,800,000

Chuù Thích: Voán CPTÑ, GTPB, 1CP = $0.10 Voán CPTÑ, Vöôït GTPB, 1CP = ($5 - $0.1) = $4.9

Vaán Ñeà: so saùnh tröôùc vaø sau khi phaân coå (1) toång löôïng coåphaàn, (2) giaù thò tröôøng cuûa coå phieáu, (3) giaù trò chuû baûn vaø (4)toaøn boä giaù trò ñaàu tö cuûa oâng B.

Caàn noùi theâm, voán coå phieáu thöôøng ñaúng trong thí duïnaøy laø 5 USD moät coå phaàn vaø ñöôïc ghi nhaän laøm hai phaàn:phaàn giaù trò phieám baûn, GTPB, vaø phaàn vöôït giaù trò phieám baûnlaø theo qui öôùc keá toaùn cuûa Hoa Kyø. Chi tieát keá toaùn seõ ñöôïcgiaûi thích caën keõ hôn trong chöông noùi veà vieäc ñaùnh giaù moät

56


coâng ty.

Giaûi Ñaùp:Toång Soá Coå Phaàn Sau Khi Phaân Coå Theo Tæ Leä 3:1(3/1) x 1,000,000 CP = 3,000,000 CP (a)

Giaù Trò Chuû Baûn Sau Khi Phaân PhoáiVoán CPTÑ, GTPB, $0.033x3 trieäu CP $100,000 (b)

Voán CPTÑ, Vöôït GTPB, $1.633x3 trieäu CP $4,900,000 (c)

Lôïi Thu Doanh Thöông Giöõ Laïi, $800,000 (d)

Giaù Trò Chuû Baûn, GTCB, (b)+(c)+(d) $5,800,000

Chuù Thích: Voán CPTÑ, GTPB, 1CP = ($0.1)/(3/1) = $0.033 Voán CPTÑ, Vöôït GTPB, 1CP = ($5 – $0.1)/(3/1) = $1.633

Lôïi Thu Doanh Thöông Sau Khi Phaân PhoáiLôïi Thu Doanh Thöông $400,000 (e)

LTDT1C, (e)/(a) $0.1333 (f)

Giaù Coå Phieáu Sau Khi Phaân PhoáiGTT/LTDT1C 40 (g)

GTT, (g) x (f) hoaëc ($16)/(3/1) $5.33 (h)

Giaù Trò Ñaàu Tö Cuûa OÂng B Sau Khi Phaân PhoáiSoá Coå Phaàn (3/1) x 10,000 CP 30,000 (k)

Toång Giaù Trò Ñaàu Tö, (h) x (k) $160,000

Sau khi phaân coå, toång soá coå phaàn du haønh cuûa coâng tytaêng leân 3,000,000. So saùnh tröôùc vaø sau khi phaân coå, giaù tròchuû baûn cuûa coâng ty khoâng thay ñoåi. Söï thay ñoåi chi tieát beântrong chæ laø ñeå ñieàu chænh theo qui öôùc keá toaùn. Toaøn boä giaù tròñaàu tö cuûa oâng B cuõng khoâng thay ñoåi daàu laø giaù thò tröôøng,GTT, vaø lôïi thu doanh thöông moät coå phaàn, LTDT1C, coù thay ñoåiñeå ñieàu chænh theo soá löôïng coå phaàn môùi. Giaù thò tröôøng cuûacoå phieáu sau khi phaân coå, 5.33 USD, ñöôïc chieát tính döïa treândöï kieán laø thò tröôøng vaãn ñoàng yù mua vôùi moät giaù gaáp 40 laàn lôïithu doanh thöông moät coå phaàn.

57


Khaû Naêng Löu HoaïtKhaû naêng löu hoaït (liquidity) cuûa moät chöùng khoaùn laøkhaû naêng hoaùn chuyeån voán ñaàu tö töø chöùng khoaùn ñoùsang tieàn maët hoaëc sang moät chöùng khoaùn khaùc. Noùimoät caùch deã hieåu hôn, moät chöùng khoaùn coù möùc löu hoaïtcao laø moät chöùng khoaùn thònh haønh treân thò tröôøng, töùc laøcung laãn caàu cuûa chöùng khoaùn ñeàu cao, vì vaäy noù deãmua vaø deã baùn. Tính deã mua vaø deã baùn naøy naâng khaûnaêng löu hoaït cuûa moät chöùng khoaùn. Nhöõng chöùng khoaùncoù khaû naêng löu hoaït quaù thaáp khoù thu huùt ñöôïc nhöõngthaønh phaàn tham döï vaøo thò tröôøng chöùng khoaùn, trongñoù coù nhöõng trung gian mua baùn chöùng khoaùn (brokers),nhöõng ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn (dealers) vaø giôùi ñaàutö.

Daãn löïc cuûa nhöõng coå phieáu coù khaû naêng löu hoaïtcao laøm cho chuùng voán ñaõ thònh haønh caøng theâm thònhhaønh. Thònh haønh laø moät trong nhöõng ñieàu kieän ñeå moätcoå phieáu ñöôïc ñaêng kyù mua baùn treân nhöõng thò tröôøngcoù uy tín lôùn. Nhöõng coâng ty ñang phaùt trieån caàn nhöõngthò tröôøng mua baùn coù uy tín lôùn ñeå thu huùt nguoàn taøichính môùi cho coâng cuoäc phaùt trieån.

Nhaäp Coå PhaànNgöôïc laïi vôùi vieäc phaân coå phaàn laø nhaäp coå phaàn (re-verse split). Lyù do chính ñeå nhaäp coå phaàn laø vì coâng tymuoán chænh laïi giaù cuûa coå phieáu cho cao hôn ñeå ñaùp öùngnhu caàu cuûa giôùi ñaàu tö. Coå phieáu coù giaù thò tröôøng ôûmöùc quaù thaáp coù khuynh höôùng thu huùt nhöõng tay chôimay ruûi (speculators) hôn laø thu huùt nhöõng ngöôøi ñaàu töchaân chính (investors). Neáu nhö moät soá löôïng lôùn coåphaàn cuûa moät coâng ty naèm trong taàm aûnh höôûng cuûanhöõng tay chôi may ruûi, giaù cuûa coå phieáu ñoù seõ trôû neân

58


baát oån ñònh hôn nhieàu vaø haäu quaû laø giôùi ñaàu tö coù theåseõ traùnh xa coå phieáu ñoù.

Thu Mua LaïiCoå PhaànNhöõng coâng ty coù tieàn maët thaëng dö trong tay (excesscash) nhöng chöa coù theâm cô hoäi toát ñeå ñaàu tö phaùttrieån coâng ty cuûa hoï ñoâi khi duøng soá tieàn maët thaëng dönaøy ñeå thu mua laïi coå phieáu cuûa coâng ty nhaø (stock re-purchase).

Quyeát ñònh thu mua laïi coå phieáu cuûa coâng ty nhaøthöôøng ñöôïc döïa treân hai lyù do. Thöù nhaát, vì coâng ty tinraèng giaù thò tröôøng cuûa coå phieáu cuûa coâng ty nhaø thaáphôn giaù trò töông xöùng cuûa noù khaù xa. Trong tröôøng hôïpnaøy, mua laïi coå phaàn laø hình thöùc ñaàu tö vaøo chính coângty cuûa mình. Thöù hai, coù theå laø vì coâng ty muoán naâng giaùthò tröôøng cho coå phieáu cuûa coâng ty nhaø. Thu mua moätsoá löôïng lôùn coå phaàn cuûa coâng ty seõ taïo aûnh höôûng tíchcöïc ñeán taâm lyù cuûa thò tröôøng vaø ñeán caùnh caân cung caàuvôùi hy voïng laø laøm cho giaù thò tröôøng cuûa coå phieáu cuûacoâng ty nhaø gia taêng, hoaëc laøm cho giaù ñöùng laïi trongtröôøng hôïp noù ñang tuoät doác.

Sau khi thu mua, soá coå phaàn cuûa coâng ty nhaø coùtheå (1) ñöôïc ñem huûy boû (to be retired) hoaëc (2) ñembaùn ra cho coâng chuùng trong töông lai (to be resold tothe public). Chuùng ñöôïc goïi laø coå phieáu thu hoài (trea-sury stocks).

Mua Baùn Coå PhieáuNhu caàu mua vaø baùn coå phieáu laøm neân thò tröôøng coå

59


phieáu (stock markets) vaø nhöõng vuï mua baùn ñöôïc thaønhlaäp taïi nhöõng nôi mua baùn ñöôïc goïi laø thò tröôøng muabaùn daønh rieâng cho coå phieáu (stock market exchanges).Nhöõng “nôi mua baùn” naøy coù theå laø moät cao oác (building)maø cuõng coù theå laø moät kieán truùc cuûa theá giôùi vi tính, heäthoáng maïng vi tính (computer network). Coå phieáu duhaønh treân thò tröôøng vaø ñöôïc mua baùn moät caùch hieäuquaû phaàn lôùn laø nhôø vaøo khaû naêng cung caáp dòch vuï cuûanhöõng ñaïi lyù mua baùn coå phieáu (dealers), nhöõng trunggian mua baùn coå phieáu (brokers) vaø nhöõng cô quan ñaûmtraùch dòch vuï taøi chính khaùc.

Thò Tröôøng Coå PhieáuThò tröôøng coå phieáu (stock markets) ñöôïc chia ra laøm thòtröôøng caáp 1 (primary market) vaø thò tröôøng caáp 2 (sec-ondary market). Thò tröôøng caáp 1 laø thò tröôøng cuûa coåphieáu môùi trong khi thò tröôøng caáp 2 laø thò tröôøng cuûa coåphieáu cuõ.

Coå phieáu môùi laø coå phieáu ñöôïc baùn ra laàn ñaàutieân (primary offerings) treân thò tröôøng vaø soá taøi chính thuhuùt ñöôïc seõ chaïy vaøo coâng ty phaùt haønh coå phieáu. Coåphieáu môùi thöôøng do nhöõng ngaân haøng ñaàu tö (invest-ment banks) ñöùng ra ñaûm nhieäm phaân phoái qua kinh coângheä (public placement) hoaëc phaân phoái qua kinh tö heä(private placement).

Coå phieáu cuõ laø coå phieáu ñöôïc mua ñi baùn laïi giöõanhöõng ngöôøi ñaàu tö vaø soá löôïng taøi chính chæ chuyeånhoaùn giöõa nhöõng ngöôøi ñaàu tö chöù khoâng vaøo tay coângty phaùt haønh. Nhö vaäy, thò tröôøng caáp 1 môùi thöïc söï laø“oáng daãn tieàn” vaøo tay nhöõng coâng ty doanh thöông ñeåtaøi trôï cho coâng cuoäc phaùt trieån kinh doanh.

60


Thò TröôøngMua Baùn Coå PhieáuSau khi ñöôïc nhöõng ngaân haøng kinh taøi phaân phoái, coåphieáu môùi baây giôø trôû thaønh coå phieáu cuõ vaø ñöôïc mua ñibaùn laïi (secondary transactions) treân nhöõng thò tröôøngmua baùn caáp 1 (registered stock exchanges; organizedstock exchanges) hoaëc nhöõng thò tröôøng mua baùn caáp 2(self-regulated exchanges).

Thò tröôøng mua baùn caáp 1 laø nhöõng thò tröôøng coùñaêng kyù vaø coù toå chöùc raát chaët cheõ. Trong soá nhöõng thòtröôøng mua baùn caáp 1 cuûa Hoa Kyø coù New York StockExchange (NYSE) vaø American Stock Exchange (AMEX).Moät vaøi vuøng cuûa Hoa Kyø cuõng coù nhöõng thò tröôøng muabaùn caáp 1 nhöng taàm voùc nhoû hôn (regional exchanges),thí duï nhö Pacific Stock Exchange (PSE), PhiladelphiaStock Exchange (PHLX), Boston Stock Exchange, Mid-west Stock Exchange, vaø Cincinnati Stock Exchange(CSE). Haûi ngoaïi coù nhöõng thò tröôøng mua baùn caáp 1noåi tieáng nhö laø Tokyo Stock Exchange, Hongkong StockExchange, Toronto Stock Exchange . . .

Thò tröôøng mua baùn caáp 2 (over-the-counter, OTC)laø thò tröôøng töï quaûn töï kieåm (self-regulated). Moät taäphôïp vôùi söï tham döï cuûa haøng ngaøn ñaïi lyù mua baùn chöùngkhoaùn (dealers) lieân keát ñeå laøm thò tröôøng qua moät toåchöùc ñöôïc goïi laø Nghieäp Ñoaøn Ñaïi Lyù Mua Baùn ChöùngKhoaùn (National Association of Securities Dealers, Inc.,NASD). Thay vì gaëp maët nhau taïi nôi mua baùn ñeå ñaáugiaù theo truyeàn thoáng laâu ñôøi cuûa thò tröôøng mua baùncaáp 1, giaù cuûa coå phieáu ñöôïc maëc caû vaø mua baùn ñöôïcthaønh laäp qua moät heä thoáng maïng vi tính (screen-basedmarket). NASD Automated Quote (NASDAQ), Over-the-Counter Bulletin Board (OTCBB) vaø PORTAL Market(PORTAL) thuoäc vaøo loaïi thò tröôøng mua baùn caáp 2 naøy.

61


Coù hôn 50,000 coâng ty treân OTCBB vaø hôn 5,000 coângty treân NASDAQ.

Ñaêng Kyù Vôùi Thò TröôøngMua Baùn Coå PhieáuÑeå cho coå phieáu cuûa coâng ty ñöôïc pheùp mua baùn treânmoät thò tröôøng mua baùn coå phieáu, coâng ty phaùt haønh tröôùcheát phaûi ñaêng kyù vôùi thò tröôøng mua baùn ñoù.

Muoán ñaêng kyù vôùi moät thò tröôøng mua baùn caáp 1,coâng ty phaùt haønh coå phieáu phaûi hoäi ñuû moät soá ñieàu kieändo thò tröôøng mua baùn caáp 1 qui ñònh. Neáu coâng ty phaùthaønh coå phieáu khoâng theå duy trì ñuùng vôùi tieâu chuaån ñaõqui ñònh, coâng ty seõ bò loaïi ra khoûi danh saùch ñaêng kyù vaøcoå phieáu cuûa coâng ty seõ khoâng ñöôïc tieáp tuïc mua baùntreân thò tröôøng mua baùn ñoù nöõa. NYSE vaø AMEX ñeà ranhöõng tieâu chuaån raát cao do ñoù nhöõng coâng ty ñaêng kyùmua baùn treân hai thò tröôøng mua baùn naøy ñöôïc coi laø coùcaên baûn raát vöõng chaéc vaø coù ñaày ñuû uy tín.

Coâng ty bò loaïi ra khoûi thò tröôøng mua baùn caáp 1coù theå ñaêng kyù vôùi moät thò tröôøng mua baùn caáp 2 ñeå coåphieáu cuûa coâng ty ñoù tieáp tuïc du haønh. Tieâu chuaån ñaêngkyù cuûa nhöõng thò tröôøng mua baùn caáp 2 coù phaàn nôùi hônnhieàu so vôùi tieâu chuaån cuûa nhöõng thò tröôøng mua baùncaáp 1.

Ñaïi Lyù Mua Baùn ChöùngKhoaùn Vaø Trung GianMua Baùn Chöùng Khoaùn

62


Chöùng khoaùn du haønh treân thò tröôøng phaàn lôùn laø nhôøvaøo hoaït ñoäng cuûa nhöõng ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn(securities dealers) vaø nhöõng trung gian mua baùn chöùngkhoaùn (securities brokers).

Ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn phaûi töï boû tieàn ramua chöùng khoaùn ñeå baùn laïi kieám lôøi. Khaùch haøng cuûahoï thöôøng laø nhöõng ngöôøi ñaàu tö vôùi danh nghóa caùnhaân (private investors) hoaëc vôùi danh nghóa cuûa toå chöùc(institutional investors), coøn goïi laø ngöôøi ñaàu tö vôùi danhnghóa cuûa toå chöùc hoaëc ngöôøi ñaàu tö thuoäc vaøo toå chöùc.

Khaùc vôùi ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn, nhöõngtrung gian mua baùn chöùng khoaùn chæ ñöùng ra laøm moâigiôùi mua baùn ñeå kieám tieàn phí moâi giôùi chöù khoâng boûtieàn ra mua chöùng khoaùn döï tröõ ñeå baùn laïi kieám lôøi. Khaùchhaøng cuûa nhöõng trung gian mua baùn chöùng khoaùn ña soálaø nhöõng ngöôøi ñaàu tö vôùi danh nghóa caù nhaân hoaëc vôùidanh nghóa cuûa toå chöùc. Vaø trong soá khaùch haøng cuûahoï cuõng coù caû nhöõng ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn.

Yeát Giaù Coå PhieáuGiaù cuûa coå phieáu ñöôïc nieâm yeát nhieàu nôi vaø qua nhöûngphöông tieän truyeàn thoâng quen thuoäc. Nhöõng baûng yeátgiaù coå phieáu ñaêng taûi treân nhöõng nhaät baùo thöôøng gioâángnhö baûng yeát giaù trong hình 2-9.

Caên cöù theo baûng yeát giaù 2-9, coät thöù 1 cho bieátgiaù cao nhaát cuûa coå phieáu ñaõ mua baùn treân thò tröôøngtrong suoát 52 tuaàn sau cuøng (52-week high). Coät thöù 2cho bieát giaù thaáp nhaát cuûa coå phieáu ñaõ mua baùn treân thòtröôøng trong suoát 52 tuaàn sau cuøng (52-week low). Coätthöù 3 cho bieát teân cuûa coâng ty phaùt haønh coå phieáu. Neáukhoâng coù chöõ chuù thích naèm beân caïnh teân cuûa coâng tythì coå phieáu ñoù chính laø coå phieáu thöôøng ñaúng. Neáu coù

63


Hình

2-9

Hình

2-9

Hình

2-9

Hình

2-9

Hình

2-9

64


Hình

2-10

Hình

2-10

Hình

2-10

Hình

2-10

Hình

2-10

65


chöõ “pf” naèm beân caïnh teân cuûa coâng ty thì noù laø coå phieáuöu ñaúng. Ñoâi khi teân cuûa coâng ty coù moät maãu töï naèmbeân caïnh ñeå cho bieát caáp (class) cuûa coå phieáu ñoù, thí duïnhö laø Revlon A trong coät 3 cuûa hình 2-9. Coät thöù 4 chobieát kyù hieäu rieâng cuûa coå phieáu. Coät thöù 5 cho bieát lôïinhuaän voâ kyø hoaëc lôïi nhuaän thöôøng kyø ñaõ phaân phoái ñeántay coå chuû tính treân moät coå phaàn vaø tính trong voøng moätnaêm (annual dividend per share). Choã boû troáng trongcoät naøy coù nghóa laø coâng ty chöa phaân phoái lôïi nhuaäntrong naêm hieän taïi. Coät thöù 6 cho bieát möùc lôïi nhuaänhieän haønh (dividend yield) cuûa coå phieáu, hay laø LNHH%.Coät thöù 7 cho bieát chæ soá giaù thò tröôøng treân lôïi thu doanhthöông moät coâå phaàn (P/E ratio) cuûa coå phieáu, lôïi thu doanhthöông cuûa 4 tam caù nguyeät sau cuøng (last 4 quarters).Coät thöù 8, nhaân cho 100, cho bieát soá löôïng coå phaàn muabaùn trong ngaøy. Coät thöù 9 cho bieát giaù cao nhaát cuûa coåphieáu ñaõ mua baùn treân thò tröôøng trong ngaøy (day high).Coät thöù 10 cho bieát giaù thaáp nhaát cuûa coå phieáu ñaõ muabaùn treân thò tröôøng trong ngaøy (day low). Coät thöù 11 chobieát giaù cuoái cuøng ngay khi chaám döùt mua baùn trong ngaøy(day close). Vaø sau heát coät thöù 12 cho bieát khoaûng caùchtaêng giaûm cuûa giaù coå phieáu so vôùi moät ngaøy tröôùc. Saibieät giaù ñöôïc tính baèng caùch ñem giaù cuoái cuøng cuûa ngaøy,yeát ôû coät 11, tröø cho giaù cuoái cuøng cuûa ngaøy tröôùc (previ-ous day).

Vôùi kyõ thuaät hieän ñaïi giaù coå phieáu ñöôïc nieâm yeátnhieàu nôi treân heä thoáng maïng vi tính. Thí duï nhö treântrang cuûa Yahoo hoaëc CBS Watch Market. Nhöõng baûngyeát giaù treân maïng vi tính cuõng töông töï nhö baûng yeát giaùtrong hình 2-10 vaø noäi dung cuõng khoâng khaùc maáy so vôùinoäi dung cuûa baûng yeát giaù trong hình 2-9.

Ngoaøi ra giaù cuûa coå phieáu cuõng ñöôïc nieâm yeáttreân nhöõng chöông trình phaùt hình, nhaát laø nhöõng chöôngtrình chuyeân thoâng tin veà ñaàu tö vaø taøi chính, döôùi hình

66


1 2 3 4 5

MSFT5K @61 3/8 1 1/2 WMT38K @26 1/4 2 1/8

thöùc baêng yeát giaù ñieän töû (electronic ticker tape) gioángnhö hình 2-11. Baêng yeát giaù ñieän töû lieân tuïc thoâng baùogiaù môùi nhaát cuûa coå phieáu treân thò tröôøng (showing real-time or 15 minute delayed). Noäi dung cuûa baêng yeát giaùñieän töû raát ñôn giaûn. Ñoù laø, coät thöù 1 cho bieát kyù hieäurieâng cuûa coå phieáu. Coät thöù 2 cho bieát soá löôïng coå phaànñang mua baùn. Maãu töï K coù nghóa laø nhaân cho 1 ngaøn,M laø nhaân cho 1 trieäu vaø B laø nhaân cho moät tæ. Nhö vaäy,5K coù nghóa laø 5 ngaøn coå phaàn vaø 38K laø 38 ngaøn coåphaàn. Coät thöù 3 cho bieát giaù môùi nhaát cuûa coå phieáu. Coätthöù 4 cho bieát giaù cuûa coå phieáu troài hay suït so vôùi giaùsau cuøng cuûa ngaøy hoâm tröôùc (previous day’s closingprice). Thoâng thöôøng daáu maøu ñoû chæ höôùng giaûm, maøuxanh chæ höôùng taêng, vaø maøu traéng ñeå chæ khoâng coùthay ñoåi. Vaø coät thöù 5 cho bieát giaù cuûa coå phieáu ñaõ troàisuït bao nhieâu so vôùi giaù sau cuøng cuûa ngaøy hoâm tröôùc.

Phieáu Chöùng NhaänKyù Thaùc Coå PhaànPhieáu chöùng nhaän kyù thaùc coå phaàn (American DepositReceipts, ADRs) laø moät saùng taïo cuûa Morgan Guaran-tee Trust ôû thaäp nieân 1920s. Vaøo khoaûng thôøi gian ñoùUÛy Ban Chöùng Khoaùn &ø Thò Tröôøng Mua Baùn Chöùng

Hình 2-11Hình 2-11Hình 2-11Hình 2-11Hình 2-11

67


Khoaùn (Securities and Exchanges Commission) cuõng nhöthuû tuïc ñaêng kyù chöùng khoaùn chöa ra ñôøi. Mua baùn tröïctieáp moät chöùng khoaùn cuûa moät coâng ty ngoaïi quoác raát laøphöùc taïp [vaø ngay caû baây giôø cuõng vaäy]. Cho neân, thayvì mua baùn tröïc tieáp moät coå phieáu do coâng ty nöôùc ngoaøiphaùt haønh phieáu chöùng nhaän kyù thaùc coå phaàn cuûa coåphieáu ñoù ñöôïc söû duïng ñeå tieän hôn cho vieäc mua baùn.

Theo phöông caùch treân coå phieáu do moät coâng tyngoaïi quoác phaùt haønh ñöôïc ñem kyù thaùc vaøo moät ngaânhaøng coù taàm voùc quoác teá, Sau khi kieåm tra vaø chaáp nhaän,ngaân haøng naøy seõ phaùt haønh phieáu chöùng nhaän kyù thaùccoå phaàn cuûa coâng ty ñoù ñeå baùn ra treân thò tröôøng HoaKyø. Khi ngaân haøng chòu ñöùng ra phaùt haønh phieáu chöùngnhaän kyù thaùc coå phaàn, coå phieáu ñoù ñöôïc coi laø coù baûochöùng (sponsored). Ngaân haøng chæ baûo chöùng coå phieáutheo söï yeâu caàu cuûa coâng ty phaùt haønh. Ngöôïc laïi, ngaânhaøng coù theå huûy boû baûo chöùng theo söï yeâu caàu cuûa giôùiñaàu tö. Ngaøy nay taát caû phieáu chöùng nhaän kyù thaùc coåphaàn (sponsored ADRs) ñeàu coù ñaêng kyù vôùi UÛy BanChöùng Khoaùn & Thò Tröôøng Mua Baùn Chöùng Khoaùn.

Vôùi chieàu höôùng ñaàu tö vaøo nhöõng coâng ty haûingoaïi cuûa giôùi ñaàu tö Hoa Kyø caøng ngaøy caøng nhieàu,phieáu chöùng nhaän kyù thaùc coå phaàn caøng ngaøy caøng trôûneân thònh haønh hôn. Giôùi ñaàu tö Hoa Kyø öa chuoängphieáu chöùng nhaän kyù thaùc coå phaàn, so vôùi mua tröïc tieápcoå phaàn cuûa coâng ty ngoaïi quoác (buying foreign sharesdirectly) vì nhöõng lyù do sau ñaây. Thöù nhaát, mua phieáuchöùng nhaän kyù thaùc coå phaàn raát deã daøng. Thöù hai, ñeåtraùnh bò phaït vaï vì voâ tình mua vaø baùn ra chöùng khoaùnkhoâng coù ñaêng kyù. Baùn ra coå phieáu do moät coâng tyngoaïi quoác phaùt haønh khoâng coù hoaëc chöa coù ñaêng kyùvôùi UÛÛy Ban Chöùng Khoaùn & Thò Tröôøng Chöùng Khoaùnseõ bò phaït döôùi ñieàu khoaûn “trôï giuùp phaân phoái chöùngkhoaùn khoâng coù ñaêng kyù” (as a distributor of unregis-

68


tered securities) theo luaät chöùng khoaùn ban haønh naêm1933 (Security Act of 1933). Thöù ba, ngöôøi naém giöõ phieáuchöùng nhaän kyù thaùc coå phaàn coù ñaày ñuû nhöõng chuû quyeàndaønh cho coå chuû cuûa coâng ty. Thöù tö, baùo caùo taøi chínhvaø nhöõng vaên kieän lieân heä ñeàu ñöôïc in baèng Anh ngöõ.Thöù naêm, lôïi nhuaän voâ kyø vaø giaù cuûa coå phieáu ñöôïc tínhbaèng USD.

Tham Khaûo1a Theo ñònh nghóa cuûa Securities Exchange Act of 1934,chöùng khoaùn laø: “Any note, stock, treasury stock, bond,debenture, certificate of interest or participation in anyprofit-sharing agreement or in any oil, gas, or other min-eral royalty or lease, any collateral trust certificate,preorganization certificate or subscription, transferableshare, investment contract, voting-trust certificate, cer-tificate of deposit, for a security, any put, call, straddle,option, or privilege on any security, certificate of deposit,or group or index of securities (including any interesttherein or based on the value thereof), or any put, call,straddle, option, or privilege entered into on a nationalsecurities exchange relating to foreign currency, or in gen-eral, any instrument commonly known as a ‘security’; orany certificate of interest or participation in, temporary orinterim certificate for, receipt for, or warrant or right tosubscribe to or purchase, any of the foregoing; but shallnot include currency or any note, draft, bill of exchange,or banker’s acceptance which has a maturity at the timeof issuance of not exceeding nine months, exclusive ofdays of grace, or any renewal thereof the maturity of whichis likewise limited.”

1 Coâng ty cuûa tieåu bang ôû ñaây coù yù noùi laø coâng ty ñaêng kyù

69


thaønh laäp taïi tieåu bang ñoù (chöù khoâng coù yù noùi tieåu bangnaém chuû quyeàn).

2 Janet Lowe, 1996, Value Investing Made Easy, tr.42

3 Donald Fisher and Ronald Jordan, 1987, Security Analy-sis and Porfolio Management, tr.276

4 Merton Miller and Franco Modigliani, 10/1961, Tr.411-433

5 Myron Gordon, 5/1963, tr.243-269

6 Richard Teweles & Edward Bradley & Ted Teweles,1992, The Stock Market, tr.29

7 Eugene F. Fama, Lawrence Fisher, Michael Jensen andRichard Roll, The Adjustment of Stock Prices to New In-formation, International Economic Review, January 1969,tr.1-21

70


71

oå phieáu öu ñaúng laø moät coâng cuï huy ñoäng voán caogiaù hôn moät soá coâng cuï khaùc. Thí duï nhö so vôùi traùiphieáu, coå phieáu öu ñaúng phaân phoái lôïi nhuaän thöôøng kyø(preferred dividends) vôùi lôïi thu doanh thöông sau khi tröøthueá (after-tax profits) trong khi traùi phieáu traû lôïi nhuaänñònh kyø (interests) vôùi lôïi thu doanh thöông tröôùc khi tröøthueá (pre-tax profits). Chæ vôùi ñieàu naøy, neáu caû hai chomoät möùc lôïi nhuaän ngang nhau, huy ñoäng voán vôùi coângcuï coå phieáu öu ñaúng tính ra seõ maéc hôn laø vôùi coâng cuïtraùi phieáu.

Tuy vaäy coù nhöõng coâng ty vaãn choïn coâng cuï coåphieáu öu ñaúng ñeå huy ñoäng voán thay vì söû duïng moätcoâng cuï khaùc, nhaát laø nhöõng coâng ty non treû caàn nguoàntaøi chính töø nhöõng nhaø taøi trôï voán phaùt trieån cho nhöõngcoâng ty nhieàu trieån voïng (venture capital investors). Coùtheå laø vì nhöõng coâng ty naøy khoâng muoán hoaëc khoâng theåhuy ñoäng voán qua coâng cuï vay möôïn nhö laø phaùt haønhtraùi phieáu hoaëc tìm ñeán ngaân haøng vaø cuõng khoâng muoánhoaëc khoâng theå huy ñoäng voán qua coâng cuï coå phieáu

Coå PhieáuÖu Ñaúng

C

72


thöôøng ñaúng vì moät lyù do naøo ñoù.Coå phieáu öu ñaúng cho ngöôøi ñaàu tö (1) quyeàn öu

tieân, so vôùi coå phieáu thöôøng ñaúng, trong vieäc phaân phoáilôïi thu doanh thöông cuûa coâng ty phaùt haønh vaø phaânphoái taøi saûn cuûa coâng ty phaùt haønh (priority on distribu-tion of assets) neáu noù saùp nhaäp vôùi moät coâng ty khaùchoaëc baùn phaù saûn vaø (2) moät soá ñaëc quyeàn (certainpreferential rights) trong ñoù coù quyeàn bieåu quyeát nhöõngthay ñoåi quan troïng nhö laø mua hoaëc baùn coâng ty (theacquisition or sale of the company).

Ña soá nhöõng ñieàu khoaûn ñöôïc thaønh laäp cho moätcoå phieáu öu ñaúng (preferred stock terms) ñeàu theo tieâuchuaån (standard) vaø thöôøng laø khoâng theå ñieàu ñình (non-negotiable). Qui öôùc cuûa coå phieáu öu ñaúng thöôøng xoayquanh (1) nhöõng choïn löïa trong tröôøng hôïp coâng ty saùpnhaäp vôùi moät coâng ty khaùc hoaëc baùn deïp coâng ty (mergeror liquidation preferences), (2) nhöõng hình thöùc choánglaøm loaõng (anti-dilution protections), giaù vaø chuû phaàn, vaø(3) nhöõng ñieàu khoaûn hoaøn traû voán (redemption provi-sions).

Trong tröôøng hôïp coâng ty phaùt haønh saùp nhaäpvôùi moät coâng ty khaùc hoaëc baùn deïp coâng ty, vôùi quyeànöu tieân, coå chuû coå phieáu öu ñaúng seõ nhaän ñöôïc tieàn boàihoaøn (get their money back upon the liquidation), coù theåkeøm vôùi lôïi nhuaän ôø moät möùc ñaõ giao öôùc, tröôùc khi soáthu (the proceed) ñöôïc chuyeån giao cho coå chuû cuûa coåphieáu thöôøng ñaúng. Vaø nhöõng choïn löïa cho tröôøng hôïpcoâng ty phaùt haønh coå phieáu öu ñaúng saùp nhaäp vôùi moätcoâng ty khaùc hoaëc baùn deïp coâng ty naèm döôùi 2 daïng:khaû döï (participating) hoaëc khoâng khaû döï (non-partici-pating).

Döôùi daïng khaû döï, coå chuû coå phieáu öu ñaúng seõnhaän ñöôïc tieàn boài hoaøn (get their money back upon theliquidation) tröôùc tieân. Sau ñoù phaàn coøn laïi cuûa soá thu do

73


baùn coâng ty (the balance of the proceed) ñöôïc ñem chiañeàu cho toång soá coå phaàn cuûa caû hai loaïi coå phieáu, töùc laøsoá coå phaàn cuûa coå phieáu öu ñaúng coäng vôùi soá coå phaàncuûa coå phieáu thöôøng ñaúng. Coù nghóa laø, ngoaøi vieäc laáylaïi voán, coå chuû coå phieáu öu ñaúng coøn ñöôïc tham döï vaøochia chaùc cuûa phaàn coøn laïi.

Döôùi daïng khoâng khaû döï, coå chuû coå phieáu öu ñaúngseõ nhaän ñöôïc tieàn boài hoaøn tröôùc tieân. Sau ñoù phaàn coønlaïi cuûa soá thu do baùn coâng ty (the balance of the pro-ceed) ñöôïc chuyeån giao cho coå chuû cuûa coå phieáu thöôøngñaúng. Coå chuû coå phieáu öu ñaúng khoâng ñöôïc tham döïchia chaùc theâm phaàn coøn laïi naøy.

Döôùi daïng khoâng khaû döï nhöng khaû hoaùn, coåchuû coå phieáu öu ñaúng coù quyeàn hoaùn ñoåi coå phaàn cuûacoå phieáu öu ñaúng qua coå phaàn cuûa coå phieáu thöôøng ñaúngvaø theo ñoù nhaän phaàn chia chaùc theo tæ leä cuûa soá coåphaàn mình ñang coù.

Nhöõng ñieàu khoaûn choáng laøm loaõng naèm döôùi haidaïng: döïa treân giaù (price-based) hoaëc khoâng döïa treângiaù (non-priced based). Ñieàu khoaûn choáng laøm loaõngdöïa treân giaù (price-based anti-dillution provisions) coù itnhaát laø 3 phöông phaùp: phöông phaùp bình quaân höõu caântraûi roäng (broad-based weighted average), phöông phaùpbình quaân höõu caân thu heïp (narrow-based weightedaverage), vaø phöông phaùp khoaù sieát (ratchet).

Choáng laøm loaõng theo phöông phaùp bình quaânhöõu caân (weighted average protection) coù yù noùi ñeán moätcoâng thöùc ñeå chieát tính soá löôïng boài thöôøng neáu nhöcoâng ty baùn ra coå phieáu ôû moät giaù thaáp hôn so vôùi giaù ñaõbaùn ra trong ñôït taøi trôï tröôùc ñoù. Phöông phaùp bình quaânhöõu caân laøm giaûm chuû quyeàn cuûa nhöõng nguyeân chuû vaøcoâng nhaân vieân (founders and employees) ít nhaát, so vôùinhöõng phöông phaùp khaùc, vì noù “caân” soá löôïng coå phaànbaùn ra ôû giaù thaáp hôn ñeå chieát tính.

74


Bình quaân höõu caân coøn coù yù noùi ñeán moät coângthöùc ñeå chieát tính ñieàu chænh tæ leä hoaùn ñoåi (refers to aformula adjusting the conversion ratio), töø coå phieáu öuñaúng qua coå phieáu thöôøng ñaúng. Bình quaân höõu caângoïi laø “môû roäng” hay “thu heïp” tuøy thuoäc vaøo coâng thöùclaáy soá coå phaàn cuûa caû hai ñeå tính hay chæ laáy soá coå phaàncuûa coå phieáu öu ñaúng maø thoâi. Neáu chæ laáy soá coå phaàncuûa coå phieáu öu ñaúng ñeå tính thì noù ñöôïc goïi laø bìnhquaân höõu caân thu heïp.

Choáng laøm loaõng vôùi phöông phaùp khoaù sieát(ratchet anti-dillution) coù nghóa laø trong ñôït huy ñoäng voánkeá tieáp neáu nhö coâng ty baùn ra coå phieáu ôû moät giaù thaáphôn so vôùi giaù ñaõ baùn ra trong nhöõng ñôït huy ñoäng voántröôùc ñoù, taát caû coå phieáu baùn ra trong ñôït huy ñoäng voántröôùc seõ ñöôïc ñònh giaù laïi cho ngang vôùi giaù trong ñôït taøitrôï sau (earlier rounds of financings are repriced to thelower price of the later round). Ñaây laø phöông phaùp naëngtay nhaát trong soá nhöõng phöông phaùp choáng laøm loaõngvaø ít khi ñöôïc söû duïng cho nhöõng coâng ty thuoäc kyõ thuaätcao.

Moät soá ngöôøi ñaàu tö muoán coå phieáu thöôøng ñaúngcoù keøm theo ñieàu khoaûn hoaøn traû voán ñeå coù phöông tieän“get money back” trong tröôøng hôïp coâng ty chöa “gonepublic” nhöng vaãn coù lôïi thu. Hieän nay töông ñoái ít coù coåphieáu öu ñaúng keøm theo ñieàu khoaûn hoaøn traû voán vì giôùiñaàu tö nhaän ra raèng noù khoâng coù lôïi cho hoï vì nhöõngngaân haøng coù khuynh höôùng “treat” nhöõng coå phieáu öuñaúng coù keøm ñieàu khoaûn hoaøn traû voán nhö laø nôï (asdebt), laøm phöùc taïp theâm nhöõng lieân heä trong vay möôïn.

Coù moät soá ñieàu khoaûn coù theå ñieàu ñình ñöôïc thíduï nhö ñieàu khoaûn ñeà cöû ñaïi dieän naèm trong hoäi ñoànggiaùm ñoác (board representation), baûo hieåm sinh maïngcho nhöõng nguyeân chuû (insurance on the lives of thefounders), quyeàn ñaêng kyù (registration rights), vaân vaân.

75


Ñònh DanhCoå phieáu ñöôïc ñònh danh “öu ñaúng” laø vì noù ñöôïc quyeànöu tieân trong vieäc phaân phoái lôïi thu doanh thöông cuûacoâng ty vaø quyeàn öu tieân trong vieäc phaân phoái taøi saûncuûa coâng ty neáu coâng ty saùp nhaäp vôùi moät coâng ty khaùchoaëc baùn phaù saûn, so saùnh vôùi coå phieáu thöôøng ñaúng.

Lôïi nhuaän cuûa coå phieáu öu ñaúng coù teân laø lôïi nhuaänthöôøng kyø. Thöôøng kyø laø vì noù ñöôïc phaân phoái ñeàu ñeàunhöng coù theå dôøi khaát so saùnh vôùi lôïi nhuaän voâ kyø, khoânghöùa heïn seõ coù, cuûa coå phieáu thöôøng ñaúng vaø lôïi nhuaänñònh kyø, ñeàu vaø khoâng theå dôøi khaát, cuûa traùi phieáu.

Giaûi thích moät caùch khaùc, lôïi thu doanh thöôngcuûa coâng ty phaân phoái tôùi tay coå chuû coå phieáu thöôøngñaúng ñöôïc goïi laø lôïi nhuaän voâ kyø (common stock’s divi-dends). Ñöôïc ñònh danh laø voâ kyø vì coâng ty ñöôïc toaønquyeàn chuû ñoäng quyeát ñònh phaân phoái hay khoâng phaânphoái. Lôïi thu doanh thöông cuûa coâng ty phaân phoái tôùi taycoå chuû coå phieáu öu ñaúng ñöôïc goïi laø lôïi nhuaän thöôøng kyø(preferred stock’s dividends). Ñöôïc ñònh danh laø thöôøngkyø vì coâng ty phaûi chi traû theo lòch trình nhö ñaõ giao öôùcnhöng coù theå dôøi khaát ñöôïc. Coøn laõi nhuaän cuûa traùi phieáuñöôïc goïi laø lôïi nhuaän ñònh kyø (interest). Ñöôïc ñònh danhlaø ñònh kyø vì laõi nhuaän phaûi ñöôïc chi traû theo “ñuùng” lòchtrình.

Ñaëc ÑieåmCuõng gioáng nhö coå phieáu thöôøng ñaúng (common stocks),coå phieáu öu ñaúng (preferred stocks) ñöôïc xeáp vaøo loaïicoâng cuï huøn voán (equity instrument). Tuy nhieân nhöõngñaëc tính caên baûn cuûa coå phieáu öu ñaúng coù phaàn khaùcbieät so vôùi nhöõng ñaëc tính caên baûn cuûa coå phieáu thöôøng

76


ñaúng. Coù theå noùi moät soá ñaëc tính cuûa coå phieáu öu ñaúnggaàn vôùi ñaëc tính cuûa traùi phieáu hôn laø coå phieáu thöôøngñaúng.

Quyeàn Baàu CöûTrong soá nhöõng ñieåm dò bieät giöõa coå phieáu thöôøng ñaúngvaø coå phieáu öu ñaúng moät ñieàu noåi baät nhaát laø coå phieáuöu ñaúng khoâng cho coå chuû quyeàn baàu cöû, ngoaïi tröø tröôønghôïp coâng ty phaùt haønh cam keát ngöôïc laïi. Do ñoù, coå chuûcoå phieáu öu ñaúng seõ khoâng ñöôïc quyeàn tham döï vaøonhöõng quyeát ñònh noäi boä cuûa coâng ty nhö laø coå chuû coåphieáu thöôøng ñaúng daàu laø coå phieáu öu ñaúng cuõng ñaïidieän cho chuû quyeàn trong coâng ty nhö laø coå phieáu thöôøngñaúng.

Ñaëc ñieåm naøy coù theå laø moät lyù do ñeå giaûi thích taïisao moät coâng ty choïn coâng cuï coå phieáu öu ñaúng thay vìchoïn coâng cuï coå phieáu thöôøng ñaúng ñeå huy ñoäng voáncho coâng ty.

Thoâng thöôøng coå phieáu öu ñaúng coù theå cho quyeànbaàu cöû raát giôùi haïn naèm trong moät soá hoaøn caûnh ñaëc bieätnhö sau: (1) coâng ty phaùt haønh muoán nhaäp vôùi moät coângty khaùc (merger); (2) coâng ty phaùt haønh muoán baùn deïp;hoaëc (3) coâng ty muoán phaùt haønh traùi phieáu môùi hoaëc coåphieáu öu ñaúng môùi (issue new bonds or preferred stock).

Lôïi NhuaänThöôøng Kyø, LNTKCoå phieáu öu ñaúng cho lôïi nhuaän ôû moät möùc coá ñònh vaøñöôïc phaân phoái thöôøng kyø. Neáu vì moät lyù do naøo ñoùcoâng ty phaùt haønh coå phieáu öu ñaúng khoâng theå phaân

77


phoái lôïi nhuaän nhö ñaõ cam keát, soá lôïi nhuaän thöôøng kyøseõ tieáp tuïc tích luõy (dividend arrears) ñeå chôø coâng ty trangtraûi khi coù ñieàu kieän.

Coâng ty phaùt haønh khoâng theå phaân phoái lôïi thudoanh thöông cho coå phieáu thöôøng ñaúng, coøn goïi laø lôïinhuaän voâ kyø, tröôùc khi trang traûi xong cho coå phieáu öuñaúng soá lôïi nhuaän thöôøng kyø tích luõy (dividends in ar-rears). Noùi moät caùch khaùc, coå phieáu öu ñaúng ñöôïc öutieân hôn coå phieáu thöôøng ñaúng trong quyeàn chia lôïi thudoanh thöông cuûa coâng ty.

Lôïi nhuaän thöôøng kyø cuûa moät coå phieáu öu ñaúngñöôïc tính theo phaàn traêm moät naêm treân meänh giaù cuûa coåphieáu öu ñaúng ñoù, hay laø:

LNTK1C = LNTK% x MGCPÖÑ {3-1}

LNTK1C = Lôïi nhuaän thöôøng kyø 1 coå phaàn, $LNTK% = Möùc lôïi nhuaän thöôøng kyø, %MGCPÖÑ = Meänh giaù cuûa CPÖÑ, $

Nhö vaäy neáu möùc lôïi nhuaän thöôøng kyø, LNTK%,laø 10% cho moät naêm vaø meänh giaù cuûa coå phieáu öu ñaúng,MGCPÖÑ, laø 50 USD thì lôïi nhuaän thöôøng kyø moät coåphaàn, LNTK1C, seõ laø 5 USD cho moät naêm hay laø 0.10 x50 USD.

Coâng ty phaùt haønh seõ tieáp tuïc traû lôïi nhuaän thöôøngkyø cho ñeán khi coå phieáu öu ñaúng ñöôïc thu hoài hay huûyboû,

Möùc lôïi nhuaän thöôøng kyø, LNTK%, cuûa moät coåphieáu öu ñaúng thöôøng laø coá ñònh (fixed rate) trong khi giaùthò tröôøng cuûa coå phieáu öu ñaúng, GTT, lieân tuïc ñieàu chænhtheo laõi suaát hieän haønh treân thò tröôøng (market interestrate).

Trong nhöõng naêm gaàn ñaây moät soá coâng ty cho

78


phaùt haønh coå phieáu öu ñaúng vôùi möùc lôïi nhuaän thöôøngkyø ñieàu chænh theo laõi suaát thò tröôøng.

Meänh Giaù, MGCPÖÑGioáng nhö traùi phieáu, moãi coå phieáu öu ñaúng ñeàu coù moätmeänh giaù. Meänh giaù cuûa coå phieáu öu ñaúng (preferredstock’s par value) laø giaù trò coá ñònh cuûa coå phieáu ñoù vaø noùñöôïc duøng ñeå tính lôïi nhuaän thöôøng kyø. Meänh giaù cuûamoät coå phieáu öu ñaúng thöôøng laø 100, 75, 50 hoaëc 25USD moät coå phaàn.

Thoâng thöôøng coå phieáu öu ñaúng ñöôïc phaùt haønhvaø baùn ra vôùi giaù ngang vôùi meänh giaù.

Meänh giaù cuûa coå phieáu öu ñaúng cuõng ñaïi dieäncho soá tieàn cao nhaát coù theå nhaän ñöôïc töø coâng ty, trongtröôøng hôïp coâng ty baùn phaù saûn.

Khoâng gioáng nhö giaù trò phieám baûn cuûa coå phieáuthöôøng ñaúng (common stock’s par value), meänh giaù cuûacoå phieáu öu ñaúng raát quan troïng vì lôïi nhuaän thöôøng kyøcuûa moät coå phieáu öu ñaúng ñöôïc tính treân phaàn traêm cuûameänh giaùù.

Giaù Thò Tröôøng, GTTGioáng nhö traùi phieáu, giaù thò tröôøng cuûa coå phieáu öu ñaúngtuøy thuoäc vaøo laõi suaát hieän haønh treân thò tröôøng. Neáu laõisuaát hieän haønh treân thò tröôøng coù khuynh höôùng gia taêng,giôùi ñaàu tö coù khuynh höôùng chuyeån voán töø coå phieáu öuñaúng qua traùi phieáu ngaén haïn vaø vì vaäy giaù thò tröôøngcuûa coå phieáu öu ñaúng seõ bò giaûm xuoáng. Ngöôïc laïi neáulaõi suaát hieän haønh treân thò tröôøng coù khuynh höôùng ñixuoáng, giôùi ñaàu tö coù khuynh höôùng chuyeån voán töø traùiphieáu ngaén haïn qua coå phieáu öu ñaúng vaø vì vaäy giaù thò

79


tröôøng cuûa coå phieáu öu ñaúng seõ taêng leân. Nhö vaäy coùtheå noùi laø coå phieáu öu ñaúng caïnh tranh tröïc tieáp vôùi traùiphieáu ngaén haïn.

Moät yeáu toá khaùc aûnh höôûng ñeán giaù thò tröôøngcuûa coå phieáu öu ñaúng laø soá lôïi nhuaän thöôøng kyø tích luõy(preferred stock’s dividend in arrears) maø coâng ty phaùthaønh chöa trang traûi. Soá tích luõy caøng lôùn thì giaù thòtröôøng cuûa coå phieáu ñoù caøng suùt giaûm.

Moät yeáu toá khaùc nöõa aûnh höôûng ñeán giaù thò tröôøngcuûa coå phieáu laø, gioáng nhö nhöõng traùi phieâáu, trình ñoäkhaû tín cuûa coâng ty phaùt haønh coå phieáu öu ñaúng ñöôïcñaùnh giaù vaø coå phieáu öu ñaúng cuûa nhöõng coâng ty naøytheo ñoù ñöôïc xeáp haïng khaû tín bôûi nhöõng coâng ty chuyeâncung caáp dòch vuï thoâng tin ñaàu tö nhö Standard & Poors,Moody’s Investors Service, Fitch’s Investors Service hoaëcDuff & Phelps.

Theå LoaïiCoà phieáu öu ñaúng ñöôïc phaân loaïi döïa treân nhöõng ñaëctính cuûa chuùng. Ñaïi khaùi laø coù 5 loaïi coå phieáu öu ñaúng:coå phieáu öu ñaúng khaû chænh, coå phieáu öu ñaúng khaû thu,coå phieáu öu ñaúng khoâng tích luõy, coå phieáu öu ñaúng khaûhoaùn, vaø coå phieáu öu ñaúng khaû döï.

CPÖÑ Khaû ChænhThoâng thöôøng thì möùc lôïi nhuaän thöôøng kyø, LNTK%, cuûacoå phieáu öu ñaúng khoâng thay ñoåi. Tuy nhieân, coù nhöõngcoå phieáu öu ñaúng cho ñieàu chænh lôïi nhuaän thöôøng kyøtheo laõi suaát ngaén haïn (90-day T-bill rate) cuûa thò tröôøngvaø söï ñieàu chænh naøy seõ theo moät coâng thöùc vaø thôøi ñieåmñònh tröôùc. Loaïi naøy ñöôïc goïi laø coå phieáu thöôøng ñaúng

80


khaû chænh (adjustable rate preferred stock).Vôùi quyeàn öu tieân cuûa coå phieáu öu ñaúng, trong

tröôøng hôïp coâng ty saùp nhaäp hoaëc baùn phaù saûn, coå chuûseõ nhaän ñöôïc tieàn boài hoaøn vaø coù theå keøm vôùi lôïi nhuaänôûø moät möùc theo cam keát tröôùc khi soá thu (the proceed)ñöôïc chuyeån giao qua cho coå chuû cuûa coå phieáu thöôøngñaúng.

Coå phieáu öu ñaúng khaû chænh raát laø thònh haønh taïiHoa Kyø trong thaäp nieân 1980s. Phía coâng ty laãn phíañaàu tö ñeàu chuoäng ñaëc ñieåm naøy vì noù giuùp giôùi haïnhieåm hoïa laõi suaát.

CPÖÑ KhaûThuCoå phieáu öu ñaúng coù ñính keøm quyeàn thu hoài (call provi-sion or redeemable provision) ñöôïc ñònh danh laø coå phieáuöu ñaúng khaû thu (callable preferred stock or redeemablepreferred stock). Quyeàn naøy cho pheùp coâng ty töï do thuhoài vaø huûy boû coå phieáu öu ñaúng do chính coâng ty phaùthaønh ôû moät giaù thu hoài ñaõ ñöôïc ñònh tröôùc (call price) keåtöø sau ngaøy coù hieäu löïc cuõng ñaõ ñöôïc ñònh tröôùc (after astated date).

Lyù do coâng ty muoán coù quyeàn thu hoài laø ñeå phoøngbò khi laõi suaát hieän haønh treân thò tröôøng xuoáng tôùi möùcquaù thaáp so vôùi möùc lôïi nhuaän thöôøng kyø cao hôn cuûa coåphieáu ñoù, coâng ty coù theå huy ñoäng voán môùi ñeå taùi taøi trôïcho chính noù ôû moät möùc reû hôn. Quyeàn thu hoài coù lôïicho coâng ty phaùt haønh coå phieáu öu ñaúng nhöng khoângcoù lôïi cho phía ñaàu tö.

Vôùi quyeàn öu tieân cuûa coå phieáu öu ñaúng, trongtröôøng hôïp coâng ty saùp nhaäp hoaëc baùn phaù saûn, coå chuûseõ nhaän ñöôïc tieàn boài hoaøn vaø coù theå keøm vôùi moät soá lôïinhuaän theo cam keát tröôùc khi soá thu (the proceed) ñöôïc

81


chuyeån giao qua cho coå chuû cuûa coå phieáu thöôøng ñaúng.

CPÖÑ Khoâng Tích LuõyCoå phieáu öu ñaúng coù ñính keøm ñieàu khoaûn khoâng tíchluõy lôïi nhuaän thöôøng kyø ñöôïc goïi laø coå phieáu öu ñaúngkhoâng tích luõy (non-cummulative preferred stock).

Vôùi ñieàu khoaûn khoâng tích luõy coâng ty phaùt haønhñöôïc quyeàn khoâng chi traû lôïi nhuaän thöôøng kyø cho coåchuû coå phieáu öu ñaúng, vaø cuõng khoâng dôøi khaát, neáu coângty khoâng ñuû khaû naêng.

Vôùi quyeàn öu tieân cuûa coå phieáu öu ñaúng, trongtröôøng hôïp coâng ty saùp nhaäp hoaëc baùn phaù saûn, coå chuûseõ nhaän ñöôïc tieàn boài hoaøn vaø coù theå keøm vôùi moät soá lôïinhuaän theo cam keát tröôùc khi soá thu (the proceed) ñöôïcchuyeån giao qua cho coå chuû cuûa coå phieáu thöôøng ñaúng.

Coå phieáu öu ñaúng loaïi naøy khoâng ñöôïc öa chuoängvì khoâng coù lôïi cho phía ñaàu tö.

CPÖÑ Khaû HoaùnCoå phieáu öu ñaúng cho quyeàn hoaùn ñoåi, töø coå phieáu öuñaúng qua coå phieáu thöôøng ñaúng, ñöôïc goïi laø coå phieáuöu ñaúng khaû hoaùn (convertible preferred stock). Loaïi coåphieáu naøy thöôøng ñöôïc söû duïng bôûi nhöõng nhaø taøi trôïvoán phaùt trieån cho nhöõng coâng ty nhieàu trieån voïng (ven-ture capitalists).

Vôùi quyeàn naøy coå chuû coù theå ñem coå phaàn coåphieáu öu ñaúng ñeå ñoåi laáy coå phaàn coå phieáu thöôøng ñaúngcuûa coâng ty theo moät coâng thöùc ñaõ ñònh tröôùc luùc phaùthaønh coå phieáu öu ñaúng khaû hoaùn.

Coâng thöùc duøng ñeå tính tæ leä hoaùn ñoåi coå phaàn coåphieáu öu ñaúng qua coå phaàn coå phieáu thöôøng ñaúng coøn laø

82


moät ñoäng cô ñieàu chænh (adjusting mechanism) trong caùigoïi laø “ñieàu khoaûn choáng laøm loaõng” (anti-dillution provi-sion). Tuøy vaøo baûn chaát vaø caùch tính, ñieàu khoaûn naøy coùtheå raát laø quan troïng ñoái vôùi coå chuû coå phieáu thöôøngñaúng. Ñieàu khoaûn choáng laøm loaõng baûo veä coå chuû coåphieáu öu ñaúng caøng nhieàu thì chuû quyeàn cuûa coå phieáuthöôøng ñaúng caøng bò loaõng (the more protected the holderof convertible preferred stock is from dilution the moredillution the common stockholder are likely to suffer).

Vôùùi quyeàn öu tieân cuûa coå phieáu öu ñaúng, trongtröôøng hôïp coâng ty saùp nhaäp hoaëc baùn phaù saûn, coå chuûseõ nhaän ñöôïc tieàn boài hoaøn vaø coù theå keøm moät soá lôïinhuaän theo nhö cam keát tröôùc khi soá thu (the proceed)ñöôïc chuyeån giao qua coå chuû cuûa coå phieáu thöôøng ñaúng.

Coù moät soá coå phieáu öu ñaúng khaû hoaùn cho coåchuû quyeàn yeâu caàu coâng ty phaùt haønh phaûi thu hoài coåphieáu sau moät thôøi haïn ñònh tröôùc vôùi moät soá lôïi nhuaäntöông ñoái. Vaø coù moät soá coå phieáu öu ñaúng khaû hoaùn chocoâng ty quyeàn cöôõng baùch hoaùn ñoåi (entitles the com-pany to force to redemption or conversion) sau moät thôøihaïn ñònh tröôùc, thöôøng laø sau vaøi naêm.

Thoâng thöôøng coå chuû coå phieáu öu ñaúng khaû hoaùncuõng coù ñöôïc quyeàn baàu cöû hoäi ñoàng giaùm ñoác (board ofdirectos) vaø quyeàn bieåu quyeát moät soá vaán ñeà quan troïng,raát giôùi haïn vaø ñöôïc ñònh tröôùc (predefined “importantdecisions”), cuûa coâng ty nhö laø phaùt haønh theâm coå phaànmôùi (issuance of new shares), baùn hoaëc saùp nhaäp coângty, phaùt haønh coå phieáu môùi (creation of the new stock),hoaëc thay ñoåi nghieäp vuï noøng coát (core business’s ac-tivities).

CPÖÑ Khaû DöïCoå phieáu öu ñaúng khaû döï (particiapting preferred stock)

83


thöïc ra laø coå phieáu öu ñaúng khaû hoaùn coù theâm quyeàntham döï vaøo chia chaùc lôïi thu doanh thöông vöôït ngoaøilôïi nhuaän thöôøng kyø coá höõu vaø chia chaùc taøi saûn cuûacoâng ty trong tröôøng hôïp saùp nhaäp hoaëc baùn phaù saûn.

Coå chuû coå phieáu öu ñaúng khaû döï ñöôïc quyeànhöôûng theâm lôïi nhuaän, töùc laø lôïi nhuaän phuï troäi vöôït ngoaøilôïi nhuaän thöôøng kyø (extra dividends over nominal ones).Coù phaân phoái lôïi nhuaän phuï troäi hay khoâng laø quyeàn quyeátñònh cuûa hoäi ñoàng giaùm ñoác cuûa coâng ty phaùt haønh coåphieáu öu ñaúng ñoù.

Trong tröôøng hôïp coâng ty saùp nhaäp hoaëc baùn phaùsaûn, vôùi quyeàn öu tieân cuûa coå phieáu öu ñaúng, tröôùc tieâncoå chuû seõ nhaän ñöôïc tieàn boài hoaøn vaø coù theå keøm vôùimoät soá lôïi nhuaän theo cam keát. Sau ñoù seõ nhaän theâmphaàn chia chaùc theo tæ leä coå phaàn töø soá thu coøn laïi (thebalance of the proceed) sau khi baùn coâng ty vaø chi traûxong tieàn boài hoaøn cho coå phieáu öu ñaúng.

Vì loaïi coå phieáu öu ñaúng naøy cho nhieàu quyeàn,nhaát laø quyeàn tham döï chia chaùc, neân coâng ty phaùt haønhchæ ñoàng yù baùn ra neáu ñöôïc giaù (receive a meaningfulprice) hoaëc ñeå ñoåi laáy moät ñieàu kieän naøo ñoù coù lôïi chocoâng ty (receive other concession in return). Theâm vaøoñoù, neáu coù theå, thaønh phaàn laõnh ñaïo cuûa coâng ty seõ ñieàuñình vôùi ngöôøi ñaàu tö ñieàu khoaûn “keát thuùc hieäu löïc” (sun-set provision) ñeå laøm cho moät soá ñaëc quyeàn khoâng coønhieäu löïc sau moät thôøi haïn naøo ñoù.

Nhieàu coâng ty söû duïng coå phieáu öu ñaúng khaû döïnhö laø nhöõng vieân thuoác ñoäc (poison pills) ñeå phoøng choángbò ñaùnh chieám coâng ty (unwanted takeover). Trong tröôønghôïp naøy, coâng ty chæ phaân phoái coå phieáu öu ñaúng khaû döïcho nhöõng coå chuû coå phieáu thöôøng ñaúng hieän höõu (cur-rent common stock shareholders) vaø cho hoï quyeàn ñöôïcmua coå phaàn ôû moät giaù thaät reû neáu coâng ty bò ñaùnhchieám. Thí duï nhö tröôøng hôïp coâng ty Hartz Mountain

84


cho giaù mua ñoaït (made a hostile bid) coângty Pet Prod-ucts vaøo thaùng gieâng naêm 1995. Ñeå choáng laïi coâng tyHartz Mountain, thaønh phaàn laõnh ñaïo cuûa coâng ty PetProducts cho phaùt haønh quyeàn ñöôïc mua coå phieáu öuñaúng khaû döï vôùi moät giaù reû vaø chæ daønh ñaëc quyeàn naøycho nhöõng coå chuû coå phieáu thöôøng ñaúng hieän höõu (is-sued participating preferred rights to existing commonshareholders). Quyeàn naøy ñöôïc saép xeáp laø seõ töï ñoängcoù hieäu löïc (structured to kick-in) neáu baát kyø moät nhoùmnaøo ñoù mua 20 phaàn traêm, hoaëc nhieàu hôn, coå phaàn coåphieáu thöôøng ñaúng cuûa Pet Products maø khoâng ñöôïc söïñoàng yù tröôùc cuûa thaønh phaàn laõnh ñaïo cuûa coâng ty naøy.

Daãn Giaûi 3-1Giaû duï nhö nhoùm ñaàu tö ABC mua 1 trieäu coå phaàn coå phieáu öuñaúng cuûa coâng ty XYZ vôùi giaù toång coäng laø 25 trieäu USD vaø banlaõnh ñaïo cuûa coâng ty XYZ laøm chuû 4 trieäu coå phaàn coå phieáuthöôøng ñaúng cuûa coâng ty naøy. Caâu hoûi: so saùnh caùch chiachaùc taùi saûn theo “khaû hoaùn khaû döï” vôùi “khaû hoaùn khoâng khaûdöï” (1) neáu nhö coâng ty XYZ ñöôïc baùn ñi vôùi giaù 30 trieäu USDvaø (2) neáu soá tieàn baùn coâng ty leân ñeán 100 trieäu USD.

Giaûi Ñaùp:Khaû Hoaùùn Khaû Hoaùn

Khoâng Khaû Döï Khaû DöïCPÖÑ, Giaù Mua $25,000,000 $25,000,000CPÖÑ, Coå Phaàn 1,000,000 1,000,000CPTÑ, Coå Phaàn 4,000,000 4,000,000 Toång Löôïng Coå Phaàn 5,000,000 5,000,000

1. Neáu XYZ baùn ñöôïc 30 trieäu USD:ABC Chia Ñöôïc $6,000,000 (a) $26,000,000 (m)XYZ Chia Ñöôïc $24,000,000 (b) $4,000,000 (n)

2. Neáu XYZ baùn ñöôïc 100 trieäu USD:

85


ABC Chia Ñöôïc $20,000,000 (c) $40,000,000 (o)XYZ Chia Ñöôïc $80,000,000 (d) $60,000,000 (p)

Chuù Thích: (a) = $30,000,000 x (1,000,000CP/5,000,000CP) = $6,000,000

(b) = $30,000,000 x (4,000,000CP/5,000,000CP) = $24,000,000

(c) = $100,000,000 x (1,000,000CP/5,000,000CP) = $20,000,000

(d) = $100,000,000 x (4,000,000CP/5,000,000CP) = $80,000,000

(m) = ($30,000,000 - $25,000,000) x (1,000,000CP/5,000,000CP) + $25,000,000 = $26,000,000

(n) = $30,000,000 - (m) = $30,000,000 - $26,000,000 = $4,000,000

(o) = ($100,000,000 - $25,000,000) x (1,000,000CP/5,000,000CP) + $25,000,000 = $40,000,000

(p) = $100,000,000 - (o) = $100,000,000 - $40,000,000) = $60,000,000

Daãn Giaûi 3-2Giaû duï nhö XYZ coù 10 ngaøn coå phaàn coå phieáu öu ñaúng vôùimeänh giaù(preferred stock’s par value) 100 USD moät coå phaànvaø coù 2 trieäu coå phaàn coå phieáu thöôøng ñaúng vôùi giaù trò phieámbaûn (common stock’s par value) 1 USD moät coå phaàn. Coå phieáuöu ñaúng thuoäc loaïi khaû döï troïn veïn (fully participating) vaø coù

86


möùc lôïi nhuaän thöôøng kyø laø 8% moät naêm. Caâu hoûi: (1) neáu soálôïi thu doanh thöông coâng ty döï ñònh phaân phoái cho naêm ñöôngthôøi (current year dividend) laø 390 ngaøn USD thì noù seõ ñöôïcphaân chia nhö theá naøo giöõa hai loaïi coå phieáu? (2) neáu coå phieáuöu ñaúng thuoäc loaïi khaû döï coù giôùi haïn (limited participating) vaøgiôùi haïn ñoù laø 11% thì noù seõ ñöôïc phaân chia nhö theá naøo?

Giaûi Ñaùp:Coå Phieáu Öu Ñaúng LNTK 8% (a) Meänh Giaù, 1CP $100 Meänh Giaù, 10,000CP x $100/CP $1,000,000 (b)

Coå Phieáu Thöôøng Ñaúng GTPB, 1CP $1 GTPB, 2,000,000CP x $1/CP $2,000,000 (c)

1. Tröôøng Hôïp Khaû Döï Troïn VeïnPhaân Chia Voøng ÑaàuSoá LTDT Döï Ñònh Phaân Phoái $390,000 (d) Phaàn Cuûa CPÖÑ, a x b $80,000 Phaàn Cuûa CPTÑ, a x c $160,000

Toång Coäng Voøng Ñaàu $240,000 (e)

Phaân Chia Voøng KeáSoá LTDT Coøn Thöøa Laïi Sau Voøng Ñaàu, d-e $150,000 (f) Phaàn Cuûa CPÖÑ, [b/(b+c)]*f $50,000 Phaàn Cuûa CPTÑ, [c/(b+c)]*f $100,000

Toång Coäng Voøng Keá $150,000 (g)Coøn Thöøa Laïi Sau Voøng Keá, f-g $0

Toùm Löôïc Soá Löôïng Phaân Chia CPÖÑ, $80,000 + $50,000 $130,000 CPTÑ, $160,000 + $100,000 $260,000

Phaàn cuûa coå phieáu öu ñaúng toång coäng laø 130 ngaøn USD vaøcuûa coå phieáu thöôøng ñaúng laø 260 ngaøn USD. Cuõng coù theå duøng moät

87


phöông phaùp khaùc töông ñoái ñôn giaûn hôn ñeå chieát tính.

1b. Tröôøng Hôïp Khaû Döï Troïn Veïn, Caùch Tính Thöù Hai:Möùc Phaân Phoái Toång Hôïp, d/(b+c)]*100% 13% (g)So Saùnh, (g) vôùi (a) 13% > 8% CPÖÑ, b x g $130,000 CPTÑ, c x g $260,000

Vì möùc phaân phoái toång hôïp cao hôn 8% lôïi nhuaän thöôøng kyøcuûa coå phieáu öu ñaúng vaø vì coå phieáu öu ñaúng thuoäc loaïi khaû döï troïnveïn cho neân 13% söû duïng ñöôïc cho caû hai ñeå chieát tính. Phaàn cuûa coåphieáu öu ñaúng laø 130 ngaøn USD vaø phaàn cuûa coå phieáu thöôøng ñaúng laø260 ngaøn USD.

2. Tröôøng Hôïp Khaû Döï Giôùi Haïn, 11%Möùc Phaân Phoái Toång Hôïp, d/(b+c)]*100% 13% (g)Giôùi Haïn, Lôïi Nhuaän Khaû Döï 11% (h)So Saùnh, (g) vôùi (h) 11% <13% CPÖÑ, b x h $110,000 (i) CPTÑ, d-i $280,000

Vì möùc phaân phoái toång hôïp cao hôn giôùi haïn 11% cho neângiôùi haïn 11% ñöôïc ñöôïc duøng ñeå chieát tính cho coå phieáu öu ñaúng.Phaàn cuûa coå phieáu öu ñaúng laø 110 ngaøn USD vaø phaàn coøn laïi, 280ngaøn USD, thuoäc veà coå phieáu thöôøng ñaúng.

Cuõng caàn noùi theâm laø neáu nhö toång löôïng phaân phoái “X” coùcaû soá löôïng lôïi nhuaän thöôøng kyø tích luõy trong ñoù thì soá löôïng phaânphoái cho naêm ñöông thôøi (current year dividend) ñöôïc chieát tính baèngcaùch laáy toång löôïng phaân phoái “X” tröø cho soá löôïng lôïi nhuaän thöôøngkyø tích luõy .

Chuù Thích: LNTK = Lôïi nhuaän thöôøng kyø CPÖÑ = Coå phieáu öu ñaúng CPTÑ = Coå phieáu thöôøng ñaúng GTPB = Giaù trò phieám baûn LTDT = Lôïi thu doanh thöông

88


Ñieàu KhoaûnChoáng Laøm LoaõngÑieàu khoaûn choáng laøm loaõng laø moät giao öôùc trong ñoùcam keát laø coâng ty seõ ñöa theâm moät soá coå phaàn, khoânglaáy theâm tieàn, cho coå chuû ñöôïc baûo veä bôûi ñieàu khoaûnneáu nhö veà sau coâng ty baùn ra coå phieáu ñoù ôû moät giaùthaáp hôn. Giôùi ñaàu tö muoán coù nhöõng ñieàu khoaûn naøyñeå baûo veä hoï choáng laïi haäu quaû bò laøm loaõng (dillutiveeffect) do coâng ty baùn ra coå phieáu trong töông lai ôû moätgiaù thaáp hôn giaù hoï ñaõ mua vaøo. Vì nhöõng ñieàu khoaûnchoáng laøm loaõng ñöa ñeán keát quaû laø ngöôøi ñaàu tö seõnhaän theâm coå phaàn khoâng tính tieàn (free shares of stock),neáu coâng ty baùn ra coå phieáu vôùi giaù thaáp hôn trong nhöõngñôït taøi trôï trong töông lai, phaàn traêm chuû quyeàn cuûa nhöõngcoå chuû khoâng ñöôïc baûo veä (unprotected shareholders)seõ bò giaõm thieåu vôùi moät tæ leä cao hôn (disproportionatelyreduced). Trong soá nhöõng coå chuû khoâng ñöôïc baûo veäcoù nhöõng nguyeân chuû vaø thaønh phaàn laõnh ñaïo coâng ty(founders and management).

Baûo veä choáng laøm loaõng (antidilllution protection)coù theå naèm döôùi hình thöùc trong nhöõng giao öôùc taøi trôï(financing agreements), trong haøm phieáu ñoäc cheá (op-tion) hoaëc haøm phieáu quyeàn (warrant), trong giao öôùcñaëc quyeàn cuûa ngöôøi ñaàu tö (investors rights agreement),trong giao öôùc cuûa coå chuû (share holder’s agreement),hoaëc trong nhöõng giao öôùc khaùc giöõa ngöôøi ñaàu tö vaøcoâng ty.

Moät daïng cuûa ñieàu khoaûn choáng laøm loaõng camkeát laø chuû phaàn, phaàn traêm chuû quyeàn (percentage ofownership), cuûa coå chuû seõ khoâng bò giaûm cho ñeán khimoät söï kieän ñaõ xaùc ñònh tröôùc xaûy ra trong töông lai. Söïkieän ñoù coù theå laø ñaõ tôùi moät thôøi ñieåm (passage of time),

89


taøi trôï theâm moät soá ngaân khoaûn “X” USD, vaân vaân. Neáucoâng ty baùn ra coå phieáu tröôùc khi söï kieän xaûy ra coå chuûñöôïc baûo veä bôûi ñieàu khoaûn seõ nhaän theâm moät soá coåphaàn, khoâng toán tieàn hoaëc ôû moät giaù ñaõ ñöôïc ñònh tröôùc,vaø soá coå phaàn ñoù ñuû ñeå duy trì nguyeân veïn chuû phaàncuûa coå chuû.

Moät daïng khaùc cuûa ñieàu khoaûn choáng laøm loaõngcam keát laø neáu nhö veà sau coâng ty baùn ra coå phieáu ôû moätgiaù thaáp hôn, coå chuû ñöôïc baûo veä bôûi ñieàu khoaûn seõnhaän theâm moät soá coå phaàn khoâng phaûi traû tieàn.

Moät daïng khaùc nöõa cuûa ñieàu khoaûn choáng laømloaõng cam keát laø coå chuû ñöôïc quyeàn mua theâm moät soácoå phaàn neáu nhö sau naøy coâng ty baùn ra coá phieáu ôû moätgiaù thaáp hôn hoaëc baùn ra moät soá löôïng coå phaàn vöôït treânsoá löôïng cho pheùp trong ñieàu khoaûn. “Moät soá coå phaàn” ôûñaây coù theå laø moät soá löôïng coá ñònh (fixed number ofshares) hoaëc tính treân phaàn traêm cuûa soá coå phaàn ñangdu haønh (percentage of outstanding shares).

Ñöùng veà maët baûo veä quyeàn lôïi cuûa nguyeân chuûvaø thaønh phaàn laõnh ñaïo coâng ty, taát caû ñieàu khoaûn choánglaøm loaõng phaûi coù moät ngaøy chaám döùt hieäu löïc (shouldstipulate an expiration date). Khoâng neân ñeå cho ñieàukhoaûn choáng laøm loaõng coøn hieäu löïc, döôùi baát cöù lyù do gìhay baát cöù hoaøn caûnh naøo, luùc mang coå phieáu cuûa coângty baùn ra cho coâng chuùng (public offering) hoaëc coøn hieäulöïc luùc baùn coâng ty hay saùp nhaäp coâng ty, vì noù seõ haïncheá khaû naêng cuûa coâng ty ñeå coù theå ñieàu ñình laáy moätgiaù coù lôïi cho coâng ty hoaëc ñeå coù theå baùn coå phieáu treânthò tröôøng caáp 1 qua kinh coâng heä ôû moät giaù coù lôïi hôn.

Vaø neáu coù theå, ñieàu khoaûn choáng laøm loaõng neânkeøm theo ñieàu khoaûn ngoaïi mieãn ñeå coâng ty ñöôïc pheùpbaùn hay taëng coå phieáu cho nhaân vieân cuûa mình (for usein an incentive plan) haàu khuyeán khích nhöõng nhaân vieâncoát loõi cuûa coâng ty laøm vieäc taän tuïy vaø trung thaønh.

90


Phöông PhaùpBình Quaân Höõu CaânPhöông phaùp bình quaân höõu caân (weighted averagemethod) aùp duïng trong ñieàu khoaûn choáng laøm loaõng duøngmoät coâng thöùc ñeå chieát tính haäu quaû sau khi bò laøm loaõng(dillutive effect) do coâng ty baùn ra coå phieáu ôû moät giaùthaáp hôn vaø duøng keát quaû chieát tính ñeå boài thöôøng chocoå chuû ñöôïc baûo veä bôûi ñieàu khoaûn choáng laøm loaõngmoät soá coå phaàn vaø soá löôïng coå phaàn naøy ñuû ñeå buø ñaáphaäu quaû bò laøm loaõng.

Coâng thöùc bình quaân höõu caân thoâng duïng nhaát laøñem chia toång löôïng ñaàu tö cuûa ñôït taøi trôï cuõ coäng môùivôùi toång löôïng coå phaàn hieän haønh sau ñôït môùi (numberof oustanding shares after new investment), ñeå tính giaùbình quaân. Sau ñoù ñem soá löôïng ñaàu tö trong ñôït cuõ cuûacoå chuû chia cho giaù bình quaân roài ñem soá thaønh tröø chosoá coå phaàn coå chuû ñaõ mua trong ñôït cuõ ñeå tính soá löôïngcoå phaàn seõ ñöôïc boài thöôøng. Noùi moät caùch khaùc theotoaùn hoïc, giaù bình quaân ñöôïc tính theo ñaúng thöùc [3-1]nhö sau:

GBQ = ((GC*TLCPC)+(GM*TLCPM))/(TLCPC+TLCPM) {3-1}

GBQ = Giaù bình quaânGC = Giaù baùn ra trong ñôït cuõ , $/CPTLCPC = Toång löôïng coå phaàn baùn ra trong ñôït cuõGM = Giaù baùn ra trong ñôït môùi, $/CPTLCPM = Toång löôïng coå phaàn cuûa ñôït môùi

Vaø soá löôïng coå phaàn boài thöôøng ñöôïc tính theoñaúng thöùc {3-2} nhö sau:

91


CPBT = (ÑTC/GBQ) - (ÑTC/GC) {3-2}

CPBT = Soá coå phaàn boài thöôøngÑTC = Soá löôïng ñaàu tö trong ñôït cuõ cuûa coå chuû, $GBQ = Giaù bình quaânGC = Giaù baùn ra trong ñôït cuõ , $/CP

Phöông phaùp bình quaân höõu caân coù lôïi cho coângty hôn laø phöông phaùp khoaù sieát (ratchet method).

Phöông Phaùp Khoaù SieátPhöông phaùp khoaù sieát aùp duïng trong ñieàu khoaûn choánglaøm loaõng laø moät phöông phaùp raát “naëng tay” ñoâi khi nhöõngtay ñaàu tö ñaët ñieàu kieän ñeå taøi trôï coâng ty.

Vôùi phöông phaùp naøy coå chuû ñöôïc baûo veä bôûiñieàu khoaûn choáng laøm loaõng seõ ñöôïc boài thöôøng moät soácoå phaàn maø khoâng phaûi traû theâm tieàn neáu sau naøy coângty baùn ra coå phieáu vôùi giaù thaáp hôn. Vaø soá löôïng coåphaàn seõ ñuû ñeå laøm cho giaù mua trung bình tính treân moätcoå phaàn cuûa coå chuû (investor’s average cost per share)xuoáng ngang vôùi giaù baùn ra sau naøy. Noùi moät caùch khaùc,soá löôïng coå phaàn boài thöôøng ñöôïc tính baèng ñaúng thöùc{3-3} nhö sau:

CPBT = ((CPC * GC)/ GM) - CPC [3-3]

CPBT = Soá löôïng coå phaàn boài thöôøngCPC = Soá löôïng coå phaàn cuõ cuûa coå chuûGC = Giaù baùn ra trong ñôït cuõ, $/CPGM = Giaù baùn ra trong ñôït môùi, $/CP

Phöông phaùp khoaù sieát ñöôïc coi laø “naëng tay” vì

92


noù khoâng caàn quan taâm ñeán soá löôïng coå phaàn baùn rasau naøy, vaø vì noù khoâng “caân” theo soá löôïng neân keát quaûcoù theå seõ raát “ngoaïn muïc” vaø coù theå laøm thay ñoåi caáutruùc chuû quyeàn cuûa coâng ty.

Phöông phaùp khoaù sieát coù theå ñöôïc buoäc vaøo giaùhoaùn ñoåi (are tied to conversion prices), nhö laø cuûa coåphieáu öu ñaúng khaû hoaùn. Trong tröôøng hôïp naøy coå chuûseõ nhaän soá coå phaàn boài thöôøng vaøo luùc hoaùn ñoåi. Phöôngphaùp khoaù sieát cuõng coù theå ñöôïc buoäc vaøo haøm phieáuñoäc cheá (options) hoaëc haøm phieáu quyeàn (warrants).Trong tröôøng hôïp naøy coå chuû seõ nhaän soá coå phaàn boàithöôøng vaøo luùc thöïc hieän quyeàn cuûa mình.

Daãn Giaûi 3-3Giaû duï nhö nhoùm taøi trôï ñaàu tö, coù teân ABC, mua 300 ngaøn coåphaàn cuûa coâng ty XYZ vôùi giaù 2 USD moät coå phaàn trong ñôïthuy ñoäng voán ñaàu cuûa coâng ty. Nguyeân chuû vaø thaønh phaànlaõnh ñaïo cuûa coâng ty XYZ, goïi taét laø XYZ, laøm chuû 700 ngaøn coåphaàn. Sau ñoù coâng ty XYZ baùn ra 200 ngaøn coå phaàn cho nhoùmDEF trong ñôït huy ñoäng voán keá tieáp. Caâu hoûi: (1) tính soá löôïngcoå phaàn boài thöôøng (a) theo phöông phaùp khoaù sieát vaø (b) theophöông phaùp bình quaân höõu caân. (2) so saùnh keát quaû cuûa haiphöông phaùp treân.

Giaûi Ñaùp:ABC, Giaù1CP, Giaù Cuõ $2 (a)ABC, Soá CP Cuõ 300,000 (b) Soá Löôïng Ñaáu Tö Cuõ, axb $600,000

XYZ, Soá CP Cuõ 700,000 (c) Toång Löôïng Coå Phaàn Cuõ, b+c 1,000,000

DEF, Giaù 1CP, Giaù Môùi $1 (d)DEF, Soá Coå Phaàn Môùi 200,000 (e) Soá Löôïng Ñaàu Tö, dxe $200,000

93


1a. Tính Soá Löôïng Coå Phaàn Boài Thöôøng, Phöông Phaùp Khoaù Sieát: CPBT = ((CPC * GC)/ GM) - CPC

= ((300,000 * $2)/ $1) - 300,000 = 300,000 CP

Vôùi phöông phaùp khoaù sieát, nhoùm ñaàu tö ABC seõ nhaän theâm300 ngaøn coå phaàn môùi vaø theo ñoù giaù mua bình quaân moät coå phaàn cuûaABC seõ xuoáng tôùi 1 USD ngang vôùi giaù baùn ra cho DEF.

1b. Tính Soá Löôïïng Coå Phaàn Boài Thöôøng, Phöông Phaùp Bình Quaân HöõuCaân: GBQ = ((GC*TLCPC)+(GM*TLCPM))/ (TLCPC+TLCPM) = (($2*1,000,000)+($1*200,000))/(1,000,000+200,000) = $1.833

CPBT = (ÑTC/GBQ) - (ÑTC/GC) = ($600,000/1.833) - ($600,000/$2) = 327,332 - 300,000 = 27,332 CP

Vôùi phöông phaùp bình quaân höõu caân, giaù bình quaân moät coå phaànlaø 1.833 USD vaø soá coå phaàn boài thöôøng cho ABC laø 27,332.

2. So Saùnh Keát Quaû Cuûa Hai Phöông Phaùp:

Bình QuaânHöõu Caân Khoaù Sieát

ABC, Soá CP Mua 300,000 300,000ABC, Soá CP Boài Thöôøng 27,332 300,000ABC, Toång Löôïng CP 327,332 600,000DEF, Toång Löôïng CP 200,000 200,000XYZ, Toång Löôïng CP 700,000 700,000 Toång Löôïng CP Hieän Haønh 1,227,332 1,500,000

ABC, Giaù Bình Quaân 1CP $1.833 $1.00ABC, % Chuû Quyeàn 26.67% 40.00%DEF, % Chuû Quyeàn 16.30% 13.33%XYZ, % Chuû Quyeàn 57.03% 46.67%

94


Loaõng GiaùLoaõng giaù (value dillution) laø moät khaùi nieäm keá toaùn noùiveà khoaûn sai bieät “X” giöõa giaù mua coå phieáu cuûa coâng tyvôùi giaù trò chuû baûn cuûa coâng ty ngay sau khi hoaøn taát giaohoaùn. Neáu nhö ngöôøi ñaàu tö chi traû vôùi moät giaù cao hôngiaù trò chuû baûn cho nhöõng coå phaàn cuûa mình, thuaät ngöõchuyeân moân noùi laø “ngöôøi ñaàu tö bò tình traïng loaõng giaù XUSD moät coå phaàn” (investor suffers X USD per sharevalue dillution).

Giaû duï nhö coâng ty XYZ coù giaù trò chuû baûn toångcoäng laø 100 ngaøn USD vôùi 50 ngaøn coå phaàn ñang duhaønh (outstanding shares). Baø Q mua 10 ngaøn coå phaàncuûa coâng ty XYZ vôùi giaù 10 USD moät coå phaàn hay laø 100ngaøn USD ñaàu tö. Ngay sau khi giao hoaùn, toång giaù tròchuû baûn cuûa coâng ty taêng leân ñeán 200 ngaøn USD, hay laø100 ngaøn USD luùc ñaàu + 100 ngaøn USD ñaàu tö cuûa baøQ, vaø toång löôïng coå phaàn hieän haønh leân ñeán 60 ngaøn,hay laø 50 ngaøn coå phaàn luùc ñaàu + 10 ngaøn coå phaàn cuûabaø Q. Theo ñoù giaù trò chuû baûn moät coå phaàn sau khi giaohoaùn laø 3.33 USD, hay laø 200 ngaøn USD chia cho 60ngaøn coå phaàn. Nhö vaäy baø Q bò tình traïng loaõng giaù 6.67USD moät coå phaàn, hay laø 10 USD - 3.33 USD.

Nhöõng tay taøi trôï voán phaùt trieån cho nhöõng coângty coù nhieàu trieån voïng (venture capital investors) bieát roõbò tình traïng loaõng giaù laø ñieàu gaàn nhö khoâng traùnh khoûi.Ñoàng thôøi hoï cuõng bieát roõ chæ soá giaù trò chuû baûn chæ laømoät phöông phaùp töông ñoái ñeå ñònh giaù trò cuûa moät coângty. Ñoái vôùi hoï ñieàu quan troïng hôn laø giaù trò thò tröôøng(fair market value) vaø trieån voïng thaønh coâng cuûa moät coângty.

Loaõng Chuû Phaàn

95


Loaõng chuû phaàn (percentage ownership dillution) xaûy chocoå chuû hieän höõu (existing shareholders) khi coâng ty baùnra theâm coå phaàn cho nhöõng coå chuû môùi (new sharehold-ers). Noù laø keát quaû cuûa söï gia taêng toång löôïng coå phaànhieän haønh do coâng ty baùn ra moät soá coå phaàn môùi. Söï giataêng naøy laøm giaûm phaàn traêm chuû quyeàn treân moãi coåphaàn. Theo ñoù chuû phaàn trong coâng ty cuûa nhöõng coåchuû hieän höõu, neáu khoâng mua theâm coå phaàn môùi, seõ íthôn.

Giaû duï nhö nguyeân chuû XYZ laøm chuû 50 ngaøn coåphaàn cuûa coâng ty XYZ töùc laø coù 100% chuû phaàn trongcoâng ty naøy. Sau ñoù, coâng ty baùn ra 50 ngaøn coå phaànmôùi cho nhöõng ngöôøi ñaàu tö. Theo ñoù chuû phaàn cuûanguyeân chuû XYZ chæ coøn laïi 50% hay laø 50 ngaøn coå phaàncuûa nguyeân chuû chia cho 100 ngaøn coå phaàn hieän haønh.Nhö vaäy, chuû phaàn cuûa nguyeân chuû bò laøm loaõng. Haynoùi moät caùch khaùc, phaàn traêm chuû quyeàn trong coâng tycuûa nguyeân chuû bò laøm loaõng.

Loaõng chuû phaàn laø ñieàu khoâng theå traùnh khoûi trongnoã löïc huy ñoäng voán töø beân ngoaøi coâng ty qua coâng cuïhuøn haïp. Vaø coù khoâng ít nguyeân chuû cuûa nhöõng coâng tycoá gaéng duy trì ña soá chuû phaàn trong coâng ty tröôùc khimang coâng ty cuûa hoï ra coâng chuùng. Tuy vaäy söï thaätvaãn laø: 10% chuû phaàn trong coâng ty trò giaù 50 trieäu USDnhieàu hôn 100% chuû phaàn trong coâng ty chæ trò giaù 500ngaøn. Do ñoù yeáu toá quan troïng hôn trong vaán ñeà chuûphaàn bò laøm loaõng laø coù bao nhieâu tieàn chaïy vaøo coâng tyvaø vaøo tuùi cuûa nguyeân chuû sau khi baùn coå phaàn ra coângchuùng.

Mua BaùnCoå phieáu öu ñaúng ñöôïc mua baùn treân thò tröôøng nhö

laø coå phieáu thöôøng ñaúng. Nhöõng coâng ty phaùt haønh coå

96


phieáu öu ñaúng thöôøng phaùt haønh nhieàu ñôït (series) vaøduøng chöõ A, B, C, vaân vaân ñaët cho moãi ñôït ñeå phaân bieät.

Coå phieáu öu ñaúng luoân luoân ñöôïc yeát giaù chungvôùi coå phieáu thöôøng ñaúng. Trong baûng yeát giaù ñaêng treânnhaät baùo, kyù hieäu “pf” ñöùng caïnh teân cuûa coâng ty ñöôïcduøng ñeå chæ coå phieáu öu ñaúng. Vôùi baêng yeát giaù (ticker)treân maùy ñieän toaùn, nhö baêng yeát giaù cuûa Yahoo, kyù hieäu“P” ñöùng caïnh teân cuûa coâng ty vôùi moät gaïnh noái ñöùnggiöõa ñöôïc duøng ñeå chæ coå phieáu öu ñaúng. Thí duï nhöXYZ_P ñeå chæ coå phieáu öu ñaúng cuûa coâng ty XYZ. Vaøvôùi baêng yeát giaù treân TV, nhö baêng yeát giaù cuûa ñaøi CNBC,kyù hieäu “PR” ñöùng (vertical PR) naèm ngay sau teân cuûacoâng ty laø ñeå chæ coå phieáu öu ñaúng.

Giôùi ñaàu tö vaøo coå phieáu öu ñaúng ña soá laø nhöõngcoâng ty. Lyù do laø vì tôùi 80% cuûa lôïi nhuaän thöôøng kyøphaân phoái tôùi tay coâng ty ñöôïc mieãn thueá, IRS goïi noù laø“dividend received deduction.”

Coå phieáu öu ñaúng thöôøng ñöôïc söû duïng trongnhöõng vuï saùp nhaäp coâng ty (mergers) hoaëc mua coâng ty(acquisitions) bôûi vì noù coù theå ñöôïc caáu truùc nhö laø moätbaûo ñaûm cho ngöôøi baùn (can be structured as a guarantyto the seller). Nhieàu nhaát laø tröôøng hôïp mua nhöõng coângty do gia ñình laøm chuû (family own companies) hoaëc nhöõngcoâng ty maø chuû phaàn ñöôïc baûo veä chaët cheõ (closely heldcompanies) vaø coå phieáu öu ñaúng trong nhöõng tröôøng hôïpnaøy ít khi baùn ra cho coâng chuùng (shares are frequentlynot traded publically).

Tham KhaûoGrowth Company Guide 2000@ GrowGo.com

Neal R. VanZante, 1996, Simplifying Dividend Distribu-

97


tion Where Participating Preferred Stock Is Present.South Western College Publishing.

Ameritrade Education Center, 2000, Preferred v/s Com-mon Stock.

98


99

Traùi Phieáu

T raùi phieáu laø giaáy möôïn nôï do moät coâng ty tö nhaân,moät chính quyeàn hoaëc moät cô quan ñöôïc chính quyeànbaûo trôï phaùt haønh treân moät caên baûn ñöôïc thaønh laäp roõreät. Caên baûn ñoù laø coâng ty hoaëc chính quyeàn hoaëc côquan phaùt haønh cam keát seõ (1) traû moät khoaûn lôïi nhuaänñònh kyø trong suoát thôøi gian möôïn nôï, (2) lôïi nhuaän ñònhkyø naøy coù quyeàn öu tieân cao hôn lôïi nhuaän thöôøng kyøcuûa coå phieáu öu ñaúng vaø cao hôn lôïi nhuaän voâ kyø cuûa coåphieáu thöôøng ñaúng, vaø (3) seõ hoaøn traû soá nôï ghi treân traùiphieáu vaøo moät thôøi ñieåm nhaát ñònh trong töông lai.

Thôøi gian töø khi traùi phieáu ñöôïc phaùt haønh choñeán khi traùi phieáu maõn haïn ñöôïc goïi laø du kyø (maturity)vaø thôøi ñieåm phaûi hoaøn traû soá nôï theo cam keát ñöôïc goïilaø ngaøy maõn haïn du kyø (maturity date).

Moãi traùi phieáu ñeàu coù moät meänh giaù (par value,

100


face value, denominator). Meänh giaù cuûa moät traùi phieáulaø ñôn vò giaù ghi treân traùi phieáu ñoù. Traùi phieáu cuûa coângty doanh thöông thöôøng coù meänh giaù 1,000 USD coäng1,000 USD cho moãi möùc gia taêng trong khi traùi phieáu cuûachính quyeàn lieân bang hoaëc cuûa cô quan ñöôïc lieân bangbaûo trôï coù meänh giaù 1,000, 5,000, 10,000 USD vaø caohôn. Meänh giaù cuûa traùi phieáu seõ khoâng thay ñoåi. Meänhgiaù cuûa traùi phieáu cuõng chính laø soá nôï maø coâng ty hoaëccô quan phaùt haønh phaûi traû cho traùi phieáu ñoù vaøo ngaøymaõn haïn du kyø.

Moãi traùi phieáu ñeàu cho lôïi nhuaän vaø lôïi nhuaän ñöôïcchi traû theo theo moät thôøi bieåu coâá ñònh. Vì vaäy lôïi nhuaäncuûa traùi phieáu ñöôïc goïi laø lôïi nhuaän ñònh kyø (interest),khaùc vôùi ñaëc tính “khoâng bieát tröôùc, khoâng ñònh tröôùc”cuûa lôïi nhuaän voâ kyø ôû coå phieáu thöôøng ñaúng (commonstock dividend) vaø khaùc vôùi ñaëc tính “coù theå khaát laïi” cuûalôïi nhuaän thöôøng kyø ôû coå phieáu öu ñaúng (preferred stockdividend). Thoâng thöôøng thì lôïi nhuaän ñònh kyø ñöôïc chialaøm 2 phaàn ñeàu nhau vaø ñöôïc chi traû ôû moãi 6 thaùng moätlaàn (two installments a year). Lôïi nhuaän ñònh kyø coøn ñöôïcgoïi laø laõi nhuaän cuûa traùi phieáu.

Möùc lôïi nhuaän ñònh kyø cuûa traùi phieáu ñöôïc tínhbaèng phaàn traêm cho moät naêm treân meänh giaù cuûa traùiphieáu vaø noù coøn ñöôïc goïi laø laõi suaát cuûa traùi phieáu (inter-est rate), khaùc vôùi möùc lôïi nhuaän hieän haønh cuûa traùi phieáu(yield; current yield) vaø khaùc vôùi möùc lôïi nhuaän tôùi cuoáidu kyø cuûa traùi phieáu (yield-to-maturity).

Giaû duï laø coâng ty ABC phaùt haønh traùi phieáu coùmeänh giaù 1,000 USD vôùi lôïi nhuaän ñònh kyø khoâng ñoåi9.0% moät naêm vaø traùi phieáu seõ maõn haïn du kyø vaøo ngaøy15 thaùng 1 naêm 2015. Vôùi giaû duï naøy coâng ty ABC camkeát seõ traû cho traùi chuû, tính treân moät traùi phieáu, 90 USDmoãi naêm, hay laø 9% x 1,000 USD, vaø seõ traû lieân tuïc choñeán ñaàu naêm 2015. Soá tieàn 90 USD seõ ñöôïc traû cho traùi

101


chuû laøm hai laàn, moãi laàn laø 45 USD, moät laàn vaøo giöõanaêm vaø moät laàn vaøo cuoái naêm. Ñoàng thôøi coâng ty ABCcam keát seõ hoaøn traû soá voán 1,000 USD, tính treân moät traùiphieáu, ñuùng vaøo ngaøy 15 thaùng 1 naêm 2015.

Nhöõng Theå LoaïiCuûa Traùi PhieáuTraùi phieáu coù theå ñöôïc phaân ñaïi loaïi ra laøm 5 nhoùm. Thöùnhaát laø nhöõng traùi phieáu do chính quyeàn lieân bang HoaKyø phaùt haønh (U.S. Government bonds). Thöù hai laønhöõngtraùi phieáu do chính quyeàn tieåu bang hoaëc chínhquyeàn ñòa phöông phaùt haønh (municipal bonds; munis).Thöù ba laø nhöõng traùi phieáu do nhöõng cô quan ñöôïc chínhquyeàn lieân bang baûo trôï phaùt haønh (GSEs bonds). Thöùtö laø nhöõng traùi phieáu do coâng ty doanh thöông phaùt haønh(corporate bonds). Vaø, thöù naêm laø nhöõng traùi phieáu quoácteá.

Traùi Phieáu CuûaChính Quyeàn Lieân BangTaát caû traùi phieáu do chính quyeàn lieân bang phaùt haønhñöôïc goïi chung laø traùi phieáu cuûa chính quyeàn lieân bang.Nhöõng traùi phieáu do chính quyeàn lieân bang phaùt haønh,qua Coâng Khoâá Trung Öông, coøn ñöôïc goïi laø coâng traùiphieáu.

Traùi phieáu cuûa chính quyeàn lieân bang ñöôïc phaânra vaø ñònh danh theo chieàu daøi thôøi gian du kyø. Traùi phieáungaén haïn (treasury bills; T-bills) coù du kyø daøi döôùi 1 naêm.Traùi phieáu trung haïn (treasury notes; T-notes) coù du kyø

102


daøi töø 2 naêm cho ñeán 10 naêm. Traùi phieáu daøi haïn (trea-sury bonds; T-bonds) coù du kyø daøi treân 10 naêm cho ñeán30 naêm.

Traùi phieáu ngaén haïn cuûa chính quyeàn lieân bangñöôïc phaùt haønh vôùi 3 du kyø: 91, 182 vaø 364 ngaøy. Traùiphieáu coù du kyø 91 ngaøy vaø traùi phieáu coù du kyø 182 ngaøyñöôïc Coâng Khoá Trung Öông baùn ñaáu giaù vaøo ngaøy ThöùHai moãi tuaàn. Traùi phieáu coù du kyø 364 ngaøy ñöôïc baùnñaáu giaù vaøo ngaøy Thöù Naêm moãi 4 tuaàn moät laàn, hay laø 13laàn trong moät naêm.

Traùi phieáu ngaén haïn cuûa chính quyeàn lieân bangkhoâng ñònh tröôùc möùc lôïi nhuaän ñònh kyø. Thay vaøo ñoùlôïi nhuaän ñònh kyø seõ do thò tröôøng quyeát ñònh vaøo luùc choñaáu giaù, töùc laø tuøy thuoäc vaøo nhöõng ngöôøi ñaáu giaù chomöùc lôïi nhuaän cao nhaát (depending on what highest bid-ders are willing to pay). Traùi phieáu ngaén haïn cuûa chínhquyeàn lieân bang cuõng khoâng chi traû lôïi nhuaän theo ñònhkyø nhö nhöõng traùi phieáu khaùc. Thay vaøo ñoù, tính treânmöùc lôïi nhuaän ñònh kyø do thò tröôøng quyeát ñònh, traùi phieáungaén haïn cuûa chính quyeàn lieân bang ñöôïc baùn ra vôùimoät giaù döôùi meânh giaù raát xa (deep discount) vaø laø loaïitraùi phieáu duy nhaát cuûa chính quyeàn lieân bang baùn radöôùi daïng naøy.

Traùi phieáu trung haïn cuûa chính quyeàn lieân bang(treasury notes) ñöôïc phaùt haønh vôùi 4 du kyø: 2, 3, 5 vaø10 naêm. Traùi phieáu coù du kyø 2 vaø 5 naêm ñöôïc baùn ñaáugiaù moãi thaùng. Traùi phieáu coù du kyø 3 naêm ñöôïc baùn ñaáugiaù moãi tam caù nguyeät. Traùi phieáu coù du kyø 10 naêmñöôïc baùn ñaáu giaù 6 laàn trong moät naêm. Taát caû traùi phieáutrung haïn cuûa chính quyeàn lieân bang luoân luoân chi traû lôïinhuaän ñònh kyø moãi 6 thaùng.

Traùi phieáu daøi haïn cuûa chính quyeàn lieân bangthöôøng laø coù du kyø 30 naêm vaø traû lôïi nhuaän ñònh kyø moãisaùu thaùng moät laàn.

103


Ñaëc Tính ChungTraùi phieáu do chính quyeàn lieân bang phaùt haønh coù 4 ñaëctính noåi baät. Ñoù laø (1) khoâng sôï bò giaät nôï (free of defaultrisk), (2) coù möùc löu hoaït raát cao (high liquidity), (3) coù lôïiveà maët thueá (favorable tax status) vaø (4) coù meänh giaùthaáp (low minimum denomination). Cuõng vì nhöõng ñaëctính naøy cho neân traùi phieáu cuûa chính quyeàn lieân bangcho möùc lôïi nhuaän ñònh kyø thaáp hôn laø cuûa nhöõng loaïitraùi phieáu khaùc.

Traùi phieáu cuûa chính quyeàn lieân bang ñöôïc giôùiñaàu tö coi laø moät coâng cuï an toaøn nhaát, noùi veà hieåm hoïabò giaät nôï, so vôùi nhöõng loaïi traùi phieáu khaùc hoaëc so vôùingay caû nhöõng coâng cuï ngaén haïn trong thò tröôøng tieànteä, thí duï nhö tín phieáu kyù thaùc (CDs) hoaëc tín phieáu thöôngmaõi (commercial papers). Cuõng nhôø vaøo ñaëc tính naøycho neân traùi phieáu cuûa chính quyeàn lieân bang thöôøngñöôïc söû duïng ñeå theá chaáp cho nhöõng coâng cuï ñaàu tökhaùc.

Traùi phieáu cuûa chính quyeàn lieân bang coù möùc löuhoaït raát cao vì noù laø moät coâng cuï thuaàn nhaát (homoge-neous instrument) vaø noù coù thò tröôøng mua baùn ñöôïc toåchöùc cao ñoä vaø raát hieäu quaû (highly organized and effi-cient market). Moät caùch ñeå ño möùc löu hoaït cuûa moätcoâng cuï taøi chính laø nhìn vaøo khoaûn sai bieät giaù (spread),giöõa giaù keâu mua (bid price) vaø giaù keâu baùn (ask price).Trong nhöõng naêm gaàn ñaây khoaûn sai bieät giaù cho traùiphieáu ngaén haïn do chính quyeàn lieân bang phaùt haønh chæcoøn vaøo khoaûng 2 ñieåm caên baûn (2 basis points), töùc laø2/100 cuûa moät phaàn traêm, thaáp hôn baát cöù moät coâng cuïnaøo trong thò tröôøng tieàn teä.

Khoâng gioáng nhö nhöõng coâng cuï khaùc lôïi nhuaänñònh kyø cuûa traùi phieáu do chính quyeàn lieân bang phaùthaønh ñöôïc mieãn thueá tieåu bang vaø thueá ñòa phöông (ex-empt from all state and local income taxes). Töông quan

104


giöõa möùc lôïi nhuaän ñöôïc mieãn thueá vôùi möùc lôïi nhuaänkhoâng ñöôïc mieãn thueá ñöôïc tính baèng ñaúng thöùc:

LNTÑ%KMT = LN%MT / (1-Th) {4-1}

Th = Möùc thueá lôïi töùc, %LN%MT = Möùc lôïi nhuaän mieãn thueá, %LNTÑ%KMT = Möùc lôïi nhuaän töông ñöông khoâng mieãnthueá, %

Taát caû traùi phieáu cuûa chính quyeàn lieân bang ñeàuñöôïc phaùt haønh vôùi meänh giaù 1,000 USD daàøu raèng quiñònh toái thieåu cho soá löôïng baùn ra coù khaùc nhau. Quiñònh toái thieåu cho soá löôïng baùn ra cuûa traùi phieáu ngaénhaïn do chính quyeàn lieân bang phaùt haønh laø 1,000 USDnhöng sau naêm 1970 ñöôïc naâng leân 10,000 USD. Tuycon soá sau lôùn gaáp 10 laàn, qui ñònh toái thieåu cho soá löôïngmua cuûa traùi phieáu ngaén haïn do chính quyeàn lieân bangphaùt haønh cuõng coøn raát thaáp so vôùi nhöõng coâng cuï ñaàutö khaùc trong thò tröôøng tieàn teä. Traùi phieáu trung haïn vaødaøi haïn ñöôïc qui ñònh baùn ra ôû soá löôïng toái thieåu laø 1,000USD coäng 1,000 USD cho moãi möùc gia taêng sau ñoù.

Traùi phieáu cuûa chính quyeàn lieân bang khoâng choquyeàn keát thuùc du kyø tröôùc ngaøy maõn haïn theo yù muoáncuûa ngöôøi ñaàu tö (cannot be redeemed before maturity)vaø cuõng khoâng cho quyeàn thu hoài tröôùc ngaøy maõn haïn(do not have call provision) theo yù muoán cuûa chính quyeàn,ngoaïi tröø moät soá traùi phieáu cuûa lieân bang phaùt haønh tröôùcnaêm 1985 cho quyeån thu hoài trong voøng 5 naêm tröôùcngaøy maõn haïn du kyø.

Traùi Phieáu Tieát KieämChính quyeàn lieân bang coøn phaùt haønh moät loaïi traùi phieáu

105


khaùc raát quen thuoäc ñoái vôùi ña soá quaàn chuùng ñoù laø traùiphieáu tieát kieäm (U.S. savings bonds). Traùi phieáu tieát kieämlaø loaïi traùi phieáu coù ñaêng kyù chuû quyeàn, baát khaû thu hoàivaø baát khaû chuyeån nhöôïng (a registered, non-callable,non-transferable bond) ñöôïc baûo ñaûm baèng uy tín cuûachính quyeàn Hoa Kyø (backed by full faith and credit of theU.S. Government).

Traùi phieáu tieát kieäm thöôøng ñöôïc bieát ñeán baèngmaãu töï E, EE vaø HH (series E, series EE, series HH).Loaït traùi phieáu tieát kieäm mang maãu töï E coù töø naêm 1941cho tôùi naêm 1979. Hai loaït traùi phieáu mang maãu töï EEvaø HH coù töø naêm 1980 cho tôùi nay.

Traùi phieáu tieát kieäm ñöôïc phaùt haønh vôùi meänh giaù50 USD, 75 USD, 100 USD, 200 USD, 500 USD, 1,000USD, 5,000 USD, 10,000 USD vaø giaù baùn ra luoân luoânbaèng ½ meänh giaù.

Traùi chuû coù theå ñem traùi phieáu tieát kieäm ñoåi laáytieàn maët (cash in) baát cöù luùc naøo, taïi baát cöù ngaân haøngnaøo, vaø seõ khoâng bò tröø phaït (penalty) neáu ñaõ mua noùtreân 6 thaùng.

Voán vaø lôïi nhuaän ñònh kyø cuûa traùi phieáu tieát kieämñöôïc baûo ñaûm baèng uy tín cuûa chính quyeàn lieân bang (bythe full faith and credit of the United States).

Lôïi nhuaän cuûa traùi phieáu ñöôïc mieãn thueá tieåu bangvaø thueá ñòa phöông ñoàng thôøi ñöôïc khaát laïi thueá lieân bang(postponed; deferred) cho ñeán khi ñoåi traùi phieáu ñeå laáytieàn maët hoaëc cho ñeán khi traùi phieáu khoâng coøn tieáp tuïccho lôïi nhuaän ñònh kyø nöõa.

Khoâng gioáng nhö nhöõng loaïi traùi phieáu khaùc, ñeánngaøy maõn haïn du kyø traùi phieáu tieát kieäm töï ñoäng ñöôïcgia haïn theâm 10 naêm (automatically extended for tenyears) vaø coù theå ñöôïc gia haïn theâm moät thôøi gian nöõatieáp theo ñoù. Vaø vì vaäy, lôïi nhuaän ñònh kyø cuûa traùi phieáutieát kieäm tieáp tuïc tích luõy theo du kyø gia haïn (interest

106


continues to accrue on the bonds during these exten-sions).

Traùi Phieáu Ñieàu Chænh Laïm PhaùtGaàn ñaây chính quyeàn lieân bang cho phaùt haønh loaïi traùiphieáu ñieàu chænh laïm phaùt (inflation indexed bonds). Loaïitraùi phieáu naøy thöïc ra laø loaïi traùi phieáu tieát kieäm loaït I(series I).

Loaïi traùi phieáu naøy cho möùc lôïi nhuaän ñònh kyø coáñònh (fixed interest rate) vaø coù phaàn thaáp hôn lôïi nhuaänñònh kyø cuûa traùi phieáu tieát kieäm khaùc, nhöng seõ ñieàu chænhlaïm phaùt moãi 6 thaùng moät laàn. Vì vaäy, lôïi nhuaän ñònh kyøseõ ñöôïc tính treân giaù trò cuûa voán ñaàu tö ñaõ ñieàu chænh laïmphaùt (pays interest on the inflation-adjusted principalamount). Tôùi ngaøy maõn haïn, nôï traùi phieáu seõ ñöôïc hoaøntraû vaø soá tieàn coù theå (1) seõ baèng vôùi soá voán ñaàu tö ñaõñieàu chænh laïm phaùt hoaëc (2) seõ baèng vôùi meänh giaù, tuøyvaøo caùi naøo cao hôn vaø coù lôïi hôn cho traùi chuû.

Traùi phieáu loaïi naøy ñöôïc chính thöùc bieát ñeán vaøonaêm 1997 döôùi teân TIPS (Treasury inflation protectionsecurities).

Lôïi nhuaän cuûa traùi phieáu ñieàu chænh laïm phaùt ñöôïcmieãn thueá tieåu bang vaø thueá ñòa phöông.

Gioáng nhö nhöõng loaïi traùi phieáu khaùc do chínhquyeàn lieân bang phaùt haønh, traùi phieáu ñieàu chænh laïmphaùt ñöôïc baûo ñaûm thuaàn tuùy baèng uy tín cuûa chính quyeànHoa Kyø vaø vì vaäy raát an toaøn.

Traùi Phieáu Cuûa Chính QuyeànTieåu Bang Vaø Ñòa Phöông

107


Chính quyeàn tieåu bang hoaëc chính quyeàn ñòa phöông phaùthaønh chöùng khoaùn ñeå taøi trôï chi tieâu cuûa chính noù hoaëcñeå taøi trôï cho nhöõng coâng trình coâng coäng (public projects)nhö laø taùi thieát hoaëc xaây theâm tröôøng hoïc, thö vieän, beänhxaù, chung cö cho ngöôøi ngheøo, caàu, ñöôøng, haûi caûng,phi caûng, heä thoáng nöôùc thaûi, heä thoáng nöôùc saïch, vaânvaân naèm trong vuøng traùch nhieäm cuûa chính quyeàn ñoù.Ñoâi khi chính quyeàn tieåu bang hoaëc chính quyeàn ñòaphöông coøn phaùt haønh chöùng khoaùn ñeå taøi trôï cho nhöõngtoå chöùc tö nhaân (private firms) vaø caù nhaân (individuals),nhöng tröôøng hôïp naøy raát hieám. Nhöõng chöùng khoaùn dochính quyeàn tieåu bang hoaëc do chính quyeàn ñòa phöôngphaùt haønh ñöôïc goïi chung laø chöùng khoaùn cuûa chínhquyeàn tieåu bang hoaëc ñòa phöông (municipal securities).1

Chính quyeàn tieåu bang hoaëc ñòa phöông söû duïngnhieàu loaïi chöùng khoaùn khaùc nhau tuøy theo nhu caàu huyñoäng taøi chính, trong ñoù coù traùi phieáu (municipal bonds;municipal notes), coå phieáu öu ñaúng (municipal preferredstock), tín phieáu thöông maõi (municipal commercial pa-pers), tín phieáu hoài theo nhu caàu (demand obligations),tín phieáu hoaùn vò (swaps) vaø tín phieáu laõi suaát noåi (floater;inverse floater).

Nhöng coâng cuï phoå thoâng nhaát vaãn laø traùi phieáu.Trong soá traùi phieáu do chính quyeàn tieåu bang hoaëc ñòaphöông phaùt haønh (munis) coù traùi phieáu daøi haïn vaø ngaénhaïn. Traùi phieáu ngaén haïn (municipal notes) coù du kyø töø13 thaùng trôû xuoáng vaø traùi phieáu daøi haïn (municipalbonds) coù du kyø treân 13 thaùng.2

Traùi Phieáu Ngaén HaïnTrong nhöõng loaïi traùi phieáu ngaén haïn cuûa chính quyeàntieåu bang vaø ñòa phöông (municipal notes) coù traùi phieáuBAN (bond anticipation notes), traùi phieáu TAN (tax antici-

108


pation notes), traùi phieáu RAN (revenue anticipation notes),vaø traùi phieáu TRAN (tax and revenue anticipation notes).

Chính quyeàn tieåu bang hoaëc ñòa phöông phaùt haønhtraùi phieáu ngaén haïn ñeå taïm thôøi taøi trôï cho khoaûn boäi chi,sai bieät giöõa toång löôïng chi tieâu vaø toång löôïng nhaäp thuñeán töø nhöõng thöù thueá (taxes), nhöõng coâng trình taïo lôïitöùc (income generating projects), nhöõng ngaân khoaûn bieáutaëng (grants) vaø nhöõng chöùng khoaùn (securities). Moättrong nhöõng loaïi traùi phieáu ngaén haïn ñöôïc chính quyeàntieåu bang vaø ñòa phöông söû duïng nhieàu nhaát laø traùi phieáuBAN.

Traùi phieáu BAN (bond anticipation note) ñöôïc phaùthaønh ñeå möôïn nôï ngaén haïn vaø soá nôï ñoù seõ ñöôïc hoaøntraû vaøo moät thôøi ñieåm khoâng xa trong töông lai baèng moätnguoàn taøi chính môùi, vaø nguoàn taøi chính môùi ñoù ñöôïc döïtruø laø seõ ñöôïc taøi trôï baèng traùi phieáu môùi daøi haïn hôn.Traùi phieáu BAN vì vaäy ñöôïc ñònh danh laø traùi phieáu ngaénhaïn baûo ñaûm baèng döï truø phaùt haønh traùi phieáu daøi haïn.Giaû duï nhö chính quyeàn Quaän XYZ döï truø taøi trôï moätcoâng trình kieán thieát vôùi traùi phieáu daøi haïn. Nhöng thayvì phaùt haønh traùi phieáu daøi haïn ngay töø ñaàu trong hoaøncaûnh khoâng xaùc quyeát ñöôïc toång löôïng chi phí cuûa coângtrình, chính quyeàn Quaän XYZ coù theå choïn phaùt haønh traùiphieáu BAN vôùi du kyø 2 naêm ñeå taïm taøi trôï cho coâng trình.Sau khi coâng trình tieán haønh gaàn hai naêm, chính quyeànQuaän XYZ laïi cho phaùt haønh traùi phieáu BAN ñôït hai cuõngvôùi du kyø 2 naêm ñeå laáy tieàn hoaøn traû nôï traùi phieáu BANñôït ñaàu saép maõn haïn vaø taøi trôï cho nhu caàu môùi. Hainaêm sau, sau khi coâng trình ñaõ hoaøn taát myõ maõn, chínhquyeàn Quaän XYZ phaùt haønh traùi phieáu daøi haïn vôùi du kyø20 naêm ñeå laáy tieàn hoaøn traû nôï traùi phieáu BAN ñôït hai vaøñeå giaûi quyeát döùt ñieåm taát caû nhöõng khoaûn boäi chi chöañöôïc taøi trôï.

Traùi phieáu TAN (tax anticipation note), traùi phieáu

109


RAN (revenue anticipation note), traùi phieáu GAN (grantanticipation note) vaø traùi phieáu TRAN (tax and revenueanticipation note) laø nhöõng loaïi traùi phieáu thoâng duïng khaùcdo chính quyeàn tieåu bang vaø ñòa phöông phaùt haønh.

Traùi phieáu TAN ñöôïc phaùt haønh ñeå möôïn nôï ngaénhaïn vaø soá nôï ñoù seõ ñöôïc hoaøn traû vaøo moät thôøi ñieåmkhoâng xa trong töông lai baèng nguoàn taøi chính döï truø ñeántöø thueá thu. Vì vaäy, traùi phieáu TAN ñöôïc ñònh danh laø traùiphieáu ngaén haïn baûo ñaûm baèng thueá thu döï truø.

Töông töï, traùi phieáu RAN ñöôïc phaùt haønh ñeå möôïnnôï ngaén haïn vaøø soá nôï ñoù seõ ñöôïc hoaøn traû vaøo moät thôøiñieåm khoâng xa trong töông lai baèng nguoàn taøi chính döïtruø ñeán töø lôïi töùc nhaäp thu (revenues), vaø vì vaäy, traùiphieáu RAN ñöôïc ñònh danh laø traùi phieáu ngaén haïn baûoñaûm baèng töùc thu döï truø.

Traùi phieáu GAN ñöôïc phaùt haønh ñeå möôïn nôï ngaénhaïn vaø soá nôï ñoù seõ ñöôïc hoaøn traû vaøo moät thôøi ñieåmkhoâng xa trong töông lai baèng nguoàn taøi chính döï truø ñeántöø bieáu taëng (grants), vaø vì vaäy, traùi phieáu GAN ñöôïcñònh danh laø traùi phieáu ngaén haïn baûo ñaûm baèng taøi chínhbieáu taëng döï truø.

Traùi phieáu TRAN ñöôïc phaùt haønh ñeå möôïn nôïngaén haïn vaø soá nôï ñoù seõ ñöôïc hoaøn traû vaøo moät thôøiñieåm khoâng xa trong töông lai baèng nguoàn taøi chính döïtruø ñeán töø thueá thu laãn töùc thu (taxes and revenues), vaøvì vaäy, traùi phieáu TRAN ñöôïc ñònh danh laø traùi phieáu ngaénhaïn baûo ñaûm baèng töùc thu vaø thueá thu döï truø.

Traùi Phieáu Daøi HaïnTrong nhöõng loaïi traùi phieáu daøi haïn cuûa chính quyeàn tieåubang vaø ñòa phöông (municipal bonds) coù traùi phieáu GO(general obligation bonds), traùi phieáu LS (limited and spe-cial tax bonds), traùi phieáu IR (industrial revenue bonds),

110


traùi phieáu R (revenue bonds), traùi phieáu H (housingbonds), traùi phieáu MO (moral obligation bonds), traùi phieáuDB (double barreled bonds).

Traùi phieáu GO (general obligation bonds) ñöôïcphaùt haønh ñeå möôïn nôï daøi haïn vaø soá nôï ñoù seõ ñöôïchoaøn traû vaøo moät thôøi ñieåm trong töông lai baèng nguoàntaøi chính toång quaùt cuûa chính quyeàn phaùt haønh. Nhövaäy, soá nôï ñöôïc baûo ñaûm thuaàn tuùy baèng uy tín cuûa chínhquyeàn phaùt haønh (backed by the full faith and credit ofthe issuer). Baûo ñaûm baèng uy tín cuûa chính quyeàn phaùthaønh cuõng coù nghóa laø chính quyeàn phaùt haønh phaûi laømmoïi thöù coù theå laøm ñöôïc trong giôùi haïn cuûa luaät ñònh ñeåhoaøn traû soá nôï traùi phieáu nhö ñaõ höùa (use just about anymeans to guarantee payments). Nhöõng thöù coù theå laømñöôïc laø taêng thueá, ban haønh saéc thueá môùi, vay möôïn,baùn baát ñoäng saûn. Baûo ñaûm naøy khoâng bò giôùi haïn trongbaûn chaát (this guarantee is of an unlimited nature). Traùiphieáu GO ñöôïc ñònh danh laø traùi phieáu daøi haïn baûo ñaûmbaèng uy tín cuûa chính quyeàn.

Traùi phieáu LST (limited and special tax bonds)ñöôïc phaùt haønh ñeå möôïn nôï daøi haïn vaø soá nôï ñoù seõñöôïc hoaøn traû vaøo moät thôøi ñieåm trong töông lai baèngnguoàn taøi chính ñeán töø thueá thu cuûa moät saéc thueá ñaëcbieät, ñang coù hieäu löïc hoaëc seõ ñöôïc ban haønh, cho muïcñích hoaøn traû nôï cuûa traùi phieáu noù taøi trôï. Thí duï nhöthueá ñaùnh vaøo thuoác laù, röôïu, xaêng. Baûo ñaûm cuûa chínhquyeàn coù giôùi haïn trong baûn chaát. Traùi phieáu LST vì vaäyñöôïc ñònh danh laø traùi phieáu daøi haïn baûo ñaûm baèng thueáthu ñaëc bieät vaø coù giôùi haïn.3

Traùi phieáu IR (industrial revenue bonds) ñöôïc phaùthaønh ñeå möôïn nôï daøi haïn vaø soá nôï ñoù seõ ñöôïc hoaøn traûvaøo moät thôøi ñieåm trong töông lai baèng nguoàn taøi chínhñeán töø lôïi töùc nhaäp thu cuûa moät coâng trình phaùt trieåncoâng nghieäp cuûa tieåu bang hoaëc ñòa phöông. Traùi phieáu

111


IR vì vaäy ñöôïc ñònh danh laø traùi phieáu daøi haïn baûo ñaûmbaèng töùc thu coâng nghieäp.3 Möùc ñoä an toaøn cuûa traùiphieáu tuøy thuoäc vaøo trình ñoä khaû tín cuûa nhöõng coâng tybaûo trôï (corporate guarantors)

Traùi phieáu R (revenue bonds) ñöôïc phaùt haønh ñeåmöôïn nôï daøi haïn vaø soá nôï ñoù seõ ñöôïc hoaøn traû vaøo moätthôøi ñieåm trong töông lai baèng nguoàn taøi chính ñeán töø lôïitöùc nhaäp thu cuûa moät coâng trình phaùt trieån coäng ñoàngcuûa tieåu bang hoaëc ñòa phöông, thí duï nhö laø phí söû duïngñöôøng cao toác (toll fees) hoaëc phí cung caáp nöôùc saïch(water service charges). Traùi phieáu R vì vaäy ñöôïc ñònhdanh laø traùi phieáu daøi haïn baûo ñaûm baèng töùc thu phaùttrieån coäng ñoàng.3 Thoâng thöôøng thì traùi phieáu loaïi naøycho möùc lôïi nhuaän ñònh kyø cao hôn laø möùc lôïi nhuaän ñònhkyø cuûa traùi phieáu GO vì traùi phieáu baûo ñaûm baèng töùc thukhoâng an toaøn nhö laø traùi phieáu baûo ñaûm baèng thueá thu.

Traùi phieáu H (housing bonds) ñöôïc phaùt haønh ñeåmöôïn nôï daøi haïn taøi trôï cho coâng trình xaây döïng nhaø ôûcho töøng gia ñình (single family homes) vaø soá nôï ñoù seõñöôïc hoaøn traû vaøo moät thôøi ñieåm trong töông lai, baûoñaûm baèng nguoàn taøi chính ñeán töø chi traû ñònh kyø (mort-gage payments) cuûa nhöõng khoaûn cho vay mua nhaø. Traùiphieáu H vì theá ñöôïc ñònh danh laø traùi phieáu daøi haïn baûoñaûm baèng töùc thu xaây döïng tö thaát.3

Traùi phieáu MO (moral obligation bonds) ñöôïc phaùthaønh ñeå möôïn nôï daøi haïn vaø soá nôï ñoù seõ ñöôïc hoaøn traûvaøo moät thôøi ñieåm trong töông lai baèng nguoàn taøi chínhtoång quaùt cuûa chính quyeàn. Traùi phieáu ñöôïc baûo ñaûmthuaàn tuùy baèng danh nghóa cuûa chính quyeàn chöù khoângbaèng phaùp lyù nhö laø tröôøng hôïp cuûa traùi phieáu GO. Ñaâylaø saùng taïo cuûa tieåu bang New York vaøo thaäp nieân 1960.Thoâng thöôøng traùi phieáu loaïi naøy ñöôïc söû duïng ñeå taøi trôïcho moät chöông trình coù chuû ñích (specific purpose) thíduï nhö laø chöông trình xaây döïng chung cö cho ngöôøi

112


ngheøo. Traùi phieáu MO vì vaäy ñöôïc ñònh danh laø traùiphieáu daøi haïn baûo ñaûm baèng danh nghóa cuûa chính quyeàn.

Traùi phieáu DB (double barreled bonds) ñöôïc phaùthaønh ñeå möôïn nôï daøi haïn vaø soá nôï ñoù øseõ ñöôïc hoaøn traûtrong töông lai, baûo ñaûm bôûi hai nguoàn taøi chính rieâng reõ(two separate sources). Vì vaäy traùi phieáu DB ñöôïc ñònhdanh laø traùi phieáu daøi haïn ñöôïc baûo ñaûm keùp.

Ñaëc Tính ChungTuy nhöõng loaïi traùi phieáu cuûa chính quyeàn tieåu bang vaøñòa phöông ñöôïc ñònh danh khaùc nhau vaø coù phaàn phöùctaïp nhöng töïu trung laø chuùng ñöôïc ñaët teân theo nguoàntaøi trôï. Noùi moät caùch khaùc, khi caâu hoûi “laøm caùch naøo ñeåhoaøn traû soá nôï cuûa traùi phieáu naøy?” ñöôïc traû lôøi thì noäidung cuûa caâu traû lôøi chính laø caên baûn ñeå ñaët teân cho traùiphieáu ñoù.

Meânh giaù cuûa traùi phieáu ngaén haïn do chính quyeàntieåu bang hoaëc ñòa phöông phaùt haønh thöôøng laø vaøokhoaûng 5,000 USD hoaëc cao hôn. Cho meänh giaù caohay thaáp tuøy thuoäc vaøo söï choïn löïa ñoái töôïng cuûa chínhquyeàn phaùt haønh traùi phieáu. Neáu muoán baùn ra cho caùnhaân quaàn chuùng hoï seõ cho meänh giaù thaáp hôn, vaø ngöôïclaïi, neáu nhaém vaøo nhöõng nhaø ñaàu tö thuoäc vaøo toå chöùc(institutional investors) hoï seõ cho meänh giaù cao hôn.

Traùi phieáu cuûa chính quyeàn tieåu bang hoaëc ñòaphöông coù theå laø döôùi daïng coù keøm phieáu laõi (couponbonds) hoaëc khoâng keøm phieáu laõi (zero coupon bonds).Traùi phieáu coù keøm phieáu laõi cho laõi suaát coá ñònh (fixedinterest rate) hoaëc laõi suaát ñieàu chænh (variable interestrate). Traùi phieáu khoâng keøm phieáu laõi cuûa chính quyeànphaùt haønh ñöôïc bieát döôùi teân STRIP. Traùi phieáu khoângkeøm phieáu laõi ñöôïc baùn ra thò tröôøng vôùi moät giaù döôùimeänh giaù (discount) vaø taát caû lôïi nhuaän ñònh kyø, tính theo

113


phöông phaùp tính laõi hoåãn hôïp (compounding method),seõ ñöôïc chi traû moät laàn moät vaøo ngaøy traùi phieáu maõn haïndu kyø.

Coù nhöõng chính quyeàn tieåu bang hoaëc ñòa phöôngphaùt haønh traùi phieáu ñöùng ra mua baûo hieåm cho traùi phieáudo chính mình phaùt haønh ñeå baûo ñaûm raèng nôï traùi phieáuchaéc chaén seõ ñöôïc hoaøn traû nhö cam keát. Chi phí chobaûo hieåm, noùi cho thaät cuøng, laø do ngöôøi ñaàu tö gaùnhchòu döôùi hình thöùc laø nhöõng traùi phieáu naøy cho lôïi nhuaänñònh kyø thaáp hôn nhöõng traùi phieáu khaùc coù cuøng chieàudaøi du kyø vaø phaåm chaát.

Ñeå khuyeán khích daân chuùng ñaàu tö phaùt trieån ñòaphöông, chính quyeàn Hoa Kyø mieãn thueá lieân bang treânlôïi nhuaän cuûa nhöõng traùi phieáu do nhöõng chính quyeàntieåu bang hoaëc ñòa phöông phaùt haønh. Nhöõng traùi phieáudo chính quyeàn tieåu bang hoaëc ñòa phöông phaùt haønhñöôïc mieãn thueá lieân bang coøn ñöôïc goïi laø traùi phieáu ñöôïcmieãn moät thöù thueá (tax-free munis). Traùi phieáu cuûa chínhquyeàn tieåu bang hoaëc ñòa phöông cuõng seõ ñöôïc mieãnluoân caû thueá tieåu bang neáu ngöôøi ñaàu tö cö truù trongcuøng moät tieåu bang vôùi chính quyeàn tieåu bang hoaëc ñòaphöông phaùt haønh traùi phieáu ñoù. Trong tröôøng hôïp naøyñöôïc goïi laø traùi phieáu ñöôïc mieãn hai thöù thueá (doubletax-free munis). Vaø, may maén hôn, traùi phieáu cuûa chínhquyeàn tieåu bang hoaëc ñòa phöông cuõng seõ ñöôïc mieãnluoân caû thueá ñòa phöông neáu ngöôøi ñaàu tö cö truù trongcuøng moät ñòa phöông vôùi chính quyeàn ñòa phöông phaùthaønh traùi phieáu ñoù. Trong tröôøng hôïp naøy ñöôïc goïi laøtraùi phieáu ñöôïc mieãn ba thöù thueá (triple tax-free munis).

Noùi moät caùch toång quaùt, nhöõng traùi phieáu cuûa chínhquyeàn tieåu bang hoaëc ñòa phöông ñöôïc coi laø nhöõng traùiphieáu haûo haïng vì chính quyeàn ít khi bò phaù saûn neân ngöôøiñaàu tö khoâng sôï bò giaät nôï. Tuy nhieân coù nhöõng tröôønghôïp xaûy ra trong quaù khöù cho thaáy laø “chính quyeàn bò

114


phaù saûn” khoâng phaûi laø ñieàu khoâng theå xaûy ra, thí duï nhötình traïng cuûa New York City trong thaäp nieân 1970 vaøcuûa Orange County trong thaäp nieân 1990.

Traùi Phieáu Cuûa Cô QuanÑöôïc Chính Quyeàn LieânBang Baûo TrôïNhöõng cô quan ñöôïc chính quyeàn lieân bang baûo trô (gov-ernment sponsored enterprises; GSEs)ï, lôùn nhaát vaø quenthuoäc nhaát, coù Federal Home Loan Bank System (FHLB),Federal Home Loan Mortgage Corporation (Freddie Mac),Federal National Mortgage Association (Fannie Mae),Farm Credit System, Federal Agricultural Mortgage Cor-poration (Farmer Mac) vaø Student Loan Marketing Asso-ciation (Sallie Mae), College Construction Loan InsuranceAssociation (Connie Lee), Small Business Administration(SBA) vaø Tennessee Valley Authority (TVA). Nhöõng côquan naøy phaùt haønh traùi phieáu ngaén, trung vaø daøi haïn ñeåtaøi trôï cho nhöõng coâng trình theo chính saùch cuûa chínhphuû (projects relevant to public policy).

Phaàn lôùn cuûa soá löôïng traùi phieáu do nhöõng côquan naøy phaùt haønh laø nhöõng traùi phieáu ngaén haïn vaøphoå thoâng nhaát laø nhöõng traùi phieáu baùn döôùi meänh giaù(discount notes). Traùi phieáu baùn döôùi meänh giaù coù haïndu kyø daøi töø 1-360 ngaøy vaø meänh giaù toái thieåu tuøy thuoäcvaøo chuû tröông cuûa cô quan phaùt haønh. Traùi phieáu baùndöôùi meänh giaù do Sallie Mae hoaëc FHLB phaùt haønh coùmeänh giaù toái thieåu laø100,000 USD, cuûa Freddie Mac laø25,000 USD, cuûa Fannie Mae laø 10,000 USD vaø cuûa FarmCredit System laø 5,000 USD.

Ngoaøi nhöõng traùi phieáu baùn döôùi meänh giaù, nhöõng

115


cô quan naøy coøn phaùt haønh nhöõng chöùng khoaùn ngaén vaøtrung haïn khaùc nhö laø traùi phieáu Master (Master notes),traùi phieáu RFS (Residential Financial Securities), vaø traùiphieáu trung haïn (medium-term notes).

Traùi phieáu Master do cô quan Sallie Mae vaø FannieMae phaùt haønh thuoäc loaïi khaû thu (callable bonds), ñieàuchænh lôïi nhuaän ñònh kyø haøng tuaàn theo möùc laõi suaát cuûacoâng traùi 91 ngaøy (91-day treasury bills), coù haïn du kyø töø1 tôùi 18 thaùng vaø meänh giaù toái thieåu laø 10 trieäu USD hoaëccao hôn.

Traùi phieáu RFS do Fannie Mae phaùt haønh coù haïndu kyø 6 thaùng, 1 naêm vaø 2 naêm vaø coù meänh giaù toái thieåulaø 10,000 USD vaø cao hôn.

Traùi phieáu trung haïn do Freddie Mac phaùt haønhcoù haïn du kyø töø 3 tôùi 7 naêm, cho lôïi nhuaän ñònh kyø hoaëccoá ñònh hoaëc ñieàu chænh theo laõi suaát LIBOR (LondonInterbank Offerred Rate) hoaëc khoâng keøm phieáu laõi (zerocoupon) baùn ra döôùi meänh giaù (sold at a discount andredeemed at par), vaø coù meänh giaù toái thieåu laø 10,000USD coäng 5,000 USD cho moãi möùc gia taêng.

Traùi phieáu daøi haïn khoâng coù theá chaáp do FannieMae and Freddie Mac phaùt haønh (debentures) cho lôïinhuaän ñònh kyø hoaëc coá ñònh hoaëc thaû noåi. Phaàn lôùn traùiphieáu coù lôïi nhuaän ñònh kyø thaû noåi cuûa hai cô quan naøyñieàu chænh theo laõi suaát cuûa coâng traùi phieáu coù cuøng chieàudaøi du kyø vaø, soá coøn laïi, ñieàu chænh theo laõi suaát LIBOR.

Traùi phieáu goäp daøi haïn (consolidated bonds) doFHLB phaùt haønh coù meänh giaù toái thieåu laø 10,000 USDcoäng 5,000 USD cho moãi möùc gia taêng vaø traû lôïi nhuaänñònh kyø ôû moãi saùu thaùng (semi-annually).

Traùi phieáu goäp daøi haïn (consolidated bonds) doFarm Credit System phaùt haønh cho lôïi nhuaän ñònh kyø coáñònh vaø meänh giaù toái thieåu laø 1,000 USD coäng 1,000 USDcho moãi möùc gia taêng.

116


Ngoaøi ra Fannie Mae vaø Freddie Mac coøn phaùthaønh chöùng khoaùn ñöôïc baûo ñaûm vôùi moät taäp hôïp voántaøi trôï ñòa oác (mortgage-back securities). Trong soá ñoù coùtraùi phieáu CMO (collatralized mortgage obligation), loaïitraùi phieáu ñöôïc baûo ñaûm vôùi moät taäp hôïp voán taøi trôï ñòaoác raát laø thònh haønh trong thaäp nieân 1980, vaø REMIC(real estate mortgage investment conduit), moät loaïi traùiphieáu caûi daïng cuûa CMO raát laø thònh haønh trong thaäpnieân 1990.

Traùi phieáu cuûa nhöõng cô quan ñöôïc chính quyeànlieân bang baûo trôï khoâng ñöôïc baûo ñaûm baèng uy tín cuûachính quyeàn Hoa Kyø nhö nhöõng coâng traùi phieáu, tuy nhieânnhöõng traùi phieáu naøy ñöôïc thò tröôøng ñaùnh giaù cao khoângkeùm coâng traùi phieáu bao nhieâu,

Theo ñoù, lôïi nhuaän ñònh kyø cuûa nhöõng traùi phieáudo nhöõng cô quan ñöôïc chính quyeàn lieân bang baûo trôïphaùt haønh coù phaàn cao hôn chuùt ít so vôùi nhöõng traùi phieáutöông ñoàng do chính quyeàn lieân bang phaùt haønh.

Thaønh phaàn tham döï vaøo thò tröôøng traùi phieáu cuûanhöõng cô quan ñuôïc chính quyeàn lieân bang baûo trôï ñasoá laø nhöõng nhaø ñaàu tö ñaïi dieän cho toå chöùc (institutionalinvestors).

Traùi Phieáu CuûaCoâng Ty Doanh ThöôngNhöõng coâng ty doanh thöông caàn tieàn ñeå taøi trôï cho hoaïtñoäng cuûa chuùng. Moät caùch toång quaùt, moät coâng ty coùtheå choïn löïa moät trong ba caùch huy ñoäng voán töø beânngoaøi ñeå ñaùp öùng cho nhu caàu cuûa coâng ty: vay möôïnvôùi moät ngaân haøng, chia laïi chuû quyeàn cuûa coâng ty baèngcaùch phaùt haønh coå phieáu, hoaëc vay möôïn nôï töø giôùi ñaàutö baèng caùch phaùt haønh traùi phieáu.

117


Traùi phieáu cuûa coâng ty doanh thöông (corporatebonds; debentures) ñöôïc phaùt haønh vôùi nhieàu haïn dukyø: ngaén, trung vaø daøi haïn. Traùi phieáu ngaén haïn cuûacoâng ty doanh thöông (short-term corporate bonds) coùdu kyø daøi töø 1 ñeán 5 naêm. Traùi phieáu trung haïn cuûa coângty doanh thöông (medium-term corporate bonds) coù dukyø daøi töø treân 5 ñeán 15 naêm. Vaø traùi phieáu daøi haïn cuûacoâng ty doanh thöông (long-term corporate bonds) coù dukyø daøi treân 15 naêm.

Thoâng thöôøng thì traùi phieáu do coâng ty doanhthöông phaùt haønh coù möùc hieåm hoaï cao hôn traùi phieáucuûa chính quyeàn lieân bang. Daàu laø ñöôïc phaùt haønh bôûinhöõng coâng ty to lôùn vaø coù danh tieáng toát, traùi phieáu cuûanhöõng coâng ty doanh thöông aån chöùa hieåm hoaï cao nhaátvì nhöõng coâng ty doanh thöông, so vôùi chính quyeàn, raátmaãn caûm vôùi nhöõng thay ñoåi xaáu trong ñieàu kieän kinh teá,trong khaû naêng cuûa ban quaûn trò, vaø trong moâi tröôøngcaïnh tranh doanh thöông. Tröôøng hôïp chinh quyeàn ñòaphöông bò phaù saûn raát hieám khi xaûy ra. Nhöng coâng ty bòphaù saûn laø chuyeän xaûy ra raát thöôøng, ngay caû nhöõngcoâng ty coù taàm voùc, thí duï nhö coâng ty Pan Am, coâng tyLTV Streel hoaëc coâng ty Chrysler trong naêm 1979,

Theo ñoù, möùc lôïi nhuaän ñònh kyø cuûa traùi phieáu docoâng ty phaùt haønh cuõng cao hôn laø möùc lôïi nhuaän ñònhkyø cuûa nhöõng coâng traùi phieáu. Ngoaøi lyù do hieåm hoaï caohôn, traùi phieáu cuûa coâng ty doanh thöông cho möùc lôïinhuaän ñònh kyø cao hôn vì moät lyù do khaùc nöõa, ñoù laø, vì lôïinhuaän cuûa traùi phieáu do coâng ty doanh thöông phaùt haønhkhoâng ñöôïc mieãn thueá.

Traùi phieáu do coâng ty doanh thöông phaùt haønhluoân luoân ñöôïc ñaùnh giaù vaø xeáp haïng khaû tín bôûi nhöõngcoâng ty chuyeân cung caáp dòch vuï thoâng tin ñaàu tö. Haicoâng ty quen thuoäc nhaát laø Standard and Poor’s RatingServices vaø Moody’s Investors Service.

118


Haïng khaû tín cuûa moät coâng ty, cuõng laø phaåm haïngcuûa traùi phieáu, ñöôïc xeáp theo maãu chöõ la tinh. Traùi phieáuloaïi A ñöôïc ñaùnh giaù cao nhaát vaø ñöôïc coi laø traùi phieáuhaûo haïng. Traùi phieáu loaïi B ñöôïc ñaùnh giaù trung bình.Traùi phieáu loaïi C ñöôïc ñaùnh giaù thaáp. Traùi phieáu haïngBBB theo Standard and Poor’s, töông ñöông vôùi haïngBaa theo Moody’s Service, vaø nhöõng haïng cao hôn ñöôïccoi laø nhöõng traùi phieáu toát, thuoäc haïng phuø hôïp cho muïcñích ñaàu tö (investment-grade), noùi theo thuaät ngöõ chuyeânmoân. Traùi phieáu haïng BB theo Standard and Poor’s, töôngñuông vôùi haïng Ba theo Moody’s, vaø nhöõng haïng thaáphôn ñöôïc coi laø nhöõng traùi phieáu thuoäc haïng phuø hôïpcho muïc ñích ñaùnh caù may ruûi (less-than-investmentgrade).

Traùi phieáu phaùt haønh bôûi nhöõng coâng ty doanhthöông thieáu taàm voùc hoaëc nhöõng coâng ty doanh thöôngñang ñoùi khaùt taøi chính thöôøng traû möùc lôïi nhuaän raát cao(high yield) vaø baùn ra döôùi meänh giaù raát xa (deep dis-count) thöôøng ñöôïc goïi chung laø nhöõng traùi phieáu mayruûi (speculative bonds). Vaøo thaäp nieân 1980 loaïi traùiphieáu cho lôïi nhuaän thaät cao raát thònh haønh ôû Hoa Kyø vaølaø phöông tieän chính ñaùng ñeå giuùp nhöõng coâng ty nhoûmöôïn voán phaùt trieån. Tuy nhieân phöông tieän naøy ñaõ bòlaïm duïng quaù möùc vaø bò huûy hoaïi vôùi moät loaït tai tieáng oânhuïc vì nhöõng hoaït ñoäng phi phaùp trong laõnh vöïc ñaàu töcuûa nhöõng tay chuyeân gia phuø thuûy, thí duï nhö IvanBoesky and Michael Milken, vaø moät loaït phaù saûn giaät nôï(defaults) cuûa nhöõng coâng ty vaøo ñaàu thaäp nieân 1990s.Chính vì vaäy nhöõng traùi phieáu loaïi naøy bò ñònh danh laønhöõng traùi phieáu toài (junk bonds).

Ña soá traùi phieáu do coâng ty doanh thöông phaùthaønh cho lôïi nhuaän ñònh kyø ôû moät möùc coá ñònh, coøn goïilaø laõi suaát coá ñònh. Möùc lôïi nhuaän ñònh kyø coá ñònh hay laõisuaát coá ñònh laø möùc lôïi nhuaän ñònh kyø khoâng thay ñoåi

119


trong suoát du kyø, töø ngaøy phaùt haønh cho tôùi ngaøy maõnhaïn. Traùi phieáu coù möùc lôïi nhuaän ñònh kyø khoâng thay ñoåiñöôïc goïi laø traùi phieáu vôùi möùc lôïi nhuaän ñònh kyø coá ñònhhay laø traùi phieáu vôùi laõi suaát coá ñònh (fixed rate bonds).

Moät soá traùi phieáu cuûa coâng ty doanh thöông chomöùc lôïi nhuaän ñònh kyø ñieàu chænh theo laõi suaát hieän haønhcuûa thò tröôøng, thöôøng laø tuøy thuoäc vaøo moät bieåu soá laõisuaát naøo ñoù thí duï nhö laø coâng traùi phieáu ngaén haïn (short-term treasury bills). Traùi phieáu cho möùc lôïi nhuaän ñònhkyø thay ñoåi theo laõi suaát hieän haønh treân thò tröôøng ñöôïcgoïi laø traùi phieáu vôùi laõi suaát ñieàu chænh (variable ratebonds) hoaëc traùi phieáu vôùi laõi suaát noãi (floating rate bonds).Thoâng thöôøng traùi phieáu vôùi laõi suaát ñieàu chænh cho lôïinhuaän ñònh kyø thaáp hôn laø traùi phieáu vôùi laõi suaát coá ñònhcoù cuøng moät chieàu daøi du kyø.

Moät soá traùi phieáu cuûa coâng ty doanh thöông khoângchi traû lôïi nhuaän ñònh kyø theo moãi 6 thaùng moät laàn nhönhöõng traùi phieáu coù phieáu laõi. Thay vaøo ñoù lôïi nhuaänñònh kyø seõ ñöôïc tính vaø tröø vaøo giaù baùn, do ñoù, traùi phieáuñöôïc baùn ra vôùi moät giaù döôùi meänh giaù cuûa traùi phieáu raátxa (deep discount). Loaïi traùi phieáu naøy ñöôïc goïi laø traùiphieáu khoâng phieáu laõi do coâng ty doanh thöông phaùt haønh(corporate zeros; zero coupon corporate bonds).

Ngoaøi ra traùi phieáu cuûa coâng ty doanh thöông coønñöôïc phaùt haønh döôùi moät soá daïng khaùc seõ ñöôïc ñeà caäpsau trong phaàn “nhöõng theå tính cuûa traùi phieáu.”

Traùi Phieáu Quoác TeáTrong thaäp nieân 1970, nhieàu ngaân haøng thöông maõi treântheá giôùi ñaày aáp tieàn kyù thaùc cuûa nhöõng ñaïi gia daàu hoaû.Vôùi soá löôïng tieàn maët khoång loà caàn phaûi giaûi quyeát, nhöõngngaân haøng naøy cho tieàn chaûy vaøo nhöõng quoác gia keùm

120


phaùt trieån (LDCs) moät caùch thoaûi maùi. Roài giaù daàu hoûaxuoáng thaáp vaøo ñaàu thaäp nieân 1980 laøm cho nhöõng quoácgia keùm phaùt trieån, voán dó ñaõ vay möôïn nôï ngaén haïn khaùnhieàu, bò keït tieàn maët (trapped for cash) vaø caàn vay möôïntheâm ñeå chi traû laõi phí hoaëc nôï cuû. Roài theo ñaø cuûa caùivoøng xoaén teä haïi ñoù, chính quyeàn cuûa nhöõng quoác giakeùm phaùt trieån bò luùn caøng luùc caøng saâu vaø cuoái cuøngkhoâng coøn ñuû khaû naêng ñeå chi traû laõi phí ñuùng heïn. Teähaïi hôn, ngaân haøng treân theá giôùi töø choái khoâng cho vaymöôïn theâm. Trong côn tuyeät voïng chính quyeàn cuûa moätsoá quoác gia keùm phaùt trieån tuyeân boá hoï khoâng coøn ñuûkhaû naêng ñeå thanh toaùn nôï ñaõ vay möôïn, trong ñoù daãnñaàu laø Mexico, vaø ñieàu naøy ñaõ daãn ñeán cuoäc khuûng hoaûngngaân haøng treân toaøn caàu.

Vôùi quaù nhieàu ngaân haøng chæ coøn laïi trong tay haøngkhoái nôï xaáu khoâng hy voïng phuïc hoài (defaulted loans),nhieàu toå chöùc treân theá giôùi phaûi nghó caùch ñeå cöùu vaõn.Trong noã löïc ñoù traùi phieáu Brady (Brady Bond) ñöôïc khaisinh.

Teân cuûa traùi phieáu ñöôïc laáy töø teân cuûa oâng Nicho-las Brady laø vò boä tröôûng cuûa Coâng Khoá Trung Öông HoaKyø, ngöôøi cuøng vôùi IMF vaø WB ñaõ ñöùng ra ñeå laõnh ñaïochöông trình giaûm nôï cho nhöõng quoác gia keùm phaùt trieån(debts reduction plan for LDCs). Caùi yù nieäm sau löng traùiphieáu Brady laø taùi phaân boá caáu truùc nôï cho moät quoác giakeùm phaùt trieån (restructure the debts of an LDC), giuùpcho neàn kinh teá cuûa quoác gia ñoù taêng tröôûng vaø nhôø vaäynoù coù theå chi traû laõi phí vay möôïn, baèng caùch chuyeånnhöõng khoaûn nôï xaáu thaønh traùi phieáu ñöôïc theá chaáp vôùitraùi phieáu khoâng keøm phieáu laõi cuûa lieân bang Hoa Kyø (byconverting the defaulted loans into a bond collateralizedby U.S. zero coupon bonds) ñeå baûo ñaûm khaû naêng hoaøntraû voán vaø lôøi. Khoâng caàn noùi, loaïi traùi phieáu naøy chính laøtraùi phieáu Brady.

121


Traùi phieáu Brady ñöôïc phaùt haønh döôùi nhieàu theåtính khaùc nhau. Ña soá traùi phieáu Brady coù meänh giaù tínhbaèng USD, nhöng cuõng coù nhöõng traùi phieáu Brady coùmeänh giaù tính baèng tieàn teä cuûa quoác gia khaùc (curren-cies of other countries). Ñaây laø nhöõng traùi phieáu coù keømphieáu laõi vaø cho laõi suaát hoaëc coá ñònh, hoaëc ñieàu chænhtheo naác thang, hoaëc thaû noãi, hoaëc toång hôïp (coupon-bearing bonds with fixed, step or floating rate or somecombination of each) vaø thöôøng laø coù du kyø daøi töø 10 choñeán 30 naêm.

Nhöõng Theå TínhCuûa Traùi PhieáuTraùi phieáu ñöôïc phaùt haønh döôùi nhieàu theå tính khaùc nhau(a variety of characteristics). Nhöõng theå tính naøy quyeátñònh phaàn naøo giaù trò cuûa töøng loaïi traùi phieáu.

Quyeàn Thu HoàiThoâng thöôøng thì coâng ty phaùt haønh traùi phieáu khoângñöôïc quyeàn keát thuùc du kyø (redeem; payoff) cuûa traùi phieáutröôùc ngaøy maõn haïn. Tuy nhieân coù nhöõng traùi phieáu coùgiao öôùc tröôùc ñieàu khoaûn thu hoài (call provision) vaø coùghi roõ trong baûn kheá öôùc traùi phieáu (bond indenture). Moätsoá coâng traùi phieáu phaùt haønh tröôùc naêm 1985 vaø moät soâátraùi phieáu do coâng ty doanh thöông phaùt haønh thuoäc loaïitraùi phieáu vôùi quyeàn thu hoài naøy. Traùi phieáu vôùi quyeànthu hoài coøn goïi laø traùi phieáu khaû thu (callable bond).

Ñieàu khoaûn thu hoài coù theå ôû moät trong ba daïng:cho quyeàn thu hoài khoâng giôùi haïn (freely callable), choquyeàn thu hoài coù giôùi haïn (deferred call), hoaëc khoâng

122


cho quyeàn thu hoài (non-callable).Vôùi quyeàn thu hoài khoâng giôùi haïn coâng ty hoaëc cô

quan phaùt haønh traùi phieáu coù theå thu hoài (to call) vaø keátthuùc du kyø cuûa traùi phieáu (to retire) ñoù baát cöù luùc naøo.

Vôùi quyeàn thu hoài coù giôùi haïn coâng ty hoaëc côquan phaùt haønh traùi phieáu chæ coù theå thu hoài vaø keát thuùcdu kyø cuûa traùi phieáu ñoù sau moät thôøi gian naøo ñoù ñaõ giaoöôùc tröôùc, thí duï nhö sau 5 naêm hoaëc 10 naêm.

Khoâng ñöôïc quyeàn thu hoài coù nghóa laø coâng tyhoaëc cô quan hoaëc chính quyeàn phaùt haønh traùi phieáutuyeät ñoái khoâng ñöôïc pheùp thu hoài vaø keát thuùc du kyø cuûatraùi phieáu ñoù tröôùc ngaøy maõn haïn vôùi baát cöù lyù do gì.Loaïi traùi phieáu khoâng cho quyeàn thu hoài coù teân goïi laø traùiphieáu baát khaû thu (non-callable bonds).

Thoâng thöôøng chính quyeàn hoaëc cô quan hoaëccoâng ty phaùt haønh traùi phieáu seõ choïn luùc laõi suaát hieänhaønh treân thò tröôøng xuoáng vaøo möùc thaáp nhaát ñeå thu hoàitraùi phieáu.

Neáu traùi phieáu bò thu hoài, lôïi nhuaän ñònh kyø seõ bòvoâ hieäu hoùa keå töø ngaøy coâng boá. Traùi chuû cuõng coù theåseõ bò maát ñi cô hoäi coù ñöôïc moät khoaûn lôïi nhuaän treân saibieät giaù, giöõa giaù thò tröôøng vaø meänh giaù cuûa traùi phieáu.Giaû duï traùi phieáu ABC vôùi quyeàn thu hoài khoâng giôùi haïn,coù meänh giaù laø 1,000 USD, cho lôïi nhuaän ñònh kyø laø 6%moät naêm, vaø coù du kyø daøi 20 naêm. Vaøo naêm thöù saùu laõisuaát hieän haønh treân thò tröôøng xuoáng thaät thaáp cho neâncoâng ty ABC quyeát ñònh thu hoài traùi phieáu do coâng typhaùt haønh. Tröôùc ngaøy coâng boá giaù thò tröôøng cuûa traùiphieáu laø 1,200 USD hay laø 20% cao hôn meänh giaù. Saukhi coâng boá giaù cuûa traùi phieáu chæ coøn laïi 1,000 USD vìthò tröôøng bieát laø khi thu hoài coâng ty chæ hoaøn traû 1,000USD theo meänh giaù. Dieãn bieán naøy laøm cho traùi chuû maátcô hoäi lôøi 200 USD treân moãi traùi phieáu.

123


Quyeàn Hoaùn ÑoåiÑoâi khi traùi phieáu coù ñính keøm theo quyeàn hoaùn ñoåi. Ñoáivôùi ngöôøi ñaàu tö, quyeàn naøy cho pheùp traùi chuû duøng traùiphieáu ñeå ñoåi laáy coå phaàn coå phieáu thöôøng ñaúng hoaëc coåphaàn coå phieáu öu ñaúng cuûa cuøng moät coâng ty theo moät tæleä ñònh tröôùc. Ñoái vôùi coâng ty, quyeàn hoaùn ñoåi giuùp chocoâng ty phaùt haønh traùi phieáu coù cô hoäi chuyeån ñoåi soá nôïvay möôïn (debt) thaønh soá voán huøn haïp (equity) moät caùchhôïp lyù vaø hôïp thôøi ñieåm. Nhöõng traùi phieáu coù cho quyeànhoaùn ñoåi ñöôïc goïi laø nhöõng traùi phieáu khaû hoaùn (con-vertible bonds).

Traùi phieáu khaû hoaùn coù theå laø haáp daãn hôn traùiphieáu baát khaû hoaùn, tuøy thuoäc vaøo giaù trò thò tröôøng cuûacoå phieáu lieân heä.

Daãn Giaûi 4-1Daãn Giaûi 4-1Daãn Giaûi 4-1Daãn Giaûi 4-1Daãn Giaûi 4-1Giaû duï traùi phieáu khaû hoaùn do coâng ty ABC phaùt haønh coù meänhgiaù laø 1,000 USD vaø ñònh tæ leä hoaùn ñoåi laø 40:1, töùc laø 40 coåphaàn coå phieáu thöôøng ñaúng cho moãi traùi phieáu. Giaû duï theâm laøluùc ñònh tæ leä giao hoaùn giaù cuûa coå phieáu thöôøng ñaúng laø 23USD moät coå phaàn. Caâu hoûi: (1) Döïa treân tæ leä hoaùn ñoåi, coâng typhaùt haønh ñaõ öôùc tính giaù hoaùn ñoåi cho coå phieáu thöôøng ñaúnglaø bao nhieâu USD moät coå phaàn; (2) Giaù cuûa cô hoäi ñeå thu hoàitraùi phieáu ôû giaù hoaùn ñoåi vöøa tính laø bao nhieâu bao nhieâu phaàntraêm? (3) Neáu giaù thò tröôøng cuûa coå phieáu ABC leân ñeán 30USD moät coå phaàn, trò giaù töông ñöông cuûa traùi phieáu luùc ñoù laøbao nhieâu?

Giaûi Ñaùp:1. Giaù Öôùc Tính Cuûa Coå Phieáu Döïa Treân Tæ Leä Hoaùn Ñoåi Giaù Coå Phieáu = Giaù Traùi Phieáu / Tæ Leä Hoaùn Ñoåi

= 1,000 USD / (40/1) = 25 USD

124


2. Giaù Cuûa Cô Hoäi Ñeå Thu Hoài Traùi Phieáu Ñang Du Haønh Giaù Cô Hoäi = [(Giaù Hoaùn Ñoåi / Giaù Thò Tröôøng) - 1] x 100%

= [(25 / 23) – 1] x 100%= 8.7%

Giaù hoaùn ñoåi cao hôn giaù thò tröôøng cuûa coå phieáu laø8.7%. Sai bieät ñoù laø giaù cuûa cô hoäi ñeå thu hoài traùi phieáu ñangdu haønh.

3. Trò Giaù Töông Ñöông Cuûa Traùi Phieáu, Neáu Giaù Thò TröôøngCuûa Coå Phieáu Leân Ñeán 30 USD Giaù Traùi Phieáu = Giaù Coå Phieáu x Tæ Leä Hoaùn Ñoåi

= 30 USD x (40/1) = 1,200 USD

Phieáu Laõi HoaëcKhoâng Phieáu LaõiThoâng thöôøng thì traùi phieáu coù keøm theo phieáu laõi (cou-pons) ñeå cho traùi chuû ñöa ra ñoåi laáy lôïi nhuaän ñònh kyø.Chính vì ñaëc tính naøy cho neân traùi phieáu coù keøm theophieáu laõi ñöôïc goïi laø traùi phieáu coù phieáu laõi (couponbonds). Traùi phieáu coù phieáu laõi luoân luoân cho lôïi nhuaänñònh kyø ôû moät möùc coá ñònh (fixed interest rate) vaø khoângthay ñoåi sau khi traùi phieáu ñaõ phaùt haønh. Lôïi nhuaän ñònhkyø cuûa traùi phieáu coù phieáu laõi ñöôïc chi traû haøng naêm vaøthöôøng laø chi traû moãi 6 thaùng moät laàn.

Thay vì traû lôïi nhuaän ñònh kyø haøng naêm, coù loaïitraùi phieáu chæ traû taát caû lôïi nhuaän moät laàn moät vaøo ngaøymaõn du kyø. Traùi phieáu loaïi naøy khoâng coù keøm theo phieáulaõi vaø ñöôïc goïi laø traùi phieáu khoâng phieáu laõi (zero-cou-pon bonds).

Loaïi traùi phieáu khoâng phieáu laõi ñöôïc baùn ra thòtröôøng vôùi moät giaù döôùi meänh giaù cuûa traùi phieáu raát xa

125


(deep discount).Traùi phieáu khoâng phieáu laõi do coâng ty doanh thöông

phaùt haønh (corporate zeros) thöôøng coù möùc ñoä dao ñoänggiaù raát cao vaø laõi nhuaän khoâng ñöôïc mieãn thueá cuõngkhoâng ñöôïc khaát laïi, tröø tröôøng hôïp mua vaø giöõ trongmoät tröông muïc cho pheùp laøm ñieàu ñoù chaúng haïn nhö laøtröông muïc ñaàu tö daønh cho hoài höu (tax-deferred retire-ment account) hoaëc tröông muïc ñaàu tö daønh cho giaùoduïc (education IRA account).

Traùi phieáu khoâng phieáu laõi do chính quyeàn lieânbang phaùt haønh (treasury zeros) coøn coù teân laø STRIPS(Separate Trading of Registered Interest and PrincipalSecurities), hay TIGRs (Treasury Investment GrowthReceipts) do coâng ty Merrill Lynch ñaët cho hoaëc CATS(Certificate of Accrual on Treasury Securities) do coâng tySalmon Brothers ñaët cho.

Ñaêng Kyù HoaëcKhoâng Ñaêng KyùThoâng thöôøng traùi phieáu coù keøm theo phieáu laõi laø loaïi traùiphieáu khoâng coù ghi teân traùi chuû, ñöôïc goïi laø traùi phieáukhoâng ñaêng kyù (bearer bonds). Baát cöù ngöôøi naøo caàmtraùi phieáu hoaëc laõi phieáu khoâng ñaêng kyù thì ngöôøi ñoù ñöôïccoi laø traùi chuû vaø ngöôøi ñoù coù quyeàn laõnh tieàn.

Moät soá löôïng lôùn traùi phieáu ngaøy hoâm nay thuoäcvaøo loaïi traùi phieáu coù ñaêng kyù (registerred bonds). Vôùiloaïi traùi phieáu coù ñaêng kyù, teân cuûa traùi chuû ñöôïc ñaêng kyùtrong soå boä phaùt haønh vaø chæ coù traùi chuû ñoù môùi coù quyeànbaùn laïi traùi phieáu hoaëc laõnh tieàn lôïi nhuaän ñònh kyø.

126


Ñieàu Chænh Laïm PhaùtNaêm 1997 chính quyeàn lieân bang Hoa Kyø cho phaùt haønhmoät loaïi traùi phieáu môùi coù teân laø traùi phieáu ñieàu chænh laïmphaùt (inflation indexed bonds).

Vôùi loaïi naøy lôïi nhuaän ñònh kyø cuûa traùi phieáu seõñöôïc tính treân giaù trò cuûa voán ñaàu tö ñaõ ñieàu chænh laïmphaùt (pays interest on the inflation-adjusted principalamount) moãi 6 thaùng moät laàn vaø möùc lôïi nhuaän ñònh kyøkhoâng thay ñoåi. Tôùi ngaøy maõn haïn, nôï traùi phieáu seõñöôïc hoaøn traû vaø soá tieàn seõ (1) baèng vôùi voán ñaàu tö ñaõñieàu chænh laïm phaùt hoaëc (2) baèng vôùi meänh giaù, tuøy vaøocaùi naøo cao hôn vaø coù lôïi hôn cho traùi chuû.

Giaù Thò Tröôøng, GTTGiaù thò tröôøng cuûa traùi phieáu (price) ñöôïc trình baøy baèngmoät con soá ñaïi dieän cho phaàn traêm cuûa meänh giaù. Caùchtrình baøy naøy laø theo qui öôùc yeát giaù cuûa thò tröôøng muabaùn traùi phieáu. Giaû duï nhö traùi phieáu XYZ coù meänh giaùlaø 1,000 USD, cho lôïi nhuaän ñònh kyø laø 7.5%, du kyø laø 10naêm vaø giaù thò tröôøng laø 93. Vôùi giaû duï naøy, con soá 93phaûi ñöôïc hieåu laø 93/100 cuûa meänh giaù. Do ñoù giaù thòtröôøng cuûa traùi phieáu trong giaû duï naøy, neáu qui ra thaønhñôn vò tieàn teä, thöïc söï laø 930 USD hay laø 0.93 x 1,000USD. Noù coù theå ñöôïc trình baøy baèng ñaúng thöùc nhö sau:

GTT,$ = GTT x GM {4-2}

GTT,$ = Giaù thò tröôøng, $GTT = Giaù thò tröôøng, theo qui öôùc yeát giaùGM = Meänh giaù, $

Thoâng thöôøng thì traùi phieáu ñöôïc baùn ra thò tröôøng

127


vôùi giaù thaáp hôn (discount) hoaëc cao hôn (premium) meänhgiaù cuûa noù. Thaáp hôn hoaëc cao hôn bao nhieâu tuøy thuoäcphaàn lôùn vaøo möùc lôïi nhuaän ñònh kyø, chieàu daøi du kyø, theåloaïi vaø theå tính, haïng khaû tín vaø moät phaàn khaùc tuøy thuoäcvaøo töông quan cuûa traùi phieáu ñoù vôùi laõi suaát hieän haønhtreân thò tröôøng, aùp löïc cung caàu cuûa thò tröôøng traùi phieáu,ñieàu kieän kinh teá, vaân vaân.

Khaùc vôùi tính coá ñònh cuûa meänh giaù, giaù thò tröôøngcuûa moät traùi phieáu seõ ñöôïc ñieàu chænh lieân tuïc. Nhöõngthöù laøm cho giaù thò tröôøng cuûa moät traùi phieáu thay ñoåikhoâng gì khaùc hôn laø nhöõng taùc toá laøm thay ñoåi möùchieåm hoaï trong ñaàu tö. Trong soá nhöõng hieåm hoaï maøgiôùi ñaàu tö quan taâm goàm coù hieåm hoaï laïm phaùt (infla-tion risk), hieåm hoaï bò giaät nôï (default risk) vaø hieåm hoïabò hoài voán sôùm (prepayment risk).

Giaù thò tröôøng cuûa moät traùi phieáu ñang du haønhcuõng seõ thay ñoåi theo töông quan giöõa laõi suaát cuûa chínhnoù, töùc laø lôïi nhuaän ñònh kyø cuûa chính noù, vôùi laõi suaáthieän haønh cuûa thò tröôøng. Giaù thò tröôøng cuûa traùi phieáuseõ taêng leân khi laõi suaát hieän haønh treân thò tröôøng giaûmxuoáng, vaø ngöôïc laïi. Söï bieán ñoåi ngöôïc chieàu naøy höôùngdaãn bôûi ñoäng löïc ñieàu chænh cuûa thò tröôøng laøm cho lôïinhuaän hieän haønh cuûa nhöõng traùi phieáu cuõ ñaõ vaø ñang duhaønh gaàn laïi vôùi lôïi nhuaän hieän haønh cuûa nhöõng traùiphieáu môùi ñang phaùt haønh, treân caên baûn laø nhöõng traùiphieáu cuû töông ñöông vôùi nhöõng traùi phieáu môùi veà chieàudaøi du kyø cuõng nhö möùc ñoä hieåm hoaï. Thí duï traùi phieáucuûa AA coù du kyø 30 naêm, nhöng chieàu daøi du kyø coøn laïilaø 20 naêm, coù meänh giaù 1,000 USD, cho möùc lôïi nhuaänñònh kyø coá ñònh laø 6% vaø giaù thò tröôøng ñang laø 100, haylaø 1,000 USD. Traùi phieáu môùi BB coù du kyø 20 naêm, meänhgiaù 1,000 USD, cho möùc lôïi nhuaän coá ñònh laø 5% vaø baùnra vôùi giaù baèng vôùi meänh giaù. Nhö vaäy, möùc lôïi nhuaänhieän haønh cuûa traùi phieáu môùi BB tính ra cuõng laø 6%. Traùi

128


phieáu cuõ AA vaø traùi phieáu môùi BB ñöôïc coi laø töông ñöôngvôùi nhau. Theo ñoù traùi phieáu cuõ AA, vôùi möùc lôïi nhuaänhieän haønh tính ra chæ coù 5%, seõ ñöôïc thò tröôøng ñieàu chænhgiaù cuûa noù ñeå ñaït tôùi möùc lôïi nhuaän hieän haønh töôngñöông vôùi möùc lôïi nhuaän hieän haønh cuûa traùi phieáu môùiBB, hay laø 6%, Sau khi thò tröôøng ñieàu chænh xong, giaùthò tröôøng cuûa traùi phieáu cuõ AA coù theå leân ñeán 1,200USD.

Dao ñoäng giaù cuûa traùi phieáu töông ñoái oån ñònh sovôùi coå phieáu. Traùi chuû bieát roõ lôïi nhuaän ñònh kyø laø baonhieâu, khi naøo seõ nhaän ñöôïc, chöøng naøo seõ ñöôïc hoaønvoán. So vôùi coå phieáu thöôøng ñaúng, nhaän xeùt moät caùchtoång quaùt, traùi phieáu coù phaàn khaû ñoaùn hôn vaø an toaønhôn.

Khi gaàn tôùi ngaøy maõn haïn du kyø, giaù thò tröôøngcuûa traùi phieáu ñoù seõ tieán gaàn tôùi meänh giaù cuûa noù. Caøngluùc caøng gaàn vaø ñeán luùc thöïc söï maõn du kyø thì giaù thòtröôøng cuûa traùi phieáu seõ baèng vôùi meänh giaù.

Lôïi NhuaänÑònh Kyø, LNÑKMöùc lôïi nhuaän ñònh kyø, coøn goïi laø laõi suaát cuûa traùi phieáu(interest rate) hay laø laõi suaát cuûa phieáu laõi (coupon rate),ñöôïc tính baèng phaàn traêm treân meänh giaù cuûa traùi phieáu.Möùc lôïi nhuaän ñònh kyø coù theå laø coá ñònh (fixed rate), coùtheå laø ñöôïc ñieàu chænh theo naác thang (step rate) vaø cuõngcoù theå laø ñöôïc thaû noåi (floating rate).

Vôùi traùi phieáu cho möùc lôïi nhuaän ñònh kyø 6% coáñònh vaø coù meänh giaù 1,000 USD, lôïi nhuaän ñònh kyø cuûatraùi phieáu seõ laø 60 USD moät naêm, hay laø 6% x 1,000USD.

Möùc lôïi nhuaän ñònh kyø ñöôïc ñieàu chænh theo laõi

129


suaát hieän haønh cuûa thò tröôøng (variable rate; step or float-ing) thöôøng laø ñi lieàn vôùi moät chæ soá laõi suaát naøo ñoù, thí duïnhö laõi suaát LIBOR hoaëc laõi suaát cuûa coâng traùi phieáungaén haïn.

Thoâng thöôøng thì lôïi nhuaän ñònh kyø cuûa traùi phieáucoù keøm phieáu laõi (coupon bonds) ñöôïc chi traû haøng naêm,moãi 6 thaùng moät laàn. Tuy nhieân, nhöõng traùi phieáu khoângphieáu laõi (zero-coupon bonds) thöôøng laø khoâng traû lôïinhuaän ñònh kyø haøng naêm nhöng thay vaøo ñoù ñöôïc baùn raôû moät giaù döôùi meänh giaù raát xa (deep discount) vaù taát caûlôïi nhuaän ñònh kyø ñöôïc traû moät laàn moät vaøo ngaøy maõn dukyø (the bond is sold at a deep discount to its face valueand at maturity the bondholder collects all of the com-pounded interest, plus the principal).

Lôïi nhuaän ñònh kyø (interest) khaùc vôùi möùc lôïi nhuaänñònh kyø (interest rate) ôû choã lôïi nhuaän ñònh kyø ñöôïc trìnhbaøy baèng ñôn vò tieàn teä ($) trong khi möùc lôïi nhuaän ñònhkyø ñöôïc trình baøy baèng phaàn traêm (%). Tuy nhieân ñoâi khitöø lôïi nhuaän ñònh kyø ñöôïc duøng moät caùch loûng leûo cho caûhai hoaëc aùm chæ moät trong hai. Thuaät ngöõ söû duïng cuõngtöông töï cho lôïi nhuaän hieän haønh vaø möùc lôïi nhuaän hieänhaønh hoaëc lôïi nhuaän tôùi cuoái du kyø vaø möùc lôïi nhuaän tôùicuoái du kyø.

Lôïi NhuaänHieän Haønh, LNHHMöùc lôïi nhuaän hieän haønh (yield; current yield) cuûa traùiphieáu khaùc vôùi möùc lôïi nhuaän ñònh kyø (interest rate) vaøkhaùc vôùi möùc lôïi nhuaän tôùi cuoái du kyø (yield-to-maturity)cuûa traùi phieáu.

Chæ coù moät soá ngöôøi ñaàu tö laø mua vaø giöõ traùiphieáu hoï ñaõ mua cho ñeàn ngaøy maõn haïn (buy-and-hold).

130


Coøn moät soá ngöôøi ñaàu tö khaùc seõ mua vaøo vaø baùn laïitröôùc khi traùi phieáu maõn haïn du kyø vôùi moät giaù thöôøng laøcao hôn hoaëc thaâáp hôn giaù ñaõ mua vaøo. Vaø ñöông nhieânlaø giaù thò tröôøng cuûa traùi phieáu seõ leân xuoáng theo nhöõngbieán ñoåi cuûa thò tröôøng. Möùc lôïi nhuaän hieän haønh cuûatraùi phieáu, vì vaäy, laø moät chæ soá phaûn aûnh lôïi nhuaän cuûamoät traùi phieáu theo nhöõng bieán ñoäng giaù cuûa traùi phieáuñoùù ôû vaøo moät thôøi ñieåm naøo ñoù. Noùi moät caùch khaùc, möùclôïi nhuaän hieän haønh laø tæ leä cuûa möùc lôïi nhuaän ñònh kyøtreân giaù thò tröôøng cuûa noù, hay laø:

LNHH% = LNÑK% / GTT {4-3}

LNHH% = Möùc lôïi nhuaän hieän haønh cuûa traùi phieáuLNÑK% = Möùc lôïi nhuaän ñònh kyø cuûa traùi phieáuGTT = Giaù thò tröôøng cuûa traùi phieáu, theo qui öôùc

Vaø dó nhieân laø möùc lôïi nhuaän hieän haønh cuûa traùiphieáu seõ bieán ñoåi lieân tuïc theo söï ñieàu chænh cuøûa giaù thòtröôøng. Neáu moät traùi phieáu ñöôïc baùn ra vôùi moät giaù baèngvôùi meänh giaù, hay GTT = 100, thì möùc lôïi nhuaän hieänhaønh luùc ñoù seõ baèng vôùi möùc lôïi nhuaän ñònh kyø, hay laøLNHH% = LNÑK%. Nhöng sau ñoù khi giaù thò tröôøng cuûatraùi phieáu bieán ñoåi thì lôïi nhuaän hieän haønh cuûa traùi phieáucuõng seõ bieán ñoåi theo, nhöng nghòch chieàu. Thí duï nhömoät traùi phieáu coù meänh giaù 1,000 USD cho lôïi nhuaänñònh kyø 6% vaø baùn ra vôùi giaù 100. Nhö vaäy giaù baùn racuûa traùi phieáu laø 1,000 USD, hay laø 1.00 x 1,000 USD, vaølôïi nhuaän hieän haønh cuûa noù luùc baùn ra cuõng laø 6%, hay laø6%/1.00. Neáu nhö sau ñoù giaù thò tröôøng cuûa traùi phieáuchæ coøn laïi 80, hay laø 0.80 x 1,000 USD = 800 USD, möùclôïi nhuaän hieän haønh cuûa traùi phieáu luùc ñoù seõ laø 7.5%,hay laø 6%/0.80. Coøn ngöôïc laïi neáu giaù thò tröôøng cuûatraùi phieáu taêng leân 120, hay laø 1.20 x 1,000 USD = 1,200

131


USD, möùc lôïi nhuaän hieän haønh cuûa traùi phieáu seõ laø 5%,hay laø 6%/1.20.

Daãn Giaûi 4-2Daãn Giaûi 4-2Daãn Giaûi 4-2Daãn Giaûi 4-2Daãn Giaûi 4-2Giaû duï nhö traùi phieáu XYZ coù meänh giaù laø 1,000 USD, cho lôïinhuaän ñònh kyø laø 7.5%, chieàu daøi du kyø laø 10 naêm, vaø giaù thòtröôøng laø 93. Caâu hoûi: (1) giaù thò tröôøng cuûa traùi phieáu XYZ laøbao nhieâu USD? (2) möùc lôïi nhuaän hieän haønh cuûa traùi phieáuXYZ laø bao nhieâu?

Giaûi Ñaùp:1. Giaù Thò Tröôøng, Tính Baèng Ñôn Vò Tieàn Teä, Cuûa Traùi PhieáuXYZ

GTT,$ = GTT x GM= (93/100) x 1,000 USD= 0.93 x 1,000 USD= 930 USD

2. Möùc Lôïi Nhuaän Hieän Haønh Cuûa Traùi Phieáu XYZLNHH% = LNÑK% / GTT

= 7.5% / (93/100) = 7.5%/ 0.93 = 8.06%

Vôùi giaû duï treân, giaù thò tröôøng cuûa traùi phieáu XYZ laø 930USD vaø möùc lôïi nhuaän hieän haønh cuûa noù laø 8.06%.

Daãn Giaûi 4-3Daãn Giaûi 4-3Daãn Giaûi 4-3Daãn Giaûi 4-3Daãn Giaûi 4-3Giaû duï nhö moät coâng traùi phieáu ngaén haïn coù chieàu daøi du kyø laø90 ngaøy, coù meänh giaù laø 10,000 USD, vaø cho lôïi nhuaän ñònh kyølaø 5%. Caâu hoûi: Möùc lôïi nhuaän hieän haønh cho moät naêm cuûa traùiphieáu naøy laø bao nhieâu? Caàn noùi theâm laø lôïi nhuaän ñònh kyø cuûacoâng traùi phieáu ngaén haïn ñöôïc khaáu tröø tröôùc khoûi soá voán ngayluùc giao hoaùn mua baùn.

132


Giaûi Ñaùp:1. Lôïi Nhuaän Ñònh Kyø 91 Ngaøy Cuûa Traùi Phieáu

10,000 USD x 5% x (91ngaøy / 365 ngaøy) = 125 USD

2. Möùc Lôïi Nhuaän Hieän Haønh, Cho 91 Ngaøy, Cuûa Traùi Phieáu(125 USD/ (10,000 – 125 USD)) x 100% = 1.266%

3. Möùc Lôïi Nhuaän Hieän Haønh, Cho Moät Naêm, Cuûa Traùi Phieáu1.266% x (365 ngaøy / 91 ngaøy) = 5.08%

Vôùi giaû duï treân, möùc lôïi nhuaän hieän haønh cuûa traùi phieáulaø 5.08% cho moät naêm, cao hôn möùc lôïi nhuaän ñònh kyø laø 5.0%cho moät naêm.

Lôïi Nhuaän Tôùi CuoáiDu Kyø, LNTCDKMöùc lôïi nhuaän tôùi cuoái du kyø (yield-to-maturity) cuûa moättraùi phieáu laø möùc lôïi nhuaän tính theo phaàn traêm moät naêm(annualized rate of return in percentage term) ñöôïc thieátlaäp döïa treân 2 giaû ñònh (2 assumptions) laø (1) traùi phieáuñöôïc mua vaø giöõ cho tôùi ngaøy maõn du kyø vaø (2) taát caû lôïinhuaän ñònh kyø cuûa traùi phieáu ñoù ñöôïc ñem taùi ñaàu tö vôùicuøng moät möùc laõi suaát. Noù laø phaàn traêm lôïi nhuaän hoãnhôïp cuûa taát caû lôïi nhuaän (it is the composit rate of returnof all payouts), goàm lôïi nhuaän ñònh kyø (coupons; interest)vaø lôïi nhuaän tö baûn (capital gain) ñöôïc qui veà giaù trò hieäntaïi (present value). Caùch tính möùc lôïi nhuaän tôùi cuoái dukyø ñöôïc tính baèng ñaúng thöùc:

LNÑK(1+LNTCDK%)-1 + LNÑK(1 + LNTCDK%)-2 + . . .LNÑK(1 + LNTCDK%)-n

+ GM(1 + LNTCDK%)-n = GTT,$ {4-4}

133


LNTCDK% = Möùùc lôïi nhuaän tôùi cuoái du kyø, %TLÑK = Lôïi nhuaän ñònh kyø, $GM = Meänh giaù cuûa traùi phieáuGTT,$ = Giaù thò tröôøng luùc mua vaøo, $

Giaû duï nhö moät traùi phieáu coù du kyø 4 naêm vôùimeänh giaù 1,000 USD, cho möùc lôïi nhuaän ñònh kyø 7% coáñònh, vaø ñöôïc mua vaøo vôùi giaù 950 USD. Neáu traùi phieáuñöôïc giöõ cho ñeán heát 4 naêm vaø 70 USD lôïi nhuaän ñònhkyø haøng naêm cuûa traùi phieáu ñöôïc ñem taùi ñaàu tö vôùi cuøngmoät möùc laõi suaát laø 7%, ñaúng thöùc 4-4 seõ gioáng nhö sau:

70(1+LNTCDK%)-1 + 70(1 + LNTCDK%)-2 + 70(1 + LNTCDK%)-3 + 70(1 + LNTCDK%)-4

+ 1,000(1+ LNTCDK%)-4 = 950

Möùc lôïi nhuaän tôùi cuoái du kyø cuûa traùi phieáu tính ralaø 8.53%, cao hôn möùc lôïi nhuaän hieän haønh cuûa traùi phieáu.Trong giaû duï naøy möùc lôïi nhuaän hieän haønh cuûa traùi phieáulaø 7.37% hay laø 0.07/ 950 USD, cao hôn möùc lôïi nhuaänñònh kyø cuûa traùi phieáu.

Lieân Heä Giöõa LNÑK%,LNHH% Vaø LNTCDK%Cho nhöõng traùi phieáu baùn ra döôùi meänh giaù (discount),möùc lôïi nhuaän ñònh kyø cuûa traùi phieáu luoân luoân thaáp hônmöùc lôïi nhuaän hieän haønh vaø möùc lôïi nhuaän hieän haønhluoân luoân thaáp hôn möùc lôïi nhuaän tôùi cuoái du kyø, hay laøLNÑK% < LNHH% < LNTCDK%. Ngöôïc laïi, ñoái vôùi nhöõngtraùi phieáu baùn ra cao hôn meänh giaù (premium), möùc lôïinhuaän ñònh kyø luoân luoân cao hôn möùc lôïi nhuaän hieänhaønh vaø möùc lôïi nhuaän hieän haønh luoân luoân cao hôn möùc

134


lôïi nhuaän tôùi cuoái du kyø, hay laø LNÑK% > LNHH% >LNTCDK%. Rieâng tröôøng hôïp traùi phieáu baùn ra baèng vôùimeänh giaù, möùc lôïi nhuaän ñònh kyø luoân luoân baèng vôùi möùclôïi nhuaän hieän haønh vaø baèng vôùi möùc lôïi nhuaän tôùi cuoáidu kyø, hay laø LNÑK% = LNHH% = LNTCDK%.

Lieân Heä Nghòch ChieàuGiöõa GTT & LNHHGiaù thò tröôøng vaø lôïi nhuaän hieän haønh cuûa traùi phieáu luoânluoân lieân heä maät thieát vaø nghòch chieàu, töùc laø khi giaù thòtröôøng cuûa moät traùi phieáu ñi leân thì lôïi nhuaän hieän haønhcuûa cuøng traùi phieáu seõ ñi xuoáng vaø ngöôïc laïi (move inopposit directions). Quan heä maät thieát vaø nghòch chieàunaøy theå hieän raát roõ trong ñaúng thöùc 4-2.

Caùi quan troïng muoán noùi tôùi ôû ñaây laø: giaù thò tröôøngtaêng leân cao hôn vaø möùc lôïi nhuaän hieän haønh taêng leâncao hôn ñeàu toát cho ngöôøi ñaàu tö. Ñieàu naøy thöôøng laømnhöõng ngöôøi khoâng quen thuoäc laém vôùi traùi phieáu nhöùcñaàu vì laøm sao coù chuyeän caû hai ñeàu coù lôïi cho ngöôøiñaàu tö khi maø hai chæ soá naøy coù quan heä maät thieát vaønghòch chieàu? Caâu traû lôøi thöïc ra raát ñôn giaûn, ñoù laø, tuøythuoäc vaøo ngöôøi ñaàu tö ñang ñöùng ôû vò theá mua vaøo haybaùn ra.

Luùc mua vaøo traùi phieáu, lôïi nhuaän hieän haønh caohôn laø ñieàu coù lôïi cho ngöôøi mua vì lôïi nhuaän hieän haønhcao cuõng coù nghóa laø mua vaøo vôùi giaù reû. Thí duï nhö traùiphieáu coù meänh giaù 1,000 USD cho 6% lôïi nhuaän ñònh kyø.Vôùi giaù thò tröôøng laø 80, traùi phieáu seõ coù möùc lôïi nhuaänhieän haønh laø 7.5%, hay laø 6%/0.80, cao hôn laø möùc lôïinhuaän hieän haønh 5%, hay laø 6%/1.20, ôû giaù thò tröôøng120. Mua traùi phieáu vaøo luùc möùc lôïi nhuaän hieän haønh7.5% coù nghóa laø chæ phaûi ñaàu tö 800 USD, hay laø 0.8 x

135


1,000 USD meänh giaù, ñeå laáy 60 USD lôïi nhuaän ñònh kyømoãi naêm, hay laø 6% x 1,000 USD meänh giaù, ñöông nhieânlaø coù lôïi hôn so vôùi phaûi traû 1,200 USD, hay laø 1.20 x1,000 USD meänh giaù.

Sau khi mua vaøo, giaù thò tröôøng cuûa traùi phieáu ñileân laø ñieàu coù lôïi cho ngöôøi ñaàu tö. Nhö trong thí duï treân,khi giaù thò tröôøng cuûa traùi phieáu ñi leân, daàu laø lôïi nhuaänhieän haønh chæ coøn laïi 5% nhöng lôïi nhuaän ñònh kyø vaãncho ñeàu ñaën 60 USD moåi naêm (locked in 6% rate). Neáubaùn ra traùi phieáu vaøo luùc möùc lôïi nhuaän hieän haønh 5%cuõng coù nghóa laø seõ thu ñöôïc 1,200 USD, hay laø 1.20 x1,000 USD meänh giaù. Baùn ra traùi phieáu ôû giaù 1,200 USDcao hôn giaù mua vaøo 800 USD ñöông nhieân laø ñieàu coù lôïicho ngöôøi ñaàu tö.

Ñöôøng Bieåu DieãnCaáu Truùc LNHHCaáu truùc cuûa möùc lôïi nhuaän hieän haønh treân thò tröôøngthöôøng ñöôïc trình baøy baèng moät hình veõ goïi laø ñoà thò caáutruùc lôïi nhuaän hieän haønh. Ñoà thò naøy chöùa nhöõng ñöôøngbieåu dieãn trình baøy söï lieân heä giöõa möùc lôïi nhuaän hieänhaønh vaø chieàu daøi thôøi gian du kyø cuûa töøng taäp theå traùiphieáu, coù cuøng theå tính vaø theå loaïi, ôû vaøo moät thôøi ñieåmnaøo ñoù (yield curves).

Moät ñöôøng bieåu dieãn caáu truùc lôïi nhuaän hieän haønhbình thöôøng (a normal yield curve) seõ phaûn aûnh töôngquan cuøng chieàu giöõa möùc lôïi nhuaän hieän haønh vaø chieàudaøi thôøi gian du kyø.

Noùi moät caùch khaùc, moät ñöôøng bieåu dieãn bìnhthöôøng seõ cho thaáy möùc lôïi nhuaän hieän haønh cuûa taäp theâåtraùi phieáu daøi haïn cao hôn laø möùc lôïi nhuaän hieän haønhcuûa taäp theå traùi phieáu trung haïn vaø möùc lôïi nhuaän hieän

136


3 -T

H ìn h 4 -4 A

5 -NLôïi N

huaän

Hie

än Ha

ø nh

T hô øi G ian D u K y ø

10 -N 20 -N 30 -N1 -N6 -T

9%

4%

5%6%7%8%

3-T

H ình 4 -4 B

5 -NLôïi N

h uaän

Hie

än Ha

ønh

T hô øi G ian D u K y ø

10 -N 20 -N 30 -N1 -N6 -T

9%

4%

5%6%7%8%

haønh cuûa taäp theâå traùi phieáu trung haïn cao hôn laø möùc lôïinhuaän hieän haønh cuûa taäp theå traùi phieáu ngaén haïn. Xemhình 4-4A.

Ñöôøng bieåu dieãn trình baøy lieân heä giöõa möùc lôïinhuaän hieän haønh vaø chieàu daøi thôøi gian du kyø cuûa nhöõngtaäp theå traùi phieáu do chính quyeàn lieân bang phaùt haønhcoøn ñöôïc goïi laø ñöôøng bieåu dieãn caáu truùc laõi suaát. Vôùi

137


moät ñöôøng bieåu dieãn caáu truùc laõi suaát bình thöôøng (anornal interest rate curve), laõi suaát daøi haïn seõ cao hôn laõisuaát trung haïn vaø laõi suaát trung haïn seõ cao hôn laõi suaátngaén haïn.

Coù ñoâi khi ñöôøng bieåu dieãn caáu truùc lôïi nhuaänhieän haønh cho thaáy töông quan nghòch chieàu (invertedyield curve). Trong tröôøng hôïp naøy möùc lôïi nhuaän hieänhaønh cuûa taäp theå traùi phieáu ngaén haïn seõ cao hôn möùc lôïinhuaän hieän haønh cuûa taäp theå traùi phieáu trung haïn vaømöùc lôïi nhuaän hieän haønh cuûa taäp theå traùi phieáu trunghaïn seõ cao hôn möùc lôïi nhuaän hieän haønh cuûa taäp theå traùiphieáu daøi haïn. Xem hình 4-4B.

Theo kinh nghieäm, hieän töôïng naøy baùo tröôùc moätgiai ñoaïn suy thoaùi cuûa neàn kinh teá (recession) hoaëc moätgiai ñoaïn keùm laïc quan cho thò tröôøng coå phieáu (bearmarket) saép xaûy ra, ít ra laø theo döï phoùng cuûa giôùi ñaàu tödaàu ñuùng hay sai. Voán ñaàu tö treân thò tröôøng chöùng khoaùncoù leõ ñang chaûy töøthò tröôøng coå phieáu vaø thò tröôøng traùiphieáu daøi haïn qua thò tröôøng traùi phieáu ngaén haïn vì vaäygaây aùp löïc ñeø giaù cuûa traùi phieáu daøi haïn vaø naâng giaù cuûatraùi phieáu ngaén haïn taïo ra hieän töôïng töông quan nghòchchieàu trong moät thôøi gian.

Nhaät baùo WallStreet Journal vaø nhaät baùo Barronscoù in hình ñoà thò cuûa caáu truùc laõi suaát thöôøng xuyeân trongphaàn daønh cho thoâng tin taøi chính ñaàu tö.

Hieåm HoïaTraùi phieáu thöôøng ñöôïc nhieàu ngöôøi deã daøng chaáp nhaänlaø moät coâng cuï ñaàu tö an toaøn vaø thích hôïp cho nhöõngngöôøi thaän troïng. Ñieàu naøy laø moät sai laàm lôùn. Cuõngnhö bao nhieâu coâng cuï ñaàu tö khaùc, traùi phieáu coù nhieàuthöù hieåm hoïa taøng aån beân trong. Trong ñoù coù hieåm hoïa

138


bò giaät nôï (default risk; credit risk), hieåm hoaï laïm phaùt(inflation risk) vaø hieåm hoaï bò hoài voán sôùm (prepaymentrisk).

Hieåm Hoïa Bò Giaät NôïMoãi laàn cho möôïn voán laø moãi laàn ngöôøi cho möôïn voánñoái ñaàu vôùi moät söï thaät khoâng hay laø soá voán ñoù coù theå seõkhoâng ñöôïc hoaøn traû vì moät lyù do naøo ñoù. Coâng ty coù theåbò phaù saûn. Chính quyeàn tieåu bang vaø ñòa phöông coù theåbò phaù saûn. Chính quyeàn quoác gia cuõng coù theå bò phaùsaûn. Khi ñieàu naøy xaûy ra nôï cho vay seõ khoâng ñöôïchoaøn traû (defaulted) hay toái thieåu laø khoâng ñöôïc hoaøn traûñuùng kyø heïn (extended). Nhöõng traùi phieáu do coâng tydoanh thöông phaùt haønh coù cô hoäi bò giaät nôï cao hôn laøcô hoäi bò giaät nôï cuûa nhöõng traùi phieáu do cô quan ñöôïcchính quyeàn lieân bang baûo trôï phaùt haønh hoaëc cuûa nhöõngtraùi phieáu do nhöõng chính quyeàn tieåu bang hoaëc ñòaphöông phaùt haønh. Chæ duy nhaát nhöõng traùi phieáu ngaénhaïn do chính quyeàn lieân bang Hoa Kyø phaùt haønh ñöôïcgiôùi ñaàu tö coi laø traùi phieáu khoâng sôï bò hieåm hoïa (risk-free).

Hieåm Hoïa BòHoài Voán SôùmNgöôïc laïi vôùi vôùi hieåm hoaï bò giaät nôï laø hieåm hoaï bò hoàivoán sôùm, tröôùc khi traùi phieáu maõn haïn du kyø chieáu theoquyeàn khaû thu cuûa traùi phieáu. Trong ñieàu kieän laõi suaáthieän haønh treân thò tröôøng ñang treân ñaø ñi xuoáng (interestrates decline), giaù cuûa traùi phieáu ñang leân, nhöõng traùiphieáu ñang cho nguoàn lôïi nhuaän toát coù theå bò thu hoài

139


sôùm. Khi traùi phieáu bò goïi, traùi chuû seõ khoâng coøn tieáp tuïcnhaän ñöôïc lôïi nhuaän ñònh kyø vaø coù theå bò maát ñoät ngoätphaàn lôïi nhuaän tö baûn khaû dó (potential capital gain). Theâmvaøo ñoù traùi chuû bò buoäc phaûi tìm choã ñaàu tö môùi cho soávoán ñöôïc hoaøn traû vaø coù leõ traùi phieáu môùi seõ keùm haápdaãn hôn traùi phieáu bò goïi. Ngöôïc laïi trong hoaøn caûnh laõisuaát hieän haønh treân thò tröôøng ñang ñi leân, traùi chuû bò“luùn” vì naém trong tay nhöõng traùi phieáu keùm giaù trò hônluùc tröôùc.

Vì vaäy, quyeàn thu hoài thöïc söï laø moät hieåm hoïacho ngöôøi ñaàu tö. Caùch toát nhaát ñeå traùnh hieåm hoïa naøylaø ñöøng mua nhöõng traùi phieáu coù keøm quyeàn thu hoài.

Hieåm Hoïa Laïm PhaùtÑaàu tö vaøo traùi phieáu, nhaát laø ñoái vôùi traùi phieáu daøi haïn,thöôøng bò ñe doïa traàm troïng bôûi naïn laïm phaùt. Laïm phaùtlaøm cho tieâu hao giaù trò thöïc cuûa ñoàng tieàn. Cho neân giaùtrò thöïc cuûa voán hoaøn laïi cho traùi chuû vaøo ngaøy maõn haïndu kyø coù theå seõ bò maát khaù nhieàu, neáu coù laïm phaùt, daàulaø meänh giaù coøn nguyeân veïn. Vì vaäy, hieåm hoïa laïm phaùtlaø noãi lo haøng ñaàu cuûa giôùi ñaàu tö trong thò tröôøng traùiphieáu. Luùc baùo chí truyeàn hình ñaêng taûi nhieàu tin töùc laïcquan veà ñieàu kieän kinh teá, thí duï nhö möùc vaän duïng nhaâncoâng gia taêng, kinh teá phaùt trieån ôû möùc ñoä cao vaø vaânvaân, cuõng laø luùc thò tröôøng traùi phieáu lo ngaïi vaø coi ñoù laødaáu hieäu xaáu baùo tröôùc con ma laïm phaùt ñang rình raäp.Neàn kinh teá caøng “noùng” chöøng naøo thì ñe doïa cho thòtröôøng traùi phieáu caøng cao vaø theo ñoù gaây aùp löïc ñeø giaùthò tröôøng cuûa nhöõng traùi phieáu ñang du haønh.

Thò tröôøng traùi phieáu chính noù phaûn aûnh töøng phuùtmoät nhöõng bieán ñoäng lieân quan ñeán hieåm hoïa laïm phaùt.Khi hieåm hoïa laïm phaùt ñe doïa, giaù traùi phieáu seõ ñi xuoáng

140


vaø möùc lôïi nhuaän hieän haønh, hoaëc möùc lôïi nhuaän ñònhkyø, seõ ñi leân. Hoaøn caûnh naøy khoâng coù lôïi cho ngöôøiñaàu tö ñang naém giöõ nhöõng traùi phieáu ñang du haønh.

Quan Heä GiöõaHieåm Hoïa Vaø LNHHHieåm hoïa laïm phaùt, hieåm hoïa bò giaät nôï vaø hieåm hoïa bòhoài voán sôùm, taát caû ñeàu ñöôïc tính vaøo giaù traùi phieáu.Hieåm hoïa cuûa traùi phieáu caøng cao thì möùc lôïi nhuaänhieän haønh cuûa traùi phieáu caøng cao. Ñoàng thôøi traùi phieáucoù thôøi gian du kyø daøi hôn cuõng cho moät möùc lôïi nhuaänhieän haønh cao hôn. Ñieàu naøy hôïp lyù vì thôøi gian caøng daøithì caøng coù nhieàu cô hoäi cho nhöõng hieåm hoïa xaûy ra, ñoùlaø qui luaät cuûa xaùc suaát.

Haïng Khaû TínNhöõng coâng ty chuyeân cung caáp dòch vuï thoâng tin ñaàu töchaúng haïn nhö Standard and Poors (S&P), Moody’s In-vestors Service, Fitch’s Investors Service, hoaëc Duff &Phelps thöôøng xuyeân theo doõi, ñaùnh giaù vaø xeáp haïngkhaû tín cuûa nhöõng coâng ty, cô quan vaø chính quyeàn phaùthaønh traùi phieáu.

Beân caïnh vieäc truy xeùt taøi saûn baûo chöùng (collat-eral assets) vaø trình ñoä khaû tín (credit worthiness), nhöõngcoâng ty cung caáp dòch vuï thoâng tin ñaàu tö naøy coøn phaûitruy xeùt nhöõng yeáu toá vaø nhöõng söï kieän quan troïng xaûyra coù lieân quan ñeán coâng ty hoaëc cô quan phaùt haønh nhölaø thay ñoåi trong thaønh phaàn quaûn trò, caáu truùc taøi chính,taøi saûn vaø theá chaáp, nhaäp thu vaø chi xuaát, saûn phaåm vaødòch vuï, thò phaàn vaø lôïi töùc, caïnh tranh hieän taïi vaø töông

141


lai vaân vaân ñeå caân nhaéc, phoái kieåm, ñaùnh giaù vaø xeáphaïng traùi phieáu.

Keát quaû xeáp haïng ñöôïc coâng boá roäng raõi vaø taïoaûnh höôûng, ñoâi khi raát lôùn, ñeán giaù caû cuûa traùi phieáu treânthò tröôøng. Coâng ty, cô quan hoaëc chính quyeàn phaùt haønhtuøy thuoäc moät phaàn vaøo söï ñaùnh giaù cuûa nhöõng coâng tycung caáp dòch vuï thoâng tin ñaàu tö naøy ñeå quyeát ñònh giaùbaùn ra cho traùi phieáu hoï saép phaùt haønh. Coøn giôùi ñaàu töthì döïa vaøo keát quaû xeáp haïng, coäng vôùi nhöõng yeáu toákhaùc, ñeå laøm quyeát ñònh mua baùn.

Tieâu Chuaån Xeáp Haïng Khaû TínTheo Standard & Poors Co.

AAA — Haïng khaû tín cao nhaát. Coù khaû naêng cao nhaát trongvieäc chi traû lôïi nhuaän ñònh kyø vaø hoaøn traû nôï soá nôï vay möôïn.

AA — Haïng khaû tín raát cao. Coù khaû naêng raát cao trong vieäc chitraû lôïi nhuaän ñònh kyø vaø hoaøn traû nôï soá nôï vay möôïn.

A — Haïng khaû tín cao. Coù khaû naêng cao trong vieäc chi traû lôïinhuaän ñònh kyø vaø hoaøn traû nôï soá nôï vay möôïn. Coù theå bò aùp löïcnheï trong khaû naêng chi traû döôùi ñieàu kieän kinh teá xaáu.

BBB — Haïng khaû tín trung bình. Coù khaû naêng trong vieäc chi traûlôïi nhuaän ñònh kyø vaø hoaøn traû nôï soá nôï vay möôïn. Coù theå bò ñedoïa ñeán khaû naêng chi traû trong ñieàu kieän kinh teá xaáu.

BB — Haïng khaû tín töông ñoái trung bình. Coù khaû naêng thaáptrong vieäc chi traû lôïi nhuaän ñònh kyø vaø hoaøn traû nôï soá nôï vaymöôïn. Seõ thieáu khaû naêng chi traû trong ñieàu kieän kinh teá xaáu.

B — Haïng khaû tín töông ñoái thaáp. Taïm thôøi coù khaû naêng chi traûlôïi nhuaän ñònh kyø vaø hoaøn traû nôï soá nôï vay möôïn. Tuy nhieân,nhöõng thay ñoåi coù tính caùch tieâu cöïc seõ daãn ñeán tính traïng suythoaùi traàm troïng khaû naêng chi traû, daàu laø trong ñieàu kieän kinh teá

142


laïc quan.

CCC – Haïng khaû tín thaáp. Baát thöôøng trong khaû naêng chi traûlôïi nhuaän ñònh kyø vaø hoaøn traû nôï soá nôï vay möôïn. Coù tính caùchñaàu cô (speculative).

CC – Haïng khaû tín raát thaáp. Coù tính caùch ñaàu cô.

C — Haïng khaû tín thaáp nhaát. Coâng ty hoaëc cô quan phaùt haønhcoù theå ñaõ khai baùo phaù saûn nhöng vaãn tieáp tuïc chi traû lôïi nhuaänñònh kyø vaø hoaøn traû soá nôï.

D — Ñaõ töøng hoaëc ñang giaät nôï (in default)

Tieâu Chuaån Xeáp Haïng Khaû TínTheo Moody’s Investors Service, Inc..

Aaa — Haïng khaû tín cao nhaát. Coù khaû naêng cao nhaát trongvieäc chi traû lôïi nhuaän ñònh kyø vaø hoaøn traû nôï soá nôï vay möôïn.

Aa — Haïng khaû tín raát cao. Coù khaû naêng raát cao trong vieäc chitraû lôïi nhuaän ñònh kyø vaø hoaøn traû nôï soá nôï vay möôïn.

A — Haïng khaû tín cao. Coù khaû naêng cao trong vieäc chi traû lôïinhuaän ñònh kyø vaø hoaøn traû nôï soá nôï vay möôïn. Coù theå bò aùp löïcnheï trong khaû naêng chi traû döôùi ñieàu kieän kinh teá xaáu.

Baa — Haïng khaû tín trung bình. Coù khaû naêng trong vieäc chi traûlôïi nhuaän ñònh kyø vaø hoaøn traû nôï soá nôï vay möôïn. Coù theå bò ñedoïaï ñeán khaû naêng chi traû trong ñieàu kieän kinh teá xaáu.

Ba — Haïng khaû tín töông ñoái trung bình. Coù khaû naêng thaáptrong vieäc chi traû lôïi nhuaän ñònh kyø vaø hoaøn traû nôï soá nôï vaymöôïn. Seõ thieáu khaû naêng chi traû trong ñieàu kieän kinh teá xaáu.

B — Haïng khaû tín töông ñoái thaáp. Taïm thôøi coù khaû naêng chi traûlôïi nhuaän ñònh kyø vaø hoaøn traû nôï soá nôï vay möôïn.

143


Caa – Haïng khaû tín thaáp. Baát thöôøng trong khaû naêng chi traû lôïinhuaän ñònh kyø vaø hoaøn traû nôï soá nôï vay möôïn. Coù tính caùchñaàu cô (speculative).

Ca – Haïng khaû tín raát thaáp. Coù tính caùch ñaàu cô.

C — Haïng khaû tín thaáp nhaát. Coâng ty hoaëc cô quan phaùt haønhcoù theå ñaõ khai baùo phaù saûn nhöng vaãn tieáp tuïc chi traû lôïi nhuaänñònh kyø vaø hoaøn traû soá nôï.

D — Ñaõ töøng hoaëc ñang giaät nôï (in default)

NR — Khoâng xeáp haïng

MIG1 – Haïng khaû tín raát cao. Coù theá chaáp hoaëc baûo chöùng.Lôïi nhuaän ñònh kyø ñöôïc mieãn thueá. Thöôøng duøng cho traùi phieáucuûa chính quyeàn tieåu bang hoaëc ñòa phöông.

PRIME1 — Haïng khaû tín cao nhaát. Coù theá chaáp hoaëc baûochöùng. Thöôøng duøng cho traùi phieáu cuûa coâng ty doanh thöông.

Yeát GiaùCoâng Traùi PhieáuBaûng yeát giaù cuûa coâng traùi phieáu coù phaàn khaùc bieät sovôùi baûng yeát giaù traùi phieáu do coâng ty doanh thöông phaùthaønh. Thöôøng thaáy baûng yeát giaù coâng traùi phieáu treânnhaät baùo töông töï nhö sau:

Maturity Date Bid Ask Yield1997 % % %1-12 5.81 4.99 5.091-19 5.66 5.39 5.501-26 5.21 5.14 5.26

144


Coät thöù nhaát chæ ngaøy maõn du kyø (maturity date).Coät thöù nhì chæ giaù ñaáu ñeå mua (bid to buy) do nhöõng ñaïilyù keâu giaù. Coät thöù ba chæ giaù ñaáu ñeå baùn (ask to sell)cuõng do nhöõng ñaïi lyù keâu giaù. Coät cuoái cuøng chæ möùc lôïinhuaän hieän haønh. Sai bieät giöõa giaù ñaáu mua vaø giaù ñaáubaùn laø phaàn lôøi cuûa nhöõng ñaïi lyù mua baùn traùi phieáu.Traùi phieáu maõn du kyø ngaøy 1/12/1997 keâu giaù mua laø5.81% vaø keâu giaù baùn laø 4.99%. Phaàn lôøi cuûa ñaïi lyù theoñoù laø 0.82% hay laø soá sai bieät giöõa 5.81% vaø 4.99%.

Töø baûng yeát giaù treân cho thaáy laø thò tröôøng muabaùn traùi phieáu do chính quyeàn lieân bang phaùt haønh khoângyeát giaù GTT (price) nhöng thay vaøo ñoù laø LNHH (yield).

Lôïi Nhuaän TöôngÑöông Khoâng MieãnThueá, LNTÑKMTMoät choïn löïa ñaàu tö lieân quan ñeán yeáu toá ñöôïc mieãnthueá hay khoâng ñöôïc mieãn thueá treân moät chöùng khoaùntuøy thuoäc phaàn lôùn vaøo möùc thueá lieân bang thaáp nhaátcuûa ngöôøi ñaàu tö (investor’s marginal federal tax rate) vaøtuøy thuoäc vaøo lôïi nhuaän ñöôïc mieãn thueá (tax-exempt in-terest) so vôùi lôïi nhuaän khoâng ñöôïc mieãn thueá (taxableinterest) cuûa chöùng khoaùn ñoù. Möùc lôïi nhuaän cuûa chöùngkhoaùn ñöôïc mieãn thueá (yield on tax-exempt securities)thöôøng ñöôïc trình baøy theo möùc lôïi nhuaän töông ñöôngvôùi lôïi nhuaän khoâng ñöôïc mieãn thueá, thuaät ngöõ chuyeânmoân goïi laø möùc lôïi nhuaän töông ñöông khoâng mieãn thueá(taxable equivalent yield), hay laø:

LNTÑ%KMT = LN%MT/(1 – ThLB) {4-5}

145


LN%MT = Möùc lôïi nhuaän ñöôïc mieãn thueá, %LNTÑ%KMT = Möùc lôïi nhuaän töông ñöông khoâng mieãnthueá, %ThLB = Möùc thueá lieân bang thaáp nhaát cuûa ngöôøi ñaàu tö,%

Giaû duï nhö möùc thueá lieân bang thaáp nhaát cho caùnhaân oâng A laø 28%. Neáu oâng A mua moät chöùng khoaùncho moät möùc lôïi nhuaän laø 6% vaø neáu ñöôïc mieãn thueálieân bang thì lôïi nhuaän töông ñöông khoâng mieãn thueácuûa chöùng khoaùn seõ laø 8.33%, hay laø 6%/(1 - 0.28). Noùimoät caùch khaùc, moät chöùng khoaùn khoâng ñöôïc mieãn thueáphaûi cho lôïi nhuaän laø 8.33% môùi töông xöùng vôùi 6% lôïinhuaän cuûa chöùng khoaùn ñöôïc mieãn thueá.

Giaù trò cuûa lôïi nhuaän ñöôïc mieãn thueá seõ gia taêngkhi ñöôïc mieãn luoân caû thueá tieåu bang hoaëc ñòa phöông.Trong tröôøng hôïp ngöôøi ñaàu tö cö truù trong cuøng moät tieåubang vôùi chính quyeàn phaùt haønh chöùng khoaùn vaø ñöôïcmieãn caû hai thöù thueá (double tax-exempt), coâng thöùc ñeåtính möùc lôïi nhuaän töông ñöông khoâng mieãn thueá seõ laø:

LNTÑ%KMT = {LN%MT } / {1- [ThLB + ThTB (1 – ThTB)]} {4-6}

LN%MT = Möùc lôïi nhuaän ñöôïc mieãn thueá, %LNTÑ%KMT = Möùc lôïi nhuaän töông ñöông khoâng mieãnthueá, %ThLB = Möùc thueá lieân bang thaáp nhaát cuûa ngöôøi ñaàu tö,%ThTB = Möùc thueá tieåu bang thaáp nhaát cuûa ngöôøi ñaàu tö,%

Giaû duï nhö baø B coù möùc thueá lieân bang thaáp nhaátlaø 28% vaø möùc thueá tieåu bang thaáp nhaát laø 10%. Nhö

146


vaäy möùc thueá thöïc söï cuûa baø B khi goäp hai thöù thueá laïivôùi nhau tính ra laø 35%, hay laø [0.28 + 0.10 (1 – 0.28)] =0.35. Neáu moät chöùng khoaùn ñöôïc mieãn caû hai thöù thueávaø cho möùc lôïi nhuaän laø 6% thì möùc lôïi nhuaän töôngñöông khoâng mieãn thueá seõ laø 9.23%, hay laø 6%/{1 – 0.35}.Moät chöùng khoaùn khoâng ñöôïc mieãn thueá phaûi cho lôïinhuaän laø 9.23% môùi töông xöùng vôùi 6% lôïi nhuaän cuûachöùng khoaùn ñöôïc mieãn hai thöù thueá lieân bang vaø tieåubang.

Caàn noùi theâm laø chæ coù lôïi nhuaän ñònh kyø laø ñöôïcmieãn thueá (only the accrued interest is tax exempt) coùnlôïi nhuaän tö baøn (capital gain) thì khoâng ñöôïc mieãn thueá.Lôïi nhuaän tö baûn laø lôïi nhuaän ñeán töø sai bieät giaù, giaù muavaøo vaø giaù baùn ra. Trong tröôøng hôïp traùi phieáu ñöôïc giöõñeán ngaøy maõn haïn thì lôïi nhuaän tö baûn laø sai bieät giöõagiaù mua vaøo vaø meänh giaù.

Phaân PhoáiTôùi Thò TröôøngÑa soá nhöõng ngaân haøng vaø nhöõng coâng ty chuyeân muabaùn chöùng khoaùn coù taàm voùc (most large banks and se-curities firms), cuøng vôùi moät soá coâng ty nhoû chuyeân muabaùn traùi phieáu do chính quyeàn tieåu bang hoaëc ñòa phöôngphaùt haønh, ñaûm nhieäm vai troø ñaïi lyù trong thò tröôøng traùiphieáu (act as dealers). Nhöõng ñaïi lyù naøy ñöùng laøm trunggian ñaûm nhieäm phaân phoái nhöõng traùi phieáu môùi ra thòtröôøng, thò tröôøng caáp 1, vaø laøm thò tröôøng cho nhöõng traùiphieáu ñang du haønh, thò tröôøng caáp 2.4

Trung Gian Ñaûm

147


Nhieäm Phaân PhoáiMoät chöùng khoaùn môùi phaùt haønh, vôùi moät soá löôïng khoângnhoû, thöôøng ñöôïc moät ñaïi lyù ñöùng ra laøm moät trung gianñaûm nhieäm phaân phoái. Vai troø naøy, theo thuaät ngöõ chuyeânmoân, ñöôïc goïi laø moät trung gian ñaûm nhieäm phaân phoáichöùng khoaùn môùi (an underwriter).

Neáu laø moät soá löôïng thaät lôùn vöôït ngoaøi khaû naêngcuûa moät ñaïi lyù, moät taäp hôïp cuûa nhieàu ñaïi lyù seõ lieân keáttaïm thôøi ñeå ñöùng ra ñaûm nhieäm phaân phoái. Taäp hôïpnaøy, cuõng theo thuaät ngöõ chuyeân moân, ñöôïc goïi laø moättoå trung gian ñaûm nhieäm phaân phoái chöùng khoaùn môùi (asyndicate of dealers; underwriting group; purchase group;banking syndicate; investment banking syndicate; distrib-uting syndicate).

Trong moät toå trung gian ñaûm nhieäm phaân phoáichöùng khoaùn môùi coù moät ñaïi lyù ñaàu naõo (lead dealer)chòu laõnh thaàu moät phaàn lôùn cuûa soá löôïng chöùng khoaùnmôùi (a large portion of securities) vaø chòu traùch nhieämquaûn lyù vaän trình phaân phoái cuûa toaøn toå.

Nhöõng toå trung gian ñaûm nhieäm phaân phoái chöùngkhoaùn môùi ñöôïc söû duïng ñeå môû roäng taàm vôùi tôùi nhöõngngöôøi ñaàu tö vaø ñeå chia traûi (spread) hieåm hoïa ñaûm nhieämphaân phoái chöùng khoaùn môùi (underwriting risk) giöõa nhieàuñaïi lyù. Hieåm hoïa ñaùng keå nhaát laø laõi suaát hieän haønh coùtheå gia taêng ngoaøi tieân lieäu tröôùc khi traùi phieáu môùi ñöôïcbaùn heát ra thò tröôøng ôû moät giaù coù lôøi.

Kinh Phaân PhoáiChöùng khoaùn môùi ñöôïc phaân phoái tôùi thò tröôøng qua kinhtö heä (private placement channel) hoaëc qua kinh coângheä (public offering channel).

Qua kinh tö heä, chöùng khoaùn ñöôïc baùn ra chomoâät nhoùm khaùch ñaàu tö naèm trong giôùi haïn cuûa maïng

148


löôùi quan heä tö. Qua kinh coâng heä, chöùng khoaùn ñöôïcbaùn ra cho coâng chuùng moät caùch roäng raõi.

Neáu söû duïng kinh coâng heä ñeå phaân phoái traùi phieáumôùi, coâng ty hoaëc chính quyeàn phaùt haønh phaûi choïn tröôùclaø seõ cho ñaáu giaù (competitive bidding) hay laø seõ ñieàuñình baùn khoaùn (negotiated sales).

Neáu cho ñaáu giaù, coâng ty hoaëc chính quyeàn phaùthaønh traùi phieáu seõ quaûng caùo traùi phieáu saép phaùt haønh(advertises the issue) qua nhöõng phöông tieän truyeàn thoângroài sau ñoù baùn toaøn boä soá löôïng traùi phieáu môùi cho moättrung gian ñaûm nhieäm phaân phoái chöùng khoaùn môùi, hoaëccho moät toå trung gian ñaûm nhieäm phaân phoái chöùng khoaùnmôùi, cho giaù cao nhaát (then sells it to the underwritingdealer, or syndicate of dealers, that offers the highestprice).

Neáu ñieàu ñình baùn khoaùn, coâng ty hoaëc chínhquyeàn phaùt haønh traùi phieáu seõ choïn moät trung gian ñaûmnhieäm phaân phoái chöùng khoaùn môùi hoaëc moät toå trunggian ñaûm nhieäm phaân phoái chöùng khoaùn môùi ñeå ñieàuñình giaù chöù khoâng quaûng caùo vaø baùn toaøn boä soá löôïngtraùi phieáu môùi cho noù vôùi giaù ñaõ ñieàu ñình.

Traùch Nhieäm CuûaTrung Gian Phaân PhoáiTraùch nhieäm cuûa moät trung gian ñaûm nhieäm phaân phoáichöùng khoaùn môùi, hoaëc cuûa moät toå trung gian ñaûm nhieämphaân phoái chöùng khoaùn môùi, laø ñöa soá traùi phieáu môùivaøo thò tröôøng caáp 1 ñeå giuùp huy ñoäng taøi chính cho coângty hoaëc chính quyeàn phaùt haønh, vaø traùch nhieäm cuûa noùdöøng laïi ôû ñoù. Thò tröôøng caáp 1 raát naêng ñoäng vaø hieäuquaû.

149


Thò Tröôøng Caáp 2Khaùc vôùi thò tröôøng caáp 1, vì söï ña daïng trong baûn chaátcuûa traùi phieáu do chính quyeàn tieåu bang hoaëc ñòa phöôngphaùt haønh (heterogeneous nature) cho neân thò tröôøng caáp2 keùm naêng ñoäng hôn nhieàu so vôùi thò tröôøng caáp 1.Thöôøng laø nhöõng ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn ñöùng ralaøm thò tröôøng cho traùi phieáu cuõ do chính hoï ñaõ ñaûm nhieämñöa vaøo thò tröôøng caáp 1 tröôùc ñoù.

Muoán baùn moät traùi phieáu naøo ñoù ñang du haønh ñasoá ñaïi lyù seõ nhôø ñeán nhöõng trung gian mua baùn chöùngkhoaùn (brokers) ñöùng ra tìm nhöõng ñoái töôïng ñang muoánmua traùi phieáu ñoù (particular issues are often matchedby brokers with those wishing to buy the same issues).Nhöõng trung gian mua baùn chöùng khoaùn chæ nhaän laømdòch vuï vôùi soá löôïng lôùn vaø laáy phí dòch vuï.

Taêng Cöôøng TrìnhÑoä Khaû Tín VaøKhaû Naêng Löu HoaïtÑeå naâng haïng khaû tín vaø caûi thieän khaû naêng xaâm nhaäpthò tröôøng (to improve credit rating and marketability) cuûamoät traùi phieáu, chính quyeàn tieåu bang hoaëc chính quyeànñòa phöông phaùt haønh traùi phieáu thöôøng kyù hôïp ñoàng ñeågiuùp taêng cöôøng trình ñoä khaû tín vaø khaû naêng löu hoaït(credit and liquidity enhancement) cho traùi phieáu ñoù. Hôïpñoàng nhö theá coù teân laø hôïp ñoàng taêng cöôøng trình ñoäkhaû tín (credit substitution agreement) hoaëc hôïp ñoàngtaêng cöôøng khaû naêng löu hoaït (liquidity substitution agree-ment).

Moät hôïp ñoàng taêng cöôøng trình ñoä khaû tín laø moät

150


vaên baûn kyù keát giöõa chính quyeàn phaùt haønh chöùng khoaùnvaø thaønh phaàn thöù ba (a third party) trong ñoù thaønh phaànthöù ba cam keát laø seõ chòu traùch nhieäm chi traû voán laãn lôøicuûa moät chöùng khoaùn cho nhöõng ngöôøi ñang laøm chuûchöùng khoaùn ñoù neáu chính quyeàn phaùt haønh khoâng thihaønh nghóa vuï chi traû. Vôùi hôïp ñoàng naøy thaønh phaàn thöùba tröïc tieáp chòu traùch nhieäm vôùi traùi chuû neáu chính quyeànphaùt haønh traùi phieáu giaät nôï (if the issuer defaults).

Moät hôïp ñoàng taêng cöôøng khaû naêng löu hoaït laømoät giao höùa coù ñieàu kieän cuûa thaønh phaàn thöù ba (a thirdparty’s conditional promise) laø seõ thu mua moät chöùngkhoaùn ñang du haønh theo nhu caàu cuûa ngöôøi ñaàu tö hoaëcseõ cho chính quyeàn phaùt haønh chöùng khoaùn ñoù möôïn nôïñeå duøng vaøo vieäc thu mua theo nhu caàu cuûa ngöôøi ñaàu tö(either to purchase tenderred securities itself or to pro-vide the municipal issuer with a loan that will enable it toredeem the securities).

Moät hôïp ñoàng taêng cöôøng khaû naêng löu hoaït chæcoù hieäu quaû khi chöùng khoaùn neâu trong hôïp ñoàng khoângtheå baùn ra laïi thò tröôøng ôû moät möùc lôïi nhuaän ñònh kyønaèm döôùi möùc toái ña maø chính quyeàn phaùt haønh ñaõ ñònhtröôùc (cannot resell the tendered securities at an interestrate below the level sets by the issuer), hoaëc chæ ñôngiaûn laø chöùng khoaùn ñoù khoâng theå baùn ra laïi thò tröôøng(cannot resell them at all), hoaëc khoâng theå phaùt haønhchöùng khoaùn ñeå thay theá chöùng khoaùn ñang maõn haïn(cannot reissue the matruing securities).

Nhöõng hôïp ñoàng taêng cöôøng khaû naêng löu hoaïtcoù ñaët ñieàu kieän treân söùc khoûe taøi chính cuûa chính quyeànphaùt haønh (are conditioned on the financial health of themunicipal issuers). Trong nhöõng hôïp ñoàng taêng cöôøngkhaû naêng löu hoaït coù chöùa moät ñieàu khoaûn noùi roõ laø hôïpñoàng seõ bò huûy boû neáu söùc khoûe taøi chính cuûa chính quyeànphaùt haønh sa suùt ñaùng keå (have a clause that voids the

151


agreement if the financial condition of the issuer deterio-rates significantly).

Ña soá hôïp ñoàng laø do nhöõng ngaân haøng lôùn, cuûaHoa Kyø vaø cuûa ngoaïi quoác, cung caáp.

Tham Khaûo1. “The term ‘municipality’ refers to local governmentsand to the special districts and authorities created by stateand local governments. Some writers use the term to re-fer to state governments as well.” John R. Walter, Short-term Municipal Securities, p.1

2. “Most major data-collecting firms consider municipalsecurities short-term if they have maturities of no morethan 12 or 13 months or if they have features that maketheir effective maturities no more than 12 or 13 months.”John R. Walter, Short-term Municipal Securities, p.1

3. L ST, H, DB laø do taùc giaû gaùn teân laáy theo nhöõng maãutöï ñaàu cuûa teân tieáng Anh.

4. Chieáu theo duï luaät Glass- Steagall (Glass-Steagall Act)ban haønh naêm 1933, ngaân haøng chæ ñöôïc pheùp ñaûm nhieämphaân phoái loaïi traùi phieáu GO maø thoâi.

152


153

Tín PhieáuKyù Thaùc

T ín phieáu kyù thaùc laø moät vaên baûn chöùng nhaän moät kyùthaùc coù thôøi haïn, ñöôïc goïi laø kyù thaùc haïn kyø (a timedeposit), trong ñoù ngöôøi kyù thaùc (depositor) giao cho moätcô quan nhaän kyù thaùc (placed with a depository institu-tion) moät soá tieàn ñeå laáy laõi. Treân tín phieáu kyù thaùc coù ghiroõ soá tieàn kyù thaùc, ngaøy maõn haïn kyù thaùc, möùc lôïi nhuaänñònh kyø, vaø phöông phaùp chieát tính lôïi nhuaän ñònh kyø.

Thôøi gian töø khi kyù thaùc cho ñeán khi maõn haïn cuûatín phieáu ñöôïc goïi laø du kyø cuûa tín phieáu. Möùc lôïi nhuaänñònh kyø cuûa tín phieáu coøn goïi laø laõi suaát cuûa tín phieáu.Vaøø lôïi nhuaän ñònh kyø cuûa tín phieáu coøn goïi laø laõi nhuaäncuûa tín phieáu.

Caên cöù vaøo loaïi cô quan phaùt haønh, nhöõng tínphieáu kyù thaùc coù meänh giaù cao coù theå ñöôïc xeáp vaøo 4loaïi: tín phieáu kyù thaùc noäi ñòa (domestic CDs), tín phieáu


154

kyù thaùc haûi ngoaïi (Eurodollar CDs), tín phieáu kyù thaùc cuûangaân haøng ngoaïi (Yankee CDs), vaø tín phieáu kyù thaùc cuûangaân haøng tieát kieäm (thrift CDs).

TPKT Noäi ÑòaTín phieáu kyù thaùc noäi ñòa laø nhöõng tín phieáu kyù thaùc dongaân haøng Hoa Kyø phaùt haønh beân trong laõnh thoå Hoa Kyø(issued by US banks domestically).

Ñöôïc Quyeàn ChuyeånNhöôïng Hoaëc Khoâng ÑöôïcQuyeàn Chuyeån NhöôïngTín phieáu kyù thaùc coù theå thuoäc loaïi ñöôïc quyeàn chuyeånnhöôïng hoaëc thuoäc loaïi khoâng ñöôïc quyeàn chuyeånnhöôïng tuøy vaøo ñaëc ñieåm phaùp lyù cuûa noù (legal specifi-cations). Vôùi loaïi tín phieáu kyù thaùc ñöôïc quyeàn chuyeånnhöôïng (negotiable CDs), ngöôøi kyù thaùc coù theå baùn noùcho ngöôøi khaùc vaø ngöôøi ñoù cuõng coù quyeàn baùn laïi chongöôøi khaùc nöõa. Vôùi loaïi tín phieáu khoâng ñöôïc quyeànchuyeån nhöôïng (nonnegotiable CDs), ngöôøi kyù thaùc thoângthöôøng laø phaûi giöõ noù cho ñeán ngaøy maõn haïn.

Coù Ñaêng Kyù HoaëcKhoâng Coù Ñaêng KyùTín phieáu kyù thaùc coù theå thuoäc loaïi chi traû cho ngöôøi caàmphieáu (payable to the bearer), hoaëc thuoäc loaïi chæ chi traû

155


cho ngöôøi ñaõ ñaêng kyù chuû quyeàn (registered in the nameof the investor). Ña soá nhöõng tín phieáu coù meänh giaù caoñeàu thuoäc loaïi chi traû cho ngöôøi caàm phieáu vì vôùi loaïi naøythuû tuïc mua baùn giaûn dò hôn nhieàu vaø ít toán keùm so vôùiloaïi ñaêng kyù chuû quyeàn. Döôùi duï luaät Coâng Bình ThueáThu vaø Thu Chi Höõu Traùch ban haønh naêm 1982 (TaxEquity and Fiscal Responsibility Act; TEFRA), taát caû tínphieáu kyù thaùc coù haïn du kyø daøi hôn moät naêm, tính töøngaøy phaùt haønh, ñeàu phaûi ñaêng kyù chuû quyeàn.

Thôøi Gian Du KyøDaàu raèng coù nhöõng tín phieáu kyù thaùc coù thôøi gian du kyødaøi tôùi 5 naêm nhöng ña soá coù du kyø töø 1 thaùng ñeán 12thaùng. Luaät leä kieåm soaùt ngaân haøng cuûa lieân bang quiñònh laø thôøi gian du kyø cho tín phieáu kyù thaùc toái thieåukhoâng döôùi 7 ngaøy.

Caùch TínhLôïi Nhuaän Ñònh KyøThoâng thöôøng lôïi nhuaän ñònh kyø cuûa tín phieáu kyù thaùcñöôïc chieát tính theo phöông phaùp tính laõi ñôn (interestbearing basis) treân caên baûn 360 ngaøy moät naêm, hay laø“soá ngaøy du kyø / 360 ngaøy,” coøn goïi laø caên baûn cuûa tínphieáu kyù thaùc (CD basis). Giaû duï nhö moät tín phieáu kyùthaùc du kyø 90 ngaøy coù meänh giaù 1 trieäu USD vaø laõi suaát3 phaàn traêm. Vôùi phöông phaùp tính laõi ñôn treân caên baûn360 ngaøy moät naêm, sau 90 ngaøy ngöôøi kyù thaùc seõ nhaänlaïi moät soá tieàn laø 1,007,500 USD hay laø 1,000,000 USD x[1 + (90/360) x 0.03]. Tuy nhieân, moät soá ngaân haøng laïichieát tính treân caên baûn 365 ngaøy moät naêm. Trong tröôøng


156

hôïp naøy, vôùi cuøng moät möùc lôïi nhuaän ñònh kyø, ngöôøi kyùthaùc seõ nhaän ñöôïc ít tieàn laõi hôn so vôùi caùch tính treâncaên baûn 360 ngaøy moät naêm. Cuøng moät giaû duï, vôùi phöôngphaùp tính laõi ñôn treân caên baûn 365 ngaøy moät naêm, sau90 ngaøy ngöôøi kyù thaùc seõ nhaän laïi moät soá tieàn laø 1,007,397USD, hay laø 1,000,000 USD x [1 + (90/365) x 0.03]. Chonhöõng tín phieáu kyù thaùc coù du kyø daøi hôn moät naêm vôùimöùc lôïi nhuaän ñònh kyø coá ñònh (fixed interest), ngaân haøngthöôøng chi traû lôïi nhuaän ñònh kyø vaøo moãi 6 thaùng (semi-annually).

Lôïi Nhuaän Ñònh KyøTín phieáu kyù thaùc vôùi lôïi nhuaän ñònh kyø ñieàu chænh (vari-able-rate CDs; VRCDs), coøn goïi laø tín phieáu kyù thaùc vôùilôïi nhuaän ñònh kyø thaû noåi (floating CDs), coù maët taïi HoaKyø töø naêm 1975.

Vôùi loaïi naøy chieàu daøi thôøi gian du kyø, cuõng laøchieàu daøi thôøi gian kyù thaùc, cuûa tín phieáu ñöôïc chia ralaøm nhieàu tieåu haïn vaø nhöõng tieåu haïn coù chieàu daøi thôøigian baèng nhau (total maturity is divided into equally longrollover periods). Nhöõng tieåu haïn ñöôïc goïi theo thuaätngöõ chuyeân moân laø nhöõng caùi chaân (legs) hay laø nhöõngchuyeån kyø (roll periods). ÔÛ moãi ñaàu moùc thôøi gian cuûanhöõng chuyeån kyø möùc lôïi nhuaän ñònh kyø (%) cuûa tín phieáukyù thaùc seõ ñöôïc ñieàu chænh laïi theo möùc laõi suaát hieänhaønh treân thò tröôøng vaø lôïi nhuaän ñònh kyø ($) seõ ñöôïc chitraû ôû moãi cuoái chuyeån kyø.

Laõi suaát cho moãi chuyeån kyø thoâng thöôøng ñöôïctính theo phöông phaùp “phaàn traêm cao hôn laõi suaát chuaån”(set at some fixed spread to a certain base rate). Laõisuaát chuaån coù theå laø laõi suaát noåi (prime rate), laõi suaátngaân haøng Luaân Ñoân (London Interbank Offered Rate,

157


LIBOR), hoaëc laõi suaát coâng traùi phieáu ngaén haïn (treasurybill rate). Chieàu daøi thôøi gian du kyø cuûa coâng cuï taøi chínhduøng ñeå ñònh laõi suaát chuaån seõ baèng vôùi chieàu daøi thôøigian cuûa nhöõng chuyeån kyø cuûa tín phieáu kyù thaùc. Laõisuaát noåi laø möùc laõi suaát ngaân haøng aùp duïng cho nhöõngcoâng ty thöông nghieäp coù uy tín nhaát ñeå tính giaù cho vayvôùi laõi suaát thaû noåi (floating rate loans).

Tín phieáu kyù thaùc vôùi lôïi nhuaän ñònh kyø ñieàu chænhñöôïc nhöõng ngaân haøng phaùt haønh tín phieáu söû duïng nhieàuvì tín phieáu kyù thaùc loaïi naøy coù möùc löu hoaït cao nhôøcung öùng nguoàn voán vôùi du kyø töông ñoái daøi. Giôùi ñaàu tövaøo thò tröôøng tieàn teä öa thích tín phieáu kyù thaùc loaïi naøy vìmuoán mua nhöõng coâng cuï coù du kyø daøi nhöng cuøng luùchaïn cheá ñöôïc maát maùt lôïi nhuaän nhôø möùc lôïi nhuaän ñònhkyø cuûa tín phieáu ñöôïc ñieàu chænh thöôøng xuyeân theo möùcgia taêng cuûa laõi suaát hieän haønh treân thò tröôøng.

Trong thaäp nieân 1980, tín phieáu kyù thaùc vôùi lôïinhuaän ñònh kyø ñieàu chænh chieám khoaûng 10 phaàn traêmcuûa toång soá tín phieáu kyù thaùc coù meänh giaù cao treân thòtröôøng. Tuy nhieân ñeán cuoái naêm 1992 tín phieáu kyù thaùcloaïi naøy chæ coøn vaøo khoaûng 2 phaàn traêm.

TPKT Töông DaïngTraùi phieáu kyù thaùc (deposit notes) vaø traùi phieáu ngaân haøng(bank notes) laø saûn phaåm cuûa nhöõng ngaân haøng lôùn vaøogiöõa thaäp nieân 1980, nhaát laø nhöõng ngaân haøng haûi ngoaïicoù chi nhaùnh taïi Hoa Kyø.

Traùi phieáu kyù thaùc töông ñöông vôùi tín phieáu kyùthaùc ñöôïc quyeàn chuyeån nhöôïng. Noù laø loaïi kyù thaùc coùhaïn kyø, thöôøng baùn ra vôùi meänh giaù moät trieäu USD chonhöõng toå chöùc ñaàu tö (institutional investors), chæ ñöôïcFDIC baûo hieåm toái ña moät traêm ngaøn USD vaø cho möùc lôïi


158

nhuaän ñònh kyø coá ñònh (fixed interest rate).Traùi phieáu kyù thaùc chæ khaùc vôùi tín phieáu kyù thaùc ôû

choã caùch tính lôïi nhuaän ñònh kyø cuûa traùi phieáu kyù thaùcgioáng vôùi caùch tính lôïi nhuaän ñònh kyø cuûa nhöõng traùi phieáudo coâng ty doanh thöông phaùt haønh (corporate bonds).

Ngaân haøng phaùt haønh traùi phieáu kyù thaùc vôùi muïcñích thu huùt ñaàu tö cuûa thò tröôøng traùi phieáu trung haïn donhöõng coâng ty doanh thöông phaùt haønh (medium-termcorporate bonds) vì vaäy ña soá traùi phieáu kyù thaùc coù du kyøvaøo khoaûng 18 thaùng cho ñeán 5 naêm.

Traùi phieáu ngaân haøng (bank notes) laø moät phöôngtieän ñeå ngaân haøng huy ñoäng voán maø khoâng bò buoäc vaøoluaät leä phaûi mua baûo hieåm (not subject to federal depositinsurance premiums). Traùi phieáu ngaân haøng chính thöïclaø traùi phieáu kyù thaùc nhöng ngaân haøng khoâng goïi vaø khoângbaùo caùo laø traùi phieáu kyù thaùc treân vaên baûn taøi chính cuûangaân haøng. Thay vaøo ñoù noù ñöôïc baùo caùo döôùi muïc“nhöõng khoaûn nôï khaùc” (other liabilities) nhö laø voán möôïn(as borrowed money).

TPKT Haûi NgoaïiTín phieáu kyù thaùc haûi ngoaïi (Eurodollar CDs or LondonDollar CDs) laø nhöõng tín phieáu kyù thaùc myõ kim haûi ngoaïido nhöõng ngaân haøng naèm ngoaøi laõnh thoå Hoa Kyø phaùthaønh (dollar-denominated CDs issued by foreignbranches of US banks or by foreign banks located abroad).

Kyù thaùc myõ kim haûi ngoaïi (Eurodollar deposits) laøthuaät ngöõ gaùn cho voán myõ kim huy ñoäng taïi haûi ngoaïibaèng coâng cuï tín phieáu kyù thaùc naèm ngoaøi phaïm vi luaätleä kieåm soaùt ngaân haøng cuûa Hoa Kyø (are bank depositliabilities denominated in US dollars but not subject to USbanking regulations). Vaøo thôøi ñieåm tröôùc ñaây khaù laâu,

159


nhöõng hoaït ñoäng kyù thaùc myõ kim haûi ngoaïi naèm ngoaøiphaïm vi cuûa luaät leä kieåm soaùt ngaân haøng cuûa Hoa Kyø chæcoù taïi AÂu Chaâu do ñoù myõ kim haûi ngoaïi môùi coù teân laøEurodollars.1 Vaø vì taäp trung taïi thaønh phoá Luaân Ñoânneân myõ kim haûi ngoaïi coøn coù teân laø London dollars. Ngaøynay phaàn lôùn nhöõng kyù thaùc myõ kim haûi ngoaïi vaãn taäptrung taïi AÂu Chaâu nhöng coøn coù theâm nhöõng choã khaùcnhö laø US-IBFs, Bahamas, Bahrain, Cayman Islands,Panama, Japan, Hongkong, Singapore, NetherlandsAntilles, vaø Canada.

Tín phieáu kyù thaùc haûi ngoaïi laø loaïi tín phieáu ñöôïcquyeàn chuyeån nhöôïng (negotiable CDs) vaø laõi nhuaän cuûanoù ñöôïc chieát tính baèng phöông phaùp tính laõi ñôn (inter-est bearinbg basis). Ña soá tín phieáu kyù thaùc haûi ngoaïi coùlôïi nhuaän ñònh kyø coá ñònh vaø coù du kyø töø 3 cho tôùi 6thaùng. Loaïi coù lôïi nhuaän ñònh kyø thaû noåi (floating-rateEurodollar CDs) cuõng ñöôïc phaùt haønh nhöng vôùi du kyødaøi hôn.

Moät soá tín phieáu kyù thaùc haûi ngoaïi, coøn ñöôïc bieátñeán döôùi teân “Tranche CDs,” ñöôïc phaùt haønh vôùi soá voánhuy ñoäng raát lôùn, trung bình vaøo khoaûng 10 cho ñeán 30trieäu USD. Sau ñoù ñöôïc nhöõng ñaïi lyù mua baùn chöùngkhoaùn (dealers) ñem chia ra thaønh nhöõng tín phieáu vôùimeänh giaù nhoû hôn, vaøo khoaûng 10 cho tôùi 25 ngaøn USD,ñeå baùn ra thò tröôøng qua nhöõng trung gian mua baùn chöùngkhoaùn (brokers), nhöõng ngaân haøng ñaàu tö (investmentbanks) hoaëc nhöõng hoaït ñoäng baùn leû cuûa ngaân haøngphaùt haønh (issuing bank’s retail sales operation). Nhöõngtín phieáu con naøy coù cuøng möùc lôïi nhuaän ñònh kyø, cuøngngaøy phaùt haønh, cuøng ngaøy chi traû lôïi nhuaän ñònh kyø vaøcuøng ngaøy maõn haïn du kyø nhö tín phieáu meï.

Phaàn lôùn soá löôïng tín phieáu kyù thaùc haûi ngoaïi laødo chi nhaùnh cuûa nhöõng ngaân haøng lôùn cuûa Hoa Kyø,Nhaät Baûn, Gia Naõ Ñaïi vaø nhöõng ngaân haøng giao hoaùn


160

Anh Quoác phaùt haønh (British clearing banks) vaø baùn chonhöõng ngaân haøng khaùc treân thò tröôøng lieân ngaân haøngLuaân Ñoân (London Interbank markets) nhöng ña soá ñöôïcbaùn cho nhöõng nhaø ñaàu tö thuoäc toå chöùc vaø cho nhöõngcoâng ty lôùn cuûa Hoa Kyø.

Ngaân haøng phaùt haønh tín phieáu kyù thaùc haûi ngoaïiñeå huy ñoäng voán myõ kim beân ngoaøi laõnh thoå Hoa Kyøcung öùng cho nhu caàu quoác teá (international lending) hoaëcchuyeån veà nöôùc cung öùng cho nhu caàu noäi ñòa. Nhöõngngaân haøng lôùn cuûa Hoa Kyø lieân tuïc so saùnh giaù hieäu quaû(effective costs) trong vieäc huy ñoäng voán taïi noäi ñòa vaøtaïi thò tröôøng myõ kim haûi ngoaïi. Neáu giaù hieäu quaû trongvieäc huy ñoäng voán taïi Hoa Kyø coù lôïi hôn, coâng cuï tínphieáu kyù thaùc noäi ñòa seõ ñöôïc söû duïng. Coøn ngöôïc laïi,neáu giaù hieäu quaû trong vieäc huy ñoäng voán taïi thò tröôøngmyõ kim haûi ngoaïi coù lôïi hôn hoï seõ söû duïng coâng cuï tínphieáu kyù thaùc haûi ngoaïi.

TPKT CuûaNgaân Haøng NgoaïiTín phieáu kyù thaùc cuûa ngaân haøng ngoaïi (Yankee CDs) laøloaïi tín phieáu kyù thaùc ñöôïc quyeàn chuyeån nhöôïng (nego-tiable CDs) do chi nhaùnh Hoa Kyø cuûa nhöõng coâng ty ngoaïiquoác phaùt haønh (issued by US branches of foreign banks).Chi nhaùnh New York cuûa nhöõng ngaân haøng caáp quoác teácuûa Nhaät Baûn, Gia Naõ Ñaïi, Anh vaø Taây AÂu phaùt haønhhaàu heát nhöõng tín phieáu kyù thaùc loaïi naøy ñeå huy ñoängvoán cho nhöõng coâng ty khaùch haøng cuûa hoï (corporatecustomers) taïi Hoa Kyø.

Tín phieáu kyù thaùc cuûa ngaân haøng ngoaïi xuaát hieänlaàn ñaàu tieân vaøo ñaàu thaäp nieân 1970. Vaøo thôøi ñieåm ñoùtín phieáu kyù thaùc cuûa ngaân haøng ngoaïi cho möùc lôïi nhuaän

161


ñònh kyø cao hôn laø tín phieáu kyù thaùc noäi ñòa. Lyù do laø vìgiôùi ñaàu tö taïi Hoa Kyø khoâng tin töôûng maáy vaøo nhöõngngaân haøng ngoaïi quoác vì khoâng bieát nhieàu veà nhöõngnguyeân taéc keá toaùn cuûa nöôùc ngoaøi, khoâng coù ñaày ñuû tintöùc baùo caùo vaø khoù xaùc ñònh ñöôïc ñoä khaû tín. Cho neân,tín phieáu kyù thaùc cuûa ngaân haøng ngoaïi phaûi cho möùc lôïinhuaän ñònh kyø cao hôn ñeå töông xöùng vôùi hieåm hoïa caohôn so vôùi tín phieáu kyù thaùc noäi ñòa do nhöõng ngaân haøngHoa Kyø phaùt haønh môùi coù theå caïnh tranh thu huùt ñöôïcgiôùi ñaàu tö. Nhöõng naêm gaàn ñaây tín phieáu kyù thaùc cuûangaân haøng ngoaïi cho möùc lôïi nhuaän ñònh kyø gaàn vôùi möùcmöùc lôïi nhuaän ñònh kyø cuûa tín phieáu kyù thaùc noäi ñòa vìqua ñoâi maét cuûa giôùi ñaàu tö Hoa Kyø möùc ñoä khaû tín cuûanhöõng ngaân haøng ngoaïi quoác khoâng khaùc maáy vôùi möùcñoä khaû tín cuûa nhöõng ngaân haøng Hoa Kyø, noùi moät caùchtoång quaùt.

Thò tröôøng tín phieáu kyù thaùc cuûa ngaân haøng ngoaïitaêng tröôûng ñeàu (grew steadily) suoát thaäp nieân 1970 vaøtaêng tröôûng chaäm suoát thaäp nieân 1980. Quyeát ñònh huûyboû nhöõng qui ñònh döï tröõ cho nhöõng loaïi kyù thaùc coù du kyødöôùi 18 thaùng khoâng thuoäc tröông muïc caù nhaân (re-serve requirements on nonpersonal time deposits) vaøocuoái thaùng 12 naêm 1990 ñaõ giuùp cho thò tröôøng tín phieáukyù thaùc cuûa ngaân haøng ngoaïi taêng tröôûng nhanh choùngtrong hai naêm 1991 vaø 1992. Tröôùc khi quyeát ñònh naøyñöôïc huûy boû, nhöõng ngaân haøng ngoaïi quoác muoán chothaân chuû Hoa Kyø vay voán taøi trôï qua coâng cuï tín phieáu kyùthaùc cuûa ngaân haøng ngoaïi phaûi giöõ 3% döï tröõ theo quiñònh döï tröõ cuûa Ngaân Haøng Trung Öông (3% FederalReserve reserve requirement when funding loans withYankee CDs). Ngaân haøng ngoaïi quoác coù theå traùnh neùqui ñònh döï tröõ baèng caùch ghi soå cho caùc thaân chuû HoaKyø vay taïi moät chi nhaùnh beân ngoaøi laõnh thoå Hoa Kyø(booking loans to US borrowers) roài phaùt haønh tín phieáu


162

kyù thaùc haûi ngoaïi (Eurodollar CDs) ñeå gom voán. Caùchtraùnh neù naøy giuùp söùc cho thò tröôøng tín phieáu kyù thaùc haûingoaïi. Nhöng roài quyeát ñònh huûy boû nhöõng qui ñònh döïtröõ vaøo thaùng 12 naêm 1990 loaïi tröø öu theá cuûa tín phieáukyù thaùc haûi ngoaïi vaø vì vaäy giuùp söùc cho thò tröôøng tínphieáu kyù thaùc cuûa ngaân haøng ngoaïi taêng tröôûng.

TPKT CuûaNgaân Haøng Tieát KieämTín phieáu kyù thaùc cuûa ngaân haøng tieát kieäm (thrift CDs) laønhöõng tín phieáu kyù thaùc do nhöõng ngaân haøng tieát kieäm(savings banks) hoaëc do nhöõng hieäp hoäi tieát kieäm vaø chovay (savings and loans associations) phaùt haønh. Chæ coùhieäp hoäi tieát kieäm vaø cho vay lôùn nhaát môùi coù theå phaùthaønh vaø baùn ra thò tröôøng quoác gia nhöõng tín phieáu kyùthaùc coù meânh giaù cao. Vaøo ñaàu naêm 1990, toång soá löôïngtín phieáu kyù thaùc ñöôïc quyeàn chuyeån nhöôïng cuûa ngaânhaøng tieát kieäm coù du kyø 3 thaùng hoaëc ngaén hôn ñang löuhaønh treân thò tröôøng (outstanding negotiable thrift CDswith original maturities of 3 months or less) leân ñeán 11 tæUSD. Nhöng tôùi thaùng 9 naêm 1992, toång soá löôïng chæcoøn laïi 3.4 tæ USD. Lyù do cho söï suy thoaùi cuûa thò tröôøngtín phieáu loaïi naøy laø vì nhöõng thaát baïi lieân tuïc vaø tai tieángkhoâng toát trong thò tröôøng tieát kieäm vaø cho vay laøm giôùiñaàu e ngaïi vaø xa laùnh.

Hieåm Hoïa &Lôïi NhuaänTín phieáu kyù thaùc thöôøng ñöôïc phaùt haønh vôùi meänh giaù

163


treân 100 ngaøn USD trong khi coâng ty lieân bang baûo hieåmkyù thaùc (Federal Deposit Insurance Corporation, FDIC)chæ baûo hieåm toái ña laø 100 ngaøn USD. Tieàn kyù thaùc coùtheå khoâng ñöôïc hoaøn laïi ñuû soá vaøo ngaøy maõn haïn neáucoù chuyeän khoâng may xaûy ra cho ngaân haøng phaùt haønh.Theo ñoù, giôùi ñaàu tö gaùnh laáy ruûi ro “coù theå maát voán” khimua tín phieáu kyù thaùc. Vì theá neân giôùi ñaàu tö ñoøi hoûi möùclôïi nhuaän ñònh kyø cuûa tín phieáu kyù thaùc phaûi gia taêng khihoï caûm nhaän möùc ruûi ro cuûa ngaân haøng phaùt haønh (per-ceived riskiness of the bank) gia taêng. Phaàn cheânh leächlaõi suaát theo cheânh leäch ruûi ro ñöôïc goïi laø phí hieåm hoïakhaû tín (credit risk premium) hoaëc phí hieåm hoïa bò giaät nôï(default risk premium).

Nhöõng tín phieáu kyù thaùc coù meänh giaù cao thöôøngcho möùc lôïi nhuaän ñònh kyø cao hôn laø nhöõng traùi phieáudo chính quyeàn lieân bang phaùt haønh coù cuøng chieàu daøidu kyø. Hieän töôïng naøy ñöôïc qui vaøo 3 lyù do. Thöù nhaát,khoâng gioáng nhö ñaàu tö vaøo traùi phieáu do chính quyeànlieân bang phaùt haønh (treasury bills), ñaàu tö vaøo tín phieáukyù thaùc coù mang theo ñoù hieåm hoïa khaû tín (subject tocredit risk). Cho neân, tín phieáu kyù thaùc phaûi cho möùc lôïinhuaän ñònh kyø cao hôn möùc lôïi nhuaän ñònh kyø cuûa traùiphieáu do chính quyeàn lieân bang phaùt haønh ñeå cho töôngxöùng vôùi ruûi ro naøy. Thöù hai, daàu raèng thò tröôøng caáp hai(secondary market) cuûa tín phieáu kyù thaùc coù ñuû lôùn (welldeveloped) nhöng khoâng theå saùnh vôùi taàm voùc vaø chieàusaâu cuûa thò tröôøng traùi phieáu do lieân bang phaùt haønh.Cho neân, giôùi ñaàu tö coù theå ñoøi laõi nhuaän cao hôn ñeå buøñaép cho möùc löu hoaït keùm hôn (less liquidity) cuûa thòtröôøng tín phieáu kyù thaùc. Thöù ba, ña soá traùi phieáu dochính quyeàn lieân bang phaùt haønh ñöôïc mieãn thueá tieåubang vaø thueá ñòa phöông. Do ñoù, tín phieáu kyù thaùc phaûicho möùc lôïi nhuaän ñònh kyø cao hôn möùc lôïi nhuaän ñònhkyø cuûa traùi phieáu ñeå lôïi nhuaän sau khi tröø thueá (after-tax


164

yield) cuûa tín phieáu kyù thaùc baèng vôùi lôïi nhuaän cuûa traùiphieáu do chính quyeàn lieân bang phaùt haønh. Khi laõi suaáthieän haønh treân thò tröôøng gia taêng, giaù trò treân öu ñieåmmieãn thueá cuûa traùi phieáu do chính quyeàn lieân bang phaùthaønh cuõng gia taêng theo. Do ñoù, möùc lôïi nhuaän ñònh kyøcuûa tín phieáu kyù thaùc cuõng coù khuynh höôùng taêng theo.

Trong suoát chieàu daøi thôøi gian 1965-1990, ñaõ coùnhieàu laàn möùc lôïi nhuaän ñònh kyø cuûa tín phieáu kyù thaùc vaømöùc lôïi nhuaän ñònh kyø cuûa traùi phieáu do lieân bang phaùthaønh caùch nhau raát xa. Xa nhaát laø vaøo naêm 1974, khoaûngcaùch naøy ñaõ leân ñeán 470 ñieåm caên baûn (basic points)hay laø 4.70 phaàn traêm vì bò aûnh höôûng suïp ñoå cuûa haingaân haøng lôùn, Bankhaus Herstatt vaø Franklin NationalBank. Naêm 1969 vaø hai naêm 1980-1981, khoaûng caùchgiöõa möùc lôïi nhuaän ñònh kyø cuûa tín phieáu kyù thaùc vaø möùclôïi nhuaâän ñònh kyø cuûa traùi phieáu do chính quyeàn lieân bangphaùt haønh cuõng raát lôùn vì nguyeân do laïm phaùt. Tieáp theoñoù laø khoaûng caùch raát lôùn trong naêm 1982, daàu raèng laõisuaát hieän haønh cuûa thò tröôøng treân ñaø giaûm xuoáng. Lyùdo laø vì tình traïng khuûng hoaûng cuûa Penn Square Bankkeùo theo nhöõng ngaân haøng lieân heä nhö laø Chase Man-hattan Bank vaø Continental Illinois Bank.

Chöùc Naêng Cuûa TPKTChæ coù nhöõng ngaân haøng trung taâm tieàn teä (money centerbanks) vaø nhöõng ngaân haøng caáp vuøng coù taàm voùc (largeregional banks) môùi coù theå baùn tín phieáu kyù thaùc ñöôïcquyeàn chuyeån nhöôïng treân thò tröôøng toaøn quoác (nationalmarket). Tín phieáu kyù thaùc coù meänh giaù cao (large CDs)giöõ hai chöùc naêng quan troïng. Thöù nhaát, nhôø coâng cuïnaøy ngaân haøng coù theå phaùt haønh ñeå huy ñoäng voán cungöùng cho nhöõng khoaûn vay môùi moät caùch nhanh choùng

165


(can be issued to fund new loans quickly). Thöù hai, giuùpcho ngaân haøng giôùi haïn hieåm hoïa laõi suaát (limit exposureto interest rate risk) xaûy ra khi coù söï cheânh leäch trong ñoämaãn caûm laõi suaát giöõa taøi saûn vaø nôï (a difference be-tween interest rate sensitivity of assets and liabilities).

Giaû duï nhö taøi saûn cuûa ngaân haøng XYZ coù du kyøtrung bình laø 9 thaùng (assets mature or reprice every 9months on average) trong khi nôï cuûa noù coù du kyø trungbình laø 6 thaùng (liabilities mature or reprice every 6 monthson average). Trong tröôøng hôïp laõi suaát thò tröôøng giataêng lôïi nhuaän ñònh kyø cuûa taøi saûn, hay laø laõi töùc cuûa taøisaûn, seõ taêng chaäm hôn laø lôïi nhuaän ñònh kyø cuûa nôï, haylaø laõi phí cuûa nôï, vaø vì theá lôïi töùc cuûa ngaân haøng XYZ seõbò giaûm thieåu. Ngaân haøng XYZ coù theå naâng du kyø trungbình cuûa nôï leân cho töông ñöông vôùi du kyø trung bìnhcuûa taøi saûn baèng caùch phaùt haønh tín phieáu du kyø 12 thaùngcoù lôïi nhuaän ñònh kyø coá ñònh vôùi quyeàn chuyeån nhöôïng(issuing fixed rate, negotiable CDs with maturities of oneyear). Caùch naøy coù theå giuùp giôùi haïn hieåm hoïa laõi suaátcho ngaân haøng XYZ

Xeáp Haïng Khaû TínTín phieáu kyù thaùc treân thò tröôøng ñöôïc nhöõng coâng tychuyeân cung caáp dòch vuï thoâng tin ñaàu tö xeáp haïng khaûtín (rating) theo söï ñaùnh giaù cuûa hoï veà khaû naêng cuûangaân haøng phaùt haønh so vôùi khaû naêng cuûa nhöõng ngaânhaøng phaùt haønh khaùc. Trong soá nhöõng yeáu toá duøng ñeåñaùnh giaù khaû naêng cuûa ngaân haøng coù: möùc ñoä löu hoaït(bank’s liquidity), hieåm hoïa laõi suaát (interest rate risk),khaû naêng caïnh tranh trong moâi tröôøng ñang hoaït ñoäng(competitive position in its operating environment), lôïinhuaän (profitability), phaåm chaát cuûa taøi saûn (asset qual-


166

ity), khaû naêng cuûa ban quaûn trò (strength of its manage-ment) vaø ñieàu kieän toång quaùt cuûa neàn kinh teá. Trong soánhöõng coâng ty cung caáp dòch vuï thoâng tin ñaàu tö coù Stan-dard and Poor’s Corporation, Duff and Phelp Inc., Moody’sInvestor Service Inc., Thomson Bankwatch Inc., IBCA Ltd,Fitch’s Investor Service Inc..

Thò Tröôøng Caáp 1Thò tröôøng caáp 1 (primary market) moät laø thò tröôøng tínphieáu kyù thaùc môùi phaùt haønh (new issues). Trong thòtröôøng caáp 1 nhöõng ngaân haøng tích cöïc phaùt haønh tínphieáu kyù thaùc coù cho nieâm yeát haøng ngaøy möùc lôïi nhuaänñònh kyø cuûa nhöõng tín phieáu kyù thaùc phoå thoâng. Möùc lôïinhuaän ñònh kyø ñöôïc nieâm yeát laø laõi suaát maø ngaân haøngñoù baèng loøng traû cho ngöôøi kyù thaùc. Hay noùi moät caùchkhaùc, ñoù laø möùc lôïi nhuaän ñònh kyø maø ngaân haøng baèngloøng cho phaùt haønh tín phieáu kyù thaùc trong ngaøy ñoù. Khikhoâng caàn huy ñoäng voán (not interested in raising funds),ngaân haøng seõ cho nieâm yeát döôùi möùc laõi suaát hieän haønhtreân thò tröôøng (post below-market rates). Vaø ngöôïc laïikhi caàn huy ñoäng voán, ngaân haøng coù theå cho nieâm yeátmöùc lôïi nhuaän ñònh kyø ngang vôùi hoaëc treân möùc laõi suaáthieän haønh treân thò tröôøng.

Ngaân haøng coù heä thoáng phaân phoái raát giôùi haïncho neân hoï coá gaéng baùn tröïc tieáp cho giôùi ñaàu tö taát caûtín phieáu kyù thaùc do hoï phaùt haønh. Tuy nhieân hoï thöôøngphaûi nhôø ñeán heä thoáng phaân phoái beân ngoaøi baèng caùchbaùn moät soá löôïng tín phieáu kyù thaùc cho nhöõng ñaïi lyù muabaùn chöùng khoaùn ñeå nhöõng ñaïi lyù naøy baùn laïi cho giôùiñaàu tö, nhaát laø nhöõng ngaân haøng nhoû vaø nhöõng ngaânhaøng ngoaïi quoác coù chi nhaùnh taïi Hoa Kyø. Ñoái vôùi nhöõngtín phieáu kyù thaùc khoù baùn tröïc tieáp cho giôùi ñaàu tö nhö laø

167


tín phieáu kyù thaùc daøi haïn hoaëc tín phieáu kyù thaùc vôùi möùclôïi nhuaän ñònh kyø ñieàu chænh (variable-rate CDs).

Moät cuoäc giao hoaùn tieâu bieåu cuûa thò tröôøng tínphieáu kyù thaùc noäi ñòa thöôøng dieãn ra giöõa moät ngaân haøngtrung taâm tieàn teä côõ lôùn (a large money center bank) taïithaønh phoá New York vaø moät khaùch ñaàu tö coù taàm voùc (alarge investor) cuõng coù truï sôû ñaàu naõo taïi thaønh phoá NewYork. Sau khi ñoàng yù vôùi nhau veà möùc lôïi nhuaän ñònh kyø,du kyø kyù thaùc vaø soá tieàn kyù thaùc, ngaân haøng trung taâmtieàn teä cho phaùt haønh moät tín phieáu kyù thaùc vaø cho taûigiao tín phieáu ñoù (delivers the certificate) ñeán moät ngaânhaøng baûo hoä cuûa khaùch ñaàu tö (investor’s custodian bank).Taïm goïi soá tieàn kyù thaùc laø “Z USD”. Sau khi xaùc nhaän tínphieáu kyù thaùc ñoù (veified the certificate) ngaân haøng baûohoä tieán haønh thuû tuïc chi traû baèng caùch ñieàu chænh tröø “ZUSD” khoûi tröông muïc cuûa khaùch ñaàu tö (debits theinvestor’s account) vaø, qua maïng vi tính chuyeån giao cuûaNgaân Haøng Trung Öông (Federal Reserve’s Wire Trans-fer Network; Fedwire), chuyeån “Z USD” töø tröông muïc döïtröõ cuûa mình taïi Ngaân Haøng Trung Öông vaøo tröông muïcdöï tröõ cuûa ngaân haøng phaùt haønh (tranfers federal fundsfrom its reserve account to the issuing bank’s reserveaccount) ñeå chi traû cho ngaân haøng phaùt haønh. Tôùi ngaøymaõn haïn, sau khi nhaän laïi tín phieáu kyù thaùc, cuõng quamaïng vi tính chuyeån giao cuûa Ngaân Haøng Trung Öông,ngaân haøng phaùt haønh chuyeån “Z USD + laõi phí” töø tröôngmuïc döï tröõ cuûa mình ôû Ngaân Haøng Trung Öông vaøo tröôngmuïc döï tröõ cuûa ngaân haøng baûo hoä ñeå chi traû. Sau ñoùngaân haøng baûo hoä ñieàu chænh coäng tröông muïc cuûa khaùchñaàu tö (credits the investor’s account) soá tieàn “Z USD +laõi phí.” Nhöõng ngaân haøng lôùn naèm ngoaøi thaønh phoáNew York vaø tích cöïc trong thò tröôøng tín phieáu kyù thaùcphaùt thöôøng haønh vaø thu hoài qua trung gian cuûa moät ngaânhaøng trung taâm tieàn teä taïi thaønh phoá New York (issue


168

and redeem through a correspondent bank in New YorkCity).

Thò tröôøng mua baùn tín phieáu kyù thaùc cuûa ngaânhaøng ngoaïi (Yankee CDs) vaø tín phieáu kyù thaùc cuûa ngaânhaøng tieát kieäm (thrift CDS) cuõng coù cuøng moät qui trìnhnhö treân.

Qui trình giao hoaùn cuûa thò tröôøng tín phieáu kyùthaùc haûi ngoaïi (Eurodollar CDs) coù phaàn khaùc bieät. Thuûtuïc phaùt haønh vaø thu hoài tín phieáu kyù thaùc (the certifi-cates) thì ñöôïc tieán haønh taïi London coøn thuû tuïc chi traûthì ñöôïc tieán haønh taïi thaønh phoá New York. Sau khi ñoàngyù vôùi nhau ngaân haøng phaùt haønh taïi London, hoaëc quamoät trung gian cuûa noù, cho phaùt haønh vaø taûi giao tín phieáukyù thaùc ñoù ñeán ngaân haøng baûo chöùng cuûa khaùch ñaàu tövaø ngaân haøng baûo chöùng naøy, hoaëc trung gian cuûa noù,cuõng naèm taïi London. Theo ñoù thuû tuïc chi traû ñöôïc tieánhaønh taïi New York. Tieàn töø tröông muïc cuûa khaùch ñaàutö trong moät ngaân haøng taïi New York hoaëc qua moät trunggian cuûa noù taïi New York (investor’s New York bank orits New York correspondent) ñöôïc chuyeån ñeán ngaân haøngphaùt haønh taïi New York hoaëc qua moät trung gian cuûa noùtaïi New York (the issuing bank’s New York office or itsNew York correspondent) ñeå chi traû cho ngaân haøng phaùthaønh tín phieáu kyù thaùc, thöôøng laø qua heä thoáng CHIPS(Clearing House Interbank Payment System). Thuû tuïcchi traû ñöôïc hoaøn taát trong voøng hai ngaøy laøm vieäc (twobusiness days) sau khi hai beân ñaõ thoûa thuaän cuoäc giaohoaùn.

Thò Tröôøng Caáp 2Thò tröôøng caáp 2 (secondary market) laø thò tröôøng tín phieáukyù thaùc cuõ. Qua thò tröôøng mua baùn caáp hai, coøn goïi laø

169


thò tröôøng mua baùn OTC (over-the-counter) hay laø thòtröôøng mua baùn töï quaûn töï kieåm, giôùi ñaàu tö coù theå baùnnhöõng tín phieáu kyù thaùc tröôùc ngaøy maõn haïn hoaëc muanhöõng tín phieáu kyù thaùc ñang du haønh (outstanding CDs),cuõng gioáng nhö taát caû nhöõng thò tröôøng caáp 2 cuûa nhöõngcoâng cuï thò tröôøng tieàn teä khaùc (other money market in-struments).

Thò tröôøng mua baùn OTC laø moät maïng löôùi cuûahaøng ngaøn ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn (dealers) vaø trunggian mua baùn chöùng khoaùn (brokers) lieân keát ñeå laøm thòtröôøng qua heä thoáng ñieän thoaïi. Nhöõng ñaïi lyù mua baùnchöùng khoaùn laøm thò tröôøng (make a market) baèng caùchñöùng ra mua tín phieáu kyù thaùc baèng tieàn voán cuûa chínhmình ñeå baùn laïi kieám lôøi. Nhöõng ñaïi lyù laøm giaù tín phieáukyù thaùc baèng caùch yeát möùc lôïi nhuaän ñònh kyø ñeå mua(bid rate) vaø yeát möùc lôïi nhuaän ñònh kyø ñeå baùn (ask rate).Thoâng thöôøng sai bieät giöõa hai möùc lôïi nhuaän ñònh kyømua vaø baùn vaøo khoaûng 5 ñieåm caên baûn (5 basis points).Nhöõng tín phieáu kyù thaùc coù soá löôïng giao hoaùn cao nhaát(most heavily traded CDs) coù khoaûng caùch nhoû nhaát (low-est bid-ask spread).

Moät ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn coù theå mua baùntín phieáu kyù thaùc vôùi thaân chuû cuûa mình (customers) hoaëcvôùi nhöõng ñaïi lyù khaùc. Mua baùn giöõa nhöõng ñaïi lyù vôùinhau thöôøng taäp trung vaøo nhöõng tín phieáu kyù thaùc haûohaïng saép maõn haïn trong voøng 6 thaùng trôû laïi (top-qualityCDs with remaining maturity of six months or less). Moätcuoäc giao hoaùn tieâu bieåu, goïi theo thuaät ngöõ chuyeân moânlaø loâ troøn (typical size of a CD transaction, called a roundlot), giöõa nhöõng ñaïi lyù thöôøng laø vaøo khoaûng 5 cho ñeán10 trieäu USD. Giao hoaùn giöõa moät ñaïi lyù vôùi thaân chuûcuûa hoï coù ngaân löôïng nhoû hôn.

Nhöõng trung gian mua baùn chöùng khoaùn ñöùng ralaøm moâi giôùi giao hoaùn giöõa ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn ñeå


170

laáy tieàn phí (fee). Hoï khoâng mua tröõ tín phieáu kyù thaùc(not hold an inventory of CDs) ñeå baùn laïi nhö laø nhöõngñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn.

Thuû tuïc giao hoaùn trong thò tröôøng caáp 2 cuõngtöông töï nhö thuû tuïc giao hoaùn trong thò tröôøng caáp 1.Thuû tuïc giao hoaùn ñöôïc hoaøn taát cuøng ngaøy (cash settle-ment) neáu mua baùn ñöôïc thaønh laäp vaøo buoåi saùng cuûangaøy ñoù hoaëc hoaøn taát vaøo ngaøy keá (regular settlement)neáu mua baùn ñöôïc thaønh laäp vaøo buoåi chieàu hoâm tröôùc.Trong thò tröôøng caáp 2 cuûa tín phieáu kyù thaùc haûi ngoaïi(Eurodollar CDs), thuû tuïc giao hoaùn ñöôïc hoaøn taát trongvoøng hai ngaøy (skip-day settlement) sau khi mua baùn ñöôïcthaønh laäp. Mua baùn giöõa nhöõng ñaïi lyù vôùi nhau, thuû tuïcgiao hoaùn ñöôïc hoaøn taát trong ngaøy keá khoâng caàn bieátmua baùn ñöôïc thaønh laäp vaøo buoåi saùng hay buoåi chieàu.

Sau khi mua baùn ñöôïc thaønh laäp, tín phieáu kyù thaùcñöôïc taûi giao ñeán tay ngöôøi tham döï hoaëc ñeán ngaân haøngbaûo hoä cuûa hoï (to be physically transported). Vôùi nhöõngloaïi tín phieáu kyù thaùc noäi ñòa (domestic CDs), tín phieáu kyùthaùc cuûa ngaân haøng ngoaïi (Yankee CDs) vaø tín phieáu kyùthaùc cuûa ngaân haøng tieát kieäm (thrift CDS), thuû tuïc chi traûñöôïc tieán haønh qua nhöõng ngaân haøng giao hoaùn cuûa ñaïilyù mua baùn chöùng khoaùn (dealers’ clearing banks) vaø chitraû cho nhau baèng döï tröõ (fed funds) taïi Ngaân Haøng TrungÖông trong khi thò tröôøng tín phieáu kyù thaùc haûi ngoaïi (Eu-rodollar CDs) chi traû cho nhau baèng quyõ cuûa trung taâmgiao hoaùn (clearinghouse’s funds).

Phuï Chuù1 Thöôøng bò ngoä nhaän vaø dòch sai laø ñoàng aâu. Eurodollarkhaùc vôùi Euro.

171

Tín PhieáuGiao Ñoái

T ín phieáu giao ñoái laø moät coâng cuï taøi chính cuûa thòtröôøng tieàn teä. Vôùi loaïi coâng cuï naøy ngöôøi ta coù theå huyñoäng voán moät caùch nhanh choùng baèng caùch baùn ra moätsoá chöùng khoaùn vaø ñoàng thôøi giao öôùc mua laïi soá chöùngkhoaùn ñoù hoaëc chöùng khoaùn töông ñöông vaøo moät thôøiñieåm khoâng xa ñöôïc ñònh tröôùc, vôùi moät giaù ñònh tröôùc,vaø thöôøng laø keøm theo moät möùc laõi suaát ñònh tröôùc. Giaoöôùc nhö vöøa noùi treân coù theå ñöôïc goïi laø “giao öôùc baùnmua ñoái löôïng ngaén haïn” (repo agreement) hoaëc “giaoöôùc mua baùn ñoái löôïng ngaén haïn” (reverse repo agree-ment).

Söï khaùc bieät trong caùch ñònh danh, baùn mua hoaëc

172


mua baùn, tuøy thuoäc vaøo ai ñöùng chuû ñoäng cuoäc giao hoaùn,phía cung caáp voán hay phía cung caáp chöùng khoaùn. Tuynhieân, trong töông quan ñoái taùc giöõa moät khaùch ñaàu tövaø moät ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn hoaëc giöõa NgaânHaøng Trung Öông vaø moät ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn,ngöôøi ta thöôøng ñònh danh töø goùc ñoä cuûa ñaïi lyù mua baùnchöùng khoaùn.

Nhö vaäy, moät khaùch ñaàu tö mua moät soá chöùngkhoaùn töø ñaïi lyù XYZ vaø ñoàng yù baùn laïi soá chöùng khoaùnñoù cho ñaïi lyù XYZ vaøo moät thôøi ñieåm khoâng xa ñöôïc ñònhtröôùc thì noù ñöôïc goïi laø giao öôùc baùn mua ñoái löôïng ngaénhaïn (repo agreement) bôûi vì ñaïi lyù XYZ ñaõ baùn soá chöùngkhoaùn cho khaùch ñaàu tö döôùi giao öôùc seõ mua laïi soáchöùng khoaùn ñoù töø khaùch ñaàu tö (the dealer has sold thesecurities under an agreement to repurchase).

Töông töï, khi Ngaân Haøng Trung Öông (FederalReserve) muoán bôm theâm moät soá löôïng döï tröõ vaøo heäthoáng ngaân haøng baèng caùch mua moät soá chöùng khoaùn töønhöõng ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn vaø baèng loøng baùn laïisoá chöùng khoaùn naøy cho nhöõng ñaïi lyù ñoù vaøo moät thôøiñieåm khoâng xa ñöôïc ñònh tröôùc thì noù ñöôïc goïi laø giaoöôùc baùn mua ñoái löôïng ngaén haïn (repos agreement) bôûivì nhöõng ñaïi lyù ñoù ñaõ baùn soá chöùng khoaùn cho NgaânHaøng Trung Öông döôùi giao öôùc seõ mua laïi soá chöùngkhoaùn ñoù töø Ngaân Haøng Trung Öông.

Trong caû hai tröôøng hôïp, khaùch ñaàu tö vaø NgaânHaøng Trung Öông laø thaønh phaàn cung caáp voán coøn ñaïi lyùmua baùn chöùng khoaùn laø thaønh phaàn cung caáp chöùngkhoaùn vaø giao hoaùn ñöôïc ñònh danh töø goùc ñoä cuûa ñaïi lyùmua baùn chöùng khoaùn.

Trong moät tröôøng hôïp ngöôïc laïi, khi Ngaân HaøngTrung Öông muoán xaû bôùt moät soá löôïng döï tröõ ra khoûi heäthoáng ngaân haøng baèng caùch baùn ra moät soá chöùng khoaùncho nhöõng ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn vaø giao öôùc seõ

173


mua laïi soá chöùng khoaùn naøy töø nhöõng ñaïi lyù ñoù vaøo moätthôøi ñieåm khoâng xa ñöôïc ñònh tröôùc thì noù ñöôïc goïi laø“giao öôùc mua baùn ñoái löôïng ngaén haïn” (Matched sales-purchase agreement, MSPs; reverse repo agreement) bôûivì nhöõng ñaïi lyù ñoù ñaõ mua soá chöùng khoaùn döôùi giao öôùclaø seõ baùn laïi soá chöùng khoaùn naøy cho Ngaân Haøng TrungÖông. Tuy trong tröôøng hôïp naøy Ngaân Haøng Trung Öônglaø thaønh phaàn cung caáp chöùng khoaùn coøn ñaïi lyù muabaùn chöùng khoaùn laø thaønh phaàn cung caáp voán, ngöôïc laïivôùi hai tröôøng hôïp treân, nhöng giao hoaùn vaãn ñöôïc ñònhdanh töø goùc ñoä cuûa ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn.

Tröø tröôøng hôïp muoán xaùc ñònh cho roõ hôn vì moätlyù do naøo ñoù, tín phieáu giao öôùc baùn mua ñoái löôïng ngaénhaïn (repo; repurchase agreement, RP) vaø tín phieáu giaoöôùc mua baùn ñoái löôïng ngaén haïn (reverse repo; matchedsale-purchase agreement, MSP) ñöôïc goïi chung laø tínphieáu giao ñoái vì tuy goïi hai teân theo caùch ñònh danhnhöng thöïc ra chæ laø moät coâng cuï.

Ñaëc TínhCuûa TPGÑTín phieáu giao ñoái coù nhöõng ñaëc tính trong ñoù moät phaàngioáng nhö ñaëc tính cuûa giao hoaùn cho vay coù theá chaáp(secured loans) moät phaàn khaùc gioáng nhö ñaëc tính cuûagiao hoaùn mua ñöùt baùn ñoaïn (outright purchase and sales)nhöng noù laïi khoâng cuøng gia ñình vôùi moät trong hai loaïitreân. Thí duï nhö caùch ñònh giaù (the use of margin orhaircut in valuing repo securities), quyeàn ñöôïc söû duïngnoù thay cho theá chaáp ñeå vay möôïn (the right of repo bor-rowers to substitute collateral in term agreement) vaø ñieàukhoaûn ñaùnh daáu theo thò tröôøng (mark-to-market provi-sion) laø nhöõng ñaëc tính tieâu bieåu cuûa cho vay coù theá chaáp

174


(collateralized lending arrangement). Coøn quyeàn ñöôïcbaùn cho ngöôøi khaùc töùc laø chuyeån nhöôïng chuû quyeàncho ngöôøi khaùc (the repo buyer’s right to trade the secu-rities during the term of the agreement) khoâng phaûi laøñaëc tính tieâu bieåu cuûa giao hoaùn cho vay coù theá chaápnhöng laïi laø ñaëc tính cuûa giao hoaùn mua ñöùt baùn ñoaïn.Noùi moät caùch khaùc, trong giao öôùc baùn mua hoaëc muabaùn ñoái löôïng ngaén haïn soá chöùng khoaùn tuy noùi laø baùnmua nhöng thöïc chaát laø ñem theá chaáp ñeå vay möôïn voánvaø tín phieáu giao ñoái laø baèng chöùng cho vay nhöng khaùchôn moät giao hoaùn vay möôïn thuaàn tuùy ôû choã phía cungcaáp voán ñöôïc pheùp chuyeån nhöôïng quyeàn laøm chuû cuûabaèng chöùng cho vay, caùi goïi laø tín phieáu giao ñoái, chomoät ngöôøi khaùc trong luùc giao öôùc vaãn coøn hieäu löïc.

Cho neân, trong caùch söû duïng thuaät ngöõ lieân quanñeán tín phieáu giao ñoái, neáu nhìn töø goùc ñoä vay voán vaøcho vay voán thì chöùng khoaùn lieân heä (underlying securi-ties) ñöôïc coi laø moùn haøng theá chaáp, goïi ngaén laø theáchaáp. Coøn neáu nhìn töø goùc ñoä ñaàu tö thì chöùng khoaùnlieân heä laø moùn haøng mua baùn. Caû hai caùch trình baøy ñeàuphoå bieán.

Du KyøVôùi nhöõng tín phieáu giao ñoái thaät ngaén haïn, chieàu daøithôøi gian du kyø tieâu bieåu thöôøng laø qua ñeâm hoaëc vaøingaøy (overnight or a few days). Coøn nhöõng tín phieáugiao ñoái ngaén haïn coù chieàu daøi thôøi gian du kyø tieâu bieåulaø moät tuaàn, hai tuaàn, ba tuaàn, moät thaùng, hai thaùng, bathaùng vaø coù theå leân ñeán saùu thaùng. Nhöng coù nhöõng tínphieáu giao ñoái khoâng thuoäc loaïi tieâu bieåu ñoâi khi ñöôïcñieàu ñình vôùi laõi suaát coá ñònh vaø du kyø nhieàu ngaøy (fixedterm, multi-day contract) hoaëc ñöôïc ñieàu ñình treân caên

175


baûn môû, coøn goïi laø treân caên baûn tieáp noái lieân tuïc (on anopen or continuing basis).

Nhöõng tín phieáu giao ñoái treân caên baûn tieáp noáilieân tuïc thöïc chaát gioáng nhö moät chuoãi tín phieáu giao ñoáiqua ñeâm (resemble a series of overnight repos). Treâncaên baûn naøy laõi suaát hoaëc theá chaáp ñöôïc ñieàu chænh laïimoãi ngaøy theo ñieàu kieän cuûa thò tröôøng. Neáu nhö, chomoät thí duï, giaù thò tröôøng cuûa chöùng khoaùn theá chaáp trongtín phieáu giao ñoái giaûm xuoáng. Söï giaûm giaù cuûa chöùngkhoaùn laøm cho trò giaù toång coäng cuûa theá chaáp suït döôùimöùc ñaõ giao öôùc tröôùc (the market value of the securitiesbeing held as collateral were to fall below an agree uponlevel). Theo ñoù, phía möôïn voán seõ ñöôïc yeâu caàu laømmoät trong hai vieäc: (1) coù theå hoaøn traû khaån caáp soá voánñaõ möôïn hoaëc (2) boå sung theâm chöùng khoaùn ñeå cho ñuûsoá trò giaù toång coäng cuûa theá chaáp nhö ñaõ giao öôùc. Ñaâychæ laø moät khía caïnh cuûa caùi goïi laø ñieàu chænh theo ñieàukieän thò tröôøng. Thoâng thöôøng tín phieáu giao ñoái ñieàuñình treân caên baûn tieáp noái lieân tuïc coù theå ñöôïc huûy boûbaát cöù luùc naøo theo yeâu caàu cuûa moät trong hai phía ñoáitaùc.

Trò Giaù Giao HoaùnGiao öôùc baùn mua hoaëc mua baùn ñoái löôïng ngaén haïnthöôøng ñöôïc giao hoaùn theo soá löôïng ñôn vò ñöôïc goïi laøkhoái (block) vaø moãi khoái coù trò giaù raát lôùn (arranged inlarge dollar amount). Vôùi nhöõng giao öôùc thaät ngaén haïn,thí duï nhö nhöõng giao öôùc qua ñeâm (overnight contracts)vaø nhöõng giao öôùc ñoái löôïng du kyø moät tuaàn hoaëc ngaénhôn (term repos), trò giaù tieâu bieåu cho moãi khoái (principalamount) vaøo khoaûng 25 trieäu USD vaø cao hôn. Vôùi nhöõnggiao öôùc ngaén haïn, trò giaù tieâu bieåu cho moãi khoái vaøo

176


khoaûng 10 trieäu USD. Daàu raèng coù nhöõng cuoäc giaohoaùn ñöôïc ñieàu ñình vôùi trò giaù döôùi 100 ngaøn USD, ñaïilyù mua baùn chöùng khoaùn coù thoâng leä giao hoaùn toái thieåulaø moät trieäu USD (customary amount for transactions withsecurities dealers).

Laõi NhuaänPhía cung caáp voán (lender), töùc laø phía mua chöùng khoaùn,seõ nhaän töø ñoái taùc cuûa mình (counterparty), töùc laø phíamöôïn voán hay laø phía baùn chöùng khoaùn, moät soá laõi nhuaän.Cho moät soá tín phieáu giao ñoái, laõi nhuaän seõ ñöôïc chi traûbaèng caùch cho giaù mua laïi ñaõ ñieàu ñình tröôùc (negoti-ated repurchase price) cao hôn giaù baùn ra luùc ñaàu (theinitial sale price) vaø nhö vaäy khoaûn sai bieät giöõa giaù mualaïi vaø giaù baùn ra chính laø phaàn laõi nhuaän. Tuy nhieân,phöông caùch tieâu bieåu vaãn laø chi traû laõi nhuaän vaøo ngaøymaõn haïn vôùi moät möùc laõi suaát ñaõ thoûa thuaän tröôùc (agreed-upon rate of interest) vaø giöõ cho giaù mua laïi ngang vôùigiaù baùn ra. Hay noùi moät caùch khaùc, ñoù laø, voán ñöa baonhieâu thì laáy laïi baáy nhieâu coäng vôùi laõi nhuaän.

Cho moät giao hoaùn theo tieâu chuaån (standard repotransaction), phía cung caáp voán chæ ñöôïc höôûng laõi töùc,chi traû cho quyeàn söû duïng soá voán, ôû moät möùc laõi suaát ñaõthoûa thuaän tröôùc maø thoâi (earn only the agreed-upon rateof return). Cho neân trong tröôøng hôïp chöùng khoaùn theáchaáp coù phieáu laõi ñính keøm, theo thoâng leä (common prac-tice), lôïi nhuaän ñònh kyø töø nhöõng phieáu laõi ñoù (couponpayment) seõ thuoäc veà cuûa phía möôïn voán cuõng laø phíacung caáp chöùng khoaùn. Phía cung caáp voán khoâng ñöôïchöôûng daàu laø chöùng khoaùn luùc ñoù ñaõ naèm trong tay hoïtrong thôøi gian tín phieáu giao ñoái coøn hieäu löïc. Suy chocuøng ñieàu naøy hôïp lyù vì trong tín phieáu giao ñoái soá chöùng

177


khoaùn thöïc ra laø ñeå theá chaáp chöù khoâng phaûi mua ñöùtbaùn ñoaïn cho neân phía cho möôïn voán khoâng naém chuûquyeàn cuûa chöùng khoaùn maø chæ naém chuû quyeàn cuûa tôøgiaáy chöùng cho vay voán, caùi goïi laø tín phieáu giao ñoái.

Laõi suaát cuûa tín phieáu giao ñoái, hay laø laõi suaát chitraû cho soá voán huy ñoäng trong tín phieáu giao ñoái (interestrate paid on RP funds; repo rate of return), luoân luoân ñöôïcñieàu ñình tröôùc giöõa hai ñoái taùc vaø laõi suaát treân hoaøntoaøn ñoäc laäp vôùi möùc lôïi nhuaän ñònh kyø cuûa chöùng khoaùntheá chaáp trong tín phieáu giao ñoái (independent with cou-pon rate or rate on the underlying securities). Ngoaøi nhöõngyeáu toá du kyø vaø ñieàu kieän giao hoaùn, laõi suaát cuûa tínphieáu giao ñoái coøn tuøy thuoäc vaøo ñieàu kieän toång quaùt cuûathò tröôøng tieàn teä, laõi suaát caïnh tranh cuûa nhöõng nguoànvoán töông töï trong nhöõng thò tröôøng lieân heä (competitiverate paid for comparable funds in related markets) vaø soálöôïng saün coù cuûa nhöõng thöù coù theå theá chaáp ñöôïc (avail-ability of legible collateral).

Laõi nhuaän cuûa tín phieáu giao ñoái ñöôïc tính baèngñaúng thöùc:

LN = V x LS x (N/360 ngaøy) {6-1}

LN = Laõi nhuaän cuûa tín phieáu giao ñoái (interest)V = Voán cung caáp trong tín phieáu giao ñoáiLS = Laõi suaát cuûa tín phieáu giao ñoái (interest rate)N = Soá ngaøy cung voán trong tín phieáu giao ñoái

Giaû duï moät tín phieáu giao ñoái 10 trieäu USD cho laõisuaát 5% vôùi du kyø 2 ngaøy. AÙp duïng ñaúng thöùc 6-1, laõinhuaän cuûa tín phieáu giao ñoái naøy toång coäng laø 2,778 USDhay laø 10 trieäu USD x 0.05 x 2/360. Giaû duï theâm laø tínphieáu giao ñoái 10 trieäu USD ñöôïc ñieàu ñình treân caên baûntieáp noái lieân tuïc vaø ñöôïc huûy boû sau 6 ngaøy vôùi laõi suaát

178


ñöôïc ñieàu chænh töøng ngaøy theo thöù töï 5.00%, 5.05%,5.07%, 5.10%, 5.09%, 5.10%. Laõi nhuaän cuûa tín phieáugiao ñoái naøy toång coäng laø 8,448 USD hay laø,

Ngaøy Laõi Suaát Laõi NhuaänN1 5.0% $10 trieäu x 0.0500 x1/360 = 1,389N2 5.05% $10 trieäu x 0.0505 x1/360 = 1,403N3 5.07% $10 trieäu x 0.0507 x1/360 = 1,408N4 5.10% $10 trieäu x 0.0510 x1/360 = 1,417N5 5.09% $10 trieäu x 0.0509 x1/360 = 1,414N6 5.10% $10 trieäu x 0.0510 x1/360 = 1,417

$8,448

Laõi suaát tín phieáu giao ñoái coù quan heä maät thieátvôùi laõi suaát döï tröõ. Khi nhu caàu döï tröõ (demand for re-serves) gia taêng, nhöõng ngaân haøng kyù thaùc seõ cho giaùcao hôn ñeå gom ñuû löôïng döï tröõ cho ngaân haøng cuûamình do ñoù gaây ra aùp löïc naâng laõi suaát döï tröõ (federalfunds rate) leân cao hôn treân thò tröôøng. Khi laõi suaát döïtröõ gia taêng tôùi moät möùc naøo ñoù thì nhieàu ngaân haøng vaøcô quan taøi vuï seõ quay qua thò tröôøng tín phieáu giao ñoáiñeå huy ñoäng voán vaø vì theá laïi gaây ra aùp löïc cho thò tröôøngtín phieáu giao ñoái. Laõi suaát tín phieáu giao ñoái vaø laõi suaátdöï tröõ song haønh gia taêng cho ñeán khi cung caàu döï tröõtrong heä thoáng ngaân haøng taùi laäp laïi quaân bình. Thöôøngthì laõi suaát tín phieáu giao ñoái qua ñeâm (overnight reposrate) thaáp hôn laõi suaát döï tröõ qua ñeâm (overnight federalfunds rate) vaø hieám khi coù tröôøng hôïp ngöôïc laïi, thí duïnhö trong giai ñoaïn 1991-1992. Khoaûng caùch giöõa hailaõi suaát naøy (spread) bieán ñoåi khaù lôùn theo ñieàu kieän cuûathò tröôøng töøng luùc. Khoaûng caùch seõ xa hôn (widening)trong giai ñoaïn laõi suaát döï tröõ gia taêng nhanh choùng vaøkhoaûng caùch seõ gaàn laïi (narrowing) khi laõi suaát döï tröõ oånñònh hoaëc giaûm xuoáng. Khoaûng caùch giöõa hai laõi suaátcuõng coù khuynh höôùng phaûn aûnh nhöõng thay ñoåi trong

179


soá löôïng saün coù cuûa nhöõng thöù ñem theá chaáp ñöôïc(changes in the availability of eligible collateral). Hieäntöôïng giaûm thieåu trong soá löôïng chöùng khoaùn toàn tröõcuûa nhöõng ñaïi lyù (reduction in the volume of securitiesheld in dealers’ inventories) vaø hieän töôïng gia taêng khoaûngcaùch giöõa hai laõi suaát thöôøng ñi chung vôùi nhau.

Theá ChaápDaàu raèng ña soá theá chaáp trong tín phieáu giao ñoái laø nhöõngchöùng khoaùn phaùt haønh bôûi chính quyeàn lieân bang hoaëcbôûi nhöõng cô quan ñöôïc chính quyeàn lieân bang baûo trôï,nhöõng coâng cuï ñöôïc coi laø coù hieåm hoïa thaáp, tín phieáugiao ñoái töï chuùng khoâng ñöôïc coi laø voâ hieåm (are notrisk-free). Tín phieáu giao ñoái, nhaát laø loaïi giao öôùc daøihaïn hôn, coù aån chöùa trong ñoù hieåm hoïa laõi suaát (interestrate risk) laãn hieåm hoïa khaû tín (credit risk) vì vaäy nhöõngruûi ro naøy phaûi ñöôïc tính vaøo khoaûn döï phoøng ruûi ro ngaytöø ñaàu, luùc ñieàu ñình tín phieáu giao ñoái.

Do ñoù, giaù nguyeân thuûy cuûa tín phieáu giao ñoái luoânluoân thaáp hôn trò giaù thò tröôøng cuûa chöùng khoaùn theá chaáp(the initial RP price is less than the market value of theunderlying securities). Ñieàu naøy giuùp che bôùt phaàn naøohieåm hoïa thò tröôøng (market risk) cho phía cung caáp voán(reduces the lender’s exposure to market risk). Caùchñònh giaù nhö vöøa noùi, thuaät ngöõ chuyeân moân goïi laø “caéttoùc” (haircut). Caét toùc laø khoaûn sai bieät giöõa trò giaù cuûasoá voán cho vay vaø trò giaù toång coäng cuûa soá chöùng khoaùntheá chaáp baûo ñaûm an toaøn cho soá voán ñoù.

Thoâng thöôøng trò giaù toång coäng cuûa soá chöùngkhoaùn theá chaáp ñöôïc tính theo giaù thò tröôøng (securitiesused as collateral are valued at the current market price)coäng vôùi lôïi nhuaän ñònh kyø tích luõy treân phieáu laõi ñính

180


keøm theo chöùng khoaùn, tính tôùi ngaøy maõn haïn cuûa tínphieáu giao ñoái (plus accrued interest calculated to thematurity date of agreement when coupon-bearing issuesare used), tröø ñi khoaûn döï phoøng ruûi ro (less a margin ofovercollateralization or haircut for term agreement).

Tröôùc ñaây thò tröôøng tín phieáu giao ñoái coù thoâng leäkhoâng chuù yù ñeán lôïi nhuaän ñònh kyø tích luõy treân phieáu laõiñính keøm theo chöùng khoaùn theá chaáp vaø vì vaäy trongcoâng thöùc ñònh giaù cho tín phieáu giao ñoái khoâng coù yeáutoá naøy. Chöùng kieán söï suïp ñoå thaûm haïi cuûa coâng tyDrydale vaøo thaùng 5 naêm 1982 vôùi lyù do lôïi duïng vaøo keõhôû kyõ thuaät trong caùch tính treân, thò tröôøng tín phieáu giaoñoái tìm caùch khaéc phuïc khieám khuyeát. Sau ñoù caùch ñònhgiaù tín phieáu giao ñoái coù nhaäp vaøo taát caû loâi nhuaän ñònhkyø tích luõy treân laõi phieáu ñính keøm theo chöùng khoaùn theáchaáp (full accrual pricing which accrued interest is in-cluded in full in the initial purchase and resale prices)nhanh choùng trôû thaønh laø tieâu chuaån cho thò tröôøng tínphieáu giao ñoái.

Khoaûn döï phoøng ruûi ro phaûi ñuû ñeå che choáng maátmaùt khaû dó do nhöõng bieán ñoäng giaù treân thò tröôøng gaây ratrong suoát du kyø cuûa tín phieáu giao ñoái. Khoaûn döï phoøngruûi ro coù khuynh höôùng cao hôn theo cöôøng ñoä bieán ñoänggiaù maïnh hôn cuûa chöùng khoaùn lieân heä (haircuts tend tobe larger the greater the price volatility of the underlyingsecurities), theo du kyø daøi hôn cuûa chöùng khoaùn lieân heä(tend to increase as the term to maturity of the securitieslengthens), vaø theo möùc hieåm hoïa khaû tín cao hôn cuûachöùng khoaùn lieân heä (tend to increase as the credit riskof the securities increases).

Vì hieåm hoïa laõi suaát (interest rate risk) coù theå xaûyra cho caû hai phía ñoái taùc cuûa tín phieáu giao ñoái cho neânyeâu caàu moãi ngaøy kieåm ñònh laïi trò giaù cuûa chöùng khoaùntheá chaáp raát laø phoå thoâng. Yeâu caàu naøy thuaät ngöõ chuyeân

181


moân goïi laø ñaùnh daáu theo thò tröôøng (mark-to-market) ñeåphaûn aûnh nhöõng thay ñoåi cuûa giaù thò tröôøng (to reflectchanges in market prices) vaø ñeå duy trì trò giaù toång coängcuûa theá chaáp ôû moät möùc ñaõ giao öôùc tröôùc (to maintainthe agreed-upon margin).

Thuû Tuïc Giao HoaùnSau khi mua baùn ñöôïc thaønh laäp, theo thuû tuïc tieâu bieåu,chöùng khoaùn vaø taøi khoaûn chi traû ñöôïc chuyeån qua maïngvi tính chuyeån giao cuûa Ngaân Haøng Trung Öông (Fedwire).Tôùi ngaøy maõn haïn, chöùng khoaùn vaø ngaân khoaûn chi traûñöôïc chuyeån ngöôïc laïi, cuõng qua heä thoáng naøy.

Tuy nhieân chæ coù nhöõng ngaân haøng kyù thaùc (de-pository institutions) vaø moät soá cô quan ñaëc bieät, trongñoù coù nhöõng ngaân haøng trung öông cuûa ngoaïi quoác (for-eign central banks) vaø nhöõng cô quan ñöôïc lieân bangbaûo trôï coù lieân quan tôùi ngaân saùch thu chi (sponsoredagencies that are statutory fiscal principals), laø ñöôïc pheùptröïc tieáp truy caäp vaøo heä thoáng chuyeån giao chöùng khoaùnvaø taøi khoaûn chi traû cuûa Ngaân Haøng Trung Öông (Fed-eral Reserve’s securities and payment transfer system).

Tieáp theo ñoù Ngaân Haøng Trung Öông ñieàu chænhtröø hoaëc ñieàu chænh coäng tröông muïc chöùng khoaùn vaøgiao hoaùn cuûa nhöõng ngaân haøng kyù thaùc (Reserve Bankcredits and debits to the securities and clearing accountsof depository institutions) ñeå hoaøn taát thuû tuïc giao hoaùn.

Nhöõng ngaân haøng kyù thaùc giöõ vai troø ñaïi dieän giaohoaùn cho thaân chuû cuûa hoï (acting as clearing agents fortheir customers). Nhöõng ngaân haøng kyù thaùc naøy cuõngthöôøng ñöùng ra ñaïi dieän cho thaân chuû trong nhöõng tröôønghôïp phaûi thöïc söï taûi giao chöùng khoaùn theá chaáp (transferof physical securities).

182


Chi Phí Giao HoaùnChi phí giao hoaùn lieân quan tôùi vieäc chuyeån giao taøi khoaûnchi traû vaø chöùng khoaùn theá chaáp thöôøng laø toång hôïp cuûa(some combination of) moät soá phí cô baûn trong ñoù coù phígiao hoaùn chöùng khoaùn (securities clearance fee), phíchuyeån giao qua maïng vi tính cuûa Ngaân Haøng Trung Öông(fedwire transfer charge), phí giaùm hoä (custodial fee) vaøphí baûo trì tröông muïc (account-maintenance fee). Chiphí gia giaûm nhieàu ít tuøy thuoäc vaøo loaïi chöùng khoaùn vaøphöông phaùp chuyeån giao, thí duï nhö phí chuyeån giaoqua maïng vi tính cuûa Ngaân Haøng Trung Öông cho chöùngkhoaùn do cô quan phaùt haønh cao hôn cho chöùng khoaùndo lieân bang phaùt haønh. Nhöng ñaïi khaùi laø caøng quanhieàu trung chuyeån (intermediate transactions) thì chi phícaøng cao. Coøn du kyø daøi hôn vôùi soá löôïng taøi khoaûn lôùnhôn khoâng laøm taêng theâm chi phí bao nhieâu.

Tín Phieáu Giao Ñoái ThöÑeå tieát kieäm chi phí nhöõng ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùncoù moät vaøi phöông caùch giao hoaùn khoâng caàn phaûi thöïcsöï taûi giao chöùng khoaùn theá chaáp ñeán phía cung caáp voán(the actual delivery of collateral to the lender). Moät trongnhöõng phöông caùch ít toán keùm nhaát ñeå giöõ theá chaáp laøsöû duïng tín phieáu giao ñoái thö (letter repo; duebill).

Theo phöông caùch tín phieáu giao ñoái thö phía vayvoán, thöôøng laø ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn, seõ gôûi moätvaên baûn xaùc nhaän giao hoaùn (transaction confrimation)ñeán phía cung caáp voán. Trong vaên baûn ñoù moät soá chöùngkhoaùn coù theå ñöôïc chæ ñònh theá chaáp (specific securitiesmight be named as collateral). Tuy treân vaên baûn soá chöùngkhoaùn ñöôïc chæ ñònh theá chaáp nhöng phía cung caáp voán

183


khoâng tröïc tieáp naém trong tay soá chöùng khoaùn ñoù (doesnot have control of the securities) vì theá phöông tieän baûoveä ñaàu tö cuûa hoï phaàn lôùn chæ laø caäy vaøo söï chaân chínhvaø möùc ñoä khaû tín cuûa ñoái taùc, ñaïi lyù mua baùn chöùngkhoaùn.

Tín phieáu giao ñoái thö thöôøng ñöôïc söû duïng nhieàunhaát laø cho nhöõng giao öôùc qua ñeâm vôùi soá taøi khoaûnnhoû vaø chöùng khoaùn theá chaáp khoâng theå chuyeån giaoqua maïng vi tính cuûa Ngaân Haøng Trung Öông(nonwireable securities). So vôùi nhöõng phöông caùchkhaùc, tín phieáu giao ñoái thö cho nhöõng ñaïi lyù mua baùnchöùng khoaùn nhieàu uyeån chuyeån nhaát trong vieäc thaytheá soá chöùng khoaùn ñaõ ñöôïc chæ ñònh theá chaáp vôùi soáchöùng khoaùn khaùc ñeå ñaùp öùng nhu caàu vaøo phuùt cuoáimoät caùch ít toán keùm nhaát.

Gôûi Cho Giaùm HoäMoät daïng phoå thoâng cuûa tín phieáu giao ñoái thö laø gôûi chogiaùm hoä (hold-in-custody). Döôùi daïng naøy soá chöùngkhoaùn theá chaáp naèm trong tay cuûa ñaïi lyù mua baùn chöùngkhoaùn, phía möôïn voán, nhöng sau ñoù ñöôïc (1) chuyeångiao vaø giöõ trong moät tröông muïc noäi boä cho thaân chuû(transfer internally to a customer account), hoaëc (2)chuyeån giao ñeán moät ngaân haøng giao hoaùn cuûa ñaïi lyùmua baùn chöùng khoaùn (dealer’s clearing bank) vaø giöõtrong moät tröông muïc ghi nhaän theo kieän (bulk segrega-tion account), hoaëc (3) chuyeån giao ñeán ngaân haøng giaohoaùn cuûa ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn vaø giöõ trong moättröông muïc ghi nhaän theo kieän coù giaùm hoä (bulk repocustody account).

Theá chaáp ñöôïc an toaøn tôùi möùc naøo, nhìn töø goùcñoä baûo veä quyeàn lôïi cho phía cung caáp voán, tuøy thuoäcvaøo caùch xeáp ñaët giaùm hoä. Neáu phía vay voán kieâm luoân

184


vai troø giaùm hoä, an toaøn cuûa theá chaáp tuøy thuoäc phaàn lôùnvaøo söï chaân chính vaø möùc ñoä khaû tín cuûa phía vay voán.

Döôùi daïng chuyeån giao vaø giöõ trong moät tröôngmuïc ghi nhaän theo kieän, ngaân haøng giao hoaùn khoângchòu traùch nhieäm tröïc tieáp vôùi töøng khaùch haøng cuûa ñaïi lyùmua baùn chöùng khoaùn. Chæ coù ñaïi lyù mua baùn chöùngkhoaùn laø coù theå xaùc nhaän danh taùnh khaùch haøng vaø ghinhaän giao hoaùn trong soå saùch keá toaùn cuûa hoï chöù ngaânhaøng giao hoaùn khoâng coù danh saùch hoaëc chöùng töø chotöøng khaùch haøng cuûa ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn.

Döôùi daïng chuyeån giao vaø giöõ trong tröông muïcgiaùm hoä ghi nhaän theo kieän, khaùc hôn hai daïng tröôùc,ngaân haøng giao hoaùn ñaûm nhieäm chöùc naêng kieåm giaùmvaø cung caáp tröïc tieáp cho töøng khaùch haøng cuûa ñaïi lyùmua baùn chöùng khoaùn nhöõng vaên baûn xaùc nhaän theá chaápkyù thaùc.

Giao Hoaùn 3 BeânÑeå baûo veä cho phía cung caáp voán moät caùch toát nhaát,trong ñieàu kieän khoâng thöïc söï taûi giao chöùng khoaùn theáchaáp, hai phía ñoái taùc neân daøn xeáp moät thuû tuïc giöõ theáchaáp cho an toaøn (safekeeping) vôùi söï tham döï cuûa moätngaân haøng giao hoaùn hoaëc moät ngaân haøng giaùm hoä ñaïidieän cho chính quyeàn lôïi cuûa phía cung caáp voán hoaëccho quyeàn lôïi cuûa caû hai phía. Phoå thoâng nhaát laø döôùidaïng tín phieáu giao ñoái daøn xeáp döôùi daïng giao hoaùn babeân (tri-party repo).

Döôùi daïng naøy phía giaùm hoä seõ tham döï tröïc tieápvaøo cuoäc giao hoaùn cuøng vôùi hai phía ñoái taùc mua baùn.Thoâng thöôøng thì moät ngaân haøng giao hoaùn seõ ñöùng rañaûm traùch vai troø giaùm hoä. Ngaân haøng giao hoaùn kieâmgiaùm hoä seõ ñích thaân troâng coi ñeå baûo ñaûm laø taøi khoaûnvaø chöùng khoaùn theá chaáp ñöôïc giao hoaùn ñuùng theo chi

185


tieát cuûa giao öôùc vaø nhöõng phöông tieän kieåm tra vaän haønh(operational control devices) ñöôïc aùp duïng ñuùng möùc ñeåbaûo veä quyeàn lôïi cuûa phía ñaàu tö trong suoát du kyø cuûa tínphieáu giao ñoái. Ngaân haøng giao hoaùn kieâm giaùm hoä seõtieán haønh ghi nhaän giao hoaùn vaøo soå keá toaùn cuûa noù(making an entry in its internal records) vaø chuyeån soáchöùng khoaùn theá chaáp töø tröông muïc toång quaùt cuûa ñaïilyù mua baùn chöùng khoaùn (dealer’s general account; box),phía vay voán, vaøo moät tröông muïc rieâng (a segregateaccount). Tôùi luùc maõn haïn, ngaân haøng giao hoaùn kieâmgiaùm hoä seõ chuyeån chöùng khoaùn theá chaáp trôû veà laïi tröôngmuïc toång quaùt cuûa ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn.

Laõi suaát cho tín phieáu giao ñoái daøn xeáp döôùi daïnggiao hoaùn ba beân thöôøng thaáp hôn laø tín phieáu giao ñoáidaøn xeáp döôùi daïng khoâng phaân rieâng khoâng thöïc söï taûigiao theá chaáp (non-segregated RPs without collateraldelivery).

TPGÑ Caûi DaïngTuy phaàn lôùn soá löôïng tín phieáu giao ñoái naèm döôùi daïnggiao öôùc tieâu chuaån, giao öôùc baùn mua hoaëc mua baùnñoái löôïng ngaén haïn nhöõng chöùng khoaùn do chính quyeànlieân bang phaùt haønh, moät soá khaùc ñöôïc caûi daïng ñeå taïosöï uyeån chuyeån caàn thieát ñaùp öùng chính xaùc nhu caàuchuû ñònh, nhaát laø ñoái vôùi nhöõng giao öôùc daøi haïn hôn.Trong soá caûi daïng coù tín phieáu giao ñoái vôùi du kyø uyeånchuyeån (flex repo), tín phieáu giao ñoái vôùi laõi suaát uyeånchuyeån (index repo) vaø tín phieáu giao ñoái vôùi theá chaápuyeån chuyeån (dollar repo; dollar roll).

TPGÑ Vôùi Du Kyø Uyeån Chuyeån

186


Tín phieáu giao ñoái vôùi du kyø uyeån chuyeån laø moät daøn xeápgiao ñoái giöõa moät ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn vôùi moätkhaùch haøng quan troïng, thöôøng laø moät coâng ty hoaëc laømoät chính quyeàn ñòa phöông (municipality or similar au-thority), vaø trong daøn xeáp giao ñoái ñoù khaùch haøng muamoät soá chöùng khoaùn töø ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn vaøcoù theå baùn ngöôïc laïi cho ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùnmoät phaàn cuûa soá chöùng khoaùn naøy tröôùc ngaøy tín phieáugiao ñoái maõn haïn.

Voán ñaàu tö trong moät giao öôùc nhö vaäy thöôøng laøtöø moät ngaân quyõ taøi trôï cho moät coâng trình xaây döïng. Söïuyeån chuyeån trong du kyø cuûa giao öôùc giuùp cho khaùchhaøng moät maët coù theå tích cöïc chuyeån vaän soá taøi chínhtrong ngaân quyõ ñeå taïo ra lôïi töùc, thay vì ñeå ñoùng baêng,moät maët khaùc ñaùp öùng ñuùng luùc vaø vöøa ñuû nhu caàu taøichính theo töøng giai ñoaïn cuûa coâng trình (project to becompleted in phases). Khi caàn ñeán taøi chính cho moätgiao ñoaïn naøo ñoù cuûa coâng trình khaùch haøng coù theå baùnmoät soá chöùng khoaùn, vöøa ñuû vaø ñuùng luùc, ngöôïc laïi choñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn theo giao öôùc.

Ñoâi khi tín phieáu giao ñoái vôùi du kyø uyeån chuyeåncoù thieát laäp tröôùc moät thôøi bieåu ruùt tieàn (a prearrangeddraw-down schedule) nhöng thoâng thöôøng thì thôøi bieåuruùt tieàn cuõng uyeån chuyeån, töùc laø nhöõng thôøi ñieåm vaø soálöôïng taøi chính ghi trong ñoù coù theå di dòch.

Ñaëc tính uyeån chuyeån trong du kyø naâng hieåm hoïalaõi suaát cao hôn ñoái vôùi nhöõng ñaïi lyù mua baùn chöùngkhoaùn vì vaäy hoï traû phí vôùi möùc laõi suaát thaáp hôn chonhöõng tín phieáu giao ñoái vôùi du kyø uyeån chuyeån, so vôùinhöõng tín phieáu giao ñoái tieâu chuaån coù cuøng haïn kyø.

Tín phieáu giao ñoái vôùi du kyø uyeån chuyeån thöôøngñöôïc theá chaáp vôùi chöùng khoaùn do chính quyeàn lieân bangphaùt haønh hoaëc do cô quan ñöôïc chính quyeàn lieân bangbaûo trôï phaùt haønh vaø ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn thöôøng

187


ñöôïc töï do thay theá soá chöùng khoaùn theá chaáp (givenbroad leeway to substitute collateral).

TPGÑ VôùiLaõi Suaát Uyeån ChuyeånTín phieáu giao ñoái vôùi laõi suaát uyeån chuyeån (index repo)laø moät giao öôùc baùn mua ñoái löôïng ngaén haïn trong ñoù laõisuaát ñöôïc ñieàu chænh theo laõi suaát döï tröõ (federal fundrate), laõi suaát LIBOR, hoaëc moät laõi suaát ngaén haïn naøoñoù.

Ña soá tín phieáu giao ñoái vôùi laõi suaát uyeån chuyeåncoù keøm theo du kyø uyeån chuyeån. Uyeån chuyeån trong dukyø cho pheùp khaùch haøng ñaàu tö baùn chöùng khoaùn ngöôïclaïi cho hoaëc mua theâm moät soá chöùng khoaùn töø ñaïi lyùmua baùn chöùng khoaùn.

Tín phieáu giao ñoái vôùi laõi suaát uyeån chuyeån thöôøngñöôïc söû duïng ñeå phoøng veä ñaàu tö (to hedge) hoaëc ñeå taøitrôï nhöõng vò theá trong chöùng khoaùn coù laõi suaát ñieàu chænhtheo laõi suaát döï tröõ, laõi suaát LIBOR hoaëc moät laõi suaátngaén haïn naøo ñoù (to finance positions in securities thathave interest rate indexed to the federal fund rate, LIBORrate or other short-term rates); thí duï nhö laø nhöõng traùiphieáu vôùi laõi suaát thaû noåi (floating-rate notes) hoaëc nhöõngtraùi phieáu ñöôïc baûo ñaûm baèng moät taäp hôïp voán taøi trôïñòa oác coù theá chaáp vaø coù laõi suaát thaû noåi (floating-rateCMO, floating-rate collateralized mortgage obligation).

TPGÑ VôùiTheá Chaáp Uyeån Chuyeån

188


Tín phieáu giao ñoái vôùi theá chaáp uyeån chuyeån (dollar repo;dollar roll) laø moät giao öôùc baùn mua ñoái löôïng ngaén haïntrong ñoù nhöõng chöùng khoaùn theá chaáp coù theå ñöôïc thaytheá baèng nhöõng chöùng khoaùn töông ñoàng. Theo giaoöôùc, phía cung caáp voán coù quyeàn thay theá nhöõng chöùngkhoaùn theá chaáp vôùi moät soá chöùng khoaùn khaùc töông ñoàngvaø ngöôøi cung caáp chöùng khoaùn chaáp nhaän mua laïi soáchöùng khoaùn töông ñoàng ñoù (the inital seller’s obligationis to repurchase securities that are substantially similar,but not identical, to the securities originally sold).

Tín phieáu giao ñoái vôùi theá chaáp uyeån chuyeån coùhai daïng: höõu phieáu ñoàng laõi suaát vaø höõu phieáu ñoàng laõinhuaän.

Theá Chaáp Höõu PhieáuÑoàng Laõi SuaátDöôùi daïng tín phieáu giao ñoái vôùi theá chaáp höõu phieáu ñoànglaõi suaát (fixed-coupon dollar repo), phía cung caáp chöùngkhoaùn chaáp nhaän mua laïi soá chöùng khoaùn töông ñoàngmieãn laø laõi suaát cuûa soá chöùng khoaùn höõu phieáu naøy töôngñoàng vôùi laõi suaát cuûa soá chöùng khoaùn höõu phieáu luùc banñaàu (the initial seller agrees to repurchase securities thathave the same coupon rate as those sold in the first halfof the transaction).

Theá Chaáp Höõu PhieáuÑoàng Laõi NhuaänDöôùi daïng tín phieáu giao ñoái vôùi theá chaáp höõu phieáu ñoànglaõi nhuaän (yield maintenance dollar repo), phía cung caápchöùng khoaùn chaáp nhaän mua laïi soá chöùng khoaùn töông

189


ñoàng mieãn laø laõi nhuaâän cuûa soá chöùng khoaùn höõu phieáunaøy töông ñoàng vôùi laõi nhuaän cuûa soá chöùng khoaùn höõuphieáu luùc ban ñaàu (the seller agrees to repurchase secu-rities that provide roughly the same overall market returnas the original securities).

Daïng naøy töông ñoái ít phoå thoâng hôn daïng vöøaroài. Trong caû hai tröôøng hôïp du kyø cuûa chöùng khoaùnthay theá phaûi töông ñöông vôùi du kyø cuûa chöùng khoaùn bòthay theá (the maturity of the repurchased securities mustbe approximately the same as that of the original securi-ties).

Theá Chaáp Baûo Ñaûm VôùiTaäp Hôïp Voán Taøi Trôï Ñòa OÁcTín phieáu giao ñoái vôùi theá chaáp uyeån chuyeån thöôøng ñöôïcdaøn xeáp ñeå trong ñoù nhöõng chöùng khoaùn theá chaáp ñöôïcbaûo ñaûm vôùi moät taäp hôïp voán taøi trôï ñòa oác do nhöõng côquan ñöôïc chính quyeàn lieân bang baûo trôï phaùt haønh (fed-erally related mortgage-back securities).

Khoâng gioáng nhö nhöõng chöùng khoaùn höõu phieáukhaùc chi traû laõi moãi baùn nieân (pay interest semiannually),nhöõng chöùng khoaùn ñöôïc baûo ñaûm vôùi moät taäp hôïp voántaøi trôï ñòa oác (mortgage-back securities) chi traû laõi moãithaùng (pay interest monthly) vaø coù theå keøm theo nhöõngkhoaûn hoài voán sôùm hôn khoâng coù trong thôøi bieåu (un-scheduled principal payments as a result of prepayments).Nhöõng khoaûn taøi chính naøy phaûi ñöôïc chæ ñònh tröôùc tronggiao öôùc phía naøo cuûa ñoái taùc seõ ñöôïc quyeàn nhaän neáudu kyø cuûa tín phieáu vöôït qua khoûi cuoái thaùng (when thematurity of a dollar roll extends beyond month-end).

Cho moät tín phieáu giao ñoái tieâu chuaån (a standardRP), thoâng leä laø phía vay voán (borrower) seõ nhaän nhöõng

190


khoaûn hoài voán vaø lôïi nhuaän ñònh kyø cuûa chöùng khoaùntheá chaáp. Cho moät tín phieáu giao ñoái vôùi theá chaáp uyeånchuyeån, thoâng leä ñi ngöôïc laïi laø phía cho vay (lender) seõgiöõ laïi taát caû nhöõng khoaûn hoài voán vaø lôïi nhuaän ñònh kyøcuûa chöùng khoaùn theá chaáp.

Thò Tröôøng &Thaønh Phaàn Tham DöïThò tröôøng tín phieáu giao ñoái laø moät thò tröôøng lôùn nhaát vaøcoù möùc löu hoaït cao nhaát (largest and most liquid finan-cial market) trong soá nhöõng thò tröôøng taøi chính treân theágiôùi.

Khoâng gioáng nhö tín phieáu kyù thaùc, coù du kyø ngaénnhaát laø 7 ngaøy, vaø tín phieáu thöông maïi, hieám khi coù dukyø daøi chæ moät ngaøy, tín phieáu giao ñoái raát laø uyeån chuyeånvì nhöõng ngöôøi ñaàu tö coù theå ñieàu ñình du kyø ñeå ñaùp öùngchính xaùc nhu caàu cuûa hoï.

Tín phieáu giao ñoái cho ngöôøi ñaàu tö moät möùc laõisuaát treân möùc laõi suaát voâ hieåm (risk-free interest rate)trong khi vaãn duy trì ñöôïc khaû naêng löu hoaït (liquidity) ôûcao ñoä.

Vì vaäy, thò tröôøng tín phieáu giao ñoái thu huùt nhöõngngaân haøng, nhöõng coâng ty khoâng thuoäc ngaønh taøi vuï,nhöõng toå hôïp ñaàu tö, nhöõng quyõ höu boång, nhöõng côquan chính quyeàn ñeå tham döï ñoái taùc vôùi nhöõng ñaïi lyùmua baùn chöùng khoaùn.

Cô Quan & Toå ChöùcTín phieáu giao ñoái khoâng nhöõng thích hôïp cho nhöõngngöôøi ñaàu tö thaän troïng maø coøn thích hôïp cho nhöõng

191


nguoàn voán bò boù buoäc. Thí duï nhö luaät phaùp yeâu caàunhöõng cô quan cuûa chính quyeàn phaûi ñem soá thueá hoïthu ñöôïc hoaëc tieàn baùn traùi phieáu hoï thu ñöôïc ñaàu tö vaøgiöõ cho ñeán khi naøo caàn söû duïng (required to invest taxreceipts and the proceeds from note and bond sales untilthe funds are to be disbursed). Töøng kinh nghieäm vôùinhöõng baát thöôøng cuûa taøi chính löu hoaït (the irregularpatterns of cash flow) nhöõng cô quan naøy öa chuoäng coângcuï tín phieáu giao ñoái theá chaáp baèng chöùng khoaùn do chínhquyeàn lieân bang phaùt haønh, thay vì mua ñöùt baùn ñoaïnchöùng khoaùn, bôûi vì coâng cuï tín phieáu giao ñoái cho pheùphoï ñieàu ñình kyø haïn thích hôïp vaø ñieàu chænh soá löôïngñaàu tö töøng ngaøy ñeå ñaùp öùng chính xaùc nhu caàu cuûa hoïtrong khi vaãn ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu cuûa luaät phaùp.

Toå Hôïp Ñaàu TöNhöõng toå hôïp ñaàu tö cuõng laø thaønh phaàn tham döï quantroïng cuûa thò tröôøng. Hoï thöôøng giôùi haïn voán ñaàu tö cuûahoï vaøo loaïi tín phieáu giao ñoái coù du kyø töø 7 ngaøy trôûxuoáng vaø ñoái taùc vôùi nhöõng ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùncoù ñaêng kyù vaø naèm trong danh saùch cuûa Ngaân HaøngTrung Öông.

Ñaïi LyùMua Baùn Chöùng KhoaùnNhöõng ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn vaø nhöõng trung taâmtieàn teä taøi trôï phaàn lôùn soá chöùng khoaùn döï tröõ cuûa hoï,nhöõng chöùng khoaùn do chính quyeàn lieân bang phaùt haønhhoaëc do cô quan ñöôïc chính quyeàn lieân bang baûo trôïphaùt haønh, baèng coâng cuï giao öôùc mua baùn hoaëc baùn

192


mua ñoái löôïng ngaén haïn (dealers and money centersfinance the bulk of their holdings of treasury and agencysecurites with RP transactions). Nhöõng giao öôùc naøythöôøng ñöôïc daøn xeáp treân caên baûn qua ñeâm hoaëc tieápnoái lieân tuïc.

Vaøo saùng sôùm moãi ngaøy, baøn giaáy lo vieäc taøi trôï(financing desk) cuûa ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn tieápxuùc vaø daøn xeáp nhöõng cuoäc giao hoaùn ñoái löôïng ngaénhaïn ñeå thay theá nhöõng tín phieáu giao ñoái vöøa maõn haïnvaø ñeå bôm theâm moät soá löôïng môùi vaøo chöùng khoaùn toàntröõ (dealer’s securities inventory) theo nhu caàu. Ñoái taùcquan troïng cuûa hoï thöôøng laø nhöõng ngaân haøng, nhöõng toåchöùc coâng (public entities), nhöõng quyõ höu boång (pen-sions), nhöõng toå hôïp ñaàu tö (mutual funds) vaø nhöõngkhaùch ñaàu tö thuoäc vaøo toå chöùc (institutional investors).

Ñeán cuoái ngaøy, neáu vaãn caàn voán, ñaïi lyù mua baùnchöùng khoaùn seõ vay vôùi ngaân haøng giao hoaùn cuûa noù (itsclearing bank) vaø voán vay naøy ñöôïc theá chaáp vôùi chöùngkhoaùn chöa ñöôïc chæ ñònh naèm trong tröông muïc toångquaùt cuûa ñaïi lyù (is a loan collateralized by any securitiesin the dealer’s general account that have not been allo-cated to other uses). Laõi phí vay möôïn döôùi hình thöùcnaøy raát cao cho neân ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn chæ vaänduïng noù khi khoâng coøn caùch naøo khaùc hôn.

Moät phöông caùch vay möôïn ít toán keùm hôn ñeå ñoáiöùng vôùi nhöõng nhu caàu baát ngôø vaøo giôø cuoái laø vay möôïnvôùi moät ngaân haøng khaùc beân ngoaøi. Sau khi thoûa thuaänñieàu kieän vôùi nhau ngaân haøng cho vay seõ chuyeån soá voáncho vay, qua heä thoáng maïng vi tính, ñeán ngaân haøng giaohoaùn cuûa ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn. Sau khi nhaänñöôïc soá voán, ngaân haøng giao hoaùn cuûa ñaïi lyù mua baùnchöùng khoaùn seõ laáy moät soá chöùng khoaùn trong tröôngmuïc toång quaùt cuûa ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn ñeå chæñònh theá chaáp cho soá voán vay möôïn vaø ñöùng ra laøm giaùm

193


hoä cuûa ngaân haøng cho vay. Saùng ngaøy hoâm sau, ngaânhaøng giao hoaùn seõ traû soá chöùng khoaùn chæ ñònh theá chaápveà laïi tröông muïc toång quaùt cuûa ñaïi lyù mua baùn chöùngkhoaùn vaø hoaøn traû soá voán laïi cho ngaân haøng cho vay.

Nhöõng ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn coù taàm voùcthöôøng duøng giao öôùc mua baùn ñoái löôïng ngaén haïn (re-verse repo) ñeå thaønh laäp ñoaûn vò hoaëc ñeå che ñoaûn vò (toestablish or to cover short positions) cho chính hoï vaø ñeåtieáp thu nhöõng chöùng khoaùn chuû ñònh ñem giao cho khaùchhaøng (to obtain a specific issues for delivery to custom-ers). Phöông caùch naøy gioáng nhö laø moät giao öôùc vaymöôïn chöùng khoaùn vaø trong giao öôùc ñoù ñaïi lyù mua baùnchöùng khoaùn seõ trao ñoåi moät soá voán, moät soá chöùng khoaùnhoaëc moät tín duïng thö (L/C) ñeå möôïn moät soá chöùng khoaùnchuû ñònh. Giao öôùc mua baùn ñoái löôïng ngaén haïn thöôøngít toán keùm hôn vaø uyeån chuyeån hôn trong vieäc söû duïngtheá chaáp.

Nhöõng ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn giöõ vai troøtrung moâi (intermediary) giöõa thaønh phaàn vay voán vaøthaønh phaàn cho vay voán trong thò tröôøng tín phieáu giaoñoái nhöng moät tay haønh ñoäng vôùi tö caùch laø ñoái taùc cuûanhöõng ngöôøi cho vay voán vaø tay kia haønh ñoäng vôùi töcaùch laø ñoái taùc cuûa nhöõng ngöôøi vay voán (as principal oneach side of arrangements), chöù khoâng vôùi tö caùch ngöôøilaøm moâi giôùi (not as agent), ñeå tieáp thu voán töø nhöõng ñoáitaùc cho vay, baèng caùch baùn chöùng khoaùn cho hoï, roàiñem cho ñoái taùc beân tay kia möôïn laïi, baèng caùch muachöùng khoaùn cuûa hoï. Söï kheá hôïp giöõa nhöõng giao öôùcbaùn mua ñoái löôïng ngaén haïn (RPs) vaø nhöõng giao öôùcmua baùn ñoái löôïng ngaén haïn theo kieåu naøy ñöôïc goïitheo thuaät ngöõ chuyeân moân laø soå giao ñoái (repo book;matched book), trong ñoù moãi caëp giao öôùc baùn mua ñoáilöôïng ngaén haïn vaø giao öôùc mua baùn ñoái löôïng ngaénhaïn cuûa cuøng chöùng khoaùn coù cuõng du kyø (an RP and

194


reverse RP in the same security have equal terms tomaturity).

Ñoâi khi nhöõng ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn choïnkhoâng cho kheá hôïp (not to match) ñeå kieám theâm lôøi. Giaûduï nhö laõi suaát ngaén haïn ñöôïc döï ñoaùn laø seõ gia taêngtrong töông lai gaàn, ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn coù theådaøn xeáp cho giao öôùc baùn mua ñoái löôïng ngaén haïn (RP)coù du kyø daøi hôn laø du kyø cuûa giao öôùc mua baùn ñoáilöôïng ngaén haïn (reverse RP) ñeå kieàn vaøo (to lock in)möùc laõi suaát vay voán coù lôïi hôn trong töông lai. Ngöôïclaïi, trong moâi tröôøng laõi suaát ñöôïc döï ñoaùn laø seõ giaûmxuoáng, ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn coù theå daøn xeáp chogiao öôùc mua baùn ñoái löôïng ngaén haïn (reverse RP) coùdu kyø daøi hôn laø du kyø cuûa giao öôùc baùn mua ñoái löôïngngaén haïn (RP) ñeå kieàn vaøo möùc laõi suaát cho möôïn voáncoù lôïi hôn trong töông lai.

Trung GianMua Baùn Chöùng KhoaùnKhaùc hôn vôùi nhöõng ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn (deal-ers), nhöõng trung gian mua baùn chöùng khoaùn (brokers)khoâng boû tieàn ra mua vaø döï tröõ chöùng khoaùn ñeå baùn laïikieám lôøi. Tuy hoï cuõng giöõ vai troø trung moâi (intermedi-ary) nhö laø nhöõng ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn nhönghaønh ñoäng vôùi tö caùch laø moät ngöôøi moâi giôùi mua baùn ñeåkieám tieàn thuø lao (commission), thöôøng laø tính treân soálöôïng giao hoaùn, hoaëc ñeå kieám lôøi (profits) treân cheânhleäch giaù trong moät cuoäc giao hoaùn (spread on completedtransaction).

Trong thò tröôøng tín phieáu giao ñoái, trung gian muabaùn chöùng khoaùn giöõ vai troø quan troïng trong vieäc cung

195


caáp nhöõng chöùng khoaùn chuû ñònh vaø thöôøng laø khan hieámtrong soá löôïng (as a source of specific issues in shortsupply). Ña soá trung gian mua baùn chöùng khoaùn löu giöõmoät danh saùch chöøng vaøi traêm thaân chuû thöôøng xuyeântham döï vaøo thò tröôøng tín phieáu giao ñoái vaø coá gaéng thoûamaõn nhu caàu cuûa nhöõng thaân chuû naøy. Moät soá trunggian mua baùn chöùng khoaùn giôùi haïn hoaït ñoäng cuûa hoïvaøo moät nhoùm thaân chuû ñaëc bieät, thí duï nhö thaân chuûcuûa hoï coù theå chæ toaøn laø nhöõng ñaïi lyù mua baùn chöùngkhoaùn hoaëc toaøn laø nhöõng nhaø ñaàu tö.

Ngaân Haøng Trung ÖôngMoät thaønh phaàn tham döï quan troïng cuûa thò tröôøng tínphieáu giao ñoái khoâng theå khoâng noùi ñeán laø Ngaân HaøngTrung Öông. Ngoaøi chuyeän söû duïng thò tröôøng tín phieáugiao ñoái ñeå ñaàu tö vaø cho möôïn voán, Ngaân Haøng TrungÖông coøn söû duïng thò tröôøng naøy ñeå bôm hoaëc xaû döï tröõra khoûi heä thoáng ngaân haøng nhaèm muïc ñích ñieáu höôùngvaø ñieàu löôïng tieàn teä theo chính saùch tieàn teä cuûa quoácgia. Phaàn naøy ñaõ ñöôïc giaûi thích trong quyeån ChínhSaùch Kinh Teá Coäng Heä cuûa cuøng taùc giaû.

196


197

Tín PhieáuThöông Maõi

T ín phieáu thöông maõi laø giaáy nôï ngaén haïn khoâng coùtheá chaáp (short-term unsecured promisory note) do moätcoâng ty doanh thöông hoaëc moät chính quyeàn phaùt haønh.Ñoái vôùi nhöõng coâng ty lôùn hoaëc chính quyeàn coù ñaày ñuûuy tín, tín phieáu thöông maõi laø moät coâng cuï ñeå möôïn voánvôùi moät giaù reû hôn laø giaù vay möôïn tröïc tieáp vôùi ngaânhaøng (low cost alternative to bank loans). Coâng ty hoaëcchính quyeàn coù theå huy ñoäng moät soá voán thaät lôùn moätcaùch nhanh choùng vaø hieäu quaû, khoâng phaûi thoâng quathuû tuïc ñaêng kyù vôùi UÛy Ban Chöùng Khoaùn & Thò TröôøngMua Baùn Chöùng Khoaùn (SEC) ñoøi hoûi nhieàu thôøi gian vaø

198


toán keùm, baèng caùch phaùt haønh tín phieáu thöông maõi vaøbaùn ra cho nhöõng ngöôøi ñaàu tö thuoäc vaøo toå chöùc (insti-tutional investors) tröïc tieáp hoaëc qua nhöõng ñaïi lyù muabaùn chöùng khoaùn ñoäc laäp.1 Ñoái laïi, nhöõng ngöôøi ñaàu tövaøo tín phieáu thöông maõi ñöôïc höôûng laõi nhuaän (interest)ôû moät möùc laõi suaát töông tranh (competitive interest rate)do thò tröôøng quyeát ñònh. Cuøng luùc chieàu daøi thôøi giandu kyø vaø meänh giaù cuûa tín phieáu thöông maõi coù theå ñöôïccheá taùc theo nhu caàu cuûa ngöôøi ñaàu tö.

Ñaëc Tính Cuûa TPTMÑa soá tín phieáu thöông maõi ñöôïc phaùt haønh naèm döôùiñieàu khoaûn 3(a)(3) cuûa Duï Luaät Chöùng Khoaùn ban haønhnaêm 1933 (Securities Act).2 Ñieàu khoaûn 3(a)(3) cho pheùpnhöõng chöùng khoaùn ngaén haïn ñöôïc mieãn ñaêng kyù neáunhöõng chöùng khoaùn naøy ñaùp öùng ñöôïc moät soá ñieàu kieän.3 Nhöõng ñieàu kieän ñeå ñöôïc mieãn ñaêng kyù theo ñieàu khoaûn3(a)(3) ñaõ laø nhöõng yeáu toá uoán ñuùc nhöõng ñaëc tính caênbaûn cuûa tín phieáu thöông maõi.

Ñaëc tính thöù nhaát laø tín phieáu thöông maõi ñöôïcphaùt haønh vôùi meänh giaù raát cao, theo ñieàu kieän mieãnñaêng kyù laø chöùng khoaùn khoâng thuoäc vaøo loaïi bình thöôøngbaùn ra cho ña soá coâng chuùng (must be of a type not ordi-narily purchased by the general public). Meänh giaù toáithieåu cuûa tính phieáu thöông maõi thöôøng laø 100,000 USD.Tuy nhieân coù moät vaøi coâng ty hoaëc chính quyeàn cho phaùthaønh vôùi meänh giaù 10,000 USD. Nhöng vì ña soá tín phieáubaùn cho nhöõng ngöôøi ñaàu tö thuoäc vaøo toå chöùc cho neânmeänh giaù phoå bieán thöôøng laø soá nhaân cuûa moät trieäu USD(in multiples of 1 million USD).

Ñaëc tính thöù hai cuûa tín phieáu thöông maõi laø coùchieàu daøi thôøi gian du kyø phaûi ngaén hôn 270 ngaøy, theoñieàu kieän mieãn ñaêng kyù. Treân thò tröôøng ña soá tín phieáu

199


thöông maõi coù du kyø daøi töø 5 ngaøy cho tôùi 45 ngaøy vaø dukyø trung bình vaøo khoaûng 30-35 ngaøy. Nhieàu tín phieáuthöông maõi ñöôïc cho chuyeån taùi lieân tuïc (continuouslyrollover). Cho chuyeån taùi lieân tuïc seõ khoâng vi phaïm giôùihaïn 270 ngaøy mieãn laø moãi laàn chuyeån taùi coù söï taùi thoûathuaän giöõa coâng ty hoaëc chính quyeàn phaùt haønh vaø ñaïi lyùmua baùn chöùng khoaùn chöù khoâng töï ñoäng (as long asthe rollover is not automatic but is the discretion of theissuer and the dealer). Ña soá nhöõng coâng ty hoaëc chínhquyeàn phaùt haønh tín phieáu thöông maõi ñoàng yù ñieàu chænhthôøi gian du kyø theo yeâu caàu cuûa ngöôøi ñaàu tö.

Ñaëc tính thöù ba laø voán huy ñoäng baèng tín phieáuthöông maõi chæ ñöôïc duøng ñeå taøi trôï nhöõng giao hoaùnhieän haønh (proceeds from commercial paper issues beused to finance current transactions), bao goàm taøi trôï chochi phí vaän haønh (operating expenses) vaø cho taøi saûnngaén haïn (current assets). UÛy Ban Chöùng Khoaùn & ThòTröôøng Mua Baùn Chöùng Khoaùn dieãn dòch yù nghóa “giaohoaùn hieän haønh” moät caùch roäng raõi, hay noùi moät caùchkhaùc, laø voán huy ñoäng baèng tín phieáu thöông maõi ñem söûduïng cho haàu heát nhöõng nhu caàu ngaén haïn ñeàu ñöôïcchaáp thuaän laø thoûa ñaùng ñieàu kieän mieãn ñaêng kyù. Coângty hoaëc chính quyeàn phaùt haønh khoâng bò buoäc phaûi chöùngminh theo loái tröïc tieáp ñoái chieáu voán huy ñoäng vaø chi tieátsöû duïng noù (proceeds are not traced directly from issueto use). Thay vaøo ñoù, coâng ty hoaëc chính quyeàn phaùthaønh chæ caàn cho thaáy laø toång giaù trò cuûa tín phieáu thöôngmaõi phuø hôïp vôùi toång giaù trò giao hoaùn hieän haønh cuûa noùôû vaøo thôøi ñieåm phaùt haønh (issuers are required to showonly that they have a sufficient current transaction ca-pacity to justify the size of the commercial paper program).

Cuõng gioáng nhö traùi phieáu ngaén haïn do chínhquyeàn lieân bang phaùt haønh, tín phieáu thöông maõi ñöôïcbaùn ra thò tröôøng vôùi moät giaù naèm döôùi meänh giaù (a dis-

200


count security). Döôùi daïng naøy, phaàn sai bieät giöõa giaùbaùn ra vôùi meänh giaù (the discount) cuûa tín phieáu thöôngmaõi chính laø laõi nhuaän chi traû cho ngöôøi ñaàu tö. Tôùi ngaøymaõn haïn ngöôøi ñaàu tö seõ nhaän laïi voán ñaàu tö ghi treânmaët tín phieáu thöông maõi, töùc laø meänh giaù cuûa noù.

Ñoâi khi, theo yeâu caàu cuûa ngöôøi ñaàu tö, tín phieáuthöông maõi ñöôïc phaùt haønh döôùi daïng chöùng khoaùn thuïlaõi (interest-bearing securitiy). Döôùi daïng naøy, tín phieáuthöông maõi ñöôïc baùn ra vôùi moät giaù baèng vôùi meänh giaù.Ñeán ngaøy maõn haïn, ngöôøi ñaàu tö seõ nhaän laïi voán ñaàu töbaèng vôùi meänh giaù coäng vôùi laõi nhuaän tích luõy (accruedinterest).

Tröôùc naêm 1980, taát caû tín phieáu thöông maõi ñeàuñöôïc phaùt haønh döôùi daïng giaáy möïc (issued in physicalform). Nhöõng phieáu giaáy ñoù ñöôïc ñem caát giöõ ôû moät nôian toaøn, thöôøng laø ñaûm traùch bôûi moät cô quan do ngöôøiñaàu tö möôùn (safe-keeping agent), ñeå chôø tôùi ngaøy maõnhaïn ñöa ra ñoåi laáy soá tieàn ghi treân maët cuûa noù (face value).Töø naêm 1980 trôû veà sau, caøng ngaøy caøng coù nhieàu tínphieáu thöông maõi ñöôïc phaùt haønh döôùi daïng ghi soå (book-entry form). Tín phieáu thöông maõi in baèng giaáy möïc ñöôïcthay theá baèng nhöõng tröông muïc ghi nhaän giao hoaùn vaøtaát caû ñöôïc taøng tröõ trong moät heä thoáng vi tính. Böôùc tieánnaøy giuùp cho thuû tuïc giao hoaùn caøng luùc caøng hieäu quaûhôn vaø theo ñoù chi phí giao hoaùn cuõng nheï ñi.

Thuû tuïc giao hoaùn (settling of the transaction), luùcphaùt haønh cuõng nhö luùc thu hoài tín phieáu, ñöôïc hoaøn taáttrong voøng moät ngaøy. Vaø trong thuû tuïc giao hoaùn, thaymaët cho nhöõng thaønh phaàn lieân heä (issuer, investor,dealer), nhöõng ngaân haøng thöông maõi (commerical banks)seõ ñöùng ra ñeå ñaûm traùch vieäc phaùt haønh vaø chi traû (issu-ing and paying) trong khi nhöõng cô quan giao hoaùn (clear-ing agent) seõ ñöùng ra ñeå ñaûm traùch vieäc chuyeån giao tínphieáu thöông maõi vaø taøi chính huy ñoäng.

201


Laõi Suaát Cuûa TPTMTaát caû tín phieáu thöông maõi treân thò tröôøng ñeàu ñöôïc chogiaù treân caên baûn tieàn khaáu (all commercial paper inter-est rate are quoted on a discount basis).4 Tín phieáu thöôngmaõi cho lôïi nhuaän theo moät laõi suaát do thò tröôøng quyeátñònh vaø laõi suaát cuûa noù thoâng thöôøng coù lieân heä maät thieátvôùi nhöõng laõi suaát khaùc treân thò tröôøng, thí duï nhö laø laõisuaát tín phieáu kyù thaùc (CD rate). Vì tín phieáu thöông maõicoù taøng aån hieåm hoïa bò giaät nôï cho neân laõi suaát cuûa noùthöôøng laø cao hôn laõi suaát voâ hieåm cuûa traùi phieáu ngaénhaïn do chính quyeàn lieân bang phaùt haønh. So saùnh tínphieáu thöông maõi vôùi traùi phieáu ngaén haïn do chính quyeànlieân bang phaùt haønh coù cuõng du kyø 30 ngaøy, khoaûng caùchtrung bình trong möùc lôïi nhuaän hieän haønh giöõa hai chöùngkhoaùn (average spread) vaøo khoaûng 115 ñieåm caên baûn.5

Moät tín phieáu thöông maõi ñöôïc xeáp haïng khaû tínthaáp hôn seõ cho moät möùc lôïi nhuaän hieän haønh cao hôn laømöùc lôïi nhuaän hieän haønh cuûa moät tín phieáu thöông maõicoù cuõng chieàu daøi thôøi gian du kyø ñöôïc xeáp haïng khaû tíncao hôn. Khoaûng caùch trong möùc lôïi nhuaän hieän haønhgiöõa tín phieáu thöông maõi haïng A-1 hoaëc P-1 vaø tín phieáuthöông maõi haïng A-2 hoaëc P-2 trung bình vaøo khoaûng 52ñieåm caên baûn.6

Khoaûng caùch trong möùc lôïi nhuaän ñònh kyø coùkhuynh höôùng nôùi roäng trong giai ñoaïn kinh teá trì treä vaøthu heïp laïi trong giai ñoaïn kinh teá laïc quan.

Hieåm Hoïa Laõi SuaátCoù hai loaïi hieåm hoïa laõi suaát baát lôïi cho coâng ty hoaëcchính quyeàn phaùt haønh tín phieáu thöông maõi. Thöù nhaátlaø moät thay ñoåi trong laõi suaát voâ hieåm (a change in a risk-free rate), laõi suaát cuûa traùi phieáu ngaén haïn do chính quyeàn

202


lieân bang phaùt haønh (treasury bill), seõ ñöa ñeán söï thayñoåi laõi suaát cuûa tín phieáu thöông maõi vaø cuûa taát caû laõisuaát vay möôïn (borrowing rates). Vì theá, laõi suaát cuûa tínphieáu thöông maõi coù theå seõ gia taêng theo gia taêng cuûa laõisuaát hieän haønh treân thò tröôøng. Thay ñoåi baát lôïi naøy ñoáivôùi coâng ty hoaëc chính quyeàn phaùt haønh ñöôïc goïi laø hieåmhoïa laõi suaát thò tröôøng (market interest rate risk). Thöù hailaø giôùi ñaàu tö vaøo tín phieáu thöông maõi coù theå ñoøi laõi suaátcao hôn vì hoï caûm thaáy, chính xaùc hay khoâng chính xaùc,hieåm hoïa khaû tín cuûa coâng ty hoaëc chính quyeàn phaùthaønh gia taêng (investors will demand a higher rate be-cause they perceive the firm’s credit risk to have in-creased). Thay ñoåi baát lôïi naøy ñoái vôùi coâng ty hoaëc chínhquyeàn phaùt haønh ñöôïc goïi laø hieåm hoïa laõi suaát theo dòöùng (idiosyncratic interest rate risk). Vôùi hieåm hoïa dòöùng, laõi suaát cuûa moät tín phieáu thöông maõi coù theå giataêng trong khi laõi suaát voâ hieåm vaãn khoâng thay ñoåi hoaëcngay caû laõi suaát cuûa nhöõng tín phieáu thöông maõi khaùcvaãn khoâng thay ñoåi.

Coâng ty hoaëc chính quyeàn phaùt haønh coù theå trieättieâu ñöôïc hieåm hoïa laõi suaát thò tröôøng hoaëc hieåm hoïa laõisuaát dò öùng baèng moät kheá öôùc hoaùn vò laõi suaát (interestrate swap agreement).

Xeáp Haïng Khaû TínTöø sau khi coâng ty Penn Central Transportation giaät 82trieäu USD nôï tín phieáu thöông maõi vaøo naêm 1970 ña soátín phieáu thöông maõi ñeàu ñöôïc xeáp haïng khaû tín bôûi moäthoaëc vaøi coâng ty chuyeân cung caáp dòch vuï thoâng tin ñaàutö, trong soá ñoù coù Standard and Poor’s, Duff & Phelps,Moody’s vaø Fitch.

Theo ñònh nghóa cuûa Standard and Poors, xeáphaïng khaû tín cho moät tín phieáu thöông maõi laø coâng vieäc

203


tra cöùu vaø ñaùnh giaù veà khaû naêng chi traû nôï ngaén haïnñuùng lòch trình cuûa moät coâng ty hoaëc chính quyeàn phaùthaønh vaø coâng vieäc naøy mang tính caùch ñoäc laäp (an inde-pendent assessment of the likelyhood of timely paymentof short-term debt). Nhöõng coâng ty naøy döïa vaøo nhieàusöï kieän khaùc nhau (wide variety of information) ñeå truycöùu, ñaùnh giaù vaø xeáp haïng khaû tín cuûa nhöõng coâng ty vaøchính quyeàn phaùt haønh tín phieáu thöông maõi. Nhöngtrong soá nhöõng söï kieän ñoù, phaân tích cuûa nhöõng coâng tyñaûm traùch ñaùnh giaù (rating agencies) phaàn lôùn laø döïavaøo quaù trình vaø döï phoùng keát quaû hoaït ñoäng (historicaland projected operating results) vaø döïa vaøo caáu truùc taøichính (financial structure) cuûa coâng ty hoaëc chính quyeànphaùt haønh. Nhöõng yeáu toá khaùc nhö laø taàm voùc cuûa coângty (size), lôïi thu doanh thöông (profitability) vaø möùc vaymöôïn nôï (leverage) cuõng ñöôïc cöùu xeùt caån thaän.

Xeáp Haïng Khaû Tín TPTM

Haïng Haïng Haïng TöøngCao Bình Keùm Giaät Nôï

S&P A-1+ A-2 B DA-1 A-3 C

Moody’s P-1 P-2 NP NPP-3

Duff & Duff 1+ Duff 2 Duff 4 Duff 5Phelps Duff 1 Duff 3

Duff 1-

Fitch F-1+ F-2 F-5 DF-1- F-3

Haïng khaû tín chæ coù tính caùch töông ñoái ñeå ngöôøiñaàu tö coù theå laøm moät so saùnh giöõa nhöõng tín phieáu thöông

204


maõi. Thí duï caùch xeáp haïng cuûa Standard and Poor’snhöõng tín phieáu thöông maõi A-1+ vaø A-1 ñöôïc coi laø haïngcao, A-2 vaø A-3 thuoäc vaøo haïng trung bình, B vaø C thuoäcvaøo haïng may ruûi (speculative), vaø D laø coâng ty hoaëcchính quyeàn phaùt haønh ñaõ töøng giaät nôï tín phieáu phöôngmaõi.

Coâng ty hoaëc chính quyeàn phaùt haønh möôùn nhöõngcoâng ty chuyeân cung caáp dòch vuï thoâng tin ñaàu tö xeáphaïng khaû tín cho tín phieáu thöông maõi cuûa mình vaø traûtieàn dòch vuï vaøo khoaûng 10-30 ngaøn USD moät naêm. Keátquaû xeáp haïng ñöôïc baùn ra cho coâng chuùng, thöôøng laødöôùi hình thöùc ñaët mua daøi haïn (by subscription), vaø quanhöõng phöông tieän aán loaùt, heä thoáng vi tính, hoaëc heäthoáng ñieän thoaïi. Moody’s Global Short-term MarketRecord, S&P Commercial Paper Ratings Guide, Short-term Ratings and Research Guide, Fitch Ratings laø saûnphaåm coù chöùa ñöïng keát quaû xeáp haïng cuûa nhöõng tínphieáu thöông maõi treân thò tröôøng do nhöõng coâng ty cungcaáp dòch vuï thoâng tin ñaàu tö noùi treân phaùt haønh.

Xeáp haïng khaû tín thöïc duïng ôû choã (1) noù laø moättoång keát cuûa moät soá löôïng lôùn nhöõng söï kieän lieân quanñeán coâng ty hoaëc chính quyeàn phaùt haønh ñöôïc coâng boáñeán quaàn chuùng (summarize available public informa-tion); (2) coâng taùc tra cöùu, ñaùnh giaù, xeáp haïng ñöôïc thöïchieän vôùi tính caùch hoaøn toaøn ñoäc laäp; vaø (3) ngöôøi ñaàu tökhoâng phaûi töï ñöùng ra thu thaäp tin töùc vaø phaân tích, coângvieäc ñoøi hoûi nhieàu thôøi gian, taøi chính vaø khaû naêng chuyeânmoân. Noù cho bieát hieåm hoïa khaû tín (credit risk) vaø giuùphöôùng daãn nhöõng quyeát ñònh ñaàu tö lieân quan ñeán tínphieáu thöông maõi.

Khaû Naêng Löu Hoaït Döï PhoøngNhöõng coâng ty hoaëc chính quyeàn phaùt haønh luùc naøo cuõng

205


duy trì moät taøi khoaûn döï phoøng daønh ñeå saün saøng chi traûnôï tín phieáu thöông maõi vaø nhöõng khoaûn nôï ngaén haïnkhaùc, thuaät ngöõ chuyeân moân goïi ñoù laø khaû naêng löu hoïatdöï phoøng (backup liquidity). Taøi khoaûn döï phoøng naøythöôøng laø döôùi daïng tieàn maët döï tröõ (cash reserve) hoaëcdöôùi daïng döï khoaûn tín duïng cuûa ngaân haøng (bank lineof credit). Nhöõng coâng ty ñaûm traùch xeáp haïng khaû tíncaàn baèng chöùng veà khaû naêng löu hoaït ngaén haïn (short-term liquidity) cuûa coâng ty hoaëc chính quyeàn phaùt haønh.Neáu coâng ty hoaëc chính quyeàn phaùt haønh khoâng duy trìtaøi khoaûn döï phoøng daønh ñeå saün saøng chi traû nôï ngaénhaïn, nhöõng coâng ty ñaûm traùch xeáp haïng khaû tín seõ khoângchòu ñaùnh giaù vaø xeáp haïng tín phieáu thöông maõi cuûa noù.Nhöõng coâng ty hoaëc chính quyeàn phaùt haønh ñöôïc xeáphaïng cao nhaát thöôøng duy trì taøi khoaûn döï phoøng ôû möùctoái thieåu laø 50 phaàn traêm toång giaù trò cuûa taát caû tín phieáuthöông maõi cuûa noù ñang du haønh. Nhöõng coâng ty hoaëcchính quyeàn ñöôïc xeáp haïng thaáp hôn A-1 hoaëc P-1 thöôøngduy trì taøi khoaûn döï phoøng ôû möùc 100 phaàn traêm toång giaùtrò cuûa taát caû tín phieáu thöông maõi cuûa noù ñang du haønh.

Ña soá coâng ty hoaëc chính quyeàn phaùt haønh tínphieáu thöông maõi duy trì khaû naêng löu hoaït döï phoøngqua moät döï khoaûn tín duïng cuûa ngaân haøng naèm döôùinhieàu daïng (maintain backup liquidity through bank lineof credit available in variety of forms). Döï khoaûn tín duïngtieâu chuaån (standard line of credit) cho pheùp vay möôïnvôùi traùi phieáu 90 ngaøy (allow borrowing under a 90-daynote). Döï khoaûn tín duïng töøng ngaøy (swing line of credit)cho pheùp coâng ty hoaëc chính quyeàn phaùt haønh vay möôïnñeå ñaáp vaøo choã thieáu huït cuûa moät ngaøy vì voán huy ñoängqua tín phieáu thöông maõi trong ngaøy ñoù khoâng ñuû, töùc laøcung caáp voán theo nhu caàu cuûa töøng ngaøy moät (providefunds on a day-to-day basis, allowing issuers to cover ashortfall in proceeds from paper issuance on a particularday).

206


Caøng ngaøy caøng coù nhieàu döï khoaûn tín duïng ñöôïccaáu taïo döôùi kheá öôùc lieân hoaøn nhieàu naêm (being struc-tured as multi-year revolver agreement) trong ñoù moät ngaânhaøng hoaëc moät taäp theå cuûa nhieàu ngaân haøng cam keátsaün saøng taøi trôï theo nhu caàu cuûa coâng ty hoaëc chínhquyeàn phaùt haønh chöùng khoaùn (1) vôùi laõi suaát neàn thaûnoåi theo moät laõi suaát hieän haønh treân thò tröôøng nhö laøLIBOR hoaëc laõi suaát tín phieáu kyù thaùc (the floating baserate is anchored to the London Interbank Offers Rate orcertificate of deposit rate) vaø (2) phaàn laõi suaát vöôït treânlaõi suaát chuaån (spread over the base rate), ñöôïc ñieàuñình luùc kyù keát, coù theå laø coá ñònh hoaëc seõ ñieàu chænh theohaïng khaû tín ngay vaøo thôøi ñieåm söû duïng taøi khoaûn vaymöôïn (can either be fixed or dependent on the rating ofthe borrower at the time the loan is drawn down).

Chieàu daøi thôøi gian cuûa kheá öôùc lieân hoaøn khoângcoù tieâu chuaån nhaát ñònh nhöng thò tröôøng cho thaáy khuynhhöôùng ngaén haïn hôn (the trend in revolvers has beentowards shorter terms), ña soá laø daøi khoaûng 3 naêm.

Coâng ty hoaëc chính quyeàn phaùt haønh phaûi ñoùngmoät vaøi loaïi phí lieân quan ñeán kheá öôùc lieân hoaøn, trongñoù coù phí phöông tieän (facility fee), phí cam keát (commit-ment fee) vaø phí söû duïng (usage fee). Phí phöông tieäntính baèng phaàn traêm treân giaù trò cuûa döï khoaûn tín duïng vaøphaûi chi traû daàu coù hay khoâng coù söû duïng ñeán döï khoaûntín duïng (the facility fee is a percentage of credit line andis paid whether nor not the line is activated). Phí cam keáttính baèng phaàn traêm treân giaù trò chöa söû duïng heát trongdöï khoaûn tín duïng (the commitment fee is a percentageof unused credit line). Phí cam keát caøng ngaøy caøng ítthoâng duïng hôn trong nhöõng naêm gaàn ñaây. Phí söû duïngñoâi khi ñöôïc ñaët ra neáu döï khoaûn tín duïng ñöôïc söû duïngquaù nhieàu laàn (if the credit line is heavily used).

Muïc ñích cuûa döï khoaûn tín duïng döï phoøng (backup

207


line of credit) laø ñeå saün saøng chi traû cho nhöõng tín phieáuthöông maõi maõn haïn du kyø neáu moät bieán coá naøo ñoù ngaênchaän coâng ty hoaëc chính quyeàn lieân tuïc chuyeån taùi tínphieáu thöông maõi cuûa noù (when an event prevents anissuer from rolling over the paper), töùc laø lieân tuïc phaùthaønh tín phieáu thöông maõi ñôït môùi ñeå huy ñoäng voán chitraû cho tín phieáu thöông maõi ñôït cuõ. Moät bieán coá nhö vaäycoù theå chæ gaây aûnh höôûng xaáu rieâng cho coâng ty hoaëcchính quyeàn phaùt haønh, thí duï nhö laø moät tai naïn hoûahoaïn lôùn laøm aûnh höôûng ñeán söùc khoûe taøi chính cuûa coângty hoaëc chính quyeàn phaùt haønh, hoaëc cuõng coù theå gaâyaûnh höôûng xaáu chung cho toaøn thò tröôøng, thí duï nhö söïkieän coâng ty Penn Central giaät nôï naêm 1970 laøm cho giaùchuyeån taùi tín phieáu thöông maõi trôû thaønh quaù cao ñeánñoä khoâng theå thöïc hieän ñöôïc.

Döï khoaûn tín duïng döï phoøng seõ khoâng höõu íchneáu hoaït ñoäng vaø ñieàu kieän taøi chính cuûa coâng ty hoaëcchính quyeàn phaùt haønh trôû neân suy thoaùi tôùi möùc khoângcoøn ñuû söùc ñeå chi traû nôï ngaén haïn nöõa vì ña soá kheá öôùctín duïng (credit agreement) ñeàu coù keøm theo ñieàu khoaûn“nhöõng thay ñoåi xaáu” (“material adverse change” clause)vaø theo ñoù ngaân haøng ñöôïc quyeàn huûy boû kheá öôùc khitình traïng taøi chính cuûa coâng ty hoaëc chính quyeàn phaùthaønh ñaõ thay ñoåi ñeán möùc ñaùng ngaïi. Thöïc teá cuõng ñaõtöøng chöùng minh nhieàu laàn laø nhieàu coâng ty tröôùc khi ñiñeán tình traïng giaät nôï ñeàu bò huûy kheá öôùc tính duïng vìnhöõng coâng ty naøy ñaõ ñeå cho tình traïng taøi chính suy suïp(financial condition deteriorates).

Nhöõng yeáu toá toång quaùt cuûa thò tröôøng tín phieáucoù theå laøm trôû ngaïi döï khoaûn tín duïng döï phoøng. Stan-dard and Poor’s (Samson and Bachmann, 1990, p.23)töøng caûnh baùo laø “trôû ngaïi chung cho thò tröôøng tín phieáugaây ra dao ñoäng maïnh vaø döôùi ñieàu kieän ñoù nhöõng döïkhoaûn tín duïng trôû neân khoâng tin caäy ñöôïc (unreliable).”

208


Ñieàu naøy coù yù noùi laø ngaân haøng chæ coá gaéng huy ñoängtieàn maët coù theå huy ñoäng ñöôïc ñeå hoã trôï cho thò tröôøngtín phieáu nhöng khoâng chaéc laø ñaùp öùng ñuû cho nhu caàubaát thöôøng cuûa thò tröôøng luùc ñoù. Nhö vaäy, ngöôøi ñaàu tövaøo tín phieáu thöông maõi gaùnh moät phaàn hieåm hoïa coùtheå xaûy ra döôùi hoaøn caûnh nhö vöøa neâu.

Taêng CöôøngTrình Ñoä Khaû TínDöï khoaûn tín duïng döï phoøng chæ coù theå giuùp cho moätcoâng ty hoaëc chính quyeàn phaùt haønh ñöôïc xeáp haïng khaûtín nhöng khoâng naâng ñöôïc trình ñoä khaû tín (creditworthi-ness) cuûa noù. Ñeå naâng haïng khaû tín vaø caûi thieän khaûnaêng xaâm nhaäp thò tröôøng (to improve credit rating andmarketability) cuûa tín phieáu thöông maõi, coâng ty hoaëcchính quyeàn phaùt haønh coù theå söû duïng moät trong nhöõngphöông tieän taêng cöôøng trình ñoä khaû tín (by using one ofa variety of credit enhancements) baèng caùch daøn xeáp vôùimoät coâng ty khaùc ñöùng ra chi traû nôï tín phieáu neáu coâng tyhoaëc chính quyeàn phaùt haønh khoâng ñuû khaû naêng (ar-ranging for an alternative party to retire the commercialpaper if the issuer cannot). Nhöõng phöông tieän taêngcöôøng trình ñoä khaû tín khaùc vôùi döï khoaûn tín duïng döïphoøng ôû choã laø phöông tieän taêng cöôøng trình ñoä khaû tíncung caáp söï hoã trôï chaéc chaén khoâng theå ruùt lui (providesa guarantee of support that cannot be witdrawn). Tínphieáu thöông maõi cuûa nhöõng coâng ty thieáu taàm voùc (smallfirms) khoù coù theå xaâm nhaäp thò tröôøng neáu khoâng söû duïngphöông tieän taêng cöôøng trình ñoä khaû tín ñeå laøm giaûm bôùthieåm hoïa bò giaät nôï (default risk)ï.

Moät coâng ty coù taàm voùc (a large firm) ñöôïc xeáp

209


haïng khaû tín raát cao (strong credit rating) coù theå giuùpnaâng haïng khaû tín cuûa nhöõng coâng ty tuøy phuïc noù (itssubsidiaries), coøn goïi laø nhöõng coâng ty con, baèng caùchñöùng ra baûo ñaûm thaúng (with outright guarantee) hoaëcqua moät kheá öôùc trong ñoù cam keát laø coâng ty chuû (hold-ing company; parent company), coøn goïi laø coâng ty meï,seõ trôï giuùp cho coâng ty con duy trì trình ñoä khaû tín ôû moätmöùc naøo ñoù. Kheá öôùc nhö vaäy ñöôïc goïi laø kheá öôùc gìngiöõ cho toát (“keepwell” agreement). Cam keát qua kheáöôùc gìn giöõ cho toát keùm an toaøn hôn laø baûo ñaûm thaúng.

Coâng ty hoaëc chính quyeàn phaùt haønh cuõng coù theånaâng haïng khaû tín cho tín phieáu thöông maõi cuûa noù baèngcaùch mua moät cam keát boài thöôøng do nhöõng coâng ty baûohieåm cung caáp (indemnity bond from insurance compa-nies) hoaëc mua moät tín duïng thö döï phoøng do nhöõngngaân haøng thöông maõi cung caáp (standby letter of creditsold by commercial banks).

Caû hai phöông tieän naøy baûo ñaûm laø nôï tín phieáuthöông maõi seõ ñöôïc chi traû bôûi coâng ty ñöùng ra cung caápphöông tieän taêng cöôøng trình ñoä khaû tín neáu coâng ty hoaëcchính quyeàn phaùt haønh khoâng ñuû khaû naêng chi traû (sup-porting entity will retire maturing commercial paper if theissuer cannot). Vôùi moät tín duïng thö ñính keøm theo tínphieáu thöông maõi, thay vì chuù yù vaøo tình traïng taøi chínhcuûa coâng ty hoaëc chính quyeàn phaùt haønh, nhöõng coâng tyñöùng ra ñaùnh giaù vaø giôùi ñaàu tö seõ doàn söï chuù yù cuûa hoïvaøo tình traïng taøi chính cuûa ngaân haøng kyù tín duïng thö.Theo ñoù, tín phieáu thöông maõi seõ ñöôïc xeáp haïng khaû tíncao ngang vôùi tín phieáu thöông maõi do chính ngaân haøngñoù phaùt haønh vaø laõi suaát cuûa tín phieáu thöông maõi gaànhoaëc ngang vôùi laõi suaát cuûa tín phieáu thöông maõi do chínhngaân haøng ñoù phaùt haønh. Duøng phöông tieän tín duïng thöñeå taêng cöôøng trình ñoä khaû tín, treân maët thöïc duïng, töôngñöông vôùi “möôùn laáy” uy tín cuûa ngaân haøng kyù tín duïng

210


thö. Vì raát ít ngaân haøng Hoa Kyø coù haïng khaû tín A-1 hoaëcP-1 cho neân ña soá tín duïng thö daønh cho tín phieáu thöôngmaõi laø do nhöõng ngaân haøng ngoaïi quoác coù haïng khaû tíncao cung caáp.

TPTM Baûo ÑaûmBaèng Taøi Saûn Chæ ÑònhMoät saùng taïo cuûa thò tröôøng tín phieáu vaøo ñaàu thaäp nieân1980 coù teân laø tín phieáu thöông maõi baûo ñaûm baèng taøisaûn chæ ñònh (asset-backed commercial paper). Vôùi loaïitín phieáu thöông maõi naøy hieåm hoïa bò giaät nôï, thay vì tuøythuoäc vaøo trình ñoä khaû tín cuûa coâng ty hoaëc chính quyeànphaùt haønh, seõ tuøy thuoäc vaøo trình ñoä khaû tín cuûa moätphaàn taøi saûn naøo ñoù cuûa coâng ty hoaëc chính quyeàn phaùthaønh, thoâng thöôøng laø döôùi daïng taøi khoaûn döï thu (tieddirectly to the creditworthiness of specific financial as-sets, usually some form of receivables).

Tín phieáu thöông maõi baûo ñaûm baèng taøi saûn chæñònh ñöôïc phaùt haønh bôûi nhöõng coâng ty ñaëc bieät (specialentities), coøn goïi laø nhöõng coâng ty cho muïc ñích ñaëc bieät(special purpose entities). Coâng ty ñaëc bieät ñöùng ra thumua taøi khoaûn döï thu cuûa moät doanh nghieäp khaùc hoaëccuûa moät nhoùm doanh nghieäp vaø taøi trôï thu mua vôùi voánhuy ñoäng töø thò tröôøng tín phieáu thöông maõi (purchasesreceivables from one firm or a group of firms and financesthe purchase with funds raised in the commercial papermarket). Hoaït ñoäng duy nhaát cuûa coâng ty ñaëc bieät laø thumua vaø taøi trôï taøi khoaûn döï thu vì vaäy hieåm hoïa cuûa coângty ñaëc bieät vaø cuûa tín phieáu thöông maõi do chính noù phaùthaønh hoaøn toaøn giaùn caùch vôùi hieåm hoïa cuûa doanh nghieäphoaëc cuûa moät nhoùm doanh nghieäp ñaõ baùn ra taøi saûn döïthu.

211


Möùc ñoä bò giaät nôï (default rate) vaø nguoàn taøi chínhlöu hoaït (cashflow) cuûa nhöõng taøi khoaûn döï thu töø maäudòch vaø töø theû tín duïng (trade receivables and credit cardreceivables), thöôøng ñöôïc duøng vaøo phaùt haønh tín phieáuthöông maõi baûo ñaûm baèng taøi saûn chæ ñònh, coù theå tieânñoaùn ñöôïc (predictable). Vì vaäy hieåm hoïa cuûa taøi saûnchæ ñònh baûo ñaûm cho tín phieáu thöông maõi cuõng coù theåöôùc tính ñöôïc (can be estimated).

Nhöõng chöông trình phaùt haønh tín phieáu thöôngmaõi baûo ñaûm baèng taøi saûn chæ ñònh ñöôïc cheá taùc theomoät caáu truùc taøi chính ñeå toång giaù trò cuûa nhöõng taøi khoaûndöï thu luoân luoân cao hôn toång giaù trò cuûa tín phieáu thöôngmaõi baùn ra (are structured so that the amount of receiv-ables exceeds the outstanding paper), thuaät ngöõ chuyeânmoân goïi laø theá chaáp troäi (overcollateralization).

Theâm vaøo ñoù coâng ty phaùt haønh tín phieáu thöôngmaõi baûo ñaûm baèng taøi saûn chæ ñònh cuõng söû duïng nhöõngphöông tieän taêng cöôøng trình ñoä khaû tín, trong ñoù coù caûcam keát baùn ra taøi khoaûn döï thu (guarantee selling thereceivables), tín duïng thö cuûa ngaân haøng (bank letters ofcredit), vaø cam keát baûo hieåm (surety bond). Vaø cuõnggioáng nhö nhöõng tín phieáu thöông maõi khaùc, nhöõng coângty ñaûm traùch ñaùnh giaù vaø xeáp haïng khaû tín vaãn ñoøi hoûiphaûi coù baèng chöùng cuûa khaû naêng löu hoaït döï phoøng(backup liquidity).

Baûo ñaûm baèng taøi saûn chæ ñònh laø moät caùch maønhöõng coâng ty thieáu taàm voùc vaø nhieàu hieåm hoïa coù theådöï phaàn huy ñoäng voán trong thò tröôøng tín phieáu thöôngmaõi. Lôïi ñieåm cuûa loaïi tín phieáu thöông maõi baûo ñaûmbaèng taøi saûn chæ ñònh cuõng ñaõ thu huùt nhöõng coâng ty lôùnhôn vaø ít hieåm hoïa hôn tham döï. Vì vaäy, thò tröôøng cuûaloaïi tín phieáu thöông maõi baûo ñaûm baèng taøi saûn chæ ñònhñaõ gia taêng nhanh choùng.

212


Thò Tröôøng TPTMTröôùc theá chieán thöù 2 ngaân haøng laø löïc löôïng ñaàu tö chuûyeáu cuûa thò tröôøng tín phieáu thöông maõi. Ngaân haøng söûduïng tín phieáu vöøa nhö laø döï tröõ (reserves) vöøa ñeå traûiroäng ñaàu tö giaûm thieåu hieåm hoïa (diversify their porfolios).Trong hai thaäp nieân 1950 vaø 1960 nhöõng coâng ty coângnghieäp coù khuynh höôùng ñaàu tö vaøo tín phieáu thöôngmaõi thay vì kyù thaùc tieàn maët vaøo ngaân haøng. Vaøo luùc ñoùlaõi suaát kyù thaùc thaáp hôn laø laõi suaát tín phieáu thöông maõikhaù xa.

Töø thaäp nieân 1970 trôû veà sau thò tröôøng tín phieáuthöông maõi cuûa Hoa Kyø taêng tröôûng nhanh choùng, töø34.96 tæ USD vaøo naêm 1970 leân ñeán 544.1 tæ USD vaøonaêm 1993. Moät trong nhöõng lyù do giaûi thích cho söï taêngtröôûng nhanh choùng naøy laø yeáu toá chi phí. Nhöõng coângty hoaëc chính quyeàn phaùt haønh coù taàm voùc vaø haïng khaûtín cao nhaän xeùt laø vay möôïn qua coâng cuï tín phieáu thöôngmaõi thöôøng reû hôn vay möôïn tröïc tieáp vôùi ngaân haøng.Chi phí trong ñoù coù phí phaân phoái (distribution fee), phíñaùnh giaù vaø xeáp haïng khaû tín (rating fee), phí döï khoaûntín duïng döï phoøng (backup credit line), vaân vaân . . . taát caûcoäng laïi chæ vaøo khoaûng 15 ñieåm caên baûn cho moät chöôngtrình vay möôïn lôùn, moät con soá raát khieâm nhöôïng. Lyù dothöù hai giaûi thích cho söï taêng tröôûng nhanh choùng cuûa thòtröôøng tín phieáu taïi Hoa Kyø laø nhöõng coâng ty doanh thöôngcoù khuynh höôùng huy ñoäng voán qua thò tröôøng chöùngkhoaùn thay vì vay möôïn tröïc tieáp vôùi ngaân haøng. Moätgoùc ñoä cuûa khuynh höôùng naøy thöôøng ñöôïc bieát ñeán döôùicaùi goïi laø chöùng khoaùn hoùa taøi saûn (asset securitization).Lyù do thöù ba laø nhöõng saùng taïo môùi cuûa kyõ thuaät chöùngkhoaùn (new innovations of security technology) vaø söï phaùttrieån cuûa nhöõng coâng cuï quaûn lyù hieåm hoïa (developmentof risk management tools) ñaõ ña daïng hoùa vaø môû roäng

213


söï öùng duïng trong ñaàu tö. Ñieàu naøy, hoaëc tröïc tieáp hoaëcgiaùn tieáp, hoã trôï cho söï taêng tröôûng cuûa thò tröôøng tínphieáu thöông maõi.

Thaønh Phaàn Ñaàu TöNhöõng toå hôïp ñaàu tö chuyeân ñaàu tö vaøo coâng cuï cuûa thòtröôøng tieàn teä (money market mutual funds; MMFs) vaøñôn vò ñaûm nhieäm dòch vuï uûy thaùc cuûa nhöõng ngaân haøngthöông maõi (commercial bank trust department) laø löïclöôïng ñaàu tö chuû yeáu cuûa thò tröôøng tín phieáu thöôngmaõi. Nhöõng toå hôïp ñaàu tö chuyeân ñaàu tö vaøo coâng cuïcuûa thò tröôøng tieàn teä naém khoaûng 33 phaàn traêm toång giaùtrò tín phieáu thöông maõi ñang du haønh trong khi phoøngñaûm nhieäm dòch vuï uûy thaùc cuûa nhöõng ngaân haøng thöôngmaõi naém khoaûng 25 phaàn traêm.

Trong soá nhöõng thaønh phaàn ñaàu tö quan troïngkhaùc coù nhöõng coâng ty baûo hieåm, nhöõng coâng ty khoângthuoäc laõnh vöïc taøi chính, nhöõng quyõ hoài höu cuûa chínhquyeàn (government pension funds), nhöõng quyõ hoài höucuûa tö nhaân (private pension funds) vaø nhöõng toå hôïp ñaàutö (mutual funds).

Nhöõng ngaân haøng vaø nhöõng ñaïi lyù mua baùn chöùngkhoaùn chæ giöõ moät soá ít. Raát hieám nhöõng caù nhaân ñaàu tötröïc tieáp vì meänh giaù cuûa tín phieáu thöông maõi quaù cao,nhöng ña soá tham döï ñaàu tö giaùn tieáp vaøo thò tröôøng tínphieáu thöông maõi qua nhöõng toå hôïp ñaàu tö vaø quyõ tínnhieäm (trust funds).

Thaønh Phaàn Phaùt HaønhTín phieáu thöông maõi ñöôïc phaùt haønh bôûi nhöõng coâng tynoäi ñòa vaø ngoaïi quoác thuoäc nhieàu laõnh vöïc doanh thöông

214


trong ñoù coù nhöõng coâng ty taøi vuï (financial companies),nhöõng coâng ty coâng nghieäp (industrial companies) vaønhöõng ngaân haøng (banks).

Trong soá nhöõng coâng ty taøi vuï, phaùt haønh tín phieáuthöông maõi vôùi soá löôïng lôùn nhaát phaûi noùi ñeán laø nhöõngcoâng ty taøi chính (finance companies). Nhöõng coâng ty taøichính cung caáp cho giôùi tieâu thuï taøi chính vay mua nhaø ôû(home loans), taøi chính vay mua xe xaøi (retail automobileloans) vaø taøi chính vay mua khoâng theá chaáp nhöõng nhucaàu caù nhaân (unsecured personal loans). Nhöõng coângty taøi chính cuõng cung caáp voán ngaén vaø trung haïn chonhöõng doanh nghieäp, trong ñoù coù caû taøi chính vay muacoù theá chaáp duïng cuï maùy moùc ñeå baùn laïi (secured loansto finance purchases of equipment for resales). Coù nhöõngcoâng ty taøi chính laø coâng ty con cuûa nhöõng coâng ty coângnghieäp (wholly owned subsidies of industrial firms) ñöùngra cung caáp taøi chính vay mua saûn phaåm do coâng ty meïsaûn xuaát (provide financing purchases of the parent firm’sproducts). Thí duï nhö GEC (General Electric Capital) laøcoâng ty con cuûa coâng ty GE (General Electric), GMAC(General Motor Acceptance Corporation) laø coâng ty concuûa coâng ty GM (General Motor) vaø FMC (Ford MotorCredit) laø coâng ty con cuûa coâng ty Ford.

Trong soá nhöõng coâng ty taøi vuï phaùt haønh tín phieáuthöông maõi coù nhöõng coâng ty baûo hieåm (insurance firms)vaø nhöõng coâng ty chöùng khoaùn (securities firms). Coângty baûo hieåm phaùt haønh tín phieáu thöông maõi ñeå taøi trôïcho phí baûo hieåm döï thu (premium receivables) vaø chiphí vaän haønh (operating expenses). Coøn coâng ty chöùngkhoaùn choïn phaùt haønh tín phieáu thöông maõi laø söû duïngphöông tieän ñeå vay möôïn voán reû hôn laø vay möôïn tröïctieáp vôùi ngaân haøng (bank loans) hoaëc vay möôïn qua tínphieáu giao ñoái (repurchase agreements) vaø duøng voán vaymöôïn ñeå taøi trôï cho nhöõng hoaït ñoäng ngaân haøng ñaàu tö

215


(investment banking activities).Nhöõng coâng ty chuû cuûa nhöõng ngaân haøng thöông

maõi (commercial bank holding companies) phaùt haønh tínphieáu thöông maõi ñeå taøi trôï cho chi phí vaän haønh vaø chonhöõng chi phí ngoaøi hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng (nonbankactivities).

Haøng traêm coâng ty khoâng naèm trong doanh nghieäptaøi vuï (nonfinancial firms) cuõng phaùt haønh tín phieáu thöôngmaõi. Nhöõng coâng ty coâng nghieäp (industrial companies)vaø nhöõng coâng ty chuyeân cung caáp dòch vuï (service com-panies) phaùt haønh tín phieáu thöông maõi ñeå taøi trôï chonguoàn taøi chính vaän haønh (working capital)7 treân caên baûntröôøng kyø (permanent basis) hoaëc treân caên baûn taïm thôøitheo chu kyø (seasonal basis), ñeå taøi trôï cho chi phí vaänhaønh (operating expenses) vaø ñeå taøi trôï taïm thôøi chonhöõng coâng trình xaây döïng (construction projects).

Nhöõng coâng ty vaø chính quyeàn ngoaïi quoác cuõngphaùt haønh tín phieáu thöông maõi taïi thò tröôøng noäi ñòa HoaKyø. Nhöõng coâng ty taøi vuï ngoaïi quoác, trong ñoù coù nhöõngngaân haøng vaø nhöõng coâng ty naém chuû quyeàn cuûa ngaânhaøng (banks and bank holding companies) phaùt haønhkhoaûng 70 phaàn traêm cuûa toång giaù trò tín phieáu thöôngmaõi do coâng ty vaø chính quyeàn ngoaïi quoác phaùt haønh.8

Nhaät Baûn, Anh vaø Phaùp laø ba quoác gia phaùt haønh nhieàutín phieáu thöông maõi nhaát trong thò tröôøng noäi ñòa HoaKyø.

Vai Troø Cuûa Ñaïi LyùHaàu heát coâng ty hoaëc chính quyeàn phaùt haønh tín phieáuthöông maõi ñeàu baùn ra thò tröôøng qua nhöõng ñaïi lyù muabaùn chöùng khoaùn ñoäc laäp vì chi phí töông ñoái reû. Nhöõngñaïi lyù mua baùn chöùng phieáu ñöùng ra mua tín phieáu thöông

216


maõi töø coâng ty hoaëc chính quyeàn phaùt haønh roài baùn laïicho ngöôøi ñaàu tö. Khoaûng caùch giöõa giaù mua vaøo vaø giaùbaùn ra (dealer spread) vaøo khoaûng 10 ñieåm caên baûn chomoät naêm cho nhöõng chöông trình phaùt haønh vôùi soá löôïnglôùn. Moät chöông trình phaùt haønh tín phieáu thöông maõi trògiaù vaøo khoaûng 700 trieäu USD trong moät naêm seõ toán vaøokhoaûng 700 ngaøn USD chi phí cho ñaïi lyù mua baùn chöùngkhoaùn ñöùng ra ñaûm nhieäm.

Khi söû duïng moät ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn ñeåñaûm nhieäm chöông trình phaùt haønh tín phieáu thöông maõi,coâng ty hoaëc chính quyeàn phaùt haønh seõ töï quyeát ñònhbao nhieâu tín phieáu thöông maõi ñöôïc phaùt haønh ôû moãiñôït maõn haïn du kyø. Ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn tieápxuùc vôùi giôùi ñaàu tö vaø cho coâng ty hoaëc chính quyeàn phaùthaønh bieát nhöõng tin töùc caàn thieát veà tình traïng cuûa thòtröôøng vaø nhu caàu cuûa giôùi ñaàu tö. Thoâng thöôøng thì ñaïilyù mua baùn chöùng khoaùn seõ baùn ra trong moät thôøi gianngaén taát caû soá tín phieáu thöông maõi phaùt haønh hoaëc chætoàn kho moät soá ít khoâng ñaùng keå.

Chæ coù nhöõng coâng ty coù taàm voùc, noåi tieáng vaøcaàn huy ñoäng voán vôùi soá löôïng thaät lôùn haøng naêm môùiñöùng ra töï ñaûm nhieäm phaân phoái tín phieáu thöông maõi dochính hoï phaùt haønh. Thuaät ngöõ chuyeân moân goïi hoï laøcoâng ty phaùt haønh tröïc tieáp (direct issuers). Thoâng thöôøngthì nhöõng coâng ty phaùt haønh tröïc tieáp coù nhu caàu vaymöôïn voán trong thò tröôøng tín phieáu thöông maõi töø moät tæUSD trôû leân treân caên baûn lieân tuïc. Coù khoaûng 125 coângty phaùt haønh tröïc tieáp treân thò tröôøng vaø ña soá laø nhöõngcoâng ty taøi chính vaø nhöõng coâng ty chuû cuûa nhöõng ngaânhaøng thöông maõi.9

Ña soá ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn laø nhöõng coângty con (subsidiaries) cuûa nhöõng ngaân haøng ñaàu tö (in-vestment banks) hoaëc cuûa nhöõng coâng ty chuû cuûa nhöõngngaân haøng thöông maõi (commercial bank holding com-

217


panies). To lôùn nhaát vaãn laø nhöõng ngaân haøng ñaàu tötrong ñoù coù Goldman Sachs, Merrill Lynch vaø ShearsonLehman. Trong soá nhöõng coâng ty chuû cuûa nhöõng ngaânhaøng thöông maõi coù coâng ty con laø ñaïi lyù mua baùn chöùngkhoaùn noåi tieáng coù BankAmerica, Bankers Trust, J.P.Morgan vaø CitiCorp.

Thò Tröôøng Caáp 2Thò tröôøng caáp 2 cuûa tín phieáu thöông maõi raát nhoû. Moätphaàn vì ñaëc tính ña daïng (heterogeneous characteris-tics) cuûa tín phieáu thöông maõi laøm cho raát khoù coù theågom ñuû moät soá löôïng lôùn ñeå laøm giao hoaùn trong thò tröôøngcaáp 2. Moät phaàn khaùc coù leõ vì chieàu daøi thôøi gian du kyøcuûa tín phieáu thöông maõi quaù ngaén vaø nhöõng ngöôøi ñaàutö vaøo tín phieáu thöông maõi bieát roõ nhu caàu taøi chính cuûahoï neân coù khuynh höôùng giöõ tín phieáu thöông maõi choñeán khi maõn haïn. Thænh thoaûng nhöõng ñaïi lyù mua baùnchöùng khoaùn coù mua tröõ moät ít tín phieáu thöông maõi töønhöõng ngöôøi ñaàu tö hoaëc töø coâng ty phaùt haønh. Nhöõngtrung gian mua baùn chöùng khoaùn (brokers) cuõng laøm giaùcho tín phieáu thöông maõi cuûa nhöõng coâng ty phaùt haønhvôùi soá löôïng lôùn.

Tham Khaûo1 “Registration for short-term securities is especially ex-pensive because the registration fee is a percent of theface amount at each offering. Thirty-day registered notes,rolled over monthly for one year, would cost 12 times asmuch as a one-time issuance of an equal amount of one-year note.” Thomas K. Hahn, 1993, Commercial Paper.

218


2 Duï Luaät Chöùng Khoaùn ban haønh naêm 1933 (SecuritiesAct) ñoøi hoûi laø chöùng khoaùn baùn ra cho coâng chuùng phaûiñaêng kyù tröôùc vôùi UÛy Ban Chöùng Khoaùn & Thò TröôøngMua Baùn Chöùng Khoaùn (Securities and Exchange Com-mission; SEC), tröø nhöõng tröôøng hôïp ñöôïc mieãn ñaêng kyùtheo nhöõng ñieàu kieän neâu roõ trong duï luaät.

3 Tín phieáu thöông maõi baûo ñaûm bôûi moät ngaân haøng vôùimoät tín duïng thö ñöôïc mieãn ñaêng kyù döôùi ñieàu khoaûn3(a)(2), khoâng caàn thieát ñöôïc mieãn döôùi ñieàu khoaûn3(a)(3). Tín phieáu thöông maõi phaùt haønh vaø baùn quakeânh tö heä ñöôïc mieãn ñaêng kyù döôùi ñieàu khoaûn 4(2).

4 H.15 statistical release cuûa Ngaân Haøng Trung Öông aánhaønh laõi suaát haøng ngaøy cuûa tín phieáu thöông maõi du kyø1 thaùng, 3 thaùng vaø 6 thaùng do ñaïi lyù cho giaù tröïc tieáp.Taát caø laõi suaát ñöôïc döïa treân nhöõng tín phieáu thöông maõicoù haïng khaû tín cao.

5 Tính töø naêm 1967 cho ñeán naêm 1991.

6 Tính töø naêm 1974 cho ñeán naêm 1991

7 Nguoàn taøi chính vaän haønh = toång giaù trò taát caû taøi saûnngaén haïn tröõ cho toång giaù trò cuûa taát caû nôï ngaén haïn;working capital = current assets - current liabilities.

8 Federal Reserve Bank of New York, 1992

9 Felix, Richard, ed. Commercial Paper. London:Euromoney Publications, 1987.

Standard & Poor’s Corporation. Commercial Paper Rat-

219


ings Guide. April 1991.

Stigum, Marcia. The Money Market. Homewood, Ill.: DowJones-Irwin, 1990.

220


221


Haøm Phieáu

H aøm phieáu (derivative instruments) laø moät loaïi chöùngkhoaùn kyù sinh vaøo moät chöùng khoaùn khaùc, vaøo moät bieåusoá giaù trò hoãn hôïp, vaøo moät ngoaïi teä, hoaëc vaøo moät saûnphaåm (derived from or linked to a security, an index, aforeign currency or a commodity). Ñònh nghóa theo phaùplyù, haøm phieáu laø baèng chöùng cuûa moät kheá öôùc chính thöùc(formal agreement) giöõa hai ñoái taùc (two parties) xaùc ñònhmoät cuoäc giao hoaùn. . . Kheá öôùc naøy, trong thuaät ngöõmua baùn haøm phieáu, ñöôïc goïi laø haøm kheá.1

Cuõng gioáng nhö nhöõng chöùng khoaùn khaùc, haømphieáu bao goàm nhieàu loaïi. Trong soá nhöõng haøm phieáuphoå thoâng nhaát coù haøm phieáu ñoäc cheá (options), haømphieáu toaøn cheá (futures) vaø haøm phieáu quyeàn (warrants).

222


Haøm Phieáu Ñoäc CheáMoät haøm kheá ñoäc cheá (option contract) thaønh laäp quyeànmua hoaëc quyeàn baùn giöõa ngöôøi ñeà xöôùng (writer, is-suer) vaø ngöôøi höôûng öùng (holder, buyer), trong ñoù ngöôøihöôûng öùng ñöôïc quyeàn mua töø (buy from) hoaëc baùn cho(sell to) ngöôøi ñeà xöôùng moät chöùng khoaùn ñöôïc chæ ñònh(underlying security) ôû moät giaù ñöôïc cam keát (strike price,exercise price) trong moät thôøi haïn ñöôïc vaïch tröôùc. Ngöôøiñeà xöôùng coøn ñöôïc goïi laø ngöôøi vieát (writer) hoaëc ngöôøiphaùt haønh (issuer) vaø ngöôøi höôûng öùng coøn ñöôïc goïi laøngöôøi mua (buyer) hoaëc ngöôøi giöõ (holder). Söï xöôùng-öùng cuûa hai ñoái taùc trong mua baùn haøm phieáu ñoäc cheá(option) coù ñöôïc laø vì hoï cuøng nhìn vaøo moät chöùng khoaùnlieân heä nhöng khoâng cuøng moät keát luaän veà töông lai cuûachöùng khoaùn ñoù.

Ngöôøi höôûng öùng khoâng bò baét buoäc phaûi thöïchieän quyeàn mua hoaëc quyeàn baùn cuûa mình. Tuy nhieân,ngöôøi ñeà xöôùng bò baét buoäc phaûi baùn ra hoaëc mua vaøoneáu ngöôøi höôûng öùng quyeát ñònh thöïc hieän quyeàn cuûamình. Noùi moät caùch khaùc ngöôøi ñeà xöôùng bò baét buoäcbaùn ra hoaëc mua vaøo chöùng khoaùn ñöôïc chæ ñònh ôû moätgiaù ñöôïc cam keát theo söï chuû ñoäng cuûa ngöôøi höôûngöùng neáu thôøi haïn hieäu löïc vaãn coøn. Nhö vaäy, haøm phieáuloaïi naøy chæ cöôõng cheá ngöôøi ñeà xöôùng. Chính vì ñaëctính ñoù cho neân noù coù danh xöng laø haøm phieáu ñoäc cheá,töùc laø haøm phieáu chæ cöôõng cheá moät phía.

Vaø khi söï xöôùng-öùng ñöôïc thaønh laäp, ngöôøi ñeàxöôùng seõ nhaän moät khoaûn haøm phí (premium) töø ngöôøihöôûng öùng. Rieâng cho haøm phieáu ñoäc cheá, khoaûn haømphí naøy coù teân chính xaùc laø haøm phí ñoäc cheá (option pre-mium).

Nhö ñaõ trình baøy, haøm phieáu ñoäc cheá coù ba yeáutoá quan troïng. Thöù nhaát laø moät chöùng khoaùn ñöôïc chæ

223


ñònh. Thöù hai laø moät giaù mua baùn cho chöùng khoaùn ñoùñöôïc cam keát. Thöù ba laø thôøi haïn hieäu löïc ñöôïc vaïchtröôùc.

Chöùng khoaùn ñöôïc chæ ñònh trong moät haøm phieáuñoäc cheá ñöôïc goïi laø chöùng khoaùn cho kyù sinh (underly-ing security) vaø coøn ñöôïc goïi laø chöùng khoaùn lieân heähoaëc chöùng khoaùn cô sôû trong yù nghóa lieân heä ñeán söï kyùsinh cuûa haøm phieáu. Chöùng khoaùn cho kyù sinh coù theå laøcoå phieáu, traùi phieáu, tín phieáu, bieåu soá giaù trò hoãn hôïpcuûa moät thò tröôøng mua baùn chöùng khoaùn, ngoaïi teä, hoaëcngay caû haøm phieáu toaøn cheá. Tuy nhieân chöùng khoaùncho kyù sinh phoå thoâng nhaát trong haøm phieáu ñoäc cheáthöôøng laø coå phieáu thöôøng ñaúng.

Ngoaïi tröø moät vaøi tröôøng hôïp ngoaïi leä, haàu nhötaát caû haøm phieáu ñoäc cheá kyù sinh vaøo coå phieáu thöôøngñaúng ñeàu ñöôïc kheá öôùc treân tieâu chuaån caên baûn laø 100coå phaàn. Ñôn vò 100 coå phaàn naøy trong haøm phieáu ñöôïcgoïi laø moät haøm kheá (1 contract). Moät haøm kheá ñoäc cheá(1 option contract) goàm 100 coå phaàn cuûa coå phieáu lieânheä. Noùi moät caùch khaùc, 1 haøm kheá ñoäc cheá thaønh laäpquyeàn mua baùn 100 coå phaàn, hay laø 1HK x 100CP, vaø 5haøm kheá ñoäc cheá thaønh laäp quyeàn mua baùn 500 coå phaàn,hay laø 5HK x 100 CP, cuûa coå phieáu lieân heä. Neáu haøm phí(premium) cho moät coå phaàn laø 2 USD thì haøm phí chomoät haøm kheá ñoäc cheá tính ra laø 200 USD, hay laø 1HK x100CP x 2USD/CP, vaø haøm phí cho 5 haøm kheá ñoäc cheátoång coäng laø 1,000 USD, hay laø 5HK x 100CP x 2USD/CP.

Moät haøm phieáu chæ hieän höõu trong moät thôøi giannhaát ñònh. Chieàu daøi thôøi gian kyù sinh, töø ngaøy ñeà xöôùng(date issued) cho ñeán ngaøy heát hieäu löïc (date expired),cuûa moät haøm phieáu ñoäc cheá thöôøng laø vaøo khoaûng 9thaùng. Sau ngaøy maõn haïn kyù sinh haøm phieáu seõ “cheát”trong khi chöùng khoaùn cho kyù sinh (underlying security)

224


vaãn tieáp tuïc soáng [cuõng chính vì lyù do naøy töø “coäng sinh”nhö moät soá taùc giaû ñaõ duøng döôøng nhö khoâng ñöôïc chænhlaém]. Gaàn ñaây haøm phieáu ñoäc cheá daøi haïn (Long-termEquity Anticipation Products, LEAPS) vöøa ñöôïc ñöa rathò tröôøng coù chieàu daøi thôøi gian kyù sinh vaøo khoaûng 3naêm.

Khaùc vôùi thôøi gian kyù sinh, chieàu daøi thôøi gianhöôûng öùng laø chieàu daøi tính töø ngaøy höôûng öùng (dateheld an option contract) cho ñeán ngaøy maõn haïn kyù sinh(date expired) cuûa moät haøm phieáu. Chieàu daøi thôøi gianhöôûng öùng khoâng bao giôø daøi hôn chieàu daøi thôøi gian kyùsinh cuûa noù. Chieàu daøi thôøi gian höôûng öùng cuûa moäthaøm phieáu caøng ngaén thì giaù mua haøm phieáu ñoù [haømphí] caøng reû.

Khaùc vôùi thôøi gian kyù sinh vaø thôøi gian höôûng öùng,chieàu daøi thôøi gian hieäu löïc laø chieàu daøi tính töø ngaøy hoâmnay (current date) cho ñeán ngaøy maõn haïn kyù sinh (dateexpired) cuûa moät haøm phieáu. Chieàu daøi thôøi gian hieäulöïc cuûa haøm phieáu caøng ngaøy caøng ruùt ngaén vaø theo ñoùgiaù trò cuûa haøm phieáu caøng ngaøy caøng tieâu hao. Saungaøy maõn haïn kyù sinh, cuõng laø ngaøy heát hieäu löïc, haømphieáu ñoù seõ hoaøn toaøn heát giaù trò. Ñieàu naøy cho thaáyhaøm phieáu raát maãn caûm ñoái vôùi thôøi gian, khaùc vôùi coåphieáu cho kyù sinh khoâng coù haïn ñònh veà thôøi gian.

Giaù trò thò tröôøng cuûa moät haøm phieáu ñoäc cheá kyùsinh vaøo moät coå phieáu tuøy thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá trongñoù coù (1) giaù thò tröôøng cuûa coå phieáu cho kyù sinh (currentstock price), (2) chieàu daøi thôøi gian hieäu löïc cuûa haømphieáu (time value), (3) giaù cam keát cuûa haøm phieáu trongtöông quan vôùi giaù thò tröôøng cuûa coå phieáu cho kyù sinh(intrinsic value), (4) haøm phieáu ñoäc cheá vôùi quyeàn muahay quyeàn baùn (call or put). Giaù thò tröôøng cuûa coå phieáuthì laïi tuøy thuoäc vaøo moät soá yeáu toá khaùc trong ñoù coù (1)möùc phaân phoái lôïi nhuaän voâ kyø cuûa coå phieáu (dividend

225


MSFT MAR 15.5 PUT MSCCMX 0.650

Kyùù Hieäu Cuûa Coå Phieáu Cho Kyù Sinh

Thaùng Maõn Haïn Kyù Sinh

Giaù Cam Keát

Haøm Phieáu Vôùi Quyeàn Baùn

Kyù Hieäu Cuûa Haøm Phieáu

Haøm Phí 1CP

rate), (2) möùc ñoä dao ñoäng giaù cuûa coå phieáu (degree ofstock price volatility), (3) möùc löu hoaït cuûa coå phieáu (stockliquidity) vaø möùc lôïi nhuaän hieän haønh treân thò tröôøng (mar-ket interest rate).

Haøm phieáu ñoäc cheá thöôøng ñöôïc yeát giaù theo theåthöùc trong baûng yeát giaù 8-1. Coät thöù nhaát treân baûng yeátgiaù ghi kyù hieäu cuûa coå phieáu cho kyù sinh. Coät thöù hai ghiba thaønh phaàn: (1) thaùng maõn haïn kyù sinh, (2) giaù camkeát vaø (3) quyeàn mua hay baùn. Theo qui öôùc, ngaøy maõnhaïn kyù sinh luùc naøo cuõng ñuùng vaøo ngaøy thöù saùu cuûatuaàn leã thöù ba cuûa thaùng maõn haïn. Coät thöù ba ghi kyùhieäu cuûa haøm phieáu. Coät thöù tö ghi giaù thò tröôøng cuûahaøm phieáu, cuõng laø haøm phí. Nhö vaäy, chieáu theo giaû duïtrong baûng yeát giaù 6-1, haøm phieáu ñoäc cheá vôùi quyeànbaùn MSCCMX seõ maõn haïn vaøo ngaøy thöù saùu cuûa tuaàn leãthöù ba cuûa thaùng ba (MAR) saép tôùi. Giaù cam keát ñöôïcñònh laø 15.5 USD moät coå phaàn cuûa coå phieáu MSFT chokyù sinh vaø haøm phí laø 0.65 USD moät coå phaàn. Ñoái vôùinhöõng coå phieáu cho kyù sinh coù giaù thò tröôøng töø 25 USDtrôû xuoáng, haøm phieáu thöôøng ñöôïc yeát caùch nhau 2 USD

8-1

226


cuûa giaù cam keát. Thí duï nhö APR 16 CALL, APR 14CALL, APR 12 CALL. Coøn ñoái vôùi nhöõng coå phieáu chokyù sinh coù giaù thò tröôøng treân 25 USD, haøm phieáu thöôøngñöôïc yeát caùch nhau 5 USD cuûa giaù cam keát. Thí duï nhöAPR 42 CALL, APR 37 CALL, APR 32 CALL.

Haøm phieáu ñoäc cheá ñöôïc chia laøm hai loaïi: (1)haøm phieáu ñoäc cheá voái quyeàn mua (call option) vaø (2)haøm phieáu ñoäc cheá vôùi quyeàn baùn (put option). Beân caïnhnhöõng ñaëc tính chung cho haøm phieáu, moãi loaïi coù nhöõngñaëc tính rieâng vaø daønh cho nhöõng muïc ñích khaùc nhau.

Haøm Phieáu Ñoäc CheáVôùi Quyeàn MuaHaøm phieáu ñoäc cheá vôùi quyeàn mua (call options) daønhcho ngöôøi höôûng öùng quyeàn mua hoaëc khoâng mua moätchöùng khoaùn ñöôïc chæ ñònh (specified underlying secu-rity) ôû moät giaù ñöôïc cam keát (specified exercise price,strike price) trong moät thôøi haïn ñöôïc vaïch tröôùc (speci-fied expiration date) vaø, neáu ngöôøi höôûng öùng quyeát ñònhthöïc hieän quyeàn mua, ngöôøi ñeà xöôùng baét buoäc phaûi baùncho ngöôøi höôûng öùng soá chöùng khoaùn ñoù theo nhö kheáöôùc.

Nhö ñaõ noùi, söï xöôùng-öùng cuûa hai ñoái taùc trongmua baùn haøm phieáu coù ñöôïc laø vì hoï cuøng nhìn vaøo moätchöùng khoaùn lieân heä nhöng khoâng cuøng moät keát luaän veàtöông lai cuûa chöùng khoaùn ñoù. Nhöõng ngöôøi höôûng öùng(buyers, holders) thì döï phoùng raèng giaù thò tröôøng (mar-ket price, spot price) cuûa chöùng khoaùn ñoù trong töông laiseõ cao hôn giaù cam keát (strike price, exercise price) khaùnhieàu vaø ñieàu naøy seõ xaûy ra tröôùc khi haøm phieáu maõnhaïn kyù sinh (expired). Theo döï phoùng naøy, noùi theo thuaätngöõ ñaàu tö, ngöôøi höôûng öùng giöõ tröôøng vò (takes a long

227


position). Vaø vì theá haøm phieáu ñoäc cheá vôùi quyeàn mua(call options) seõ cho hoï cô hoäi ñeå mua reû chöùng khoaùnñoù, hay noùi theo thuaät ngöõ ñaàu tö laø “goïi khoûi tay ngöôøiñeà xöôùng (call away from option writer)” chöùng khoaùn ñoùôû moät giaù thaáp hôn giaù thò tröôøng trong töông lai. Ngöôïclaïi, nhöõng ngöôøi ñeà xöôùng (writers, issuers) thì döï phoùngraèng giaù thò tröôøng cuûa chöùng khoaùn ñoù seõ khoâng caohôn giaù cam keát trong suoát chieàu daøi thôøi gian kyù sinh vaøvì theá haøm phieáu ñoäc cheá vôùi quyeàn mua seõ cho hoï côhoäi ñeå thu moät soá haøm phí (premium) töø nhöõng ngöôøihöôûng öùng vaø chöùng khoaùn seõ khoâng bò goïi khoûi tay hoï,töùc laø khoâng bò eùp baùn döôùi giaù thò tröôøng. Theo döï phoùngnaøy, noùi theo thuaät ngöõ ñaàu tö, ngöôøi ñeà xöôùng giöõ ñoaûnvò (assume short position).

Töø trong baûng yeát giaù 8-2 cho thaáy moät söï kieän laø,vôùi cuøng moät chieàu daøi thôøi gian hieäu löïc, giaù cam keátcaøng cao thì giaù thò tröôøng cuûa haøm phieáu caøng thaáp.Giaù thò tröôøng cuûa haøm phieáu CYOCWX, MAR 17.5 CALLthaáp hôn giaù thò tröôøng cuûa haøm phieáu CYOCWX, MAR15.5 CALL vaø giaù thò tröôøng cuûa haøm phieáu CYOCWX,APR 17.5 CALL thaáp hôn giaù thò tröôøng cuûa haøm phieáu

CSCO MAR 17.5 CALL CYOCWX 0.375

CSCO APR 17.5 CALL CYOCWX 0.50



Baûng Yeát Giaù Ngaøy 12 Thaùng 1 Naêm 19XX

8-2

228


CYOCWX, APR 15.5 CALL. Lyù do laø vì khoaûng caùchgiöõa giaù thò tröôøng cuûa coå phieáu cho kyù sinh vaø giaù camkeát cao cuûa haøm phieáu xa hôn khoaûng caùch giöõa giaù thòtröôøng cuûa coå phieáu cho kyù sinh vaø giaù cam keát thaáp cuûahaøm phieáu. Khoaûng caùch naøy ñöôïc tính baèng ñaúng thöùc[6-1] nhö sau:

SBGCALL = GTT - GCK {6-1}

SBGCALL = Sai bieät giaùGTT = Giaù thò tröôøng cuûa coå phieáu cho kyù sinhGCK = Giaù cam keát cuûa haøm phieáu

Khi khoaûng caùch SBGCALL mang soá aâm, hay laøSBGCALL < 0, haøm phieáu ñöôïc goïi laø “naèm ngoaøi khungtieàn” (out of the money). Cuïm töø “naèm ngoaøi khung tieàn”laø ngoân ngöõ kyõ thuaät dieãn taû traïng huoáng sai bieät aâm (-)giöõa giaù thò tröôøng cuûa coå phieáu cho kyù sinh vaø giaù camkeát cuûa haøm phieáu vaø traïng huoáng sai bieät naøy baát lôïicho ngöôøi höôûng öùng. SBGCALL < 0 caøng nhoû [töùc laø consoá sau daáu tröø caøng lôùn] thì haøm phieáu naèm ngoaøi khungtieàn caøng xa. Haøm phieáu naèm ngoaøi khung tieàn caøng xathì giaù thò tröôøng cuûa haøm phieáu caøng thaáp.

Giaû duï nhö giaù thò tröôøng cuûa coå phieáu cho kyùsinh, CSCO, laø 13 USD moät coå phaàn. Vôùi haøm phieáuCYOCWX, APR 17.5 CALL, sai bieät giöõa giaù thò tröôøngcuûa coå phieáu CSCO vaø giaù cam keát cuûa haøm phieáuCYOCWX laø –4.5 USD. Vôùi haøm phieáu CYOCWX, APR15.5 CALL, sai bieät giöõa giaù thò tröôøng cuûa coå phieáu CSCOvaø giaù cam keát cuûa haøm phieáu CYOCWX laø –2.5 USD.Noùi moät caùch khaùc, haøm phieáu APR 17.5 CALL naèm ngoaøikhung tieàn 4.5 USD trong khi haøm phieáu APR 15 CALLnaèm ngoaøi khung tieàn 2.5 USD. Do vaäy, giaù thò tröôøngcuûa haøm phieáu APR 17.5 CALL laø 0.5 USD thaáp hôn giaù

229







thò tröôøng cuûa haøm phieáu APR 15.5 CALL laø 1.5 USD.Giaù cam keát vaø ngaøy maõn haïn cuûa haøm phieáu

khoâng thay ñoåi. Do ñoù, SBGCALL chæ thay ñoåi theo giaù thòtröôøng cuûa coå phieáu cho kyù sinh. Neáu döï ñoaùn cuûa ngöôøihöôûng öùng chính xaùc, töùc laø giaù thò tröôøng cuûa coå phieáucho kyù sinh gia taêng tröôùc khi maõn haïn du kyø, SBGCALL <0 seõ lôùn daàn [töùc laø con soá ñöùng sau daáu tröø caøng luùccaøng nhoû] vaø cho ñeán moät luùc naøo ñoù seõ bieán thaønh soádöông, hay laø SBGCALL > 0. Khi SBGCALL bieán thaønh soádöông, haøm phieáu ñöôïc goïi laø “vaøo khung tieàn” (in themoney). Cuïm töø “vaøo khung tieàn” laø ngoân ngöõ kyõ thuaätdieãn taû traïng huoáng sai bieät döông (+) giöõa giaù thò tröôøngcuûa coå phieáu cho kyù sinh vaø giaù cam keát cuûa haøm phieáuvaø traïng huoáng sai bieät naøy coù lôïi cho ngöôøi höôûng öùng.Haøm phieáu ñi vaøo khung tieàn caøng saâu, hay laø SBGCALL

> 0 caøng lôùn, thì giaù thò tröôøng cuûa haøm phieáu caøng caovaø ngöôøi höôûng öùng caøng coù lôïi.

Giaû duï nhö giaù thò tröôøng cuûa coå phieáu cho kyùsinh, CSCO, töøø13 USD moät coå phaàn vaøo ngaøy 12 thaùng1 naêm 19xx taêng leân ñeán 18.5 USD moät coå phaàn tính vaøongaøy 4 thaùng 2 naêm 19xx. Nhö vaäy, theo baûng yeát giaù 8-

8-3

230


3, haøm phieáu CYOCWX, MAR 17.5 CALL vaø haøm phieáuCYOCWX, APR 17.5 CALL vaøo khung tieàn 1.0 USD trongkhi haøm phieáu CYOCWX, MAR 15.5 CALL vaø CYOCWX,APR 15.5 CALL vaøo khung tieàn 3 USD. Theo ñoù, giaù thòtröôøng cuûa nhöõng haøm phieáu naøy cuõng gia taêng. Giaù thòtröôøng cuûa haøm phieáu CYOCWX, MAR 17.5 CALL töø0.375 USD taêng leân 2.375 USD; cuûa CYOCWX, APR 17.5CALL töø 0.5 USD taêng leân 3.50 USD; cuûa CYOCWX, MAR15.5 CALL töø 1.375 USD taêng leân 4.375 USD; vaø cuûaCYOCWX, APR 15.5 CALL töø 1.50 USD taêng leân 5.50USD.

Cuõng töø baûng yeát giaù 8-2 vaø 8-3 cho thaáy moät söïkieän khaùc laø, cuøng moät giaù cam keát, haøm phieáu vôùi chieàudaøi thôøi gian hieäu löïc daøi hôn coù giaù thò tröôøng cao hôn.Giaù thò tröôøng cuûa haøm phieáu CYOCWX, MAR 17.5 CALLthaáp hôn giaù thò tröôøng cuûa haøm phieáu CYOCWX, APR17.5 CALL. Töông töï, giaù thò tröôøng cuûa haøm phieáuCYOCWX, MAR 15.0 CALL thaáp hôn giaù thò tröôøng cuûahaøm phieáu CYOWCX, APR 15.0 CALL. Khi haøm phieáugaàn tôùi ngaøy maõn haïn, giaù thò tröôøng cuûa haøm phieáu giaûmthieåu nhanh choùng hôn so vôùi tröôùc ñoù, nhaát laø ñoái vôùinhöõng haøm phieáu coøn naèm ngoaøi khung tieàn.

Haøm Phieáu Ñoäc CheáVôùi Quyeàn BaùnHaøm phieáu ñoäc cheá vôùi quyeàn baùn (put options) daønhcho ngöôøi höôûng öùng quyeàn baùn hoaëc khoâng baùn moätchöùng khoaùn ñöôïc chæ ñònh (specifed underlying secu-rity) ôû moät giaù ñöôïc cam keát (specified exercise price,strike price) trong moät thôøi haïn ñöôïc vaïch tröôùc (speci-fied expiration date) vaø, neáu ngöôøi höôûng öùng quyeát ñònh

231


MSFT MAR 16 PUT MSCCMX 1.5

MSFT APR 16 PUT MSCCMX 1.875




thöïc hieän quyeàn baùn, ngöôøi ñeà xöôùng baét buoäc phaûi muacuûa ngöôøi höôûng öùng soá chöùng khoaùn ñoù theo kheá öôùc.

Nhö ñaõ töøng trình baøy nhieàu laàn, söï xöôùng-öùngcuûa hai ñoái taùc trong mua baùn haøm phieáu coù ñöôïc laø vìhoï cuøng nhìn vaøo moät chöùng khoaùn lieân heä nhöng khoângcuøng moät keát luaän veà töông lai cuûa chöùng khoaùn ñoù.Nhöõng ngöôøi höôûng öùng (buyers, holders) döï phoùng raènggiaù thò tröôøng (market price, spot price) cuûa chöùng khoaùnñoù trong töông lai seõ thaáp hôn giaù cam keát (strike price,exercise price) khaù nhieàu vaø ñieàu naøy seõ xaûy ra tröôùc khihaøm phieáu maõn haïn kyù sinh (expired) vì theá haøm phieáuñoäc cheá vôùi quyeàn baùn (put option) seõ cho hoï cô hoäi ñeåbaùn cao giaù chöùng khoaùn ñoù, noùi moät caùch caàu kyø laø “ñaëtvaøo tay ngöôøi ñeà xöôùng (put to option writer)” chöùng khoaùnñoù ôû moät giaù cao hôn giaù thò tröôøng trong töông lai.

Ngöôïc laïi, nhöõng ngöôøi ñeà xöôùng (writers, issu-ers) thì döï phoùng raèng giaù thò tröôøng cuûa chöùng khoaùnñoù seõ khoâng thaáp hôn giaù cam keát trong suoát chieàu daøithôøi gian kyù sinh vaø vì theá haøm phieáu ñoäc cheá vôùi quyeànbaùn seõ cho hoï cô hoäi ñeå thu moät soá haøm phí (premium)töø nhöõng ngöôøi höôûng öùng vaø chöùng khoaùn seõ khoâng bò“ñaët vaøo tay hoï,” töùc laø khoâng bò eùp mua treân giaù thò tröôøng.

8-4

232


Töø trong baûng yeát giaù 8-4 cho thaáy moät söï kieän laø,vôùi cuøng moät chieàu daøi thôøi gian hieäu löïc, giaù cam keátcaøng thaáp thì giaù thò tröôøng cuûa haøm phieáu caøng thaáp.Giaù thò tröôøng cuûa haøm phieáu MSCCMX, MAR 14 PUTthaáp hôn giaù thò tröôøng cuûa haøm phieáu MSCCMX, MAR16 PUT vaø giaù thò tröôøng cuûa haøm phieáu MSCCMX, APR14 PUT thaáp hôn giaù thò tröôøng cuûa haøm phieáu MSCCMX,APR 16 PUT. Lyù do laø vì khoaûng caùch giöõa giaù cam keátthaáp cuûa haøm phieáu vaø giaù thò tröôøng cuûa coå phieáu chokyù sinh xa hôn khoaûng caùch giöõa giaù cam keát cao cuûahaøm phieáu vaø giaù thò tröôøng cuûa coå phieáu cho kyù sinh.Khoaûng caùch naøy ñöôïc tính baèng ñaúng thöùc [6-2] nhösau:

SBGPUT = GCK - GTT {6-2}

SBGPUT = Sai bieät giaùGTT = Giaù thò tröôøng cuûa coå phieáu cho kyù sinhGCK = Giaù cam keát cuûa haøm phieáu

Khi khoaûng caùch SBGPUT mang soá aâm, hay laøSBGPUT < 0, haøm phieáu ñöôïc goïi laø “naèm ngoaøi khungtieàn” (out of the money). Cuïm töø “naèm ngoaøi khung tieàn”laø ngoân ngöõ kyõ thuaät dieãn taû traïng huoáng sai bieät aâm (-)giöõa giaù cam keát cuûa haøm phieáu vaø giaù thò tröôøng cuûa coåphieáu cho kyù sinh vaø traïng huoáng sai bieät naøy baát lôïi chongöôøi höôûng öùng. SBGPUT < 0 caøng nhoû [töùc laø con soáñöùng sau daáu tröø caøng lôùn] thì haøm phieáu naèm ngoaøikhung tieàn caøng xa. Haøm phieáu naèm ngoaøi khung tieàncaøng xa thì giaù thò tröôøng cuûa haøm phieáu caøng thaáp.

Giaû duï nhö giaù thò tröôøng cuûa coå phieáu cho kyùsinh, MSFT, laø 17 USD moät coå phaàn. Vôùi haøm phieáuMSCCMX, APR 14 PUT, sai bieät giöõa giaù cam keát 14USD cuûa haøm phieáu vaø giaù thò tröôøng 17 USD cuûa coå

233


phieáu MSFT laø –3 USD. Vôùi haøm phieáu MSCCMX, APR16 PUT, sai bieät giöõa giaù cam keát cuûa haøm phieáu vaø giaùthò tröôøng cuûa coå phieáu cho kyù sinh laø –1 USD. Noùi moätcaùch khaùc, haøm phieáu APR 14 PUT naèm ngoaøi khungtieàn 3 USD trong khi haøm phieáu APR 16 PUT naèm ngoaøikhung tieàn 1 USD. Do vaäy, giaù thò tröôøng cuûa haøm phieáuAPR 14 PUT laø 0.75 USD thaáp hôn giaù thò tröôøng cuûahaøm phieáu APR 16 PUT laø 1.875 USD.

Giaù cam keát vaø ngaøy maõn haïn cuûa haøm phieáukhoâng thay ñoåi. Do ñoù, SBGPUT chæ thay ñoåi theo giaù thòtröôøng cuûa coå phieáu cho kyù sinh. Neáu döï ñoaùn cuûa ngöôøihöôûng öùng chính xaùc, töùc laø giaù thò tröôøng cuûa coå phieáucho kyù sinh lieân tuïc giaûm xuoáng tröôùc khi maõn haïn du kyø,SBGPUT < 0 seõ lôùn daàn [töùc laø con soá ñöùng sau daáu tröøcaøng luùc caøng nhoû] vaø cho ñeán moät luùc naøo ñoù seõ bieánthaønh soá döông, hay laø SBGPUT > 0. Khi SBGPUT bieánthaønh soá döông, haøm phieáu ñöôïc goïi laø “vaøo khung tieàn”(in the money). Cuïm töø “vaøo khung tieàn” laø ngoân ngöõ kyõthuaät dieãn taû traïng huoáng sai bieät döông (+) giöõa giaù camkeát cuûa haøm phieáu vaø giaù thò tröôøng cuûa coå phieáu cho kyùsinh vaø khoaûn sai bieät naøy coù lôïi cho ngöôøi höôûng öùng.Haøm phieáu ñi vaøo khung tieàn caøng saâu, hay laø SBGPUT >0 caøng lôùn, thì giaù thò tröôøng cuûa haøm phieáu caøng cao vaøngöôøi höôûng öùng caøng coù lôïi.

Giaû duï nhö giaù thò tröôøng cuûa coå phieáu cho kyùsinh, MSFT, töøø 17 USD moät coå phaàn vaøo ngaøy 12 thaùng1 naêm 19xx giaûm xuoáng ñeán 13.5 USD moät coå phaàn tínhvaøo ngaøy 4 thaùng 2 naêm 19xx. Nhö vaäy, theo baûng yeátgiaù 8-5, haøm phieáu MSCCMX, MAR 16 PUT vaø haøm phieáuMSCCMX, APR 16 PUT vaøo khung tieàn 3.5 USD trongkhi haøm phieáu MSCCMX, MAR 14 PUT vaø MSCCMX,APR 14 PUT vaøo khung tieàn 0.5 USD. Theo ñoù, giaù thòtröôøng cuûa nhöõng haøm phieáu naøy cuõng gia taêng. Giaù thòtröôøng cuûa haøm phieáu MSCCMX, MAR 16 PUT töø 1.5

234







USD taêng leân 4.0 USD; cuûa MSCCMX, APR 16 PUT töø1.875 USD taêng leân 4.50 USD; cuûa MSCCMX, MAR 14PUT töø 0.5 USD taêng leân 2.5 USD; vaø cuûa MSCCMX,APR 14 PUT töø 0.75 USD taêng leân 2.75 USD.

Cuõng töø baûng yeát giaù 6-4 vaø 6-5 cho thaáy moät söïkieän khaùc laø, cuøng moät giaù cam keát, haøm phieáu vôùi chieàudaøi thôøi gian hieäu löïc daøi hôn coù giaù thò tröôøng cao hôn.Giaù thò tröôøng cuûa haøm phieáu MSCCMX, MAR 16 PUTthaáp hôn giaù thò tröôøng cuûa haøm phieáu MSCCMX, APR16 PUT. Töông töï, giaù thò tröôøng cuûa haøm phieáuMSCCMX, MAR 14 PUT thaáp hôn giaù thò tröôøng cuûa haømphieáu MSCCMX, APR 14 PUT. Khi haøm phieáu gaàn tôùingaøy maõn haïn, giaù thò tröôøng cuûa haøm phieáu giaûm thieåunhanh choùng hôn so vôùi tröôùc ñoù, nhaát laø ñoái vôùi nhöõnghaøm phieáu coøn naèm ngoaøi khung tieàn.

Höõu Duïng &Phoå Thoâng Cuûa HPÑC

8-5

235


Taïi sao giôùi ñaàu tö muoán mua haøm phieáu kyù sinh vaøomoät coå phieáu thay vì mua thaúng coå phieáu cho kyù sinh?Lyù do raát ñôn giaûn: vì qua noù giôùi ñaàu tö coù theå vaän duïngkyõ naêng ñoøn baåy taøi chính (financial leverage). Theá naøolaø ñoøn baåy taøi chính? Giaû duï nhö oâng A coù moät soá tieànduøng vaøo ñaàu tö laø 10,000 USD. Neáu oâng A ñem soá tieànñoù mua thaúng coå phieáu ABC vôùi giaù 100 USD moät coåphaàn, oâng A seõ mua ñöôïc caû thaûy laø 100 coå phaàn. OÂngA hy voïng laø giaù thò tröôøng cuûa coå phieáu naøy seõ taêng leân120 USD trong voøng 9 thaùng. Neáu oâng A döï ñoaùn ñuùng,oâng A seõ lôøi moät soá tieàn laø 2,000 USD, hay laø (120 –100USD) x 100 CP, vaø lôïi nhuaän ñaàu tö tính ra laø 20%, haylaø (2,000 USD/10,000 USD) x 100%. Neáu oâng A döï ñoaùnsai vaø trong voøng 9 thaùng coå phieáu ABC chæ coøn laïi 10USD moät coå phaàn, oâng A seõ thua loã 9,000 USD, hay laø(10-100 USD) x 100 CP. Thay vì mua thaúng coå phieáuABC, oâng A coù theå duøng phaân nöõa soá tieàn ñoù ñeå muahaøm phieáu ABCMX kyù sinh vaøo coå phieáu ABC. Giaû duïgiaù cuûa haøm phieáu ABCMX, SEP 105 CALL laø 2.5 USDmoät coå phaàn, vôùi 5,000 USD oâng A coù theå mua ñöôïc 20haøm kheá, hay laø 2,000 CP, hay laø 5,000 USD / 2.5 USD.Neáu trong voøng 9 thaùng tröôùc khi haøm phieáu maõn haïn coåphieáu ABC taêng leân 120 USD moät coå phaàn nhö döï ñoaùncuûa oâng A vaø giaù cuûa haøm phieáu ABCMX, SEP 105 CALLgia taêng töø 2.5 USD leân ñeán 14.5 USD moät coå phaàn, oângA coù ñöôïc moät soá tieàn lôøi laø 24,000 USD, hay laø (14.5 –2.5 USD/CP) x 2,000 CP, vaø lôïi nhuaän treân voán ñaàu tötính ra laø 480%, hay laø (24,000 USD / 5,000 USD) x 100%.Coøn neáu nhö oâng A döï ñoaùn sai vaø coå phieáu ABC tuoäcdoác trong voøng 9 thaùng chæ coøn laïi 10 USD moät coå phaàn,oâng A maát troïn 5,000 USD. So saùnh hai tröôøng hôïp vöøaneâu treân, (1) vôùi 5,000 USD voán ñaàu tö haøm phieáu ABCMXseõ cho oâng A quyeàn giaùn tieáp khoáng cheá 2,000 coå phaàncuûa coå phieáu ABC trong 9 thaùng trong khi vôùi 10,000

236


USD voán ñaàu tö coå phieáu ABC chæ cho oâng A quyeàn tröïctieáp khoáng cheá 100 coå phaàn nhöng khoâng giôùi haïn thôøigian; (2) haøm phieáu ABCMX seõ cho oâng A 480% lôïi nhuaäntreân voán ñaàu tö trong khi coå phieáu ABC chæ cho oâng A20% lôïi nhuaän treân voán ñaàu tö; vaø (3) döï ñoaùn sai oâng Achæ maát toái ña laø 5,000 USD cho haøm phieáu ABCMX nhöngmaát tôùi 9,000 USD, vaø coù theå maát tôùi toái ña laø 10,000USD, cho coå phieáu ABC. Dó nhieân laø treân thöïc teá giaù cuûacoå phieáu ít khi rôùt xuoáng quaù xa nhö trong giaû duï. Tuynhieân, noù vaãn khoâng thay ñoåi moät ñieàu hieån nhieân laø chothaáy raát roû tính caùch “ñoøn baåy taøi chính” cuûa coâng cuïhaøm phieáu.

Cuõng nhôø vaøo “ñoøn baåy taøi chính” phoái hôïp vôùinhöõng kyõ thuaät tinh vi khaùc, haøm phieáu trôû thaønh laø moätcoâng cuï raát uyeån chuyeån ñeå giuùp giôùi ñaàu tö phoøng thuûchoáng laïi nhöõng dao ñoäng giaù quaù maïnh (hedging) maøphaàn lôùn laø do nhöõng döõ kieän baát ngôø gaây ra.

Cuõng nhôø vaøo nhöõng ñaëc tính höõu duïng vöøa trìnhbaøy, haøm phieáu trôû thaønh laø moät coâng cuï raát phoå thoâng.

Thò TröôøngMua Baùn HPÑCMaëc duø hình thöùc haøm phieáu ñoäc cheá ñaõ coù töø nhieàu theákyû, loaïi chöùng khoaùn naøy chæ môùi ñöôïc tieâu chuaån hoaùvaø hôïp thöùc hoaù vaøo naêm 1973 taïi Hoa Kyø. Ngaøy nayhaøm phieáu ñoäc cheá ñöôïc mua baùn coâng khai taïi nhöõngthò tröôøng mua chöùng khoaùn nhö laø American Stock Ex-change (AMEX), Chicago Board Option Exchange(CBOE), New York Stock Exchange (NYSE), Pacific StockExchange (PSE), vaø Philadelphia Stock Exchange(PHLX). Gioáng nhö nhöõng chöùng khoaùn khaùc, thò tröôøngmua baùn haøm phieáu naèm trong söï kieåm saùt cuûa UÛy Ban

237


Chöùng Khoaùn & Thò Tröôøng Mua Baùn Chöùng Khoaùn (Se-curities and Exchange Commission; SEC).

Haøm Phieáu Toaøn CheáMoät haøm kheá toaøn cheá (A futures contract) laø moät kheáöôùc ñöôïc tieâu chuaån hoaù (a standardized agreement) ñeåmua hoaëc baùn taïi moät thò tröôøng mua baùn coù toå chöùc(exchange traded) moät moùn haøng ñöôïc chæ roû (underly-ing item) ôû moät giaù ñieàu ñình tröôùc (negotiated price) vaøseõ giao haøng vaøo moät ngaøy trong töông lai ñöôïc chæ ñònhtröôùc (specified future date). Moùn haøng ñoù coù theå laø moätsaûn phaåm, moät chöùng khoaùn, moät bieåu soá giaù trò hoãn hôïphoaëc moät ngoaïi teä. Trong soá nhöõng saûn phaåm ñöôïc muabaùn treân thò tröôøng coù caû noâng saûn, khoaùn saûn, laâm saûn,vaø nhieân lieäu. Thí duï nhö laø caø pheâ, cocoa, ñöôøng, luùamì, baép, boâng vaûi, heo, boø, gaø, tröùng gaø, giaáy, goå, khíñoát, vaân vaân.

Cuõng gioáng nhö haøm kheá ñoäc cheá, haøm kheá toaøncheá ñöôïc thaønh laäp laø vì ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn cuõngnhìn veà töông lai cuûa moät moùn haøng nhöng khoâng cuøngmoät keát luaän. Ngöôøi mua thì döï phoùng laø giaù thò tröôøngcuûa moùn haøng trong töông lai seõ cao hôn giaù ñieàu ñìnhcho neân muoán mua, thuaät ngöõ chuyeân moân goïi laø giöõtröôøng vò (to take on a long futures position). Ngöôïc laïi,ngöôøi baùn thì döï phoùng laø giaù thò tröôøng cuûa moùn haøngtrong töông lai seõ thaáp hôn giaù ñieàu ñình cho neân muoánbaùn, thuaät ngöõ chuyeân moân goïi laø giöõ ñoaûn vò (to take ona short futures position).

Haøm kheá toaøn cheá khaùc hôn haøm kheá ñoäc cheátreân moät soá ñieåm caên baûn. Thöù nhaát haøm kheá toaøn cheábaét buoäc ngöôøi mua phaûi mua vaø ngöôøi baùn phaûi baùntheo cam keát. Vì trong cam keát aùp ñaët söï cöôûng cheá leân

238


caû hai phía, ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn, cho neân haøm phieáucuûa noù mang teân laø haøm phieáu toaøn cheá ñeå chæ veà ñaëctính naøy. Thöù hai, haøm kheá toaøn cheá ñoøi hoûi caû ngöôøimua laån ngöôøi baùn phaûi ñaët xuoáng moät soá tieàn goïi laø taøikhoaûn kyù thaùc ñaûm baûo kheá öôùc (margin deposit). Thöùba, giaù trò cuûa moät haøm kheá toaøn cheá laø soá khoâng ôû thôøiñieåm xöôùng öùng vöøa ñöôïc thaønh laäp (the value of a fu-tures contract is zero to both buyer and seller at the timeit is negotiated) vaø vì vaäy caû ngöôøi mua laãn ngöôøi baùnkhoâng phaûi traû tieàn luùc ñoù (a future transaction involvesno money at the outset).

Thuaät ngöõ taøi khoaûn kyù thaùc ñaûm baûo kheá öôùc(margin deposits) trong mua baùn haøm phieáu toaøn cheáthöôøng bò laàm vôùi thuaät ngöõ taøi khoaûn ñaët coïc (stockmargins) trong mua baùn coå phieáu. Taøi khoaûn ñaët coïctrong mua baùn coå phieáu laø moät soá tieàn chi traû tröôùc moätphaàn naøo cuûa toång soá vaø thieáu nôï phaàn coøn laïi ñeå naémtrong tay moät chöùng khoaùn (Stock margin is a down pay-ment on the purchase of an equity security on credit. Itrepresents fund surrenderred to gain physical posses-sion of a security). Ngöôïc laïi, taøi khoaûn kyù thaùc ñaûm baûokheá öôùc laø moät soá tieàn kyù thaùc ñeå baûo hieåm cho vieäcthöïc hieän kheá öôùc chöù khoâng phaûi laø tieàn traû tröôùc moätphaàn ñeå mua thieáu (margin deposit is a performance bondposted to ensure that traders honor their contractual ob-ligation, and not a down payment on credit transaction).

Ñeå coù theå mua baùn haøm phieáu toaøn cheá (futurestransaction) tröôùc tieân ngöôøi mua laãn ngöôøi baùn phaûi môûmoät tröông muïc mua baùn haøm phieáu toaøn cheá vaø ñaëtmoät soá tieàn kyù thaùc ñaûm baûo kheá öôùc vôùi moät trung gianmua baùn chöùng khoaùn (post margin with a broker). Trunggian mua baùn chöùng khoaùn sau ñoù duøng soá tieàn naøy ñeåñaët kyù thaùc ñaûm baûo kheá öôùc vôùi moät trung gian giaohoaùn (clearing agent). Ñaët kyù thaùc ñaûm baûo kheá öôùc coù

239


theå döôùi daïng tieàn maët (by depositing cash) hoaëc, chonhöõng toå chöùc mua baùn chöùng khoaùn coù taàm voùc (insti-tutional traders), döôùi daïng theá chaáp baèng chöùng khoaùndeã baùn do chính quyeàn lieân bang phaùt haønh hay baèng tínduïng thö do moät ngaân haøng kyù phaùt (by pledging collat-eral in the form of marketable security or letter of credit).Nhöõng coâng ty trung gian giao hoaùn (clearing firms), laønhöõng thaønh vieân cuûa trung taâm giao hoaùn (members ofthe exchange clearing house), phaûi hoaøn toaøn chòu traùchnhieäm tröïc tieáp thanh lyù vôùi trung taâm giao hoaùn veà nhöõngthua thaát trong mua baùn haøm phieáu cuûa khaùch haøng cuûahoï. Ñeå baûo ñaûm tính caùch khaû tín taøi chính cuûa cô trìnhgiao hoaùn (to ensure financial integrity of the clearing pro-cess), chính baûn thaân cuûa nhöõng coâng ty trung gian giaohoaùn cuõng phaûi thoûa maõn yeâu caàu kyù thaùc ñaûm baûo kheáöôùc (meet margin requirements) vaø ñieàu kieän taøi chínhtoái thieåu (minimum capital requirements) do trung taâmgiao hoaùn ñöa ra.

Sau moãi phieân mua baùn (at the end of each trad-ing session), taát caû ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn ñeàu phaûiñaùnh daáu haøm kheá toaøn cheá theo thò tröôøng (markingfutures contracts to market). Ñaùnh daáu haøm kheá toaøncheá theo thò tröôøng laø thuaät ngöõ noùi veà keát toaùn cuoái ngaøyñeå xeùt giaù trò cuûa haøm phieáu toaøn cheá vaø ñònh vò trí taøichính cuûa nhöõng ngöôøi naém haøm phieáu toaøn cheá. Noùimoät caùch khaùc, ñaùnh daáu haøm kheá toaøn cheá theo thòtröôøng laø tính soå lôøi loã cho nhöõng haøm phieáu toaøn cheávaøo cuoái ngaøy vaø moãi ngaøy (marking futures contracts tomarket requires all buyers and sellers to realize any gainsor losses in the value of their futures positions). Trunggian mua baùn chöùng khoaùn (broker) seõ tröïc tieáp khaáu tröøsoá tieàn thua thaát trong ngaøy vaø chuyeån soá tieàn ñoù ra khoûitröông muïc mua baùn haøm phieáu toaøn cheá (margin ac-count) cuûa ngöôøi naém haøm kheá toaøn cheá ôû vò theá thua

240


thaát ñeå ñöa qua trung taâm giao hoaùn chi traû cho ngöôøinaém haøm kheá ôû vò theá ñoái nghòch (opposing position inthe contract). Sau ñoù, trung taâm giao hoaùn seõ chuyeån soátieàn chi traû thua thaát naøy (variation margin) vaøo trongtröông muïc mua baùn haøm phieáu cuûa ngöôøi naém haømkheá ôû vò theá thaéng lôïi. Ña soá trung gian mua baùn chöùngkhoaùn yeâu caàu khaùch haøng cuûa hoï duy trì moät toàn soá toáithieåu (minimum balance; maintenance margin) cho taøikhoaûn kyù thaùc ñaûm baûo kheá öôùc vaø thöôøng laø vöôït hônyeâu caàu cuûa trung taâm giao hoaùn. Neáu toàn soá rôùt döôùimöùc toái thieåu, trung gian mua baùn chöùng khoaùn seõ gôûicho khaùch haøng cuûa hoï moät thoâng baùo keâu goïi kyù thaùctheâm (margin call), noùi theo thuaät ngöõ chuyeân moân, ñeåkhaùch haøng taùi laäp laïi tình traïng taøi chính thoûa maõn ñöôïcyeâu caàu.

Ñaùnh daáu haøm kheá toaøn cheá theo thò tröôøng cuoáiphieân mua baùn coù taùc duïng taùi ñieàu ñình giaù haøm phieáutoaøn cheá moãi ngaøy (has the effect of renegotiating thefutures price). Vì theá, ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn ñoàng yùbaét ñaàu moät ngaøy môùi vôùi caùi giaù sau cuøng ôû cuoái ngaøyhoâm qua.

Giaù thò tröôøng cuûa haøm phieáu toaøn cheá seõ baèngvôùi giaù thò tröôøng cuûa moùn haøng cho kyù sinh vaøo phieânmua baùn cuoái cuøng vaøo ngaøy haøm phieáu maõn haïn (fu-tures prices converge to the underlying spot market priceon the last day of trading). Hieän töôïng naøy ñöôïc goïi laøsöï ñoàng quy (convergence).

Sau khi chaám döùt phieân mua baùn sau cuøng naøy,haøm kheá toaøn cheá seõ ñöôïc ñaùnh daáu cho thò tröôøng moätlaàn choùt. Neáu laø haøm kheá toaøn cheá thuoäc loaïi thanh lyùbaèng tieàn maët (cash-settled contracts), taát caû seõ ñöôïckeát toaùn vaø taøi khoaûn kyù thaùc ñaûm baûo kheá öôùc coøn döseõ ñöôïc hoaøn traû cho chuû nhaân. Neáu haøm kheá toaøn cheáxaùc quyeát phaûi thöïc söï taûi giao moùn haøng (specifies de-

241


livery of the underlying item), trung taâm giao hoaùn seõ saépxeáp vôùi hai phía mua baùn ñeå giao haøng ñuùng theo kheáöôùc. Giaù cuûa moùn haøng ghi treân hoaù ñôn giao haøng (in-voice price; delivery price) seõ ñöôïc laáy theo giaù thò tröôøngcuûa noù vaøo thôøi ñieåm keát thuùc phieân mua baùn cuoái cuøngcuûa haøm phieáu toaøn cheá coøn goïi laø giaù keát (final settle-ment price). Coøn khoaûn lôøi hoaëc loã do sai bieät giöõa giaùkeát vaø giaù ñieàu ñình tröôùc cuûa haøm kheá toaøn cheá (nego-tiated price) seõ ñöôïc thanh toaùn qua keânh tröông muïcmua baùn haøm phieáu toaøn cheá tröôùc khi trung gian muabaùn chöùng khoaùn hoaøn traû cho chuû nhaân taøi khoaûn kyùthaùc ñaûm baûo kheá öôùc coøn dö (any profit or loss is real-ized through the transfer of variation margin).

Ngoaïi tröø moät hay hai phaàn traêm cuûa toång soá, taátcaû nhöõng vuï mua baùn cuoái cuøng ñeàu thanh lyù lôøi loã baèngtieàn maët (cash settlement) thay vì ngöôøi baùn thöïc söï taûigiao moùn haøng (delivery) ñeán ngöôøi mua. Ngöôøi mua vaøngöôøi baùn chi traû tieàn maët vôùi nhau (exchange cash pay-ments) döïa treân thay ñoåi giaù thò tröôøng cuûa moùn haønghoaëc cuûa chöùng khoaùn cho kyù sinh (underlying item orunderlying secutiry). Cho neân, thanh lyù baèng tieàn maët ñaõlaøm thay ñoåi ñònh nghóa nguyeân thuûy cuûa haøm phieáu toaøncheá. Vôùi ñònh nghóa môùi hôn, haøm kheá toaøn cheá laø moätkheá öôùc ñöôïc tieâu chuaån hoaù vaø coù theå chuyeån nhöôïngvaø theo ñoù ñoái taùc coù theå chi traû vôùi nhau baèng tieàn maëttính theo nhöõng thay ñoåi treân giaù thò tröôøng cuûa moät saûnphaåm hoaëc chöùng khoaùn cho kyù sinh (a futures contractis a standardized and transferable agreement that pro-vides for the exchange of cash flows based on changeson the market price of a specified commodity or specifiedsecurity).

Höõu Duïng &

242


Phoå Thoâng Cuûa HPTCThò tröôøng mua baùn saûn phaãm ñaàu tieân cuûa Hoa Kyø coùteân laø Chicago Board of Trade (CBOT) ñöôïc thaønh laäpvaøo naêm 1848. Muïc ñích nguyeân thuûy cuûa trung taâm laøñeå thu huùt hoaït ñoäng mua baùn meã coác baèng tieàn maët.Ñeán naêm 1865 haøm phieáu toaøn cheá mua baùn meã coácmôùi baét ñaàu xuaát hieän. Coøn haøm phieáu toaøn cheá kyù sinhvaøo chöùng khoaùn chæ môùi coù vaøo thaäp nieân 1970. Inter-national Monetary Market (IMM), moät thaønh vieân cuûa Chi-cago Merchantile Exchange (CME), baét ñaàu mua baùn haømphieáu toaøn cheá kyù sinh vaøo traùi phieáu ngaén haïn (90-dayT-Bill futures) vaøo naêm 1976. Ñeán naêm 1981 IMM laïigiôùi thieäu ñeán thò tröôøng haøm phieáu toaøn cheá kyù sinh vaøoUS dollars mua baùn ngoaøi laõnh thoå Hoa Kyø (Eurodollarfutures). Naêm 1982, Kansas City Board of Trade ñöa rathò tröôøng haøm phieáu toaøn cheá kyù sinh vaøo bieåu soá giaù tròhoãn hôïp Value Line (Value Line stock index futures). Sauñoù haøm phieáu toaøn cheá kyù sinh vaøo bieåu soá giaù trò hoãnhôïp S&P500 (S&P500 stock index futures) ñöôïc mua baùntreân saøn cuûa CME vaø haøm phieáu toaøn cheá kyù sinh vaøobieåu soá giaù trò hoãn hôïp NYSE (NYSE stock index futures)ñöôïc mua baùn treân saøn cuûa New York Futures Exchange.

Haøm phieáu toaøn cheá laø moät coâng cuï khaù phoå thoâng.Chæ trong voøng 3 thaäp nieân soá löôïng haøm kheá toaøn cheáñaõ töø 3.9 trieäu trong naêm 1960 leân ñeán 267.4 trieäu trongnaêm 1989. Trong soá ñoù 60 phaàn traêm laø haøm phieáu toaøncheá kyù sinh vaøo chöùng khoaùn.

Haøm phieáu toaøn cheá laø moät coâng cuï lôïi haïi haøngñaàu trong taát caû nhöõng coâng cuï hieän coù. Söû duïng nhömoät phöông tieän “baù ñaïo” ngöôøi ñaàu tö coù theå “moät böôùcleân maây” vaø cuõng coù theå traéng tay trong choác laùt. Söûduïng nhö moät phöông tieän phoøng thuû, haøm phieáu toaøncheá laø moät coâng cuï uyeån chuyeån vaø höõu duïng.

243


Hoaït ñoäng mua baùn haøm phieáu toaøn cheá naèm trongvoøng kieåm saùt cuûa UÛy Ban Mua Baùn Haøm Phieáu ToaønCheá (Commodity Futures Trading Commission, CFTC),moät cô quan ñoäc laäp caáp lieân bang ñöôïc thaønh laäp naêm1974. Theâm vaøo ñoù Hieäp Hoäi Haøm Phieáu Toaøn Cheá (Na-tional Futures Association, NFA), moät toå chöùc ñöôïc quoáchoäi uûy quyeàn, tieáp tay vôùi CFTC ñeå kieåm saùt haønh vi cuûathaønh vieân trong hieäp hoäi.

Haøm Phieáu QuyeànMoät haøm phieáu quyeàn (warrant) laø chöùng chæ cuûa kheáöôùc thaønh laäp quyeàn mua cuûa ngöôøi höôûng öùng, trongñoù ngöôøi höôûng öùng ñöôïc quyeàn mua töø ngöôøi ñeà xöôùngmoät chöùng khoaùn ñöôïc chæ ñònh (underlying security) ôûmoät giaù ñöôïc cam keát (specified price) trong moät thôøihaïn ñöôïc vaïch tröôùc (specified period). Thöïc ra, haømphieáu quyeàn cuõng gioáng nhö haøm phieáu ñoäc cheá vôùiquyeàn mua (call options) nhöng coù thôøi haïn daøi hôn nhieàu.Ñoâi khi haøm phieáu quyeàn coù hieäu löïc vónh vieãn töùc laøkhoâng coù ngaøy maõn haïn.

Haøm phieáu quyeàn (warrants) khaùc vôùi quyeàn ñöôïcmua coå phaàn môùi (rights) daønh cho nhöõng coå chuû coåphieáu thöôøng ñaúng tröôùc khi coâng ty phaùt haønh coå phieáuthöôøng ñaúng ñoù ñem soá coå phaàn môùi baùn ra thò tröôøng.Thoâng thöôøng thì quyeàn ñöôïc mua coå phaàn môùi chæ coùthôøi gian hieäu löïc daøi töø 2 cho ñeán 4 tuaàn leã trong khihaøm phieáu quyeàn coù thôøi gian hieäu löïc daøi tôùi nhieàu naêmhoaëc vónh vieãn. Moät ñieåm dò bieät nöõa laø giaù cam keát cuûahaøm phieáu quyeàn thöôøng cao hôn giaù thò tröôøng cuûa coåphieáu lieân heä vaøo thôøi ñieåm phaùt haønh trong khi quyeànñöôïc mua coå phaàn môùi thöôøng daønh cho coå chuû hieänhöõu moät giaù öu ñaõi thaáp hôn giaù thò tröôøng cuûa coå phieáu

244


lieân heä. Vaø moät ñieåm dò bieät khaùc nöõa laø haøm phieáuquyeàn laø moät coâng cuï cuûa coâng ty nhaèm khuyeán khíchgiôùi ñaàu tö (sweetener) trôû thaønh coå chuû cuûa coâng ty,trong khi quyeàn ñöôïc mua coå phaàn môùi chæ nhaèm baûo veäquyeàn lôïi cuûa coå chuû hieän höõu.

Thöôøng thì haøm phieáu quyeàn ñöôïc baùn ra bôûinhöõng coâng ty maø coå phieáu thöôøng ñaúng cuûa coâng ty ñoùkhoâng coù haøm phieáu ñoäc cheá kyù sinh. Ñaëc tính cuûa haømphieáu quyeàn goàm coù:

• Thôøi gian hieäu löïc caøng ngaén thì giaù thò tröôøngcuûa haøm phieáu quyeàn caøng thaáp;

• Giaù thò tröôøng cuûa coå phieáu lieân heä caøng cao thìgiaù thò tröôøng cuûa haøm phieáu quyeàn caøng cao;

• Möùc dao ñoäng giaù cuûa coå phieáu lieân heä caøng caothì giaù thò tröôøng cuûa haøm phieáu quyeàn caøng cao;

• Laõi suaát hieän haønh treân thò tröôøng taêng leân thì giaùcuûa haøm phieáu quyeàn cuõng taêng leân, vaø ngöôïclaïi;

• Neáu taát caû yeáu toá khaùc ñeàu ngang nhau, haøm phieáuquyeàn coù ñính keøm quyeàn thu hoài coù giaù trò thaáphôn haøm phieáu quyeàn khoâng coù ñính keøm quyeànthu hoài;

• Giaù cam keát caøng thaáp thì giaù trò cuûa haøm phieáuquyeàn caøng cao.

Trong taát caû caùc loaïi haøm phieáu, coù leõ haøm phieáuquyeàn laø moät coâng cuï ñaàu tö ít nguy hieåm hôn caû.

Phuï Chuù1 ÔÛ ñaây haøm phieáu laø thuaät ngöõ noùi veà chöùng khoaùn trongkhi haøm kheá noùi veà nhöõng cam keát treân chöùng khoaùn.

245


Nhöng vì nhöõng cam keát ñöôïc tieâu chuaån hoaù (standard-ized) neân töø ñoù haøm kheá thöôøng duøng ñeå chæ soá löôïngtrong mua baùn haøm phieáu.

246


CHÖÔNG 3

Thuaät NgöõAnh Vieät

248

249

Thuaät Ngöõ Anh Vieät

Account Maintenance Fee: Phí Baûo Trì Tröông Muïc. XemFee.

Adjustable Rate Preferred Stock: Coå Phieáu Öu Ñaúng KhaûChænh. Thoâng thöôøng thì möùc lôïi nhuaän thöôøng kyø,LNTK%, cuûa coå phieáu öu ñaúng khoâng thay ñoåi. Tuy nhieân,coù nhöõng coå phieáu öu ñaúng cho ñieàu chænh lôïi nhuaänthöôøng kyø theo laõi suaát ngaén haïn (90-day T-bill rate) cuûathò tröôøng vaø söï ñieàu chænh naøy seõ theo moät coâng thöùc vaøthôøi ñieåm ñònh tröôùc. Loaïi naøy ñöôïc goïi laø coå phieáu thöôøngñaúng khaû chænh. Vôùi quyeàn öu tieân cuûa coå phieáu öu ñaúng,trong tröôøng hôïp coâng ty saùp nhaäp hoaëc baùn phaù saûn,coå chuû seõ nhaän ñöôïc tieàn boài hoaøn vaø coù theå keøm vôùi lôïinhuaän ôûø moät möùc theo cam keát tröôùc khi soá thu (the pro-ceed) ñöôïc chuyeån giao qua cho coå chuû cuûa coå phieáuthöôøng ñaúng. Coå phieáu öu ñaúng khaû chænh raát laø thònh

Chuù Thích:Chöõ Nghieâng = Thuaät ngöõ Chöõ Ñöùng = Giaûi thích hay ñònh nghóa

250


haønh taïi Hoa Kyø trong thaäp nieân 1980s. Phía coâng ty laãnphía ñaàu tö ñeàu chuoäng ñaëc ñieåm naøy vì noù giuùp giôùi haïnhieåm hoïa laõi suaát.

American Deposit Receipts (ADRs): Phieáu Chöùng NhaänKyù Thaùc Coå Phaàn. Phieáu chöùng nhaän kyù thaùc coå phaàn laømoät saùng taïo cuûa MorganGuarantee Trust ôû thaäp nieân1920s. Vaøo khoaûng thôøi gian ñoù UÛy Ban Chöùng Khoaùn&ø Thò Tröôøng Mua Baùn Chöùng Khoaùn (Securities andExchanges Commission) cuõng nhö thuû tuïc ñaêng kyù chöùngkhoaùn chöa ra ñôøi. Mua baùn tröïc tieáp moät chöùng khoaùncuûa moät coâng ty ngoaïi quoác raát laø phöùc taïp, vaø ngay caûbaây giôø cuõng vaäy. Cho neân, thay vì mua baùn tröïc tieápmoät coå phieáu do coâng ty nöôùc ngoaøi phaùt haønh phieáuchöùng nhaän kyù thaùc coå phaàn cuûa coå phieáu ñoù ñöôïc söûduïng ñeå tieän hôn cho vieäc mua baùn. Theo phöông caùchtreân coå phieáu do moät coâng ty ngoaïi quoác phaùt haønh ñöôïcñem kyù thaùc vaøo moät ngaân haøng coù taàm voùc quoác teá,Sau khi kieåm tra vaø chaáp nhaän, ngaân haøng naøy seõ phaùthaønh phieáu chöùng nhaän kyù thaùc coå phaàn cuûa coâng ty ñoùñeå baùn ra treân thò tröôøng Hoa Kyø. Khi ngaân haøng chòuñöùng ra phaùt haønh phieáu chöùng nhaän kyù thaùc coå phaàn,coå phieáu ñoù ñöôïc coi laø coù baûo chöùng (sponsored). Ngaânhaøng chæ baûo chöùng coå phieáu theo söï yeâu caàu cuûa coângty phaùt haønh. Ngöôïc laïi, ngaân haøng coù theå huûy boû baûochöùng theo söï yeâu caàu cuûa giôùi ñaàu tö. Ngaøy nay taát caûphieáu chöùng nhaän kyù thaùc coå phaàn (sponsored ADRs)ñeàu coù ñaêng kyù vôùi UÛy Ban Chöùng Khoaùn & Thò TröôøngMua Baùn Chöùng Khoaùn. Vôùi chieàu höôùng ñaàu tö vaøonhöõng coâng ty haûi ngoaïi cuûa giôùi ñaàu tö Hoa Kyø caøngngaøy caøng nhieàu, phieáu chöùng nhaän kyù thaùc coå phaàncaøng ngaøy caøng trôû neân thònh haønh hôn. Giôùi ñaàu tö HoaKyø öa chuoäng phieáu chöùng nhaän kyù thaùc coå phaàn, so vôùimua tröïc tieáp coå phaàn cuûa coâng ty ngoaïi quoác (buying

251


foreign shares directly) vì nhöõng lyù do sau ñaây. Thöù nhaát,mua phieáu chöùng nhaän kyù thaùc coå phaàn raát deã daøng.Thöù hai, ñeå traùnh bò phaït vaï vì voâ tình mua vaø baùn rachöùng khoaùn khoâng coù ñaêng kyù. Baùn ra coå phieáu do moätcoâng ty ngoaïi quoác phaùt haønh khoâng coù hoaëc chöa coùñaêng kyù vôùi UÛÛy Ban Chöùng Khoaùn & Thò Tröôøng ChöùngKhoaùn seõ bò phaït döôùi ñieàu khoaûn “trôï giuùp phaân phoáichöùng khoaùn khoâng coù ñaêng kyù” (as a distributor of un-registered securities) theo luaät chöùng khoaùn ban haønhnaêm 1933 (Security Act of 1933). Thöù ba, ngöôøi naém giöõphieáu chöùng nhaän kyù thaùc coå phaàn coù ñaày ñuû nhöõng chuûquyeàn daønh cho coå chuû cuûa coâng ty. Thöù tö, baùo caùo taøichính vaø nhöõng vaên kieän lieân heä ñeàu ñöôïc in baèng Anhngöõ. Thöù naêm, lôïi nhuaän voâ kyø vaø giaù cuûa coå phieáu ñöôïctính baèng USD.

Anti-Dillution Provision: Ñieàu Khoaûn Choáng Laøm Loaõng.Ñieàu khoaûn choáng laøm loaõng laø moät giao öôùc trong ñoùcam keát laø coâng ty seõ ñöa theâm moät soá coå phaàn, khoânglaáy theâm tieàn, cho coå chuû ñöôïc baûo veä bôûi ñieàu khoaûnneáu nhö veà sau coâng ty baùn ra coå phieáu ñoù ôû moät giaùthaáp hôn. Giôùi ñaàu tö muoán coù nhöõng ñieàu khoaûn naøyñeå baûo veä hoï choáng laïi haäu quaû bò laøm loaõng (dillutiveeffect) do coâng ty baùn ra coå phieáu trong töông lai ôû moätgiaù thaáp hôn giaù hoï ñaõ mua vaøo. Vì nhöõng ñieàu khoaûnchoáng laøm loaõng ñöa ñeán keát quaû laø ngöôøi ñaàu tö seõnhaän theâm coå phaàn khoâng tính tieàn (free shares of stock),neáu coâng ty baùn ra coå phieáu vôùi giaù thaáp hôn trong nhöõngñôït taøi trôï trong töông lai, phaàn traêm chuû quyeàn cuûa nhöõngcoå chuû khoâng ñöôïc baûo veä (unprotected shareholders)seõ bò giaõm thieåu vôùi moät tæ leä cao hôn (disproportionatelyreduced). Trong soá nhöõng coå chuû khoâng ñöôïc baûo veäcoù nhöõng nguyeân chuû vaø thaønh phaàn laõnh ñaïo coâng ty(founders and management). Baûo veä choáng laøm loaõng

252


(antidilllution protection) coù theå naèm döôùi hình thöùc trongnhöõng giao öôùc taøi trôï (financing agreements), trong haømphieáu ñoäc cheá (option) hoaëc haøm phieáu quyeàn (warrant),trong giao öôùc ñaëc quyeàn cuûa ngöôøi ñaàu tö (investorsrights agreement), trong giao öôùc cuûa coå chuû (shareholder’s agreement), hoaëc trong nhöõng giao öôùc khaùcgiöõa ngöôøi ñaàu tö vaø coâng ty. Moät daïng cuûa ñieàu khoaûnchoáng laøm loaõng cam keát laø chuû phaàn, phaàn traêm chuûquyeàn (percentage of ownership), cuûa coå chuû seõ khoângbò giaûm cho ñeán khi moät söï kieän ñaõ xaùc ñònh tröôùc xaûy ratrong töông lai. Söï kieän ñoù coù theå laø ñaõ tôùi moät thôøi ñieåm(passage of time), taøi trôï theâm moät soá ngaân khoaûn “X”USD, vaân vaân. Neáu coâng ty baùn ra coå phieáu tröôùc khi söïkieän xaûy ra coå chuû ñöôïc baûo veä bôûi ñieàu khoaûn seõ nhaäntheâm moät soá coå phaàn, khoâng toán tieàn hoaëc ôû moät giaù ñaõñöôïc ñònh tröôùc, vaø soá coå phaàn ñoù ñuû ñeå duy trì nguyeânveïn chuû phaàn cuûa coå chuû. Moät daïng khaùc cuûa ñieàu khoaûnchoáng laøm loaõng cam keát laø neáu nhö veà sau coâng ty baùnra coå phieáu ôû moät giaù thaáp hôn, coå chuû ñöôïc baûo veä bôûiñieàu khoaûn seõ nhaän theâm moät soá coå phaàn khoâng phaûi traûtieàn. Moät daïng khaùc nöõa cuûa ñieàu khoaûn choáng laømloaõng cam keát laø coå chuû ñöôïc quyeàn mua theâm moät soácoå phaàn neáu nhö sau naøy coâng ty baùn ra coá phieáu ôû moätgiaù thaáp hôn hoaëc baùn ra moät soá löôïng coå phaàn vöôït treânsoá löôïng cho pheùp trong ñieàu khoaûn. “Moät soá coå phaàn” ôûñaây coù theå laø moät soá löôïng coá ñònh (fixed number ofshares) hoaëc tính treân phaàn traêm cuûa soá coå phaàn ñangdu haønh (percentage of outstanding shares). Ñöùng veàmaët baûo veä quyeàn lôïi cuûa nguyeân chuû vaø thaønh phaànlaõnh ñaïo coâng ty, taát caû ñieàu khoaûn choáng laøm loaõngphaûi coù moät ngaøy chaám döùt hieäu löïc (should stipulate anexpiration date). Khoâng neân ñeå cho ñieàu khoaûn choánglaøm loaõng coøn hieäu löïc, döôùi baát cöù lyù do gì hay baát cöùhoaøn caûnh naøo, luùc mang coå phieáu cuûa coâng ty baùn ra

253


cho coâng chuùng (public offering) hoaëc coøn hieäu löïc luùcbaùn coâng ty hay saùp nhaäp coâng ty, vì noù seõ haïn cheá khaûnaêng cuûa coâng ty ñeå coù theå ñieàu ñình laáy moät giaù coù lôïicho coâng ty hoaëc ñeå coù theå baùn coå phieáu treân thò tröôøngcaáp 1 qua kinh coâng heä ôû moät giaù coù lôïi hôn. Vaø neáu coùtheå, ñieàu khoaûn choáng laøm loaõng neân keøm theo ñieàukhoaûn ngoaïi mieãn ñeå coâng ty ñöôïc pheùp baùn hay taëngcoå phieáu cho nhaân vieân cuûa mình (for use in an incentiveplan) haàu khuyeán khích nhöõng nhaân vieân coát loõi cuûa coângty laøm vieäc taän tuïy vaø trung thaønh.

Articles of Incorporation: Vaên Baûn Thaønh Laäp Coâng Ty;Baûn Vaên Kieän Thaønh Laäp Coâng Ty.

Asset-Backed Commerical Paper: Tín Phieáu Thöông MaõiBaûo Ñaûm Baèng Taøi Saûn Chæ Ñònh; Thöông Tín Phieáu BaûoÑaûm Baèng Taøi Saûn Chæ Ñònh. Moät saùng taïo cuûa thò tröôøngtín phieáu vaøo ñaàu thaäp nieân 1980 coù teân laø tín phieáu thöôngmaõi baûo ñaûm baèng taøi saûn chæ ñònh. Vôùi loaïi tín phieáuthöông maõi naøy hieåm hoïa bò giaät nôï, thay vì tuøy thuoäcvaøo trình ñoä khaû tín cuûa coâng ty hoaëc chính quyeàn phaùthaønh, seõ tuøy thuoäc vaøo trình ñoä khaû tín cuûa moät phaàn taøisaûn naøo ñoù cuûacoâng ty hoaëc chính quyeàn phaùt haønh,thoâng thöôøng laø döôùi daïng taøi khoaûn döï thu (tied directlyto the creditworthiness of specific financial assets, usu-ally some form of receivable). Tín phieáu thöông maõi baûoñaûm baèng taøi saûn chæ ñònh ñöôïc phaùt haønh bôûi nhöõngcoâng ty ñaëc bieät (special entities), coøn goïi laø nhöõng coângty cho muïc ñích ñaëc bieät (special purpose entities). Coângty ñaëc bieät ñöùng ra thu mua taøi khoaûn döï thu cuûa moätdoanh nghieäp khaùc hoaëc cuûa moät nhoùm doanh nghieäpvaø taøi trôï thu mua vôùi voán huy ñoäng töø thò tröôøng tín phieáuthöông maõi (purchases receivables from one firm or agroup of firms and finances the purchase with funds raised

254


in the commercial paper market). Hoaït ñoäng duy nhaátcuûa coâng ty ñaëc bieät laø thu mua vaø taøi trôï taøi khoaûn döïthu vì vaäy hieåm hoïa cuûa coâng ty ñaëc bieät vaø cuûa tín phieáuthöông maõi do chính noù phaùt haønh hoaøn toaøn giaùn caùchvôùi hieåm hoïa cuûa doanh nghieäp hoaëc cuûa moät nhoùmdoanh nghieäp ñaõ baùn ra taøi saûn döï thu. Möùc ñoä bò giaätnôï (default rate) vaø nguoàn taøi chính löu hoaït (cashflow)cuûa nhöõng taøi khoaûn döï thu töø maäu dòch vaø töø theû tínduïng (trade receivables and credit card receivables),thöôøng ñöôïc duøng vaøo phaùt haønh tín phieáu thöông maõibaûo ñaûm baèng taøi saûn chæ ñònh, coù theå tieân ñoaùn ñöôïc(predictable). Vì vaäy hieåm hoïa cuûa taøi saûn chæ ñònh baûoñaûm cho tín phieáu thöông maõi cuõng coù theå öôùc tính ñöôïc(can be estimated). Nhöõng chöông trình phaùt haønh tínphieáu thöông maõi baûo ñaûm baèng taøi saûn chæ ñònh ñöôïccheá taùc theo moät caáu truùc taøi chính ñeå toång giaù trò cuûanhöõng taøi khoaûn döï thu luoân luoân cao hôn toång giaù tròcuûa tín phieáu thöông maõi baùn ra (are structured so thatthe amount of receivables exceeds the outstanding pa-per), thuaät ngöõ chuyeân moân goïi laø theá chaáp troäi(overcollateralization). Theâm vaøo ñoù coâng ty phaùt haønhtín phieáu thöông maõi baûo ñaûm baèng taøi saûn chæ ñònh cuõngsöû duïng nhöõng phöông tieän taêng cöôøng trình ñoä khaû tín,trong ñoù coù caû cam keát baùn ra taøi khoaûn döï thu (guaran-tee selling the receivables), tín duïng thö cuûa ngaân haøng(bank letters of credit), vaø cam keát baûo hieåm (surety bond).Vaø cuõng gioáng nhö nhöõng tín phieáu thöông maõi khaùc,nhöõng coâng ty ñaûm traùch ñaùnh giaù vaø xeáp haïng khaû tínvaãn ñoøi hoûi phaûi coù baèng chöùng cuûa khaû naêng löu hoaïtdöï phoøng (backup liquidity). Baûo ñaûm baèng taøi saûn chæñònh laø moät caùch maø nhöõng coâng ty thieáu taàm voùc vaønhieàu hieåm hoïa coù theå döï phaàn huy ñoäng voán trong thòtröôøng tín phieáu thöông maõi. Lôïi ñieåm cuûa loaïi tín phieáuthöông maõi baûo ñaûm baèng taøi saûn chæ ñònh cuõng ñaõ thu

255


huùt nhöõng coâng ty lôùn hôn vaø ít hieåm hoïa hôn tham döï.Vì vaäy, thò tröôøng cuûa loaïi tín phieáu thöông maõi baûo ñaûmbaèng taøi saûn chæ ñònh ñaõ gia taêng nhanh choùng.

Asset Securitization: Chöùng Khoaùn Hoaù Taøi Saûn. XemCommercial Paper Market.

Back Up Liquidity: Khaû Naêng Löu Hoaït Döï Phoøng. Nhöõngcoâng ty hoaëc chính quyeàn phaùt haønh luùc naøo cuõng duy trìmoät taøi khoaûn döï phoøng daønh ñeå saün saøng chi traû nôï tínphieáu thöông maõi vaø nhöõng khoaûn nôï ngaén haïn khaùc,thuaät ngöõ chuyeân moân goïi ñoù laø khaû naêng löu hoïat döïphoøng (backup liquidity). Taøi khoaûn döï phoøng naøy thöôønglaø döôùi daïng tieàn maët döï tröõ (cash reserve) hoaëc döôùidaïng döï khoaûn tín duïng cuûa ngaân haøng (bank line ofcredit). Nhöõng coâng ty ñaûm traùch xeáp haïng khaû tín caànbaèng chöùng veà khaû naêng löu hoaït ngaén haïn (short-termliquidity) cuûa coâng ty hoaëc chính quyeàn phaùt haønh. Neáucoâng ty hoaëc chính quyeàn phaùt haønh khoâng duy trì taøikhoaûn döï phoøng daønh ñeå saün saøng chi traû nôï ngaén haïn,nhöõng coâng ty ñaûm traùch xeáp haïng khaû tín seõ khoângchòu ñaùnh giaù vaø xeáp haïng tín phieáu thöông maõi cuûa noù.Nhöõng coâng ty hoaëc chính quyeàn phaùt haønh ñöôïc xeáphaïng cao nhaát thöôøng duy trì taøi khoaûn döï phoøng ôû möùctoái thieåu laø 50 phaàn traêm toång giaù trò cuûa taát caû tín phieáuthöông maõi cuûa noù ñang du haønh. Nhöõng coâng ty hoaëcchính quyeàn ñöôïc xeáp haïng thaáp hôn A-1 hoaëc P-1 thöôøngduy trì taøi khoaûn döï phoøng ôû möùc 100 phaàn traêm toång giaùtrò cuûa taát caû tín phieáu thöông maõi cuûa noù ñang du haønh.Ña soá coâng ty hoaëc chính quyeàn phaùt haønh tín phieáuthöông maõi duy trì khaû naêng löu hoaït döï phoøng qua moätdöï khoaûn tín duïng cuûa ngaân haøng naèm döôùi nhieàu daïng(maintain backup liquidity through bank line of credit avail-able in variety of forms). Döï khoaûn tín duïng tieâu chuaån

256


(standard line of credit) cho pheùp vay möôïn vôùi traùi phieáu90 ngaøy (allow borrowing under a 90-day note). Döï khoaûntín duïng töøng ngaøy (swing line of credit) cho pheùp coângty hoaëc chính quyeàn phaùt haønh vay möôïn ñeå ñaáp vaøochoã thieáu huït cuûa moät ngaøy vì voán huy ñoäng qua tín phieáuthöông maõi trong ngaøy ñoù khoâng ñuû, töùc laø cung caáp voántheo nhu caàu cuûa töøng ngaøy moät (provide funds on aday-to-day basis, allowing issuers to cover a shortfall inproceeds from paper issuance on a particular day). Caøngngaøy caøng coù nhieàu döï khoaûn tín duïng ñöôïc caáu taïodöôùi kheá öôùc lieân hoaøn nhieàu naêm (being structured asmulti-year revolver agreement) trong ñoù moät ngaân haønghoaëc moät taäp theå cuûa nhieàu ngaân haøng cam keát saün saøngtaøi trôï theo nhu caàu cuûa coâng ty hoaëc chính quyeàn phaùthaønh chöùng khoaùn (1) vôùi laõi suaát neàn thaû noåi theo moätlaõi suaát hieän haønh treân thò tröôøng nhö laø LIBOR hoaëc laõisuaát tín phieáu kyù thaùc (the floating base rate is anchoredto the London Interbank Offers Rate or certificate of de-posit rate) vaø (2) phaàn laõi suaát vöôït treân laõi suaát chuaån(spread over the base rate), ñöôïc ñieàu ñình luùc kyù keát,coù theå laø coá ñònh hoaëc seõ ñieàu chænh theo haïng khaû tínngay vaøo thôøi ñieåm söû duïng taøi khoaûn vay möôïn (caneither be fixed or dependent on the rating of the borrowerat the time the loan is drawn down). Chieàu daøi thôøi giancuûa kheá öôùc lieân hoaøn khoâng coù tieâu chuaån nhaát ñònhnhöng thò tröôøng cho thaáy khuynh höôùng ngaén haïn hôn(the trend in revolvers has been towards shorter terms),ña soá laø daøi khoaûng 3 naêm. Coâng ty hoaëc chính quyeànphaùt haønh phaûi ñoùng moät vaøi loaïi phí lieân quan ñeán kheáöôùc lieân hoaøn, trong ñoù coù phí phöông tieän (facility fee),phí cam keát (commitment fee) vaø phí söû duïng (usagefee). Phí phöông tieän tính baèng phaàn traêm treân giaù tròcuûa döï khoaûn tín duïng vaø phaûi chi traû daàu coù hay khoângcoù söû duïng ñeán döï khoaûn tín duïng (the facility fee is a

257


percentage of credit line and is paid whether nor not theline is activated). Phí cam keát tính baèng phaàn traêm treângiaù trò chöa söû duïng heát trong döï khoaûn tín duïng (thecommitment fee is a percentage of unused credit line).Phí cam keát caøng ngaøy caøng ít thoâng duïng hôn trongnhöõng naêm gaàn ñaây. Phí söû duïng ñoâi khi ñöôïc ñaët raneáu döï khoaûn tín duïng ñöôïc söû duïng quaù nhieàu laàn (ifthe credit line is heavily used). Muïc ñích cuûa döï khoaûntín duïng döï phoøng (backup line of credit) laø ñeå saün saøngchi traû cho nhöõng tín phieáu thöông maõi maõn haïn du kyøneáu moät bieán coá naøo ñoù ngaên chaän coâng ty hoaëc chínhquyeàn lieân tuïc chuyeån taùi tín phieáu thöông maõi cuûa noù(when an event prevents an issuer from rolling over thepaper), töùc laø lieân tuïc phaùt haønh tín phieáu thöông maõi ñôïtmôùi ñeå huy ñoäng voán chi traû cho tín phieáu thöông maõi ñôïtcuõ. Moät bieán coá nhö vaäy coù theå chæ gaây aûnh höôûng xaáurieâng cho coâng ty hoaëc chính quyeàn phaùt haønh, thí duïnhö laø moät tai naïn hoûa hoaïn lôùn laøm aûnh höôûng ñeán söùckhoûe taøi chính cuûa coâng ty hoaëc chính quyeàn phaùt haønh,hoaëc cuõng coù theå gaây aûnh höôûng xaáu chung cho toaøn thòtröôøng, thí duï nhö söï kieän coâng ty Penn Central giaät nôïnaêm 1970 laøm cho giaù chuyeån taùi tín phieáu thöông maõitrôû thaønh quaù cao ñeán ñoä khoâng theå thöïc hieän ñöôïc. Döïkhoaûn tín duïng döï phoøng seõ khoâng höõu ích neáu hoaïtñoäng vaø ñieàu kieän taøi chính cuûa coâng ty hoaëc chính quyeànphaùt haønh trôû neân suy thoaùi tôùi möùc khoâng coøn ñuû söùcñeå chi traû nôï ngaén haïn nöõa vì ña soá kheá öôùc tín duïng(credit agreement) ñeàu coù keøm theo ñieàu khoaûn “nhöõngthay ñoåi xaáu” (“material adverse change” clause) vaø theoñoù ngaân haøng ñöôïc quyeàn huûy boû kheá öôùc khi tình traïngtaøi chính cuûa coâng ty hoaëc chính quyeàn phaùt haønh ñaõthay ñoåi ñeán möùc ñaùng ngaïi. Thöïc teá cuõng ñaõ töøng chöùngminh nhieàu laàn laø nhieàu coâng ty tröôùc khi ñi ñeán tình traïnggiaät nôï ñeàu bò huûy kheá öôùc tính duïng vì nhöõng coâng ty

258


naøy ñaõ ñeå cho tình traïng taøi chính suy suïp (financial con-dition deteriorates). Nhöõng yeáu toá toång quaùt cuûa thò tröôøngtín phieáu coù theå laøm trôû ngaïi döï khoaûn tín duïng döï phoøng.Standard and Poor’s (Samson and Bachmann, 1990,p.23) töøng caûnh baùo laø “trôû ngaïi chung cho thò tröôøng tínphieáu gaây ra dao ñoäng maïnh vaø döôùi ñieàu kieän ñoù nhöõngdöï khoaûn tín duïng trôû neân khoâng tin caäy ñöôïc (unreli-able).” Ñieàu naøy coù yù noùi laø ngaân haøng chæ coá gaéng huyñoäng tieàn maët coù theå huy ñoäng ñöôïc ñeå hoã trôï cho thòtröôøng tín phieáu nhöng khoâng chaéc laø ñaùp öùng ñuû chonhu caàu baát thöôøng cuûa thò tröôøng luùc ñoù. Nhö vaäy, ngöôøiñaàu tö vaøo tín phieáu thöông maõi gaùnh moät phaàn hieåmhoïa coù theå xaûy ra döôùi hoaøn caûnh nhö vöøa neâu.

Backup Credit Line: Döï Khoaûn Tín Duïng Döï Phoøng.

Backup Credit Line Fee: Phí Döï Khoaûn Tín Duïng Döï Phoøng.Xem Fee.

Bank Line of Credit: Döï Khoaûn Tín Duïng Cuûa Ngaân Haøng.Xem Back Up Liquidity.

Bank Notes: Traùi Phieáu Ngaân Haøng. Traùi phieáu ngaânhaøng laø moät phöông tieän ñeå ngaân haøng huy ñoäng voánmaø khoâng bò buoäc vaøo luaät leä phaûi mua baûo hieåm (notsubject to federal deposit insurance premiums). Traùiphieáu ngaân haøng chính thöïc laø traùi phieáu kyù thaùc nhöngngaân haøng khoâng goïi vaø khoâng baùo caùo laø traùi phieáu kyùthaùc treân vaên baûn taøi chính cuûa ngaân haøng. Thay vaøo ñoùnoù ñöôïc baùo caùo döôùi muïc “nhöõng khoaûn nôï khaùc” (otherliabilities) nhö laø voán möôïn (as borrowed money). XemDomestic CDs, Certificate of Deposit.

Board of Directors: Hoäi Ñoàng Giaùm Ñoác. Beân caïnh cô

259


caáu quaûn trò vaø ñieàu haønh, moãi coâng ty ñeàu coù moät hoäiñoàng giaùm ñoác. Vai troø chính yeáu cuûa hoäi ñoàng giaùm ñoáclaø vai troø giaùm saùt vaø chæ ñaïo (stewardship). Neáu coâng tyhaønh söû nhöõng quyeát ñònh khoâng hôïp phaùp hoaëc khoânghôïp lyù, hoäi ñoàng giaùm ñoác coù theå bò buoäc traùch nhieämbôûi coå chuû cuûa coâng ty vaø bôûi luaät phaùp cuûa nhaø nöôùc.Thaønh vieân cuûa moät hoäi ñoàng giaùm ñoác thöôøng laø ngöôøiñang giöõ moät chöùc vuï ôû thöôïng taàng cuûa moät coâng tykhaùc hoaëc laø coù chaân trong nhöõng uûy ban quan troïngcuûa coâng ty.

Bearer Bonds: Traùi Phieáu Khoâng Ñaêng Kyù. Thoâng thöôøngtraùi phieáu coù keøm theo phieáu laõi laø loaïi traùi phieáu khoângcoù ghi teân traùi chuû, ñöôïc goïi laø traùi phieáu khoâng ñaêng kyù(bearer bonds). Baát cöù ngöôøi naøo caàm traùi phieáu hoaëclaõi phieáu khoâng ñaêng kyù thì ngöôøi ñoù ñöôïc coi laø traùi chuûvaø ngöôøi ñoù coù quyeàn laõnh tieàn. Moät soá löôïng lôùn traùiphieáu ngaøy hoâm nay thuoäc vaøo loaïi traùi phieáu coù ñaêng kyù(registerred bonds). Vôùi loaïi traùi phieáu coù ñaêng kyù, teâncuûa traùi chuû ñöôïc ñaêng kyù trong soå boä phaùt haønh vaø chæcoù traùi chuû ñoù môùi coù quyeàn baùn laïi traùi phieáu hoaëc laõnhtieàn lôïi nhuaän ñònh kyø.

Bonds: Traùi Phieáu. Traùi phieáu laø giaáy möôïn nôï do moätcoâng ty tö nhaân, moät chính quyeàn hoaëc moät cô quan ñöôïcchính quyeàn baûo trôï phaùt haønh treân moät caên baûn ñöôïcthaønh laäp roõ reät. Caên baûn ñoù laø coâng ty hoaëc chính quyeànhoaëc cô quan phaùt haønh cam keát seõ (1) traû moät khoaûn lôïinhuaän ñònh kyø trong suoát thôøi gian möôïn nôï, (2) lôïi nhuaänñònh kyø naøy coù quyeàn öu tieân cao hôn lôïi nhuaän thöôøngkyø cuûa coå phieáu öu ñaúng vaø cao hôn lôïi nhuaän voâ kyø cuûacoå phieáu thöôøng ñaúng, vaø (3) seõ hoaøn traû soá nôï ghi treântraùi phieáu vaøo moät thôøi ñieåm nhaát ñònh trong töông lai.Thôøi gian töø khi traùi phieáu ñöôïc phaùt haønh cho ñeán khi

260


traùi phieáu maõn haïn ñöôïc goïi laø du kyø (maturity) vaø thôøiñieåm phaûi hoaøn traû soá nôï theo cam keát ñöôïc goïi laø ngaøymaõn haïn du kyø (maturity date). Moãi traùi phieáu ñeàu coùmoät meänh giaù (par value, face value, denomination). Meänhgiaù cuûa moät traùi phieáu laø ñôn vò giaù ghi treân traùi phieáu ñoù.Traùi phieáu cuûa coâng ty doanh thöông thöôøng coù meänhgiaù 1,000 USD coäng 1,000 USD cho moãi möùc gia taêngtrong khi traùi phieáu cuûa chính quyeàn lieân bang hoaëc cuûacô quan ñöôïc lieân bang baûo trôï coù meänh giaù 1,000, 5,000,10,000 USD vaø cao hôn. Meänh giaù cuûa traùi phieáu seõkhoâng thay ñoåi. Meänh giaù cuûa traùi phieáu cuõng chính laøsoá nôï maø coâng ty hoaëc cô quan phaùt haønh phaûi traû chotraùi phieáu ñoù vaøo ngaøy maõn haïn du kyø. Moãi traùi phieáuñeàu cho lôïi nhuaän vaø lôïi nhuaän ñöôïc chi traû theo theomoät thôøi bieåu coâá ñònh. Vì vaäy lôïi nhuaän cuûa traùi phieáuñöôïc goïi laø lôïi nhuaän ñònh kyø (interest), khaùc vôùi ñaëc tính“khoâng bieát tröôùc, khoâng ñònh tröôùc” cuûa lôïi nhuaän voâ kyøôû coå phieáu thöôøng ñaúng (common stock dividend) vaø khaùcvôùi ñaëc tính “coù theå khaát laïi” cuûa lôïi nhuaän thöôøng kyø ôûcoå phieáu öu ñaúng (preferred stock dividend). Thoângthöôøng thì lôïi nhuaän ñònh kyø ñöôïc chia laøm 2 phaàn ñeàunhau vaø ñöôïc chi traû ôû moãi 6 thaùng moät laàn (two install-ments a year). Lôïi nhuaän ñònh kyø coøn ñöôïc goïi laø laõinhuaän cuûa traùi phieáu. Möùc lôïi nhuaän ñònh kyø cuûa traùiphieáu ñöôïc tính baèng phaàn traêm cho moät naêm treân meänhgiaù cuûa traùi phieáu vaø noù coøn ñöôïc goïi laø laõi suaát cuûa traùiphieáu (interest rate), khaùc vôùi möùc lôïi nhuaän hieän haønhcuûa traùi phieáu (yield; current yield) vaø khaùc vôùi möùc lôïinhuaän tôùi cuoái du kyø cuûa traùi phieáu (yield-tomaturity). Giaûduï laø coâng ty ABC phaùt haønh traùi phieáu coù meänh giaù1,000 USD vôùi lôïi nhuaän ñònh kyø khoâng ñoåi 9.0% moätnaêm vaø traùi phieáu seõ maõn haïn du kyø vaøo ngaøy 15 thaùng1 naêm 2015. Vôùi giaû duï naøy coâng ty ABC cam keát seõ traûcho traùi chuû, tính treân moät traùi phieáu, 90 USD moãi naêm,

261


hay laø 9% x 1,000 USD, vaø seõ traû lieân tuïc cho ñeán ñaàunaêm 2015. Soá tieàn 90 USD seõ ñöôïc traû cho traùi chuû laømhai laàn, moãi laàn laø 45 USD, moät laàn vaøo giöõa naêm vaø moätlaàn vaøo cuoái naêm. Ñoàng thôøi coâng ty ABC cam keát seõhoaøn traû soá voán 1,000 USD, tính treân moät traùi phieáu, ñuùngvaøo ngaøy 15 thaùng 1 naêm 2015. Traùi phieáu coù theå ñöôïcphaân ñaïi loaïi ra laøm 5 nhoùm. Thöù nhaát laø nhöõng traùiphieáu do chính quyeàn lieân bang Hoa Kyø phaùt haønh (U.S.Government bonds). Thöù hai laø nhöõngtraùi phieáu do chínhquyeàn tieåu bang hoaëc chính quyeàn ñòa phöông phaùt haønh(municipal bonds; munis). Thöù ba laø nhöõng traùi phieáu donhöõng cô quan ñöôïc chính quyeàn lieân bang baûo trôï phaùthaønh (GSEs bonds). Thöù tö laø nhöõng traùi phieáu do coângty doanh thöông phaùt haønh (corporate bonds). Vaø, thöùnaêm laø nhöõng traùi phieáu quoác teá.

Bond Anticipation Notes (BAN): Traùi Phieáu BAN; Traùi PhieáuNgaén Haïn Baûo Ñaûm Baèng Döï Truø Phaùt Haønh Traùi PhieáuDaøi Haïn. Moät trong nhöõng loaïi traùi phieáu ngaén haïn ñöôïcchính quyeàn tieåu bang vaø ñòa phöông söû duïng nhieàu nhaátlaø traùi phieáu BAN. Traùi phieáu BAN ñöôïc phaùt haønh ñeåmöôïn nôï ngaén haïn vaø soá nôï ñoù seõ ñöôïc hoaøn traû vaøomoät thôøi ñieåm khoâng xa trong töông lai baèng moät nguoàntaøi chính môùi, vaø nguoàn taøi chính môùi ñoù ñöôïc döï truø laøseõ ñöôïc taøi trôï baèng traùi phieáu môùi daøi haïn hôn. Traùiphieáu BAN vì vaäy ñöôïc ñònh danh laø traùi phieáu ngaén haïnbaûo ñaûm baèng döï truø phaùt haønh traùi phieáu daøi haïn. Giaûduï nhö chính quyeàn Quaän XYZ döï truø taøi trôï moät coângtrình kieán thieát vôùi traùi phieáu daøi haïn. Nhöng thay vì phaùthaønh traùi phieáu daøi haïn ngay töø ñaàu trong hoaøn caûnhkhoâng xaùc quyeát ñöôïc toång löôïng chi phí cuûa coâng trình,chính quyeàn Quaän XYZ coù theå choïn phaùt haønh traùi phieáuBAN vôùi du kyø 2 naêm ñeå taïm taøi trôï cho coâng trình. Saukhi coâng trình tieán haønh gaàn hai naêm, chính quyeàn Quaän

262


XYZ laïi cho phaùt haønh traùi phieáu BAN ñôït hai cuõng vôùidu kyø 2 naêm ñeå laáy tieàn hoaøn traû nôï traùi phieáu BAN ñôïtñaàu saép maõn haïn vaø taøi trôï cho nhu caàu môùi. Hai naêmsau, sau khi coâng trình ñaõ hoaøn taát myõ maõn, chính quyeànQuaän XYZ phaùt haønh traùi phieáu daøi haïn vôùi du kyø 20naêm ñeå laáy tieàn hoaøn traû nôï traùi phieáu BAN ñôït hai vaø ñeågiaûi quyeát döùt ñieåm taát caû nhöõng khoaûn boäi chi chöa ñöôïctaøi trôï. Xem Municipal Bonds & Notes.

Bond Indenture: Baûn Kheá Öôùc Traùi Phieáu.

Bond Market: Thò Tröôøng Traùi Phieáu. Traùch nhieäm cuûamoät trung gian ñaûm nhieäm phaân phoái chöùng khoaùn môùi,hoaëc cuûa moät toå trung gian ñaûm nhieäm phaân phoái chöùngkhoaùn môùi, laø ñöa soá traùi phieáu môùi vaøo thò tröôøng caáp 1ñeå giuùp huy ñoäng taøi chính cho coâng ty hoaëc chính quyeànphaùt haønh, vaø traùch nhieäm cuûa noù döøng laïi ôû ñoù. Thòtröôøng caáp 1 raát naêng ñoäng vaø hieäu quaû. Khaùc vôùi thòtröôøng caáp 1, vì söï ña daïng trong baûn chaát cuûa traùi phieáudo chính quyeàn tieåu bang hoaëc ñòa phöông phaùt haønh(heterogeneous nature) cho neân thò tröôøng caáp 2 keùmnaêng ñoäng hôn nhieàu so vôùi thò tröôøng caáp 1. Thöôøng laønhöõng ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn ñöùng ra laøm thò tröôøngcho traùi phieáu cuõ do chính hoï ñaõ ñaûm nhieäm ñöa vaøo thòtröôøng caáp 1 tröôùc ñoù. Muoán baùn moät traùi phieáu naøo ñoùñang du haønh ña soá ñaïi lyù seõ nhôø ñeán nhöõng trung gianmua baùn chöùng khoaùn (brokers) ñöùng ra tìm nhöõng ñoáitöôïng ñang muoán mua traùi phieáu ñoù (particular issuesare often matched by brokers with those wishing to buythe same issues). Nhöõng trung gian mua baùn chöùngkhoaùn chæ nhaän laøm dòch vuï vôùi soá löôïng lôùn vaø laáy phídòch vuï.

Book Value: Giaù Trò Chuû Baûn. Giaù trò chuû baûn (book

263


value, net worth, common stockholders’ equity) cuûa moätcoâng ty laø phaàn thaëng dö khi ñem gíaù trò toaøn boä taøi saûncuûa coâng ty (total assets) tröø ñi cho giaù trò toaøn boä nôï naàncuûa coâng ty (total liabilities) vaø tröø ñi cho giaù trò toaøn boäcoå phieáu öu ñaúng (preferred stocks) cuûa coâng ty. Tínhtreân moät coå phaàn, giaù trò chuû baûn cuûa coâng ty ñöôïc ñemchia ñeàu cho toång soá löôïng coå phaàn cuûa coå phieáu thöôøngñaúng ñang du haønh. Ñaõ coù moät thôøi giaù trò chuû baûn ñöôïccoi laø moät chæ soá then choát ñeå ño löôøng giaù trò cuûa moätcoâng ty vaø ñeå ñònh giaù thò tröôøng cho coå phieáu cuûa coângty ñoù. Tuy nhieân theo thôøi gian giôùi chuyeân gia phaân tíchñaàu tö daàn daàn haï thaáp söï quan troïng cuûa chæ soá giaù tròchuû baûn. Lyù do laø vì nguyeân taéc keá toaùn ñoøi hoûi nhöõnggiao hoaùn taøi chính (financial transactions) phaûi ñöôïc ghinhaän vaø keát toaùn theo giaù trò luùc giao hoaùn (based onhistorical value) cho neân, ngoaïi tröø khoaûn tieàn maët hoaëctöông ñöông vôùi tieàn maët (cash or cash equivalent as-sets), taøi saûn cuûa coâng ty ñöôïc ghi nhaän treân soå saùch ítkhi phaûn aûnh ñuùng giaù trò hieän taïi cuûa chuùng. Theo ñoù,giaù trò chuû baûn cuõng khoâng phaûn aûnh ñuùng giaù trò hieänthöïc cuûa coâng ty vaø vì theá maát daàn söï thöïc duïng.

Brady Bonds: Traùi Phieáu Brady. Trong thaäp nieân 1970,nhieàu ngaân haøng thöông maõi treân theá giôùi ñaày aáp tieàn kyùthaùc cuûa nhöõng ñaïi gia daàu hoaû. Vôùi soá löôïng tieàn maëtkhoång loà caàn phaûi giaûi quyeát, nhöõng ngaân haøng naøy chotieàn chaûy vaøo nhöõng quoác gia keùm phaùt trieån (LDCs)moät caùch thoaûi maùi. Roài giaù daàu hoûa xuoáng thaáp vaøoñaàu thaäp nieân 1980 laøm cho nhöõng quoác gia keùm phaùttrieån, voán dó ñaõ vay möôïn nôï ngaén haïn khaù nhieàu, bò keïttieàn maët (trapped for cash) vaø caàn vay möôïn theâm ñeå chitraû laõi phí hoaëc nôï cuû. Roài theo ñaø cuûa caùi voøng xoaén teähaïi ñoù, chính quyeàn cuûa nhöõng quoác gia keùm phaùt trieånbò luùn caøng luùc caøng saâu vaø cuoái cuøng khoâng coøn ñuû

264


khaû naêng ñeå chi traû laõi phí ñuùng heïn. Teä haïi hôn, ngaânhaøng treân theá giôùi töø choái khoâng cho vay möôïn theâm.Trong côn tuyeät voïng chính quyeàn cuûa moät soá quoác giakeùm phaùt trieån tuyeân boá hoï khoâng coøn ñuû khaû naêng ñeåthanh toaùn nôï ñaõ vay möôïn, trong ñoù daãn ñaàu laø Mexico,vaø ñieàu naøy ñaõ daãn ñeán cuoäc khuûng hoaûng ngaân haøngtreân toaøn caàu. Vôùi quaù nhieàu ngaân haøng chæ coøn laïi trongtay haøng khoái nôï xaáu khoâng hy voïng phuïc hoài (defaultedloans), nhieàu toå chöùc treân theá giôùi phaûi nghó caùch ñeå cöùuvaõn. Trong noã löïc ñoù traùi phieáu Brady (Brady Bond) ñöôïckhai sinh. Teân cuûa traùi phieáu ñöôïc laáy töø teân cuûa oângNicholas Brady laø vò boä tröôûng cuûa Coâng Khoá Trung ÖôngHoa Kyø, ngöôøi cuøng vôùi IMF vaø WB ñaõ ñöùng ra ñeå laõnhñaïo chöông trình giaûm nôï cho nhöõng quoác gia keùm phaùttrieån (debts reduction plan for LDCs). Caùi yù nieäm saulöng traùi phieáu Brady laø taùi phaân boá caáu truùc nôï cho moätquoác gia keùm phaùt trieån (restructure the debts of an LDC),giuùp cho neàn kinh teá cuûa quoác gia ñoù taêng tröôûng vaø nhôøvaäy noù coù theå chi traû laõi phí vay möôïn, baèng caùch chuyeånnhöõng khoaûn nôï xaáu thaønh traùi phieáu ñöôïc theá chaáp vôùitraùi phieáu khoâng keøm phieáu laõi cuûa lieân bang Hoa Kyø (byconverting the defaulted loans into a bond collateralizedby U.S. zero coupon bonds) ñeå baûo ñaûm khaû naêng hoaøntraû voán vaø lôøi. Khoâng caàn noùi, loaïi traùi phieáu naøy chính laøtraùi phieáu Brady. Traùi phieáu Brady ñöôïc phaùt haønh döôùinhieàu theå tính khaùc nhau. Ña soá traùi phieáu Brady coùmeänh giaù tính baèng USD, nhöng cuõng coù nhöõng traùi phieáuBrady coù meänh giaù tính baèng tieàn teä cuûa quoác gia khaùc(currencies of other countries). Ñaây laø nhöõng traùi phieáucoù keøm phieáu laõi vaø cho laõi suaát hoaëc coá ñònh, hoaëc ñieàuchænh theo naác thang, hoaëc thaû noãi, hoaëc toång hôïp (cou-pon-bearing bonds with fixed, step or floating rate or somecombination of each) vaø thöôøng laø coù du kyø daøi töø 10 choñeán 30 naêm.

265


Buyer: Ngöôøi Höôûng ÖÙng, Ngöôøi Mua, Ngöôøi Giöõ. XemOption Contracts, Options.

Callable Bonds: Traùi Phieáu Khaû Thu; Traùi Phieáu Vôùi QuyeànThu Hoài. Thoâng thöôøng thì coâng ty phaùt haønh traùi phieáukhoâng ñöôïc quyeàn keát thuùc du kyø (redeem; payoff) cuûatraùi phieáu tröôùc ngaøy maõn haïn. Tuy nhieân coù nhöõng traùiphieáu coù giao öôùc tröôùc ñieàu khoaûn thu hoài (call provi-sion) vaø coù ghi roõ trong baûn kheá öôùc traùi phieáu (bondindenture). Moät soá coâng traùi phieáu phaùt haønh tröôùc naêm1985 vaø moät soâá traùi phieáu do coâng ty doanh thöông phaùthaønh thuoäc loaïi traùi phieáu vôùi quyeàn thu hoài naøy. Traùiphieáu vôùi quyeàn thu hoài coøn goïi laø traùi phieáu khaû thu(callable bond). Ñieàu khoaûn thu hoài coù theå ôû moät trongba daïng: cho quyeàn thu hoài khoâng giôùi haïn (freely call-able), cho quyeàn thu hoài coù giôùi haïn (deferred call), hoaëckhoâng cho quyeàn thu hoài (non-callable). Vôùi quyeàn thuhoài khoâng giôùi haïn coâng ty hoaëc cô quan phaùt haønh traùiphieáu coù theå thu hoài (to call) vaø keát thuùc du kyø cuûa traùiphieáu (to retire) ñoù baát cöù luùc naøo. Vôùi quyeàn thu hoài coùgiôùi haïn coâng ty hoaëc cô quan phaùt haønh traùi phieáu chæcoù theå thu hoài vaø keát thuùc du kyø cuûa traùi phieáu ñoù saumoät thôøi gian naøo ñoù ñaõ giao öôùc tröôùc, thí duï nhö sau 5naêm hoaëc 10 naêm. Khoâng ñöôïc quyeàn thu hoài coù nghóalaø coâng ty hoaëc cô quan hoaëc chính quyeàn phaùt haønh traùiphieáu tuyeät ñoái khoâng ñöôïc pheùp thu hoài vaø keát thuùc dukyø cuûa traùi phieáu ñoù tröôùc ngaøy maõn haïn vôùi baát cöù lyù dogì. Loaïi traùi phieáu khoâng cho quyeàn thu hoài coù teân goïi laøtraùi phieáu baát khaû thu (non-callable bonds). Thoâng thöôøngchính quyeàn hoaëc cô quan hoaëc coâng ty phaùt haønh traùiphieáu seõ choïn luùc laõi suaát hieän haønh treân thò tröôøng xuoángvaøo möùc thaáp nhaát ñeå thu hoài traùi phieáu. Neáu traùi phieáubò thu hoài, lôïi nhuaän ñònh kyø seõ bò voâ hieäu hoùa keå töø ngaøycoâng boá. Traùi chuû cuõng coù theå seõ bò maát ñi cô hoäi coù

266


ñöôïc moät khoaûn lôïi nhuaän treân sai bieät giaù, giöõa giaù thòtröôøng vaø meänh giaù cuûa traùi phieáu.

Callable Preferred Stock: Coå Phieáu Öu Ñaúng Khaø Thu.Coå phieáu öu ñaúng coù ñính keøm quyeàn thu hoài ñöôïc ñònhdanh laø coå phieáu öu ñaúng khaû thu. Quyeàn naøy cho pheùpcoâng ty töï do thu hoài vaø huûy boû coå phieáu öu ñaúng dochính coâng ty phaùt haønh ôû moät giaù thu hoài ñaõ ñöôïc ñònhtröôùc (call price) keå töø sau ngaøy coù hieäu löïc cuõng ñaõñöôïc ñònh tröôùc (after a stated date). Lyù do coâng ty muoáncoù quyeàn thu hoài laø ñeå phoøng bò khi laõi suaát hieän haønhtreân thò tröôøng xuoángtôùi möùc quaù thaáp so vôùi möùc lôïi nhuaän thöôøng kyø caohôn cuûa coå phieáu ñoù, coâng ty coù theå huy ñoäng voán môùiñeå taùi taøi trôï cho chính noù ôû moät möùc reû hôn. Quyeàn thuhoài coù lôïi cho coâng ty phaùt haønh coå phieáu öu ñaúng nhöngkhoâng coù lôïi cho phía ñaàu tö. Vôùi quyeàn öu tieân cuûa coåphieáu öu ñaúng, trong tröôøng hôïp coâng ty saùp nhaäp hoaëcbaùn phaù saûn, coå chuû seõ nhaän ñöôïc tieàn boài hoaøn vaø coùtheå keøm vôùi moät soá lôïi nhuaän theo cam keát tröôùc khi soáthu (the proceed) ñöôïc chuyeån giao qua cho coå chuû cuûacoå phieáu thöôøng ñaúng.

Call Options: Haøm Phieáu Ñoäc Cheá Vôùi Quyeàn Mua. Haømphieáu ñoäc cheá vôùi quyeàn mua daønh cho ngöôøi höôûngöùng quyeàn mua hoaëc khoâng mua moät chöùng khoaùn ñöôïcchæ ñònh (specified underlying security) ôû moät giaù ñöôïccam keát (specified exercise price, strike price) trong moätthôøi haïn ñöôïc vaïch tröôùc (specified expiration date) vaø,neáu ngöôøi höôûng öùng quyeát ñònh thöïc hieän quyeàn mua,ngöôøi ñeà xöôùng baét buoäc phaûi baùn cho ngöôøi höôûng öùngsoá chöùng khoaùn ñoù theo nhö kheá öôùc. Nhö ñaõ noùi, söïxöôùng-öùng cuûa hai ñoái taùc trong mua baùn haøm phieáu coùñöôïc laø vì hoï cuøng nhìn vaøo moät chöùng khoaùn lieân heä

267


nhöng khoâng cuøng moät keát luaän veà töông lai cuûa chöùngkhoaùn ñoù. Nhöõng ngöôøi höôûng öùng (buyers, holders) thìdöï phoùng raèng giaù thò tröôøng (market price, spot price)cuûa chöùng khoaùn ñoù trong töông lai seõ cao hôn giaù camkeát (strike price, exercise price) khaù nhieàu vaø ñieàu naøyseõ xaûy ra tröôùc khi haøm phieáu maõn haïn kyù sinh (expired).Theo döï phoùng naøy, noùi theo thuaät ngöõ ñaàu tö, ngöôøihöôûng öùng giöõ tröôøng vò (takes a long position). Vaø vìtheá haøm phieáu ñoäc cheá vôùi quyeàn mua (call options) seõcho hoï cô hoäi ñeå mua reû chöùng khoaùn ñoù, hay noùi theothuaät ngöõ ñaàu tö laø “goïi khoûi tay ngöôøi ñeà xöôùng (callaway from option writer)” chöùng khoaùn ñoù ôû moät giaù thaáphôn giaù thò tröôøng trong töông lai. Ngöôïc laïi, nhöõng ngöôøiñeà xöôùng (writers, issuers) thì döï phoùng raèng giaù thò tröôøngcuûa chöùng khoaùn ñoù seõ khoâng cao hôn giaù cam keát trongsuoát chieàu daøi thôøi gian kyù sinh vaø vì theá haøm phieáu ñoäccheá vôùi quyeàn mua seõ cho hoï cô hoäi ñeå thu moät soá haømphí (premium) töø nhöõng ngöôøi höôûng öùng vaø chöùng khoaùnseõ khoâng bò goïi khoûi tay hoï, töùc laø khoâng bò eùp baùn döôùigiaù thò tröôøng. Theo döï phoùng naøy, noùi theo thuaät ngöõñaàu tö, ngöôøi ñeà xöôùng giöõ ñoaûn vò (assume short posi-tion). Xem Option Contracts, Option.

Capital Market: Thò Tröôøng Tö Baûn. Thò tröôøng tö baûnchuyeân veà nhöõng hoaït ñoäng huy ñoäng voán daøi haïn nhôøvaøo nhöõng coâng cuï huøn voán (equity instruments) vaø coângcuï vay möôïn (debt instruments). Coâng cuï huøn voán thoângduïng goàm coù coå phieáu thöôøng ñaúng (common stocks) vaøcoå phieáu öu ñaúng (preferred stocks). Coâng cuï vay möôïnthoâng duïng goàm coù traùi phieáu do coâng ty phaùt haønh (cor-porate bonds), traùi phieáu do chính quyeàn phaùt haønh (gov-ernment bonds), vaø traùi phieáu do nhöõng cô quan ñöôïcchính quyeàn lieân bang baûo trôï phaùt haønh (GSEs long-term debentures). Ngoaøi ra coøn coù haøm phieáu ñoäc cheá

268


kyù thaùc vaøo coå phieáu (stock options) vaø haøm phieáu quyeàn(warrants) laø nhöõng coâng cuï ít phoå thoâng hôn ñöôïc vaänduïng trong thò tröôøng tö baûn.

Capital Raiding: Xaâm Phaïm Voán Ñaàu Tö. Haàu heát taát caûnhöõng tieåu bang cuûa lieân bang Hoa Kyø ñeàu ngaên caámcoâng ty duøng voán ñaàu tö cuûa coå chuû (contributed capital)ñeå phaân phoái lôïi nhuaän voâ kyø. Coâng ty chæ ñöôïc pheùpphaân phoái lôïi thu doanh thöông toàn giöõ töø nhöõng naêmtröôùc coäng lôïi thu doanh thöông trong naêm hieän taïi (pastand current earn-ings). Phaân phoái vöôït treân toång soá lôïithu doanh thöông cuõ vaø môùi vöøa noùi coâng ty seõ bò ñònhtoäi laø xaâm phaïm voán ñaàu tö (raiding the capital). Luaät leänaøy chuû yeáu laø ñeå baûo veä quyeàn lôïi cuûa nhöõng chuû nôï(creditors) ñaõ cho coâng ty vay möôïn hoaëc mua thieáu.

CATS (Certificate of Accrual on Treasury Securities): TraùiPhieáu Khoâng Phieáu Laõi Cuûa Chính Quyeàn Lieân Bang; TraùiPhieáu Khoâng Phieáu Laõi Do Chính Quyeàn Lieân Bang PhaùtHaønh. Xem Treasury Zeros.

Cashflow: Nguoàn Taøi Chính Löu Hoaït.

Certificate of Deposit (CD): Tín Phieáu Kyù Thaùc; Kyù ThaùcTín Phieáu. Tín phieáu kyù thaùc laø moät vaên baûn chöùng nhaänmoät kyù thaùc coù thôøi haïn, ñöôïc goïi laø kyù thaùc haïn kyø (atime deposit), trong ñoù ngöôøi kyù thaùc (depositor) giao chomoät cô quan nhaän kyù thaùc (placed with a depository insti-tution) moät soá tieàn ñeå laáy laõi. Treân tín phieáu kyù thaùc coùghi roõ soá tieàn kyù thaùc, ngaøy maõn haïn kyù thaùc, möùc lôïinhuaän ñònh kyø, vaø phöông phaùp chieát tính lôïi nhuaän ñònhkyø. Thôøi gian töø khi kyù thaùc cho ñeán khi maõn haïn cuûa tínphieáu ñöôïc goïi laø du kyø cuûa tín phieáu. Möùc lôïi nhuaänñònh kyø cuûa tín phieáu coøn goïi laø laõi suaát cuûa tín phieáu.

269


Vaøø lôïi nhuaän ñònh kyø cuûa tín phieáu coøn goïi laø laõi nhuaäncuûa tín phieáu. Caên cöù vaøo loaïi cô quan phaùt haønh, nhöõngtín phieáu kyù thaùc coù meänh giaù cao coù theå ñöôïc xeáp vaøo 4loaïi: tín phieáu kyù thaùc noäi ñòa (domestic CDs), tín phieáukyù thaùc haûi ngoaïi (Eurodollar CDs), tín phieáu kyù thaùc cuûangaân haøng ngoaïi (Yankee CDs), vaø tín phieáu kyù thaùc cuûangaân haøng tieát kieäm (thrift CDs).

CDs Market: Thò Tröôøng Tín Phieáu Kyù Thaùc. Goàn thòtröôøng caáp 1 vaø thò tröôøng caáp 2. Thò tröôøng caáp 1 (pri-mary market) moät laø thò tröôøng tín phieáu kyù thaùc môùi phaùthaønh (new issues). Trong thò tröôøng caáp 1 nhöõng ngaânhaøng tích cöïc phaùt haønh tín phieáu kyù thaùc coù cho nieâmyeát haøng ngaøy möùc lôïi nhuaän ñònh kyø cuûa nhöõng tín phieáukyù thaùc phoå thoâng. Möùc lôïi nhuaän ñònh kyø ñöôïc nieâm yeátlaø laõi suaát maø ngaân haøng ñoù baèng loøng traû cho ngöôøi kyùthaùc. Hay noùi moät caùch khaùc, ñoù laø möùc lôïi nhuaän ñònhkyø maø ngaân haøng baèng loøng cho phaùt haønh tín phieáu kyùthaùc trong ngaøy ñoù. Khi khoâng caàn huy ñoäng voán (notinterested in raising funds), ngaân haøng seõ cho nieâm yeátdöôùi möùc laõi suaát hieän haønh treân thò tröôøng (post below-market rates). Vaø ngöôïc laïi khi caàn huy ñoäng voán, ngaânhaøng coù theå cho nieâm yeát möùc lôïi nhuaän ñònh kyø ngangvôùi hoaëc treân möùc laõi suaát hieän haønh treân thò tröôøng. Ngaânhaøng coù heä thoáng phaân phoái raát giôùi haïn cho neân hoï coágaéng baùn tröïc tieáp cho giôùi ñaàu tö taát caû tín phieáu kyù thaùcdo hoï phaùt haønh. Tuy nhieân hoï thöôøng phaûi nhôø ñeán heäthoáng phaân phoái beân ngoaøi baèng caùch baùn moät soá löôïngtín phieáu kyù thaùc cho nhöõng ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùnñeå nhöõng ñaïi lyù naøy baùn laïi cho giôùi ñaàu tö, nhaát laø nhöõngngaân haøng nhoû vaø nhöõng ngaân haøng ngoaïi quoác coù chinhaùnh taïi Hoa Kyø. Ñoái vôùi nhöõng tín phieáu kyù thaùc khoùbaùn tröïc tieáp cho giôùi ñaàu tö nhö laø tín phieáu kyù thaùc daøihaïn hoaëc tín phieáu kyù thaùc vôùi möùc lôïi nhuaän ñònh kyø

270


ñieàu chænh (variable-rate CDs). Thò tröôøng caáp 2 (sec-ondary market) laø thò tröôøng tín phieáu kyù thaùc cuõ. Qua thòtröôøng mua baùn caáp hai, coøn goïi laø thò tröôøng mua baùnOTC (over-the-counter) hay laø thò tröôøng mua baùn töï quaûntöï kieåm, giôùi ñaàu tö coù theå baùn nhöõng tín phieáu kyù thaùctröôùc ngaøy maõn haïn hoaëc mua nhöõng tín phieáu kyù thaùcñang du haønh (outstanding CDs), cuõng gioáng nhö taát caûnhöõng thò tröôøng caáp 2 cuûa nhöõng coâng cuï thò tröôøngtieàn teä khaùc (other money market instruments). Thò tröôøngmua baùn OTC laø moät maïng löôùi cuûa haøng ngaøn ñaïi lyùmua baùn chöùng khoaùn (dealers) vaø trung gian mua baùnchöùng khoaùn (brokers) lieân keát ñeå laøm thò tröôøng qua heäthoáng ñieän thoaïi. Nhöõng ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùnlaøm thò tröôøng (make a market) baèng caùch ñöùng ra muatín phieáu kyù thaùc baèng tieàn voán cuûa chính mình ñeå baùnlaïi kieám lôøi. Nhöõng ñaïi lyù laøm giaù tín phieáu kyù thaùc baèngcaùch yeát möùc lôïi nhuaän ñònh kyø ñeå mua (bid rate) vaø yeátmöùc lôïi nhuaän ñònh kyø ñeå baùn (ask rate). Thoâng thöôøngsai bieät giöõa hai möùc lôïi nhuaän ñònh kyø mua vaø baùn vaøokhoaûng 5 ñieåm caên baûn (5 basis points). Nhöõng tín phieáukyù thaùc coù soá löôïng giao hoaùn cao nhaát (most heavilytraded CDs) coù khoaûng caùch nhoû nhaát (lowest bid-askspread). Moät ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn coù theå muabaùn tín phieáu kyù thaùc vôùi thaân chuû cuûa mình (customers)hoaëc vôùi nhöõng ñaïi lyù khaùc. Mua baùn giöõa nhöõng ñaïi lyùvôùi nhau thöôøng taäp trung vaøo nhöõng tín phieáu kyù thaùchaûo haïng saép maõn haïn trong voøng 6 thaùng trôû laïi (top-quality CDs with remaining maturity of six months or less).Moät cuoäc giao hoaùn tieâu bieåu, goïi theo thuaät ngöõ chuyeânmoân laø loâ troøn (typical size of a CD transaction, called around lot), giöõa nhöõng ñaïi lyù thöôøng laø vaøo khoaûng 5 choñeán 10 trieäu USD. Giao hoaùn giöõa moät ñaïi lyù vôùi thaânchuû cuûa hoï coù ngaân löôïng nhoû hôn. Nhöõng trung gianmua baùn chöùng khoaùn ñöùng ra laøm moâi giôùi giao hoaùn

271


giöõa ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn ñeå laáy tieàn phí (fee). Hoïkhoâng mua tröõ tín phieáu kyù thaùc (not hold an inventory ofCDs) ñeå baùn laïi nhö laø nhöõng ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn.

Clearing Agent: Trung Gian Giao Hoaùn. Xem FuturesContracts.

Clearing Firms: Coâng Ty Trung Gian Giao Hoaùn. Coâng tycung caáp dòch vuï trung gian giao hoaùn.

Clearing House: Trung Taâm Ñaûm Nhaän Dòch Vuï GiaoHoaùn; Trung Taâm Giao Hoaùn. (1) Ñaûm nhieäm dòch vuïgiao hoaùn chöùng khoaùn (securities clearing house). (2)Ñaûm nhieäm dòch vuï giao hoaùn ngaân phieáu (checks clear-ing house).

Commercial Bank Trust Department: Ñôn Vò Ñaûm NhieämDòch Vuï UÛy Thaùc Cuûa Ngaân Haøng Thöông Maõi.

Commercial Paper (CP): Tín Phieáu Thöông Maõi; ThöôngTín Phieáu. Tín phieáu thöông maõi laø giaáy nôï ngaén haïnkhoâng coù theá chaáp (short-term unsecured promisory note)do moät coâng ty doanh thöông hoaëc moät chính quyeànphaùt haønh. Ñoái vôùi nhöõng coâng ty lôùn hoaëc chính quyeàncoù ñaày ñuû uy tín, tín phieáu thöông maõi laø moät coâng cuï ñeåmöôïn voán vôùi moät giaù reû hôn laø giaù vay möôïn tröïc tieápvôùi ngaân haøng (low cost alternative to bank loans). Coângty hoaëc chính quyeàn coù theå huy ñoäng moät soá voán thaät lôùnmoät caùch nhanh choùng vaø hieäu quaû, khoâng phaûi thoângqua thuû tuïc ñaêng kyù vôùi UÛy Ban Chöùng Khoaùn & ThòTröôøng Mua Baùn Chöùng Khoaùn (SEC) ñoøi hoûi nhieàu thôøigian vaø toán keùm, baèng caùch phaùt haønh tín phieáu thöôngmaõi vaø baùn ra cho nhöõng ngöôøi ñaàu tö thuoäc vaøo toå chöùc(institutional investors) tröïc tieáp hoaëc qua nhöõng ñaïi lyù

272


mua baùn chöùng khoaùn ñoäc laäp. Ñoái laïi, nhöõng ngöôøi ñaàutö vaøo tín phieáu thöông maõi ñöôïc höôûng laõi nhuaän (inter-est) ôû moät möùc laõi suaát töông tranh (competitive interestrate) do thò tröôøng quyeát ñònh. Cuøng luùc chieàu daøi thôøigian du kyø vaø meänh giaù cuûa tín phieáu thöông maõi coù theåñöôïc cheá taùc theo nhu caàu cuûa ngöôøi ñaàu tö. Ña soá tínphieáu thöông maõi ñöôïc phaùt haønh naèm döôùi ñieàu khoaûn3(a)(3) cuûa Duï Luaät Chöùng Khoaùn ban haønh naêm 1933(Securities Act). Ñieàu khoaûn 3(a)(3) cho pheùp nhöõngchöùng khoaùn ngaén haïn ñöôïc mieãn ñaêng kyù neáu nhöõngchöùng khoaùn naøy ñaùp öùng ñöôïc moät soá ñieàu kieän. Nhöõngñieàu kieän ñeå ñöôïc mieãn ñaêng kyù theo ñieàu khoaûn 3(a)(3)ñaõ laø nhöõng yeáu toá uoán ñuùc nhöõng ñaëc tính caên baûn cuûatín phieáu thöông maõi. Ñaëc tính thöù nhaát laø tín phieáu thöôngmaõi ñöôïc phaùt haønh vôùi meänh giaù raát cao, theo ñieàu kieänmieãn ñaêng kyù laø chöùng khoaùn khoâng thuoäc vaøo loaïi bìnhthöôøng baùn ra cho ña soá coâng chuùng (must be of a typenot ordinarily purchased by the general public). Meänhgiaù toái thieåu cuûa tính phieáu thöông maõi thöôøng laø 100,000USD. Tuy nhieân coù moät vaøi coâng ty hoaëc chính quyeàncho phaùt haønh vôùi meänh giaù 10,000 USD. Nhöng vì ñasoá tín phieáu baùn cho nhöõng ngöôøi ñaàu tö thuoäc vaøo toåchöùc cho neân meänh giaù phoå bieán thöôøng laø soá nhaân cuûamoät trieäu USD (in multiples of 1 million USD). Ñaëc tínhthöù hai cuûa tín phieáu thöông maõi laø coù chieàu daøi thôøi giandu kyø phaûi ngaén hôn 270 ngaøy, theo ñieàu kieän mieãn ñaêngkyù. Treân thò tröôøng ña soá tín phieáu thöông maõi coù du kyødaøi töø 5 ngaøy cho tôùi 45 ngaøy vaø du kyø trung bình vaøokhoaûng 30-35 ngaøy. Nhieàu tín phieáu thöông maõi ñöôïccho chuyeån taùi lieân tuïc (continuously rollover). Chochuyeån taùi lieân tuïc seõ khoâng vi phaïm giôùi haïn 270 ngaøymieãn laø moãi laàn chuyeån taùi coù söï taùi thoûa thuaän giöõacoâng ty hoaëc chính quyeàn phaùt haønh vaø ñaïi lyù mua baùnchöùng khoaùn chöù khoâng töï ñoäng (as long as the rollover

273


is not automatic but is the discretion of the issuer and thedealer). Ña soá nhöõng coâng ty hoaëc chính quyeàn phaùthaønh tín phieáu thöông maõi ñoàng yù ñieàu chænh thôøi gian dukyø theo yeâu caàu cuûa ngöôøi ñaàu tö. Ñaëc tính thöù ba laø voánhuy ñoäng baèng tín phieáu thöông maõi chæ ñöôïc duøng ñeåtaøi trôï nhöõng giao hoaùn hieän haønh (proceeds from com-mercial paper issues be used to finance current transac-tions), bao goàm taøi trôï cho chi phí vaän haønh (operatingexpenses) vaø cho taøi saûn ngaén haïn (current assets). UÛyBan Chöùng Khoaùn & Thò Tröôøng Mua Baùn Chöùng Khoaùndieãn dòch yù nghóa “giao hoaùn hieän haønh” moät caùch roängraõi, hay noùi moät caùch khaùc, laø voán huy ñoäng baèng tínphieáu thöông maõi ñem söû duïng cho haàu heát nhöõng nhucaàu ngaén haïn ñeàu ñöôïc chaáp thuaän laø thoûa ñaùng ñieàukieän mieãn ñaêng kyù. Coâng ty hoaëc chính quyeàn phaùt haønhkhoâng bò buoäc phaûi chöùng minh theo loái tröïc tieáp ñoái chieáuvoán huy ñoäng vaø chi tieát söû duïng noù (proceeds are nottraced directly from issue to use). Thay vaøo ñoù, coâng tyhoaëc chính quyeàn phaùt haønh chæ caàn cho thaáy laø toång giaùtrò cuûa tín phieáu thöông maõi phuø hôïp vôùi toång giaù trò giaohoaùn hieän haønh cuûa noù ôû vaøo thôøi ñieåm phaùt haønh (issu-ers are required to show only that they have a sufficientcurrent transaction capacity to justify the size of the com-mercial paper program). Cuõng gioáng nhö traùi phieáu ngaénhaïn do chính quyeàn lieân bang phaùt haønh, tín phieáu thöôngmaõi ñöôïc baùn ra thò tröôøng vôùi moät giaù naèm döôùi meänhgiaù (a discount security). Döôùi daïng naøy, phaàn sai bieätgiöõa giaù baùn ra vôùi meänh giaù (the discount) cuûa tín phieáuthöông maõi chính laø laõi nhuaän chi traû cho ngöôøi ñaàu tö.Tôùi ngaøy maõn haïn ngöôøi ñaàu tö seõ nhaän laïi voán ñaàu töghi treân maët tín phieáu thöông maõi, töùc laø meänh giaù cuûanoù. Ñoâi khi, theo yeâu caàu cuûa ngöôøi ñaàu tö, tín phieáuthöông maõi ñöôïc phaùt haønh döôùi daïng chöùng khoaùn thuïlaõi (interest-bearing securitiy). Döôùi daïng naøy, tín phieáu

274


thöông maõi ñöôïc baùn ra vôùi moät giaù baèng vôùi meänh giaù.Ñeán ngaøy maõn haïn, ngöôøi ñaàu tö seõ nhaän laïi voán ñaàu töbaèng vôùi meänh giaù coäng vôùi laõi nhuaän tích luõy (accruedinterest). Tröôùc naêm 1980, taát caû tín phieáu thöông maõiñeàu ñöôïc phaùt haønh döôùi daïng giaáy möïc (issued in physi-cal form). Nhöõng phieáu giaáy ñoù ñöôïc ñem caát giöõ ôû moätnôi an toaøn, thöôøng laø ñaûm traùch bôûi moät cô quan dongöôøi ñaàu tö möôùn (safe-keeping agent), ñeå chôø tôùi ngaøymaõn haïn ñöa ra ñoåi laáy soá tieàn ghi treân maët cuûa noù (facevalue). Töø naêm 1980 trôû veà sau, caøng ngaøy caøng coùnhieàu tín phieáu thöông maõi ñöôïc phaùt haønh döôùi daïngghi soå (book-entry form). Tín phieáu thöông maõi in baènggiaáy möïc ñöôïc thay theá baèng nhöõng tröông muïc ghi nhaängiao hoaùn vaø taát caû ñöôïc taøng tröõ trong moät heä thoáng vitính. Böôùc tieán naøy giuùp cho thuû tuïc giao hoaùn caøng luùccaøng hieäu quaû hôn vaø theo ñoù chi phí giao hoaùn cuõngnheï ñi. Thuû tuïc giao hoaùn (settling of the transaction),luùc phaùt haønh cuõng nhö luùc thu hoài tín phieáu, ñöôïc hoaøntaát trong voøng moät ngaøy. Vaø trong thuû tuïc giao hoaùn,thay maët cho nhöõng thaønh phaàn lieân heä (issuer, investor,dealer), nhöõng ngaân haøng thöông maõi (commerical banks)seõ ñöùng ra ñeå ñaûm traùch vieäc phaùt haønh vaø chi traû (issu-ing and paying) trong khi nhöõng cô quan giao hoaùn (clear-ing agent) seõ ñöùng ra ñeå ñaûm traùch vieäc chuyeån giao tínphieáu thöông maõi vaø taøi chính huy ñoäng. Taát caû tín phieáuthöông maõi treân thò tröôøng ñeàu ñöôïc cho giaù treân caênbaûn tieàn khaáu (all commercial paper interest rate arequoted on a discount basis). Tín phieáu thöông maõi cholôïi nhuaän theo moät laõi suaát do thò tröôøng quyeát ñònh vaø laõisuaát cuûa noù thoâng thöôøng coù lieân heä maät thieát vôùi nhöõnglaõi suaát khaùc treân thò tröôøng, thí duï nhö laø laõi suaát tínphieáu kyù thaùc (CD rate). Vì tín phieáu thöông maõi coù taøngaån hieåm hoïa bò giaät nôï cho neân laõi suaát cuûa noù thöôøng laøcao hôn laõi suaát voâ hieåm cuûa traùi phieáu ngaén haïn do

275


chính quyeàn lieân bang phaùt haønh. So saùnh tín phieáuthöông maõi vôùi traùi phieáu ngaén haïn do chính quyeàn lieânbang phaùt haønh coù cuõng du kyø 30 ngaøy, khoaûng caùchtrung bình trong möùc lôïi nhuaän hieän haønh giöõa hai chöùngkhoaùn (average spread) vaøo khoaûng 115 ñieåm caên baûn.Moät tín phieáu thöông maõi ñöôïc xeáp haïng khaû tín thaáphôn seõ cho moät möùc lôïi nhuaän hieän haønh cao hôn laø möùclôïi nhuaän hieän haønh cuûa moät tín phieáu thöông maõi coùcuõng chieàu daøi thôøi gian du kyø ñöôïc xeáp haïng khaû tíncao hôn. Khoaûng caùch trong möùc lôïi nhuaän hieän haønhgiöõa tín phieáu thöông maõi haïng A-1 hoaëc P-1 vaø tín phieáuthöông maõi haïng A-2 hoaëc P-2 trung bình vaøo khoaûng 52ñieåm caên baûn.

Commercial Paper Market: Thò Tröôøng Tín Phieáu ThöôngMaõi; Thò Tröôøng Thöông Tín Phieáu. Tröôùc theá chieán thöù 2ngaân haøng laø löïc löôïng ñaàu tö chuû yeáu cuûa thò tröôøng tínphieáu thöông maõi. Ngaân haøng söû duïng tín phieáu vöøanhö laø döï tröõ (reserves) vöøa ñeå traûi roäng ñaàu tö giaûmthieåu hieåm hoïa (diversify their porfolios). Trong hai thaäpnieân 1950 vaø 1960 nhöõng coâng ty coâng nghieäp coù khuynhhöôùng ñaàu tö vaøo tín phieáu thöông maõi thay vì kyù thaùctieàn maët vaøo ngaân haøng. Vaøo luùc ñoù laõi suaát kyù thaùcthaáp hôn laø laõi suaát tín phieáu thöông maõi khaù xa. Töø thaäpnieân 1970 trôû veà sau thò tröôøng tín phieáu thöông maõi cuûaHoa Kyø taêng tröôûng nhanh choùng, töø 34.96 tæ USD vaøonaêm 1970 leân ñeán 544.1 tæ USD vaøo naêm 1993. Moättrong nhöõng lyù do giaûi thích cho söï taêng tröôûng nhanhchoùng naøy laø yeáu toá chi phí. Nhöõng coâng ty hoaëc chínhquyeàn phaùt haønh coù taàm voùc vaø haïng khaû tín cao nhaänxeùt laø vay möôïn qua coâng cuï tín phieáu thöông maõi thöôøngreû hôn vay möôïn tröïc tieáp vôùi ngaân haøng. Chi phí trongñoù coù phí phaân phoái (distribution fee), phí ñaùnh giaù vaøxeáp haïng khaû tín (rating fee), phí döï khoaûn tín duïng döï

276


phoøng (backup credit line), vaân vaân . . . taát caû coäng laïi chævaøo khoaûng 15 ñieåm caên baûn cho moät chöông trình vaymöôïn lôùn, moät con soá raát khieâm nhöôïng. Lyù do thöù haigiaûi thích cho söï taêng tröôûng nhanh choùng cuûa thò tröôøngtín phieáu taïi Hoa Kyø laø nhöõng coâng ty doanh thöông coùkhuynh höôùng huy ñoäng voán qua thò tröôøng chöùng khoaùnthay vì vay möôïn tröïc tieáp vôùi ngaân haøng. Moät goùc ñoäcuûa khuynh höôùng naøy thöôøng ñöôïc bieát ñeán döôùi caùigoïi laø chöùng khoaùn hoùa taøi saûn (asset securitization). Lyùdo thöù ba laø nhöõng saùng taïo môùi cuûa kyõ thuaät chöùngkhoaùn (new innovations of security technology) vaø söï phaùttrieån cuûa nhöõng coâng cuï quaûn lyù hieåm hoïa (developmentof risk management tools) ñaõ ña daïng hoùa vaø môû roängsöï öùng duïng trong ñaàu tö. Ñieàu naøy, hoaëc tröïc tieáp hoaëcgiaùn tieáp, hoã trôï cho söï taêng tröôûng cuûa thò tröôøng tínphieáu thöông maõi. Nhöõng toå hôïp ñaàu tö chuyeân ñaàu tövaøo coâng cuï cuûa thò tröôøng tieàn teä (money market mutualfunds; MMFs) vaø ñôn vò ñaûm nhieäm dòch vuï uûy thaùc cuûanhöõng ngaân haøng thöông maõi (commercial bank trustdepartment) laø löïc löôïng ñaàu tö chuû yeáu cuûa thò tröôøngtín phieáu thöông maõi. Nhöõng toå hôïp ñaàu tö chuyeân ñaàutö vaøo coâng cuï cuûa thò tröôøng tieàn teä naém khoaûng 33phaàn traêm toång giaù trò tín phieáu thöông maõi ñang du haønhtrong khi phoøng ñaûm nhieäm dòch vuï uûy thaùc cuûa nhöõngngaân haøng thöông maõi naém khoaûng 25 phaàn traêm. Trongsoá nhöõng thaønh phaàn ñaàu tö quan troïng khaùc coù nhöõngcoâng ty baûo hieåm, nhöõng coâng ty khoâng thuoäc laõnh vöïctaøi chính, nhöõng quyõ hoài höu cuûa chính quyeàn (govern-ment pension funds), nhöõng quyõ hoài höu cuûa tö nhaân(private pension funds) vaø nhöõng toå hôïp ñaàu tö (mutualfunds). Nhöõng ngaân haøng vaø nhöõng ñaïi lyù mua baùn chöùngkhoaùn chæ giöõ moät soá ít. Raát hieám nhöõng caù nhaân ñaàu tötröïc tieáp vì meänh giaù cuûa tín phieáu thöông maõi quaù cao,nhöng ña soá tham döï ñaàu tö giaùn tieáp vaøo thò tröôøng tín

277


phieáu thöông maõi qua nhöõng toå hôïp ñaàu tö vaø quyõ tínnhieäm (trust funds). Tín phieáu thöông maõi ñöôïc phaùthaønh bôûi nhöõng coâng ty noäi ñòa vaø ngoaïi quoác thuoäc nhieàulaõnh vöïc doanh thöông trong ñoù coù nhöõng coâng ty taøi vuï(financial companies), nhöõng coâng ty coâng nghieäp (in-dustrial companies) vaø nhöõng ngaân haøng (banks). Trongsoá nhöõng coâng ty taøi vuï, phaùt haønh tín phieáu thöông maõivôùi soá löôïng lôùn nhaát phaûi noùi ñeán laø nhöõng coâng ty taøichính (finance companies). Nhöõng coâng ty taøi chính cungcaáp cho giôùi tieâu thuï taøi chính vay mua nhaø ôû (homeloans), taøi chính vay mua xe xaøi (retail automobile loans)vaø taøi chính vay mua khoâng theá chaáp nhöõng nhu caàu caùnhaân (unsecured personal loans). Nhöõng coâng ty taøi chínhcuõng cung caáp voán ngaén vaø trung haïn cho nhöõng doanhnghieäp, trong ñoù coù caû taøi chính vay mua coù theá chaápduïng cuï maùy moùc ñeå baùn laïi (secured loans to financepurchases of equipment for resales). Coù nhöõng coâng tytaøi chính laø coâng ty con cuûa nhöõng coâng ty coâng nghieäp(wholly owned subsidies of industrial firms) ñöùng ra cungcaáp taøi chính vay mua saûn phaåm do coâng ty meï saûn xuaát(provide financing purchases of the parent firm’s prod-ucts). Thí duï nhö GEC (General Electric Capital) laø coângty con cuûa coâng ty GE (General Electric), GMAC (Gen-eral Motor Acceptance Corporation) laø coâng ty con cuûacoâng ty GM (General Motor) vaø FMC (Ford Motor Credit)laø coâng ty con cuûa coâng ty Ford. Trong soá nhöõng coâng tytaøi vuï phaùt haønh tín phieáu thöông maõi coù nhöõng coâng tybaûo hieåm (insurance firms) vaø nhöõng coâng ty chöùng khoaùn(securities firms). Coâng ty baûo hieåm phaùt haønh tín phieáuthöông maõi ñeå taøi trôï cho phí baûo hieåm döï thu (premiumreceivables) vaø chi phí vaän haønh (operating expenses).Coøn coâng ty chöùng khoaùn choïn phaùt haønh tín phieáuthöông maõi laø söû duïng phöông tieän ñeå vay möôïn voán reûhôn laø vay möôïn tröïc tieáp vôùi ngaân haøng (bank loans)

278


hoaëc vay möôïn qua tín phieáu giao ñoái (repurchase agree-ments) vaø duøng voán vay möôïn ñeå taøi trôï cho nhöõng hoaïtñoäng ngaân haøng ñaàu tö (investment banking activities).Nhöõng coâng ty chuû cuûa nhöõng ngaân haøng thöông maõi(commercial bank holding companies) phaùt haønh tín phieáuthöông maõi ñeå taøi trôï cho chi phí vaän haønh vaø cho nhöõngchi phí ngoaøi hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng (nonbank activi-ties). Haøng traêm coâng ty khoâng naèm trong doanh nghieäptaøi vuï (nonfinancial firms) cuõng phaùt haønh tín phieáu thöôngmaõi. Nhöõng coâng ty coâng nghieäp (industrial companies)vaø nhöõng coâng ty chuyeân cung caáp dòch vuï (service com-panies) phaùt haønh tín phieáu thöông maõi ñeå taøi trôï chonguoàn taøi chính vaän haønh (working capital)7 treân caên baûntröôøng kyø (permanent basis) hoaëc treân caên baûn taïm thôøitheo chu kyø (seasonal basis), ñeå taøi trôï cho chi phí vaänhaønh (operating expenses) vaø ñeå taøi trôï taïm thôøi chonhöõng coâng trình xaây döïng (construction projects). Nhöõngcoâng ty vaø chính quyeàn ngoaïi quoác cuõng phaùt haønh tínphieáu thöông maõi taïi thò tröôøng noäi ñòa Hoa Kyø. Nhöõngcoâng ty taøi vuï ngoaïi quoác, trong ñoù coù nhöõng ngaân haøngvaø nhöõng coâng ty naém chuû quyeàn cuûa ngaân haøng (banksand bank holding companies) phaùt haønh khoaûng 70 phaàntraêm cuûa toång giaù trò tín phieáu thöông maõi do coâng ty vaøchính quyeàn ngoaïi quoác phaùt haønh.8 Nhaät Baûn, Anh vaøPhaùp laø ba quoác gia phaùt haønh nhieàu tín phieáu thöôngmaõi nhaát trong thò tröôøng noäi ñòa Hoa Kyø. Haàu heát coângty hoaëc chính quyeàn phaùt haønh tín phieáu thöông maõi ñeàubaùn ra thò tröôøng qua nhöõng ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùnñoäc laäp vì chi phí töông ñoái reû. Nhöõng ñaïi lyù mua baùnchöùng phieáu ñöùng ra mua tín phieáu thöông maõi töø coângty hoaëc chính quyeàn phaùt haønh roài baùn laïi cho ngöôøi ñaàutö. Khoaûng caùchgiöõa giaù mua vaøo vaø giaù baùn ra (dealerspread) vaøo khoaûng 10 ñieåm caên baûn cho moät naêm chonhöõng chöông trình phaùt haønh vôùi soá löôïng lôùn. Moät

279


chöông trình phaùt haønh tín phieáu thöông maõi trò giaù vaøokhoaûng 700 trieäu USD trong moät naêm seõ toán vaøo khoaûng700 ngaøn USD chi phí cho ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùnñöùng ra ñaûm nhieäm. Khi söû duïng moät ñaïi lyù mua baùnchöùng khoaùn ñeå ñaûm nhieäm chöông trình phaùt haønh tínphieáu thöông maõi, coâng ty hoaëc chính quyeàn phaùt haønhseõ töï quyeát ñònh bao nhieâu tín phieáu thöông maõi ñöôïcphaùt haønh ôû moãi ñôït maõn haïn du kyø. Ñaïi lyù mua baùnchöùng khoaùn tieáp xuùc vôùi giôùi ñaàu tö vaø cho coâng ty hoaëcchính quyeàn phaùt haønh bieát nhöõng tin töùc caàn thieát veàtình traïng cuûa thò tröôøng vaø nhu caàu cuûa giôùi ñaàu tö. Thoângthöôøng thì ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn seõ baùn ra trongmoät thôøi gian ngaén taát caû soá tín phieáu thöông maõi phaùthaønh hoaëc chæ toàn kho moät soá ít khoâng ñaùng keå. Chæ coùnhöõng coâng ty coù taàm voùc, noåi tieáng vaø caàn huy ñoängvoán vôùi soá löôïng thaät lôùn haøng naêm môùi ñöùng ra töï ñaûmnhieäm phaân phoái tín phieáu thöông maõi do chính hoï phaùthaønh. Thuaät ngöõ chuyeân moân goïi hoï laø coâng ty phaùthaønh tröïc tieáp (direct issuers). Thoâng thöôøng thì nhöõngcoâng ty phaùt haønh tröïc tieáp coù nhu caàu vay möôïn voántrong thò tröôøng tín phieáu thöông maõi töø moät tæ USD trôûleân treân caên baûn lieân tuïc. Coù khoaûng 125 coâng ty phaùthaønh tröïc tieáp treân thò tröôøng vaø ña soá laø nhöõng coâng tytaøi chính vaø nhöõng coâng ty chuû cuûa nhöõng ngaân haøngthöông maõi. Ña soá ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn laø nhöõngcoâng ty con (subsidiaries) cuûa nhöõng ngaân haøng ñaàu tö(investment banks) hoaëc cuûa nhöõng coâng ty chuû cuûanhöõng ngaân haøng thöông maõi (commercial bank holdingcompanies). To lôùn nhaát vaãn laø nhöõng ngaân haøng ñaàu tötrong ñoù coù Goldman Sachs, Merrill Lynch vaø ShearsonLehman. Trong soá nhöõng coâng ty chuû cuûa nhöõng ngaânhaøng thöông maõi coù coâng ty con laø ñaïi lyù mua baùn chöùngkhoaùn noåi tieáng coù BankAmerica, Bankers Trust, J.P.Morgan vaø CitiCorp. Thò tröôøng caáp 2 cuûa tín phieáu thöông

280


maõi raát nhoû. Moät phaàn vì ñaëc tính ña daïng (heteroge-neous characteristics) cuûa tín phieáu thöông maõi laøm choraát khoù coù theå gom ñuû moät soá löôïng lôùn ñeå laøm giaohoaùn trong thò tröôøng caáp 2. Moät phaàn khaùc coù leõ vìchieàu daøi thôøi gian du kyø cuûa tín phieáu thöông maõi quaùngaén vaø nhöõng ngöôøi ñaàu tö vaøo tín phieáu thöông maõibieát roõ nhu caàu taøi chính cuûa hoï neân coù khuynh höôùnggiöõ tín phieáu thöông maõi cho ñeán khi maõn haïn. Thænhthoaûng nhöõng ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn coù mua tröõmoät ít tín phieáu thöông maõi töø nhöõng ngöôøi ñaàu tö hoaëctöø coâng ty phaùt haønh. Nhöõng trung gian mua baùn chöùngkhoaùn (brokers) cuõng laøm giaù cho tín phieáu thöông maõicuûa nhöõng coâng ty phaùt haønh vôùi soá löôïng lôùn.

Commitment Fee. Phí Cam Keát. Xem Fee.

Common Practice: Thoâng Leä.

Common Stock: Coå Phieáu Thöôøng Ñaúng. Taát caû coâng ty(corporations) ñeàu phaùt haønh coåphieáu thöôøng ñaúng. Chuûquyeàn (ownership) cuûa moät coâng ty coù theå ñöôïc naém giöõtrong tay cuûa moät vaøi caù nhaân (privately owned corpora-tion) hoaëc trong tay cuûa moät taäp theå roäng lôùn (publiclyowned corporation). Trong caû hai tröôøng hôïp, coå phieáuthöôøng ñaúng laø theå hieän tuyeät ñoái cuûa quyeàn laøm chuû.Chuû quyeàn cuûa coâng ty ñöôïc chia thaønh nhöõng ñôn vògoïi laø coå phaàn (shares). Nhö vaäy, coå phieáu cuõng chínhlaø giaáy chöùng nhaän soá coå phaàn cuûa moät phaùp nhaân ñöôïcgoïi laø coå chuû (common stock shareholder). Treân maëtphaùp lyù coå chuû coù toaøn quyeàn, duy nhaát vaø tröïc tieáp,quyeát ñònh vaän meänh cuûa coâng ty. Treân thöïc teá quyeànlaøm chuû theå hieän qua quyeàn tham döï vaøo nhöõng quyeátñònh ñieàu haønh noäi boä va quyeàn döï phaàn vaøo nguoàn lôïikinh teá. Trong soá nhöõng quyeàn quan troïng nhaát cuûa coå

281


chuû laø quyeàn baàu cöû (voting right), quyeàn ñöôïc chia lôïinhuaän (residual claim to income) vaø quyeàn ñöôïc muatheâm coå phaàn môùi (right to purchase new shares).

Common Stock Dividends: Lôïi Nhuaän Voâ Kyø. Lôïi thudoanh thöông cuûa coâng ty taïo ñöôïc phaân phoái tôùi tay coåchuû coå phieáu thöôøng ñaúng (common stock) ñöôïc goïi laølôïi nhuaän voâ kyø, hay LNVK. Sôû dó coù danh xöng “voâ kyø”laø vì coâng ty phaùt haønh coå phieáu thöôøng ñaúng khoângnhaát thieát, hoaëc bò baét buoäc, phaûi ñöa ra khoaûn lôïi nhuaännaøy ñuùng “ñònh kyø” nhö lôïi nhuaän cuûa traùi phieáu hoaëc“thöôøngïï kyø” coù theå dôøi khaát nhö lôïi nhuaän cuûa coå phieáuöu ñaúng. Lôïi nhuaän voâ kyø cuõng khoâng ñöôïc goïi laø coå töùcvì lôïi nhuaän voâ kyø chæ laø moät phaàn trong lôïi töùc cuûa coåphieáu thöôøng ñaúng (dividend v/s income). Lôïi töùc cuûa coåphieáu thöôøng ñaúng, hay coå töùc, bao goàm hai phaàn: lôïinhuaän voâ kyø (dividends) coäng vôùi lôïi nhuaän tö baûn (capi-tal gain). Lôïi nhuaän tö baûn laø lôïi nhuaän ñeán töø sai bieätgiaù, giaù baùn ra tröø cho giaù mua vaøo. Coù phaân phoái lôïinhuaän voâ kyø hay khoâng laø quyeàn quyeát ñònh cuûa hoäi ñoànggiaùm ñoác (Board of Directors) cuûa coâng ty. Quyeát ñònhphaân phoái, soá löôïng phaân phoái, ngaøy thaùng phaân phoái vaøtieâu chuaån phaân phoái ñöôïc hoäi ñoàng giaùm ñoác cuûa coângty tuyeân boá ôû nhöõng cuoäc hoïp HÑGÑ ñònh kyø. Lôïi nhuaänvoâ kyø moät coå phaàn, hay LNVK1C, laø moät caùch trình baøykhaùc trong thuaät ngöõ cuûa thò tröôøng chöùng khoaùn. Ñuùngvôùi danh xöng, lôïi nhuaän voâ kyø cuûa coå phieáu ñöôïc phaânphoái tôùi tay coå chuû nhöng chæ tính treân ñôn vò moät coåphaàn (dividends per share).

Common Stock Holder’s Equity. Giaù Trò Chuû Baûn. XemBook Value.

Compounding Method: Phöông Phaùp Tính Laõi Hoãn Hôïp.

282


Consolidated Bonds: Traùi Phieáu Goäp Daøi Haïn. Xem GSEsBonds & Notes.

Convertible Bonds: Traùi Phieáu Khaû Hoaùn; Traùi Phieáu VôùiQuyeàn Hoaùn Ñoåi. Ñoâi khi traùi phieáu coù ñính keøm theoquyeàn hoaùn ñoåi. Ñoái vôùi ngöôøi ñaàu tö, quyeàn naøy chopheùp traùi chuû duøng traùi phieáu ñeå ñoåi laáy coå phaàn coå phieáuthöôøng ñaúng hoaëc coå phaàn coå phieáu öu ñaúng cuûa cuøngmoät coâng ty theo moät tæ leä ñònh tröôùc. Ñoái vôùi coâng ty,quyeàn hoaùn ñoåi giuùp cho coâng ty phaùt haønh traùi phieáu coùcô hoäi chuyeån ñoåi soá nôï vay möôïn (debt) thaønh soá voánhuøn haïp (equity) moät caùch hôïp lyù vaø hôïp thôøi ñieåm. Nhöõngtraùi phieáu coù cho quyeàn hoaùn ñoåi ñöôïc goïi laø nhöõng traùiphieáu khaû hoaùn. Traùi phieáu khaû hoaùn coù theå laø haáp daãnhôn traùi phieáu baát khaû hoaùn, tuøy thuoäc vaøo giaù trò thò tröôøngcuûa coå phieáu lieân heä.

Convertible Preferred Stock: Coå Phieáu Öu Ñaúng Khaû Hoaùn.Coå phieáu öu ñaúng cho quyeàn hoaùn ñoåi, töø coå phieáu öuñaúng qua coå phieáu thöôøng ñaúng, ñöôïc goïi laø coå phieáu öuñaúng khaû hoaùn. Loaïi coå phieáu naøy thöôøng ñöôïc söû duïngbôûi nhöõng nhaø taøi trôï voán phaùt trieån cho nhöõng coâng tynhieàu trieån voïng (venture capitalists). Vôùi quyeàn naøy coåchuû coù theå ñem coå phaàn coå phieáu öu ñaúng ñeå ñoåi laáy coåphaàn coå phieáu thöôøng ñaúng cuûa coâng ty theo moät coângthöùc ñaõ ñònh tröôùc luùc phaùt haønh coå phieáu öu ñaúng khaûhoaùn. Coâng thöùc duøng ñeå tính tæ leä hoaùn ñoåi coå phaàn coåphieáu öu ñaúng qua coå phaàn coå phieáu thöôøng ñaúng coøn laømoät ñoäng cô ñieàu chænh (adjusting mechanism) trong caùigoïi laø “ñieàu khoaûn choáng laøm loaõng” (anti-dillution provi-sion). Tuøy vaøo baûn chaát vaø caùch tính, ñieàu khoaûn naøy coùtheå raát laø quan troïng ñoái vôùi coå chuû coå phieáu thöôøngñaúng. Ñieàu khoaûn choáng laøm loaõng baûo veä coå chuû coåphieáu öu ñaúng caøng nhieàu thì chuû quyeàn cuûa coå phieáu

283


thöôøng ñaúng caøng bò loaõng (the more protected the holderof convertible preferred stock is from dilution the moredillution the common stockholder are likely to suffer). Vôùùiquyeàn öu tieân cuûa coå phieáu öu ñaúng, trong tröôøng hôïpcoâng ty saùp nhaäp hoaëc baùn phaù saûn, coå chuû seõ nhaänñöôïc tieàn boài hoaøn vaø coù theå keøm moät soá lôïi nhuaän theonhö cam keát tröôùc khi soá thu (the proceed) ñöôïc chuyeångiao qua coå chuû cuûa coå phieáu thöôøng ñaúng. Coù moät soácoå phieáu öu ñaúng khaû hoaùn cho coå chuû quyeàn yeâu caàucoâng ty phaùt haønh phaûi thu hoài coå phieáu sau moät thôøihaïn ñònh tröôùc vôùi moät soá lôïi nhuaän töông ñoái. Vaø coù moätsoá coå phieáu öu ñaúng khaû hoaùn cho coâng ty quyeàn cöôõngbaùch hoaùn ñoåi (entitles the company to force to redemp-tion or conversion) sau moät thôøi haïn ñònh tröôùc, thöôønglaø sau vaøi naêm. Thoâng thöôøng coå chuû coå phieáu öu ñaúngkhaû hoaùn cuõng coù ñöôïc quyeàn baàu cöû hoäi ñoàng giaùmñoác (board of directos) vaø quyeàn bieåu quyeát moät soá vaánñeà quan troïng, raát giôùi haïn vaø ñöôïc ñònh tröôùc (predefined“important decisions”), cuûa coâng ty nhö laø phaùt haønh theâmcoå phaàn môùi (issuance of new shares), baùn hoaëc saùpnhaäp coâng ty, phaùt haønh coå phieáu môùi (creation of thenew stock), hoaëc thay ñoåi nghieäp vuï noøng coát (corebusiness’s activities).

Corporate Bonds: Traùi Phieáu Do Coâng Ty Doanh ThöôngPhaùt Haønh; Traùi Phieáu Cuûa Coâng Ty Doanh Thöông. Traùiphieáu cuûa coâng ty doanh thöông (corporate bonds; de-bentures) ñöôïc phaùt haønh vôùi nhieàu haïn du kyø: ngaén,trung vaø daøi haïn. Traùi phieáu ngaén haïn cuûa coâng ty doanhthöông (short-term corporate bonds) coù du kyø daøi töø 1ñeán 5 naêm. Traùi phieáu trung haïn cuûa coâng ty doanhthöông (medium-term corporate bonds) coù du kyø daøi töøtreân 5 ñeán 15 naêm. Vaø traùi phieáu daøi haïn cuûa coâng tydoanh thöông (long-term corporate bonds) coù du kyø daøi

284


treân 15 naêm. Thoâng thöôøng thì traùi phieáu do coâng tydoanh thöông phaùt haønh coù möùc hieåm hoaï cao hôn traùiphieáu cuûa chính quyeàn lieân bang. Daàu laø ñöôïc phaùt haønhbôûi nhöõng coâng ty to lôùn vaø coù danh tieáng toát, traùi phieáucuûa nhöõng coâng ty doanh thöông aån chöùa hieåm hoaï caonhaát vì nhöõng coâng ty doanh thöông, so vôùi chính quyeàn,raát maãn caûm vôùi nhöõng thay ñoåi xaáu trong ñieàu kieän kinhteá, trong khaû naêng cuûa ban quaûn trò, vaø trong moâi tröôøngcaïnh tranh doanh thöông. Tröôøng hôïp chinh quyeàn ñòaphöông bò phaù saûn raát hieám khi xaûy ra. Nhöng coâng ty bòphaù saûn laø chuyeän xaûy ra raát thöôøng, ngay caû nhöõngcoâng ty coù taàm voùc, thí duï nhö coâng ty Pan Am, coâng tyLTV Streel hoaëc coâng ty Chrysler trong naêm 1979, Theoñoù, möùc lôïi nhuaän ñònh kyø cuûa traùi phieáu do coâng ty phaùthaønh cuõng cao hôn laø möùc lôïi nhuaän ñònh kyø cuûa nhöõngcoâng traùi phieáu. Ngoaøi lyù do hieåm hoaï cao hôn, traùi phieáucuûa coâng ty doanh thöông cho möùc lôïi nhuaän ñònh kyøcao hôn vì moät lyù do khaùc nöõa, ñoù laø, vì lôïi nhuaän cuûa traùiphieáu do coâng ty doanh thöông phaùt haønh khoâng ñöôïcmieãn thueá. Traùi phieáu do coâng ty doanh thöông phaùthaønh luoân luoân ñöôïc ñaùnh giaù vaø xeáp haïng khaû tín bôûinhöõng coâng ty chuyeân cung caáp dòch vuï thoâng tin ñaàu tö.Hai coâng ty quen thuoäc nhaát laø Standard and Poor’s Rat-ing Services vaø Moody’s Investors Service. Haïng khaûtín cuûa moät coâng ty, cuõng laø phaåm haïng cuûa traùi phieáu,ñöôïc xeáp theo maãu chöõ la tinh. Traùi phieáu loaïi A ñöôïcñaùnh giaù cao nhaát vaø ñöôïc coi laø traùi phieáu haûo haïng.Traùi phieáu loaïi B ñöôïc ñaùnh giaù trung bình. Traùi phieáuloaïi C ñöôïc ñaùnh giaù thaáp. Traùi phieáu haïng BBB theoStandard and Poor’s, töông ñöông vôùi haïng Baa theoMoody’s Service, vaø nhöõng haïng cao hôn ñöôïc coi laønhöõng traùi phieáu toát, thuoäc haïng phuø hôïp cho muïc ñíchñaàu tö (investment-grade), noùi theo thuaät ngöõ chuyeânmoân. Traùi phieáu haïng BB theo Standard and Poor’s, töông

285


ñuông vôùi haïng Ba theo Moody’s, vaø nhöõng haïng thaáphôn ñöôïc coi laø nhöõng traùi phieáu thuoäc haïng phuø hôïpcho muïc ñích ñaùnh caù may ruûi (less-than-investmentgrade). Traùi phieáu phaùt haønh bôûi nhöõng coâng ty doanhthöông thieáu taàm voùc hoaëc nhöõng coâng ty doanh thöôngñang ñoùi khaùt taøi chính thöôøng traû möùc lôïi nhuaän raát cao(high yield) vaø baùn ra döôùi meänh giaù raát xa (deep dis-count) thöôøng ñöôïc goïi chung laø nhöõng traùi phieáu mayruûi (speculative bonds). Vaøo thaäp nieân 1980 loaïi traùiphieáu cho lôïi nhuaän thaät cao raát thònh haønh ôû Hoa Kyø vaølaø phöông tieän chính ñaùng ñeå giuùp nhöõng coâng ty nhoûmöôïn voán phaùt trieån. Tuy nhieân phöông tieän naøy ñaõ bòlaïm duïng quaù möùc vaø bò huûy hoaïi vôùi moät loaït tai tieáng oânhuïc vì nhöõng hoaït ñoäng phi phaùp trong laõnh vöïc ñaàu töcuûa nhöõng tay chuyeân gia phuø thuûy, thí duï nhö IvanBoesky and Michael Milken, vaø moät loaït phaù saûn giaät nôï(defaults) cuûa nhöõng coâng ty vaøo ñaàu thaäp nieân 1990s.Chính vì vaäy nhöõng traùi phieáu loaïi naøy bò ñònh danh laønhöõng traùi phieáu toài (junk bonds). Ña soá traùi phieáu docoâng ty doanh thöông phaùt haønh cho lôïi nhuaän ñònh kyø ôûmoät möùc coá ñònh, coøn goïi laø laõi suaát coá ñònh. Möùc lôïinhuaän ñònh kyø coá ñònh hay laõi suaát coá ñònh laø möùc lôïinhuaän ñònh kyø khoâng thay ñoåi trong suoát du kyø, töø ngaøyphaùt haønh cho tôùi ngaøy maõn haïn. Traùi phieáu coù möùc lôïinhuaän ñònh kyø khoâng thay ñoåi ñöôïc goïi laø traùi phieáu vôùimöùc lôïi nhuaän ñònh kyø coá ñònh hay laø traùi phieáu vôùi laõisuaát coá ñònh (fixed rate bonds). Moät soá traùi phieáu cuûacoâng ty doanh thöông cho möùc lôïi nhuaän ñònh kyø ñieàuchænh theo laõi suaát hieän haønh cuûa thò tröôøng, thöôøng laøtuøy thuoäc vaøo moät bieåu soá laõi suaát naøo ñoù thí duï nhö laøcoâng traùi phieáu ngaén haïn (short-term treasury bills). Traùiphieáu cho möùc lôïi nhuaän ñònh kyø thay ñoåi theo laõi suaáthieän haønh treân thò tröôøng ñöôïc goïi laø traùi phieáu vôùi laõisuaát ñieàu chænh (variable rate bonds) hoaëc traùi phieáu vôùi

286


laõi suaát noãi (floating rate bonds). Thoâng thöôøng traùi phieáuvôùi laõi suaát ñieàu chænh cho lôïi nhuaän ñònh kyø thaáp hôn laøtraùi phieáu vôùi laõi suaát coá ñònh coù cuøng moät chieàu daøi dukyø. Moät soá traùi phieáu cuûa coâng ty doanh thöông khoângchi traû lôïi nhuaän ñònh kyø theo moãi 6 thaùng moät laàn nhönhöõng traùi phieáu coù phieáu laõi. Thay vaøo ñoù lôïi nhuaänñònh kyø seõ ñöôïc tính vaø tröø vaøo giaù baùn, do ñoù, traùi phieáuñöôïc baùn ra vôùi moät giaù döôùi meänh giaù cuûa traùi phieáu raátxa (deep discount). Loaïi traùi phieáu naøy ñöôïc goïi laø traùiphieáu khoâng phieáu laõi do coâng ty doanh thöông phaùt haønh(corporate zeros; zero coupon corporate bonds).

Corporate Charter: Vaên Baûn Thaønh Laäp Coâng Ty; BaûnVaên Kieän Thaønh Laäp Coâng Ty.

Corporate Debentures: Traùi Phieáu Do Coâng Ty DoanhThöông Phaùt Haønh; Traùi Phieáu Cuûa Coâng Ty Doanh Thöông.Xem Corporate Bonds.

Corporate Zeros: Traùi Phieáu Khoâng Phieáu Laõi Do Coâng TyDoanh Thöông Phaùt Haønh; Traùi Phieáu Khoâng Phieáu LaõiCuûa Coâng Ty Doanh Thöông. Xem Zero-Coupon Bonds.

Coupon Bonds: Traùi Phieáu Coù Keøm Phieáu Laõi. Xem Mu-nicipal Bonds & Notes.

Coupon Payment: Lôïi Nhuaän Ñònh Kyø Töø Nhöõng PhieáuLaõi; Taøi Khoaûn Chi Traû Cho Nhöõng Phieáu Laõi.

Coupon Rate: Möùc Lôïi Nhuaän Ñònh Kyø; Laõi Suaát Cuûa TraùiPhieáu; Laõi Suaát Treân Phieáu Laõi. Tính baèng phaàn traêmtreân meänh giaù cuûa traùi phieáu. Möùc lôïi nhuaän ñònh kyø coùtheå laø coá ñònh (fixed rate), coù theå laø ñöôïc ñieàu chænh theonaác thang (step rate) vaø cuõng coù theå laø ñöôïc thaû noåi

287


(floating rate). Vôùi traùi phieáu cho möùc lôïi nhuaän ñònh kyø6% coá ñònh vaø coù meänh giaù 1,000 USD, lôïi nhuaän ñònhkyø cuûa traùi phieáu seõ laø 60 USD moät naêm, hay laø 6% x1,000 USD. Möùc lôïi nhuaän ñònh kyø ñöôïc ñieàu chænh theolaõi suaát hieän haønh cuûa thò tröôøng (variable rate; step orfloating) thöôøng laø ñi lieàn vôùi moät chæ soá laõi suaát naøo ñoù,thí duï nhö laõi suaát LIBOR hoaëc laõi suaát cuûa coâng traùiphieáu ngaén haïn. Thoâng thöôøng thì lôïi nhuaän ñònh kyø cuûatraùi phieáu coù keøm phieáu laõi (coupon bonds) ñöôïc chi traûhaøng naêm, moãi 6 thaùng moät laàn. Tuy nhieân, nhöõng traùiphieáu khoâng phieáu laõi (zero-coupon bonds) thöôøng laøkhoâng traû lôïi nhuaän ñònh kyø haøng naêm nhöng thay vaøoñoù ñöôïc baùn ra ôû moät giaù döôùi meänh giaù raát xa (deepdiscount) vaù taát caû lôïi nhuaän ñònh kyø ñöôïc traû moät laànmoät vaøo ngaøy maõn du kyø.

Credit Agreement: Kheá Öôùc Tín Duïng. Xem Back UpLiquidity.

Credit Enhancement: Phöông Tieän Taêng Cöôøng Trình ÑoäKhaû Tín. Döï khoaûn tín duïng döï phoøng chæ coù theå giuùpcho moät coâng ty hoaëc chính quyeàn phaùt haønh ñöôïc xeáphaïng khaû tín nhöng khoâng naâng ñöôïc trình ñoä khaû tín(creditworthiness) cuûa noù. Ñeå naâng haïng khaû tín vaø caûithieän khaû naêng xaâm nhaäp thò tröôøng (to improve creditrating and marketability) cuûa tín phieáu thöông maõi, coângty hoaëc chính quyeàn phaùt haønh coù theå söû duïng moät trongnhöõng phöông tieän taêng cöôøng trình ñoä khaû tín (by usingone of a variety of credit enhancements) baèng caùch daønxeáp vôùi moät coâng ty khaùc ñöùng ra chi traû nôï tín phieáu neáucoâng ty hoaëc chính quyeàn phaùt haønh khoâng ñuû khaû naêng(arranging for an alternative party to retire the commer-cial paper if the issuer cannot). Nhöõng phöông tieän taêngcöôøng trình ñoä khaû tín khaùc vôùi döï khoaûn tín duïng döï

288


phoøng ôû choã laø phöông tieän taêng cöôøng trình ñoä khaû tíncung caáp söï hoã trôï chaéc chaén khoâng theå ruùt lui (providesa guarantee of support that cannot be witdrawn). Tínphieáu thöông maõi cuûa nhöõng coâng ty thieáu taàm voùc (smallfirms) khoù coù theå xaâm nhaäp thò tröôøng neáu khoâng söû duïngphöông tieän taêng cöôøng trình ñoä khaû tín ñeå laøm giaûm bôùthieåm hoïa bò giaät nôï (default risk)ï. Moät coâng ty coù taàmvoùc (a large firm) ñöôïc xeáp haïng khaû tín raát cao (strongcredit rating) coù theå giuùp naâng haïng khaû tín cuûa nhöõngcoâng ty tuøy phuïc noù (its subsidiaries), coøn goïi laø nhöõngcoâng ty con, baèng caùch ñöùng ra baûo ñaûm thaúng (withoutright guarantee) hoaëc qua moät kheá öôùc trong ñoù camkeát laø coâng ty chuû (holding company; parent company),coøn goïi laø coâng ty meï, seõ trôï giuùp cho coâng ty con duy trìtrình ñoä khaû tín ôû moät möùc naøo ñoù. Kheá öôùc nhö vaäyñöôïc goïi laø kheá öôùc gìn giöõ cho toát (“keepwell” agree-ment). Cam keát qua kheá öôùc gìn giöõ cho toát keùm an toaønhôn laø baûo ñaûm thaúng. Coâng ty hoaëc chính quyeàn phaùthaønh cuõng coù theå naâng haïng khaû tín cho tín phieáu thöôngmaõi cuûa noù baèng caùch mua moät cam keát boài thöôøng donhöõng coâng ty baûo hieåm cung caáp (indemnity bond frominsurance companies) hoaëc mua moät tín duïng thö döïphoøng do nhöõng ngaân haøng thöông maõi cung caáp(standby letter of credit sold by commerical banks). Caûhai phöông tieän naøy baûo ñaûm laø nôï tín phieáu thöông maõiseõ ñöôïc chi traû bôûi coâng ty ñöùng ra cung caáp phöôngtieän taêng cöôøng trình ñoä khaû tín neáu coâng ty hoaëc chínhquyeàn phaùt haønh khoâng ñuû khaû naêng chi traû (supportingentity will retire maturing commercial paper if the issuercannot). Vôùi moät tín duïng thö ñính keøm theo tín phieáuthöông maõi, thay vì chuù yù vaøo tình traïng taøi chính cuûacoâng ty hoaëc chính quyeàn phaùt haønh, nhöõng coâng ty ñöùngra ñaùnh giaù vaø giôùi ñaàu tö seõ doàn söï chuù yù cuûa hoï vaøotình traïng taøi chính cuûa ngaân haøng kyù tín duïng thö. Theo

289


ñoù, tín phieáu thöông maõi seõ ñöôïc xeáp haïng khaû tín caongang vôùi tín phieáu thöông maõi do chính ngaân haøng ñoùphaùt haønh vaø laõi suaát cuûa tín phieáu thöông maõi gaàn hoaëcngang vôùi laõi suaát cuûa tín phieáu thöông maõi do chínhngaân haøng ñoù phaùt haønh. Duøng phöông tieän tín duïng thöñeå taêng cöôøng trình ñoä khaû tín, treân maët thöïc duïng, töôngñöông vôùi “möôùn laáy” uy tín cuûa ngaân haøng kyù tín duïngthö. Vì raát ít ngaân haøng Hoa Kyø coù haïng khaû tín A-1 hoaëcP-1 cho neân ña soá tín duïng thö daønh cho tín phieáu thöôngmaõi laø do nhöõng ngaân haøng ngoaïi quoác coù haïng khaû tíncao cung caáp.

Credit Rating: Haïng Khaû Tín. (1) Nhöõng coâng ty chuyeâncung caáp dòch vuï thoâng tin ñaàu tö chaúng haïn nhö Stan-dard and Poors (S&P), Moody’s Investors Service, Fitch’sInvestors Service, hoaëc Duff & Phelps thöôøng xuyeân theodoõi, ñaùnh giaù vaø xeáp haïng khaû tín cuûa nhöõng coâng ty, côquan vaø chính quyeàn phaùt haønh traùi phieáu. Beân caïnhvieäc truy xeùt taøi saûn baûo chöùng (collateral assets) vaø trìnhñoä khaû tín (credit worthiness), nhöõng coâng ty cung caápdòch vuï thoâng tin ñaàu tö naøy coøn phaûi truy xeùt nhöõng yeáutoá vaø nhöõng söï kieän quan troïng xaûy ra coù lieân quan ñeáncoâng ty hoaëc cô quan phaùt haønh nhö laø thay ñoåi trongthaønh phaàn quaûn trò, caáu truùc taøi chính, taøi saûn vaø theáchaáp, nhaäp thu vaø chi xuaát, saûn phaåm vaø dòch vuï, thòphaàn vaø lôïi töùc, caïnh tranh hieän taïi vaø töông lai vaân vaânñeå caân nhaéc, phoái kieåm, ñaùnh giaù vaø xeáp haïng traùi phieáu.Keát quaû xeáp haïng ñöôïc coâng boá roäng raõi vaø taïo aûnhhöôûng, ñoâi khi raát lôùn, ñeán giaù caû cuûa traùi phieáu treân thòtröôøng. Coâng ty, cô quan hoaëc chính quyeàn phaùt haønhtuøy thuoäc moät phaàn vaøo söï ñaùnh giaù cuûa nhöõng coâng tycung caáp dòch vuï thoâng tin ñaàu tö naøy ñeå quyeát ñònh giaùbaùn ra cho traùi phieáu hoï saép phaùt haønh. Coøn giôùi ñaàu töthì döïa vaøo keát quaû xeáp haïng, coäng vôùi nhöõng yeáu toá

290


khaùc, ñeå laøm quyeát ñònh mua baùn. (2) Tín phieáu kyù thaùctreân thò tröôøng ñöôïc nhöõng coâng ty chuyeân cung caáp dòchvuï thoâng tin ñaàu tö xeáp haïng khaû tín (rating) theo söïñaùnh giaù cuûa hoï veà khaû naêng cuûa ngaân haøng phaùt haønhso vôùi khaû naêng cuûa nhöõng ngaân haøng phaùt haønh khaùc.Trong soá nhöõng yeáu toá duøng ñeå ñaùnh giaù khaû naêng cuûangaân haøng coù: möùc ñoä löu hoaït (bank’s liquidity), hieåmhoïa laõi suaát (interest rate risk), khaû naêng caïnh tranh trongmoâi tröôøng ñang hoaït ñoäng (competitive position in itsoperating environment), lôïi nhuaän (profitability), phaåmchaát cuûa taøi saûn (asset quality), khaû naêng cuûa ban quaûntrò (strength of its management) vaø ñieàu kieän toång quaùtcuûa neàn kinh teá. Trong soá nhöõng coâng ty cung caáp dòchvuï thoâng tin ñaàu tö coù Standard and Poor’s Corporation,Duff and Phelp Inc., Moody’s Investor Service Inc.,Thomson Bankwatch Inc., IBCA Ltd, Fitch’s Investor Ser-vice Inc.. (3) Töø sau khi coâng ty Penn Central Transpor-tation giaät 82 trieäu USD nôï tín phieáu thöông maõi vaøo naêm1970 ña soá tín phieáu thöông maõi ñeàu ñöôïc xeáp haïng khaûtín bôûi moät hoaëc vaøi coâng ty chuyeân cung caáp dòch vuïthoâng tin ñaàu tö, trong soá ñoù coù Standard and Poor’s,Duff & Phelps, Moody’s vaø Fitch. Theo ñònh nghóa cuûaStandard and Poors, xeáp haïng khaû tín cho moät tín phieáuthöông maõi laø coâng vieäc tra cöùu vaø ñaùnh giaù veà khaû naêngchi traû nôï ngaén haïn ñuùng lòch trình cuûa moät coâng ty hoaëcchính quyeàn phaùt haønh vaø coâng vieäc naøy mang tính caùchñoäc laäp (an independent assessment of the likelyhood oftimely payment of short-term debt). Nhöõng coâng ty naøydöïa vaøo nhieàu söï kieän khaùc nhau (wide variety of infor-mation) ñeå truy cöùu, ñaùnh giaù vaø xeáp haïng khaû tín cuûanhöõng coâng ty vaø chính quyeàn phaùt haønh tín phieáu thöôngmaõi. Nhöng trong soá nhöõng söï kieän ñoù, phaân tích cuûanhöõng coâng ty ñaûm traùch ñaùnh giaù (rating agencies) phaànlôùn laø döïa vaøo quaù trình vaø döï phoùng keát quaû hoaït ñoäng

291


(historical and projected operating results) vaø döïa vaøocaáu truùc taøi chính (financial structure) cuûa coâng ty hoaëcchính quyeàn phaùt haønh. Nhöõng yeáu toá khaùc nhö laø taàmvoùc cuûa coâng ty (size), lôïi thu doanh thöông (profitability)vaø möùc vay möôïn nôï (leverage) cuõng ñöôïc cöùu xeùt caånthaän. Haïng khaû tín chæ coù tính caùch töông ñoái ñeå ngöôøiñaàu tö coù theå laøm moät so saùnh giöõa nhöõng tín phieáu thöôngmaõi. Thí duï caùch xeáp haïng cuûa Standard and Poor’snhöõng tín phieáu thöông maõi A-1+ vaø A-1 ñöôïc coi laø haïngcao, A-2 vaø A-3 thuoäc vaøo haïng trung bình, B vaø C thuoäcvaøo haïng may ruûi (speculative), vaø D laø coâng ty hoaëcchính quyeàn phaùt haønh ñaõ töøng giaät nôï tín phieáu phöôngmaõi. Coâng ty hoaëc chính quyeàn phaùt haønh möôùn nhöõngcoâng ty chuyeân cung caáp dòch vuï thoâng tin ñaàu tö xeáphaïng khaû tín cho tín phieáu thöông maõi cuûa mình vaø traûtieàn dòch vuï vaøo khoaûng 10-30 ngaøn USD moät naêm. Keátquaû xeáp haïng ñöôïc baùn ra cho coâng chuùng, thöôøng laødöôùi hình thöùc ñaët mua daøi haïn (by subscription), vaø quanhöõng phöông tieän aán loaùt, heä thoáng vi tính, hoaëc heäthoáng ñieän thoaïi. Moody’s Global Short-term MarketRecord, S&P Commercial Paper Ratings Guide, Short-term Ratings and Research Guide, Fitch Ratings laø saûnphaåm coù chöùa ñöïng keát quaû xeáp haïng cuûa nhöõng tínphieáu thöông maõi treân thò tröôøng do nhöõng coâng ty cungcaáp dòch vuï thoâng tin ñaàu tö noùi treân phaùt haønh. Xeáphaïng khaû tín thöïc duïng ôû choã (1) noù laø moät toång keát cuûamoät soá löôïng lôùn nhöõng söï kieän lieân quan ñeán coâng tyhoaëc chính quyeàn phaùt haønh ñöôïc coâng boá ñeán quaànchuùng (summarize available public information); (2) coângtaùc tra cöùu, ñaùnh giaù, xeáp haïng ñöôïc thöïc hieän vôùi tínhcaùch hoaøn toaøn ñoäc laäp; vaø (3) ngöôøi ñaàu tö khoâng phaûitöï ñöùng ra thu thaäp tin töùc vaø phaân tích, coâng vieäc ñoøi hoûinhieàu thôøi gian, taøi chính vaø khaû naêng chuyeân moân. Noùcho bieát hieåm hoïa khaû tín (credit risk) vaø giuùp höôùng daãn

292


nhöõng quyeát ñònh ñaàu tö lieân quan ñeán tín phieáu thöôngmaõi

Credit Risk: Hieåm Hoïa Bò Giaät Nôï. Xem Default Risk.

Credit Risk Premium: Phí Hieåm Hoïa Khaû Tín. Tín phieáukyù thaùc thöôøng ñöôïc phaùt haønh vôùi meänh giaù treân 100ngaøn USD trong khi coâng ty lieân bang baûo hieåm kyù thaùc(Federal Deposit Insurance Corporation, FDIC) chæ baûohieåm toái ña laø 100 ngaøn USD. Tieàn kyù thaùc coù theå khoângñöôïc hoaøn laïi ñuû soá vaøo ngaøy maõn haïn neáu coù chuyeänkhoâng may xaûy ra cho ngaân haøng phaùt haønh. Theo ñoù,giôùi ñaàu tö gaùnh laáy ruûi ro “coù theå maát voán” khi mua tínphieáu kyù thaùc. Vì theá neân giôùi ñaàu tö ñoøi hoûi möùc lôïinhuaän ñònh kyø cuûa tín phieáu kyù thaùc phaûi gia taêng khi hoïcaûm nhaän möùc ruûi ro cuûa ngaân haøng phaùt haønh (per-ceived riskiness of the bank) gia taêng. Phaàn cheânh leächlaõi suaát theo cheânh leäch ruûi ro ñöôïc goïi laø phí hieåm hoïakhaû tín (credit risk premium) hoaëc phí hieåm hoïa bò giaät nôï(default risk premium).

Credit Substitution Agreement: Hôïp Ñoàng Taêng CöôøngTrình Ñoä Khaû Tín. Ñeå naâng haïng khaû tín vaø caûi thieän khaûnaêng xaâm nhaäp thò tröôøng (to improve credit rating andmarketability) cuûa moät traùi phieáu, chính quyeàn tieåu banghoaëc chính quyeàn ñòa phöông phaùt haønh traùi phieáu thöôøngkyù hôïp ñoàng ñeå giuùp taêng cöôøng trình ñoä khaû tín vaø khaûnaêng löu hoaït (credit and liquidity enhancement) cho traùiphieáu ñoù. Hôïp ñoàng nhö theá coù teân laø hôïp ñoàng taêngcöôøng trình ñoä khaû tín (credit substitution agreement) hoaëchôïp ñoàng taêng cöôøng khaû naêng löu hoaït (liquidity substi-tution agreement). Moät hôïp ñoàng taêng cöôøng trình ñoäkhaû tín laø moät vaên baûn kyù keát giöõa chính quyeàn phaùthaønh chöùng khoaùn vaø thaønh phaàn thöù ba (a third party)

293


trong ñoù thaønh phaàn thöù ba cam keát laø seõ chòu traùch nhieämchi traû voán laãn lôøi cuûa moät chöùng khoaùn cho nhöõng ngöôøiñang laøm chuû chöùng khoaùn ñoù neáu chính quyeàn phaùthaønh khoâng thi haønh nghóa vuï chi traû. Vôùi hôïp ñoàng naøythaønh phaàn thöù ba tröïc tieáp chòu traùch nhieäm vôùi traùi chuûneáu chính quyeàn phaùt haønh traùi phieáu giaät nôï (if the is-suer defaults). Moät hôïp ñoàng taêng cöôøng khaû naêng löuhoaït laø moät giao höùa coù ñieàu kieän cuûa thaønh phaàn thöù ba(a third party’s conditional promise) laø seõ thu mua moätchöùng khoaùn ñang du haønh theo nhu caàu cuûa ngöôøi ñaàutö hoaëc seõ cho chính quyeàn phaùt haønh chöùng khoaùn ñoùmöôïn nôï ñeå duøng vaøo vieäc thu mua theo nhu caàu cuûangöôøi ñaàu tö (either to purchase tenderred securities it-self or to provide the municipal issuer with a loan that willenable it to redeem the securities). Moät hôïp ñoàng taêngcöôøng khaû naêng löu hoaït chæ coù hieäu quaû khi chöùng khoaùnneâu trong hôïp ñoàng khoâng theå baùn ra laïi thò tröôøng ôû moätmöùc lôïi nhuaän ñònh kyø naèm döôùi möùc toái ña maø chínhquyeàn phaùt haønh ñaõ ñònh tröôùc (cannot resell the ten-dered securities at an interest rate below the level setsby the issuer), hoaëc chæ ñôn giaûn laø chöùng khoaùn ñoù khoângtheå baùn ra laïi thò tröôøng (cannot resell them at all), hoaëckhoâng theå phaùt haønh chöùng khoaùn ñeå thay theá chöùngkhoaùn ñang maõn haïn (cannot reissue the matruing secu-rities). Nhöõng hôïp ñoàng taêng cöôøng khaû naêng löu hoaïtcoù ñaët ñieàu kieän treân söùc khoûe taøi chính cuûa chính quyeànphaùt haønh (are conditioned on the financial health of themunicipal issuers). Trong nhöõng hôïp ñoàng taêng cöôøngkhaû naêng löu hoaït coù chöùa moät ñieàu khoaûn noùi roõ laø hôïpñoàng seõ bò huûy boû neáu söùc khoûe taøi chính cuûa chính quyeànphaùt haønh sa suùt ñaùng keå (have a clause that voids theagreement if the financial condition of the issuer deterio-rates significantly). Ña soá hôïp ñoàng laø do nhöõng ngaânhaøng lôùn, cuûa Hoa Kyø vaø cuûa ngoaïi quoác, cung caáp.

294


Credit Worthiness: Trình Ñoä Khaû Tín. Xem Credit En-hancement, Credit Rating

Cummulative Voting: Baàu Cöû Theo Qui Cheá Doàn Phieáu.Xem Voting.

Current Date to Date Expired: Chieàu Daøi Thôøi Gian HieäuLöïc. Xem Option Contracts, Options.

Current Yield: Lôïi Nhuaän Hieän Haønh Cuûa Traùi Phieáu. XemYield.

Custodian: Giaùm Hoä.

Custodial Fee: Phí Giaùm Hoä.

Date Held to Date Expired: Chieàu Daøi Thôøi Gian HöôûngÖÙng. Xem Option Contracts, Options.

Date Issued to Date Expired: Chieàu Daøi Thôøi Gian KyùSinh. Xem Option Contracts, Options.

Debentures: Traùi Phieáu Daøi Haïn Khoâng Coù Theá Chaáp.Xem GSEs Bonds & Notes.

Debt Instruments: Nhöõng Coâng Cuï Vay Möôïn. Nhöõngcoâng cuï vay möôïn thoâng duïng goàm coù traùi phieáu do coângty phaùt haønh (corporate bonds), traùi phieáu do chính quyeànphaùt haønh (government bonds), vaø traùi phieáu do nhöõngcô quan ñöôïc chính quyeàn lieân bang baûo trôï phaùt haønh(GSEs long-term debentures).

Default Risk: Hieåm Hoïa Bò Giaät Nôï. Moãi laàn cho möôïnvoán laø moãi laàn ngöôøi cho möôïn voán ñoái ñaàu vôùi moät söï

295


thaät khoâng hay laø soá voán ñoù coù theå seõ khoâng ñöôïc hoaøntraû vì moät lyù do naøo ñoù. Coâng ty coù theå bò phaù saûn. Chínhquyeàn tieåu bang vaø ñòa phöông coù theå bò phaù saûn. Chínhquyeàn quoác gia cuõng coù theå bò phaù saûn. Khi ñieàu naøyxaûy ra nôï cho vay seõ khoâng ñöôïc hoaøn traû (defaulted)hay toái thieåu laø khoâng ñöôïc hoaøn traû ñuùng kyø heïn (ex-tended). Nhöõng traùi phieáu do coâng ty doanh thöông phaùthaønh coù cô hoäi bò giaät nôï cao hôn laø cô hoäi bò giaät nôï cuûanhöõng traùi phieáu do cô quan ñöôïc chính quyeàn lieân bangbaûo trôï phaùt haønh hoaëc cuûa nhöõng traùi phieáu do nhöõngchính quyeàn tieåu bang hoaëc ñòa phöông phaùt haønh. Chæduy nhaát nhöõng traùi phieáu ngaén haïn do chính quyeàn lieânbang Hoa Kyø phaùt haønh ñöôïc giôùi ñaàu tö coi laø traùi phieáukhoâng sôï bò hieåm hoïa (risk-free).

Default Risk Premium: Phí Hieåm Hoïa Bò Giaät Nôï. XemCredit Risk Premium.

Deposit: Kyù Thaùc. Xem Certificate of Deposit.

Depositor: Ngöôøi Kyù Thaùc. Xem Certificate of Deposit.

Deposit Notes: Traùi Phieáu Kyù Thaùc. Traùi phieáu kyù thaùctöông ñöông vôùi tín phieáu kyù thaùc ñöôïc quyeàn chuyeånnhöôïng. Noù laø loaïi kyù thaùc coù haïn kyø, thöôøng baùn ra vôùimeänh giaù moät trieäu USD cho nhöõng toå chöùc ñaàu tö (insti-tutional investors), chæ ñöôïc FDIC baûo hieåm toái ña moättraêm ngaøn USD vaø cho möùc lôïi nhuaän ñònh kyø coá ñònh(fixed interest rate). Traùi phieáu kyù thaùc chæ khaùc vôùi tínphieáu kyù thaùc ôû choã caùch tính lôïi nhuaän ñònh kyø cuûa traùiphieáu kyù thaùc gioáng vôùi caùch tính lôïi nhuaän ñònh kyø cuûanhöõng traùi phieáu do coâng ty doanh thöông phaùt haønh(corporate bonds). Ngaân haøng phaùt haønh traùi phieáu kyùthaùc vôùi muïc ñích thu huùt ñaàu tö cuûa thò tröôøng traùi phieáu

296


trung haïn do nhöõng coâng ty doanh thöông phaùt haønh(medium-term corporate bonds) vì vaäy ña soá traùi phieáukyù thaùc coù du kyø vaøo khoaûng 18 thaùng cho ñeán 5 naêm.Xem Domestic CDs, Certificate of Deposit.

Deposit Institution: Cô Quan Nhaän Kyù Thaùc; Ngaân HaøngKyù Thaùc. Xem Certificate of Deposit.

Derivative Instrument: Haøm Phieáu. Haøm phieáu (deriva-tive instrument) laø moät loaïi chöùng khoaùn kyù sinh vaøo moätchöùng khoaùn khaùc vaøo moät bieåu soá giaù trò hoãn hôïp, vaøomoät ngoaïi teä, hoaëc vaøo moät saûn phaåm (derived from orlinked to a security, an index, a foreign currency or a com-modity). Ñònh nghóa theo phaùp lyù, haøm phieáu laø baèngchöùng cuûa moät kheá öôùc chính thöùc (formal agreement)giöõa hai ñoái taùc (two parties) xaùc ñònh moät cuoäc giao hoaùn.. . Kheá öôùc naøy, trong thuaät ngöõ mua baùn haøm phieáu,ñöôïc goïi laø haøm kheá. Cuõng gioáng nhö nhöõng chöùngkhoaùn khaùc, haøm phieáu bao goàm nhieàu loaïi. Trong soánhöõng haøm phieáu phoå thoâng nhaát coù haøm phieáu ñoäc cheá(options), haøm phieáu toaøn cheá (futures) vaø haøm phieáuquyeàn (warrants).

Derivative Market Instruments: Nhöõng Coâng Cuï Cuûa ThòTröôøng Haøm Phieáu. Nhöõng coâng cuï thoâng duïng cuûa thòtröôøng haøm phieáu bao goàm haøm phieáu toaøn cheá (futures),haøm phieáu ñoäc cheá (options), vaø haøm phieáu quyeàn (war-rants).

Discount Notes: Traùi Phieáu Baùn Döôùi Meänh Giaù. XemGSEs Bonds & Notes, Bonds & Notes.

Discount Rate: Laõi Suaát Ngaân Haøng Trung Öông; LaõiSuaát NHTÖ. Nhöõng ngaân haøng kyù thaùc coù theå vay möôïn

297


döï tröõ tröïc tieáp vôùi Ngaân Haøng Trung Öông ôû moät möùclaõi suaát ñöôïc goïi laø laõi suaát NHTÖ. Noùi moät caùch khaùc,laõi suaát NHTÖ laø laõi suaát do chính Ngaân Haøng Trung Öôngquyeát ñònh khi nhöõng ngaân haøng thaønh vieân ñeán vay möôïndöï tröõ taïi cöûa haøng cho vay döï tröõ cuûa NHTÖ (discountwindow). Khi Ngaân Haøng Trung Öông naâng möùc laõi suaátNHTÖ, taát caû nhöõng loaïi laõi suaát khaùc treân thò tröôøng ñeàugia taêng theo; vaø ngöôïc laïi cuõng theá.

Distributing Syndicate: Toå Trung Gian Ñaûm Nhieäm PhaânPhoái Chöùng Khoaùn Môùi. Xem Underwriter.

Distribution Fee: Phí Phaân Phoái. Xem Fee.

Dividends: Lôïi Nhuaän Voâ Kyø. Lôïi nhuaän voâ kyø cuûa coåphieáu thöôøng ñaúng. Xem Common Stock Dividends. LôïiNhuaän Thöôøng Kyø. Lôïi nhuaän thöôøng kyø cuûa coå phieáu öuñaúng. Xem Preferred Stock Dividends.

Dividends in Arrears: Lôïi Nhuaän Thöôøng Kyø Tích Luõy. Coåphieáu öu ñaúng cho lôïi nhuaän ôû moät möùc coá ñònh vaø ñöôïcphaân phoái thöôøng kyø. Neáu vì moät lyù do naøo ñoù coâng typhaùt haønh coå phieáu öu ñaúng khoâng theå phaân phoái lôïinhuaän nhö ñaõ cam keát, soá lôïi nhuaän thöôøng kyø seõ tieáptuïc tích luõy (dividend arrears) ñeå chôø coâng ty trang traûikhi coù ñieàu kieän. Coâng ty phaùt haønh khoâng theå phaânphoái lôïi thu doanh thöông cho coå phieáu thöôøng ñaúng,coøn goïi laø lôïi nhuaän voâ kyø, tröôùc khi trang traûi xong chocoå phieáu öu ñaúng soá lôïi nhuaän thöôøng kyø tích luõy (divi-dends in arrears). Noùi moät caùch khaùc, coå phieáu öu ñaúngñöôïc öu tieân hôn coå phieáu thöôøng ñaúng trong quyeàn chialôïi thu doanh thöông cuûa coâng ty.

Dividend Payout: Lôïi Nhuaän Phaân Phoái. Xem Stock Divi-

298


dends, Dividend Payout Rate.

Dividend Payout Rate: Möùc Phaân Phoái Lôïi Nhuaän. Möùcphaân phoái lôïi nhuaän cuûa moät coâng ty ñöôïc ño baèng chæsoá tæ leä phaân phoái lôïi thu doanh thöông vaø chæ soá naøyñöôïc trình baøy baèng soá phaàn traêm cuûa lôïi thu doanhthöông.

Dividend Yield: Möùc Lôïi Nhuaän Hieän Haønh. Möùc lôïi nhuaänhieän haønh cuûa coå phieáu thöôøng ñaúng laø tæ leä cuûa taát caû lôïinhuaän voâ kyø nhaän ñöôïc trong naêm treân giaù thò tröôøngcuûa coå phieáu luùc mua vaøo.

Dollar Repo (Dollar Roll): Tín Phieáu Giao Ñoái Vôùi TheáChaáp Uyeån Chuyeån. Tuy phaàn lôùn soá löôïng tín phieáugiao ñoái naèm döôùi daïng giao öôùc tieâu chuaån, giao öôùcbaùn mua hoaëc mua baùn ñoái löôïng ngaén haïn nhöõng chöùngkhoaùn do chính quyeàn lieân bang phaùt haønh, moät soá khaùcñöôïc caûi daïng ñeå taïo söï uyeån chuyeån caàn thieát ñaùp öùngchính xaùc nhu caàu chuû ñònh, nhaát laø ñoái vôùi nhöõng giaoöôùc daøi haïn hôn. Trong soá caûi daïng coù tín phieáu giao ñoáivôùi du kyø uyeån chuyeån (flex repo), tín phieáu giao ñoái vôùilaõi suaát uyeån chuyeån (index repo) vaø tín phieáu giao ñoáivôùi theá chaáp uyeån chuyeån (dollar repo; dollar roll). Tínphieáu giao ñoái vôùi theá chaáp uyeån chuyeån (dollar repo;dollar roll) laø moät giao öôùc baùn mua ñoái löôïng ngaén haïntrong ñoù nhöõng chöùng khoaùn theá chaáp coù theå ñöôïc thaytheá baèng nhöõng chöùng khoaùn töông ñoàng. Theo giaoöôùc, phía cung caáp voán coù quyeàn thay theá nhöõng chöùngkhoaùn theá chaáp vôùi moät soá chöùng khoaùn khaùc töông ñoàngvaø ngöôøi cung caáp chöùng khoaùn chaáp nhaän mua laïi soáchöùng khoaùn töông ñoàng ñoù (the inital seller’s obligationis to repurchase securities that are substantially similar,but not identical, to the securities originally sold). Tín

299


phieáu giao ñoái vôùi theá chaáp uyeån chuyeån coù hai daïng:höõu phieáu ñoàng laõi suaát vaø höõu phieáu ñoàng laõi nhuaän.

Dollar Roll (Dollar Repo): Tín Phieáu Giao Ñoái Vôùi TheáChaáp Uyeån Chuyeån. Xem Dolla Repo.

Domestic CDs: Tín Phieáu Kyù Thaùc Noäi Ñòa. Tín phieáu kyùthaùc noäi ñòa laø nhöõng tín phieáu kyù thaùc do ngaân haøngHoa Kyø phaùt haønh beân trong laõnh thoå Hoa Kyø (issued byUS banks domestically). Tín phieáu kyù thaùc coù theå thuoäcloaïi ñöôïc quyeàn chuyeån nhöôïng hoaëc thuoäc loaïi khoângñöôïc quyeàn chuyeån nhöôïng tuøy vaøo ñaëc ñieåm phaùp lyùcuûa noù (legal specifications). Vôùi loaïi tín phieáu kyù thaùcñöôïc quyeàn chuyeån nhöôïng (negotiable CDs), ngöôøi kyùthaùc coù theå baùn noù cho ngöôøi khaùc vaø ngöôøi ñoù cuõng coùquyeàn baùn laïi cho ngöôøi khaùc nöõa. Vôùi loaïi tín phieáukhoâng ñöôïc quyeàn chuyeån nhöôïng (nonnegotiable CDs),ngöôøi kyù thaùc thoâng thöôøng laø phaûi giöõ noù cho ñeán ngaøymaõn haïn. Tín phieáu kyù thaùc coù theå thuoäc loaïi chi traû chongöôøi caàm phieáu (payable to the bearer), hoaëc thuoäc loaïichæ chi traû cho ngöôøi ñaõ ñaêng kyù chuû quyeàn (registeredin the name of the investor). Ña soá nhöõng tín phieáu coùmeänh giaù cao ñeàu thuoäc loaïi chi traû cho ngöôøi caàm phieáuvì vôùi loaïi naøy thuû tuïc mua baùn giaûn dò hôn nhieàu vaø ít toánkeùm so vôùi loaïi ñaêng kyù chuû quyeàn. Döôùi duï luaät CoângBình Thueá Thu vaø Traùch Nhieäm Thu Chi ban haønh naêm1982 (Tax Equity and Fiscal Responsibility Act; TEFRA),taát caû tín phieáu kyù thaùc coù haïn du kyø daøi hôn moät naêm,tính töø ngaøy phaùt haønh, ñeàu phaûi ñaêng kyù chuû quyeàn.Daàu raèng coù nhöõng tín phieáu kyù thaùc coù thôøi gian du kyødaøi tôùi 5 naêm nhöng ña soá coù du kyø töø 1 thaùng ñeán 12thaùng. Luaät leä kieåm soaùt ngaân haøng cuûa lieân bang quiñònh laø thôøi gian du kyø cho tín phieáu kyù thaùc toái thieåukhoâng döôùi 7 ngaøy. Thoâng thöôøng lôïi nhuaän ñònh kyø cuûa

300


tín phieáu kyù thaùc ñöôïc chieát tính theo phöông phaùp tínhlaõi ñôn (interest bearing basis) treân caên baûn 360 ngaøymoät naêm, hay laø “soá ngaøy du kyø / 360 ngaøy,” coøn goïi laøcaên baûn cuûa tín phieáu kyù thaùc (CD basis). Giaû duï nhömoät tín phieáu kyù thaùc du kyø 90 ngaøy coù meänh giaù 1 trieäuUSD vaø laõi suaát 3 phaàn traêm. Vôùi phöông phaùp tính laõiñôn treân caên baûn 360 ngaøy moät naêm, sau 90 ngaøy ngöôøikyù thaùc seõ nhaän laïi moät soá tieàn laø 1,007,500 USD hay laø1,000,000 USD x [1 + (90/360) x 0.03]. Tuy nhieân, moätsoá ngaân haøng laïi chieát tính treân caên baûn 365 ngaøy moätnaêm. Trong tröôøng hôïp naøy, vôùi cuøng moät möùc lôïi nhuaänñònh kyø, ngöôøi kyù thaùc seõ nhaän ñöôïc ít tieàn laõi hôn so vôùicaùch tính treân caên baûn 360 ngaøy moät naêm. Cuøng moätgiaû duï, vôùi phöông phaùp tính laõi ñôn treân caên baûn 365ngaøy moät naêm, sau 90 ngaøy ngöôøi kyù thaùc seõ nhaän laïimoät soá tieàn laø 1,007,397 USD, hay laø 1,000,000 USD x [1+ (90/365) x 0.03]. Cho nhöõng tín phieáu kyù thaùc coù du kyødaøi hôn moät naêm vôùi möùc lôïi nhuaän ñònh kyø coá ñònh (fixedinterest), ngaân haøng thöôøng chi traû lôïi nhuaän ñònh kyø vaøomoãi 6 thaùng (semiannually). Tín phieáu kyù thaùc vôùi lôïinhuaän ñònh kyø ñieàu chænh (variable-rate CDs; VRCDs),coøn goïi laø tín phieáu kyù thaùc vôùi lôïi nhuaän ñònh kyø thaû noåi(floating CDs), coù maët taïi Hoa Kyø töø naêm 1975. Vôùi loaïinaøy chieàu daøi thôøi gian du kyø, cuõng laø chieàu daøi thôøi giankyù thaùc, cuûa tín phieáu ñöôïc chia ra laøm nhieàu tieåu haïn vaønhöõng tieåu haïn coù chieàu daøi thôøi gian baèng nhau (totalmaturity is divided into equally long rollover periods).Nhöõng tieåu haïn ñöôïc goïi theo thuaät ngöõ chuyeân moân laønhöõng caùi chaân (legs) hay laø nhöõng chuyeån kyø (roll peri-ods). ÔÛ moãi ñaàu moùc thôøi gian cuûa nhöõng chuyeån kyømöùc lôïi nhuaän ñònh kyø (%) cuûa tín phieáu kyù thaùc seõ ñöôïcñieàu chænh laïi theo möùc laõi suaát hieän haønh treân thò tröôøngvaø lôïi nhuaän ñònh kyø ($) seõ ñöôïc chi traû ôû moãi cuoái chuyeånkyø. Laõi suaát cho moãi chuyeån kyø thoâng thöôøng ñöôïc tính

301


theo phöông phaùp “phaàn traêm cao hôn laõi suaát chuaån”(set at some fixed spread to a certain base rate). Laõisuaát chuaån coù theå laø laõi suaát noåi (prime rate), laõi suaátngaân haøng Luaân Ñoân (London Interbank Offered Rate,LIBOR), hoaëc laõi suaát coâng traùi phieáu ngaén haïn (treasurybill rate). Chieàu daøi thôøi gian du kyø cuûa coâng cuï taøi chínhduøng ñeå ñònh laõi suaát chuaån seõ baèng vôùi chieàu daøi thôøigian cuûa nhöõng chuyeån kyø cuûa tín phieáu kyù thaùc. Laõisuaát noåi laø möùc laõi suaát ngaân haøng aùp duïng cho nhöõngcoâng ty thöông nghieäp coù uy tín nhaát ñeå tính giaù cho vayvôùi laõi suaát thaû noåi (floating rate loans). Tín phieáu kyùthaùc vôùi lôïi nhuaän ñònh kyø ñieàu chænh ñöôïc nhöõng ngaânhaøng phaùt haønh tín phieáu söû duïng nhieàu vì tín phieáu kyùthaùc loaïi naøy coù möùc löu hoaït cao nhôø cung öùng nguoànvoán vôùi du kyø töông ñoái daøi. Giôùi ñaàu tö vaøo thò tröôøngtieàn teä öa thích tín phieáu kyù thaùc loaïi naøy vì muoán muanhöõng coâng cuï coù du kyø daøi nhöng cuøng luùc haïn cheáñöôïc maát maùt lôïi nhuaän nhôø möùc lôïi nhuaän ñònh kyø cuûatín phieáu ñöôïc ñieàu chænh thöôøng xuyeân theo möùc giataêng cuûa laõi suaát hieän haønh treân thò tröôøng. Trong thaäpnieân 1980, tín phieáu kyù thaùc vôùi lôïi nhuaän ñònh kyø ñieàuchænh chieám khoaûng 10 phaàn traêm cuûa toång soá tín phieáukyù thaùc coù meänh giaù cao treân thò tröôøng. Tuy nhieân ñeáncuoái naêm 1992 tín phieáu kyù thaùc loaïi naøy chæ coøn vaøokhoaûng 2 phaàn traêm. Traùi phieáu kyù thaùc (deposit notes)vaø traùi phieáu ngaân haøng (bank notes) laø saûn phaåm cuûanhöõng ngaân haøng lôùn vaøo giöõa thaäp nieân 1980, nhaát laønhöõng ngaân haøng haûi ngoaïi coù chi nhaùnh taïi Hoa Kyø.Traùi phieáu kyù thaùc töông ñöông vôùi tín phieáu kyù thaùc ñöôïcquyeàn chuyeån nhöôïng. Noù laø loaïi kyù thaùc coù haïn kyø,thöôøng baùn ra vôùi meänh giaù moät trieäu USD cho nhöõngnhaø ñaàu tö thuoäc vaøo toå chöùc (institutional investors), chæñöôïc FDIC baûo hieåm toái ña moät traêm ngaøn USD vaø chomöùc lôïi nhuaän ñònh kyø coá ñònh (fixed interest rate). Traùi

302


phieáu kyù thaùc chæ khaùc vôùi tín phieáu kyù thaùc ôû choã caùchtính lôïi nhuaän ñònh kyø cuûa traùi phieáu kyù thaùc gioáng vôùicaùch tính lôïi nhuaän ñònh kyø cuûa nhöõng traùi phieáu do coângty doanh thöông phaùt haønh (corporate bonds). Ngaân haøngphaùt haønh traùi phieáu kyù thaùc vôùi muïc ñích thu huùt ñaàu töcuûa thò tröôøng traùi phieáu trung haïn do nhöõng coâng ty doanhthöông phaùt haønh (medium-term corporate bonds) vì vaäyña soá traùi phieáu kyù thaùc coù du kyø vaøo khoaûng 18 thaùngcho ñeán 5 naêm. Traùi phieáu ngaân haøng (bank notes) laømoät phöông tieän ñeå ngaân haøng huy ñoäng voán maø khoângbò buoäc vaøo luaät leä phaûi mua baûo hieåm (not subject tofederal deposit insurance premiums). Traùi phieáu ngaânhaøng chính thöïc laø traùi phieáu kyù thaùc nhöng ngaân haøngkhoâng goïi vaø khoâng baùo caùo laø traùi phieáu kyù thaùc treânvaên baûn taøi chính cuûa ngaân haøng. Thay vaøo ñoù noù ñöôïcbaùo caùo döôùi muïc “nhöõng khoaûn nôï khaùc” (other liabili-ties) nhö laø voán möôïn (as borrowed money).

Double-Barreled Bonds (DB): Traùi Phieáu DB; Traùi PhieáuDaøi Haïn Ñöôïc Baûo Ñaûn Keùp. Traùi phieáu DB ñöôïc phaùthaønh ñeå möôïn nôï daøi haïn vaø soá nôï ñoù øseõ ñöôïc hoaøn traûtrong töông lai, baûo ñaûm bôûi hai nguoàn taøi chính rieâng reõ(two separate sources). Vì vaäy traùi phieáu DB ñöôïc ñònhdanh laø traùi phieáu daøi haïn ñöôïc baûo ñaûm keùp.

Double Tax-Free Munis: Traùi Phieáu Cuûa Chính QuyeànTieåu Bang Vaø Ñòa Phöông Ñöôïc Mieãn Thueá Lieân Bang VaøThueá Tieå Bang; Traùi Phieáu Cuûa Chính Quyeàn Tieåu BangVaø Ñòa Phöông Ñöôïc Mieãn Hai Thöù Thueá. Xem MunicipalBonds & Notes, Dounble Tax-Free Munis, Triple Tax-FreeMunis.

Electronic Ticker Tape: Baêng Yeát Giaù Ñieän Töû. Baêng yeátgiaù ñieän töû lieân tuïc thoâng baùo giaù môùi nhaát cuûa coå phieáu

303


treân thò tröôøng (showing real-time or 15 minute delayed).Noäi dung cuûa baêng yeát giaù ñieän töû raát ñôn giaûn. Ñoù laø,coät thöù 1 cho bieát kyù hieäu rieâng cuûa coå phieáu. Coät thöù 2cho bieát soá löôïng coå phaàn ñang mua baùn. Maãu töï K coùnghóa laø nhaân cho 1 ngaøn, M laø nhaân cho 1 trieäu vaø B laønhaân cho moät tæ. Nhö vaäy, 5K coù nghóa laø 5 ngaøn coå phaànvaø 38K laø 38 ngaøn coå phaàn. Coät thöù 3 cho bieát giaù môùinhaát cuûa coå phieáu. Coät thöù 4 cho bieát giaù cuûa coå phieáutroài hay suït so vôùi giaù sau cuøng cuûa ngaøy hoâm tröôùc(previous day’s closing price). Thoâng thöôøng daáu maøuñoû chæ höôùng giaûm, maøu xanh chæ höôùng taêng, vaø maøutraéng ñeå chæ khoâng coù thay ñoåi. Vaø coät thöù 5 cho bieát giaùcuûa coå phieáu ñaõ troài suït bao nhieâu so vôùi giaù sau cuøngcuûa ngaøy hoâm tröôùc.

Equity Instruments: Nhöõng Coâng Cuï Huøn Haïp. Nhöõngcoâng cuï huøn voán thoâng duïng goàm coù coå phieáu thöôøngñaúng (common stocks) vaø coå phieáu öu ñaúng (preferredstocks).

Eurodollar CDs (London Dollar CDs): Tín Phieáu Kyù ThaùcHaûi Ngoaïi. Tín phieáu kyù thaùc haûi ngoaïi laø nhöõng tín phieáukyù thaùc myõ kim haûi ngoaïi do nhöõng ngaân haøng naèm ngoaøilaõnh thoå Hoa Kyø phaùt haønh (dollar-denominated CDs is-sued by foreign branches of US banks or by foreign bankslocated abroad). Kyù thaùc myõ kim haûi ngoaïi (Eurodollardeposits) laø thuaät ngöõ gaùn cho voán myõ kim huy ñoäng taïihaûi ngoaïi baèng coâng cuï tín phieáu kyù thaùc naèm ngoaøi phaïmvi luaät leä kieåm soaùt ngaân haøng cuûa Hoa Kyø (are bankdeposit liabilities denominated in US dollars but not sub-ject to US banking regulations). Vaøo thôøi ñieåm tröôùc ñaâykhaù laâu, nhöõng hoaït ñoäng kyù thaùc myõ kim haûi ngoaïi naèmngoaøi phaïm vi cuûa luaät leä kieåm soaùt ngaân haøng cuûa HoaKyø chæ coù taïi AÂu Chaâu do ñoù myõ kim haûi ngoaïi môùi coù teân

304


laø Eurodollars.1 Vaø vì taäp trung taïi thaønh phoá Luaân Ñoânneân myõ kim haûi ngoaïi coøn coù teân laø London dollars. Ngaøynay phaàn lôùn nhöõng kyù thaùc myõ kim haûi ngoaïi vaãn taäptrung taïi AÂu Chaâu nhöng coøn coù theâm nhöõng choã khaùcnhö laø US-IBFs, Bahamas, Bahrain, Cayman Islands,Panama, Japan, Hongkong, Singapore, NetherlandsAntilles, vaø Canada. Tín phieáu kyù thaùc haûi ngoaïi laø loaïitín phieáu ñöôïc quyeàn chuyeån nhöôïng (negotiable CDs)vaø laõi nhuaän cuûa noù ñöôïc chieát tính baèng phöông phaùptính laõi ñôn (interest bearinbg basis). Ña soá tín phieáu kyùthaùc haûi ngoaïi coù lôïi nhuaän ñònh kyø coá ñònh vaø coù du kyøtöø 3 cho tôùi 6 thaùng. Loaïi coù lôïi nhuaän ñònh kyø thaû noåi(floating-rate Eurodollar CDs) cuõng ñöôïc phaùt haønh nhöngvôùi du kyø daøi hôn. Moät soá tín phieáu kyù thaùc haûi ngoaïi,coøn ñöôïc bieát ñeán döôùi teân “Tranche CDs,” ñöôïc phaùthaønh vôùi soá voán huy ñoäng raát lôùn, trung bình vaøo khoaûng10 cho ñeán 30 trieäu USD. Sau ñoù ñöôïc nhöõng ñaïi lyù muabaùn chöùng khoaùn (dealers) ñem chia ra thaønh nhöõng tínphieáu vôùi meänh giaù nhoû hôn, vaøo khoaûng 10 cho tôùi 25ngaøn USD, ñeå baùn ra thò tröôøng qua nhöõng trung gianmua baùn chöùng khoaùn (brokers), nhöõng ngaân haøng ñaàutö (investment banks) hoaëc nhöõng hoaït ñoäng baùn leû cuûangaân haøng phaùt haønh (issuing bank’s retail sales opera-tion). Nhöõng tín phieáu con naøy coù cuøng möùc lôïi nhuaänñònh kyø, cuøng ngaøy phaùt haønh, cuøng ngaøy chi traû lôïi nhuaänñònh kyø vaø cuøng ngaøy maõn haïn du kyø nhö tín phieáu meï.Phaàn lôùn soá löôïng tín phieáu kyù thaùc haûi ngoaïi laø do chinhaùnh cuûa nhöõng ngaân haøng lôùn cuûa Hoa Kyø, Nhaät Baûn,Gia Naõ Ñaïi vaø nhöõng ngaân haøng giao hoaùn Anh Quoácphaùt haønh (British clearing banks) vaø baùn cho nhöõng ngaânhaøng khaùc treân thò tröôøng lieân ngaân haøng Luaân Ñoân (Lon-don Interbank markets) nhöng ña soá ñöôïc baùn cho nhöõngnhaø ñaàu tö thuoäc toå chöùc vaø cho nhöõng coâng ty lôùn cuûaHoa Kyø. Ngaân haøng phaùt haønh tín phieáu kyù thaùc haûi

305


ngoaïi ñeå huy ñoäng voán myõ kim beân ngoaøi laõnh thoå HoaKyø cung öùng cho nhu caàu quoác teá (international lending)hoaëc chuyeån veà nöôùc cung öùng cho nhu caàu noäi ñòa.Nhöõng ngaân haøng lôùn cuûa Hoa Kyø lieân tuïc so saùnh giaùhieäu quaû (effective costs) trong vieäc huy ñoäng voán taïi noäiñòa vaø taïi thò tröôøng myõ kim haûi ngoaïi. Neáu giaù hieäu quaûtrong vieäc huy ñoäng voán taïi Hoa Kyø coù lôïi hôn, coâng cuïtín phieáu kyù thaùc noäi ñòa seõ ñöôïc söû duïng. Coøn ngöôïclaïi, neáu giaù hieäu quaû trong vieäc huy ñoäng voán taïi thò tröôøngmyõ kim haûi ngoaïi coù lôïi hôn hoï seõ söû duïng coâng cuï tínphieáu kyù thaùc haûi ngoaïi.

Exercise Price (Strike Price): Giaù Ñöôïc Cam Keát. XemOption Contract, Options.

Ex-Dividend Date: Ngaøy Loaïi Mieãn; Ngaøy Loaïi Mieãn PhaânPhoái Lôïi Nhuaän Voâ Kyø. Xem Holder-of-Record Date.

Face Value: Giaù Trò Phieám Baûn. Ñoâi khi ñöôïc ñeà caäp tôùitrong nhöõng vaên kieän baùo caùo tình traïng taøi chính cuûacoâng ty vaø trong vaên baûn thaønh laäp coâng ty (articles ofincorporation). Giaù trò phieám baûn ñöôïc trình baøy baèngñôn vò tieàn teä ($) cho moät coå phaàn cuûa coå phieáu thöôøngñaúng. Theo khaùi nieäm keá toaùn xöa cuõ toaøn boä taøi saûncuûa coâng ty ñöôïc coi nhö laø taøi saûn cuûa moät quyõ tín nhieäm(trust fund) vaø giaù trò cuûa moãi coå phaàn seõ phaûn aûnh, theotæ leä, giaù trò thöïc cuûa coâng ty. Tuy nhieân neàn taûng lyùthuyeát ñeå thaønh laäp caùi goïi laø “par value” ñaõ loãi thôøi. Chínhvì vaäy “par value” trôû thaønh moät giaù trò phieám, moät giaù tròtröøu töôïng khoâng hôn khoâng keùm. GTPB cuûa coå phieáuthöôøng ñaúng chæ coøn ñöôïc duøng ñeå thoûa ñaùng hình thöùctreân vaên kieän keá toaùn hoaëc treân vaên kieän thaønh laäp coângty chöù khoâng coù yù nghóa ñaùng keå hoaëc coù söï thöïc duïng.Meänh Giaù; Meänh Giaù Cuûa Coå Phieáu Öu Ñaúng. Gioáng nhö

306


traùi phieáu, moãi coå phieáu öu ñaúng ñeàu coù moät meänh giaù.Meänh giaù cuûa coå phieáu öu ñaúng laø giaù trò coá ñònh cuûacoåphieáu ñoù vaø noù ñöôïc duøng ñeå tính lôïi nhuaän thöôøngkyø. Meänh giaù cuûa moät coå phieáu öu ñaúng thöôøng laø 100,75, 50 hoaëc 25 USD moät coå phaàn. Khoâng gioáng nhö giaùtrò phieám baûn cuûa coå phieáu thöôøng ñaúng (common stock’spar value), meänh giaù cuûa coå phieáu öu ñaúng raát quan troïngvì lôïi nhuaän thöôøng kyø cuûa moät coå phieáu öu ñaúng ñöôïctính treân phaàn traêm cuûa meänh gia.

Facility Fee: Phí Phöông Tieän. Xem Fee.

Fee: Phí; Phí Khoaûn. (1) Chi phí giao hoaùn lieân quan tôùivieäc chuyeån giao taøi khoaûn chi traû, chöùng khoaùn, hoaëctheá chaáp thöôøng laø toång hôïp cuûa (some combination of)moät soá phí cô baûn trong ñoù coù phí giao hoaùn chöùng khoaùn(securities clearance fee), phí chuyeån giao qua maïng vitính cuûa Ngaân Haøng Trung Öông (Fedwire transfercharge), phí giaùm hoä (custodial fee) vaø phí baûo trì tröôngmuïc (account-maintenance fee). Chi phí gia giaûm nhieàuít tuøy thuoäc vaøo loaïi chöùng khoaùn vaø phöông phaùp chuyeångiao, thí duï nhö phí chuyeån giao qua maïng vi tính cuûaNgaân Haøng Trung Öông cho chöùng khoaùn do cô quanphaùt haønh cao hôn cho chöùng khoaùn do lieân bang phaùthaønh. Nhöng ñaïi khaùi laø caøng qua nhieàu trung chuyeån(intermediate transactions) thì chi phí caøng cao. Coøn dukyø daøi hôn vôùi soá löôïng taøi khoaûn lôùn hôn khoâng laømtaêng theâm chi phí bao nhieâu. (2) Coâng ty hoaëc chính quyeànphaùt haønh tín phieáu thöông maõi (commercial paper) phaûiñoùng moät vaøi loaïi phí lieân quan ñeán kheá öôùc lieân hoaøn,trong ñoù coù phí phöông tieän (facility fee), phí cam keát(commitment fee) vaø phí söû duïng (usage fee). Phí phöôngtieän tính baèng phaàn traêm treân giaù trò cuûa döï khoaûn tínduïng vaø phaûi chi traû daàu coù hay khoâng coù söû duïng ñeán

307


döï khoaûn tín duïng (the facility fee is a percentage of creditline and is paid whether nor not the line is activated). Phícam keát tính baèng phaàn traêm treân giaù trò chöa söû duïngheát trong döï khoaûn tín duïng (the commitment fee is apercentage of unused credit line). Phí cam keát caøng ngaøycaøng ít thoâng duïng hôn trong nhöõng naêm gaàn ñaây. Phísöû duïng ñoâi khi ñöôïc ñaët ra neáu döï khoaûn tín duïng ñöôïcsöû duïng quaù nhieàu laàn (if the credit line is heavily used).(3) Nhöõng coâng ty hoaëc chính quyeàn coù taàm voùc vaøhaïng khaû tín cao nhaän xeùt laø vay möôïn qua coâng cuï tínphieáu thöông maõi thöôøng reû hôn vay möôïn tröïc tieáp vôùingaân haøng. Chi phí trong ñoù coù phí phaân phoái (distribu-tion fee), phí ñaùnh giaù vaø xeáp haïng khaû tín (rating fee),phí döï khoaûn tín duïng döï phoøng (backup credit line), vaânvaân . . . taát caû coäng laïi chæ vaøo khoaûng 15 ñieåm caên baûncho moät chöông trình vay möôïn lôùn, moät con soá raát khieâmnhöôïng.

Fed Fund Rate: Laõi Suaát Döï Tröõ. Caùi giaù maø moät ngaânhaøng kyù thaùc (a depository bank) phaûi traû ñeå vay möôïnmoät soá löôïng döï tröû töø moät ngaân haøng kyù thaùc khaùc.

Federal Reserve’s Securities & Payment Transfer Sys-tem): Heä Thoáng Chuyeån Giao Chöùng Khoaùn Vaø Taøi KhoaûnChi Traû Cuûa Ngaân Haøng Trung Öông.

Fedwire Transfer Fee: Phí Chuyeån Giao Qua Maïng ViTính Cuûa Ngaân Haøng Trung Öông. Xem Fee.

Finance Companies: Nhöõng Coâng Ty Taøi Chính. Nhöõngcoâng ty taøi chính cung caáp cho giôùi tieâu thuï taøi chính vaymua nhaø ôû (home loans), taøi chính vay mua xe xaøi (retailautomobile loans) vaø taøi chính vay mua khoâng theá chaápnhöõng nhu caàu caù nhaân (unsecured personal loans).

308


Nhöõng coâng ty taøi chính cuõng cung caáp voán ngaén vaøtrung haïn cho nhöõng doanh nghieäp, trong ñoù coù caû taøichính vay mua coù theá chaáp duïng cuï maùy moùc ñeå baùn laïi(secured loans to finance purchases of equipment forresales). Coù nhöõng coâng ty taøi chính laø coâng ty con cuûanhöõng coâng ty coâng nghieäp (wholly owned subsidies ofindustrial firms) ñöùng ra cung caáp taøi chính vay mua saûnphaåm do coâng ty meï saûn xuaát (provide financing pur-chases of the parent firm’s products). Thí duï nhö GEC(General Electric Capital) laø coâng ty con cuûa coâng ty GE(General Electric), GMAC (General Motor AcceptanceCorporation) laø coâng ty con cuûa coâng ty GM (GeneralMotor) vaø FMC (Ford Motor Credit) laø coâng ty con cuûacoâng ty Ford.

Financial Companies: Nhöõng Coâng Ty Taøi Vuï. Trong soánhöõng coâng ty taøi vuï coù nhöõng coâng ty taøi chính (financecompanies, coâng ty baûo hieåm (insurance firms) vaø nhöõngcoâng ty chöùng khoaùn (securities firms).

Financial Leverage: Ñoøn Baåy Taøi Chính.

Financial Market: Thò Tröôøng Taøi Chính. Nhöõng thò tröôøngtaøi chính thöôøng ñöôïc phaân ra laøm hai nhaùnh vaø ñöôïcgoïi moät caùch quen thuoäc laø thò tröôøng tieàn teä (moneymarket) vaø thò tröôøng tö baûn (capital market).

Fix-Coupon Dollar Repo: Tín Phieáu Giao Ñoái Vôùi TheáChaáp Höõu Phieáu Ñoàng Laõi Suaát. Döôùi daïng tín phieáugiao ñoái vôùi theá chaáp höõu phieáu ñoàng laõi suaát (fixed-cou-pon dollar repo), phía cung caáp chöùng khoaùn chaáp nhaänmua laïi soá chöùng khoaùn töông ñoàng mieãn laø laõi suaát cuûasoá chöùng khoaùn höõu phieáu naøy töông ñoàng vôùi laõi suaátcuûa soá chöùng khoaùn höõu phieáu luùc ban ñaàu (the initial

309


seller agrees to repurchase securities that have the samecoupon rate as those sold in the first half of the transac-tion). Xem Dollar Repo.

Flex Repo: Tín Phieáu Giao Ñoái Vôùi Du Kyø Uyeån Chuyeån.Tuy phaàn lôùn soá löôïng tín phieáu giao ñoái naèm döôùi daïnggiao öôùc tieâu chuaån, giao öôùc baùn mua hoaëc mua baùnñoái löôïng ngaén haïn nhöõng chöùng khoaùn do chính quyeànlieân bang phaùt haønh, moät soá khaùc ñöôïc caûi daïng ñeå taïosöï uyeån chuyeån caàn thieát ñaùp öùng chính xaùc nhu caàuchuû ñònh, nhaát laø ñoái vôùi nhöõng giao öôùc daøi haïn hôn.Trong soá caûi daïng coù tín phieáu giao ñoái vôùi du kyø uyeånchuyeån (flex repo), tín phieáu giao ñoái vôùi laõi suaát uyeånchuyeån (index repo) vaø tín phieáu giao ñoái vôùi theá chaápuyeån chuyeån (dollar repo; dollar roll). Tín phieáu giao ñoáivôùi du kyø uyeån chuyeån laø moät daøn xeáp giao ñoái giöõa moätñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn vôùi moät khaùch haøng quantroïng, thöôøng laø moät coâng ty hoaëc laø moät chính quyeànñòa phöông (municipality or similar authority), vaø trongdaøn xeáp giao ñoái ñoù khaùch haøng mua moät soá chöùng khoaùntöø ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn vaø coù theå baùn ngöôïc laïicho ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn moät phaàn cuûa soá chöùngkhoaùn naøy tröôùc ngaøy tín phieáu giao ñoái maõn haïn. Voánñaàu tö trong moät giao öôùc nhö vaäy thöôøng laø töø moät ngaânquyõ taøi trôï cho moät coâng trình xaây döïng. Söï uyeån chuyeåntrong du kyø cuûa giao öôùc giuùp cho khaùch haøng moät maëtcoù theå tích cöïc chuyeån vaän soá taøi chính trong ngaân quyõñeå taïo ra lôïi töùc, thay vì ñeå ñoùng baêng, moät maët khaùcñaùp öùng ñuùng luùc vaø vöøa ñuû nhu caàu taøi chính theo töønggiai ñoaïn cuûa coâng trình (project to be completed inphases). Khi caàn ñeán taøi chính cho moät giao ñoaïn naøoñoù cuûa coâng trình khaùch haøng coù theå baùn moät soá chöùngkhoaùn, vöøa ñuû vaø ñuùng luùc, ngöôïc laïi cho ñaïi lyù mua baùnchöùng khoaùn theo giao öôùc. Ñoâi khi tín phieáu giao ñoái

310


vôùi du kyø uyeån chuyeån coù thieát laäp tröôùc moät thôøi bieåuruùt tieàn (a prearranged draw-down schedule) nhöng thoângthöôøng thì thôøi bieåu ruùt tieàn cuõng uyeån chuyeån, töùc laønhöõng thôøi ñieåm vaø soá löôïng taøi chính ghi trong ñoù coùtheå di dòch.

Futures: Haøm Phieáu Toaøn Cheá. Xem Futures Contracts.

Futures Contracts: Haøm Kheá Toaøn Cheá. Moät haøm kheátoaøn cheá laø moät kheá öôùc ñöôïc tieâu chuaån hoaù (a stan-dardized agreement) ñeå mua hoaëc baùn taïi moät thò tröôøngmua baùn coù toå chöùc (exchange traded) moät moùn haøngñöôïc chæ roû (underlying item) ôû moät giaù ñieàu ñình tröôùc(negotiated price) vaø seõ giao haøng vaøo moät ngaøy trongtöông lai ñöôïc chæ ñònh tröôùc (specified future date). Moùnhaøng ñoù coù theå laø moät saûn phaåm, moät chöùng khoaùn, moätbieåu soá giaù trò hoãn hôïp hoaëc moät ngoaïi teä. Trong soánhöõng saûn phaåm ñöôïc mua baùn treân thò tröôøng coù caûnoâng saûn, khoaùn saûn, laâm saûn, vaø nhieân lieäu. Thí duï nhölaø caø pheâ, cocoa, ñöôøng, luùa mì, baép, boâng vaûi, heo, boø,gaø, tröùng gaø, giaáy, goå, khí ñoát, vaân vaân. Cuõng gioáng nhöhaøm kheá ñoäc cheá, haøm kheá toaøn cheá ñöôïc thaønh laäp laø vìngöôøi mua vaø ngöôøi baùn cuõng nhìn veà töông lai cuûa moätmoùn haøng nhöng khoâng cuøng moät keát luaän. Ngöôøi muathì döï phoùng laø giaù thò tröôøng cuûa moùn haøng trong töônglai seõ cao hôn giaù ñieàu ñình cho neân muoán mua, thuaätngöõ chuyeân moân goïi laø giöõ tröôøng vò (to take on a longfutures position). Ngöôïc laïi, ngöôøi baùn thì döï phoùng laøgiaù thò tröôøng cuûa moùn haøng trong töông lai seõ thaáp hôngiaù ñieàu ñình cho neân muoán baùn, thuaät ngöõ chuyeân moângoïi laø giöõ ñoaûn vò (to take on a short futures position).Haøm kheá toaøn cheá khaùc hôn haøm kheá ñoäc cheá treân moätsoá ñieåm caên baûn. Thöù nhaát haøm kheá toaøn cheá baét buoäcngöôøi mua phaûi mua vaø ngöôøi baùn phaûi baùn theo cam

311


keát. Vì trong cam keát aùp ñaët söï cöôûng cheá leân caû haiphía, ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn, cho neân haøm phieáu cuûanoù mang teân laø haøm phieáu toaøn cheá ñeå chæ veà ñaëc tínhnaøy. Thöù hai, haøm kheá toaøn cheá ñoøi hoûi caû ngöôøi mualaån ngöôøi baùn phaûi ñaët xuoáng moät soá tieàn goïi laø taøi khoaûnkyù thaùc ñaûm baûo kheá öôùc (margin deposit). Thöù ba, giaùtrò cuûa moät haøm kheá toaøn cheá laø soá khoâng ôû thôøi ñieåmxöôùng öùng vöøa ñöôïc thaønh laäp (the value of a futurescontract is zero to both buyer and seller at the time it isnegotiated) vaø vì vaäy caû ngöôøi mua laãn ngöôøi baùn khoângphaûi traû tieàn luùc ñoù (a future transaction involves no moneyat the outset). Thuaät ngöõ taøi khoaûn kyù thaùc ñaûm baûo kheáöôùc (margin deposits) trong mua baùn haøm phieáu toaøncheá thöôøng bò laàm vôùi thuaät ngöõ taøi khoaûn ñaët coïc (stockmargins) trong mua baùn coå phieáu. Taøi khoaûn ñaët coïctrong mua baùn coå phieáu laø moät soá tieàn chi traû tröôùc moätphaàn naøo cuûa toång soá vaø thieáu nôï phaàn coøn laïi ñeå naémtrong tay moät chöùng khoaùn (Stock margin is a down pay-ment on the purchase of an equity security on credit. Itrepresents fund surrenderred to gain physical posses-sion of a security). Ngöôïc laïi, taøi khoaûn kyù thaùc ñaûm baûokheá öôùc laø moät soá tieàn kyù thaùc ñeå baûo hieåm cho vieäcthöïc hieän kheá öôùc chöù khoâng phaûi laø tieàn traû tröôùc moätphaàn ñeå mua thieáu (margin deposit is a performance bondposted to ensure that traders honor their contractual ob-ligation, and not a down payment on credit transaction).Ñeå coù theå mua baùn haøm phieáu toaøn cheá (futures trans-action) tröôùc tieân ngöôøi mua laãn ngöôøi baùn phaûi môû moättröông muïc mua baùn haøm phieáu toaøn cheá vaø ñaët moät soátieàn kyù thaùc ñaûm baûo kheá öôùc vôùi moät trung gian muabaùn chöùng khoaùn (post margin with a broker). Trunggian mua baùn chöùng khoaùn sau ñoù duøng soá tieàn naøy ñeåñaët kyù thaùc ñaûm baûo kheá öôùc vôùi moät trung gian giaohoaùn (clearing agent). Ñaët kyù thaùc ñaûm baûo kheá öôùc coù

312


theå döôùi daïng tieàn maët (by depositing cash) hoaëc, chonhöõng toå chöùc mua baùn chöùng khoaùn coù taàm voùc (insti-tutional traders), döôùi daïng theá chaáp baèng chöùng khoaùndeã baùn do chính quyeàn lieân bang phaùt haønh hay baèng tínduïng thö do moät ngaân haøng kyù phaùt (by pledging collat-eral in the form of marketable security or letter of credit.)Nhöõng coâng ty trung gian giao hoaùn (clearing firms), laønhöõng thaønh vieân cuûa trung taâm giao hoaùn (exchangeclearing house), phaûi hoaøn toaøn chòu traùch nhieäm tröïctieáp thanh lyù vôùi trung taâm giao hoaùn veà nhöõng thua thaáttrong mua baùn haøm phieáu cuûa khaùch haøng cuûa hoï. Ñeåbaûo ñaûm tính caùch khaû tín taøi chính cuûa cô trình giaohoaùn (to ensure financial integrity of the clearing process),chính baûn thaân cuûa nhöõng coâng ty trung gian giao hoaùncuõng phaûi thoûa maõn yeâu caàu kyù thaùc ñaûm baûo kheá öôùc(meet margin requirements) vaø ñieàu kieän taøi chính toái thieåu(minimum capital requirements) do trung taâm giao hoaùnñöa ra. Sau moãi phieân mua baùn (at the end of each trad-ing session), taát caû ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn ñeàu phaûiñaùnh daáu haøm kheá toaøn cheá theo thò tröôøng (markingfutures contracts to market). Ñaùnh daáu haøm kheá toaøncheá theo thò tröôøng laø thuaät ngöõ noùi veà keát toaùn cuoái ngaøyñeå xeùt giaù trò cuûa haøm phieáu toaøn cheá vaø ñònh vò trí taøichính cuûa nhöõng ngöôøi naém haøm phieáu toaøn cheá. Noùimoät caùch khaùc, ñaùnh daáu haøm kheá toaøn cheá theo thòtröôøng laø tính soå lôøi loã cho nhöõng haøm phieáu toaøn cheávaøo cuoái ngaøy vaø moãi ngaøy (marking futures contracts tomarket requires all buyers and sellers to realize any gainsor losses in the value of their futures positions). Trunggian mua baùn chöùng khoaùn (broker) seõ tröïc tieáp khaáu tröøsoá tieàn thua thaát trong ngaøy vaø chuyeån soá tieàn ñoù ra khoûitröông muïc mua baùn haøm phieáu toaøn cheá (margin ac-count) cuûa ngöôøi naém haøm kheá toaøn cheá ôû vò theá thuathaát ñeå ñöa qua trung taâm giao hoaùn chi traû cho ngöôøi

313


naém haøm kheá ôû vò theá ñoái nghòch (opposing position inthe contract). Sau ñoù, trung taâm giao hoaùn seõ chuyeån soátieàn chi traû thua thaát naøy (variation margin) vaøo trongtröông muïc mua baùn haøm phieáu cuûa ngöôøi naém haømkheá ôû vò theá thaéng lôïi. Ña soá trung gian mua baùn chöùngkhoaùn yeâu caàu khaùch haøng cuûa hoï duy trì moät toàn soá toáithieåu (minimum balance; maintenance margin) cho taøikhoaûn kyù thaùc ñaûm baûo kheá öôùc vaø thöôøng laø vöôït hônyeâu caàu cuûa trung taâm giao hoaùn. Neáu toàn soá rôùt döôùimöùc toái thieåu, trung gian mua baùn chöùng khoaùn seõ gôûicho khaùch haøng cuûa hoï moät thoâng baùo keâu goïi kyù thaùctheâm (margin call), noùi theo thuaät ngöõ chuyeân moân, ñeåkhaùch haøng taùi laäp laïi tình traïng taøi chính thoûa maõn ñöôïcyeâu caàu. Ñaùnh daáu haøm kheá theo thò tröôøng cuoái phieânmua baùn coù taùc duïng taùi ñieàu ñình giaù haøm phieáu moãingaøy (has the effect of renegotiating the futures price).Vì theá, ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn ñoàng yù baét ñaàu moät ngaøymôùi vôùi caùi giaù sau cuøng ôû cuoái ngaøy hoâm qua. Giaù thòtröôøng cuûa haøm phieáu toaøn cheá seõ baèng vôùi giaù thò tröôøngcuûa moùn haøng cho kyù sinh vaøo phieân mua baùn cuoái cuøngvaøo ngaøy haøm phieáu maõn haïn (futures prices convergeto the underlying spot market price on the last day of trad-ing). Hieän töôïng naøy ñöôïc goïi laø söï ñoàng quy (conver-gence). Sau khi chaám döùt phieân mua baùn sau cuøng naøy,haøm kheá toaøn cheá seõ ñöôïc ñaùnh daáu cho thò tröôøng moätlaàn choùt. Neáu laø haøm kheá toaøn cheá thuoäc loaïi thanh lyùbaèng tieàn maët (cash-settled contracts), taát caû seõ ñöôïckeát toaùn vaø taøi khoaûn kyù thaùc ñaûm baûo kheá öôùc coøn döseõ ñöôïc hoaøn traû cho chuû nhaân. Neáu haøm kheá toaøn cheáxaùc quyeát phaûi thöïc söï taûi giao moùn haøng (specifies de-livery of the underlying item), trung taâm giao hoaùn seõ saépxeáp vôùi hai phía mua baùn ñeå giao haøng ñuùng theo kheáöôùc. Giaù cuûa moùn haøng ghi treân hoaù ñôn giao haøng (in-voice price; delivery price) seõ ñöôïc laáy theo giaù thò tröôøng

314


cuûa noù vaøo thôøi ñieåm keát thuùc phieân mua baùn cuoái cuøngcuûa haøm phieáu toaøn cheá coøn goïi laø giaù keát (final settle-ment price). Coøn khoaûn lôøi hoaëc loã do sai bieät giöõa giaùkeát vaø giaù ñieàu ñình tröôùc cuûa haøm kheá toaøn cheá (nego-tiated price) seõ ñöôïc thanh toaùn qua keânh tröông muïcmua baùn haøm phieáu toaøn cheá tröôùc khi trung gian muabaùn chöùng khoaùn hoaøn traû cho chuû nhaân taøi khoaûn kyùthaùc ñaûm baûo kheá öôùc coøn dö (any profit or loss is real-ized through the transfer of variation margin). Ngoaïi tröømoät hay hai phaàn traêm cuûa toång soá, taát caû nhöõng vuï muabaùn cuoái cuøng ñeàu thanh lyù lôøi loã baèng tieàn maët (cashsettlement) thay vì ngöôøi baùn thöïc söï taûi giao moùn haøng(delivery) ñeán ngöôøi mua. Ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn chitraû tieàn maët vôùi nhau (exchange cash payments) döïa treânthay ñoåi giaù thò tröôøng cuûa moùn haøng hoaëc cuûa chöùngkhoaùn cho kyù sinh (underlying item or underlying secutiry).Cho neân, thanh lyù baèng tieàn maët ñaõ laøm thay ñoåi ñònhnghóa nguyeân thuûy cuûa haøm phieáu toaøn cheá. Vôùi ñònhnghóa môùi hôn, haøm kheá toaøn cheá laø moät kheá öôùc ñöôïctieâu chuaån hoaù vaø coù theå chuyeån nhöôïng vaø theo ñoù ñoáitaùc coù theå chi traû vôùi nhau baèng tieàn maët tính theo nhöõngthay ñoåi treân giaù thò tröôøng cuûa moät saûn phaåm hoaëc chöùngkhoaùn cho kyù sinh (a futures contract is a standardizedand transferable agreement that provides for the ex-change of cash flows based on changes on the marketprice of a specified commodity or specified security).

Futures Market: Thò Tröôøng Haøm Phieáu Toaøn Cheá. Thòtröôøng mua baùn saûn phaãm ñaàu tieân cuûa Hoa Kyø coù teân laøChicago Board of Trade (CBOT) ñöôïc thaønh laäp vaøo naêm1848. Muïc ñích nguyeân thuûy cuûa trung taâm laø ñeå thu huùthoaït ñoäng mua baùn meã coác baèng tieàn maët. Ñeán naêm1865 haøm phieáu toaøn cheá mua baùn meã coác môùi baét ñaàuxuaát hieän. Coøn haøm phieáu toaøn cheá kyù sinh vaøo chöùng

315


khoaùn chæ môùi coù vaøo thaäp nieân 1970. International Mon-etary Market (IMM), moät thaønh vieân cuûa ChicagoMerchantile Exchange (CME), baét ñaàu mua baùn haømphieáu toaøn cheá kyù sinh vaøo traùi phieáu ngaén haïn (90-dayT-Bill futures) vaøo naêm 1976. Ñeán naêm 1981 IMM laïigiôùi thieäu ñeán thò tröôøng haøm phieáu toaøn cheá kyù sinh vaøoUS dollars mua baùn ngoaøi laõnh thoå Hoa Kyø (Eurodollarfutures). Naêm 1982, Kansas City Board of Trade ñöa rathò tröôøng haøm phieáu toaøn cheá kyù sinh vaøo bieåu soá giaù tròhoãn hôïp Value Line (Value Line stock index futures). Sauñoù haøm phieáu toaøn cheá kyù sinhvaøo bieåu soá giaù trò hoãnhôïp S&P500 (S&P500 stock index futures) ñöôïc mua baùntreân saøn cuûa CME vaø haøm phieáu toaøn cheá kyù sinh vaøobieåu soá giaù trò hoãn hôïp NYSE (NYSE stock index futures)ñöôïc mua baùn treân saøn cuûa New York Futures Exchange.Haøm phieáu toaøn cheá laø moät coâng cuï khaù phoå thoâng. Chætrong voøng 3 thaäp nieân soá löôïng haøm kheá toaøn cheá ñaõ töø3.9 trieäu trong naêm 1960 leân ñeán 267.4 trieäu trong naêm1989. Trong soá ñoù 60 phaàn traêm laø haøm phieáu toaøn cheákyù sinh vaøo chöùng khoaùn. Haøm phieáu toaøn cheá laø moätcoâng cuï lôïi haïi haøng ñaàu trong taát caû nhöõng coâng cuïhieän coù. Söû duïng nhö moät phöông tieän “baù ñaïo” ngöôøiñaàu tö coù theå “moät böôùc leân maây” vaø cuõng coù theå traéngtay trong choác laùt. Söû duïng nhö moät phöông tieän phoøngthuû, haøm phieáu toaøn cheá laø moät coâng cuï uyeån chuyeån vaøhöõu duïng. Hoaït ñoäng mua baùn haøm phieáu toaøn cheá naèmtrong voøng kieåm saùt cuûa UÛy Ban Mua Baùn Haøm PhieáuToaøn Cheá (Commodity Futures Trading Commission,CFTC), moät cô quan ñoäc laäp caáp lieân bang ñöôïc thaønhlaäp naêm 1974. Theâm vaøo ñoù Hieäp Hoäi Haøm Phieáu ToaønCheá (National Futures Association, NFA), moät toå chöùcñöôïc quoác hoäi uûy quyeàn, tieáp tay vôùi CFTC ñeå kieåm saùthaønh vi cuûa thaønh vieân trong hieäp hoäi.

316


General Obligation Bonds (GO): Traùi Phieáu GO; Traùi PhieáuDaøi Haïn Baûo Ñaûm Baèng Uy Tín Cuûa Chính Quyeàn. Traùiphieáu GO ñöôïc phaùt haønh ñeå möôïn nôï daøi haïn vaø soá nôïñoù seõ ñöôïc hoaøn traû vaøo moät thôøi ñieåm trong töông laibaèng nguoàn taøi chính toång quaùt cuûa chính quyeàn phaùthaønh. Nhö vaäy, soá nôï ñöôïc baûo ñaûm thuaàn tuùy baèng uytín cuûa chính quyeàn phaùt haønh (backed by the full faithand credit of the issuer). Baûo ñaûm baèng uy tín cuûa chínhquyeàn phaùt haønh cuõng coù nghóa laø chính quyeàn phaùt haønhphaûi laøm moïi thöù coù theå laøm ñöôïc trong giôùi haïn cuûa luaätñònh ñeå hoaøn traû soá nôï traùi phieáu nhö ñaõ höùa (use justabout any means to guarantee payments). Nhöõng thöùcoù theå laøm ñöôïc laø taêng thueá, ban haønh saéc thueá môùi,vay möôïn, baùn baát ñoäng saûn. Baûo ñaûm naøy khoâng bògiôùi haïn trong baûn chaát (this guarantee is of an unlimitednature). Traùi phieáu GO ñöôïc ñònh danh laø traùi phieáu daøihaïn baûo ñaûm baèng uy tín cuûa chính quyeàn. Xem Munici-pal Bonds & Notes.

Government Pension Fund: Quyõ Hoài Höu Cuûa Chính Quyeàn;Quyõ Höu Boång Do Chính Quyeàn Taøi Trôï.

Grant Anticipation Notes (GAN): Traùi Phieáu GAN; TraùiPhieáu Ngaén Haïn Baûo Ñaûm Baèng Taøi Chính Bieáu Taëng DöïTruø. Traùi phieáu GAN ñöôïc phaùt haønh ñeå möôïn nôï ngaénhaïn vaø soá nôï ñoù seõ ñöôïc hoaøn traû vaøo moät thôøi ñieåmkhoâng xa trong töông lai baèng nguoàn taøi chính döï truø ñeántöø bieáu taëng (grants), vaø vì vaäy, traùi phieáu GAN ñöôïcñònh danh laø traùi phieáu ngaén haïn baûo ñaûm baèng taøi chínhbieáu taëng döï truø. Xem Municipal Bonds & Notes.

GSEs Bonds & Notes: Traùi Phieáu GSEs. Traùi Phieáu CuûaNhöõng Cô Quan Ñöôïc Chính Quyeàn Lieân Bang Baûo Trôï;Traùi Phieáu Do Nhöõng Cô Quan Ñöôïc Chính Quyeàn Lieân

317


Bang Baûo Trôï Phaùt Haønh. Nhöõng cô quan ñöôïc chínhquyeàn lieân bang baûo trô (government sponsored enter-prises; GSEs)ï, lôùn nhaát vaø quen thuoäc nhaát, coù FederalHome Loan Bank System (FHLB), Federal Home LoanMortgage Corporation (Freddie Mac), Federal NationalMortgage Association (Fannie Mae), Farm Credit Sys-tem, Federal Agricultural Mortgage Corporation (FarmerMac) vaø Student Loan Marketing Association (Sallie Mae),College Construction Loan Insurance Association (ConnieLee), Small Business Administration (SBA) vaø Tennes-see Valley Authority (TVA). Nhöõng cô quan naøy phaùthaønh traùi phieáu ngaén, trung vaø daøi haïn ñeå taøi trôï chonhöõng coâng trình theo chính saùch cuûa chính phuû (projectsrelevant to public policy). Phaàn lôùn cuûa soá löôïng traùiphieáu do nhöõng cô quan naøy phaùt haønh laø nhöõng traùiphieáu ngaén haïn vaø phoå thoâng nhaát laø nhöõng traùi phieáubaùn döôùi meänh giaù (discount notes). Traùi phieáu baùn döôùimeänh giaù coù haïn du kyø daøi töø 1-360 ngaøy vaø meänh giaùtoái thieåu tuøy thuoäc vaøo chuû tröông cuûa cô quan phaùt haønh.Traùi phieáu baùn döôùi meänh giaù do Sallie Mae hoaëc FHLBphaùt haønh coù meänh giaù toái thieåu laø100,000 USD, cuûaFreddie Mac laø 25,000 USD, cuûa Fannie Mae laø 10,000USD vaø cuûa Farm Credit System laø 5,000 USD. Ngoaøinhöõng traùi phieáu baùn döôùi meänh giaù, nhöõng cô quan naøycoøn phaùt haønh nhöõng chöùng khoaùn ngaén vaø trung haïnkhaùc nhö laø traùi phieáu Master (Master notes), traùi phieáuRFS (Residentia Financial Securities), vaø traùi phieáu trunghaïn (medium-term notes). Traùi phieáu Master do cô quanSallie Mae vaø Fannie Mae phaùt haønh thuoäc loaïi khaû thu(callable bonds), ñieàu chænh lôïi nhuaän ñònh kyø haøng tuaàntheo möùc laõi suaát cuûa coâng traùi 91 ngaøy (91-day treasurybills), coù haïn du kyø töø 1 tôùi 18 thaùng vaø meänh giaù toáithieåu laø 10 trieäu USD hoaëc cao hôn. Traùi phieáu RFS doFannie Mae phaùt haønh coù haïn du kyø 6 thaùng, 1 naêm vaø 2

318


naêm vaø coù meänh giaù toái thieåu laø 10,000 USD vaø cao hôn.Traùi phieáu trung haïn do Freddie Mac phaùt haønh coù haïndu kyø töø 3 tôùi 7 naêm, cho lôïi nhuaän ñònh kyø hoaëc coá ñònhhoaëc ñieàu chænh theo laõi suaát LIBOR (London InterbankOfferred Rate) hoaëc khoâng keøm phieáu laõi (zero coupon)baùn ra döôùi meänh giaù (sold at a discount and redeemedat par), vaø coù meänh giaù toái thieåu laø 10,000 USD coäng5,000 USD cho moãi möùc gia taêng. Traùi phieáu daøi haïnkhoâng coù theá chaáp do Fannie Mae and Freddie Mac phaùthaønh (debentures) cho lôïi nhuaän ñònh kyø hoaëc coá ñònhhoaëc thaû noåi. Phaàn lôùn traùi phieáu coù lôïi nhuaän ñònh kyøthaû noåi cuûa hai cô quan naøy ñieàu chænh theo laõi suaát cuûacoâng traùi phieáu coù cuøng chieàu daøi du kyø vaø, soá coøn laïi,ñieàu chænh theo laõi suaát LIBOR. Traùi phieáu goäp daøi haïn(consolidated bonds) do FHLB phaùt haønh coù meänh giaùtoái thieåu laø 10,000 USD coäng 5,000 USD cho moãi möùcgia taêng vaø traû lôïi nhuaän ñònh kyø ôû moãi saùu thaùng (semi-annually). Traùi phieáu goäp daøi haïn (consolidated bonds)do Farm Credit System phaùt haønh cho lôïi nhuaän ñònh kyøcoá ñònh vaø meänh giaù toái thieåu laø 1,000 USD coäng 1,000USD cho moãi möùc gia taêng. Ngoaøi ra Fannie Mae vaøFreddie Mac coøn phaùt haønh chöùng khoaùn ñöôïc baûo ñaûmvôùi moät taäp hôïp voán taøi trôï ñòa oác (mortgage-back secu-rities). Trong soá ñoù coù traùi phieáu CMO (collatralized mort-gage obligation), loaïi traùi phieáu ñöôïc baûo ñaûm vôùi moättaäp hôïp voán taøi trôï ñòa oác raát laø thònh haønh trong thaäpnieân 1980, vaø REMIC (real estate mortgage investmentconduit), moät loaïi traùi phieáu caûi daïng cuûa CMO raát laøthònh haønh trong thaäp nieân 1990. Traùi phieáu cuûa nhöõngcô quan ñöôïc chính quyeàn lieân bang baûo trôï khoâng ñöôïcbaûo ñaûm baèng uy tín cuûa chính quyeàn Hoa Kyø nhö nhöõngcoâng traùi phieáu, tuy nhieân nhöõng traùi phieáu naøy ñöôïc thòtröôøng ñaùnh giaù cao khoâng keùm coâng traùi phieáu bao nhieâu,Theo ñoù, lôïi nhuaän ñònh kyø cuûa nhöõng traùi phieáu do nhöõng

319


cô quan ñöôïc chính quyeàn lieân bang baûo trôï phaùt haønhcoù phaàn cao hôn chuùt ít so vôùi nhöõng traùi phieáu töôngñoàng do chính quyeàn lieân bang phaùt haønh. Thaønh phaàntham döï vaøo thò tröôøng traùi phieáu cuûa nhöõng cô quanñuôïc chính quyeàn lieân bang baûo trôï ña soá laø nhöõng nhaøñaàu tö ñaïi dieän cho toå chöùc (institutional investors).

Haicut: Caét Toùc. Giaù nguyeân thuûy cuûa tín phieáu giao ñoáiluoân luoân thaáp hôn trò giaù thò tröôøng cuûa chöùng khoaùn theáchaáp (the initial RP price is less than the market value ofthe underlying securities). Ñieàu naøy giuùp che bôùt phaànnaøo hieåm hoïa thò tröôøng (market risk) cho phía cung caápvoán (reduces the lender’s exposure to market risk). Caùchñònh giaù nhö vöøa noùi, thuaät ngöõ chuyeân moân goïi laø “caéttoùc” (haircut). Caét toùc laø khoaûn sai bieät giöõa trò giaù cuûasoá voán cho vay vaø trò giaù toång coäng cuûa soá chöùng khoaùntheá chaáp baûo ñaûm an toaøn cho soá voán ñoù. Thoâng thöôøngtrò giaù toång coäng cuûa soá chöùng khoaùn theá chaáp ñöôïc tínhtheo giaù thò tröôøng (securities used as collateral are val-ued at the current market price) coäng vôùi lôïi nhuaän ñònhkyø tích luõy treân phieáu laõi ñính keøm theo chöùng khoaùn,tính tôùi ngaøy maõn haïn cuûa tín phieáu giao ñoái (plus ac-crued interest calculated to the maturity date of agree-ment when coupon-bearing issues are used), tröø ñi khoaûndöï phoøng ruûi ro (less a margin of overcollateralization orhaircut for term agreement).

Holder: Ngöôøi Höôûng ÖÙng, Ngöôøi Mua, Ngöôøi Giöõ. XemOption Contracts, Options.

Holder-of-Record Date: Ngaøy Thaønh Laäp; Ngaøy ThaønhLaäp Danh Saùch Phaân Phoái Lôïi Nhuaän Voâ Kyø. Trong lòchtrình phaân phoái lôïi nhuaän voâ kyø coù nhieàu moùc thôøi giankhaùc nhau: ngaøy thaønh laäp (holder-of-record date), ngaøy

320


loaïi mieãn (ex-dividend date), vaø ngaøy phaân phoái (pay-ment date). Ngaøy thaønh laäp laø ngaøy coâng ty thaønh laäpdanh saùch nhöõng coå chuû seõ ñöôïc nhaän lôïi nhuaän voâ kyø.Chæ coù nhöõng ngöôøi chính thöùc trôû thaønh coå chuû cuûa coângty tröôùc ngaøy loaïi mieãn laø coù teân trong danh saùch ñöôïchöôûng lôïi nhuaän voâ kyø. Coøn nhöõng ngöôøi chæ chính thöùctrôû thaønh laø coå chuû cuûa coâng ty töø ngaøy loaïi mieãn trôû veàsau thì phaûi ñôïi tôùi kyø phaân phoái keá. Ngaøy thaønh laäpthöôøng laø 4 ngaøy sau ngaøy loaïi mieãn. Coøn ngaøy phaânphoái laø ngaøy coâng ty thöïc söï phaân phoái lôïi nhuaän voâ kyøñeán coå chuû coù teân trong danh saùch vaø thöôøng laø trongvoøng moät thaùng sau ngaøy thaønh laäp.

Hold-in-Custody Letter Repo: Tín Phieáu Giao Ñoái Thö GôûiCho Giaùm Hoä. Moät daïng phoå thoâng cuûa tín phieáu giaoñoái thö laø gôûi cho giaùm hoä (hold-in-custody). Döôùi daïngnaøy soá chöùng khoaùn theá chaáp naèm trong tay cuûa ñaïi lyùmua baùn chöùng khoaùn, phía möôïn voán, nhöng sau ñoùñöôïc (1) chuyeån giao vaø giöõ trong moät tröông muïc noäi boächo thaân chuû (transfer internally to a customer account),hoaëc (2) chuyeån giao ñeán moät ngaân haøng giao hoaùn cuûañaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn (dealer’s clearing bank) vaøgiöõ trong moät tröông muïc ghi nhaän theo kieän (bulk seg-regation account), hoaëc (3) chuyeån giao ñeán ngaân haønggiao hoaùn cuûa ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn vaø giöõ trongmoät tröông muïc ghi nhaän theo kieän coù giaùm hoä (bulkrepo custody account). Theá chaáp ñöôïc an toaøn tôùi möùcnaøo, nhìn töø goùc ñoä baûo veä quyeàn lôïi cho phía cung caápvoán, tuøy thuoäc vaøo caùch xeáp ñaët giaùm hoä. Neáu phía vayvoán kieâm luoân vai troø giaùm hoä, an toaøn cuûa theá chaáp tuøythuoäc phaàn lôùn vaøo söï chaân chính vaø möùc ñoä khaû tín cuûaphía vay voán. Döôùi daïng chuyeån giao vaø giöõ trong moättröông muïc ghi nhaän theo kieän, ngaân haøng giao hoaùnkhoâng chòu traùch nhieäm tröïc tieáp vôùi töøng khaùch haøng

321


cuûa ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn. Chæ coù ñaïi lyù mua baùnchöùng khoaùn laø coù theå xaùc nhaän danh taùnh khaùch haøngvaø ghi nhaän giao hoaùn trong soå saùch keá toaùn cuûa hoï chöùngaân haøng giao hoaùn khoâng coù danh saùch hoaëc chöùngtöø cho töøng khaùch haøng cuûa ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn.Döôùi daïng chuyeån giao vaø giöõ trong tröông muïc giaùm hoäghi nhaän theo kieän, khaùc hôn hai daïng tröôùc, ngaân haønggiao hoaùn ñaûm nhieäm chöùc naêng kieåm giaùm vaø cung caáptröïc tieáp cho töøng khaùch haøng cuûa ñaïi lyù mua baùn chöùngkhoaùn nhöõng vaên baûn xaùc nhaän theá chaáp kyù thaùc. XemLetter Repo.

Housing Bonds: Traùi Phieáu H; Traùi Phieáu Daøi Haïn BaûoÑaûm Baèng Töùc Thu Xaây Döïng Tö Thaát. Traùi phieáu Hñöôïc phaùt haønh ñeå möôïn nôï daøi haïn taøi trôï cho coângtrình xaây döïng nhaø ôû cho töøng gia ñình (single familyhomes) vaø soá nôï ñoù seõ ñöôïc hoaøn traû vaøo moät thôøi ñieåmtrong töông lai, baûo ñaûm baèng nguoàn taøi chính ñeán töø chitraû ñònh kyø (mortgage payments) cuûa nhöõng khoaûn chovay mua nhaø. Traùi phieáu H vì theá ñöôïc ñònh danh laø traùiphieáu daøi haïn baûo ñaûm baèng töùc thu xaây döïng tö thaátû.Xem Municipal Bonds & Notes.

In-the-Money: Naèm Vaøo Khung Tieàn. Sai bieät giöõa giaù thòtröôøng cuûa chöùng khoaùn cho kyù sinh vaø giaù cam keát cuûahaøm phieáu vaø sai bieät naøy coù lôïi cho ngöôøi höôûng öùng.

Industrial Companies: Nhöõng Coâng Ty Coâng Nghieäp.

Industrial Revenue Bonds: (IR): Traùi Phieáu IR; Traùi PhieáuDaøi Haïn Baûo Ñaûm Baèng Töùc Thu Coâng Nghieäp. Traùiphieáu IR ñöôïc phaùt haønh ñeå möôïn nôï daøi haïn vaø soá nôïñoù seõ ñöôïc hoaøn traû vaøo moät thôøi ñieåm trong töông laibaèng nguoàn taøi chính ñeán töø lôïi töùc nhaäp thu cuûa moät

322


coâng trình phaùt trieån coâng nghieäp cuûa tieåu bang hoaëc ñòaphöông. Traùi phieáu IR vì vaäy ñöôïc ñònh danh laø traùi phieáudaøi haïn baûo ñaûm baèng töùc thu coâng nghieäp. Möùc ñoä antoaøn cuûa traùi phieáu tuøy thuoäc vaøo trình ñoä khaû tín cuûanhöõng coâng ty baûo trôï (corporate guarantors). Xem Mu-nicipal Bonds & Notes.

Index Repo: Tín Phieáu Giao Ñoái Vôùi Laõi Suaát Uyeån Chuyeån.Tuy phaàn lôùn soá löôïng tín phieáu giao ñoái naèm döôùi daïnggiao öôùc tieâu chuaån, giao öôùc baùn mua hoaëc mua baùnñoái löôïng ngaén haïn nhöõng chöùng khoaùn do chính quyeànlieân bang phaùt haønh, moät soá khaùc ñöôïc caûi daïng ñeå taïosöï uyeån chuyeån caàn thieát ñaùp öùng chính xaùc nhu caàuchuû ñònh, nhaát laø ñoái vôùi nhöõng giao öôùc daøi haïn hôn.Trong soá caûi daïng coù tín phieáu giao ñoái vôùi du kyø uyeånchuyeån (flex repo), tín phieáu giao ñoái vôùi laõi suaát uyeånchuyeån (index repo) vaø tín phieáu giao ñoái vôùi theá chaápuyeån chuyeån (dollar repo; dollar roll). Tín phieáu giao ñoáivôùi laõi suaát uyeån chuyeån (index repo) laø moät giao öôùcbaùn mua ñoái löôïng ngaén haïn trong ñoù laõi suaát ñöôïc ñieàuchænh theo laõi suaát döï tröõ (federal fund rate), laõi suaátLIBOR, hoaëc moät laõi suaát ngaén haïn naøo ñoù. Ña soá tínphieáu giao ñoái vôùi laõi suaát uyeån chuyeån coù keøm theo dukyø uyeån chuyeån. Uyeån chuyeån trong du kyø cho pheùpkhaùch haøng ñaàu tö baùn chöùng khoaùn ngöôïc laïi cho hoaëcmua theâm moät soá chöùng khoaùn töø ñaïi lyù mua baùn chöùngkhoaùn. Tín phieáu giao ñoái vôùi laõi suaát uyeån chuyeån thöôøngñöôïc söû duïng ñeå phoøng veä ñaàu tö (to hedge) hoaëc ñeå taøitrôï nhöõng vò theá trong chöùng khoaùn coù laõi suaát ñieàu chænhtheo laõi suaát döï tröõ, laõi suaát LIBOR hoaëc moät laõi suaátngaén haïn naøo ñoù (to finance positions in securities thathave interest rate indexed to the federal fund rate, LIBORrate or other short-term rates); thí duï nhö laø nhöõng traùiphieáu vôùi laõi suaát thaû noåi (floating-rate notes) hoaëc nhöõng

323


traùi phieáu ñöôïc baûo ñaûm baèng moät taäp hôïp voán taøi trôïñòa oác coù theá chaáp vaø coù laõi suaát thaû noåi (floating-rateCMO, floating-rate collateralized mortgage obligation).

Inflation Indexed Bonds. Traùi Phieáu Ñieàu Chænh Laïm Phaùt.Gaàn ñaây chính quyeàn lieân bang cho phaùt haønh loaïi traùiphieáu ñieàu chænh laïm phaùt. Loaïi traùi phieáu naøy thöïc ra laøloaïi traùi phieáu tieát kieäm loaït I (series I). Loaïi traùi phieáunaøy cho möùc lôïi nhuaän ñònh kyø coá ñònh (fixed interestrate) vaø coù phaàn thaáp hôn lôïi nhuaän ñònh kyø cuûa traùi phieáutieát kieäm khaùc, nhöng seõ ñieàu chænh laïm phaùt moãi 6 thaùngmoät laàn. Vì vaäy, lôïi nhuaän ñònh kyø seõ ñöôïc tính treân giaùtrò cuûa voán ñaàu tö ñaõ ñieàu chænh laïm phaùt (pays intereston the inflation-adjusted principal amount). Tôùi ngaøy maõnhaïn, nôï traùi phieáu seõ ñöôïc hoaøn traû vaø soá tieàn coù theå (1)seõ baèng vôùi soá voán ñaàu tö ñaõ ñieàu chænh laïm phaùt hoaëc(2) seõ baèng vôùi meänh giaù, tuøy vaøo caùi naøo cao hôn vaø coùlôïi hôn cho traùi chuû. Traùi phieáu loaïi naøy ñöôïc chính thöùcbieát ñeán vaøo naêm 1997 döôùi teân TIPS (Treasury inflationprotection securities). Lôïi nhuaän cuûa traùi phieáu ñieàu chænhlaïm phaùt ñöôïc mieãn thueá tieåu bang vaø thueá ñòa phöông.Gioáng nhö nhöõng loaïi traùi phieáu khaùc do chính quyeànlieân bang phaùt haønh, traùi phieáu ñieàu chænh laïm phaùt ñöôïcbaûo ñaûm thuaàn tuùy baèng uy tín cuûa chính quyeàn Hoa Kyøvaø vì vaäy raát an toaøn. Xem U.S. Saving Bonds.

Inflation Risk: Hieåm Hoïa Laïm Phaùt. Ñaàu tö vaøo traùi phieáu,nhaát laø ñoái vôùi traùi phieáu daøi haïn, thöôøng bò ñe doïa traàmtroïng bôûi naïn laïm phaùt. Laïm phaùt laøm cho tieâu hao giaùtrò thöïc cuûa ñoàng tieàn. Cho neân giaù trò thöïc cuûa voán hoaønlaïi cho traùi chuû vaøo ngaøy maõn haïn du kyø coù theå seõ bò maátkhaù nhieàu, neáu coù laïm phaùt, daàu laø meänh giaù coøn nguyeânveïn. Vì vaäy, hieåm hoïa laïm phaùt laø noãi lo haøng ñaàu cuûagiôùi ñaàu tö trong thò tröôøng traùi phieáu. Luùc baùo chí truyeàn

324


hình ñaêng taûi nhieàu tin töùc laïc quan veà ñieàu kieän kinh teá,thí duï nhö möùc vaän duïng nhaân coâng gia taêng, kinh teáphaùt trieån ôû möùc ñoä cao vaø vaân vaân, cuõng laø luùc thò tröôøngtraùi phieáu lo ngaïi vaø coi ñoù laø daáu hieäu xaáu baùo tröôùc conma laïm phaùt ñang rình raäp. Neàn kinh teá caøng “noùng”chöøng naøo thì ñe doïa cho thò tröôøng traùi phieáu caøng caovaø theo ñoù gaây aùp löïc ñeø giaù thò tröôøng cuûa nhöõng traùiphieáu ñang du haønh. Thò tröôøng traùi phieáu chính noù phaûnaûnh töøng phuùt moät nhöõng bieán ñoäng lieân quan ñeán hieåmhoïa laïm phaùt. Khi hieåm hoïa laïm phaùt ñe doïa, giaù traùiphieáu seõ ñi xuoáng vaø möùc lôïi nhuaän hieän haønh, hoaëcmöùc lôïi nhuaän ñònh kyø, seõ ñi leân. Hoaøn caûnh naøy khoângcoù lôïi cho ngöôøi ñaàu tö ñang naém giöõ nhöõng traùi phieáuñang du haønh.

Intermediate Transaction: Giao Hoaùn Trung Chuyeån.

Iterest Rate Risk: Hieåm Hoïa Laõi Suaát. (1) Coù hai loaïihieåm hoïa laõi suaát baát lôïi cho coâng ty hoaëc chính quyeànphaùt haønh tín phieáu thöông maõi. Thöù nhaát laø moät thayñoåi trong laõi suaát voâ hieåm (a change in a risk-free rate),laõi suaát cuûa traùi phieáu ngaén haïn do chính quyeàn lieân bangphaùt haønh (treasury bill), seõ ñöa ñeán söï thay ñoåi laõi suaátcuûa tín phieáu thöông maõi vaø cuûa taát caû laõi suaát vay möôïn(borrowing rates). Vì theá, laõi suaát cuûa tín phieáu thöôngmaõi coù theå seõ gia taêng theo gia taêng cuûa laõi suaát hieänhaønh treân thò tröôøng. Thay ñoåi baát lôïi naøy ñoái vôùi coâng tyhoaëc chính quyeàn phaùt haønh ñöôïc goïi laø hieåm hoïa laõisuaát thò tröôøng (market interest rate risk). Thöù hai laø giôùiñaàu tö vaøo tín phieáu thöông maõi coù theå ñoøi laõi suaát caohôn vì hoï caûm thaáy, chính xaùc hay khoâng chính xaùc, hieåmhoïa khaû tín cuûa coâng ty hoaëc chính quyeàn phaùt haønh giataêng (investors will demand a higher rate because theyperceive the firm’s credit risk to have increased). Thay

325


ñoåi baát lôïi naøy ñoái vôùi coâng ty hoaëc chính quyeàn phaùthaønh ñöôïc goïi laø hieåm hoïa laõi suaát theo dò öùng (idiosyn-cratic interest rate risk). Vôùi hieåm hoïa dò öùng, laõi suaátcuûa moät tín phieáu thöông maõi coù theå gia taêng trong khi laõisuaát voâ hieåm vaãn khoâng thay ñoåi hoaëc ngay caû laõi suaátcuûa nhöõng tín phieáu thöông maõi khaùc vaãn khoâng thayñoåi. Coâng ty hoaëc chính quyeàn phaùt haønh coù theå trieättieâu ñöôïc hieåm hoïa laõi suaát thò tröôøng hoaëc hieåm hoïa laõisuaát dò öùng baèng moät kheá öôùc hoaùn vò laõi suaát (interestrate swap agreement). (2)

Issuer: Ngöôøi Ñeà Xöôùng; Ngöôøi Vieát; Ngöôøi Phaùt Haønh.Xem Options, Option Contracts.

Institutional Investors: Nhöõng Toå Chöùc Ñaàu Tö; ThaønhPhaàn Ñaàu Tö Thuoäc Vaøo Toå Chöùc; Nhöõng Ngöôøi Ñaàu TöThuoäc Vaøo Toå Chöùc.

Investment Banking Syndicate: Toå Trung Gian Ñaûm NhieämPhaân Phoái Chöùng Khoaùn Môùi. Xem Underwriter.

Lender: Phía Cung Caáp Voán; Ngöôøi Cho Vay.

Letter Repo (DueBill): Tín Phieáu Giao Ñoái Thö. Ñeå tieátkieäm chi phí nhöõng ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn coù moätvaøi phöông caùch giao hoaùn khoâng caàn phaûi thöïc söï taûigiao chöùng khoaùn theá chaáp ñeán phía cung caáp voán (theactual delivery of collateral to the lender). Moät trongnhöõng phöông caùch ít toán keùm nhaát ñeå giöõ theá chaáp laøsöû duïng tín phieáu giao ñoái thö. Theo phöông caùch tínphieáu giao ñoái thö phía vay voán, thöôøng laø ñaïi lyù muabaùn chöùng khoaùn, seõ gôûi moät vaên baûn xaùc nhaän giaohoaùn (transaction confrimation) ñeán phía cung caáp voán.Trong vaên baûn ñoù moät soá chöùng khoaùn coù theå ñöôïc chæ

326


ñònh theá chaáp (specific securities might be named as col-lateral). Tuy treân vaên baûn soá chöùng khoaùn ñöôïc chæ ñònhtheá chaáp nhöng phía cung caáp voán khoâng tröïc tieáp naémtrong tay soá chöùng khoaùn ñoù (does not have control ofthe securities) vì theá phöông tieän baûo veä ñaàu tö cuûa hoïphaàn lôùn chæ laø caäy vaøo söï chaân chính vaø möùc ñoä khaû tíncuûa ñoái taùc, ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn. Tín phieáu giaoñoái thö thöôøng ñöôïc söû duïng nhieàu nhaát laø cho nhöõnggiao öôùc qua ñeâm vôùi soá taøi khoaûn nhoû vaø chöùng khoaùntheá chaáp khoâng theå chuyeån giao qua maïng vi tính cuûaNgaân Haøng Trung Öông (nonwireable securities). So vôùinhöõng phöông caùch khaùc, tín phieáu giao ñoái thö cho nhöõngñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn nhieàu uyeån chuyeån nhaáttrong vieäc thay theá soá chöùng khoaùn ñaõ ñöôïc chæ ñònh theáchaáp vôùi soá chöùng khoaùn khaùc ñeå ñaùp öùng nhu caàu vaøophuùt cuoái moät caùch ít toán keùm nhaát.

Limited And Special Tax Bonds (LST): Traùi Phieáu LST;Traùi Phieáu Daøi Haïn Baûo Ñaûm Baèng Thueá Thu Ñaëc Bieät VaøCoù Giôùi Haïn. Traùi phieáu LST ñöôïc phaùt haønh ñeå möôïnnôï daøi haïn vaø soá nôï ñoù seõ ñöôïc hoaøn traû vaøo moät thôøiñieåm trong töông lai baèng nguoàn taøi chính ñeán töø thueáthu cuûa moät saéc thueá ñaëc bieät, ñang coù hieäu löïc hoaëc seõñöôïc ban haønh, cho muïc ñích hoaøn traû nôï cuûa traùi phieáunoù taøi trôï. Thí duï nhö thueá ñaùnh vaøo thuoác laù, röôïu,xaêng. Baûo ñaûm cuûa chính quyeàn coù giôùi haïn trong baûnchaát. Traùi phieáu LST vì vaäy ñöôïc ñònh danh laø traùi phieáudaøi haïn baûo ñaûm baèng thueá thu ñaëc bieät vaø coù giôùi haïn.Xem Municipal Bonds & Notes.

Liquidity: Khaû Naêng Löu Hoaït. Khaû naêng löu hoaït cuûamoät chöùng khoaùn laø khaû naêng hoaùn chuyeån voán ñaàu tötöø chöùng khoaùn ñoù sang tieàn maët hoaëc sang moät chöùngkhoaùn khaùc. Noùi moät caùch deã hieåu hôn, moät chöùng khoaùn

327


coù möùc löu hoaït cao laø moät chöùng khoaùn thònh haønh treânthò tröôøng, töùc laø cung laãn caàu cuûa chöùng khoaùn ñeàucao, vì vaäy noù deã mua vaø deã baùn. Tính deã mua vaø deã baùnnaøy naâng khaû naêng löu hoaït cuûa moät chöùng khoaùn. Nhöõngchöùng khoaùn coù khaû naêng löu hoaït quaù thaáp khoù thu huùtñöôïc nhöõng thaønh phaàn tham döï vaøo thò tröôøng chöùngkhoaùn, trong ñoù coù nhöõng trung gian mua baùn chöùngkhoaùn (brokers), nhöõng ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn(dealers) vaø giôùi ñaàu tö.

Liquidity Substitution Agreement: Hôïp Ñoàng Taêng CöôøngKhaû Naêng Löu Hoaït. Xem Credit Substitution Agreement.

London Dollar CDs (Eurodollar CDs ): Tín Phieáu Kyù ThaùcHaûi Ngoaïi. Xem Eurodollar CDs.

Majority Voting: Baàu Cöû Theo Qui Cheá Ña Soá. Theo quycheá ña soá, moãi coå phaàn cuûa coâng ty seõ ñöôïc moät laù phieáubaàu. Baát cöù caù nhaân hay nhoùm naøo naém ñöôïc hôn 50%cuûa toång soá phieáu, caù nhaân hoaëc nhoùm ñoù coù quyeàn chæñònh toaøn boä hoäi ñoàng giaùm ñoác cho coâng ty. Do ñoù caùnhaân hoaëc nhoùm coù ñöôïc ña soá coå phaàn cuûa coâng ty seõnaém toaøn boä quyeàn haønh trong coâng ty.

LEAPS (Long-term Equity Anticipation Products, LEAPS):Haøm Phieáu Ñoäc Cheá Daøi Haïn. Xem Option Contracts,Options.

Long Position: Tröôøng Vò.

Marginal Principle of Retained Earnings: Nguyeân Taéc NgoaïiTranh Trong Quyeát Ñònh Phaân Phoái Hoaëc Giöõ Laïi Lôïi ThuDoanh Thöông. Theo lyù thuyeát, moät coâng ty chæ neân giöõlaïi lôïi thu doanh thöông taïo ñöôïc ñeå taùi ñaàu tö vaøo chính

328


noù qua nhöõng chöông trình phaùt trieån cuûa coâng ty neáunhöõng chöông trình naøy höùa heïn cho ñöôïc moät möùc thuhoaïch ít ra phaûi laø töông ñöông vôùi möùc lôïi nhuaän saukhi tröø thueá maø coå chuû coù theå töï ñaàu tö ôû moät nôi khaùc.Neáu khoâng theå höùa heïn ñöôïc möùc thu hoaïch naøy, coângty neân phaân phoái soá lôïi thu doanh thöông taïo ñöôïc ñeánnhöõng coå chuû coå phieáu thöôøng ñaúng cuûa coâng ty ñeå hoïtöï ñaàu tö vaøo nôi khaùc. Nguyeân taéc naøy ñöôïc goïi laønguyeân taéc ngoaïi tranh trong quyeát ñònh phaân phoái hoaëcgiöõ laïi lôïi thu doanh thöông maø coâng ty taïo ñöôïc.

Marketability: Khaû Naêng Xaâm Nhaäp Thò Tröôøng.

Market Risk: Hieåm Hoïa Thò Tröôøng.

Mark-to-Market: Ñaùnh Daáu Theo Thò Tröôøng. (1) Vì hieåmhoïa laõi suaát (interest rate risk) coù theå xaûy ra cho caû haiphía ñoái taùc cuûa tín phieáu giao ñoái cho neân yeâu caàu moãingaøy kieåm ñònh laïi trò giaù cuûa chöùng khoaùn theá chaáp raátlaø phoå thoâng. Yeâu caàu naøy thuaät ngöõ chuyeân moân goïi laøñaùnh daáu theo thò tröôøng (mark-to-market) ñeå phaûn aûnhnhöõng thay ñoåi cuûa giaù thò tröôøng (to reflect changes inmarket prices) vaø ñeå duy trì trò giaù toång coäng cuûa theáchaáp ôû moät möùc ñaõ giao öôùc tröôùc (to maintain the agreed-upon margin). (2) Sau moãi phieân mua baùn (at the end ofeach trading session), taát caû ngöôøi mua vaø ngöôøi baùnñeàu phaûi ñaùnh daáu haøm kheá toaøn cheá theo thò tröôøng(marking futures contracts to market). Ñaùnh daáu haømkheá toaøn cheá theo thò tröôøng laø thuaät ngöõ noùi veà keát toaùncuoái ngaøy ñeå xeùt giaù trò cuûa haøm phieáu toaøn cheá vaø ñònhvò trí taøi chính cuûa nhöõng ngöôøi naém haøm phieáu toaøn cheá.Noùi moät caùch khaùc, ñaùnh daáu haøm kheá toaøn cheá theo thòtröôøng laø tính soå lôøi loã cho nhöõng haøm phieáu toaøn cheávaøo cuoái ngaøy vaø moãi ngaøy (marking futures contracts to

329


market requires all buyers and sellers to realize any gainsor losses in the value of their futures positions). Trunggian mua baùn chöùng khoaùn (broker) seõ tröïc tieáp khaáu tröøsoá tieàn thua thaát trong ngaøy vaø chuyeån soá tieàn ñoù ra khoûitröông muïc mua baùn haøm phieáu toaøn cheá (margin ac-count) cuûa ngöôøi naém haøm kheá toaøn cheá ôû vò theá thuathaát ñeå ñöa qua trung taâm giao hoaùn chi traû cho ngöôøinaém haøm kheá ôû vò theá ñoái nghòch (opposing position inthe contract). Sau ñoù, trung taâm giao hoaùn seõ chuyeån soátieàn chi traû thua thaát naøy (variation margin) vaøo trongtröông muïc mua baùn haøm phieáu cuûa ngöôøi naém haømkheá ôû vò theá thaéng lôïi. Ña soá trung gian mua baùn chöùngkhoaùn yeâu caàu khaùch haøng cuûa hoï duy trì moät toàn soá toáithieåu (minimum balance; maintenance margin) cho taøikhoaûn kyù thaùc ñaûm baûo kheá öôùc vaø thöôøng laø vöôït hônyeâu caàu cuûa trung taâm giao hoaùn. Neáu toàn soá rôùt döôùimöùc toái thieåu, trung gian mua baùn chöùng khoaùn seõ gôûicho khaùch haøng cuûa hoï moät thoâng baùo keâu goïi kyù thaùctheâm (margin call), noùi theo thuaät ngöõ chuyeân moân, ñeåkhaùch haøng taùi laäp laïi tình traïng taøi chính thoûa maõn ñöôïcyeâu caàu. Ñaùnh daáu haøm kheá toaøn cheá theo thò tröôøngcuoái phieân mua baùn coù taùc duïng taùi ñieàu ñình giaù haømphieáu toaøn cheá moãi ngaøy (has the effect of renegotiatingthe futures price). Vì theá, ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn ñoàngyù baét ñaàu moät ngaøy môùi vôùi caùi giaù sau cuøng ôû cuoái ngaøyhoâm qua.

Marking Futures Contracts to Market: Ñaùnh Daáu HaømKheá Toaøn Cheá Theo Thò Tröôøng. Xem Mark-to-Market,Futures Contracts.

Master Notes: Traùi Phieáu Master. Xem GSEs Bonds &Notes.

330


Matched Book: Soå Giao Ñoái. Xem Repo Book.

Matched Sales-Purchase Agreement (MSP; Reverse Re-purchase Agreement; Reverse Repo; Reverse RP): TínPhieáu Giao Ñoái; Tín Phieáu Giao Öôùc Mua Baùn Ñoái LöôïngNgaén Haïn. Xem Repurchase Agreement.

“Material Adverse Change” Clause: Ñieàu Khoaûn “NhöõngThay Ñoåi Xaáu.” Xem Back Up Liquidity.

Maturity: Du Kyø. (1) Thôøi gian töø khi traùi phieáu ñöôïc phaùthaønh cho ñeán khi traùi phieáu maõn haïn. (2) Thôøi gian töøkhi kyù thaùc cho ñeán khi maõn haïn cuûa moät tín phieáu.

Maturity Date: Ngaøy Maõn Haïn Du Kyø. Thôøi ñieåm phaûihoaøn traû soá nôï traùi phieáu, hoaëc soá kyù thaùc tín phieáu, theocam keát ñöôïc goïi laø ngaøy maõn haïn du kyø.

Money Market: Thò Tröôøng Tieàn Teä. Thò tröôøng tieàn teächuyeân veà nhöõng hoaït ñoäng vay möôïn vaø cho vay möôïn(borrowing and lending) voán ngaén haïn vôùi chieàu daøi thôøigian khoâng hôn moät naêm. Thò tröôøng tieàn teä vaän duïngnhieàu coâng cuï taøi chính trong ñoù coù nhöõng coâng cuï cuûathò tröôøng tín duïng ngaén haïn (short-term credit marketinstruments), nhöõng coâng cuï cuûa thò tröôøng haøm phieáu(derivative market instruments) vaø cöûa haøng cho vay cuûaNgaân Haøng Trung Öông (Federal Reserve’s discount win-dow).

Moral Obligation Bonds (MO): Traùi Phieáu MO; Traùi PhieáuDaøi Haïn Baûo Ñaûm Baèng Danh Nghóa Cuûa Chính Quyeàn.Traùi phieáu MO ñöôïc phaùt haønh ñeå möôïn nôï daøi haïn vaøsoá nôï ñoù baûo ñaûm seõ ñöôïc hoaøn traû vaøo moät thôøi ñieåmtrong töông lai baèng nguoàn taøi chính toång quaùt cuûa chính

331


quyeàn. Traùi phieáu ñöôïc baûo ñaûm thuaàn tuùy baèng danhnghóa cuûa chính quyeàn chöù khoâng baèng phaùp lyù nhö laøtröôøng hôïp cuûa traùi phieáu GO. Ñaây laø saùng taïo cuûa tieåubang New York vaøo thaäp nieân 1960. Thoâng thöôøng traùiphieáu loaïi naøy ñöôïc söû duïng ñeå taøi trôï cho moät chöôngtrình coù chuû ñích (specific purpose) thí duï nhö laø chöôngtrình xaây döïng chung cö cho ngöôøi ngheøo. Traùi phieáuMO vì vaäy ñöôïc ñònh danh laø traùi phieáu daøi haïn baûo ñaûmbaèng danh nghóa cuûa chính quyeàn.

MSP (Matched Sales-Purchase Agreement; Reverse Re-purchase Agreement; Reverse Repo; Reverse RP): TínPhieáu Giao Ñoái; Tín Phieáu Giao Öôùc Mua Baùn Ñoái LöôïngNgaén Haïn. Xem Repurchase Agreement.

Munis: Traùi Phieáu Do Chính Quyeàn Tieåu Bang Hoaëc ÑòaPhöông Phaùt Haønh; Traùi Phieáu Cuûa Chính Quyeàn TieåuBang Vaø Ñòa Phöông. Xem Municipal Bonds & Notes.

Municipal Bonds: Traùi Phieáu Daøi Haïn Cuûa Chính QuyeànTieåu Bang Vaø Ñòa Phöông; Traùi Phieáu Daøi Haïn Do ChínhQuyeàn Tieåu Bang Hoaëc Ñòa Phöông Phaùt Haønh. Trongnhöõng loaïi traùi phieáu daøi haïn cuûa chính quyeàn tieåu bangvaø ñòa phöông coù traùi phieáu GO (general obligation bonds),traùi phieáu LS (limited and special tax bonds), traùi phieáuIR (industrial revenue bonds), traùi phieáu R (revenuebonds), traùi phieáu H (housing bonds), traùi phieáu MO (moralobligation bonds), traùi phieáu DB (double barreled bonds).Xem Municipal Bonds & Notes.

Municipal Bonds & Notes: Traùi Phieáu Do Chính QuyeànTieåu Bang Hoaëc Ñòa Phöông Phaùt Haønh; Traùi Phieáu CuûaChính Quyeàn Tieåu Bang Vaø Ñòa Phöông. Chính quyeàntieåu bang hoaëc chính quyeàn ñòa phöông phaùt haønh chöùng

332


khoaùn ñeå taøi trôï chi tieâu cuûa chính noù hoaëc ñeå taøi trôï chonhöõng coâng trình coâng coäng (public projects) nhö laø taùithieát hoaëc xaây theâm tröôøng hoïc, thö vieän, beänh xaù, chungcö cho ngöôøi ngheøo, caàu, ñöôøng, haûi caûng, phi caûng, heäthoáng nöôùc thaûi, heä thoáng nöôùc saïch, vaân vaân naèm trongvuøng traùch nhieäm cuûa chính quyeàn ñoù. Ñoâi khi chínhquyeàn tieåu bang hoaëc chính quyeàn ñòa phöông coøn phaùthaønh chöùng khoaùn ñeå taøi trôï cho nhöõng toå chöùc tö nhaân(private firms) vaø caù nhaân (individuals), nhöng tröôøng hôïpnaøy raát hieám. Nhöõng chöùng khoaùn do chính quyeàn tieåubang hoaëc do chính quyeàn ñòa phöông phaùt haønh ñöôïcgoïi chung laø chöùng khoaùn cuûa chính quyeàn tieåu banghoaëc ñòa phöông (municipal securities). Chính quyeàn tieåubang hoaëc ñòa phöông söû duïng nhieàu loaïi chöùng khoaùnkhaùc nhau tuøy theo nhu caàu huy ñoäng taøi chính, nhöngcoâng cuï phoå thoâng nhaát vaãn laø traùi phieáu. Trong soá traùiphieáu do chính quyeàn tieåu bang hoaëc ñòa phöông phaùthaønh (munis) coù traùi phieáu daøi haïn vaø ngaén haïn. Traùiphieáu ngaén haïn (municipal notes) coù du kyø töø 13 thaùngtrôû xuoáng vaø traùi phieáu daøi haïn (municipal bonds) coù dukyø treân 13 thaùng. Tuy nhöõng loaïi traùi phieáu cuûa chínhquyeàn tieåu bang vaø ñòa phöông ñöôïc ñònh danh khaùcnhau vaø coù phaàn phöùc taïp nhöng töïu trung laø chuùng ñöôïcñaët teân theo nguoàn taøi trôï. Noùi moät caùch khaùc, khi caâuhoûi “laøm caùch naøo ñeå hoaøn traû soá nôï cuûa traùi phieáu naøy?”ñöôïc traû lôøi thì noäi dung cuûa caâu traû lôøi chính laø caên baûnñeå ñaët teân cho traùi phieáu ñoù. Meânh giaù cuûa traùi phieáungaén haïn do chính quyeàn tieåu bang hoaëc ñòa phöôngphaùt haønh thöôøng laø vaøo khoaûng 5,000 USD hoaëc caohôn. Cho meänh giaù cao hay thaáp tuøy thuoäc vaøo söï choïnlöïa ñoái töôïng cuûa chính quyeàn phaùt haønh traùi phieáu. Neáumuoán baùn ra cho caù nhaân quaàn chuùng hoï seõ cho meänhgiaù thaáp hôn, vaø ngöôïc laïi, neáu nhaém vaøo nhöõng nhaøñaàu tö thuoäc vaøo toå chöùc (institutional investors) hoï seõ

333


cho meänh giaù cao hôn. Traùi phieáu cuûa chính quyeàn tieåubang hoaëc ñòa phöông coù theå laø döôùi daïng coù keøm phieáulaõi (coupon bonds) hoaëc khoâng keøm phieáu laõi (zero cou-pon bonds). Traùi phieáu coù keøm phieáu laõi cho laõi suaát coáñònh (fixed interest rate) hoaëc laõi suaát ñieàu chænh (vari-able interest rate). Traùi phieáu khoâng keøm phieáu laõi cuûachính quyeàn phaùt haønh ñöôïc bieát döôùi teân STRIP. Traùiphieáu khoâng keøm phieáu laõi ñöôïc baùn ra thò tröôøng vôùimoät giaù döôùi meänh giaù (discount) vaø taát caû lôïi nhuaänñònh kyø, tính theo phöông phaùp tính laõi hoãn hôïp (com-pounding method), seõ ñöôïc chi traû moät laàn moät vaøo ngaøytraùi phieáu maõn haïn du kyø. Coù nhöõng chính quyeàn tieåubang hoaëc ñòa phöông phaùt haønh traùi phieáu ñöùng ra muabaûo hieåm cho traùi phieáu do chính mình phaùt haønh ñeå baûoñaûm raèng nôï traùi phieáu chaéc chaén seõ ñöôïc hoaøn traû nhöcam keát. Chi phí cho baûo hieåm, noùi cho thaät cuøng, laø dongöôøi ñaàu tö gaùnh chòu döôùi hình thöùc laø nhöõng traùi phieáunaøy cho lôïi nhuaän ñònh kyø thaáp hôn nhöõng traùi phieáukhaùc coù cuøng chieàu daøi du kyø vaø phaåm chaát. Ñeå khuyeánkhích daân chuùng ñaàu tö phaùt trieån ñòa phöông, chínhquyeàn Hoa Kyø mieãn thueá lieân bang treân lôïi nhuaän cuûanhöõng traùi phieáu do nhöõng chính quyeàn tieåu bang hoaëcñòa phöông phaùt haønh. Nhöõng traùi phieáu do chính quyeàntieåu bang hoaëc ñòa phöông phaùt haønh ñöôïc mieãn thueálieân bang coøn ñöôïc goïi laø traùi phieáu ñöôïc mieãn moät thöùthueá (tax-free munis). Traùi phieáu cuûa chính quyeàn tieåubang hoaëc ñòa phöông cuõng seõ ñöôïc mieãn luoân caû thueátieåu bang neáu ngöôøi ñaàu tö cö truù trong cuøng moät tieåubang vôùi chính quyeàn tieåu bang hoaëc ñòa phöông phaùthaønh traùi phieáu ñoù. Trong tröôøng hôïp naøy ñöôïc goïi laøtraùi phieáu ñöôïc mieãn hai thöù thueá (double tax-free munis).Vaø, may maén hôn, traùi phieáu cuûa chính quyeàn tieåu banghoaëc ñòa phöông cuõng seõ ñöôïc mieãn luoân caû thueá ñòaphöông neáu ngöôøi ñaàu tö cö truù trong cuøng moät ñòa phöông

334


vôùi chính quyeàn ñòa phöông phaùt haønh traùi phieáu ñoù.Trong tröôøng hôïp naøy ñöôïc goïi laø traùi phieáu ñöôïc mieãnba thöù thueá (triple tax-free munis). Noùi moät caùch toångquaùt, nhöõng traùi phieáu cuûa chính quyeàn tieåu bang hoaëcñòa phöông ñöôïc coi laø nhöõng traùi phieáu haûo haïng vì chínhquyeàn ít khi bò phaù saûn neân ngöôøi ñaàu tö khoâng sôï bò giaätnôï. Tuy nhieân coù nhöõng tröôøng hôïp xaûy ra trong quaùkhöù cho thaáy laø “chính quyeàn bò phaù saûn” khoâng phaûi laøñieàu khoâng theå xaûy ra, thí duï nhö tình traïng cuûa NewYork City trong thaäp nieân 1970 vaø cuûa Orange Countytrong thaäp nieân 1990.

Municipal Notes: Traùi Phieáu Ngaén Haïn Cuûa Chính QuyeànTieåu Bang Vaø Ñòa Phöông; Traùi Phieáu Ngaén Haïn Do ChínhQuyeàn Tieåu Bang Hoaëc Ñòa Phöông Phaùt Haønh. Chínhquyeàn tieåu bang hoaëc ñòa phöông phaùt haønh traùi phieáungaén haïn ñeå taïm thôøi taøi trôï cho khoaûn boäi chi, sai bieätgiöõa toång löôïng chi tieâu vaø toång löôïng nhaäp thu ñeán töønhöõng thöù thueá (taxes), nhöõng coâng trình taïo lôïi töùc (in-come generating projects), nhöõng ngaân khoaûn bieáu taëng(grants) vaø nhöõng chöùng khoaùn (securities). Trong nhöõngloaïi traùi phieáu ngaén haïn cuûa chính quyeàn tieåu bang vaøñòa phöông coù traùi phieáu BAN (bond anticipation notes),traùi phieáu TAN (tax anticipation notes), traùi phieáu RAN(revenue anticipation notes), vaø traùi phieáu TRAN (tax andrevenue anticipation notes). Xem Municipal Bonds &Notes.

Mutual Funds: Nhöõng Toå Hôïp Ñaàu Tö.

Non-Cummulative Preferred Stock: Coå Phieáu Öu ÑaúngKhoâng Tích Luõy. Coå phieáu öu ñaúng coù ñính keøm ñieàukhoaûn khoâng tích luõy lôïi nhuaän thöôøng kyø ñöôïc goïi laø coåphieáu öu ñaúng khoâng tích luõy. Vôùi ñieàu khoaûn khoâng tích

335


luõy coâng ty phaùt haønh ñöôïc quyeàn khoâng chi traû lôïi nhuaänthöôøng kyø cho coå chuû coå phieáu öu ñaúng, vaø cuõng khoângdôøi khaát, neáu coâng ty khoâng ñuû khaû naêng. Vôùi quyeàn öutieân cuûa coå phieáu öu ñaúng, trong tröôøng hôïp coâng ty saùpnhaäp hoaëc baùn phaù saûn, coå chuû seõ nhaän ñöôïc tieàn boàihoaøn vaø coù theå keøm vôùi moät soá lôïi nhuaän theo cam keáttröôùc khi soá thu (the proceed) ñöôïc chuyeån giao qua chocoå chuû cuûa coå phieáu thöôøng ñaúng. Coå phieáu öu ñaúngloaïi naøy khoâng ñöôïc öa chuoäng vì khoâng coù lôïi cho phíañaàu tö.

Notes: Traùi Phieáu. Xem Bonds , Municipal Bonds & Notes.

Net Worth: Giaù Trò Chuû Baûn. Xem Book Value.

Options: Haøm Phieáu Ñoäc Cheá. Xem Option Contracts.

Option Contracts: Haøm Kheá. Moät haøm kheá ñoäc cheá thaønhlaäp quyeàn mua hoaëc quyeàn baùn giöõa ngöôøi ñeà xöôùng(writer, issuer) vaø ngöôøi höôûng öùng (holder, buyer), trongñoù ngöôøi höôûng öùng ñöôïc quyeàn mua töø (buy from) hoaëcbaùn cho (sell to) ngöôøi ñeà xöôùng moät chöùng khoaùn ñöôïcchæ ñònh (underlying security) ôû moät giaù ñöôïc cam keát(strike price, exercise price) trong moät thôøi haïn ñöôïc vaïchtröôùc. Ngöôøi ñeà xöôùng coøn ñöôïc goïi laø ngöôøi vieát (writer)hoaëc ngöôøi phaùt haønh (issuer) vaø ngöôøi höôûng öùng coønñöôïc goïi laø ngöôøi mua (buyer) hoaëc ngöôøi giöõ (holder).Söï xöôùng-öùng cuûa hai ñoái taùc trong mua baùn haøm phieáuñoäc cheá (option) coù ñöôïc laø vì hoï cuøng nhìn vaøo moätchöùng khoaùn lieân heä nhöng khoâng cuøng moät keát luaän veàtöông lai cuûa chöùng khoaùn ñoù. Ngöôøi höôûng öùng khoângbò baét buoäc phaûi thöïc hieän quyeàn mua hoaëc quyeàn baùncuûa mình. Tuy nhieân, ngöôøi ñeà xöôùng bò baét buoäc phaûibaùn ra hoaëc mua vaøo neáu ngöôøi höôûng öùng quyeát ñònh

336


thöïc hieän quyeàn cuûa mình. Noùi moät caùch khaùc ngöôøi ñeàxöôùng bò baét buoäc baùn ra hoaëc mua vaøo chöùng khoaùnñöôïc chæ ñònh ôû moät giaù ñöôïc cam keát theo söï chuû ñoängcuûa ngöôøi höôûng öùng neáu thôøi haïn hieäu löïc vaãn coøn.Nhö vaäy, haøm phieáu loaïi naøy chæ cöôõng cheá ngöôøi ñeàxöôùng. Chính vì ñaëc tính ñoù cho neân noù coù danh xöng laøhaøm phieáu ñoäc cheá, töùc laø haøm phieáu chæ cöôõng cheá moätphía. Vaø khi söï xöôùng-öùng ñöôïc thaønh laäp, ngöôøi ñeàxöôùng seõ nhaän moät khoaûn haøm phí (premium) töø ngöôøihöôûng öùng. Rieâng cho haøm phieáu ñoäc cheá, khoaûn haømphí naøy coù teân chính xaùc laø haøm phí ñoäc cheá (option pre-mium). Nhö ñaõ trình baøy, haøm phieáu ñoäc cheá coù ba yeáutoá quan troïng. Thöù nhaát laø moät chöùng khoaùn ñöôïc chæñònh. Thöù hai laø moät giaù mua baùn cho chöùng khoaùn ñoùñöôïc cam keát. Thöù ba laø thôøi haïn hieäu löïc ñöôïc vaïchtröôùc. Chöùng khoaùn ñöôïc chæ ñònh trong moät haøm phieáuñoäc cheá ñöôïc goïi laø chöùng khoaùn cho kyù sinh (underly-ing security) vaø coøn ñöôïc goïi laø chöùng khoaùn lieân heähoaëc chöùng khoaùn cô sôû trong yù nghóa lieân heä ñeán söï kyùsinh cuûa haøm phieáu. Chöùng khoaùn cho kyù sinh coù theå laøcoå phieáu, traùi phieáu, tín phieáu, bieåu soá giaù trò hoãn hôïpcuûa moät thò tröôøng mua baùn chöùng khoaùn, ngoaïi teä, hoaëcngay caû haøm phieáu toaøn cheá. Tuy nhieân chöùng khoaùncho kyù sinh phoå thoâng nhaát trong haøm phieáu ñoäc cheáthöôøng laø coå phieáu thöôøng ñaúng. Ngoaïi tröø moät vaøi tröôønghôïp ngoaïi leä, haàu nhö taát caû haøm phieáu ñoäc cheá kyù sinhvaøo coå phieáu thöôøng ñaúng ñeàu ñöôïc kheá öôùc treân tieâuchuaån caên baûn laø 100 coå phaàn. Ñôn vò 100 coå phaàn naøytrong haøm phieáu ñöôïc goïi laø moät haøm kheá (1 contract).Moät haøm kheá ñoäc cheá (1 option contract) goàm 100 coåphaàn cuûa coå phieáu lieân heä. Noùi moät caùch khaùc, 1 haømkheá ñoäc cheá thaønh laäp quyeàn mua baùn 100 coå phaàn, haylaø 1HK x 100CP, vaø 5 haøm kheá ñoäc cheá thaønh laäp quyeànmua baùn 500 coå phaàn, hay laø 5HK x 100 CP, cuûa coå

337


phieáu lieân heä. Neáu haøm phí (premium) cho moät coå phaànlaø 2 USD thì haøm phí cho moät haøm kheá ñoäc cheá tính ra laø200 USD, hay laø 1HK x 100CP x 2USD/CP, vaø haøm phícho 5 haøm kheá ñoäc cheá toång coäng laø 1,000 USD, hay laø5HK x 100CP x 2USD/CP. Moät haøm phieáu chæ hieän höõutrong moät thôøi gian nhaát ñònh. Chieàu daøi thôøi gian kyùsinh, töø ngaøy ñeà xöôùng (date issued) cho ñeán ngaøy heáthieäu löïc (date expired), cuûa moät haøm phieáu ñoäc cheáthöôøng laø vaøo khoaûng 9 thaùng. Sau ngaøy maõn haïn kyùsinh haøm phieáu seõ “cheát” trong khi chöùng khoaùn cho kyùsinh (underlying security) vaãn tieáp tuïc soáng [cuõng chínhvì lyù do naøy töø “coäng sinh” nhö moät soá taùc giaû ñaõ duøngdöôøng nhö khoâng ñöôïc chænh laém]. Gaàn ñaây haøm phieáuñoäc cheá daøi haïn (Long-term Equity Anticipation Products,LEAPS) vöøa ñöôïc ñöa ra thò tröôøng coù chieàu daøi thôøigian kyù sinh vaøo khoaûng 3 naêm. Khaùc vôùi thôøi gian kyùsinh, chieàu daøi thôøi gian höôûng öùng laø chieàu daøi tính töøngaøy höôûng öùng (date held an option contract) cho ñeánngaøy maõn haïn kyù sinh (date expired) cuûa moät haøm phieáu.Chieàu daøi thôøi gian höôûng öùng khoâng bao giôø daøi hônchieàu daøi thôøi gian kyù sinh cuûa noù. Chieàu daøi thôøi gianhöôûng öùng cuûa moät haøm phieáu caøng ngaén thì giaù muahaøm phieáu ñoù [haøm phí] caøng reû. Khaùc vôùi thôøi gian kyùsinh vaø thôøi gian höôûng öùng, chieàu daøi thôøi gian hieäu löïclaø chieàu daøi tính töø ngaøy hoâm nay (current date) cho ñeánngaøy maõn haïn kyù sinh (date expired) cuûa moät haøm phieáu.Chieàu daøi thôøi gian hieäu löïc cuûa haøm phieáu caøng ngaøycaøng ruùt ngaén vaø theo ñoù giaù trò cuûa haøm phieáu caøngngaøy caøng tieâu hao. Sau ngaøy maõn haïn kyù sinh, cuõng laøngaøy heát hieäu löïc, haøm phieáu ñoù seõ hoaøn toaøn heát giaù trò.Ñieàu naøy cho thaáy haøm phieáu raát maãn caûm ñoái vôùi thôøigian, khaùc vôùi coå phieáu cho kyù sinh khoâng coù haïn ñònhveà thôøi gian. Giaù trò thò tröôøng cuûa moät haøm phieáu ñoäccheá kyù sinh vaøo moät coå phieáu tuøy thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá

338


MSFT MAR 15.5 PUT MSCCMX 0.650

Kyùù Hieäu Cuûa Coå Phieáu Cho Kyù Sinh

Thaùng Maõn Haïn Kyù Sinh

Giaù Cam Keát

Haøm Phieáu Vôùi Quyeàn Baùn

Kyù Hieäu Cuûa Haøm Phieáu

Haøm Phí 1CP

trong ñoù coù (1) giaù thò tröôøng cuûa coå phieáu cho kyù sinh(current stock price), (2) chieàu daøi thôøi gian hieäu löïc cuûahaøm phieáu (time value), (3) giaù cam keát cuûa haøm phieáutrong töông quan vôùi giaù thò tröôøng cuûa coå phieáu cho kyùsinh (intrinsic value), (4) haøm phieáu ñoäc cheá vôùi quyeànmua hay quyeàn baùn (call or put). Giaù thò tröôøng cuûa coåphieáu thì laïi tuøy thuoäc vaøo moät soá yeáu toá khaùc trong ñoùcoù (1) möùc phaân phoái lôïi nhuaän voâ kyø cuûa coå phieáu (divi-dend rate), (2) möùc ñoä dao ñoäng giaù cuûa coå phieáu (de-gree of stock price volatility), (3) möùc löu hoaït cuûa coåphieáu (stock liquidity) vaø möùc lôïi nhuaän hieän haønh treânthò tröôøng (market interest rate). Haøm phieáu ñoäc cheáthöôøng ñöôïc yeát giaù theo theå thöùc trong baûng yeát giaù nhösau:

Coät thöù nhaát treân baûng yeát giaù ghi kyù hieäu cuûa coå phieáucho kyù sinh. Coät thöù hai ghi ba thaønh phaàn: (1) thaùngmaõn haïn kyù sinh, (2) giaù cam keát vaø (3) quyeàn mua haybaùn. Theo qui öôùc, ngaøy maõn haïn kyù sinh luùc naøo cuõngñuùng vaøo ngaøy thöù saùu cuûa tuaàn leã thöù ba cuûa thaùngmaõn haïn. Coät thöù ba ghi kyù hieäu cuûa haøm phieáu. Coätthöù tö ghi giaù thò tröôøng cuûa haøm phieáu, cuõng laø haøm phí.Nhö vaäy, chieáu theo giaû duï trong baûng yeát giaù treân, haøm

339


phieáu ñoäc cheá vôùi quyeàn baùn MSCCMX seõ maõn haïn vaøongaøy thöù saùu cuûa tuaàn leã thöù ba cuûa thaùng ba (MAR) saéptôùi. Giaù cam keát ñöôïc ñònh laø 15.5 USD moät coå phaàn cuûacoå phieáu MSFT cho kyù sinh vaø haøm phí laø 0.65 USD moätcoå phaàn. Ñoái vôùi nhöõng coå phieáu cho kyù sinh coù giaù thòtröôøng töø 25 USD trôû xuoáng, haøm phieáu thöôøng ñöôïc yeátcaùch nhau 2 USD cuûa giaù cam keát. Thí duï nhö APR 16CALL, APR 14 CALL, APR 12 CALL. Coøn ñoái vôùi nhöõngcoå phieáu cho kyù sinh coù giaù thò tröôøng treân 25 USD, haømphieáu thöôøng ñöôïc yeát caùch nhau 5 USD cuûa giaù camkeát. Thí duï nhö APR 42 CALL, APR 37 CALL, APR 32CALL. Haøm phieáu ñoäc cheá ñöôïc chia laøm hai loaïi: (1)haøm phieáu ñoäc cheá voái quyeàn mua (call option) vaø (2)haøm phieáu ñoäc cheá vôùi quyeàn baùn (put option). Beân caïnhnhöõng ñaëc tính chung cho haøm phieáu, moãi loaïi coù nhöõngñaëc tính rieâng vaø daønh cho nhöõng muïc ñích khaùc nhau.

Option Market: Thò Tröôøng Haøm Phieáu Ñoäc Cheá. Maëc duøhình thöùc haøm phieáu ñoäc cheá ñaõ coù töø nhieàu theá kyû, loaïichöùng khoaùn naøy chæ môùi ñöôïc tieâu chuaån hoaù vaø hôïpthöùc hoaù vaøo naêm 1973 taïi Hoa Kyø. Ngaøy nay haøm phieáuñoäc cheá ñöôïc mua baùn coâng khai taïi nhöõng thò tröôøngmua chöùng khoaùn nhö laø American Stock Exchange(AMEX), Chicago Board Option Exchange (CBOE), NewYork Stock Exchange (NYSE), Pacific Stock Exchange(PSE), vaø Philadelphia Stock Exchange (PHLX). Gioángnhö nhöõng chöùng khoaùn khaùc, thò tröôøng mua baùn haømphieáu naèm trong söï kieåm saùt cuûa UÛy Ban Chöùng Khoaùn& Thò Tröôøng Mua Baùn Chöùng Khoaùn (Securities andExchange Commission; SEC).

Option Premium: Haøm Phí Ñoäc Cheá. Xem Option Con-tracts, Options.

340


Out-of-the-Money: Naèm Ngoaøi Khung Tieàn. Sai bieät giöõagiaù thò tröôøng cuûa chöùng khoaùn cho kyù sinh vaø giaù camkeát cuûa haøm phieáu vaø sai bieät naøy khoâng coù lôïi cho ngöôøihöôûng öùng.

Organized Exchange: Thò Tröôøng Mua Baùn Caáp 1. XemStock Exchanges.

Over-The-Counter (OTC): Nhöõng Thò Tröôøng Mua BaùnCaáp 2; Thò Tröôøng Töï Quaûn Töï Kieåm. Xem Stock Ex-changes.

Over-Collateralization: Theá Chaáp Troäi. Nhöõng chöôngtrình phaùt haønh tín phieáu thöông maõi baûo ñaûm baèng taøisaûn chæ ñònh ñöôïc cheá taùc theo moät caáu truùc taøi chính ñeåtoång giaù trò cuûa nhöõng taøi khoaûn döï thu luoân luoân caohôn toång giaù trò cuûa tín phieáu thöông maõi baùn ra (arestructured so that the amount of receivables exceeds theoutstanding paper), thuaät ngöõ chuyeân moân goïi laø theá chaáptroäi (overcollateral-ization).

Par Value: Giaù Trò Phieám Baûn. Xem Face Value. MeänhGiaù. Xem Face Value.

Participating Preferred Stock: Coå Phieáu Öu Ñaúng Khaû Döï.Coå phieáu öu ñaúng khaû döï thöïc ra laø coå phieáu öu ñaúngkhaû hoaùn coù theâm quyeàn tham döï vaøo chia chaùc lôïi thudoanh thöông vöôït ngoaøi lôïi nhuaän thöôøng kyø coá höõu vaøchia chaùc taøi saûn cuûa coâng ty trong tröôøng hôïp saùp nhaäphoaëc baùn phaù saûn. Coå chuû coå phieáu öu ñaúng khaû döïñöôïc quyeàn höôûng theâm lôïi nhuaän, töùc laø lôïi nhuaän phuïtroäi vöôït ngoaøi lôïi nhuaän thöôøng kyø (extra dividends overnominal ones). Coù phaân phoái lôïi nhuaän phuï troäi hay khoânglaø quyeàn quyeát ñònh cuûa hoäi ñoàng giaùm ñoác cuûa coâng ty

341


phaùt haønh coå phieáu öu ñaúng ñoù. phaù saûn, vôùi quyeàn öutieân cuûa coå phieáu öu ñaúng, tröôùc tieân coå chuû seõ nhaänñöôïc tieàn boài hoaøn vaø coù theå keøm vôùi moät soá lôïi nhuaäntheo cam keát. Sau ñoù seõ nhaän theâm phaàn chia chaùc theotæ leä coå phaàn töø soá thu coøn laïi (the balance of the pro-ceed) sau khi baùn coâng ty vaø chi traû xong tieàn boài hoaøncho coå phieáu öu ñaúng. Vì loaïi coå phieáu öu ñaúng naøy chonhieàu quyeàn, nhaát laø quyeàn tham döï chia chaùc, neân coângty phaùt haønh chæ ñoàng yù baùn ra neáu ñöôïc giaù (receive ameaningful price) hoaëc ñeå ñoåi laáy moät ñieàu kieän naøo ñoùcoù lôïi cho coâng ty (receive other concession in return).Theâm vaøo ñoù, neáu coù theå, thaønh phaàn laõnh ñaïo cuûa coângty seõ ñieàu ñình vôùi ngöôøi ñaàu tö ñieàu khoaûn “keát thuùchieäu löïc” (sunset provision) ñeå laøm cho moät soá ñaëc quyeànkhoâng coøn hieäu löïc sau moät thôøi haïn naøo ñoù. Nhieàucoâng ty söû duïng coå phieáu öu ñaúng khaû döï nhö laø nhöõngvieân thuoác ñoäc (poison pills) ñeå phoøng choáng bò ñaùnhchieám coâng ty (unwanted takeover).

Payment: Taøi Khoaûn Chi Traû.

Payment Date: Ngaøy Phaân Phoái; Ngaøy Phaân Phoái LôïiNhuaän Voâ Kyø. Xem Holder-of-Record Date.

Percentage Ownership Dillution. Loaõng Chuû Phaàn. Loaõngchuû phaàn (percentage ownership dillution) xaûy cho coåchuû hieän höõu (existing shareholders) khi coâng ty baùn ratheâm coå phaàn cho nhöõng coå chuû môùi (new sharehold-ers). Noù laø keát quaû cuûa söï gia taêng toång löôïng coå phaànhieän haønh do coâng ty baùn ra moät soá coå phaàn môùi. Söï giataêng naøy laøm giaûm phaàn traêm chuû quyeàn treân moãi coåphaàn. Theo ñoù chuû phaàn trong coâng ty cuûa nhöõng coå chuûhieän höõu, neáu khoâng mua theâm coå phaàn môùi, seõ ít hôn.Loaõng chuû phaàn laø ñieàu khoâng theå traùnh khoûi trong noã

342


löïc huy ñoäng voán töø beân ngoaøi coâng ty qua coâng cuï huønhaïp. Vaø coù khoâng ít nguyeân chuû cuûa nhöõng coâng ty coágaéng duy trì ña soá chuû phaàn trong coâng ty tröôùc khi mangcoâng ty cuûa hoï ra coâng chuùng. Tuy vaäy söï thaät vaãn laø:10% chuû phaàn trong coâng ty trò giaù 50 trieäu USD nhieàuhôn 100% chuû phaàn trong coâng ty chæ trò giaù 500 ngaøn.Do ñoù yeáu toá quan troïng hôn trong vaán ñeà chuû phaàn bòlaøm loaõng laø coù bao nhieâu tieàn chaïy vaøo coâng ty vaø vaøotuùi cuûa nguyeân chuû sau khi baùn coå phaàn ra coâng chuùng.

Preferred Stock: Coå Phieáu Öu Ñaúng. Coå phieáu öu ñaúngcho ngöôøi ñaàu tö (1) quyeàn öu tieân, so vôùi coå phieáu thöôøngñaúng, trong vieäc phaân phoái lôïi thu doanh thöông cuûa coângty phaùt haønh vaø phaân phoái taøi saûn cuûa coâng ty phaùt haønh(priority on distribution of assets) neáu noù saùp nhaäp vôùimoät coâng ty khaùc hoaëc baùn phaù saûn vaø (2) moät soá ñaëcquyeàn (certain preferential rights) trong ñoù coù quyeàn bieåuquyeát nhöõng thay ñoåi quan troïng nhö laø mua hoaëc baùncoâng ty (the acquisition or sale of the company). Ña soánhöõng ñieàu khoaûn ñöôïc thaønh laäp cho moät coå phieáu öuñaúng (preferred stock terms) ñeàu theo tieâu chuaån (stan-dard) vaø thöôøng laø khoâng theå ñieàu ñình (non-negotiable).Qui öôùc cuûa coå phieáu öu ñaúng thöôøng xoay quanh (1)nhöõng choïn löïa trong tröôøng hôïp coâng ty saùp nhaäp vôùimoät coâng ty khaùc hoaëc baùn deïp coâng ty (merger or liqui-dation preferences), (2) nhöõng hình thöùc choáng laøm loaõng(antidilution protections), giaù vaø chuû phaàn, vaø (3) nhöõngñieàu khoaûn hoaøn traû voán (redemption provisions). Trongtröôøng hôïp coâng ty phaùt haønh saùp nhaäp vôùi moät coâng tykhaùc hoaëc baùn deïp coâng ty, vôùi quyeàn öu tieân, coå chuû coåphieáu öu ñaúng seõ nhaän ñöôïc tieàn boài hoaøn (get theirmoney back upon the liquidation), coù theå keøm vôùi lôïinhuaän ôø moät möùc ñaõ giao öôùc, tröôùc khi soá thu (the pro-ceed) ñöôïc chuyeån giao cho coå chuû cuûa coå phieáu thöôøng

343


ñaúng. Vaø nhöõng choïn löïa cho tröôøng hôïp coâng ty phaùthaønh coå phieáu öu ñaúng saùp nhaäp vôùi moät coâng ty khaùchoaëc baùn deïp coâng ty naèm döôùi 2 daïng: khaû döï (partici-pating) hoaëc khoâng khaû döï (non-participating). Döôùi daïngkhaû döï, coå chuû coå phieáu öu ñaúng seõ nhaän ñöôïc tieàn boàihoaøn (get their money back upon the liquidation) tröôùctieân. Sau ñoù phaàn coøn laïi cuûa soá thu do baùn coâng ty (thebalance of the proceed) ñöôïc ñem chia ñeàu cho toång soácoå phaàn cuûa caû hai loaïi coå phieáu, töùc laø soá coå phaàn cuûacoå phieáu öu ñaúng coäng vôùi soá coå phaàn cuûa coå phieáuthöôøng ñaúng. Coù nghóa laø, ngoaøi vieäc laáy laïi voán, coå chuûcoå phieáu öu ñaúng coøn ñöôïc tham döï vaøo chia chaùc cuûaphaàn coøn laïi. Döôùi daïng khoâng khaû döï, coå chuû coå phieáuöu ñaúng seõ nhaän ñöôïc tieàn boài hoaøn tröôùc tieân. Sau ñoùphaàn coøn laïi cuûa soá thu do baùn coâng ty (the balance ofthe proceed) ñöôïc chuyeån giao cho coå chuû cuûa coå phieáuthöôøng ñaúng. Coå chuû coå phieáu öu ñaúng khoâng ñöôïc thamdöï chia chaùc theâm phaàn coøn laïi naøy. Döôùi daïng khoângkhaû döï nhöng khaû hoaùn, coå chuû coå phieáu öu ñaúng coùquyeàn hoaùn ñoåi coå phaàn cuûa coå phieáu öu ñaúng qua coåphaàn cuûa coå phieáu thöôøng ñaúng vaø theo ñoù nhaän phaànchia chaùc theo tæ leä cuûa soá coå phaàn mình ñang coù. Cuõnggioáng nhö coå phieáu thöôøng ñaúng (common stocks), coåphieáu öu ñaúng (preferred stocks) ñöôïc xeáp vaøo loaïi coângcuï huøn voán (equity instrument). Tuy nhieân nhöõng ñaëctính caên baûn cuûa coå phieáu öu ñaúng coù phaàn khaùc bieät sovôùi nhöõng ñaëc tính caên baûn cuûa coå phieáu thöôøng ñaúng.Coù theå noùi moät soá ñaëc tính cuûa coå phieáu öu ñaúng gaàn vôùiñaëc tính cuûatraùi phieáu hôn laø coå phieáu thöôøng ñaúng.

Preferred Stock Dividends: Lôïi Nhuaän Thöôøng Kyø. Lôïithu doanh thöông cuûa coâng ty taïo ñöôïc phaân phoái tôùi taycoå chuû coå phieáu öu ñaúng ñaúng (preferred stock) ñöôïc

344


goïi laø lôïi nhuaän thöôøng kyø, hay LNTK. Ñònh danh laø“thöôøng kyø” laø vì noù ñöôïc phaân phoái ñeàu ñeàu nhöng coùtheå dôøi khaát so saùnh vôùi lôïi nhuaän voâ kyø, khoâng höùa heïnseõ coù, cuûa coå phieáu thöôøng ñaúng vaø lôïi nhuaän ñònh kyø,ñeàu vaø khoâng theå dôøi khaát, cuûa traùi phieáu.

Preferred Stock’s Face Value: Meänh Giaù; Meänh Giaù CuûaCoå Phieáu Öu Ñaúng. Xem Preferred Stock’s Par Value.

Preferred Stock’s Par Value: Meänh Giaù; Meänh Giaù CuûaCoå Phieáu Öu Ñaúng. Gioáng nhö traùi phieáu, moãi coå phieáuöu ñaúng ñeàu coù moät meänh giaù. Meänh giaù cuûa coå phieáuöu ñaúng laø giaù trò coá ñònh cuûa coåphieáu ñoù vaø noù ñöôïcduøng ñeå tính lôïi nhuaän thöôøng kyø. Meänh giaù cuûa moät coåphieáu öu ñaúng thöôøng laø 100, 75, 50 hoaëc 25 USD moätcoå phaàn. Khoâng gioáng nhö giaù trò phieám baûn cuûa coåphieáu thöôøng ñaúng (common stock’s par value), meänhgiaù cuûa coå phieáu öu ñaúng raát quan troïng vì lôïi nhuaänthöôøng kyø cuûa moät coå phieáu öu ñaúng ñöôïc tính treân phaàntraêm cuûa meänh giaùù.

Preferred Stock’s Stated Value: Meänh Giaù; Meänh Giaù CuûaCoå Phieáu Öu Ñaúng. Xem Preferred Stock’s Par Value.

Pre-emptive Rights Provision: Nhöõng Ñieàu Khoaûn ChoQuyeàn Öu Tieân Mua Coå Phaàn Môùi. Ngoaøi quyeàn ñöôïcchia lôïi nhuaän, coå chuû coå phieáu thöôøng ñaúng coøn ñöôïcquyeàn öu tieân mua coå phaàn môùi do coâng ty phaùt haønh.Neáu trong baûn vaên kieän thaønh laäp coâng ty (corporatecharter; articles of incorporated) coù ñieàu khoaûn cho quyeànöu tieân mua coå phaàn môùi (preemptive right provision),coâng ty baét buoäc phaûi baùn coå phaàn môùi cho chuû nhaâncuûa coå phieáu thöôøng ñaúng tröôùc tieân. Quyeàn öu tieânmua coå phaàn môùi ñöôïc tính theo moät tæ leä nhaát ñònh. Tæ leä

345


naøy ñöôïc thaønh laäp döïa treân töông quan giöõa toång soálöôïng coå phaàn cuõ vaø toång soá löôïng coå phaàn môùi cuûacoâng ty.

Pre-payment Risk: Hieåm Hoïa Bò Hoài Voán Sôùm. Trongñieàu kieän laõi suaát hieän haønh treân thò tröôøng ñang treân ñaøñi xuoáng (interest rates decline), giaù cuûa traùi phieáu ñangleân, nhöõng traùi phieáu ñang cho nguoàn lôïi nhuaän toát coùtheå bò thu hoài sôùm. Khi traùi phieáu bò goïi, traùi chuû seõ khoângcoøn tieáp tuïc nhaän ñöôïc lôïi nhuaän ñònh kyø vaø coù theå bòmaát ñoät ngoät phaàn lôïi nhuaän tö baûn khaû dó (potential capitalgain). Vì vaäy, quyeàn thu hoài thöïc söï laø moät hieåm hoïa chongöôøi ñaàu tö. Caùch toát nhaát ñeå traùnh hieåm hoïa naøy laøñöøng mua nhöõng traùi phieáu coù keøm quyeàn thu hoài.

Price Dillution: Loaõng Giaù. Sau khi soá coå phaàn môùi ñöôïctung ra thò tröôøng, giaù coå phieáu cuûa coâng ty seõ thay ñoåi.Giaûm suùt nhieàu hay ít tuøy thuoäc vaøo möùc cheânh leächgiöõa giaù cuûa coå phaàn cuõ vaø giaù cuûa coå phaàn môùi vaø tuøythuoäc vaøo tæ leä giöõa soá löôïng coå phaàn cuõ vaø soá löôïng coåphaàn môùi.

Price Earning Ratio (P/E): Giaù Thò Tröôøng Treân Lôïi ThuDoanh Thöông Moät Coå Phaàn; GTT/LTDT1C. Giaù thò tröôøngtreân lôïi thu doanh thöông moät coå phaàn, hay chæ soá GTT/LTDT1C, cuûa moät coå phieáu laø moät soá ño cho bieát thò tröôøngbaèng loøng mua vaøo moät coå phieáu vôùi moät giaù gaáp baonhieâu laàn lôïi thu doanh thöông cuûa coå phieáu ñoù.

Primary Market: Thò Tröôøng Caáp 1: Xem Stock Market,Bond Market, CDs Market.

Private Placement Channel: Kinh Phaân Phoái Tö Heä. Chöùngkhoaùn môùi ñöôïc phaân phoái tôùi thò tröôøng qua kinh tö heä

346


(private placement channel) hoaëc qua kinh coâng heä (publicoffering channel). Qua kinh tö heä, chöùng khoaùn ñöôïcbaùn ra cho moâät nhoùm khaùch ñaàu tö naèm trong giôùi haïncuûa maïng löôùi quan heä tö. Qua kinh coâng heä, chöùngkhoaùn ñöôïc baùn ra cho coâng chuùng moät caùch roäng raõi.

Public Offering Channel: Kinh Phaân Phoái Coâng Heä. Chöùngkhoaùn môùi ñöôïc phaân phoái tôùi thò tröôøng qua kinh tö heä(private placement channel) hoaëc qua kinh coâng heä (publicoffering channel). Qua kinh tö heä, chöùng khoaùn ñöôïcbaùn ra cho moâät nhoùm khaùch ñaàu tö naèm trong giôùi haïncuûa maïng löôùi quan heä tö. Qua kinh coâng heä, chöùngkhoaùn ñöôïc baùn ra cho coâng chuùng moät caùch roäng raõi.

Put Options: Haøm Phieáu Ñoäc Cheá Vôùi Quyeàn Baùn. Haømphieáu ñoäc cheá vôùi quyeàn baùn daønh cho ngöôøi höôûng öùngquyeàn baùn hoaëc khoâng baùn moät chöùng khoaùn ñöôïc chæñònh (specifed underlying security) ôû moät giaù ñöôïc camkeát (specified exercise price, strike price) trong moät thôøihaïn ñöôïc vaïch tröôùc (specified expiration date) vaø, neáungöôøi höôûng öùng quyeát ñònh thöïc hieän quyeàn baùn, ngöôøiñeà xöôùng baét buoäc phaûi mua cuûa ngöôøi höôûng öùng soáchöùng khoaùn ñoù theo kheá öôùc. Nhö ñaõ töøng trình baøynhieàu laàn, söï xöôùng-öùng cuûa hai ñoái taùc trong mua baùnhaøm phieáu coù ñöôïc laø vì hoï cuøng nhìn vaøo moät chöùngkhoaùn lieân heä nhöng khoâng cuøng moät keát luaän veà töônglai cuûa chöùng khoaùn ñoù. Nhöõng ngöôøi höôûng öùng (buy-ers, holders) döï phoùng raèng giaù thò tröôøng (market price,spot price) cuûa chöùng khoaùn ñoù trong töông lai seõ thaáphôn giaù cam keát (strike price, exercise price) khaù nhieàuvaø ñieàu naøy seõ xaûy ra tröôùc khi haøm phieáu maõn haïn kyùsinh (expired) vì theá haøm phieáu ñoäc cheá vôùi quyeàn baùn(put option) seõ cho hoï cô hoäi ñeå baùn cao giaù chöùng khoaùnñoù, noùi moät caùch caàu kyø laø “ñaët vaøo tay ngöôøi ñeà xöôùng

347


(put to option writer)” chöùng khoaùn ñoù ôû moät giaù cao hôngiaù thò tröôøng trong töông lai. Ngöôïc laïi, nhöõng ngöôøi ñeàxöôùng (writers, issuers) thì döï phoùng raèng giaù thò tröôøngcuûa chöùng khoaùn ñoù seõ khoâng thaáp hôn giaù cam keát trongsuoát chieàu daøi thôøi gian kyù sinh vaø vì theá haøm phieáu ñoäccheá vôùi quyeàn baùn seõ cho hoï cô hoäi ñeå thu moät soá haømphí (premium) töø nhöõng ngöôøi höôûng öùng vaø chöùng khoaùnseõ khoâng bò “ñaët vaøo tay hoï,” töùc laø khoâng bò eùp mua treângiaù thò tröôøng.

Rachet Method: Phöông Phaùp Khoaù Sieát. Phöông phaùpkhoaù sieát aùp duïng trong ñieàu khoaûn choáng laøm loaõng laømoät phöông phaùp raát “naëng tay” ñoâi khi nhöõng tay ñaàu töñaët ñieàu kieän ñeå taøi trôï coâng ty. Vôùi phöông phaùp naøy coåchuû ñöôïc baûo veä bôûi ñieàu khoaûn choáng laøm loaõng seõñöôïc boài thöôøng moät soá coå phaàn maø khoâng phaûi traû theâmtieàn neáu sau naøy coâng ty baùn ra coå phieáu vôùi giaù thaáphôn. Vaø soá löôïng coå phaàn seõ ñuû ñeå laøm cho giaù muatrung bình tính treân moät coå phaàn cuûa coå chuû (investor’saverage cost per share) xuoáng ngang vôùi giaù baùn ra saunaøy. Phöông phaùp khoaù sieát ñöôïc coi laø “naëng tay” vì noùkhoâng caàn quan taâm ñeán soá löôïng coå phaàn baùn ra saunaøy, vaø vì noù khoâng “caân” theo soá löôïng neân keát quaû coùtheå seõ raát “ngoaïn muïc” vaø coù theå laøm thay ñoåi caáu truùcchuû quyeàn cuûa coâng ty. Phöông phaùp khoaù sieát coù theåñöôïc buoäc vaøo giaù hoaùn ñoåi (are tied to conversion prices),nhö laø cuûa coå phieáu öu ñaúng khaû hoaùn. Trong tröôønghôïp naøy coå chuû seõ nhaän soá coå phaàn boài thöôøng vaøo luùchoaùn ñoåi. Phöông phaùp khoaù sieát cuõng coù theå ñöôïc buoäcvaøo haøm phieáu ñoäc cheá (options) hoaëc haøm phieáu quyeàn(warrants). Trong tröôøng hôïp naøy coå chuû seõ nhaän soá coåphaàn boài thöôøng vaøo luùc thöïc hieän quyeàn cuûa mình.

Redeemable Preferred Stock: Coå Phieáu Öu Ñaúng Khaû

348


Thu. Xem Callable Preferred Stock.

Registered Bonds: Traùi Phieáu Coù Ñaêng Kyù. Thoâng thöôøngtraùi phieáu coù keøm theo phieáu laõi laø loaïi traùi phieáu khoângcoù ghi teân traùi chuû, ñöôïc goïi laø traùi phieáu khoâng ñaêng kyù(bearer bonds). Baát cöù ngöôøi naøo caàm traùi phieáu hoaëclaõi phieáu khoâng ñaêng kyù thì ngöôøi ñoù ñöôïc coi laø traùi chuûvaø ngöôøi ñoù coù quyeàn laõnh tieàn. Moät soá löôïng lôùn traùiphieáu ngaøy hoâm nay thuoäc vaøo loaïi traùi phieáu coù ñaêng kyù(registerred bonds). Vôùi loaïi traùi phieáu coù ñaêng kyù, teâncuûa traùi chuû ñöôïc ñaêng kyù trong soå boä phaùt haønh vaø chæcoù traùi chuû ñoù môùi coù quyeàn baùn laïi traùi phieáu hoaëc laõnhtieàn lôïi nhuaän ñònh kyø.

Registered Stock Exchanges: Nhöõng Thò Tröôøng Mua BaùnCaáp 1. Xem Stock Exchanges.

Repo Market: Thò Tröôøng Tín Phieáu Giao Ñoái. Xem Re-purchase Agreement Market.

Repo Book: Soå Giao Ñoái. Nhöõng ñaïi lyù mua baùn chöùngkhoaùn giöõ vai troø trung moâi (intermediary) giöõa thaønhphaàn vay voán vaø thaønh phaàn cho vay voán trong thò tröôøngtín phieáu giao ñoái nhöng moät tay haønh ñoäng vôùi tö caùchlaø ñoái taùc cuûa nhöõng ngöôøi cho vay voán vaø tay kia haønhñoäng vôùi tö caùch laø ñoái taùc cuûa nhöõng ngöôøi vay voán (asprincipal on each side of arrangements), chöù khoâng vôùitö caùch ngöôøi laøm moâi giôùi (not as agent), ñeå tieáp thu voántöø nhöõng ñoái taùc cho vay, baèng caùch baùn chöùng khoaùncho hoï, roài ñem cho ñoái taùc beân tay kia möôïn laïi, baèngcaùch mua chöùng khoaùn cuûa hoï. Söï kheá hôïp giöõa nhöõnggiao öôùc baùn mua ñoái löôïng ngaén haïn (RPs) vaø nhöõnggiao öôùc mua baùn ñoái löôïng ngaén haïn theo kieåu naøy ñöôïcgoïi theo thuaät ngöõ chuyeân moân laø soå giao ñoái (repo book;

349


matched book), trong ñoù moãi caëp giao öôùc baùn mua ñoáilöôïng ngaén haïn vaø giao öôùc mua baùn ñoái löôïng ngaénhaïn cuûa cuøng chöùng khoaùn coù cuõng du kyø (an RP andreverse RP in the same security have equal terms tomaturity).

Repurchase Agreement (Repo; RP): Tín Phieáu Giao Ñoái;Giao Ñoái Phieáu; Tín Phieáu Giao Öôùc Baùn Mua Ñoái LöôïngNgaén Haïn. Tin phieáu giao ñoái laø moät coâng cuï taøi chínhcuûa thò tröôøng tieàn teä. Vôùi loaïi coâng cuï naøy ngöôøi ta coùtheå huy ñoäng voán moät caùch nhanh choùng baèng caùch baùnra moät soá chöùng khoaùn vaø ñoàng thôøi giao öôùc mua laïi soáchöùng khoaùn ñoù hoaëc chöùng khoaùn töông ñöông vaøomoät thôøi ñieåm khoâng xa ñöôïc ñònh tröôùc, vôùi moät giaù ñònhtröôùc, vaø thöôøng laø keøm theo moät möùc laõi suaát ñònh tröôùc.Giao öôùc nhö vöøa noùi treân coù theå ñöôïc goïi laø “giao öôùcbaùn mua ñoái löôïng ngaén haïn” (repo agreement) hoaëc“giao öôùc mua baùn ñoái löôïng ngaén haïn” (reverse repoagreement). Söï khaùc bieät trong caùch ñònh danh, baùnmua hoaëc mua baùn, tuøy thuoäc vaøo ai ñöùng chuû ñoängcuoäc giao hoaùn, phía cung caáp voán hay phía cung caápchöùng khoaùn. Tuy nhieân, trong töông quan ñoái taùc giöõamoät khaùch ñaàu tö vaø moät ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùnhoaëc giöõa Ngaân Haøng Trung Öông vaø moät ñaïi lyù muabaùn chöùng khoaùn, ngöôøi ta thöôøng ñònh danh töø goùc ñoäcuûa ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn. Nhö vaäy, moät khaùchñaàu tö mua moät soá chöùng khoaùn töø ñaïi lyù XYZ vaø ñoàng yùbaùn laïi soá chöùng khoaùn ñoù cho ñaïi lyù XYZ vaøo moät thôøiñieåm khoâng xa ñöôïc ñònh tröôùc thì noù ñöôïc goïi laø giaoöôùc baùn mua ñoái löôïng ngaén haïn (repo agreement) bôûivì ñaïi lyù XYZ ñaõ baùn soá chöùng khoaùn cho khaùch ñaàu tödöôùi giao öôùc seõ mua laïi soá chöùng khoaùn ñoù töø khaùchñaàu tö (the dealer has sold the securities under an agree-ment to repurchase). Töông töï, khi Ngaân Haøng Trung

350


Öông (Federal Reserve) muoán bôm theâm moät soá löôïngdöï tröõ vaøo heä thoáng ngaân haøng baèng caùch mua moät soáchöùng khoaùn töø nhöõng ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn vaøbaèng loøng baùn laïi soá chöùng khoaùn naøy cho nhöõng ñaïi lyùñoù vaøo moät thôøi ñieåm khoâng xa ñöôïc ñònh tröôùc thì noùñöôïc goïi laø giao öôùc baùn mua ñoái löôïng ngaén haïn (reposagreement) bôûi vì nhöõng ñaïi lyù ñoù ñaõ baùn soá chöùng khoaùncho Ngaân Haøng Trung Öông döôùi giao öôùc seõ mua laïi soáchöùng khoaùn ñoù töø Ngaân Haøng Trung Öông. Trong caûhai tröôøng hôïp, khaùch ñaàu tö vaø Ngaân Haøng Trung Öônglaø thaønh phaàn cung caáp voán coøn ñaïi lyù mua baùn chöùngkhoaùn laø thaønh phaàn cung caáp chöùng khoaùn vaø giao hoaùnñöôïc ñònh danh töø goùc ñoä cuûa ñaïi lyù mua baùn chöùngkhoaùn. Trong moät tröôøng hôïp ngöôïc laïi, khi Ngaân HaøngTrung Öông muoán xaû bôùt moät soá löôïng döï tröõ ra khoûi heäthoáng ngaân haøng baèng caùch baùn ra moät soá chöùng khoaùncho nhöõng ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn vaø giao öôùc seõmua laïi soá chöùng khoaùn naøy töø nhöõng ñaïi lyù ñoù vaøo moätthôøi ñieåm khoâng xa ñöôïc ñònh tröôùc thì noù ñöôïc goïi laø“giao öôùc mua baùn ñoái löôïng ngaén haïn” (Matched sales-purchase agreement, MSPs; reverse repo agreement) bôûivì nhöõng ñaïi lyù ñoù ñaõ mua soá chöùng khoaùn döôùi giao öôùclaø seõ baùn laïi soá chöùng khoaùn naøy cho Ngaân Haøng TrungÖông. Tuy trong tröôøng hôïp naøy Ngaân Haøng Trung Öônglaø thaønh phaàn cung caáp chöùng khoaùn coøn ñaïi lyù muabaùn chöùng khoaùn laø thaønh phaàn cung caáp voán, ngöôïc laïivôùi hai tröôøng hôïp treân, nhöng giao hoaùn vaãn ñöôïc ñònhdanh töø goùc ñoä cuûa ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn. Tröøtröôøng hôïp muoán xaùc ñònh cho roõ hôn vì moät lyù do naøoñoù, tín phieáu giao öôùc baùn mua ñoái löôïng ngaén haïn (repo;repurchase agreement, RP) vaø tín phieáu giao öôùc muabaùn ñoái löôïng ngaén haïn (reverse repo; matched sale-purchase agreement, MSP) ñöôïc goïi chung laø tín phieáugiao ñoái vì tuy goïi hai teân theo caùch ñònh danh nhöng

351


thöïc ra chæ laø moät coâng cuï. Tín phieáu giao ñoái coù nhöõngñaëc tính trong ñoù moät phaàn gioáng nhö ñaëc tính cuûa giaohoaùn cho vay coù theá chaáp (secured loans) moät phaàn khaùcgioáng nhö ñaëc tính cuûa giao hoaùn mua ñöùt baùn ñoaïn(outright purchase and sales) nhöng noù laïi khoâng cuønggia ñình vôùi moät trong hai loaïi treân. Thí duï nhö caùch ñònhgiaù (the use of margin or haircut in valuing repo securi-ties), quyeàn ñöôïc söû duïng noù thay cho theá chaáp ñeå vaymöôïn (the right of repo borrowers to substitute collateralin term agreement) vaø ñieàu khoaûn ñaùnh daáu theo thòtröôøng (mark-to-market provision) laø nhöõng ñaëc tính tieâubieåu cuûa cho vay coù theá chaáp (collateralized lending ar-rangement). Coøn quyeàn ñöôïc baùn cho ngöôøi khaùc töùc laøchuyeån nhöôïng chuû quyeàn cho ngöôøi khaùc (the repobuyer’s right to trade the securities during the term of theagreement) khoâng phaûi laø ñaëc tính tieâu bieåu cuûa giaohoaùn cho vay coù theá chaáp nhöng laïi laø ñaëc tính cuûa giaohoaùn mua ñöùt baùn ñoaïn. Noùi moät caùch khaùc, trong giaoöôùc baùn mua hoaëc mua baùn ñoái löôïng ngaén haïn soá chöùngkhoaùn tuy noùi laø baùn mua nhöng thöïc chaát laø ñem theáchaáp ñeå vay möôïn voán vaø tín phieáu giao ñoái laø baèngchöùng cho vay nhöng khaùc hôn moät giao hoaùn vay möôïnthuaàn tuùy ôû choã phía cung caáp voán ñöôïc pheùp chuyeånnhöôïng quyeàn laøm chuû cuûa baèng chöùng cho vay, caùi goïilaø tín phieáu giao ñoái, cho moät ngöôøi khaùc trong luùc giaoöôùc vaãn coøn hieäu löïc. Cho neân, trong caùch söû duïngthuaät ngöõ lieân quan ñeán tín phieáu giao ñoái, neáu nhìn töøgoùc ñoä vay voán vaø cho vay voán thì chöùng khoaùn lieân heä(underlying securities) ñöôïc coi laø moùn haøng theá chaáp,goïi ngaén laø theá chaáp. Coøn neáu nhìn töø goùc ñoä ñaàu tö thìchöùng khoaùn lieân heä laø moùn haøng mua baùn. Caû hai caùchtrình baøy ñeàu phoå bieán. Vôùi nhöõng tín phieáu giao ñoái thaätngaén haïn, chieàu daøi thôøi gian du kyø tieâu bieåu thöôøng laøqua ñeâm hoaëc vaøi ngaøy (overnight or a few days). Coøn

352


nhöõng tín phieáu giao ñoái ngaén haïn coù chieàu daøi thôøi giandu kyø tieâu bieåu laø moät tuaàn, hai tuaàn, ba tuaàn, moät thaùng,hai thaùng, ba thaùng vaø coù theå leân ñeán saùu thaùng. Nhöngcoù nhöõng tín phieáu giao ñoái khoâng thuoäc loaïi tieâu bieåuñoâi khi ñöôïc ñieàu ñình vôùi laõi suaát coá ñònh vaø du kyø nhieàungaøy (fixed term, multi-day contract) hoaëc ñöôïc ñieàu ñìnhtreân caên baûn môû, coøn goïi laø treân caên baûn tieáp noái lieân tuïc(on an open or continuing basis). Nhöõng tín phieáu giaoñoái treân caên baûn tieáp noái lieân tuïc thöïc chaát gioáng nhömoät chuoãi tín phieáu giao ñoái qua ñeâm (resemble a seriesof overnight repos). Treân caên baûn naøy laõi suaát hoaëc theáchaáp ñöôïc ñieàu chænh laïi moãi ngaøy theo ñieàu kieän cuûa thòtröôøng. Neáu nhö, cho moät thí duï, giaù thò tröôøng cuûa chöùngkhoaùn theá chaáp trong tín phieáu giao ñoái giaûm xuoáng. Söïgiaûm giaù cuûa chöùng khoaùn laøm cho trò giaù toång coäng cuûatheá chaáp suït döôùi möùc ñaõ giao öôùc tröôùc (the marketvalue of the securities being held as collateral were to fallbelow an agree upon level). Theo ñoù, phía möôïn voán seõñöôïc yeâu caàu laøm moät trong hai vieäc: (1) coù theå hoaøn traûkhaån caáp soá voán ñaõ möôïn hoaëc (2) boå sung theâm chöùngkhoaùn ñeå cho ñuû soá trò giaù toång coäng cuûa theá chaáp nhöñaõ giao öôùc. Ñaây chæ laø moät khía caïnh cuûa caùi goïi laø ñieàuchænh theo ñieàu kieän thò tröôøng. Thoâng thöôøng tín phieáugiao ñoái ñieàu ñình treân caên baûn tieáp noái lieân tuïc coù theåñöôïc huûy boû baát cöù luùc naøo theo yeâu caàu cuûa moät tronghai phía ñoái taùc. Giao öôùc baùn mua hoaëc mua baùn ñoáilöôïng ngaén haïn thöôøng ñöôïc giao hoaùn theo soá löôïngñôn vò ñöôïc goïi laø khoái (block) vaø moãi khoái coù trò giaù raátlôùn (arranged in large dollar amount). Vôùi nhöõng giaoöôùc thaät ngaén haïn, thí duï nhö nhöõng giao öôùc qua ñeâm(overnight contracts) vaø nhöõng giao öôùc ñoái löôïng du kyømoät tuaàn hoaëc ngaén hôn (term repos), trò giaù tieâu bieåucho moãi khoái (principal amount) vaøo khoaûng 25 trieäu USDvaø cao hôn. Vôùi nhöõng giao öôùc ngaén haïn, trò giaù tieâu

353


bieåu cho moãi khoái vaøo khoaûng 10 trieäu USD. Daàu raèngcoù nhöõng cuoäc giao hoaùn ñöôïc ñieàu ñình vôùi trò giaù döôùi100 ngaøn USD, ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn coù thoâng leägiao hoaùn toái thieåu laø moät trieäu USD (customary amountfor transactions with securities dealers). Phía cung caápvoán (lender), töùc laø phía mua chöùng khoaùn, seõ nhaän töøñoái taùc cuûa mình (counterparty), töùc laø phía möôïn voánhay laø phía baùn chöùng khoaùn, moät soá laõi nhuaän. Chomoät soá tín phieáu giao ñoái, laõi nhuaän seõ ñöôïc chi traû baèngcaùch cho giaù mua laïi ñaõ ñieàu ñình tröôùc (negotiated re-purchase price) cao hôn giaù baùn ra luùc ñaàu (the initialsale price) vaø nhö vaäy khoaûn sai bieät giöõa giaù mua laïi vaøgiaù baùn ra chính laø phaàn laõi nhuaän. Tuy nhieân, phöôngcaùch tieâu bieåu vaãn laø chi traû laõi nhuaän vaøo ngaøy maõn haïnvôùi moät möùc laõi suaát ñaõ thoûa thuaän tröôùc (agreed-uponrate of interest) vaø giöõ cho giaù mua laïi ngang vôùi giaù baùnra. Hay noùi moät caùch khaùc, ñoù laø, voán ñöa bao nhieâu thìlaáy laïi baáy nhieâu coäng vôùi laõi nhuaän. Cho moät giao hoaùntheo tieâu chuaån (standard repo transaction), phía cungcaáp voán chæ ñöôïc höôûng laõi töùc, chi traû cho quyeàn söûduïng soá voán, ôû moät möùc laõi suaát ñaõ thoûa thuaän tröôùc maøthoâi (earn only the agreed-upon rate of return). Cho neântrong tröôøng hôïp chöùng khoaùn theá chaáp coù phieáu laõi ñínhkeøm, theo thoâng leä (common practice), lôïi nhuaän ñònh kyøtöø nhöõng phieáu laõi ñoù (coupon payment) seõ thuoäc veà cuûaphía möôïn voán cuõng laø phía cung caáp chöùng khoaùn. Phíacung caáp voán khoâng ñöôïc höôûng daàu laø chöùng khoaùnluùc ñoù ñaõ naèm trong tay hoï trong thôøi gian tín phieáu giaoñoái coøn hieäu löïc. Suy cho cuøng ñieàu naøy hôïp lyù vì trongtín phieáu giao ñoái soá chöùng khoaùn thöïc ra laø ñeå theá chaápchöù khoâng phaûi mua ñöùt baùn ñoaïn cho neân phía cho möôïnvoán khoâng naém chuû quyeàn cuûa chöùng khoaùn maø chæ naémchuû quyeàn cuûa tôø giaáy chöùng cho vay voán, caùi goïi laø tínphieáu giao ñoái. Laõi suaát cuûa tín phieáu giao ñoái, hay laø laõi

354


suaát chi traû cho soá voán huy ñoäng trong tín phieáu giao ñoái(interest rate paid on RP funds; repo rate of return), luoânluoân ñöôïc ñieàu ñình tröôùc giöõa hai ñoái taùc vaø laõi suaát treânhoaøn toaøn ñoäc laäp vôùi möùc lôïi nhuaän ñònh kyø cuûa chöùngkhoaùn theá chaáp trong tín phieáu giao ñoái (independentwith coupon rate or rate on the underlying securities).Ngoaøi nhöõng yeáu toá du kyø vaø ñieàu kieän giao hoaùn, laõisuaát cuûa tín phieáu giao ñoái coøn tuøy thuoäc vaøo ñieàu kieäntoång quaùt cuûa thò tröôøng tieàn teä, laõi suaát caïnh tranh cuûanhöõng nguoàn voán töông töï trong nhöõng thò tröôøng lieân heä(competitive rate paid for comparable funds in relatedmarkets) vaø soá löôïng saün coù cuûa nhöõng thöù coù theå theáchaáp ñöôïc (availability of legible collateral). Laõi suaát tínphieáu giao ñoái coù quan heä maät thieát vôùi laõi suaát döï tröõ.Khi nhu caàu döï tröõ (demand for reserves) gia taêng, nhöõngngaân haøng kyù thaùc seõ cho giaù cao hôn ñeå gom ñuû löôïngdöï tröõ cho ngaân haøng cuûa mình do ñoù gaây ra aùp löïc naânglaõi suaát döï tröõ (federal funds rate) leân cao hôn treân thòtröôøng. Khi laõi suaát döï tröõ gia taêng tôùi moät möùc naøo ñoùthì nhieàu ngaân haøng vaø cô quan taøi vuï seõ quay qua thòtröôøng tín phieáu giao ñoái ñeå huy ñoäng voán vaø vì theá laïigaây ra aùp löïc cho thò tröôøng tín phieáu giao ñoái. Laõi suaáttín phieáu giao ñoái vaø laõi suaát döï tröõ song haønh gia taêngcho ñeán khi cung caàu döï tröõ trong heä thoáng ngaân haøngtaùi laäp laïi quaân bình. Thöôøng thì laõi suaát tín phieáu giaoñoái qua ñeâm (overnight repos rate) thaáp hôn laõi suaát döïtröõ qua ñeâm (overnight federal funds rate) vaø hieám khi coùtröôøng hôïp ngöôïc laïi, thí duï nhö trong giai ñoaïn 1991-1992. Khoaûng caùch giöõa hai laõi suaát naøy (spread) bieánñoåi khaù lôùn theo ñieàu kieän cuûa thò tröôøng töøng luùc. Khoaûngcaùch seõ xa hôn (widening) trong giai ñoaïn laõi suaát döï tröõgia taêng nhanh choùng vaø khoaûng caùch seõ gaàn laïi (nar-rowing) khi laõi suaát döï tröõ oån ñònh hoaëc giaûm xuoáng.Khoaûng caùch giöõa hai laõi suaát cuõng coù khuynh höôùng

355


phaûn aûnh nhöõng thay ñoåi trong soá löôïng saün coù cuûa nhöõngthöù ñem theá chaáp ñöôïc (changes in the availability ofeligible collateral). Hieän töôïng giaûm thieåu trong soá löôïngchöùng khoaùn toàn tröõ cuûa nhöõng ñaïi lyù (reduction in thevolume of securities held in dealers’ inventories) vaø hieäntöôïng gia taêng khoaûng caùch giöõa hai laõi suaát thöôøng ñichung vôùi nhau. Tín phieáu giao ñoái töï chuùng khoâng ñöôïccoi laø voâ hieåm (are not risk-free) daàu raèng ña soá theá chaáptrong tín phieáu giao ñoái laø nhöõng chöùng khoaùn phaùt haønhbôûi chính quyeàn lieân bang hoaëc bôûi nhöõng cô quan ñöôïcchính quyeàn lieân bang baûo trôï, nhöõng coâng cuï ñöôïc coilaø coù hieåm hoïa thaáp. Tín phieáu giao ñoái, nhaát laø loaïi giaoöôùc daøi haïn hôn, coù aån chöùa trong ñoù hieåm hoïa laõi suaát(interest rate risk) laãn hieåm hoïa khaû tín (credit risk) vì vaäynhöõng ruûi ro naøy phaûi ñöôïc tính vaøo khoaûn döï phoøng ruûiro ngay töø ñaàu, luùc ñieàu ñình tín phieáu giao ñoái. Do ñoù,giaù nguyeân thuûy cuûa tín phieáu giao ñoái luoân luoân thaáphôn trò giaù thò tröôøng cuûa chöùng khoaùn theá chaáp (the ini-tial RP price is less than the market value of the underly-ing securities). Ñieàu naøy giuùp che bôùt phaàn naøo hieåmhoïa thò tröôøng (market risk) cho phía cung caáp voán (re-duces the lender’s exposure to market risk). Caùch ñònhgiaù nhö vöøa noùi, thuaät ngöõ chuyeân moân goïi laø “caét toùc”(haircut). Caét toùc laø khoaûn sai bieät giöõa trò giaù cuûa soávoán cho vay vaø trò giaù toång coäng cuûa soá chöùng khoaùn theáchaáp baûo ñaûm an toaøn cho soá voán ñoù. Thoâng thöôøng trògiaù toång coäng cuûa soá chöùng khoaùn theá chaáp ñöôïc tínhtheo giaù thò tröôøng (securities used as collateral are val-ued at the current market price) coäng vôùi lôïi nhuaän ñònhkyø tích luõy treân phieáu laõi ñính keøm theo chöùng khoaùn,tính tôùi ngaøy maõn haïn cuûa tín phieáu giao ñoái (plus ac-crued interest calculated to the maturity date of agree-ment when coupon-bearing issues are used), tröø ñi khoaûndöï phoøng ruûi ro (less a margin of overcollateralization or

356


haircut for term agreement). Tröôùc ñaây thò tröôøng tín phieáugiao ñoái coù thoâng leä khoâng chuù yù ñeán lôïi nhuaän ñònh kyøtích luõy treân phieáu laõi ñính keøm theo chöùng khoaùn theáchaáp vaø vì vaäy trong coâng thöùc ñònh giaù cho tín phieáugiao ñoái khoâng coù yeáu toá naøy. Chöùng kieán söï suïp ñoåthaûm haïi cuûa coâng ty Drydale vaøo thaùng 5 naêm 1982 vôùilyù do lôïi duïng vaøo keõ hôû kyõ thuaät trong caùch tính treân, thòtröôøng tín phieáu giao ñoái tìm caùch khaéc phuïc khieámkhuyeát. Sau ñoù caùch ñònh giaù tín phieáu giao ñoái coù nhaäpvaøo taát caû loâi nhuaän ñònh kyø tích luõy treân laõi phieáu ñínhkeøm theo chöùng khoaùn theá chaáp (full accrual pricing whichaccrued interest is included in full in the initial purchaseand resale prices) nhanh choùng trôû thaønh laø tieâu chuaåncho thò tröôøng tín phieáu giao ñoái. Khoaûn döï phoøng ruûi rophaûi ñuû ñeå che choáng maát maùt khaû dó do nhöõng bieánñoäng giaù treân thò tröôøng gaây ra trong suoát du kyø cuûa tínphieáu giao ñoái. Khoaûn döï phoøng ruûi ro coù khuynh höôùngcao hôn theo cöôøng ñoä bieán ñoäng giaù maïnh hôn cuûachöùng khoaùn lieân heä (haircuts tend to be larger the greaterthe price volatility of the underlying securities), theo dukyø daøi hôn cuûa chöùng khoaùn lieân heä (tend to increase asthe term to maturity of the securities lengthens), vaø theomöùc hieåm hoïa khaû tín cao hôn cuûa chöùng khoaùn lieân heä(tend to increase as the credit risk of the securities in-creases). Vì hieåm hoïa laõi suaát (interest rate risk) coù theåxaûy ra cho caû hai phía ñoái taùc cuûa tín phieáu giao ñoái choneân yeâu caàu moãi ngaøy kieåm ñònh laïi trò giaù cuûa chöùngkhoaùn theá chaáp raát laø phoå thoâng. Yeâu caàu naøy thuaät ngöõchuyeân moân goïi laø ñaùnh daáu theo thò tröôøng (mark-to-market) ñeå phaûn aûnh nhöõng thay ñoåi cuûa giaù thò tröôøng(to reflect changes in market prices) vaø ñeå duy trì trò giaùtoång coäng cuûa theá chaáp ôû moät möùc ñaõ giao öôùc tröôùc (tomaintain the agreed-upon margin).

357


Repurchase Agreement Market: Thò Tröôøng Tín Phieáu GiaoÑoái; Thò Tröôøng Giao Ñoái Phieáu. Thò tröôøng tín phieáugiao ñoái laø moät thò tröôøng lôùn nhaát vaø coù möùc löu hoaïtcao nhaát (largest and most liquid financial market) trongsoá nhöõng thò tröôøng taøi chính treân theá giôùi. Khoâng gioángnhö tín phieáu kyù thaùc, coù du kyø ngaén nhaát laø 7 ngaøy, vaøtín phieáu thöông maïi, hieám khi coù du kyø daøi chæ moät ngaøy,tín phieáu giao ñoái raát laø uyeån chuyeån vì nhöõng ngöôøi ñaàutö coù theå ñieàu ñình du kyø ñeå ñaùp öùng chính xaùc nhu caàucuûa hoï. Tín phieáu giao ñoái cho ngöôøi ñaàu tö moät möùc laõisuaát treân möùc laõi suaát voâ hieåm (risk-free interest rate)trong khi vaãn duy trì ñöôïc khaû naêng löu hoaït (liquidity) ôûcao ñoä. Vì vaäy, thò tröôøng tín phieáu giao ñoái thu huùt nhöõngngaân haøng, nhöõng coâng ty khoâng thuoäc ngaønh taøi vuï,nhöõng toå hôïp ñaàu tö, nhöõng quyõ höu boång, nhöõng côquan chính quyeàn ñeå tham döï ñoái taùc vôùi nhöõng ñaïi lyùmua baùn chöùng khoaùn. Tín phieáu giao ñoái khoâng nhöõngthích hôïp cho nhöõng ngöôøi ñaàu tö thaän troïng maø coønthích hôïp cho nhöõng nguoàn voán bò boù buoäc. Thí duï nhöluaät phaùp yeâu caàu nhöõng cô quan cuûa chính quyeàn phaûiñem soá thueá hoï thu ñöôïc hoaëc tieàn baùn traùi phieáu hoï thuñöôïc ñaàu tö vaø giöõ cho ñeán khi naøo caàn söû duïng (re-quired to invest tax receipts and the proceeds from noteand bond sales until the funds are to be disbursed). Töøngkinh nghieäm vôùi nhöõng baát thöôøng cuûa taøi chính löu hoaït(the irregular patterns of cash flow) nhöõng cô quan naøyöa chuoäng coâng cuï tín phieáu giao ñoái theá chaáp baèng chöùngkhoaùn do chính quyeàn lieân bang phaùt haønh, thay vì muañöùt baùn ñoaïn chöùng khoaùn, bôûi vì coâng cuï tín phieáu giaoñoái cho pheùp hoï ñieàu ñình kyø haïn thích hôïp vaø ñieàu chænhsoá löôïng ñaàu tö töøng ngaøy ñeå ñaùp öùng chính xaùc nhucaàu cuûa hoï trong khi vaãn ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu cuûa luaätphaùp. Nhöõng toå hôïp ñaàu tö cuõng laø thaønh phaàn tham döïquan troïng cuûa thò tröôøng. Hoï thöôøng giôùi haïn voán ñaàu

358


tö cuûa hoï vaøo loaïi tín phieáu giao ñoái coù du kyø töø 7 ngaøytrôû xuoáng vaø ñoái taùc vôùi nhöõng ñaïi lyù mua baùn chöùngkhoaùn coù ñaêng kyù vaø naèm trong danh saùch cuûa NgaânHaøng Trung Öông. Nhöõng ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùnvaø nhöõng trung taâm tieàn teä taøi trôï phaàn lôùn soá chöùngkhoaùn döï tröõ cuûa hoï, nhöõng chöùng khoaùn do chính quyeànlieân bang phaùt haønh hoaëc do cô quan ñöôïc chính quyeànlieân bang baûo trôï phaùt haønh, baèng coâng cuï giao öôùc muabaùn hoaëc baùn mua ñoái löôïng ngaén haïn (dealers andmoney centers finance the bulk of their holdings of trea-sury and agency securites with RP transactions). Nhöõnggiao öôùc naøy thöôøng ñöôïc daøn xeáp treân caên baûn quañeâm hoaëc tieáp noái lieân tuïc. Khaùc hôn vôùi nhöõng ñaïi lyùmua baùn chöùng khoaùn (dealers), nhöõng trung gian muabaùn chöùng khoaùn (brokers) khoâng boû tieàn ra mua vaø döïtröõ chöùng khoaùn ñeå baùn laïi kieám lôøi. Tuy hoï cuõng giöõ vaitroø trung moâi (intermediary) nhö laø nhöõng ñaïi lyù mua baùnchöùng khoaùn nhöng haønh ñoäng vôùi tö caùch laø moät ngöôøimoâi giôùi mua baùn ñeå kieám tieàn thuø lao (commission),thöôøng laø tính treân soá löôïng giao hoaùn, hoaëc ñeå kieám lôøi(profits) treân cheânh leäch giaù trong moät cuoäc giao hoaùn(spread on completed transaction). Trong thò tröôøng tínphieáu giao ñoái, trung gian mua baùn chöùng khoaùn giöõ vaitroø quan troïng trong vieäc cung caáp nhöõng chöùng khoaùnchuû ñònh vaø thöôøng laø khan hieám trong soá löôïng (as asource of specific issues in short supply). Ña soá trunggian mua baùn chöùng khoaùn löu giöõ moät danh saùch chöøngvaøi traêm thaân chuû thöôøng xuyeân tham döï vaøo thò tröôøngtín phieáu giao ñoái vaø coá gaéng thoûa maõn nhu caàu cuûanhöõng thaân chuû naøy. Moät soá trung gian mua baùn chöùngkhoaùn giôùi haïn hoaït ñoäng cuûa hoï vaøo moät nhoùm thaânchuû ñaëc thuø; thí duï nhö thaân chuû cuûa hoï coù theå chæ toaønlaø nhöõng ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn hoaëc toaøn laø nhöõngnhaø ñaàu tö. Moät thaønh phaàn tham döï quan troïng cuûa thò

359


tröôøng tín phieáu giao ñoái khoâng theå khoâng noùi ñeán laøNgaân Haøng Trung Öông. Ngoaøi chuyeän söû duïng thò tröôøngtín phieáu giao ñoái ñeå ñaàu tö vaø cho möôïn voán, NgaânHaøng Trung Öông coøn söû duïng thò tröôøng naøy ñeå bômhoaëc xaû döï tröõ ra khoûi heä thoáng ngaân haøng nhaèm muïcñích ñieáu höôùng vaø ñieàu löôïng tieàn teä theo chính saùchtieàn teä cuûa quoác gia.

Retention Rate: Möùc Giöõ Laïi Lôïi Thu Doanh Thöông. Möùcgiöõ laïi lôïi thu doanh thöông ñeå taùi ñaàu tö vaøo coâng tyñöôïc ño baèng chæ soá tæ leä giöõ laïi lôïi thu doanh thöông vaøchæ soá naøy ñöôïc trình baøy baèng soá phaàn traêm cuûa lôïi thudoanh thöông.

Revenue Bonds: Traùi Phieáu R; Traùi Phieáu Daøi Haïn BaûoÑaûm Baèng Töùc Thu Phaùt Trieån Coäng Ñoàng. Traùi phieáu Rñöôïc phaùt haønh ñeå möôïn nôï daøi haïn vaø soá nôï ñoù seõñöôïc hoaøn traû vaøo moät thôøi ñieåm trong töông lai baèngnguoàn taøi chính ñeán töø lôïi töùc nhaäp thu cuûa moät coângtrình phaùt trieån coäng ñoàng cuûa tieåu bang hoaëc ñòa phöông,thí duï nhö laø phí söû duïng ñöôøng cao toác (toll fees) hoaëcphí cung caáp nöôùc saïch (water service charges). Traùiphieáu R vì vaäy ñöôïc ñònh danh laø traùi phieáu daøi haïn baûoñaûm baèng töùc thu phaùt trieån coäng ñoàng. Thoâng thöôøngthì traùi phieáu loaïi naøy cho möùc lôïi nhuaän ñònh kyø cao hônlaø möùc lôïi nhuaän ñònh kyø cuûa traùi phieáu GO vì traùi phieáubaûo ñaûm baèng töùc thu khoâng an toaøn nhö laø traùi phieáubaûo ñaûm baèng thueá thu. Xem Municipal Bonds & Notes.

Revenue Anticipation Notes (RAN): Traùi Phieáu RAN; TraùiPhieáu Ngaén Haïn Baûo Ñaûm Baèng Töùc Thu Döï Truø. Traùiphieáu RAN ñöôïc phaùt haønh ñeå möôïn nôï ngaén haïn vaøø soánôï ñoù seõ ñöôïc hoaøn traû vaøo moät thôøi ñieåm khoâng xatrong töông lai baèng nguoàn taøi chính döï truø ñeán töø lôïi töùc

360


nhaäp thu (revenues), vaø vì vaäy, traùi phieáu RAN ñöôïc ñònhdanh laø traùi phieáu ngaén haïn baûo ñaûm baèng töùc thu döïtruø. Xem Municipal Bonds & Notes.

Reverse Repo (Reverse Repurchase Agreement; ReverseRP; Matched Sales-Purchase Agreement; MSP): Tín PhieáuGiao Ñoái; Giao Ñoái Phieáu; Tín Phieáu Giao Öôùc Mua BaùnÑoái Löôïng Ngaén Haïn. Xem Repurchase Agreement.

Reverse Repurchase Agreement (Reverse Repo; ReverseRP; Matched Sales-Purchase Agreement; MSP): Tín PhieáuGiao Ñoái; Tín Phieáu Giao Öôùc Mua Baùn Ñoái Löôïng NgaénHaïn. Xem Repurchase Agreement.

Reverse Split: Nhaäp Coå Phaàn. Ngöôïc laïi vôùi vieäc phaâncoå phaàn laø nhaäp coå phaàn. Lyù do chính ñeå nhaäp coå phaànlaø vì coâng ty muoán chænh laïi giaù cuûa coå phieáu cho caohôn ñeå ñaùp öùng nhu caàu cuûa giôùi ñaàu tö. Coå phieáu coùgiaù thò tröôøng ôû möùc quaù thaáp coù khuynh höôùng thu huùtnhöõng tay chôi may ruûi (speculators) hôn laø thu huùt nhöõngngöôøi ñaàu tö chaân chính (investors). Neáu nhö moät soálöôïng lôùn coå phaàn cuûa moät coâng ty naèm trong taàm aûnhhöôûng cuûa nhöõng tay chôi may ruûi, giaù cuûa coå phieáu ñoùseõ trôû neân baát oån ñònh hôn nhieàu vaø haäu quaû laø giôùi ñaàutö coù theå seõ traùnh xa coå phieáu ñoù.

Revolver Agreement: Kheá Öôùc Lieân Hoaøn. Xem Back UpLiquidity.

Secondary Market: Thò Tröôøng Caáp 2. Xem Stock Mar-ket, Bond Market, CDs Market.

Risk: Hieåm Hoïa.

361


Risk-Free: Voâ Hieåm.

Risk-Free Interest: Laõi Suaát Voâ Hieåm. Laõi suaát cuûa traùiphieáu ngaén haïn do chính quyeàn lieân bang Hoa Kyø phaùthaønh.

Securities: Chöùng Khoaùn. Moät chöùng khoaùn (a security)laø moät coâng cuï ñaàu tö (an investment instrument) ñoàngthôøi laø baèng chöùng cuï theå cuûa huøn haïp (equity) hoaëcbaèng chöùng cuï theå cuûa vay möôïn (debt) do moät coâng ty(a corporation) hoaëc moät chính quyeàn (a government)hoaëc moät toå chöùc (an organization) phaùt haønh, ngoaïi tröøhôïp ñoàng baûo hieåm vaø hôïp ñoàng chi traû coá ñònh vaø lieântuïc lôïi töùc thöôøng nieân (other than insurance policy andfixed annuity) do nhöõng coâng ty baûo hieåm cung caáp. Vôùiñònh nghóa naøy chöùng khoaùn bao goàm caùc loaïi coå phieáu(common stock, preferred stock, treasury stock), caùc loaïitraùi phieáu (note, bond, debenture, treasury bill), caùc loaïitín phieáu (certificate of agreement, certificate of deposit,certificate of participation, certificate of subscription, trustcertificate, commercial paper, banker acceptance, L/C)vaø caùc loaïi haøm phieáu (option, future, warrant).

Securities Brokers: Nhöõng Trung Gian Mua Baùn ChöùngKhoaùn. Xem Securities Dealers.

Securities Dealers: Nhöõng Ñaïi Lyù Mua Baùn Chöùng Khoaùn.Chöùng khoaùn du haønh treân thò tröôøng phaàn lôùn laø nhôøvaøo hoaït ñoäng cuûa nhöõng ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn(securities dealers) vaø nhöõng trung gian mua baùn chöùngkhoaùn (securities brokers). Ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùnphaûi töï boû tieàn ra mua chöùng khoaùn ñeå baùn laïi kieám lôøi.Khaùch haøng cuûa hoï thöôøng laø nhöõng ngöôøi ñaàu tö vôùidanh nghóa caù nhaân (private investors) hoaëc vôùi danh

362


nghóa cuûa toå chöùc (institutional investors), coøn goïi laø ngöôøiñaàu tö vôùi danh nghóa cuûa toå chöùc hoaëc ngöôøi ñaàu töthuoäc vaøo toå chöùc. Khaùc vôùi ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn,nhöõng trung gian mua baùn chöùng khoaùn chæ ñöùng ra laømmoâi giôùi mua baùn ñeå kieám tieàn phí moâi giôùi chöù khoâng boûtieàn ra mua chöùng khoaùn döï tröõ ñeå baùn laïi kieám lôøi. Khaùchhaøng cuûa nhöõng trung gian mua baùn chöùng khoaùn ña soálaø nhöõng ngöôøi ñaàu tö vôùi danh nghóa caù nhaân hoaëc vôùidanh nghóa cuûa toå chöùc. Vaø trong soá khaùch haøng cuûa hoïcuõng coù caû nhöõng ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn.

Securities Clearance: Giao Hoaùn Chöùng Khoaùn. XemTransaction Mechanism.

Securities Clearance Fee: Phí Giao Hoaùn Chöùng Khoaùn.Xem Fee.

Service Companies: Nhöõng Coâng Ty Cung Caáp Dòch Vuï.

Sharks Repellent Clause: Ñieàu Khoaûn Choáng Caù Maäp.Moät soá coâng ty coù ghi trong vaên kieän thaønh laäp coâng tyñieàu khoaûn cho phaùt haønh coå phieáu môùi vôùi quyeàn baàucöû cao hôn quyeàn baàu cöû cuûa coå phieáu cuõ (weightedvoting right). Muïc ñích chính cuûa ñieàu khoaûn naøy, coøngoïi laø ñieàu khoaûn choáng caù maäp, laø ñeå ngaên ngöøa tìnhtraïng bò khoáng cheá hoaëc bò giaät maát coâng ty moät caùchhôïp phaùp bôûi nhöõng tay mua ñoaït coâng ty nhaø ngheà (cor-porate raiders).

Short Position: Ñoaûn Vò.

Short-Term Credit Market Instruments: Nhöõng Coâng CuïCuûa Thò Tröôøng Tín Duïng Ngaén Haïn. Nhöõng coâng cuïthoâng duïng cuûa thò tröôøng tín duïng ngaén haïn bao goàm

363


tín phieáu kyù thaùc (CDs), tín phieáu giao ñoái (RPs, MSPs),tín phieáu thöông maõi (CPs) vaø tín phieáu ngaân haøng baûonhaän (BAs), tín duïng thö (L/C), traùi phieáu ngaén haïn dochính quyeàn lieân bang phaùt haønh (treasury bills), traùi phieáungaénhaïn do chính quyeàn ñòa phöông phaùt haønh (shorttermmunicipal bonds), traùi phieáu ngaén haïn do nhöõng cô quanñöôïc chính quyeàn lieân bang baûo trôï phaùt haønh (GSEsshort- term notes).

Short-Term Liquidity: Khaû Naêng Löu Hoaït Ngaén Haïn.

Special Entities; Special Purpose Entities: Nhöõng Coâng TyÑaëc Bieät; Nhöõng Coâng Ty Cho Muïc Ñích Ñaëc Bieät. XemAsset-Backed Commercial Paper.

Standby Letter of Credit: Tín Duïng Thö Döï Phoøng. XemCredit Enhancement.

Standard Line of Credit: Döï Khoaûn Tín Duïng Tieâu Chuaån.Xem Back Up Liquidity.

Stated Value: Meâänh Giaù; Giaù Trò Phieám Baûn. Xem FaceValue.

Statutory Voting: Baàu Cöû Theo Qui Cheá Khoâng Doàn Phieáu.Xem Voting.

Stock Dividends: Lôïi Nhuaän Voâ Kyø. Lôïi nhuaän voâ kyø cuûacoå phieáu thöôøng ñaúng. Xem Common Stock Dividends.Lôïi Nhuaän Thöôøng Kyø. Lôïi nhuaän thöôøng kyø cuûa coå phieáuöu ñaúng. Xem Preferred Stock Dividends.

Stock Exchanges: Nhöõng Thò Tröôøng Mua Baùn Coå Phieáu.Sau khi ñöôïc nhöõng ngaân haøng kinh taøi phaân phoái, coå

364


phieáu môùi baây giôø trôû thaønh coå phieáu cuõ vaø ñöôïc mua ñibaùn laïi (secondary transactions) treân nhöõng thò tröôøngmua baùn caáp 1 (registered stock exchanges; organizedstock exchanges) hoaëc nhöõng thò tröôøng mua baùn caáp 2(self-regulated exchanges). Thò tröôøng mua baùn caáp 1 laønhöõng thò tröôøng coù ñaêng kyù vaø coù toå chöùc raát chaët cheõ.Trong soá nhöõng thò tröôøng mua baùn caáp 1 cuûa Hoa Kyø coùNew York Stock Exchange (NYSE) vaø American StockExchange (AMEX). Moät vaøi vuøng cuûa Hoa Kyø cuõng coùnhöõng thò tröôøng mua baùn caáp 1 nhöng taàm voùc nhoû hôn(regional exchanges), thí duï nhö Pacific Stock Exchange(PSE), Philadelphia Stock Exchange (PHLX), BostonStock Exchange, Midwest Stock Exchange, vaø Cincin-nati Stock Exchange (CSE). Haûi ngoaïi coù nhöõng thò tröôøngmua baùn caáp 1 noåi tieáng nhö laø Tokyo Stock Exchange,Hongkong Stock Exchange, Toronto Stock Exchange . . .Thò tröôøng mua baùn caáp 2 (over-the-counter, OTC) laø thòtröôøng töï quaûn töï kieåm (self-regulated), moät taäp hôïp vôùisöï tham döï cuûa haøng ngaøn ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn(dealers) lieân keát ñeå laøm thò tröôøng qua moät toå chöùc ñöôïcgoïi laø Nghieäp Ñoaøn Ñaïi Lyù Mua Baùn Chöùng Khoaùn (Na-tional Association of Securities Dealers, Inc., NASD).Thay vì gaëp maët nhau taïi nôi mua baùn ñeå ñaáu giaù theotruyeàn thoáng laâu ñôøi cuûa thò tröôøng mua baùn caáp 1, giaùcuûa coå phieáu ñöôïc maëc caû vaø mua baùn ñöôïc thaønh laäpqua moät heä thoáng maïng vi tính (screen-based market).NASD Automated Quote (NASDAQ), Over-the-CounterBulletin Board (OTCBB) vaø PORTAL Market (PORTAL)thuoäc vaøo loaïi thò tröôøng mua baùn caáp 2 naøy. Coù hôn50,000 coâng ty treân OTCBB vaø hôn 5,000 coâng ty treânNASDAQ.

Stock Market: Thò Tröôøng Coå Phieáu. Thò tröôøng coå phieáuñöôïc chia ra laøm thò tröôøng caáp 1 (primary market) vaø thò

365


tröôøng caáp 2 (secondary market). Thò tröôøng caáp 1 laø thòtröôøng cuûa coå phieáu môùi trong khi thò tröôøng caáp 2 laø thòtröôøng cuûa coå phieáu cuõ. Coå phieáu môùi laø coå phieáu ñöôïcbaùn ra laàn ñaàu tieân (primary offerings) treân thò tröôøng vaøsoá taøi chính thu huùt ñöôïc seõ chaïy vaøo coâng ty phaùt haønhcoå phieáu. Coå phieáu môùi thöôøng do nhöõng ngaân haøng ñaàutö (investment banks) ñöùng ra ñaûm nhieäm phaân phoái quakinh coâng heä (public placement) hoaëc phaân phoái qua kinhtö heä (private placement). Coå phieáu cuõ laø coå phieáu ñöôïcmua ñi baùn laïi giöõa nhöõng ngöôøi ñaàu tö vaø soá löôïng taøichính chæ chuyeån hoaùn giöõa nhöõng ngöôøi ñaàu tö chöù khoângvaøo tay coâng ty phaùt haønh. Nhö vaäy, thò tröôøng caáp 1 môùithöïc söï laø “oáng daãn tieàn” vaøo tay nhöõng coâng ty doanhthöông ñeå taøi trôï cho coâng cuoäc phaùt trieån kinh doanh.Thuaät ngöõ thò tröôøng coå phieáu khaùc vôùi thuaät ngöõ thò tröôøngmua baùn coå phieáu. Thò tröôøng coå phieàu coù yù noùi veà cungöùng vaø nhu caàu cuûa coå phieáu. Trong khi thò tröôøng muabaùn coå phieáu chæ veà nôi mua baùn coå phieáu.

Stock Repurchase: Thu Mua Coå Phieáu Cuûa Coâng Ty Nhaø.Nhöõng coâng ty coù tieàn maët thaëng dö trong tay (excesscash) nhöng chöa coù theâm cô hoäi toát ñeå ñaàu tö phaùt trieåncoâng ty cuûa hoï ñoâi khi duøng soá tieàn maët thaëng dö naøy ñeåthu mua laïi coå phieáu cuûa coâng ty nha. Quyeát ñònh thumua laïi coå phieáu cuûa coâng ty nhaø thöôøng ñöôïc döïa treânhai lyù do. Thöù nhaát, vì coâng ty tin raèng giaù thò tröôøng cuûacoå phieáu cuûa coâng ty nhaø thaáp hôn giaù trò töông xöùngcuûa noù khaù xa. Trong tröôøng hôïp naøy, mua laïi coå phaànlaø hình thöùc ñaàu tö vaøo chính coâng ty cuûa mình. Thöù hai,coù theå laø vì coâng ty muoán naâng giaù thò tröôøng cho coåphieáu cuûa coâng ty nhaø. Thu mua moät soá löôïng lôùn coåphaàn cuûa coâng ty seõ taïo aûnh höôûng tích cöïc ñeán taâm lyùcuûa thò tröôøng vaø ñeán caùnh caân cung caàu vôùi hy voïng laølaøm cho giaù thò tröôøng cuûa coå phieáu cuûa coâng ty nhaø gia

366


taêng, hoaëc laøm cho giaù ñöùng laïi trong tröôøng hôïp noù ñangtuoät doác. Sau khi thu mua, soá coå phaàn cuûa coâng ty nhaøcoù theå (1) ñöôïc ñem huûy boû (to be retired) hoaëc (2) ñembaùn ra cho coâng chuùng trong töông lai (to be resold tothe public). Chuùng ñöôïc goïi laø coå phieáu thu hoài (treasurystocks).

Stock Split : Phaân Coå Phaàn. Phaân coå phaàn cuõng töông töïnhö phaân phoái LNVK baèng coå phieáu. Caû hai ñeàu taïotheâm moät soá coå phaàn môùi vaø laøm gia taêng toång soá löôïngcoå phaàn hieän haønh. Tuy nhieân, theo luaät leä cuûa thò tröôøngmua baùn chöùng khoaùn vaø theo qui öôùc cuûa Hoäi ÑoàngThieát Laäp Tieâu Chuaån Keá Toaùn Taøi Chính (FASB), neáusoá coå phaàn môùi vaøo khoaûng 20% toång soá coå phaàn cuõhay cao hôn coâng ty phaûi aùp duïng theå thöùc phaân coå phaàn(stock split) thay vì phaân phoái lôïi nhuaän voâ kyø baèng coåphieáu (stock dividend). Caùch keá toaùn cho phaân coå phaàncuõng coù phaàn khaùc bieät so vôùi caùch keá toaùn cho phaânphoái lôïi nhuaän voâ kyø baèng coå phieáu. Sau khi phaân coåphaàn, toång soá coå phaàn seõ gia taêng vaø giaù thò tröôøng cuûacoå phieáu seõ giaûm xuoáng ôû möùc töông ñöông vôùi tæ leäphaân coå phaàn trong khi giaù trò chuû baûn vaø giaù trò toaøn boäñaàu tö seõ khoâng thay ñoåi. Thoâng thöôøng lyù do cho quyeátñònh phaân coå phaàn laø vì coâng ty phaùt haønh coå phieáu muoánñieàu chænh giaù thò tröôøng cuûa coå phieáu ñoù xuoáng thaáphôn ñeå ñaùp öùng thò hieáu cuûa giôùi ñaàu tö (to meet populartrading range). Giöõa hai coå phieáu, giôùi ñaàu tö seõ coùkhuynh höôùng choïn mua 1,000 coå phaàn cuûa coå phieáugiaù 10 USD hôn laø mua 100 coå phaàn cuûa coå phieáu giaù100 USD daàu laø giaù thaønh cuûa caû hai ñeàu laø 10,000 USD.Lyù do thöù hai cho vieäc phaân coå phaàn laø ñeå laøm gia taêngkhaû naêng löu hoaït (liquidity) cuûa coå phieáu. Soá löôïng coåphaàn caøng nhieàu thì coå phieáu caøng coù hy voïng ñaït möùclöu hoaït cao hôn (improving liquidity).

367


STRIPS (Seperate Trading of Registered Interest and Prin-ciple Securities): Traùi Phieáu Khoâng Keøm Phieáu Laõi CuûaChính Quyeàn; Traùi Phieáu Khoâng Keøm Phieáu Laõi Do ChínhQuyeàn Phaùt Haønh. Xem Zero-Coupon Bonds, MunicipalBonds & Notes, Treasury Zeros.

Swing Line of Credit: Döï Khoaûn Tín Duïng Töøng Ngaøy.Xem Back Up Liquidity.

Syndicate of Dealers: Toå Trung Gian Ñaûm Nhieäm PhaânPhoái Chöùng Khoaùn Môùi. Xem Under Writer.

Taxable Equivalent Yield: Möùc Lôïi Nhuaän Töông ÑöôngKhoâng Mieãn Thueá. Moät choïn löïa ñaàu tö lieân quan ñeányeáu toá ñöôïc mieãn thueá hay khoâng ñöôïc mieãn thueá treânmoät chöùng khoaùn tuøy thuoäc phaàn lôùn vaøo möùc thueá lieânbang thaáp nhaát cuûa ngöôøi ñaàu tö (investor’s marginal fed-eral tax rate) vaø tuøy thuoäc vaøo lôïi nhuaän ñöôïc mieãn thueá(tax-exempt interest) so vôùi lôïi nhuaän khoâng ñöôïc mieãnthueá (taxable interest) cuûa chöùng khoaùn ñoù. Möùc lôïinhuaän cuûa chöùng khoaùn ñöôïc mieãn thueá (yield on tax-exempt securities) thöôøng ñöôïc trình baøy theo möùc lôïinhuaän töông ñöông vôùi lôïi nhuaän khoâng ñöôïc mieãn thueá,thuaät ngöõ chuyeân moân goïi laø möùc lôïi nhuaän töông ñöôngkhoâng mieãn thueá (taxable equivalent yield), hay laø:LNTÑ%KMT = LN%MT/(1 – ThLB); vôùi LN%MT = Möùc lôïinhuaän ñöôïc mieãn thueá; LNTÑ%KMT = Möùc lôïi nhuaän töôngñöông khoâng mieãn thueá; ThLB = Möùc thueá lieân bang thaápnhaát cuûa ngöôøi ñaàu tö.

Tax Anticipation Notes (TAN): Traùi Phieáu TAN; Traùi PhieáuNgaén Haïn Baûo Ñaûm Baèng Thueá Thu Döï Truø. Traùi phieáuTAN ñöôïc phaùt haønh ñeå möôïn nôï ngaén haïn vaø soá nôï ñoùseõ ñöôïc hoaøn traû vaøo moät thôøi ñieåm khoâng xa trong töông

368


lai baèng nguoàn taøi chính döï truø ñeán töø thueá thu. Vì vaäy,traùi phieáu TAN ñöôïc ñònh danh laø traùi phieáu ngaén haïnbaûo ñaûm baèng thueá thu döï truø. Xem Municipal Bonds &Notes.

Tax And Revenue Anticipation Notes (TRAN): Traùi PhieáuTRAN; Traùi Phieáu Ngaén Haïn Baûo Ñaûm Baèng Töùc Thu VaøThueá Thu Döï Truø. Traùi phieáu TRAN ñöôïc phaùt haønh ñeåmöôïn nôï ngaén haïn vaø soá nôï ñoù seõ ñöôïc hoaøn traû vaøomoät thôøi ñieåm khoâng xa trong töông lai baèng nguoàn taøichính döï truø ñeán töø thueá thu laãn töùc thu (taxes and rev-enues). Vaø vì vaäy, traùi phieáu TRAN ñöôïc ñònh danh laøtraùi phieáu ngaén haïn baûo ñaûm baèng töùc thu vaø thueá thudöï truø.

Tax-Free Munis: Traùi Phieáu Cuûa Chính Quyeàn Tieåu BangVaø Ñòa Phöông Ñöôïc Mieãn Thueá Lieân Bang; Traùi PhieáuCuûa Chính Quyeàn Tieåu Bang Vaø Ñòa Phöông Ñöôïc MieãnMoät Thöù Thueá. Xem Municipal Bonds & Notes, DounbleTax-Free Munis, Triple Tax-Free Munis.

Thrift CDs: Tín Phieáu Kyù Thaùc Cuûa Ngaân HaøØng Tieát Kieäm.Tín phieáu kyù thaùc cuûa ngaân haøng tieát kieäm laø nhöõng tínphieáu kyù thaùc do nhöõng ngaân haøng tieát kieäm (savingsbanks) hoaëc do nhöõng hieäp hoäi tieát kieäm vaø cho vay (sav-ings and loans associations) phaùt haønh. Chæ coù hieäp hoäitieát kieäm vaø cho vay lôùn nhaát môùi coù theå phaùt haønh vaøbaùn ra thò tröôøng quoác gia nhöõng tín phieáu kyù thaùc coùmeânh giaù cao. Vaøo ñaàu naêm 1990, toång soá löôïng tínphieáu kyù thaùc ñöôïc quyeàn chuyeån nhöôïng cuûa ngaân haøngtieát kieäm coù du kyø 3 thaùng hoaëc ngaén hôn ñang löu haønhtreân thò tröôøng (outstanding negotiable thrift CDs with origi-nal maturities of 3 months or less) leân ñeán 11 tæ USD.Nhöng tôùi thaùng 9 naêm 1992, toång soá löôïng chæ coøn laïi

369


3.4 tæ USD. Lyù do cho söï suy thoaùi cuûa thò tröôøng tínphieáu loaïi naøy laø vì nhöõng thaát baïi lieân tuïc vaø tai tieángkhoâng toát trong thò tröôøng tieát kieäm vaø cho vay laøm giôùiñaàu e ngaïi vaø xa laùnh. Xem Certificate of Deposit, Do-mestic CDs

TIGRs (Treasury Investment Growth Receipts): Traùi PhieáuKhoâng Phieáu Laõi Cuûa Chính Quyeàn Lieân Bang; Traùi PhieáuKhoâng Phieáu Laõi Do Chính Quyeàn Lieân Bang Phaùt Haønh.Xem Treasury Zeros.

Time Deposit: Kyù Thaùc Haïn Kyø. Xem Certificate of De-posit.

TIPS (Treasury Inflation Protection Securities): Traùi PhieáuÑieàu Chænh Laïm Phaùt. Xem Inflation Indexed Bonds.

Transaction: Giao Hoaùn; Moät Giao Hoaùn Taøi Chính.

Transaction Confirmation: Xaùc Nhaän Giao Hoaùn.

Transaction Process: Qui Trình Giao Hoaùn. Xem Trans-action Mechanism.

Transaction Mechanism: Cô Trình Giao Hoaùn. (1) Moätcuoäc giao hoaùn tieâu bieåu cuûa thò tröôøng tín phieáu kyù thaùcnoäi ñòa thöôøng dieãn ra giöõa moät ngaân haøng trung taâmtieàn teä côõ lôùn (a large money center bank) taïi thaønh phoáNew York vaø moät khaùch ñaàu tö coù taàm voùc (a large in-vestor) cuõng coù truï sôû ñaàu naõo taïi thaønh phoá New York.Sau khi ñoàng yù vôùi nhau veà möùc lôïi nhuaän ñònh kyø, du kyøkyù thaùc vaø soá tieàn kyù thaùc, ngaân haøng trung taâm tieàn teächo phaùt haønh moät tín phieáu kyù thaùc vaø cho taûi giao tínphieáu ñoù (delivers the certificate) ñeán moät ngaân haøng

370


baûo hoä cuûa khaùch ñaàu tö (investor’s custodian bank).Taïm goïi soá tieàn kyù thaùc laø “Z USD”. Sau khi xaùc nhaän tínphieáu kyù thaùc ñoù (veified the certificate) ngaân haøng baûohoä tieán haønh thuû tuïc chi traû baèng caùch ñieàu chænh tröø “ZUSD” khoûi tröông muïc cuûa khaùch ñaàu tö (debits theinvestor’s account) vaø, qua maïng vi tính chuyeån giao cuûaNgaân Haøng Trung Öông (Federal Reserve’s Wire Trans-fer Network; Fedwire), chuyeån “Z USD” töø tröông muïc döïtröõ cuûa mình taïi Ngaân Haøng Trung Öông vaøo tröông muïcdöï tröõ cuûa ngaân haøng phaùt haønh (tranfers federal fundsfrom its reserve account to the issuing bank’s reserveaccount) ñeå chi traû cho ngaân haøng phaùt haønh. Tôùi ngaøymaõn haïn, sau khi nhaän laïi tín phieáu kyù thaùc, cuõng quamaïng vi tính chuyeån giao cuûa Ngaân Haøng Trung Öông,ngaân haøng phaùt haønh chuyeån “Z USD + laõi phí” töø tröôngmuïc döï tröõ cuûa mình ôû Ngaân Haøng Trung Öông vaøo tröôngmuïc döï tröõ cuûa ngaân haøng baûo hoä ñeå chi traû. Sau ñoùngaân haøng baûo hoä ñieàu chænh coäng tröông muïc cuûa khaùchñaàu tö (credits the investor’s account) soá tieàn “Z USD +laõi phí.” Nhöõng ngaân haøng lôùn naèm ngoaøi thaønh phoáNew York vaø tích cöïc trong thò tröôøng tín phieáu kyù thaùcphaùt thöôøng haønh vaø thu hoài qua trung gian cuûa moät ngaânhaøng trung taâm tieàn teä taïi thaønh phoá New York (issueand redeem through a correspondent bank in New YorkCity). Thò tröôøng mua baùn tín phieáu kyù thaùc cuûa ngaânhaøng ngoaïi (Yankee CDs) vaø tín phieáu kyù thaùc cuûa ngaânhaøng tieát kieäm (thrift CDS) cuõng coù cuøng moät qui trìnhnhö treân. Qui trình giao hoaùn cuûa thò tröôøng tín phieáu kyùthaùc haûi ngoaïi (Eurodollar CDs) coù phaàn khaùc bieät. Thuûtuïc phaùt haønh vaø thu hoài tín phieáu kyù thaùc (the certifi-cates) thì ñöôïc tieán haønh taïi London coøn thuû tuïc chi traûthì ñöôïc tieán haønh taïi thaønh phoá New York. Sau khi ñoàngyù vôùi nhau ngaân haøng phaùt haønh taïi London, hoaëc quamoät trung gian cuûa noù, cho phaùt haønh vaø taûi giao tín phieáu

371


kyù thaùc ñoù ñeán ngaân haøng baûo chöùng cuûa khaùch ñaàu tövaø ngaân haøng baûo chöùng naøy, hoaëc trung gian cuûa noù,cuõng naèm taïi London. Theo ñoù thuû tuïc chi traû ñöôïc tieánhaønh taïi New York. Tieàn töø tröông muïc cuûa khaùch ñaàutö trong moät ngaân haøng taïi New York hoaëc qua moät trunggian cuûa noù taïi New York (investor’s New York bank orits New York correspondent) ñöôïc chuyeån ñeán ngaân haøngphaùt haønh taïi New York hoaëc qua moät trung gian cuûa noùtaïi New York (the issuing bank’s New York office or itsNew York correspondent) ñeå chi traû cho ngaân haøng phaùthaønh tín phieáu kyù thaùc, thöôøng laø qua heä thoáng CHIPS(Clearing House Interbank Payment System). Thuû tuïcchi traû ñöôïc hoaøn taát trong voøng hai ngaøy laøm vieäc (twobusiness days) sau khi hai beân ñaõ thoûa thuaän cuoäc giaohoaùn. Thuû tuïc giao hoaùn trong thò tröôøng caáp 2 cuõngtöông töï nhö thuû tuïc giao hoaùn trong thò tröôøng caáp 1.Thuû tuïc giao hoaùn ñöôïc hoaøn taát cuøng ngaøy (cash settle-ment) neáu mua baùn ñöôïc thaønh laäp vaøo buoåi saùng cuûangaøy ñoù hoaëc hoaøn taát vaøo ngaøy keá (regular settlement)neáu mua baùn ñöôïc thaønh laäp vaøo buoåi chieàu hoâm tröôùc.Trong thò tröôøng caáp 2 cuûa tín phieáu kyù thaùc haûi ngoaïi(Eurodollar CDs), thuû tuïc giao hoaùn ñöôïc hoaøn taát trongvoøng hai ngaøy (skip-day settlement) sau khi mua baùn ñöôïcthaønh laäp. Mua baùn giöõa nhöõng ñaïi lyù vôùi nhau, thuû tuïcgiao hoaùn ñöôïc hoaøn taát trong ngaøy keá khoâng caàn bieátmua baùn ñöôïc thaønh laäp vaøo buoåi saùng hay buoåi chieàu.Sau khi mua baùn ñöôïc thaønh laäp, tín phieáu kyù thaùc ñöôïctaûi giao ñeán tay ngöôøi tham döï hoaëc ñeán ngaân haøng baûohoä cuûa hoï (to be physically transported). Vôùi nhöõng loaïitín phieáu kyù thaùc noäi ñòa (domestic CDs), tín phieáu kyùthaùc cuûa ngaân haøng ngoaïi (Yankee CDs) vaø tín phieáu kyùthaùc cuûa ngaân haøng tieát kieäm (thrift CDS), thuû tuïc chi traûñöôïc tieán haønh qua nhöõng ngaân haøng giao hoaùn cuûa ñaïilyù mua baùn chöùng khoaùn (dealers’ clearing banks) vaø chi

372


traû cho nhau baèng döï tröõ (fed funds) taïi Ngaân Haøng TrungÖông trong khi thò tröôøng tín phieáu kyù thaùc haûi ngoaïi (Eu-rodollar CDs) chi traû cho nhau baèng quyõ cuûa trung taâmgiao hoaùn (clearinghouse’s funds). (2) Sau khi mua baùntín phieáu ñöôïc thaønh laäp, theo thuû tuïc tieâu bieåu, chöùngkhoaùn vaø taøi khoaûn chi traû ñöôïc chuyeån qua maïng vi tínhchuyeån giao cuûa Ngaân Haøng Trung Öông (Fedwire). Tôùingaøy maõn haïn, chöùng khoaùn vaø ngaân khoaûn chi traû ñöôïcchuyeån ngöôïc laïi, cuõng qua heä thoáng naøy. Tuy nhieân chæcoù nhöõng ngaân haøng kyù thaùc (depository institutions) vaømoät soá cô quan ñaëc bieät, trong ñoù coù nhöõng ngaân haøngtrung öông cuûa ngoaïi quoác (foreign central banks) vaønhöõng cô quan ñöôïc lieân bang baûo trôï coù lieân quan tôùingaân saùch thu chi (sponsored agencies that are statu-tory fiscal principals), laø ñöôïc pheùp tröïc tieáp truy caäp vaøoheä thoáng chuyeån giao chöùng khoaùn vaø taøi khoaûn chi traûcuûa Ngaân Haøng Trung Öông (Federal Reserve’s securi-ties and payment transfer system).Tieáp theo ñoù NgaânHaøng Trung Öông ñieàu chænh tröø hoaëc ñieàu chænh coängtröông muïc chöùng khoaùn vaø giao hoaùn cuûa nhöõng ngaânhaøng kyù thaùc (Reserve Bank credits and debits to thesecurities and clearing accounts of depository institutions)ñeå hoaøn taát thuû tuïc giao hoaùn. Nhöõng ngaân haøng kyùthaùc giöõ vai troø ñaïi dieän giao hoaùn cho thaân chuû cuûa hoï(acting as clearing agents for their customers). Nhöõngngaân haøng kyù thaùc naøy cuõng thöôøng ñöùng ra ñaïi dieäncho thaân chuû trong nhöõng tröôøng hôïp phaûi thöïc söï taûigiao chöùng khoaùn theá chaáp (transfer of physical securi-ties).

Treasury Stock: Coå Phieáu Thu Hoài. Xem Stock Repur-chase.

Treasury Zeros: Traùi Phieáu Khoâng Phieáu Laõi Cuûa Chính

373


Quyeàn Lieân Bang; Traùi Phieáu Khoâng Phieáu Laõi Do ChínhQuyeàn Lieân Bang Phaùt Haønh. Traùi phieáu khoâng phieáu laõido chính quyeàn lieân bang phaùt haønh (treasury zeros) coøncoù teân laø STRIPS (Separate Trading of Registered Inter-est and Principal Securities), hay TIGRs (Treasury In-vestment Growth Receipts) do coâng ty Merrill Lynch ñaëtcho hoaëc CATS (Certificate of Accrual on Treasury Se-curities) do coâng ty Salmon Brothers ñaët cho.

Tri-Party Repo: Tín Phieáu Giao Ñoái Daøn Xeáp Giao Hoaùn 3Beân. Ñeå baûo veä cho phía cung caáp voán moät caùch toátnhaát, trong ñieàu kieän khoâng thöïc söï taûi giao chöùng khoaùntheá chaáp, hai phía ñoái taùc neân daøn xeáp moät thuû tuïc giöõtheá chaáp cho an toaøn (safekeeping) vôùi söï tham döï cuûamoät ngaân haøng giao hoaùn hoaëc moät ngaân haøng giaùm hoäñaïi dieän cho chính quyeàn lôïi cuûa phía cung caáp voán hoaëccho quyeàn lôïi cuûa caû hai phía. Phoå thoâng nhaát laø döôùidaïng tín phieáu giao ñoái daøn xeáp döôùi daïng giao hoaùn babeân (tri-party repo). Döôùi daïng naøy phía giaùm hoä seõ thamdöï tröïc tieáp vaøo cuoäc giao hoaùn cuøng vôùi hai phía ñoái taùcmua baùn. Thoâng thöôøng thì moät ngaân haøng giao hoaùn seõñöùng ra ñaûm traùch vai troø giaùm hoä. Ngaân haøng giao hoaùnkieâm giaùm hoä seõ ñích thaân troâng coi ñeå baûo ñaûm laø taøikhoaûn vaø chöùng khoaùn theá chaáp ñöôïc giao hoaùn ñuùngtheo chi tieát cuûa giao öôùc vaø nhöõng phöông tieän kieåm travaän haønh (operational control devices) ñöôïc aùp duïng ñuùngmöùc ñeå baûo veä quyeàn lôïi cuûa phía ñaàu tö trong suoát dukyø cuûa tín phieáu giao ñoái. Ngaân haøng giao hoaùn kieâmgiaùm hoä seõ tieán haønh ghi nhaän giao hoaùn vaøo soå keá toaùncuûa noù (making an entry in its internal records) vaø chuyeånsoá chöùng khoaùn theá chaáp töø tröông muïc toång quaùt cuûañaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn (dealer’s general account;box), phía vay voán, vaøo moät tröông muïc rieâng (a segre-gate account). Tôùi luùc maõn haïn, ngaân haøng giao hoaùn

374


kieâm giaùm hoä seõ chuyeån chöùng khoaùn theá chaáp trôû veàlaïi tröông muïc toång quaùt cuûa ñaïi lyù mua baùn chöùng khoaùn.Laõi suaát cho tín phieáu giao ñoái daøn xeáp döôùi daïng giaohoaùn ba beân thöôøng thaáp hôn laø tín phieáu giao ñoái daønxeáp döôùi daïng khoâng phaân rieâng khoâng thöïc söï taûi giaotheá chaáp (non-segregated RPs without collateral deliv-ery).

Triple Tax-Free Munis: Traùi Phieáu Cuûa Chính Quyeàn TieåuBang Vaø Ñòa Phöông Ñöôïc Mieãn Thueá Lieân Bang, ThueáTieåu Bang VaøØ Thueá Ñòa Phöông; Traùi Phieáu Cuûa ChínhQuyeàn Tieåu Bang Vaø Ñòa Phöông Ñöôïc Mieãn Ba Thöù Thueá.Xem Municipal Bonds & Notes, Dounble Tax-Free Munis,Triple Tax-Free Munis.

Trust Fund: Quyõ Tín Nhieäm; Quyõ UÛy Thaùc.

Underwriter: Trung Gian Ñaûm Nhieäm Phaân Phoái ChöùngKhoaùn Môùi. Moät chöùng khoaùn môùi phaùt haønh, vôùi moät soálöôïng khoâng nhoû, thöôøng ñöôïc moät ñaïi lyù ñöùng ra laømmoät trung gian ñaûm nhieäm phaân phoái. Vai troø naøy, theothuaät ngöõ chuyeân moân, ñöôïc goïi laø moät trung gian ñaûmnhieäm phaân phoái chöùng khoaùn môùi. Neáu laø moät soá löôïngthaät lôùn vöôït ngoaøi khaû naêng cuûa moät ñaïi lyù, moät taäp hôïpcuûa nhieàu ñaïi lyù seõ lieân keát taïm thôøi ñeå ñöùng ra ñaûmnhieäm phaân phoái. Taäp hôïp naøy, cuõng theo thuaät ngöõchuyeân moân, ñöôïc goïi laø moät toå trung gian ñaûm nhieämphaân phoái chöùng khoaùn môùi (a syndicate of dealers; un-derwriting group; purchase group; banking syndicate; in-vestment banking syndicate; distributing syndicate).Trong moät toå trung gian ñaûm nhieäm phaân phoái chöùngkhoaùn môùi coù moät ñaïi lyù ñaàu naõo (lead dealer) chòu laõnhthaàu moät phaàn lôùn cuûa soá löôïng chöùng khoaùn môùi (alarge portion of securities) vaø chòu traùch nhieäm quaûn lyù

375


vaän trình phaân phoái cuûa toaøn toå. Nhöõng toå trung gianñaûm nhieäm phaân phoái chöùng khoaùn môùi ñöôïc söû duïngñeå môû roäng taàm vôùi tôùi nhöõng ngöôøi ñaàu tö vaø ñeå chiatraûi (spread) hieåm hoïa ñaûm nhieäm phaân phoái (underwrit-ing risk) giöõa nhieàu ñaïi lyù. Hieåm hoïa ñaùng keå nhaát laø laõisuaát hieän haønh coù theå gia taêng ngoaøi tieân lieäu tröôùc khitraùi phieáu môùi ñöôïc baùn heát ra thò tröôøng ôû moät giaù coù lôøi.

Under witing Risk: Hieåm Hoïa Ñaûm Nhieäm Phaân Phoái ChöùngKhoaùn Môùi. Hieåm hoïa ñaùng keå nhaát laø laõi suaát hieän haønhcoù theå gia taêng ngoaøi tieân lieäu tröôùc khi traùi phieáu môùiñöôïc baùn heát ra thò tröôøng ôû moät giaù coù lôøi. Xem Under-writer.

Underlying Security: Chöùng Khoaùn Cho Kyù Sinh; ChöùngKhoaùn Lieân Heä; Chöùng Khoaùn Cô Sôû; Chöùng Khoaùn ÑöôïcChæ Ñònh. Xem Option Contracts, Options.

Usage Fee: Phí Söû Duïng. Xem Fee.

U.S. Goverment Bonds. Traùi Phieáu Do Chính Quyeàn LieânBang Phaùt Haønh; Traùi Phieáu Cuûa Chính Quyeàn Lieân Bang;Coâng Traùi Phieáu. Taát caû traùi phieáu do chính quyeàn lieânbang phaùt haønh ñöôïc goïi chung laø traùi phieáu cuûa chínhquyeàn lieân bang. Nhöõng traùi phieáu do chính quyeàn lieânbang phaùt haønh, qua Coâng Khoâá Trung Öông, coøn ñöôïcgoïi laø coâng traùi phieáu. Traùi phieáu cuûa chính quyeàn lieânbang ñöôïc phaân ra vaø ñònh danh theo chieàu daøi thôøi giandu kyø. Traùi phieáu ngaén haïn (treasury bills; T-bills) coù dukyø daøi döôùi 1 naêm. Traùi phieáu trung haïn (treasury notes;T-notes) coù du kyø daøi töø 2 naêm cho ñeán 10 naêm. Traùiphieáu daøi haïn (treasury bonds; T-bonds) coù du kyø daøitreân 10 naêm cho ñeán 30 naêm. Traùi phieáu ngaén haïn cuûachính quyeàn lieân bang ñöôïc phaùt haønh vôùi 3 du kyø: 91,

376


182 vaø 364 ngaøy. Traùi phieáu coù du kyø 91 ngaøy vaø traùiphieáu coù du kyø 182 ngaøy ñöôïc Coâng Khoá Trung Öôngbaùn ñaáu giaù vaøo ngaøy Thöù Hai moãi tuaàn. Traùi phieáu coùdu kyø 364 ngaøy ñöôïc baùn ñaáu giaù vaøo ngaøy Thöù Naêmmoãi 4 tuaàn moät laàn, hay laø 13 laàn trong moät naêm. Traùiphieáu ngaén haïn cuûa chính quyeàn lieân bang khoâng ñònhtröôùc möùc lôïi nhuaän ñònh kyø. Thay vaøo ñoù lôïi nhuaän ñònhkyø seõ do thò tröôøng quyeát ñònh vaøo luùc cho ñaáu giaù, töùc laøtuøy thuoäc vaøo nhöõng ngöôøi ñaáu giaù cho möùc lôïi nhuaäncao nhaát (depending on what highest bidders are willingto pay). Traùi phieáu ngaén haïn cuûa chính quyeàn lieân bangcuõng khoâng chi traû lôïi nhuaän theo ñònh kyø nhö nhöõng traùiphieáu khaùc. Thay vaøo ñoù, tính treân möùc lôïi nhuaän ñònhkyø do thò tröôøng quyeát ñònh, traùi phieáu ngaén haïn cuûa chínhquyeàn lieân bang ñöôïc baùn ra vôùi moät giaù döôùi meânh giaùraát xa (deep discount) vaø laø loaïi traùi phieáu duy nhaát cuûachính quyeàn lieân bang baùn ra döôùi daïng naøy. Traùi phieáutrung haïn cuûa chính quyeàn lieân bang (treasury notes)ñöôïc phaùt haønh vôùi 4 du kyø: 2, 3, 5 vaø 10 naêm. Traùiphieáu coù du kyø 2 vaø 5 naêm ñöôïc baùn ñaáu giaù moãi thaùng.Traùi phieáu coù du kyø 3 naêm ñöôïc baùn ñaáu giaù moãi tam caùnguyeät. Traùi phieáu coù du kyø 10 naêm ñöôïc baùn ñaáu giaù 6laàn trong moät naêm. Taát caû traùi phieáu trung haïn cuûa chínhquyeàn lieân bangluoân luoân chi traû lôïi nhuaän ñònh kyø moãi 6thaùng. Traùi phieáu daøi haïn cuûa chính quyeàn lieân bangthöôøng laø coù du kyø 30 naêm vaø traû lôïi nhuaän ñònh kyø moãisaùu thaùng moät laàn. Traùi phieáu do chính quyeàn lieân bangphaùt haønh coù 4 ñaëc tính noåi baät. Ñoù laø (1) khoâng sôï bògiaät nôï (free of default risk), (2) coù möùc löu hoaït raát cao(high liquidity), (3) coù lôïi veà maët thueá (favorable tax sta-tus) vaø (4) coù meänh giaù thaáp (low minimum denomina-tion). Cuõng vì nhöõng ñaëc tính naøy cho neân traùi phieáu cuûachính quyeàn lieân bang cho möùc lôïi nhuaän ñònh kyø thaáphôn laø cuûa nhöõng loaïi traùi phieáu khaùc.

377


U.S. Saving Bonds: Traùi Phieáu Tieát Kieäm; Traaùi PhieáuTieát Kieäm Do Chính Quyeàn Lieân Bang Phaùt Haønh. Chínhquyeàn lieân bang phaùt haønh moät loaïi traùi phieáu khaùc raátquen thuoäc ñoái vôùi ña soá quaàn chuùng ñoù laø traùi phieáu tieátkieäm. Traùi phieáu tieát kieäm do chính quyeàn lieân bang phaùthaønh laø loaïi traùi phieáu coù ñaêng kyù chuû quyeàn, baát khaûthu hoài vaø baát khaû chuyeån nhöôïng (a registered, non-callable, non-transferable bond) ñöôïc baûo ñaûm baèng uytín cuûa chính quyeàn Hoa Kyø (backed by full faith and creditof the U.S. Government). Traùi phieáu tieát kieäm thöôøngñöôïc bieát ñeán baèng maãu töï E, EE vaø HH (series E, se-ries EE, series HH). Loaït traùi phieáu tieát kieäm mang maãutöï E coù töø naêm 1941 cho tôùi naêm 1979. Hai loaït traùiphieáu mang maãu töï EE vaø HH coù töø naêm 1980 cho tôùinay. Traùi phieáu tieát kieäm ñöôïc phaùt haønh vôùi meänh giaù50 USD, 75 USD, 100 USD, 200 USD, 500 USD, 1,000USD, 5,000 USD, 10,000 USD vaø giaù baùn ra luoân luoânbaèng ½ meänh giaù. Traùi chuû coù theå ñem traùi phieáu tieátkieäm ñoåi laáy tieàn maët (cash in) baát cöù luùc naøo, taïi baát cöùngaân haøng naøo, vaø seõ khoâng bò tröø phaït (penalty) neáu ñaûmua noù treân 6 thaùng. Voán vaø lôïi nhuaän ñònh kyø cuûa traùiphieáu tieát kieäm ñöôïc baûo ñaûm baèng uy tín cuûa chính quyeànlieân bang (by the full faith and credit of the United States).Lôïi nhuaän cuûa traùi phieáu ñöôïc mieãn thueá tieåu bang vaøthueá ñòa phöông ñoàng thôøi ñöôïc khaát laïi thueá lieân bang(postponed; deferred) cho ñeán khi ñoåi traùi phieáu ñeå laáytieàn maët hoaëc cho ñeán khi traùi phieáu khoâng coøn tieáp tuïccho lôïi nhuaän ñònh kyø nöõa. Khoâng gioáng nhö nhöõng loaïitraùi phieáu khaùc, ñeán ngaøy maõn haïn du kyø traùi phieáu tieátkieäm töï ñoäng ñöôïc gia haïn theâm 10 naêm (automaticallyextended for ten years) vaø coù theå ñöôïc gia haïn theâm moätthôøi gian nöõa tieáp theo ñoù. Vaø vì vaäy, lôïi nhuaän ñònh kyøcuûa traùi phieáu tieát kieäm tieáp tuïc tích luõy theo du kyø giahaïn (interest continues to accrue on the bonds during

378


these extensions).

Value Dillution: Loaõng Giaù. Loaõng giaù laø moät khaùi nieämkeá toaùn noùi veà khoaûn sai bieät “X” giöõa giaù mua coå phieáucuûa coâng ty vôùi giaù trò chuû baûn cuûa coâng ty ngay sau khihoaøn taát giao hoaùn. Neáu nhö ngöôøi ñaàu tö chi traû vôùi moätgiaù cao hôn giaù trò chuû baûn cho nhöõng coå phaàn cuûa mình,thuaät ngöõ chuyeân moân noùi laø “ngöôøi ñaàu tö bò tình traïngloaõng giaù X USD moät coå phaàn” (investor suffers X USDper share value dillution). Giaû duï nhö coâng ty XYZ coùgiaù trò chuû baûn toång coäng laø 100 ngaøn USD vôùi 50 ngaøncoå phaàn ñang du haønh (outstanding shares). Baø Q mua10 ngaøn coå phaàn cuûa coâng ty XYZ vôùi giaù 10 USD moätcoå phaàn hay laø 100 ngaøn USD ñaàu tö. Ngay sau khi giaohoaùn, toång giaù trò chuû baûn cuûa coâng ty taêng leân ñeán 200ngaøn USD, hay laø 100 ngaøn USD luùc ñaàu + 100 ngaønUSD ñaàu tö cuûa baø Q, vaø toång löôïng coå phaàn hieän haønhleân ñeán 60 ngaøn, hay laø 50 ngaøn coå phaàn luùc ñaàu + 10ngaøn coå phaàn cuûa baø Q. Theo ñoù giaù trò chuû baûn moät coåphaàn sau khi giao hoaùn laø 3.33 USD, hay laø 200 ngaønUSD chia cho 60 ngaøn coå phaàn. Nhö vaäy baø Q bò tìnhtraïng loaõng giaù 6.67 USD moät coå phaàn, hay laø 10 USD -3.33 USD. Nhöõng tay taøi trôï voán phaùt trieån cho nhöõngcoâng ty coù nhieàu trieån voïng (venture capital investors)bieát roõ bò tình traïng loaõng giaù laø ñieàu gaàn nhö khoâng traùnhkhoûi. Ñoàng thôøi hoï cuõng bieát roõ chæ soá giaù trò chuû baûn chælaø moät phöông phaùp töông ñoái ñeå ñònh giaù trò cuûa moätcoâng ty. Ñoái vôùi hoï ñieàu quan troïng hôn laø giaù trò thòtröôøng (fair market value) vaø trieån voïng thaønh coâng cuûamoät coâng ty.

Voting: Baàu Cöû. Tuyeån choïn hoäi ñoàng giaùm ñoác coù theåtheo quy cheá khoâng doàn phieáu (statutory voting; straightvoting) hoaëc theo quy cheá doàn phieáu (cummulative vot-

379


voting) hoaëc theo quy cheá doàn phieáu (cummulative vot-ing). Theo quy cheá khoâng doàn phieáu, moãi coå phaàn ñöôïcmoät phieáu baàu cho moãi gheá trong hoäi ñoàng giaùm ñoác(shareholder gets one vote per share owned for each di-rector). Giaû duï nhö coå chuû X coù 500 coå phaàn vaø coâng tytoå chöùc baàu cöû tuyeån choïn 3 ngöôøi vaøo hoäi ñoàng giaùmñoác. Theo qui cheá khoâng doàn phieáu, coå chuû X ñöôïc taátcaû 500 phieáu cho moãi öùng vieân vaø chæ ñöôïc quyeàn duøng500 phieáu ñeå baàu cho moãi öùng cöû vieân. Quy cheá khoângdoàn phieáu coù lôïi cho nhoùm ña soá. Theo quy cheá doànphieáu, moãi coå phaàn ñöôïc moät phieáu baàu cho moãi gheátrong hoäi ñoàng giaùm ñoác. Coå chuû coù theå doàn taát caû phieáucho 1 öùng cöû vieân hay tuøy yù chia soá phieáu giöõa nhöõngöùng cöû vieân. Giaû duï nhö coå chuû X coù 500 coå phaàn vaøcoâng ty toå chöùc baàu cöû tuyeån choïn 3 ngöôøi vaøo hoäi ñoànggiaùm ñoác. Theo qui cheá doàn phieáu, coå chuû X ñöôïc 500phieáu cho moãi öùng vieân. Coå chuû X ñöôïc quyeàn doàn taátcaû 1500 phieáu cho 1 öùng cöû vieân hoaëc tuøy yù chia soáphieáu cho 2 hay 3 öùng cöû vieân. Vôùi qui cheá doàn phieáu,nhoùm thieåu soá coù theå daønh ñöôïc moät soá gheá trong hoäiñoàng giaùm ñoác.

Warrants: Haøm Phieáu Quyeàn. Moät haøm phieáu quyeàn laøchöùng chæ cuûa kheá öôùc thaønh laäp quyeàn mua cuûa ngöôøihöôûng öùng, trong ñoù ngöôøi höôûng öùng ñöôïc quyeàn muatöø ngöôøi ñeà xöôùng moät chöùng khoaùn ñöôïc chæ ñònh (un-derlying security) ôû moät giaù ñöôïc cam keát (specified price)trong moät thôøi haïn ñöôïc vaïch tröôùc (specified period).Thöïc ra, haøm phieáu quyeàn cuõng gioáng nhö haøm phieáuñoäc cheá vôùi quyeàn mua (call options) nhöng coù thôøi haïndaøi hôn nhieàu. Ñoâi khi haøm phieáu quyeàn coù hieäu löïc vónhvieãn töùc laø khoâng coù ngaøy maõn haïn. Haøm phieáu quyeànkhaùc vôùi quyeàn ñöôïc mua coå phaàn môùi (rights) daønh chonhöõng coå chuû coå phieáu thöôøng ñaúng tröôùc khi coâng ty

380


phaùt haønh coå phieáu thöôøng ñaúng ñoù ñem soá coå phaàn môùibaùn ra thò tröôøng. Thoâng thöôøng thì quyeàn ñöôïc mua coåphaàn môùi chæ coù thôøi gian hieäu löïc daøi töø 2 cho ñeán 4tuaàn leã trong khi haøm phieáu quyeàn coù thôøi gian hieäu löïcdaøi tôùi nhieàu naêm hoaëc vónh vieãn. Moät ñieåm dò bieät nöõalaø giaù cam keát cuûa haøm phieáu quyeàn thöôøng cao hôn giaùthò tröôøng cuûa coå phieáu lieân heä vaøo thôøi ñieåm phaùt haønhtrong khi quyeàn ñöôïc mua coå phaàn môùi thöôøng daønh chocoå chuû hieän höõu moät giaù öu ñaõi thaáp hôn giaù thò tröôøngcuûa coå phieáu lieân heä. Vaø moät ñieåm dò bieät khaùc nöõa laøhaøm phieáu quyeàn laø moät coâng cuï cuûa coâng ty nhaèmkhuyeán khích giôùi ñaàu tö (sweetener) trôû thaønh coå chuûcuûa coâng ty, trong khi quyeàn ñöôïc mua coå phaàn môùi chænhaèm baûo veä quyeàn lôïi cuûa coå chuû hieän höõu. Thöôøng thìhaøm phieáu quyeàn ñöôïc baùn ra bôûi nhöõng coâng ty maø coåphieáu thöôøng ñaúng cuûa coâng ty ñoù khoâng coù haøm phieáuñoäc cheá kyù sinh. Ñaëc tính cuûa haøm phieáu quyeàn goàm coù:thôøi gian hieäu löïc caøng ngaén thì giaù thò tröôøng cuûa haømphieáu quyeàn caøng thaáp; giaù thò tröôøng cuûa coå phieáu lieânheä caøng cao thì giaù thò tröôøng cuûa haøm phieáu quyeàn caøngcao; möùc dao ñoäng giaù cuûa coå phieáu lieân heä caøng cao thìgiaù thò tröôøng cuûa haøm phieáu quyeàn caøng cao; laõi xuaáthieän haønh treân thò tröôøng taêng leân thì giaù cuûa haøm phieáuquyeàn cuõng taêng leân, vaø ngöôïc laïi; neáu taát caû yeáu toákhaùc ñeàu ngang nhau, haøm phieáu quyeàn coù ñính keømquyeàn thu hoài coù giaù trò thaáp hôn haøm phieáu quyeàn khoângcoù ñính keøm quyeàn thu hoài; giaù cam keát caøng thaáp thì giaùtrò cuûa haøm phieáu quyeàn caøng cao. Trong taát caû caùc loaïihaøm phieáu, coù leõ haøm phieáu quyeàn laø moät coâng cuï ñaàutö ít nguy hieåm hôn caû.

Weighted Average Method: Phöông Phaùp Bình Quaân HöõuCaân. Phöông phaùp bình quaân höõu caân aùp duïng trongñieàu khoaûn choáng laøm loaõng duøng moät coâng thöùc ñeå chieát

381


tính haäu quaû sau khi bò laøm loaõng (dillutive effect) do coângty baùn ra coå phieáu ôû moät giaù thaáp hôn vaø duøng keát quaûchieát tính ñeå boài thöôøng cho coå chuû ñöôïc baûo veä bôûi ñieàukhoaûn choáng laøm loaõng moät soá coå phaàn vaø soá löôïng coåphaàn naøy ñuû ñeå buø ñaáp haäu quaû bò laøm loaõng. Coângthöùc bình quaân höõu caân thoâng duïng nhaát laø ñem chiatoång löôïng ñaàu tö cuûa ñôït taøi trôï cuõ coäng môùi vôùi toånglöôïng coå phaàn hieän haønh sau ñôït môùi (number ofoustanding shares after new investment), ñeå tính giaù bìnhquaân. Sau ñoù ñem soá löôïng ñaàu tö trong ñôït cuõ cuûa coåchuû chia cho giaù bình quaân roài ñem soá thaønh tröø cho soácoå phaàn coå chuû ñaõ mua trong ñôït cuõ ñeå tính soá löôïng coåphaàn seõ ñöôïc boài thöôøng. Phöông phaùp bình quaân höõucaân coù lôïi cho coâng ty hôn laø phöông phaùp khoaù sieát(ratchet method).

Working Capital: Nguoàn Taøi Chaùnh Vaän Haønh. Toång giaùtrò taát caû taøi saûn ngaén haïn tröõ cho toång giaù trò cuûa taát caûnôï ngaén haïn; working capital = current assets - currentliabilities.

Writer: Ngöôøi Ñeà Xöôùng; Ngöôøi Vieát; Ngöôøi Phaùt Haønh.Xem Options, Option Contracts.

Yankee CDs: Tín Phieáu Kyù Thaùc Cuûa Ngaân Haøng Ngoaïi.Tín phieáu kyù thaùc cuûa ngaân haøng ngoaïi laø loaïi tín phieáukyù thaùc ñöôïc quyeàn chuyeån nhöôïng (negotiable CDs) dochi nhaùnh Hoa Kyø cuûa nhöõng coâng ty ngoaïi quoác phaùthaønh (issued by US branches of foreign banks). Chinhaùnh New York cuûa nhöõng ngaân haøng caáp quoác teá cuûaNhaät Baûn, Gia Naõ Ñaïi, Anh vaø Taây AÂu phaùt haønh haàu heátnhöõng tín phieáu kyù thaùc loaïi naøy ñeå huy ñoäng voán chonhöõng coâng ty khaùch haøng cuûa hoï (corporate custom-ers) taïi Hoa Kyø. Tín phieáu kyù thaùc cuûa ngaân haøng ngoaïi

382


xuaát hieän laàn ñaàu tieân vaøo ñaàu thaäp nieân 1970. Vaøo thôøiñieåm ñoù tín phieáu kyù thaùc cuûa ngaân haøng ngoaïi cho möùclôïi nhuaän ñònh kyø cao hôn laø tín phieáu kyù thaùc noäi ñòa. Lyùdo laø vì giôùi ñaàu tö taïi Hoa Kyø khoâng tin töôûng maáy vaøonhöõng ngaân haøng ngoaïi quoác vì khoâng bieát nhieàu veànhöõng nguyeân taéc keá toaùn cuûa nöôùc ngoaøi, khoâng coùñaày ñuû tin töùc baùo caùo vaø khoù xaùc ñònh ñöôïc ñoä khaû tín.Cho neân, tín phieáu kyù thaùc cuûa ngaân haøng ngoaïi phaûicho möùc lôïi nhuaän ñònh kyø cao hôn ñeå töông xöùng vôùihieåm hoïa cao hôn so vôùi tín phieáu kyù thaùc noäi ñòa donhöõng ngaân haøng Hoa Kyø phaùt haønh môùi coù theå caïnhtranh thu huùt ñöôïc giôùi ñaàu tö. Nhöõng naêm gaàn ñaây tínphieáu kyù thaùc cuûa ngaân haøng ngoaïi cho möùc lôïi nhuaänñònh kyø gaàn vôùi möùc möùc lôïi nhuaän ñònh kyø cuûa tín phieáukyù thaùc noäi ñòa vì qua ñoâi maét cuûa giôùi ñaàu tö Hoa Kyømöùc ñoä khaû tín cuûa nhöõng ngaân haøng ngoaïi quoác khoângkhaùc maáy vôùi möùc ñoä khaû tín cuûa nhöõng ngaân haøng HoaKyø, noùi moät caùch toång quaùt. Thò tröôøng tín phieáu kyù thaùccuûa ngaân haøng ngoaïi taêng tröôûng ñeàu (grew steadily)suoát thaäp nieân 1970 vaø taêng tröôûng chaäm suoát thaäp nieân1980. Quyeát ñònh huûy boû nhöõng qui ñònh döï tröõ cho nhöõngloaïi kyù thaùc coù du kyø döôùi 18 thaùng khoâng thuoäc tröôngmuïc caù nhaân (reserve requirements on nonpersonal timedeposits) vaøo cuoái thaùng 12 naêm 1990 ñaõ giuùp cho thòtröôøng tín phieáu kyù thaùc cuûa ngaân haøng ngoaïi taêng tröôûngnhanh choùng trong hai naêm 1991 vaø 1992. Tröôùc khiquyeát ñònh naøy ñöôïc huûy boû, nhöõng ngaân haøng ngoaïiquoác muoán cho thaân chuû Hoa Kyø vay voán taøi trôï quacoâng cuï tín phieáu kyù thaùc cuûa ngaân haøng ngoaïi phaûi giöõ3% döï tröõ theo qui ñònh döï tröõ cuûa Ngaân Haøng TrungÖông (3% Federal Reserve reserve requirement whenfunding loans with Yankee CDs). Ngaân haøng ngoaïi quoáccoù theå traùnh neù qui ñònh döï tröõ baèng caùch ghi soå cho caùcthaân chuû Hoa Kyø vay taïi moät chi nhaùnh beân ngoaøi laõnh

383


thoå Hoa Kyø (booking loans to US borrowers) roài phaùt haønhtín phieáu kyù thaùc haûi ngoaïi (Eurodollar CDs) ñeå gom voán.Caùch traùnh neù naøy giuùp söùc cho thò tröôøng tín phieáu kyùthaùc haûi ngoaïi. Nhöng roài quyeát ñònh huûy boû nhöõng quiñònh döï tröõ vaøo thaùng 12 naêm 1990 loaïi tröø öu theá cuûa tínphieáu kyù thaùc haûi ngoaïi vaø vì vaäy giuùp söùc cho thò tröôøngtín phieáu kyù thaùc cuûa ngaân haøng ngoaïi taêng tröôûng. XemCertificate of Deposit, Domestic CDs, Eurodollar CDs.

Yield: Lôïi Nhuaän Hieän Haønh Cuûa Traùi Phieáu. Möùc lôïinhuaän hieän haønh (yield; current yield) cuûa traùi phieáu khaùcvôùi möùc lôïi nhuaän ñònh kyø (interest rate) vaø khaùc vôùi möùclôïi nhuaän tôùi cuoái du kyø (yield-to-maturity) cuûa traùi phieáu.Chæ coù moät soá ngöôøi ñaàu tö laø mua vaø giöõ traùi phieáu hoïñaõ mua cho ñeàn ngaøy maõn haïn (buy-and-hold). Coønmoät soá ngöôøi ñaàu tö khaùc seõ mua vaøo vaø baùn laïi tröôùckhi traùi phieáu maõn haïn du kyø vôùi moät giaù thöôøng laø caohôn hoaëc thaâáp hôn giaù ñaõ mua vaøo. Vaø ñöông nhieân laøgiaù thò tröôøng cuûa traùi phieáu seõ leân xuoáng theo nhöõngbieán ñoåi cuûa thò tröôøng. Möùc lôïi nhuaän hieän haønh cuûatraùi phieáu, vì vaäy, laø moät chæ soá phaûn aûnh lôïi nhuaän cuûamoät traùi phieáu theo nhöõng bieán ñoäng giaù cuûa traùi phieáuñoùù ôû vaøo moät thôøi ñieåm naøo ñoù. Noùi moät caùch khaùc, möùclôïi nhuaän hieän haønh laø tæ leä cuûa möùc lôïi nhuaän ñònh kyøtreân giaù thò tröôøng cuûa noù, hay laø: LNHH% = LNÑK% /GTT; LNHH% = Möùc lôïi nhuaän hieän haønh cuûa traùi phieáu;LNÑK% = Möùc lôïi nhuaän ñònh kyø cuûa traùi phieáu; GTT =Giaù thò tröôøng cuûa traùi phieáu, theo qui öôùc.

Yield Curve: Ñöôøng Bieåu Dieãn Caáu Truùc Lôïi Nhuaän HieänHaønh; Ñöôøng Bieåu Dieãn Caáu Truùc Laõi Suaát. Caáu truùc cuûamöùc lôïi nhuaän hieän haønh treân thò tröôøng thöôøng ñöôïctrình baøy baèng moät hình veõ goïi laø ñoà thò caáu truùc lôïi nhuaänhieän haønh. Ñoà thò naøy chöùa nhöõng ñöôøng bieåu dieãn trình

384


baøy söï lieân heä giöõa möùc lôïi nhuaän hieän haønh vaø chieàudaøi thôøi gian du kyø cuûa töøng taäp theå traùi phieáu, coù cuøngtheå tính vaø theå loaïi, ôû vaøo moät thôøi ñieåm naøo ñoù (yieldcurves). Moät ñöôøng bieåu dieãn caáu truùc lôïi nhuaän hieänhaønh bình thöôøng (a normal yield curve) seõ phaûn aûnhtöông quan cuøng chieàu giöõa möùc lôïi nhuaän hieän haønh vaøchieàu daøi thôøi gian du kyø. Noùi moät caùch khaùc, moät ñöôøngbieåu dieãn bình thöôøng seõ cho thaáy möùc lôïi nhuaän hieänhaønh cuûa taäp theâå traùi phieáu daøi haïn cao hôn laø möùc lôïinhuaän hieän haønh cuûa taäp theå traùi phieáu trung haïn vaømöùc lôïi nhuaän hieän haønh cuûa taäp theâå traùi phieáu trunghaïn cao hôn laø möùc lôïi nhuaän hieän haønh cuûa taäp theå traùiphieáu ngaén haïn. Ñöôøng bieåu dieãn trình baøy lieân heä giöõamöùc lôïi nhuaän hieän haønh vaø chieàu daøi thôøi gian du kyøcuûa nhöõng taäp theå traùi phieáu do chính quyeàn lieân bangphaùt haønh coøn ñöôïc goïi laø ñöôøng bieåu dieãn caáu truùc laõisuaát. Vôùi moät ñöôøng bieåu dieãn caáu truùc laõi suaát bìnhthöôøng (a nornal interest rate curve), laõi suaát daøi haïn seõcao hôn laõi suaát trung haïn vaø laõi suaát trung haïn seõ caohôn laõi suaát ngaén haïn. Coù ñoâi khi ñöôøng bieåu dieãn caáutruùc lôïi nhuaän hieän haønh cho thaáy töông quan nghòchchieàu (inverted yield curve). Trong tröôøng hôïp naøy möùclôïi nhuaän hieän haønh cuûa taäp theå traùi phieáu ngaén haïn seõcao hôn möùc lôïi nhuaän hieän haønh cuûa taäp theå traùi phieáutrung haïn vaø möùc lôïi nhuaän hieän haønh cuûa taäp theå traùiphieáu trung haïn seõ cao hôn möùc lôïi nhuaän hieän haønhcuûa taäp theå traùi phieáu daøi haïn.

Yield-To-Maturity: Möùc Lôïi Nhuaän Tôùi Cuoái Du Kyø CuûaTraùi Phieáu. Möùc lôïi nhuaän tôùi cuoái du kyø cuûa moät traùiphieáu laø möùc lôïi nhuaän tính theo phaàn traêm moät naêm(annualized rate of return in percentage term) ñöôïc thieátlaäp döïa treân 2 giaû ñònh (2 assumptions) laø (1) traùi phieáuñöôïc mua vaø giöõ cho tôùi ngaøy maõn du kyø vaø (2) taát caû lôïi

385


nhuaän ñònh kyø cuûa traùi phieáu ñoù ñöôïc ñem taùi ñaàu tö vôùicuøng moät möùc laõi suaát. Noù laø phaàn traêm lôïi nhuaän hoãnhôïp cuûa taát caû lôïi nhuaän (it is the composit rate of returnof all payouts), goàm lôïi nhuaän ñònh kyø (coupons; interest)vaø lôïi nhuaän tö baûn (capital gain) ñöôïc qui veà giaù trò hieäntaïi (present value). Caùch tính möùc lôïi nhuaän tôùi cuoái dukyø ñöôïc tính baèng ñaúng thöùc: LNÑK(1+LNTCDK%)-1 +LNÑK(1 + LNTCDK%)-2 + . . . LNÑK(1 + LNTCDK%)-n +GM(1 + LNTCDK%)-n = GTT,$ vôùi LNTCDK% = Möùùc lôïinhuaän tôùi cuoái du kyø; TLÑK = Lôïi nhuaän ñònh kyø; GM =Meänh giaù cuûa traùi phieáu; GTT,$ = Giaù thò tröôøng luùc muavaøo.

Yield Maintenance Dollar Repo: Tín Phieáu Giao Ñoái VôùiTheù Chaáp Ñoàng Laõi Nhuaän. Döôùi daïng tín phieáu giao ñoáivôùi theá chaáp höõu phieáu ñoàng laõi nhuaän, phía cung caápchöùng khoaùn chaáp nhaän mua laïi soá chöùng khoaùn töôngñoàng mieãn laø laõi nhuaâän cuûa soá chöùng khoaùn höõu phieáunaøy töông ñoàng vôùi laõi nhuaän cuûa soá chöùng khoaùn höõuphieáu luùc ban ñaàu (the seller agrees to repurchase secu-rities that provide roughly the same overall market returnas the original securities). Daïng naøy töông ñoái ít phoåthoâng hôn daïng ñoàng laõi suaát. Trong caû hai tröôøng hôïpdu kyø cuûa chöùng khoaùn thay theá phaûi töông ñöông vôùi dukyø cuûa chöùng khoaùn bò thay theá (the maturity of the re-purchased securities must be approximately the sameas that of the original securities). Xem Dollar Repo.

Zero-Coupon Bonds: Traùi Phieáu Khoâng Keøm Phieáu Laõi;Traùi Phieáu Khoâng Phieáu Laõi. Thay vì traû lôïi nhuaän ñònh kyøhaøng naêm, coù loaïi traùi phieáu chæ traû taát caû lôïi nhuaän moätlaàn moät vaøo ngaøy maõn du kyø. Traùi phieáu loaïi naøy khoângcoù keøm theo phieáu laõi vaø ñöôïc goïi laø traùi phieáu khoângphieáu laõi. Loaïi traùi phieáu khoâng phieáu laõi ñöôïc baùn ra thò

386


tröôøng vôùi moät giaù döôùi meänh giaù cuûa traùi phieáu raát xa(deep discount). Traùi phieáu khoâng phieáu laõi do coâng tydoanh thöông phaùt haønh (corporate zeros) thöôøng coù möùcñoä dao ñoäng giaù raát cao vaø laõi nhuaän khoâng ñöôïc mieãnthueá cuõng khoâng ñöôïc khaát laïi, tröø tröôøng hôïp mua vaøgiöõ trong moät tröông muïc cho pheùp laøm ñieàu ñoù chaúnghaïn nhö laø tröông muïc ñaàu tö daønh cho hoài höu (tax-deferred retirement account) hoaëc tröông muïc ñaàu tö daønhcho giaùo duïc (education IRA account). Traùi phieáu khoângphieáu laõi do chính quyeàn lieân bang phaùt haønh (treasuryzeros) coøn coù teân laø STRIPS (Separate Trading of Reg-istered Interest and Principal Securities), hay TIGRs(Treasury Investment Growth Receipts) do coâng ty MerrillLynch ñaët cho hoaëc CATS (Certificate of Accrual on Trea-sury Securities) do coâng ty Salmon Brothers ñaët cho.

Kinh Teá Vó Moâ Haø Höng QuoácChöùng Khoaùn Haø Höng QuoácToå Hôïp Ñaàu Tö (2004) Haø Höng QuoácLaõnh Ñaïo - Taäp 1 Haø Höng QuoácThaùnh Kinh Thieän Theä Bình An Thieân LoäThaùnh Kinh Thieän Theá Bình An Thieân LoäThaùnh Kinh Thieän Ñöùc Bình An Thieân LoäThaùnh Kinh Chaân Trôøi Roäng Bình An Thieân Loä

VIEÄN NGHIEÂN CÖÙU THAÙNH ÑAÏO9561 BIXBY AVE

GARDEN GROVE, CA 92841

Saùch Ñaõ Phaùt HaønhSaùch Ñaõ Phaùt HaønhSaùch Ñaõ Phaùt HaønhSaùch Ñaõ Phaùt HaønhSaùch Ñaõ Phaùt Haønh