CHINA N E W M E D I A I n n o v a t i e R e i s

Dorrit T.M. Grui j ters Vincent EvertsMarco Derksen

Marc van der Chi js

�

China New Media

Van 29 maart tot en met 5 april 2008 ging de InterimIC & Marketingfacts New Media Innovatiereis naar China. Doel was om met eigen ogen te zien hoe China zich ontwikkelt, om contacten te leggen met interessante en belangrijke spelers in de Chinese markt en om te leren over wat er allemaal nog voor nieuwe mogelijkheden liggen.

In Shanghai en Chengdu bezocht de delegatie marketing bureaus, gaming bedrijven, hardware producenten, multinationals, investeerders, telecom bedrijven en meer. Een intensief programma met leerzame bezoeken die ons de ogen deden openen over de dynamiek en potentie van China. Dit rapport is een neerslag van de bevindingen en indrukken van de deelnemers. De bijdragen zijn geschreven voor de aardbeving die in de provincie Sichuan plaatsvond. De gevolgen van deze ramp zijn dus niet meegenomen in deze bevindingen en visies.

InterimIC & Marketingfacts Innovatiereis

�

�

De deelnemers hebben hun reflecties geschre-ven voor dat de aardbeving plaatsvond. Wij hebben Chengdu en de omliggende regio in de provincie Sichuan bezocht toen de economische ontwikkelingen nog op volle kracht vooruitging. De consequenties van de enorme aardbeving die zoveel mensen in de Chengdu regio heeft getroffen zijn dus niet meegenomen in de bij-dragen in deze publicatie. China is het land der superlatieven. Alles is snel groot in een land met 1,3 miljard inwo-ners. Daarbij kennen China en haar inwoners een enorme ‘drive’ om vooruit te komen. De economische ontwikkeling en tempo van in-novatie gaat vele malen sneller dan we in het Westen denken. Een week in het land der su-perlatieven zorgt voor een adrenaline gehalte waar je nog weken op kan doorstuiteren. Je ei-gen toegenomen enthousiasme wordt afgewis-seld met soms grote frustratie maar ook een brede grijns of een opgetrokken wenkbrauw over hoe het in dit land er aan toe gaat.

De opportunities zijn oneindig. En het beno-digde doorzettingsvermogen is hoog. evenals de return on investment. Dus ook investeren in of samenwerken met China kan ook tot super-latieven leiden.

Begin april organiseerde InterimIC en Marke-tingfacts in samenwerking met Marc van der Chijs een reis naar de rode grootmacht. Met in totaal 42 online entrepreneurs, marketeers en strategen gingen we Chinese media bedrijven bezoeken. Een behoorlijke delegatie met een missie. Wat kunnen we leren van China? Hoe zal China zich ontwikkelen?

Een aardbeving met de kracht van 7,8 in een gebied waar je net

bent geweest voelt ondanks de afstand zeer dichtbij. Plotseling

betreft het mensen die je ontmoet hebt, dorpjes waar je doorgewandeld hebt, een

brug waar je hebt staan filmen of waarvan je een eiland hebt bewonderd. Leven de mensen

nog? Is het er nog? Staat de Tao tempel nog overeind? Wat

kunnen we doen? En wat gaat dit betekenen voor de groei van de

regio Chengdu?

InleidingDorr it Gruij tersN e w M e d i a

�

Fact Figure BronTotale bevolking China 1,321miljard Economist Intelligence Unit 6 mei 2008Inwonersaantal Shanghai 15 tot 20 miljoen Informatie uit bedrijfsbezoekenInwonersaantal Chengdu > 12 miljoen Informatie uit bedrijfsbezoekenInternet gebruikers per 31/12/2007 210 miljoen CNNIC- China Internet Development ReportInternet gebruikers per 31/3/2008 220 miljoen BDA ChinaInternet gebruikers eind 2008 280 miljoen BDA ChinaInternet penetratie per 31/3 2008 16,65% BDA China & EIUMobiele telefoon gebruikers 550 miljoen Informatie uit bedrijfsbezoekenGroei mobiele telefoon gebruikers per maand

7 miljoen Informatie uit bedrijfsbezoeken

Mobiele telefoon penetratie 41.63% Informatie uit bedrijfsbezoekenMMS penetratie onder mobiele telefoongebruikers

> 95% Informatie uit bedrijfsbezoeken

Gemiddeld aantal smsjes per gebruiker per week

300 Informatie uit bedrijfsbezoeken

Totaal aantal bloggers 50 miljoen Informatie uit bedrijfsbezoeken

Totaal aantal gamers 59 miljoen Netguide Survey China Data CenterOmzet gaming markt in 2007 US$ 1,6 miljard Marc van der ChijsOmzet gaming markt voorspelling 2010

US$ 3,4 miljard Marc van der Chijs

Bruto nationaal product (GDP) US$ 3.421 Economist Intelligence Unit 6 mei 2008Gemiddeld inkomen (GDP) per hoofd van de bevolking)

US$ 2.453 Economist Intelligence Unit 6 mei 2008

Televisie stations 2.983 Nielsen Media Research AdexDagbladen 1.938 Nielsen Media Research AdexMagazines 9.468 Nielsen Media Research AdexRadiostations 2.365 Nielsen Media Research AdexErkende internet sites 150.400 Nielsen Media Research Adex

FACT & FIGURESN e w M e d i a

�

Wat is daar populair en waarom? Door middel van deze publicatie willen we onze collega’s, vrienden en concullega’s laten delen in onze ervaringen.

In deze publicatie worden veel getallen aangehaald en herhaald. Hierbij een eerste marktschets. Per einde van 2007 hadden volgens CNNIC 210 miljoen mensen van de 1,3 miljard inwoners toegang tot internet. Dat is een markpenetratie van 16%. De gemiddelde groei curve doorgetrokken betekende dat al 220 miljoen gebruikers per einde van het eerste kwartaal 2008; het moment dat de delegatie in China was. Dat is alweer een penetratie van 17%. De meeste deelnemers verwijzen naar 220 miljoen internet gebruikers. Sinds februari 2008 is China wereldwijd het land met de meeste internetgebrui-kers. Volgens voorspellingen van BDA China telt China eind dit jaar circa 280 miljoen internetgebrui-kers.

Ongeveer 75 miljoen internetters `posten´ actief op bulletin boards en 50 miljoen internetters bloggen

actief. De gemiddelde Chinees spendeert wekelijks 17 uur op internet – twee maal zoveel als wordt besteed aan televisie. Eenvoudig omdat er eerst ook nauwelijks TV was en nu vooral omdat de content op TV niet aan de wens van de moderne Chinees voldoet.

Het aantal mobiele telefoons is inmiddels gestegen naar 550 miljoen; een penetratie van 42%. Ook deze markt blijft groeien. Het lijkt er soms zelfs op dat de Chinees de PC links laat liggen en direct op mobiel internet overgaat. De mobiele telefoon is voor de Chinees heilig. Een Chinees koopt elke 1,5 jaar een nieuwe mobiele telefoon, besteed er rede-lijk veel geld aan en laat zijn mobiel ook duidelijk zien.

China heeft een GDP van in totaal US$ 3.421 mil-jard. Het GDP per hoofd van de bevolking is US$ 2.453. Ongeveer 300 miljoen inwoners behoren tot de middenklasse. China beschikt over een financiële reserve van US$ 1.500 miljard.

�

HP OpenView Service Integrator (SVI) Partner020 6675270 - info@typ-consult ing.com

w w w. t y p - c o n s u l t i n g . c o m

Nieuwe technologie opent deuren voor nieuwe manieren van communicatie, nieuwe economie en nieuwe media. Op elektroni-sche ontmoetings- en marktplaatsen komen mensen in contact met elkaar. Nonstop, zakelijk of prive, wereldwijd, 24 uur per dag. De hele wereld ligt letterlijk aan je voeten. Nieuwe afzetmarkten of middelen om uw producten of content aan te bieden komen binnen handbereik. Uw concurrentie ligt op de loer. Wees uw concurentie een stap voor. Zorg dat uw technologie altijd beschikbaar is. 24 uur per dag 7 dagen per week.

Vertrouw uw IT beheer vraagstukken toe aan TYP Consulting, uw partner in IT service management. TYP Consulting is reeds 7 jaar HP Software partner en is onder andere de delivery partner ge-weest voor het project dat is bekroond met de “ITSMf Project of the Year Award 2004”. TYP adviseert onder andere in oplossingen voor:- pro-actief en reactief monitoren en bewaken van netwerken, ser versystemen en E-applicaties,- het borgen en ondersteunen van een hoge kwaliteit van IT dienst verlening,- het inzichtelijk krijgen van de business demands versus IT requirements.

�

INHOUD

N e w M e d i a

8 DeGroteVerbazing13 WakkerWorden!DitisChina!16 LittleEmperors-Het land van de vele keizertjes18 BestuurlijkeOntwikkelingeninChina20 WarforTalent-De Chinese arbeidsmarkt

22 HoeLoyaaliseenChinees?25 Verademingzo’nDictatuur-Een kantoor openen in China

29 NieuwsuitChina32 DeChineseGamingMarkPotentievanMMOencasualgames34 FreetoPlay-Toekomst van MMORPG

36 OnlineEducatie38 ChinezenzijngekopTudou40 DeChineseMediaMarkt41 OnlineAdvertisinginChina42 iWomenOnlineMarktonderzoek44 DeChineseConsument-Trends en Ontwikkelingen

46 GlobalBrands-Valkuilen in China48 NieuwisAlles51 LandvanTegenstelligen-Advertising & content

52 MobileMarketing54 SportmerkLi-NinghijgtAdidasenNikeindenek56 e-CultureinChina58 EenExplosieveGroeivanMobile60 SooooNineties-CRM in China

61 GoedGeregeld-Infrabeheer in China

62 OrganisatievanICTbeheerenprojecten64 Zesopeenkamer-De Chinese Student

66 Twoespresso?Andforyoualsotwoespresso?-Uitgaansleven in China

69 Geld&Kennis- Investeringskansen in China

�

Direct valt op dat China bestaat uit ‘ongeveerheden’. Vraag: hoeveel inwoners heeft Shanghai? Binnen een uur scoorde ik drie antwoorden tussen de 15 en meer dan 20 miljoen. Twintig procent marge – niemand die er moeilijk over doet. En dat is het tweede dat opvalt: in China doet men over sommige dingen heel wat min-der moeilijk dan wij. Een Fins IT bedrijf stuurde een manager naar China om daar hun Chinese vestiging te managen. Binnen zes weken was alles rond. Van woning tot verblijfs- en werkvergunning en visum. Stel dat je hier een bijzonder hoog opgeleide Chinees wilt laten werken. Je hoeft niet te wachten tot Geert en Rita het voor het zeggen hebben: het gaat je nu al niet lukken. Maar in Nederland weten we natuurlijk alles veel beter dan de Chinezen. Dat is het derde dat opvalt: Chinezen blijven – als ik generaliseren mag – uiterst beleefd en daarbij steken wij af als grove betweterige lomperikken. Een voorbeeld van die Ne-derlandse arrogantie?

De tweede stad die we bezochten was Chengdu. De EVD meldt in een feasability study van ruim een jaar geleden dat Chengdu een stad van 4 miljoen inwo-ners is. Ik mail om te vragen wie er hier nu abuis is, want Chengdu had al in 1970 (!) bijna het dubbele inwonertal en telt er momenteel meer dan 12 mil-joen. Antwoord van de Nee Derlandsche Staatsinfor-matiedienst: het staat op wikipedia en dus is het zo. Als u uw eigen bronnen meer vertrouwt moet u die maar volgen. De EVD huist in Madurodam en het wer-kelijkheidsbesef aldaar gaat het denkraam van een garnaal niet te boven. Zo blijven we wereldberoemd in Wikipediaburg.

Nederland dreigt massaal de IT – of zo je wilt de Hightech - boot te missen. Er studeren jaarlijks 100.000 studenten af aan één van de 40 universi-teiten die Chengdu telt. Er wordt in adembenemend tempo een paar “High Tech Centers” uit de grond ge-

De grote verbazingErnst Fuld

De Chinareis was een lesje in bescheidenheid voor wie – net als ik – voor het eerst

in China was. We bezochten de megapolen Shanghai en

Chengdu. Verbazing ook om de ongeïnformeerdheid in

Nederland over wat er zich in deze steden afspeelt.

�

stampt. De lokale overheid doet er alles aan om van Chengdu een Chinese Silicon Valley te maken. Intel heeft er een vestiging en exporteert voor US$ 2,7 miljard uit China. Er zijn meer dan 400 software be-drijven met een vestiging, waaronder grote jongens als SAP e.d. Nederlanders schitteren in deze booming business omgeving door afwezigheid. Maar Juffrouw Jannie van de EVD weet het zeker: Chengdu is vier keer zo klein als ik met eigen ogen kan zien want zij heeft wikipedia. Geweldig wat we een wereldvoor-sprong aan het bouwen zijn met een voortvarend in-novatieplatform en een minister-president die iemand met 200 man personeel de Nederlandse Bill Gates noemt. Wij hebben echt gevoel voor verhoudingen, want we hebben wikipedia.nl… Je zou er om lachen als het niet zo tragisch was. China Mobile heeft ui-teraard als staatsbedrijf de marktleiding in handen met bijna 450 miljoen mobiele abonnementen in heel China en daarvan alleen al bijna 9 miljoen alleen in Chengdu. China Mobile heeft meer omzet dan de ge-hele ICT-sector in Nederland! De koers van China Mobile steeg vorig jaar met 59%. De nummer twee op de mobiele markt, China Unicom, deed zelfs 90%. China wil vóór de Olympische Spelen haar 3G netwerk

up & running hebben. De ontwikkeling van een 3G netwerk gaat moeizaam omdat China geen UMTS e.d. heeft, maar een geheel eigen standaard (TD-SCDMA) tracht te ontwikkelen.

Het zou zomaar kunnen dat China de 3G fase over-slaat. De VEB concludeerde onlangs: “Het zou niet de eerste keer zijn dat een land succesvol een stap in de technologische ontwikkeling overslaat en via een reu-zensprong opeens de leiding neemt”. Intussen lezen wij in Den Haag de Sjors en Sjimmie…

GamingHet barst natuurlijk van de gaming bedrijven en ui-teraard heeft Microsoft er een xbo360 development center om gamingprogrammeurs aan te moedigen. De Chinees is een rabiate gamer en is gek op online internet. SMS kost niks (minder dan een eurocent per bericht). Dus draait de Chinees zijn hand er niet voor om om honderd sms’jes per dag te ontvangen en de meeste te beantwoorden. Callme is een bedrijfje dat hier op inspeelt door mobiele games te ontwikkelen. Omdat de meeste Chinezen reclame zelfs leuk vinden – narrowcasting is everywhere – is het businessmodel

�0

Men ontwikkelde eigen hardware en heeft nu

bluetoothzenders die een bereik hebben tot meer dan 400 meter! Kom je

met een mobiel in de buurt van zo’n zender dan pusht

Pioco de vraag of je een filmpje wil.

ook redelijk snel rendabel te krijgen door bannering en adstreams mee te leveren op de mobiele telefoon. Bovendien zeur je niet als je binnen enkele maanden na startup honderdduizenden gebruikers hebt en bin-nen enkele jaren tientallen miljoenen.

BluetoothingEén van mijn medereizigers kreeg opeens in het cen-trum van Shanghai een vraag op zijn mobiel of hij een bestand van Pioco accepteerde. Klik je op ‘Yes’ dan krijg je razendsnel een filmpje geserveerd dat bijvoorbeeld een reclame bevat voor de winkel waar je net voor staat. Pioco besloot enkele jaren geleden hun eigen netwerk te bouwen omdat China Mobile te log en star reageerde. Men ontwikkelde eigen hard-ware en heeft nu bluetoothzenders die een bereik hebben tot meer dan 400 meter! Kom je met een mobiel in de buurt van zo’n zender dan pusht Pioco de vraag of je een filmpje wil. Eventuele verdere me-nukeuzen kunnen alleen via html geserveerd worden dus moet de gebruiker even ‘terugpraten’ via GPRS. Maar dat zijn zulke kleine datastreams dat niemand van de kosten wakker ligt. Vervolgens kan Pioco via Bluetooth van alles naar je mobiel streamen. Chine-zen vinden dat prachtig. In de drukste winkelstraat van Chengdu komen 1,3 miljoen bezoekers per dag

langs. Om de enkele tientallen meters staat er een ‘Amsterdammertje’ met daarin een Pioco zender. Elke winkelier kan dus elke passant een aanbieding doen. De kortingscoupon – een soort barcode op je telefoon – houdt je voor de scanner bij de kassa en je hebt de korting te pakken. Ik vraag me af wat de gemiddelde NEE Derlander hiervan vindt…

Deze techniek is nog verder uit te bouwen. In een stadion kun je bijvoorbeeld – omdat Pioco de propie-tary techniek heeft ontwikkeld en de Bluetoothrange heeft opgerekt tot ruim 400 meter – een soort VOD (Video On Demand) op mobieltjes geven zonder dat het telefoontikken kost. Doelpunt gemist? Herhaling? Eitje. Kost wel een kwartje. Af te rekenen bij Pioco uiteraard. En dan maal tigverschrikkelijk.

Volgende stap is om van de eerste push af te gera-ken. Zo zouden mensen bijvoorbeeld op de servers zelf hun profiel kunnen bijhouden. Hekel aan voet-bal? We zullen je nooit een voetbalfilmpje aanbieden. Wel helemaal gek van Japans eten? Krijg je overal de beste en de goedkoopste sushi. De transfer rate via ‘blue-airing’ zoals Pioco dit noemt is vele malen beter dan via GPRS en dus kunnen films echt streaming geserveerd worden. Bovendien neemt de opslagca-paciteit van mobieltjes enorm toe en zijn Chinezen ook gek op MP3. Wanneer je grote bestanden tegen heel lage kosten, maar in enorm grote aantallen, kunt verkopen heb je een megaklapper. In Shanghai staan meer dan 1350 Pioco zenders en worden meer dan 800.000 berichten per dag verstuurd. Soon in Pol-derland?

TVSucksEen ander interessant bedrijf dat we bezochten was de Chinese variant op YouTube: Tudou. Variant en geen kopie. Tudou was bovendien eerder in de lucht

��

dan YouTube en dat zie je wel vaker. De Chinezen krijgen het ver-wijt ‘copy-cats’ te zijn, maar zijn dat vaak niet. Porselein? De tech-niek hebben wij in de 17e eeuw daar geleerd en intussen verkopen we Delfts Blauw aan Chinese toeristen. Dus als het gaat om intel-lectueel eigendom dan heeft de discussie met Nederlanders een hoog Pot&Ketel karakter. Maar van Nee Derlanders mag je geen “âhwe koeiuh” – en al helemaal niet van 300 jaar geleden – uit de sloot halen. Chinezen hebben een wat ruimere historische bril en kijken gewoon drie duizend jaar terug. Daarbij laten ze zich niet door kikkers de les lezen…

Tudou is op vele fronten vergelijkbaar met YouTube. Ongeveer even groot (en niet vijf keer zo groot als elders wordt geroepen), maar op onderdelen significant anders. Zo kijken mensen op You-Tube gemiddeld slechts een kwartiertje TV, maar bij Tudou het drievoudige. Record-kijkers blijven uren achtereen TV kijken. Re-den? “Mainly because Chinese State Television really sucks”. Nog even en het is bij ons ook zover, wij lopen gewoon enkele jaren achter. Niet bij de US maar ten opzichte van China!

Er was enige tijd geleden enige roering in “De Pers” over Marc van der Chijs, een Nederlander die als medeoprichter in Tudou heeft geïnvesteerd. Wéér ging het moraliserend opgestoken wijsvinger-tje van de Potje Betweter richting Ketel China. Wie de details wil lezen leze mijn blog op ngn.nl. Het maakte mij in ieder geval dui-delijk dat je op duizenden kilometers afstand niet kunt oordelen over de finesses van ’s lands wijs en ’s lands eer. Probeer maar eens aan een Amsterdammer uit te leggen waarom een Rotterdam-mer iets geheel anders doet of ziet.

��

Binnen dertig jaar zal China, of wij dat nu leuk vinden of niet, de belangrijkste economie van de wereld zijn en Amerika naar de achtergrond zijn geschoven. Neerlant let op uw saeck! Hiermee waarschuwt China ons voor het laatst.

Dilemma’sChina is het land van de dilemma’s, tegenstrijdighe-den en onduidelijke scheidslijnen. Een Chinese on-dernemer legde me uit dat het rigide marxistische staatssysteem juist goed voor de economie is geble-ken. Doen wij er twintig jaar over vanaf de eerste gedachte tot het realiseren van een stukje snelweg i.v.m. de nodige democratische discussies – alleen al in Shanghai is meer dan 580 kilometer snelweg in het afgelopen jaar gerealiseerd waarvan men drie jaar ge-leden nog niet eens wist dat dat asfalt er zou komen. Marx zou zich omkeren in zijn graf: de rigide, wellicht dictatoriale, besluitvorming van de partij maakt een enorme economische sprong voorwaarts en daaruit voortvloeiende kapitalistische boost mogelijk. “Dat lukt nooit in een democratie”, aldus mijn gespreks-partner, die uiteraard niet met naam en toenaam in de krant wil en die toch niet in een democratie wil wonen, want “met die vrijheid van meningsuiting valt het ook wel eens tegen bij jullie geloof ik”.

We kunnen onze ogen sluiten voor dit soort dilemma’s – er zijn er nog tientallen te formuleren – en ons kop in het Wikipedia-zand steken. Om vervolgens zelfge-noegzaam de boot te missen. We kunnen ook actief ons ervoor gaan interesseren. Voor een land dat drie-duizend jaar staatsontwikkeling heeft doorgemaakt. 50 jaar communisme valt daarbij in het niet. Als de Nederlandse ICT-branch nog wil meedoen zou ik mor-gen een kantoor openen in Chengdu. Eén van de es-sentiële voorwaarden om in China te slagen is een typisch begrip dat men daar “guanxi” noemt. Waar-schijnlijk doen wij er een paar eeuwen over om dat echt te begrijpen. Het is de Chinese variant van so-cial-networking. Voor sommige Westerse Boerenkool denkers gelijk aan corruptie, maar er zit veel meer achter. Voor wat hoort wat, win/win, als ik jouw rug schrob, old boys networks … ach, het Nederlandse zakenleven zit er óók vol mee.

Boeiend was het om te constateren dat ook de inte-resse in het Taoïsme weer begint op te bloeien. Lao Tze, de grondlegger van het Taoïsme, leverde des-tijds ook het fundament voor de Chinese cultuur. Toegeven dat je iets niet weet, dat er een weten is dat boven je eigen beperkte weten uitgaat, is voor de Taoist een deugd: “Weten het Niet-Weten, dat is hoog”. Maar tevreden blijven bij de vaststelling dat je alles al weet is erg dom: “Niet-Weten het Weten dat is een ziekte”. Tijd voor Nederland – en dat is niet alleen de EVD – om heel wat meer over China te we-ten te komen. De liefhebber die er iets van wil gaan begrijpen leze “China CEO, Voices of Experience” van de ex-journaliste Laurie Underwood (isbn 978-0-470-82192-3). Een zeer lezenswaardig boek over zaken-doen in China op basis van enkele jaren onderzoek en een twintigtal diepte-interviews van succesvolle CEO’s van grote niet-Chinese multinationals met ves-tigingen in China.

��

Klaas Weima

Van Smoggy Shanghai tot Cool Chengdu; een overzicht van marketing trends, coolste bedrij-

ven en spannendste ontwikkelingen.

Wakker Worden! Dit is China!

Net geland op Chinese bodem worden we direct geconfronteerd met een mooi staaltje klant-

tevredenheidsonderzoek bij de douane. Na de paspoortcontrole kun je het niveau van dienstverlening

beoordelen door middel van een elektronische smiley meter. De informatie wordt realtime verwerkt en geeft het

management direct klantinformatie. Daar kan de New Yorkse immigratiedienst nog wat van leren. Ook het openbaar vervoer vanaf de luchthaven is perfect geregeld. De Maglev, de eerste

magneettrein ter wereld, haalt een topsnelheid van 430 km per uur. Een droom voor de NS: zonder vertraging van Utrecht

naar Amsterdam in zeven minuten.

��

17 uur per week online. Dat is meer dan drie keer zoveel dan de gemiddelde tv consumptie wat niet verwonderlijk is met de uitzonderlijk slechte kwaliteit van tv content. Bijna 80 procent van alle internet-gebruikers zijn onder de 35 jaar. Met nog maar een krappe 16% internetpenetratie is het potentieel van het internet in China enorm.

Naast blogs en fora zijn de Chinezen ook dol op games. Veel grote gameontwikkelaars als Take2 en Ubisoft hebben game studios in China. Ook ons kik-kerlandje is met Spill Group vertegenwoordigd in de Chinese gaming markt . In 2005 had spelletjesmaker Spill Group nog maar 5 man in dienst, tegenwoordig is het bedrijf gegroeid tot 140 medewerkers waarvan de helft in China werkt. Het bedrijf nam begin dit jaar één van de grotere gameportals Xiaoyouxi (lettterlijk “mini games”) over. Wereldwijd bereikt Spill Group 70 miljoen spelers, waarvan 57% mannen. Net als de meeste aanbieders van Flash spelletjes is ook Spill afhankelijk van advertentie-inkomsten. Opvallend is dat de Chinese adverteerders niet betalen voor een CPM of Cost per Click model, maar betalen op basis van de tijd die men doorbrengt op de website. Net als Nederland is het ook in Shanghai lastig om gekwa-lificeerd personeel te vinden. Voor wie een carrière wenst in China: met name (online) marketeers zijn schaars.

OnlineVideoIn het Westen is YouTube hot. In het Oosten gebruikt men Tudou, dat een half jaar eerder dan YouTube is opgericht. In China heeft Tudou een marktaandeel van 50%, 10 miljoen gebruikers en 120 miljoen video views per dag. Het videoplatform staat toe om mini-films van 16 minuten online te plaatsen, YouTube 10 minuten. Hiervoor zijn wel meer dan duizend servers nodig om alle video content te streamen. Volgens ex-Google en nu new business manager Dan Brody is

Eenmaal in Shanghai valt de grootsheid op. De stad kent tien keer zoveel wolkenkrabbers dan Manhat-tan, waarvan tien procent in aanbouw is. Een ge-bouw van 490 meter hoog (bijna 100 meter hoger dan de World Trade Center) stampen de Chinezen in een krappe twee jaar uit de grond. Opvallend is de enorme hoeveelheid aan (digitale) outdoor reclame. Bijna elk kruispunt doet niet af aan Times Square met enorme multimediale abri’s. Ook de liften zijn volge-hangen met narrowcasting systemen met daarop on-der meer co-sponsoring voor de Olympische Spelen in Beijing en de Expo 2010 in Shanghai. Daarnaast zijn de hoofdsteunen van veel taxi’s uitgerust met LCD-schermen met, jawel, reclame. Ter vergelijking: New York doet hier een schepje bovenop door locatie- en route-informatie via gps aan te bieden.

BlogsenSpelenIn China is de populariteit van community- en web 2.0 sites enorm. Het internet maakt het voor men-sen mogelijk om te discussiëren, ervaringen te delen en content uit te wisselen. Alle content wordt ge-screend en waar nodig gecensureerd. Politiek gevoe-lige onderwerpen en sex zijn uit den boze. Mocht een student onder een bepaald IP-adres gecensureerde websites bezoeken, dan wordt het IP-adres geblok-keerd. In China is dat een stuk eenvoudiger dan in het Westen. Alleen de universiteiten van Standford en Harvard bezitten al meer dan de helft van de be-schikbare IP-adressen in heel China. Jonge, Chinese beroemdheden ontstaan voornamelijk vanuit de blo-gosphere. Geen wonder dat Xu Jinglei met 50 miljoen kliks door Technorati is uitgeroepen tot de meest po-pulaire blogger ter wereld.

Online message boards worden nog veel gebruikt, zij het in een veel geavanceerdere vorm. Bulletin Board Systemen (BBS) is met 75 miljoen gebruikers het meest populaire platform dat ook (mobiele) video on-dersteunt. De gemiddelde Chinese internetter is bijna

Bijna 80 procent van alle internetgebruikers

zijn onder de 35 jaar. Met nog maar

een krappe 16% internetpenetratie is

het potentieel van het internet in China enorm.

��

“everything under 10.000 servers peanuts”, en biedt de Chinese markt voldoende ruimte voor groei.

Online video (76,9%) is naast muziek (86,6%) en In-stant Messaging (81,4%) erg populair. Video wordt vooral via mobiel opgenomen en vrijwel direct on-line geplaatst. Met een gemiddelde verblijfstijd van 45 minuten is Tudou uitgegroeid tot een volwassen entertainmentkanaal. Aandachtspunt is het business-model. Net als YouTube verdient het concern nog erg weinig aan reclame en zijn de kosten voor onderhoud van het platform enorm hoog. Het bezoek was inspi-rerend maar bracht ook een deja-vu gevoel aan de internetbubbel teweeg. Wie wordt de hoogste bieder: Yahoo, Microsoft of Google? MobielMassabereikIn Chengdu bezochten we China Mobile. Het geplande bedrijfsbezoek aan ’s werelds grootste telco mondde uit in een excursie naar een mobiele telefoonzaak. De mobiele telefoon is volgens de Vice President van Shanghai Media Group (SMG) hét medium met het grootste potentieel. In 2004 hadden de Chinezen al streaming tv voor mobiel en dat was onder een langzaam gprs-netwerk. Toevalligerwijs introduceer-de China Mobile tijdens ons verblijf in 8 steden 3G-netwerken. Een abonnement kost slechts 10 RMB (1 euro) per maand. SMG verwacht binnen 5 jaar meer dan 5 miljoen betalende gebruikers te hebben voor deze dienst. Op 60 miljoen verkochte ‘next-gen’ mo-biele telefoons per jaar in China lijkt dat niet veel. Het land heeft echter nu al het meeste aantal mobiele aansluitingen ter wereld en groeit nog steeds met on-geveer 15% per jaar. Mobiele toepassingen zijn nog niet erg geavanceerd, zoals in Zuid Korea of Japan, maar de verwachtingen zijn hoog. In Shanghai vind je op elk willekeurig moment 1.900 Nokia N90-gebrui-kers waar je online mee kunt discussiëren.

Opvallend is het gebruik van mms. De mms pene-tratie onder mobiele telefoongebruikers is nagenoeg 100%. Ook sms is populair. Een gebruiker verstuurt gemiddeld 300 tekstberichten per week. En dat is met 1 eurocent per bericht prima te doen. De meeste ge-bruikte mobiele diensten zijn e-mail, internet, aande-lenkoersen en aankoop van tickets. PodcastsOnlineOp MolBlog staan twee podcasts van interviews met Marc van der Chijs, CEO Spill Group Asia en oprich-ter van Tudou en Minnie Huang, CTO van BesTV, een onderdeel van het IP TV netwerk van Shanghai Media Group (SMG).

China’smeestpopulairewebsitesWebsite Unieke bezoekers (x1.000) Omschrijving

1 Baidu 130.014 Zoekmachine (groter dan Google in China)

2 QQ.com 128.970 Grootste meest populaire web portal

3 Sina.com.cn 110.990 Web portal

4 163.com 105.990 Web portal

5 Yahoo.com.cn 80.740 Amerikaanse zoekmachine en web portal

B r o n : A f ko m s t i g u i t i U s e rTra c ke r ( Fe b r, 2 0 0 8 ) va n I - r e s e a r c h

Debestemarketingkansen

Website Omschri jving1 Mobile services Met 30% penetratie en 450

miljoen abonnees is China

het mobiele paradijs voor

content aanbieders en telco’s.

2 Offshoring Verplaats productieresources

door het openen van een

lokale vestiging met goed

kope en hoog opgeleid

personeel.

3 Outsourcing Van fatboys tot en met design

verlichting, die Chinezen maken

alles en van hoogwaardige

kwaliteit.

4 Web services Slechts 16% van de Chinezen

is online en nu al is China het

land met de meeste internet

gebruikers. Stel je eens voor dat

de online penetratie groeit

naar 50%.

��

��

China is een groot land. Heel groot. Met heel veel mensen. Op straat, in restaurants, op kantoren, in fabrieken en op bouwplaatsen. Dag en nacht, 7 dagen per week wordt er door velen gewerkt. Het Nationale Product in China is de afgelopen jaren 700% gegroeid, de buitenlandse handel wel met 2700%. Per maand komen er miljarden dollars binnen aan buitenlandse investeringen en geld dat vanuit China, via routes als Hongkong, weer terug vloeit. Als gevolg hiervan en de dalende dollar koers zijn, volgens de centrale bank van China, de valuta reserves in het eerste kwartaal van dit jaar opgelopen tot wel een slordige $1.700 miljard(!). Volgens een berekening in het FEM Business Magazine van 19 april jl. is Nederland €3.200 miljard waard, dus als de Chinezen nog even doorsparen…

Little EmperorsHet land van de vele

keizertjesRonald van den Hof f

�

passie uitdrukken voor een merk (bijvoorbeeld: FuFu = Ford Focus). En over al deze zaken wordt binnen de sociale netwerken eindeloos gecommuniceerd met elkaar. Vooral mobiel.

De moderne Chinees is sterk op de ontwikkeling van eigen land gericht en begrijpt alle buitenlandse ophef over zaken als Tibet en Taiwan niet. Ook ons beeld van een centraal geleide plan economie is niet altijd correct. Het is er geen Oost Duitsland van vroeger of Rusland van nu. Men respecteert de centraal ge-maakte keuzes en gaat er lokaal op eigen wijze mee om. Emancipatie is geen issue. Mannen en vrouwen zijn gewoon gelijk.

Wij vroegen aan een van de managers van een bedrijf dat we bezochten, of het niet raar was dat de porno op internet overheid gecensureerd was. Hij reageerde: “Porno? Dat willen we zelf niet. Censuur? Als ik goed geïnformeerd ben is in jullie Nederland het internet gokken gecensureerd… Veroordeel ons niet direct en sta open voor onze eigen kijk op zaken”.De moderne Chinees is zelfbewust, gemotiveerd, trots op de prestaties van zijn land, goed geïnformeerd en hoog opgeleid. Vooral de jongere generatie is op weg om de bedrijven en overheid stevig te gaan managen en zo de groei te borgen.

Dat moet ook wel, want de logistieke dilemma’s in China’s toekomst zijn enorm. Maar ja, ze hebben het land, de mensen, de kennis en het geld om te kopen wat ze nog missen. Het zelfbewustzijn en optimisme van de moderne Chinees konden nog weleens terecht zijn.

De moderne Chinees is zelfbewust, gemotiveerd, trots op de prestaties van zijn land, goed geïnformeerd en hoog opgeleid.

Geld is er genoeg, ook onder moderne Chinezen in de grote steden. Het 1 kind beleid van de Chinese over-heid heeft ertoe geleid, dat de ouderlijke en groot-ouderlijke aandacht zich richt op dat ene kind. Daar wordt alles voor opzij gezet en aangezien de gemid-delde Chinees 50 tot 60% van zijn inkomen spaart, leidt deze (groot)ouderlijke geldstroom tot een koop-krachtige jeugd met relatief veel geld. Zo zie je de jonge Chinese studenten, kantoor- en fabriekwerkers met een inkomen van ca. €200 per maand, met de meest dure telefoons en andere gadgets rondlopen. Ook met iPhones, die officieel niet eens in China te koop zijn. Deze jonge Chinezen worden “Little Emper-ors” genoemd.

Reclame maken gebeurt hier nog lekker ouderwets. TV en radio reclame werken prima. Fijn dat de media door de overheid gecontroleerd worden, want daar-door, is de gedachte, moeten de aangeprezen pro-ducten wel erg betrouwbaar zijn! Merchandising liever niet, laat de mensen maar lekker zoeken in de winkel. Een merk dat korting geeft “kan nooit goed zijn” en lokale merken krijgen momenteel de voorkeur van de Chinees, ten koste van de tot voor kort zo gewilde buitenlandse merken. Reclame maken doen we overal in China. Op iedere website en op de rand van het toilet. Op de hoofdsteunen in de taxi en op giga bill-boards op straat. Hel verlicht. Video en/of internet gaming in China is ook groot(s). De moderne Chinees lust er wel pap van. Enerzijds omdat de nationale TV erg saai schijnt te zijn, ander-zijds omdat er in China, buiten de hele grote steden, weinig te beleven valt. Miljoenen Chinezen spelen het spel “Legend”, een MMORPG game dat al 7 jaar suc-cesvol is. Spelers spelen gemiddeld 6 uur per dag.Speelverslaving? De overheid maakt er korte metten mee: langer dan 3 uur achter een scherm en de ver-binding wordt gewoon verbroken. Zo ga je de spelver-slaving tegen. Simpel toch? Een van de bedrijven die we bezochten, levert een “spelmanagement systeem” aan wel 70.000 internet cafés. Cafés? Etablissemen-ten met tussen de 400 en 1000 computerterminals kun je toch geen “cafés” meer noemen…

Het spel is voor de moderne Chinees meer dan “spe-len”. Als je erg goed bent film je je eigen presta-ties en publiceer je dat filmpje op Todou, de Chinese YouTube. Dan kunnen je vrienden in je succes de-len. Sociale media bestaan hier langer dan bij ons en worden stevig gebruikt. Er zijn online boeken. Er zijn internet sterren (beroemder dan filmsterren) met “online shows”, die alleen te zien zijn op internet. Er zijn films, gespeeld door deze internet sterren vol-gens “user-generated scripts”. Dat genre heet “fan-fiction”. De auto’s hebben nicknames op blogs, die de

�7

�

De economische groei die ongeveer een half miljard Chinezen heeft bereikt brengt onver-mijdelijk al een bestuurlijke verandering met zich mee. Mensen die zich niet meer zorgen hoeven te maken over de basisbehoeften gaan andere eisen stellen aan hun leefomgeving. Ze worden mondiger (en hebben daar tijd voor) en dwingen zo een aanpassing van vele bestuurlijke regels af. Kleine lokale regels die 10 jaar geleden nog door iedereen werden gevolgd worden nu genegeerd of met voeten getreden. Een massale burgerlijke ongehoor-zaamheid die niet valt te stuiten.

De Chinese overheid heeft er dan ook voorzichtig toe besloten om op lokaal niveau verkiezingen voor bestuurders toe te staan. Natuurlijk zijn daar nog allerlei beperkingen aan, alleen goedgekeurde partij-leden mogen zich verkiesbaar stellen, maar het is een voorzichtige eerste stap. Teleurstellend zijn de opkomsten bij dergelijke verkiezingen.

Voor buitenstaanders blijft de lokale regelgeving een haast onontwarbare kluwen van onbegrijpelijke regels en formulieren. Wil je een bedrijf beginnen in China, zoek dan een Chinese partner die de regels kent en die weet hoe je erdoorheen moet manoeu-vreren.

Bestuurlijke Ontwikkelingen in China

Erik Huizer

De economische ontwikkeling die China de afgelopen 20 jaar heeft doorgemaakt is algemeen bekend. Maar hoe staat het met de bestuurlijke ontwikkelingen? Afgaande op de recente berichtgeving rondom Tibet en de Olympische Spelen lijkt het alsof er bestuurlijk geen veranderingen zijn geweest in diezelfde periode. Als ik echter om me heen kijk in China en gesprekken voer met Chinezen, dan zie ik dat er wel degelijk veranderingen zijn.

�8

�

Op het gebied van de centrale overheid is er qua structuur niet veel veranderd. Wel zijn er qua pro-cessen op dat niveau wijzigingen te bespeuren. De meest in het oog lopende verandering is zichtbaar geworden bij de grote aardbeving in Sichuan. De volledige openheid, directe actie en vraag om hulp aan andere landen is een significante breuk met bestuurlijk beleid uit het verleden.

Ook op het recente volkscongres was een verande-ring bespeurbaar. Vroeger waren dergelijke bijeen-komsten niet meer dan een monotone uiteenzet-ting van eerder gemaakte besluiten. Op het laatste volkscongres was er echter ruimte voor een discus-sie over beleid. En wat meer is, die discussie werd ook gevoerd. Natuurlijk alleen door kaderleden van de partij, maar toch is er is opeens ruimte voor een openlijk debat.

Ondertussen merk je in de discussies met Chinezen dat zij weinig op hebben met politiek. Vooraf aan de Chinareis werden we gewaarschuwd niet over poli-tiek te spreken. Dat negeer je als goed Nederlander natuurlijk. Tien jaar geleden brak me dat nog op. Chinezen wilden inderdaad niet over politiek spreken en raakten geïrriteerd als ik dat wel probeerde. Nu in 2008 heb ik nergens irritatie bespeurd als je poli-tiek wilt bespreken, wel onbegrip. Politiek is geen onderwerp voor de meeste Chinezen, zo lijkt het.

Morgan, een Chinees die ik sprak in Shanghai zei letterlijk: “Zolang het goed gaat met de economie en we steeds welvarender worden zijn wij tevreden over het bestuur en is er geen reden daarover te klagen.” Mary en Chen in Chengdu bleken prima

op de hoogte van de discussies rond Tibet en de Olympische Spelen. Zij hadden zelfs de CNN bericht-geving erover bekeken via Internet; wel anoniem natuurlijk. Net als de meeste Chinezen hadden zij weinig sympathie voor de Tibetanen en ergerden ze zich aan de (in hun ogen) aanmatigende houding van het buitenland tegenover China en de Chine-zen. Later stuurde Morgan me nog een e-mail om te bedanken voor het prettige gesprek. Hij schreef dat hij de openhartige discussie over politiek zeer waar-deerde. Het had hem geleerd dat er buiten China kennelijk meer over hun politiek wordt gesproken dan in China. Hij merkte ook op dat hij graag demo-cratie wenste voor China, maar wel geleidelijk. “Als we nu van de ene op de andere dag alle bestuursla-gen van China zouden democratiseren zou het land in chaos uiteenvallen.”

Hoe het bestuur van China zich in de komende jaren verder zal ontwikkelen blijft natuurlijk een vraag. Maar er is een generatie in opkomst die als één-kind is opgevoed, met alle vormen van verwennen en zin-krijgen die daarbij horen. Dat is een generatie die zich niet meer zo makkelijk laat voorschrijven door bestuurders wat wel en wat niet mag. Dat wordt een mondige generatie die misschien nog wel eens zware eisen gaat stellen aan het bestuurlijke apparaat.

Bestuurlijke verandering lijkt onvermijdelijk in een land waar alle andere maatschappelijke terreinen in sneltreinvaart lijken te veranderen. Daarmee lijkt China een bekende Chinese verwensing over zichzelf te hebben afgeroepen: ‘May you live in interesting times’.

�9

�

Hans Kroonen

War for talent? De Chinese Arbeidsmarkt

In 2007 telde China een beroepsbevolking van 798 miljoen m/v.Van de beroepsbevolking werkt 50% in de landbouw, 22% in de industrie en 28% in dienstverlening. De geregistreerde werkloosheid is 4%, dat is vergelijkbaar met het Nederlandse percentage. Het grote verschil is dat je in Nederland praat over zo’n 320.000 mensen en in China over bijna 32.000.000 mensen. Dat is twee keer de totale Nederlandse bevolking. Ach, na een tijdje wennen de grote getallen.

Eerst denk je nog dat het veel is dat 210 miljoen Chinezen toegang tot internet hebben. Wereldwijd zijn er namelijk 1,3 miljard internetgebruikers, dus China heeft daar maar liefst 16% van. Maar ja, de totale bevolking is toevallig ook dat cijfer van 1,3 miljard en dan is de internet penetratie eigenlijk slechts 16%. In Nederland heeft 80% van de huishoudens toegang tot internet.

Internet is voor de werving van personeel ook in China een veel gebruikt medium. Sites als 51job.com en Chinahr.com zijn veel gebruikte jobsites. Alle middelen die we hier kennen worden daar ook toegepast. Banenbeurzen, campus recruitment, ad-verteren in kranten en werving via persoonlijke contacten. Buitenlandse werving- en selectiebureaus kunnen buitenlandse ondernemers helpen bij het vinden van perso-neel. Aspecto Asia is zo’n bureau dat bedrijven helpt met het vinden van midden en hoger kader. Frank Elzinga, General Manager, vertelde ons dat per 1 januari de wetten rond arbeidsomstandigheden sterk zijn verbeterd. In oktober 2007 werd dat besloten

�0

�

en 1 januari 2008 ingevoerd. Sommigen bedrijven wisten niet of ze op tijd aan de nieuwe normen kon-den voldoen en ontsloegen voor de zekerheid al hun personeel. Toch lijkt er veel te zijn verbeterd; een 40-urige werkweek, vakbonden, stakingsrecht, zwan-gerschapsverlof (tussen 4 en 11 maanden!), sociale verzekeringen en er is zelfs een spaarpotje om mak-kelijk een huis te kunnen kopen. Werknemers mogen niet meer dan 3 uur per dag of 36 uur per maand overwerken. Kinderen onder de 16 jaar mogen niet in loondienst zijn.

Zoals Bettine Vriesekoop recent optekende voor het NRC heeft China behoefte aan een grotere, beter op-geleide beroepsbevolking. Terwijl de omvang van de beroepsbevolking zal afnemen. In Nederland maken we ons zorgen over de vergrijzing, maar in China groeit de groep ouderen nog veel sneller. Eind 2007 waren er nog 144 miljoen mensen van zestig jaar en ouder. In 2020 zijn dat er 249 miljoen en in 2051 tot 437 miljoen. Mede door het één-kindbeleid gaat het ook aan de kant van de ontgroening hard. China zal dit beleid waarschijnlijk nog vijf jaar doorzetten om het daarna op te geven. Goed verdienende Chinezen betalen nu de hoge boete om een tweede of derde kind te nemen. In Shanghai is het zelfs een status-symbool om meer kinderen te hebben, dat zegt iets over de hoogte van je inkomen.

Dat inkomen is niet overal zo laag als we hier in het Westen denken. Salarissen voor topcreatieven bij re-clamebureaus doen niet onder voor Europa. Je start echter met een soort stagevergoeding rond de € 60

per maand. Een functie als account assistent doet € 300 per maand.

Een taxichauffeur werkt 7 dagen in de week, verdient € 300 per maand en woont zo’n beetje in zijn taxi. Een fabrieksarbeider bij Philips Shanghai verdient € 100 per maand. Een engineer begint met zo’n € 450 wat in 10 jaar kan oplopen naar € 2.500 per maand. Aan leidinggevenden is een groot tekort, die verdie-nen dan ook het dubbele. Frank Elzinga van Aspecto betaalt zijn office manager € 650 per maand. Ver bo-ven het marktgemiddelde maar daardoor is ze wel al drie jaar bij hem. Ieder bedrijf zegt een verloop te hebben van 4%, maar in werkelijkheid ligt dat veel hoger. Chinezen moeten met regelmaat een stapje kunnen maken. Vergeet niet dat ze, naast hun vrouw en kinderen, ook oma’s en opa’s moeten onderhou-den. Mochten deze salarissen u te hoog klinken ga dan niet naar Shanghai, maar probeer het in Cheng-du. Daar liggen de lonen 30 tot 50% lager.

Ook in Chengdu groeit het hard. Op de High Tech Zone van Chengdu hebben 12.000 bedrijven zich verzameld op 82,5 km2. Bedrijven als Nokia, IBM, Ericsson, Intel, Sony, Fuiji en Siemens, ze zitten er allemaal. Ook in Chengdu is de krapte al voelbaar, professionals vinden is een groot probleem. In de zeer grote steden is het over het algemeen geen pro-bleem om universitair opgeleide mensen te vinden. China heeft meer dan 1.700 universiteiten en hogere onderwijsinstellingen. “Studenten? Wil je er een mil-joen, dan lever ik je er een miljoen!!” riep onze gast-heer op de High Tech zone uit.

��

�

Toch zal de CEO van Philips niet snel een Chinees zijn, meent Bob Esmeijer, CEO Philips Lighting Electronics Azië, op het technologiepark. ‘We willen graag leiders ontwikkelen, maar in de leeftijdscate-gorie van 40 tot 45 jaar zijn weinig mensen met er-varing. Soms zetten we zelfs geforceerd een jonger persoon op de plek.’

Bij de Shanghaise gamepoducent Take2, dat een beurswaarde heeft van US$ 1,7 miljard, kennen ze hetzelfde probleem. De Franse directeur Julien Bares promoveerde onlangs een 24-jarige werkneemster na één jaar in dienst tot producer. ‘Ik had liever langer gewacht’, zegt Bares. ‘Maar we hebben geen keus. Veel managers heeft China niet. De gemid-delde leeftijd van de werknemers is bij ons 26 jaar.’

Gebrek aan talent, het is de grootste ergernis van bestuurders in China, meent Laurie Underwood. Zij sprak voor haar boek China CEO. Voices of Expe-riences from 20 International Business Leaders, met westerse ceo’s in China van onder meer Unilever, Philips, Sony en Carrefour. ‘Jonge onervaren werkne-mers zijn er genoeg, maar aan het middenkader en hoger is een groot tekort’, zegt Underwood tijdens een presentatie op de Businessschool CEIBS.

Volgens de Belgische sinologe Jeanne Boden komt dit gebrek doordat het Chinese schoolsysteem slecht aansluit op de huidige economische ontwikkelingen in het land. Het opdreunen van het lesmateriaal is op Chinese scholen nog steeds belangrijker dan het ontwikkelen van individueel analytisch denk-vermogen. Dit komt duidelijk naar voren tijdens de ‘gaokao’. Het belangrijke jaarlijkse toelatingsexamen voor het hoger onderwijs heeft geen open vragen en er is ook geen ruimte voor mondelinge interactie.

Daarnaast zijn veel Chinezen volgens Boden niet bekend met het idee dat ze kunnen doorgroeien naar managementposities door ervaring op te doen in het bedrijf, schrijft ze in haar onlangs uitgebrachte boek The Wall Behind China’s Open Door. De invloed van het confucianisme is hier de oorzaak van. De Chinese filosoof Confucius (551-497 v.Chr.) vond dat de keizer de keizer moest zijn, de vader de vader en de kind het kind. Door deze leer te volgen zijn Chi-nezen bijzonder gehoorzaam. Ze zullen niet de taak van een hogergeplaatste overnemen, maar wachten totdat deze daartoe orders geeft. ‘Mensen doen liever niets, dan iets fout’, stelt Boden. Vandaar dat bijna niemand in China uit zichzelf buiten zijn eigen dichtgetimmerde verantwoordelijkheid handelt.

Westerse CEO’s in China klagen over jobhoppen en gebrek aan talent bij personeel. Op de vestiging van Philips Lighting in Shanghai stellen

ze zich onderling wel eens de vraag: wanneer is de CEO van het concern een Chinees? Het land wordt immers op wereldschaal steeds

belangrijker en heeft zelfs de potentie om in 2050 de Verenigde Staten van hun troon te verstoten.

Hoe loyaal is een Chinees?

Dit ar tikel i s verschenen in Het Financieele Dagblad

van 8 mei 2008; Auteursrecht i s voorbehouden aan Het Financieele Dagblad.

Auteur : Franka Rolv ink

��

7

Dat ervaart ook de Nederlander Thijs Bosma van het gamebedrijf Spill Group in Shanghai. Hij gaf zijn werkneemster de opdracht een klein onderzoek te doen. Die opdracht werd uitgevoerd. Dat gebeurde, maar Bosma kreeg niet te horen wanneer zij klaar was. Toen hij na twee dagen poolshoogte kwam nemen, ontdekte hij dat de werkneemster al ander-halve dag spelletjes aan het spelen was in afwach-ting van een nieuwe opdracht.

Deze houding van de werknemers kan een land dat de nummer één van de wereld wil worden, opbre-ken. Maar volgens reclamebureau TBWA is er hoop. Het bureau deed onderzoek naar de attitude van de gemiddelde moderne Chinees. Daaruit blijkt dat de grootste groep gelooft in hard werken en hard zijn.

Daarnaast willen ‘Chinezen laten zien dat ze onderdeel zijn van een wereldwijde agenda’, zegt Ruth Ang, mana-ging director van TBWA en zelf afkomstig van Singapore. ‘Dat is anders dan in de jaren ‘90, toen ze nog met wantrouwen naar het Westen keken.’

Hoewel de Chinezen vaker openstaan voor de westerse werkmentaliteit, is het aanbod te kort, zodat er van alle kanten aan ze wordt getrokken. Op het Suzhou Industri-al Park, zo’n tachtig kilometer buiten Shanghai, houden de managers van de bedrijven elk netwerkmoment af uit angst dat hun talent wordt weggekocht.

‘De concurrentie is enorm’, zegt Underwood. ‘Ik hoorde van een technisch ingenieur die door de buurman werd weggekocht voor 50% meer salaris. Binnen een week

��

8

(euro 645), waar het gemiddelde in Shanghai ligt op Rmb 4800 euro 443). Verder heeft CEO Lan Hainen naar eigen zeggen zijn sociale verantwoordelijkheid voor het personeel. Zo geeft hij zijn werknemers verzekeringen, betaalt hij hun sport en helpt hij wanneer er thuis problemen zijn. ‘We hebben de zie-ke zoon van de schoonmaakster laatst bijgestaan.’

Reclamebureau TBWA heeft voor deze keer nog een manager uit Groot-Brittannië gehaald. ‘Maar over vijf jaar zal dat niet meer nodig zijn’, voorspelt de Brit Richard Cotton. Esmeijer van Philips verwacht hetzelfde. ‘De volgende generatie heeft wel voldoen-de leiders’, besluit hij.

WerkloosheidAan goede werknemers is in China een groot gebrek. Dat komt deels door de vergrijzing. De werkloosheid onder de oudere generatie is enorm. Volgens de internetkrant WorldTribune stellen we-tenschappers dat het werkloosheidscijfer in steden 15% bedraagt. Op het platteland is dit percentage 23. Vandaar dat de Chinese overheid haar zinnen zet op explosieve groei.

.

was hij teruggekocht voor 50% meer. Het gevolg is dat de werknemers in China onrealistische carrière-sprongen maken door snelle groei in combinatie met de schaarste.

Voor bedrijven is het ontzettend moeilijk de werkne-mers in China vast te houden. Niet alleen vanwege de krapte, de competitieve cultuur en lage loyaliteit maken het moeilijk op werknemers te bouwen. Met name jonge werknemers jobhoppen graag. Waar hun ouders levenslang bij dezelfde baas bleven, is de ge-middelde vaste periode voor een baan tegenwoordig zes tot acht maanden.

‘De loyaliteit van een Chinees ten opzichte van een westers bedrijf is erg gering’, meent Boden. De motivatie om van baan te veranderen kan de naam en faam van het bedrijf zijn, maar ook geld is een drijfveer. Vooral rond het Chinees nieuwjaar, wan-neer bedrijven bonussen uitdelen, trekken werkne-mers massaal weg.

Om de goede werknemers vast te houden hebben de secundaire arbeidsvoorwaarden hun intrede gedaan in China. Take2 laat de mensen hun eigen werk-uren bepalen. ‘We willen geen sweatshop maar een studio’, zegt Bares op zijn bloedhete kantoor in het centrum van de stad. Vraag is of die vrijheid werkt bij de Chinees die gesteld is op duidelijke orders.

Bij het Chinese Ultizen Game Company verdienen de 250 werknemers gemiddeld Rmb 7000 per maand

��

‘Chinezen doen liever niets, dan iets fout’

9

Verademing zo’n dictatuur Een kantoor openen in China

Ronald van Woensel

Dit lijkt moeilijker dan dat het is. Als eerste natuurlijk de keuze van de plaats. Bij ons bezoek aan Shanghai werd wel duidelijk dat het daar lastiger gaat worden;

de stad is overvol, de lonen stijgen en de Shanghainezen worden vooral zelf heel ondernemend en hebben in steeds mindere mate de buitenlanders nodig. Neem

dan Chengdu, de tweede stad waar we een kijkje namen. Chengdu is één van de second-tier steden in China, waar op dit ogenblik de overheid de economische

ontwikkeling hard aan het promoten is. En die promotie gaat samen met een mooie welkomst speech tijdens ons bezoek aan de High Tech Zone door een

vertegenwoordiger van het gestaalde kader: volledig in het Chinees. Gelukkig wordt de speech daarna dunnetjes overgedaan door een goed engels sprekende man die

ons uitlegt wat de mogelijkheden zijn.

��

Je hebt het gevoel in een reclamespot te-recht te zijn gekomen. De lokale overheid laat geen moment onbenut om je ervan te overtuigen dat je hier moet zijn als je in Chi-na wilt komen investeren. De bijbehorende glossy folder vermeld: elektriciteit: 8 eu-rocent per kwh, drinkwater 31 eurocent per kuub, overal glasvezel aanwezig voor su-persnel internet, arbeidskosten…. Arbeids-kosten? De folder meldt dat een “gemid-delde” programmeur hier € 2.300 per jaar kost, en voor een software engineer met master’s degree moet je gemiddeld aan € 6.600 per jaar. Daar komt dan nog wel 31% aan sociale premies bij. Ook wordt terloops nog even vermeld dat zwaar chemisch af-val of radioactief afval bij de overheid kan worden ingeleverd indien je daar gebruik van wenst te maken. Verder een stapel fol-ders van kale bouwkavels - “removal and demolition are under way”. In China kan de overheid een teken op je muur schilderen en dan heb je 14 dagen voordat je woning tegen de vlakte gaat. Voordeel is wel dat je altijd andere woonruimte krijgt. Panden in aanbouw of compleet gerealiseerde kan-toorunits zijn er in elke gewenste grootte die je maar wilt.

�0

In Chengdu krijg je de beschikking over ie-mand van de overheid die je fulltime komt hel-pen bij het verkrijgen van alle benodigde ver-gunningen, als je je daar al zorgen over maakt want in de folder staan alle stappen die voor de vergunning nodig zijn in een overzichtelijk schema vermeld. Kortom: te mooi om waar te zijn. Denkend aan ons kikkerlandje waar de overheid de ondernemer op elk mogelijke ma-nier het leven zuur probeert te maken is het toch wel een verademing, zo’n dictatuur. Als proef op de som zijn we dezelfde dag ook nog op bezoek geweest bij Plenware, een Fins de-tacheringsburo werkzaam in de ICT sector. Zij hebben net een kantoor in Chengdu geopend.

Op de dag dat wij binnenkomen zijn ze net klaar met inrichten. Op de vraag of alles inder-daad zo gemakkelijk gaat kwam het antwoord dat we al min of meer hadden verwacht: som-mige dingen gaan makkelijk, andere moeilijk. De ervaring was dat vaak de simpele dingen

��

��

lang duren, bijvoorbeeld het regelen van een mobieltje. Dat komt ook overeen met onze er-varing toen we een paar batterijen wilde kopen en een half uur aan het onderhandelen waren met de beste man omdat hij vond dat we te-veel betaalden. In China gaan makkelijke din-gen moeilijker, moeilijke dingen gaan gemak-kelijker.

Al met al ben ik zeer enthousiast geworden om hier iets te gaan starten. In Nederland wordt het steeds moeilijker om software te ontwik-kelen, goede mensen zijn niet te krijgen, en hier in China lijkt de kans op succes veel gro-

ter. Na eerdere mislukte pogingen om software

ontwikkeling in India en in China door een

outsourcing bedrijf te laten uitvoeren denk ik

er nu over om hier een eigen kantoorunit te

huren en een development club te starten. Ik

ben om.

De ervaring was dat vaak de simpele dingen lang duren, bijvoorbeeld het regelen van een mobieltje.

�7

���8

�

Het nieuws in de Chinese media is onbetrouwbaar. Er is openlijke censuur van kranten, radio en televisie en de toegang tot buitenlandse

media wordt beperkt. Dan is er ook nog de ‘Great Firewall’, die qua omvang en complexiteit beslist niet onderdoet voor de ‘gewone’ Chinese

Muur, en er voor moet zorgen dat ook het internet in China gevrijwaard blijft van al te kritische berichten over mensenrechtenschendingen,

executies van gevangenen, of Chinese troepen die het voorzien hebben op vreedzaam demonstrerende Tibetaanse monniken. Dit alles maakt China tot een land dat – waarschijnlijk terecht - zeer slecht scoort op

de lijstjes van Amnesty International en de internationale journalistieke waakhonden.

Hoe is het eigenlijk gesteld met de berichtgeving in de Westerse media óver China? Hoe objectief en onbevooroordeeld zijn wíj eigenlijk als het

gaat om het interpreteren en duiden van gebeurtenissen in China?

Nieuws uit ChinaRoe land Steke l enburg

29

230

3

opmerking van een volksvertegenwoordiger, kan dat dan wél?

Wouter Zwart heeft hier een belangrijk punt. Hij con-stateert terecht dat de media en politiek vaak zeer voorbarige conclusies trekken als het gaat om China.Een ander bekend voorbeeld van hoe het werkt: in maart 2006 sloten Wang Xiaofeng en Yuan Lei hun po-pulaire weblogs, om te kijken hoe de pers er op zou reageren. Op de plek van de weblogs stond de tekst: “Because of unavoidable reasons known to all, this blog is now temporarily closed.”

De reactie in de Westerse pers was voorspelbaar. Het volgende Reuters-bericht verscheen naar aanleiding van het sluiten van de weblogs en werd overgenomen door meer dan 200 internationale mediaorganisaties: “Two of China’s most adventurous web logs closed on Wednesday under government orders, the latest in a wave of shutdowns as Chinese censors tighten controls in cyberspace.”

Hoe objectief en onbevooroordeeld zijn wíj eigenlijk als het gaat om het interpreteren en duiden van ge-beurtenissen in China? Dat vroeg ik me hierboven af. Nou niet dus. En dat geldt natuurlijk niet alleen voor het nieuws uit China. In het Westen hebben we een be-paald wereldbeeld dat doorlopend door de media wordt bevestigd. Het nieuws moet wel een beetje in dat we-reldbeeld passen, anders raken we in verwarring. Door de toegenomen tijdsdruk en concurrentie tussen de verschillende media is zorgvuldigheid ook steeds min-der een factor van belang geworden. En dus zijn de Taliban terroristen, is Iran een duivelse natie en zijn Boeddhistische monniken vredelievende mensen.

Zo formuleert Wouter Zwart het:“Wat wil ik met dit betoog precies zeggen? Nadrukkelijk níet dat de Chinese politie géén geweld gebruikt in Ti-bet. Dat heeft het verleden wel bewezen. En hoewel de bewijzen er nu niet zijn, kunnen die nog komen. Maar tot die tijd getuigt het van professionaliteit en eerlijk-heid als mensen zich bij de feiten houden. En niet ver-vallen in denkbeelden die sterk zijn beïnvloed door het Westerse idee dat Tibetanen uitsluitend vreedzaam zijn en de automatische gedachte dat het Chinese gezag overal gewelddadig ingrijpt”.

Gelukkig kunnen we tegenwoordig via het internet ook zelf contacten leggen in Tibet en aan bronnen komen die informatie uit de eerste hand leveren. Zelf ben ik een fan van Spinncafe in Lhasa, waar een aantal men-sen met behulp van Twitter de buitenwereld heel fei-telijk op de hoogte houdt van wat er op straat gebeurt in de Tibetaanse hoofdstad: http://twitter.com/spin-ncafe.

V lak voor onze reis naar China was er een incident in Lhasa, de hoofdstad van Tibet. “De vreedzame be-togingen van de monniken groeiden uit tot straatrellen waarbij winkels en auto’s in brand werden gestoken. Toeristen hoorden geweer- en kanonschoten. Er zouden gisteren minstens tien, maar mogelijk zelfs honderd doden zijn gevallen,” schrijft NRC Handelsblad op 15 maart. “Een anonieme medewerker van een ziekenhuis in Lhasa meldde telefonisch aan internationale persbu-reaus dat er „zeker doden” en „veel gewonden” zijn. De gewapende volkspolitie en het leger zouden ook pant-serwagens en tanks hebben ingezet om de protesten tegen het Chinese bestuur en voor een vrijer en auto-noom Tibet te onderdrukken”.De toon is gezet en ook de Nederlandse politiek heeft snel een oordeel klaar: “Op zo’n manier een opstand neerslaan, zoals afgelopen dagen is gebeurd, zoveel dode betogers, dat kan gewoon niet,” oordeelde Karien van Gennip (CDA).

NOS-correspondent Wouter Zwart in Peking maakt zich in een bijdrage op zijn weblog (http://weblogs.nos.nl/peking/) nogal boos over de snelheid waarmee conclu-sies worden getrokken: “Wow! Dat zal ze leren, mevrouw Van Gennip! Toch heb ik vragen. Op welke manier is die opstand dan neer-geslagen? Hebt u dat gezien? Waar dan? Op die zon-nige zaterdagmiddag in Nederland waren tot dan toe alleen wat foto’s en een videofragment van de door-gaans goed geïnformeerde Hong Kong Cable Television getoond. Daarop waren monniken en jonge Tibetanen te zien, die stenengooiend en brandstichtend door de straten van Lhasa trokken. Politie was nauwelijks te zien. Waren die er dan niet? Natuurlijk wel. Lhasa en omgeving zijn zelfs in rustige tijden (zo merkte ik zelf afgelopen zomer) vergeven van leger en politie. Iedere weldenkende journalist weet dan: deze beelden van Hong Kong Cable TV vertellen slechts een deel van de waarheid. En wat het andere deel is, daarover kun je slechts speculeren. En dat is gevaarlijk. Ooggetuigen-verklaringen zijn onbetrouwbaar en berichten van zo-wel de Chinese overheid als de Tibetaanse organisaties rieken naar propaganda. Maar voor Karien van Gennip was het wél duidelijk: “Zoveel dode betogers, dat kan gewoon niet”. Ik vroeg me af: hoeveel zijn dat er precies? Doelde zij op de 10 onschuldige mensen die volgens de Chinese media door Tibetaanse brandstichters waren omgekomen? Of de honderd betogers die volgens Tibetaanse organisaties gewelddadig aan hun einde zijn gekomen? Mijn conclu-sie: Mevrouw van Gennip kon dat helemaal niet weten. Misschien liet ze zich op de zaterdagmiddag een beetje leiden door een emotionele reactie op het zoveelste on-recht dat het Tibetaanse volk is aangedaan. Zonder af te wachten wat de werkelijke feiten zijn. “Zoveel dode betogers, dat kan gewoon niet.” Maar zo’n voorbarige

3�

�

De Chinese Gaming MarktPotentie van MMO

en casual games

Net als het hele Chinese internet groeit ook de Chinese online-gaming markt erg hard. Afgelopen jaar steeg het aantal spelers op het Chinese internet met 20% van 48 miljoen tot 59 miljoen mensen (bron: Netguide 2008 survey, China Data Center). De inkomsten stegen echter nog veel sneller, omdat ook de gemiddelde inkomsten per persoon sterk stegen. In 2007 stegen de revenues met maar liefst 60% tot US$ 1,6 miljard. Deze groei gaat zich doorzetten en de verwachting is dat er in 2010 al meer dan US$ 3,4 miljard verdiend gaat worden.

Marc van der Chij s

Gaming is in China zo populair omdat het men-sen de mogelijkheid geeft om succesvoller te zijn dan in het echte leven. Veel mensen, met name op het platteland, hebben niet echt een toekomst en stellen in werkelijkheid niet zo veel voor. Het spelen van games geeft hen de mogelijkheid om ergens wel de beste in te zijn en een bepaalde status te verwerven. Dit werkt verslavend en men is dan ook bereid er geld aan uit te geven.

Status krijg je met name in MMO’s (Massive Multiplayer Online games) en deze zijn daarom nog het meest populair. De grote online ga-ming bedrijven in de Chinese markt richten zich daarom vrijwel allemaal op MMO’s en verdienen daarmee veel geld. De grootste zijn Shanda,

Giant en The9. Zij verdienden in 2007 samen meer dan US$ 770 miljoen. Shanda doet dit met name met casual MMO’s waar mensen voor in-game items betalen. Giant heeft een systeem bedacht waarbij mensen continu moeten bijbe-talen om succesvol te zijn en te blijven binnen het het spel. The9 is in China de operator van World of Warcraft, lange tijd de meest succes-volle game wereldwijd, en hun verdienmodel is gebaseerd op hoe lang mensen het spel spe-len.

Tot 2 jaar geleden verdiende elk gaming be-drijf geld door mensen geld te vragen voor de tijd dat ze het speelden (pay-to-play). Shanda was de eerste die hiervan afstapte en op free-to-play overging. Geld werd vanaf dat moment

32

�

alleen nog maar verdiend met in-game items. Een gewaagde stap die echter zeer succesvol bleek. Vrijwel alle andere game bedrijven zijn inmiddels ook overgestapt op dit model, free-to-play games hebben nu een marktaandeel van 80%.

Casual games zijn nu sterk in opkomst. Hier-bij gaat het met name om spelletjes die je even tussendoor kunt spelen, zowel single- als multi-player games. Met name jonge kinderen en vrouwen van boven de 30 zijn sterk verte-

genwoordigd op de casual game portals. Casual games zijn vrijwel zonder uitzondering free-to-play in China. Het geld wordt verdiend met ad-vertenties; banners en pre-loaders.

Mijn verwachting is dat MMO’s groot zullen blijven, maar dat vooral casual games nog een enorme groei te wachten staat. Met name nu 3G in China is gelanceerd zullen veel casual games als mobiele games uitgebracht worden. Dan kunnen de honderden miljoenen Chinezen met een mobiele telefoon met internetconnec-tie ook op hun mobiel games gaan spelen. Er gaan de komende jaren nog heel veel dingen gebeuren op dit gebied in China.

33

�

Free to PlayToekomst van MMORPGJan Bar t de Vreede

Een Massively Multiplayer Online Role Playing Game (MMORPG) is

een spelvorm die duizenden ge-bruikers in staat stelt tegelijkertijd

samen te spelen in een virtuele wereld via het internet. Kenmer-kend is dat de spelersgegevens

worden opgeslagen en bij de vol-gende spelsessie worden gebruikt

om weer verder te gaan waar de speler gebleven was. Een spel ein-digt dus ook niet, maar loopt soms

jaren door.

3�

MORPG’s als ‘World of Warcraft’ in het Westen steeds populairder worden, is dit nog niets vergele-ken met de hoeveelheid spelers dat binnen China aan dit soort online games meedoet.

Hier zijn twee redenen voor: 1 De verkoop van spelcomputers en de bijbehorende spellen is gering in China. Grand Theft Auto IV breekt bijvoorbeeld wereldwijd alle verkooprecords maar dit spel komt niet door Chinese censuur. Dit geldt ove-rigens voor een groot percentage van de spellen. De ‘verkeerde invloed’ op de Chinese jeugd is daarbij de belangrijkste factor. Chinese gamers spelen daarom massaal online.

2 Het sociale aspect binnen een MMORPG is belang-rijk: veel Chinezen gebruiken zo’n spel om zowel te spelen als te chatten. Dit wordt vaak binnen internet-cafe’s gedaan.

�

spelers en activiteiten binnen de virtuele werelden) van het spel toeneemt.

Revolutionaire ontwikkelingenLos van een paar voorbeelden in het Westen is het duidelijk dat op deze gebieden binnen China revoluti-onaire ontwikkelingen plaatsvinden. Het zou mij niets verbazen als deze ontwikkelingen de komende jaren hun impact zullen hebben op veel virtuele omgevin-gen (wel of niet in spelverband) op het internet. Aan-gezien het steeds meer gaat om het faciliteren van (grootschalige) sociale processen via het internet zijn het vooral de bovenstaande spellen en omgevingen die een en ander zullen ondersteunen in de toekomst.

Levell ing servicesOverigens is er nog een ander deel van de MMORPG-industrie dat erg populair is in China: de zogenoemde ‘levelling services’. Hierbij neemt het ‘levelling be-drijf’ een spelkarakter uit een MMORPG ‘over’. In een paar dagen/weken tijd wordt het karakter vervolgens tot een hoger niveau binnen het spel gebracht door het bedrijf. Dit klinkt toch als de ultieme dienstverlening. Je koopt als speler een abonnement op een MMORPG maar kan vervolgens niet de tijd opbrengen om verder te komen in het spel. Vervolgens huur je een bedrijf in om dit voor je te doen. In China zie je dit terug in bedrijven waar grote groepen medewerkers MMORPG’s spelen tegen betaling, en dan naar huis gaan waar ze vervolgens weer inloggen om hun eigen favoriete spel te spelen.

Bussines modelIn het Westen is het business model bijna standaard gebaseerd op abonnementen. Het merendeel van de MMORPG’s in China berust op het zogenoemde ‘free to play’-model. Het spelen is gratis, maar een bedrijf verdient geld met de verkoop van virtuele items of met ‘in-game-advertising’.

Virtuele omgevingDe virtuele wereld binnen de MMORPG’s is vaak geba-seerd op een niet-controversieel tijdperk uit het oude China waar draken en andere mythische figuren de boventoon voeren. Zo’n setting heeft als voordeel dat het politiek neutraal is en sluit goed aan bij de Chi-nese traditie: een rijke omgeving om verhaallijnen op te zetten. Een ander populair thema is de moderne ’fantasy‘-omgeving met elfjes en andere speelse ka-rakters, iets wat in Azië ook meer aanspreekt dan in Europa. Het grootste deel van de MMORPG’s zal nooit beschikbaar komen voor de Westerse markt. Onze markt is qua grootte niet interessant genoeg. Ook sluiten de spellen qua omgeving en uitdagingen niet aan bij het Westerse publiek - niches daargelaten.

GamemastersÍn de grote MMORPG’s lopen ‘Gamemasters’ of ‘Gui-des rond. Dit zijn gidsen en helpdeskers die spelers op weg helpen in de virtuele werelden. Gezien de grote aantallen Chinese spelers zijn ook het aan-tal gamemasters voor elke virtuele wereld enorm. Kantoortuinen vol met medewerkers zitten achter een beeldscherm om de MMORPG te begeleiden. Ook aan de netwerkomgevingen en hardware die nodig zijn worden in China hoge eisen gesteld. De benodigde bandbreedte en rekenkracht neemt exponentieel toe naarmate de complexiteit (lees: aantal gelijktijdige

3�

�

Het onderwijssysteem in China is uiterst com-petitief. Kinderen leren al heel vroeg om te presteren en beter te zijn dan anderen. De ou-ders stimuleren dit. Sterker nog ze proberen alles in het werk te stellen om hun kind op de meest prestigieuze universiteit te krijgen. Door de één-kind politiek hebben ze maar één kans op succes. Dat vergroot alleen nog maar de druk.

Chinese ouders zijn dan ook bereid om geld uit te geven aan de opleiding van hun kinderen. Internet ondernemers spelen daar handig op in. Call me (www.callmebar.com), een start-up voor sociale software voor mobiele telefoons, wil door het ontwikkelen van virtuele huisdieren kinderen Engels laten leren. Kinderen kunnen via hun mobiel communities vormen rond hun “m-pet”, chatten en games spelen. Uiteraard kunnen kinderen (eigenlijk hun ouders) tegen kleine betalingen hun huisdier van prachtige accessoires voorzien.

Jan Kees MeindersmaOnline Educatie

Haar dochter van acht kon niet meer slapen. Van de stress. Van

de prestatiedruk op haar Chinese basisschool. Voor Laurie Underwood,

directeur externe communicatie van China Europe International Business

School, de reden om haar kind toch naar een internationale school te brengen.

3�

9

Over het algemeen lijkt de markt voor vernieu-wende, online educatieve toepassingen in China nog net zo “jong” te zijn als in Europa. Toch kan veel innovatie verwacht worden vanuit China. Vooral rond toepassingen voor de mobiele devi-ces. Het lijkt alsof ze in China de PC als belang-rijk hulpmiddel voor een deel gaan overslaan.

Een mooi voorbeeld hiervan is te vinden op de Shanghai University. Studenten krijgen via Bluetooth palen die verspreid staan over het universiteitsterrein een html-pagina gepusht naar hun mobiele telefoon. Als ze deze pagina ontvangen hebben, kunnen ze vervolgens via deze Bluetooth connectie het internet op om bijvoorbeeld educatieve content te downloaden. Hiermee omzeilen ze de Chinese telco’s die voor mobiel dataverkeer hoge vergoedingen vragen. Bovendien kan de universiteit hiermee op een-voudige manier met haar studenten communi-ceren.

China lijkt ook een leidende rol op zich te ne-men in het ontwikkelen en delen van open leer-materiaal. In het OpenCourseware Consortium (www.ocwconsortium.org) is rond 10% van de deelnemende instellingen uit het hoger onder-wijs Chinees. Dit consortium heeft als streven om meer open, digitaal leermateriaal beschik-baar te krijgen en te werken aan de duurzaam-heid van dit materiaal. Vanuit Nederland zijn tot nu toe alleen de TU Delft en de Open Universi-teit aangesloten.

Net als op andere terreinen zal China zich ook op het gebied van digitaal onderwijs razendsnel ontwikkelen en vernieuwen. Of dat ook gaat gel-den voor het in Nederland toegepaste “nieuwe leren” is de vraag. Dat staat loodrecht op hun huidige didactisch model. Meer waarschijnlijk is dat in de toekomst hun competitieve onderwijs-model het voorbeeld zal zijn voor de rest van de wereld.

3�

�0

Terwijl onze delegatie net voet aan de grond heeft gezet in Shanghai, haalt Tudou in Nederland zomaar opeens de voorpagina van het gratis dagblad De Pers. Een paginagroot artikel, dat vooral suggereert dat Tu-dou en eigenaar Marc van der Chijs zich schuldig ma-ken aan censuur omdat filmpjes over politiek gevoe-lige onderwerpen (zoals Tibet) van de site verwijderd worden. Daarmee zou (volgens De Pers) Van der Chijs medeverantwoordelijk zijn voor het bedenkelijke be-leid van de Chinese regering op het terrein van de persvrijheid.

Bij Tudou worden we hartelijk ontvangen door Marc van der Chijs en Gary Wang. Samen kwamen ze – na een rondje golf - ruim 3 jaar geleden op het idee om Tudou te beginnen. Gary Wang heeft nu de dagelijk-se leiding over het bedrijf, waar inmiddels meer dan honderd mensen werken. Marc van der Chijs is aan-deelhouder en commissaris, maar is niet meer dage-lijks met de site bezig. Hij reageert een beetje laco-niek op de onverwachte aandacht in de Nederlandse

Chinezen zijngek op TudouRoeland Stekelenburg

Tudou.com is de Chinese YouTube. De site is in China de grootste aanbieder van video op internet, met meer dan 10 miljoen bezoekers en meer

dan 100 miljoen opgevraagde video’s per dag. De site werd in maart 2005 (al voordat YouTube bestond) gelanceerd door Gary Wang en Marc van der

Chijs, een Nederlandse zakenman in Shanghai en tevens steun en toeverlaat tijdens onze reis. De Chinezen zijn helemaal gek op Tudou en de site is – als

je kijkt naar de totale kijktijd - zelfs groter dan YouTube.

pers, maar laat merken dat hij het toch wel vervelend vindt: “Heel veel mensen uit Nederland bellen en vra-gen me of het allemaal klopt. Of we inderdaad cen-suur toepassen. En waarom dan”.

De meest populaire video’s op Tudou zijn muziekvi-deo’s, zelfgemaakte filmpjes waarop mensen zichzelf filmen als ze een videogame spelen, karaoke video’s en fragmenten van televisieprogramma’s of films. In vergelijking met YouTube veel meer amusement en minder nieuws en informatie. Het meeste bekeken clipje (sinds juli 7,8 miljoen keer opgevraagd) is een fragment van de winnaar van de Chinese Idols.

Tudou is gevestigd een oud fabriekspand met graf-fiti op de muren en een hippe, energieke uitstraling. In verschillende ruimtes zitten jonge Chinese mensen geconcentreerd achter beeldschermen. Hier werken programmeurs, vormgevers en commerciële men-sen (die moeten zorgen dat de site zo snel mogelijk winstgevend wordt). Ook is er een ruimte waar onge-veer dertig mensen alle ingestuurde filmpjes bekijken voordat ze geplaatst worden. Modereren heet dat, of - zo u wilt - censuur.

“We plaatsen geen filmpjes met politiek gevoelige in-houd, seksueel getinte beelden of andere zaken die in China verboden zijn,” vertelt Van der Chijs. “Als je dat censuur wilt noemen, dan klopt dat. In China staat in de wet dat het verboden is om materiaal van buitenlandse TV zenders te publiceren. Dus doen we dat ook niet”.

3�

�

deo’s,” vertelt Marc van der Chijs. Dat sluit ook veel beter aan bij de manier waarop de Chinezen het in-ternet gebruiken. Anders dan in Europa wordt inter-net minder als nieuwsbron gebruikt en veel meer als bron van vertier, sociale netwerken, video, muziek en spelletjes.

Na een middag rondlopen in de kantoren van Tudou kan ik niet anders dan respect hebben voor Wang en Van der Chijs. Het is een enorme prestatie om in de enorm competitieve Chinese markt (er zijn tiental-len concurrenten actief) met 55% marktaandeel de grootste te zijn op het gebied van online video. De site leidt weliswaar nog steeds verlies, maar ook daar komt binnenkort verandering zegt Wang. Er is nu veel aandacht voor het commerciële traject en door samenwerking met belangrijke rechthebbenden van content moet Tudou meer inkomsten gaan genere-ren.

Voor vele grote contentpartijen zoals de muziek-uitgevers, Walt Disney, Sony of Time Warner is het zeker interessant om zaken te doen met Tudou. De eerste overeenkomsten zijn inmiddels gesloten. Erg veel distributiemogelijkheden zijn er namelijk niet in de enorme Chinese markt, wetende dat alle nieuwe films en muziek toch binnen no time illegaal via de zwarte markt beschikbaar komen. Dan is het mis-

schien maar beter om je content gewoon op Tudou te zetten en wat geld te verdienen aan de advertenties die rond die content te verkopen zijn. Om de ambities van Tudou.com waar te maken is eind april 2008 een derde financieringsronde afgesloten, waarmee US$ 57 miljoen is opgehaald. Daarmee komt de totale in-vestering in Tudou.com op US$ 85 miljoen.

Als het gaat over Tibet zijn op Tudou bijvoorbeeld wel de (gekleurde) verslagen te vinden van de Chi-nese staatstelevisie, maar geen reportages van BBC of CNN. Wel vakantiefilmpjes van Chinezen die naar Tibet zijn geweest, maar geen kritische statements

over de situatie daar. We hebben ook helemaal geen keus wat dat betreft,” zegt Marc van der Chijs. “Als je in China woont en werkt heb je de wet te respec-teren, los van de vraag wat je van die wetten vindt. Dat geldt overigens voor alle landen ter wereld. Ik heb daar ook geen moeite mee. Ik zou het wel erg vervelend vinden als er een filmpje tussendoor zou glippen en de overheid mij zou dwingen het filmpje te verwijderen en het IP-adres van de inzender bekend te maken. Die persoon zou daar dan problemen mee kunnen krijgen”.

Voor mensen als Van der Chijs is het dus kiezen of delen: of gehoorzaam zijn aan de wetten van het land, of vertrekken uit China. En als je inmiddels meer dan 10 jaar in China woont en een florerend bedrijf hebt opgebouwd, is de laatste optie natuurlijk niet echt realistisch. Dat begrijp ik wel.

Overigens worden er niet veel video’s met politieke content geweigerd. De meeste filmpjes die niet door de censuur komen zijn pornografisch van aard, of gewelddadig. Filmpjes die trouwens ook op YouTube verwijderd worden.

“Onze site is sowieso veel meer gericht op amuse-ment en minder op nieuws en informatie. Het groot-ste gedeelte van het aanbod bestaat uit muziekvi-

39

�

De Chinese Media MarktHarr iët Koetsier

40

Als we het hebben over lokale Chinese media, dan hebben we het over China, inclusief Tibet, maar exclusief Taiwan en Hong Kong. Binnen dat gebied wordt onderscheid gemaakt in de verschillende provincies en daarbinnen in first, second en third tier cities, afhankelijk van hun grootte.

Interessant en ingewikkeldChina is een interessante en tegelijk ingewikkelde markt voor bedrijven die zich met media bezighou-den. Interessant, omdat de advertentie-uitgaven de afgelopen zes jaar met ruim 300% zijn gestegen van RMB 136,5 miljard in 2002 naar 442.9 miljard in 2007 (bron: Nielsen Media Research Adex). Ingewik-keld, omdat je temaken hebt met een enorm land, wat ondanks dat het allemaal ‘China’ heet wel 80 dialecten kent.

Alle media waren van oorsprong eigendom van de staat. Inmiddels laat China buitenlandse investerin-gen toe, maar buitenlandse partners mogen nooit meer dan 49% van de aandelen in handen hebben. Bovendien mogen buitenlandse partners geen nieuws produceren of nieuwsgerelateerde programma’s maken.

CensuurEr heerst een strikte censuur op films, televisie programma’s en commercials. De afgelopen periode werden reality tv-shows te populair en prompt heeft de staat besloten om tussen 19:00 uur en 22:30 uur niet meer dit soort programma’s uit te zenden, maar over te stappen op ‘edu-tainment’ gedurende primetime. Bovendien moet elk reality tv programma überhaupt na twee maanden afgelopen zijn. Geen ellenlange gouden kooien in China dus.

Plaatsingen in print en outdoor worden ook onder-worpen aan censuur, maar in iets minder hevige

Onmogelijk om geen politieke issues aan te snijden als je met twee Chinese mediaplanners van het mediabureau Mindshare gaat praten over de lokale Chinese media. Het begint al met de definitie van lokale media, al snel gevolgd door de vraag in hoeverre de staat zich met media en adverteren bemoeit.

mate. Echter, het kan je als adverteerder zo ge-beuren dat je een mooie billboardcampagne hebt geboekt en je drie dagen voor plaatsing wordt gebeld dat de campagne niet door kan gaan omdat de staat de borden zelf nodig heeft. Dit zit er bijvoorbeeld aan te komen tijdens de Olympische spelen in augustus dit jaar. Een ander probleem bij het boeken van een outdoor campagne is dat hetzelfde billboard soms wel door vijf verschillende exploitanten (verkopers van media) wordt verkocht.

ToekomstMen verwacht dat de groei van internet gebruik, DTV (digitale tv), IPTV en van Mobile TV door de Olym-pische Spelen in Beijing een vlucht zullen nemen. Volgens het ‘AGB 2007 digital TV report’ zullen dit jaar 20 miljoen huishoudens over DTV beschikken en stijgt dit naar 600 miljoen huishoudens in 2015. Dit betekent dan tegelijk het einde van het analoge broadcasting tijdperk.

Tijdens ons bezoek aan de Shanghai Media Group (SMG) werd het belang van Mobile advertising in de toekomst benadrukt. De staat legt het aantal televisiecommercials aan banden. Dat leidt ertoe dat mediabedrijven andere kanalen zoeken om hun commercials te tonen, zoals via de mobiele telefoon. En als je weet dat de gemiddelde Chinees elk jaar een nieuwe handset aanschaft begrijp je dat mobiele telefonie een uitstekend platform vormt voor de lan-cering van nieuwe diensten en producten.

Het Chinese medialandschap is zoals je ziet door zijn aard en omvang zeer complex. Radicale veranderin-gen, deels voorspelbaar, echter voor het grootste deel niet, maken het nog complexer en tegelijkertijd super interessant! ‘China, a country to keep an eye on!’

3

Voor het eerst heeft CNNIC ook gekeken naar wie die 220 miljoen internetgebruikers zijn in China. Veruit de grootste groep is tussen de 18 en 30

jaar, man, hoog opgeleid en woonachtig in de grote steden. Tweederde heeft thuis toegang tot het internet, de rest via internetcafé’s, school of werk. Daarmee is de

internetpopulatie het beste te vergelijken met die van Nederland eind jaren 90. Als we kijken naar het gebruik, dan valt op dat naast gebruik van nieuwssites als Sina en zoekmachines als Baidu het vooral entertainment betreft (o.a. instant message,

blogs en bbs) en dat online communities erg populair zijn (o.a. instant message, blogs en bbs). Opmerkelijk is het gebrek aan vertrouwen in online betalingen

waardoor e-commerce nog in de kinderschoenen staat.

Online advertisingin China

Ook online advertising staat, on-danks een omzet van circa 10 miljard RMB (circa € 1 miljard) in 2007, nog in de kinderschoenen. Ter vergelij-king, de online bestedingen liggen in Europa en de Verenigde Staten een factor 10 tot 15 hoger dan in China. Volgens het meest recente AdRele-vance-rapport van Nielsen hebben adverteerders in het afgelopen jaar ca. 9,4 miljard RMB uitgegeven aan online advertising. iResearch komt tot een schatting van ca. 10,6 miljard RMB. Met het oog op de Olympische Spelen in Beijing dit jaar zijn de ver-wachtingen voor de bestedingen dit jaar hoog gespannen. Zowel Nielsen als iResearch schatten een toename van meer dan 50 procent ten opzich-te van 2007.

Volgens iResearch is de groei in on-line advertising vooral toe te schrij-ven aan de toename in search engine advertising dat inmiddels ruim 25% van de totale online bestedingen om-vat. Binnen het segment van online display advertising zijn het vooral de advertenties in games, software en video’s die zorgen voor de groei. Deze ontwikkeling is te vergelijken met die in Europa en de Verenigde Staten waarbij zowel in Europa als de Verenigde Staten het aandeel search

engine advertising inmiddels boven de 50% ligt. Dit zou betekenen dat vooral op dit gebied sterke groei is te verwachten de komende jaren. Het is dan ook niet vreemd dat steeds meer buitenlandse zoekmachinebureaus zich richten op de Chinese markt.

Een mooi voorbeeld van hoe Chinese adverteerders nog achter liggen op de Europese en Amerikaanse adver-teerders is dat men in China nog veel afrekent op basis van hoe lang een advertentie wordt vertoond. Dus niet op basis van CPM, CPC of CPL maar op basis van een vaste periode van bijvoorbeeld een dag of een week. Opmerkelijk is ook dat populaire portals 5 tot 10 keer zoveel kunnen vragen voor een advertentie als een onbekendere website. Op het gebied van afrekenmodellen en tariefstelling is er nog een lange weg te gaan in China.

Marco Derksen

Een markt die ook nog helemaal ont-gonnen moet worden lijkt die van vi-ral marketing. Ondanks het feit dat specialistische bureaus als CIC Data maar ook traditionele bureaus als BBDO, JWT en TBWA steeds meer onderzoek doen naar online word of mouth, is het inzetten hiervan door adverteerders nog nauwelijks ont-dekt. Op Tudou zijn nog maar heel beperkt viral video’s van adverteer-ders te vinden terwijl Europese en Amerikaanse adverteerders zich in-middels vol hebben gestort op video-portals als YouTube om hun video’s te verspreiden.

Samenvattend kunnen we conclude-ren dat de Chinese markt voor online advertising sterk in de lift zit en voor-al mogelijkheden biedt voor nieuwko-mers op het gebied van search en-gine advertising en viral marketing. Dat deze markt snel volwassen gaat worden blijkt uit het feit dat nog dit voorjaar IAB China wordt opgericht.

4�

4

iWOM en Online Marktonderzoek

John Kiv it

CIC DataCIC Data is een zogenaamd internet Word of Mouth (iWOM) onderzoeksbedrijf. CIC analyseert de buzz van gebruikers over merken op weblogs en fora. Chinese in-ternetgebruikers zijn online erg actief. Gemiddeld zijn ze ongeveer 17 uur per week online. Dat is twee keer zoveel als ze TV kijken. De door de staat gecontro-leerde media blijken primair op nieuws en informatie gericht zodat de Chinees zijn entertainment voornamelijk online consumeert. Om deze reden heeft China de zogenaamde ‘Netstars’; persoonlijk-heden die online beroemd zijn geworden. De Chinese online cultuur is misschien nog wel sterker dan wij in Europa gewend

Op dit moment behoort China volgens brancheorganisatie Esomar nog

niet tot de top 10 landen qua online marktonderzoeksbestedingen. Ook in de lijst

van de 25 grootste researchbedrijven staat nog geen bedrijf van Chinese bodem. Beide

zaken kunnen echter snel veranderen met een economische groei van 10% per jaar.

De onderzoeksmarkt in China groeit volgens Esomar met 18% behoorlijk sneller dan de economie. Tijdens de Chinareis bezochten

we twee online onderzoeksbedrijven.

4�

�

iWOM en Online Marktonderzoek

zijn. Consumenten kunnen een merk maken of breken op het web. ‘Group purchasing’, waarbij consumen-ten gezamenlijk korting bedingen voor bijvoorbeeld de aankoop van een auto, is inmiddels gemeengoed geworden. ‘Shai’ is ook een begrip in China. Het be-tekent dat men zich graag online vereenzelvigd met producten en merken waar men ‘fan’ van is.

Ondanks deze gunstige omgevingsvariabelen blijkt iWOM onderzoek in China nog steeds pionierswerk. Sam Flemming spendeert een groot deel van zijn tijd aan het verkondigen van het iWOM evangelie bij grote merken. Verhalen die ik ook van bedrijven op de Nederlandse markt zoals Buzzbasics en Netquotez hoor. Wat dat betreft verschillen onze markten dus weinig. Er is wel een groot verschil in cultuur, taal (Chinese tekens) en de omvang van de markt. Wat dat betreft heb je in China gelijk een 20x grotere markt als je product eenmaal aanslaat. Deze factor zal alleen nog maar stijgen als de internetpenetratie in het land toeneemt.

Ten opzichte van de internationale concurrentie (o.a. Nielsen Buzzmetrics) heeft CIC data een aardige voorsprong omdat ze de locale cultuur en taal goed kennen. En dat is een voordeel bij iWOM onderzoek, aangezien daar nog steeds veel afhangt van de in-terpretatie van de data. CIC Data zou daarom in de toekomst zomaar eens een winner kunnen blijken.

iResearchiResearch is één van de bekendere namen op de Chinese markt. In tegenstelling tot CIC data is het geen specialist maar een generalist. Het bedrijf doet maatwerk onderzoek, consultancy, online adverten-tiemetingen en volgt gebruiksgedrag door middel van tracking.

In zes jaar tijd groeide het bedrijf naar 80 werknemers en produceerde het ongeveer 400 onderzoeksrappor-ten over de Chinese onderzoeksmarkt. Het bestrijkt daarmee een breed werkveld van online advertising, online services, zoekmachine marketing, gaming, mobile en e-business. De meeste onderzoeksrappor-ten worden ieder kwartaal bijgewerkt. Bijzonder is ook dat het bedrijf zich niet alleen concentreert op online onderzoek, maar dat het ook offline kwantita-tief en kwalitatief onderzoek uitvoert.

iResearch exploiteert ook online panels en heeft een eigen online enquêtesysteem voor de uitvoering van

online onderzoek. Het meest bijzondere aan iResearch is het ‘user tracking’ gedeelte. Door middel van desk-top software wordt het online gebruikersgedrag van een groep van 100.000 personen continu gevolgd. Hiervoor krijgen zij een beloning van 0,1 Yuan (= on-geveer 1 eurocent) per dag dat ze meewerken. Het programma volgt niet alleen het surfgedrag maar ook het gebruik van software op de desktop.

Met Adtracker volgt iResearch ook de online adver-tentiemarkt in China. Via iAdCapture stroopt het be-drijf de belangrijkste Chinese websites af en brengt de op dat moment draaiende online advertentiecam-pagnes in kaart. Het effect van die campagnes kan natuurlijk ook weer gemeten worden via het user tracking systeem. Tot slot test iResearch met iWeb-Speed de door gebruikers ervaren snelheden van het Chinese internet.

Met haar brede dienstenpakket heeft iResearch niet alleen Chinese online merken zoals Baidu, Netease, Sina en Sohu aan zich weten te binden, maar ook we-reldwijde merken zoals Ebay, Google, Canon, Honda, Morgan Stanley, UBS en Deutsche Bank.

Uitdagingen en kansen voor het WestenIn de verstedelijkte gebieden in China (Oostkust) ligt de internetpenetratie op dit moment boven de 20%. Deze loopt af naar minder dan 10% in het westen van China. Voor bedrijven die zich op online markton-derzoek willen richten in China is dit nog een beper-king. Een andere beperking is het feit dat e-mail veel minder gebruikt wordt dan in de Westerse wereld. In China verloopt veel van de communicatie tussen gebruikers onderling via Instant Messaging en sociale netwerken. Dit betekent dat een traditionele online panel aanpak in China veel minder zal werken.

Het is een kwestie van 3 tot 5 jaar voordat de Chi-nese markt onmisbaar zal zijn in de landenportfolio van grote (online) marktonderzoekers. Tot die tijd is het pionieren geblazen en is de volwassenheid van de internet economie te vergelijken met die van Ne-derland in 1996. Het is zaak om vooral te kijken naar de status van online advertising in China. Ook die is op dit moment nog onvolwassen. Zo betalen online adverteerders op dit moment nog per tijdseenheid (week / maand) dat ze adverteren. Ook dit is verge-lijkbaar met de situatie in Nederland van een jaar of tien terug.

43

�

Welke nieuwe mediadienst/product is succesvol b i j de Chinese consument?Winnaars op de Chinese markt zijn websites die en-tertainment brengen of communicatie bevorderen, of een combinatie van die twee. Tijdens de Innova-tiereis zijn we bij een aantal van deze bedrijven op bezoek geweest. Tudou.com is een voorbeeld van een video entertainmentdienst, een ander voorbeeld zijn de websites van Spill Group, die zich op (met name online casual) gaming concentreren. Het business-model achter Tudou is, kort door de bocht, adver-tentie inkomsten genereren voor (als preloader) en rond de bekeken video’s. De casual gaming sites van Spill Group kunnen onder meer geld verdienen door upselling, ingame advertising, ingame purchases, ad-verteren en subscription. Op het gebied van social networking zijn er reeds verscheidene sites die po-pulariteit genieten. Daar vlak achter staat bovendien een flink aantal sites te trappelen om de toplijsten te bestormen.

Via welk plat form bezoekt de Chinese consument deze si tes?De meeste Chinese consumenten (volgens mijn eer-dere definitie) wonen in stedelijke of verstedelijkte gebieden. De stuipachtige groei die de Chinese eco-nomie heeft doorgemaakt in de afgelopen jaren, heeft

De Chinese Consument Trends en Ontwikkelingen

Maar ten Verkoren

De eerste vraag die gesteld moet worden, is deze: Bestaat er zoiets

als De Chinese Consument? Ondanks dat het antwoord hier

op uit wetenschappelijk oogpunt volmondig nee moet luiden, immers China is een groot land met enorme regionale en klassenverschillen, ga

ik vanwege de beperkte omvang van dit artikel uit van de volgende definitie: de Chinese consument = de moderne Chinees, die met een

goede opleiding en baan deelneemt aan die laag van de cultuur die zich

bezig houdt met het consumeren van vergelijkbare producten

en diensten als de gemiddelde Westerse consument.

44

�

voor hen tot gevolg gehad dat ze de kans gekregen hebben om zich in hetzelfde tempo te ontworstelen aan de onderklasse waarin hun ouders en voorouders zich bevonden. Hun nieuwgevonden welvaart is veel minder geleidelijk opgebouwd dan bij de Westerse consument. Dit betekent ook dat ze enkele stappen hebben overgeslagen en daarmee ook bepaalde pro-ducten en diensten nooit hebben opgenomen in hun leven. Ondanks de hogere welvaart, moet de Chinese consument keuzes maken waar het inkomen aan be-steed wordt. Een appartement in het centrum van Shanghai is duur en klein, vaak laat dit geen ruimte voor de aanschaf en huisvesting van een computer.

Men heeft op het werk (waar lange uren gemaakt worden) de beschikking over een computer, is vaak onderweg en heeft daarnaast een mobiele telefoon. Computeren gebeurt dan ook vaak op het werk, bij vrienden, in internetcafé’s en via de mobiele telefoon (GPRS is hot en 3G internet komt er snel aan).

Kan di t gedrag snel overslaan op de Westerse consument?In hoeverre producten en diensten die succesvol zijn in China ook kunnen doorbreken op de Westerse markten is helaas niet onvoorwaardelijk te beant-woorden. Dit zou een veel uitgebreider onderzoek

vergen, onderzoek dat gezien de aard van deze dien-sten en producten mogelijk direct bij de publicatie er van weer achterhaald zou zijn. Dit is dan ook mis-schien wel de meeste tastbare conclusie van dit arti-kel. Namelijk dat de Chinese maatschappij, die door de eeuwen heen een stabiele, conservatieve en intro-verte maatschappij is gebleken, in de 20ste en 21ste eeuw in een enorme stroomversnelling is geraakt. De ontwikkeling gaat momenteel zo snel, dat de consu-menten die zich aan de voorkant van deze vaart der volkeren bevinden, het adopteren van nieuwe pro-ducten en diensten als een levensstijl op zich is gaan beschouwen. Bij een gebrek aan politiek en religi-eus idealisme kunnen kapitalisme, consumentisme en persoonlijke ontplooiing relatief vrij spel hebben.

Als ik dan toch een dienst zou moeten noemen, die in het Westen succesvol kan gaan worden, kies ik voor online casual gaming, op welk platform dan ook. PC, maar zeker ook op mobiel, ondanks de grote achter-stand die vele Westerse consumenten op het gebied van mobiele internetconsumptie hebben op de Chi-nees.

4�

�

Global brandsValkuilen in China

Marco van Veen en Luuk Ros

4�

9

Hoe anders de Chinese markt blijkt te zijn hebben verschillende merken al aan den lijve ondervonden. Er bestaat niet zoiets als DE Chinese markt of DE Chinese consument. De markt is een lappendeken die gevormd door cultuur, taal en geografie telkens een compleet andere aanpak vraagt. Massa marke-ting is kansloos in dit onmetelijke land. Daarbij is ook de distributie naar minder ontwikkelde gebie-den een verzoeking. Voor veel Westerse, maar ook steeds meer Chinese bedrijven, ligt daarom de focus op de grote Chinese tier-1 steden; samen goed voor een verzorgingsgebied van 80 miljoen consumenten. Zijn die tier-1 gebieden gepenetreerd dan zullen op termijn de “secundaire” en “tertiaire” steden volgen.

MerkwaardenEen fout die veel Global Brands in China maken is het eenvoudigweg kopiëren van de ‘succesvolle’ Westerse merkwaarden. Veel Westerse advertising campagnes zijn doorspekt met emotie kernwaarden waarbij de nadruk veel minder ligt op de “functional benefits”. In China echter, waar veel mensen van oudsher wantrouwend zijn naar de kwaliteit van de producten, is het juist belangrijk deze functionele voordelen te belichten om onderscheidend zijn ten opzichte van de vele andere onbekende merken. Om vertrouwen te creëren wordt in veel campagnes gebruik gemaakt van bekende Chinese persoonlijk-heden.

Merk als status symboolVoor merken of producten waarbij de status een grote rol speelt liggen er echter ook enorme kansen. Chinezen beschouwen status als het hoogst haalbare en zijn bereid daar veel voor te doen of te laten. Ondanks de beperkte financiële armslag zijn Chi-nezen bijvoorbeeld bereid veel geld neer te leggen voor producten die gezien mogen (kunnen) worden. Zo worden mobiele telefoons niet in de zak gedra-gen maar in de hand of zijn veel Chinezen bereid

Werd China door veel Westerse bedrijven decennia lang louter als goedkope productiecapaciteit gezien, nu lijkt China met zijn 1,3 miljard consumenten welhaast een walhalla voor marketeers. Als bijen die op honing afkomen staan de vele grote bedrijven in de rij met in de ene hand een portfolio van merken en in de andere hand een zak met marketing dollars. Klaar om het laatste niet gevallen commerciële bastion te veroveren. Net als alle andere continenten zullen ook de Chinezen aan de Coca Cola, Nike schoenen en koffie gaan. Maar is het wel zo simpel als deze grote merken zelf denken?

om urenlang met een leeg Starbucks koffie bekertje door de stad te slenteren. Om diezelfde reden heb-ben Westerse pizza koeriers of hippe onderbroek fabrikanten minder kansen: niemand zal zien dat je dure artikelen worden geconsumeerd dus waarom meer betalen…?

Chinese merknamenEen ander voorbeeld met behoorlijk wat impact is de naamgeving van Westerse merken. Veel global brands combineren het merk met een Chinese naam welke meestal een vertaling is van het merk of een (functionele) beschrijving van het product en een die fonetisch het meest in de buurt komt. Zo wordt BMW in China voorzien van de naam Bao-ma dat zoveel betekent als ‘Edel Paard’. Een voorbeeld van verkeerde naamkeuzes is Bai Shi, een vertaling van Pepsi dat kan klinken als ‘honderd dingen’ of ‘hon-derd problemen’.

Niet ieder product past bij de cultuur van China en het is dus belangrijk om op de lokale behoefte in te spelen. Zo maakte ooit Kellogs de dramatische fout door te proberen China aan het ontbijt van koude melk met cornflakes te krijgen. Starbucks heeft het in dat geval beter begrepen. Zij serveren groene thee en ook Häagen-Dazs bracht special voor de Chinese consument het groene thee ijs op de markt. Waar Kellogs vooral volharde in het pushen van haar eigen product slaagde Starbucks en Häagen-Dazs zich te transformeren naar de Chinese vraag.

Ondanks de voorzichtigheid die global brands zouden moeten betrachten om niet tegen een Chinese muur van onbegrip te lopen staat in China het window of opportunity wel degelijk wagenwijd open. Het consu-mentisme in China ontwikkelt zich in een rap tempo en met de juiste approach en begrip van de (lokale) markt zijn er voldoende mogelijkheden om te slagen als global brand.

4�

�0

Internet en mobiele telefonie zijn ontzettend belangrijk voor de (jonge generatie) Chinezen. Het is een plek waar ze zichzelf uiten, contacten leggen en onderhouden. De po-litiek leiders hebben het land jarenlang beperkt in de moge-lijkheden om zich te uiten. Mensen hebben ook niet geleerd om zichzelf mondeling goed uit te drukken en ze zijn daar-door vaak verlegen. Omdat ze hun emoties gemakkelijker op schrift kunnen verwoorden, is internet een belangrijke plek geworden om contact te leggen en te onderhouden. Dit is een van de redenen waarom blogging en msn-en zo populair is.

KansenVeel globale merken stromen dan ook de Chinese markt op. Maar lang niet alle introducties zijn succesvol. Het blijkt dat er niet zoiets bestaat als De Chinees. De etnische diversi-teit is ontzettend groot. Zo heeft elke provincie zijn eigen taal of dialect. Om aansluiting te vinden met consumenten is het belangrijker om de verschillen te onderkennen dan de overeenkomsten te zoeken. Tegelijkertijd maken veel Chinese fabrikanten grote slagen. “Made in China” staat nu misschien nog voor slechte kwaliteit, maar dat zal gaan veranderen. Producenten breiden hun lokale distributienet-werk uit en streven naar landelijke dekking. En ze verleg-gen hun productie georiënteerde focus naar het bouwen van sterke merken. Een voorbeeld hiervan is Anta sportschoe-nen. Na een sterke positie te hebben veroverd op nationaal niveau in China, is de volgende stap een wereldwijde speler te worden. Met de prijs/kwaliteit verhouding die Chinese fabrikanten kunnen realiseren hebben ze zonder twijfel een interessante propositie op de Westerse markten.

Nieuw is alles Hip China Mar y Hoogerbrug ge en Elv ire Jaspers

Oude gebouwen maken plaats voor moderne architectuur, oude

gewoontes worden vervangen door nieuwe en voor de jeugd

is de toekomst belangrijker dan het verleden. In China wil men

vooruit en het liefst zo snel mogelijk.

4�

��

Merken; een hot i tem.. .Chinese consumentenbehoeften zijn niet te vergelij-ken met die in Europa of Amerika. Chinezen ontbij-ten bijvoorbeeld met een warme maaltijd, omdat een koud ontbijt te veel energie van het lichaam vraagt. Daardoor werd de introductie van Kellogg’s corn-flakes, als ontbijt met koude melk, geen succes. Ook maken veel internationale merken de fout met een te hoge prijs op de markt te komen. Het gemiddelde inkomen van een arbeider ligt rond de 300 euro per maand. Ikea en Danone zijn voorbeelden van merken die pas succesvol werden in China nadat zij hun prij-zen aanzienlijk hadden verlaagd.

China is een sterk productieland, maar het vertrou-wen in de kwaliteit van de producten is nog niet erg groot. In communicatie ligt de nadruk daarom volle-dig op het benadrukken van productverschillen. Prak-tisch elke commercial demonstreert de werking van een product en in 50% van de commercials figureert een bekende Chinees. In dit opzicht is communicatie op de Chinese markt nog in het eerste ontwikkelings-stadium en vergelijkbaar met Nederland in de jaren vijftig. Het benadrukken van ‘unieke’ productken-merken staat centraal en veelvuldig worden bekende landgenoten ingezet om vertrouwen te kweken bij de nieuw te veroveren consumentenmassa.

De aanwezigheid van reclame in de steden is over-donderend. Geen plek blijft onbenut om een bood-schap de wereld in te zenden. Tegelijkertijd wordt alle media gereguleerd door de staat. Dit heeft tot gevolg dat de geloofwaardigheid van de informatie via de massamediale kanalen vaak laag is en de geloofwaar-digheid van ervaringsdeskundigen hoog. Ook in deze context is het belang en de invloed van internet en ‘word of mouth’ groot.

East wants WestMerken hebben in China een belangrijke badgefunc-tie. Chinezen lopen altijd met hun telefoon in de hand en zullen nooit een oud model gebruiken. Oud is uit, nieuw is hip. eBay is geen succes geworden omdat in China de behoefte aan gebruikte goederen niet erg groot is. Chinezen zijn gek op nieuwe goodies en wil-len niet graag gezien worden met tweedehands spul-len. Ze hebben een voorliefde voor tassen met grote merklogo’s. De Chinezen hanteren het adagium: ‘als je voor een merk betaalt wil je er ook mee gezien worden’. Om die reden flopten Victoria Secrets en de New York pizza bezorgservice in Shanghai. Het New York pizza restaurant, met een groot buitenterras, en Starbucks werden wel een succes.

De Westerse leefstijl is voor veel jonge Chinezen in alle opzichten het voorbeeld. Na jaren van onder-drukking is de honger naar keuzevrijheid en vrijheid van meningsuiting niet meer te stillen. De hang naar het westen verklaart ook waarom veel cosmeticapro-ducten witmakers bevatten, om de gelaatstint lichter te maken. Denk ook bijvoorbeeld aan de populariteit van plastische chirurgie.

Westerse merken helpen de jonge generatie om hun identiteit zichtbaar te maken. Daarbij ligt de nadruk niet - zoals inmiddels bij ons - om wie je bent, maar vooralsnog om wat je hebt.

Het gaat niet om wie je bent, maar om wat je hebt

49

���0

�

Land van tegenstellingenAdvertising & Content

Onl ine Advert is ingDaar waar men de Olympische Spelen op 3G willen uitzenden (en dus een deel van de wereldwijde mo-biele ontwikkelingen wil overslaan) heeft ‘s-lands grootste portal site Sina.com.cn een banner staan voor haar video’s van een lokaal koekjes merk.

De CPM bedragen zijn nog niet geweldig maar het echte targetting naar specifieke doelgroepen moet straks een hogere waarde CPM leveren en vervolgens een duidelijke omzetgroei gaan realiseren. Zeker als 80% van alle online personen onder de 35 jaar is. Op deze wijze segmenteert China Mobile weer wel op mobiel gebied met specifieke aanbiedingen binnen bijvoorbeeld het segment muziek voor jonge mannen of vrouwen.

Onl ine contentOp het gebied van content valt eveneens nog veel te winnen. Daar waar de gang van Shanghai Media

Richard de Booij

Het is wel duidelijk geworden dat China met zijn enorme getallen van internetpenetratie en mobiele abonnementen voor een ieder een inspiratiebron

is geweest om na te denken over samenwerkingsmogelijkheden met deze ontwakende grootmacht. Maar daar waar enerzijds de 1e 3G mobiele telefoon werd geïntroduceerd in Shanghai is anderzijds de alom bekende pre-roll commercial (de

benzine van menig westers georiënteerde site) nog vrijwel non-existent.

Group (SMG) vol hing met posters over het ‘live’ gaan van Oprah op SMG, geeft een rondje langs de ‘on-line’ velden een ander beeld. In tegenstelling tot de verwachting dat Chinese video sites vol staan met kopietjes van allerlei Westerse stukken content, zijn de Chinese sites vooral intern gericht. Veel UGC (User Generated Content) van eigen perikelen, tv program-ma’s, eigen nieuws en bovenal veel versies van de Chinese back-street boys. Muziek is echt heel groot. Nu wij weten dat de staats TV inhoudelijk nog veel te wensen overlaat en door velen als saai wordt be-stempeld weet Tudou omzet te creëren met een com-merciële skin waarin een geposte video van de Staat TV speelt. Respect.

Window of opportuni tyDat het in China op gebied van content en advertising gaat ‘gebeuren’ leidt geen enkele twijfel. De voorte-kenen zijn duidelijk en de volgende stappen behoeven geen ‘rocket science’; slim implementeren van lessen uit de wereld en deze, als altijd, beter toepassen.Ook over de P&L van Tudou hoeven wij ons geen zor-gen te maken. De snelle wijze waarop deze voorlo-pers de omwenteling richting nieuwe wijze van ad-vertising managen laat zich raden voor de toekomst. In de wandelgangen sprak men al over de groei van waarde om snel gekocht te kunnen worden. Grappig, maar ik denk eerder aan kopen!Er liggen kortom veel mogelijkheden voor partijen die in deze keten iets hebben toe te voegen aan de Chi-nese ambities. Let wel, een opportunity is pas een opportunity als je er iets mee doet.

5�

�

De omvang van de Chinese mobiele telefoonmarkt is enorm. De

penetratiegraad ligt op nog geen 45%, maar dat is snel groeiende. De

penetratie van mobiele telefoons aan de oostkust, in de tier-1 steden is 100%,

landinwaarts daalt dit percentage maar groeit de penetratie. Dit is het gevolg van

toenemende welvaart in het binnenland omdat steeds meer bedrijven de steeds

duurder wordende oostkust verruilen voor het goedkopere binnenland. Chinezen

bellen veel maar sms-en een factor tien meer. Het sms-en is populairder dan

bellen omdat het efficiënt en effectief is. Met sms-en wordt ook geen inbreuk

gemaakt op iemands privacy. De Nederlandse belgewoonte, waarbij we een direct beroep op beschikbaarheid

wensen, is daarmee wezenlijk anders dan het Chinese gebruik. Chinezen zetten de

mobiele telefoon ook in voor hun eigen social media consumptie en gebruiken de

mobiele telefoon als een functionele en funny personal media provider. Hoe zit

dat precies?

Mobiele services voor ExpatsSmart Shanghai is een Internet community met services gericht op Expats en metropoli-taanse Chinezen. Er zitten ongeveer 500.000 expats in Shanghai die met Smart Shanghai worden voorzien van leisure informatie. Wie een hotel zoekt, een restaurant in de buurt of tickets wil kopen kan op internet en op de mobiele telefoon terecht. De services zijn zowel op het mobiele als online platform hetzelfde ingericht. De belservice kan het communitylid ook van de gewenste informatie voorzien. Het ontwikkelen van mobiele servi-ces als verrijking aan de web propositie staat nog in de kinderschoenen maar zal in 2008 serieuze vormen gaan aannemen. De e-mail tot sms functie, het last minute aanbieden van tickets voor events en het automatisch mobiel doorschakelen van leden naar relevan-te leisure kunnen mogelijk dit jaar met behulp van het Nederlandse Ask.com gereed komen.

Mobiele spam is bigDe mobiele services zijn minder ver ontwik-keld dan in Nederland. Dit komt enerzijds door de toezicht van de overheid die bepaalde services – zoals stemmen per sms – verbiedt. Aan de andere kant is de markt voor mo-

Mobile MarketingAthalie Stegeman

5�

�

Mobile Marketing

biele services nog relatief jong. China Mobile is met 500 miljoen abonnees marktleider en tegelijkertijd monopolist. Deze positie maakt het voor mobiele service providers niet gemakkelijk om een plek te veroveren. Marktleiders in het aanbieden van sms diensten zijn de fraudegevoelige sms-jes uit buur-landen. Deze sms-jes doen bij opening direct een beroep op je mobiele telefoon tegoed. De spam ervaring die wij in Nederland kennen met e-mail ervaren de Chinezen dus dagelijks op de mobiele telefoon. Uiteraard is wetgeving in de maak, maar of dat ook voor mobiele spam-filters geldt valt nog te bezien.

Bluetooth market ingOm te kunnen concurreren met China Mobile is Pio-co, een bluetooth communicatie bedrijf, zelf een net-werk van mobiele distributiepunten aan het ontwik-kelingen. Het concept is dat consumenten vrijwillig media consumeren en hiervoor waarde ontvangen. Dit kan zijn kortingsbonnen, bel tegoeden of andere voordelen. Het grote voordeel van deze bluetooth methodiek is dat het een media pull in plaats van

een push strategie is waarbij de ontvanger zelf aangeeft de media te willen consumeren. Het media effect is daarmee groter in vergelijking met de push methodiek. En de resultaten zijn aanmoedigend. In 2008 worden er naar verwachting 800.000 berichten per dag uitgezonden met een totaal bereik van 1,2 miljoen OTS – opportunity to see. Mobiele TV en betalenDe Shanghai Media Groep is indrukwekkend hard op weg om de moordende concurrentieslag te winnen in het media domein. Er zijn veel RTV aanbieders die allen concurreren om het digitaal consumerende publiek voor zich te winnen. In de race om de kijker is distributie van content een belangrijke strategie. Van analoog naar digitaal, naar internet en mobiel, de content is in alle vormen beschikbaar tegen een laagdrempelige prijs. Maar het mobiel betalen is voor de media consumptie, als voor het gamen van individuele of MMORPG games, nog nauwelijks ontwikkeld.

5�

�

Li-Ning is het derde sportmerk van

China, na Adidas en Nike. Het bedrijf wil

expanderen naar het Westen, maar mist

de slagkracht van de concurrentie.

Sportmerk Li-Ning hijgt Adidas en Nike in de nek

Dit ar tikel i s verschenen in Het Financieele Dagblad van 22 mei 2008. Auteursrecht i s voorbehouden aan Het Financieele Dagblad.Auteurs : Ber t van Dijk en Franka Rolv ink

Op een industrieterrein even buiten Peking wordt nog hard gewerkt aan het nieuwe hoofdkantoor van Li Ning. Het Chinese sportkle-dingbedrijf heeft ambities en daar hoort een passende hoofdzetel bij.

Direct rechts na de poort met bewaking ligt een voetbalveld. Links van de ingang loopt een atletiekbaan naar een plein waar met grote rode letters de woorden ‘Anything is possible’ staat. Het is de campagneslogan, die wel erg lijkt op die van Adidas (‘Impossi-ble is nothing’), maar die volgens de Chinezen toch echt twee jaar eerder is bedacht.

Wie het kantoor betreedt, vindt een 25 meter lang zwembad, ten-nisbanen, een indoor ‘NBA-basketbalveld’ en een grote fitness-ruimte, allemaal voor het personeel van Li Ning, dat met een ge-middelde leeftijd van 28 jaar jong is en schaars.

5�

5

het eerst sinds 1992 niet de officiële sponsor van de Chinese Olympische Ploeg. Het enorme marketing-budget van Adidas zorgde ervoor dat de Duitsers er met die eer vandoor zijn gegaan en Li Ning het na-kijken had.Het aankleden van de volledige sportverslaggevings-ploeg van de Chinese staatstelevisiezender CCTV, de sponsoring van het Spaanse Olympische basketbal-team en de sponsoring van tennisser Ivan Ljubicic zijn voor Li Ning een schrale troost. In Nederland sponsort het samen met de Rabobank een streetbal-event.

Ook de snelgroeiende welvarende Chinese klasse ziet westerse merken vaak nog steeds als statussymbool en laat de Chinese merken nog regelmatig links lig-gen. Vooral aan de oostkust in ‘rijke’ grote steden als Sjanghai en Peking is die trend zichtbaar.

‘Wij richten ons om die reden in China minder op die steden, maar vooral op de mensen uit de relatief kleinere steden van het land’, zegt Chen. ‘Doordat onze prijzen structureel 15% tot 20% onder die van Adidas en Nike liggen, maar we wel dezelfde kwaliteit leveren, slagen we erin in die regio’s snel te groeien. Het grootste deel van de omzet komt inmiddels uit deze secundaire steden.’

Die strategie past het bedrijf ook internationaal toe. Geen winkel aan de Champs-Elysées in Parijs, maar wel vijftien winkels in Macedonië. Geen winkel in de PC Hooftstraat in Amsterdam, maar wel eentje in Al-mere. Inmiddels heeft Li Ning twee winkels geopend in de Benelux, maar een onverdeeld succes is het nog niet. De winkel in Maastricht, de eerste in Nederland, is onlangs na een jaar weer gesloten, omdat er te weinig klandizie was.

Ook de concurrentie uit eigen land ligt op de loer. Het Chinese sportmerk Erke, dat een opvallend op dat van Li-Neng gelijkend logo voert, is binnenkort ook in Nederland verkrijgbaar. Op zijn website toont Erke zijn ambitie: ‘Going global. To be number one.’

Net als Peng Chen. Hij draagt een kanariegele trui met capuchon en ‘Jolly X’mas’ erop. Chen is verant-woordelijk voor de international activiteiten van Li Ning. Hij heeft gestudeerd aan de Haarlem Business School en spreekt vloeiend Engels. Dat is in China heel bijzonder. Het is dan ook Chens taak het merk Li-Ning (mét streepje) buiten China op de kaart zetten.

Nu komt nog slechts een fractie van de omzet van bijna Rmb 4,4 mrd (ruim euro 400 mln) uit het bui-tenland. In vijf jaar moet dat zijn opgelopen tot 20%. ‘We willen een van de grootste sportmerken ter we-reld worden’, zegt Chen. In China is Li Ning nu al een grote jongen. Het bedrijf verwacht eind dit jaar ruim 6000 winkels te hebben, oplopend tot 10.000 in 2013. Maar in omzet moet het bedrijf de sportgigan-ten Adidas en Nike nog ver voor zich dulden.

Gezien de omzetgroei van Li Ning (37% in 2007) lijkt het een van de succesverhalen in de recente Chinese bedrijfs-historie. Het bedrijf werd in 1989 opgericht door

turner Li Ning. Deze populaire Chinese gymnast won op de Olympische Spelen in 1984 drie gouden medail-les. ‘Li Ning heeft jarenlang geturnd, maar moest dat altijd in westerse sportkleding doen, omdat er nog geen Chinees merk bestond’, legt Chen uit. Als trotse Chinees wilde hij dat veranderen.’Toch valt concurreren met Nike en Adidas niet mee. In plaats van bijvoorbeeld de Nike Air heeft LiNing de Bow, een spiraalvormige draad die de demping in de sportschoen aangenaam maakt.

Maar de grote jongens beschikken over grote marke-tingbudgetten die Li Ning niet heeft. Zo heeft Adidas meer geld aan marketing en reclame te besteden dan de volledige jaaromzet van Li Ning. En het gaat ten-slotte om de merkbeleving. Chen: ‘Onze kleding komt uit dezelfde fabriek als de kleding van Adidas. Daar ligt het niet aan.’Om de achterstand te verkleinen wil Li Ning sport-sterren en ploegen aan zich binden. Maar ook daar komt de concurrentie om de hoek. Zo is Li Ning voor

55

�

China and the art of motorcycle cabsDe piekervaring van een week in China komt op dag 2, als aan het begin van de avond alle verkeer in Shanghai is vastgelopen in een monumentale file. De motorrijders die in slagorde opgesteld staan voor het gebouw waar ik uitkom blijken taxi’s te zijn en ook de enige vorm van transport waarmee ik het groepsdiner nog op tijd ga halen. Mijn chauffeur heeft een plankje achter aan zijn zadel bevestigd waar mijn tas op mag, leest het Chinees geprinte adres van het restaurant, schiet onbedaarlijk in de lach als ik in mijn mantelpakje achteropklim en samen scheuren we de stoep af en de uitlaatgassen in. Ruim drie kwartier lang schieten we links en rechts langs de gevangen auto’s op iedere weghelft die daartoe ruimte biedt. Als mijn chauffeur vlak voor aankomst nog een U-turn moet maken stuiteren we samen van de motor af. Passanten helpen ons overeind, kloppen ons af en lachen ons hartelijk uit. Nog geen ladder in mijn kous en ik begin de lol van de omvang, de chaos, de humor en de geheel eigen stijl van Shanghai in 2008 in te zien.

e-Culture in ChinaAntoinette Hoes

5�

�

luchtige zaken. In China wordt online over praktisch alle zaken van het leven uitbundig gepubliceerd door internetgebruikers.

Aan de andere kant van het digitale spectrum kun-nen tachtig miljoen Chinezen als gameverslaafd worden gekwalificeerd, zij spelen meer dan 5 uur per dag een Massive Multiplayer Online Roleplaying Game (MMORG). Diverse nieuwe regels en acties, als bijvoorbeeld verplicht onderbreken van de sessies na 3 uur spelen hebben nog niet tot een daling van dit aantal geleid (zie ook het artikel van Marc van der Chijs).

In zijn artikel ‘Mingling Politics with Pay’ schrijft Guobin Yang van Columbia University over het Chi-nese internet als een ‘middle landscape’ een sche-mergebied dat zich niet puur als politiek speelveld laat benoemen, maar ook niet uitsluitend als een arena voor commercie en entertainment. Hij be-schrijft het gemak waarmee online bijna impromptu protestacties op gang kunnen komen die door de enorme aantallen gebruikers en bezoekers razend-snel kunnen groeien en verspreiden.

Het Chinese digitale domein karakteriseert zich zijns inziens niet als een groot open netwerk. Maar eerder als een verzameling relatief gesloten kleine net-werken - zoals de Bulletin Boards - met een eigen hiërarchie en pikorde. Dat zaken zich toch relatief snel kunnen verspreiden komt door de overlap en de mensen die de verbindingen vormen tussen de verschillende kleinere netwerken.

e-Cultuur wordt gevormd door alle digitale culture-le uitingen. Wereldwijd is een nieuwe digitale dimen-sie ontstaan waarin andere vormen van expressie en reflectie mogelijk zijn. In deze digitale dimensie staan publiek en gebruiker centraal. Hoe staat het met de ontwikkeling van e-Cultuur in China?

In het Westen horen we veel over de beperkingen die de Chinese overheid probeert op te leggen aan het internetgebruikers en bedrijven die content verspreiden. Voor veel Chinezen heeft het internet toch veel grotere persoonlijke vrijheden gebracht. In het digitale domein zijn ongekend veel mogelijkhe-den voor zelfexpressie en communicatie. Chinezen

maken fervent gebruik van de mogelijkheden van chatten, instant messaging, weblogs, nieuwsgroe-pen, maar vooral ook van Bulletin Boards – een soort fora - om zaken uit te wisselen en te delen die geen plaats krijgen in de ‘officiële’ media. Waar de meeste Bulletin Boards begonnen zijn als simpele webpagina’s groeien ze nu uit tot hele e-magazines en sociale netwerken.

Maar veel sterker nog dan van de verruimde ‘po-litieke’ zelfexpressie, zien we meer dan honderd miljoen mensen in China gebruik maken van alle entertainment en populaire cultuur die het digitale domein hen biedt. In deze omgeving floreren ook nieuwe omgangsvormen, op sommige plekken wordt veel belang gehecht aan het eloquent gebruiken van taal, taalgrappen, versluierde beledigingen en zo meer. In andere omgevingen zoekt men het in de meest sensationele verhalen, roddels en andere

e-Culture in China

5�

�

In de zomer van 1996 was ik in China voor een marketing studiereis van 1 maand. Dit betrof 1 week Hong Kong, 1 week Guangzhou, 1 week Shanghai en 1 week Beijing. Dat was toen al indrukwekkend, mede omdat er al een behoorlijk aantal mobiele telefoons zichtbaar waren, met name in Hong Kong, Guangzhou en Shanghai. Het verschil nu met 12 jaar terug is indrukwekkend, ook betreffende de opkomst en gebruik van digitale media waaronder mobiel internet.

Een Explosieve GroeiChina; Grootste Mobiele

Markt Ter Wereld

Yuri van Geest

gen in koopkracht en de omvang van de bevolking. Daarbij is er wel een grens aan de groei van mobiele telefoons (en mobiel internet) als gevolg van de re-latief grotere armoede, grotere sociale ongelijkheid en lagere besteedbare inkomen van veel Chinezen in vergelijking met Nederland.

Mobiele facts & f igures• De vervangingsvraag en -frequentie liggen in China hoger dan in Nederland. Ruwe indicatie is dat Chine-zen gemiddeld om de 1,5 jaar switchen van telefoon en in Nederland is dit 2,5 jaar.

• Op dit moment zijn er 55 miljoen mobiel internet gebruikers (met slechts GPRS en EDGE). Dit is 10% van alle mobiele telefoons in China. In Nederland is dat momenteel 1,7 miljoen op 19 miljoen telefoons, dus ook rond de 10%. Dit betekent dat China op het gebied van mobiel internet op hetzelfde niveau van gebruik zit als Nederland, alleen de aard en frequen-tie van gebruik is minder geavanceerd. Dit zal de ko-mende 3 jaar waarschijnlijk worden ingehaald. Verder is opmerkelijk dat 20% van de 55 miljoen mobiel in-ternet gebruikers uit Guangzhou komt, gevolgd door Shanghai en Beijing.

• De reden waarom er nu al toch al veel mobiel inter-net gebruikers zijn, ligt aan de relatief lage mobiele

5�

Onderstaande cijfers en feiten spreken in dit verband voor zich. Het is mij dan ook duidelijk geworden dat de toekomst van mobiele telefonie en mobiel internet in toenemende mate in China zal worden bepaald. China Mobile is momenteel de nummer 1 mobiele operator ter wereld en heeft 4x de marktwaarde van nummer 2, Vodafone. Het is indrukwekkend en overtuigend om te zien hoeveel startups, bedrijvenparken, innovatiecentra, venture capitalists en incubators bezig zijn met mobiel internet en mobiele telefonie. In Chengdu en Shanghai alleen al zijn de afgelopen 10 jaar meerdere ‘Silicon Valley’s’ uit de grond gestampt met een sterke focus digitale media.

China heeft van origine het stigma van kopieerders en weinig innovatie, maar dit veranderd snel. China is het nieuwe Japan inzake digitale media. Eerst veel kopiëren en simpele, laagwaardige kennis aanbieden, dan upscalen en investeren in innovatie en R&D. Juist door de enorme schaalgrootte van de Chinese markt, de ongelofelijke positieve, ambitieuze en optimisti-sche mind-set van veel Chinezen en de grote hoe-veelheid van beschikbare en capabele kenniswerkers uit de universiteiten is dit versneld aan de orde.

China heeft momenteel al de grootste mobiele tele-fonie markt van de hele wereld. Dit zal de komende jaren nog meer het geval zijn gezien de verbeterin-

�

spraak- en datatarieven in China in vergelijking met Nederland. Vaak zijn deze 10 tot 100x goedkoper dan in Nederland. Dit in combinatie met een koopkracht-verschil van gemiddeld een factor 10 met Nederland maakt dat mobiele telefonie in China in brede zin in-teressanter is in vergelijking met Nederland. Reden is wederom de schaalgrootte en marktomvang.

• Per april 2008 is er eindelik 3G in China opera-tioneel. Dit betreft geen UMTS/WCDMA (Europa) of CDMA2000/EV-DO (VS) maar een eigen 3G technolo-gie: TD-SCDMA. China Mobile zal dit in het licht van de Olympische Spelen binnenkort versneld commerci-eel promoten. rwachte groei is enorm: 138 miljoen 3G gebruikers per eind 2009 en maar liefst 300 mil-joen 3G gebruikers eind 2011!

• Eind 2010 komt 4G commercieel op de markt met een snelheid van 100 Mbps tot 1 Gbps. Momenteel is de Chinese overheid niet erg enthousiast en stimule-rend inzake WiMax. Alle kaarten worden op de eigen 4G-standaard gezet.

De grootste Mobiele Operators in ChinaDit zijn China Mobile, China Unicom, China Telecom en China NetCom. De eerste twee genoemde opera-tors zijn pure MNOs, de laatste twee bieden ook vaste telefonie aan. China Mobile en China Unicom bieden momenteel de meest innovatieve en geavanceerde mobiele datadiensten (VAS) aan.

Aandachtspunten bi j mobiel internet in China:• Wetgeving/censuur strict • Verschillende technische standaarden • Relatief veel prepaid klanten • Voorkeur Chinese overheid voor lokale startups/technologie/standaarden

De succesvol le Mobiele Value Added Services (MVAS) van ChinaPas sinds 2003 groeit de markt voor mobile VAS in brede zin in China hard beginnende bij SMS zoals ook in Nederland. In 2007 zijn er 600 miljard sms’jes ver-stuurd, een groei van 30% i.v.m. 2006. In 2008 wordt maar liefst 10 miljard euro omgezet in mobiele VAS. 4 miljard euro daarvan is puur sms, 3 miljard voice VAS, 1 miljard WAP, 1 miljard ring(back)tones, 450 miljoen mobile gaming en 100 miljoen euro betreft mms. Dit is 20% van alle inkomsten (data en voice gecombineerd dus) van mobiele operators in China hetgeen ongeveer hetzelfde percentage is als in Ne-derland. Dit zal oplopen naar 15 miljard euro in 2010.

Een groei dus van 50% voor mobiele VAS in twee jaar tijd! In 2011 is de verwachting dat ongeveer 20% van het gebruik van alle mobiele VAS via 3G diensten worden gegenereerd.

Daarbij is messaging (sms, im, e-mail, mms) ook in China het belangrijkste binnen de mobiele VAS groep. Tevens is mobiel internet via GPRS en EDGE in China relatief populair, net als ringback tones. Dit zijn twee opmerkelijke verschillen met Nederland. Tot slot is mobiele e-mail in China vooralsnog minder populair dan mobiele IM in vergelijking met Nederland. Voor-beeld: in 2006 waren er 7 miljoen mobiele IM gebrui-kers en in 2007 waren dit er maar liefst 73 miljoen! De verwachtingen voor de komende 3 jaar zijn met name hooggespannen voor mobiele TV (nu al 1,5 mil-joen gebruikers; in 2010 90 miljoen gebruikers), mo-biel betalen (3 miljoen gebruikers), mobiele muziek (70 miljoen gebruikers), mobile gaming (55 miljoen gebruikers) en mobiele blogging tools (aantal onbe-kend). Blogging (BBS en QQ) is in China veel popu-lairder dan in Nederland, zowel in absolute als in re-latieve zin. Maar liefst 25% van de Chinezen is actief aan het bloggen en dat zal mobiel dus ook naar alle waarschijnlijkheid een vertaalslag krijgen. Toepassin-gen zijn mobile commerce (M-Commerce), GPS, LBS en mobiele barcodes/QR codes zijn de komende jaren nog niche markten.

Naar verwacht zal eind 2010 in China maar liefst 63% van de mobiele VAS messaging zijn, oftewel een marktsegment van 9 miljard euro. De rest (37%) betreft mobile gaming, mobile internet (browsing), LBS, muziek, video, TV en downloadable content zo-als ringtones, wallpapers etc. In waarde betekent dit ongeveer 6 miljard euro eind 2010.

Het is duidelijk: er ligt enorme kansen voor Neder-landse ondernemers in de mobiele sector in China ! De gouden bergen die China in 1996 heeft beloofd, hebben zij waargemaakt.(Bron: Paul Budde Communications, 2008;

Frost and Sullivan; Ovum; ITU)

5�

�0

“but.... your site looks sooooo nineties!!”Een korte stilte in de hip ingerichte ruimte van een restaurant...We bezoeken smartshanghai.com, een portal voor expats, een soort city-guide. De verbazing is groot, het gezichtsverlies dat onze gastheer niet mag lijden vergeten. De oprichter, sinds kort bijgestaan door een engelse consultant die het bedrijf op een “professioneler” niveau moet tillen vertelt over zijn product en eerlijk is eerlijk; zijn idee is prima. Een portal voor een in Nederland onmogelijk kleine niche genereert hier honderdduizenden pageviews per maand en tienduizenden loyale abonnees. Maar wat hij doet aan advertising? Weinig. Hoe zet hij mobiel in voor zijn community? Niet. Wat hij verdient aan het refereren van bezoekers naar hotspots? Niets. Heeft hij dan wellicht een print-publicatie die mensen kopen? Nee. Het onbegrip illustreert het verschil tussen onze en de Chinese “marketing” cultuur.

Soooo Nineties CRM in China Sebastiaan Moesman

Middelen en mogelijkheden om aan de gang te gaan leken eindeloos. Ook andere bezoeken leverden der-gelijke verbazing op; Marc met zijn Spill group ver-zamelt achteloos honderdduizenden profielen waar geen enkele privacy regelgeving omheen bestaat, gamers die 6 tot 12 uur per spel (!) gemiddeld ach-ter hun PC zitten, het ontbreken van entertainment op TV, de ongelofelijke participatie van Chinezen in blogs, review- en ratingsites en mobiel; een walhalla van contact- en interactiemogelijkheden. Doen ze daar veel mee? Nee.

Er is dus “iets” dat het vakgebied marketing en CRM in het bijzonder zo latent houdt in China. Als we de recente geschiedenis bekijken zijn er wel aankno-pingspunten. De essentie wat mij betreft: Chinezen worden wel steeds welvarender, maar ze waren arm en dat waren ze nog niet zo lang geleden. Bovendien wordt de toetreding tot de markt als leverancier aan consumenten vrij strak gereguleerd. In zulke nog koele marktomstandigheden is voor marketing en advertising nog geen essentiële rol weggelegd. Van marktpenetratie, marktaandeel en productinnovatie c.q. positionering blijft weinig over. Er is weinig clut-

ter van grote merken dus het elkaar overstemmen om aandacht (marktaandeel) is niet nuttig. Produc-tinnovaties als een shampoo die je de look geeft alsof je net van het strand of uit bed komt hebben geen nut als de consument net begonnen is het ba-sisproduct te kopen. De positionering en penetratie zijn in grote mate afhankelijk van het kooppotentieel van de consumenten en dat groeit wel maar is nog beperkt. Als advertising in China nog in een dergelij-ke ontwikkelingsfase zit, dan is het logisch dat CRM nog veel minder op de radar verschijnt.

Iemand vergeleek op internet de Chinese markt met de Europese in plaats van de Amerikaanse markt vanwege de grote verschillen op gebieden als cultuur, vermogen, taal, urbanisatie en dergelijke. Ik denk dat dat een goede vergelijking is; zelfs in Europa zijn nog gebieden waar advertising en CRM in de kinderschoenen staan en dat terwijl we hier in rijke gebieden als Nederland al vele stappen verder zijn. China gaat enorm snel vooruit, maar heeft nog veel in te halen. Dat gaat ze niet heel veel tijd kos-ten, maar tot die tijd zijn zelfs de rijkste gebieden in China qua advertising nog sooooo nineties.

�0

�

Goed GeregeldInfrabeheer in China

De enorme explosie van Internet, mobiel servers en bedrijven

leidt tot grote beheersvraagstukken.

Hoe beheren ze dat allemaal?!

Een antwoord op deze vraag is niet eenvoudig. Steve Mushero, de CTO van Tudou gaf en

inzicht hoe Tudou haar platform beheert.

Al snel werd me een aantal zaken duidelijk. Zo blijkt dat Tudou ongeveer 1.000 servers hebben draaien, maar hun directe partners hebben ook nog eens een paar duizend servers staan. Ze hebben gemiddeld voor iedere 20 tot 40 servers één netwerk element gekoppeld. Ook zijn ze zware gebruikers van OpenSource management tools zoals Nagios en Cacti om het geheel enigszins beheersbaar te houden. Hun assett management is goed geregeld... ze hebben exacte overzichten van iedere machine die ze in hun bezit hebben en waar die precies staat. Natuurlijk zijn er ook een aantal zaken die voor verbetering vatbaar zijn, zoals het inrichten van een goede interne helpdesk.

Het meest verbazingwekkend van het geheel is dat het totale Tudou IT infrastructuur wordt beheerd door slechts 12 mensen!!! Dat Tudou een grote infrastructuur zou hebben, had ik wel een beetje verwacht. Maar dat een bedrijf met deze grootte in webdiensten en infrastructuur met zo weinig mensen beheerd wordt, had ik echt niet verwacht. Helemaal omdat het huren van mankracht zo extreem goedkoop is. Zelfs de mede-oprichter van Tudou, Gary Wang, zei tijdens ons bezoek: “The good thing about China is that you have a lot of human resources.” Maar dit betekent niet automatisch dat je ze ook blind moet blijven inhuren. De Chinezen weten blijkbaar ook wat efficiency betekent.

Steve verwacht dat hun huidige infrastructuur binnen een jaar zal ver-dubbelen, derhalve zijn huidige IT beheer staf zal groeien naar ongeveer 25 man. Nou... dat vind ik nog steeds niet veel mensen voor zo een grote IT infrastructuur.

Bier thoe Kalicharan

6�

�

Organisatie van ICT beheeren projecten

Waar in Noord Europa de organisatie van ICT in be-drijven evolueert van een hiërarchisch lijnaansturing naar een sterk procesmatige invulling (bijvoorbeeld met ITIL in beheerdomeinen en DSDM en Prince2 in projectdomeinen) merk je daar weinig van in China. De Chinezen voeren bijzonder grote projecten uit en doen dat met grote snelheid en inzet van veel menskracht, maar de organisatie ervan is – vanuit ons perspectief - traditioneel en weinig procesmatig. Men kent onze procesmatige aanpak niet of slecht en als je het uitlegt acht men het weinig relevant voor hun situatie. Nu is arbeidskracht weliswaar zeer ruim voorhanden en zijn de loonkosten relatief laag - om-gekeerd aan de situatie in Europa - maar toch is het de vraag of dat de voornaamste redenen zijn voor de andere aanpak van ICT beheer en projecten.

Enige duiding is wellicht in de volgende uitspraken te vinden; “To the Chinese, the company is more like a family. The idea is ‘I am giving myself to your com-pany, now you have to take care of me’”, “They will work hard for the company but in return expect to be trained and developed.” en “If you cannot help them to educate and progress, you are going to lose them, quick”. Dit zijn slechts een paar karakteristieken op-

getekend uit de monden van ervaren buitenlandse CEO’s door Laurie Underwood van het CEIBS (China Europe International Business School).

Vanuit de bezoeken, presentaties en gesprekken komt naar voren dat Europeanen en Amerikanen in China vooral steeds zo verrast zijn door de andere relatie die Chinese werknemers met bedrijven heb-ben, en dat men - vanuit een Europese achtergrond - daar sterk op moet anticiperen wil men succesvol in China zijn.

Er is een enorme “workforce” van goed opgeleide en hard werkende mensen – alleen al in de provincie Chengdu komen jaarlijks 100.000 universitair afge-studeerden op de arbeidsmarkt. Zaken als zelfstandig initiatief nemen en verantwoording dragen is voor Chi-nese medewerkers echter lastig. Loyaliteit en binding bewerkstelligen met hun Chinese medewerkers blijkt

Met een zo fenomenale groei van China moet het beheer van ICT en het organiseren van ICT projecten een grote uitdaging zijn. Hoe doen bedrijven dat in China? Hoe werken Chinezen daar?

Douwe Fokkinga

6�

To the Chinese, the company is more l ike a family.

�

voor veel Europese en Amerikaanse bedrijven erg las-tig. Deskundigen zien de oorzaken voor deze attitude onder andere in het sterk competitief en schools in-gerichte onderwijssysteem, de commando structuur die men vanuit communistische achtergrond gewend was, maar ook de traditionele ondergeschiktheid van het individu ten opzichte van de grote gemeenschap wordt gezien als belangrijk component in dit werk-gedrag. Dit is natuurlijk nogal verschillend met de Westerse werk- en organisatiecultuur waar zelfstan-digheid van individuele werknemers belangrijk wordt geacht en waar meesturen in beleid en beslissingen is ingebed in organisatie structuren en werkvormen.

In de context van enorme groei en grote schaal in China blijkt het organiseren van projecten en be-heer van ICT wel de fijnmazige uitrafeling in taken te kennen. Taken worden toebedeeld aan afdelingen,

werkgroepen en individuen. Dit is ook logisch gezien de sterke groei die vele Chinese (IT) bedrijven ken-nen, waar men vaak in korte tijd van tientallen naar honderden werknemers uitgroeit. Chinezen wensen daarbij dan een heldere directe taakaanduiding met

duidelijke aansturinglijnen en heldere relaties naar leidinggevenden.

Een sterk procesgerichte structuur waar de discipline in taakuitvoering meer uit beschreven processtappen en structuren naar voren komt dan uit hiërarchische aansturing, blijkt China minder aan te spreken. Het kan zijn dat dit slechts een tijdelijke fase is in de evo-lutie van werkprocessen. Mogelijk krijgen deze me-thoden later wel hun inbedding. Het kan echter ook zijn dat het leunen op procesmatige inrichting iets meer zegt over Europese werkcultuur en misschien een minder goed middel is bij de succesvolle inhaal-slag die Chinese bedrijven nu meemaken.

6�

They wil l work hard for the company but in return expect to be trained and developed.

“I am giving mysel f to your company, now you have to take care of me”.

�

Het begint allemaal tijdens de basisschool, waar er een ongekende discipline wordt vereist. In onze ogen onmenselijk en ongezond voor kleine kinderen. Voor Chinezen de manier om orde en regelmaat van kleins af aan eigen te maken. De discipline die met de paplepel ingegoten wordt, weerklinkt door de hele Chinese maatschappij.

Vanaf het begin van de middelbare school, welke opgesplitst is in de ‘middleschool’ en de ‘highschool’, wordt er grote druk gelegd op het behalen van goede cijfers. In het laatste jaar van de middelbare school doen alle studenten een examen, gaokao genaamd. Een goed eindexamen betekent toelating aan een prestigieuze universiteit. Wat voor velen erg belangrijk is. Immers, een goede universiteit geeft een betere kans op een baan met een goed salaris. Waardoor de familie geen gezichtsverlies zal lijden. Is de familie echter vermogend genoeg, dan is een plaats aan een gerespecteerde universiteit een stuk zekerder.

De toelating tot een goede universiteit speelt dus een erg grote rol en is maar voor sommigen weg-gelegd. Eenmaal toegelaten is het, bij wijzen van spreken, een eitje. Veruit de meesten studeren af. In tegenstelling tot Nederland, waar toelating vaak geen probleem maar afstuderen daarentegen een ander verhaal is.

Doordat studenten van heinde en verre komen, woont vrijwel iedereen op de campus. De campus voelt meer als een stad op zich met winkels, res-taurants, stadium, sportvelden, een museum en een ziekenhuis. We kregen ook de kans om in een aantal studentenkamers te kijken. Studenten wonen gedurende hun studie met 6, 8 of iets meer op een kamer. Dit is afhankelijk van de universiteit. In Sichuan Univerisity delen 6 studenten gedurende hun studie een kamer van ongeveer 20 m2. Alleen studenten aan de medische faculteit in hun laatste jaar delen een kamer met 3. Jongens en meisjes verblijven in aparte gebouwen en mogen elkaar niet in het gebouw bezoeken. Ze delen per kamer ook

Zes op een kamer De Chinese student Rogier Bikker

De Chinese student leeft totaal anders

dan een Nederlandse student. Een van de

70.000 studenten van de Sichuan

University liet ons een kijkje nemen in het dagelijks leven.

6�

�

een soort aanrecht en een badkamer. De wc is te vinden onder de douchekop, en de douche dus boven de wc. Ondanks dat dit elders ook gebeurt, blijft het een indrukwekkend verschijnsel.

Doordat er geen tv-aansluitingen zijn, zit bijna elke student met zijn of haar laptop op bed. Hierdoor wordt de populariteit van websites als tudou.com of applicaties als ppstream, online video services, meteen duidelijk. De studenten kijken alle tv-series, films en video clips via internet.

Toen ik aan de student vertelde dat ik alleen op vrijdagochtend les heb, en dat er van mij verwacht wordt dat ik de rest van de week zelf invul, viel zijn mond even open. Zijn gemiddelde schoolweek ziet er een stuk minder vrij uit. Elke dag strikt les van gerespecteerde professoren. Waarbij waarden als creativiteit en eigen mening jammer genoeg nog weinig aan bod komen en collectivisme overheerst. De Chinese onderwijsmethode is wat dat betreft nog erg ouderwets; rijtjes stampen zonder vragen te stellen. Gelukkig ziet ook China in dat veel Chinezen wat betreft persoonlijke ontplooiing en creativiteit achter lopen op westerlingen. Het schoolsysteem verwesterd, hoewel het nog een lange tijd zal duren voordat de traditionele didactiek volledig overboord gezet is.

De salarissen van pas afgestudeerden liggen per regio ver uiteen. Waarbij uiteraard steden aan de oostkust als Shanghai en Beijing voorop lopen. Maar gemiddeld ontvangt een afgestuurde bachelor student ongeveer € 250 per maand en een master student gemiddeld € 500 per maand. Schamele bedragen vergeleken met Nederland, maar ook in steden als Shanghai geen vetpot. Wijsheid komt met de jaren, is de algemene opvatting. Dus pas afgestudeerden beginnen met een laag salaris, en krijgen later meer betaald op basis van ervaring. Want het is de ervaring die telt. Chinezen houden er van om beloont te worden. Om steeds weer een stapje verder te komen. In het bedrijfsleven vertaalt dit zich door naar steeds een iets hogere functie met een iets hoger salaris.

Mede dankzij de reis is mij duidelijk geworden dat student zijn in China, een wereld van verschil is. In China draait het in eerst instantie om een hoge score op het eindexamen, waarna er minimaal 4 jaar lang op een prestigieuze universiteit, in een soms smerige campus, gestudeerd wordt voor gerespec-teerde professoren. Ik drink er vrijdagmiddag nog een biertje op, met Bas en Peter. Mijn docenten.

6�

6

Wat opvalt is dat het uitgaansleven in China redelijk rookvrij is. Net als eigenlijk heel Shanghai en Chengdu. Daar waar wel gerookt mag worden toont de Chinees zich weer het ijve-rige baasje dat hij is. Nog voor de peuk goed en wel is uit-gewalmt, is er alweer een Chinees langs gestiefeld om een verse asbak te plaatsen.

Sowieso is de service prima. Bij binnenkomst wordt er direct nadrukkelijk geïnformeerd naar hoeveelheid en voorkeur; for two? drinks? diner? Nog voor je zit heb je minimaal 4 geplas-tificeerde menu’s in handen met de vraag wat je wilt hebben. Of je nu in het Paulaner Brauhof in Shanghai zit en door Chinese Dirndldametjes zonder bijbehorende borsten wordt bediend of gewoon bij een eettentje naar binnen gaat, dat is overal hetzelfde.

Na binnenkomst valt er nog iets op. Veel Chinese restaurants hebben geen kapstok. Of misschien is deze er wel, maar niet beschikbaar voor buitenlanders. In plaats daarvan kan de jas over de leuning van de stoel worden gehangen. Omdat dit er natuurlijk niet netjes uitziet, wordt in veel restaurants direct een soort kussensloop over de jas getrokken om deze aan het oog te ontrekken.

Eten in China betekent toch meestal wel Chinees eten. Bij voorkeur een keer of 3 per dag. Dim Sum (kleine hapjes), Hot Pot (fondue-achtig methode waarbij je met z’n allen een

Two espresso? And for you also two espresso?

Uitgaansleven in ChinaDe verbazing zit veelal juist

in de kleine dingen die je meemaakt in het sociale leven en nachtleven. We

hebben vooral genoten van het uitgaansleven

voor westerlingen en / of verwesterde Chinezen. De

lokale Chinese bar hebben we niet gezien, net zo min als de lokale ome Jan of tante Mien. De prijzen waren dan ook de prijzen die je overal in expat

bars tegenkomt. Zeg maar een euro of 5 à 6 voor een biertje.

Johan Schaap

66

�

grote pan soep maakt door er wisselend stukken vlees en vis voor eigen gebruik in te koken en er weer uit te vissen) en heel veel rijst. Best lekker allemaal, al proef je (als leek waarschijnlijk) weinig verschil tus-sen het één en het ander.

Drinken in China betekent veelal de bekende Westerse merken. En in het geval van bier natuurlijk Tsingtao, China’s beste premiumpils dat begin twintigste eeuw door Duitse kolonisten werd gebrouwen voor Duitsers en andere buitenlanders in China. Voor de aanhangers van ‘koopt Nederlandsche waar’ is er gelukkig overal onze nationale trots te vinden. Heineken is verkrijg-baar van de tap, per fles of zelfs middels een krui-sing van een pitcher en een thuistap. Een uitzonder-lijk groot glas (waarschijnlijk groter dan de Chinees achter de bar) dat van boven wordt volgetapt waarna er via een kraantje aan de onderkant weer een biertje uit kan worden getapt. Een exercitie die dusdanig veel tijd kost dat je je kan afvragen wat het voordeel is.

Wijn is er ook, maar dat is oppassen. Vooral bij de witte wijn. Een lekkere Pinot Gris, Chablis of Pouilly Fumé vindt de Chinees waarschijnlijk maar wat aan de droge of zure kant, dus serveren ze bij voorkeur een soort desertwijn bij je eten. Rode wijn is er overigens ook, waaronder veel van Nieuw Zeelandse en Austra-lische makelij. Niet geheel verwonderlijk natuurlijk gezien de nabijheid.

Eenmaal wat bestelt, komen ze graag bijvullen. Of vragen of je nog iets wilt. Bij voorkeur na je eerste of tweede slok. Om dat ongeveer elke slok te herha-len. Niet dat Amsterdamse ‘service’ valt te prevaleren, maar dit werkt soms op je zenuwen. Omdat de gemid-delde bedienende Chinees zelf niet het inkomen heeft om Westerse drankjes te nuttigen zijn ze er ook niet echt bekend mee. Dat betekent dus veel uitlegen en onderhandelen als je bijvoorbeeld Vodka Cola wilt en dus bij die fles Vodka ook wel meer dan één blikje cola.

De volgende dag moet de kater natuurlijk gepareerd worden met een koffie. Eveneens een relatief nieuw fenomeen in het land van de thee. Probeer bijvoor-beeld een niet noemenswaardig Engels sprekende Chinees maar eens met een dubbele espresso te la-ten opdraven. Ze blijven lachen en knikken alsof ze je begrijpen, maar gaan niet weg en blijven maar vragen wat je wilt drinken? Two espresso? And for you also two espresso?

Uitgaan in Shanghai is uiteraard uitgaan aan de Bund, de bocht in de rivier de Huangpu. Bund is afgeleid van het Urdu, de taal der Pakistanen. Het woord voor dam in Urdu is: Band. Vanaf hoger gelegen terrassen

van o.a. het New Heights Restaurant en de fameuze Bar Rouge heb je een schitterend uitzicht op de fel in regenboogkleuren oplichtende skyline van een succes-story. Wie in Nederland nog zeurt over een rommelige entree van Amsterdam moet hier eens gaan kijken. Niet alleen de gebouwen vechten om aandacht, zelfs de schepen op het water hebben elk stukje mast en ra van hun ongetwijfeld nagebouwde klassieke bootjes vol met lampjes. Mogen de verlichtte gebouwen en verlichtte schepen nog niet genoeg aandacht vragen, dan wordt je oog wel gevangen door een commercial op een schermpje van 10 bij 10 meter dat gemonteerd op een lokale praam om aandacht schreeuwt.

In Chengdu is het uitgaan voor Westerlingen nog echt een uitje. De lokale bevolking is nog niet gewend aan 20 lange blanke personen die één van de bijnamen voor buitenlanders, Grote Neuzen, soms nogal uitbun-dig eer aandoen. En zeker niet als die na binnenkomst in Bar One ook nog eens gaan dansen. Gewoon tus-sen de tafeltjes, op het podium, of op de bar. Het levert in elk geval regelmatig een drankje van een Chengdunees op. Gewoon, om een praatje te kun-nen maken. En ondanks dat de meisjes giechelend als middelbare scholiertjes elkaar staan aan te moedigen bij die Grote Neuzen te gaan staan om het vervolgens niet te durven, is het ook geen preutse bedoening. Op het podium danst een schaars gekleed koppel een erotisch duet.

Vooraf was overigens al gezegd dat de meisjes van Chengdu de mooiste van het land zijn. Nu bestond ons referentiekader alleen uit de meisjes van Shanghai en die konden inderdaad niet tippen aan lokale schoonhe-den. Gelukkig was dat de lokale VVV ook opgevallen. Op een toeristische kaart van Chengdu werd vol trots verhaald over de kwaliteit van Women from Chengdu. Niet alleen mooi en sexy, maar ook gehoorzaam en goed in het huishouden. Wel met een eigen willetje en soms een tikje ongedurig, maar al met al een vrouw die haar man aan alle kanten ondersteunt. Kijk, dat is nog eens promotie!

6�

�6�

Geld & Kennis Investeringskansen in China

6�

�6�

In China is er genoeg kapitaal is om mee te investeren, maar het kennisniveau op dit ge-bied is in China nog beneden het niveau van de Westerse wereld. Dit wordt bevestigd tijdens een bezoek aan Innotech, een venture capital bedrijf van de Chinese overheid. Innotech investeert voornamelijk in kleine- en middelgrote bedrijven. Zij willen een maximaal belang van 30% in het bedrijf waarin zij investeren. De oude eigenaren behouden dus altijd de meerderheid om zo goed gemotiveerd te blijven om het bedrijf verder uit te bouwen.

Hun verhaal kwam over alsof ze goed wisten wat ze deden, maar na enkele vragen bleek dat ze vrijwel zonder strategie te werk gingen. Ze had-den bijvoorbeeld nog niet echt nagedacht over hoeveel geld ze uiteindelijk wilden verdienen met hun investeringen (ROI) en ook hadden ze geen ‘failure strategie’. Met dit laatste punt bedoel ik de kans van slagen. Stel er wordt geïnvesteerd in 10 bedrijven. Hoeveel hiervan gaan failliet en hoeveel worden echt succesvol? Innotech liet blijken dat ze graag met buitenlandse bedrijven gezamenlijke investeringsprojecten willen opzet-ten. Omdat het kennisniveau laag ligt zoeken Chinese investeerders toenadering tot Westerse bedrijven. Ze willen graag van ervaren investe-ringsbedrijven leren ‘hoe het werkt’.

Dit creëert leuke kansen voor Europese bedrij-ven die graag voet aan de grond willen krijgen in China. Chinese investeerders willen graag van ons leren en kapitaal lijkt daarbij niet echt een probleem. Andersom wil je als ondernemer niet verdwalen in de per bedrijf veranderende wet- en regelgeving van de Chinese overheid. Van oor-sprong Chinese bedrijven hebben hiermee vaak al veel ervaring en hebben de juiste connecties bij onder andere de overheid. Door samen te werken creëer je een goede win-win situatie die het risico voor beide partijen verkleint.

Geld & Kennis Investeringskansen in ChinaVincent Heidinga

“Venture capital is een manier van financieren in de vorm van risicodragend kapitaal en of leningen aan snelgroeiende, niet beursgenoteerde ondernemingen. Venture capital investeerders verschaffen niet alleen kapitaal maar bieden ook toegevoegde waarde op het gebied van strategisch advies, netwerken en het berekenen van exit strategieën.“ (bron: vcmarkt .n l )

6�

�0

1 J.(Hans)Abbink–Almende2 J.A.(Jeroen)deBakker–20083 J.D.M.(Rogier)Bikker–Achtentachtig4 R.J.(Richard)deBooij–WannahavesHoldingBV5 M.C.(Marc)vanderChijs–SpillGroupAsia6 M.W.J.(Marco)Derksen–Marketingfacts7 V.J.I.(Vincent)Everts–InterimIC8 R.(Roxane)Fadel–DoItManagement9 D.J.(Douwe)Fokkinga–UniversiteitGroningen10 M.E.(Ernst)Fuld–NGN11 Y.A.A.(Yuri)vanGeest–MoMo

12 T.M.(Dorrit)Gruijters–InterimIC13 V.C.(Vincent)Heidinga–ClansmanBV14 M.A.(Antoinette)Hoes–VirtueelPlatform15 R.A.(Ronald)vandenHoff–Cyberdigma.com&Mindz.com16 M.C.(Mary)Hoogerbrugge–FHVBBDO17 E.(Erik)Huizer–UniversiteitUtrecht&Technicolor18 E.J.M.J.(Elvire)Jaspers–InterimIC19 S.(Bierthoe)Kalicharan–Typ-Consulting20 J.A.H.P.(John)Kivit–Multiscope21 A.M.H.(Harriët)Koetsier–RetrieverMediaInformatieBV22 J.P.M.(Hans)Kroonen–Steam

D E E L N E M E R SNew Media

��

23 H.(Hugo)Leijtens–InterimIC24 J.C.A.(JanKees)Meindersma–StichtingKennisnet25 S.(Sebastiaan)Moesman–Reddion26 L.(Lucas)vanderMolen–Tera.nlBV27 G.J.(Gert)Post–ScarletNederland&België28 F.(Franka)Rolvink–HetFinancieeleDagblad29 L.C.F.H.(Luuk)Ros–Marketing30 J.(Johan)Schaap–ProbatonLtd.31 W.F.(Willem)Sijthoff–HetFinancieeleDagblad32 A.M.(Athalie)Stegeman–DeInnovatiemakelaarBV.33 R.(Roeland)Stekelenburg–NOS

34 G.A.(Alex)Stil–Reddion35 W.A.(William)Valkenburg–NPO36 M.G.M.(Marco)vanVeen–HeinekenInternational37 P.F.(Peter)Verhaar38 M.H.(Maarten)Verkoren–WaltDisneyStudios39 J.B.(Jan-Bart)deVreede–StichtingKennisnet40 J.C.(Jann)deWaal–Info.nl41 K.W.(Klaas)Weima–EnergizeBV42 R.(Ronald)vanWoensel–PCzapper.tv

��

CO

LO

FO

NR e d a c t i edrs. Dorr i t T.M. Grui j tersManaging Par tner I nter imICPostbus 597111040 LE AmsterdamTelefoon 020 67 682 17

P r o j e c t C o o r d i n a t i eRoxane FadelDo I t Management

S c h r i j v e r sRogier B ik ker, R ichard de Booi j , Marc van der Chi js , Marco Derksen, Ber t van Di jk , Douwe Fok k inga, Ernst Fuld, Yur i van Geest , Dorr i t Grui j ters , Vincent Heidinga, Antoinette Hoes, Ronald van den Hoff, Mar y Hoogerbrugge, Er ik Huizer, E lv i re Jaspers, B ier thoe K al icharan, John K iv i t , Harr iet Koets ier, Hans K roonen, Jan Kees Meindersma, Sebast iaan Moesman, Frank a Rolv ink , Luuk Ros, Johan Schaap, Athal ie Stegeman, Roeland Stekelenburg, Marco van Veen, Maar ten Verkoren, Jan-Bar t de Vreede, K laas Weima, Ronald van Woensel

C o v e r & o p m a a kZwing Wieland, z wing@z wing.nl

D r u k w e r kBemaGraphics

B e s t e l l i n g e ndorr i t .grui j ters@inter imic.com

© I nter imIC & Market ing fac ts juni 2008O verneming met bronvermelding is toegestaan met uitzonder ing van de ar t ikelen die or igineel in het Het Financieele dagblad geplaatst z i jn .

D i s c l a i m e rHoewel de tekst met ui terste zorg is samengesteld, k an I nter imIC voor de aanwezigheid van fouten en onvol ledigheden geen aansprakel i jk heid aanvaarden. Tevens k an geen van de schr i jvers en auteurs aansprakel i jk worden gesteld voor hun bi jdrage.

P a r t n e r sDit rappor t en het seminar dat op 16 juni 2008 plaatsvond in Meet ing Plaza werd mede mogel i jk gemaakt door Meet ing Masters, VEA, I nter imIC, Market ingFac ts, Steam, Neder landse Publ ieke Omroep, I nfo.nl , Almende, Typ Consult ing

N e w M e d i a

��

Dorrit T.M. Gruijters InterimIC BVPostbus 597111040 LE AmsterdamNederland

T +31(0)20 6768217T +31(0)20 4891140

www.interimic.cominfo@interimic.com