Presentatie Dr. Chris Baeken

Transcraniale Magnetische Stimulatie als

behandelmethode voor bipolaire stoornis en

depressie

Chris Baeken MD, PhD

UZGent: Department of Psychiatry and Medical Psychology (UGent)UZBrussel: Department of Psychiatry (VUB)

pag. 1Ups & Downs, Gent, 10 oktober 2015

I

Neurostimulatie bij Depressie (unipolairen bipolair)

III

II

Huidig rTMS onderzoek in UZGent

Outline

pag. 2

Werking en Historiek rTMS

pag. 3

Structuur

4

Elektriciteit en het brein….

PhD in Medical Sciences

Chris Baeken 11-06-20092/45

pag. 5

Elektriciteit

Galvani

pag. 6

Electroconvulsietherapie (ECT)

pag. 7

(repetitive)Transcranial Magnetic Stimulation (r)TMS

Elektromagnetische pulsen

Barker, 1985

(repetitive) Transcranial Magnetic Stimulation

Barker et al., 1985, Lancet, p 1106-7

Non-invasive magnetic stimulation of

human motor cortex

SIR,-This note describes a novel method of

directly stimulating the human motor cortex by

a contactless and non-invasive technique using

a pulsed magnetic field.

(repetitive)Transcranial Magnetic Stimulation (r)TMS

Principes rTMS

Non-invasieve techniek

•Volledig bewust

•‘pijnloos’

•geen anesthesie (itt ECT)

•Weinig neveneffecten

CAVE: de effecten van rTMS op diepere

hersenstructuren zijn indirect….en elektrisch….

pag. 10

Paus et al., 2001, Eur. J. Neurosci

Schedel

25mm

15mm20mm

70x60

55x4540x30

0

5mm

Praktische overwegingen- stimulatie diepte

Stimulatie van

de

hersenschors

Coil positioning

MC

TPJ OFCOC

VLPFC

PC

I

Neurostimulatie bij Depressie (unipolairen bipolair)

III

II

Huidig rTMS onderzoek in UZGent

Outline

pag. 14

Werking en Historiek rTMS

15

From Chemistry to Electricity….

PhD in Medical Sciences

Chris Baeken 11-06-20092/45

Some brain facts

serotonin

dopaminenoradrenaline

pag. 17

Frontal

CortexEVENWICHT

Voorhersenen

D

L L

‘niet depressief’ Depressief

Beeldvorming

L RBasalTMSrTMS

20 HZL R

Brain imaging and rTMS

Left prefrontal cortex

Catafau 2001, Psychiatry Res

(r)TMS

Majeure Depressie

Auditieve Hallucinaties

Afhankelijkheid

PTSD

Tinnitus

Pijn

Beroerte

Epilepsie

...

21

Non-invasive techniques

‘temporary’ electricity

Electromagnetic fields

PhD in Medical Sciences

Chris Baeken 11-06-20092/45

pag. 22

Transcranial direct current stimulation (tDCS)

pag. 23

Transcranial direct current stimulation (tDCS)

Auditieve Hallucinaties

Majeure DepressieBeroerte

AfhankelijkheidADHD

Eetstoornissen

Parkinson

Chronische Pijn

Fibromyalgie

Tinnitus

Hoofdpijn

Alzheimer

Cognitie, Geheugen

...

Geen officiele

indicaties

24

Non-invasive techniques

‘temporary’ electricity

PhD in Medical Sciences

Chris Baeken 11-06-20092/45

25

Electroconvulsive therapy (ECT)

26

Invasive techniques

‘permanent’ electricity

PhD in Medical Sciences

Chris Baeken 11-06-20092/45

pag. 27

Deep Brain Stimulation (DBS)

pag. 28

Deep Brain Stimulation (DBS)

Parkinson

Dystonie

Tremoren

Chronische Pijn

Majeure Depressie

Obsessief Compulsieve Stoornis

….

29

Nervus Vagus Stimulatie (VNS)

30

Nervus Vagus Stimulatie (VNS)

Major Depression

Epilepsy

Obesity

Anxiety

Pain

...

pag. 31

• Accuut effect: ECT rTMS

• Lange termijn: DBS VNS

• Terugvalpreventie VNS

• Combinatie neurostimulatie• Psychotherapie

• Medicatie

• Cognitieve training

• Neurostimulatie

• Priming

• …

Richtlijnen ?

I

Neurostimulatie bij Depressie (unipolairen bipolair)

III

II

Huidig rTMS onderzoek in UZGent

Outline

pag. 32

Werking en Historiek rTMS

pag. 33

Eerste luik....

Versnelde behandeling

High Frequency -

rTMS

Low Frequency -

rTMS

DLPFC: dorsolateral prefrontal cortex

> 1Hz

‘increase

cortical

excitability’

≤ 1Hz

‘decrease

cortical

excitability’

pag. 34

Major depression

Schutter 2009, Psych Med

rTMS consensus in treatment of Major Depression LATERALITY

pag. 35

Left DLPFC

Multiple sessions

Schutter 2009, Psych Med

Meta-analyis

Modest

HF-rTMS

rTMS: Indicaties & Aanbevelingen

• “Positieve predictoren“

• Depressieve episode met ‘beperkte duur’

– acute fase

• ‘Beperkte’ therapie resistentie

– 1 (or 2) non succesvolle psychopharmacologische trials

– Beperkte respons gecombineerd met‘focused’ psychotherapie

• Jongere populatie

• Niet aanbevolen voor therapie resistente depressie

36

Major Depression

George & Post, 2011, Am J Psychiatry; Padberg & George.2009, Exp Neurology

Deze patienten worden doorverwezen voor rTMS behandeling… “laatste kans”….

37

Stimulation period

Daily stimulation

...

5

10

20

...

S

T

A

R

T

2 weeks

3 - 4 weeks> Month (s)

Intensive rTMS paradigms in TRD ?

Baeken & De Raedt, 2011, Dialogues Clin Neurosci

Intensive HF-rTMS treatment in medication-resistant unipolar depressed

patients

?

‘Classic’ rTMS treatment protocols in TRD modest effect sizes (30-40% responders)

50-70%

responders

in ECT

38

39

Stimulation period

Daily stimulation days

...

5

10

20

...

S

T

A

R

T

2 weeks

3 - 4 weeks> Month (s)

Intensified (HF) rTMS treatment

?

< Week (s)

Holtzheimer et al., 2010 Depress Anxiety

N = 14

Open label study

Unipolar treatment resistant major

depression

‘add on’ therapy’

15 HF-rTMS (10Hz) sessions/ 2 days

(5-10)

100% MT

40

pag. 41

50 TRD patients

http://clinicaltrials.gov/show/NCT01832805

Left DLPFC

Intermittent Theta Burst Stimulation

pag. 42

Submitted for publication

Results

At T3

In total 11 responders (HDRS<50%) => 23 %

Remission(HDRS≤7) 6 =>(13 %)

At T4

In total 18 responders (HDRS<50%) => 38%

Remission(HDRS≤7) 14 =>(30%)

Delayed clinical effects

Group Level

Individual Level

pag. 43

Klassiek >< Versneld

Klinische resultaat is evenwaardig

Het verschil is tijdswinst!

1maand>< 1week

pag. 44

Tweede luik....

Bipolaire depressie

45

45 10-10-2015

Case– Bipolar disorderHDRS

before: 20

after day 1 and 2: 9

after day 3 and 4: 10

and again 9 after 2 weeks

Zeeuws et al., 2011

pag. 46

Lefaucheur et al., 2014, Clin. Neurophysiology

Recommendation: definite antidepressant

effect of HF rTMS of the left DLPFC (Level A)

Guidelines

&

‘rTMS

bipolar depression

1 Klasse III studie was negatief (Nahas et al., 2003)

10 andere studies hadden bipolaire patienten, maar

te heterogeen om een conclusie te stellen

GEEN evidentie dat rTMS is geassocieerd met een

verhoogd risico to manische switch wanneer

vergeleken met placebo behandeling (Xia et al., 2008)

Geen aanbeveling

Toch kan rTMS indicatie interessant zijn voor de

gekende moeilijkheden met medicatie.

Open label studies tonen vergelijkbare klinische

effecten aan van rTMS behandeling met

bipolaire depressie als bij unipolaire depressie(Frank et al., 2011).

Meta-analyse vond geen verschil in HF rTMS

effectiviteit tussen patienten met primair

unipolaire depressie en met gemengde groepen

van unipolaire and bipolaire depressie (Berlim et al.,

2004).

bipolar depression

The International Society for Bipolar Disorders (ISBD) Task Force report on the

nomenclature of course and outcome in bipolar disorders

Bipolar Disorders

Volume 11, Issue 5, pages 453-473, 10 JUL 2009 DOI: 10.1111/j.1399-5618.2009.00726.x

http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1399-5618.2009.00726.x/full#f1

bipolar depression

The International Society for Bipolar Disorders (ISBD) Task Force report on the

nomenclature of course and outcome in bipolar disorders

Bipolar Disorders

Volume 11, Issue 5, pages 453-473, 10 JUL 2009 DOI: 10.1111/j.1399-5618.2009.00726.x

http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1399-5618.2009.00726.x/full#f1

bipolar depression

Multidisciplinary effort

Rudi De Raedt, PhDMarie-Anne Vanderhasselt, PhD

Romain Duprat, Msc

Sarah Herremans, MDPeter Van Schuerbeek, Msc

Daniele Marrinazzo, PhDGuoRong Wu, PhD

Jonathan Remue, MscKees van Heeringen, MD, PhD

Josefien Dedoncker, MscGilbert Lemmens, MD, PhD

Thank you for your attention