View
2
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
Positive Women Network
Sampati amasung aingi maramda HIV/AIDS na narabaamasung sokhalaba nupisingbu gyan tahanduna makhoibu
mathouna happa (POLL)
Yamna maru oiba haksing(Fundamental Rights)
F
U
N
D
A
M
E
N
T
A
L
R
I
G
H
T
S
Wahoudok
Bharatki sangbidhanna nagarik khudingmaktta maruoiba meeoibagi hak (Fundamental rights) kharapeeri. Makhoisingdudi;
Haksing asi khongounarabadi aingi makhada dandiphangba yai
1. Mannabagi hak (Right to equality)
2. Ningtamna leibagi hak (Right to freedom)
3. Ot neibibadagi ngakthoknabagi hak (Rightagainst exploitation)
4. Chatningba dharma chatpagi hak (Right tofreedom of religion)
5. Mahousagi chatnabi amasung lairik laisugi hak(Cultural and educational right)
6. Sambidhangi mateng loubagi hak (Right toconstitutional remedies)
F
U
N
D
A
M
E
N
T
A
L
R
I
G
H
T
S
F
U
N
D
A
M
E
N
T
A
L
R
I
G
H
T
S
1. Mannabagi hak (Right to equality)
Kanagumba meeoi amabu magi caste, dharma,nupa/nupi (sex) oibagi, amasung pokpham dayumpham oiraga tathee taoina toubiba yade
Meepum khudingmak sintha (thabak) phangbagitanja adu chap manana peebigadabani amasungsarkarna SCs/STs/BCs/Soinaraba singidamakta seatkhara kansinbibagi hak lei
Jaya hairiba nupi asi Public sector Companyamada matam kharagi oina (contract basis) thabaktoujabani. Mahakki thabak adu areppa (permanent) amatananabagidamak mahakpu kupna neinakhi. Makhatanamahak thabak adu toubada yagadra yarloidra hainamasada laina leibra haina yengthokpa takhi. Anaba leibrayeblubada mahak HIV na naramkhi. Thabakadugidamakta mahak matik charabasu, HIV na nare haibahek company aduna khanglakpadagi mahakpu thabaktagilouthokkhi.
Khudam:
Jayabu mahakki HIV nabaduna maram oiduna thabaktagilouthokpa yabra?
F
U
N
D
A
M
E
N
T
A
L
R
I
G
H
T
S
F
U
N
D
A
M
E
N
T
A
L
R
I
G
H
T
S
2. Ningtamna leibagi hak (Right to freedom)
Hak asigi manungda Mipung khudingmakna 1) Apamba SinphamPaikhatpa amasung 2)Apamba phongdokpa yai
Ain asigi makhada meepum khudingmak sangsthan amasung apunbalup semba yai:
Khudam:
Khudam:
Sangsthan amada nupisingi hak ki maramda takpi tambibagi
thabak touribi Ranina khunggang amasung tribal gi lamda aingi oiba
sampatigi hak amasung eemung manunggi khatna cheinabagi ain (act) gi
maramda takpiduna gyan tahanba pammi. Mapham adugi sipahi (police) na
Ranina touriba thabak adu khanglakkhi amasung makhoina khalli madudi
lamdugi nupisingdu loina mathouna hapkatlaktuna makhoigi hak sing
talaklagani haina. MAramsidagi makhoina Rani bu khul aduda laklanu
amasung aingi oiba haksinggi maramda gyan peebagi thabak adu leppo
haina haikhi.
Public Sector company amada Meeoi 200 rom thabak touee.
Karmachari (Employee) makhoi kharana thabak touriba meeoi
khudingmakki yaiphanabagidamak union (lup) ama semba darkar oi haina
phaokhi. Heeram asigi matangda khannanaba haiduna makhoi mayam adu
punpham amada punsinkhi. Makhoi mayam punkhre haibadu company
adugi mapuduna khangbadagi karmacharisingna punsinduna union semba
yaroi haina thingkhi.
Thana (Police) na Ranibu aingi heeramda gyan peebagi thabak aduthingba yabra?
Karmachari singna mapham amada punsinba yabra? Karmacharisingnapunsinduna lup (association) semba yabra?
F
U
N
D
A
M
E
N
T
A
L
R
I
G
H
T
S
F
U
N
D
A
M
E
N
T
A
L
R
I
G
H
T
S
2. Ningtamna leibagi hak (Cont'd.)
Aduga nagarik amana mareibak adugi maphamamahektada ningtamna chatpa yai amasung Indiagimapham amahektada leiba yai
Khudam: Sangeetha amasung Ramesh luhonglaga saharamada leibani. Makhoi animak yum kei sabagi thabak touphamamada nongmagi khutsuman tanduna leibani. Luhonglabamatung chahi 2 leiraga Ramesh narakkhi. Anabadu karinohaina yengthokpada Ramesh HIV na nare haiba khanglakkhiadudagi matam khara leiraga Sangeetha su HIV na naramkhi.Makhoi anigi laina adu lamdam adugi meepum khudingmakkhanglakkhi. Sahar adugi municipalitygi anouba housingscheme adugi makhada HIV na naraba meeoisingdu tongannamee mayamdagi lapna leipham peegadabani aduna Sangeethaamasung Ramesh bu mayumdu thadoknaba haikhi.
Sahargi municipality duna makhoibu mayum thadokou haibayabra?
F
U
N
D
A
M
E
N
T
A
L
R
I
G
H
T
S
F
U
N
D
A
M
E
N
T
A
L
R
I
G
H
T
S
2. Ningtamna leibagi hak (Cont'd.)
Masigi mathakta kanagumba nagarik (praza) amabuphajinduna keisumsang (jail) da thamlabasu mangondahak khari peeri
Kanagumba meeoi amabu mahakki mapunsiamasung ningtamba adu matpiba yadeRaijya (state) aduna chahi 6 tagi 14 phaobada leibaangang khudingmakta soidana lemna lairik tambaphanghangadabani
: Meeoi amabunamduna masa mathanta maral yajahanba yade
Kanagumba mee amamahakna toukhiba aranba amagidamak anirak dandiphangba yade
Maduda yaoribasi: Pharaba meeoi adu pung 24 gim a n u n g d a m a g i s t r a t e a m a g i m a m a n g d aputhokkadabani
Karigumba nupi amabu wahang hangba tarabadimahakki mayumduda oina hanggadabani
Pharaba nupi amabu nupi thana (police) amaga matamkhudingmakta loinana leigadabani
Karigumba nupa/nupi aduna ukil neknaba paisaleijadrabadi makhoida lemna phangba yaba aingimateng adu louba yai
Masa mathanta maral yajahanba
Anirak dandi phangba:
F
U
N
D
A
M
E
N
T
A
L
R
I
G
H
T
S
F
U
N
D
A
M
E
N
T
A
L
R
I
G
H
T
S
3. Oat neibibadagi ngakthoknabagi hak
(Right against exploitation)
Mee amabu namduna atoppa mapham amada pubathingee
Mee amabu namduna thabak suhanba yade
Chahi 14 gi makhada leiba angang amabuKarkhanada, Millda natraga hukchang sokhangadabathabak shuhanba yade
Khudam: Class 7 khakta tamliba nupimacha Sheela haibanupimacha asi lairaba imungdagini. Lairik yamna farabasumahak lairik tamba adu toklaga hingnanabgi damak paisatanbada mamagi mateng pangba takhi. Mahak bambula sabakarkhana (factory) amada thabak suba yaokhi. Mahaknathabak adu toklaga lairik tamba pamlabasu mahakkiimungda factory adugi mapugi sel yamna tonba maramnamahakpu thabak tokkhibagi ayaba pibikhide. Masigumbathabak suhanbasi hakchang yamna sokningaini.
Chahi 14 sudriba anang amabu sel talhanba yabra?
Sheela bu kannaba kari touba yai?
F
U
N
D
A
M
E
N
T
A
L
R
I
G
H
T
S
F
U
N
D
A
M
E
N
T
A
L
R
I
G
H
T
S
4. Apamba dharma (laining)chatchabagi hak
(Right to freedom of religion)
Meepum khudingmak apamba dharma (laining)chatpa yai
Dharma khudingmak makhoi makhoigi lup (trust)amasung mahei loisang lingkhatpagi hak lei
Adumoinamak meeoi amabu namduna dharmagimahei tamhanbadi yade
Khudam: Mary amasung Sheela khunggang amada anangoiringeidagi yumlonana leiminarakpani. Makhoi aniduschool amadasu taminnei. Maryga loinana Sheela dudharmagi laining laisol toubadu taba yamna toina yaokhi.Christrian dharmada thawai yaorakkhi.
Sheeladu christian dharma chatpa yabra?
F
U
N
D
A
M
E
N
T
A
L
R
I
G
H
T
S
F
U
N
D
A
M
E
N
T
A
L
R
I
G
H
T
S
5. Mahousagi chatnabi amasunglairik laisugihak
(Cultural and educational rights)
Meepum khudingmak magi magi lon, mayekamasung chatnabi manghandana thambagi hak lei.
Rajya (state) aduna apikpa meeoi kanglupna chalaibamahei loisangda selgi mateng pibada meechangmikhai nairoidabani.
Khudam:Apikpa kanglup amana makhoigi kanglupki oibalon amasung chatnabi chaokhatanabagidamak college amalingkhatli. College adu makhoigi apikpa kanglup adugiculture khakta chaokhatnaba hotnei haiduna sarkarna selgimateng pibikhide.
College adubu chalairiba meesingduna kari touba tai?Masibu courtki mityengda achumbani haiba yabra?
F
U
N
D
A
M
E
N
T
A
L
R
I
G
H
T
S
F
U
N
D
A
M
E
N
T
A
L
R
I
G
H
T
S
6. Sambidhangi mateng loubagi hak(Right to constitutional remedies)
Karigumba sarkar amasung mee amana mathaktapiriba hak 5 (manga) asi khonggounarabadi hak asigimakhada aingi oiba tengbang loubagi ayaba piri
Fundamental right singsi phannabagidamak meeoiamana High court natraga supreme Court na yathangpiba yai
a) Mangkheeba mee adu puthoraknaba
b) Sarkar gi loisang amada karigumba mathou amatounaba/toudanaba
c) Sarkargi loisang amana toukhiba thabak amakakthatnaba
d) Meeyamgi thabak touriba meesak amada wahangba
e) Court amana thijilliba potsak amabu makha tanathijilhandaba maramdi court aduna conba jaganate haiduna
F
U
N
D
A
M
E
N
T
A
L
R
I
G
H
T
S
F
U
N
D
A
M
E
N
T
A
L
R
I
G
H
T
S
Yaningde haina Wakatpagi maongProcedure for registering a complaint)(
1. Thoudok thokliba mapham adubu kolliba policestationduda chatlu
2. Thokliba thoudok adugi maramda officer -in-charge (OC)aduda marik chumna tammu. Karigumba nagna wa oinahaiba oirabadi officer aduna chee amada eesingani aduganangonda soi (signature) tounaba pirakkani
3. Soi toudringeida wakat che aduda eriba marol adunahakna haikhriba marolsingdu marik chumna yaorabrahaina ningthina pagadabani. Aduga nahakki soi(signature) natraga khubi soi adu tougadabani
4. Nangna thangatliba wakat che amasung touriba aranbaaduda yumpham oiraga FIR ama policeduna semgani
5. Police station adudagi chatringeida FIR (FirstInformation report) adugi copy ama paisillu. FIR gi copyama lemna phangba haibasi nahakki hak ni
6. Meepha mipun (Crime) adugi number adu hanglagakhanjillu
7. Karigumba leiramliba ofiicer aduna nahakki wakat aduthangatpiyu yadrabadi lamdugi superintendant of Police(SP) da chatlu aduga nahakki wakat adu mangondathangatlu
8. Courtasu masagi oiba wakat thangatpa yai
F
U
N
D
A
M
E
N
T
A
L
R
I
G
H
T
S
For Communication
Solidarity and Action Against The HIV Infection in India (SAATHII)
No.78, Pushpa Nagar Main Road,
Nungambakkam, Chennai 600 034
Phone: +91 44 2817-3948/49/46
Fax: +91 44 2817-3947
Email: poll@saathii.org
This document has been produced with the financial assistance of the European Union. The contents of this document are the sole
responsibility of SAATHII and can under no circumstances be regarded as reflecting the position of the European Union.
Positive Women Network
Recommended