Ministry of Education and Science

ГОРАН ДЕЈАНОВИЌ, ВЕРА МИТРИКЕСКА

ПОДИГАЊЕ И ОДРЖУВАЊЕ

НА

ЗЕЛЕНИ ПОВРШИНИ

учебник за IV година

редовен и изборен предмет

шумарско-дрвопреработувачка струка за образовниот профил техничар за шумарство и пејзажна

архитектура

Со Одлука за одобрување на учебник по предметот Подигање и одржување на зелени површини (редовен и изборен) за четврта година, Струка;шумарско - дрвопреработувачка профил;техничар за шумарство и пејзажна архитектура бр.22-1012/1 од 14.06.2011 донесена од Национална комисија за учебници.

CIP - Каталогизација во публикацијаНационална и универзитетска библиотека “Св.Климент Охридски” , СкопјеАВТОР: Дејановиќ, Горан - авторОДГОВОРНОСТ: Митрикеска, Вера - авторНАСЛОВ: Подигање и одржување на зелени површини :учебник за IV година шумарско-дрвопреработувачка струка : техничар за шумарство и пејзажна архитектура : редовен и изборен предметИМПРЕСУМ: Скопје : Министерство за образование и наука на Република Македонија, 2011ФИЗИЧКИ ОПИС: 158 стр. : илустр. ; 25 смISBN: 978-608-226-280-2УДК: 635.92.05:712(075.3), 712:635.92.05(075.3)ВИД ГРАЃА: монографска публикација, текстуална граѓа,печатенаИЗДАВАЊЕТО СЕ ПРЕДВИДУВА: 07.11.2011COBISS.MK-: 89102602

Печати: Графички центар дооел, Скопје

Издавач: Министерство за образование и наука на Република Македонија, ул. „Мито Хаџивасилев-Јасмин“ бб, Скопје

Автори: дипл. шум. инж. Горан Дејановиќдипл. шум. инж. Вера Митрикеска

Рецензенти:доц. д-р Николчо Велковски, професор на Шумарскиот факултет – Скопје дипл. шум. инж. Катерина Пренкова, професор во СУГС „Георги Димитров“ – Скопје дипл. агр. инж. Силвана Петковска, професор во СУГС „Георги Димитров“ – Скопје

Лектор: Билјана Пепоска

Корица и уредување: Горан Дејановиќ

ПРЕДГОВОР

Предметот Подигање и одржување на зелени површини е наменет за учениците од IV година во средните стручни училишта во кои се oбразува профилот техничар за шумарство и пејзажна архитектура. Пишуван е според стандардите за постигања на учениците, донесени во 2008 година од Центарот за стручно образование и обука, и се придржува кон тематските целини и содржини предвидени со овие стандарди.

Учебникот претставува континуитет на претходниот учебник на Томе Ѓорѓиев, „Подигање и одржување на зелени површини“ (1991), со одредени дополнувања, кои имаат цел учениците полесно да ги совладаат наставните содржини. Учебникот е изработен на посовремено техничко ниво, со приказ на повеќе слики и примена на посовремени начини на учење. Во него се додадени и своерачни цртежи во боја и шеми за кои се надеваме дека ќе придонесат кон поголемо и полесно сфаќање на материјата. Користена е современа, како и постара литература, со цел да се задржи континуитетот на струката, но и да се поправат некои погрешни сфаќања што се веќе напуштени во практиката.

Во програмата за изучување на IV година, предвиден е и изборен дел кој опфаќа теми и содржини кои претставуваат проширување на материјата преку изучување на специфични растенија или материјали.

Во првиот дел на учебникот, кој се изучува како задолжителен предмет, се опфатени следниве теми:

Архитектонски објекти во паркови, Водени површини и елементи со вода во

паркови, Розариум, Алпинетум, Подигање цветни леи, Живи огради,

Растенија за топијарење, бонсаи и терариум.

Во вториот дел, изборниот, се опфатени следниве теми:

Изведба на објекти во парковите, Водна флора и фауна, Рози за

хортикултурно одгледување, Растенија за алпинетум, Цветни растенија во

хортикултурата, Кроење и обликување на дрвја и грмушки.

Изразуваме благодарност до сите оние што го помогнаа составувањето, печатењето и финансирањето на овој учебник и се надеваме дека ќе им послу-жи на сите љубители на зелените површини за стекнување нови сознанија.

Авторите

5

1

6

7

1.1.

.

ret ining w lls).

1

40 cm cm ,

.

8

2

.

-.

3

, .

.

4

9

,

5

.

, : - - , .

, (

1.4.

- -

, ,

a.

10

Sl.6

,

7

. , ,

(W ),

11

. 8 W

(Trellis) . ,

:

12

1.5.

.

5 6

13

:

1.

4. ?

14

2

15

16

.

,

,

. .

.

2.2.

--

17

-

-

.

,

,

, : - - 0,5-1,5 mm

18

- mm

20 21

.

-

. , , ;

23

- ;

- ;

-

- .

19

cm

.

. .

-1,5 m-3 m

.

20

cm

21

, . -

- cm; - cm

- cm -

30

22

-, .

,

1

Nymph e ), .

-

: (Typh minim ) (C ll p lustris)

. 32 ( ) . 33 ( )

23

, (C rex)

(Phr gmites communis). Astilbe sp., ( Iris pseud corus),

(Osmund reg lis Alnus sp.), , (Cornus lb )

. 34 Astilbe chinensis . 35 . 36 ( )

-

-

24

3

25

26

3 ,

7

-

; -

; -

5,8 - 6,8;

- ,

.

.

-

27

3

-

(Ros g llic ) (D m sk)

(Chin -

-(Centifoli -

- -

- (

--

R. multiflor ).

-

- -

,

: -

- -

-

28

8

,

-

3

, -

-12 -

-23.

-45

29

3

:

,

,

mm .

30

-

-

.

-

-,

4 .

31

1. 2.

-

!

32

4

33

34

,

-

,

-

,

, . -

35

-

, .

36

-

-

- ,

.

37

Crocus l evig tus) (Iris histrioides) - (Cycl men hederifolium

. 49

, , :

.

-

sp., Sempervivum sp. -

,

sp. : Berberis sp.

. 50 ( )

38

. -

, .:S xifr g sp., Heli nthemum sp. Aubriet

sp.,

51 S xifr g p nicul t ) 52 (Heli nthemum lunul tum)

( )

39

1. ?

-

40

5

41

42

5.1.

,

- ;

- .

,

-

,

- .

.

, .

,

-

-

, -

43

bed

5

-

, , -

-

-

. -

, . -

.

5

-

44

).

,

. -

,

-

Saxifraga sp., Sedum sp,

Sempervivum sp., Echeveria sp,

5

-

:

.

45

5

, : - . .

- . ,

-

- .

46

5

:

- ; - . cm

,

-

cm,

-

-

: sp, Coleus sp. sp. sp., o

,

Botrytis

.

47

-

,

48

6

49

50

-

-

:

6

: - -

Carpinus sp. Fagus sp.).

Corylus sp.

51

cm Evonimus sp. Santolina

sp.).

59

m .

m -

h Cupressocyparis leylandii).

60

6

, ,

Crataegus)

52

: : Pyracantha sp., Ilex aquifolium, Mahonia aquifolium,

Juniperus sabina, Lavandula sp.;

: Berberis thunbergii, Cotoneaster horizontalis, Corylus avellana Crataegus monogyna Forsythia, Ligustrum sp.,

Cornus mas Viburnum lantana Rosa Nevada

61 Viburnum l nt n

: : Buxus sp. ( ), Ch m ecyp ris l wsoni n , x

Cupressocyp ris leyl ndii Ilex quifolium ,

L v ndul sp. , Ligustrum sp. Lonicer nitid T xus b cc t ( ), Thuj plic t F s

tigi t ;

62 Lonicer nitid ( )

: (Amorf fruticos ), (Acer c mpestre), (Berberis thunbergii), Cotone ster hori-zont lis), (C rpinus sp.), (Cr t egus sp.), Ele gnus sp.)

53

. 63 Amorf fruticos

6

. (Buxus

sp., Berberis sp., L v ndul sp., Ligustrum sp.) cm. cm.

(x Cupressocyp ris leyl ndii) cm.

-

-- ,

64:

, .

54

,

cm cm.

6

, - - -

. - .

(Ligustrum sp.), (Cr t egus sp.) cm

1,5 mm.

-

Ilex sp.)

.

65

55

-.

66

.

56

68

-69).

.

.

57

1. -

( ) -

58

7

59

60

7.1.

.

Buxus sempervirens - ,

Ligustrum ovalifolium - ,

Taxus baccata - ,

Lonicera nitida - ,

Osmanthus delavayi - ,

Hedera helix -

Cupressus sempervirens -

Laurus nobilis - Ilex aquifolium , ,

7.2.

,

70

61

.

, , .

71

.

72 73

62

.

.

74

7.3.

75

63

.

76

7.4.

, - .

japonskiot javor

- Acer palmatum, - Cryptomeria japonica, - Ginkgo biloba, - Malus sp, - Pinus sp, - Ulmus parvifolia, -

Zelkova serrata, - Celtis sinensis, - Olea sp, - Pistacia

terebinthus, - Punica granatum

- Juniperus sp, - Ligustrum sp, - Azalea sp, - Wisteria sp.

Ficus.

64

7.5. -

- - :

:

- ,

- ,

,

,

-

77

- -

.

:

-

,

-

65

78 79 80

81 -

7.6.

o ,

82 -

66

7.7.

. -

:

Asparagus densiglirus, Cissus discolor, Ficus pumila, Hedera ( Hypoestes phyllostachya, Selaginala martensii, Schefflera

elegantissima

83

7.8.

, .

67

1.

2 !

3. !

4. !

5. !

6. !

68

69

70

1

71

72

1.1.

ja

-

-

-

-

-

- -

1.2.

:

, .

,

:

73

-

-

-

-

-

- ;

-

,

: hardcore) .

2 - hardcore) 3

1.3.

. -

74

1.4.

:

- , cm cm

- , 10 cm 5 cm cm

- , cm cm

1.5.

, .

5

75

cm,

, .

, ,

.

.

.

,

, .

10 cm. ,

7

, 7- 9 cm

-9 cm

76

-

- cm,

- cm, cm,

- , ,

- ,

- cm

,

. ,

,

,

, 12 cm 10 cm,

77

.

.11

12

cm).

- , , ;

78

- hardcore), ,

;

- cm , cm;

-

;

- ;

-

.

79

,

,

cm), ,

.

1.

6.

80

2

81

82

14

,

.

,

, :

. :

- : ,

, (C rex) (Phr gmites

communis).

83

1 , - Nymph e sp. fam.Nymph e ceae),

,

cm m

,

Nymph e alba, , . . Nymph e odorata cm.

Nymphe )

,

, ,

84

,

7

- , : Azolla sp.) ,

8 1

-

Elodea canadensis).

85

(Typh minim ) (C ll p lustris)

. 20 ( ) . 21 ( )

, kako : Lobelia cardinalis, Astilbe sp., (Iris sibirica), ( ), (Ajuga reptans), (Alnus sp.), ( ) .

22 Lobelia cardinalis 23 Iris sibirica 24 Ajuga reptans

, : , ,

. ,

.

86

,

, : Leucisus idus, Rhodeus sericeus, Alburnus

alburnus

25 Leucisus idus -

( .

.

,

,

, . ,

immersion heaters).

87

, .

- .

-

26

88

1.

2.

3.

4

5.

89

3

90

3.1.

,

, :

-

-

-

, -

Alba, Bourbon, Centifolia, China, Damask, Gallica, Moss, Noisette, Portland, Tea

, - ,

-

91

3.2.

, , ,

- cm ), , . .

- cm ) .

- cm ), : Lilly Marlen Queen Elizabeth Rose .

- m ). , .

- - m), , . Gloria

Dei - Kleopatra Kordes Perfekta .

27 - Pristine ( pristine = ,

- m) ,

92

- m,

- m),

28 Queen Elizabeth

- m),

- m), : Rosa

centifolia, Muscosa Rosa gallica Versicolor

29 Rosa centifolia 30 Rosa gallica

- m),

- m), Climbing Gloria Dei , Climbing

Circus

93

- m), .

Flammentanz

, 50:50

, :

Pink Peac Crimson Glory Papa Meilland ,

Silver Star Sutters Gold

Duftwolke

, RIR( Roses in Review),

Noisette ( Celine Forestier , 1858

3.4.

,

, 0 cm cm

94

.

,

, -90 cm

a , :

,

: ,

),

3.5.

95

31

- : ;

- ;

- : ;

- , : ;

-

96

,

1 ?

2.

3. !

4. !

5. !

6.

97

4

98

99

4.1.

.

.

: , .

,

( ), . . .

.

,

,

.

, .

( )

.

, ,

,

.

Pinus mugo - Juniperus Sabina - uniperus communis -

Daphne blagayana - .

100

33

Alchemilla alpine - , Alyssum spinosum Roseum - renaria balearica -

Campanula carpatica Dianthus alpines - , Sempervivum montanum - hymus

Montana - Veronica prostrata - Viola cornuta - .

34 Campanula carpatica

4.3.

101

, ,

Achillea ageratifolia, Arabis alpina, Campanula portenschlagiana, Edraianthus

serpyllifolius, Geranium dalmaticum, Gentiana dinarica

35 Gentiana dinarica

, ,

,

102

,

:

Achilea tomentosa, donis vernalis, Ajuga reptans, Alyssum saxatile, Anemone

nemorosa, Arabis caucasiaca, Armeria maritima Alba , Artemisia nitida, Aster

alpines, Aubrieta Schloss Eckberg , Campanula carpatica, Corydalis lutea, Dianthus

alpines, Euphorbia myrsinites, Iberis sempervirens, Iris pumila, Myosotis alpestris,

Papaver alpinum, Phlox subulata, Potentila reptans, Primula auricular, Pulsatilla

slavica, Sagina subulata, Saponaria ocymoides, Saxifraga muscoides, Sedum acre,

Sempervivum tectorum, Teuchrium chamaedrys, Thymus serpyllum, Thymus x

citriodorus, Veronica repens.

36 Saponaria ocymoides

:

Berberis thunbergii, Calluna vulgaris, Cotoneaster horizontalios, Cytisus x praecox,

Daphne cneorum, Erica tetralix, Genista Lydia, Pieris japonica Pygmaea Potentila

fruticosa, Rhododendron calostratum, Rosa persica, Spiraea japonica var. alpina,

Spirea decumbens, Vinca minor

103

37 Potentila fruticosa

:

Acer palmatum, Chamaecyparis obtusa Nana Gracilis Juniperus

sabina Broadmoor , Juniperus chinensis Pfitzeriana , Juniperus horizontalis Glauca ,

Juniperus squamata Meyeri , Picea abies glauca Conica , Pinus mugo Mops ,

Taxus baccata Repandens , Tsuga Canadensis Nana

38 Pinus mugo Mops

39 Juniperus sabina Broadmoor

104

4.5.

,

.

1.

2.

3.

!

105

5

106

107

-

- - - -

, -

-

, : ;

-

,

-

.

108

(Iris sp.)

,

,

, -

,

Iris l evig t

Sl.38 ibirska perunika Sl.39 Ozelenuvawe ezerce so japonska perunika

109

(Host sp.)

.

, cm

cm-

- :

- - - Hosta fortunei Hyacinthina ,

- - ,

- - ,

- -

- - .

Chrys nthemum)

-.

110

m, cm - cm

, ,

cm

.

42

111

, Blechnum

Dryopteris

Di nthus)

-.

43

, -

.

46 Senecio ciner ri

112

. 47 Erysimum x hybrid) . 48 )

. 49 Bellis perennis)

Imp tiens

50 Impatiens

113

:

. 44 Verben x hybrid . 45 Petuni x hybrid Surfini ,

. 52

114

5

.

,

,

(Ricinus communis) . Br ssic oler ce )

)

115

( sp.).

56

Viol tricolor ) Portul c gr ndiflor )

116

. 26 ) . )

-

117

Galantus)

(Iris histrioides Cyclamen).

(Hy cinthus) (Tulip )

-,

.

. 63 ( ) . 64 )

118

:

65 Am ryllis bell donn 66 Sternbergi clusi n

--

Crocus

-Iris sp. Crocus sp.),

Cycl men sp.)

119

, ,

, Sempervivum sp -

Sedum

sp, Sempervivum sp. Opunti sp.. .

69 Sedum sieboldii 70 Sempervivum r chnoideum

71 Opunti humifus

120

Ag ve, Echeveri

72 Echeveri eleg ns 73 Ag ve meric n

1.

! ?

121

6

122

123

, .

. 74 75).

74 75

,

cm m cm m

cm m.

m. m

m. m

m m.

m.

124

76

-

, -

--

.

125

1. , ,

79).

126

80).

81).

127

, -

-

2.

(Abies Picea Pseutotsuga

. -,

).

-, 84). -

85).

128

(Tsuga).

-

, .

,

129

-

-

-

,

130

BetulaAlnus Sorbus

,

-

-

m

- - , - : Prunus serrulata),

Malus Crataegus,

131

-

- ,

-

132

1

91).

- -

133

2. ,

, 93):

3. , - ( ).

94 95).

134

4. Prunus cerasifera Nigra

,

5. -

, , ).

135

-

1. .

:

M gnoli stell t Acer p lm tum)

136

Cornus kous Cotone ster)

3 H m melis virgini n Hibiscus siri cus)

Syring vulg ris Viburnum plic tum)

2. .

-

-

.

137

- Kerria - Forsythia , - Hydrangea .

),

:

.108 .109

138

110

.111 .112

.113 .114

139

.115 .116

T m rix tetr ndr

.118

140

3. .

,

.

120 121

141

:

(Fuchsi m gell nic

(Perovski triplicifoli

4.

m

- Cotinus(A) - Salix( - Cornus

142

125 Cornus sibiric

. 126

143

. 127

. 128

-

. 130).

144

145

(Eric C lun )

: Syringa

(Philadelphus

,

-

cm -

-

3

146

cm -

147

,

cm

L urus nobilis)

-

148

, Juniperus

chinensis).

-

, .

,

: Clematis Gypsy Queen , C. Jackmanii , C.orientalis, C. Ville de Lyon , C.viticella.

149

140 Clematis 141 Clematis viticella

.

-

!

Clematis alpina, C. cirrhosa, C.macropetala, C. montana.

. 142 Clematis alpina . 143 Clematis Montana

, , ,

: Clematis Duchess of Edinburg , C. Fairy Queen , C. Henryi , C. Lawsoniana ,C. The President

. 144 Clematis Henryi . 145 Clematis The President

150

. 14

- Wisteria sinensis, , , , .

47 Wisteria sinensis

- Wisteria floribunda, ,

151

148 Wisteria floribunda

cm (45

cm, ,

, -

- .

49

152

1. 2.

3

4 5 6 7.

153

1. VRT velika ilustrirana enciklopedija, Zagreb 2005.

2. Essential Gardening Techiques, Royal Horticultural Society, London 2002.

3. Trees, D. More & J. White, London 2003.

4. Susan Mason, Landscape Trees & shrubs, Minnesota 2002.

5. Hansjerg Haas, S , Beograd 2007.

6. Moris Kutanso, Enciklopedija vrtlarstva, Beograd 1979.

7.

8. Roses, M. C. Kromer, California 2003.

9. R. J. Dolezal, Landscaping with Roses, Minnesota 2001.

10. Dr. T. Cairns, All about Roses, Iowa 1999.

11. C. G. Wilson, Alpines, London, 2001.

12. H. Drury, Alpines and rock plants, London, 1988.

13. Bridgewater, Brickwork for the garden, A.& G., London, 2004.

14. A.& G. Bridgewater, Paths, steps & patios for the garden, London, 2004.

15. Landscape Design & Construction, Minnesota, 1992.

16. S. Atkinson, P. Edinger et all, Trellises and arbors, California, 1999.

17. W. Schimana, Garden ponds for everyone, New Jersey, 1996.

18. D. Prescott, The bonsai handbook, London, 2001.

19. Dr. D. G. Hessayon, The new bedding plant expert, London, 1997.

20. B.tatic,B.Petkovic, Morfologija biljaka, Beograd,1991.

21. .

22. :

Garden life

CASA & giardiano

23.

154

3

5

- 7

7

9

1.4. 9

12

14

16

16

17

22

24

- 26

27

28

29

32

- 34

34

35

36

155

38

40

42

5 42

43

43

44

45

46

48

50

50

51

53

54

7 58

60

60

62

63

7.3. 64

65

7. 66

66

68

70

156

72

72

73

74

74

75

77

78

80

82

85

86

88

3.1. 90

90

92

93

93

93

94

94

96

4.1. 98

4.2 98

4.3. 99

4.4. 100

4.5. 103

157

104

106

- 106

113

116

118

120

122

124

128

134

142

144

147

- 147

149

152

153

158