Tufga Taneggarut (tullist) n Aït Kaci Mohamed Arab

Preview:

DESCRIPTION

Tufga Taneggarut (tullist) n Aït Kaci Mohamed Arab

Citation preview

AAAAït Kaci Mohamed Arabït Kaci Mohamed Arabït Kaci Mohamed Arabït Kaci Mohamed Arab

Tufga Tufga Tufga Tufga TTTTaneggarutaneggarutaneggarutaneggarut

((((tullisttullisttullisttullist))))

TTTTizrigin izrigin izrigin izrigin InternetInternetInternetInternet

2

Tufga taneggarut

ers-ed tmesrifegt di Lezzayer, umbe d ugar n snat n swaye d wezgen deg igenni; tamdint n

Tmenɣast teb ad aṭas. Issufeɣ-ed mass Qebbani aqerruy-is ur nemciḍ ara si tewwurt. Iḥulfa s lḥal iqquẓbṛen di tmanaɣt akken yeqquzbeṛ wul-is seg iḍelli mi s-ed-nnan belli mmi-s Ɛebd El Ḥamid yemmut deg yiwet n txazabit. Yewweḍ-as utiligram ɣef ṛṛeb a n tmeddit belli mmi-s yemmut. Syin d tazla ɣer unafag (l’aeroport) akken ad d-yaf timesrifegt ara t-id-yawin ɣer Lezzayer. Acu kan ayen ya reḍ yark s uḥellel akked usqizeb deg-sen akken ad as-ed-ǧaben amkan i wass-nni ur qbilen ara. Nnan-as-ed belli ussan-agi d ussan n l id mači aṭas imukan i d-yettɣimin di tmesrifgin yettawin s agafa n tmurt, imi tugti ixeddamen ttextiṛin le wacaṛ akken ad ruḥen ad d-ẓren tiwaculin-nsen. Tettuɣal Tmenɣast imir-en am temdint ǧǧan imawlan-is; yettrusu-d fell-as lweḥc. Ass-a, tafejrit, iwweḍ-ed ɣer unafag, yurǧa ma yella ad yili yiwen seg iminigen ur d-nettas ara di lawan. Dɣa dayen yeḍran. yufa-d amkan di tmesrifegt-nni n tes a(9). Tameṭṭut-is, yuɣ di tmenɣast imi din i tt-yessen, tebɣa ad d-teddu yides. Acu kan netta yugi. Yenna-yas: “kem ur tes iḍ-ara

T

3

lekwaɣeḍ, lemmer ad am-faqen ad kem-arren ɣer (Mali), ternuḍ-as ilaq a d-telhuḍ di snat yessi timectaḥ imi ur zmireɣ ara a tent-ǧǧeɣ weḥedsent”. Yeǧǧa-yas daɣen ttewṣaya i tmeṭṭut-is ad asen-tcegge itiligramen i sin warraw-is. Ahat win yellan di l eskeṛ yezmer ad as-ed sarḥen si lkaziṛna. wannag win yellan di Marikan, ur yumin ara yezmer yewwas ad d-yuɣal. Ɣef ayagi i s-yenna i tmeṭṭut-is ad asen-taru belli dayen yettwanṭel gmat-nsen akken ur d-tt ettiben ara iman-nsen. Imi ɣas ma yezmer ad d-yass win yellan di l eskeṛ, baba-s yugad fell-as aṭas. Taddart-nsen i d-yezgan nnig Lareb a Sidi Musa d yiwet n taddart-tamdint anda lebni n llajuṛ ittsami-d lebni-nniḍen n llajuṛ. Ixxamen maṛṛa ur kfin ara. Mazal-itt d acanṭi am Lezzayer maṛṛa. Seg asmi yettwaḥbes lbuṭ sɣur iserdasen u kksen aselway n tmurt, i d-bdan cwalat di taddart-nsen. Tazwara lɣaci ur fhimen ara acu i la iḍeṛṛun. Qqaren-as kra n wagguren kan ad yuɣal wasif s amḍiq-is. Acu kan ussan wwin-ed ayen ɣef ur yeḥtam yiwen. Bḍan imezdaɣ n taddart d tirebuya akken bḍan yark lɣaci di tmurt. Wa yeqqar-as adabu-yagi, ḥala adebbuz ara t-iɣeḍlen, wiyaḍ qqaren-asen: kenwi ad tekkem deg-s lemmer ad tuɣalem deg umkan-is. Lḥasun ulac anwa iẓran acu-ten wussan iberkanen i d-iteddun. Isers mass Qebbani aqerruy-is ɣef tbankiṭ uṭaksi i t-yettawin metwal Lareb a. Lemmer deg ussan nniḍen i d-yusa tili di lkaṛ ara yeddu ɣer taddart imi ɣlay aṭas uṭaksi si Lezzayer ɣer din. Iḍelli i s-ed-yerḍel um ellem-ines cwiṭ n tedrimt i s-ed yenna: “ fkiɣ-ak-ten.” Netta yerra-yas imir-en belli d areṭṭal kan, imi ur yeḥmil ara ad d-yeṭṭef seg alba ḍ lḥaǧa. Yecmumeḥ-as-ed imir-en uma lem-ines imi i t-yeẓra d yiwen uḥeqqi ur neḥmil ara ad iɣaḍ ula d yiwen. Seg asmi bel en lluzin n Meftaḥ i t-icegge yiwen seg imeddukal-is n Bgayet ɣer emi-s yes an asensu di temdint n Tmenɣast. Yufa-yas-ed amkan d a essas n yiḍ yettqabalen ikliyuten i d-yettasen seg ugafa n tmurt, di tugti deg-sen. U dɣa din i d-yemlal yiwet n targit mm wallen tizegzawin, yugar di le meṛ ma drus xeṛsum s ecrin isseggasen. Nettat ur tes i la

4

lekwaɣeḍ wala imawlan. Imi d tarewla i d-tarwel si ṭrad akked laẓ yellan di tniri. Ma d netta d yiwen iǧlen si tmeṭṭut-is seg acḥal ayagi. Yes a sin warrac meqqren akked snat teḥdayin timectaḥ i d-mazal ttidirent ar ɣur-es akked weqcic-agi yemmuten yemzel di taddart. Deg ubrid n Lareb a, ibaṛajen iserdasen wa yeṭṭafaṛ wayeḍ. Iḥulfa i tidi mi t-teccef deg uzagur. Aẓɣal irgel-as anzaren-is,ulac aṭas ubeḥri zdaxel uṭaksi. Ula d tiktiwin xeldent deg allaɣ-is. Imektiyen ttemḍafaren am txellalin n zzeṛb iteqsen akk ičelliḥen s tuccar-nsent taksumt talleqaqt n wul-is. Tteswiṛa n mmi-s tettuɣal-ed s waṭas deg ilejlijen-agi-ines yukin. Lmut n mmi-s tuqel-as am ujenwi deg iẓerman-is, iṛuḥ-as akka meẓẓi mebla ma yenna-yas acu i s-yellan ɣef ul-is. Armi d tura makka yemmut i iḥulfa acḥal i t-yeḥmel.Wammag zik yettxemim fell-as d win yark ur nemmid ara yark seg arraw-is. Imi d wagi, ɣas ma d netta i d amaẓuẓ, d netta ur neǧǧuǧeg ara deg-sen. Ikcem si zik-is di tẓallit akken kečmen wiyaḍ s ixeddim. Yerna-yas tasusmi n waṭas. Deg uxxam, ad as-tiniḍ mači zdaxel i yella ɣas ma yella ur yeffiɣ ara; ad d-yekcem am lexyal, ad yeffeɣ am lexyal; ur as-tselleḍ yettru neɣ yettinẓif neɣ dɣa ad d-yecetki. Ḥala yemma-s ahat i iẓerren anda yedda.Tikwal ad yinig ugar n smana, netta yiwen ur yeẓri. Ad d-yekcem am umakraḍ qbala ɣer texxamt-is. Syin cwiya ad as-slen cwiya ara yeqqaṛ s ṣṣut layen tiktabin-is yefruzza en di taqa att. Mass Qebbani ur da yettanef ara ad t eddi teswi t anda yezmer ad t-yennaɣ, ur t-yennuɣ ara. Yeqqar-as: « tjebdeḍ iman-ik ɣef uxxam am akken nekni nuḍen ajeǧǧiḍ, tettuḍ acu i k-ed-yenna Ṛebbi ɣef imawlan d watmaten; muqel kan s atmaten-ik imeqranen, di baṛṛa d iṭij ger lɣaci, deg wexxam d aggur n tziri.» Ladɣa seg asmi temmut yemmat-nsen, mzarabent tedyanin yeḍran d i eggalen n tfamilt, anda ameqran irbeḥ-ed inig ɣer Marikan di tseqaṛt-nni xeddmen yal asseggas imarikaniyen. Ma yella d win yellan seddaw-as, wwin-t ɣer la skaṛ si tesdawit; nnan-as la tregleḍ si la skaṛ asmi i k-teḥwaǧ tmurt. Ma d Ɛebd el ḥamid ixdem yiwet n tḥanutt di Larb a n Sidi Musa anda

5

yeznuzuy lqez akked zagzag. Yuɣal d netta i yettqabalen amesṛuf n wexxam teɣzi issegasen anda baba-s ur yufi yara ixeddim. Werǧin i d-yenna “aḥ”. Yal taggara n waggur ad d-yeddem tayemmust n yedrimen yettwaṭfen s lastik ad tt-yefk i baba-s. U ɣas akken, ur iban acu n tyerrist i d-yegran ger-asen. Ulac lehduṛ ger-asen, acu kan yuɣal baba-s ad t-yettqadaṛ aṭas. Imi ula d gma-s yellan di Marikan d netta i t-i wnen tikelt tamezwarut meqbel ad iṛuḥ. Ternuḍ yeṭṭhella aṭas di gma-s yellan di l skeṛ, ičeggi -as sya ɣer da s wacu ara yembbiwel di lkaziṛna. Izra gma-s d yiwen iḥemlen tiqaqayin akked lebsa yelhan. Ayen ye ṛeḍ ad yerẓ lḥiḍ yellan ger-asen, ur yessaweḍ ara. Yuɣal-as mmi-s d yiwen n lǧar zdaxel n wexxam. Ɣas yella umqadeṛ ger-asen, acu kan wa ur yeẓri acu yuɣen wayeḍ. Ladɣa seg asmi yunag ɣer tmenɣast.Mmi-s yeqqim ad iqabel taḥanutt-is, baba-s iṛuḥ ad inadi ɣef zheṛ-is. Netta mači d yiwen iḥemmelen ad yekref ifassen-is. Iḥellel-it cwiṭ-nni yezmer ad iḥellel akken ad yeddu yidsen. Aqcic s leqdeṛ, di kra imeslayen meẓẓiyen, isefhem-as belli d awezɣi ad yeddu, neɣ ad yeǧǧ lkumiṛs-ines. Di qrad(3) isseggasen yerza ɣur-sen semmus (5) iberdan u yal tikelt ittaǧa-yasen i watmaten-is s wacu ara s eddin taswi t. Ladɣa tullas timectaḥ i wumi i d-yettaɣ yark leḥwal n lakul, si tneǧart ar weqrab; iḥemmel-itent am yess-is. Acu kan netta d baba-s, tesmeḍ-nni, yellan ger-asen si zik, mazal-itt teṭṭef tasga n umsefham-sen; mači aṭas imeslayen ittembeddalen. Acḥal n tikal i yebɣa baba-s ad yemmesli yid-es, ur la yettaf ara tawwurt ansi ara s-yekk. Mmi-s, dayen yuɣal yettban-ed am win ur nebɣi yara ad yesseḥmu tamrart i t-icerken netta d imawlan-is. Acu yessewhamen aṭas mass Qebbani, d ayen i s-ed-qqaren madden ɣef arraw-is; qqaren-as-ed d ifeḥcucen iḥemmelen aqesseṛ aṭas. Ladɣa amecṭuḥ yekkaten awal s uqeddam. Medden maṛṛa ḥemmelen ad necṛaḥen yides. Mači aṭas i yellan am netta i yesnen ta rabt akked trumit. Hedeṛ-as ɣef ayen i k-yehwan ad k-ed yerr. Allaɣ-is d amawal ẓẓayen n tmusni. Ladɣa di temsalin iceɣben ddin. Issen yark timucuha ye nan imeddukal n Nnbi ( taẓallit d slam fell-as). Ad as- tiniḍ

6

yidsen i d-yekker. Issen-iten s yismawen-nsen akked yismawen n tilawin d warraw-nsen. Si tama nniḍen mi d-yuɣal s imawlan-is ad tafeḍ ters-ed tesmeḍ n tegrest taqesḥant yidsen; Teqqar-ed yemma-s, asmi mazal tedder, belli mmit-nsen yes a axjiḍ n ndama seg-asmi i d-yewweḍ ɣer ddunit, ulac acu ara t-yeččaṛen ḥala akal aẓayan n tenṭelt. Leḥzen yeččuṛen ul-is, ur yes i yara tifrat di tudert-agi. Teqqar-as : “yal mara t-waliɣ ttmektayaɣ-ed belli taggara n bnadem d akal asemaḍ.” Iṭij yesserɣ-as-ed tamelɣiɣt-is i mass Qebbani. Acifuṛ uṭaksi i t-id-yewwin yettmuqul-ed ɣur-es sya ɣer da. Yiwet n tikelt yesteqsa-t-id: - ncallah d lxir i k-id-yewwin ɣer Lareb a? Yerra-yas mass Qebbani am win i d-tessekreḍ si tnafa di lbir: - ala,ɣer lǧanaza. Ikemmel-as-ed winna: - ad aken-ye ḍem Ṛebbi lajeṛ. Amdan yekka-d seg akal ad yuɣal s akal. Nekni n Ṛebbi u ɣer Ṛebbi ara nuɣal. Yerra-yas: - a wer tes iḍ aɣilif. Yerna yesteqsa-t-id ucifuṛ-nni uṭaksi: - i wagi yemmuten d acu yak-t? Yerra-yas mass Qebbani - d mmi amecṭuḥ, mazal yessaweḍ (25) isseggasen. Nɣant imeddukal-is yeffeɣen d rrebrab. Ters-ed tsusmi. ye weq ucifuṛ acu ara d-yini. Ur yerǧi yara ad d-yemlil yewwas deg uṭaksi-s argaz i wumi yemmut mmi-s di taluft-agi iḍeṛṛun. Syin ikemmel mass Qebbani ameslay-is am win mazal yefkan. - tezriḍ, werǧin ne dil neɣ nemsefham nek yides. Nek d yiwen iheddṛen aṭas s idammen yeḥman. Netta d asusam am uzṛu n tmeqbaṛt. Qqareɣ-as ad yuɣal ad yimɣur u ad yefhem imir-en acḥal yew er ixeddim imawlan, ger uneẓmi ɣef arraw-nsen akked lmeḥayen i ten-id-yettqabalen di ddunit. Nniɣ-as ahat mazal-it cwiya d anubi; ahat asma ara yiwsir cwiṭ ad nuɣal nek yides d atmaten akken lliɣ nek d watmaten-is imeqranen. Inṭeq-ed ucifuṛ-nni, ifehmen acu iḍeṛṛun imir-en zdat-es:

7

- tezriḍ arrac maṛṛa ḥemmelen imawlan-nsen. Acu kan ur ḥemmilen ad t-id-sbegnen. ttagaden ad d-banen mazal-iten d llufanat. Mass Qebbani i d-yettbanen am win yezren deg uxemmem-is, ihuc aqerru-yis, syin yenna-yas: - tes iḍ lḥeq. Nek ayen ugadeɣ d iman-iw. Ugadeɣ ahat d leḥmala ur teḥmileɣ ara imi unfaɣ i warraw n leḥṛam ad t-nɣen. Si zik ttḥalfuɣ ikreḥ-iyi imi i t-id-s iɣ di lexṣas, ttḥalfuɣ am win ibɣan ad d-yerr ttaṛ seg-i, imi ur as-fkiɣ ara ayen s an warrac nniḍen. Ula d taẓallit yeẓẓul si temzi-s imi i d iyi-wala ur da ttẓalaɣ ara. Ttḥalfuɣ-as am win yugin yark ayen lliɣ. Imuqel-it-id ucifuṛ seddaw tiṭ, imi yella yelha-d d tenhart deg webrid ikeflen deg aṭas imeḍqan. Ladɣa mi yebda tikli si temdint neɣ ayen icuban tamdint n Lareb a Sidi Mussa ɣer taddart-nsen anida i yes edda temẓi-s akked waṭas isseggasen si tewser-ines. Akka kan ad d-yezzi ɣur-es ucifuṛ. Yiwen ubrid yenna-yas-ed: -I mmi-k-agi, ad fell-as ye fu Ṛebbi, ixeddem ɣer lḥukuma neɣ yella itteka deg alba ḍ ikabaren-nniḍen… ya ni acu d sebba… ɣef i t-nɣan ? mulac aɣilif… S wallen zeggaɣen seg imeṭṭawen yugin tufɣa akked we waz n yiḍelli, izzi ɣur-es mass Qebbani, yenna-yas: -Ala, Wellah ma tella yark isem n sebba. Mmi, ad fell-as ya fu Ṛebbi, yes a taḥanutt n lqez akked zagzag di Lareb a. Ula d ameslay, akken i k-ed-nniɣ, ur yeḥmil ad t-yesseɣzef. Aɣilif-is ḥala taẓallit akked yektaben n yal nwel. Iḥemmel ad iɣer s ta rabt, s trumit wala s teglizit; ula d taqbaylit-nwen ---neɣ keč d aqbayli--- ye reḍ ad tt-yelmed. Acu kan tew eṛ akken i d-yenna, akk ulac aṭas n yektaben yess. Ittemsefham d medden irkelli ɣas d yiwen iḥemmelen ad yeddu kan weḥdes.Yeqqar-as i yemma-s, ad fell-as ya fu Ṛebbi ula d nettat, asmi tedder belli ddunit txenqit, u ayen yessutur di Ṛebbi d aggay segs meqbel ad yarew ẓẓebla ara t-yawin ɣer ǧahenama. Nek d yemma-s akked watmaten-is, neddes fell-as aṭas mara nḥekku ger-aneɣ acu i d-yeqqaṛ. Neqqar-as l ibad kečmen ɣer tẓallit akken ad ṣegmen ma d Ḥamid ---d wagi i d isem-is--- segmi i itett lekwaɣeḍ-is. Ula d asmi yebda asfusker ur numin ara ad yerbeḥ

8

ula d lfels. Tazwara yelli yiwet n txibuṭ, d taḥanut anda ur zmiren ara ad qimen sin zdaxel. Ur yewwiḍ ara usseggas armi yelli tis snat. dɣa ayen iɣ-izzemen ixnefyac-nneɣ asmi nwala d netta i d-iqeṭṭun kullec s axxam. Nniɣ-as aqcic ur newwiḍ ara ecrin isseggasen yuɣal d netta i d imḍebber n wexxam. Uɣaleɣ ḥeqraɣ iman-iw akk usmeɣ cwiṭ seg-s. Nek yufa-yi-d lḥal akken medlen lluzin n Meftaḥ anda lliɣ xeddmaɣ. Di dqiqa ufiɣ-ed iman-iw ur zmireɣ ad ṭhellaɣ di twacult-iw. Tidett kan lemmer mači d netta di lwaqt-nni tili ad aɣ-yečč laẓ. Ɣlin-ed imir-en ɣef ddmuj-is imeṭṭawen-nni i kemnent wallen-is seg iḍelli. Banen-d am tḥemmalt tamecṭuḥt yugin ad tekfu deg ijerdan n tewser iɣaz zman deg udem-is. Acifuṛ i wumi te req tenhart deg iberdan-agi yeflan i req-as daɣen acu yezmer ad d-yini i wemɣar-agi yettrun ɣef mmi-s yemmuten s tmezliwt. Iban-as-ed am uqcic i wumi ye req webrid di teẓgi. Ixemmem acu yezmer ad as-yexdem, ur yufi yara. Ayen ɣer wacu yessaweḍ dakken tasusmi d yemma-s n leḥdaqa. …………………………………………………………………………

…………………………. ……………………….

Aɣebbaṛ isleɣ yark iberdan n taddart izelgen.Yers-ed mass Qebbani zdat tewwurt n lǧama anda i d-yufa imɣaren i t-yugaren qqimen senden ɣer lḥiḍ-is. Dɣa akken i t-id- eqlen kkren-d maṛṛa ar ɣur-es akken ad msalamen yid-es. Ɛeḍmen-as-ed irkelli lajeṛ. imir-en kan yeffeɣ-ed limam si lǧama . Ineggez-ed ɣef temgaṛt n mass Qebbani, iḥebba-t am gma-s. Syin yezzuɣeṛ-it seg ufus s la qel s axxam-is yellan ɣer tama n lǧama . Akken kan i t-yesɣim ɣef ufutay yenna-yas: -a gma, nekni d ayla n Ṛebbi, ɣer Ṛebbi ara nuɣal. Amdan yekka-d seg akal ad yuɣal s akal. Teẓriḍ sbeṛ d aḥbib n Ṛebbi u sbeṛ icebḥen d makken ara teḍru twaɣit. Amdan ilaq ad yeṭṭef di Ṛebbi akken d as-yehwa tbeddel tegnitt. Arrac-agi i ɣ-ed yefka

9

Ṛebbi, gan am ureṭal iṣuṛdiyen melmi d as-yehwa ad ten-id-yessuter bab-nsen. Inṭeq-ed imir-en mass Qebbani i wumi mazal ččuṛent wallen d imeṭṭawen yeḥman: -a ccix , a wer tes iḍ yark aɣilif di ddunit-ik wala di laxeṛt-ik. U ma yella mači dayen ad k-iceṭnen, ɣas ḥku-iyi-d amek teḍra. Yerra-yas-ed limam -nes a lweqt i wanect-en. Tura ilaq ad tezreḍ belli mmi-k tameddit-agi ad t-id-awin. Ceg eɣ gma akked mmi-s n xalti-k deg ukamyun, u tilifuniɣ i yiwen uǧadarmi snaɣ di Lareb a ad asen-d-yessishel lekwaɣeḍ akken ad asen-t-id-fken…i twacult-ik amek tella iḥeqqa? Yerra-d nnehtat am win i d-ibbaben ta kemt tamaẓayt. -bxiṛ filaman. -i yessi-k amek? -ad ten-in la qqarent. -i tmeṭṭut-ik? -teẓriḍ a ccix, titargiyin, ul-nsent iɣleb tiniri di litta . Ayen i s-tenniḍ ak-ed-ini aqli da. -i lekwaɣeḍ tekfiḍ-as-ten-id? -tezriḍ amek i tga tmurt-agi-nneɣ. Ssutren-aɣ-ed nnekwa-s, nettat ur tes i yara. ncegge ɣer Bamaku ma yella n lkaɣeḍ izemren ad as-ed cegg en ur ufin ara. Tura mazal-aɣ kan ad d-nadi ma yella a naf inagan ad d-icehḍen belli nettat syin, u baba-s akked yemma-s n din. S isteqsiyen-agi n limam ibeddel-as deg yiwen umecwaṛ tiktiwin-nni tiberkanin yellan zedɣent ul-is. Yettu aqraḥ-nni ickucebren ɣef tuyat-is. Tewwi-d imir-en yelli-s n limam, i d-yelsan lḥiǧab aberkan, sniwa n latay akked lgaṭu di tqecwalt tamecṭuḥt. Akken i tt-tsers, tuɣ aqerru n mass Qebbani i d-yeɣran deg allen-is a eẓẓer akked imeṭṭi. Dɣa imir-en ula d netta iṭerḍeq d imeṭṭawen. Iḥebba-tt ger ifassen-is, zdat baba-s i wumi i d-ɣlin imeṭṭawen ula d netta. Yenna-yas-ed imir-en limam: -Ɛebd el ḥamid d lwiz. ulac win ur t-neḥmil ara deg uxxam-nneɣ. Lemmer di yura Ṛebbi a zizen... Tenṭeq-ed imir-en teqcict:

10

-a ba… Dɣa yessusem limam i yebdan aserbi n latay deg yiwen ufenǧal annect-illat i mass Qebbanni. Tenna-yas-ed imir-en teqcict: - smana i eddan, iḥka-yi-d Ḥamid yiwet n targit yurga. Yenna-yi-d am akken yerra-t Ṛebbi d azaɣar ijeǧǧigen izeggaɣen. Iṭij yesseḥmay akal, abeḥri ziḍ, iwerẓigen, s cwiṭ n leḥya, bdan ijjiq armi i d-zeḍmen seg ulac kra n lewḥuc iberkanen i d-yelsan tiqnedyaṛ timellalin. Dɣa rekḍen yark izeǧǧigen-nni i d-yefkan yiwet n tezwaɣ igan am idammen.S yin yers-ed seg igenni yiwen wergaz is an aṭas n yefriwen u yebda a yestewtiw deg-sen s yiwen ujenwi. tessusem cwiṭ teqcict syin tkemmel: -yenna-yi-d mi yekfa targit-is belli ussan agi ara yinig, ɣas ur yeẓri yara sani. Netta ziɣ ifhem-itt. Imir-en ikcem-ed gma-s n limam. yenna-yasen-d belli yewweḍ-ed. syin yefka-yas afus-is i mass Qebbani, i wumi ye ḍem lajeṛ. Izwar-ed limam ɣer ukamyun i d-yewwin asenduq. Ɣawlen lɣaci akken ad t-id-ṣubben. Dɣa akken i t-id-sersen, iṛuḥ mass Qebani yekkes-as-ed lɣem i usenduq, yellan yersen kan d tarusi. Ḥala udem-is i d-yettbanen. Iṭunez dɣa ɣur-es s la qel islef-as s ufus-is, syin isers ticenfurin-is ɣef unyir-is asemmaḍ dɣa yenna-yas s la qel akken ulac anwa ara s-ed-islen : “a mmi nek d yemma-k, ad fell-as ye fu Ṛebbi, si zik i d aken-nsemmeḥ, i keč d watmaten-ik. Ass-a nek ad ak-ed-alsaɣ, semḥaɣ-k ma yella kra i d i-txedmeḍ. ɣas ẓriɣ-k si zik d lmalayek”. Yuẓa-d limam akked yergazen-nniḍen s asenduq akken ad t-skecmen ɣer wexxam-is. Imir-en iḥbes-iten-id mass Qebbani. Yenna-yasen s yiwet n taɣect yeččuṛen d tiḥercewt belli ilaq-as ad tawin s axxam-nsen. Yerra-yas-ed Limam belli kifkif, ula d wagi d axxam-is. Ɣas akken yugi. Di seddis(6) yidsen refden asenduq metwal s axxam-is, yeǧǧa qrib tura qus (9) isseggasen. Akken wwḍen issufeɣ-ed tisura n tsemmit n lḥaṛa, yelli-tt-id. Kecmen medden ɣer zdaxel, yerna deffir-nsen usenduq yettwababen ɣef tuyat. Yelli-d diɣen

11

tawwurt n wefrag yettawin qbala s aḥanu anda ur tes iḍ acu yellan anagar yiwet n ṭṭabla n wesɣaṛ yeččuṛen d idlisen yuran s ta ṛabt akked teglizit. Deg yiwen umecwaṛ xedmen-d amkan anda i t-ẓlen am ujalut i teffeɣ tudert seg iẓuran. Imir-en isekcem-ed iman-is yiwen akken n wemɣar yekfan si ddunit, yenna-yasen i lɣaci ad fɣen, anda i d-yedda mass Qebbani. Aneggaru-yagi isteqsa limam anwa wagi. Yerra-yas-ed limam belli d argaz-agi i la yessiriden tura lmegtin di taddart. Dɣa yedda-d deffir lɣaci.Yeǧǧan mmi-s ad yirid. Akken uɣalen lɣaci s axxam, ufan-en yerra-t zdaxel n lekfen amellal anda i d-yeǧǧa ḥala udem-is yettfeǧiǧen. Ur as-teqqar-eḍ ara sin wussan aya-gi i yemmut. Yuẓa mass Qebbani armi yewweḍ s aqerruy-is. yeqqim din am win ara yesta fun seg yiwen yinig meqren. Azgen n wass ur d-yekkir ara si tama n mmi-s. Imdel allen-is. Ulac anwa izemren si lɣaci ad t-id-yessaki si tnafa-nni n leḥzen anda yezzer. Yettban-ed ɣef udem-is yiwet akken n tewṛeɣ igan am aṭan-nni ittḥazen iyuzaḍ. U mara imuqel wemadan s udmawen n wargaz akked mmi-s, ad as-tiniḍ d argaz i yemmuten, mači d mmi-s. D igelfan n lɣaci i d-yettasen. Wa deffir wayeḍ. Win t-iwalan, ad yeǧǧ amkan i wayeḍ. Ulac anwa i yes an lkuṛaj ad t-id-yesker si leḥzen. Am usalas ibded s aqerru n mmi-s, allaɣ-is wissen sani iṛuḥ. Seg asmi yella meẓẓi i yella d assusam. Ula mara tewten neɣ ara-tḥeqren wetmaten-is i t-yugaren di la meṛ, ur yettru yara, ur d-yeqqar ara belli yella kra i t-iqarḥen. Ahat ma yella dɣa yella win izemren ad yekcem deg iɣilifen-is d yemma-s kan. Yal mara tetqelleq neɣ tuḍen ad tṛuḥ ad teṭṭes yides di tmetṛaḥt-is mectuḥen. Teqqar-as i wergaz-is: “leǧnun akked cwaṭen ur tezzin ara anda yella, imi l ezaz-as d taɣuri n leqṛan akked wayen ye nan ddin, keč anecraḥ-agi-inek ɣef kullec akked ulaḥed iban d cwaṭen i k-izedɣen.” Dɣa ad teḍs. Atmaten-is imeqranen, segmi ttimɣuren i ttuɣallen ttmeslayen-as am win i ten-yugaren. Ulac tamacahutt ur d-wwin ara ɣef una zul-is ɣef madden. Yiwet n tikelt snulfan-ed fell-as

12

yiwet n tmacahutt armi ula d netta yeṭerḍeq d taḍsa mi s-yesla. Nnas belli d yemmat-nsen i yeččan, asmi tella s tadist yess, aja bub n lakṛim; dɣa i ṛeq-as ubrid deg iẓerman-is armi i yekcem s ul n gmat-sen. Seg ass-nni dɣa i yegres wul-is am tqarruct n wedrar n Himalaya. …………………………………………………………………………

…………………….. ……………………..

D tawacult n limam i d-iheggan kullec. Sewwen imensi i yinebgawen akk uɣen-d lqahwa d latay d lgufṛiṭ i yim ewzen. Mass Qebbani yettmuqul kan deg-sen mi la ttḥarkilen maṛṛa. Kra ɣazen tenṭelt, wiyaḍ heggan-ed ikersiyen akked d yemṭaṛḥen. Wiyaḍ farḍen-ed axxam. Wiyaḍ-nniḍen wwin-ed asenduq asemmaḍ. Lḥaṣun, ur yessembbawel ara taḍadect-is tamectuḥt di lǧanaza n mmi-s. Ayen dɣa i t-yeǧǧan izzer deg ubaxix armi yettu iman-is anda yella. Tameddit, meqbel taẓallit n lmeɣreb, iṛuḥ-ed limam ɣer tama n mass Qebbani. Yenna-yas belli yebɣa ad yehdeṛ kra imeslayen yides. Dɣa yekker-ed seg umḍiq-nni anda yeqqim s aqerru n mmi-s s wallen imedlen am tenṭelt. Di baṛṛa, mi leḥḥun wa ɣer tama n wayeḍ, ḥulfan ters-ed yiwet n tsusmi iḥeznen ɣef taddart. Ad-as tiniḍ cmata teckucber am ubernus n wedfel aberkan ɣef ixxamen n llajur yuli bu seṭṭaf. Ternuḍ-as iberdan iddṛewzen am tbiddunt n wuzzal yeddez weqcic amectuḥ. Argaz,ineddmen ɣef ussan yezrin anda yezmer ahat s kra imeslayen ḥlawen ad yerẓ lḥiḍ n lxiq tebna ddunit akked tnekkit ger-as d mmi-s, yebɣa ad d-yerr s allaɣ-is cfawat n mmi-s asmi yella d llufan. Ɣas akken d asusam, si zik, medden maṛṛa ḥettben-t am tpupitt s wacu tturaren. Ur as-ed-yecfi yara ula d yewwas iru. Yettwali tura udem-is mi yella meẓẓi am uqcic ǧǧan imawlan-is neɣ am ugujil, yettxemimen d netta i yesxeṣren di kra n tɣawsa armi teǧǧan yeqqim weḥdes. Imir-en, makken mazal-it yezzer di tirga-s n zik, inṭeq-ed limam:

13

- a si Ḥmed, akken-nni i d-nekker, nek yid-ek; temzi-nneɣ akken i tt-nes edda am atmaten. Ɣas ẓriɣ, keč werǧin i yi-tḥesbeḍ am gma-k, acu kan nek ttwaliɣ-k am gma-nni i ssarmeɣ ad s uɣ. Ddunit twalaḍ terra-yaɣ d icifaḍ ur neswi ur nerri. Neǧ el tazwara d ayen yettdumun. Netta ḥala udem n Ṛebbi ara idumen. Newwi nerra, taggara twalaḍ ula d arrac-nneɣ, ur nezmir ad neḥrez fell-asen. Lfetna d ayen tebda, tuɣ iɣeẓrawen d issafen. Ulac anwa ara s-ixedmen ṣrima ḥala Ṛebbi a zizen. Ayen ugadeɣ ugar, dakken hatt-an akken kan tebda. Aṭas idammen ara yazlen a Ḥmed, ur ẓriɣ ara amek ara nessukes. Ḥman idammen akk rkan wulawen n lɣaci. A gma ur ssinen ara acu i sen-yelhan. Yessusem cwiṭ, imuqel s udem umeddakel-is i yufa mazal-it yezzer deg uxemmem-ines. syin ikemmel-as awal: -d imeddukal-is i t-yenɣan, a gma. D widak d wumi yedda acḥal i d-yezzin fell-as asmi yella icerrig ger-asen. Nitni fɣen s adrar. Netta,yeqqar-asen: “d lbaṭel ayen akka i txedmem, ur tes iḍ acu yezmer ad d-yawi.” Imir-en yetkaki-d mass Qebbani mi yesla i limam iḥekku-d ɣef sseba n lmut n mmi-s. Netta, di ddhen-is, d ibaṛṛaniyen i t-yenɣan akken nɣan imeyaten-nniḍen. Ur imeyez ula d yiwen ubrid belli yezmer ttwasnen widak i t-yenɣan. Aɣemɣum aberkan deg yiwen umecwaṛ yeččuṛ-ed igenni-nni yellan meqbel cwiṭ d azedgan am lemri. Muqlen di sin yidsen s igenni. Yiwen ixemmem belli ad d-ileḥḥu lmeɣreb, wayeḍ ixemmem belli d lawan ad yuɣal ɣer tama n mmi-s. Ḥebsen ɣef uṭruṭwar, ɣer tama n yiwet n t emuct iceqfan n tebrikt tazeggaɣt. Imuqel mass Qebbani limam metwal s allen, yenna-yas: -Ini-yi-d, tesneḍ widak i t-yenɣan? Yerra-yas-ed limam: -Ilaq a nqeṣṣeṛ aṭas, ur ten-ssineɣ-ara swaswa. Acu kan ameddakel-is Ɛumaṛ, ahat yeẓra anwi-ten swaswa. D netta i yellan yides makken yettwaṭef. Ilaq ad ak-ed ḥkuɣ,a si Ḥmed…ayen yeḍran d lbaṭel aṣeṭṭaf. Yessusem limam. Yessusem mass Qebbani. Seg usawaḍ n lǧama , lmuden yuɣ-ed yark tiɣemmaṛ n taddart.

14

Aqcic i d-iteddnen yesseɣzef taɣect-is am win i wumi yeqmeḍ nnefs zdaxel n t eddist-is. Ad tḥalfuḍ mara s-tesleḍ am win yettrun yal mara d-yini: “ALLAH AKBAR”. Tettimɣur taɣect-is arma d yiwet n tqacuct yerɣan, syin ad yebdu ad yessenɣas deg-s arma tewweḍ rqiqet am izeḍwi s wacu i d-jebden werrac tiɣirdmawin seg ixejḍan-nsent. Akken yessuli lmuden, cihden di sin u ṣellan ɣef Nnbi akk ssarmen-as ɣur Ṛebbi amḍiq n lwasila di lǧennet. Syin kecmen di sin yidsen di tewwurt n lǧama . Yeẓẓul yessen limam. Mass Qebbani yufa-d amḍiq di ṣṣef aneggaru. Di tẓallit-is, yal mara yessiweḍ anyir-is ɣer lqa a, yesfillit lǧenet i mmi-s, u ad as-iwehhi Ṛebbi abrid ilaqen ad yaɣ di temsalt-agi i d-ihedfen fell-as. Iḥulfa am akken d netta i yemmuten; ul-is segmi ikemmec am tyembbult ikeri, i ǧǧan la tettɣar i yiṭij unebdu. Yebɣa ad yeẓẓel di tesga n wexxam deg umur n mmi-s yeẓlen tura akka deg uxxam s tyerrist immezlen s lmus yeḥfan. Yurga-t zdaxel n tẓallit-is d netta i d-yussan ad t-yenṭel. U yefreḥ aṭas mi t-iwala ula d netta yeḥzen mi yemmut baba-s. Mi ifuk taẓallit-is, iwala limam yewwi-d seg ufus aqcic-nni i d-yednen. Akken i d-yewweḍ ɣur-es, yenna-yas: - a si Ḥmed tecfiḍ ɣef uqcic-agi, neɣ ala ? Imuqel-it s usenqeḍ, dɣa yerra-yas-ed : - iwerra-yi-d Ṛebbi snaɣ-t, acu kan wellah ma zemreɣ ad d-iniɣ anwa swaswa. Yenna-yas-ed imir-en limam: - D wagi i d Ɛumaṛ, ameddakel n mmi-k. Akken i ttmenṭaren ger lexlawi akked temdinin. Aṭas n tɣawsiwin i yes a ad ak-tent-id-yini. Yuẓa-d weqcic ɣer wemɣar, isellem fell-as. Syin yuɣal ɣer deffir, yessusem. Udem-is iban-ed am win yettewten s ujelkaḍ, d azeggaɣ yark anagar allen-is tiqehwiyin i d-yettbanen am snat n tlellucin n wewraɣ deg akal n tumlilit tazeggaɣt. I awen-ed limam ameddakel-is akken ad yekker; syin di tlata yidsen kecmen deg yiwet n tewwurt yettawin si lǧama s axxam anda yezdaɣ limam. Din qimen ɣef qrad(3) ikersiyen i d-yezzin i ṭṭabla. Dɣa yebda weqcic ameslay , mebla ma yesteqsa-t yiwen, s taɣect yeččuṛen d leḥzen:

15

- Ẓer a si Ḥmed, belli ur ẓriɣ sani ara yarraɣ udem-iw segmi yemmut Ḥamid zdat-i. Ur ẓriɣ ara amek i zemreɣ ad d-sfehmaɣ! Teṭṭef-iyi tcallawt! Ugadeɣ ɣef yiman-iw armi ur ẓriɣ acu i xeddmaɣ. Yessusem din. Imuqel s udem n yergazen-nni i t-yugaren ma yella drus xeṛsum (30) issegasen. Si tama-nsen ula d nitni walan amek ibda ifetti wudem-is, amek cwami-nni bdant la meḥunt. Dɣa yenna-yas limam: - a Ɛumaṛ,a mmi, ini-yas-ed i si Ḥmed acu i yeḍran irkelli. Dɣa yebda weqcic imir-en lehduṛ.

……………………………………………………. ……………………………………

……………………… Ass amenzu mi d-nulfan at ičumar-agi di lǧama , nenna-yas, nek d Ḥamid, d ayen ilhan. Ladɣa nek ur nessin acu i yesseḍwayen di tsertit. Ḥamu neḥma, taḥemmalt i d-iḥemlen tewwi-yaɣ deg ijufaṛ-is. Nebɣa yark ad tṣeggem tmurt. Ɣas nxuṣ tamusni, nniya-nneɣ d tin yeṣfan, d tin zeddigen. Teẓriḍ kullec; ahat tifeḍ-iyi amek i tfehmeḍ timsal, keč zik d amǧahed. Lḥasun nedda akken ddan yark medden di tezfuft-nni usirem. Meqbel ad bduɣ, bɣiɣ kan ad ak-ed-iniɣ yiwen wawal yes an azal meqren ɣur-i: werǧin walaɣ alba ḍ iḥemlen imawlan-is akken i ken-yeḥmel Ḥamid; win ur nessin ara Ḥamid ad as-yini d zzux i yettzuxu. Dima iḥekku-yaɣ-ed amek i tes eddaḍ ṭraḍ, keč ur tewwiḍ-ara (20) isseggasen. Yenna-yaɣ-ed amek i d-trewleḍ si lḥebs, amek i teččam ucanen, keč d imeddukal-ik asmi i ken-ḥarsen iṛumyen deg yiwet n temnaṭ deg udrar. Iḥekku-d amek i tzewǧeḍ, amek i tugiḍ akarni n yemǧuhad, amek i tnehreḍ lkaṛ di fransa. Zemreɣ ad ak-ed-iniɣ snaɣ ddunit-ik xir-ik. Ula d tatargit i tuɣeḍ yenna-yi-d amek i tt-id-tessukseḍ seg ufus n le skeṛ. Yeqqar-iyi-d fell-ak kra n leḥwayeǧ ur yettamen yiwen, u lemmer ur tessineɣ ara d amẓẓalu aḥeqqi tili ad as-iniɣ yeskidib.

16

Nniɣ-ak, ihi. Nedda cwiṭ yidsen akken ddan wiyaḍ.Tzemreḍ ad d-tiniḍ belli nek ddiɣ cwiṭeḥ nnig cwiṭ armi yuɣal d aṭas. Ḥamid, netta ur yettaǧa ula d yiwet n lɣelṭa mebla ma yenna-yasen-tt. Ladɣa tiḥerṣi i t-ttḥarisen imeɣnasen-nneɣ. Neẓra leḥkem d afuḥan izleg ayen yark yelhan di tmurt, acukan nekni nezmer ad nnekk deg-s lemmer ur nett assa yara iman-nneɣ. Mebla ma tettuḍ belli nekni d widak i d-yekkren s yisem n ddin. Win ur numin ara s Ṛebbi a zizen, ur yezmir ara ad yefhem acḥal neṭṭef di leqran, ur yezmir ad yessekcem s allaɣ-is belli win yellan d ineslem iw eṛ fell-as ad yeḥkem di ddunit-is s wayen imgaraden d wayen i d-yenna Ṛebbi a zizen. Acu kan ,si tama nniḍen nekni, deg umur usexdem n wallaɣ-neɣ ɣaf acu i ɣ-ed-i-weṣṣa Ṛebbi di tektabt-is, nestenyaf adebbuz akked lḥerṣ. Deg umur n tikli s la qel di lecɣal n tmurt,nekni newwi-tt d tazwawaṭ. Ad as-tiniḍ ilaq ad d-nesɣerṣ imir-en lmektub seg ufus n Ṛebbi neɣ mulac ad ifut lḥal. Lḥasun Ḥamid segmi i d-yettba id fell-asen.Ladɣa asmi ḥebsen tifranin warraw n leḥram n l eskar; fkan afus i yimṭurfa ad aɣ-nehren sani i sen-yehwa. Qrad(3) isseggasen umbe d, tugett n widak yefɣen s amadaɣ mmuten. Leḥzen ikcem s ixxamen am agu deg ussan n tesmuḍa. Ulac axxam ur nru yara. Yeqqar-iyi-d Ḥamid belli d lmuḥal u d awezɣi ad yeḍru wayen akka iḍerrun ma yella ulac alba ḍ n cwaṭen i t-iheggan meqbel. Lfetna am uqjun inecfen, ur tezriḍ deg wumi ara yehmej. Imsulta sya, at umadaɣ si tama nniḍen. Ḥamid yes an taḥanutt di Lareb a, ḥala tasusmi-ines i t-yessuksen seg wayen yes a deg wallaɣ-is. Medden yark ttqadaṛent ɣef tmusni-ines. Iɣra aṭas n ddin. Ula d limamat mara erqen, ɣur-es i d-ttaran ad t-steqsin. Tikwal ad ak-yini ǧǧi-yi ad d-nadiɣ. Ass neɣ sin umbe d ad ak-ed-yawi tifrat i temsalt i tettnadiḍ akked wedlis anda i tt-yufa. Acu kan netta yeqqar dima ɣef yiman-is belli di tmurt ibujaden kra n win yes an timqessin ḥettben-t medden d axeggaḍ. Netta ulac tama ur t-nezgil ara. Imsulta qqaren-as ixeddem d wat umadaɣ. Ineggura-yagi qqaren-as iban netta d amsaltu yefren iman-is. Qqaren-as yesserwel tawacult-is imi yeẓra acu ixeddem. Tidett, lemmer mači d limam-agi yesnen kra seg imsulta tili acḥal ayagi i t-qemman. Ma d at umadaɣ, yenɣa-

17

ten s tmusni-ines di ddin. Ansi i s-ed kkan ad d-afen ur as-zmiren ara. Cfiɣ yewwa-s di lǧama snejm en-ed lɣaci. Xedmen-aɣ-ed asarag-nsen ɣef “LǦIHAD” akked “TAƔUṬ”. Nnan-aɣ-ed: “ adabu-yagi amesbaṭli ḥala rṣaṣ ara t-iɣeḍlen, yenɣa ineɣmasen-nneɣ di tmesbaniyin. Yewtaɣ, ijarḥeɣ u yeksaɣ rbaḥ n tefranin. Ɣef ayagi yark i nerfed leslaḥ mgal-is, nessawel i lɣaci ibuṭin fell-aɣ ad yeddu yidneɣ imi d wagi i d abrid n Ṛebbi, mači d yiwen nniḍen.” Ḥamid yuɣen tannumi yessusum am u eggun, inṭeq-ed ass-nni asmi lɣaci ssusmen maṛṛa. yenna-yasen: “Lǧihad-agi-nwen yeqqim kan dagi ɣur-neɣ. Ibulisen yark yemmuten d arraw n tudrin-nneɣ. Ula d nutni d imeẓẓula u d lmumnin, akka am kenwi akken i d-teqqarem. Ad ggalleɣ ur seḥnataɣ ma teẓram anwa i yesselḥuyen tamurt-agi. Tǧa lem d amsaltu ma yemmut ara-d-yawin dduwla tineslemt. Mi yemmut yiwen ad d-aren mraw(10) deg umur-is. U kenwi s Wellah igan isem i yiman-is ma teẓram trent seg widak iṭṭfen tamurt s tidett. A yatmaten i yessalayen timura d tasartit akked iɣalen i tt-yessebdaden. Immeɣ-ed fell-as imir-en yiwen si zdeffir, ixneq-it. Widak iḥeḍren din, amezwaru d limam-agi-nneɣ, negzen ɣer win akken ad as-t-id-kksen si ger ifassen. Yekker din yiwen uwahruḥu ger imeẓẓula d wat umadaɣ. Amecwaṛ, limir-nsen, yessusem-iten. (Ass-nni win i ten-iḥebsen d yiwen akken weqcic iɣran di tesdawit n Blida, issen Ḥamid si zik). Syin ikemmel Ḥamid awal-is, ɣas nitni ur bɣin ara: - lfetna a yatmaten am tḥemmalt tameqrant mara d-teḥmel; iteddu uzegzaw d uquran. Ayen i d-tufa zdat-es ad teddem. Ɣurwat ad tǧa lem d ageffur ara yezrin ticki. Ladɣa nekni izedɣen di lǧwahi-yagi n Blida. Ass-agi temmeslayem-aɣ-ed, azekka ad aɣ-tewtem; yewwas ad d-yaweḍ anida ara ɣ-testewtwem s uḥlalas. Dɣa akken i d-yenna i teḍra. Sin isseggasen umbe d,umbe d mi mmuten imezwura yeɣran cwiṭ, uɣalen, widak i ten-iɣermen, am lewḥuc. Adrim yuɣal-asen am useqqi, smir-ed mebla cceḥa. Efk-asen ayen d ak-yehwan ur ṛebbun ara, cwiṭ kan ad d-bernen ɣur-ek. Yuɣal u ebbuḍ-nsen d

18

acekkaṛ yeqqerṣen. Ternuḍ-as leḥqara. Ur as-teqqareḍ ara mara twaliḍ lexdayem-nsen belli widak-agi kren-d mgal leḥqara di tazwara. Ula d tasartit-nsen ur tban ara. Uɣalen teddun s cceḥa umeslay. Lɣaci akken walan ulac lfayda deg-sen, bdan a jebden iman-nsen. Mebla ma nettu, keč tezriḍ, adabu afuḥan i yellan d ssebba n wezgen n warrac yulin s adrar. Yenna-yi-d Ḥamid belli s tta mada-nsen i yerẓan lluzinat n tmurt, staxren-ed ixeddamen. Skecmen ɣer lḥebs widak i send-yeqqimen deg ubrid-nsen, ladɣa widak yeɣran. Ternuḍ-as anda ma teddiḍ d abaraj akked d wazḍam s ixxamen deg iḍ sɣur imsulta akked iǧadarmiyen. Akken kan ara cikken deg-k tes iḍ cwiṭ n wul s inselmen, ad d-asen ad k-qemman seg uxxam am yir aqjun. Rran tammurt d yiwen n lḥebs ur nes i tilisa. Nek s yiman-iw, azgen n widak sneɣ fɣen s amadaɣ ur sinen abruy di tsartit, u tugett ger-asen d arrac imectaḥ yes an gmat-sen neɣ mmi-s n em-nsen fɣen meqbel. Lḥaṣun lfetna teṭṭef tiregwa n tmurt. Ur walaɣ ara acu izemren ad tt-yessufeɣ ɣer lxiṛ. Neẓra tew er teswi t, acu kan ur nxemmem ara tezmer ad taweḍ s anect-agi n lmut. Di tudert n lɣaci, ulac acu i d-yessebganen belli yella win iḥekmen tamurt. Xedmen leḥbus i lɣaci ur n edda yara di cre . Nɣan yiwen uselway n tmurt mebla ma yesteqeleq-iten yiwen. zzenzen cwiṭ-nni n lpiṭrul yellan di tniri. Slaẓen imelyunen n twaculin. Ukren acu yukren mebla ma nezra ibbizeḥ si temsalin. Ma yella d at umadaɣ kecmen deg yiwet n tebriṭ yettawin qbala s iɣzeṛ. Ǧa len belli lmut uce biw neɣ ubulis neɣ n walba ḍ iselwayen n tɣiwant ad d-yawi kra i umennuɣ-nsen; Ur ẓran ara belli yal mara nɣen yiwen am akken tawacult-is mara i yenɣan. D nitni i yettawin lɣaci ad ddun deg udabu mebla lebɣi-nsen. Kecmen deg yiwet n tekriṭ (violence) tazefrant tadarɣalt, ula d a daw n Ṛebbi ad tt-yagi. Anect-a s yisem n ddin, am akken d nitni i d-iwekkel Ṛebbi ad ṣeggmen tamurt; ur ḥusben ara iman-nsen meqbel ad ḥasben lɣaci. Wellah ar llan kra ma snen tabruyt n taɣaṭ di ddin… Ddan deg asif i d-iḥemlen armi uɣalen ugaren asif-nni di lexṣara. Asmi zedɣen wigad-agi yessawalen i yiman-nsen imǧuhad di taddart, yeqqar-asen Ḥamid belli eddan tilisa n cre , ur ilaq

19

ad kken deg win ittqazamen di lbaṭel akked timuḥeqranit. Yettawi-yasen-d timucuha umcegge n Ṛebbi (TSLF) akked imeddukal-is; amek ttaǧan tanefsit-nsen deg uxxam, amennuɣ-nsen ḥala i wudem n Ṛebbi. Tazwara, walaɣ amek ḥemlen a t-najin. Ɣas akken d asusam di ṭṭbi a-s, ad d-ṛuḥen ɣur-es ad t-steqsin akken ad ẓren amek i ten-ttwalin lɣaci. Netta yettara-yasen belli win ara yemmenɣen netta d yineslem am netta, di sin yidsen ara kecmen ɣer tmes. Imi yiwen yenɣa, wayeḍ ula d netta yebɣa ad ineɣ. Yeqqar-asen imsulta-yagi tettwalim akked iserdasen, aṭas deg-sen d imeẓẓula, ttuẓumen, ttseddiqen, i iḥemlen imawlan-nsen. Acu kan taswi t-agi n lfetna, tufa-ten-id anda i ten-id-tufa. Ma qqimen-en ḥeṣlen, ma rewlen-d ḥeṣlen ugar. Tufa-ten-id deg yir lawan akked deg yir amkan. Si tama nniḍen, nitni ḥekkun-as-ed ɣef leḥbus n tniri i d-snulfan i yimeɣnasen ukabar-nsen akked d usufri i ten-sufriyen yal mara ṭfen yiwen armi tikwal itettu ccada. Ḥekkun-as-ed amek i neqqen lɣaci mebla cre d waṭas n tɣawsiwin nniḍen ur iqebel la qel. Seg asmi immuten imezwura yefɣen s amadaɣ, tuɣal tbeddel tmuɣli-nsen ɣer lɣaci. Uɣalen ttwalin yark widak ur neddi-yara yidsen d icenga. Yeqqar-iy-d Ḥamid fell-asen belli rṣas s wacu inɣan atmaten-nsen yesdubbez-asen ulawen-nsen armi ur zmiren ara ad semxalfen ger lḥeq akked lbaṭel. Iles-nsen yeččuṛ d ameslay n Ṛebbi, di lawan anda ulawen-nsen ččuṛen d aḍu n lekfeṛ. Lexṣas n tmusni n ddin d wayen ye nan tudert s umata ikemmel i umxix deg ubaxix. Lḥasun zegren tilisa n temdanit. Yuɣal ula d adabu mgal i d-kren, iḥemmel-iten. Imi segmi llan i yes edda yark leqwanen ihudden tamurt. Zzenzen lpitṛul n tiniri, rẓan lluzinat d tkebbaniyin n ddewla akken ad aɣ-ed-skecmen ibaṛṛaniyen nessufeɣ s usfel nefka seg idammen-nneɣ i wasif n tlleli. Akken i d-yeqqar umeddakel-iw Ḥamid, yeɣran mači d kra, belli tamurt-agi tes a waqila da wesu sɣur Ṛebbi a zizen. Yečča-tt leǧhel akked tekriṭ. Tuɣal tifenyent akked weḥwas d nutni i d idles akked le wayed n tmurt. Imdanen deg umaḍal ttzuxun s leqraya akked d wacu i d-snulfan d wayen xedmen, nekni nettzuxu s ubbulun i d-nuker si lluzin anda i nxeddem neɣ

20

s wacḥal n swaye n tguni i neṭṭes di tkebbanit ansi i d-nettawi rrezq-nneɣ... Yewwa-s, iḥka-yi-d belli yessen yiwen weqcic ittaker-ed adlisen seg uɣerbaz anda yeqqaṛ. Ɣas akken d takerḍa, i k-yenna Ḥamid, acu kan ifṛeḥ imi d adlisen i yes a deg allaɣ-is a ten-id-yaker. Acu kan yeḍsa mi s-ed-nnan belli yessexdam-iten i usiɣi n tmes di tegrest, ladɣa ma yili ulac aǧarnan deg uxxam. Deg usseggas-agi yezrin, tuɣal texṣer tegnitt, ger-aɣ akked d at rrebrab-agi yellan di temnaṭ-nneɣ. Zik xerṣum ttmeslayen s yisem n wegdud, ɣas neẓra ɣelṭen aṭas di tufɣa-yagi-nsen s amadaɣ. Wanag tura uɣalen d ifer unen fell-aɣ, ccukren armi qrib ɣelben win d wimi ttnaɣen. Aneggaru-yagi netta, ifaq-asen, ur tes iḍ acu yellan deg-sen, dɣa yunef-asen ad xedmen ṛṛay-nsen.000000 Dɣa, ṛṛay-agi-nsen ame waǧu iḥuza-yaɣ-ed nekni d imezwura. Ur ẓriɣ ara amek i d-ssufɣen fell-aɣ, nek d Ḥamid, belli nettawi-yasen isalen i yiserdasen n Blida. Cegg en-aɣ-ed a nesers iman-nneɣ. Nekni ncegge -asen belli ɣelṭen aṭas di leḥsab-nsen fell-aɣ. Si tama nniḍen lɣaci uɣalen jebden-d iman-nsen seg-sen anagar win yettwaṭfen deg umerdax-nsen seg iḍaren ar umelɣiɣ. Nuɣal seg ixeddim s axxam,seg uxxam ɣer lǧama , si lǧama s ixeddim. Lḥers segmi irennu fell-aneɣ. Nettḥalfu-yas yal tikelt ara d-imuqel ɣer-neɣ walb aḍ imezdaɣ n taddart. Nuɣal nettraǧu kan asmi ara-d-zeḍmen s ixxamen-nneɣ ad aɣ-awin. Ladɣa Ḥamid i wumi i tt-ṭṭfen d tuḥsift seg asmi yettnaɣ yid-sen di ddin, di temsalt-agi n lǧiḥad ger inselmen. Ziɣ nitni yeččuṛ wul-nsen seg uɣuccu akked ttaṛ. Ahat qqaren-as ma yella nzemm-as i wagi axenfuc-is am akken tamsalt-nsen ad tuɣal imir-en d tamsalt n lḥeq. Syin ad d-llint tiwwura n rbeḥ mgal adabu-yagi ifɣen i webrid n Ṛebbi. Nḥulfa-yas i tfidi yewwḍen s iɣes asmi yennuɣ Ḥamid di lǧama , netta d gma-s n yiwen si cyufa n widak ifɣen s amadaɣ di temnat-nneɣ. Nnuɣ-en ɣef tmezliwt akked timenɣiwt s rṣas, anta i d ssuna. Winna yeqqar-as belli d ajenwi i d ssuna. Ḥamid yettara-yas belli ma yella dɣa terra-k tmara yewwas ad tenɣeḍ alba ḍ, ulac acu yifen di tezdeg tarṣast si deffir temgaṛṭ. Winna

21

yewwi-yas-tt i tarba t n gma-s akken kan teḥma. Ur d-yeɣli yara yiṭij uzekka-nni mi s-ed-tewweḍ tebratt belli ɣas ad d-yaɣ lekfen i yiman-is. Nek, nniɣ-as : “arwel ɣef yiman-ik ɣer temdint n tmenɣast”. Yerra-yi-d belli ur izmir ara ad yeǧǧ taḥanutt-is s wacu yett awan aṭas tawacult-is, ladɣa sin watmaten-is imeqranen i t-yeḥwaǧen aṭas. Ternuḍ-as yes a kra uttalas yettwalas, ilaq ad t-yer di kra n wagguren-agi i d-ittedun. Akka ihi i tella, u si tama nniḍen ur yebɣi ara ad as-ksen taẓana warrac-agi iweṛten Ṛebbi a zizen deg akal. Ur zmireɣ ara ad ak-iniɣ amek i d-iḍebber timegḥelt. Yenna-yi-d belli yurga yewweḍ-ed lajel-is; ur yebɣa ara ad as-kksen lmenṭeq mebla ma yerra ɣef yiman-is. Yeqqar-iyi-d yugad Ṛebbi ad t-iḥaseb, acuɣer yunef i wigad-agi yefɣen abrid-is ad xedmen ṛṛay-nsen mebla ma yenna-d kra. Neqqim akken aṭas n wagguren nett asa ɣef yiman-nneɣ. Yal mara nekker ad neffeɣ seg uxxam ad nefk tiṭ ar baṛṛa meqbel tufɣa seg ufrag. Nettnejma ed zik seg ixeddim; di lǧama nessusum ɣas ma yella win i ɣ-ed-ilaǧen. Acu kan simmal ileḥḥu wakud, simmal nettḥalfu s taẓin n wemxix i ɣ-yettarǧun. Tuɣal Lareb a akked d Blida d annar umennuɣ n yal ass. Lbumbat ṭṭerḍiqent di yal amkan, ibulisen ɣellin am iweḍfen, arrac ur nessin d acu i d tasartit ttwaṭfen d ihdumen ɣer lḥebs di lbaṭel. Ad tiliḍ deg webrid tleḥḥuḍ am lmalayek, deg yiwen umecwaṛ ad ak-refden ininǧaten s anda ur d-tettuɣaleḍ ara. Si yal tama tinebbacin n lmut ad d-senɣarent. Deg ass leklacat n udabu refden asenǧaq-nsen, Deg iḍ ijenwiyen n at umadaɣ tettṛefrif tbeḥnuqt-nsen deg igenni. Lɣaci maṛṛa ṭṭfen i ebbaḍ-nsen. Win yes an sanda ara yerwel dayen irwel, wiyaḍ ttraǧun s usirem yefren ad i eddi ubaxix-agi mebla ma iḥuza-ten. Lfetna tcerreq iḍaren-is ɣef tmurt yuli ubuseṭṭaf. Laẓ, lqella ixeddim, aṣarɣi, leḥqara, takarḍa, ibaṛajen, tarewla, timezliwt, tullas yeǧlen, imeṭṭawen, a waz, ta essast, tineṭlin, aduxu, crab, lkif, tiwwura n wuzzal, alejlej, iserdasen, ibulisen, iǧadarmiyen, irebraben, at umadaɣ, ininǧaten, lluzinat yeṛɣan, lluzinat imedlen, iɣerbazen yessusmen, arrac iselben, imɣaren yenḥafen, ddin irewlen, imusnawen yessusmen, imusnawen

22

yemmuten. Anect-agi yark d wayen nniḍen i yuɣalen d talaba n tmurt. Yeqqar-iyi-d Ḥamid s taḍsa belli cwaṭen n tmurt yellan ttwaqnen, tura fsin-ed si rrebg-nsen. Kra ulin s adrar, kra lsan tikaskiḍin. Ṛuḥen-d rrebrab ɣur-es asmi akken neǧ el dayen ttun-aɣ. Ur t-id ufin ara. Nnan-as i yiwen si lǧiran-nwen ad as-yessiweḍ izen i Ḥamid belli tikelt-nniḍen mara d-uɣalen ɣas ad iheggi iman-is i yinig ɣer tmes n ǧahenama. Ma yella nniɣ-ak ẓriɣ ayɣer yeqqim ur yerwil ara, neɣ amek i d-yuɣ timegḥelt skadbaɣ-ak. Wanag netta iban-iyi-d ussan ineggura amzun d win ittheggin iman-is i lmut. Yuɣal yal mara isers anyir-is di lqa a zdaxel n tẓallit, ur d-yettali yara alama nɣil waqila yemmut dayen. Yuɣal cwiṭ n lehduṛ i necrek yekkes-iten. Iles-is ilha-d d unebder n Ṛebbi di yal dqiqa yezmer ad iḥaref. Yenna-yi-d yiwen ubrid belli ur yebɣi yara ad yeglu yides s imeslayen ur nem in ara. U mi t-steqsaɣ ɣef tmegḥelt, yerra-yi-d belli xerṣum ad t-agaden cwiṭ, ur yettak ara iman-is d asfel i yicengga n Ṛebbi. Iṭij yuli-d aṭas n tikal, yeɣli aṭas nniḍen. Amdan ittḥar ad yettu, ladɣa ayen ur yeḥmil ara. Nettu daɣen imcumen-nni. Nuɣal am zik-nneɣ: axxam, ixeddim, lǧama . Acu kan nitni ur aɣ-ttun ara. Seld iḍelli, mi d-neffeɣ si l ica, nufa-d yiwen wehdum yessewḥacen n rrebrab la ɣ-ttraǧǧun zdat tewwurt n lǧama .Ur nṭiqen ɣer yiwen. Iban am yiṭij deg uzal unebdu d nekni i d-qesden. Ne reḍ imir-en amek ara nesenser ɣer zdaxel n lǧama akken a nerwel syin, nufa-d deffir-neɣ sin ijaluten i wumi rkant leḥwayeǧ, leklacat deg ifassen-nsen. Rran-ɣ-ed sani i bɣan, akken i d-yettara umeksa ulli-s. U deg yiwen umecwaṛ nufa-d iman-nneɣ nettwarez s yiwen n sselk azuran seg ifassen ɣer zdeffir. Ula d cced-nsen isbeggen-ed acḥal arɣan wulawen-nsen fell-aɣ. Ḥulfaɣ i yifassen-iw qrib ad gezmen. Ur zmireɣ ad ten-ssembbiwlaɣ wala ad ten-ǧǧeɣ akken. Zzuɣṛen-aɣ-ed ɣer tlemmast n taddart s tmegḥal-nsen akked ijenwiyen-nsen am tejlibt izamaren. Mkul tikelt ara ne reḍ a nmuqel ɣer deffir neɣ ad d-nini lḥaǧa, ad d-ters deg-neɣ tiyta s t ebbuṭ ujenwi s azagur neɣ tiyta u ekkaz s aqerru. Werǧin xemmeɣ belli yezmer ad yaweḍ wass ideg-i ara ɣ-

23

ed-qerben, nek d Ḥamid. Imi nekni d sin yemdanen yexḍan cwal. Ɣas akken, tikwal yettara-yasen s txenfuct mara t-id-laǧen. Nuɣal nessusum armi uɣalen lɣaci la ɣ-ed-ttmuqulen amzun d sin iḥarcen; nelha-d kan d lecɣal-nneɣ, ur nettaweḍ ula d yiwen. Ziɣemma Ṛebbi aḥnin yeẓra ur aɣ-tzegel ara tbuciḍant-agi n rrebrab i d-ihedfen ɣef tmurt. Assa, zemreɣ ad d-iniɣ belli walaɣ imir-en iman-iw d win yemmuten. Tekmumec tasa-w am tin n tyaziṭ. Lliɣ ugadeɣ ad d-sarḥeɣ i waman n tasa zdat warrac-nni ur neswi yara tibṣelt yerkan. Si tama-s Ḥamid ikemmel iheddeṛ yidsen am widak yessen si zik, amzun acemma ur yelli. yeqqar-asen: « a yatmaten, xzut cciṭan, aqla-ken ad tenɣem sin ur nuklal ara. La meṛ nettekka ula deg ulac. Ɣas aneft-aɣ ad nṛuḥ s ixxamen-nneɣ am akken acemma ur yeḍri.» Nitni ččan akaṛbil. Deg imawen-nsen ḥala imeslayen rẓagen i d-sxelḍen d kra imeslayen n ddin i sen-d-sḥefḍen cyufa-nsen. U lɣaci yellan din bɣan ad d-skecmen iman-nsen lemmer mači d imcumen-nni i yewten metwal-nsen aḥlalas d rṣas. Uɣalen ur zmiren ara ad asen-bedren ula d yiwen n wawal imi ur ttaǧan yiwen ad asen-yehdeṛ. Ula d limam-nneɣ, yellan dag-I d anagi, qrib i t-id-nɣan mi n-iṛuḥ ɣur-neɣ ad asen-yessefhem. Teɣzi n yiḍ, nitni d asufri deg-neɣ. Uraren yess-neɣ akken yetturar wemcic s uɣerda yettwaṭfen deg umerdax. Nek yeffeɣ-iyi la qel. Wannag Ḥamid ittban-ed am win i sen-izemren. Dɣa mi bdan tiyta deg-neɣ akked uḥettet ma yella kra ad d-en-ini iɣemez-iyi-d Ḥamid amzun d urar i netturar. Yenna-yasen : « a yatmaten ma yella dɣa tet ewlem ad iyi-tenɣem, ttxilwat ur d i-neqqet ara nek d wagi. Imi wagi-nwen. Si zik iḥemmel-iken. Ahat d netta s yiman-is i d-yesnulfan fell-i lexbaṛagi ur nṣeḥa yara fell-i. Ma yella tebɣam ad tenɣam enɣet-ett weḥdes, mači yidi. Tikelt tamenzut ur as-fkin ara azal i wayen i d-yenna fell-i. Acu kan segmi yeṭṭef di rregmat deg-i belli nek d yiwen segsen, wwḍen alarmi tumnen belli nek yides mači d imeddukal. Si tama nniḍen, nek yufa-yi-d lḥal, teǧǧa tezmert iẓuran-iw iččan tiytiwin n ugar n mraw (10) iterassen illuẓen idammen. Ẓriɣ-t d win yebɣan ad iyi d-yessukes seg ifassen n cwaṭen-nni. Nek

24

kecmaɣ imir-en deg yiwet n tsusmi lqayen anda ḥala nnehtat imeṭṭi i wumi sellaɣ yettal-id seg-i. Ḥamid, ad fell-as ya fu Ṛebbi, yesbeṛ-asen i lewḥuc-nni makken i d as-sɣarṣayen leḥwayeǧ yellan ɣef yiri-s akked mi d as-ssaɣayen times deg iḍaren-is akken ad d-yenṭeq ma yella kra yeẓra. Meqbel tafejrit, walaɣ yiwen akken n wemɣaṛ bu tčamart tamellalt i s-ed yewwḍen ɣer tmiṭ, mi d-yusa s wezmumeg n llufan ɣef icenfuren-is. Iddem-ed ajenwi si tmuẓiṭ-is i d-yewwi ɣef tuyat. Yekka-d deffir Ḥamid yellan ur iban d acu yeqqar deg ul-is, syin is edda-yas-ed leqḍa ujenwi ɣef temgarṭ-is tazedgant. Ur zmireɣ ara ad medleɣ allen-iw. Lliɣ nezɣeɣ deg allen umeddakel-iw i d-yettmuqulen ɣer tama-w. Mmektaɣ-ed imir-en asmi akken i yi-d-yeqqar belli netta yessaram ad yemmet d amǧahed am widak yemmuten di lgerra n Fṛansa. Ḥulfaɣ-as imir-en belli anecraḥ n wallen-is umbe d mi d-yessufeɣ ṛṛuḥ yessebgan-ed am win iwweḍ-en lebɣi-s. Bdiɣ acihed, mebla aḥbas, ttraǧuɣ amɣaṛ-nni n cmata yerran iman-is d imcegge n Ṛebbi deg akal ad d-yass ɣur-i akken ad iyi-yezlu ula d nek. Ur umineɣ ara iman-iw mi sliɣ i ccif-nsen, yessawal-asen akken ad kkren ad sahlen. Ur umineɣ ara iman-iw mi d-tkakiɣ ger ifassen n limam-agi nneɣ. Yett raḍ ad iyi-d-yekkes sselk s wacu i yi-cudden ifassen s azagur. Iḍ-nni, ad tecfu fell-as taddart. Tacalawt teṭṭef win akken i s-yeqqaren i uzal nek d Uzzal. Ḥulfaɣ i yiman-iw am win i d-yuɣalen si seddaw wakal. Sliɣ meqbel tadyant-agi belli widak yark i d-yessuksen seg ufus n yemcumen-nni uɣalen am widak iselben. Ayen yemgaraden aṭas deg ayen yeḍran yidi seg imir-en tuɣal-iyi lmut am tebbuct n temɣart ansi i d-teṭṭḍaɣ am llufan tazmert i tudert-iw. Ɣas akka yemmut, ass-a, umeddakel-iw, ẓriɣ mači aṭas i yi-d mazal ad rnuɣ ɣur-es sanda yella. U ẓriɣ daɣen belli amḍiq anda yella tura yif tizeṭ n ddunit-agi ma yefka-yak-tt yiwen di tidikelt ufus-ik. …………………………………………………………………………

……………………………….

25

………………………………. D netta i yesmaren talweḥt n wakal tamezwarut ɣef yeblaḍen iɣummen mmi-s iḥeml ugar n yiman-is. Si zik yettwehim deg uqcic-agi i s-ed-yefka uxellaq d asusam isnen ḥala lecɣal-is. Yettwari-yas-ed Ṛebbi am win ittasmen seg-es. Ass-a, hat-an yeẓẓel am ujebbad deg akal asemmaḍ, deg uxejiḍ yedreɣlen. Iban-as-ed imir-en am yiṭij deg uzal, ifhem d netta yark i yeḥmel aṭas deg arraw-is. Tasusmi yellan ger-asen akked wakal-agi azeggaɣ n tenṭelt yesnerna deg ul-is leḥmala yes a ar ɣur-es. Akk diɣen yesnerna aɣuccu n widak i t-yenɣan akka d ilemẓi. Mi yekfa limam asarag-is s wawal: « nekni n Ṛebbi, ad nuɣal ɣer Ṛebbi.» Yefka-yas-ed awal i baba-s n win yemmuten akken ad d-yini awal aneggaru. Mass Qebbani yebda-d imir-en ameslay-is. - Ad neḥmed Ṛebbi ad t-neckeṛ ɣef ayen i ɣ-ed yefka d wayen i ɣ-yekkes. Yal yiwen deg-neɣ yura-s Ṛebbi a zizen a layan acḥal n wussan ara yedder di tkurt-agi n wakal. Yiwen asseggas, wayeḍ lqern, ḥala Ṛebbi s tmusni-s i yezṛan ayɣer. Acu kan mara tili d lmut n Ṛebbi nsebbeṛ nessusum. Issusem imir-en mass Qebbani. Imuqel s agraw-nni n lɣaci i d-yusan si tudrin-nni i d-yezzin i Lareb a. Seg imɣaṛen iccurfen s arrac imectaḥ, ussan-ed ad ḥedṛen i tenṭelt n yiwet n t eqquct n wezrar yugin ad yeḥbes tiɣerṣi. Yulwa wudem-is seg u waz n sin wussan. Yuɣal amzun d aceṭṭiḍ i wumi yexsef waṭas n tnelwa akked lexyuḍ. Tamxixt ideg yezzer ass-a, yeẓra d taluft-is weḥdes kan. Imuqel tikelt-nniḍen ɣer widak i d-yusan ɣer lǧanaza. Aṭas i ye qel seg widak yessen zik. Syin ikemmel ameslay-is: - Ḥamid, ad fell-as ya fu Ṛebbi irḥem-it, d yiwen ur neḥmil ara lbaṭel. Ɣas d netta i d amaẓuz ger warrac-iw, zemreɣ ad d-iniɣ d netta i d lemxiyeṛ ger-asen. Din ulint-ed tmeqwa n waman imerɣanen ɣef yiri n wallen-is, taɣect-is tṛuḥ am tin ibḥebḥen deg yiwen umecwaṛ: -U widak i t-yenɣan d arraw n leḥram, ur nessin d acu i d Ṛebbi wala acu i d ddin-nneɣ azedgan. Tasartit d lqella n tmusni

26

sderɣlen-asen allen-nsen. Tecfam ɣef asmi akken yella lǧama ḥala imɣaṛen i t-yettačaṛen, netta di l meṛ-is akken kan yessaweḍ tza (7) isseggasen, i yekcem yettẓala yid-sen. Aɣilif-is ameqran d amek ara iseddu tudert-is deg ubrid n Ṛebbi. Wammag, widak-agi i t-yenɣan am lewḥuc, llan ttmenṭaṛen s tquṛar n crab deg ifassen-nsen, zennun, ttakren, ssexṣaṛen asmi netta yufa-t-id lḥal icab di tigduda tineslemt iga deg ul-is. Ay atmaten bɣiɣ ad asen-tinim belli snaɣ ismawen-nsen yiwen yiwen u ddunit ɣezzifet akken ad arreɣ ttaṛ-iw. Init-asen anda ma ddan afus-iw ad ten-yaweḍ s axjiḍ-nsen am yemṣa ṣa i d-yessufuɣen tiɣirdmawin seg uxjiḍ-nsent. Syin yessufeɣ-ed yiwet n tewṛiqt ansi i d-yeɣra ugar n mraw (10) n yismawen n widak yettekan di lmut n mmi-s. Dɣa ikemmel lehduṛ: - Lemmer d yiwen i d-yusan yenɣa-t s tarṣast s aqerru, ahat ad sebbṛeɣ; ad as-iniɣ liḥala n tmurt i d-yennan akka, yura-tt Ṛebbi a zizen; neɣ iwweḍ-ed lajel-is. Ala widak-agi, a dawen n Ṛebbi, ussan-ed s lemzegga n taddart. Teɣzi n yiḍ i ssufriyen deg-s meskin. Ssarɣen-as ula d iḍaren-is lewḥuc-agi i wumi ur iṣub ara leqran seddaw tgaṛjujt-nsen. Iqqim-asen kan d awal aḥarfi sufella n yiles. Ttkellixen i lɣaci belli ɣef wudem n Ṛebbi i ɣef ttnaɣen. Netta Ṛebbi yeẓra belli ɣelben cciṭan di lbaṭel xeddmen. Ad asen-iniɣ belli nek ṛzan-iyi ul-iw, u ɣef aya ttaṛ-iw ḥlal seg-sen. Anda ma ddan, di ddunit neɣ di laxeṛt, yewwas ad hemjeɣ deg ulawen-nsen alamma ggezreɣ-ten, akken ccaḍen ass-agi ul-iw. Yenna-yak Ṛebbi a zizen di leqran, win ara yenɣen yiwen n wemdan mebla ssebba am win ara yenɣen imdanen maṛṛa. Taggara-s d times n ǧahenama ansi ur d-iteffeɣ ara i lebda. Deg umur ad ṛuḥen ɣer widak iččan tamurt di sṛayat-nsen, lhan-ed d igellilen akked iẓawaliyen, ad ten-ttḥeqqiren akk ad t-neqqen. Ad asen-iniɣ abrid-agi d abrid n lbaṭel. Ur tezmireḍ ara ad d-tawiḍ ayen ilhan s webrid ucmit. Awal-iw ɣer da i yekfa, a Ṛebbi suref-iyi anda ɣelṭaɣ. Yessusem seg imir-en. Yuɣal-ed lɣaci s tsusmi iqebṛen si tmeqbeṛt. Iwweḍ-ed yiwen ilemẓi ɣer tama n limam i yellan ileḥḥu s leḥzen di tlemmast n lɣaci, yenna-yas s ameẓẓuɣ makken yennezrureb di

27

dqiqa am umulab di tlemmast n wehdum ileḥḥun. Ur yefhim ara imir-en limam acu i d-yeqsed s imeslayen-agi :« ina-s i Qebbani ass-agi ad d-nawi lqeḍ-is». Yuzzel-ed imir-en ɣer mass Qebbani i yellan ileḥḥu ɣer tama n umeddakel n mmi-s akked yiwen seg arraw n le mum-is. Akken yewweḍ limam ɣur-es, yessefhem-as s usqewqew belli tura i d-iṛuḥ yiwen seg ilmeẓyen i d-cegg en at umadaɣ, nnan-as-ed belli ass-agi a t-nɣen. Uɣalen wudmawen n widak i d-yeddan ɣer tama-s d iwraɣen amzun yuli-ten-id waṭan. Icmumeḥ-as-ed imir-en mass Qebbani armi i d-banen uglan-is n daxel. Yelḥa yizen-agi ger lɣaci am uɣemɣum deg ass n tegrest. Taddart yark tesla belli at umadaɣ bɣan ad nɣen mass Qebbani. Tikelt-agi, akken ma llan yark lɣaci i ḥeḍṛen, ḥulfan i wayen akka iḍeṛṛun d lbaṭel aḥarfi. Ɣas s tufra kan, heddren yark belli mači d lḥeq ad tenɣeḍ aqcic syin ad ternuḍ baba-s imi i d-yenna kra imeslayen i t-iqerḥen. Acu kan, si tama nniḍen, ur s in acu izemren ad xedmen imi ula d nitni ulac acu ara sen-iḍemnen ur d-tezzin ara yewwas fell-asen. Widak iḥarcen, dayen deg allaɣ-nsen aṭas i telḥa tikti unejli si taddart. Qqaren, ger-asen d yiman-nsen, ahat ad d-uɣalen yewwas asmi ara t eddi taluft-agi. Ẓran makken inɣan aqcic-nni n Qebbani, win akken ur netteki la di tmecṭaḥ la di tmeqranin, dayen ulac acu izemren ad d-yeṭṭef imexlaq-agi ɣef tufɣa seg ubrid n Ṛebbi. D awezɣi ad qqimen ur d-tezzin ara fell-asen yewwas. Lfetna tga am usemmiḍ, tzemreḍ ad as-tḥalfuḍ, tamuɣli ur tt-tettwaliḍ ara. Ur tes i acu ara tt-iqazmen, themmel am yilef yettujerḥen, themmej deg uzegzaw akked uquran. Deg uxxam n limam, mass Qebbani yeččuṛ s tira qrad (3) n tewriqin. Syin yerra-tent ɣer qrad (3) n tjellabin anda yura tansiwin n warraw-is akked tansa n temeṭṭut-is yellan di tmanɣast. S wecmumeḥ yugin ad yekkes tura seg udem-is, imudd-itent i limam i s-ed-yennan: -a si Ḥmed, mači d ṛṛay tiɣimit-ik dagi, ass n wass-a. S iɣ yiwen umeddakel-iw di Blida, s lfeṛḥ ara k-yessens ɣur-es sima ara d-yaweḍ wass n tmesrifegt ara k-yarren ɣer tmenɣast. Akken ur aɣ-ed-ttwalin ar medden, ad tgezmeḍ seg uxxam-iw ayla lḥaǧ

28

Mussa yettawin s abrid. Ad as-iniɣ i Mulud, mmi-s n xalti-k ad k-yarǧu s ufergu-s. Ulac anwa ara yeẓren; di semmus(5) n dqayeq, ad asen-tezmiḍ qeḍran s allen i widak i d aɣ-iɣuccen. Ma d wigi akka za ma yefɣen abrid n Ṛebbi, d Ṛebbi ara ten-isnegren ma yebɣa ncallah. Igzem-as-ed imir-en mass Qebbani awal: - A lḥaǧ Sma il, lxiṛ-ik meqqer aṭas, tbeddeḍ yidi am gma, ur ẓriɣ amek ara k-ed-rreɣ ula d ibizzeḥ seg-s. Ẓer kan, arraw-iw ad fehmen tamsalt ma yella tessawḍeḍ-asen tibratin-agi-nsen. Nniɣ-asen ad d-lhun d yanbabat-sen akked yessetmat-nsen. U rniɣ-asen ayen yark ẓriɣ ɣef widak yenɣan gmat-nsen. Nutni ad muqlen acu ara xedmen asmi ara tefru. Inṭeq-ed imir-en limam: - Ahya gma! ini-iyi-d, yakk ur tebɣiḍ ara ad t-cegg eḍ arraw-ik ɣer lfinga, wa d-teǧǧeḍ tameṭṭut akked snat tuqrar i laẓ akked lemḥayen. Ṛuḥ kan xdem akka i k-ed-nniɣ; Ttaṛ mači dayen ara ifuten. Yernu xerṣum lemmer i d as-nezmir. Yerra-yas-ed: - Yakk, keč a ccix d win iɣran leqran. Teẓriḍ d Ṛebbi i ɣ-yuran acḥal n wussan ara nes eddi di ddunit. Ma yella ass-a i k-yura, ass-a ara temteḍ, ma yella umbe d lqarn, ihi umbe d lqarn. Ur tezmireḍ ad tzadeḍ wala ad tesneɣseḍ ula s dqiqa. Ihi a gma, lḥaṣun ass-a dagi ara ternuɣ. Ma bɣan cwal aqli-yi dagi ɣur-sen. -a si Ḥmed ur asen-tezmireḍ ara. S an timegḥal; ttidiren di tẓegwa. D tidett, nutni ma bɣan alba ḍ ishel ad t-awḍen. Ma yella win i ten-yebɣan ulac anda ara yaff ṛṛiqa-nsen. Yernu ahat tecfiḍ fell-asen. D widak-nni zik yettmenṭaren di taddart. Uɣalen tura sersen-d rrehba di tuddar-agi-nneɣ...Tazwara, nezmer ad d-en-ini s an ssebba ma fɣen mgal adabu, acu kan syin uɣalen ɣelben-t di tlufa i d-itekken seg-sen. Aɣbel-nsen ameqran d timenɣiwt; Ǧa len ma yella nɣan aǧadarmi neɣ abulis yella kra i snernan di temsalt-nsen. Ṛebbi yeẓra d adabu i ten-iḥetmen ad fɣen s amadaɣ deg aṭas n tikal. Azgen n widak yefɣen, fɣen si tagdi n lḥebs akk timenɣiwt mebla ma eddan di cra . S kra n win cikken, imsulta, deg iḍ (s timelsa n lininǧa) ara d-ṛuḥen ad t-leqḍen seg usu. Dɣa seg imir-en, ulac abrid ar win ara yawin. Yeffeɣ-ed yizen belli neqqenten, ma na anwa izemren ad

29

yetḥeqeq. Acu kan daɣen widak-agi yefɣen, ad twehmeḍ ayɣer, ifeɣ-iten la qel seg asmi fɣen s amadaɣ. Ad as-tiniḍ d ttaṛ i bɣan ad d-arren si lɣaci ur neddi yara yid-sen. Ternuḍ-as lqella n tmusni di ddin-nneɣ. Uɣallen ḥarsen-tt yiwen n weḥras di ddin, u lemmer ad d-tawiḍ imeddukal n Nnbi (Taẓallit d slam n Ṛebbi fell-as) ur tt-ttelliken ara ger-asen. Kullec-nsen ikeffu s ujenwi. Ugadeɣ a gma, qrad(3) isseggasen-agi yezrin ad ifen widak i d-iteddun. Mkul maṛa ẓẓallen deffir-i di lǧama qqareɣ-as kan tura ad yekker yiwen seg-sen ad i-yezlu si zdeffir. Ters-ed tsusmi ger sin imeddukal yewet zman ɣer iɣisan. Ula d yiwen seg-sen ur ixemmem ad d-yaweḍ wass icuban wagi. Ass-a, tamurt tuɣal d annar n ilefḍan akked wammus. Idammen uɣalen ttmirin akken yettmiri ugeffur anda nniḍen. Werǧin meyzen belli yezmer ad d-yaweḍ wass anda d arrac-nsen ara sen-yuɣalen d iwaɣezniwen, yerna s yisem n ddin ttwalin si zik d azedgan. D tidett ula d nitni fɣen yewwas s amadaɣ. Llan meẓẓiyit, u ass-nni iban anwa i d acengu. Ɣas yeḍra lbaṭel di kra imeḍqan, di tugett n tegnatin amennuɣ-nsen iban am aggur deg ass n tziri. Imir-en seg yiwet n texxamt d-isuman aḥanu, teffeɣ-ed yelli-s limam tamectuḥt, tin akken i sen-d-yewwin iḍelli latay. Yexenčew yark wudem-is seg imeṭṭawen; iban ula d nettat ur teṭṭis ara. Tenna-yas i mass Qebbani s yiwen n ṣṣut yeṭenṭunen am ddkir: - Ḥamid iffer timegḥelt-is deg yiwen uxjiḍ iɣaz seddaw lamusya-s n wuzzal. Ad tafeḍ yerra s ufellas qrad(3)n tkarlajin timeqranin. Ma yella kra yellan ddem-itt-id. Ikker baba-s imir-en ɣur-es, iṭṭef-itt-id si tuyat-is, syin yerra-tt s leḥder ɣer texxamt-nni ansi i d-teffeɣ. Yufan zdaxel yessetma-s yeqqimen s tsusmi d leḥzen. Dɣa irfed-ed taduli. Syin yesɣim yelli-s, iṭṭanez, yekkes-as tibacmaqin-is. Yeẓẓel-itt deg ussu-s dɣa yessuden-itt-id seg unyir-is. Yugi mass Qebbani win ara yeddun yides s axxam-is, umbe d mi d-yelqeḍ cwiṭ si lmakla i s-ed-sersen d imensi deg uxxam umeddakel-is. Deg ubrid-is yemlal-ed aṭas lɣaci i d-mazal ur kcimen ara s ixxamen-nsen. S kra n win i d-yemlal isellem-ed fell-as.

30

Segmi yesla i lmut n mmi-s, ur t-id tekka tiṭ. Dɣa tura makka yekfa kullec yebɣa ad yeṭṭes taguni iḥeqqiyen; yebɣa ad yeṭṭu belli ččan-as tasa-s widak-agi ur nessin ara Ṛebbi. Ixemmem belli akka tura ad yew eṛ ttaṛ seg-sen. Acu kan ad d-yaweḍ wass ideg-i ara d-ters talwit, u widak yettekkan yark deg usufri akked tmezliwt n mmi-s, ad xelṣen imir-en. Yenna ger-as d yiman-is, ad yesseqwi di tẓilla-s asteqsi n Ṛebbi arma d ass ideg-i ara s-ed-yemmel amek ilaq ad as-yeddu i temsalt-agi-ines. Acu kan ass-a d ass n tguni. Taguni iḥeqiyen. Ṭwiqan yark n wexxam s an icebaken n wuzzal. Tawwurt ula d nettat n wuzzal; ẓẓayet aṭas. Yenna ger-as d yiman-is belli mmi-s yeẓra acu i iḍerun. Degmi i iḥerrez yark akka i wexxam. Syin iṛuḥ ɣer texxamt anda sarsen legrawez yark n wexxam, imi ǧǧan amḍiq i yime wuza. Am ugecmuc yeqquren iḍegger iman-is mass Qebbani ɣef umeṭṛaḥ amezwaru i iwala zdat-es. Akken kan dɣa isers aqerruy-is ɣef tsumta iwala zdat-es am tilibizyu arraw-is asmi llan d imectaḥ; ass-nni ḥala arrac i d-ilulen. Lḥara n wexxam tettban-asen-d am yillel. Ulac acu ur ten-nettawi si teɣmert ar tayeḍ. Tturaren timbbufra, alqafen, tuqqar, ddabax, illelucen, tiḥjuṛin d tcirett, amrar d waṭas n wuraren i d-snulfuyen yal ass. Yemmat-nsen si ṭṭaq n tkuzint tett assa-ten-id ma yella i ten-yettaɣen. Imekta-d imir-en belli Ḥamid asmi yella d amectuḥ ur yemxallaf ara netta d watmaten-is, imi incef anect-nsen neɣ tikwal ugar nsen. Deg ussan-nni, mass Qebbani yeṭṭef ixeddim di lluzin yellan di Lareb a. Ɣas yew eṛ cwiya ixeddim, allaɣ n lɣaci yers, ulac imir-en tilufa-agi i d-yennulfan tura. Imir-en ččan medden aɣrum armi i t-ṭeggiren. Degmi yettru tura mi yettnezzih deg ussan-nni anda nniya n wulawen tettemyezwar nettat d tizeṭ n tmuɣli deg arraw-is. Ur yeẓri yara tura ma yella d amekti i d-yettmekti neɣ d anekcum i yekcem di targit. Ula din yegguma ad yessekcem tidyanin yeḍran tura d warraw-is. Yugi ad d-yemmekti belli yiwen seg-sen hat-an yeẓẓel s snat lmitrat seddaw wakal ɣer tama n yemma-s i t-yezwaren asmi yeḥbes wul-is akka kan. Ur yebɣi yara ad d-yerr ɣer lbal-is belli ameqran-is hat-an di Marikan yettnaɣ d zher-is amek ara d-

31

yawi lekwaɣeḍ-is. Aneggaru ittu-t belli yuɣal am uqjun inecfen seg-asmi i tewwin si tesdawit n Blida ɣer l eskeṛ. Ayen yark yebɣa d tamuɣli-nsen tura ɣer lḥaṛa amek ttaḍsan am yefrax izedganen zdat wallen n yemmat-nsen tacebḥant. Yemḥa yark ayen i d-yernan n iɣeblan; Yesfeḍ aḥbas n lluzin n Lareb a akked ustixeṛ seg uxeddim; Yekkes isseggasen n tuǧla akked laẓ i t-yesbbehdlen zdat warraw-is. Ula d tullas timecṭaḥ ur asent-ed-yewwi ayen bɣant. Kkrent-ed di lmiziriya, werǧin ččant ar tawant. Degmi yuɣal yers am tebḍant; Azewax-nni yella d ilemẓi, yefɣen d amǧahed asmi tizyas mazal ttbibintent tiyayatin-nsen, tewet-it ddunit armi yuɣal yezga uqerruy-is imal ɣer wakal. Ddunit tesselmed-as sbeṛ akked usmecṭeḥ n yiman-is. Tessawḍ-it armi qrib yeqbil akarni n yemǧuhad, win akken yugi mi iwala acu iwala seg umyezwer s adrim. Imeddukal-is yuɣalen imir-en d imɣaren ur fhimen ara amek yugi akaṛni di lawan widak yark werǧin snen acu i d amadaɣ s an ikaṛniyen. Segmi teḥbes lluzin anda ixeddem i ṛeq-as anda ara yerr. Yesseḍḥa ula d anadi n ixeddim nniḍen. Ur yebɣa yara ad yuɣal ɣer imeddukal-nni, d wumi yennuɣ aṭas imi beddlen lbistat-nsen umbe d mi tewwi tmurt azarug-is. Yers-ed yisiḍ di targit-is. Amzun d alba ḍ s wefḍis n nḥas i t-yekkaten ɣer tafkert uqerruy-is. Yebɣa ad yemdel imeẓẓaɣ-is akken ur isel ara i z aḍ-agi yerwin ul-is. Ixemmem deg ul-is ahat d alejlej n win i wumi yemmut mmi-s yeḥmel xir n wayen yark ileḥḥun di ddunit. Dina i d-yetkaki. Ziɣemma yella win i d-yesṭebṭuben di tewwurt s tidett. Irfeḍ-ed iman-is s la gez n win ur neṭṭis ara sin wussan. S wallen yeččuṛen d nadam akked ifassen yelleɣwan, iṛuḥ ad d-yelli tawwurt n wafrag. Yelli-d tawwurt, yebda issefeḍ s iḍudan imeccaḥen allen-is akken ad iwali anwa i t-id iceṭnen si tguni-s. Ixeṛṛa ɣer zdeffir mi iḥulfa, i txenfuct n tmegḥelt i wumi yettwagzem uteyyut-is, ters-ed am yir tawkilt ɣef yedmaren-is. Irfed aḍad-is ɣer yimi-s, syin icuhed. « la ilah ila allah,Muhamed Rasul llah.» Aqcic-nni is an kra ineẓdan yefruza en di tamart-is ikkes-as ackil i tmegḥelt-is. Syin yenna yas i mass Qebbani: « mmet a ya daw n Ṛebbi.» Ijbed di znad, iserreḥ-as.

32

Acemma ur d-yeffiɣ; t ekkeṛ tarṣast deg uja bub n tmegḥelt. Akken iwala mass Qebbani acu iḍeṛṛun ifka-yas tiyta n arkel s idmaren i weqcic. Dɣa aken yemmeɣ ad as-ed-yekkes timegḥelt-is iwala imeddukal-is yellan fren di teɣmert n wezniq mi la d-ttazalen ɣur-sen. Amcum-nni mazal-it yeṭṭef di tmegḥelt-is, yugi ad as-iserreḥ. Akken iwala akken, yuɣal yekcem s axxam-is. Imedel-ed tawwurt–nni n wuzzal s isekṛunen yark yellan degs. Syin d tazla ɣer wanda tella texxamt n mmi-s. Imi ḥala taxxamt-nni i yeǧǧa akken ur tt-yessexdem ara i we waz. Srid, qbala ɣer umeṭraḥ n mmi-s. Yeẓẓel seddaw-s, inuda ma yella kra ara yaf. ulac. Syin yekker-ed, izuɣer-ed ameṭraḥ ɣer yiwet n teɣmert n texxamt. Imuqel s akaṛlaj ma yella kra ad d-ibanen. Ulac. Dɣa yebda asṭenṭen s ufus-is ma yella ad d-yerr ukaṛlaj tiɣri. Amecwaṛ yufa amzun d lɣem yersen di tegnitt. Ye reḍ ad d-yessali tablaṭ-nni s yeccaren-is, ur yezmir ara. Dɣa d tazla ɣer tkuzint ansi i d-yewwi yiwen ujenwi ameqran yufa di leqjaṛ. Dɣa imir-en isekcem lmus ɣer tkaṛlajin akken ad d-tali teblaṭ. U dayen yeḍran. Akken i d-tuli cwiṭ, i awen-itt-id s iḍudan-is yečča lḥif di tniri. Timegḥelt d taqdimt, tes a sin ikerṭac zdaxel-is akked d yiwet n tkaṛtunt tamectuḥt ɣer tama-s ideg-i llant qrad(3) n tkerṭac nniḍen. Iban-ed yefṛeḥ mi tt-iwala. Irke imir-en ɣef tgucrar-is, anyir ɣef ukaṛlaj iḥemmed u yettcekkir di Ṛebbi i s-ed iceg en widak seg wumi ara d-yerr ttaṛ-is. Inna ger as d yiman-is ma yella yessaweḍ ad ineɣ yiwen seg-sen yeqbel ad yemmet akken s tasa-s isemḍen. Imuqel si cqayeq n ṭṭaq yettaken ɣer lḥara, iwala din azal n (20) n yergazen i yellan qimen am widak yettraǧun kra. Issawel-asen i widak yefṛez ger-asen. yenna-yasen: - acu i tebɣam? Yerra-yas-ed yiwen seg-sen; - a si Qebbani, nebɣa ad ken-nẓer yiwet n dqiqa. Awal aḥarfi syin ad k-neǧǧ. Yerra-yasen-d: - acu i tebɣam? i wayen akka i txedmem tura d acu-t ihi? aqli a sellaɣ; init-ed ayen i ken-yehwan!

33

Yerra-yas-ed winna: - Nenna-yak lli-d tawwurt, teffeɣeḍ-ed a nqeṣer. Nes a aṭas n tɣawsiwin ad ak-tent-nini. Ixemmem ger-as d yiman-is belli yezmer akken ara yesḍil aqerruy-is si tewwurt ad t-id nɣen. Acu kan s semmus-agi(5) ikerṭac yes a ur yezmir ara si leb id ad d-yenɣ yiwen seg-sen. Dɣa iddem-ed isers timegḥelt ɣer tama n tewwurt. Isebded-itt ɣef txenfyac-is akken ad yizmir ad tt-id-yerfed si zdat n wemnaṛ. Dɣa yenna-yasen i widak yeqqimen di lḥara: - Cegge t-ed ccif-nwen weḥdes ma yella kra yebɣa ad d-yini, wiyaḍ ad n-grin ɣer zdeffir. Ur ken-umineɣ ara. Ḍsan aṭas ilmeẓyen-nni yellan la ttqesiṛen di lḥara. Yenna-yasen win i ten-iḥekmen belli yeshel ad t-id-yejbed ma yella yeffeɣ-ed zdat tewwurt. Dɣa kkren-d uɣalen ɣer tama n tsemmit n wuzzal n lḥaṛa; Ḥala ameqran-nsen i d-yuẓan ɣer zdat n tewwurt ansi i d-yeffeɣ mass Qebbani. Syin yenna-yas-ed bu učamar-nni: - Twalaḍ amek i tḥarceḍ. Mebla cwal nezmer ad nefru timsal yenna-yas-ed imir-en mass Qebbani: - Acu tebɣam tura seg-i. Yakk win i ken-yerḥan dayen tenɣam-t neɣ... Inṭeq-ed winna s ucmumeḥ am win yuɣen tannumi ttaggaden-t wiyaḍ: - Ayen nebɣa tezriḍ-ṭ. Nebɣa kan ad d-tefɣeḍ ɣur-neɣ akken ad d-tessutreḍ smaḥ ɣef ayen akken i d-tenniḍ tasebḥit-agi di tenṭelt fell-aɣ. Teẓriḍ aṭas n lɣaci i d-yusan seg aṭas n tamiwin u anect-a iḍuṛṛaɣ aṭas. Barka-yaɣ idammen. Mmi-k ad fell-as ya fu Ṛebbi d netta i tt-id yewwin i yiman-is. Ma yelha wul-is Ṛebbi ad t-yawi ɣer ṛṛeḥma-s. Ma diri-t ur yes i yiwen acu i yezmer ad as-yexdem. Ma d keč, ssuter-ed smaḥ tura, syin ad tuɣal targa n waman s amḍiq-is amzun acemmek ur yeḍri. Mass Qebbani yeǧǧa ṭṭaq ansi yella la s-iheddeṛ, iṛuḥ yelli-d tawwurt s la qel. Dɣa akken i tt-id-yelli yark, yeɣlli-d deg udem n win akken-nni iḥekmen widak yenɣan mmi-s, la s-ed-ittecmumuḥ s wuglan-is imellalen am udfel yefren di teẓgi n inezḍen iberkanen. Ul-is yebda la iḥebbek; ur yeẓri ma yella si tagdi ad t-nɣen neɣ si tcallawt n lǧahd iṛuḥen; yufa-d iman-is ur

34

yezmir acu ara yexdem zdat tejlibt-agi iwaɣzniwen iɣilen belli d nitni i d imawlan n tidett i d-yefka Ṛebbi i lɣaci. Dɣa yenna-yas - Amek tenɣam mmi, yerna tebɣam ad ssusmeɣ. D acu-t wagi ma yella mači d tihudit. Ma tebɣam tameḥqranit xeṛṣum bɣut-ett inani. Myesmuqalen deg allen am sin icenga yettnaɣen si zik. Ifeṭiwjen i d-ṭṭeggiṛent gan am sin ijenwiyen yettnaɣen deg ubeḥri asemmaḍ. Yiwen d amɣaṛ kercen wussan iberkanen si tmelɣiɣt, wayeḍ d ilemẓi, d aterras akken yebda amured ɣef tlufa n ddunit. Amecṭuḥ icuba ameqran asmi yella anect-is; ameqran icuba acu yezmer ad yuɣal umecṭuḥ. Mlalen deg yiwet n tegnitt sin yexfawen n wemrar deg i yal yiwen yezzuɣur ɣer yidis-is armi qrib ad yeqqerṣ. Ulac tifrat. D awezɣi umsefhem ger-asen. Ɣur-sen kan ḥala ad myezmaḍen am lmut akked tlalit. Wanect-a fehment di sin. Issufeɣ-ed imir-en bu tčamart tameẓyant si lǧib-is, isers-as-tt ɣef yedmaren i mass Qebbani. S ufus nniḍen iṛuḥ ad t-id-yejbed si lkum n lbista-s akken at yawi s imeddukal-is. Dɣa iwexeṛ mass Qebbani ɣer yiwen yidis u yerra s lemɣawla afus ucengu-ines seddaw teɣṛut-is. Syin yefka-yas tiyta s tka burt ufus-is s anzaren.Din,yeɣli bu učamaṛ ɣer deffir. Akken iwala akken-nni issufeɣ-ed a baṛ si tmeẓyant-is di lewhi n mass Qebbani i d-irefden imir-en timegḥelt-is yellan ihegga-tt zdeffir tewwurt. Iwhem yilemẓi-nni mi iwala tarṣaṣt-is ur t-tḥuza yara, akk daɣen mi t-iwala s tmegḥelt. Ur yeḍmi ara ula d yiwen webrid belli yes a-tt. Tixnefyac ɣef yedmaren-is, ijbed znad qrib s lfaṛḥ. Yeṛeqraq weqcic ɣef u rur-is am teslent yerkan. Uzlen-d imir-en imeddukal-is yellan ɣer tsemmit n lḥara, u meqbel ad d-refden tiklacin-nsen yufa-d lḥal yekcem mass Qebbani s axxam. Isekkeṛ-ed tawwurt makken yebda ubruri n rṣas ɣef tewwurt-nni n wuzzal. Akken iwala akken yeḥnunef ɣef ukaṛlaj am ijirmeḍ. Ihegga timegḥelt-is qbala ɣer tewwurt akken ma yella win i d-ikecmen ad as-yefk s idmaren ikerṭac i s-ed-yegran. Amecwaṛ, yexsi zhir-nni n rṣas. Ixdem mass Qebbani afud i yiman-is, ɣas akken qerḥent tgucrar-is mi yeɣḍel iman-is ɣer lqa a. Yuẓa ɣer ṭṭaq. U seg yiwen n yidis ibda amuqel ɣer baṛṛa.

35

Imṛeq imir-en yiwen seg-sen issened s iɣallen-is ɣef yiwen uqenfud n wakal, aḥric ameqran seg uzagur-is iban-ed yark. Dɣa yessufeɣ-ed mass Qebbani si cqayeq taxenfuct n tmegḥelt, iwehha-tt metwal s a rur-nni. Iqmeḍ nnefs-is, imdel tiṭ-is tazelmaṭ, ijbed di znad ɣer deffir syin iserreḥ-as. Yesla-yas i winna mi yemmeṛmeɣ di baṛṛa. Ur ẓran ara imeddukal-is acu yeḍran yides. Daɣen ur ṛǧin ara akka ara sen-tuqqel tmeddit-nsen. Ahat mi slan s wacu i d-yenna mass Qebbani fell-asen di tenṭelt, nnan-as belli ilaq-asen ad gezmen azaṛ isseḍwayen di taddart-agi meqbel ad d-nulfun wiyaḍ am wagi akka i d-mlalen. Fran-tt deg allaɣen-nsen belli ayen i d as-yehwan yeḍru ur ilaq ara ad ṛuḥen s yinna mqbel ad d-awin lqeḍ n mass Qebbani yefren tura deg uxxam-is. Yuɣal imir-en rṣas i d-iɣellin ɣef uxxam am ubruri. Leḥyuḍ yark ṭṭuṭcen, asɣar n ṭṭwiqan yefla yark. Yeḥnunef mass Qebbani armi d talemmast uḥanu akken ad yerwel i rṣas i d-ikečmen tikwal si llajuṛ yeflan. Ixemmem ad yarǧu sima ḥebsen aseglef-agi-nsen akken ad yuɣal ɣer ṭṭaq-is ansi ara ye reḍ ad d-isseggeḍ yiwen nniḍen. Ticki yebda ineqqes ṣṣut-nni uḥlalas iselben. Yekker-ed mass Qebbani ɣef tigucrar-is akken ad yecrured ɣer wemḍiq-nni, ɣer tama n ṭṭaq dɣa iḥulfa am usennan yentan deg u bbuḍ-is. Ikker isuma-t, yufa-t yetteḥnucuḍ u yeḥma. Yeḍsa mi ifaq belli ḥuzan-t-id warraw n leḥram-nni yellan di baṛṛa, issekcem aḍad-is deg uṭiṭuc i d-teǧǧa tarṣast deg u eddis-is, syin icuhed am win yeẓran belli tudert-is ad tleḥḥu ad tessiweḍ ass-is aneggaru di ddunit-agi. Yerna yeḍsa imi si yiwet n tama yugad acu i t-yettraǧun umbe d lmut, u si tama nniḍen iḥar ad iẓer acu yellan. Yernu ur yezmir acu ara yexdem umbe d ayen akka iḍerrun. Tuɣal tudert-is teffeɣ seg ufus-is. Acu kan iḥulfa i usismeḍ n tasa-s, ladɣa makka i d-yerna iṣṣegged-ed wis sin-nni. Iban ḥṛuṛan widak yellan di baṛṛa, imi kra seg-sen wwḍen-d armi d yiwen n lḥiḍ n wexxam anda bdan ahuddu deg-s s yiwen n ddakum. Dɣa akken yesla mass Qebbani i uṭenṭen n wuzzal di llajuṛ, iɣawel ɣer ṭṭaq yellan di tama n lḥiḍ-nni. Syin imuqel si cqayeq, iwala azal n qrad(3) seg-sen ṭṭfen yiwet n tdebbuzt n

36

wuzzal, kkaten yess lḥiḍ. Yelli-d imir-en cwiṭ ṭṭaq ansi i d-yessufeɣ tixenfyac n tmegḥelt n mmi-s. Syin issereḥ-as i sin lewǧuh. S yiwen iḥuza yiwen seg irebraben s aḍaṛ, ma yella d wayeḍ iwet deg yiwet n sebbalt n waman, imi yufa-ten-id lḥal rewlen mi yeffeɣ we baṛ. Yezmumeg mass Qebbani mi d-yeddem takarṭuct taneggarut, yerra-tt ɣer zdaxel n tmegḥelt. Yerna yezmumeg mi inuda s uḍad-is aṭiṭuc-nni i d-teǧǧa tarṣast yeflan a ebbuḍ-is. Issekcem-it am akken ara t-yessekcem deg anzaren-is. Iḥulfa i yidammen mi d-tt-feggiḍen seg-s am tbezziṭ n waman tamectuḥt. Ɣas mači aṭas i d-itefɣen idammen si t elliṭ-is, aqerruy-is yebda la yettṛuḥu sya ɣer da. Tuɣal tmeddurt-is d taḥlawant di targit n wallen ibṛaṛḥen, ideg-i yezzer tura. Kullec iban-as-ed am aman izedganen. Imir-en, ɣur-es acemma ur yeswi. Kullec di ddunit ad d-ilal ass-a akken ad yemmet azekka. Ass-a netta iga am uqerquc di tenqeltt umbe d mi yeqqel d iniɣem; abeḥri amectuḥ ad t-id-yesseɣḍel seg ixef anda is edda tudert-is maṛṛa. Yelli-d allen-is iwala lexyal n Ɛumaṛ, ameddakel n mmi-s. Yella am akken ad as-yettcudu yiwen ubeḥnuq amellal i lǧarḥ-nni yellan deg u ebbuḍ-is. Iḥulfa i wezmaḍ i s-iqarḥen izeṛman-is dɣa yenna-yas: - a Ɛumaṛ, ttxilek ini-yi-d, keč tura nessaḥ neɣ d lexyal kan i k-id-ttxyaleɣ deg allaɣ-iw. Axaṭer tqerḥeḍ-iyi a ebbuḍ-iw. Yerra-yas-ed win akken i s-ed-ibanen d lexyal: - mači d targit i tettarguḍ. D nek i d Ɛumaṛ s yiman-is. Mi yesliɣ acu iḍeṛṛun yid-ek ussiɣ-ed ad ak-fkeɣ afus. Yernu wwiɣ-ak-ed takaṛṭunt ikerṭucen yeǧǧa ɣur-i Ḥamid meqbel ad yemmet. Yerra-yas-ed imir-en mass Qebbani i wumi qemcent wallen: - Teẓriḍ, yiwen seg-sen wwiɣ-ed lqeḍ-is, sin aḥazi ḥuzaɣ-ten acu kan ur zmireɣ ad d-iniɣ ma yella mmuten, neɣ ala. I keč amek i d-kecmeḍ? Ahat wallan-k-id. Yehwa-yak kan tefkiḍ-ed aqerruy-ik ɣer lfinga. Nek dayen waqila ass-a ara ken-ǧǧeɣ. Yenna-yas-ed imir-en Ɛumeṛ: - Sbeṛ kan cwiṭ, qrib ad d-yali wass. Nitni uɣen tannumi deg uzal xemten am cmayet. Tura a ṛuḥen. Sbeṛ kan cwiṭ. Ma d anekcum-iw, kecmeɣ-ed si ṛṛef n wexxam anda yexdem Ḥamid

37

tiseddaṛin. Negzeɣ-ed seg uxxam n lǧiran-nwen. Yufa-yi-d lḥal s iɣ tasarut n tewwurt n wuzzal i d-yettawin si sqef. Yessusem cwiṭ, syin ikemmel awal-is: -Taddart kamel ur tt-ye ǧib ara lḥal. Ayen akka iḍerrun i edda lmuḥal. Bɣiɣ ad ak-ed-iniɣ yiwen wawal, acu kan mači dayen walaɣ s yiman-iw… Yenna-yas-ed mass Qebbani deg wumi i d-iban eggu n win i wumi yuzlen aṭas idammen: - Ini-d ammi, acu tebɣiḍ ad meyzeɣ di dqayeq-iw tineggura; Ɣas ini-d ur cli eɣ ara. Yenna-yas: - Nnan-ed kra,ɣas nek ur walaɣ s yiman-iw, belli limam-nneɣ nɣan-t iḍelli umbe d taẓallit n l ica. Nnan-as belli d netta i d ak-ed-yefkan ismawen-nsen. Anect-a dayen i wumi sliɣ di tezniqt-nneɣ. Nek iqiḥ ur walaɣ s yiman-iw… Dɣa nniɣ-as ger-i d yiman-iw belli lmut yiwet. Nniɣ-as ɣas ur mmuteɣ ara nek d Ḥamid seld iḍelli, ihi ass-a ad mteɣ d baba-s ma yebɣa Ṛebbi. Yernu ar melmi ara regleɣ fell-asen? Dɣa ikker imir-en yeḥnunef s umured armi d yiwet n texxamt akken ad d-yawi yiwet n tduli. Iṣubb aqerruy-is, imi tikwal akka tett eddi-d terṣaṣt ɣer zdaxel n wexxam. Mi iṛuḥ ad as-ed-yekkes timegḥelt i wemɣar yufa-t yeckenṭeḍ deg-s s wayen yark i s-ed-yeqqimen n tezmert. Yessaki-t-id si tnafa-nni deg-i yezzer akken ad as-tt-id-yefk. Syin iddem-ed ikmes-it di tduli i d-yewwi si texxamt, imi yebda wemɣar ad t-tkečem tawla n tesmeḍ. I emeṛ Ɛumaṛ timegḥelt s sin ikarṭac. Dɣa yuẓa ɣer tama n ṭṭaq seg ansi i tt-iwehha ar widak d-ikaten s rṣas s axxam. Iqqim ɣef tgucrar, iḍaren-is la ttargigin am snat tɣunam. Syin irfed znad iṣerreḥ-as. Seg makken ur yuɣ ara tannumi, tejbed-it tmegḥelt s igenni anda yeṭṭarḍeq we baṛ deg iri n ṭṭaq i wumi yessufeg yiwet n teɣmeṛt. Si texxamt ɣer tayeḍ, si ṭṭaq ɣer wayeḍ yettazal s waḥnunef di lqa a weqcic yettun belli qrib yemmut sin wussan meqbel. Iččuṛ leǧyub userwal-is akked d ubalṭu-ines d ikeṛṭac s wacu yekkat ɣer baṛṛa. Ɣas ulamma ula d yiwen ubrid ur iḥuza yiwen si irebraben-nni i d-izzin i wexxam acu kan ur asen-yeǧǧa yara

38

ad d-aẓen ɣur-es ula d yiwen n yiɣil. Ikkes-asen taẓana. Netta i t-yettawin i t-yettaran si sqef n wexxam ɣer texxamin n wadda. Ayen yark yeḥṛarten ad yeḥriret yides. Tuɣal-as timegḥelt s wacu yekkat amzun d afus-is-nniḍen. Ikcem-it ḥamu-nni akked tiselbi-nni n win yeẓran iman-is yezmer ad yemmet ger dqiqa d tayeḍ. Dɣa yebda yettčihid mebla aḥbas armi yuɣal yenṭeḍ u yeddukel deg imi-s ucihed akked nnefs yettnefis. Seg umecwaṛ ɣer wayeḍ yettuɣal-ed ɣer tlemmast uḥanu anda yeẓẓel mass Qebbani, yettami-yas tamgarṭ-is, yettmuqul ma yella yewweḍ la fu n Ṛebbi neɣ mazal. Yal tikelt yettaf-it-in yuɣal d awṛaɣ ugar n wayen yella meqbel. Dɣa din ad icihed fell-as akken yezmer ad icihed ɣef yiwen yemmuten. Iẓra ger-as d yiman-is d awezɣi, u d lmuḥal ad fɣen seg uxxam skud mazal arrac-nni umadaɣ tezzin i wexxam. U nitni mači d widak ara iqeblen ad ttuɣelben s wemɣaṛ acaraf neɣ s weqcic ungif am netta. Ula d nitni ad bɣun ad d-rren ttaṛ. Akka i teddunt temsal. Imuqel Ɛumeṛ ɣer tkarṭunt n tkaṛṭac i d-yufa lḥal ur yewwiḍ ara wezgen i d-yegran deg-s dɣa yemṛareɣ ɣef ukaṛlaj akken ad yeste fu si eggu n tmegḥelt ẓẓayen aṭas fell-as. Tafekka-ines tuɣal tedduz si tesmeḍ akked tagdi n lmut. Iḥulfa daɣen i tagdi n widak yellan di baṛṛa. Syin s umured yewweḍ ɣer wemɣar yeẓlen am ujebbad di tlemmast uḥanu di tferṣadit. Mi yewweḍ ɣur-es, isers-as daɣen aḍad-is ɣef uzar ameqran n temgarṭ akken ad iẓer ma yella mazal-it yedder. D tafrara, tebda tafat la d-tneqqeṛ ɣef taddart n sidi Ɛetman, yekker Ɛumeṛ seg yidi-s n mass Qebbani anda yella yeẓẓel i weste fu, qbala ɣer sqef seg anda ara d-i ass akken ilaq tikli irebraben. Yugad ad d-zeḍmen umbe d mara walin yewweḍ-ed lefjer meqbel ad awḍen s ayen bɣan. Dɣa s tmegḥelt ɣef uzagur am isura iwala di tilibizyu, inṭew d asawen, ɣer sqef n wexxam. Akken kan yewweḍ yebda asufeɣ n lewǧah ar yal tama anda llan irebraben. Inna-yas akka ad ẓren belli mazal-aɣ d irgazen u ma bɣan ad d-aɣ-nɣen ilaq ad fken kra seg-sen d asfel. Syin ikemmel Ɛumeṛ tiyta, armi iḥulfa i weẓɣal i d-yulin seg uzzal n tmegḥelt. Ticki iwala abeḥnuq neɣ ahat d tamecwaṛt tamellalt i d-yettwarefden deg igenni. Iwhem d acu-tt. Ur yumin ara iman-is

39

mi iwala limam n taddart ad d-ileḥḥu srid s axxam; deffir-es cwiṭ, yedda-d gma-s n mass Qebbani. Dɣa yuzzel-ed si sqef ɣer tewwurt, yelli-yasen-d. Nutni qbala d tazla ɣer wemɣar-nni yeẓlen di tlemmast n wexxam. Ufan-t-in yettwakmes am ubelluḍ zdaxel n tduliyin n yizem yellexsen yark d idammen. Ḥala taqadumt-is tawraɣt i d-yettbanen seg-s. Ula d claɣem-is amzun ikcem-iten ccib. Ayen yeswehmen limam akked gma-s, dakken ufan-t-in mazal-it la d-yettara nnefs amzun d taguni i yeṭṭes. Dɣa akken walan anect-en ṭfen-tt d tazla ɣer ufergut n yiwen uqcic n taddart. Amecwaṛ kan iḥbes-ed zdat tewwurt n wexxam yeṭṭuṭcen yeflan am tseksutt. D abrid ar ttbiṭaṛ n Blida. Iqqim limam ɣer tama n Ɛumeṛ, la s-issefeḍ tidi uɣebbar yeqquren ɣef unyir-is. Ismekta-yas-ed belli ass-agi mači di lǧama iẓẓullen lefjer. Dɣa yeṭṭerḍeq weqcic d taḍsa, yenna-yas-ed: - Ǧa leɣ nɣan-k warraw n leḥram. Nnan-iyi-d belli s axxam i n-zeḍmen. Yerra-yas-ed limam s ucmumeḥ: - Nwala-k-id seg uxxam n si Faṛuq amek isen-txedmeḍ iḍ-agi. Teskufareḍ-ten. Nebɣa ad d-nass ɣurwen wten-aɣ-ed s uḥlalas. dɣa nuɣal. Lemmer ad tezreḍ acḥal ḥdaqren fell-awen. Dɣa keč, uɣalen amzun ččan ṛṛaǧ seg-k. Ulac amek ur xdimen ara akken ad k-id-awḍen, ur zmiren ara …ma d nek nniɣ-asen mi d-ṛuḥen ɣur-i belli ayen i d-yenna si Qebbani d ayen i t-ye nan netta, ur ttkaɣ ara deg-s. Ẓriɣ imir-en mazal i d-tewweḍ deg allaɣ-nsen tegnitt anida nɣen limamat am nek. Dɣa unfen-iyi. Ddiɣ-ed deffir-nsen ad asen-sfehmeɣ belli ayen i d-yenna fell-asen mači d ajqeṛṛi-nsen, acu kan d tiɣri kan n wemɣar i wumi yemmut mmi-s s yiwet n lmut tucmitt. Di lawan-nni i s-ed-yettmeslay limam, isers weqcic taqerruct-is ɣef tayett-is. Dɣa yeɣli yeṭṭes. Aneggaru-yagi ur as-ifaq ara armi d makken i d-yeɣli ɣer irebbi-s. Yebɣa ad d-iru seg ayen akka yeḍran d weqcic-agi: nɣan-as ameddakel-is zdat-es, akken sin wussan umbe d uɣallen-d ad t-nɣen netta. U yewwas seg ussan-agi i d-iteddun, mebla ccek, ad uɣalen tikelt nniḍen ɣur-es. Dayen tura ɣur-sen yettwaḥseb am win yemmuten.

40

Yeqqim akken, s weqcic yeẓlen ɣef taɣma-s, ur la yetteḥṛirit ara, yiwen akken umecwaṛ meqqṛen; Ur yebɣa yara ad t-id-yessaki. Imi la ca iwala-t-id amek isen-d-yeṭṭef i yelmeẓyen-nni i d-yezzin i wexxam n mass Qebbani. Ɣas ula d yiwen ubrid ur iḥuza alba ḍ seg-sen, acu kan yesseṛwa-yasen timeṛzuga. Imi mkul mara d-iqarreb yiwen seg-sen yeṭṭaweḍ-it-id we baṛ ar tama-s. Qlalḥen fell-as ajel uqlileḥ. U ɣef ayagi, yeẓra ḥala tuɣalin ara d-uɣallen yewwas ɣur-es, ass-a neɣ azekka , neɣ ass nniḍen. Imekta-d imir-en belli d lawan ad sahlen, dɣa yessaki-it-d si tnafa-s. Yenna-yas: -Tezriḍ, d lawan, ad tṛuḥeḍ ɣer Blida. Ass-agi ad tegneḍ din ɣer mmi-s n xali. Azekka ad iḍul webrid-ik, imi ad k-cegg eɣ ɣer yiwen umeddakel-iw di Wehṛen, yes a lkuca n weɣrum; Mači aṭas ayagi i yi-d-inna yeḥwaǧ axeddam. Din ad txedmeḍ ɣur-es. Ɣur-ek anda i d-tettuɣaleḍ. Beddel isem i yiman-ik, ur qqar i yiwen ansi i d-tusiḍ. Ma tejmeḍ yewwas imawlan-ik ini-yasen-d, d nitni ara n-iṛuḥen ɣur-ek. Neɣ akka, ur tettu yara ! Yenna-yas imir-en Ɛumeṛ : - i si Qebbani amek i teḍṛa yides. neɣ, ur yemmut-ara? Yerra-yas-ed limam: - Mass Qebbani, hatan di ttbiṭaṛ. Ma yella yura-yas Ṛebbi ad yemmet ass-a, ihi si lmut-is ulac anwa ara t-id-yessuksen. U ma yella yura-s Ṛebbi ad yernu cwiṭ di ddunit, anect-a dayen i yelhan i werraw-is d leḥbab-is. Ladɣa snat tmectaḥ-nni. Yyaɣ tura d lawan a nsahel. Kkren-d di sin seg umnaṛ n wexxam anda qqimen. S la qel ṭṭfen abrid ar temraḥt iṭaksiyen yettawin ɣer Lareb a. Mi wwḍen ɣer tsemmit n lḥara imuqel-ed Ɛumeṛ ɣer wexxam-nni n at Qebbani, iḥulfa imir-en mi iwala anect-en n tebrikt yeftutsen, belli dayen ur yettuɣal ara yark ad d-yuɣal ɣer taddart-agi-nsen. Dɣa yecmumeḥ.

Recommended