View
2
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
Áҵðҹ¡Òû¯ÔºÑµÔ§Ò¹µÃǨÇÔà¤ÃÒÐË�àª×éÍ䢌ËÇÑ´ãËÞ‹ÊÒ¾ѹ¸Ø�ãËÁ‹ª¹Ô´ A (H1N1)·Ò§ËŒÍ§»¯ÔºÑµÔ¡ÒêѹÊÙµÃÊÒ¸ÒóÊØ¢
¡ÃÁÇÔ·ÂÒÈÒʵÃ�¡ÒÃá¾·Â� ¡ÃзÃǧÊÒ¸ÒóÊØ¢
A(H1N1)
¨Ñ´·Ó¤ÃÑ駷Õè 1àÁÉÒ¹ 2553
MOPH-DMSc- CL01
มาตรฐานการปฏบตงานตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญสายพนธใหม
ชนด A (H1N1) ทางหองปฏบตการชนสตรสาธารณสข
ISBN 978-616-11-0354-5
จดทำาครงท 1 เมษายน 2553
พมพครงท 1 จำานวน 1,000 เลม
สงวนลขสทธ
จดพมพโดย
กรมวทยาศาสตรการแพทย
กระทรวงสาธารณสข
88/7 ถนนตวานนท อ.เมอง จ.นนทบร 11000
โทรศพท 0 2589 0022, 0 2951 0000
www.dmsc.moph.go.th
พมพท
บรษท พ.ศ. พฒนา ออนไลน จำากด
12 หมอมแผวแยก 3 ถ. พระราม 6 ซ. 41
แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กทม. 10400
โทรศพท 0 2279 6222 โทรสาร 0 2279 6203-4
สาร
รฐบาลมความมงมนในการเสรมสรางคณภาพชวตของประชาชนในทกๆดาน โดยเฉพาะการ
ดแลสขภาพอนามยของประชาชน ซงกระทรวงสาธารณสข ไดมการพฒนาทงดานการบรหารจดการ
เทคโนโลย การบรการ และการมสวนรวมของประชาชนในทกภาคสวน เพอยกระดบมาตรฐานคณภาพชวต
โดยการใหบรการสาธารณสขแกประชาชนทกระดบ อยางทวถงทง ๔ มต ไดแก การสงเสรมสขภาพ
การรกษาพยาบาล การปองกน และควบคมโรค รวมทงการฟนฟสภาพของผปวยใหกลบมาใชชวตในสงคม
ไดอยางปกต
นโยบายสำาคญของกระทรวงสาธารณสข ทไดดำาเนนการอยางเรงดวน และตอเนอง คอ
การดแลการระบาดของโรคทอบตใหม ทกำาลงเปนปญหาตอสขภาพ และความกงวลใจของประชาชน เชน
เชอไขหวดใหญสายพนธใหม ๒๐๐๙ รวมทงการเตรยมความพรอมทจะปองกนโรคระบาด ทมแนวโนมอาจ
จะเกดขนในอนาคต ดวยการวางแผนการลงทนทงดานอปกรณ เครองมอ และกำาลงคน เพอสรางความ
เชอมนในประสทธภาพประสทธผลการควบคมโรค รวมทงเพอรองรบการจดการปองกนหรอรกษาไดอยาง
ถกตองตามหลกวชาการ และเปนทยอมรบของนานาชาต
ผมขอเปนกำาลงใจใหคณะผบรหาร และเจาหนาทหองปฏบตการชนสตรสาธารณสขทกทาน
ใหสามารถดำาเนนงานประสบผลสำาเรจตามเจตนารมณทดในการดแลประชาชนชาวไทยทกคนใหมสขภาพ
แขงแรงตลอดไป
(นายจรนทร ลกษณวศษฏ)
รฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข
I
นโยบายการบรการ
ประเทศไทยไดเผชญกบการระบาดของโรคไขหวดใหญททำาใหมผปวยและเสยชวตจำานวนมากมาแลว
ตงแต พ.ศ. ๒๔๖๑ - ๒๔๖๒ มประชาชนปวยคดเปนรอยละ ๒๗.๓๒ เสยชวตรอยละ ๐.๙๕ ของประชากร
ทงประเทศ ตอมามการระบาดประปรายเกอบทกป
ในการระบาดใหญ ป พ.ศ. ๒๕๒๑ มการสำารวจในกรงเทพมหานคร ชวงระยะเวลาสนๆ ระหวาง
เดอนกมภาพนธ-มนาคม พบวามผปวยประมาณ ๓๖๐,๐๐๐ ราย อตราปวยเทากบ ๗๕ ตอพนประชากร
(หรอเทยบเทา ๗,๕๐๐ ตอแสนประชากร) ผปวยสวนใหญอายในวยตำากวา ๒๐ ป และในป พ.ศ. ๒๕๒๘
มการระบาดคอนขางรนแรง มรายงานผปวยทวประเทศ ๙๒,๑๘๐ คน หรอ ๑๗๘.๔ ตอแสนประชากร และ
เสยชวต ๔๐ คน
ในชวงป ๒๕๔๘ - ๒๕๕๑ ทผานมา หนวยงานทรบผดชอบไดดำาเนนการตามแผนยทธศาสตรการ
แกไขปญหาไขหวดนกและแผนยทธศาสตรการเตรยมความพรอมในการปองกนและแกไขปญหาการระบาด
ใหญของโรคไขหวดใหญมาอยางตอเนองจนถงปจจบน
จากการพฒนาสายพนธของโรคไขหวดใหญ ทำาใหประชากรทวโลกเกดความหวาดกลว รวมทง
ประเทศไทยดวย ดงนนกระทรวงสาธารณสขไดมแผนแมบทในการเตรยมความพรอมสำาหรบการระบาดใหญ
ของโรคไขหวดใหญ พ.ศ. ๒๕๕๒ รวมทงจดทำาคมอสำาหรบแพทยและบคลากรทางสาธารณสขเพอใชเปน
แนวทางปฏบตในการดแลผปวยทตดเชอ หรอสงสยวาอาจตดเชอไขหวดใหญสายพนธใหมชนด A (H1N1)
สถานการณปจจบนทมการระบาดของเชอไขหวดใหญสายพนธใหม ๒๐๐๙ กระทรวงสาธารณสข
จงม นโยบาย สงเสรม สนบสนนหองปฏบตการชนสตรสาธารณสขของโรงพยาบาลในสงกดสำานกงาน
ปลดกระทรวงสาธารณสขดำาเนนการ ดงน
๑. หองปฏบตการชนสตรสาธารณสขของโรงพยาบาลศนยทกแหง ดำาเนนการใหบรการตรวจวนจฉย
โรคไขหวดใหญสายพนธใหม ชนด A (H1N1) ในปงบประมาณ ๒๕๕๓
๒. กรมวทยาศาสตรการแพทยใหการสนบสนนองคความร เทคนคทางวชาการ และคำาปรกษา เพอ
ใหหองปฏบตการชนสตรสาธารณสขของโรงพยาบาลศนย หรอโรงพยาบาลทวไปทมความพรอม สมครใจ
รวมพฒนาบรการตรวจวนจฉยโรคไขหวดใหญสายพนธใหม ชนด A (H1N1)
การสนบสนนหองปฏบตการชนสตรสาธารณสขดงกลาว จะทำาใหโรงพยาบาลศนย / โรงพยาบาลทวไป
ซงเปนหนวยบรการหลกในระบบบรการสขภาพของประเทศ สามารถตรวจวนจฉยและปองกนการแพรระบาด
ของโรคไขหวดใหญสายพนธใหมและโรคอบตใหม อยางมประสทธภาพ และสรางความมนใจในคณภาพระบบ
บรการสาธารณสขใหกบประชาชนทกคน
(นายไพจตร วราชต)
ปลดกระทรวงสาธารณสข
II
คำ�นำ�
ไขหวดใหญสายพนธใหมชนด A (H1N1) เปนโรคอบตใหมทเรมมการระบาดจากตางประเทศสประเทศไทย
ครงแรกในป พ.ศ. 2552 จนกอใหเกดความตนตกใจทวประเทศ เกดเปนปญหาสาธารณสขทสำาคญของประเทศจนถง
ปจจบน หองปฏบตการชนสตรสาธารณสขจงมบทบาทและหนาทในการตรวจวเคราะหใหไดผลการตรวจทมคณภาพ
เชอถอได เพอชวยในการตรวจวนจฉยของแพทยไดถกตอง แมนยำาและรวดเรว เปนประโยชนยงในการตรวจรกษา
และวางแผนในการควบคม และปองกนไมใหมผปวยใหมเพมขน
กรมวทยาศาสตรการแพทยไดจดทำามาตรฐานการปฏบตงานตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญสายพนธใหม
ชนด A (H1N1) ทางหองปฏบตการชนสตรสาธารณสขขน เพอเปนแนวทางและเกณฑการดำาเนนงานสำาหรบหอง
ปฏบตการชนสตรในโรงพยาบาลตางๆ ทมศกยภาพ ทเหมาะสม และมความพรอมใหบรการตรวจวเคราะห เพอ
สนบสนนนโยบายในการปองกนและควบคมการระบาดของโรคไขหวดใหญสายพนธใหมชนด A (H1N1) ของกระทรวง
สาธารณสข
มาตรฐานการปฏบตงานฉบบน จดทำาขนโดยมงหวงใหหองปฏบตการชนสตรสาธารณสข ใชอางอง
ในการจดทำาวธปฏบตงานของหนวยงาน จะเปนประโยชนสำาหรบหองปฏบตการในการจดตงหรอทบทวนความ
สามารถของหองปฏบตการเพอตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญสายพนธใหมชนด A (H1N1) และเตรยมความพรอมใน
การขยายศกยภาพใหบรการตรวจวเคราะหรายการทดสอบตางๆ ทใชหลกการตรวจวเคราะหสารพนธกรรม ซงม
แนวโนมจะนำามาใชตรวจวนจฉยโรคตางๆ ตอไปในอนาคต ไดอยางมประสทธภาพ
(นายจกรธรรม ธรรมศกด)
อธบดกรมวทยาศาสตรการแพทย
III
คำ�ขอบคณ
มาตรฐานการปฏบตงานตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญสายพนธใหม ชนด A (H1N1) ทางหอง
ปฏบตการชนสตรสาธารณสขฉบบน เปนผลสำาเรจจากความรวมมอทางวชาการทสรางสรรคของคณะผเชยวชาญ
ทงในระดบนโยบายและฝายปฏบตการ ซงประกอบดวยผบรหารและนกวชาการทกรมวทยาศาสตรการแพทย
มอบหมายใหดำาเนนการจดทำาขน เพอเปนมาตรฐานการปฏบตงานฉบบหนงทใชหลกการตรวจวเคราะหสารพนธกรรม
ในการนำาไปประยกตใชกบการตรวจวเคราะหอน และเปนประโยชนตอผทำางานในหองปฏบตการ งานนสำาเรจลลวง
ไดเปนอยางดดวยความเสยสละเวลา ทมเทความคด แรงกายและแรงใจ ตลอดจนไดรบการสนบสนนอยางดยง
จากผบรหารกระทรวงสาธารณสข โดยเฉพาะผอำานวยการโรงพยาบาลศนย และหวหนากลมงานพยาธวทยาคลนก
ของโรงพยาบาลศนยทวประเทศ ผมขอขอบคณเปนอยางสงตอทกทานไว ณ โอกาสน และหวงวาคมอฉบบนจะ
เปนประโยชนตอเจาหนาทของภาครฐและเอกชนทเกยวของ เพอใหบรการแกประชาชนผรบบรการและแกประเทศ
ชาตตอไป
(นายนพนธ โพธพฒนชย)
รองอธบดกรมวทยาศาสตรการแพทย
ทปรกษาคณะทำางานจดทำามาตรฐานการปฏบตงาน
ตรวจวเคราะหไขหวดใหญสายพนธใหม ชนด A (H1N1)
ทางหองปฏบตการชนสตรสาธารณสข
IV
สารบญ หนา
สารรฐมนตร I
นโยบายการบรการ
คำ�นำ� III
คำ�ขอบคณ IV
บทท 1 บทนำา 1
บทท 2 ขอบขาย 2
บทท 3 นยามและคำายอ 3
บทท 4 วธมาตรฐานสำาหรบการตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญสายพนธใหมชนด A (H1N1) 4
บทท 5 การควบคมคณภาพ 10
บทท 6 การบำารงรกษาและสอบเทยบเครองมอวทยาศาสตร 12
บทท 7 ความปลอดภยทางหองปฏบตการ 13
ภ�คผนวก
ภาคผนวก 1 การคำานวณหาความเขมขนของ primers และ probes 15
ภาคผนวก 2 วธการเกบและสงตวอยาง 16
ภาคผนวก 3 ตวอยางวสดและอปกรณ 18
ภาคผนวก 4 ตวอยางพนทปฏบตงาน 20
ภาคผนวก 5 ตวอยางตารางบนทกผลการตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญสายพนธใหมชนด A (H1N1) 21
ภาคผนวก 6 แบบประเมนคณภาพ 22
ภาคผนวก 7 การรบรองความสามารถการตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญสายพนธใหม ชนด A (H1N1) 26
ตามมาตรฐานการปฏบตงานทางหองปฏบตการชนสตรสาธารณสข กระทรวงสาธารณสข
ภาคผนวก 8 เอกสารอางอง 29
ภาคผนวก 9 คณะผจดทำา 30
มาตรฐานการปฏบตงานตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญสายพนธใหมชนด A (H1N1)
ทางหองปฏบตการชนสตรสาธารณสข 1
บทท 1บทนำ�
เชอไขหวดใหญเปนเชอทมกเกดการเปลยนแปลงสายพนธไดเสมอโดยอาจเปลยนเพยงบางสวนขององคประกอบ
ไวรสจนถงเปลยนเปนสายพนธใหมทไมเคยพบมากอนและผคนทวโลกยงไมเคยมภมคมกนตอเชอสายพนธใหมนซง
การเปลยนแปลงนอาจเกดโดยธรรมชาตของไวรสเองหรอจากการผสมขามสายพนธจนไดลกผสมใหมการตรวจวเคราะห
ดวยวธใดกตามจงจำาเปนตองมการพฒนาปรบเปลยนใหสามารถตรวจจบเชอทอบตใหมนไดเชนเดยวกบการระบาดใหญ
ของไขหวดใหญสายพนธใหมชนดA(H1N1)หรอเรยกทวไปวาไขหวดใหญสายพนธใหม2009ทเกดระบาดครงแรกใน
ประเทศเมกซโกการตรวจวเคราะหตวอยางผปวยรายแรกๆดวยวธตรวจหาสารพนธกรรมทเคยจำาแนกสายพนธไขหวดใหญ
ตามฤดกาลไดปรากฎวาไมสามารถจำาแนกสายพนธไขหวดใหญจากตวอยางดงกลาวไดทราบเพยงแตวาเปนเชอไขหวดใหญ
ชนดAเมอศนยควบคมและปองกนโรคแหงสหรฐอเมรกา(US-CDC)ไดแยกเชอและศกษาลำาดบพนธกรรมจนสมบรณ
จงทราบวาเปนเชอไขหวดใหญสายพนธใหมทไมเคยพบมากอนเปนลกผสมของเชอไขหวดใหญทมาจากสตวปกหมและ
คนจากขอมลการศกษาตวเชอจงนำามาสการพฒนาวธวเคราะหทองคการอนามยโลกไดแนะนำาใหหองปฏบตการทวโลกนำา
ไปใชคอวธCDCrealtimeRT-PCR(rRT-PCR)protocolforthedetectionandcharacterizationofpandemic
(H1N1)2009ซงตอมาหลายหนวยงานภายใตเครอขายองคการอนามยโลกและหนวยงานอนๆทไดรบรองเปนหองปฏบตการ
อางองในหลายประเทศไดพฒนาปรบเปลยนสวนประกอบของนำายาทใชเปนตวจบสารพนธกรรมของไวรส(primers/probes)
ขนมาใหมทงวธทเปนConventionalRT-PCRและRealtimeRT-PCRทงนเพอเพมความไวและความจำาเพาะให
มากขนนอกจากนยงมชดนำายาสำาเรจรปทใชหลกการPCRผลตโดยบรษทเอกชนหลายแหงวางจำาหนายสวนชดตรวจแบบ
รวดเรว(influenzarapidtestkit)ทใหผลภายใน15-30นาทอาศยหลกการimmuno-chromatographyไมสามารถ
จำาแนกสายพนธไขหวดใหญไดเพยงแตจำาแนกวาเปนเชอไขหวดใหญชนดAหรอBเทานนหองปฏบตการทเปนผใชจง
ตองเลอกวธทเปนมาตรฐานหากใชวธอนๆหรอการใชชดนำายาสำาเรจรปตองมขอมลจากบรษททผลตซงแสดงกระบวนการ
พสจนความถกตองของวธโดยมคาความไวและความจำาเพาะสามารถตรวจชนด/ปรมาณไดครอบคลมตามวตถประสงคของ
ผใชนอกจากนหากหองปฏบตการใดกตามดดแปลงจากวธมาตรฐานหรอพฒนาขนเองตองทำาการทดสอบความถกตองของ
วธตนเองเทยบกบวธมาตรฐานวามความไวความจำาเพาะเทยบเทากนหรอไมและพงตระหนกวาการควบคมคณภาพตลอด
กระบวนการวเคราะหมผลตอความถกตองและความนาเชอถอของการรายงานผลรวมทงการตดตามความกาวหนาของ
เทคนคการปรบเปลยนวธและการใชตวควบคมผลบวกใหทนสมยจะทำาใหสามารถตรวจจบเชอทอาจกลายพนธจากเดมได
ซงจะเปนประโยชนตอการควบคมและปองกนโรคไดทนตอสถานการณ
มาตรฐานการปฏบตงานตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญสายพนธใหมชนด A (H1N1)
ทางหองปฏบตการชนสตรสาธารณสข2
บทท 2ขอบข�ย
เพอใชเปนมาตรฐานการปฏบตงานและแนวทางการดำาเนนการตรวจประเมนเพอใหการรบรองวาหองปฏบตการ
ชนสตรสาธารณสขของสถานพยาบาลทงภาครฐและเอกชนมความสามารถจะดำาเนนการตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญ
สายพนธใหมชนดA(H1N1)ตามขอกำาหนดทจำาเปน(essentialrequirement)และมคณภาพตามมาตรฐานทกระทรวง
สาธารณสขยอมรบ
มาตรฐานการปฏบตงานตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญสายพนธใหมชนด A (H1N1)
ทางหองปฏบตการชนสตรสาธารณสข 3
บทท 3นยามและคำายอ
นยาม มาตรฐานการปฏบตงานหมายถง มาตรฐานการปฏบตงานสำาหรบประเมนคณภาพหองปฏบตการ
ชนสตรสาธารณสขและผปฏบตงานใชเปนแนวทางดำาเนนงานตรวจ
วเคราะหโดยมการจดทำาเอกสารหรอคมอปฏบตงานทถกตองชดเจน
และมการรายงานผลทเชอถอได
คำ�ยอ cDNA = complementarydeoxyribonucleicacid
EtBr = Ethidiumbromide
PCR = polymerasechainreaction
NTC = Notemplatecontrol
RNA = Ribonucleicacid
RT-PCR = Reversetranscriptasepolymerasechainreaction
VTM = Viraltransportmedia
InfA =InfluenzaA
SwH1 = SwinesubtypeH1
RNaseP = Ribonucleaseprotein
มาตรฐานการปฏบตงานตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญสายพนธใหมชนด A (H1N1)
ทางหองปฏบตการชนสตรสาธารณสข4
บทท 4วธมาตรฐานสำาหรบการตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญ
สายพนธใหมชนด A (H1N1)หลกก�รของวธทดสอบ วธ Conventional RT-PCR เปนวธปกตในการตรวจสารพนธกรรมเรมจากการใชนำายาสกดเอาสารพนธกรรมของไวรสไขหวดใหญซง
เปนชนดRNAจากตวอยางผปวยแลวเปลยนRNAใหเปนDNAโดยอาศยเอนไซมreversetranscriptase
จากนนเพมจำานวนDNAของไวรสสวนทตองการตรวจสอบดวยเอนโซมTaqpolymeraseและไพรเมอร(primer)
ทจำาเพาะตอไวรสหรอจำาเพาะตอสบทยปของไวรสในกรณของไวรสinfluenzatypeAจะตองใชไพรเมอรจำาเพาะ
ตอHAgeneซงม16ชนดหรอNAgeneม9ชนดสำาหรบไขหวดใหญสายพนธใหมชนดA(H1N1)จะ
ใชไพรเมอรทจำาเพาะตอH1swinegeneเมอไดDNAทจำาเพาะเพมขนจงนำาไปตรวจหาขนาดDNAโดยวธ
agarosegelelectrophoresisเปรยบเทยบกบขนาดDNAมาตรฐาน(DNAmarker)และตวอยางควบคม
คณภาพ(positivecontrol,negativecontrol)และอานผลโดยเครองUV-transilluminator
วธนมคาใชจายนอยทสดแตจะใชเวลานานอานผลยากและมการปนเปอนไดงายใชตรวจตวอยางทม
จำานวนไมมากนก
วธ Realtime RT-PCR เปนการตรวจหาสารพนธกรรมโดยใชเทคนคการตรวจวดแสงฟลออเรสเซนตมาผสมผสานกบเทคนค
conventionalRT-PCRทใชเครองมออตโนมต(realtimePCR)มาชวยในการเพมปรมาณDNAและอานผล
รวมทงเพมความจำาเพาะโดยการใชDNAprobeทตดฉลากดวยสฟลออเรสเซนตตรวจจบDNAของไวรสทเพม
ขนจากนนจะผานระบบวเคราะหผลแสดงออกมาเปนรปกราฟหรอตวเลขทแสดงคาความเขมของแสงในแตละรอบ
ของปฏกรยาสามารถอานผลปรมาณไวรสหรอพบ/ไมพบไวรสโดยไมตองทำาgelelectrophoresisบนแผนวน
จงชวยลดการปนเปอนวธนจงสะดวกและใหผลตรวจทรวดเรวกวาวธconventionalRT-PCRปจจบนนยมใช
มากในงานตรวจวเคราะหเนองจากสามารถตรวจตวอยางไดคราวละมากๆรายงานผลไดรวดเรวแตมขอจำากดท
เครองrealtimePCRยงคงมราคาแพง
พนทปฏบตง�น หองปฏบตการตองมพนทและสงแวดลอมทเหมาะสมเพอใหเกดความปลอดภยตอบคลากรในหองปฏบต
การและปองกนการปนเปอนของเชอสสงแวดลอมภายนอกและควรแบงพนทออกเปน3สวนคอ
-สวนสกดพนธกรรม ประมาณ9ตารางเมตร(อาจจะกนผนงแบง
พนทในหองปฏบตการจลชววทยากไดและใชรวม
กบงานตรวจเชอวณโรคกได)
-สวนเตรยมนำายาสะอาด ประมาณ6ตารางเมตร
-สวนขยายพนธกรรมและตรวจหาสารพนธกรรม ประมาณ6ตารางเมตร
มาตรฐานการปฏบตงานตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญสายพนธใหมชนด A (H1N1)
ทางหองปฏบตการชนสตรสาธารณสข 5
หองเตรยมนำายาเปนหองทตองควบคมใหปราศจากการปนเปอนของตวอยางและสารพนธกรรมทกชนดอปกรณและนำายาจงตองเตรยมไวใชเฉพาะหองเทานนหามนำาออกไปใชภายนอกหองและไมนำาอปกรณและนำายาทใชจากกจกรรมอนเขามาใชปะปนโดยเดดขาด
ตวอย�งสงตรวจ ควรเกบตวอยางใหเรวทสดภายใน1-3วนเมอเรมปรากฏอาการของโรคและเกบซำาอกครงหากผปวยมอาการปอดบวมหรอปอดอกเสบวธการเกบใหใชวธปราศจากเชอ(aseptictechnique)โดยเกบตวอยางสารคดหลงจากระบบทางเดนหายใจไดแกNasopharyngealaspirate(NPA),Nasopharyngealwash(NPW),Bronchoalveolarlarvage,Trachealaspirate,Nasopharyngealswab(NPS),Throatswab(TS),Nasalswab(NS)เปนตน
เครองมอและวสดวทย�ศ�สตร วธ Conventional RT-PCR วธ Realtime RT-PCR 1. เครองConventionalPCR1เครอง 1. เครองRealtimePCR1เครอง 2. ชดElectrophoresis1ชด 2.BiologicalsafetycabinetclassII1เครอง 3.เครองUVtransilluminatorพรอมชดถายภาพ 3.HighSpeedCentrifuge1เครอง 1เครอง 4.BiologicalsafetycabinetclassII1เครอง 4.LowSpeedCentrifuge1เครอง(ปนplate) 5.HighSpeedCentrifuge1เครอง 5.Minicentrifuge1เครอง 6.Minicentrifuge1เครอง 6.Vortex2ตว 7.Vortex2ตว 7.Heatingblock1เครอง 8.Heatingblock1เครอง 8.PCRcabinet1เครอง 9.PCRcabinet1เครอง 9.Freezer–20๐C1เครอง10.Freezer–20๐C1เครอง 10. ตเยน2เครอง(เกบตวอยาง1เครอง และเกบนำายา1เครอง)11.ตเยน2เครอง(เกบตวอยาง1เครอง 11.Autopipette3ชด(1ชดประกอบดวย และเกบนำายา1เครอง) ขนาด10,100,200,1000ไมโครลตร)12. Microwave1เครอง 12. PCRtubewithopticalcap13.Autopipette3ชด(1ชดประกอบดวยขนาด 13. realtimePCRplate 10,100,200,1000ไมโครลตร)14.PCRtube 14.Filtertip15.Filtertip 15.primersและprobes16.primers 16.นำายาrealtimePCR17.นำายาPCR 17.Positive/Negativecontrol18.Positive/Negativecontrol 18.ชดสกดสารพนธกรรม19.ชดสกดสารพนธกรรม20.DNAmarker21.สารเคมและนำายาสำาหรบgelelectrophoresis
มาตรฐานการปฏบตงานตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญสายพนธใหมชนด A (H1N1)
ทางหองปฏบตการชนสตรสาธารณสข6
ขอควรระวงกอนก�รทดสอบ 1.ความปลอดภยในการเตรยมตวอยางและการสกดสารพนธกรรมของเชอไขหวดใหญจากตวอยางผปวย
ใหปฏบตตามคำาแนะนำาWHOLaboratorybiosafetymanual,3rdeditionซงองคการอนามยโลกไดแนะนำาให
ใชหองปฏบตการชวนรภยระดบ2(Biosafetylevel2)
2.กรณทใชเครองมอและนำายาไมตรงกบวธทดสอบระบไวตองขอคำาปรกษากบบรษททจำาหนายเครองมอ
และนำายาเพอปรบตวโปรแกรมของเครองPCRใหเหมาะสมกบชนดของนำายาและทดลองวเคราะหกบตวอยางท
ทราบคากอนเมอผานการประเมนแลวจงจะนำามาใชวเคราะหจรงได
ขนตอนก�รทดสอบดวยวธ Conventional RT-PCR และ Realtime RT-PCR 1.สกดสารพนธกรรมของเชอไขหวดใหญจากตวอยางผปวยโดยปฏบตตามคมอของชดสกดท
หองปฏบตการเลอกใช
2.เตรยมprimers/probesใหไดความเขมขนทพรอมใช(workingconcentration)ตามวธทดสอบท
เลอกใชตวอยางเชนวธconventionalRT-PCR(ตารางท1)หรอวธrealtimeRT-PCR(ตารางท2)
ตารางท 1 ตวอยางชด Primers และสตรนำายาสำาหรบตรวจวเคราะหหาสารพนธกรรมไวรส ไขหวดใหญสายพนธใหมชนด A (H1N1) ดวยวธ conventional RT-PCR
Primer Sequence (5′g3′) Working Gene target Product con. size
M30F2/08 ATgAgYCTTYTAACCgAggTCgAAACg 20µM Matrixgene (InfA) 244M264R3/08 TggACAAANCgTCTACgCTgCAg 20µM
NIID-swH1-F1 TgCATTTgggTAAATgTAACATTg 20µM HAgene (swineH1) 349NIID-swH1-R1 AATgTAggATTTRCTgAKCTTTgg 20µM
GADPH-6Fw gAAggTgAAggTCggAgT 20µM GADPHgene (HumanRNA) 226GADPH-231Rv gAAgATggTgATgggATTTC 20µM
มาตรฐานการปฏบตงานตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญสายพนธใหมชนด A (H1N1)
ทางหองปฏบตการชนสตรสาธารณสข 7
ตารางท 2 ตวอยางชด primers และ probes สำาหรบตรวจวเคราะหหาสารพนธกรรมไวรส ไขหวดใหญสายพนธใหมชนด A (H1N1) ดวยวธ realtime RT-PCR
Primer/Probe Sequence (5′g3′) Working Gene target con.
InfA-f gACCRATCCTgTCACCTCTgAC 40µMMatrixgene
InfA-r AgggCATTYTggACAAAKCgTCTA 40µM(InfA)
Inf A Probe P1 TgCAgTCCTCgCTCACTgggCACg 10µM
H1sw-FM CATTTgAAAggTTTgAgATATTCCC 40µMHAgene
H1sw-RM ATgCTgCCgTTACACCTTTgT 40µM(SW-H1)
H1sw ProbeM P2 ACAAgTTCATggCCCAATCATgACTCg 10µM
RnaseP-f AgATTTggACCTgCgAgCg 40µMRNasePgene
RnaseP-r gAgCggCTgTCTCCACAAgT 40µM(HumanRNA)
RNaseP Probe P1 TTCTgACCTgAAggCTCTgCgCg 10µM
หมายเหต : 1. P1 = 5′ - end labeled with FAM and 3′ -end labeled with BHQ1 2. P2 = 5′ - end labeled with FAM and 3′ -end labeled with BBQ
3.เตรยมmastermixหรอสวนผสมของprimers/probesกบนำายา(bufferและenzyme)ปรมาณ
ของนำายาแตละชนดใหใชตามคมอทแนบมากบนำายา
4.เตมnegativecontrolหรอnotemplatecontrol,RNAจากตวอยางผปวยและpositivecontrol
ลงในหลอดนำายาmastermixควรเรยงลำาดบการเตมดงน
ลำาดบท1 เตมRNasefreewaterในหลอดทเตรยมเปนNotemplatecontrol(NTC)โดยเตม
ภายในหองทเตรยมmastermix(กอนทจะนำาเขาหองเตมตวอยางRNAของผปวย)
ลำาดบท2 เตมตวอยางRNAของผปวย
ลำาดบท3 เตมinternalpositivecontrolสำาหรบhumanRNA
ลำาดบท4 เตมRNAinfluenzapositivecontrol(ควรมตหรอพนทแยกออกจากสวนทเตม
RNAของผปวย)
5.นำาหลอดปฏกรยาเขาเครองConventionalPCR/RealtimePCRเพอเพมจำานวนสารพนธกรรม
ตงอณหภมและจำานวนรอบของปฏกรยาตามวธทดสอบทเลอกใช
6.การอานผล
6.1 วธ Conventional RT-PCR
ตองนำาPCRproductจากขอ5มาทำาGelelectrophoresisเพอตรวจสอบแถบปฏกรยา
หรอPCRbandตามขนตอนดงตอไปน
6.1.1 เตรยม2.0%agarosegelขนาด6x10.5เซนตเมตรใหชงผงagarose2.0กรม
ผสมกบ1xTBEbuffer100มลลลตรตมใหเดอดโดยใชMicrowaveจนgelใสละลายเปนเนอเดยวกนตง
ทงไวจนอณหภมลดลงประมาณ55องศาเซลเซยสถง60องศาเซลเซยสเตมEthidiumBromide(ความเขม
มาตรฐานการปฏบตงานตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญสายพนธใหมชนด A (H1N1)
ทางหองปฏบตการชนสตรสาธารณสข8
ขน10มลลกรมตอมลลลตร)ปรมาณ5ไมโครลตรเขยาใหทวแลวเทลงในgelcassetteปรมาณ30มลลลตร
พยายามเทอยาใหมฟองอากาศถามใหใชปลายtipแตะฟองอากาศจะหายไป(อาจผสมEthidiumBromideลง
ใน1xTBEbufferแทนการใสลงgelโดยมความเขมขนสดทายเทากบ5ไมโครกรมตอมลลลตรเมอทำาGel
electrophoresisเสรจใหนำาgelแชลงในEthidiumBromideประมาณ15-30นาทจงนำามาวางทเครองUV
transilluminatorแลวถายรป)
6.1.2 ผสมPCRproduct10ไมโครลตรกบloadingdye10x1.5ไมโครลตร
6.1.3เตรยมDNAmarkerผสม100basepairDNALadder(50ไมโครกรม)1ไมโครลตร
กบH2O3ไมโครลตรและloadingdye1ไมโครลตร
6.1.4การทำาGelelectrophoresisโดยวางgelลงในchamberของเครองelectrophoresis
แลวเตมTBEbufferใหทวมgelหยอดตวอยางและpositivecontrol12ไมโครลตรตอชองและชองสดทาย
ใหหยอดDNAmarkerและปรบpowersupplyไปท135โวลตหรอไมเกน20โวลตตอความยาวgel1
เซนตเมตรใชเวลาประมาณ30-40นาทหรอสของloadingdyeวงมาถงระดบทเหนอจากขอบgelประมาณ
1เซนตเมตรนำาแผนgelมาวางทเครองUVtransilluminatorแลวถายรป
6.1.5อานตำาแหนงของbandในชองของตวอยางเปรยบเทยบกบDNAmarkerและ
positivecontrol
6.2 วธ Realtime RT-PCR
6.2.1 ผลการทดสอบจะแปลผลไดเมอpositivecontrolมคาCtvalue(thresholdcycle)
นอยกวา40cycleและไมมการปนเปอนในตวอยางNTC(Notemplatecontrol)
6.2.2 ตวอยางผปวยทใหผลบวกตอInfAหรอswH1ตองมคาCtvalueนอยกวา40
cycle(คาCtระหวาง35-40cycleถอวาweakpositiveในผปวยบางรายอาจตองขอตวอยางสงตรวจใหม
เพอเปนการตรวจยนยนซำาอกครง)
6.2.3 ตวอยางผปวยทใหคาCtvalueของRNaseP มากกวา35cycleบงชวาตวอยาง
ผปวยอาจมจำานวนเซลลเยอบไมเพยงพอตอการวเคราะหควรขอตวอยางสงตรวจใหม
ก�รร�ยง�นผลวธ Conventional RT-PCR และ Realtime RT-PCR 1.การรายงานผลวาตวอยางผปวยพบสารพนธกรรมของไวรสไขหวดใหญสายพนธใหมชนดA(H1N1)
เมอพบผลบวกของยนทง2ชนดคอInfA,swH1หรอ3ชนดคอInfA,swH1และGADPH/RNaseP
(การตรวจหาHumanRNAซงในทนตรวจยนGADPH/RNasePเปนการตรวจสอบคณภาพตวอยางวามเซลล
เยอบทางเดนหายใจในตวอยางผปวยมากพอสำาหรบการตรวจหาเชอไวรสดวยวธPCRหรอไม)
2.ตวอยางผปวยทใหผลลบGADPH/RNaseP(HumanRNA)ไมสามารถสรปผลไดควรรายงาน
ตวอยางผปวยมจำานวนเซลลเยอบไมเพยงพอตอการวเคราะหควรเกบตวอยางสงตรวจอกครง
3.ตวอยางผปวยทใหผลบวกswH1ตองใหผลบวกตอInfAดวยเสมอหากInfAใหผลลบ
ควรตรวจซำาหรอขอตวอยางสงตรวจใหม
4.ตวอยางผปวยทใหผลบวกInfAอาจใหผลบวกหรอลบตอswH1หากswH1ใหผลลบอาจ
หมายถงตวอยางผปวยมเชอไขหวดใหญสายพนธอนหรอมจำานวนเชอไวรสนอยกวาคาตำาสดทวธจะสามารถตรวจ
มาตรฐานการปฏบตงานตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญสายพนธใหมชนด A (H1N1)
ทางหองปฏบตการชนสตรสาธารณสข 9
พบswH1geneได(พจารณาจากความเขมของbandInfAหรอคาCtInfAซงมกมคามากกวา35cycle)
กรณทตองการสอบสวนโรคอาจตองวเคราะหเพมเตมเพอหาไขหวดใหญตามฤดกาลหรอขอตวอยางสงตรวจใหม
เพอใหไดตวอยางทมปรมาณของเชอไวรสมากขน
ตารางท 3 สรปการรายงานผลวธ Conventional RT-PCR และ Realtime RT-PCR
แบบท ผลการวเคราะห การรายงานผล
Inf A sw H1 GADPH
/RNaseP
1 - - - ตวอยางผปวยมจำานวนเซลลเยอบไมเพยงพอตอการวเคราะหควรเกบ
ตวอยางสงตรวจอกครง
2 - - + ไมพบสารพนธกรรมของไวรสไขหวดใหญชนดA
3 + - + พบสารพนธกรรมของไวรสไขหวดใหญชนดA
4 + + + พบสารพนธกรรมของไวรสไขหวดใหญสายพนธใหมชนดA(H1N1)
หมายเหต : 1. InfA=InfluenzaAหมายถงยนทตรวจพบไดในเชอไขหวดใหญชนดAทกสายพนธ
2. swH1=SwinesubtypeH1หมายถงสวนของHAgeneในไขหวดหมสบทยปA/H1ซงพบไดในไขหวด
ใหญสายพนธใหมชนดA(H1N1)เชนกน
3. GADPH=GlyceraldehydephosphateหมายถงRNAทตรวจพบไดในเซลลของคนทำาหนาทในการ
สงเคราะหGlyceraldehyde3-phosphateสารintermediateของขบวนการgluconeogenesis
4. RNaseP=RibonucleaseproteinหมายถงRNAทตรวจพบไดในเซลลของคนทำาหนาทในกระบวนการ
สงเคราะหเอนไซมribonuclease
มาตรฐานการปฏบตงานตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญสายพนธใหมชนด A (H1N1)
ทางหองปฏบตการชนสตรสาธารณสข10
บทท 5การควบคมคณภาพ
การตรวจวเคราะหทางหองปฏบตการชนสตรสาธารณสขเพอใหไดผลวเคราะหหรอขอมลทมคณภาพจำาเปนตองมการควบคมคณภาพภายในหองปฏบตการโดยผปฏบตงานในหองปฏบตการและการควบคมคณภาพโดยองคกรภายนอกเพอผลการทดสอบแมนยำาและเชอถอได
การควบคมคณภาพภายในหองปฏบตการ การดำาเนนการตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญสายพนธใหมชนดA(H1N1)โดยวธPCRมปจจยหลายประการทมผลตอการวเคราะหสารพนธกรรมผปฏบตงานจงควรตระหนกระมดระวงและดำาเนนการเพอใหปจจยทเกยวของกบการตรวจวเคราะหดงกลาวสงผลตอผลวเคราะหนอยทสดเพอใหผลวเคราะหหรอขอมลมความถกตองเปนทยอมรบและเชอถอไดดงน 1. บคลากร 1.1หองปฏบตการควรมบคลากรเพยงพอมคณวฒและประสบการณเหมาะสมกบงานตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญหรอไดรบการฝกอบรมดานเทคนคการตรวจวเคราะหดวยวธPCR 1.2มการบนทกและจดเกบเอกสารรายละเอยดคณวฒการฝกอบรมและการประเมนความสามารถทางหองปฏบตการของบคลากรทเกยวของกบรายการทดสอบ
2. สถานทและสภาวะแวดลอม 2.1 มการออกแบบและจดการพนทปฏบตงานทไมทำาใหเกดปญหาตอคณภาพของงานและความปลอดภยของผปฏบตงาน 2.2 มการจดการแสงไฟฟาการระบายอากาศนำาขยะวสดทนำากลบมาใชอกและสภาวะแวดลอมใหเหมาะสมสำาหรบการทำางาน 2.3พนทปฏบตงานการตรวจวเคราะหสารพนธกรรมควรเปนหองทตองควบคมใหปราศจากการปนเปอนของตวอยางและสารพนธกรรมทกชนดและควบคมการเขาออกหามผไมเกยวของเขามาในหองปฏบตการกอนไดรบอนญาตเชนผปวยเจาหนาทและผมาเยยมจากภายนอก 2.4 มการตรวจสอบและดแลรกษาพนทปฏบตงานใหสะอาดเรยบรอย 2.5 มการจดเกบและทำาลายสารอนตรายและมวธการปองกนการตดเชอการแพรกระจายเชอสสงแวดลอมอยางถกตองตามหลกวชาการ
3. เครองมอในหองปฏบตการ 3.1 หองปฏบตการตองมพนทจดวางเครองมอวทยาศาสตรทจำาเปนในการตรวจวเคราะหอยางเหมาะสม 3.2 หองปฏบตการตองมเครองมอวทยาศาสตรทจำาเปนและเพยงพอในการตรวจวเคราะหเชนตปราศจากเชอ(BiosafetycabinetclassII)เครองเพมปรมาณสารพนธกรรม(PCRthermocycler)เครองGelElectrophoresisเครองGeldocไปเปตอตโนมตเปนตน 3.3 มการตรวจสอบดแลการทำางานของเครองมออปกรณอยางสมำาเสมอใหพรอมใชงาน 3.4 มคมอการใชงานและบำารงรกษาเครองมอณจดปฏบตงานซงอาจใชเอกสารจากผผลตทจดเตรยมไวพรอมใชตามความเหมาะสม
มาตรฐานการปฏบตงานตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญสายพนธใหมชนด A (H1N1)
ทางหองปฏบตการชนสตรสาธารณสข 11
4. วธปฏบตกอนการตรวจวเคราะห 4.1 มมาตรการดานความปลอดภยตามวธมาตรฐานขององคการอนามยโลกในการรบและเตรยมตวอยางกอนกอนการตรวจวเคราะห 4.2 ตรวจสอบใบคำาขอสงตรวจและขอมลของผปวยทจำาเปนตอการวเคราะหผล 4.3 มการบนทกรบตวอยางในสมดแบบฟอรมหรอในคอมพวเตอรหรอระบบอน 4.4 มเกณฑการปฏเสธตวอยางและขอปฏบตในการแจงใหผสงตวอยางรบทราบ 4.5 มคมอการดำาเนนการเกบรกษาและทำาลายตวอยางหลงการตรวจวเคราะหแลว
5. การตรวจวเคราะห 5.1 ในกระบวนการตรวจวเคราะหทกครงจำาเปนตองมตวควบคมผลบวกและผลลบ(PositiveandNegativecontrol)กรณทหองปฏบตการไมไดใชชดนำายาสำาเรจรปทมาพรอมกบตวควบคมผลบวกและผลลบใหตดตอขอตวควบคมผลบวกและผลลบจากกรมวทยาศาสตรการแพทยกระทรวงสาธารณสข 5.2 ผปฏบตงานตองปฏบตตามวธมาตรฐานในการปฏบตงาน(SOP:StandardOperatingProcedures)หรอคมอการใชชดนำายาอยางเครงครด 5.3 กรณทผลการวเคราะหบงชวาตวอยางไมมคณภาพหองปฏบตการตองแจงไวในใบรายงานผล 5.4 การวเคราะหและสรปผลตองมการตรวจสอบโดยหวหนาหองปฏบตการหรอผทไดรบมอบหมายและมการบนทกรบรองผลการตรวจวเคราะหทกครง 5.5 ควรตรวจสอบความถกตองของวธ(Methodvalidation)เมอมการปรบเปลยนprimers/probesทใชในการตรวจวเคราะหและบนทกผลไวเปนหลกฐาน
6. การรายงานผล 6.1 หองปฏบตการตองมวธปฏบตทชดเจนในการออกรายงานผลการวเคราะหวธการแจงผลการแกไขรายงานผลและการเกบรกษาขอมล 6.2 ขอมลในใบรายงานผลตองมความชดเจนมการแปลผลการตรวจวเคราะหตามวตถประสงคของผสงตวอยาง
การควบคมคณภาพโดยองคกรภายนอก การควบคมคณภาพโดยองคกรภายนอก(ExternalQualityAssessment(EQA),Proficiencytesting(PT))เปนการดำาเนนการโดยองคกรภายนอกหองปฏบตการทำาหนาทจดหาตวอยางทไดจดเตรยมใหมความคลายคลงกบสงสงตรวจจากผปวยมากทสดตวอยางดงกลาวทผานการตรวจสอบคณภาพแลวจะถกจดแบงสงใหหองปฏบตการตรวจวเคราะหตามวธทดสอบทหองปฏบตการดำาเนนการในงานประจำาวนและหองปฏบตการจะตองสงรายงานกลบมายงผดำาเนนการเพอเปรยบเทยบกบคาทกำาหนดซงอาจเปนคาอางอง(referencevalue)หรอคาพองกลม(consensusvalue)ซงผลการตรวจวเคราะหของหองปฏบตการแตละแหงททำาการตรวจวเคราะหตวอยางเดยวกนตองจดอยในเกณฑทยอมรบได(acceptablerange)จงจะถอวากระบวนการตรวจวเคราะหในหองปฏบตการนนๆมมาตรฐานเปนทยอมรบไดหองปฏบตการจะไดรบรายงานผลเพอนำาไปใชประเมนคณภาพการตรวจวเคราะหอนเกดจากปจจยทเกยวของทงเครองมอนกวเคราะหวธการและสภาพแวดลอม
การควบคมคณภาพโดยองคกรภายนอกสำาหรบการตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญสายพนธใหมชนดA(H1N1)โดยวธPCRขณะนกรมวทยาศาสตรการแพทยเปนผดำาเนนการทดสอบความชำานาญทางหองปฏบตการใหกบหองปฏบตการทเปนสมาชกโดยจดสงตวอยางProficiencytesting(PTsample)และรายงานผลการประเมนใหแกสมาชกเพอใหสมาชกนำาผลการประเมนไปพฒนาระบบคณภาพหองปฏบตการตามมาตรฐานสากลและทำาใหสมาชกและผใชบรการมความมนใจในความถกตองของการรายงานผลวเคราะห
มาตรฐานการปฏบตงานตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญสายพนธใหมชนด A (H1N1)
ทางหองปฏบตการชนสตรสาธารณสข12
บทท 6การบำารงรกษาและสอบเทยบเครองมอวทยาศาสตร
เครองมอวทยาศาสตรทใชในงานตรวจวเคราะหเชอไขหวดสายพนธใหมชนดA(H1N1)จำาเปนตองตด
ตงในบรเวณทเหมาะสมแขงแรงและปลอดภยเพอการใชงานไดอยางมประสทธภาพและตองมการตรวจสอบ
และบำารงรกษาเครองมออยางสมำาเสมอรวมทงตองสอบเทยบเครองมอสำาคญทมผลตอการวเคราะหเพอผลการ
วเคราะหทถกตองซงอาจแบงการดำาเนนการออกเปน2กลมดงน
1.เครองมอทตองสอบเทยบเมอตดตง/จดซอเครองใหมและควรสอบเทยบพารามเตอรทจำาเปนตาม
ระยะเวลาทใชงานเชน
เครองมอ พารามเตอรทควรสอบเทยบ
1.RealtimePCR/PCRthermocycler 1.Averageheatrate
2.Averagecool
3.Accuracy
4.Uniformity
5.Filtertest(RealtimePCR)
2.Autopipette 1.Accuracyของปรมาตรทใชงาน
2.Precisionของปรมาตรทใชงาน
3.Biosafetycabinet 1.Downflowvelocity
2.Exhaustairvolume
3.Efficiencyoffiltration
4.Inflowvelocity
5.Sterilitytest
2. เครองมอทตองมการตรวจสอบ(monitor)เปนประจำาโดยบนทกผลจากเครองมอวดทตดตง
ประจำาเครอง
เครองมอ การตรวจสอบ
1.ตเยน/ตแชแขง บนทกอณหภมจากเทอรโมมเตอรประจำาเครอง
(เทอรโมมเตอรตองผานการสอบเทยบ)
2.Heatingblock บนทกอณหภมจากเทอรโมมเตอรประจำาเครอง
(เทอรโมมเตอรตองผานการสอบเทยบ)
มาตรฐานการปฏบตงานตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญสายพนธใหมชนด A (H1N1)
ทางหองปฏบตการชนสตรสาธารณสข 13
บทท 7ความปลอดภยทางหองปฏบตการ
การปฏบตงานตรวจวเคราะหในหองปฏบตการทางวทยาศาสตรผปฏบตงานตองตระหนกและพงระลกถง
การปฏบตตนใหปลอดภยจากการตดเชอไขหวดในระหวางตรวจวเคราะหรวมถงการกำาจดสงสงตรวจอยางเหมาะสม
เพอใหสงแวดลอมปลอดภยดงน
1. ไมนำาตวอยางจากสตวและคนมาทดสอบในหองปฏบตการเดยวกน
2.การเตรยมตวอยางการสกดสารพนธกรรมจากตวอยางตองปฏบตในตปราศเชอ(BSCclassII)
เทานนและปฏบตงานตามคำาแนะนำาดานความปลอดภยของWHOLaboratorybiosafetymanual,3rd
editionหรอคมอดานความปลอดภยทางหองปฏบตการของแตละหนวยงาน
3.ผปฏบตงานตองใสอปกรณปองกนเชนเสอกราวนถงมอ2ชนผาปดจมกหมวกคลมผมแวนตา
4.ตองลางมอดวยสบหรอแอลกอฮอลทกครงหลงการทดสอบหรอเมอออกจากหองปฏบตการ
5.การปฏบตงานตองทำาดวยความระมดระวงโดยเฉพาะขนตอนททำาใหเกดการฟงกระจายของตวอยาง
เชนการปนการเขยาตองปฏบตงานในตปลอดเชอเทานน
6.ตวอยางและขยะตดเชอทตองการกำาจดตองทำาการนงฆาเชอหรอใสนำายาฆาเชอกอนนำาออกจากหอง
ปฏบตการ
7.หองปฏบตการตองมขอกำาหนดการจำากดการเขาออกสำาหรบบคลากรทไมเกยวของ
8.หองปฏบตการตองมวธปฏบตกรณเกดเหตฉกเฉนหรออบตเหตจากตวอยางหรอเชอหกหลนแสดงไว
ในทสงเกตเหนไดชดเจนรวมทงมอปกรณและนำายาพรอมใชในการกำาจดหรอลดการปนเปอน(Spillkits)
9.ตองมการทำาความสะอาดพนทการทำางานและหองปฏบตการรวมทงการกำาจดขยะของเสยเปนประจำา
ทกวน
10.สารทเปนอนตรายเชนEthidiumBromideซงเปนสารกอมะเรงควรทำาการdetoxifyหรอ
inactivateกอนทจะนำาไปทงเชนการใชชดกรองDestainingbags,BondExDetoxicificationCartridges,
ExtractorWasteReductionSystem
11.เจาหนาททกคนตองไดรบการอบรมความปลอดภยดานหองปฏบตการเปนประจำาอยางนอย1ครง
ตอป
มาตรฐานการปฏบตงานตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญสายพนธใหมชนด A (H1N1)
ทางหองปฏบตการชนสตรสาธารณสข 15
ภาคผนวก 1 การคำานวณหาความเขมขนของ primers และ probes
ตวอยางท 1 ถาตองการเตรยม primer A ทมเนอสารอย 84600 picomoles ในสภาพผงแหง ใหมความ
เขมขน 100 µM ตองเตม RNase free water ปรมาตรเทาใด
การคำานวณ 100µM = 100µmole/liter
84600picomoles = 84600x10-6micromole(µmole)
= 0.0846µmole
เนอสาร100µmoleเตรยมในสารละลาย106 µl
เนอสาร0.0846µmoleเตรยมในสารละลาย= 0.0846µmolex106 µl
100µmole
= 846µl
สรปตองเตมRNasefreewaterปรมาตร846µlจงจะไดprimerAมความเขมขน100µM
ตวอยางท 2 ถาตองการเตรยม primer A มความเขมขน 25 µM ปรมาณ 100 µl ตองใช primer A
ความเขมขน 100 µM ปรมาณเทาใด
สตร C1V1 = C
2V2
C1=Initialconcentrationofsolution V
1=Initialvolumeofsolution
C2=Finalconcentrationofsolution V
2=Finalvolumeofsolution
การคำานวณ C1V1= C
2V2
100µmole(V1) = 25µmolex100µl
106 µl106 µl
V1 = 25µl
สรปตองใชprimerAความเขมขน100µMปรมาณ25µlรวมกบRNasefreewater75µl
จะไดprimerAมความเขมขน25µMปรมาณ100µlตามทตองการ
หมายเหต 1molar(M) = 106micromoles(µmole)/liter
= 1012picomoles(pmole)/liter
= 1 µmole/µl
= 106pmole/µl
1mole = 106micromoles
= 1012picomoles
มาตรฐานการปฏบตงานตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญสายพนธใหมชนด A (H1N1)
ทางหองปฏบตการชนสตรสาธารณสข16
ภาคผนวก 2วธเกบและสงตวอยางตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญสายพนธใหม
ชนด A (H1N1)การเกบตวอยาง
การเกบตวอยางสารคดหลงระบบทางเดนหายใจเพอตรวจหาสารพนธกรรมควรเกบตวอยางใหเรว
ทสดภายใน1-3วนเมอเรมปรากฏอาการของโรคและเกบซำาอกครงหากมอาการปอดบวมหรอปอดอกเสบ
วธการเกบใหใชวธปราศจากเชอ(aseptictechnique)โดยเกบตวอยางจากระบบทางเดนหายใจไดแก
Nasopharyngealaspirate(NPA),Nasopharyngealwash(NPW),Nasopharyngealswab(NPS),Throat
swab(TS),Nasalswab(NS),Bronchoalveolarlarvage,Trachealaspirateเปนตน
Throatswabใชswabปายภายในบรเวณposteriorpharynxจมปลายswabในviraltransport
media(VTM)หกดามswabทงปดหลอดใหสนท
Nasopharyngealswabเกบโดยสอดลวดswabเขาไปในรจมกถงสวนของnasopharynxทงไว
ประมาณ2-3วนาทคอยๆหมนลวดswabแลวดงออกจมปลายswabลงในVTMและตดปลายลวดสวน
เกนจากหลอดปดฝาใหสนท
Nasopharyngealaspirationเกบโดยใชสายพลาสตกทตอกบเครองดดสอดใสเขาไปในชองจมกดดตวอยาง
ประมาณ2-3มล.ใสในหลอดทปราศจากเชอกรณดดเสมหะไดนอยใหใชviraltransportmedia(VTM)ลาง
เซลลทคางสายลงในหลอด
Nasalswabใชswabสอดเขาในรจมกขนานกบpalateทงไวประมาณ2-3วนาทคอยๆหมนswab
ออกแลวดงออกจมปลายswabในviraltransportmediaหกดามswabทงเพอปดหลอดใหสนทไมควรเกบ
ตวอยางจากรจมกขางเดยวกนหลายswabในเวลาใกลเคยงกน
หมายเหต : ไมควรใชswabทมcalciumalginateหรอswabทดามทำาดวยไมเพราะอาจมสารทยบยง
ไวรสบางชนดหรอยบยงปฏกรยาPCRควรใชDacronหรอRayonswabทดามทำาดวยลวดหรอพลาสตก
ในกรณตวอยางเลอดเพอตรวจหาแอนตบอดดำาเนนการเจาะเลอด2ครงครงแรกในระยะเรมเปน
โรค(acuteserum)หรอวนทผปวยมารกษาและครงท2ระยะโรคทเลา(convalescentserum)เกบหาง
จากครงแรกอยางนอย2สปดาหโดยเจาะเลอดจากเสนเลอดดำาประมาณ3-5มล.ใสหลอดปราศจากเชอปดฝา
ใหสนทตงทงไวทอณหภมหองรอเลอดแขงตวปนแยกซรมแบงซรมใสหลอดปราศจากเชอเกบเขาตเยน4
องศาเซลเซยสเพอรอการนำาสง
การสงสงสงตรวจและขอควรระวง
ตวอยางสารคดหลงหรอswabทบรรจในภาชนะตองปดจกใหสนทพนดวยเทปปดฉลากแจงชอ
ผปวยชนดของตวอยางวนทเกบบรรจใสถงพลาสตกรดยางใหแนนแชในกระตกนำาแขงรบนำาสงทนทถาจำาเปน
ตองรอควรเกบไวในตเยน(4oซ.)หามแชในชองแชแขงของตเยน(-20oซ.)ถาตองการเกบนานเกน48ชวโมง
ใหเกบ–70องศาเซลเซยสสำาหรบviraltransportmedia(VTM)ตดตอไดทสถาบนวจยวทยาศาสตรสาธารณสข
กรมวทยาศาสตรการแพทยโทร.029510000ตอ99248
มาตรฐานการปฏบตงานตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญสายพนธใหมชนด A (H1N1)
ทางหองปฏบตการชนสตรสาธารณสข 17
รปท 1 อปกรณและวธการเกบตวอยาง
กานพนสำาล ไมกดลน การเกบตวอยางจากลำาคอ(Throatswab)
เกบตวอยางและใสในหลอดVTMโดยหกกานพนสำาลเพอปดหลอดใหสนท
รปท 2 การสงสงสงตรวจทไมเหมาะสม
ปดฝาหลอดไมสนท
ตวอยางไมแชในVTM
มาตรฐานการปฏบตงานตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญสายพนธใหมชนด A (H1N1)
ทางหองปฏบตการชนสตรสาธารณสข18
ภาคผนวก 3 ตวอยางวสดและอปกรณ
รปท 3 การตรวจดวยวธ Conventional RT-PCR
เพมสารพนธกรรมดวยเครองPCRthermocycler
เครองGelelectrophroresis
อานผลดวยการถายภาพแผนgelทแสดงแถบของผลบวก
มาตรฐานการปฏบตงานตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญสายพนธใหมชนด A (H1N1)
ทางหองปฏบตการชนสตรสาธารณสข 19
รปท 4 การตรวจดวยวธ Realtime RT-PCR
อานผลดวยโปรแกรมวเคราะหแสดงเปนเสนกราฟและคาCt(thresholdcycle)
มาตรฐานการปฏบตงานตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญสายพนธใหมชนด A (H1N1)
ทางหองปฏบตการชนสตรสาธารณสข20
ภาคผนวก 4ตวอยางพนทปฏบตงาน
รปท 5 หองเตรยมตวอยางและสกดสารพนธกรรม
รปท 6 หองเตรยมนำายา
รปท 7 หองเพมจำานวนสารพนธกรรมและตรวจหาสารพนธกรรม
มาตรฐานการปฏบตงานตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญสายพนธใหมชนด A (H1N1)
ทางหองปฏบตการชนสตรสาธารณสข 21
ภาคผนวก 5ตว
อยางตารางบ
นทกผ
ลการตร
วจวเคร
าะหเชอไขห
วดใหญสายพ
นธใหม
ชนด
A (H
1N1)
หนวย
งาน/โรงพ
ยาบา
ล................................................................
ห
องปฏ
บตการส
าขา...........................................................
วน/เด
อน/ป.....................................
WorksheetN
o..................................
นำายาบร
ษท......................................Lo
t………………..E
xpiredda
te………………..
ตวคว
บคมผ
ลบวก
1.InfALo
t………Ex
piredda
te…………2.H
1swLot…………Ex
piredda
te………3.R
NaseP
Lot………Ex
piredda
te……….
ลำาดบ
ท ชอ
-สกล
หม
ายเลข
หมาย
เลข
ผล
การว
เครา
ะห
สร
ปผล
หมาย
เหต
วส
ดตวอ
ยาง* ปร
ะจำาว
น**
Inf A
H1sw
RN
aseP
ผต
รวจวเคราะห
..................................................................
ผรบร
องผล
......................................................................
วนท
....................................................
*หม
ายเลขท
กำาหน
ดโดย
หนวย
งานร
บวสด
ตวอย
างสงตรวจ
**หม
ายเลขป
ระจำาวน
ทกำาห
นดโดยห
องปฏ
บตการตรวจวเคราะห
สาขานน
ๆ
มาตรฐานการปฏบตงานตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญสายพนธใหมชนด A (H1N1)
ทางหองปฏบตการชนสตรสาธารณสข22
ภาคผนวก 6
แบบประเมนคณภาพหองปฏบตการตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญสายพนธใหม
ชนด A (H1N1)
ลำาดบ ขอกำาหนด ผลประเมน
สงทตรวจพบ/เอกสารอางอง Y N
1 องคกรและการบรหาร
ขอ1 มผรบผดชอบสงสดของหองปฏบตการและมผจดการคณภาพ(QM)หรอคณะกรรมการบรหารคณภาพในการบรหารจดการสามารถดำาเนนการตดตอผบรหารระดบสงสดขององคกรทมอำานาจตดสนใจ
ขอ2 มการกำาหนดหนาทความรบผดชอบของบคลากรทเกยวของตงแตการบรหารจดการหองปฏบตการกระบวนการตรวจวเคราะหการสมและเตรยมตวอยางทกขนตอนรวมทงระบบการรายงานผลและจดทำาเปนเอกสารไว
ขอ3 มระบบเอกสารเพยงพอสำาหรบการตรวจสอบยอนกลบความถกตองของวธปฏบตตามหลกวชาการ
2 พนทปฏบตงาน
ขอ4 มการควบคมการเขาออกหามผไมเกยวของเขามาในหองปฏบตการ
ขอ5 มการตรวจสอบดแลรกษาพนทปฏบตงานใหสะอาดเรยบรอย
ขอ6 มการจดเกบและทำาลายสารอนตรายและมวธการปองกนการตดเชอการแพรกระจายเชอสสงแวดลอมอยางถกตองตามหลกวชาการและมการแบงพนทเปน3สวนไดแก
สวนสกดพนธกรรม สวนเตรยมนำายาสะอาด สวนขยายพนธกรรมและตรวจหาสารพนธกรรม
3 เครองมอและวสดวทยาศาสตร
ขอ7 มพนทจดวางเครองมอวทยาศาสตรทจำาเปนในการตรวจวเคราะหอยางเหมาะสม
มาตรฐานการปฏบตงานตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญสายพนธใหมชนด A (H1N1)
ทางหองปฏบตการชนสตรสาธารณสข 23
ขอ8 มเครองมอทจำาเปนเพยงพอในการตรวจวเคราะห
ขอ9 มการตรวจสอบดแลการทำางานของเครองมออปกรณอยางสมำาเสมอใหพรอมใชงาน
ขอ10มการสอบเทยบพารามเตอรทจำาเปน
ขอ11มการตรวจสอบ(monitor)เปนประจำาโดยบนทกผลจากเครองมอวดทตดตงประจำาเครอง
ขอ12มค มอการใช งานและบำาร งรกษาเคร องมอณ.จดปฏบตงานซงอาจใชเอกสารจากผผลตทจดเตรยมไวพรอมใชตามความเหมาะสม
ขอ13มบนทกการใชงานการสอบเทยบตรวจสอบและบำารงรกษาเพอการตรวจสอบยอนกลบได
4 การจดการตวอยางสงตรวจ
ขอ14มมาตรการดานความปลอดภยในการรบตวอยางการเตรยมตวอยางและการสกดสารพนธกรรมของเชอไขหวดใหญจากตวอยางผปวยปฏบตตามคำาแนะนำาWHOใหใชหองปฏบตการนรภยระดบ2
ขอ15ตรวจสอบใบคำาขอสงตรวจและขอมลของผปวยทจำาเปนตอการวเคราะหผล
ขอ16มการบนทกรบตวอยางในสมดแบบฟอรมหรอในคอมพวเตอรหรอระบบอน
ขอ17มเกณฑการปฏเสธตวอยางและขอปฏบตในการแจงใหผสงตวอยางรบทราบ
ขอ18มคมอการดำาเนนการเกบรกษาและทำาลายตวอยางหลงการตรวจวเคราะหแลว
5 วธทดสอบ
ขอ19มการจดทำาและปฏบตตามวธมาตรฐานการปฏบตงานหรอคมอการใชชดนำายาทเปนทยอมรบอางองไดอยางเครงครด
ขอ20กรณหากหองปฏบตการดดแปลงจากวธมาตรฐานหรอพฒนาขนเองตองมขอมลแสดงกระบวนการพสจนความถกตองของผลวเคราะหและบนทกรายละเอยดของวธทใชเปนลายลกษณอกษรอยางครบถวน
ลำาดบ ขอกำาหนด ผลประเมน
สงทตรวจพบ/เอกสารอางอง Y N
มาตรฐานการปฏบตงานตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญสายพนธใหมชนด A (H1N1)
ทางหองปฏบตการชนสตรสาธารณสข24
ลำาดบ ขอกำาหนด ผลประเมน
สงทตรวจพบ/เอกสารอางอง Y N
ขอ21มการตรวจสอบความถกตองของวธ(Method
validation)เมอมการปรบเปลยนprimers/probes
ทใชในการตรวจวเคราะหทกครงและบนทกผลไวเปน
หลกฐาน
ขอ22กรณทใชเครองมอและนำายาไมตรงกบวธทดสอบ
ระบไวมการปรกษากบบรษททจำาหนายเครองมอ
และนำายาเพอปรบตวโปรแกรมของเครองPCR
ใหเหมาะสมกบชนดนำายาและทดลองวเคราะหกบ
ตวอยางททราบคากอนและตองผานการประเมน
กอนนำามาใชวเคราะหจรง
ขอ23ในกระบวนการตรวจวเคราะหทกครงจำาเปนตอง
มตวควบคมผลบวกและผลลบ(Positiveand
Negativecontrol)กรณทหองปฏบตการไมไดใชชด
นำายาสำาเรจรปทมาพรอมกบตวควบคมผลบวกและ
ผลลบใหตดตอขอตวควบคมผลบวกและผลลบจาก
กรมวทยาศาสตรการแพทยกระทรวงสาธารณสข
6 บคลากร
ขอ24มบคลากรเพยงพอมคณวฒและประสบการณเหมาะ
สมกบงานตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญหรอไดรบ
การฝกอบรมดานเทคนคการตรวจวเคราะหดวยวธ
PCR
ขอ25มการบนทกและจดเกบเอกสารรายละเอยดคณวฒ
และการฝกอบรมของบคลากรทเกยวของกบรายการ
ทดสอบทไดรบมอบหมาย
ขอ26การวเคราะหและสรปผลตองมการตรวจสอบโดย
หวหนาหองปฏบตการหรอผทไดรบมอบหมายและ
มการบนทกรบรองผลการตรวจวเคราะหทกครง
7 การควบคมคณภาพโดยองคกรภายนอก
ขอ27มการดำาเนนการเขารวมในโครงการทดสอบความ
ชำานาญทางหองปฏบตการและผลการประเมนผาน
เกณฑการยอมรบ
มาตรฐานการปฏบตงานตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญสายพนธใหมชนด A (H1N1)
ทางหองปฏบตการชนสตรสาธารณสข 25
ลำาดบ ขอกำาหนด ผลประเมน
สงทตรวจพบ/เอกสารอางอง Y N
8 การรายงานผล
ขอ28หองปฏบตการตองมวธปฏบตทชดเจนในการออกรายงานผลการวเคราะหวธการแจงผลการแกไขรายงานผลการเกบรกษาขอมล
ขอ29ขอมลในใบรายงานผลตองมความชดเจนมการแปลผลการตรวจวเคราะหตามวตถประสงคของผสงตวอยาง
ขอ30กรณทผลการวเคราะหบงชวาตวอยางไมมคณภาพหองปฏบตการตองแจงไวในใบรายงานผล
มาตรฐานการปฏบตงานตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญสายพนธใหมชนด A (H1N1)
ทางหองปฏบตการชนสตรสาธารณสข26
ภาคผนวก 7 การรบรองความสามารถการตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญ
สายพนธใหม ชนด A (H1N1) ตามมาตรฐานการปฏบตงานทางหองปฏบตการชนสตรสาธารณสข กระทรวงสาธารณสข
กระทรวงสาธารณสขมกระบวนการรบรองความสามารถหองปฏบตการทเปนเอกภาพและโปรงใส
ภายใตความเหนชอบของคณะกรรมการซงสามารถดำาเนนการไดอยางเปนอสระ
1. คณสมบตของหองปฏบตการทขอรบรอง
เปนหองปฏบตการทมสถานทปฏบตการถาวรหรอเปนหนวยปฏบตการเคลอนท
2. ขอกำาหนดทวไป
2.1 ผลงนามในเอกสารขอรบการรบรองตองเปนผบรหารสงสดของหองปฏบตการทขอการรบรอง
หรอผรบมอบอำานาจ
2.2 ต อ ง ส ง เ อ กส า รแสด ง ร า ยละ เ อ ย ด ร ะบบคณภ าพและก า รดำ า เ น น ง านท ง หมด
ใหสำานกมาตรฐานหองปฏบตการกรมวทยาศาสตรการแพทยพจารณาภายใน30วนนบจากวนทแจงขอ
การรบรองโดยมเอกสารตางๆเชน
-คมอคณภาพ
-การบรหารจดการตวอยาง
-หลกเกณฑการสมและวธเตรยมตวอยาง
-วธการตรวจวเคราะห
-บนทกการตรวจวเคราะห
-การเกบรกษาการทำาลายตวอยางและการทงของเสย
-บนทกการฝกอบรมของเจาหนาทตรวจวเคราะห
3. ขอกำาหนดดานบรหารคณภาพ
3.1 องคกรและการบรหาร
-มผรบผดชอบสงสดของหองปฏบตการและมผจดการคณภาพ(QM)หรอคณะกรรมการ
บรหารคณภาพในการบรหารจดการรวมทงดานบคลากรและทรพยากรทจำาเปนในการปฏบตการทดสอบและสามารถ
ดำาเนนการตดตอผบรหารระดบสงสดขององคกรทมอำานาจตดสนใจ
-กำาหนดหนาทความรบผดชอบของบคลากรท เกยวของต งแตการบรหารจดการ
หองปฏบตการกระบวนการตรวจวเคราะหการสมและเตรยมตวอยางทกขนตอนรวมทงระบบการรายงานผล
และจดทำาเปนเอกสารไว
มาตรฐานการปฏบตงานตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญสายพนธใหมชนด A (H1N1)
ทางหองปฏบตการชนสตรสาธารณสข 27
-มการควบคมงานตรวจสอบโดยบคลากรทรวธตรวจสอบและวธดำาเนนการและจดสดสวน
ของเจาหนาทปฏบตงานตอจำานวนตวอยางวเคราะหทสามารถดำาเนนการไดโดยผควบคมงานเปนผทมคณวฒ
ความรและประสบการณเหมาะสมเจาหนาทตรวจวเคราะหตองผานการฝกอบรมจากหนวยงานทเชอถอไดหรอ
ผานการอบรมตอจากผควบคมงานและตองไดรบการประเมนมอบหมายใหทำาหนาทตรวจวเคราะหเจาหนาทตรวจ
วเคราะหตองดำาเนนการวเคราะหตามวธทระบในคมอวธการตรวจวเคราะห
-มผลการเขารวมในกจกรรมการควบคมคณภาพโดยองคกรภายนอกหรอการทดสอบความ
ชำานาญ
3.2 บคลากร
-หองปฏบตการตองมบคลากรเพยงพอมคณวฒทเหมาะสมไดรบการฝกอบรมและม
ประสบการณเหมาะสมกบงานทไดรบมอบหมาย
-มการบนทกและจดเกบเอกสารรายละเอยดคณวฒและการฝกอบรมของบคลากรทเกยวของ
กบรายการทดสอบทไดรบมอบหมาย
3.3ระบบเอกสาร
- มการจดทำาเอกสารระบบบรหารคณภาพและวชาการเหมาะสมเพยงพอและสอดคลองกบ
ระบบคณภาพตามมาตรฐานสากลหรอมาตรฐานทเปนทยอมรบของวชาชพ
3.4วธทดสอบตองเลอกจากวธวเคราะหดงน
วธมาตรฐานซงเปนทยอมรบของสากล
วธอนๆทมขอมลแสดงกระบวนการพสจนความถกตองของวธโดยมคาความไวและความ
จำาเพาะสามารถตรวจชนด/ปรมาณไดครอบคลมคามาตรฐานตามวตถประสงค
วธทดสอบทกกรณดงกลาวขางตนหากหองปฏบตการดดแปลงจากวธมาตรฐานหรอพฒนา
ขนเองตองมขอมลแสดงกระบวนการพสจนความถกตองของผลวเคราะหและบนทกรายละเอยดของวธทใชเปน
ลายลกษณอกษรอยางครบถวนชดเจน
3.5สถานทและภาวะแวดลอม
มขนาดและสงแวดลอมทเหมาะสมมมาตรการดานความปลอดภยโดยดำาเนนการตามวธมาตรฐาน
การปฏบตงานเรองความปลอดภยหองปฏบตการและมพนทจดวางเครองมอวทยาศาสตรทจำาเปนในการตรวจ
วเคราะหอยางเหมาะสม
3.6 เครองมอวทยาศาสตร
หองปฏบตการตองมอปกรณและเครองมอทจำาเปนและเหมาะสมสำาหรบการทดสอบและมการ
ตรวจสอบดแลการทำางานของเครองมออปกรณอยางสมำาเสมอใหพรอมใชงาน
3.7การบนทก
หองปฏบตการตองมระบบบนทกขอมลทเหมาะสมกบงานทปฏบตและเปนไปตามระเบยบท
วางไวโดยเอกสารตางๆระบชอผปฏบตงานวนทและรายละเอยดของขอมลทบนทกใหเพยงพอในทกขนตอน
เพอใหสามารถตรวจสอบยอนกลบได
มาตรฐานการปฏบตงานตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญสายพนธใหมชนด A (H1N1)
ทางหองปฏบตการชนสตรสาธารณสข28
3.8การจดซอและการใชบรการภายนอก
ในกรณทหองปฏบตการมการจดซอวสดอปกรณและใชบรการภายนอกเพอสนบสนนการทดสอบ
หองปฏบตการตองจดซอและใชบรการภายนอกทมคณภาพเพยงพอและหองปฏบตการตองบนทกและเกบรกษา
รายละเอยดเกยวกบวสดอปกรณทจดซอเพอใหสามารถตรวจสอบยอนกลบได
4. ขนตอนการขอการรบรอง
4.1หองปฏบตการยนขอรบรองความสามารถหองปฏบตการตอสำานกมาตรฐานหองปฏบตการ
กรมวทยาศาสตรการแพทยพรอมหลกฐานและเอกสารตางๆตามทระบในขอ2.2ของมาตรฐานการปฏบตงาน
ฉบบน
4.2 เจาหนาทตรวจความครบถวนของเอกสารและแจงใหผยนคำาขอทราบ
4.3 กรมวทยาศาสตรการพทยจะสงตวอยางควบคมคณภาพ(checksample)ใหผยนคำาขอนำากลบ
ไปตรวจวเคราะหเพอเปรยบเทยบผล(ถาจำาเปน)
4.4เมอไดรบรายงานผลการตรวจวเคราะหตวอยางควบคมคณภาพโดยองคกรภายนอกหรอผล
การทดสอบความชำานาญแลวกรมวทยาศาสตรการแพทยจะแตงตงคณะผตรวจประเมน
4.5คณะผตรวจประเมนจะตรวจคมอเอกสารตางๆทไดรบและจะไปตรวจประเมนเบองตน(ถา
จำาเปน)ณสถานทปฏบตการของผขอรบรองโดยจะแจงชอผไปตรวจประเมนและวนเวลาใหผขอรบรองทราบ
ลวงหนา
4.6 กรมวทยาศาสตรการแพทยจะแจงผลการตรวจประเมนเบองตนใหผขอรบรองทราบหากม
ขอบกพรองหองปฏบตการตองแกไขใหเรยบรอยกอนการนดหมายวนเวลาสำาหรบการตรวจประเมนครงท2
4.7 เมอผลการตรวจประเมนไดรบการแกไขขอบกพรองครบถวนตามเงอนไข(ยอมรบไดตามเงอนไข)
เจาหนาทผตรวจประเมนจะสรปผลและนำาเสนอผลการตรวจประเมนใหและคณะกรรมการรบรองความสามารถ
หองปฏบตการพจารณาเพอเสนอกระทรวงสาธารณสขใหออกใบรบรองตอไป
มาตรฐานการปฏบตงานตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญสายพนธใหมชนด A (H1N1)
ทางหองปฏบตการชนสตรสาธารณสข 29
ภาคผนวก 8
เอกสารอางอง
1. กระทรวงสาธารณสข.แผนปฏบตการแมบทการเตรยมความพรอมสำาหรบการระบาดใหญของโรคไขหวดใหญ
พ.ศ.2552
2. US-CDCversion2009:SwineInfluenza,CDCREF.#I-007-05.
3. M.Panning,etal.DetectionofInfluenzaA(H1N1)virusbyReal-timeRT-PCR.Euro
Survill.2009;14(36).
4. WHOInformationforLaboratoryDiagnosisofNewInfluenzaA(H1N1)Virusin
Humans,Revised,23November2009.
มาตรฐานการปฏบตงานตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญสายพนธใหมชนด A (H1N1)
ทางหองปฏบตการชนสตรสาธารณสข30
ภาคผนวก 9 คณะผจดทำา
สำ�เน�คฉบบ
คำาสงกรมวทยาศาสตรการแพทย
ท119/2553
เรองแตงตงคณะทำางานจดทำามาตรฐานการปฏบตงาน
ตรวจวเคราะหไขหวดใหญสายพนธใหมชนดA(H1N1)
ทางหองปฏบตการชนสตรสาธารณสข
ดวยกรมวทยาศาสตรการแพทยมหนาทในการใหองคความรดานระบบคณภาพและการตรวจวเคราะห
ทางดานหองปฏบตการ
จากมตการประชมกระทรวงสาธารณสขครงท6/2552เมอวนจนทรท30พฤศจกายน2552ไดมอบ
หมายใหกรมวทยาศาสตรการแพทยพฒนาศกยภาพหองปฏบตการชนสตรสาธารณสขของโรงพยาบาล25แหงเพอ
เปนการเตรยมความพรอมและดำาเนนการตรวจวนจฉยโรคไขหวดใหญสายพนธใหมชนดเอ(เอช1เอน1)เพอ
ใหการดำาเนนงานเปนไปตามนโยบายของกระทรวงสาธารณสขกรมวทยาศาสตรการแพทยจงแตงตงคณะทำางาน
การจดทำาเกณฑมาตรฐานหองปฏบตการตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญสายพนธใหม2009ประกอบดวย
1.นายนพนธโพธพฒนชย ทปรกษา
รองอธบดกรมวทยาศาสตรการแพทย
2.นายวฒนาอวาณชย ประธานคณะทำางาน
สำานกวชาการวทยาศาสตรการแพทย
3.นางเพญศรรอดมา รองประธานคณะทำางาน
สำานกวชาการวทยาศาสตรการแพทย
4.ผอำานวยการสถาบนวจยวทยาศาสตรสาธารณสข คณะทำางาน
5.ผอำานวยการสำานกมาตรฐานหองปฏบตการ คณะทำางาน
6.นางสาวศรมาปทมดลก คณะทำางาน
สถาบนวจยวทยาศาสตรสาธารณสข
7.นางสาวอรอนงครชตราเชนชย คณะทำางาน
สถาบนวจยวทยาศาสตรสาธารณสข
8.นางสาวมาลนจตตกานตพชย คณะทำางาน
สถาบนวจยวทยาศาสตรสาธารณสข
มาตรฐานการปฏบตงานตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญสายพนธใหมชนด A (H1N1)
ทางหองปฏบตการชนสตรสาธารณสข 31
9.นางปทมพศวมลวตรเวท คณะทำางาน
สำานกมาตรฐานหองปฏบตการ
10.นายสธนวงษชร คณะทำางาน
สำานกมาตรฐานหองปฏบตการ
11.นางสาวจไรโชตชนาทววงศ คณะทำางานและเลขานการ
สำานกมาตรฐานหองปฏบตการ
12.นายวฒนพงศวทธา คณะทำางานและผชวยเลขานการ
สถาบนวจยวทยาศาสตรสาธารณสข
13.นางสาวเรวดสรธญญานนท คณะทำางานและผชวยเลขานการ
สำานกมาตรฐานหองปฏบตการ
ใหคณะทำางานมหนาทดงน
1. จดทำามาตรฐานการปฏบตงานตรวจวเคราะหไขหวดใหญสายพนธใหมชนดA(H1N1)ทางหองปฏบต
การชนสตรสาธารณสขและเสนอคณะกรรมการบรหารจดการการบรการตรวจวเคราะหเชอไขหวดใหญสายพนธ
ใหม2009เพอประกาศใชเปนมาตรฐานของกระทรวงสาธารณสข
2.ดำาเนนงานอนๆตามทไดรบมอบหมาย
ทงนตงแตบดนเปนตนไป
สงณวนท9กมภาพนธพ.ศ.2553
(นายนพนธโพธพฒนชย)
รองอธบดปฏบตราชการแทน
อธบดกรมวทยาศาสตรการแพทย
Recommended